ÁöçãÞóåéò êáé öùôïãñáößåòãéá ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ôüðïõ ìïõ

Ïé åèíïãñáöéêÝò êáé ïé åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåòóôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç

Íéêüëáïò Ãñáßêïòêåßìåíá - óõíôïíéóìüò

Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï Êïíôáñéþôéóóáò Ðéåñßáò

Êïíôáñéþôéóóá 2006ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ

ÁÉÃÁÉÏÕ

ÕÐÏÕÑÃÅÉÏ ÅÈÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ ÊÁÉ ÈÑÇÓÊÅÕÌÁÔÙÍ

ÅÉÄÉÊÇ ÕÐÇÑÅÓÉÁ ÄÉÁ×ÅÉÑÉÓÇÓ ÅÐÅÁÅÊ

ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ ÅÍÙÓÇ

ÓÕÃ×ÑÇÌÁÔÏÄÏÔÇÓÇ

75% Å. Ê. Ô. 25% ÅÈÍÉÊÏÉ ÐÏÑÏÉ

ÁöçãÞóåéò êáé öùôïãñáößåò

Ïé åèíïãñáöéêÝò êáé ïé åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåòóôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç

Íéêüëáïò Ãñáßêïòêåßìåíá - óõíôïíéóìüò

Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï Êïíôáñéþôéóóáò ÐéåñßáòÕÐ.Å.Ð.È - ÅÐÅÁÊ 2 - ÅÕÑÙÐÁÚÊÇ ÅÍÙÓÇ -

ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÁÉÃÁÉÏÕ

Êïíôáñéþôéóóá 2006

ÉSBN: 960-89289-0-7

Åêôýðùóç: Ôõðïãñáöåßï «Êùí/íïò ÐáíáãéùôÞò & Óßá å.å.». Êáôåñßíç, ôçë. 23510.23625

Âéâëéïäåóßá: «ÂéâëéïäåôéêÞ Ìðáêéñôæßäçò» Èåóóáëïíßêç

ÓÕÍÏÄÅÕÅÔÁÉ ÁÐÏ DVD

© Íéêüëáïò Ãñáßêïò

Ç ðáñïýóá Ýêäïóç ôõðþèçêå ôïí Áýãïõóôï ôïõ 2006 êáé óõã÷ñçìáôïäïôÞèçêå áðü ôçí ÅíÝñãåéá2.6.1.ã ôùí Ó÷ïëéêþí ÐñïãñáììÜôùí ÐåñéâáëëïíôéêÞò Åêðáßäåõóçò ôçò ÅéäéêÞò ÕðçñåóßáòÄéá÷åßñéóçò ôïõ ÅÐÅÁÅÊ 2 ôïõ ÕÐ.Å.Ð.È. êáé ôï Åõñùðáúêü Êïéíùíéêü Ôáìåßï (Å.Ê.Ô.) ôçòÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò ìå öïñÝá õëïðïßçóçò ôï ÐáíåðéóôÞìéï Áéãáßïõ. Ï óêïðüò ôçò Ýêäïóçò åßíáéåêðáéäåõôéêüò, ãé´ áõôü êáé äéáôßèåôáé åêôüò åìðïñßïõ óå êÜèå åíäéáöåñüìåíç ó÷ïëéêÞ ìïíÜäá ÞÄçìüóéï öïñÝá.

ÄÇÌÏÔÉÊÏ Ó×ÏËÅÉÏ ÊÏÍÔÁÑÉÙÔÉÓÓÁÓ ÐÉÅÑÉÁÓ

ÊÏÍÔÁÑÉÙÔÉÓÓÁ,ÄÇÌÏÓ ÄÉÏÕ, ÊÁÔÅÑÉÍÇ 60 100

Ôçë - fax: 23510.51.516

E-mail: mail@dim-kontar.pie.sch.gr graikos@otenet.gr

Öùôïãñáößåò åîþöõëëïõ: Óôï ðïäÞëáôï ï Íéêüëáïò ÔÜêïò (Êïíôáñéþôéóóá, 1954), Óôéãìéüôõðï áðü ôçâéíôåóêüðçóç ôçò ôáéíßáò (öùô.Á. Ìé÷áëïý). Ïðéóèüöõëëïõ: Öùô. Ì. Ôñéêáëïðïýëïõ.

Ôï ðñüãñáììá Þôáí åíôáãìÝíï óôï äßêôõï: “ÃåùðåñéâáëëïíôéêÜ - ÃåùìõèïëïãéêÜìïíïðÜôéá” ôïõ ÊÝíôñïõ ÐåñéâáëëïíôéêÞò Åêðáßäåõóçò Óôõëßäáò

ÐEÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ

Âéâëéïãñáößá

Ðñüëïãïò

1. ÈÝìá êáé åêðáéäåõôéêïß óôü÷ïé

1. 1. Ç åðéëïãÞ ôïõ èÝìáôïò êáé ïé äéáóôÜóåéò ôïõ 11

1. 2. Ôï öõóéêü êáé ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôçò Êïíôáñéþôéóóáò 12

1. 3. Óôï÷ïèåóßá 18

2. ÐåñéâÜëëïí, åèíïãñáößá, åéêüíá, ðïëéôéóìüò. ÄéåðéóôçìïíéêÝò

äéáóõíäÝóåéò

2.1. Ôï ðëáßóéï ôùí äéåðéóôçìïíéêþí ðñïóåããßóåùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò 21

2.2. Ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò, ãñáììáôéóìüò êáé ðïëéôéóìéêÝò óðïõäÝò 22

2.3. Åèíïãñáößá êáé ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò 25

2.4. ÅèíïãñáöéêÞ Ýñåõíá, áöçãÞóåéò, åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò

êáé ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç 29

3. ÌåèïäïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïñåßá ôïõ ðñïãñÜììáôïò êáé

áîéïëüãçóç

3.1. Ìåèïäïëïãßá 37

3.2. Ðïñåßá, äñÜóåéò êáé äñáóôçñéüôçôåò

3.2.1. Ãíùñéìßá ìå ôïí ôñüðï óõëëïãÞò êáé åñìçíåßáò ðñïöïñéêþí

ìáñôõñéþí 38

3.2.2. Ãñáììáôéóìüò óå æçôÞìáôá åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí

êáé êéíïýìåíçò åéêüíáò 42

3.2.3. Åðåîåñãáóßá ãíùóôéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý 50

3.2.4. Ãñáììáôéóìüò óå æçôÞìáôá åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò 50

3.2.5. Óõíåéäçôïðïßçóç êïéíùíéêþí æçôçìÜôùí êáé äéÜ÷õóç

áðïôåëåóìÜôùí óôçí ôïðéêÞ êïéíùíßá 64

3.3. Áîéïëüãçóç 66

ÃÅÍÉÊÇ ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ

Ç åéäéêÞ âéâëéïãñáößá ðáñáôßèåôáé óôéò óçìåéþóåéò êÜèå êåöáëáßïõ

ÁâäåëÜ Å., (1998), Éóôïñßá êáé Ó÷ïëåßï,ÁèÞíá: ÍÞóïò.

ÁñáìðáôæÞò, È. É., (1998), ÈÜìíïé êáé ÄÝíôñá óôçí ÅëëÜäá, ô. I,ÄñÜìá: ÏéêïëïãéêÞ ÊßíçóçÄñÜìáò - Ôå÷íïëïãéêüÅêðáéäåõôéêü ºäñõìá ÊáâÜëáò.

ÁñáìðáôæÞò, È. É., (2001), ÈÜìíïé êáéÄÝíôñá óôçí ÅëëÜäá, ô. ÉI,ÄñÜìá: ÏéêïëïãéêÞ ÊßíçóçÄñÜìáò - Ôå÷íïëïãéêüÅêðáéäåõôéêü ºäñõìá ÊáâÜëáò.

4Barthes R., (2001 ), Åéêüíá - ÌïõóéêÞ - Êåßìåíï, ìåôÜöñ. Óðáíüò Ã., ðñüë. ÂÝëôóïò Ã.,ÁèÞíá: ÐëÝèñïí.

Baynham Ì., (2002), ÐñáêôéêÝò Ãñáììáôéóìïý, ìåôÜöñ.ÁñÜðïãëïõ Ì.,ÁèÞíá: Ìåôáß÷ìéï.

Bertalanffy, L. von, (1976), General System Theory. Foundations, Development, Applications, New York:Braziller George.

Broudy, H. S., (1987), The Role of Imagery in Learning, Occasional Paper 1, Los Angeles: The Getty EducationInstitute for theArts.

Burke P., (1991), New Perspectives on Historical Writing, Cambridge: Polity Press.

Burke P., (2003), Áõôïøßá: Ç ÷ñÞóç ôùí åéêüíùí ùò éóôïñéêþí ìáñôõñéþí [2001], ìåôáöñ. Á.Ð. ÁíäñÝïõ, ÁèÞíá:Ìåôáß÷ìéï.

Ãñáßêïò Í., (2002á), «Öùôïãñáößåò ðáéäéþí îå÷áóìÝíåò óå ðáëéÜ ïéêïãåíåéáêÜ Üëìðïõì. Ïé íïïôñïðßåò ôçòðáéäéêÞò çëéêßáò êáé ôçò íåüôçôáò (1950 - 1980)», Ãéá ôçí ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç, 26 - 27: 13 - 16.

Ãñáßêïò Í., (2002â), «Ôï Ýñãï ôÝ÷íçò êáé ç åéêüíá, ùò ðçãÝò óôï ìÜèçìá ôçò Éóôïñßáò», Ôá ÅêðáéäåõôéêÜ, 63 - 64:66 - 83.

Ãñáßêïò Í., (2004á), Ïé ìéêñïß áñ÷áéïëüãïé áíáêáëýðôïõí ôï áñ÷áßï Äßïí. Áãþíåò êáé ãéïñôÝò óôï áñ÷áßï Äßïí,

Êïíôáñéþôéóóá: ÕÐ.Å.Ð.È. - Ðñüãñáììá «ÏëõìðéáêÞ Ðáéäåßá».

Ãñáßêïò Í., (2004â), Ï ëüöïò ìå ôçí ðáëéÜ åêêëçóßá óôç æùÞ ôïõ ÷ùñéïý ìïõ. Åñåõíþ ôï ðáñåëèüí êáé ôï ðáñüí.

Ðñïôåßíù ëýóåéò ãéá ôï ìÝëëïí, Êïíôáñéþôéóóá: ÕÐ.Å.Ð.È. - ÅÐÅÁÊ 2 - ÐáíåðéóôÞìéïÁéãáßïõ.

Ãñáßêïò Í., (2004ã), «Äõíçôéêüò ó÷åäéáóìüò êáé ìåèïäïëïãßá ðñïáéñåôéêþí åêðáéäåõôéêþí ðñïãñáììÜôùí. Ãéáìéá äéåðéóôçìïíéêÞ êáé ðïëéôéóìéêÞ èåþñçóç ôùí èåìÜôùí ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. Äýï ðáñáäåßãìáôáðñïãñáììÜôùí áðü ôçí ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç», Âéþóéìç ÁíÜðôõîç, ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç,

ïÔïðéêÝò Êïéíùíßåò, 2 ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï, Ð.Å.ÅÊ.Ð.Å., Ïõñáíïýðïëç ×áëêéäéêÞò 15 17 / 10 / 2004, CD

çðåñéëÞøåùí, 1 óõíåäñßá, Ó÷ïë. Ðñïãñ.

Ãñáßêïò Í., (2005á), «Ôï åñþôçìá ôçò Äéåðéóôçìïíéêüôçôáò óôç ìåèïäïëïãßá ôùí ðñïáéñåôéêþí åêðáéäåõôéêþíðñïãñáììÜôùí», Ôá ÅêðáéäåõôéêÜ, 75 - 76: 47 - 60.

Ãñáßêïò Í., (2005â), «ÅöáñìïãÝò ãëùóóéêïý ãñáììáôéóìïý óôç ìåèïäïëïãßá ôùí ðñïáéñåôéêþí åêðáéäåõôéêþíðñïãñáììÜôùí êáé åéäéêüôåñá ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò. ÓõìâïëÞ óôç óõæÞôçóç ãéá ôïí

ïðåñéâáëëïíôéêü ãñáììáôéóìü», ¸ìðíåõóç, óôï÷áóìüò, öáíôáóßá óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç, 2ðáíåëëÞíéï óõìðüóéï, Åôáéñåßá Ðñïóôáóßáò ôçò Öýóçò êáé ôçò ÐïëéôéóôéêÞò ÊëçñïíïìéÜò - ÐáíåðéóôÞìéïÐåéñáéÜ, ÐåéñáéÜò 1 - 3 / 4 / 2005, CD ðñáêôéêþí, áñ. áíáêïßíùóçò 59.

