ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΜΠΛΕΤΣΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ -ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 3

11 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ (ΤΙ ΕΙΝΑI ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΣ) 3

12 ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (CLIENT-SERVER MODEL) 5

13 ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΗΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 7

2 ΤΑ ΚΕΝΟΦΑΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ Η ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ 11

21 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η

ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ (CYBERSOCIALITY) 11

22 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ 12

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ 13

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ 17

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES (ΜΜORPGrsquoS) 19

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 22

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 22

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 26

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 28

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 29

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ 31

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 32

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ 34

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 36

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 39

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΡΟΛΩΝ 40

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ

ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ 45

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 47

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

3

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

11 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ (ΤΙ ΕΙΝΑI ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΣ)

To διαδίκτυο (internet) είναι ένα δίκτυο μεμονωμένων υπολογιστών και δικτύων οι

οποίοι μπορούν να χρησιμοποιούν διαφορετική τεχνολογία και λειτουργικά

συστήματα Ονομάζεται και κυβερνοχώρος Περιλαμβάνει ένα σύνολο από

υπηρεσίες και εργαλεία επικοινωνίας που δίνουν ανεμπόδιστη ανταλλαγή

πληροφοριών από απομακρυσμένα σημεία πρόσβαση σε πηγές πληροφορίας

οπουδήποτε στον κόσμο προσφέροντας εύκολη και γρήγορη επικοινωνία

Το Διαδίκτυο ξεκίνησε ως ιδέα τη δεκαετία του 1960 από το Υπουργείο

Εθνικής Αμυνας των ΗΠΑ με σκοπό την διατήρηση των επικοινωνιών σε περίπτωση

πυρηνικού πολέμου Το δίκτυο αυτό ονομαζόταν ARPANET (Advanced Research

Projects Agency NETwork) και αν ένα τμήμα του καταστρεφόταν οι πληροφορίες

έφταναν στον προορισμό τους ακολουθώντας άλλο δρόμο παρακάμπτοντας

δηλαδή το κατεστραμμένο τμήμα (Παπαδάκης amp Χατζηπέρης 2002)

Εικόνα 1 Οπτικοποιημένη αναπαράσταση ενός υποσυνόλου του διαδικτύου (sub web) από την Ελληνική

Wikipedia

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

4

Το αρχικό θεωρητικό υπόβαθρο που οδήγησε στη δημιουργία του

διαδικτύου δόθηκε από τον JCR Licklider1 που ανέφερε σε συγγράμματά του το

γαλαξιακό δίκτυο Η θεωρία αυτή υποστήριζε την ύπαρξη ενός δικτύου

υπολογιστών που θα ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ τους και θα μπορούσαν να

ανταλλάσσουν γρήγορα πληροφορίες και προγράμματα

Το επόμενο θέμα που προέκυπτε ήταν ότι το δίκτυο αυτό θα έπρεπε να ήταν

αποκεντρωμένο έτσι ώστε ακόμα κι αν κάποιος κόμβος του δεχόταν επίθεση να

υπήρχε δίοδος επικοινωνίας για τους υπόλοιπους υπολογιστές Τη λύση σε αυτό

έδωσε ο Paul Baran2 με τον σχεδιασμό ενός κατανεμημένου δικτύου επικοινωνίας

που χρησιμοποιούσε την ψηφιακή τεχνολογία Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η

θεωρία ανταλλαγής πακέτων του Leonard Kleinrock 3 που υποστήριζε ότι πακέτα

πληροφοριών που θα περιείχαν την προέλευση και τον προορισμό τους μπορούσαν

να σταλούν από έναν υπολογιστή σε έναν άλλο (Wikipedia2011)

Ο Παγκόσμιος ιστός 4 (World Wide Web) απο την άλλη αναφέρεται στήν

δόμηση πλήροφοριών σαν υπερκείμενο (hypertext) Ο Tim Berners-Lee 5 σχεδίασε

πρώτος έναν πρωτότυπο ιστό στα τέλη του 1990 ενώ εργαζόταν στο CERN6 Είχε

δηλώσει ότι laquoO βασικότερος στόχος του Ιστού ήταν να αποτελέσει ένα χώρο

διανομής πληροφοριών μέσω του οποίου οι άνθρωποι και οι μηχανές θα

μπορούσαν να επικοινωνήσουν αυτός ο χώρος θα έπρεπε να ενώνει παρά να

1 O Licklinder (1915-1990) υπήρξε πρωτοπόρος ερευνητής στους τομείς της Ψυχό-ακουστικής και της

διάδρασης ανθρώπου και ΗΥ από το Πανεπιστήμιο του ΜΙΤ Για περισσότερα βλ httpwwwthocpnetbiographieslicklidder_jcrhtml (Η ιστοσελίδα προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 2 Ο Paul Baran (1926-2011) ήταν Αμερικανό-Πολωνός Μηχανικός πρωτοπόρος στην ανάπτυξη

δικτύων και ο άνθρωπος που εφεύρε την τεχνολογία ομαδοποίησης υπολογιστικών δεδομένων σε πακέτα (packet switching) Για περισσότερα βλ httpwwwabsoluteastronomycomtopics PaulBaran (προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 3 Απο την Ελληνική Wikipedia στο httptinyurlcom6cepjd6 (προσπελάστηκε στις 06-10-2011)

4 Δείτε την συνέντευξη για θέματα παγκόσμιου ιστού που παραχώρησε ο Καθηγητής Μιτακίδης

στην ΕΤ3 httpyoutuberVVQE6zzd9o 5 Αναλυτικές πληροφορίες στο W3C httpwwww3orgConsortium

6 To CERN είναι το μεγαλύτερο σε έκταση (πειραματικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα

επί της σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο httpelwikipediaorg wikiCERN

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 3

11 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ (ΤΙ ΕΙΝΑI ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΣ) 3

12 ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (CLIENT-SERVER MODEL) 5

13 ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΗΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 7

2 ΤΑ ΚΕΝΟΦΑΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ Η ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ 11

21 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η

ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ (CYBERSOCIALITY) 11

22 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ 12

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ 13

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ 17

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES (ΜΜORPGrsquoS) 19

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 22

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 22

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 26

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 28

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 29

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ 31

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 32

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ 34

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 36

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 39

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΡΟΛΩΝ 40

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ

ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ 45

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 47

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

3

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

11 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ (ΤΙ ΕΙΝΑI ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΣ)

To διαδίκτυο (internet) είναι ένα δίκτυο μεμονωμένων υπολογιστών και δικτύων οι

οποίοι μπορούν να χρησιμοποιούν διαφορετική τεχνολογία και λειτουργικά

συστήματα Ονομάζεται και κυβερνοχώρος Περιλαμβάνει ένα σύνολο από

υπηρεσίες και εργαλεία επικοινωνίας που δίνουν ανεμπόδιστη ανταλλαγή

πληροφοριών από απομακρυσμένα σημεία πρόσβαση σε πηγές πληροφορίας

οπουδήποτε στον κόσμο προσφέροντας εύκολη και γρήγορη επικοινωνία

Το Διαδίκτυο ξεκίνησε ως ιδέα τη δεκαετία του 1960 από το Υπουργείο

Εθνικής Αμυνας των ΗΠΑ με σκοπό την διατήρηση των επικοινωνιών σε περίπτωση

πυρηνικού πολέμου Το δίκτυο αυτό ονομαζόταν ARPANET (Advanced Research

Projects Agency NETwork) και αν ένα τμήμα του καταστρεφόταν οι πληροφορίες

έφταναν στον προορισμό τους ακολουθώντας άλλο δρόμο παρακάμπτοντας

δηλαδή το κατεστραμμένο τμήμα (Παπαδάκης amp Χατζηπέρης 2002)

Εικόνα 1 Οπτικοποιημένη αναπαράσταση ενός υποσυνόλου του διαδικτύου (sub web) από την Ελληνική

Wikipedia

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

4

Το αρχικό θεωρητικό υπόβαθρο που οδήγησε στη δημιουργία του

διαδικτύου δόθηκε από τον JCR Licklider1 που ανέφερε σε συγγράμματά του το

γαλαξιακό δίκτυο Η θεωρία αυτή υποστήριζε την ύπαρξη ενός δικτύου

υπολογιστών που θα ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ τους και θα μπορούσαν να

ανταλλάσσουν γρήγορα πληροφορίες και προγράμματα

Το επόμενο θέμα που προέκυπτε ήταν ότι το δίκτυο αυτό θα έπρεπε να ήταν

αποκεντρωμένο έτσι ώστε ακόμα κι αν κάποιος κόμβος του δεχόταν επίθεση να

υπήρχε δίοδος επικοινωνίας για τους υπόλοιπους υπολογιστές Τη λύση σε αυτό

έδωσε ο Paul Baran2 με τον σχεδιασμό ενός κατανεμημένου δικτύου επικοινωνίας

που χρησιμοποιούσε την ψηφιακή τεχνολογία Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η

θεωρία ανταλλαγής πακέτων του Leonard Kleinrock 3 που υποστήριζε ότι πακέτα

πληροφοριών που θα περιείχαν την προέλευση και τον προορισμό τους μπορούσαν

να σταλούν από έναν υπολογιστή σε έναν άλλο (Wikipedia2011)

Ο Παγκόσμιος ιστός 4 (World Wide Web) απο την άλλη αναφέρεται στήν

δόμηση πλήροφοριών σαν υπερκείμενο (hypertext) Ο Tim Berners-Lee 5 σχεδίασε

πρώτος έναν πρωτότυπο ιστό στα τέλη του 1990 ενώ εργαζόταν στο CERN6 Είχε

δηλώσει ότι laquoO βασικότερος στόχος του Ιστού ήταν να αποτελέσει ένα χώρο

διανομής πληροφοριών μέσω του οποίου οι άνθρωποι και οι μηχανές θα

μπορούσαν να επικοινωνήσουν αυτός ο χώρος θα έπρεπε να ενώνει παρά να

1 O Licklinder (1915-1990) υπήρξε πρωτοπόρος ερευνητής στους τομείς της Ψυχό-ακουστικής και της

διάδρασης ανθρώπου και ΗΥ από το Πανεπιστήμιο του ΜΙΤ Για περισσότερα βλ httpwwwthocpnetbiographieslicklidder_jcrhtml (Η ιστοσελίδα προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 2 Ο Paul Baran (1926-2011) ήταν Αμερικανό-Πολωνός Μηχανικός πρωτοπόρος στην ανάπτυξη

δικτύων και ο άνθρωπος που εφεύρε την τεχνολογία ομαδοποίησης υπολογιστικών δεδομένων σε πακέτα (packet switching) Για περισσότερα βλ httpwwwabsoluteastronomycomtopics PaulBaran (προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 3 Απο την Ελληνική Wikipedia στο httptinyurlcom6cepjd6 (προσπελάστηκε στις 06-10-2011)

4 Δείτε την συνέντευξη για θέματα παγκόσμιου ιστού που παραχώρησε ο Καθηγητής Μιτακίδης

στην ΕΤ3 httpyoutuberVVQE6zzd9o 5 Αναλυτικές πληροφορίες στο W3C httpwwww3orgConsortium

6 To CERN είναι το μεγαλύτερο σε έκταση (πειραματικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα

επί της σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο httpelwikipediaorg wikiCERN

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

3

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

11 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ (ΤΙ ΕΙΝΑI ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΤΟΣ)

To διαδίκτυο (internet) είναι ένα δίκτυο μεμονωμένων υπολογιστών και δικτύων οι

οποίοι μπορούν να χρησιμοποιούν διαφορετική τεχνολογία και λειτουργικά

συστήματα Ονομάζεται και κυβερνοχώρος Περιλαμβάνει ένα σύνολο από

υπηρεσίες και εργαλεία επικοινωνίας που δίνουν ανεμπόδιστη ανταλλαγή

πληροφοριών από απομακρυσμένα σημεία πρόσβαση σε πηγές πληροφορίας

οπουδήποτε στον κόσμο προσφέροντας εύκολη και γρήγορη επικοινωνία

Το Διαδίκτυο ξεκίνησε ως ιδέα τη δεκαετία του 1960 από το Υπουργείο

Εθνικής Αμυνας των ΗΠΑ με σκοπό την διατήρηση των επικοινωνιών σε περίπτωση

πυρηνικού πολέμου Το δίκτυο αυτό ονομαζόταν ARPANET (Advanced Research

Projects Agency NETwork) και αν ένα τμήμα του καταστρεφόταν οι πληροφορίες

έφταναν στον προορισμό τους ακολουθώντας άλλο δρόμο παρακάμπτοντας

δηλαδή το κατεστραμμένο τμήμα (Παπαδάκης amp Χατζηπέρης 2002)

Εικόνα 1 Οπτικοποιημένη αναπαράσταση ενός υποσυνόλου του διαδικτύου (sub web) από την Ελληνική

Wikipedia

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

4

Το αρχικό θεωρητικό υπόβαθρο που οδήγησε στη δημιουργία του

διαδικτύου δόθηκε από τον JCR Licklider1 που ανέφερε σε συγγράμματά του το

γαλαξιακό δίκτυο Η θεωρία αυτή υποστήριζε την ύπαρξη ενός δικτύου

υπολογιστών που θα ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ τους και θα μπορούσαν να

ανταλλάσσουν γρήγορα πληροφορίες και προγράμματα

Το επόμενο θέμα που προέκυπτε ήταν ότι το δίκτυο αυτό θα έπρεπε να ήταν

αποκεντρωμένο έτσι ώστε ακόμα κι αν κάποιος κόμβος του δεχόταν επίθεση να

υπήρχε δίοδος επικοινωνίας για τους υπόλοιπους υπολογιστές Τη λύση σε αυτό

έδωσε ο Paul Baran2 με τον σχεδιασμό ενός κατανεμημένου δικτύου επικοινωνίας

που χρησιμοποιούσε την ψηφιακή τεχνολογία Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η

θεωρία ανταλλαγής πακέτων του Leonard Kleinrock 3 που υποστήριζε ότι πακέτα

πληροφοριών που θα περιείχαν την προέλευση και τον προορισμό τους μπορούσαν

να σταλούν από έναν υπολογιστή σε έναν άλλο (Wikipedia2011)

Ο Παγκόσμιος ιστός 4 (World Wide Web) απο την άλλη αναφέρεται στήν

δόμηση πλήροφοριών σαν υπερκείμενο (hypertext) Ο Tim Berners-Lee 5 σχεδίασε

πρώτος έναν πρωτότυπο ιστό στα τέλη του 1990 ενώ εργαζόταν στο CERN6 Είχε

δηλώσει ότι laquoO βασικότερος στόχος του Ιστού ήταν να αποτελέσει ένα χώρο

διανομής πληροφοριών μέσω του οποίου οι άνθρωποι και οι μηχανές θα

μπορούσαν να επικοινωνήσουν αυτός ο χώρος θα έπρεπε να ενώνει παρά να

1 O Licklinder (1915-1990) υπήρξε πρωτοπόρος ερευνητής στους τομείς της Ψυχό-ακουστικής και της

διάδρασης ανθρώπου και ΗΥ από το Πανεπιστήμιο του ΜΙΤ Για περισσότερα βλ httpwwwthocpnetbiographieslicklidder_jcrhtml (Η ιστοσελίδα προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 2 Ο Paul Baran (1926-2011) ήταν Αμερικανό-Πολωνός Μηχανικός πρωτοπόρος στην ανάπτυξη

δικτύων και ο άνθρωπος που εφεύρε την τεχνολογία ομαδοποίησης υπολογιστικών δεδομένων σε πακέτα (packet switching) Για περισσότερα βλ httpwwwabsoluteastronomycomtopics PaulBaran (προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 3 Απο την Ελληνική Wikipedia στο httptinyurlcom6cepjd6 (προσπελάστηκε στις 06-10-2011)

4 Δείτε την συνέντευξη για θέματα παγκόσμιου ιστού που παραχώρησε ο Καθηγητής Μιτακίδης

στην ΕΤ3 httpyoutuberVVQE6zzd9o 5 Αναλυτικές πληροφορίες στο W3C httpwwww3orgConsortium

6 To CERN είναι το μεγαλύτερο σε έκταση (πειραματικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα

επί της σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο httpelwikipediaorg wikiCERN

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

4

Το αρχικό θεωρητικό υπόβαθρο που οδήγησε στη δημιουργία του

διαδικτύου δόθηκε από τον JCR Licklider1 που ανέφερε σε συγγράμματά του το

γαλαξιακό δίκτυο Η θεωρία αυτή υποστήριζε την ύπαρξη ενός δικτύου

υπολογιστών που θα ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ τους και θα μπορούσαν να

ανταλλάσσουν γρήγορα πληροφορίες και προγράμματα

Το επόμενο θέμα που προέκυπτε ήταν ότι το δίκτυο αυτό θα έπρεπε να ήταν

αποκεντρωμένο έτσι ώστε ακόμα κι αν κάποιος κόμβος του δεχόταν επίθεση να

υπήρχε δίοδος επικοινωνίας για τους υπόλοιπους υπολογιστές Τη λύση σε αυτό

έδωσε ο Paul Baran2 με τον σχεδιασμό ενός κατανεμημένου δικτύου επικοινωνίας

που χρησιμοποιούσε την ψηφιακή τεχνολογία Πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε και η

θεωρία ανταλλαγής πακέτων του Leonard Kleinrock 3 που υποστήριζε ότι πακέτα

πληροφοριών που θα περιείχαν την προέλευση και τον προορισμό τους μπορούσαν

να σταλούν από έναν υπολογιστή σε έναν άλλο (Wikipedia2011)

Ο Παγκόσμιος ιστός 4 (World Wide Web) απο την άλλη αναφέρεται στήν

δόμηση πλήροφοριών σαν υπερκείμενο (hypertext) Ο Tim Berners-Lee 5 σχεδίασε

πρώτος έναν πρωτότυπο ιστό στα τέλη του 1990 ενώ εργαζόταν στο CERN6 Είχε

δηλώσει ότι laquoO βασικότερος στόχος του Ιστού ήταν να αποτελέσει ένα χώρο

διανομής πληροφοριών μέσω του οποίου οι άνθρωποι και οι μηχανές θα

μπορούσαν να επικοινωνήσουν αυτός ο χώρος θα έπρεπε να ενώνει παρά να

1 O Licklinder (1915-1990) υπήρξε πρωτοπόρος ερευνητής στους τομείς της Ψυχό-ακουστικής και της

διάδρασης ανθρώπου και ΗΥ από το Πανεπιστήμιο του ΜΙΤ Για περισσότερα βλ httpwwwthocpnetbiographieslicklidder_jcrhtml (Η ιστοσελίδα προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 2 Ο Paul Baran (1926-2011) ήταν Αμερικανό-Πολωνός Μηχανικός πρωτοπόρος στην ανάπτυξη

δικτύων και ο άνθρωπος που εφεύρε την τεχνολογία ομαδοποίησης υπολογιστικών δεδομένων σε πακέτα (packet switching) Για περισσότερα βλ httpwwwabsoluteastronomycomtopics PaulBaran (προσπελάστηκε στις 06-10-2011) 3 Απο την Ελληνική Wikipedia στο httptinyurlcom6cepjd6 (προσπελάστηκε στις 06-10-2011)

4 Δείτε την συνέντευξη για θέματα παγκόσμιου ιστού που παραχώρησε ο Καθηγητής Μιτακίδης

στην ΕΤ3 httpyoutuberVVQE6zzd9o 5 Αναλυτικές πληροφορίες στο W3C httpwwww3orgConsortium

6 To CERN είναι το μεγαλύτερο σε έκταση (πειραματικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα

επί της σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο httpelwikipediaorg wikiCERN

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

5

αποκλείειraquo Ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την επικοινωνία μεταξύ υπολογιστών και

λειτουργικών διαφορετικών τύπων Ήθελε επίσης να αποφύγει τη συνήθη δομή

των περισσότερων βάσεων δεδομένων οι οποίες υποχρέωναν τους χρήστες να

κατηγοριοποιούντις πληροφορίες προτού καν εξακριβώσουν αν κάτι τέτοιο ήταν

χρήσιμο ή όχι Για τους λόγους αυτούς επινόησε έναν εννιαίο διακομηστή πόρου

(URI) ο οποίος θα μπορούσε να laquoπαραπέμπει σε κάποιο έγγραφο (ή κάθε άλλο

τύπο πηγών) μέσα από ένα σύμπαν πληροφοριώνraquo Για να αντικαταστήσει το

πρωτοκόλλο μεταφοράς αρχείων (FTP) που βρισκόταν τότε σε χρήση δημιούργησε

το πιο εκλεπτυσμένο πρωτόκολλο υπερκειμενικής μεταφοράς (HTTP) το οποίο

ήταν γρηγορότερο και αρτιότερο Τέλος όρισε μια γλώσσα υπερκειμενικής

σήμανσης (HTML) για την κίνηση του υπερκειμένου στο δίκτυο Μέσα σε λίγα

χρόνια οι εν λόγω συντομογραφίες και το WWW για το ίδιο τον Παγκόσμιο Ιστό

θα γινονταν τόσο κοινές όσο η RAM ή οποιοσδήποτε άλλος ιδιωματισμός της

υπολογιστικής τεχνολογίας (Ceruzzi 2006)

12 ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (CLIENT-SERVER MODEL)

Το client-server μοντέλο των υπολογιστών αφορά την κατανομή του φόρτου

εργασίας μεταξύ των παρόχων ενός πόρου ή μιας υπηρεσίας που ονομάζεται

διακομιστής (server) και των αιτούντων υπηρεσία που ονομάζονται πελάτες

Εικόνα 2 To μοντέλο Client-Server Πηγή httpinfomotionscommusingswaves clientservercomputinghtml

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

6

(clients) Συχνά οι πελάτες και οι διακομιστές επικοινωνήσουν μέσω δικτύου

υπολογιστών αλλά μπορούν κάλιστα να συγκατοικούν στο ίδιο μηχάνημα Ένας

server εκτελεί ένα ή περισσότερα προγράμματα διακομιστή μοιράζοντας τους

πόρους με τους πελάτες Οι υπολογιστές επικοινωνούν χρησιμοποιώντας το

πρωτόκολλο επικοινωνίας TCPIP το οποίο αποτελεί τη σύνθεση του ΤCP (Transfer

Control Protocol) και του ΙP (Internet Protocol) Το πρωτόκολλο αυτό αποτελεί τη

ραχοκοκαλιά του διαδικτύου μιας και επτρέπει τη διαμεταγωγή των δεδομένων

μέσω της διαδικασίας που συνοπτικά περιλαμβάνει

1 Σπάσιmicroο σε αυτοδύναmicroα πακέτα

2 Μετάδοσή τους στο δίκτυο

3 Επανασυναρmicroολόγηση στον προορισμό τους (Γαροφαλάκης 2010)

Μία διεύθυνση IP (Ip address - Internet Protocol address) είναι ένας μοναδικός

αριθμός που χρησιμοποιείται από συσκευές για τη μεταξύ τους αναγνώριση και

συνεννόηση σε ένα δίκτυο υπολογιστών που χρησιμοποιεί το Internet Protocol

Standard Κάθε συσκευή που ανήκει στο δίκτυο - όπως επίσης δρομολογητές

(routers) υπολογιστές time-servers εκτυπωτές μηχανές για fax μέσω Internet και

ορισμένα τηλέφωνα - πρέπει να έχει τη δική της μοναδική διεύθυνση Μία

διεύθυνση IP μπορεί να θεωρηθεί το αντίστοιχο μιας διεύθυνσης κατοικίας ή ενός

αριθμού τηλεφώνου για έναν υπολογιστή ή άλλη συσκευή δικτύου στο Διαδίκτυο

Όπως κάθε διεύθυνση κατοικίας και αριθμός τηλεφώνου αντιστοιχούν σε ένα και

μοναδικό κτίριο ή τηλέφωνο μια IP address χρησιμοποιείται για τη μοναδική

αναγνώριση ενός υπολογιστή ή άλλης συσκευής που συνδέεται στο δίκτυο Μια

υπηρεσία εύρεσης δικτύου (network lookup service) το Domain Name Service

(DNS) δίνει τη δυνατότητα να αντιστοιχηθούν ονόματα υπολογιστών (hostnames)

