საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა:...

17

description

საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

Transcript of საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა:...

Page 1: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები
Page 2: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

eqspertis azri

nodar xarSilaZe

saqarTvelos teritoriuli Tavdacva:gamowvevebi da perspeqtivebi

ÓÀØÀÒÈÅÄËÏÓ ÓÔÒÀÔÄÂÉÉÓÀ ÃÀ ÓÀÄÒÈÀÛÏÒÉÓÏ ÖÒÈÉÄÒÈÏÁÀÈÀ ÊÅËÄÅÉÓ ×ÏÍÃÉGEORGIAN FOUNDATION FOR STRATEGIC AND INTERNATIONAL STUDIES

6

2013

Page 3: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

publikacia daibeWda amerikis SeerTebuli Statebis saelCos finansuri mxardaWeriT.

mTargmneli: rusudan margiSvili

teqnikuri redaqtori: artem meliq-nubarovi

saavtoro uflebebi daculia da ekuTvnis saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fonds. werilobiTi nebarTvis gareSe wignis arc erTi nawili ar SeiZleba gadaibeWdos nebismieri,

maT Soris, eleqtronuli an meqanikuri formiT.

© saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobaTa kvlevis fondi 2013 weli

ISSN 1512-4835 ISBN 978-9941-0-5685-7

Page 4: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

saqarTvelos teritoriuli Tavdacva:gamowvevebi da perspeqtivebi

2013 wlis maisSi gamoqveynda saqarTvelos Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumenti, romelic SeimuSava Tav-dacvis saministrom da uSiSroebis sabWosTan TanamSromlo-bis Sedegad daamtkica saqarTvelos prezidentma. dRes, roca ruseT-saqarTvelos agvistos omidan TiTqmis 5 welia gasuli, sainteresoa paraleluri analizi da xedva imisa, Tu ra saxis jari sWirdeba saqarTvelos, ra miznebi unda Seasrulos mis-ma SeiaraRebulma Zalebma da ra realisturi molodini unda arsebobdes xelaxali samxedro agresiis SemTxvevaSi.

samwuxarod, agvistos omis Semdeg arc Sidauwyebriv da arc eqspertul doneze dRemde ar Catarebula omis dros miRebuli gakveTilebis moculobiTi, detaluri samxedro analizi. 2008 wlis agvistos omis Semswavleli droebiTi saparlamento komisiis daskvna ufro zogad uwyebaTaSoris aspeqtebze amaxvilebs yuradRebas, miuTiTebs ra mxolod marTvisa da kontrolis, aseve sarezervo sistemis xarveze-bze. amrigad, radganac samxedro aspeqtebis detaluri ana-lizi ar yofila am komisiis mizani, samxedro komponentic mxolod zogadad aris ganxiluli.

Tavdacvis saministroSi 2009 wels SemuSavda agvis-tos omis dros miRebuli gamocdilebis pirveladi analizi, Tumca, sxvadasxva mizezis gamo, am analizis gaRrmaveba da detalizacia ver moxerxda, pirveladi xedva ki ar iZleva dawvrilebiT SeswavlisaTvis sakmaris masalas.

winamdebare dokumentis mizani ar aris omis samxedro mizezebisa da Sedegebis analizi. amis gakeTebas SeZlebs Sei-araRebuli Zalebis gamocdili oficrebiT dakompleqtebuli specialuri jgufi. marTalia, Tavdacvis saministros war-momadgenlebma sajaro gamosvlebisas araerTxel aRniSnes amgvari jgufis Seqmnis aucilebloba, magram aseTi jgufi jerac ar Seqmnila. migvaCnia, rom sanam ar gakeTdeba farTo analizi, rTuli iqneba gamocdilebaze dafuZnebuli realis-turi samomavlo gegmis SemuSaveba.

3

Page 5: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

saqarTvelos strategiuli garemos da kanonmdeblobis gaTvaliswinebiT, saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis mTavari da yvelaze mniSvnelovani mizania saqarTvelos damoukideb-lobis, teritoriuli mTlianobis da suverenitetis dacva. aseve mniSvnelovan amocanas warmoadgens saerTaSoriso val-debulebebis Sesruleba kompetenciis farglebSi (saerTa-Soriso samSvidobo operaciebSi monawileobis CaTvliT) da bunebrivi da teqnogenuri katastrofebis dros samoqalaqo xelisuflebis daxmareba. es ukanaskneli ufro aratradici-uli misiaa da marTebuli iqneboda, am amocanis Sesrulebis ZiriTadi komponenti _ rezervi _ Tavdacvis nawilSi gangve-xila.

zemoxsenebuli amocanebi kargi iqneboda ganxiluliyo rogorc zogadad, ise saqarTvelos SeiaraRebul ZalebTan mimarTebiT, Tu rogor SeZlebs qarTuli jari am funqciebis Sesrulebas.