Clarke J., (åðéì.), (1993), Nature in Question.AnAnthology of Ideas andArguments, London: Earthscan.

Cope, B. - Kalantzis, M., (åðéì.), (2000), Multiliteracies. Literacy learning and the design of social futures,

London and New York: Routledge.

Crumley, C. L., (åðéì.), (2001), New Directions in Anthropology and Environment: Intersections, New York:Altamira Press.

Dickinson,A. K. - Lee, P. J. - Rogers. P. J., (1984), Learning History, London: Heinemann Educational Books.

Disinger, F. J. - Roth, E. C., (1992), Environmental Literacy, ERIC / CSMEE Digest, November 1992 (Up-dated

June 2003).Áíáóýñèçêå áðü www.eric.ed.gov

Gardner H., (1990), Art Education and Human Development, Occasional Paper 3, Los Angeles: The GettyEducation Institute for theArts.

Geertz C., (2003), Ç åñìçíåßá ôùí ðïëéôéóìþí, ìåôÜöñ. ÐáñáäÝëëçò È.,ÁèÞíá:ÁëåîÜíäñåéá.

Gombrich E. H., (1995), ÔÝ÷íç êáé øåõäáßóèçóç [1959], ìåôÜöñ. ÐáððÜòÁ.,ÁèÞíá: ÍåöÝëç.

Gumperz, J. - Hymes D., (åðéì.), (1972), Directions in Sociolinguistics: The Ethnography of Communication,New York: Holt, Rinehart and Winston.

Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá ×ñüíéá, (1997), ðñáêôéêÜ 1ïõ óõíåäñßïõ, Êáôåñßíç 25 - 28 / 11 / 1993,Åóôßá Ðéåñßäùí Ìïõóþí Êáôåñßíçò, ºäñõìá Åèíéêïý êáé Èñçóêåõôéêïý Ðñïâëçìáôéóìïý, Èåóóáëïíßêç:Êõñéáêßäçò.

Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá ×ñüíéá, (2002), ðñáêôéêÜ 2ïõ óõíåäñßïõ, Êáôåñßíç 27 - 29 / 11 / 1993,Åóôßá Ðéåñßäùí Ìïõóþí Êáôåñßíçò, Êáôåñßíç: ÔÝñôéïò.

Halliday, M.A.K., (1978), Language as Social Semiotic. London: EdwardArnold.

Halliday, M.A.K., (1985), An Introduction to Functional Grammar, London: EdwardArnold.

Halliday, M.A.K. - Martin, J. R., (1993), Writing Science: Literacy and Discursive Power. Pittsburgh: University ofPittsburgh Press.

Hunt, L, (åðéì.), (1989), The New Cultural History, Berkeley: University of California Press.

Ingold T., (1992), “Culture and the perception of the environment”, óôï: Croll E. - Parkin D. (Åðéì.), Bush Base:

Forest Farm Culture, Environment and Development, London and New York: Routledge.

Êüêêéíïò Ã. - ÁëåîÜêç Å., (åðéì.), (2002), ÄéåðéóôçìïíéêÝò ðñïóåããßóåéò óôç ìïõóåéáêÞ áãùãÞ, ÁèÞíá:Ìåôáß÷ìéï.

Êüêêïôáò, Ð. - ÐÞëéïõñáò, Ð. - Ëáèïýñçò, Ä., (2004), «Áíáæçôþíôáò ôï íüçμá ôïõ ðåñéâáëëïíôéêïýáëöáâçôéóμïý», Âéþóéμç ÁíÜðôõîç, ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç, ÔïðéêÝò Êïéíùíßåò, 2ï ÓõíÝäñéï

çÐ.Å.ÅÊ.Ð.Å., Ïõñáíïýðïëç ×áëêéäéêÞò 15 17 / 10 / 2004, CD ðåñéëÞøåùí, 3 óõíåäñßá, ¸ñåõíåò.

Êïõñïõæßäçò Ó., (åðéì.) (2001), ¼ëõìðïò. Êåßìåíá êáé åéêüíåò äýï áéþíùí, Êáôåñßíç: ÐéåñéêÞÁíáðôõîéáêÞ Á. Å.

2Kessing, R.M., (1981 ), Cultural Anthropology. A Contemporary Perspective, New York: Holt, Rinehart and

Winston.

Kress, G., (1989), Linguistic processes in sociocultural practice, Oxford: Oxford University Press.

Kress, G. - Leeuwen, T. van, (2001á), Multimodal Discourse. The modes and media of contemporary

communication, London:Arnold.

Kress, G. - Leeuwen, T. van, (2001â), Reading Images. The Grammar of Visual Design, London and N. York:Routledge.

Lemke L. J., (1990), Talking Science: Language, Learning, and Values, London:Ablex Publishing.

Ìáíïýôóïãëïõ Å., (2001), «Ôï ãåùëïãéêü õðüâáèñï ôçò ðïëéôåßáò Êáôåñßíçò», ÄÞìïò Êáôåñßíçò. 70 ÷ñüíéá

(1929 - 1999), Éóôïñßá - Êïéíùíßá - Ðïëéôéóìüò, ðñáêôéêÜ 1ïõ óõíåäñßïõ, Êáôåñßíç 25 - 27 / 11 / 1999, Êáôåñßíç:ÔÝñôéïò, ó. 335 - 343.

Ìáñôõñßåò óå ç÷çôéêÝò êáé êéíïýìåíåò áðïôõðþóåéò ùò ðçãÞ ôçò Éóôïñßáò, (1998), ðñáêôéêÜ äéåèíïýòçìåñßäáò, 30 / 5 / 1997, ÐáíåðéóôÞìéïÁèçíþí, ÔìÞìá Éóôïñßáò êáéÁñ÷áéïëïãßáò,ÁèÞíá: ÊáôÜñôé.

Ìáôóáããïýñáò Ç., (2002), Ç Äéáèåìáôéêüôçôá óôç Ó÷ïëéêÞ Ãíþóç. ÅííïéïêåíôñéêÞ Áíáðëáéóßùóç êáé Ó÷Ýäéá

Åñãáóßáò,ÁèÞíá: Ãñçãüñçò.

Ìçôóéêïðïýëïõ Â., (2001), «Ãñáììáôéóìüò», óôï: ×ñéóôßäçò, Á. Ö. (åðéì.), Åãêõêëïðáéäéêüò ïäçãüò ãéá ôç

Ãëþóóá, Èåóóáëïíßêç: Ê.Å.Ã., ó. 223-229.

Moniot, H., (2000), Ç äéäáêôéêÞ ôçò éóôïñßáò [Paris 1993], ìåôÜöñ. ÊÜííåñ Å.,ÁèÞíá: Ìåôáß÷ìéï.

ÌðáãÜêçò Ã., (åðéì.), (2000), ÐñïáéñåôéêÜ ÅêðáéäåõôéêÜ ÐñïãñÜììáôá óôç Ó÷ïëéêÞ Åêðáßäåõóç, ÁèÞíá:Ìåôáß÷ìéï.

Milton, K., (åðéì.), (1993), Environmentalism. The view from anthropology, London and New York: Routledge.

Milton, K. (1996), Environmentalism and Cultural Theory. Exploring the role of anthropology in environmental

discourse, London and New York: Routledge.

Ong, J. W., (1997), Ðñïöïñéêüôçôá êáé åããñáμáôïóýíç. Ç åêôå÷íïëüãçóç ôïõ ëüãïõ, åðéμ. È. ÐáñáäÝëëçò,ÇñÜêëåéï: Ð.Å. ÊñÞôçò.

Ðáðáèáíáóßïõ Å., (2002), «ÓÐH : ÓõìâïëÞ óôçí éóôïñßá åíüò ÷ùñéïý», Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá

×ñüíéá, ó. 724 - 837.

ÐáðáôáîéÜñ÷çò Å. - ÐáñáäÝëçò È., (åðéì.), (1993), Áíèñùðïëïãßá êáé Ðáñåëèüí. ÓõìâïëÝò óôçí ÊïéíùíéêÞ

Éóôïñßá ôçò Íåüôåñçò ÅëëÜäáò,ÁèÞíá:ÁëåîÜíäñåéá.

ÐáñèÝíéïò Åðßóêïðïò Êßôñïõò, (1918), ÐåñéãñáöÞ ÅðéóêïðéêÞò ÐåñéöÝñåéáò Êßôñïõò åðß Ôïõñêïêñáôßáò,[öùôïôõðéêÞ áíáôýðùóç ôçò áñ÷éêÞò Ýêäïóçò áðü ôï Âéâëéïðùëåßï “Ï ÖÜñïò - Â. Âñïýæïò” , Êáôåñßíç 1986],åíÁèÞíáéò.

ÑÜðôçò Í., (2000), ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç êáéÁãùãÞ. Ôï Èåùñçôéêü Ðëáßóéï ôùí Åðéëïãþí. ÐåñéâÜëëïí êáé

ÊïéíùíéêÝò ÅðéóôÞìåò,ÁèÞíá: ÔõðùèÞôù -Äáñäáíüò.

Ñåðïýóç Ì., (2000), «ÄéäáêôéêÝò ðñïóåããßóåéò ôçò ÔïðéêÞò Éóôïñßáò. Éóôïñéêü åñþôçìá êáé áíÜðôõîç ó÷åäßùíåñãáóßáò», Öéëüëïãïò, 102, ôüì, ÊÄ': 590 - 606.

Redclift M. - Woodgate G., (2000), The International Handbook of Environmental Sociology, Cheltenham -Northampton: Edward Elgar Publishing.

Redclift M., (2000), Sustainable Development. Exploring the Contradictions, London and N. York: Routledge.

Robertson - Egan, A. - Bloome, D., (2001), Ãëþóóá êáé Ðïëéôéóìüò. Ïé ìáèçôÝò/-ôñéåò ùò åñåõíçôÝò/-ôñéåò,

ÁèÞíá: Ìåôáß÷ìéï.

ÓêïõôÝñç - ÄéäáóêÜëïõ Í., (1985), Ëáïãñáößá êáé êïéíùíéêÞ éóôïñßá. Ðñïóåããßóåéò óôç íåïåëëçíéêÞ

ðáñáäïóéáêÞ êïéíùíßá (ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ âïñåéïåëëáäéêïý ÷þñïõ ôïõò ôåëåõôáßïõò áéþíåò ôçò

Ôïõñêïêñáôßáò), óçìåéþóåéò, Èåóóáëïíßêç: ÖéëïóïöéêÞ Ó÷ïëÞ,Á.Ð.È.

Stables A. - Bishop K., (2001), «Weak and Strong Conceptions of Environmental Literacy: implications forenvironmental education», Environmental Education Research, v. 7, n. 1 / February 1: 89 - 97.

Stables A, (2001), «Language and Meaning in Environmental Education: an overview». Environmental

Education Research, v. 7, n. 2: 121 - 128.

Tonkin, E., (1992), Narrating our Pasts. The Social Construction of Oral History, Cambridge: CambridgeUniversity Press.

Thompson P., (2002), ÖùíÝò áðü ôï ðáñåëèüí. ÐñïöïñéêÞ Éóôïñßá, ìåôÜöñ. Ñ. Â. Ìðïýó÷ïôåí - Í. ÐïôáìéÜíïò,ÁèÞíá: ÐëÝèñïí.

ÖëïãáÀôç Å., (åðéì.), (1999), ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï, ÁèÞíá: ÕÐÅÐÈ-ÄéåýèõíóçÓðïõäþí Ä.Å.-Ýñãï ÅÐÅÁÅÊ: 1.1.ÓÔ.1.Ã: ÁíÜðôõîç Åêðáéäåõôéêïý Õëéêïý ãéá ôçí ÐåñéâáëëïíôéêÞÅêðáßäåõóç - WWF ÅëëÜò - ºäñõìá ÌðïäïóÜêç.

Fairclough, N., (åðéì.), (1996), Critical LanguageAwareness [1992], London and New York: Longman.

Frey K., (1986), Ç ÌÝèïäïò Project, ìåôáöñ. Ê. ÌÜëëéïõ, Èåóóáëïíßêç: Êõñéáêßäçò.

×áñáëáìðüðïõëïò Á.- ×áôæçóáââßäçò Ó., (1997²), Ç äéäáóêáëßá ôçò ëåéôïõñãéêÞò ÷ñÞóçò ôçò ãëþóóáò.

