- ცილა ორგანული ნივთიერება

• ციკოლია სუსანა• რეკვავა ანა• დუშმანიშვილილიკა• აფხაძე შალვა

ცილის აგებულება

20 ცილის სინთეზისათვის გამოიყენება ტიპის, ამინომჟავა რომლებიც პეპდიდური ბმით უკავშირდებიან

, : , , , ერთმანეთს ესენია ვალინი იზოლეიცინი ცისტეინი, , , , მეთიონინი გლუტამინი გლუტამინმჟავა არგინინი

, , , , , თიროზინი ტრიფტოფანი გლიცინი ალანინი პროლინი, , , , სერინი ტრეონინი ასპარგინის მჟავა ასპარგინი

, , .ჰისტიდინი ფენილალანინი ლიზინი

, ცილა პოლიმერული ნაერთია რომლის .მონომერები ამინომჟავებია

170- უჯრედებში ზე მეტი ამინომჟავაა, აღმოჩენილი მაგრამ მათგან ცილის აგებაში

20 მონაწილეობს სხვადასხვა სახის. ამინომჟავა ყველა მათგანი ამინო და

.. კარბოქსილის ჯგუფს შეიცავს ისინი .განსხვავდებიან რადიკალებით

ზოგი ამინომჟავას რადიკალი. - . -ჰიდროფილურია ზოგის ჰიდროფობური ზოგის

. - .დადებითად დამუხტული ზოგის კი უარყოფითად 20- ადამიანი ვე სახის ამინომჟავას ვერ

ასინთეზებს და იგი მას საკვებთან ერთად, .იღებს ასეთ ამინომჟავას შეუცვლელს უწოდებენ

პოლიპეპტიდური ჯაჭვის წარმოქმნა

თუ ცილის მოლეკულაში ამინომჟავები , სწორხაზოვნად არიან განლაგებულნი

ამინომჟავათა შორის წარმოიქმნება , კოვალენტური ბმა რომელსაც პეპტიდური

, - . 1 ბმა ეწოდება ხოლო ნაერთს პეპტიდი ამინომჟავას კარბოქსილის ჯგუფიდან

COOH და მეზობელი ამინომჟავის ამინოჯგუფიდან NH2, გამოიყოფა წყლის

მოლეკულადა განთავისუფლებულ ვალენტობათა ხარჯზე ამინომჟავათა

. ნაშთები შეერთდებიან ორი ამინომჟავის , დაკავშირებით მივიღება დიპეპტიდი სამი

-ამინომჟავას დაკავშირებით, ტრიპეპტიდი მრავალი ამინომჟავას

-დაკავშირებით კი. პოლიპეპტიდი პოლიპეპტიდური ჯაჭვი

იწყება ამინოჯგუფითდა მთავრდება .კარბოქსილის ჯგუფით

.ყოველ ცილას გააჩნია თავისი სპეციფიკური სივრცობრივი ფორმა რაც . განსაზღვრავს მის თვისებებსა და ფუნქციებს ცილებისთვის

4 დამახასიათებელია სივრცობრივი ორგანიზაციის: . , დონე პირველადი მეორეული მესამეული და მეოთხეული სტრუქტურები

ცილის პირველადი სტრუქტურა წარმოადგენს გაშლილ პოლიპეპტიდურ, - ჯაჭვს რომელსაც ქმნის კოვალენტურ პეპტიდური ბმებით

..დაკავშირებული ამინომჟავების გარკვეული თანმიმდევრობა

• , თუ ცილის მოლეულები სპირალურად ჩაეხვევა ერთ ხვეულზე მყოფ NH ჯგუფსა და მეზობელ ხვეულზე მყოფ CO , ჯგუფს შორის წარმოიქმნება წყალბადური ბმები

. რომლებიც კოვალენტურზე უფრო სუსტია მივიღებთ ცილის მეორეულ. სტრუქტურას

• , თუ ცილის მოლეკულას აქვს ისეთი კონფიგურაცია რომ რადიკალებს შორის , წარმოიქმნება სულფიდური ბმები ან ჰიდროფობურ რადიკალებს შორის

, , ჰიდროფობური ბმები ეს არის ცილის მესამეული სტრუქტურა ეს ბმები . წყალბადურ ბმებზე სუსტია

• მესამეული სტრუქტურა არ არის ცილის სტრუქტურული ორგანიზაციის უმაღლესი, . ფორმა მაგალითად მეოთხეული სტრუქტურა ახასიათებს ჰემოგლობინს ამ

შემთხვევაში ცილა შედგება რამდენიმე პოლიპეპტიდური ჯაჭვისაგან.

ცილის პირველადი და მეორეულისტრუქტურა

1 2

ცილის მესამეული და მეოთხეულისტრუქტურა

3 4

• ცილის აგებულების ყველა თავისებურება განისაზღვრება მისი .პირველადი სტრუქტურით

• ცილის მოლეკულები ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან , მონომერების რაოდენობით შედგენილობითდა

. თანმიმდევრობით ცილის უნიკალური კონფიგურაციის . წარმოქმნა ხდება წყლიან გარემოში წყლიანი გარემოთითქოს

აიძულებს ცილოვან მოლეკულას მიიღოს გარკვეულად , მოწესრიგებული სტრუქტურა რის გამოც იგი ბიოლოგიურად

.აქტიურდება• ცილის ბუნებრივი სტრუქტურის რღვევას დენატურაცია

. . ეწოდება დენატურაციის შედეგად ცილის თვისებები იცვლება . დენატურაციის პროცესი უკუქცევადია ცილის უნარს განიცადოს

, თავისი სტრუქტურის შექცევადი ცვლილებები ფიზიკური და , ქიმიური რეაქციის საპასუხოდ გაღიზიანობადობის საფუძველი. ეწოდება თუ დაირღვა ცილის პირველადი სტრუქტურა

.რენატურაცია არ მოხდება

დენატურაცია

- - ნორმალური ცილა დენატურაცია დენატურირებული-ცილა რენატურაცია

ცილის თვისებები

, , არსებობენ როგორც ხსნადი ისე უხსნადი ცილები . , აქტიური და ნაკლებად აქტიური ცილა რომელსაც , წვრილი და მრგვალი მოლეკულები აქვს

. ნივთიერებათა ტრანსპორტირებისთვის გამოიყენება ძაფისებრი მოლეკულების მქონე ცილები კუნთის

შედგენილობაში შედიან და ასრულებენ მოძრაობით. ფუნქციას ადვილად ცვლადი ცტრუქტურის მქონე

. ცილები კატალიზატორის ფუნქციას ასრულებენ

ცილის ფუნქციებიo კატალიზური ფუნქციაo სტრუქტურული ფუნქციაo მოძრაობითი ანუ მოტორულიუნქციაo სატრანსპორტო ფუნქიაo სამარაგო ანუ სარეზერვო ფუნქციაo დამცველობითი ფუნქციაo მარეგულირებელი ფუნქციაo სასიგნალო ფუნქციაo რეცეპტორული ფუნქციაo ენერგეტიკული ფუნქცია

გმადლობთ ყურადღებისთვის