saqarTvelos SemTxvevaSi Tavdacvis or aspeqtis gan-xilvaa SesaZlebeli: erTi, prevencia, anu omis ardaSveba da meore, Sekaveba – samxedro agresiis SemTxvevaSi mowinaaRm-degis Sekaveba. qvemoT warmovadgenT orives.

prevencia

prevencia sakmaod rTuli fenomenia da mravalnai-rad SeiZleba aixsnas, magaliTad: politikuri, ekonomikuri, socialuri da samxedro faqtorTa erToblioba, romelic aCerebs konfliqtis erT an ramdenime potenciur mxares, rom ar gamoiyenos Ria Zala. winamdebare werilis specifikidan gamomdinare, gansakuTrebul yuradRebas prevenciis sam-xedro komponents mivaqcevT.

im iSviaTi istoriuli SemTxvevebis mixedviT, rode-sac prevenciam garkveuli roli Seasrula, SeiZleba ramde-nime saerTo elementis gamoyofa, rac samxedro prevenciis ZiriTad aucilebel wesad SeiZleba moviCnioT _ es aris sami ZiriTadi komponenti: racionaluroba, gardauvali ziani da ZalTa balansi. samive komponents qvemoT detalurad ganvixi-lavT.

4

Page 6: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

racionaluroba, albaT, ara marto samxedro, aramed mTlianad prevenciis erT-erTi mTavari elementia. prevencias Sansi im SemTxvevaSi eZleva, roca SesaZlo konfliqtis mxare-ebi gadawyvetilebebs racionaluri analizis Sedegad iReben, anu esa Tu is saxelmwifo manqana an erTpirovnuli lideri (ufro avtokratiul SemTxvevebSi) gadawyvetilebas kon-fliqtis dawyeba-ardawyebis Taobaze ZiriTadad racionalur daskvnebze dafuZnebiT unda iRebdes. radganac adamianuri faqtoris gamoricxva TiTqmis SeuZlebelia, raRac doziT igi gadawyvetilebaze moaxdens gavlenas. Tu racionalizmze maRla adamianuri emociebi an/da, kidev uaresi, religiuri an erovnuli fanatizmi dgas, maSin prevenciis warmatebaze laparaki zedmetia. magaliTad, Tu qveynis lideri, romelic gadawyvetilebas iRebs, Rame romelime RvTaebas `esaubreba~ da igi kacobriobaze mTlianad da, kerZod ki, Tavisi eris momavalze pirdapir zecidan iRebs rCevebs, cota rTulia gaTvalo, Tu ras gadawyvits es adamiani (an adamianTa jgufi) da rodis `urCeven maRlidan~ mas `urwmunoTa~ ganadgurebas, miuxedavad imisa, ra riski da ziani mohyveba aseT mcdelo-bas, miT umetes, Tu am qveyanas aqvs atomuri iaraRi.

Sesabamisad, racionalizmi saWiroa, raTa mxareebma sworad gaiziaron agresiis Sedegebi da riskebi, ris Semde-gac, pragmatuli gaTvlebis safuZvelze, Tavs Seikaveben kon-fliqtis dawyebisagan.

samwuxarod, amisaTvis mxolod pragmatizmi ar kma-ra. aq ukve dgeba prevenciis meore winapirobis sakiTxi _ gardauvali ziani, anu rodesac pirveli piroba Sesruldeba da Catardeba situaciis racionaluri da pragmatuli ana-lizi, aman konfliqtis potenciur mxareebs unda aCvenos, rom agresiis SemTxvevaSi miRebuli ziani gardauvali iqneba (sam-xedro da, rogorc Sedegi, aseve, ekonomikuri, politikuri, socialuri an yvelaferi erTad) da es ziani an aRemateba, an, minimum, gauTanabrdeba konfliqtis warmatebiT dasrulebis SemTxvevaSi miRebul sargebels (teritoriis nawili, buneb-rivi resursebi, politikuri dominireba Tu sxva). amasTan, am zianis miRebis riski unda iyos maRali, SeiZleba iTqvas, ga-rantirebuli; igi ar unda iyos damokidebuli mowinaaRmdegis

5

Page 7: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

samxedro warmatebaze an fortunaze. bunebrivia, es bolo ori faqtori zrdis an amcirebs ama Tu im mxarisTvis miye-nebul zians, magram danakargebis ZiriTadi moculoba unda iyos gamokveTili.