Èåùñßá êáé ðñáêôéêÞ åöáñìïãÞ, Èåóóáëïíßêç: Êþäéêáò.

×ñõóáößäçò Ê., (1998), ÂéùìáôéêÞ - ÅðéêïéíùíéáêÞ Äéäáóêáëßá. Ç ÅéóáãùãÞ ôçò Ìåèüäïõ Project óôï Ó÷ïëåßï,ÁèÞíá: Gutenberg.

Watson, R.A., (1969), Man and nature:AnAnthropological essay in human ecology, N. Õork: Harcourt.

Ðñüëïãïò

ÊÜèå ðñüãñáììá ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò áðïôåëåß åí äõíÜìåé ðçãÞ

äçìéïõñãéêþí äñáóôçñéïôÞôùí óôï ó÷ïëåßï. Ìðïñåß íá êéíçôïðïéÞóåé âéùìáôéêÝò êáé

åñåõíçôéêÝò åêðáéäåõôéêÝò äéáäéêáóßåò, ïé ïðïßåò óõíÞèùò ëåßðïõí áðü ôç óçìåñéíÞ ó÷ïëéêÞ

ðñáãìáôéêüôçôá, õðü ôçí ðñïûðüèåóç üôé èá ó÷åäéáóôåß óõóôçìáôéêÜ óå ìåèïäïëïãéêü,

èåùñçôéêü êáé áîéïëïãéêü åðßðåäï. Ðéóôåýïõìå üôé ç õðïóôÞñéîç ðïõ ðáñÝ÷åé ó´ áõôÞí ôçí

êáôåýèõíóç ôï ÐáíåðéóôÞìéï Áéãáßïõ, ìå ôï ðñüãñáììá «Ó÷ïëéêÜ ÐñïãñÜììáôá

ÐåñéâáëëïíôéêÞò Åêðáßäåõóçò» (ÓÐÐÅ), óôï ðëáßóéï ôïõ ÅÐÅÁÊ 2 ôïõ Õðïõñãåßïõ

Ðáéäåßáò êáé ôçò ÅõñùðáúêÞò ¸íùóçò, áðïôåëåß óçìáíôéêüôáôç óõìâïëÞ óôçí åîÝëéîç åí

ãÝíåé ôïõ èåóìïý ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò óôçí ÅëëÜäá.

Ôï ó÷ïëåßï ìáò óõììåôÝ÷åé ãéá äåýôåñç ÷ñïíéÜ óôá ÓÐÐÅ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áéãáßïõ.

Ðñéí äýï ÷ñüíéá, ôç ó÷ïëéêÞ ÷ñïíéÜ 2003 - ´04, óõììåôåß÷áìå ìå ôï ðñüãñáììá: «Ï ëüöïò ìå

ôçí ðáëéÜ åêêëçóßá óôç æùÞ ôïõ ÷ùñéïý ìïõ. Åñåõíþ ôï ðáñåëèüí êáé ôï ðáñüí. Ðñïôåßíù

ëýóåéò ãéá ôï ìÝëëïí». Ôç öåôéíÞ ÷ñïíéÜ 2005 - ´06 óõììåôÝ÷ïõìå ìå ôï ðñüãñáììá

«ÁöçãÞóåéò êáé öùôïãñáößåò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ôüðïõ ìïõ». ¼ðùò óõíÝâç êáé ìå ôï

ðñïçãïýìåíï ðñüãñáììá, ðáñÜëëçëá ìå ôï öÜêåëï ôùí äñáóôçñéïôÞôùí åêäßäïõìå êé Ýíáí

ôüìï, óôïí ïðïßï áíáëýïõìå ôïõò óôü÷ïõò, ôç ìåèïäïëïãßá, ôçí ðïñåßá ôïõ ðñïãñÜììáôïò,

ôï áîéïëïãéêü ðëáßóéï, áëëÜ ðñïóåããßæïõìå èåùñçôéêÜ êé Ýíá ãåíéêüôåñï æÞôçìá, ôï ïðïßï

ó÷åôßæåôáé ìå ôï ðñüãñáììá. Óôïí ðñïçãïýìåíï ôüìï ôï êýñéï èÝìá Þôáí ï äéåðéóôçìïíéêüò

ó÷åäéáóìüò ôùí ðñïãñáììÜôùí ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò óôïí ðáñüíôá, üðùò

äçëþíåé êáé ï õðüôéôëïò, ôï èÝìá Þôáí ïé ó÷Ýóåéò åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò, åéêüíáò êáé

ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò.

Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ôï èÝìá ôïõ ðñïãñÜììáôïò óõí-äéáìïñöþèçêå ìå ôïõò

ìáèçôÝò/ôñéåò, ìÜò áðáó÷üëçóáí åîßóïõ ôá ðñáêôéêÜ, åêðáéäåõôéêÜ æçôÞìáôá ìåèïäïëïãßáò

üóï êáé ôï èåùñçôéêü ôïõò õðüâáèñï. Óå ðïëëÝò ìÜëéóôá ðåñéðôþóåéò ç åîÜñôçóç ôïõ åíüò

áðü ôï Üëëï Þôáí Üìåóç. Ãé´ áõôü êáé áíáôñÝîáìå óôçí îÝíç êõñßùò âéâëéïãñáößá ãéá íá

äéáóáöçíßóïõìå ðïëëÜ èåùñçôéêÜ æçôÞìáôá, üðùò ôùí äéåðéóôçìïíéêþí äéáóõíäÝóåùí

áíÜìåóá óôï ðåñéâÜëëïí, óôçí åèíïãñáößá, óôçí åéêüíá êáé óôéò ðïëéôéóìéêÝò óðïõäÝò.

Ðéóôåýïõìå üôé èá áðïâåß ÷ñÞóéìç ç ôáõôü÷ñïíç ðáñïõóßáóç ôùí ðñáêôéêþí åêðáéäåõôéêþí

áðïôåëåóìÜôùí ôïõ ðñïãñÜììáôïò ðïõ õëïðïéÞóáìå, ìå ôéò èåùñçôéêÝò ðñïóåããßóåéò. Óôçí

ðåñßðôùóç áõôÞ ìðïñåß ç ðñïóðÜèåéÜ ìáò íá óõìâÜëëåé ãåíéêüôåñá óôç óõæÞôçóç ãéá ôç

ìåèïäïëïãßá ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò.

Èá èÝëáìå íá åõ÷áñéóôÞóïõìå èåñìÜ üëïõò üóïõò âïÞèçóáí ãéá ôçí õëïðïßçóç ôïõ

.ðñïãñÜììáôïò ôï ÐáíåðéóôÞìéï Áéãáßïõ, ôï Ê.Ð.Å Óôõëßäáò (èåìáôéêü äßêôõï:

«ÃåùðåñéâáëëïíôéêÜ - ÃåùìõèïëïãéêÜ ìïíïðÜôéá»), ôï ÄÞìï Äßïõ, ôï Óýëëïãï ÃïíÝùí êáé

Êçäåìüíùí ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Êïíôáñéþôéóóáò, ôïí ðïëéôéóôéêü óýëëïãï

Êïíôáñéþôéóóáò «Ïé Ðßåñåò», ôïí ê. ÉùÜííç Ïñãáíüðïõëï, õðåýèõíï ðåñéâáëëïíôéêÞò

åêðáßäåõóçò íïìïý Ðéåñßáò, ôïí ê. ÉùÜííç ÄçìçôñéÜäç, õðåýèõíï ðïëéôéóôéêþí èåìÜôùí

íïìïý Ðéåñßáò, ôçí ê. Ñßêç Âáí Ìðïýó÷ïôåí êáé ôçí ê . ÁíèÞ ÔóéñïãéÜííç, óôï ÐáíåðéóôÞìéï

Èåóóáëßáò, ôçí ê. Åëåïíüñá ÓêïõôÝñç - ÄéäáóêÜëïõ, óôï Á.Ð.È. êáé ôïõò

ðëçñïöïñçôÝò/ôñéåò: Íéêüëáï ÊáñáèÜíï, Áéêáôåñßíç ÊáñáèÜíïõ, ÖùôåéíÞ

Áíáãíùóôïðïýëïõ, Óôáõñïýëá ÊõñÜíôæç, Ìáñßá ÃåñïíÜôóéïõ, ÁíÝóôç Ìéíôü, ×ñõóïýëá

Êáñãéþôç, Ãñçãüñç Ðáðá÷ñÞóôï, Êùíóôáíôßíï Âïýëãáñç, Ìáñßá Ãêñéìïýëá, ÁèáíÜóéï

Êùíóôáíôßíïõ, ð.ÄçìÞôñéï åöçìÝñéï É.Í. áãßïõ ÈùìÜ Êïíôáñéþôéóóáò.

Èá Þèåëá üìùò êõñßùò íá åõ÷áñéóôÞóù ôïõò/ôéò ìáèçôÝò/ôñéåò ðïõ óõììåôåß÷áí åðß

Ýîé ìÞíåò óõíå÷þò óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ ïìÜäá, ïëüøõ÷á ìå êÝöé êáé äçìéïõñãéêüôçôá,

óðáôáëþíôáò ðïëëÝò þñåò áðü ôïí åëåýèåñï ÷ñüíï ôïõò:

¸âåëéí Óôáëßêá, Åëåõèåñßá ÍÜôóéïõ, Ðáíáãéþôç ÊáñáèÜíï,

ÂáããÝëç Ðáðáäçìçôñßïõ, ÑáöáÝëá Ìðáñìðáãåùñãïðïýëïõ (Ä´ ôÜîç).

Ðáíáãéþôá ÉùÜííïõ, ÁèçíÜ Áãáèüãëïõ (Å´ ôÜîç).

Óôáõñïýëá ÊõñÜíôæç, ÅëÝíç Æáëïýìç, Ìáôßíá Ôñéêáëïðïýëïõ, Çñþ Ìéíôïý,

Óïößá ÊáñáëÞ, Áðïóôïëßá Ìé÷áëïý, Ãéþñãï Áðïóôïëüðïõëï (Óô´ ôÜîç).

ÔåëéêÜ ôï ìåãáëýôåñï êÝñäïò áðü ôçí êïéíÞ ðñïóðÜèåéá äåí Þôáí ïýôå ôá

êáôáãñáììÝíá áðïôåëÝóìáôá ïýôå ïé áîéïëïãçìÝíåò äñáóôçñéüôçôåò. Ôï ïõóéáóôéêüôåñï

«ôåëéêü ðñïúüí» Þôáí ôá âéþìáôá êáé ïé åêðáéäåõôéêÝò «åêðëÞîåéò», ðïõ ìüíï ôá ðñïáéñåôéêÜ

åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá ìðïñïýí íá ðñïóöÝñïõí.

Íéêüëáïò Ãñáßêïò

1. ÈÝìá êáé åêðáéäåõôéêïß óôü÷ïé

1. 1. Ç åðéëïãÞ ôïõ èÝìáôïò êáé ïé äéáóôÜóåéò ôïõ

Ïé «ÁöçãÞóåéò êáé ïé öùôïãñáößåò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ôüðïõ ìïõ», Þôáí Ýíá

ðñüãñáììá ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò, ðïõ åß÷å ùò âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçí

áîéïðïßçóç åèíïãñáöéêþí, ðñïöïñéêþí êáé åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí óôç äéáäéêáóßá

ðåñéâáëëïíôéêïý ãñáììáôéóìïý ôùí ðáéäéþí.