σε μια διεύθυνση IP Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να

θυμούνται ένα όνομα και όχι μια σειρά αριθμών Το DNS επιτρέπει σε πολλαπλές

διευθύνσεις και ονόματα να δείχνουν σε ένα πόρο του Διαδικτύου Ένας ακόμη

λόγος ύπαρξης του DNS είναι να επιτρέπει για παράδειγμα σε έναν ιστότοπο που

φιλοξενείται σε πολλούς διακομιστές καθένας από τους οποίους έχει τη δική του

διεύθυνση IP να παρέχει στοιχειώδη εξισορρόπηση φόρτου (load balancing)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

7

δηλαδή μία ορθή διαμοίραση της κίνησης που δέχεται ο ιστότοπος ανάμεσα στους

υπολογιστές που τον φιλοξενούνΓια παράδειγμα το wwwwikipediaorg δείχνει στο

207142131248 (Wikipedia 2011)

13 ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΗΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Εικόνα 3 Ο πρώτος Macintoch (1984) Διακρίνεται το γραφικό περιβάλλον διεπαφής του χρήστη

Πηγή httpdeographycom p=161

Θα αναφερθούμε συνοπτικά στους κυριότερους σταθμούς στην ιστορία του

διαδικτύου αναφερόμενοι σε πρόσωπα και γεγονότα που επειρέασαν την πορεία

του απο τις απαρχές της αναπτυξής του στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα και

μέχρι τις ημέρες μας

Απαρχή του διαδικτύου Οπως αναφέρθηκε παραπάνω το διαδίκτυο

προέκυψε ως μια προσπάθεια να δωθεί απάντηση στην άναγκη του

Αμερικάνικου Πενταγώνου για ασφαλή και ταχεία διαμεταγωγή

πληροφοριών σε περιβάλλον πυρηνικού πολέμου Δεν πρέπει να

λυσμονούμε οτι οι δεκαετίες που ακολούθησαν το τέλος του Βrsquo Παγκοσμίου

Πολέμου χαρακτηρίστικαν απο τον έντονο τεχνό-οικονομικό και ιδεολογικό

ανταγωνισμό μεταξύ Ανατολής και Δύσης Στο ψυχροπολεμικό περιβάλλον

της εποχής η αφθονία κρατικών κονδυλίων που κατεθύνθηκε στην

τεχνολογική ανάπτυξη7 αλλά και η συνύπαρξη ικανών ακαδημαικών

7 Εκτός της ανάπτυξης των υπολογιστών και των υπολογιστικών δικτύων παρόμοια τεχνολογική

έκρηξη παρατηρήθηκε και σε άλλους τομέις όπως στην πυρηνική τεχνολογία η πυραυλική τεχνολογία και ο αγώνας για την κατάκτηση του διαστήματος

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

8

ιδρυμάτων οδήγησε στην ταχεία εξέλιξη τεχνολογιών που οδήγησαν στη

δημιουργεία του αρχέγονου διαδικτύου (ΑRPANET)

Το 1973 η Χerox εφευρίσκει το Ethernet8 το οποίο έμελε να καθιερωθεί ως

το πρότυπο στη σύνδεση μεταξύ υπολογιστών Tην ίδια χρονιά

παρουσιάζεται το πρωτόκολλο επικοινωνίας μεταξύ υπολογιστών TCP

To 1981 η ΑΤampΤ παρουσιάζει το λειτουργικό σύστημα UNIX το οποίο

παραχωρεί9 έναντι μικρής αμοιβής σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα

Το 1984 η Apple παρουσιάζει τον Macintosh10 τον πρώτο επί της ουσίας

προσωπικό ΗΥ με εξαιρετικές καινοτομίες για την εποχή (ποντίκι

δυνατότητες γραφικού περιβάλλοντος διεπαφής) οι οποίες εξελίχθηκαν στα

επόμενα μοντέλα με την δυνατότητα δικτύωσης που ονομάστηκε AppleTalk

Την ίδια εποχή η Αpple παρουσιάζει το πρώτο λειτουργικό σύστημα που δεν

απαιτεί από τον χρήστη να γράφει περίπλοκες εντολές για να εκτελέσει και

τις πιο απλές εργασίες (Ceruzzi 2006)

Το 1990 ο Teem Burners Lee εφευρίσκει τον παγκόσμιο ιστό

Το 1992 ένας νεαρός Φιλανδός φοιτητής ο Linus Torvalds παρουσιάζει τον

πύρηνα Linux την ίδια χρονιά που ο Richard Stallman ξεκινάει το κίνημα του

Ανοιχτού και Ελεύθερου λογισμικού (GNU)

To 1993 παρουσιάζεται ο πρώτος διαθέσιμός στο διαδίκτυο φυλλομετρητής

(Βrowser) o Μosaic Tην ίδια χρονιά ο Γερουσιαστής Al Gore υποβάλει

σχέδιο Νόμου για την προαγωγή της χρήσης του διαδικτύου απο την

Αμερικανική Διοίκηση ενώ ταυτόχρονα προωθείται ή εμπορευματοποίηση

του μέσου

Το 1995 η Microsoft παρουσιάζει τα Windows 95 και θέτει τις βάσεις για την

ταχεία διάδοση της χρήσης των προσωπικών ΗΥ αλλά και για την

8 Πρόκειται για το γνωστό ομοαξονικό καλώδιο που χρησιμοποιούμε μέχρι και τις ημέρες μας για να

συνδέσουμε τον υπολογιστή μας με άλλους υπολογιστές ή με το διαδίκτυο 9 Κάθε πρόγραμμα αποτελείται από το εκτελέσιμο αρχείο (στα Windows έχουν την κατάληξη exe)

και τον πηγαίο κώδικά (αρχεία κειμένου με τις εντολές) Στην άδεια χρήσης του UNIX εκτός από το εκτελέσιμο τα πανεπιστήμια λάμβαναν και τον πηγαίο κώδικα επί του οποίου μπορούσαν να κάνουν τροποποιήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες τους 10

Παρακολουθήστε την παρουσίαση που έκανε ο ιδρυτής της Apple Steve Jobs για τον Apple Macintosh httpyoutube4KkENSYkMgs

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

6

(clients) Συχνά οι πελάτες και οι διακομιστές επικοινωνήσουν μέσω δικτύου

υπολογιστών αλλά μπορούν κάλιστα να συγκατοικούν στο ίδιο μηχάνημα Ένας

server εκτελεί ένα ή περισσότερα προγράμματα διακομιστή μοιράζοντας τους

πόρους με τους πελάτες Οι υπολογιστές επικοινωνούν χρησιμοποιώντας το

πρωτόκολλο επικοινωνίας TCPIP το οποίο αποτελεί τη σύνθεση του ΤCP (Transfer

Control Protocol) και του ΙP (Internet Protocol) Το πρωτόκολλο αυτό αποτελεί τη

ραχοκοκαλιά του διαδικτύου μιας και επτρέπει τη διαμεταγωγή των δεδομένων

μέσω της διαδικασίας που συνοπτικά περιλαμβάνει

1 Σπάσιmicroο σε αυτοδύναmicroα πακέτα

2 Μετάδοσή τους στο δίκτυο

3 Επανασυναρmicroολόγηση στον προορισμό τους (Γαροφαλάκης 2010)

Μία διεύθυνση IP (Ip address - Internet Protocol address) είναι ένας μοναδικός

αριθμός που χρησιμοποιείται από συσκευές για τη μεταξύ τους αναγνώριση και

συνεννόηση σε ένα δίκτυο υπολογιστών που χρησιμοποιεί το Internet Protocol

Standard Κάθε συσκευή που ανήκει στο δίκτυο - όπως επίσης δρομολογητές

(routers) υπολογιστές time-servers εκτυπωτές μηχανές για fax μέσω Internet και

ορισμένα τηλέφωνα - πρέπει να έχει τη δική της μοναδική διεύθυνση Μία

διεύθυνση IP μπορεί να θεωρηθεί το αντίστοιχο μιας διεύθυνσης κατοικίας ή ενός

αριθμού τηλεφώνου για έναν υπολογιστή ή άλλη συσκευή δικτύου στο Διαδίκτυο

Όπως κάθε διεύθυνση κατοικίας και αριθμός τηλεφώνου αντιστοιχούν σε ένα και

μοναδικό κτίριο ή τηλέφωνο μια IP address χρησιμοποιείται για τη μοναδική

αναγνώριση ενός υπολογιστή ή άλλης συσκευής που συνδέεται στο δίκτυο Μια

υπηρεσία εύρεσης δικτύου (network lookup service) το Domain Name Service

(DNS) δίνει τη δυνατότητα να αντιστοιχηθούν ονόματα υπολογιστών (hostnames)

σε μια διεύθυνση IP Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να

θυμούνται ένα όνομα και όχι μια σειρά αριθμών Το DNS επιτρέπει σε πολλαπλές

διευθύνσεις και ονόματα να δείχνουν σε ένα πόρο του Διαδικτύου Ένας ακόμη

λόγος ύπαρξης του DNS είναι να επιτρέπει για παράδειγμα σε έναν ιστότοπο που

φιλοξενείται σε πολλούς διακομιστές καθένας από τους οποίους έχει τη δική του

διεύθυνση IP να παρέχει στοιχειώδη εξισορρόπηση φόρτου (load balancing)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

7

δηλαδή μία ορθή διαμοίραση της κίνησης που δέχεται ο ιστότοπος ανάμεσα στους

υπολογιστές που τον φιλοξενούνΓια παράδειγμα το wwwwikipediaorg δείχνει στο

207142131248 (Wikipedia 2011)

13 ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΗΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Εικόνα 3 Ο πρώτος Macintoch (1984) Διακρίνεται το γραφικό περιβάλλον διεπαφής του χρήστη

Πηγή httpdeographycom p=161

Θα αναφερθούμε συνοπτικά στους κυριότερους σταθμούς στην ιστορία του

διαδικτύου αναφερόμενοι σε πρόσωπα και γεγονότα που επειρέασαν την πορεία

του απο τις απαρχές της αναπτυξής του στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα και

μέχρι τις ημέρες μας

Απαρχή του διαδικτύου Οπως αναφέρθηκε παραπάνω το διαδίκτυο

προέκυψε ως μια προσπάθεια να δωθεί απάντηση στην άναγκη του

Αμερικάνικου Πενταγώνου για ασφαλή και ταχεία διαμεταγωγή

πληροφοριών σε περιβάλλον πυρηνικού πολέμου Δεν πρέπει να

λυσμονούμε οτι οι δεκαετίες που ακολούθησαν το τέλος του Βrsquo Παγκοσμίου

Πολέμου χαρακτηρίστικαν απο τον έντονο τεχνό-οικονομικό και ιδεολογικό

ανταγωνισμό μεταξύ Ανατολής και Δύσης Στο ψυχροπολεμικό περιβάλλον

της εποχής η αφθονία κρατικών κονδυλίων που κατεθύνθηκε στην

τεχνολογική ανάπτυξη7 αλλά και η συνύπαρξη ικανών ακαδημαικών

7 Εκτός της ανάπτυξης των υπολογιστών και των υπολογιστικών δικτύων παρόμοια τεχνολογική

έκρηξη παρατηρήθηκε και σε άλλους τομέις όπως στην πυρηνική τεχνολογία η πυραυλική τεχνολογία και ο αγώνας για την κατάκτηση του διαστήματος

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

8

ιδρυμάτων οδήγησε στην ταχεία εξέλιξη τεχνολογιών που οδήγησαν στη

δημιουργεία του αρχέγονου διαδικτύου (ΑRPANET)

Το 1973 η Χerox εφευρίσκει το Ethernet8 το οποίο έμελε να καθιερωθεί ως

το πρότυπο στη σύνδεση μεταξύ υπολογιστών Tην ίδια χρονιά

παρουσιάζεται το πρωτόκολλο επικοινωνίας μεταξύ υπολογιστών TCP

To 1981 η ΑΤampΤ παρουσιάζει το λειτουργικό σύστημα UNIX το οποίο

παραχωρεί9 έναντι μικρής αμοιβής σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα

Το 1984 η Apple παρουσιάζει τον Macintosh10 τον πρώτο επί της ουσίας

προσωπικό ΗΥ με εξαιρετικές καινοτομίες για την εποχή (ποντίκι

δυνατότητες γραφικού περιβάλλοντος διεπαφής) οι οποίες εξελίχθηκαν στα

επόμενα μοντέλα με την δυνατότητα δικτύωσης που ονομάστηκε AppleTalk

Την ίδια εποχή η Αpple παρουσιάζει το πρώτο λειτουργικό σύστημα που δεν

απαιτεί από τον χρήστη να γράφει περίπλοκες εντολές για να εκτελέσει και

τις πιο απλές εργασίες (Ceruzzi 2006)

Το 1990 ο Teem Burners Lee εφευρίσκει τον παγκόσμιο ιστό

Το 1992 ένας νεαρός Φιλανδός φοιτητής ο Linus Torvalds παρουσιάζει τον

πύρηνα Linux την ίδια χρονιά που ο Richard Stallman ξεκινάει το κίνημα του

Ανοιχτού και Ελεύθερου λογισμικού (GNU)

To 1993 παρουσιάζεται ο πρώτος διαθέσιμός στο διαδίκτυο φυλλομετρητής

(Βrowser) o Μosaic Tην ίδια χρονιά ο Γερουσιαστής Al Gore υποβάλει

σχέδιο Νόμου για την προαγωγή της χρήσης του διαδικτύου απο την

Αμερικανική Διοίκηση ενώ ταυτόχρονα προωθείται ή εμπορευματοποίηση

του μέσου

Το 1995 η Microsoft παρουσιάζει τα Windows 95 και θέτει τις βάσεις για την

ταχεία διάδοση της χρήσης των προσωπικών ΗΥ αλλά και για την

8 Πρόκειται για το γνωστό ομοαξονικό καλώδιο που χρησιμοποιούμε μέχρι και τις ημέρες μας για να

συνδέσουμε τον υπολογιστή μας με άλλους υπολογιστές ή με το διαδίκτυο 9 Κάθε πρόγραμμα αποτελείται από το εκτελέσιμο αρχείο (στα Windows έχουν την κατάληξη exe)

και τον πηγαίο κώδικά (αρχεία κειμένου με τις εντολές) Στην άδεια χρήσης του UNIX εκτός από το εκτελέσιμο τα πανεπιστήμια λάμβαναν και τον πηγαίο κώδικα επί του οποίου μπορούσαν να κάνουν τροποποιήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες τους 10

Παρακολουθήστε την παρουσίαση που έκανε ο ιδρυτής της Apple Steve Jobs για τον Apple Macintosh httpyoutube4KkENSYkMgs

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

7

δηλαδή μία ορθή διαμοίραση της κίνησης που δέχεται ο ιστότοπος ανάμεσα στους

υπολογιστές που τον φιλοξενούνΓια παράδειγμα το wwwwikipediaorg δείχνει στο

207142131248 (Wikipedia 2011)

13 ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΗΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Εικόνα 3 Ο πρώτος Macintoch (1984) Διακρίνεται το γραφικό περιβάλλον διεπαφής του χρήστη

Πηγή httpdeographycom p=161

Θα αναφερθούμε συνοπτικά στους κυριότερους σταθμούς στην ιστορία του

διαδικτύου αναφερόμενοι σε πρόσωπα και γεγονότα που επειρέασαν την πορεία

του απο τις απαρχές της αναπτυξής του στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα και

μέχρι τις ημέρες μας

Απαρχή του διαδικτύου Οπως αναφέρθηκε παραπάνω το διαδίκτυο

προέκυψε ως μια προσπάθεια να δωθεί απάντηση στην άναγκη του

Αμερικάνικου Πενταγώνου για ασφαλή και ταχεία διαμεταγωγή

πληροφοριών σε περιβάλλον πυρηνικού πολέμου Δεν πρέπει να

λυσμονούμε οτι οι δεκαετίες που ακολούθησαν το τέλος του Βrsquo Παγκοσμίου

Πολέμου χαρακτηρίστικαν απο τον έντονο τεχνό-οικονομικό και ιδεολογικό

ανταγωνισμό μεταξύ Ανατολής και Δύσης Στο ψυχροπολεμικό περιβάλλον

της εποχής η αφθονία κρατικών κονδυλίων που κατεθύνθηκε στην

τεχνολογική ανάπτυξη7 αλλά και η συνύπαρξη ικανών ακαδημαικών

7 Εκτός της ανάπτυξης των υπολογιστών και των υπολογιστικών δικτύων παρόμοια τεχνολογική

έκρηξη παρατηρήθηκε και σε άλλους τομέις όπως στην πυρηνική τεχνολογία η πυραυλική τεχνολογία και ο αγώνας για την κατάκτηση του διαστήματος

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

8

ιδρυμάτων οδήγησε στην ταχεία εξέλιξη τεχνολογιών που οδήγησαν στη

δημιουργεία του αρχέγονου διαδικτύου (ΑRPANET)

Το 1973 η Χerox εφευρίσκει το Ethernet8 το οποίο έμελε να καθιερωθεί ως

το πρότυπο στη σύνδεση μεταξύ υπολογιστών Tην ίδια χρονιά

παρουσιάζεται το πρωτόκολλο επικοινωνίας μεταξύ υπολογιστών TCP

To 1981 η ΑΤampΤ παρουσιάζει το λειτουργικό σύστημα UNIX το οποίο

παραχωρεί9 έναντι μικρής αμοιβής σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα

Το 1984 η Apple παρουσιάζει τον Macintosh10 τον πρώτο επί της ουσίας

προσωπικό ΗΥ με εξαιρετικές καινοτομίες για την εποχή (ποντίκι

δυνατότητες γραφικού περιβάλλοντος διεπαφής) οι οποίες εξελίχθηκαν στα

επόμενα μοντέλα με την δυνατότητα δικτύωσης που ονομάστηκε AppleTalk

Την ίδια εποχή η Αpple παρουσιάζει το πρώτο λειτουργικό σύστημα που δεν

απαιτεί από τον χρήστη να γράφει περίπλοκες εντολές για να εκτελέσει και

τις πιο απλές εργασίες (Ceruzzi 2006)

Το 1990 ο Teem Burners Lee εφευρίσκει τον παγκόσμιο ιστό

Το 1992 ένας νεαρός Φιλανδός φοιτητής ο Linus Torvalds παρουσιάζει τον

πύρηνα Linux την ίδια χρονιά που ο Richard Stallman ξεκινάει το κίνημα του

Ανοιχτού και Ελεύθερου λογισμικού (GNU)

To 1993 παρουσιάζεται ο πρώτος διαθέσιμός στο διαδίκτυο φυλλομετρητής

(Βrowser) o Μosaic Tην ίδια χρονιά ο Γερουσιαστής Al Gore υποβάλει

σχέδιο Νόμου για την προαγωγή της χρήσης του διαδικτύου απο την

Αμερικανική Διοίκηση ενώ ταυτόχρονα προωθείται ή εμπορευματοποίηση

του μέσου

Το 1995 η Microsoft παρουσιάζει τα Windows 95 και θέτει τις βάσεις για την

ταχεία διάδοση της χρήσης των προσωπικών ΗΥ αλλά και για την

8 Πρόκειται για το γνωστό ομοαξονικό καλώδιο που χρησιμοποιούμε μέχρι και τις ημέρες μας για να

συνδέσουμε τον υπολογιστή μας με άλλους υπολογιστές ή με το διαδίκτυο 9 Κάθε πρόγραμμα αποτελείται από το εκτελέσιμο αρχείο (στα Windows έχουν την κατάληξη exe)

και τον πηγαίο κώδικά (αρχεία κειμένου με τις εντολές) Στην άδεια χρήσης του UNIX εκτός από το εκτελέσιμο τα πανεπιστήμια λάμβαναν και τον πηγαίο κώδικα επί του οποίου μπορούσαν να κάνουν τροποποιήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες τους 10

Παρακολουθήστε την παρουσίαση που έκανε ο ιδρυτής της Apple Steve Jobs για τον Apple Macintosh httpyoutube4KkENSYkMgs

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

8

ιδρυμάτων οδήγησε στην ταχεία εξέλιξη τεχνολογιών που οδήγησαν στη

δημιουργεία του αρχέγονου διαδικτύου (ΑRPANET)

Το 1973 η Χerox εφευρίσκει το Ethernet8 το οποίο έμελε να καθιερωθεί ως

το πρότυπο στη σύνδεση μεταξύ υπολογιστών Tην ίδια χρονιά

παρουσιάζεται το πρωτόκολλο επικοινωνίας μεταξύ υπολογιστών TCP

To 1981 η ΑΤampΤ παρουσιάζει το λειτουργικό σύστημα UNIX το οποίο

παραχωρεί9 έναντι μικρής αμοιβής σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα

Το 1984 η Apple παρουσιάζει τον Macintosh10 τον πρώτο επί της ουσίας

προσωπικό ΗΥ με εξαιρετικές καινοτομίες για την εποχή (ποντίκι

δυνατότητες γραφικού περιβάλλοντος διεπαφής) οι οποίες εξελίχθηκαν στα

επόμενα μοντέλα με την δυνατότητα δικτύωσης που ονομάστηκε AppleTalk

Την ίδια εποχή η Αpple παρουσιάζει το πρώτο λειτουργικό σύστημα που δεν

απαιτεί από τον χρήστη να γράφει περίπλοκες εντολές για να εκτελέσει και

τις πιο απλές εργασίες (Ceruzzi 2006)

Το 1990 ο Teem Burners Lee εφευρίσκει τον παγκόσμιο ιστό

Το 1992 ένας νεαρός Φιλανδός φοιτητής ο Linus Torvalds παρουσιάζει τον

πύρηνα Linux την ίδια χρονιά που ο Richard Stallman ξεκινάει το κίνημα του

Ανοιχτού και Ελεύθερου λογισμικού (GNU)

To 1993 παρουσιάζεται ο πρώτος διαθέσιμός στο διαδίκτυο φυλλομετρητής

(Βrowser) o Μosaic Tην ίδια χρονιά ο Γερουσιαστής Al Gore υποβάλει

σχέδιο Νόμου για την προαγωγή της χρήσης του διαδικτύου απο την

Αμερικανική Διοίκηση ενώ ταυτόχρονα προωθείται ή εμπορευματοποίηση

του μέσου

Το 1995 η Microsoft παρουσιάζει τα Windows 95 και θέτει τις βάσεις για την

ταχεία διάδοση της χρήσης των προσωπικών ΗΥ αλλά και για την

8 Πρόκειται για το γνωστό ομοαξονικό καλώδιο που χρησιμοποιούμε μέχρι και τις ημέρες μας για να

συνδέσουμε τον υπολογιστή μας με άλλους υπολογιστές ή με το διαδίκτυο 9 Κάθε πρόγραμμα αποτελείται από το εκτελέσιμο αρχείο (στα Windows έχουν την κατάληξη exe)