magaliTisaTvis, laTinur-amerikuli qveyana alfa fiqrobs Tavs daesxas qveyana betas, samxedro Zalis meSveo-biT daamarcxos igi da xelT igdos maT (alfasa da betas) Soris arsebuli sadavo provincia. am SemTxvevaSi, garda politikuri faqtorebisa (vTqvaT, politikuri ziani ar iqne-ba katastrofuli an gamousworebeli), romlebmac unda daa-fiqros qveyana alfa, man unda gaiTvaliswinos, rom miznis misaRwevad igi dakargavs daaxloebiT 50 aTas samxedros _ saukeTeso SemTxvevaSi, xolo Tu qveeyana beta ufro efeq-turad gamoiyenebs Tavis Zalebs, vidre amas pirveladi ana-liziT misgan alfelebi elodebian da Tanac mis mxareze samxedro fortunac iqneba, maSin alfas danakargi 80-100 aTasamde gaizrdeba, ris Sedegadac man SeiZleba saerTod ver miaRwios samxedro mizans, anu provinciis okupirebas, Tumca es naklebad savaraudoa.

aseT SemTxvevaSi alfas xelmZRvanelobam unda gadawyvitos, uRirs Tu ara 50-dan 100 aTasi kacis danakar-gad (plus, ra Tqma unda, politikuri faqtorebi, romlebic aseve mniSvnelovania, magram ara _ gadamwyveti) provinciis okupacia. Tu alfa gadawyvets, rom samxedro ziani da, da-matebiT, politikuri faqtorebis erToblioba misTvis aRe-mateba miznis miRwevis Sedegad miRebul SenaZens (am SemTx-vevaSi provincia), man SesaZloa Tavi Seikavos agresiisagan. aseTi Sedegi demokratiul an demokratiaze orientirebul politikur sistemebSia mosalodneli, sadac Zalaufleba arCeviTi gziT moipoveba da sazogadoeba CarTulia saxelm-wifoebriv procesebSi. aseT pirobebSi danakargebis riski (da Semdgomi Zalauflebis dakargva _ rogorc Sedegi) SesaZloa gadawyvetilebis miRebis dros gadamwyveti Semakavebel-pre-venciuli faqtori aRmoCndes mmarTveli gundisaTvis.

aRsaniSnavia, rom rig SemTxvevebSi es ar kmara da aq prevenciis mesame faqtori iZens mniSvnelobas. Tu ar arse-bobs ZalTa balansi, romelic agresorisaTvis miznis miR-

6

Page 8: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

wevas TiTqmis SeuZlebels an namdvilad SeuZlebels xdis da Tuki miznis miRwevis Sansi arsebobs, miuxedavad danakargebi-sa (avtokratiul reJimebSi, gansakuTrebiT _ ruseTis SemTx-vevaSi), konfliqtis mxare an mxareebi mainc wavlen riskze.

ZalTa balansi zustad iseT SemTxvevebSia mniSv-nelovani, rodesac racionalurad gaTvlili riskebisa da zianis miuxedavad, erT-erTi an orive mxare mzad aris miznis misaRwevad gamoiyenos Zala. ZalTa balansis arseboba aseT avantiuras (am SemTxvevaSi es ukve mxolod avantiuraa) usar-geblod aqcevs. ZalTa balansi potenciuri konfliqtis mxa-reTa Soris SeiZleba iyos individualuri, anu qveynebs Tvi-Ton hqondeT erTmaneTis dasabalansebeli Zala, da koleqti-uri _ rodesac erTi mxare aris aliansis wevri, romlis sam-xedro potenciali daabalansebs ufro Zlier meore mxares. SesaZloa orive mxare iyos aliansis wevri da es ori aliansi Tavisi samxedro potencialiT abalansebdes erTmaneTs. es ukve damokidebulia imaze, rogor moxdeba amis gageba.

istoriul magaliTebs Tu mivmarTavT, samxedro pre-venciis klasikuri warmatebuli variantia aSS-isa da sabWoTa kavSiris dapirispireba, anu civi omi. is faqti, rom sabWoTa kavSirsa da aSS-s Soris civi omi msoflio omSi ar gadai-zarda, pirvel rigSi Sedegia ormxrivi samxedro prevenciisa. samxedro prevenciis popularuli Teoriaa amerikuli `ga-rantirebuli urTierTganadgureba~ (mutually assured destruc-tion), rac imas niSnavs, rom Tu erTi mxare (sabWoTa kavSiri) gamoiyenebda mTel Tavis atomur iaraRs mowinaaRmdegeze gamanadgurebeli masobrivi dartymis gansaxorcieleblad, meore mxares (aSS-s) mainc darCeboda SesaZlebloba sapasuxo dartymisaTvis, romelic raodenobrivad SesaZloa naklebi iyo, magram ganadgurebisaTvis sakmarisi potenciali hqonda. amisaTvis gamoiyeneboda wyalqveSa navebi atomuri raketebiTa da gansakuTebiT gamagrebuli obieqtebi, saidanac winaswar Cadebuli scenariT avtomatur reJimSi moxdeboda pasuxis gacema. Sesabamisad, ZalTa balansi da gardauvali ziani aR-moCnda ZiriTadi winaRoba sabWoTa kavSirisaTvis, radgan ara-nairi sxva moraluri Tu politikuri berketi ar arsebobda, rasac SeeZlo xeli SeeSala misTvis komunizmis damyarebis