Áðü ôçí ðñþôç ìáôéÜ ôï èÝìá ôïõ ðñïãñÜììáôïò öáßíåôáé ìÜëëïí áóõíÞèéóôï. ¹ôáí

üìùò åðéëïãÞ ôùí ßäéùí ôùí ðáéäéþí, ðïõ åèåëïíôéêÜ óõììåôåß÷áí óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ

ïìÜäá. Ôï ãåãïíüò âÝâáéá áõôü äåí Þôáí ôõ÷áßï, áëëÜ ó÷åôßæåôáé ìå ôéò ðñïçãïýìåíåò

åêðáéäåõôéêÝò åìðåéñßåò ôùí ðåñéóóüôåñùí áðü ôá ðáéäéÜ, ôá ïðïßá åß÷áí óõììåôÜó÷åé óå

ÓÐÐÅ ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Áéãáßïõ, ðñéí áðü äýï ÷ñüíéá êáé óå Üëëá ðñïáéñåôéêÜ

ðñïãñÜììáôá ðáëáéüôåñá. ÓõãêåêñéìÝíá ïé ìáèçôÝò/ôñéåò ôçò Óô´ ôÜîçò äéäÜ÷èçêáí ãéá ìßá

äéåôßá ôï ðñüãñáììá ëåéôïõñãéêÞò äéäáóêáëßáò ôçò ãëþóóáò, óôï ïðïßï áó÷ïëÞèçêáí ìåôáîý

1Üëëùí ìå ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò êáé ðïëõôñïðéêÜ êåßìåíá . Óôéò ðñïðáñáóêåõáóôéêÝò

óõíáíôÞóåéò ðïõ Ýãéíáí, ìå óôü÷ï ôçí ðñáãìáôïðïßçóç êáôÜ ôç öåôéíÞ ÷ñïíéÜ åíüò

ðñïãñÜììáôïò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò, ôá ðáéäéÜ åîÝöñáóáí ôçí åðéèõìßá ôïõò í´

áó÷ïëçèïýí ìå êÜðïéï èÝìá ôïðéêïý åíäéáöÝñïíôïò, ðïõ èá åß÷å üìùò ó÷Ýóç ìå ôç ÷ñÞóç

çëåêôñïíéêþí ìÝóùí (DVD, âéíôåïêÜìåñáò, öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò ê.ë.ð.). ÂÝâáéá Ýãéíáí

áñêåôÝò óõæçôÞóåéò ãéá íá áðïóáöçíéóôïýí áõôÝò ïé áðüøåéò êáé íá ðÜñïõí ôçí ôåëéêÞ ôïõò

ìïñöÞ. ÔåëéêÜ ôá ðáéäéÜ áðïöÜóéóáí í´ áó÷ïëçèïýí ìå ôçí êéíïýìåíç åéêüíá êáé ôç

öùôïãñáößá êáé íá ðáñÜãïõí ôéò äéêÝò ôïõò âéíôåïôáéíßåò, ó÷åôéêÜ ìå ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ

÷ùñéïý êáé ôéò êáèçìåñéíÝò ôïõò åìðåéñßåò. Óôçí ðïñåßá ôïõ ðñïãñÜììáôïò áíôéëÞöèçêáí

óôçí ðñÜîç üôé ïé åèíïãñáöéêÝò êáôáãñáöÝò ìå âÜóç ôçí åéêüíá åêôüò áðü åõ÷Üñéóôï

«ðáé÷íßäé» áðïôåëïýí êáé ôåêìÞñéá, ôá ïðïßá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò åñìçíåõôéêÜ

åñãáëåßá ôùí áëëáãþí óôéò íïïôñïðßåò ôùí êáôïßêùí Ýíáíôé ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáé

ôùí äéá÷ñïíéêþí ìåôáâïëþí óôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí.

Ôï èÝìá ðñïóöåñüôáí ãéá åðß ôüðïõ Ýñåõíá êáé êáôáãñáöÝò, åèíïãñáöéêïý,

ðåñéâáëëïíôéêïý êáé ðïëéôéóìéêïý ôýðïõ, ìå äéáóôÜóåéò ïéêïëïãéêÝò, êïéíùíéêÝò,

ðïëéôéóìéêÝò, âéùìáôéêÝò êáé åðéêïéíùíéáêÝò. Ôá ðáéäéÜ êáôáíüçóáí ôç äéá÷ñïíéêÞ óçìáóßá

ôùí ó÷Ýóåùí áëëçëåðßäñáóçò áíèñùðïãåíïýò êáé öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáé ôïõ ñüëïõ

ôïõò óôç äéáôÞñçóç ôçò ïéêïëïãéêÞò éóïññïðßáò, üðùò åðßóçò êáé ôç óçìáóßá áíÜëçøçò

ðñïóùðéêþí êáé óõëëïãéêþí äñÜóåùí ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí óçìåñéíþí ôïðéêþí

ðåñéâáëëïíôéêþí ðñïâëçìÜôùí. Ç åñìçíåßá åèíïãñáöéêþí ðçãþí óõíôÝëåóå óôçí

êáôáíüçóç ôùí ôïðéêþí ðïëéôéóìéêþí íïïôñïðéþí, áîéþí êáé óõìðåñéöïñþí óôïí Üîïíá ôïõ

11

÷ñüíïõ. ÅðéðëÝïí ç åõáéóèçôïðïßçóç óå èÝìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôï Üìåóï ôïðéêü

ðåñéâÜëëïí ôùí ðáéäéþí âïÞèçóå óçìáíôéêÜ óôçí êáôáíüçóç ôùí ïéêïëïãéêþí æçôçìÜôùí

óå åèíéêü êáé ðáãêüóìéï åðßðåäï.

ÓçìáíôéêÞ Þôáí êáé ç äéåðéóôçìïíéêÞ äéÜóôáóç ôïõ èÝìáôïò. Óôçí ðïñåßá

åöáñìüóôçêáí åêðáéäåõôéêÝò ðñáêôéêÝò áðü ôç ìåèïäïëïãßá ôçò ðñïöïñéêÞò éóôïñßáò,

ìÝèïäïé åñìçíåßáò åéêïíéóôéêþí ðçãþí êáé åöáñìïãÝò áðü ôçí åèíïãñáöéêÞ Ýñåõíá.

1. 2. Ôï öõóéêü êáé ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôçò Êïíôáñéþôéóóáò

Ç Êïíôáñéþôéóóá êáé ç ðåñéï÷Þ ôçò, ðïõ Þôáí ôï áíôéêåßìåíï ôïõ ðñïãñÜììáôïò, åßíáé

Ýíá ôõðéêü ÷ùñéü ôçò êåíôñéêÞò Ðéåñßáò, ìå ðëçèõóìü ãýñù óôéò äýï ÷éëéÜäåò êáôïßêïõò.

Åßíáé Ýäñá ôïõ ÄÞìïõ Äßïõ, ï ïðïßïò ðåñéëáìâÜíåé óõíïëéêÜ åðôÜ ïéêéóìïýò êáé åêôåßíåôáé

ðñïò ôá íüôéá ìÝ÷ñé ôïõò ðñüðïäåò ôïõ Ïëýìðïõ êáé âüñåéá ìÝ÷ñé ôá üñéá ôçò Êáôåñßíçò

ðñùôåýóáò ôïõ íïìïý. Ôï ÷ùñéü áðïôåëåßôáé ïõóéáóôéêÜ áðü äýï óõíïéêéóìïýò, üðùò áõôü

äéáêñßíåôáé êáé óôï ôïðïãñáöéêü äéÜãñáììá (âë. ó. 54). ÁíáôïëéêÜ ìå ôçí ïñèïãþíéá

ñõìïôïìßá åßíáé ï íåüôåñïò óõíïéêéóìüò ôùí Ìéêñáóéáôþí ìå êÝíôñï ôïí íáü ôïõ áãßïõ ÈùìÜ

êáé äõôéêüôåñá ï ðáëáéüôåñïò, ôùí íôüðéùí, ìå êÝíôñï ôïí ðáëáéüôåñï êáé ôïí íåüôåñï íáü

ôçò áãßáò ÐáñáóêåõÞò. Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ïéêéóìïý âñßóêåôáé óôïí êÜìðï êáé ôï

õðüëïéðï óôéò ðëáãéÝò äýï ëüöùí ôïõ áãßïõÁèáíáóßïõ, üðïõ êáé ôï ïìþíõìï ìåôáâõæáíôéíü

åîùêëÞóé êáé ßóùò èÝóç áêüìá ðáëáéüôåñïõ éåñïý, êáé ôçò Ðáíáãßáò, üðïõ êáé ï ïìþíõìïò

âõæáíôéíüò íáüò. Ïé ëüöïé áðïôåëïýí ôìÞìáôá ôçò ìåãÜëçò ðïëýðôõ÷çò êáé óôåíüìáêñçò

ëïöïóåéñÜò ôïõ Áäñéáíïý, ç ïðïßá îåêéíÜ áíáôïëéêÜ áðü ôï ÷ùñéü ÍÝá ¸öåóï (Óôïõðß) êáé

öôÜíåé äõôéêÜ óôá ÐéÝñéá üñç óôá ïðïßá êáé åíóùìáôþíåôáé. Ç ëïöïóåéñÜ äéáéñåß åãêÜñóéá

ôçí Ðéåñßá óå äýï ôìÞìáôá ôçí íüôéá êáé ôç âüñåéá. ÐáñÜëëçëá ìå ôç ëïöïóåéñÜ êáé áðü ôç

âüñåéá ðëåõñÜ ôçò ñÝåé ï ðïôáìüò ÌáõñïíÝñé, ðïõ ÷ýíåôáé óôï Èåñìáúêü. Áðü ôçí íüôéá

ðëåõñÜ ôçò Êïíôáñéþôéóóáò êáé ëßãï Ýîù áðü ôï ÷ùñéü äéÝñ÷åôáé ï ÷åßìáññïò ÎåñïëÜêé, ï

ïðïßïò ðáñÜ ôá êáôÜ êáéñïýò áíôéðëçììõñéêÜ Ýñãá óõíå÷ßæåé íá ðñïîåíåß óïâáñÝò

êáôáóôñïöÝò óôçí êáëëéåñãÞóéìç ðåñéï÷Þ ìåôÜ áðü äõíáôÝò êáé ðáñáôåôáìÝíåò íåñïðïíôÝò,

2ïé ïðïßåò åßíáé óõíçèéóìÝíåò óôéò ðáñïëýìðéåò ðåñéï÷Ýò .

ÃåùëïãéêÜ ï ïéêéóìüò åðéêÜèåôáé óå äýï äéáöïñåôéêÜ ãåùëïãéêÜ óôñþìáôá. Ôï ôìÞìá

ðïõ âñßóêåôáé óôïõò ëüöïõò áðïôåëåßôáé áðü êñïêáëïëáôõðïðáãÞ ðåôñþìáôá, ìÜñãåò,

Üììï êáé êõñßùò Üñãéëï, ðïõ äéáêñßíåôáé åìöáíþò óôéò ðëáãéÝò ôïõ ëüöïõ ôçò Ðáíáãßáò. Ôï

ðåäéíü ôìÞìá áðïôåëåßôáé áðü áóôáèåßò áëëïõâéáêÝò áðïèÝóåéò. Óôçí ïõóßá ãåùëïãéêÜ üëç ç

ðåñéï÷Þ áðïôåëïýóå ôìÞìá ôçò ìåãÜëçò ëåãüìåíçò «ëßìíçò ôïõ Èåñìáúêïý», ðïõ

ó÷çìáôßóôçêå ôçí ðåñßïäï ôïõ ÌÝóïõ Ìåéüêáéíïõ êáé äéáìïñöþèçêå óôáäéáêÜ óå ðåäéÜäá ìå

Ýíá ðá÷ý óôñþìá éæçìÜôùí, ôá ïðïßá ó÷çìáôßóôçêáí áðü ôçí áðïóÜèñùóç ôùí

12

óêëçñüôåñùí ðåôñùìÜôùí ôùí Ðéåñßùí êáé ôïõ Ïëýìðïõ áðü ôçí ðåñßïäï ôïõ ÌÝóïõ -

Áíþôåñïõ Ôåôáñôïãåíïýò êé åîÞò (Ìáíïýôóïãëïõ, 2001: 341 - 342).