και τον πηγαίο κώδικά (αρχεία κειμένου με τις εντολές) Στην άδεια χρήσης του UNIX εκτός από το εκτελέσιμο τα πανεπιστήμια λάμβαναν και τον πηγαίο κώδικα επί του οποίου μπορούσαν να κάνουν τροποποιήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες τους 10

Παρακολουθήστε την παρουσίαση που έκανε ο ιδρυτής της Apple Steve Jobs για τον Apple Macintosh httpyoutube4KkENSYkMgs

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

9

κυριαρχεία της στη βιομηχανία λογισμικού σε συνεργασία με την κορυφαία

εταιρία παραγωγής επεξεργαστών Ιntel

Στα μέσα της δεκαετίας του rsquo90 εμφανίζονται οι πρώτες μηχανές

αναζήτησης WebCrawler Lycos Alta Vista

1999-2001 Η φόυσκα των dotcom Τα χαμηλα επιτόκια της περιόδου

1998-99 διευκόλυναν την αύξηση των νεοσύστατων εταιρείών Παρά το

γεγονός ότι ορισμένες από αυτές τις νέες επιχειρήσεις είχαν ρεαλιστικά

σχέδια και διοικητική ικανότητα οι περισσότεροι από αυτές δεν είχαν την

ικανότητα να πουλήσουν τις ιδέες τους στους επενδυτές λόγω του

καινοφανούς της έννοιας dotcom Το 2001 η φούσκα σκάει και πολλές

εταιρείες χρεοκοπούν μέσα σε ένα περιβάλλον κατάρρευσης του δείκτη των

εταιρειών τεχνολογίας (NASDAQ) στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης

Εικόνα 4 Η πορεία των μετοχών του δείκτη NASDAQ Πηγή httpcrisispicturesblogspotcom201109dot-

com-bubblehtml

2001-Σήμερα Η τελευταία περίοδος που ουσιαστικά αρχίζει μέσα απο τις

στάχτες των μετοχών της Wall Street χαρακτηρίζεται απο την εμφάνιση του

πολυμεσικού (multimedia) internet που εχει επικρατήσει να ονομάζεται Web

2011 Ήταν για μια ακόμη φορά οι τεχνολογικές εξελίξεις που ανέδειξαν το

laquoγρήγορο internetrdquo με κυριότερη την ευρεία χρήση της τεχνολογίας ADSL

11

Πολλοί ειδικοί μεταξύ άλλων και ο laquoΠατέραςraquo του Web ΤΒ Lee ασκούν κριτική στη χρήση του όρου Web 20 μιας και laquoΚανένας δεν ξέρει τι σημαίνει πραγματικά ό όρος αν τα blog και τα wikis σημαίνουν για σας το Web 20 τότε είναι απλά κάτι που κατευθύνεται από τον άνθρωπο στον άνθρωπο και το web έγινε ακριβώς γι αυτό το σκοπόraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

10

αλλά και οι προγραμματιστικές εφαρμογές όπως οί ΧML JavaScript Flash οι

οποίες επέτρεψαν τη ροή πλούσιου και διαδραστικού περιεχομένου με τη

μορφή εικόνας και video Στην περίοδο αυτή έχουμε την επικράτηση της

Google ως μηχανής αναζήτησης την εμφάνιση της διαδραστικότητας μέσα

από τα κοινωνικά δίκτυα (hi5 MySpace facebook) την δημιουργία των blogs

που μετατρέπουν τον χρήστη από καταναλωτή σε συνδημιουργό

περιεχομένου την εμφάνιση του You tube την πρώτη συλλογική παγκόσμια

εγκυκλοπαίδεια (Wikipedia) κλπ

Η τελευταία αυτή εξελικτική φάση του διαδικτύου χαρακτηρίζεται από

o Συμμετοχικότητα-Συνεργασία-Δημιουργικότητα Ο χρήστης όπως

προείπαμε δεν είναι πλέον ο παθητικός καταναλωτής και

μετατρέπεται σε συνδημιουργό περιεχομένου μέσα απο μια

διαδικασία αλληλεπίδρασης με άλλους χρήστες σε blogswikis και

social networking sites

o Πλούσια εμπειρία και περιεχόμενο

o Ελευθερία έκφρασης και επιλογών

o ΑλληλεπίδρασηΤο διαδίκτυο ύπηρξε πάντα αλληλεπιδραστικό

αλλά η αλληλεπίδραση είναι σήμερα εμπλουτισμένη σε

περιεχόμενο μιας και ενα πλήθος εφαρμογών (video calling-

conferences video chat κλπ) κάνουν πιο laquoαληθινήraquo την εμπειρία

o Επεκτασιμότητα των εφαρμογών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

11

2 ΤΑ ΚΕΝΟΦΑΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ Η

ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

21 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η

ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ (CYBERSOCIALITY)

Ο όρος laquoκυβερνοκοινωνικότηταraquo (cybersociality) αναφέρεται στις ποικίλες μορφές

κοινωνικότητας που αυτοοργανώνονται και αυτοεξελίσσονται εντός του

κυβερνοχώρου Στον άυλο αυτόν χώρο επαναπροσδιορίζονται ριζικά και

επαναδιαπραγματεύονται δυναμικά ατομικές και συλλογικές ταυτότητες

βιογραφίες και εαυτοί Ταυτόχρονα ο κυβερνοχώρος καθίσταται το πεδίο μιας μη

αντιστρέψιμης μη κατευθυνόμενης και μη προβλέψιμης διαδικασίας

παγκοσμιοποίησης Φυσικά το φαινόμενο της από υπολογιστή διαμεσολαβημένης

επικοινωνίας και ειδικότερα οι τεχνολογίες ΙSDΝ και ADSL που διευκόλυναν την

παραγωγή και διάθεση πλούσιου ψηφιακού περιεχομένου από μέρους των

χρηστών αποτέλεσαν την αναγκαία υλική συνθήκη για τη δημιουργία του

λεγόμενου κοινωνικού ιστού (Social Web) και τη συνακόλουθη ανάδυση

καλλιέργεια και ανάπτυξη νέων και ρηξικέλευθων μορφών ανθρώπινης

αλληλεπίδρασης και κοινωνικής συμβίωσης Οι αναδυόμενες εναλλακτικές μορφές

κοινοτικής ζωής συνεπάγονται ένα αχωρικό εδώ και τώρα όπου συγκεντρώνονται

ετερόκλητες φωνές κουλτούρες μνήμες και παραδόσεις οι οποίες διαθέτουν μια

ελάχιστη κοινή αναφορά τη συνύπαρξή τους στην παγκοσμιοποιημένη επικράτεια

των νέων δυνητικών κόσμων Με τα λόγια του Μanuel Castells η δυνητικότητα

είναι η σύγχρονη laquoυλική βάσηraquo πάνω στην οποία laquoβιώνουμε την ύπαρξή μαςraquo και

laquoτρέφουμε τα όνειρά μαςraquo (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της δυνητικής πραγματικότητας και πως

αυτά διαφοροποιούνται από εκείνα της laquoπραγματικήςraquo πραγματικότητας Σύμφωνα

με τους Κοσκινά και Τσέκερη η δυνητική πραγματικότητα κατ αρχάς φέρει όλα τα

laquoφυσιολογικάraquo συμπτώματα της γήινης κοινωνικής αλληλεπίδρασης θετικά και

αρνητικά συναισθήματα χαρά και λύπη συμφωνίες και ασυμφωνίες εισδοχή και

αποκλεισμό αποδοχή και απόρριψη απλές γνωριμίες φιλίες (κοντινές ή εξ

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

12

αποστάσεως) ή ερωτικές σχέσεις αλλά και ατομικές ή συλλογικές αντιγνωμίες

αντιπαραθέσεις συγκρούσεις και εχθρότητες Πάντως η εγγενής έλλειψη της

σωματικότητας λειτουργεί συχνά προς όφελος των εφήμερων (ανεύθυνων)

δεσμεύσεων και αντιστρόφως σε βάρος της ενσυναίσθησης (empathy)12

Δεύτερον χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη και ανεξέλεγκτη ταχύτητα και

κινητικότητα Οι συμμετέχοντες μπορούν με σχετική ευκολία να πηγαινοέρχονται

laquoonlineraquo από κοινότητα σε κοινότητα μεταφέροντας δημιουργικά προσωπικές

εμπειρίες ιδέες εμπνεύσεις προσδοκίες και οράματα Τρίτον είναι πολυλογική

πολύπλοκη και αμφίθυμη συμπεριέχει αντιφατικά (αλλά όχι ασυμβίβαστα) το

δημόσιο και το ιδιωτικό την ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα την

εμπιστοσύνη και την καχυποψία το δομημένο και το αδόμητο το προσδιορισμένο

και το απροσδιόριστο (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

22 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

Οι νέες διαμεσολαβητικές δικτυακές τεχνολογίες παράγουν έναν νέο τρόπο με τον

οποίο κατανοούμε την έννοια των κοινωνικών σχέσεων της επαφής και πολύ

περισσότερο της ατομικής και κοινωνικής (διαδικτυακής) ταυτότητας Οι έννοιες οι

οποίες παραδοσιακά προσδιόριζαν το άτομο και τη συγκρότηση της κοινωνικής

επαφής και κοινωνικής δράσης όπως ο χώρος ο χρόνος και το βιολογικό σώμα

αναθεωρούνται ριζικά στο πλαίσιο των διαδικτυακών σχέσεων Οι χωροχρονικά και

υλικά δομημένες κοινωνικές σχέσεις εξαϋλώνονται και υπερβαίνοντας τους

παραδοσιακούς περιορισμούς του χώρου και του χρόνου προβάλλουν ένα νέο

ευέλικτο μοντέλο διάρθρωσης του κοινωνικού Το σημαντικό όμως είναι ότι στον

Κυβερνοχώρο συγκροτούνται νέες μορφές κοινωνικής συνδεσμοποίησης και

δικτύωσης οι οποίες ως μορφές κοινωνικών σχέσεων παράγουν κοινωνικό νόημα

(Αλεξιάς 2008 σ 97)

Η τεχνητή πραγματικότητα σχεδιάσθηκε και διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις

αρχές της ευχαρίστησης και της επιθυμίας Για το λόγο αυτό οι σχέσεις σε αυτήν

12

Ο όρος empathy που στα Ελληνικά μεταφράζεται σε ενσυναίσθηση προέρχεται από την Προσωποκεντρική Θεωρία του Carl Rogers και σημαίνει την ικανότητα μας να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να αισθανόμαστε τα συναισθήματα του

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

13

επιβάλλουν αποστασιοποίηση από τον πραγματικό φυσικό εαυτό και την

αντικατάσταση του από έναν μη σωματοποιημένο δυνητικό Σε αυτές τις συνθήκες

της ύπαρξης δεν υπάρχουν όρια στην έκφραση και υλοποίηση του φαντασιακού Οι

δυνητικές ταυτότητες που κατασκευάζονται προσδιορίζονται ως περιπλέουσες

(floating identities) και το στοιχείο που επικρατεί είναι η αίσθηση της απεριόριστης

ελευθερίας και η απουσία ελέγχου η οποία όμως φαντασίωση έχει συνέπειες όταν

εκφράζεται στην κοινωνία στις ταυτότητες του πραγματικού κόσμου (Robins 1998

σελ 144) όπως αναφέρει ο Αλεξιάς ( 2008 σ 98)

Η επικοινωνία και η αλληλόδραση στον κυβερνοχώρο βασίζεται σε

σύγκριση με την επαφή στην laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα σε στοιχεία τα οποία

διαφέρουν από τα αντίστοιχα της laquoαντικειμενικήςraquo πραγματικότητας Σε αυτό το

πλαίσιο το σώμα το οποίο στον κυβερνοχώρο δεν έχει τη σημασία που έχει στην

laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα για τη συγκρότηση και λειτουργία των δικτυακών

κοινωνικών σχέσεων αναπόφευκτα και δεν προσδιορίζεται ως βασικό στοιχείο για

τη συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας Εφόσον αυτά τα στοιχεία (φύλο φυλή

ηλικία τύπος σώματος και μέγεθος) δεν είναι εμφανώς ευδιάκριτα στον

κυβερνοχώρο θα πάψουν να αποτελούν το πρωταρχικό μέσο για τη συγκρότηση

των σχέσεων αλληλόδρασης (οπ σ 99)

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Σύμφωνα τον Mead (1934) όπως αναφέρει ο (Maisonneuve 2001) το ανθρώπινο

ον αναπτύσσεται χάρη στην ικανότητά του να υιοθετεί και να κατανοεί μια μεγάλη

ποικιλία στάσεων laquoΓίνεται αντικείμενο για τον εαυτό του και πρόσωπο μόνο όταν

υιοθετεί τις τάσεις των άλλων απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό σ ένα δεδομένο

κοινωνικό περίγυροraquo Κινήσεις και λόγια αποκτούν νόημα που επιτρέπει

πολυάριθμες ανταλλαγές με τον άλλο το να μιλά κανείς δεν είναι μόνο το να

μπορεί να εκφράζεται ο ίδιος αλλά το να είναι ικανός να προβλέψει ορισμένες

δυνατές απαντήσεις του άλλου να μπει εν μέρει στη θέση του Ακούγοντας τον

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

14

εαυτό του να μιλά το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής

υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας

και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του το παιδί διευθετεί την

προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του σύμφωνα με την

έκφραση του Mead με την οπτική του laquoγενικευμένου άλλουraquo με τον οποίο

ταυτίζεται Ο Mead διακρίνει έτσι στην προσωπικότητα το εμένα ως σύστημα

εσωτερικευμένων κοινών στάσεων απαντήσεων σύμφωνων προς τις απαιτήσεις

των κοινωνικών καταστάσεων και το εγώ αυθεντική και αυθόρμητη αρχή Ο

σχηματισμός του κοινωνικού Εγώ αρχίζει να συντελείται με το παιχνίδι χάρη στην

πλαστικότητα στάσεων και στη διαδοχή των ρόλων που αυτό απαιτεί Η υιοθέτηση

ρόλων και η συνείδηση που έχει το υποκείμενο αποτελούν κατ εξοχήν σημείο

κοινωνικότητα Παράλληλα με τον Mead ο Freud (1921) εξερευνώντας τη γένεση

της προσωπικότητας καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων Ο

όρος αυτός σημαίνει τη διαδικασία διά της οποίας το υποκείμενο αφομοιώνει μια

όψη ή ένα γνώρισμα του άλλου μεταβάλλοντας λίγο ώς πολύ τον εαυτό του

σύμφωνα με το πρότυπο Συνήθως είναι οι γονείς που αποτελούν τα πρώτα τέτοια

πρότυπα συνεισφέροντας στην ασυνείδητη διαμόρφωση ενός laquoιδανικού του εγώraquo

Στη συνέχεια όμως ένας φίλος ένας δάσκαλος ένας πρωταγωνιστής ιστορίας ή

μυθιστορήματος μπορούν να προκαλέσουν ταυτισιακές ανακατατάξεις

Maisonneuve (2001 σελ 82)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της

ταυτότητας που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας

χρονικής συνέχειας (μύχια όψη) το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους

άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο

εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη) Το παιδί και

κατόπιν ο έφηβος ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη

σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις αλλά και από κρίσεις και ρήξεις Με

το ζήτημα αυτό ασχολήθηκε και ο Festinger (1971) εξετάζοντάς το υπό τη μορφή

της διεργασίας της σύγκρισης όταν το άτομο δεν διαθέτει στέρεα κριτήρια για να

αξιολογήσει τις ικανότητες του ή για να καθορίσει τις απόψεις του προσπαθεί να

μειώσει την αβεβαιότητά του συγκρινόμενο με τον άλλο Συνήθως όμως υπάρχει

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

10

αλλά και οι προγραμματιστικές εφαρμογές όπως οί ΧML JavaScript Flash οι

οποίες επέτρεψαν τη ροή πλούσιου και διαδραστικού περιεχομένου με τη

μορφή εικόνας και video Στην περίοδο αυτή έχουμε την επικράτηση της

Google ως μηχανής αναζήτησης την εμφάνιση της διαδραστικότητας μέσα

από τα κοινωνικά δίκτυα (hi5 MySpace facebook) την δημιουργία των blogs

που μετατρέπουν τον χρήστη από καταναλωτή σε συνδημιουργό

περιεχομένου την εμφάνιση του You tube την πρώτη συλλογική παγκόσμια

εγκυκλοπαίδεια (Wikipedia) κλπ

Η τελευταία αυτή εξελικτική φάση του διαδικτύου χαρακτηρίζεται από

o Συμμετοχικότητα-Συνεργασία-Δημιουργικότητα Ο χρήστης όπως

προείπαμε δεν είναι πλέον ο παθητικός καταναλωτής και

μετατρέπεται σε συνδημιουργό περιεχομένου μέσα απο μια

διαδικασία αλληλεπίδρασης με άλλους χρήστες σε blogswikis και

social networking sites

o Πλούσια εμπειρία και περιεχόμενο

o Ελευθερία έκφρασης και επιλογών

o ΑλληλεπίδρασηΤο διαδίκτυο ύπηρξε πάντα αλληλεπιδραστικό

αλλά η αλληλεπίδραση είναι σήμερα εμπλουτισμένη σε

περιεχόμενο μιας και ενα πλήθος εφαρμογών (video calling-

conferences video chat κλπ) κάνουν πιο laquoαληθινήraquo την εμπειρία

o Επεκτασιμότητα των εφαρμογών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

11

2 ΤΑ ΚΕΝΟΦΑΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ Η

ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

21 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η

ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ (CYBERSOCIALITY)

Ο όρος laquoκυβερνοκοινωνικότηταraquo (cybersociality) αναφέρεται στις ποικίλες μορφές

κοινωνικότητας που αυτοοργανώνονται και αυτοεξελίσσονται εντός του

κυβερνοχώρου Στον άυλο αυτόν χώρο επαναπροσδιορίζονται ριζικά και

επαναδιαπραγματεύονται δυναμικά ατομικές και συλλογικές ταυτότητες

βιογραφίες και εαυτοί Ταυτόχρονα ο κυβερνοχώρος καθίσταται το πεδίο μιας μη

αντιστρέψιμης μη κατευθυνόμενης και μη προβλέψιμης διαδικασίας

παγκοσμιοποίησης Φυσικά το φαινόμενο της από υπολογιστή διαμεσολαβημένης

επικοινωνίας και ειδικότερα οι τεχνολογίες ΙSDΝ και ADSL που διευκόλυναν την

παραγωγή και διάθεση πλούσιου ψηφιακού περιεχομένου από μέρους των

χρηστών αποτέλεσαν την αναγκαία υλική συνθήκη για τη δημιουργία του

λεγόμενου κοινωνικού ιστού (Social Web) και τη συνακόλουθη ανάδυση

καλλιέργεια και ανάπτυξη νέων και ρηξικέλευθων μορφών ανθρώπινης

αλληλεπίδρασης και κοινωνικής συμβίωσης Οι αναδυόμενες εναλλακτικές μορφές

κοινοτικής ζωής συνεπάγονται ένα αχωρικό εδώ και τώρα όπου συγκεντρώνονται

ετερόκλητες φωνές κουλτούρες μνήμες και παραδόσεις οι οποίες διαθέτουν μια

ελάχιστη κοινή αναφορά τη συνύπαρξή τους στην παγκοσμιοποιημένη επικράτεια

των νέων δυνητικών κόσμων Με τα λόγια του Μanuel Castells η δυνητικότητα

είναι η σύγχρονη laquoυλική βάσηraquo πάνω στην οποία laquoβιώνουμε την ύπαρξή μαςraquo και

laquoτρέφουμε τα όνειρά μαςraquo (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της δυνητικής πραγματικότητας και πως

αυτά διαφοροποιούνται από εκείνα της laquoπραγματικήςraquo πραγματικότητας Σύμφωνα

με τους Κοσκινά και Τσέκερη η δυνητική πραγματικότητα κατ αρχάς φέρει όλα τα

laquoφυσιολογικάraquo συμπτώματα της γήινης κοινωνικής αλληλεπίδρασης θετικά και

αρνητικά συναισθήματα χαρά και λύπη συμφωνίες και ασυμφωνίες εισδοχή και

αποκλεισμό αποδοχή και απόρριψη απλές γνωριμίες φιλίες (κοντινές ή εξ

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

12

αποστάσεως) ή ερωτικές σχέσεις αλλά και ατομικές ή συλλογικές αντιγνωμίες

αντιπαραθέσεις συγκρούσεις και εχθρότητες Πάντως η εγγενής έλλειψη της

σωματικότητας λειτουργεί συχνά προς όφελος των εφήμερων (ανεύθυνων)

δεσμεύσεων και αντιστρόφως σε βάρος της ενσυναίσθησης (empathy)12

Δεύτερον χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη και ανεξέλεγκτη ταχύτητα και

κινητικότητα Οι συμμετέχοντες μπορούν με σχετική ευκολία να πηγαινοέρχονται

laquoonlineraquo από κοινότητα σε κοινότητα μεταφέροντας δημιουργικά προσωπικές

εμπειρίες ιδέες εμπνεύσεις προσδοκίες και οράματα Τρίτον είναι πολυλογική

πολύπλοκη και αμφίθυμη συμπεριέχει αντιφατικά (αλλά όχι ασυμβίβαστα) το

δημόσιο και το ιδιωτικό την ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα την

εμπιστοσύνη και την καχυποψία το δομημένο και το αδόμητο το προσδιορισμένο

και το απροσδιόριστο (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

22 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

Οι νέες διαμεσολαβητικές δικτυακές τεχνολογίες παράγουν έναν νέο τρόπο με τον

οποίο κατανοούμε την έννοια των κοινωνικών σχέσεων της επαφής και πολύ

περισσότερο της ατομικής και κοινωνικής (διαδικτυακής) ταυτότητας Οι έννοιες οι

οποίες παραδοσιακά προσδιόριζαν το άτομο και τη συγκρότηση της κοινωνικής

επαφής και κοινωνικής δράσης όπως ο χώρος ο χρόνος και το βιολογικό σώμα

αναθεωρούνται ριζικά στο πλαίσιο των διαδικτυακών σχέσεων Οι χωροχρονικά και

υλικά δομημένες κοινωνικές σχέσεις εξαϋλώνονται και υπερβαίνοντας τους

παραδοσιακούς περιορισμούς του χώρου και του χρόνου προβάλλουν ένα νέο

ευέλικτο μοντέλο διάρθρωσης του κοινωνικού Το σημαντικό όμως είναι ότι στον

Κυβερνοχώρο συγκροτούνται νέες μορφές κοινωνικής συνδεσμοποίησης και

δικτύωσης οι οποίες ως μορφές κοινωνικών σχέσεων παράγουν κοινωνικό νόημα

(Αλεξιάς 2008 σ 97)

Η τεχνητή πραγματικότητα σχεδιάσθηκε και διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις

αρχές της ευχαρίστησης και της επιθυμίας Για το λόγο αυτό οι σχέσεις σε αυτήν

12

Ο όρος empathy που στα Ελληνικά μεταφράζεται σε ενσυναίσθηση προέρχεται από την Προσωποκεντρική Θεωρία του Carl Rogers και σημαίνει την ικανότητα μας να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να αισθανόμαστε τα συναισθήματα του