7

Page 9: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

mizniT kapitalizmis Zalis gamoyenebiT ganadgurebisa da/an damorCilebisaTvis (sabWoTa kavSirs samxedro doqtrinaSi pirdapir hqonda gacxadebuli mTavar prioritetad kapita-lizmTan Zalismieri brZola).

postkonfliqturi prevenciis magaliTi dRes aris pakistansa da indoeTs Soris arsebuli viTareba. aRsaniSna-via, rom, 1947 wlis qaSmiris omis CaTvliT, am qveynebs Soris sxvadasxva masStabis oTxi SeiaraRebuli konfliqti moxda. bolo, 1999 wlis SeiaraRebuli dapirispirebis Semdeg konf-liqti gayinul fazaSia, samxedro ZalTa balansi da atomu-ri iaraRis ormxrivi gamoyenebis SesaZlebloba realisturad aqcevs ormxirivi samxedro prevenciis amuSavebas, rac xdeba kidec bolo 14 wlis manZilze.

saqarTvelosaTvis ufro Sesabamisi istoriuli maga-liTia meore msoflio omis dros germania-Sveicariis SemTx-veva. Tumca es istoriuli Teoria ar aris faqtebiT dadas-turebuli da garkveuli doziT skepticizmic axlavs. vgu-lisxmobT Sveicariis mxridan germaniis mimarT warmatebiT ganxorcielebul prevencias, sadac, SveicarielTa versiiT, samxedro komponentma, kerZod ki, teritoriuli Tavdacvis maTma sistemam mniSvnelovani roli iTamaSa. es sakiTxi saka-maToa, radgan germanias meore msoflio omis dasawyisisaTvis aSkarad hqonda yvelaze modernizebuli, efeqturi da rac im droisaTvis axali iyo, TiTqmis sruliad meqanizebuli Zalebi, romlebic gansakuTrebiT efeqturad moqmedebdnen statikuri teritoriuli Tavdacvis dros, risi naTeli maga-liTicaa 1939-1940 wlebis kampania, rodesac germania ramde-nime dReSi amarcxebda iseT qveynebs, rogorebic iyo holan-dia, norvegia da dania. germania gansakuTrebiT efeqturi iyo zustad aseTi gamagrebuli da statikuri Tavdacvis zRudee-bis winaamRdeg.

naklebsavaraudoa, rom germania raime seriozuli zia-nis miRebas moeloda Sveicariuli Tavdacvis sistemebisgan, aseve aSkaraa ZalTa balansis ararseboba Sveicariasa da ger-manias Soris. es, albaT, iSviaTi SemTxvevaa, rodesac hitleri, savaraudod, sakiTxs racionalurad miudga da Tavdasxmisagan Tavi Seikava, Tumca es racionalizmi politikur da finansur

8

Page 10: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

elementebs efuZneboda da ara samxedros. germanias xels aZlevda neitraluri Sveicaria, rogorc saidumlo politi-kuri molaparakebebis forumi da finansuri aqtivebis Sesa-naxi da samoZrao sivrce (Sveicariis bankebSi inaxeboda mili-onobiT raixsmarkebi da zustad aq hqonda germanias mcdelo-bebi molaparakeboda mokavSireebs separatul dazavebaze). Sesabamisad, es istoriuli magaliTi sainteresoa, rogorc Teoria, magram aq samxedro prevenciis arseboba, sul cota, skepticizms iwvevs.

prevenciaze laparakisas aucileblad unda aRiniSnos, rom istoria savsea konfliqtebiT, sadac prevencias TiTqos-da unda emuSava, magram ver imuSava. es xdeboda sakuTari Za-lebis sasargeblod zedmetad optimisturi gaTvlebis safuZ-velze, rodesac racionalizmi karnaxobda mxareebs, rom verc mizans miaRwevdnen da zianic didi eqnebodaT, magram rwmena sakuTari gamarjvebisa imdenad didi iyo, rom es faqtorebi meorexarisxovnad miiCneoda. amis naTeli magaliTia, Tundac, sakmaod pragmatul da racionalur germanul da frangul sazogadoebebSi Seqmnili omis eiforia pirveli msoflio omis wina periodSi _ rwmena sakuTari swrafi gamarjvebebisa, miuxedavad imisa, rom yvela faqtori da daskvna (ZalTa aSka-ra balansi da Sesabamisad xangrZlivi omi Tavisi mZime Sede-gebiTa da didi zianiT) amis sapirispiros aCvenebda.

prevencia qaRaldze da prevencia realobaSi mkafiod gansxvavdeba erTmaneTisagan, SeiZleba winaswar gaiTvalos bevri scenari, rodesac prevencia ar imuSavebs, magram rTu-lia ganWvrito iseTi garemoeba, rodesac prevencia aucile-blad imoqmedebs.