Ïé ðëçñïöïñßåò ìáò ãéá ôç ìïñöÞ ôïõ ïéêïóõóôÞìáôïò ôçò ðåñéï÷Þò êáôÜ ôïõòïéóôïñéêïýò ÷ñüíïõò åßíáé ðïëý ëßãåò. Óôïí 1 áéþíá ì.×. ï ñùìáßïò ÃÜéïò Ðëßíéïò Óåêïýíäïò

óôç ÖõóéêÞ Éóôïñßá ôïõ èåùñïýóå üôé ç Ðéåñßá ðÞñå ôï üíïìÜ ôçò áðü ôá ðïëëÜ äÝíôñá êáé ôá

ðëïýóéá âïóêïôüðéá ôçò. ºóùò äÜóç ìå äñýåò íá êÜëõðôáí êõñßùò ôéò ëïöþäåéò ðåñéï÷Ýò

ôçò Ðéåñßáò óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçò áñ÷áéüôçôáò. ÂÝâáéá ç åõñÝùò äéáäïìÝíç èåùñßá üôé üëç ç

ÅëëÜäá Þôáí êÜðïôå ìéá åýöïñç äáóùìÝíç ÷þñá, ìå ðëïýóéá ÷ëùñßäá, ç ïðïßá

êáôáóôñÜöçêå áðü ôçí áíèñþðéíç åðÝìâáóç ìÝ÷ñé ôïõò ðñþôïõò ìåôá÷ñéóôéáíéêïýò

÷ñüíïõò áðü ôçí áðïóÜèñùóç, ôçí õëïôüìçóç êáé ôçí õðåñâüóêçóç åßíáé éäéáßôåñá

äåëåáóôéêÞ ãéá ôïõò ðåñéâáëëïíôïëüãïõò, ïé ïðïßïé èåùñïýí ãåíéêüôåñá ôéò

ðáñáìåóïãåéáêÝò ÷þñåò ùò ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá ôçò áëüãéóôçò åêìåôÜëëåõóçò ôçò

öýóçò áðü ôïí Üíèñùðï, üìùò ïé áðïäåßîåéò åßíáé åëÜ÷éóôåò ãéá ôçí åðéâåâáßùóç áõôÞò ôçò

èåùñßáò. Ïé áñ÷áßïé óõããñáöåßò ìéëïýí ãéá ôçí ðëïýóéá ÷ëùñßäá ôçò ðåñéï÷Þò ìüíï êáôÜ ôçí

ìõèïëïãéêÞ åðï÷Þ êé ü÷é ãéá ôïõò éóôïñéêïýò ÷ñüíïõò. Ï Russell Meiggs õðïóôÞñéîå ìå

ðåéóôéêüôçôá üôé ç åíáðïìåßíáóá âëÜóôçóç ôçò ÅëëÜäáò áðïøéëþèçêå óõóôçìáôéêÜ ìüíï

áðü ôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá êé åîÞò, üôáí ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôçò îõëåßáò âïçèïýóáí éäéáßôåñá

3ôá íÝá ìåôáöïñéêÜ ìÝóá . Êáé áõôü éó÷ýåé ðéèáíüôáôá êáé ãéá ôçí Ðéåñßá.

Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ç âëÜóôçóç ôùí ðáñáèáëÜóóéùí ðåñéï÷þí ôçò ÅëëÜäáò Þäç

áðü ôïõò êëáóéêïýò ÷ñüíïõò Þôáí ç ìåóïãåéáêÞ ìáêßá, ìå ôïõò ÷áìçëïýò èÜìíïõò êáé ôá

öõëëïâüëá äÝíôñá, ôá ïðïßá ìðïñïýí íá áíáðôõ÷èïýí ðÜñá ðïëý óå ðåñéüäïõò üðïõ ç

áíèñþðéíç åðÝìâáóç åßíáé ìéêñÞ. ÓõãêåêñéìÝíá ãéá ôç ëïöþäç ðåñéï÷Þ ôçò Êïíôáñéþôéóóáò

ç óçìåñéíÞ ÷ëùñßäá áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôçò ðáñáìåóïãåéáêÞò æþíçò âëÜóôçóçò

(quercetalia pubescentis). Ç æþíç áõôÞ åßíáé óõíÝ÷åéá ôçò ÷áìçëüôåñçò, ðáñáëéáêÞò æþíçò

êáé ðñïçãåßôáé ôçò øçëüôåñçò ïñåéíÞò æþíçò ôçò ïîõÜò êáé ôçò åëÜôçò. Óå áõôÞí áíÞêïõí

ðåñéï÷Ýò ëïöþäåéò êáé õðïïñåéíÝò ðñïò ôï åóùôåñéêü ôçò ÷þñáò. Ôá êõñéüôåñá öõôÜ ôçò åßíáé

èáìíþíåò êáé ðïõñíÜñéá. Ç ðåäéíÞ ðåñéï÷Þ Ý÷åé óÞìåñá êáëëéÝñãåéåò êõñßùò êáðíïý êáé

âáìâáêéïý êáé ìåñéêÜ âïóêïôüðéá äõôéêüôåñá.

Ãéá ôçí ôý÷ç ôçò ÷ëùñßäáò ôçò ðåñéï÷Þò ôá íåüôåñá ÷ñüíéá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÝò ïé

ìáñôõñßåò ôùí ðåñéçãçôéêþí ðçãþí, óôéò ïðïßåò äéáðéóôþíïõìå üôé ìÝ÷ñé êáé ôéò áñ÷Ýò ôïõïõ20 áéþíá õðÞñ÷å ðõêíü äÜóïò äñõüò êáé Üëëùí äÝíôñùí óôïõò ëüöïõò ôçò ðåñéï÷Þò. Óôéò

áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá ï ¢ããëïò ãéáôñüò êáé ðåñéçãçôÞò Henry Holland ìåôÜ ôï ðÝñáóìÜ ôïõ

áðü ôçí ðåñéï÷Þ Ýãñáöå: «Ç ðåñéï÷Þ áõôÞ [äçëáäÞ ç Ðéåñßá] ðïõ ìðïñåß íá èåùñçèåß ôìÞìá

ôçò ìåãÜëçò ðåäéÜäáò ôçò Ìáêåäïíßáò åßíáé åýöïñç, Ý÷åé åõ÷Üñéóôç üøç êáé êáëýðôåôáé áðü

äÝíôñá óå ìåãÜëç Ýêôáóç. Áðü áõôü ôï ìÝñïò ôçò áêôÞò êõñßùò êáé áðü ôïõò ðéï êïíôéíïýò

13

ðñüðïäåò ôïõ Ïëýìðïõ êáé ôçò ¼óóáò ðñïÝñ÷åôáé ç îõëåßá, ðïõ áðïôåëåß Ýíáí ðïëý

óçìáíôéêü êëÜäï ôïõ åîáãùãéêïý åìðïñßïõ ôçò Èåóóáëïíßêçò. ÌåñéêÝò áðü ôéò êáóôáíéÝò êáé

ôá ðëáôÜíéá ðïõ ðñïóðåñÜóáìå êáôÜ ôçí ðïñåßá ìáò åßíáé ðïëý áîéüëïãïõ ìåãÝèïõò, åíþ

4ðáñáôçñÞóáìå êáé ìåñéêÝò âåëáíéäéÝò ðïëý êáôÜëëçëåò ãéá ôç íáõðÞãçóç ðëïßùí» .

Áñãüôåñá óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá ï éóôïñéêüò êáé öéëüëïãïò Ôñýöùí Åõáããåëßäçò

åðéóêÝöèçêå áñêåôÝò öïñÝò ôçí Ðéåñßá. Óå ìßá ôïõ ðåñéÞãçóç Ýöèáóå óôçí Êïíôáñéþôéóóá

ðåñíþíôáò áðü ôï ÌïíáóôÞñé ôçò ÐÝôñáò êáé ôçí ÊÜôù ÌçëéÜ, áêïëïõèþíôáò Ýíá äñüìï

ðïõ äéÝó÷éæå ôç ëïöïóåéñÜ ôïõ Áäñéáíïý. ¸ãñáöå ãéá ôçí Êïíôáñéþôéóóá ôá åîÞò: «Åíôåýèåí

ðñïò ôá ÍÁ ïäüò âáôÞ Üãåé, åí ìÝóù äÜóïõò äñõþí, åéò ôï ÷ùñßïí Êïíäïõñéþôéóóá, åí ôù

íáþ ôçò ïðïßáò áíåõñßóêïíôáé óôÞëáé åíåðßãñáöáé êáé Üëëá ëåßøáíá áñ÷áßá, Üôéíá ï Heuzey

5èåùñåß ùò ôá ôçò áñ÷áßáò ðüëåùòÁôÝñá» .ïõÁñãüôåñá óôç äéÜñêåéá ôïõ 20 áéþíá ôï äÜóïò áõôü ðåñéïñßóôçêå êáôÜ ðïëý ìÝ÷ñé êáé

ôï ôÝëïò ôçò äåêáåôßáò ôïõ '60, ïðüôå áñ÷ßæåé ìßá ðñïóðÜèåéá ó÷åôéêÞò áíáäÜóùóçò ôçò

ðåñéï÷Þò êáé êõñßùò ôïõ ëüöïõ ôïõ Áãßïõ Áèáíáóßïõ. Ï ðåñéïñéóìüò ôçò áëüãéóôçò âïóêÞò

êáé îýëåõóçò åß÷å ùò áðïôÝëåóìá íá áíáðôõ÷èïýí ðåñéóóüôåñï ôá ðïõñíÜñéá êáé ç ÷áìçëÞ

âëÜóôçóç ôùí ëüöùí êé áõôü öáßíåôáé êáèáñÜ åÜí óõãêñéèïýí öùôïãñáößåò ôçò äåêáåôßáò

ôïõ '50 ìå ôç óçìåñéíÞ êáôÜóôáóç.

Áðü ôç ÷ëùñßäá ôçò ðåñéï÷Þò åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæïõí ôá äýï ìïíáäéêÜ äåíäñþäç

ðïõñíÜñéá ëßãï Ýîù áðü ôï äõôéêü ðåñßâïëï ôïõ íáïý ôçò Ðáíáãßáò. Ôá ðïõñíÜñéá

êáôÜöåñáí íá áíáðôõ÷èïýí óå äÝíäñá êáé íá îåðåñÜóïõí ôç óõíÞèç èáìíþäç ìïñöÞ, ãéáôß

âñßóêïíôáí äßðëá óôï íáü óå ÷þñï ðïõ ïé êÜôïéêïé èåùñïýóáí éåñü êáé ãé´ áõôü äåí Ýöåñíáí

ôá êïðÜäéá ôïõò. Ôá äýï áõôÜ áéùíüâéá äÝíôñá èá ðñÝðåé áðáñáßôçôá íá êçñõ÷èïýí ùò

ìíçìåßá ôçò öýóçò êáé íá ðñïóôáôåõèïýí áêñéâþò üðùò êáé ï íáüò (Ãñáßêïò 2004â : 46).

Åßíáé ãíùóôü üôé ìÝ÷ñé êáé ôá ðñþôá ìåôáðïëåìéêÜ ÷ñüíéá Ýíá ìåãÜëï ôìÞìá ôçò

íïôéáíáôïëéêÞò ðåäéÜäáò ôçò Êïíôáñéþôéóóáò ðñïò ôçí ðëåõñÜ ôçò Êáñßôóáò êáé ôïõ Äßïõ

Þôáí âïýñêïò êáé ç ðåñéï÷Þ ìáóôéæüôáí áðü ôçí åëïíïóßá. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç ìáñôõñßáïõôïõ Ðïõêåâßë, ï ïðïßïò óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19 áéþíá Ýãñáöå ãéá ôï ðÝñáóìÜ ôïõ áðü ôçí

ðáñáëéáêÞ Ðéåñßá ôá åîÞò: «Êáèþò áðïìáêñõíüìáóôå áðü áõôü ôï áãêõñïâüëé, ôï ïðïßï èá

ìðïñïýóáìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå êáé óáí ëéìÜíé ôïõ Ðëáôáìþíá, ðåæïðïñïýìå óå ðåäéÜäá,

ìÝóá áðü âáëôþäåò Ýäáöïò, áöÞíïíôáò áñéóôåñÜ ìáò ôá ÷áìçëüôåñá ðëáôþìáôá ôïõ

Ïëýìðïõ, ðïõ åîáöáíßæïíôáé ðñïò ôá âïñåéïäõôéêÜ. Áêïëïõèïýìå êáôÜ äéáóôÞìáôá ôçí

áêñïèáëáóóéÜ êáé äýï ëåýãåò [Ýíôåêá ðåñßðïõ ÷éëéüìåôñá] ðñïò ôçí Êáôåñßíç, äéáó÷ßæïõìå

ìÝóá áðü ôçí êïßôç ôïõ ôïí Óöåôßëç Óïõ [ðïôáìü ÐÝëéêá], ÷ùñéóìÝíï óå äõï ðáñáðïôÜìïõò,

6ïé ïðïßïé ó÷çìáôßæïõí ìéá ëßìíç ðñéí åêâÜëëïõí óôï Èåñìáúêü Êüëðï» . Ôçí ßäéá ðåñßðïõ

åðï÷Þ êáé óõãêåêñéìÝíá ôï 1812 Ýíáò Üëëïò ðåñéçãçôÞò ï ¸íôïõáñíô ÍôÜíéåë Êëáñê

14

ðåñíþíôáò áðü ôçí Ðéåñßá Ýäéíå ðáñüìïéåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôï âáëôþäåò Ýäáöïò ôçò

ðáñáëéáêÞò æþíçò: «Ôáîéäåýïíôáò êáôÜ ìÞêïò ôçò äõôéêÞò áêôÞò ôïõ Èåñìáúêïý êüëðïõ

[äçë. óôéò áêôÝò ôçò Ðéåñßáò], üëç ç ðåñéï÷Þ áðü ôï óôüìéï ôïõ Ðçíåéïý ùò åêåßíï ôïõ Áîéïý,

åßíáé ìéá åëþäçò ðåäéÜäá, ðïõ óõíäÝåôáé óôç äõôéêÞ ôçò ðëåõñÜ ìå ôçí ïñïóåéñÜ ôïõ

7Ïëýìðïõ» . ÓôáäéáêÜ áðü ôç äåêáåôßá ôïõ ´30 êáé áêüìá ðåñéóóüôåñï áðü ôç äåêáåôßá ôïõ

´50 ê.å. ôá Ýëç áðïîçñÜíèçêáí êáé ìåôáôñÜðçêáí óå êáëëéåñãÞóéìï Ýäáöïò.