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

13

επιβάλλουν αποστασιοποίηση από τον πραγματικό φυσικό εαυτό και την

αντικατάσταση του από έναν μη σωματοποιημένο δυνητικό Σε αυτές τις συνθήκες

της ύπαρξης δεν υπάρχουν όρια στην έκφραση και υλοποίηση του φαντασιακού Οι

δυνητικές ταυτότητες που κατασκευάζονται προσδιορίζονται ως περιπλέουσες

(floating identities) και το στοιχείο που επικρατεί είναι η αίσθηση της απεριόριστης

ελευθερίας και η απουσία ελέγχου η οποία όμως φαντασίωση έχει συνέπειες όταν

εκφράζεται στην κοινωνία στις ταυτότητες του πραγματικού κόσμου (Robins 1998

σελ 144) όπως αναφέρει ο Αλεξιάς ( 2008 σ 98)

Η επικοινωνία και η αλληλόδραση στον κυβερνοχώρο βασίζεται σε

σύγκριση με την επαφή στην laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα σε στοιχεία τα οποία

διαφέρουν από τα αντίστοιχα της laquoαντικειμενικήςraquo πραγματικότητας Σε αυτό το

πλαίσιο το σώμα το οποίο στον κυβερνοχώρο δεν έχει τη σημασία που έχει στην

laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα για τη συγκρότηση και λειτουργία των δικτυακών

κοινωνικών σχέσεων αναπόφευκτα και δεν προσδιορίζεται ως βασικό στοιχείο για

τη συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας Εφόσον αυτά τα στοιχεία (φύλο φυλή

ηλικία τύπος σώματος και μέγεθος) δεν είναι εμφανώς ευδιάκριτα στον

κυβερνοχώρο θα πάψουν να αποτελούν το πρωταρχικό μέσο για τη συγκρότηση

των σχέσεων αλληλόδρασης (οπ σ 99)

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Σύμφωνα τον Mead (1934) όπως αναφέρει ο (Maisonneuve 2001) το ανθρώπινο

ον αναπτύσσεται χάρη στην ικανότητά του να υιοθετεί και να κατανοεί μια μεγάλη

ποικιλία στάσεων laquoΓίνεται αντικείμενο για τον εαυτό του και πρόσωπο μόνο όταν

υιοθετεί τις τάσεις των άλλων απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό σ ένα δεδομένο

κοινωνικό περίγυροraquo Κινήσεις και λόγια αποκτούν νόημα που επιτρέπει

πολυάριθμες ανταλλαγές με τον άλλο το να μιλά κανείς δεν είναι μόνο το να

μπορεί να εκφράζεται ο ίδιος αλλά το να είναι ικανός να προβλέψει ορισμένες

δυνατές απαντήσεις του άλλου να μπει εν μέρει στη θέση του Ακούγοντας τον

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

14

εαυτό του να μιλά το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής

υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας

και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του το παιδί διευθετεί την

προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του σύμφωνα με την

έκφραση του Mead με την οπτική του laquoγενικευμένου άλλουraquo με τον οποίο

ταυτίζεται Ο Mead διακρίνει έτσι στην προσωπικότητα το εμένα ως σύστημα

εσωτερικευμένων κοινών στάσεων απαντήσεων σύμφωνων προς τις απαιτήσεις

των κοινωνικών καταστάσεων και το εγώ αυθεντική και αυθόρμητη αρχή Ο

σχηματισμός του κοινωνικού Εγώ αρχίζει να συντελείται με το παιχνίδι χάρη στην

πλαστικότητα στάσεων και στη διαδοχή των ρόλων που αυτό απαιτεί Η υιοθέτηση

ρόλων και η συνείδηση που έχει το υποκείμενο αποτελούν κατ εξοχήν σημείο

κοινωνικότητα Παράλληλα με τον Mead ο Freud (1921) εξερευνώντας τη γένεση

της προσωπικότητας καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων Ο

όρος αυτός σημαίνει τη διαδικασία διά της οποίας το υποκείμενο αφομοιώνει μια

όψη ή ένα γνώρισμα του άλλου μεταβάλλοντας λίγο ώς πολύ τον εαυτό του

σύμφωνα με το πρότυπο Συνήθως είναι οι γονείς που αποτελούν τα πρώτα τέτοια

πρότυπα συνεισφέροντας στην ασυνείδητη διαμόρφωση ενός laquoιδανικού του εγώraquo

Στη συνέχεια όμως ένας φίλος ένας δάσκαλος ένας πρωταγωνιστής ιστορίας ή

μυθιστορήματος μπορούν να προκαλέσουν ταυτισιακές ανακατατάξεις

Maisonneuve (2001 σελ 82)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της

ταυτότητας που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας

χρονικής συνέχειας (μύχια όψη) το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους

άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο

εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη) Το παιδί και

κατόπιν ο έφηβος ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη

σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις αλλά και από κρίσεις και ρήξεις Με

το ζήτημα αυτό ασχολήθηκε και ο Festinger (1971) εξετάζοντάς το υπό τη μορφή

της διεργασίας της σύγκρισης όταν το άτομο δεν διαθέτει στέρεα κριτήρια για να

αξιολογήσει τις ικανότητες του ή για να καθορίσει τις απόψεις του προσπαθεί να

μειώσει την αβεβαιότητά του συγκρινόμενο με τον άλλο Συνήθως όμως υπάρχει

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

11

2 ΤΑ ΚΕΝΟΦΑΝΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ Η

ΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

21 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ Η

ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ (CYBERSOCIALITY)

Ο όρος laquoκυβερνοκοινωνικότηταraquo (cybersociality) αναφέρεται στις ποικίλες μορφές

κοινωνικότητας που αυτοοργανώνονται και αυτοεξελίσσονται εντός του

κυβερνοχώρου Στον άυλο αυτόν χώρο επαναπροσδιορίζονται ριζικά και

επαναδιαπραγματεύονται δυναμικά ατομικές και συλλογικές ταυτότητες

βιογραφίες και εαυτοί Ταυτόχρονα ο κυβερνοχώρος καθίσταται το πεδίο μιας μη

αντιστρέψιμης μη κατευθυνόμενης και μη προβλέψιμης διαδικασίας

παγκοσμιοποίησης Φυσικά το φαινόμενο της από υπολογιστή διαμεσολαβημένης

επικοινωνίας και ειδικότερα οι τεχνολογίες ΙSDΝ και ADSL που διευκόλυναν την

παραγωγή και διάθεση πλούσιου ψηφιακού περιεχομένου από μέρους των

χρηστών αποτέλεσαν την αναγκαία υλική συνθήκη για τη δημιουργία του

λεγόμενου κοινωνικού ιστού (Social Web) και τη συνακόλουθη ανάδυση

καλλιέργεια και ανάπτυξη νέων και ρηξικέλευθων μορφών ανθρώπινης

αλληλεπίδρασης και κοινωνικής συμβίωσης Οι αναδυόμενες εναλλακτικές μορφές

κοινοτικής ζωής συνεπάγονται ένα αχωρικό εδώ και τώρα όπου συγκεντρώνονται

ετερόκλητες φωνές κουλτούρες μνήμες και παραδόσεις οι οποίες διαθέτουν μια

ελάχιστη κοινή αναφορά τη συνύπαρξή τους στην παγκοσμιοποιημένη επικράτεια

των νέων δυνητικών κόσμων Με τα λόγια του Μanuel Castells η δυνητικότητα

είναι η σύγχρονη laquoυλική βάσηraquo πάνω στην οποία laquoβιώνουμε την ύπαρξή μαςraquo και

laquoτρέφουμε τα όνειρά μαςraquo (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της δυνητικής πραγματικότητας και πως

αυτά διαφοροποιούνται από εκείνα της laquoπραγματικήςraquo πραγματικότητας Σύμφωνα

με τους Κοσκινά και Τσέκερη η δυνητική πραγματικότητα κατ αρχάς φέρει όλα τα

laquoφυσιολογικάraquo συμπτώματα της γήινης κοινωνικής αλληλεπίδρασης θετικά και

αρνητικά συναισθήματα χαρά και λύπη συμφωνίες και ασυμφωνίες εισδοχή και

αποκλεισμό αποδοχή και απόρριψη απλές γνωριμίες φιλίες (κοντινές ή εξ

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

12

αποστάσεως) ή ερωτικές σχέσεις αλλά και ατομικές ή συλλογικές αντιγνωμίες

αντιπαραθέσεις συγκρούσεις και εχθρότητες Πάντως η εγγενής έλλειψη της

σωματικότητας λειτουργεί συχνά προς όφελος των εφήμερων (ανεύθυνων)

δεσμεύσεων και αντιστρόφως σε βάρος της ενσυναίσθησης (empathy)12

Δεύτερον χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη και ανεξέλεγκτη ταχύτητα και

κινητικότητα Οι συμμετέχοντες μπορούν με σχετική ευκολία να πηγαινοέρχονται

laquoonlineraquo από κοινότητα σε κοινότητα μεταφέροντας δημιουργικά προσωπικές

εμπειρίες ιδέες εμπνεύσεις προσδοκίες και οράματα Τρίτον είναι πολυλογική

πολύπλοκη και αμφίθυμη συμπεριέχει αντιφατικά (αλλά όχι ασυμβίβαστα) το

δημόσιο και το ιδιωτικό την ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα την

εμπιστοσύνη και την καχυποψία το δομημένο και το αδόμητο το προσδιορισμένο

και το απροσδιόριστο (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

22 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

Οι νέες διαμεσολαβητικές δικτυακές τεχνολογίες παράγουν έναν νέο τρόπο με τον

οποίο κατανοούμε την έννοια των κοινωνικών σχέσεων της επαφής και πολύ

περισσότερο της ατομικής και κοινωνικής (διαδικτυακής) ταυτότητας Οι έννοιες οι

οποίες παραδοσιακά προσδιόριζαν το άτομο και τη συγκρότηση της κοινωνικής

επαφής και κοινωνικής δράσης όπως ο χώρος ο χρόνος και το βιολογικό σώμα

αναθεωρούνται ριζικά στο πλαίσιο των διαδικτυακών σχέσεων Οι χωροχρονικά και

υλικά δομημένες κοινωνικές σχέσεις εξαϋλώνονται και υπερβαίνοντας τους

παραδοσιακούς περιορισμούς του χώρου και του χρόνου προβάλλουν ένα νέο

ευέλικτο μοντέλο διάρθρωσης του κοινωνικού Το σημαντικό όμως είναι ότι στον

Κυβερνοχώρο συγκροτούνται νέες μορφές κοινωνικής συνδεσμοποίησης και

δικτύωσης οι οποίες ως μορφές κοινωνικών σχέσεων παράγουν κοινωνικό νόημα

(Αλεξιάς 2008 σ 97)

Η τεχνητή πραγματικότητα σχεδιάσθηκε και διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις

αρχές της ευχαρίστησης και της επιθυμίας Για το λόγο αυτό οι σχέσεις σε αυτήν

12

Ο όρος empathy που στα Ελληνικά μεταφράζεται σε ενσυναίσθηση προέρχεται από την Προσωποκεντρική Θεωρία του Carl Rogers και σημαίνει την ικανότητα μας να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να αισθανόμαστε τα συναισθήματα του

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

13

επιβάλλουν αποστασιοποίηση από τον πραγματικό φυσικό εαυτό και την

αντικατάσταση του από έναν μη σωματοποιημένο δυνητικό Σε αυτές τις συνθήκες

της ύπαρξης δεν υπάρχουν όρια στην έκφραση και υλοποίηση του φαντασιακού Οι

δυνητικές ταυτότητες που κατασκευάζονται προσδιορίζονται ως περιπλέουσες

(floating identities) και το στοιχείο που επικρατεί είναι η αίσθηση της απεριόριστης

ελευθερίας και η απουσία ελέγχου η οποία όμως φαντασίωση έχει συνέπειες όταν

εκφράζεται στην κοινωνία στις ταυτότητες του πραγματικού κόσμου (Robins 1998

σελ 144) όπως αναφέρει ο Αλεξιάς ( 2008 σ 98)

Η επικοινωνία και η αλληλόδραση στον κυβερνοχώρο βασίζεται σε

σύγκριση με την επαφή στην laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα σε στοιχεία τα οποία

διαφέρουν από τα αντίστοιχα της laquoαντικειμενικήςraquo πραγματικότητας Σε αυτό το

πλαίσιο το σώμα το οποίο στον κυβερνοχώρο δεν έχει τη σημασία που έχει στην

laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα για τη συγκρότηση και λειτουργία των δικτυακών

κοινωνικών σχέσεων αναπόφευκτα και δεν προσδιορίζεται ως βασικό στοιχείο για

τη συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας Εφόσον αυτά τα στοιχεία (φύλο φυλή

ηλικία τύπος σώματος και μέγεθος) δεν είναι εμφανώς ευδιάκριτα στον

κυβερνοχώρο θα πάψουν να αποτελούν το πρωταρχικό μέσο για τη συγκρότηση

των σχέσεων αλληλόδρασης (οπ σ 99)

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Σύμφωνα τον Mead (1934) όπως αναφέρει ο (Maisonneuve 2001) το ανθρώπινο

ον αναπτύσσεται χάρη στην ικανότητά του να υιοθετεί και να κατανοεί μια μεγάλη

ποικιλία στάσεων laquoΓίνεται αντικείμενο για τον εαυτό του και πρόσωπο μόνο όταν

υιοθετεί τις τάσεις των άλλων απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό σ ένα δεδομένο

κοινωνικό περίγυροraquo Κινήσεις και λόγια αποκτούν νόημα που επιτρέπει

πολυάριθμες ανταλλαγές με τον άλλο το να μιλά κανείς δεν είναι μόνο το να

μπορεί να εκφράζεται ο ίδιος αλλά το να είναι ικανός να προβλέψει ορισμένες

δυνατές απαντήσεις του άλλου να μπει εν μέρει στη θέση του Ακούγοντας τον

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

14

εαυτό του να μιλά το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής

υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας

και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του το παιδί διευθετεί την

προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του σύμφωνα με την

έκφραση του Mead με την οπτική του laquoγενικευμένου άλλουraquo με τον οποίο

ταυτίζεται Ο Mead διακρίνει έτσι στην προσωπικότητα το εμένα ως σύστημα

εσωτερικευμένων κοινών στάσεων απαντήσεων σύμφωνων προς τις απαιτήσεις

των κοινωνικών καταστάσεων και το εγώ αυθεντική και αυθόρμητη αρχή Ο

σχηματισμός του κοινωνικού Εγώ αρχίζει να συντελείται με το παιχνίδι χάρη στην

πλαστικότητα στάσεων και στη διαδοχή των ρόλων που αυτό απαιτεί Η υιοθέτηση

ρόλων και η συνείδηση που έχει το υποκείμενο αποτελούν κατ εξοχήν σημείο

κοινωνικότητα Παράλληλα με τον Mead ο Freud (1921) εξερευνώντας τη γένεση

της προσωπικότητας καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων Ο

όρος αυτός σημαίνει τη διαδικασία διά της οποίας το υποκείμενο αφομοιώνει μια

όψη ή ένα γνώρισμα του άλλου μεταβάλλοντας λίγο ώς πολύ τον εαυτό του

σύμφωνα με το πρότυπο Συνήθως είναι οι γονείς που αποτελούν τα πρώτα τέτοια

πρότυπα συνεισφέροντας στην ασυνείδητη διαμόρφωση ενός laquoιδανικού του εγώraquo

Στη συνέχεια όμως ένας φίλος ένας δάσκαλος ένας πρωταγωνιστής ιστορίας ή

μυθιστορήματος μπορούν να προκαλέσουν ταυτισιακές ανακατατάξεις

Maisonneuve (2001 σελ 82)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της

ταυτότητας που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας

χρονικής συνέχειας (μύχια όψη) το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους

άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο

εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη) Το παιδί και

κατόπιν ο έφηβος ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη

σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις αλλά και από κρίσεις και ρήξεις Με

το ζήτημα αυτό ασχολήθηκε και ο Festinger (1971) εξετάζοντάς το υπό τη μορφή

της διεργασίας της σύγκρισης όταν το άτομο δεν διαθέτει στέρεα κριτήρια για να

αξιολογήσει τις ικανότητες του ή για να καθορίσει τις απόψεις του προσπαθεί να

μειώσει την αβεβαιότητά του συγκρινόμενο με τον άλλο Συνήθως όμως υπάρχει

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

12

αποστάσεως) ή ερωτικές σχέσεις αλλά και ατομικές ή συλλογικές αντιγνωμίες

αντιπαραθέσεις συγκρούσεις και εχθρότητες Πάντως η εγγενής έλλειψη της

σωματικότητας λειτουργεί συχνά προς όφελος των εφήμερων (ανεύθυνων)

δεσμεύσεων και αντιστρόφως σε βάρος της ενσυναίσθησης (empathy)12

Δεύτερον χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη και ανεξέλεγκτη ταχύτητα και

κινητικότητα Οι συμμετέχοντες μπορούν με σχετική ευκολία να πηγαινοέρχονται

laquoonlineraquo από κοινότητα σε κοινότητα μεταφέροντας δημιουργικά προσωπικές

εμπειρίες ιδέες εμπνεύσεις προσδοκίες και οράματα Τρίτον είναι πολυλογική

πολύπλοκη και αμφίθυμη συμπεριέχει αντιφατικά (αλλά όχι ασυμβίβαστα) το

δημόσιο και το ιδιωτικό την ομοιομορφία και τη διαφορετικότητα την

εμπιστοσύνη και την καχυποψία το δομημένο και το αδόμητο το προσδιορισμένο

και το απροσδιόριστο (Kοσκινάς amp Τσέκερης 2010)

22 Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

Οι νέες διαμεσολαβητικές δικτυακές τεχνολογίες παράγουν έναν νέο τρόπο με τον

οποίο κατανοούμε την έννοια των κοινωνικών σχέσεων της επαφής και πολύ

περισσότερο της ατομικής και κοινωνικής (διαδικτυακής) ταυτότητας Οι έννοιες οι

οποίες παραδοσιακά προσδιόριζαν το άτομο και τη συγκρότηση της κοινωνικής

επαφής και κοινωνικής δράσης όπως ο χώρος ο χρόνος και το βιολογικό σώμα

αναθεωρούνται ριζικά στο πλαίσιο των διαδικτυακών σχέσεων Οι χωροχρονικά και

υλικά δομημένες κοινωνικές σχέσεις εξαϋλώνονται και υπερβαίνοντας τους

παραδοσιακούς περιορισμούς του χώρου και του χρόνου προβάλλουν ένα νέο

ευέλικτο μοντέλο διάρθρωσης του κοινωνικού Το σημαντικό όμως είναι ότι στον

Κυβερνοχώρο συγκροτούνται νέες μορφές κοινωνικής συνδεσμοποίησης και

δικτύωσης οι οποίες ως μορφές κοινωνικών σχέσεων παράγουν κοινωνικό νόημα

(Αλεξιάς 2008 σ 97)

Η τεχνητή πραγματικότητα σχεδιάσθηκε και διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις

αρχές της ευχαρίστησης και της επιθυμίας Για το λόγο αυτό οι σχέσεις σε αυτήν

12

Ο όρος empathy που στα Ελληνικά μεταφράζεται σε ενσυναίσθηση προέρχεται από την Προσωποκεντρική Θεωρία του Carl Rogers και σημαίνει την ικανότητα μας να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να αισθανόμαστε τα συναισθήματα του

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

13

επιβάλλουν αποστασιοποίηση από τον πραγματικό φυσικό εαυτό και την

αντικατάσταση του από έναν μη σωματοποιημένο δυνητικό Σε αυτές τις συνθήκες

της ύπαρξης δεν υπάρχουν όρια στην έκφραση και υλοποίηση του φαντασιακού Οι

δυνητικές ταυτότητες που κατασκευάζονται προσδιορίζονται ως περιπλέουσες

(floating identities) και το στοιχείο που επικρατεί είναι η αίσθηση της απεριόριστης

ελευθερίας και η απουσία ελέγχου η οποία όμως φαντασίωση έχει συνέπειες όταν

εκφράζεται στην κοινωνία στις ταυτότητες του πραγματικού κόσμου (Robins 1998

σελ 144) όπως αναφέρει ο Αλεξιάς ( 2008 σ 98)

Η επικοινωνία και η αλληλόδραση στον κυβερνοχώρο βασίζεται σε

σύγκριση με την επαφή στην laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα σε στοιχεία τα οποία

διαφέρουν από τα αντίστοιχα της laquoαντικειμενικήςraquo πραγματικότητας Σε αυτό το

πλαίσιο το σώμα το οποίο στον κυβερνοχώρο δεν έχει τη σημασία που έχει στην

laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα για τη συγκρότηση και λειτουργία των δικτυακών

κοινωνικών σχέσεων αναπόφευκτα και δεν προσδιορίζεται ως βασικό στοιχείο για

τη συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας Εφόσον αυτά τα στοιχεία (φύλο φυλή

ηλικία τύπος σώματος και μέγεθος) δεν είναι εμφανώς ευδιάκριτα στον

κυβερνοχώρο θα πάψουν να αποτελούν το πρωταρχικό μέσο για τη συγκρότηση

των σχέσεων αλληλόδρασης (οπ σ 99)

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Σύμφωνα τον Mead (1934) όπως αναφέρει ο (Maisonneuve 2001) το ανθρώπινο

ον αναπτύσσεται χάρη στην ικανότητά του να υιοθετεί και να κατανοεί μια μεγάλη

ποικιλία στάσεων laquoΓίνεται αντικείμενο για τον εαυτό του και πρόσωπο μόνο όταν

υιοθετεί τις τάσεις των άλλων απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό σ ένα δεδομένο

κοινωνικό περίγυροraquo Κινήσεις και λόγια αποκτούν νόημα που επιτρέπει

πολυάριθμες ανταλλαγές με τον άλλο το να μιλά κανείς δεν είναι μόνο το να

μπορεί να εκφράζεται ο ίδιος αλλά το να είναι ικανός να προβλέψει ορισμένες

δυνατές απαντήσεις του άλλου να μπει εν μέρει στη θέση του Ακούγοντας τον

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

14

εαυτό του να μιλά το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής

υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας

και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του το παιδί διευθετεί την

προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του σύμφωνα με την

έκφραση του Mead με την οπτική του laquoγενικευμένου άλλουraquo με τον οποίο

ταυτίζεται Ο Mead διακρίνει έτσι στην προσωπικότητα το εμένα ως σύστημα

εσωτερικευμένων κοινών στάσεων απαντήσεων σύμφωνων προς τις απαιτήσεις

των κοινωνικών καταστάσεων και το εγώ αυθεντική και αυθόρμητη αρχή Ο

σχηματισμός του κοινωνικού Εγώ αρχίζει να συντελείται με το παιχνίδι χάρη στην

πλαστικότητα στάσεων και στη διαδοχή των ρόλων που αυτό απαιτεί Η υιοθέτηση

ρόλων και η συνείδηση που έχει το υποκείμενο αποτελούν κατ εξοχήν σημείο

κοινωνικότητα Παράλληλα με τον Mead ο Freud (1921) εξερευνώντας τη γένεση

της προσωπικότητας καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων Ο

όρος αυτός σημαίνει τη διαδικασία διά της οποίας το υποκείμενο αφομοιώνει μια

όψη ή ένα γνώρισμα του άλλου μεταβάλλοντας λίγο ώς πολύ τον εαυτό του

σύμφωνα με το πρότυπο Συνήθως είναι οι γονείς που αποτελούν τα πρώτα τέτοια

πρότυπα συνεισφέροντας στην ασυνείδητη διαμόρφωση ενός laquoιδανικού του εγώraquo