rac Seexeba konkretulad ruseT-saqarTvelos Seiara-Rebul konfliqts da aq samxedro prevenciis SesaZleblobas, unda iTqvas, rom is TiTqmis nulis tolia. es is SemTxvevaa, rodesac aSkaraa, rom samxedro prevencia ar arsebobs. pirvel rigSi, saqarTvelosa da ruseTs Soris ar aris ara-nairi ZalTa balansi. Tu ruseTi daxarjavs sakmaris resurss da amas politikuri faqtorebi ar SeuSlis xels, igi garan-tirebulad miaRwevs mizans – saqarTvelos srul okupacias. meore, aranair seriozul ziansa da danakargebs ruseTi am

9

Page 11: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

omisagan ar moelis. amasTan, unda aRiniSnos, rom ruseTi, faqtia, aris qveyna, romelic tradiciulad naklebad aniWebs mniSvnelobas sakuTar danakargebs, Tuki mas garantirebuli aqvs miznis miRweva. metic, ruseTs aqvs kargi gamocdileba, rodesac 2008 wlis agvistoSi minimaluri zaraliT, Tavisi masStabebisaTvis TiTqmis udanakargod SeZlo mokle vadebSi saqarTvelos samxedro Zalis neitralizacia. rogorc ru-seTis oficialuri pirebi acxadeben, SemdgomSi isini kidev ufro advilad SeZleben amis miRwevas. ramdenad Seesabame-ba es simarTles, qvemoT ganvixilavT, magram faqtia, rom ruseTs saqarTvelos samxedro potenciali ar miaCnia raime mniSvnelovan faqtorad.

amrigad, ruseTi gadawyvetilebis miRebis dros, dai-wyos Tu ara omi saqarTvelosTan, Zalian mcire an TiTqmis aranair mniSvnelobas ar mianiWebs saqarTvelos Tavdacvis Zalebis faqtors. daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom ru-seT-saqarTvelos samxedro konfliqtis pirobebSi samxedro prevencia fatrobrivad ar imuSavebs.

Sekaveba

rogorc zemoT aRiniSna, saqarTvelos SemTxvevaSi Tavdacva orad iyofa: prevencia da Sekaveba. samxedro pre-venciis ararsebobis miuxedavad, saqarTvelos sasargeblod moqmedebs politikuri prevencia, romelsac pozitiur faq-torad daemata saqarTvelos axali xelisuflebis iniciativa ruseTTan pragmatuli urTierTobis dawyebis Sesaxeb. ram-denad efeqtiani iqneba axali formati, es calke ganxilvis Temaa, magram unda iTqvas, rom rusul mediaSi da oficialur pirTa gancxadebebSi omis ritorikam iklo, rac SeiZleba po-zitiur faqtorad CaiTvalos. Tumca Tavdacvis strategiuli mimoxilvis dokumentis samxedro varaudebis Tanaxmad, qvey-nis winaSe mdgar safrTxeTa Soris ruseTTan farTomasStabi-ani samxedro agresiis safrTxe kvlavac dRis wesrigSi dgas.

Sesabamisad, Tavdacvis dagegmva unda moxdes yvelaze arasasurveli scenariT. im SemTxvevaSi, Tu miuxedavad ar-sebuli faqtorebisa, ruseTis federaciam mainc gadawyvita

10

Page 12: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

samxedro agresiis ganaxleba, am konteqstSi mniSvnelovania ganvixiloT, Tu ra amocana SeiZleba hqondes ruseTs da ra savaraudo miznebs daisaxavs igi samxedro Zalis gamoyenebis SemTxvevaSi. naklebad savaraudoa, rom ruseTma moindomos saqarTvelos sruli okupacia misi sruli damorCilebisa da saxelmwifoebriobis ganadgurebis mizniT. amas bevrad meti dro dasWirdeba da politikuradac Zalian rTulad misaR-wevi iqneba. ufro realisturad gamoiyureba scenari, romlis mixedviTac, ruseTi samxedro agresiis meSveobiT ecdeba uz-runvelyos misTvis loialuri Zalebisagan droebiTi mTav-robis Seqmna, romelic qarTveli eris saxeliT kontrols aiRebs qveyanaze. amiT is saerTaSoriso Tanamegobrobas momx-dari faqtis winaSe daayenebs da, sul cota, karg placdarms Seiqmnis politikuri vaWrobisaTvis. am miznis misaRwevad ki ruseTi swraf Setevas ganaxorcielebs saqarTvelos winaaRm-deg da qveynisTvis maqsimaluri zianis miyenebas ecdeba.

amrigad, saqarTvelos unda hqondes Sesabamisi Zala, rom mokle vadebSi Seakavos ruseTis winsvla, ar dauSvas qveynis sruli okupacia da SeinarCunos qveynis suvereniteti manam, sanam amuSavdeba saerTaSoriso politikuri sistema da ZiriTadi politikuri berketebis gamoyenebis meSveobiT ai-Zulebs ruseTs SeaCeros samxedro agresia.