Ôï åõìåóïãåéáêü ïéêïóýóôçìá ôçò ðåñéï÷Þò óõìðëçñþíåôáé áðü ôçí ðáíßäá êáé ôï

êëßìá. Ç óçìåñéíÞ ðáíßäá äéáöÝñåé áñêåôÜ áðü áõôÞí ðïõ õðÞñ÷å ðñéí áðü åêáôü Þ äéáêüóéá

÷ñüíéá. Óõ÷íÜ óõíáíôþíôáé óêáíôæü÷ïéñïé, óðïñáäéêÜ áëåðïýäåò êáé ðïëý óðáíéüôåñá

ëáãïß ßóùò êáé êïõíÜâéá. Ïé ëýêïé Þôáí ðïëý ðåñéóóüôåñïé ìÝ÷ñé ðñéí áðü ìåñéêÝò äåêáåôßåò.

Ôá ïéêüóéôá êáé ôá áéãïðñüâáôá áðïôåëïýí óôáèåñÝò êáôçãïñßåò ìå ïëïÝíá üìùò ìåéïýìåíá

ôá äåýôåñá. Áðü ôá åñðåôÜ ïé ï÷éÝò åßíáé áêüìá ðïëëÝò êáé áðü ôá ðôçíÜ ôá ãåñÜêéá

áðïôåëïýí óõíçèéóìÝíï èÝáìá. ÌåñéêÝò öïñÝò êÜðïéïé áåôïß åìöáíßæïíôáé êáôåâáßíïíôáò

8áðü ôï ãåéôïíéêü ¼ëõìðï . Óßãïõñá áêüìá ðáëáéüôåñá ç ðáíßäá èá Þôáí ðëïõóéüôåñç, üðùò

åíäåéêôéêÜ ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå áðü ôç ìáñôõñßá ãéá ôïí 17ï áéþíá ôïõ ÃÜëëïõ

ðåñéçãçôÞ Ñüìðåñô Íôñéþ, ï ïðïßïò óôéò åíôõðþóåéò ôïõ áðü ôï ôáîßäé ôïõ óôçí ÅëëÜäá

óçìåßùíå üôé ï ÓïõëôÜíïò -ìáíéáêüò êõíçãüò- óõíÞèéæå íá êõíçãÜ «åéò ôá ðåñß÷ùñá ôçò

Êáôåñßíçò, áðå÷ïýóçò ôñåéò çìÝñáò åê Ëáñßóçò […] êáèüóïí åéò ôá ìÝñç åêåßíá Üöèïíá

9åõñßóêïíôáé æþá êáé ðôçíÜ» .

Ôï êëßìá åßíáé ìÝôñéï ìåóïãåéáêü ìå áñêåôÝò âñï÷Ýò ôï ÷åéìþíá êáé Þðéï êáëïêáßñé.

Ðëïýóéá õðüãåéá ýäáôá õðÜñ÷ïõí óôç ëïöïóåéñÜ áëëÜ áêüìá êáé óôçí ðåäéíÞ ðåñéï÷Þ, åíþ

ðïëëÜ ñÝìáôá ãåìßæïõí êáé ìåñéêÝò öïñÝò ðëçììõñßæïõí ôï ÷åéìþíá.

Ïé éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ÷ùñéü åßíáé ðïëý ëßãåò áí êáé Ý÷ïõí äéáôõðùèåß

äéÜöïñåò õðïèÝóåéò ãéá ôçí ðñïÝëåõóç ôùí êáôïßêùí, ïé ïðïßåò üìùò ðáñáìÝíïõí

áíáðüäåéêôåò éóôïñéêÜ. Õðü ôïí ôýðï ôçò ìïíïãñáößáò ï Êùí/íïò Ð. Ðëéïýìðçò ôï 1971

áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí Êïíôáñéþôéóóá, áðþôåñïò üìùò óôü÷ïò ôïõ Þôáí ç ðñïóðÜèåéá íá

ôáõôßóåé ôïí óçìåñéíü ïéêéóìü ìå ôçí áñ÷áßá ðüëç Ðéåñßäá, ç ïðïßá áíáöÝñåôáé ùò ðüëç ôçò

Ðéåñßáò áðü ôïí ÓôñÜâùíá. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò åêôüò áðü ôçí ýðáñîç ìåñéêþí

ðñïúóôïñéêþí êåñáìéêþí ïóôñÜêùí êáé ïñéóìÝíùí ñùìáúêþí åðéôýìâéùí óôçëþí, ïé ïðïßåò

äåí áíáöÝñïõí ðïõèåíÜ ôï üíïìá êÜðïéáò ðüëçò, äåí õðÜñ÷ïõí óõãêåêñéìÝíåò áðïäåßîåéò

10ãéá ôçí õðüèåóç áõôÞ .

Äéöïñïýìåíç ðáñáìÝíåé êáé ç ðñïÝëåõóç ôïõ ôïðùíõìßïõ Êïíôáñéþôéóóá Þïõ

Êïõíôïõñéþôéóóá. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20 áéþíá ï åðßóêïðïò ÐáñèÝíéïò ÂáñäÜêáò óôç ãíùóôÞ

ìåëÝôç ôïõ ãéá ôïõò ïéêéóìïýò ôçò ðïéìáíôéêÞò ôïõ ðåñéöÝñåéáò ðáñáèÝôåé äýï åêäï÷Ýò ãéá

ôçí ðñïÝëåõóç ôïõ ïíüìáôïò. Ç ìßá ôç äéáóõíäÝåé ìå ôçí õðïôéèÝìåíç ðáñáãùãÞ êáé

15

êáôåñãáóßá óôçí ðåñéï÷Þ îýëéíùí êïíôáñéþí, åíþ ç Üëëç ôç óõó÷åôßæåé ìå ôïí íáü ôçò

Ðáíáãßáò. ¼ðùò Ýãñáöå óõãêåêñéìÝíá: «Ôï üíïìá ôïõ ÷ùñßïõ êáè´ çìÜò äÝïí íá åßíáé

Êïíôáñãéþôéóóá, êáè´ üóïí ðáñÞ÷èç åê ôùí êïíôþí êáé êïíôáñéþí, îýëùí ìáêñþí, Üôéíá

åîÞãïí åê ôïõ äáóþäïõò ôïýôïõ ìÝñïõò […] ¿óôå Êïíôáñãéþôéóóá óçìáßíåé ìÝñïò ïðüèåí

åîÞãïíôï êáé êáôåéñãÜæïíôï ðïëëÜ îýëéíá êïíôÜñéá Þ êïíôïß ðñïò ÷ñÞóéí ôçò íáõôéëßáò êáé

áëéåßáò […] Ôï üíïìá Êïíôáñãéþôéóóá Ýëáâå ôï ÷ùñßïí åê ôïõ âõæáíôéíïý åîùêêëçóßïõ ôçò

Ðáíáãßáò, Þôéò ùíïìÜæåôï Êïíôáñãéþôéóóá Ðáíáãßá, åê ôïõ üôé êáè´ çìÜò åîÞãïíôï êïíôïß êáé

êïíôÜñéá åê ôïõ ðåñß áõôÞí äÜóïõò» (ÐáñèÝíéïò, 1918: 106 - 107).

Åßíáé ó÷åäüí áðßèáíï íá éó÷ýåé ç ðñþôç åêäï÷Þ, áöïý äåí õðÜñ÷ïõí óõãêåêñéìÝíåò

11ðçãÝò üôé ðñÜãìáôé êáôáóêåõÜæïíôáí óôçí ðåñéï÷Þ îýëéíá êïíôÜñéá ãéá íáõôéêÞ ÷ñÞóç . Ôï

ðéèáíüôåñï åßíáé ôï ôïðùíýìéï íá óõíäÝåôáé ìå ôï üíïìá ôïõ íáïý ôçò Ðáíáãßáò

Êïíôáñéþôéóóáò, ï ïðïßïò ìå ôç óåéñÜ ôïõ èá ðñÝðåé íá ðÞñå ôï üíïìÜ ôïõ áðü ôá Üãéá

. 12êüíôïõñá ôá ðñïåüñôéá ôçò ÈåßáòÁíÜëçøçò . Óôïí ôñïýëï ôïõ íáïý óþæïíôáé óðáñÜãìáôá

ôïé÷ïãñáößáò, ç ïðïßá åéêïíßæåé ôï ×ñéóôü óå óöáßñá ðïõ óçêþíïõí Üããåëïé, íá

áíáëáìâÜíåôáé óôïõò ïõñáíïýò. ¼ðùò öáßíåôáé áñ÷éêÜ ï íáüò Þôáí áöéåñùìÝíïò óôçí

ÁíÜëçøç ôïõ ×ñéóôïý êé åß÷å ìÜëëïí êïéìçôçñéáêü ÷áñáêôÞñá. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ç

ïíïìáóßá ôïõ ÷ùñéïý èá ðñÝðåé íá åßíáé Êïíôïõñéþôéóóá êáé êáôÜ ôï ëáúêüôåñï

Êïõíôïõñéþôéóóá, üðùò óõíçèßæåôáé áêüìá êáé óÞìåñá íá ëÝãåôáé. ¢ëëùóôå

Êïõíôïõñãéþôéóóá óõíáíôÜôáé óå ÷Üñôç ôïõ åëëçíéêïý óôñáôïý ôïõ 1912, Êïõíôïñéþôéóóá

óå ÷Üñôç ôïõ 1884, Êïõíôïõñéþôéóóá óå ÷Üñôç ôïõ 1910 êáé Kondouriotissa óå ÷Üñôç ôïõïõHeuzey ôïõ 1860, åíþ óå ÷Üñôç ôïõ ðåñéçãçôÞ Leak ôùí áñ÷þí ôïõ 19 áé. ïíïìÜæåôáé

Andreotissa ðéèáíþò áðü ôç óõíÝíùóç ôïõ ôïðùíõìßïõÁäñéáíïý êáé Êïíôïõñéþôéóóáò.

Äåí áðïêëåßåôáé ç ïíïìáóßá íá ðáñáðÝìðåé êáé óôçí ýðáñîç êáôÜ ôá ñùìáúêÜ êáé ôá

âõæáíôéíÜ ÷ñüíéá êÜðïéïõ áëëáãßïõ, äçëáäÞ óôáèìïý äçìüóéáò ïäïý óôçí ðåñéï÷Þ, üðïõ

óôÜèìåõáí ôá ôá÷õäñïìéêÜ Üëïãá ôçò áõôïêñáôïñßáò. Ôá ãñÞãïñá áõôÜ Üëïãá ïíïìÜæïíôáí

«âÝñåäïé» (áðü ôç ëáôéíéêÞ ôïõò ïíïìáóßá veredos), áëëÜ êáé «êüíôïõñá», åîáéôßáò ôç

óõíÞèåéáò íá «êïíôáßíïõí» ôçí ïõñÜ ôïõò (êïýíôïõñïò < êïíôüò + ïõñÜ), þóôå íá ôñÝ÷ïõí ìå

13ìåãáëýôåñç åõêïëßá .

ÐÜíôùò ôï ôïðùíýìéï Êïýíôïõñá äåí åßíáé Üãíùóôï êáé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò ôçò

ÅëëÜäïò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá óôçí Ðáëáéï÷þñá ×áíßùí êáé óôç äõôéêÞ íïôéïäõôéêÞ

ðëåõñÜ ôïõ Ðáããáßïõ. ¸íá åðßóçò áðü ôá åðôÜ Íôåñâåíï÷þñéá ôçò Ìåãáñßäïò ïíïìáæüôáí

14Êïýíôïõñá .