Στη συνέχεια όμως ένας φίλος ένας δάσκαλος ένας πρωταγωνιστής ιστορίας ή

μυθιστορήματος μπορούν να προκαλέσουν ταυτισιακές ανακατατάξεις

Maisonneuve (2001 σελ 82)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της

ταυτότητας που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας

χρονικής συνέχειας (μύχια όψη) το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους

άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο

εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη) Το παιδί και

κατόπιν ο έφηβος ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη

σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις αλλά και από κρίσεις και ρήξεις Με

το ζήτημα αυτό ασχολήθηκε και ο Festinger (1971) εξετάζοντάς το υπό τη μορφή

της διεργασίας της σύγκρισης όταν το άτομο δεν διαθέτει στέρεα κριτήρια για να

αξιολογήσει τις ικανότητες του ή για να καθορίσει τις απόψεις του προσπαθεί να

μειώσει την αβεβαιότητά του συγκρινόμενο με τον άλλο Συνήθως όμως υπάρχει

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

13

επιβάλλουν αποστασιοποίηση από τον πραγματικό φυσικό εαυτό και την

αντικατάσταση του από έναν μη σωματοποιημένο δυνητικό Σε αυτές τις συνθήκες

της ύπαρξης δεν υπάρχουν όρια στην έκφραση και υλοποίηση του φαντασιακού Οι

δυνητικές ταυτότητες που κατασκευάζονται προσδιορίζονται ως περιπλέουσες

(floating identities) και το στοιχείο που επικρατεί είναι η αίσθηση της απεριόριστης

ελευθερίας και η απουσία ελέγχου η οποία όμως φαντασίωση έχει συνέπειες όταν

εκφράζεται στην κοινωνία στις ταυτότητες του πραγματικού κόσμου (Robins 1998

σελ 144) όπως αναφέρει ο Αλεξιάς ( 2008 σ 98)

Η επικοινωνία και η αλληλόδραση στον κυβερνοχώρο βασίζεται σε

σύγκριση με την επαφή στην laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα σε στοιχεία τα οποία

διαφέρουν από τα αντίστοιχα της laquoαντικειμενικήςraquo πραγματικότητας Σε αυτό το

πλαίσιο το σώμα το οποίο στον κυβερνοχώρο δεν έχει τη σημασία που έχει στην

laquoαντικειμενικήraquo πραγματικότητα για τη συγκρότηση και λειτουργία των δικτυακών

κοινωνικών σχέσεων αναπόφευκτα και δεν προσδιορίζεται ως βασικό στοιχείο για

τη συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας Εφόσον αυτά τα στοιχεία (φύλο φυλή

ηλικία τύπος σώματος και μέγεθος) δεν είναι εμφανώς ευδιάκριτα στον

κυβερνοχώρο θα πάψουν να αποτελούν το πρωταρχικό μέσο για τη συγκρότηση

των σχέσεων αλληλόδρασης (οπ σ 99)

23 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Σύμφωνα τον Mead (1934) όπως αναφέρει ο (Maisonneuve 2001) το ανθρώπινο

ον αναπτύσσεται χάρη στην ικανότητά του να υιοθετεί και να κατανοεί μια μεγάλη

ποικιλία στάσεων laquoΓίνεται αντικείμενο για τον εαυτό του και πρόσωπο μόνο όταν

υιοθετεί τις τάσεις των άλλων απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό σ ένα δεδομένο

κοινωνικό περίγυροraquo Κινήσεις και λόγια αποκτούν νόημα που επιτρέπει

πολυάριθμες ανταλλαγές με τον άλλο το να μιλά κανείς δεν είναι μόνο το να

μπορεί να εκφράζεται ο ίδιος αλλά το να είναι ικανός να προβλέψει ορισμένες

δυνατές απαντήσεις του άλλου να μπει εν μέρει στη θέση του Ακούγοντας τον

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

14

εαυτό του να μιλά το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής

υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας

και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του το παιδί διευθετεί την

προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του σύμφωνα με την

έκφραση του Mead με την οπτική του laquoγενικευμένου άλλουraquo με τον οποίο

ταυτίζεται Ο Mead διακρίνει έτσι στην προσωπικότητα το εμένα ως σύστημα

εσωτερικευμένων κοινών στάσεων απαντήσεων σύμφωνων προς τις απαιτήσεις

των κοινωνικών καταστάσεων και το εγώ αυθεντική και αυθόρμητη αρχή Ο

σχηματισμός του κοινωνικού Εγώ αρχίζει να συντελείται με το παιχνίδι χάρη στην

πλαστικότητα στάσεων και στη διαδοχή των ρόλων που αυτό απαιτεί Η υιοθέτηση

ρόλων και η συνείδηση που έχει το υποκείμενο αποτελούν κατ εξοχήν σημείο

κοινωνικότητα Παράλληλα με τον Mead ο Freud (1921) εξερευνώντας τη γένεση

της προσωπικότητας καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων Ο

όρος αυτός σημαίνει τη διαδικασία διά της οποίας το υποκείμενο αφομοιώνει μια

όψη ή ένα γνώρισμα του άλλου μεταβάλλοντας λίγο ώς πολύ τον εαυτό του

σύμφωνα με το πρότυπο Συνήθως είναι οι γονείς που αποτελούν τα πρώτα τέτοια

πρότυπα συνεισφέροντας στην ασυνείδητη διαμόρφωση ενός laquoιδανικού του εγώraquo

Στη συνέχεια όμως ένας φίλος ένας δάσκαλος ένας πρωταγωνιστής ιστορίας ή

μυθιστορήματος μπορούν να προκαλέσουν ταυτισιακές ανακατατάξεις

Maisonneuve (2001 σελ 82)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της

ταυτότητας που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας

χρονικής συνέχειας (μύχια όψη) το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους

άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο

εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη) Το παιδί και

κατόπιν ο έφηβος ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη

σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις αλλά και από κρίσεις και ρήξεις Με

το ζήτημα αυτό ασχολήθηκε και ο Festinger (1971) εξετάζοντάς το υπό τη μορφή

της διεργασίας της σύγκρισης όταν το άτομο δεν διαθέτει στέρεα κριτήρια για να

αξιολογήσει τις ικανότητες του ή για να καθορίσει τις απόψεις του προσπαθεί να

μειώσει την αβεβαιότητά του συγκρινόμενο με τον άλλο Συνήθως όμως υπάρχει

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

14

εαυτό του να μιλά το παιδί αποδεσμεύεται από μια κατάσταση καθαρής

υποκειμενικότητας καθώς προοδεύει στην κατάκτηση και τον έλεγχο της γλώσσας

και καθώς πολλαπλασιάζει τους συνομιλητές του το παιδί διευθετεί την

προσωπικότητά του και τείνει να εμφανιστεί στα μάτια του σύμφωνα με την

έκφραση του Mead με την οπτική του laquoγενικευμένου άλλουraquo με τον οποίο

ταυτίζεται Ο Mead διακρίνει έτσι στην προσωπικότητα το εμένα ως σύστημα

εσωτερικευμένων κοινών στάσεων απαντήσεων σύμφωνων προς τις απαιτήσεις

των κοινωνικών καταστάσεων και το εγώ αυθεντική και αυθόρμητη αρχή Ο

σχηματισμός του κοινωνικού Εγώ αρχίζει να συντελείται με το παιχνίδι χάρη στην

πλαστικότητα στάσεων και στη διαδοχή των ρόλων που αυτό απαιτεί Η υιοθέτηση

ρόλων και η συνείδηση που έχει το υποκείμενο αποτελούν κατ εξοχήν σημείο

κοινωνικότητα Παράλληλα με τον Mead ο Freud (1921) εξερευνώντας τη γένεση

της προσωπικότητας καταδεικνύει ότι συγκροτείται διαμέσου σειράς ταυτίσεων Ο

όρος αυτός σημαίνει τη διαδικασία διά της οποίας το υποκείμενο αφομοιώνει μια

όψη ή ένα γνώρισμα του άλλου μεταβάλλοντας λίγο ώς πολύ τον εαυτό του

σύμφωνα με το πρότυπο Συνήθως είναι οι γονείς που αποτελούν τα πρώτα τέτοια

πρότυπα συνεισφέροντας στην ασυνείδητη διαμόρφωση ενός laquoιδανικού του εγώraquo

Στη συνέχεια όμως ένας φίλος ένας δάσκαλος ένας πρωταγωνιστής ιστορίας ή

μυθιστορήματος μπορούν να προκαλέσουν ταυτισιακές ανακατατάξεις

Maisonneuve (2001 σελ 82)

Αρκετές δεκαετίες αργότερα ο Erikson (1968) περιγράφει τις συνιστώσες της

ταυτότητας που περιλαμβάνουν το αίσθημα μιας υποκειμενικής ενότητας και μιας

χρονικής συνέχειας (μύχια όψη) το σύνολο των κοινωνικών συγκρίσεων με τους

άλλους και ενώπιον τους (αλληλεπιδραστική όψη) και τη λιγότερο ή περισσότερο

εύκολη ένταξη των προτύπων και των αξιών (πολιτισμική όψη) Το παιδί και

κατόπιν ο έφηβος ακολουθούν μια διαδρομή διαδοχικά συνειδητή και ασυνείδητη

σηματοδοτούμενη από πλείστες όσες ταυτίσεις αλλά και από κρίσεις και ρήξεις Με

το ζήτημα αυτό ασχολήθηκε και ο Festinger (1971) εξετάζοντάς το υπό τη μορφή

της διεργασίας της σύγκρισης όταν το άτομο δεν διαθέτει στέρεα κριτήρια για να

αξιολογήσει τις ικανότητες του ή για να καθορίσει τις απόψεις του προσπαθεί να

μειώσει την αβεβαιότητά του συγκρινόμενο με τον άλλο Συνήθως όμως υπάρχει

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

15

μια μέριμνα αυτοδιευθέτησης που έχει ως αποτέλεσμα το να συγκρίνεται με

περιπτώσεις αρκετά κοντινές προς τη δική του κάτι που συνεπάγεται μια ολική ή

τοπική συμμορφωτικότητα Maisonneuve (2001 σελ 83)

Οι θεωρητικοί της ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτήρισαν τη σχηματοποίηση

της ταυτότητας ως το κύριο έργο της εφηβείας τουλάχιστον όσων αφορά τις

σύγχρονες δυτικές κοινωνίες (Erikson 1968) Κατά την περίοδο αυτή της ζωής τους

τα άτομα αρχίζουν να επανεξετάσουν τις αντιλήψεις για τον εαυτό καθώς γίνονται

όλο και περισσότερο ενήμεροι της ευρύτερης κοινωνίας συμπεριλαμβανομένων

των κοινωνικών αξιών των κανόνων καθώς και των προσδοκιών Οι ψυχολόγοι

έχουν αναδείξει τη διαδικασία της εξερεύνησης (exploration ) ως το βασικό

μηχανισμό διαμέσω του οποίου οι έφηβοι μπορούν να πειραματιστούν σε

διαφορετικές ταυτότητες και να αξιολογήσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται

αντιληπτές από την κοινωνία (Moshman 2005 Schwartz 2001) όπως αναφέρεται

απο τον Carrie (2009)

Πολλοί έφηβοι να εκτίθενται σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ήδη απο

την ηλικία των δεκατριών Οι όροι χρήσης υπηρεσιών όπως το MySpace και το

Facebook απαιτούν ότι ένα άτομο πρέπει να είναι τουλάχιστον σε αυτή την ηλικία

πριν από την δημιουργεία ενός λογαριασμού Ο Santrock (2005) περιγράφει το

συγκεκριμένο αναπτυξιακό στάδιο ως την εποχή που τα άτομα προσπαθούν να

ανακαλύψουν laquo ποιοι είναι τι είναι όλα αυτά και πού πηγαίνουν στη ζωήraquo Ο

Marcia (1980) απο την άλλη αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας δεδομένου ότι

αυτή η ηλικία είναι η ηλικία της επιλογής και της αναζήτησης των εναλλακτικών

λύσεων για ένα άτομο Το γεγονός της δε της παράλληλης κατασκευής (και

διαχείρησης) τόσο της πραγματικής όσο και της δυνητικής ταυτότητας μπορεί να

επιτείνει την ούτος ή άλλως ισχυρή εφηβική σύγχυση

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τρείς παράλληλους και αλληλεπιδραστικούς

μηχανισμούς για να δομήσουν την ταυτότητα τους

Την αυτό-έκφραση (self expression)

Tην αυτό-αντανάκλαση (self reflection)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

16

Kαι την επιστροφοδοσία (feedback)

Απο τις τρείς θα σταθούμε στην επιστροφοδοσία Η διαδικασία αυτή περιγράφει

την ανατροφοδότηση που ο έφηβος λαμβάνει ως αποτέλεσμα των δυό πρώτων Για

παράδειγμα ο έφηβος πειραματίζεται με διάφορά στύλ ντυσίματος μουσικών στύλ

κλπ (self expression) και ταυτόχρονα ξεκινάει τις βαθύτερες (εσωτερικές)

αναζητήσεις του σε θέματα ηθικής φιλοσοφικής και υπαρξιακής τάξης (self

reflection)Οι διαμορφούμενες στάσεις και συμπεριφορές για να αποκτήσουν

κάποιο νόημα θα πρέπει να συγκριθούν και να αντιπαρατεθούν με τις στάσεις και

τις συμπεριφορές του laquoγενικευμένου άλλουraquo Αυτή λοπών η τόσο σημαντική

διαδικασία λαμβάνει νέες διαστάσεις μέσα απο τα ιντερνετικά κοινωνικά δίκτυα Κι

αυτό διότι οτί ο έφηβος που αποτείνεται για feedback στο στενό και περιορισμένου

ευρους δίκτυο επαφών του (φίλοισυγγενείςσυμμαθητές κλπ) έχει τωρα τη

δυνατότητα προσφυγής σε ένα δυνητικά άπειρο πλήθος (αξιολογητών) μέσα σε

ένα περιβάλλον laquoασφαλούςraquo πειραματισμού και επανελέγχουν των κοινωνικών

ταυτοτήτων του

Για το τέλος θα αναφέρουμε άλλη μια σημαντική συνιστώσα της χρήσης του

διαδικτύου τη διαμόρφωση της πολιτικής ταυτότητας του εφήβου Η συμμετοχή

στα κοινωνικά δίκτυα (facebooktwitter) αλλά και η χρήση των blogs φέρνουν στην

επιφάνεια ένα νέο ζητούμενο την ανάδειξη του cyber citizen του πολιτικώς

σκεπτόμενου νέου που έρχεται (από τον ψηφιακό κόσμο) για να αντικαταστήσει το

ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο του αδιάφορου για τα πολιτικά πράγματα νέου

Μερικές από τις περιπτώσεις όπου η Ελληνική μπλογκό-σφαιρα έχει

διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή είναι Αρχικά η

περίπτωση της Αμαλίας13 η οποία δημοσίευσε το πρόβλημα υγείας που

αντιμετώπιζε την ανεπαρκή ιατρική βοήθεια που της παρείχε το Εθνικό Σύστημα

Υγείας την αντιμετώπιση του νοσηλευτικού προσωπικού και του ιατρικού κόσμου

και τις δυσχέρειες εξ αιτίας της γραφειοκρατίας Όλα αυτά έδωσαν αφορμή για να

συγχρονιστούν οι μπλόγκερς και διάφοροι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και να

13

httpfakelakiblogspotcom

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

17

διεξαχθεί μία ευρύτατη συζήτηση μέσω της οποίας αναδείχτηκαν τα προβλήματα

του Εθνικού Συστήματος Υγείας Συζήτηση που δυστυχώς έμεινε σε επίπεδο λόγων

και υποσχέσεων χωρίς να ωθήσει σε πραγματικές αλλαγές και στην βελτίωση της

υφιστάμενης κατάστασης Ακολούθως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τις φωτιές

το καλοκαίρι του 2007 οι οποίες γνώρισαν επιτυχία μη αναμενόμενη καθώς ήταν

ακηδεμόνευτες και αυθόρμητες (Παπαδημητρίου 2009)

Πλέον πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί το κίνημα των αγανακτισμένων14 το οποίο

παρότι οργανώθηκε μέσα από τον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης facebook έκανε

πολιτικά αισθητή την παρουσία του μέσα από τις καθημερινές συγκεντρώσεις στην

Πλατεία Συντάγματος

24 ΚΟΙΚΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ

Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης φιλοξενούν ανθρώπους που συνδέονται και

αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους Πρόκειται για ανθρώπους και σχέσεις οι

οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον κυβερνοχώρο (cyberspace) Οι

διαμεσολαβημένες από την τεχνολογία κοινωνικές αυτές σχέσεις διαφοροποιούνται

σ΄έναν βαθμό από τις σχέσεις που λαμβάνουν χώρα στον φυσικό χώρο η

τεχνολογία επιτρέπει και απαγορεύει ταυτόχρονα υποβάλλει τους δικούς της

κανόνες στην κοινωνική αλληλεπίδραση Ορισμένοι ερευνητές εστιάζουν

περισσότερο στους περιορισμούς και υποστηρίζουν πως οι κοινωνικές σχέσεις στον

κυβερνοχώρο είναι μάλλον χωρίς ιδιαίτερο βάθος και νόημα (Nie and Erbring

2002) Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν κάθετα με την θέση αυτή υποστηρίζοντας ότι

το Internet μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο κοινωνικούς (Walther 1996)

Σύμφωνα λοιπόν με τον Wellman (1999) τα βασικά χαρακτηριστικά της

κοινωνικής δικτύωσης στον κυβερνοχώρο είναι

14

httpwwwfacebookcomAganaktismenoiStoSyntagma

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

18

Η ικανότητα σύνδεσης με μια σειρά κοινωνικών τόπων διατηρώντας την ίδια

στιγμή χαμηλό το βαθμό προσωπικής εμπλοκής σε αυτούς

Η μείωση του βαθμού ελέγχου του κάθε κοινωνικού τόπου στο άτομο

ελαχιστοποιώντας παράλληλα την επίδραση του βαθμού αφοσίωσης του

κοινωνικού τόπου στην προσωπική ευημερία του ατόμου

Η προϋπόθεση ότι το άτομο εμπλέκεται ενεργά στην laquoεπιδιόρθωσηraquo των

προβληματικών ή κορεσμένων κοινωνικών δεσμών

Η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με βάση περισσότερο τον τρόπο

ζωής τα ενδιαφέροντα και τις κοινές αξίες παρά το φύλο την ηλικία ή την

εθνική ταυτότητα

Η ενίσχυση θεμελιωδών δεσμών σύνδεσης και ενσωμάτωσης κοινωνικών

ομάδων

Η ανάδειξη σε σημαντικό παράγοντα για την συμμετοχή σε μια ομάδα των

προσωπικών επιλογών παρά των προφανών γενικών λόγων του laquoανήκεινraquo

σε αυτήν

Η μείωση της ανάγκης για επιβεβαίωση της ταυτότητας καθώς και της

ανάγκης για συμμετοχή σε μια κοινωνική ομάδα αυξάνοντας παράλληλα

την αίσθηση της ευκαιρίας της αβεβαιότητας και της παγκοσμιοποίησης

Συνοπτικά οι ερευνητές του διαδικτύου έχουν αμφίσημες απόψεις σε σχέση με τις

επιδράσεις που τα διαδίκτυο επιφέρει στις κοινωνικές σχέσεις των εφήβων Oι

ερευνητές που είναι θετικά διακείμενοι τονίζουν το γεγονός ότι οι διαδικτυακές

σχέσεις συχνότερα λειτουργούν συμπληρωματικά και ενδυναμωτικά προς τις

παραδοσιακές σχέσεις Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών γνωρίζει ανθρώπους στο

Διαδίκτυο μικρότερος αριθμός επιδιώκει να τους συναντήσει και από κοντά

προσπαθώντας να οικοδομήσει μια ενσώματη παραδοσιακή σχέση ενώ ακόμη

μικρότερο είναι το ποσοστό που δημιουργεί τελικά μια ρομαντική ερωτική σχέση

με τους online γνωστούς (Wolak Mitchell amp Finkehlor 2002) Ορισμένοι ερευνητές

τονίζουν τις ευεργετικές επιδράσεις του διαδικτύου στις σχέσεις εφήβων οι οποίοι

έχουν προβλήματα με την εικόνα του σώματος τους καθώς και εφήβων μοναχικών

και εσωστρεφών (Βargh McKenna amp Fitzsimons 2002) αναφέρεται από την

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

19

(Φραγκουλίδου 2006 σ 54) Από την άλλη πλευρά από τους πολέμιους του

διαδικτύου αναφέρονται οι ρηχές και χωρίς νόημα σχέσεις (Nie and Erbring 2002)

ο ανεύθυνος τρόπος διαδικτυακής συμπεριφοράς η απομόνωση και οι κίνδυνοι

από το διαδίκτυο και γενικότερα η δημιουργία σχέσεων που είναι laquoέξω απrsquoτην

ανθρώπινη φύσηraquo σύμφωνα με θεωρητικούς όπως οι Stoll Baudrillard και Beniger

(Φραγκουλίδου 2006 σ 51)

Το διαδίκτυο αποτελεί το μεγαλύτερο επικοινωνιακό δίκτυο στην ιστορία της

ανθρωπότητας αλλα δεν είναι μόνο αυτό Όπως έχουν ανακαλύψει πολλοί

ενθουσιώδες θιασώτες του Διαδικτύου ο κόσμος του κυβερνοχώρου είναι επίσης

σφαίρα δραστηριότητας στην οποία μπορούν να διαμορφωθούν φανταστικές

προσωπικότητες μέσω της δυνητικής πραγματικότητας Σε αυτή τη σφαίρα οι

ανθρώπινες υπάρξεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με τρόπους που μπορούν να

περιοριστούν μόνο από τις δυνατότητες της φαντασίας τους Στον κυβερνοχώρο

είναι δυνατόν να εμφανιστεί κανείς ως άτομο του αντίθετου φύλου ως φανταστική

ύπαρξη -ως φωτεινή ή σκοτεινή θεότητα- και αυτή η δυνατότητα έχει γίνει κεντρικό

χαρακτηριστικό γνώρισμα της ανάπτυξης ρόλων στο Διαδίκτυο Με έναν πολύ

συγκεκριμένο τρόπο το Διαδίκτυο έχει γίνει επέκταση της ανθρώπινης ψυχής ένα

φόρουμ για τις πραγματικότητες και τις φαντασιώσεις του Από μια εσωτερική

προοπτική όμως το προκλητικό για αυτή την αλληλεπίδραση μεταξύ της

τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας είναι ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με την

εξίσωση laquoαυτό που φαντάζομαι αυτό γίνομαιraquo Για πολλούς ο Παγκόσμιος Ιστός

είναι ένα πέρασμα προς τις μυθικές δημιουργίες του κόσμου με την ευρεία έννοια

του ένας ελκυστικός και όλο και περισσότερο γοητευτικός τρόπος αλληλεπίδρασης

με την παγκόσμια φαντασία (Κούντρια 2008 σ 27)

25 ΣΩΜΑ ΚΑΙ rdquoΔΥΝΗΤΙΚΟrdquo ΣΩΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝ LINE GAMES

(ΜΜORPGrsquoS)

Το δυνητικό σώμα αποτελεί μέρος του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού αλλά

ταυτόχρονα ξεφεύγει και από τα όρια αυτού Πρόκειται για μια απόπειρα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