ramdeni xani dasWirdeba saerTaSoriso politikur ins-titutebs da Cvens partniorebs imisaTvis, rom amoqmeddnen da ramden xanSi SeZleben isini gavlena iqonion ruseTze da SeaCeron misi agresia – es calke detaluri analizis da Ses-wavlis sagania, Tumca warsuli gamocdilebiTa da sxvadasxva magaliTebiT es daaxloebiT erTkviriani drois monakveTia, saukeTeso SemTxvevaSi. amasTan, unda gaviTvaliswinoT is faq-toric, rom ruseTi Seecdeba gawelos aseTi saxis molapara-kebebi sxvadasxva diplomatiuri xerxebis gamoyenebiT, raTa dro misces Tavis SeiaraRebul Zalebs daasrulon samxedro operacia da saerTaSoriso Tanamegobroba ukve faqtis wi-naSe daayenos.

zustad am pirobebSi da am miznebisTvisaa saWiro qar-Tuli ZalisaTvis e.w. Sekavebis elementis dagegmva, ra Tqma unda, qveynis resursebis gaTvaliswinebiT. 2013 wlis maisSi

11

Page 13: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

gamoqveynebuli saqarTvelos Tavdacvis strategiuli mimo-xilvis dokumentis mixedviT, momavali wlebis biujeti, 2013-2016 wlebis manZilze, 660 milionidan 880 milion laramde gaizrdeba etapobrivad (2007-2009 wlebSi biujeti 900 mln. -1,5 miliardamde meryeobda), 3 wlis ganmalobaSi, rac daax-loebiT 8-9-procentiani saSualo zrdaa weliwadSi.

finansuri krizisis gamo Tavdacvis uwyebaze gaTva-liswinebuli xarjebi natos wevr qveynebSic ki mcirdeba, xolo ZiriTadi xarjebi socialur sferoebzea mimarTuli, sasurvelia SezRuduli resursebis pirobebSi arCevani ga-keTdes ara raodenobaze, aramed xarisxze, mocemuli SesaZ-leblobebis gaTvaliswinebiT.

Tavdacvis ganaxlebuli strategiuli mimoxilva 2013-2016 ww.-is sabiujeto gaTvlebis nawilSi mkafio aqcents ZiriTadad raodenobaze akeTebs. dokumentis mixedviT, mTliani biujetis 70%-mde (68,8-69,1%-mde) moxmardeba ja-ris piradi Semadgenlobis Senaxvas, Sesyidvebs _ 2,1-7%-mde, mSeneblobas _ 1-4%-mde, samecniero kvlevasa da ganviTarebas _ 6-6,3%, xolo operaciebsa da mxadaWeras _ 21,3-23,9%. Sesa-bamisad, SeiZleba iTqvas, rom SeiaraRebis moderni-zaciasa da kapitalur investiciebze ver xerxdeba finansuri resursebis sasurveli odenibiT mobilizeba.

arsebuli SeiaraRebis SenarCunebis SemTxvevaSi, maTi Senaxvis danaxarjebi izrdeba, efeqtianoba ki iklebs. sanam Cven 70-iani wlebis tipis samxedro teqnikas vinarCunebT, msoflioSi samxedro teqnologiebi win midis. miuxedavad imisa, rom 2010 wlidan SevZeliT dagvewyo samamulo samxed-ro warmoeba (upiloto safreni aparatebi da sxva), yovelw-liuri mzardi investiciebis gareSe es iniciativac mxolod mikroefeqtis momtani iqneba.

am pirobebSi SeiZleba iTqvas, rom ruseTis mxridan ganmeorebiTi samxedro agresiis SemTxvevaSi, 2014-2015 wleb-Si ZalTa balansi daaxloebiT 2008 wlis msgavsi iqneba, ram-denadac radikalurad mniSvnelovani cvlilebebi arc erTi mxaris Tavdacvis uwyebaSi ar moxdara. marTalia, saqarTve-los SeiaraRebuli Zalebis saTaveSi ufro ganaTlebuli da kvalificiuri oficrebi dganan, aSenda garkveuli Tavdacvi-

12

Page 14: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

Ti zRudeebi Tbilisis irgvliv da armia politikurad neit-raluria, rac gamoricxavs samoqalaqo pirebis SesaZlo uxeS Carevas saomari moqmedebebisas, magram imisTvis, rom meti upi-ratesoba hqondes qveyanas, saWiroa rigi Zireuli reformebis Catareba SeiaraRebul ZalebSi, rasac, sxva yvelaferTan er-Tad, droc sWirdeba.