¸ììåóç ìáñôõñßá ãéá ôçí ýðáñîç ôïõ ïéêéóìïý ôçò Êïíôáñéþôéóóáò êáôÜ ôá âõæáíôéíÜ

÷ñüíéá, áðïôåëåß ç ýðáñîç ôïõ óçìáíôéêïý íáïý ôçò Ðáíáãßáò. Ï íáüò åßíáé óôáõñïåéäÞò

åããåãñáììÝíïò ìå ôñïýëï êáé ðåñßóôùï ìåôáâáôéêÞò ìïñöÞò. ÁíÞêåé óôïí ßäéï ôýðï ìå ôï

16

ìåóïâõæáíôéíü íáü ôçò Ðýäíáò êáé ðáñïõóéÜæåé óôåíÞ óõããÝíåéá, ìå ôçí áãßá Óïößá

Èåóóáëïíßêçò.ÄéÜöïñá óôïé÷åßá, ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôç ìïñöÞ ôïõ ôñïýëïõ (øçëü ôýìðáíï),

ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ ôåôñáôïóöáéñßïõ ôçò êüã÷çò (áðïõóßá åîùôåñéêÞò âáèìßäùóçò), ôïí

êåñáìïðëáóôéêü äéÜêïóìï (é÷èõïÜêáíèá óôçí åðßóôåøç ôïõ åîùôåñéêïý ôïß÷ïõ ôçò áøßäáò)

êáé ôçí áðïõóßá êïóìçìÜôùí óôçí ôïé÷ïðïéßá, ïäçãïýí óôç ÷ñïíïëüãçóç ôïõ êôéñßïõ óôá

ôÝëç ôïõ 10ïõ áé. ¼ìùò ç ìïñöÞ ôçò ôïé÷ïðïéßáò êõñßùò óôïõò ìáêñïýò ôïß÷ïõò ìå ôéò

åíáëëáóóüìåíåò óôñþóåéò ëßèùí êáé ðëßíèùí åßíáé ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ êé áõôü åíéó÷ýåôáé áðü

ôï ãåãïíüò üôé ôï áñ÷éêü õëéêü êáôáóêåõÞò, üðùò êáé ïñéóìÝíá ìáñìÜñéíá óôïé÷åßá ôçò

äéáêüóìçóçò, öáßíåôáé íá ìåôáöÝñèçêáí áðü ôï ðáñáêåßìåíï Äßïí (êßïíåò, êÜðïéá èùñÜêéá

êáé ìåñéêÜ êéïíüêñáíá êáé åðßêñáíá). Áñ÷áéïðñåðÝò åßíáé êáé ôï óôïé÷åßï ôùí ðáñáâçìÜôùí

óôá ðëÜãéá ôïõ íÜñèçêá. ºóùò ï íáüò íá áðïôÝëåóå Ýäñá ôçò åðéóêïðÞò Äßïõ, ç ïðïßáïìåôáöÝñèçêå åêåß ìåôÜ ôç óôáäéáêÞ åãêáôÜëåéøç ôçò ðÜëáé ðïôÝ áíèïýóçò ðüëçò áðü ôïí 5

áé. Ê.å. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ìåôÝðåéôá áéþíùí ï íáüò äÝ÷èçêå ðïëëÝò åðåìâÜóåéò êé áõôü

öáßíåôáé óôç äéáöïñåôéêÞ õöÞ ôçò ôïé÷ïðïéßáò óå ðïëëÜ óçìåßá.Áðü ôï ýøïò ôïõ åîùññá÷ßïõ

ôùí ôüîùí ôçò êéïíïóôïé÷ßáò êáé ðÜíù (ôýìðáíï ôñïýëïõ áðïëÞîåéò ôïß÷ùí êáé áøßäùí) Ý÷åé

îáíá÷ôéóôåß ìåôÜ ôï ôÝëïò ôçò ðñþôçò ÷éëéåôßáò. Ïé ôïé÷ïãñáößåò êáôáóêåõÜóôçêáí óôá ôÝëç

ôïõ 15ïõ Þ ôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áé., áðü åðáñ÷éáêü êåíôñïìáêåäïíéêü åñãáóôÞñéï (ïé

ôïé÷ïãñáößåò áõôÝò ðéèáíüôáôá áíôéêáôÝóôçóáí ðáëáéüôåñåò ôïé÷ïãñáößåò ôçò

15ìåôáåéêïíïìá÷éêÞò ðåñéüäïõ) .

Ãýñù áðü ôïí íáü, óôï ëïöþäåò ôìÞìá, áíáðôý÷èçêå ï ïéêéóìüò ôçò Êïíôáñéþôéóóáò

óôç äéÜñêåéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò. Åßíáé ðïëý ðéèáíü ôï ìåãáëýôåñï ôìÞìá ôïõ ïéêéóìïý íá

âñéóêüôáí óôç âïñéíÞ ðñïóôáôåõìÝíç ðëáãéÜ ôïõ ëüöïõ ôçò Ðáíáãßáò, óôç ìéêñÞ êïéëÜäá

ðïõ ìåóïëáâåß ðñéí ôï ëüöï ôçò Áãßáò ÔñéÜäáò. Ëßãï ðéï ðÜíù óôçí êïñõöÞ ôçò ëïöïóåéñÜò

âñßóêåôáé óÞìåñá ôï ÌïíáóôÞñé ôïõ Ïóßïõ Åöñáßì. ¢ëëùóôå ï ðáëáéüôåñïò íáüò ôçò áãßáò

ÐáñáóêåõÞò, ðïõ êôßóôçêå Þ ôï ðéèáíüôåñï áíáêáéíßóôçêå ôï 1870, âñßóêåôáé óôçí Ýîïäï ôçò

ìéêñÞò áõôÞò êïéëÜäáò ðñïò ôïí êÜìðï. Åíéó÷õôéêÞ åðßóçò áõôÞò ôçò Üðïøçò åßíáé ç ýðáñîç

óå êáëÞ ó÷åôéêÜ êáôÜóôáóç ìåãÜëçò êñÞíçò âõæáíôéíÞò ìÜëëïí åðï÷Þò -áõôü ôïõëÜ÷éóôïí

ìáñôõñåß ç ìéêôÞ ôïé÷ïðïéßáò ôçò- óå ìßá ëü÷ìç ðñéí ôç óçìåñéíÞ êáìðÞ ôïõ äñüìïõ ðñïò ôï

ðñïáíáöåñüìåíï ÌïíáóôÞñé, óå êïíôéíÞ âïñéíÞ èÝóç áðü ôïí íáü ôçò Ðáíáãßáò (Ãñáßêïò

2004â : 39). Ôï ìÝãåèïò ôçò êñÞíçò êáé Þ ýðáñîç ìåñéêÝò äåêÜäåò ìÝôñá äõôéêüôåñá åíüò

ðçãáäéïý, ôï ïðïßï ÷ñçóéìïðïéïýôáí ìÝ÷ñé ôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ '50, åßíáé åíäåßîåéò üôé

óôï óçìåßï áõôü ìÜëëïí âñéóêüôáí ï ðáëáéüôåñïò ïéêéóìüò ôïõ ÷ùñéïý.ïõÅßíáé åðßóçò ÷áñáêôçñéóôéêü üôé êáíåßò áðü ôïõò ðåñéçãçôÝò ôùí áñ÷þí ôïõ 19 áéþíá

äåí ðáñáôÞñçóå ôçí ýðáñîç ïýôå ôïõ íáïý ïýôå ôïõ ïéêéóìïý ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ï êýñéïò

äñüìïò ðïõ áêïëïõèïýóáí óõíÞèùò ðåñíïýóå äýï ìå ôñßá ìßëéá áíáôïëéêüôåñá. ºóùò ï

17

íáüò íá êñõâüôáí áðü äÜóïò äñõüò Þ âáëáíéäéÜò êáé ï ïéêéóìüò íá âñéóêüôáí óôç âïñéíÞïõðëåõñÜ ðïõ õðïèÝôïõìå üôé Þôáí. Áðü ôá ôÝëç ôïõ 19 áéþíá, ßóùò êáé íùñßôåñá, ï ïéêéóìüò

áðëþèçêå óôçí íüôéá ðëåõñÜ ôïõ ëüöïõ êé áõôü ìáñôõñïýí ôá ðáëéÜ ðÝôñéíá, äéþñïöá êáôÜ

êáíüíá êáé ïñèïãþíéáò êÜôïøçò, óðßôéá ìå ôçí áðëÞ áëëÜ åíäéáöÝñïõóá áñ÷éôåêôïíéêÞ. Ôá

ðáëáéüôåñá áðü áõôÜ äåí ðñÝðåé íá êáôáóêåõÜóôçêáí íùñßôåñá áðü ôç äåýôåñç äåêáåôßáïõôïõ 20 áéþíá.

ïõÓôç äéÜñêåéá ôïõ 19 áéþíá ç Êïíôáñéþôéóóá Þôáí Ýíá óçìáíôéêü ÷ùñéü ôçò ðåñéï÷Þò

ìå áìéãÞ ÷ñéóôéáíéêü ðëçèõóìü, ó÷ïëåßï êáé óõììåôï÷Þ ôïõëÜ÷éóôïí óôçí åðáíÜóôáóç ôïõ

1878. Ïé êÜôïéêïé áó÷ïëïýíôáí ðéèáíüôáôá ìå ôçí êôçíïôñïößá áöïý ëßãï íïôéüôåñá óå

ðåäéíÞ ðåñéï÷Þ õðÞñ÷áí ôá «êáëýâéá», üðïõ îå÷åéìþíéáæáí ôá êïðÜäéá. ÓÞìåñá ôá Êáëýâéá

Êïíôáñãéùôßóóçò Ý÷ïõí åîåëé÷èåß óôï ÷ùñéü ¢ãéïò Óðõñßäùíáò.ïõÓôç äéÜñêåéá ôïõ 20 áéþíá ç Êïíôáñéþôéóóá áíáðôý÷èçêå üðùò üëá ôá ÷ùñéÜ ôçò

ðåñéï÷Þò. Ôï óçìáíôéêüôåñï ãåãïíüò Þôáí ç Ýëåõóç ôùí Ìéêñáóéáôþí ðñïóöýãùí ôï 1924,

ïé ïðïßïé åãêáôáóôÜèçêáí áíáôïëéêÜ ôïõ ïéêéóìïý éäñýïíôáò äéêü ôïõò óõíïéêéóìü.

ÓÞìåñá ôï öõóéêü êáé ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôçò ðåñéï÷Þò áíôéìåôùðßæåé ôá ßäéá.ðñïâëÞìáôá ìå ôá ðåñéóóüôåñá ÷ùñéÜ ôïõ êÜìðïõ áëüãéóôç ÷ñÞóç öõôïöáñìÜêùí êáé

ëéðáóìÜôùí óôéò êáëëéÝñãåéåò, ìåßùóç ôçò Üãñéáò ðáíßäáò, óõññßêíùóç ôçò äåíäñþäïõò

÷ëùñßäáò ðñïò üöåëïò ôùí êáëëéåñãåéþí, ïéêéóôéêÞ áíÜðôõîç ÷ùñßò áíáöïñÝò óôçí

ðáñáäïóéáêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ê.ë.ð. Ïé íïïôñïðßåò êáé ïé áíôéëÞøåéò ôùí óçìåñéíþí êáôïßêùí

áíôéêáôïðôñßæïíôáé óôéò áöçãÞóåéò ôïõò, ïé ïðïßåò áðïôåëïýí ìáñôõñßåò ãéá ôïõò ôñüðïõò,

ðïõ ëåéôïõñãåß ç óõëëïãéêÞ ìíÞìç êáé ç ðåñéâáëëïíôéêÞ óõíåßäçóç ãéá ôï ïéêïëïãéêü ìÝëëïí

ôçò êïéíüôçôáò.

1. 3. Óôï÷ïèåóßá

Ïé ðïéêßëåò ðñïåêôÜóåéò ôïõ èÝìáôïò óå ôïìåßò ôïõ öõóéêïý êáé ôïõ áíèñùðïãåíïýò

ðåñéâÜëëïíôïò äçìéïýñãçóáí áíÜëïãåò áðáéôÞóåéò êáé ùò ðñïò ôïõò åêðáéäåõôéêïýò

óôü÷ïõò. Ãé´ áõôü ç ôåëéêÞ óôï÷ïèåóßá åß÷å ìéêôü ÷áñáêôÞñá, ìå áöåôçñßá ôçí ôõðéêÞ êáôÜôáîç

16óå ãíùóôéêïýò, óõíáéóèçìáôéêïýò êáé øõ÷ïêéíçôéêïýò óôü÷ïõò , åóôéÜæïíôáò üìùò êõñßùò

óôçí áíÜäåéîç ôùí êïéíùíéêþí êáé ðïëéôéóìéêþí äéáóôÜóåùí ôïõ èÝìáôïò.