20

πραγμάτωσης της τάσης του πολιτισμού να επιβληθεί στη φύση laquoενσωματώνοντας

τηraquo Η επιλογή του δυνητικού σώματος έχει υιοθετηθεί από τα άτομα που

αναπτύσσουν διαδραστικές σχέσεις στον κυβερνοχώρο και αυτά με τη σειρά τους

πρόσθεσαν νέα χαρακτηριστικά στην έννοια και άνοιξαν νέες προοπτικές εξέλιξης

για το δυνητικό σώμα Η σχεδόν απόλυτη ελευθερία που παρέχει η επιλογή του

δυνητικού σώματος τους επέτρεπε τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων εντελώς

ανεξάρτητων από τις πραγματικές οι οποίες δεν μπορούν να υποβληθούν σε

καμίας μορφής έλεγχο Το γεγονός αυτό σύμφωνα με μια ανάγνωση του θέματος

μειώνει ή μηδενίζει τη σημασία της υλικής διάστασης της νέας αυτής ταυτότητας

και παρέχει τη δυνατότητα της αποδέσμευσης από το υλικό σώμα και την φθορά

που αυτό συνεπάγεται (Κούντρια 2008 σ 28)

Εικόνα 5 Avatars απο το δημοφιλές παιχνίδι Line AGE 2 παρατηρήστε την αναπαράσταση του ανδρικού και

του γυναικείου σώματος αντίστοιχα

Η εμπειρία πλέον είναι μια ψηφιοποιημένη διαδικασία Γενικότερα όμως

όταν αναφερόμαστε σε αντιληπτικές διεργασίες μιλάμε για την προσπάθεια του

μυαλού να εντοπίζει να σχηματίζει και να κατανοεί τις ιδέες Και οι ιδέες

προκύπτουν από τις διαπραγματεύσεις και τις αλληλεπιδράσεις του εκάστοτε νου

με άλλους Κι ενώ μέχρι τώρα οι ιδέες μας όπως και τα σώματα μας ήταν κατά

κάποιο τρόπο κλειδωμένα σε κοινωνικά και φιλοσοφικά συστήματα στον

κυβερνοχώρο έχουν τη δυνατότητα να αιωρούνται να πλοηγούνται ελεύθερα σε

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

21

ένα περιβάλλον όπου κανένας σχεδόν περιορισμός δεν αποτελεί

προϋπόθεσηΕπίσης γίνεται κατανοητό ότι στην δυνητική πραγματικότητα

μπορούμε να έχουμε οτι σώμα θέλουμε το οποίο δε λεει τίποτα για το σώμα που

ήδη έχουμε laquoΜέσα στον κυβερνοχώρο ή έξω οι σχέσεις ανάμεσα στα

κυβερνητικώς συνδεδεμένα σώματα συχνά αναπλάθουν παραδοσιακές ετερογενείς

ταυτότητες φυλών (οπ σελ29)

Στις σύγχρονες αφηγήσεις κυβερνοπάνκ όπως και στις εφαρμογές virtual

πραγματικότητας οι ήρωες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως άνδρες των οποίων η

φυλετική ταυτότητα είναι λευκή Οι συμπαίκτριες του κυβερνοχώρου είναι συνήθως

όμορφες σεξουαλικές και δυναμικές γυναίκεςraquo Με το τρόπο αυτό παρότι το

διαδίκτυο μοιαζει να είναι ένας χώρος εγγραφής νέων ταυτοτήτων τελικά μπορεί να

αποδειχθεί οτι οι παλαιότερες αποδεικνύονται πιο παραγωγικές (Balsamo 1997

σ27)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

22

3 ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

31 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τους Κατερέλο και Παπαδόπουλο (2007) 15 οι αναπαραστάσεις των

εφήβων σε σχέση με το διαδίκτυο δομούνται γύρω από τους κάτωθι παράγοντες

Ο ρόλος του σχολείου αναδεικνύεται ως προς την παροχή πρόσβασης στο

διαδίκτυο ωστόσο δεν έχει συνδυαστεί με την εκπαίδευση και την

επαγγελματική κατάρτιση τουλάχιστον στην πιο επίσημη μορφή της

Ως Μέσο Επικοινωνίας είναι συνυφασμένο με την ταχύτητα απόκρισης την

ακρίβεια της ενημέρωσης αλλά και την ποικιλία που προσφέρει ενώ

θεωρείται επίσης πρώτο ως προς τις πολιτισμικές ανησυχίες

Οι διαφυλικές διαφορές που σημειώνονται ndash σημαντικές ή λιγότερο

σημαντικές ndash καταδεικνύουν μάλλον μια αποστασιοποίηση των κοριτσιών

από το Ιντερνέτ Του προσδίδουν μάλλον έναν εργαλειακό ρόλο στέκονται

περισσότερο κριτικά και δύσπιστα ως προς τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

της χρήσης του σε σημείο που να διστάζουν να κάνουν ακόμη και χρήση των

δυνατοτήτων του

Ο ορισμός του Ιντερνέτ ως ένα επικοινωνιακό κανάλι διασκέδασης και

αλληλεπίδρασης της νέας γενιάς φαίνεται να συγκλίνει με την φαντασιακή

διάσταση που προσλαμβάνει το Ιντερνέτ για τους μαθητές προσλαμβάνεται

ως ένας χώρος όπου υπάρχει λεκτική αλληλεπίδραση όπου οι άνθρωποι

είναι κυρίως ότι θα ήθελαν και όχι ότι είναι συνεπώς η πραγματική ατομική

15 Το παρόν κεφάλαιο αντλεί τα δεδομένα του από την έρευνα των Κατερέλου και Παπαδόπουλου

που έγινε το 2007 για λογαριασμό του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων σε Πανελλήνιο δείγμα

μαθητών έως 18 ετών με θέμα laquoΔημιουργική και ασφαλής χρήση του διαδικτύου από νέους και

νέες έως 18 ετώνraquo

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

23

υπόσταση φαίνεται να είναι απούσα (ή ήσσονος σημασίας) Αν και οι

μαθητές αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν βίαιες και μη αποδεκτές συμπεριφορές

εξαιρετικά δυσάρεστες για τις οποίες αναμφίβολα υπάρχουν συνέπειες

(ακόμα και ποινικές) το άτομο δεν φαίνεται να βάλλεται σοβαρά ως φυσική

υπόσταση

Oι μαθητέςμαθήτριες τείνουν να θεωρούν το Ιντερνέτ ως έναν χώρο

συνδυασμένο με δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου περισσότερο

συνδυάζεται με χόμπι και λιγότερο με δραστηριότητες εντός σχολικού

πλαισίου

Όσον αφορά τις προτιμήσεις των μαθητών τα laquoψαχτήριαraquo-μηχανές

αναζήτησης κυριαρχούν μακράν των υπολοίπων κατηγοριών ενώ τα

διαδικτυακά παιχνίδια είναι αναμφισβήτητα αυτά που κερδίζουν ως

αγαπημένη ενασχόληση με τα παιχνίδια δράσης αλληλεπίδρασης να έχουν

το προβάδισμα Απεναντίας τα παιχνίδια σκέψης (αμιγούς εγκεφαλικής

δράσης) ή τα παιχνίδια αμιγούς αλληλεπίδρασης φαίνονται να είναι

λιγότερο ζητούμενα

Ένα γενικό συμπέρασμα ως προς την στάση των μαθητών απέναντι στους

κινδύνους που ελλοχεύει η χρήση του Ιντερνέτ είναι πως στην πλειονότητά

τους προστατεύονται από ριψοκίνδυνες πράξεις που θα μπορούσαν να τους

φέρουν αντιμέτωπους με κοινωνικά ανεπιθύμητες συμπεριφορές κοινωνική

παθογένεια αλλοιώσεις της συμπεριφοράς ψυχική παθογένεια Ειδικότερα

διαπιστώσαμε ότι η πλειονότητα των μαθητών έχει γνώση της σημασίας

αποστολής προσωπικών δεδομένων ή δηλωμένα έχει άγνοια συνεπώς

αναπτύσσει μια καχύποπτη συμπεριφορά όταν της ζητούνται δεδομένα

Μόνο οι laquoημιμαθείςraquo φάνηκαν πιο επιρρεπείς σε ριψοκίνδυνες πράξεις

Ωστόσο η αχίλλειος πτέρνα των μαθητών εντοπίστηκε σε ότι εκφράζει

προϊόντα ιδεολογικής χροιάς προτιμήσεις και πιστεύω το Ιντερνέτ μοιάζει

να είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που προσφέρεται για να πουν

την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν

Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των γονέων

φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να παίζει ιδιαίτερο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

24

ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα το συμπέρασμα είναι

πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν γνώμη ενήλικα είτε δεν

εμπιστεύονται κανέναν και δεν ζητούν καμιά γνώμη

Σχετικά με τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που μπορεί να υιοθετήσουν οι

μαθητές συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθητέςμαθήτριες δεν

φαίνονται να υιοθετούν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη ριψοκίνδυνη

συμπεριφορά αλλά μάλλον μια γενικότερη τάση για ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές Έτσι ο μαθητήςμαθήτρια που ριψοκινδυνεύει τείνει να

υιοθετεί το σύνολο των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών έχουν υπάρξει τόσο

θύτες όσο και θύματα δυσάρεστων συμπεριφορών

Συνοπτικά η χρήση του Ιντερνέτ δεν φαίνεται να επηρεάζει καθόλου την

σχολική επίδοση των μαθητών

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που διακρίνουν ιδιαίτερα τους μαθητές που

ανήκουν στην ομάδα laquoυψηλού κινδύνουraquo για ανάπτυξη σχέσης εξάρτησης

με το διαδίκτυο σε σχέση με τους μαθητές που ανήκουν στις άλλες ομάδες

φαίνεται να είναι όχι τόσο η διαφορά στην καθημερινή τους ενασχόληση με

ΗΥ ή το Ιντερνέτ αλλά το μέγιστο που έχουν ασχοληθεί αδιάκοπα ως προς

το μέγιστο οι διαφορές είναι υπερδιπλάσιες

Το κοινωνιο-ψυχολογικό προφίλ των μαθητώνμαθητριών έτσι όπως

διαγράφεται μέσα από την έρευνα ανάλογα με τη διαβάθμιση ρίσκου

o Η ομάδα που χαρακτηρίζεται ως laquoυψηλού κινδύνουraquo τείνει να

εκλαμβάνει το μέσο ως μήνυμα16 πράγμα που φαίνεται να συμβαίνει

πολύ λιγότερο με τις υπόλοιπες ομάδες Ασχολείται κυρίως με

παιχνίδια chat γνωριμίες Οι μαθητές που ανήκουν στην ομάδα

αυτή είναι πιο επιρρεπείς στα διαδικτυακά παιχνίδια και κυρίως στα

παιχνίδια μάχης τα οποία είναι και τα πιο βίαια τα πιο

αμφισβητούμενα και τα πιο εθιστικά (σημαντική παρατήρηση τα

παιδιά φαίνονται όλα αδιακρίτως να ενδιαφέρονται για τα

16

laquoΠριν από σαράντα χρόνια ο θεωρητικός των media Μarshall ΜcLuhan υποστήριζε ότι laquoτο μέσο είναι το μήνυμαraquo προσπαθώντας να υπογραμμίσει ότι η μορφή ενός μέσου εμπεριέχεται στα μηνύματα που μεταδίδει δημιουργώντας μια συμβιωτική σχέση μέσα από την οποία το μέσο επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μήνυμαraquo Από άρθρο του Ν Δρανδάκη στο Nylongr

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

25

παιχνίδια περιπέτειας) Είναι οι πιο ικανοποιημένοι από το Ιντερνέτ

οι πιο επιρρεπείς στην σύγχυση εικονικής πραγματικότητας και

πραγματικότητας οι πιο απερίσκεπτοι ως προς συχνότητα αποστολής

προσωπικών δεδομένων ή την ανάγκη προστασίας τους Γενικότερα

έχουν την μεγαλύτερη τάση να υιοθετούν ριψοκίνδυνες

συμπεριφορές- οι μισοί έχουν κάνει γνωριμίες μέσω Ιντερνέτ και

έχουν συναντήσει τα πρόσωπα εκτός δικτύου ενώ παράλληλα ζητούν

λιγότερο από τους υπόλοιπους μαθητές την γνώμη των γονιών τους

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι έχουν περισσότερο την τάση να

βυθίζονται σε μια εικονική πραγματικότητα

o Το διαδίκτυο είναι για τους μαθητές ένα ελεύθερο βήμα που

προσφέρεται για να πουν την γνώμη τους αγνοώντας τους κινδύνους

που ελλοχεύουν

o Ως προς τον γνωμοδοτικό ρόλο των ενηλίκων αν και η γνώμη των

γονέων φαίνεται να είναι ελαφρά πιο ζητούμενη δεν φαίνεται να

παίζει ιδιαίτερο ρόλο σε ποιον απευθύνονται εκπαιδευτικό ή γονέα

το συμπέρασμα είναι πως τα παιδιά είτε εμπιστεύονται και ζητούν

γνώμη ενήλικα είτε δεν εμπιστεύονται

Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τους μαθητές αναδείχθηκε

ως ένας ενδιαφέρον παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη στις

στρατηγικές αντιμετώπισης Η ποιότητα σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και

τους μαθητές που ανήκουν στην Ομάδα υψηλού κινδύνου είναι σαφώς

χειρότερη σε σχέση με τις ομάδες μέτριου και χαμηλού κινδύνου Ωστόσο

δεν ανευρέθηκαν αιτιώδεις σχέσεις ενώ οι ίδιοι οι μαθητές θεωρούν ότι δεν

υπάρχουν επιπτώσεις στην σχολική επίδοση τους από την ενασχόληση τους

στο Ιντερνέτ laquoκατανοούνraquo ότι οι γονείς τους laquoανησυχούνraquo γιrsquo αυτό

Συνεπώς η όποια διατάραξη των σχέσεων ndash έλλειψη προσοχής κατανόησης

και χρόνου εκ μέρους των γονέων ndash θα μπορούσε να αποδοθεί στην

δυσαρέσκεια των γονέων σχετικά με την υπερβολική τους ενασχόληση με το

Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

26

32 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι αναπαραστάσεις των γονέων όπως έχουν καταγραφεί στην έρευνα των

Κατερέλου και Παπαδόπουλου σε γενικές γραμμές δομούνται στη βάση των

παρακάτω

1 H στάση των Γονέων έναντι στην χρήση ΗΥ από τα παιδιά τους αφορά

την χρήση του ΗΥ και του διαδικτύου από τους ίδιους συνδέουν την

χρήση περισσότερο με τις γνώσεις που έχουν και λιγότερο με την ανάγκη

και την προσδοκώμενη υπηρεσία Οι μισοί περίπου από τους

ερωτηθέντες δήλωσαν ότι δεν χρησιμοποιούν Ιντερνέτ λόγω έλλειψης

γνώσεων ωστόσο θα ήθελαν να μπορούσαν

2 Ο ρόλος των γονέων ως προς την βοήθεια που προσφέρουν και τον

έλεγχο που εξασκούν παρουσιάζεται ως αρκετά ισχυρός παρά την

αδυναμία γνώσης πάνω περίπου από τους μισούς ερωτηθέντες

πιστεύουν ότι καταφέρνουν πάραυτα να εξασκούν έλεγχο στα παιδιά

τους Όσο πιο ενημερωμένοι είναι τόσο περισσότερο θεωρούν ότι

εξασκούν έλεγχο και βοηθούν τα παιδιά τους για την χρήση του Ιντερνέτ

Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι εάν αυξηθεί η ενημέρωση των

γονέων θα υπάρξει βελτίωση στον έλεγχο που ασκείται από αυτούς

3 Ο ρόλος των εκπαιδευτικών όπως τον αντιλαμβάνονται οι γονείς

παρουσιάζεται ως πιο ενισχυμένος από τον δικό τους σε σχέση με την

παροχή βοήθειας ως προς την χρήση και την ασφάλεια αλλά όχι αρκετά

ισχυρός ώστε να θεωρήσουν ότι τα παιδιά τους είναι ασφαλή

4 Μια καθοριστική μεταβλητή που εμφανίζεται είναι το εισόδημα και η

κοινωνικο-οικονομική κατηγορία στην οποία ανήκουν οι οικογένειες Η

καλύτερη εικόνα διαχείρισης και χρήσης του Ιντερνέτ έρχεται από την

μεσαία-ανώτερη κατηγορία τόσο όσο αφορά την θετική αντιμετώπισή

του όσο και την παροχή βοήθειας και την άσκηση ελέγχου

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

27

Εικόνα 6 Πως θα χαρακτηρίζατε τον έλεγχο που ασκείτε στα παιδιά σε σχέση με το Ιντερνέτ Κατερέλος και Παπαδόπουλος (2077)

5 Μια δεύτερη σημαντική επισήμανση που συνδέεται με τις παραπάνω

προτάσεις είναι η φοβική αντίδραση που αναπτύσσουν έναντι ενός

μέσου που δεν γνωρίζουν δεν κατανοούν και συνεπώς δεν ελέγχουν Οι

ανεπαρκείς γνώσεις τους συνοδεύονται από με αυξημένη αίσθηση

απειλής 7 στους 10 γονείς ανησυχούν για την κακή χρήση του Ιντερνέτ

Οι δύο αυτές επισημάνσεις συνεπικουρούμενες από την δήλωση των

γονέων ότι θεωρούν στην πλειονότητά τους (περίπου 8 στους 10 γονείς)

το Ιντερνέτ γενικότερα χρησιμότατο ως εργαλείο και ειδικότερα ως

απαραίτητο ndashαν και για αδιευκρίνιστο λόγο- εφόδιο για την μόρφωση

των παιδιών τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι γονείς διστάζουν να

προτρέψουν τα παιδιά να ασχοληθούν με το συγκεκριμένο μέσο

επικοινωνίας λόγω της αυξημένης αίσθησης απειλής Η ενημέρωση

γονέων και μαθητών θα οδηγούσε σε μια πιο ασφαλή συμπεριφορά και

χρήση και συνεπώς θα επέτρεπε στους μαθητές μια πιο ευρεία χρήση

του Ιντερνέτ (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

28

33 ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν σε μεγαλύτερο ποσοστό από

τους γονείς ότι το Ιντερνέτ είναι απαραίτητο σαφώς η ευαισθητοποίηση σε σχέση

με τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερη στους εκπαιδευτικούς συνεπώς

διαθέτουν περισσότερες γνώσεις Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώμη για την σύνδεση

χρήσης Ιντερνέτ και Εκπαίδευσης ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδεθούν

περισσότερα σχολεία με το διαδίκτυο Όμως και στις γνώσεις που αφορούν θέματα

ασφάλειας στο Ιντερνέτ οι εκπαιδευτικοί αναδίδουν μια εικόνα καλύτερη από αυτή

των γονέων Ωστόσο το σχετικό υψηλό ποσοστό ανεπάρκειας γνώσεων (41 των

ερωτηθέντων) φανερώνει έλλειμμα στην συνεισφορά τους ως προς την παροχή

καθοδήγησης Ο ρόλος των εκπαιδευτικών ως προς την παροχή βοήθειας για μια

ασφαλή χρήση του Ιντερνέτ διαφοροποιείται από αυτόν των γονέων εμφανίζονται

σχεδόν το ίδιο μέτρια επαρκείς ως προς την ασφάλεια και τον έλεγχο (σε ποσοστό

76) αλλά είναι πολύ περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με την κακή

χρήση του Ιντερνέτ το 91 δηλώνει ότι ο κίνδυνος κακής χρήσης είναι από

laquoσοβαρόςraquo έως laquoπολύ σοβαρόςraquo Ο θεσμός του σχολείου εμφανίζεται να

συνεισφέρει ελαφρώς περισσότερο ως προς μια σωστή χρήση του Ιντερνέτ από

τους μαθητές από ότι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα Από τις απαντήσεις των

εκπαιδευτικών προκύπτει όμως μια αντινομία αν και ιδιαίτερα επιθυμητό ως

εργαλείο εκπαίδευσης το Ιντερνέτ μοιάζει να είναι σχεδόν ένα φοβικό αντικείμενο

για τους εκπαιδευτικούς Ενώ το κύριο βάρος των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι

προτρέπει laquoαρκετάraquo έως laquoπάρα πολύraquo (575) τους μαθητές στο να το

χρησιμοποιούν ταυτόχρονα είναι κάτι το οποίο φοβούνται ενώ συνολικά

δείχνουν αδυναμία να το ελέγξουν στιβαρά Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι

εκπαιδευτικοί συνδέουν στενά τον έλεγχο που ασκούν στους μαθητές με την

προτροπή χρήσης του Ιντερνέτ Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η οποιαδήποτε

στρατηγική ενίσχυσης της χρήσης του Ιντερνέτ από τους μαθητέςμαθήτριες περνά

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

29

αναγκαστικά από το προσλαμβανόμενο επίπεδο ελέγχου που έχουν οι

εκπαιδευτικοί ως προς την χρήση του (Κατερέλος και Παπαδόπουλος 2007)

4 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γονείς σε όλες τις σχετικές έρευνες είναι γενικά θετικοί στη λογικευμένη χρήση

των νέων τεχνολογιών γιατί αντιλαμβάνονται την Πληροφορική ως μελλοντική

αναγκαιότητα Έτσι για παράδειγμα είναι πιο πιθανό να έχει υπολογιστή ένα σπίτι

στο οποίο κατοικεί οικογένεια με παιδιά Ωστόσο εκφράζονται αντιφατικοί λόγοι

(discourses) γύρω από τη χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου γεγονός που

αποδεικνύει και τη ρευστότητα της σύγχρονης κατάστασης (Φραγκουλίδου 2006

σ 58)

Ο ένας λόγος προτάσσει ότι οι έφηβοι γενικώς είναι εξοικειωμένοι με την

τεχνολογία και ότι σπεύδουν μαζικά να ασπαστούν οτιδήποτε νέο και τεχνολογικά

καινοτόμο (Facer et al 2001 96)

Ο άλλος αναφέρεται στη γενικευμένη πεποίθηση ότι ο το παιδί και ο έφηβος

είναι ένα μη έλλογο ον συναισθηματικά ανώριμο που χρήζει προστασίας Ο

ενήλικος έχει ρόλο προστάτη-διαμορφωτή της προσωπικότητας του παιδιού μέχρι

την πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση του τελευταίου (Φραγκουλίδου

2006 σ 59)

Όπως σωστά το τοποθετούν οι Holloway και Valentine (2003 76) και οι δύο

προσεγγίσεις είναι προβληματικές και ανεπαρκείς Βασικά αποτυγχάνουν να

δώσουν σαφείς εξηγήσεις στο παράδοξο φαινόμενο που δημιουργείται οι έφηβοι

από τη μια να είναι εξαιρετικά καλοί με την τεχνολογία και από την άλλη να μην

μπορούν οι ίδιοι να προστατευθούν από αυτήν αλλά να έχουν την ανάγκη των

ανίδεων συχνά γονέων τους Επιπλέον με αυτόν τον τρόπο η τεχνολογία

αντιμετωπίζεται εντελώς δυϊστικά είναι ή εντελώς καλή ή εντελώς κακή Οι

επιπτώσεις της είναι είτε αποκλειστικά θετικές είτε μόνο αρνητικές ενώ η ίδια

παραμένει σταθερή και απαράλλαχτη στο πέρασμα του χρόνου Όμως όπως και

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

30

παλιότερες έρευνες για την τηλεόραση έχουν δείξει το μέσο δεν έχει εγγενή αξία

θετική ή αρνητική Ο τρόπος και το πλαίσιο χρήσης είναι που καθορίζει τις

επιπτώσεις (Βuckingham 2003 21) αναφέρει η (Φραγκουλίδου 2006 σ 60)