Tavis mxriv, ruseTmac gaatara rigi reformebisa ja-ris modernizaciisa da restruqturizaciis mxriv (ufro qa-Raldze, magram iyo limitirebuli warmateba). ruseTma Seqmna ufro kargad organizebuli placdarmebi saqarTvelos oku-pirebul teritoriebze, rac ukeT uzrunvelyofs lojisti-kas da marTvas. Sesabamisad, SeiZleba iTqvas, rom orive mxa-rem gadadga garkveuli nabijebi, magram orives daaxloebiT igive jari hyavs, rac hyavda 2008 wels, imave samxedro balan-siT. zemoaRniSnuli mosazrebebis Tanaxmad, im SemTxvevaSi, Tu ruseTi gadawyvets xelaxali samxedro agresiis ganxor-cielebas saqarTvelos winaaRmdeg, saqarTvelos SeiaraRe-bul Zalebs gauWirdeba rusuli agresiis saWiro droiT Se-kaveba, ramdenadac kardinaluri reforma 2008 wlis Semdgom qarTul jarSi ar ganxorcielebula.

saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis winaSe mdgari ZiriTadi naklovanebebis CamoTvlisas, garda SezRuduli fi-nansuri resursebisa, aris ganaTlebuli oficrebisa da ser-Jantebis nakleboba. martivad rom vTqvaT, saqarTvelos ar hyavs sakmarisi sameTauro rgoli 37 000-kaciani jaris samar-Tavad da es sulac ar aris saidumlo. miuxedavad imisa, rom garkveuli nabijebi am mimarTulebiT gadaidga (ganaxlebuli Tavdacvis akademia, sxvadasxva axali sameTauro kursebi da sxva samxedro saswavleblebi), am problemis daZlevas droc sWirdeba.

qarTuli jaris ganaTlebis sistema ukve gamarTulic rom iyos, resursebiT uzrunvelyofili da xvalidanve rom SeeZlos saWiro raodenobis personalis gawvrna (samwuxarod, es ase ar aris da amas kidev wlebi dasWirdeba), mainc pirvel Sedegebs mxolod 4-5 weliwadSi miviRebT, manamde ki meTaur-Ta da serJantTa daaxloebiT naxevari an iqneba daukompleq-tebeli, an dabali standartebiT iqneba dakompleqtebuli.

13

Page 15: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

am gaTvlebis gaTvaliswinebiT SeiZleba iTqvas, rom am etapze arc finansuri resursi gvaqvs da arc ganaTlebu-li oficrebis sasurveli raodenoba gvyavs, rom 37-aTasiani armiis ganviTareba moxerxdes. Sesabamisad, jaris optimi-zaciaze saubaria dasawyebi, xolo Tu ra konkretuli raode-noba unda hyavdes qveyanas am amocanebisTvis, vfiqrobT, amis gaTvla samxedro specialitTa prerogativa unda gaxdes.

Sesabamisad, rekomendaciis saxiT SeiZleba iTqvas, rom sasurvelia aqcenti gadavides SeiaraRebuli Zalebis ganvi-Tarebis perspeqtivebze. optimizaciis Sedegad piradi Semad-genlobis Senaxvis xarjebidan gamoTavisuflebuli fuli Cai-dos ganaTlebaSi da aucilebeli samxedro SesaZleblobebis ganviTarebaSi. amis Semdeg, Tu saWiroeba moiTxovs da biu-jeti saSualebas mogvcems, axali serJantebisa da oficrebis jarSi SesvlasTan erTad nel-nela gaizardos jaris raode-noba, magram im gaTvlebiT, rom minimum Tavdacvis biujetis 25% moxmardeba SeiaraRebis ganviTarebas (natos standartu-li biujeti).

dabolos, oriode sityviT SevexebiT samxedro rezer-vis sakiTxs. saqarTveloSi 2006 wlidan moyolebuli ram-denimejer iyo sxvadasxva saxis sarezervo sistemis Seqmnis mcdeloba. samwuxarod, verc erTma maTganma ver moitana sa-surveli Sedegi, imave mizezebis gamo, ris gamoc rezervis nebismieri sxva koncefcia ver moitans Sedegs. mizezi mar-tivia: weliwadSi 100 000-iani sarezervo kontingentisTvis sameTauro rgolis – oficrebis da serJantebis _ nakle-boba. 2009 wels erovnuli gvardiis departamentis gvardiis xedvis dokumentSi mocemuli iyo agvistos omamde arsebuli samxedro rezervis Secdomebis analizi, sadac ewera, rom brigadebis da batalionebis marTvis deficiti iyo erT-erTi mizezi, ratomac ver imuSava rezervma agvistos omSi. doku-mentis Tanaxmad, 500 rezervistis samarTavad piradi Semad-genlobidan gamoyofili iyo 5 samxedro mosamsaxure. sam-wuxarod, miuxedavad aseTi analizisa, omis Semdgomac imave raodenobis 100 000 rezervis momzadeba daiwyo Tavdacvis uwyebam, miuxedavad imisa, rom es problema erovnul gvardi-aSi ar mogvarebula da verc mogvardeboda, Tundac drois