Οι σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών-εφήβων χαρακτηρίζονται σε μεγάλο

βαθμό από τον έλεγχο της συμπεριφοράς (από μέρους των γονέων) αλλά και από

την προσφυγή του παιδιού στην γονική laquoαυθεντίαraquo για την επίλυση σημαντικών

προβλημάτων Η τεχνολογία όμως και ιδίως το διαδίκτυο προκαλεί μια σημαντική

ρήξη στην αυτάρεσκη γονική παντοδυναμία η οποία αποτελεί προϊόν της

συσσώρευσης εμπειρίας και γνώσης Η τεχνολογία έχει προκαλέσει αντιστροφή

των ρόλων μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο μιας και για πρώτη φορά ο έφηβος (ή

ακόμη και το παιδί) αναλαμβάνει ρόλο ειδικού και καθοδηγητή σε ότι έχει να κάνει

με την τεχνολογία Από την άλλη μεριά το πολιτισμικό κοινωνικό και οικονομικό

πλαίσιο δημιουργεί χάσμα (digital divide) μεταξύ αυτών που έχουν τη δυνατότητα

πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε όσους δεν έχουν με αποτέλεσμα την όξυνση των

κοινωνικών ανισοτήτων και την εγκαθίδρυση του ψηφιακού αναλφαβητισμού 17

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σχέση εξουσίας μεταξύ παιδιού ndashγονέα τροποποιείται

και γίνεται αφορμή συχνών οικογενειακών συγκρούσεων

Επιπλέον laquoο έλεγχος της χωρικότηταςraquo (control of spatiality) είναι ένας

δείκτης που ορίζει την ίδια την εφηβική ηλικία (Μassey 2002 127) Μrsquo άλλα λόγια η

διαδικασία καθορισμού συγκεκριμένων χώρων ως κατάλληλων ή μη για τους νέους

είναι ένας από τους μηχανισμούς της οικογένειας και της κοινωνίας για να ορίσει

την εφηβική ηλικία Στην περίπτωση του Διαδικτύου η χωρικότητα αφορά τόσο στην

εικονική πραγματικότητα όσο και στην απτή οικογενειακή Οι συνθήκες ζωής και

εργασίας έχουν κάνει εκ των πραγμάτων πολύ πιο δύσκολη και αναποτελεσματική

την επιτήρηση ενώ και οι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι της οικογένειας παρατηρούν

πως το καθήκον των παιδιών όλο και λιγότερο είναι η υπακοή και όλο και

περισσότερο η επιτυχία στο σχολείο (Pasquier 2001 172)

17

Είναι φυσικό από αυτή την έννοια οι φτωχοί και κατά τεκμήριο ψηφιακά laquoαναλφάβητοιraquo γονείς να βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με τους πιο πλούσιους και κατά τεκμήριο καλύτερους γνώστες της τεχνολογίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

31

Αυτή η διαπίστωση μας βοηθά να εξηγήσουμε το φαινόμενο γιατί οι γονείς

σταδιακά από την άσκηση ελέγχου στο περιεχόμενο της χρήσης της τεχνολογίας

μετατοπίζονται στον περιορισμό του χρόνου που δαπανάται σrsquo αυτήν Ο απώτερος

σκοπός είναι να αποτρέψουν τα παιδιά από δραστηριότητες που δε βοηθούν στη

σχολική τους επίδοση πχ online παιχνίδια ή chat (Φραγκουλίδου 2006 σ 63)

Σε γενικές γραμμές οι γονείς χρησιμοποιούν τόσο μέτρα αρνητικού ελέγχου

(απαγορεύσεις στο περιεχόμενο και στο χρόνο παρουσίας στο διαδίκτυο) όσο και

μέτρα που αφορούν θετικές ρυθμίσεις όπως είναι η χωρική τοποθέτηση του

υπολογιστή στο σπίτι και η από κοινού ενασχόληση στο Διαδίκτυο πχ σε

ψυχαγωγικές δραστηριότητες Livingstone (2002 205) αναφέρεται από την

(Φραγκουλίδου 2006 σ 64)

5 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ 9-16 ΕΤΩΝ

Σύμφωνα με την μεγάλη πανευρωπαϊκή έρευνα των Livingstone amp Haddon (2009)

oι πλέον συχνοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωποι τα παιδιά και οι

έφηβοι είναι

1 H διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον που το παιδί δεν είχε face to face

γνωριμία Σύμφωνα με τους ερευνητές αφορά το 30 των παιδιών αν

και όπως σημειώνουν οι ερευνητές είναι δύσκολο να εξακριβωθεί

πόσοι από τους εφήβους ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που γνώρισαν

στο διαδίκτυο

2 Δεύτερος παράγοντας έκθεσης σε κίνδυνο με ποσοστό 21 των παιδιών

να έχουν εκτεθεί σε αυτόν είναι το επιβλαβές περιεχόμενο που έχουν

κατασκευάσει άλλοι χρήστες και περιλαμβάνει υλικό μίσους ρατσισμού

ναρκωτικών νευρικής ανορεξίας ή αυτοκτονίας

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

32

3 Τρίτος παράγοντας αναδείχθηκε η έκθεση σε πορνογραφικό υλικό ή σε

σεξουαλικού περιεχομένου μηνύματα

4 Τέταρτος παράγοντας είναι η απώλεια προσωπικών δεδομένων κωδικών

ή χρημάτων στο διαδίκτυο

5 Εκτός παράγοντας αναδείχθηκε η (επιβεβαιωμένη) συνάντηση

ανθρώπων που γνώρισαν στο διαδίκτυο

6 Τελευταίος παράγοντας αναδείχτηκε ο εκφοβισμός (cyberbullying)

51 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία για τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα

Oι χρήστες ανέρχονται σε 4970700 (48 του συνολικού πληθυσμού) και

παρουσιάζουν μια αύξηση 397 την τελευταία δεκαετία18

Οι έφηβοι είναι χρήστες του διαδικτύου σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από άλλες

ηλικιακές ομάδες19

Πολλοί ψυχολόγοι είναι της άποψης ότι ο όρος laquoεθισμόςraquo πρέπει να χρησιμοποιείται

για τις χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι δημιουργούν εξάρτηση Οι Beard amp Wolf

προτιμούν όρους όπως προβληματικές ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές ως

καταλληλότερους προκειμένου να περιγράψουν την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου

Siomos etal (2009) Γιατί όμως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει εθιστικό

Είναι διαδραστικό και γρήγορο (web 20)

Έχει πλούσιο πολυμεσικό περιεχόμενο

Εντυπωσιακά γραφικά (εμβύθιση)20

Είναι μέσο κοινωνικοποίησηςκοινωνικής διάδρασης επικοινωνίας

Προσφέρεται για παιχνίδι ρόλων ανάδειξη έλεγχο και εξουσία

18

Πηγήhttpwwwinternetworldstatscomstats4htmeurope 19

Πηγή Εθνική Στατιστική Υπηρεσία 20

Πρόκειται για τη χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία μιας ψηφιακής πραγματικότητας εντός της οποίας βυθίζεται ο χρήστης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

33

Tα κριτήρια εθιστικής συμπεριφοράς σύμφωνα με τον Griffiths (2000) είναι

Η ανησυχία που προκαλείται στο άτομο από τον εθιστικό παράγοντα (προβολή)

o Η προβολή εμφανίζεται όταν ένας εθιστικός παράγοντας καθίσταται η

σημαντικότερη δραστηριότητα στη ζωή ενός ανθρώπου προκαλώντας του

μια ανησυχία σχετικά με τη δραστηριότητα

Η τροποποίηση της διάθεσης

o Η τροποποίηση της διάθεσης αναφέρεται στην ευφορία και στον

ενθουσιασμό που προκαλείται από την έκλυση ντοπαμίνης κατά την

ενασχόληση με τον εθιστικό παράγοντα

Η ανοχή

o Η ανοχή είναι η κατάσταση κατά την οποία απαιτείται αυξημένη χρήση του

Διαδικτύου προκειμένου το άτομο να επιτύχει την αλλαγή της διάθεσής του

Η απόσυρση

o H απόσυρση είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλείται όταν

διακόπτεται ή μειώνεται η επαφή με το διαδίκτυο

Η σύγκρουση

o Η σύγκρουση είναι ένα κοινό συναίσθημα που συνδέεται με τους εθισμούς

Οι Truer et al (2001) βρήκαν πως το 42 των ατόμων αισθανόταν

καταθλιπτική διάθεση και ενοχή μετά από παρατεταμένη χρήση του

παγκόσμιου ιστού ενώ το 71 από αυτούς εκδήλωνε επιθετική

συμπεριφορά εάν διακοπτόταν η σύνδεσή τους με το διαδίκτυο Siomos

etal (2008)

Της προόδου

o Eνα άτομο ξεκινά από ηπιότερους εθιστικούς παράγοντες και καταλήγει σε

ισχυρότερους Σύμφωνα πάντα με τη Young (2002) οι εμπλεκόμενοι με το

Διαδίκτυο αρχικά περιόριζαν τη χρήση σε ανακάλυψη νέων ιστοσελίδων και

χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ με την πρόοδο της χρήσης του

Διαδικτύου αναπτύσσονταν και νέες λειτουργίες όπως οι ομάδες ειδήσεων

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

34

(newsgroups) ή τα δωμάτια συνομιλίας (chat rooms)με εθιστικότερη

επίδραση πάνω στο χρήστη του Διαδικτύου

Της άρνησης

o Η άρνηση ενός προβλήματος αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας για τη

διατήρηση του αυτοελέγχου και τη σταθερότητα του ατόμου παρά το

γεγονός ότι αντικειμενικά το πρόβλημα εξακολουθεί να υφίσταται Οι

συνέπειες και η συνεχής χρήση παρά τις συνέπειες αντιπροσωπεύουν ένα

τελικό κριτήριο εθισμού

511 ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ

Τα παρακάτω αποτελούν σημεία που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής απο γονείς και

εκπαιδευτικούς καθώς αποτελούν σημεία ενδεχόμενης διαταραχής Εδω πρέπει να

αναφέρουμε οτι σε περίπτωση που το παιδί έχει ορισμένα ή όλα απο τα παρακάτω

συμπτώματα οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παραπέμψουν το παιδί σε ειδικό

Ψυχολόγο για παιρεταίρω διερευνηση

1 Εξιδανικεύση του διαδίκτυουΗ εξιδανίκευση αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό

μονόπλευρης έμφασης στα θετικά του διαδικτύου και αντίστοιχα άρνησης των

αρνητικών ή οποία ξεπερνάει τα όρια της γνώμης ή στάσης και φτάνει σε επίπεδα

θρησκευτικής πρόσήλωσης

2 Συνεχής ενασχόληση (της σκέψης) με το διαδίκτυο Αφορά πεποιθήσεις που

φτάνουν στα όρια της εμμονικής ενασχόλησης σε βαθμό που αποσπούν τον εφηβο

από έξωτερικά ερεθίσματα και εναλλακτικές δραστηρίοτητες

3 Νευρικότητα ευερεθιστότητα θυμός ως αποτέλεσμα στέρησης

4 Ελλειψη εναισθησίας (επίγνωσης του προβλήματος)Θα πρέπει να σημειώσουμε

οτι ή έλλειψη κοινωνικού στιγματισμού της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου

είναι αποτρεπτικός παράγοντας για την αυτο-επίγνωση από μέρους του εφήβου

5 Δέν πρέπει να ξεχνούμε οτι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας είναι συχνά ένα

σύμπτωμα κι ως τέτοιο δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου σε κάθε

περίπτωση ο αξιολογητής της εφηβικής συμπεριφοράς θα πρέπει να αναρωτιέται

i Μήπως το παιδί βρίσκεται κάτω από έντονο stress

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

35

ii Μήπως υπήρξε πρόσφατα μια σημαντική αλλαγή στη ζωή του παιδιού

(απώλεια-μετοίκηση-διαζύγιο των γονιών)

iii Μήπως το παιδί εμφανίζει καταθλιπτική συμπτωματολογία

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

36

6 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Το να απορρίπτει κάποιος το διαδίκτυο επειδή είναι ένας laquoεπικίνδυνοςraquo τόπος είναι το

ίδιο με το να απορρίπτει την εξέλιξη και σε μια (ίσως υπερβολική) γενίκευση την αστική

ζωή Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο νέος στο διαδίκτυο δεν είναι μεγαλύτεροι από όσους

αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή και οι σημαντικότεροι εξ αυτών δεν αποτελούν

παρά την αντανάκλαση της πραγματικής ζωής στον ψηφιακό κόσμο Ουδείς έξαλλου

εγκληματεί για να κερδίσει οικονομικά ή άλλα ανταλλάγματα στον ψηφιακό κόσμο21 αυτό

στο οποίο αποσκοπεί είναι ο προσπορισμός στην πραγματική ζωή Η απάτη ο εκφοβισμός

η πορνογραφία το έγκλημα είναι διαδικασίες που απασχόλησαν την ανθρωπότητα

χιλιάδες χρόνια πριν ανακαλυφτεί το διαδίκτυο το τελευταίο με τα καινοτόμα

χαρακτηριστικά του ανέδειξε διάφορες μορφές εγκληματικότητας που στηρίζονται

ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά (ταχύτητα παγκοσμιότητα ανωνυμία πολυπλοκότητα

κλπ)

Το διαδίκτυο ως φαινόμενο ήρθε προφανώς για να μείνει Επομένως η πολεμική

μεταξύ των υποστηρικτών και των αρνητών τίθεται στο επίπεδο της χρησιμότητας ή του

ενδεχόμενου κινδύνου Τα ΜΜΕ με την γνωστή υπερβολή και την μονόπλευρο εστίαση

στον αρνητικό πόλο συχνά προκαλούν συναισθήματα φόβου ιδιαίτερα στο τμήμα του

πληθυσμού που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με το θέμα Το διαδίκτυο είναι το μεγάλο

μας παγκόσμιο χωρίο η μεγαλύτερη κοινή πατρίδα που υπήρξε από καταβολής

ανθρωπότητας (cyberia)Μπορεί βέβαια να μην επαληθευτήκαν οι προσδοκίες των

οραματιστών22 που πίστεψαν στην laquoψηφιακήraquo ισότητα προφανώς η παγκόσμια

αδελφότητα της ελευθερίας βρίσκεται ακόμη μακριά αλλά αυτό ουδόλως αφαιρεί από τις

μοναδικές δυνατότητες που το διαδίκτυο προσφέρει στους ανθρώπους και ιδιαίτερα

στους νέους

Έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στις επιδράσεις που το διαδίκτυο έχει

επιφέρει στη συγκρότηση της εφηβικής ταυτότητας και γενικότερα στις

εφηβικές σχέσεις Συνοπτικά αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο προσφέρει το

21

Αν και έχουν αναφερθεί σποραδικά περιστατικά εγκληματικών ενεργειών ως αποτέλεσμα ανταγωνισμών στα πλαίσια on line παιχνιδιών ή διαζύγια ως αποτέλεσμα κυβερνό-απιστίας 22

Οι οραματιστές του διαδικτύου όπως ο Καθηγητής του MIT NNegreponde πίστευαν πως η ψηφιακή επανάσταση θα φέρει ισότητα και ελευθερία μιας και θα αποδειχτεί παράγοντας άμβλυνσης των ανισοτήτων μεταξύ των εθνών Βέβαια η ιστορία απέδειξε ότι το ψηφιακό χάσμα μεταξύ βορά και νότου ήρθε να προστεθεί στα προϋπάρχοντα χάσματα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

37

laquoασφαλές περιβάλλονraquo για τις εφηβικές αναζητήσεις και τους

πειραματισμούς ενώ ταυτόχρονα αποτελεί την προέκταση των φυσικών

κοινωνικών δικτύων με μια προοπτική που πάει πολύ πέρα από στενά

γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια

Ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας είναι η συγκρότηση των

δυνητικών κοινοτήτων Σε ένα περιβάλλον απουσίας της φυσικής

πρόσωπο με πρόσωπο επαφής η εμπιστοσύνη (trust) είναι η θεμελιώδης

μεταβλητή συγκρότησης Μια δυνητική κοινότητα είναι κάτι το οποίο

εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων σε σχέση πάντα με τις ιδιαίτερες

ανάγκες της και φυσικά για τους σκοπούς που έχουν αξία και νόημα για

την συγκεκριμένη ομάδα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας

κοινότητας αποτελούν οι δυνητικές εκπαιδευτικές κοινότητες στις οποίες

ομάδες μαθητών αλληλεπιδρούν στην κατεύθυνση της συνεργατικής

μάθησης Η θεωρία της κοινωνικής ανταλλαγής (social exchange theory)

προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να αυξήσουμε την ενεργή

συμμετοχή μιας κοινότητας Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant et al 1994)

προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί απο

μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης

i Οι προσωπικές ανάγκες Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής

κοινότητας έχει προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει

χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση στη συμμετοχή του

ii Η Φήμη Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του

στα άλλα μέλη της κοινότητας

iii Ο Αλτρουισμός Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που

μοιράζει τη γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

iv Η ανταμοιβή Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή

(οικονομική ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής

τους

Είναι γνωστές οι δυνατότητες του διαδικτύου ως μιας ανεξάντλητης πηγής

γνώσης 23η οποία δύναται να είναι προσβάσιμη ανεξάρτητα γεωγραφικών

23

Αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι στο διαδίκτυο υπάρχει σημαντικό θέμα με την αξιοπιστία της γνώσης στο βαθμό που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να ανακαλύψει την αξιόπιστη πληροφορία μέσα σε ένα ωκεανό πληροφοριών

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

38

χρονικών ή άλλων περιορισμών Κατ αυτήν την έννοια παιδιά με ειδικές

ανάγκες όπως και παιδιά από μη προνομιούχες κοινωνικές ομάδες θα

μπορούσαν να επωφεληθούν ιδιαίτερα με την διάδοση της χρήσης του

διαδικτύου μέσω στοχευμένων πολιτικών24

Υπάρχουν εξαιρετικές δυνατότητες συμμετοχής σε πολιτικές

δραστηριότητες στην ανάδειξη επαγγελματικών προσόντων στην

καλλιτεχνική έκφραση και τη συν δημιουργία περιεχομένου

Υπάρχουν επίσης δυνατότητες για τους νέους και τους εφήβους να

αναζητήσουν πληροφορίες για θέματα υγείας και σεξουαλικού

προσανατολισμού θέματα που αποτελούν συχνά ταμπού ιδιαίτερα για

παιδιά εσωστρεφή που προέρχονται από περιοριστικά οικογενειακά

πλαίσια

Το διαδίκτυο προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες για διαδραστικό και

συνεργατικό παιχνίδι για διασκέδαση ψυχαγωγία και αγορές

Υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για εργασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες των

νέων ανθρώπων (part time-εργασία απ το σπίτι κλπ)

24

Στην κατεύθυνση αυτή ξεκίνησε και το κίνημα του One laptop per Child που σκοπό έχει την προσφορά φθηνών ηλεκτρονικών υπολογιστών για τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου Πηγή httpenwikipediaorgwikiOne_Laptop_per_Child

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

39

7 ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το περιβόητο laquoχάσμα των γενεώνraquo ήταν πάντοτε ένας σημαντικός παράγοντας στην

προσπάθεια απόδοσης αιτιών στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις Οι έφηβοι όταν

προσπαθούν να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους συχνά αναφέρονται στο ότι laquoΔεν μας

καταλαβαίνουνraquo ενώ οι γονείς συνήθως στο ότι laquoΔεν υπήρχαν αυτά τα πράγματα στην

εποχή μαςraquo Ειδικότερα για το διαδίκτυο η ρήση των γονέων είναι πέρα για πέρα αληθινή

Το διαδίκτυο μπήκε στην ζωή μας ουσιαστικά τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά προκάλεσε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που κάνουμε τα πράγματα Δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας

και ιδιωτικής ζωής που να έμεινε ανεπηρέαστος Από το πως δουλεύουμε και το πως

επικοινωνούμε μέχρι τον τρόπο που κάνουμε τραπεζικές συναλλαγές και διασκεδάζουμε

ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής και προσωπικής ζωής έχει επηρεαστεί από την

καταλυτική παρουσία του Οι οικογενειακές σχέσεις αναπόδραστα έχουν και αυτές υποστεί

σημαντικές αλλαγές

Είναι δύσκολο να αναλύσουμε προβλήματα σχέσεων χωρίς να αναφερθούμε σε

προβλήματα επικοινωνίας και διαχείρισης ρόλων εντός του οικογενειακού πλαισίου Θα

πρέπει με άλλα λόγια να αναδείξουμε δυσλειτουργικά σχήματα συνεννόησης και

διάδρασης που έχουν υιοθετηθεί από ορισμένες οικογένειες Από την άποψη αυτή ο πιο

σημαντικός παράγοντας τομέας παρέμβασης είναι η απόκτηση ή η επανάκτηση των

απαραίτητων δεξιοτήτων επικοινωνίας καθώς και η ορθή διανομή των οικογενειακών

ρόλων Στο τελευταία αυτό κεφάλαιο θα αναφερθούμε σε δυο βασικούς τομείς

παρέμβασης

Στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας

Στις πρακτικές συμβουλές ελέγχου του παιδιού και του εφήβου στο διαδίκτυο

Ο πρώτος παράγοντας είναι ο πλέον σημαντικός η τροποποίηση των

δυσλειτουργιών στην ενδοοικογενειακή δυναμική μπορεί να προσφέρει πολλαπλά οφέλη

για όλα τα μέλη της οικογένειας Ο δεύτερος είναι πιο λειτουργικός αφορά συμβουλές σε

καθημερινά προβλήματα που απασχολούν τους γονείς κατά κύριο λόγο αλλά σε κάποιο

βαθμό και τους εκπαιδευτικούς

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

40

71 ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ

ΡΟΛΩΝ

Υπάρχει μια συχνή παρανόηση σε σχέση με την ανθρώπινη επικοινωνία Επειδή οι

άνθρωποι μιλάμε από μικρά παιδία με ένα τρόπο φυσικό και αυτόματο συχνά θεωρούμε

ότι και η επικοινωνία μεταξύ μας είναι μια αυτόματη σχεδόν παθητική διαδικασία Η

αλήθεια είναι ότι η επικοινωνία είναι μια διαδικασία ενεργητική μιας και απαιτεί την

ενεργή συμμετοχή και την συναισθηματική εμπλοκή των συμμετεχόντων ενώ ταυτόχρονα

υπόκειται σε σφάλματα και περιορισμούς Σύμφωνα με τον (Maisonneuve 2001 σ 163) η

λέξη επικοινωνία περιγράφει κάθε ανταλλαγή μηνυμάτων πρόκειται για μια διεργασία στη

διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ ατόμων ή ομάδων Κάθε επικοινωνιακή

διαδρομή είναι εξ ορισμού αμφίδρομη και αποτελείται από ένα πλήθος στοιχείων

Τον πομπό και τον δέκτη

Το μήνυμα που έχει ένα σημασιολογικό περιεχόμενο και μια λειτουργία την

κοινοποίηση μια θέσης

Τα μέσα έκφρασης που περιλαμβάνουν

o Ένα σύστημα σημείων (βλέμματα λόγια διάφορους κώδικες)

o Ένα άμεσο ή έμμεσο δίκτυο

o Διάφορους κοινωνιο-τεχνικούς τρόπους (φυσική ομιλία τηλέφωνο

διαδίκτυο)

o Το περιβάλλον ή περίγυρο εντός του οποίου αναδύεται η επικοινωνία

και περιλαμβάνει αμοιβαία τοποθέτηση προηγούμενες στάσεις

αμοιβαία αντίληψη πομπού και δέκτη τοπικό κλίμα

Με άλλα λόγια αν χαρτογραφούσαμε τη διαδρομή ενός μηνύματος μεταξύ πομπού και

δέκτη θα περιγράφαμε τα παρακάτω στάδια

Κωδικοποίηση της αφηρημένης ιδέας στο επίπεδο του γνωστικού συστήματος

(ο συνηθέστερος κωδικοποιητής είναι η γλώσσα)

Αποστολή του μηνύματος μέσα απ το κανάλι επικοινωνίας

Πρόσληψη του μηνύματος από τον δέκτη και αποκωδικοποίηση του

Επανάληψη της διαδικασίας στα πλαίσια του αμφίδρομου της σχέσης

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

41

Σε οποιοδήποτε από τα στάδια αυτά μπορούν να υπάρξουν διακοπές σφάλματα και φίλτρα

που στρεβλώνουν το αρχικό μήνυμα Ο Maisonneuve διακρίνει μεταξύ

Tης ελλειμματικότητας και

Των στρεβλώσεων

Συγκεκριμένα ως πηγές της ελλειμματικότητας αναφέρει

Ελλείψεις στην εκπομπή

Αδυναμία μετάφρασης του μηνύματος απουσία κώδικά

Αντίσταση η αδυναμία εκπομπής αυτών που αισθάνεται ή γνωρίζει (συστολή

γλωσσικό επίπεδο έλλειψη δεξιοτήτων)

Υπό το κράτος ολικών ή τοπικών κοινωνικών μοντέλων (ταμπού)

Υπό το κράτος σχεσιακών παραγόντων (ιεραρχικές σχέσεις σχέσεις γονέα-

παιδιού)

Ελλείψεις κατά τη μετάδοση

Παρεμβολές οφειλόμενες σε τεχνικές αιτίες (πχ τηλεφωνική γραμμή)

Παρεμβολές στις περιπτώσεις πολλών ασυντόνιστων επικοινωνιών (πχ

τηλεοπτικές συζητήσεις παράλληλοι μονόλογοι)

Παρεμβολές από αναμεταδότες (επικοινωνία μέσω αντιπροσώπων άτυπα

δίκτυα)

Κενά στη λήψη

Μέσα από ένα φαινόμενο κορεσμού (λειτουργική κόπωση της επικοινωνίας)

Όταν ό δέκτης δέχεται πολλά ταυτόχρονα μηνύματα που αδυνατεί να

αφομοιώσει

Όταν ο δέκτης δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει επανάληψη ή συμπλήρωση της

επικοινωνίας (πλευρικότητα της επικοινωνίας-αυταρχικά περιβάλλοντα)

Λόγω μη κατανόησης (ατελής γνώση του κώδικα όπως σε ξένη γλώσσα

εξειδικευμένη ορολογία)

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

42

Για τον (Maisonneuve 2001 σ 181) οι στρεβλώσεις συνίσταται σε μια αλλοίωση του

περιεχομένου των επικοινωνιών στο επίπεδο των δεκτών ή των πομπών Ως πηγές των

στρεβλώσεων αναφέρονται

Στο επίπεδο του πομπού

Αθέλητες στρεβλώσεις όταν το άτομο παρέχει πληροφορίες βασιζόμενες σε

δεδομένα που δεν είχαν γίνει κατανοητά

Σκόπιμες στρεβλώσεις όταν το άτομο λειτουργεί υπό το κράτος του φόβου ή

επιθετικών διαθέσεων ή χειραγωγικών διαθέσεων

Πηγή των στρεβλώσεων είναι σε αυτή την περίπτωση οι προϋπάρχουσες στάσεις του

πομπού Οι τελευταίες μπορεί να οφείλονται σε μια αμοιβαία αντιπάθεια μεταξύ των

συμμετεχόντων συχνά όμως εξηγούνται λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση ή το

συλλογικό κλίμα εντός του οποίου γίνεται η αλληλεπίδραση Στην περίπτωση αυτή μόνο η

εξέλιξη τούτου του κλίματος θα επιτρέψει τη μείωση της παραμόρφωσης των

ενδοοομαδικών (και στην περίπτωση μας ενδοοικογενειακών) σχέσεων

Στο επίπεδο του δέκτη Η στρέβλωση συνίσταται στην απόδοση μιας λίγο-πολύ ανακριβούς

σημασίας-ενίοτε εντελώς λανθασμένης ή απατηλής-στα ληφθέντα μηνύματα Κατ αυτό τον

τρόπο πληροφορίες και εντολές συμπεριφορές ή καθημερινά γεγονότα ερμηνεύονται κατ

αποκλειστικό τρόπο Υπάρχουν δυο κύριες πηγές τέτοιων στρεβλώσεων

Ψυχολογική και Συναισθηματική Εκφράζεται μέσα από το μηχανισμό της

προβολής ο οποίος εκφράζεται είτε α) στο να ταυτίσουμε τη σκέψη του άλλου

με τη δική μας να του αποδώσουμε τα δικά μας συναισθήματα είτε β) στο να

αποδώσουμε στους άλλους στάσεις ικανές να δικαιολογήσουν τα δικά μας

συναισθήματα εναντίον τους

Ιδεολογική Αφορά διαφορές στο κοινωνικό οικονομικό status και στις

διαφορετικές προσλαμβάνουσες των ατόμων και οδηγεί συχνά στον

δογματισμό Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί τον δυομαδικό

ανταγωνισμό ο οποίος μοιραία οδηγεί στη δημιουργία των συλλογικών

προκαταλήψεων

Κατά τη μετάδοση Όταν οι επικοινωνία είναι διαμεσολαβούμενη (έμμεση) όλα τα

παραπάνω μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε αναμεταδότη καθώς τα μηνύματα από

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

43

δέκτη σε δέκτη μπορούν να υποστούν φθορές (πχ περίπτωση φημών) Οι ερευνητές

διατυπώνουν τρείς νόμους

Ο νόμος της ισοπέδωσης αφορά στην απώλεια περιεχομένου που μπορεί να

φτάσει και το 70 του αρχικού μηνύματος

Ο νόμος του τονισμού αφορά ορισμένες λεπτομέρειες που αποκτούν σημαντικό

νόημα σε κάποιες ειδικές τοπικές συνθήκες

Ο νόμος της αφομοίωσης ή της επανοργάνωσης αφορά το σύνολο ή μέρος του

μηνύματος επανερμηνεύεται στη βάση ατομικών ή συλλογικών κινήτρων (οπ

σ183)

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η επικοινωνία είναι επί της ουσίας μια ανθρώπινη

δεξιότητα και ως τέτοια είναι αποτέλεσμα μάθησης Πολλές οικογένειες έχουν

εγκαθιδρύσει δυσλειτουργικά επικοινωνιακά σχήματα τα οποία δημιουργούν με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο διενέξεις και συγκρούσεις μεταξύ των μελών

Η προβολή είναι ένας συχνός μηχανισμός για αυτές τις οικογένειες Το κάθε

μέλος προβάλει στα άλλα μέλη τα συναισθήματα του χρησιμοποιώντας συχνά

τον συναισθηματικό εκβιασμό στις επικές μάχες για την κατάληψη της

εξουσίας

Αυτές είναι συνήθως οι οικογένειες που χαρακτηρίζονται από αναστροφή των

ρόλων Στην κατάσταση αυτή οι γονείς απαρνούνται την βασική ευθύνη τους

και παραδίδουν την ευθύνη της οικογένειας στα παιδιά

Επικοινωνώ σημαίνει ακούω αλλά πολύ συχνά τα προϋπάρχοντα γνωστικά

μας σχήματα δεν επιτρέπουν την ενεργή ακρόαση ούτε την συναισθητική

κατανόηση Είναι πρωτίστως γονικό καθήκον η καλλιέργεια της σχετικής

δεξιότητας

Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά τους δεν

πρέπει να λησμονούν ότι ο ηγέτης διοικεί στη βάση του παραδείγματος

Το χάσμα των γενεών έχει επιδεινωθεί με την παρουσία του ψηφιακού

χάσματος Το ότι παιδιά και γονείς ζουν σε άλλες εποχές δεν είναι πλέον μια

απλή διαπίστωση οι διαφορετικές εποχές προσφέρουν διαφορετικά σχήματα

ερμηνείας του κόσμου διαφορετικές αναπαραστάσεις των γεγονότων Τα

παιδιά και οι έφηβοι ζούνε στην εποχή τους θα πρέπει και οι γονείς να

προσαρμοστούν ανάλογα

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

44

Το οικογενειακό κλίμα ευνοεί ή δυσχεραίνει την επικοινωνία Ένα αυταρχικό

οικογενειακό πλαίσιο προκαλεί στρεβλώσεις και ελλείμματα στην επικοινωνία

Αντίθετα ένα κλίμα που ευνοεί τον διάλογο και την έκφραση των

συναισθημάτων μπορεί να προωθήσει τη γνήσια επικοινωνία μεταξύ των

μελών και την ορθότερη διευθέτηση των προβλημάτων

o Η εφηβεία είναι μια εποχή συναισθηματικής αστάθειας για τα παιδιά

που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης

Σίγουρα τα παιδιά μας είναι ζωηρά ανυπόμονα θέλουν τον κόσμο και

τον θέλουν τώρα αλλά δεν είναι ανόητα ας πάψουμε να τους

φερόμαστε ως τέτοια Η επίκληση της κοινής λογικής μέσα σε ένα

πλαίσιο αποδοχής μπορεί να βοηθήσει τον έφηβο να δει καλύτερα τα

πράγματα από όλες τις πειθαρχικές ποινές μαζί

Η ζωή μας ολόκληρη κινείται μέσα σε όρια (φυσικά-κοινωνικά-πολιτισμικά)

Από τη στιγμή της γέννησης η φύση μας προικίζει με χαρακτηριστικά που

προσδιορίζουν το εύρος των δυνητικών επιλογών μας Για παράδειγμα θα

ήθελα να ήμουν μπασκετμπολίστας αλλά το ύψος μου (170) δεν μου το

επιτρέπει Αργότερα το κοινωνικό οικονομικό και πολιτισμικό status

προκαθορίζουν σε κάποιο βαθμό τα εφόδια που θα έχω στη ζωή μου

Δυστυχώς πολλές φορές οι γονείς κινούμενοι από αγνά κίνητρα λησμονούν

αυτή τη βασική αλήθεια Έτσι στο όνομα της αγάπης αφήνουν τα παιδιά τους

ανεξέλεγκτα laquoγια να μην τα πιέσουνraquo Ως αποτέλεσμα τα παιδιά μεγαλώνουν

δίχως να γνωρίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού η οικογένεια βαδίζει χωρίς

οδηγό και οι σχέσεις των μελών είναι συχνά αποτέλεσμα εγωιστικών

ανταγωνισμών laquoγια να περάσει το δικό μουraquo Το ζήτημα των ορίων είναι

θεμελιώδες για την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία

o Όριο δεν σημαίνει εφαρμογή της εξουσίας του ενός Αποτελεί το

επιστέγασμα της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ γονέα-παιδιού όπου σε

κλίμα συνεργασίας αναδύεται η προσφορότερη λύση

o Το όριο δεν είναι άκαμπτο όπως δεν είναι άκαμπτες οι συνθήκες και οι

καταστάσεις Σε κάθε περίπτωση μπορεί να τροποποιηθεί όταν

αλλάξουν οι εξωτερικές συνθήκες

o Το όριο είναι σαφές όπως και το κόστος που θα κληθεί ο νέος να

πληρώσει αν αθετηθεί η συμφωνία Το κόστος έχει χαρακτήρα

παιδευτικό μιας και διδάσκει ότι στη ζωή οι επιλογές έχουν συνέπειες

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

45

και δεν πρέπει να συγχέεται με την ποινή που σκοπό έχει να τιμωρήσει

τον παραβάτη

72 ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

Στο τελευταίο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στα πρακτικά μέτρα ελέγχου της χρήσης του

διαδικτύου που μπορεί να πάρουν οι γονείς

Θέστε χρονικά όρια στην χρήση του διαδικτύου

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας ως να γίνουν υπεύθυνοι κυβερνοπολίτες Ότι ισχύει

για τις συμπεριφορές στην κανονική ζωή ισχύει και στο διαδίκτυο

Μην αφήνετε μόνα τα παιδιά σας στο διαδίκτυο χρησιμοποιήστε την ευκαιρία

για να ανακαλύψετε από κοινού τις απεριόριστες δυνατότητες του μέσου

Τοποθετήστε τον ΗΥ σε κοινόχρηστο χώρο του σπιτιού και όχι στο παιδικό

δωμάτιο

Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας να χειρίζονται με προσοχή τα προσωπικά τους

δεδομένα στο διαδίκτυο Μιλήστε τους για τους κινδύνους που κρύβει η

απώλεια ευαίσθητων προσωπικών και οικονομικών δεδομένων Τα παιδιά

πρέπει να γνωρίζουν τη είναι ένας ιός ή ένα Trojanπως μεταδίδεται και τη

ζημιά μπορεί να προκαλέσει Όπως και στην πραγματική ζωή το παιδί θα

πρέπει να ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και ποιόν όχι

Αναπτύξτε στα παιδιά σας την υπεύθυνη on line συμπεριφορά

o Η προσωπική ασφάλεια είναι εξαιρετικά σημαντική Μιλήστε στα

παιδιά σας για το πώς να αποφεύγουν αγνώστους και εξηγήστε τους ότι

συχνά οι άνθρωποι που τα προσεγγίζουν δεν είναι αυτό που

παρουσιάζουν ότι είναι

o Θέστε κανόνες ασφαλούς on line συμπεριφοράς περιορίστε τον

αριθμό των ανθρώπων με τους οποίους το παιδί μπορεί να συζητάει

(φίλους συγγενείς συμμαθητές)Χρησιμοποιήστε κάποιο μεγαλύτερο

αδερφόαδερφή ως μοντέλο ασφαλούς συμπεριφοράς

o Περιορίστε τα επιτρεπτά θέματα προς συζήτηση στο διαδίκτυο

o Αναπτύξτε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά σας ώστε να μπορούν να

σας εκμυστηρευτούν αν κάτι παράξενο συμβεί μην τιμωρείται τα

παιδιά σας με τη στέρηση χρήσης του ΗΥ

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν δίνουμε ποτέ προσωπικά στοιχεία στο

διαδίκτυο (όνομα επίθετο διεύθυνση αριθμό τηλεφώνου κλπ)

o Τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να κανονίσουν συνάντηση με κάποιον ξένο

χωρίς την παρουσία ενήλικου

o Να είστε ενήμεροι ότι υπάρχουν προειδοποιητικά σημεία ότι το παιδί

έχει εμπλακεί σε μη επιτρεπτές δραστηριότητες Δώστε προσοχή για

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

46

συναισθηματική αστάθεια παρατεταμένη παραμονή on line

προσπάθεια απόκρυψης της δραστηριότητας του Μιλήστε στο παιδί

για τις υποψίες σας

o Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποκτήσουν μια κριτική στάση απέναντι σε

ότι βλέπουν το διαδίκτυο

o Θυμίστε στα παιδιά σας ότι δεν υπάρχει ιδιωτικότητα στο διαδίκτυο Τα

παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν ότι το ηλεκτρονικό αποτύπωμα των

όσων ανεβαίνουν στο διαδίκτυο ουσιαστικά είναι αδύνατο να σβηστεί

Εν κατακλείδι αναφέρουμε ότι το διαδίκτυο είναι μια πραγματικότητα τόσο

πραγματική όσο το αυτοκίνητο η τηλεόραση το ραδιόφωνο και όλες οι άλλες

εφαρμογές της τεχνολογίας Το ερώτημα επομένως του υπέρ ή κατά του

διαδικτύου είναι τόσο άτοπο όσο και η ερώτηση υπέρ ή κατά του αεροπλάνου Το

διαδίκτυο αποτελεί επανάσταση στην ανθρώπινη επικοινωνία οι υπαρκτοί κίνδυνοι

δεν μπορούν να δαιμονοποιούν το μέσο ούτε να εκμηδενίζουν τις απίστευτες

δυνατότητες του Αυτό που οφείλουν οι γονείς να γνωρίζουν είναι ότι η ποιότητα

των σχέσεων που αναπτύσσουν με τα παιδιά τους είναι το κλειδί για την ορθή

χρήση του διαδικτύου όπως εξάλλου και για όλα τα υπόλοιπα σημαντικά της

οικογενειακής ζωής

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική

Αλεξιάς Γ (2008) Δυνητικές κοινότητες και διαδίκτυοKοινωνιο-Ψυχολογικές προσεγγίσεις

και τεχνικές αναφορές (Κ Κοσκινάς amp Σ Αρσένης Επιμ) Αθήνα Κλειδάριθμος

Γαροφαλάκης Γ (2010) Προγραμματισμός και συστήματα στον παγκόσμιο ιστό Ανάκτηση

10 14 2011 από httpathosctigrintechindexphpq=node15

Ceruzzi P (2006) Ιστορία της υπολογιστικής τεχνολογίας απο τον ENIAC εως το διαδίκτυο

Αθήνα Κάτοπτρο

Kοσκινάς Κ amp Τσέκερης Χ (2010) Η ΚΥΒΕΡΝΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΗΜΑ

Ιδεών

Κούντρια Α (2008) Από τη Barbie στον Gargantua μια χαρτογράφηση των

αναπαραστάσεων του γυναικείου σώματος στην online πορνογραφία Ανάκτηση 10 27

2011 από httpopenarchivesgrview419963

Maisonneuve J (2001) Eισαγωγή στην Ψυχοκοινωνιολογία Αθήνα Τυπωθήτω

Παπαδάκης Σ amp Χατζηπέρης Ν (2002) Εισαγωγή στην πληροφορική και τη χρήση

υπολογιστή Αθήνα Μεταίχμιο

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

48

Παπαδημητρίου Σ (2009) Μπλόγκ και Πολιτική στην Ελλαδα Mεταπτυχιακή διατριβή

Πάντειο Πανεπιστήμιο

Φραγκουλίδου Φ (2006) EΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΣΕ ΕΦΗΒΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Wikipedia (2011) Διεύθυνση ΙP Ανάκτηση 10 15 2011 από

httpelwikipediaorgwikiCE94CEB9CEB5CF8DCEB8CF85CEBDC

F83CEB7_IP

Ξενόγλωσση

Balsamo Α (1997) Technologies of the Gendered Body-Reading Cyborg Women

DurhamLondon Duke University Press

Bargh J K McKenna amp G Fitzsimons (2002) Can You See the Real Me Activation

and Expression of the True Self on the Internet Journal of Social Issues 58(1) 33-48

Carrie J (2009) Young people ethics and the new digital media a synthesis from the

GoodPlay project MIT Press

Constant DKiesler S amp Sproull L (1994) What is mine is ours or is it Information

Systems Research 5(4) 400ndash422

Facer K et al (2003) Screen Play Children and Computing in the Home London

Routledge

Griffiths M (2000) Excessive internet use implications for sexual behavior Cyber

Psychol Behav 3537ndash552

Livingstone S and Haddon L (2009) EU Kids Online Final report LSE London EU

Kids Online(EC Safer Internet Plus Programme Deliverable D65)

Marcia J (1980) Identity in Adolescence in Adelson Handbook of Adolescent

Psychology NY Wiley

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

49

Μassey D (1998) ldquoThe spatial construction of youth culturesrdquo στο T Skelton amp G

Valentine eds Cool places Geographies of youth cultures London Routledge 121-

129

Pasquier D (2001) ldquoMedia at Home Domestic Interactions and Regulationrdquoστο M

Bovill amp S Livingstone eds Children and their Changing Environment A European

Comparative Study NJ Lawrence Erlbaum Associates 161-178

Siomos K Dafouli E Braimiotis D Mouzas O Angelopoulos N (2008) Internet

Addiction among Greek Adolescent Students CyberPsychology amp Behavior 11(6)

653-657

Truer T Fabian Z Furedi J (2001) Internet addiction associated with features of

impulse control disorder Is it a real psychiatricdisorder J Affect Disord 66283

Walther M (1996) Computer-mediated communication Impersonal interpersonal

and hyperpersonal interaction Communication Research V23 3-43

Wellman B amp Humpton K (1999) Living Networked On and Offline Contemporary

Sociology(28)6648-654 Available from

httpwwwjstororgstablepdfplus2655535pdf

Wellman B(2001)Physical Place and CyberPlace The Rise of Personalized

Networking Available from httpwwwchassutorontoca~wellman publications

individualism ijurr3a1 Htm N_2_

Wolak J K J Mitchell amp D Finkelhor (2003) Escaping or Connecting Characteristics

of Youth Who Form Close Online Relationships Journal of Adolescence 26(1) 105-

119

Yang CK Choe BM Baity M (2005) SCL-90-R and 16PF profiles of senior high

school students with excessive Internet use Can J Psychiatry 50407ndash414

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

50

Young KS (2006) Internet addiction the emergence of a new clinical disorder

httpwwwnetaddictioncomarticlesnewdisorderhtm Retrieved October 5 2011

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

49

Μassey D (1998) ldquoThe spatial construction of youth culturesrdquo στο T Skelton amp G

Valentine eds Cool places Geographies of youth cultures London Routledge 121-

129

Pasquier D (2001) ldquoMedia at Home Domestic Interactions and Regulationrdquoστο M

Bovill amp S Livingstone eds Children and their Changing Environment A European

Comparative Study NJ Lawrence Erlbaum Associates 161-178

Siomos K Dafouli E Braimiotis D Mouzas O Angelopoulos N (2008) Internet

Addiction among Greek Adolescent Students CyberPsychology amp Behavior 11(6)

653-657

Truer T Fabian Z Furedi J (2001) Internet addiction associated with features of

impulse control disorder Is it a real psychiatricdisorder J Affect Disord 66283

Walther M (1996) Computer-mediated communication Impersonal interpersonal

and hyperpersonal interaction Communication Research V23 3-43

Wellman B amp Humpton K (1999) Living Networked On and Offline Contemporary

Sociology(28)6648-654 Available from

httpwwwjstororgstablepdfplus2655535pdf

Wellman B(2001)Physical Place and CyberPlace The Rise of Personalized

Networking Available from httpwwwchassutorontoca~wellman publications

individualism ijurr3a1 Htm N_2_

Wolak J K J Mitchell amp D Finkelhor (2003) Escaping or Connecting Characteristics

of Youth Who Form Close Online Relationships Journal of Adolescence 26(1) 105-

119

Yang CK Choe BM Baity M (2005) SCL-90-R and 16PF profiles of senior high

school students with excessive Internet use Can J Psychiatry 50407ndash414

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

50

Young KS (2006) Internet addiction the emergence of a new clinical disorder

httpwwwnetaddictioncomarticlesnewdisorderhtm Retrieved October 5 2011

ΑΝΟΙΧΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

[ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ]

50

Young KS (2006) Internet addiction the emergence of a new clinical disorder

httpwwwnetaddictioncomarticlesnewdisorderhtm Retrieved October 5 2011