14

Page 16: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

simciris gamo.Sesabamisad, axali tipis sarezervo sistemis Seqmni-

sas sasurvelia aqcenti gakeTdes ufro mcire moculobis saarmio rezervze, romelic yofili samxedroebisagan iqneba dakompleqtebuli da misi efeqtianoba Cveulebriv rezervze maRali iqneba.

nu dagvaviwydeba rom, rezervis momzadeba fuli Rirs, rom rac ufro meti moTxovnaa rezervis sistemis mimarT, miT ufro meti jdeba igi.

saWiro finansebis arsebobis SemTxvevaSi qveyanam SeiZleba iyolios mcire zomis rezervi, romelic omis an krizisuli situaciebisas (bunebrivi da teqnologiuri katastrofebis dros) kritikulad saWiro konkretuli spe-cialitebis jgufs gauwevda organizebas (saxeobebis mixed-viT Semdgari rezervi) da es qveyanas gamoadgeboda rogorc omis, ise mSvidobis dros. Tumca, saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciidan gamomdinare, Canaweri totalu-ri da upirobo Tavdacvis Sesaxeb da sabiujeto saxsrebis simwire TiTqmis SeuZlebels xdis sarezervo sistemis iseT mowyobas, rom sasurveli Sedegi moitanos.

dasasrul, ar SeiZleba ar SevexoT saerTaSoriso samS-vidobo operaciebSi monawileobis sakiTxs. am amocanas qarTuli SeiaraRebuli Zalebi da, gansakuTrebiT, misi ri-giTi jariskacebi warmatebiT da Rirseulad arTmeven Tavs. samSvidobo misiaSi monawileoba xels uwyobs qveynisaTvis politikuri dividendebis motanas da aseve zrdis maTi urTi-erTqmedebis xarisxs wamyvani qveynis samxedroebTan.

rodesac laparakia misiebSi miRebul samxedro cod-nasa da gamocdilebaze, mniSvnelovania imis gaTvaliswineba, Tu rogor gamoviyenebT iq miRebul codnas farTomasStabi-ani agresiis SemTxvevaSi. ramdenad adekvaturi iqneba misiaSi monawile Cveni samxedroebis gamocdileba farTomasStabiani samxedro operaciisas sxva Temaa, Tumca erTi ram mainc unda aRiniSnos: Tu Cveni jari iqna kargad aRWurvili, lojistiku-rad sruliad uzrunvelyofili, imoqmedebs gamarTuli marT-vis da kontrolis pirobebSi, mas aqvs individualuri gmiro-bis magaliTi da Seswevs unari, rom iyos erT-erTi yvelaze

15

Page 17: საქართველოს ტერიტორიული თავდაცვა: გამოწვევები და პერსპექტივები

warmatebuli jari, rogorc es saerTaSoriso operaciebma dagvanaxa.

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom aSkarad ar arse-bobs ruseTTan samxedro prevenciis SesaZlebloba. Sesabam-isad, aqcenti unda gakeTdes garkveul vadaze (erTi kvira da meti) gaangariSebul Sekavebis SesaZleblobebze. am miznis misaRwevad ki sasurvelia qveyanam miiRos Sesabamisi zomebi.

qveynis winaSe mdgari samxedro safrTxeebidan gamom-dinare, aucilebelia Tavdacvis uwyebis SigniT daiwyos Sec-domebis analizis (Lessons learned) procesi, romelic moicavs rogorc agvistos omis samxedro, ise ZiriTadi reformebis msvlelobisas miRebuli gakveTilebis farTo analizs.

sasurvelia Sesabamisi daskvnebis safuZvelze daiwyos kvalificiuri samxedroebisa da Sesabamisi eqspertebisgan dakompleqtebuli jgufis diskusiebi jaris optimizaciis (Semcirebis) Sesaxeb, SesaZleblobis farglebSi.

kargi iqneboda gansakuTrebuli yuradReba mieqces samxedro ganaTlebis sistemis Semdgom ganviTarebas, opti-mizaciis Sedegad gamoTavisuflebuli saxsrebi ki moxmardes momaval investicias.

aseve dasaxvewi da gansaaxlebelia strategiuli doku-mentebi, sadac gaiwereba grZelvadiani gegma da xedva imisa, Tu rogor apirebs qveyana samxedro safrTxeebze adekvatur da efeqtian reagirebas.

yovelive es ki xels Seuwyobs SevqmnaT Tanamedrove, mobiluri, mcirericxovani da efeqtiani armia, romliTac iamayebs eri da romelic SeZlebs dasaxuli amocanebis Ses-rulebas da qveynis winaSe arsebuli safrTxeebis neitrali-zebas.

16