ÓõãêåêñéìÝíá ïé êõñéüôåñïé ãíùóôéêïß óôü÷ïé Þôáí ç êáôáíüçóç ôçò äéá÷ñïíéêÞò

óçìáóßáò ôïõ ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò óôç æùÞ ôùí êáôïßêùí êáé ôùí ôñüðùí

áëëçëåðßäñáóçò áíèñùðïãåíïýò êáé öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáèþò åðßóçò êáé ôùí áéôéþí

ðïõ äçìéïõñãïýí ôéò óçìåñéíÝò áíéóïññïðßåò. Ç ãíùñéìßá ôùí âáóéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí

ëåéôïõñãßáò ôïõ ôïðéêïý ïéêïóõóôÞìáôïò êáé ôùí åîéóïññïðéóôéêþí ôïõ ìç÷áíéóìþí êáé ç

Üóêçóç óå ìåôáãíùóôéêÝò äåîéüôçôåò ðñïãñáììáôéóìïý êáé åëÝã÷ïõ ôïõ ãíùóôéêïý õëéêïý.

18

Ïé óõíáéóèçìáôéêïß óôü÷ïé Þôáí ç äéáìüñöùóç íÝùí óôÜóåùí êáé óõìðåñéöïñþí ùò

ðñïò ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí, ç åõáéóèçôïðïßçóç ùò ðñïò ôç óçìáóßá ôïõ Üìåóïõ

ðïëéôéóìéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ìÝóá áðü ôçí åñìçíåßá ôùí ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí êáé ôùí

ðáëéþí ïéêïãåíåéáêþí öùôïãñáöéþí êáé ç ðáñáêßíçóç ãéá ôçí áíÜëçøç äñÜóåùí áíÜäåéîçò

êáé óùóôÞò äéá÷åßñéóçò ôïõ ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ìå âÜóç ôéò áñ÷Ýò ôçò áåéöïñßáò.

Ïé øõ÷ïêéíçôéêïß óôü÷ïé Þôáí ç áðüêôçóç åñåõíçôéêþí äåîéïôÞôùí óõëëïãÞò,

êáôáãñáöÞò êáé åñìçíåßáò ðñïöïñéêþí, åéêïíéóôéêþí êáé Üëëùí ìáñôõñéþí, ç êáëëéÝñãåéá

ðíåýìáôïò óõíåñãáóßáò ìå ïìáäïóõãêåíôñùôéêÝò äñÜóåéò êáé ç áíÜðôõîç êñéôéêþí

éêáíïôÞôùí óõó÷åôéóìïý äéåðéóôçìïíéêþí ðëçñïöïñéþí êáé ðçãþí, ç êéíçôïðïßçóç ôçò

áõôåíÝñãåéáò ìå óôü÷ï ôçí áõèåíôéêÞ Ýêöñáóç ìÝóù ôïõ ëüãïõ, ôçò åéêüíáò ê.ë.ð. êáé ç

áðüêôçóç äåîéïôÞôùí ÷åéñéóìïý êáé åêðáéäåõôéêÞò ÷ñÞóçò ôùí íÝùí ôå÷íïëïãéþí.

Åêôüò áðü ôïõò ðáñáðÜíù óôü÷ïõò ïé äñÜóåéò åèíïãñáöéêïý êáé åðéêïéíùíéáêïý

÷áñáêôÞñá ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí áðü ôá ðáéäéÜ, áíÝäåéîáí ôéò ðïéêßëåò êïéíùíéêÝò êáé

ðïëéôéóìéêÝò äéáóôÜóåéò ôïõ èÝìáôïò. ÔÝèçêáí óõíåðþò êáé óôü÷ïé ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå áõôÝò

ôéò äéáóôÜóåéò, üðùò ç êéíçôïðïßçóç ôçò ôïðéêÞò êïéíùíßáò ãéá ôçí áíÜëçøç äñÜóåùí

ðñïóôáóßáò ôïõ ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, ç äçìéïõñãßá êáôÜëëçëïõ åðéêïéíùíéáêïý ðëáéóßïõ

ãéá ôï «Üíïéãìá» ôïõ ó÷ïëåßïõ ðñïò ôçí ôïðéêÞ êïéíùíßá êáé ï ðåñéâáëëïíôéêüò

ãñáììáôéóìüò ôùí ìáèçôþí ìÝóù ôïõ óõó÷åôéóìïý ôùí ôïðéêþí ðåñéâáëëïíôéêþí êáé

ðïëéôéóìéêþí äåäïìÝíùí óôïí Üîïíá ôïõ ÷ñüíïõ.

ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ

1 Ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôïõ ðñïãñÜììáôïò ôçò ëåéôïõñãéêÞò äéäáóêáëßáò ôçò ãëþóóáò, âë. Ãñáßêïò Í., (2005),

«“Áíáãíþóåéò” ðïëõôñïðéêþí êåéìÝíùí: ï ñüëïò ôçò åéêüíáò. Ðáñáäåßãìáôá áðü ôç äéäáêôéêÞ áîéïðïßçóç ôçò

ëåéôïõñãéêÞò ÷ñÞóçò ôçò ãëþóóáò óôçí ÐñùôïâÜèìéá Åêðáßäåõóç», Åéêüíá êáé Ðáéäß. Icon and Child, ÓÝìïãëïõ -

Êùíóôáíôéíßäïõ Ï., (åðéì.), Èåóóáëïíßêç: cannot not design publications, ó. 465 - 478, 724 - 725 êáé Ãñáßêïò Í.,

(2006), «ÐñïóÝããéóç ôïõ ðïëõôñïðéêïý ëüãïõ óôï äçìïôéêü ó÷ïëåßï ìÝóù ôçò äéäáóêáëßáò ôçò ëåéôïõñãéêÞòç÷ñÞóçò ôçò ãëþóóáò», ÌåëÝôåò ãéá ôçí åëëçíéêÞ Ãëþóóá, 26 ÓõíÜíôçóç ÔïìÝá Ãëùóóïëïãßáò, ÔìÞìáôïò

Öéëïëïãßáò, ÖéëïóïöéêÞò Ó÷ïëÞòÁ.Ð.È., 14 - 15 / 5 / 2005, Èåóóáëïíßêç, ó. 81- 98.

2 Âë. Êùôïýëáò Ä., (2002), «Ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ôçò Ðéåñßáò - ¼ëõìðïò», Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá

×ñüíéá, ó. 879.

3 Âë. Ándel. T. van - Runnels C., (2002), Áñ÷áéïëïãßá ÷ùñßò óêáðÜíç. Ç ðåñßðôùóç ôçò íüôéáò Áñãïëßäáò,

ìåôÜöñ. Å. Óá÷ðÝñïãëïõ Å. Óôáìðüãëç, ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï, ó. 16 - 17.

4 Holland H., (1989), Ôáîßäé óôç Ìáêåäïíßá êáé Èåóóáëßá (1812-1813), [London 1815], ìåôÜöñ. Ã. Êáñáâßôçò,

ÁèÞíá, ó. 170.

5 Åõáããåëßäçò Ô., (1913), ÍÝá ÅëëÜò, Þôïé ÉóôïñéêÞ, ÃåùãñáöéêÞ, ÔïðïãñáöéêÞ êáé Áñ÷áéïëïãéêÞ ÐåñéãñáöÞ ôùí

ÍÝùí Åëëçíéêþí ×ùñþí: Çðåßñïõ, Èåóóáëßáò, Ìáêåäïíßáò, ÍÞóùí êáé ïäçãüò óáöÞò êáé áêñéâÞò ôùí

Ôáîéäéùôþí êáé Ðåñéçãçôþí, åíÁèÞíáéò, ó. 88.

19

6 Ðïõêåâßë, Ê. Ï.Ë., (1995), Ôáîßäé óôçí ÅëëÜäá (Ìáêåäïíßá Èåóóáëßá),ÁèÞíá.

7 Clarke, Å. D., (1816), Travels in Various Countries of Europe Asia and Africa, Part the Second: Greece, Egypt

and the Holy Land, Section the Third, London [24 Dec. 1812], ìåôöñ. áðïóð. Ãñáßêïò Í., ó. 312.

8 Ãåíéêüôåñá ãéá ôçí ðáíßäá ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí ôçò ðåñéï÷Þò âë. åíäåéêôéêÜ Óìýñçò Ð., (2002), «Ôá äáóéêÜ

ïéêïóõóôÞìáôá ôïõ íïìïý Ðéåñßáò. Äõíáôüôçôåò áíÜðôõîÞò ôïõò», Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá ×ñüíéá, ó.

884 ê.å.

9 Robert de Dreux, óôï: ÌÝñôæéïò, Ê.Ä., (1947), Ìíçìåßá ÌáêåäïíéêÞò Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, ó. 186.

10 Ðëéïýìðçò, Ê. Ð., (1971), Ç Áñ÷áßá Ðüëéò Ðéåñßò (ÈÝóé, Éóôïñßá, Áñ÷áéïëïãéêÜ ÅõñÞìáôá), Êáôåñßíç, ó. 18, 24.

Ôçí Üðïøç üôé ç áñ÷áßá ðüëç Ðéåñßò âñéóêüôáí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Êïíôáñéþôéóóáò áíáöÝñåé Þäç áðü ôï 1962 ï É.

Ôóáããáëßäçò [Ôóáããáëßäçò, É. Á., (1962), Ç Ðéåñßá. ÌÝñïò Á´. Óåëßäåò áðü ôçí áñ÷áßá ôçò äüîá, Êáôåñßíç, ó. 41], ïïõïðïßïò óôçñßæåôáé óôçí áüñéóôç áíáöïñÜ ôïõ ÃÜëëïõ ÄÝóäåâáúò. Ï Leake óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19 áéþíá õðÝèåôå üôé ç

áñ÷áßá ðüëç Ðéåñßò âñéóêüôáí óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ãåéôïíéêïý ÷ùñéïý ÍÝá ¸öåóï. ÐáñÜ ôéò áüñéóôåò éóôïñéêÝò

áíáöïñÝò, õðÜñ÷åé åäñáéùìÝíç ç Üðïøç óôïõò êáôïßêïõò üôé óôï ÷ùñéü ôïõò õðÞñ÷å êÜðïôå áñ÷áßá ðüëç.

ÌÜëéóôá ï ðñüóöáôá éäñõìÝíïò ðïëéôéóôéêüò óýëëïãïò ôïõ ÷ùñéïý öÝñåé ôïí ôßôëï «Ïé Ðßåñåò».

11 Ùò ìç óïâáñÞ åßíáé êáé ç Üðïøç üôé áðü ôçí Êïíôáñéþôéóóá ïé áñ÷áßïé Ìáêåäüíåò ðñïìçèåýïíôáí ôá êïíôÜñéá

ãéá ôá óôñáôéùôéêÜ ôïõò äüñáôá. Ðñïåêôåßíïíôáò üìùò áõôÝò ôéò áðüøåéò ïé êÜôïéêïé áðïöÜóéóáí ðñéí áðü ìåñéêÜ

÷ñüíéá ìåóïýíôïò ôïõ «ìáêåäïíéêïý» íá óôÞóïõí óôçí êåíôñéêÞ ðëáôåßá ôïõ ÷ùñéïý Ýíá ãëõðôü óýìðëåãìá

ìåãÜëùí äéáóôÜóåùí ðïõ ðáñéóôÜíåé ôï Ì. ÁëÝîáíäñï íá åêðáéäåýåé ôá ÜëïãÜ ôïõ. Ôï ôåñÜóôéï ãéá ôá äåäïìÝíá

ôçò ðëáôåßáò ãëõðôü, êáôáóêåõáóìÝíï áðü ëáúêüôñïðï êáëëéôÝ÷íç áðïôåëåß ðáñüëá áõôÜ Ýíá åíäéáöÝñïí

ôåêìÞñéï ôùí áéóèçôéêþí ðñïôéìÞóåùí êáé ôùí ãåíéêüôåñùí éäåïëïãéêþí áíáðáñáóôÜóåùí ôùí êáôïßêùí óå ìéá

óõãêåêñéìÝíç éóôïñéêÞ óõãêõñßá.

12 Ãéá ôçí Üðïøç áõôÞ âë. ÌÝíôæïòÁ., (1997), «Ç åêêëçóéáóôéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò Ðéåñßáò óôçí ðñþéìç âõæáíôéíÞ

ðåñßïäï», óôï: Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá ×ñüíéá, ó. 160· Ðáðáèáíáóßïõ, (2002:741 - 742, 792), üðïõ

êáé ïé ðçãÝò ðïõ óôçñßæïõí ôçí Üðïøç.

13 Âë. Ðáðáèáíáóßïõ, (2002:792) êáé Êüëëéáò ÔáîéÜñ÷çò, «Ôï Üëïãï óôï âõæáíôéíü êüóìï», óôï: Ôï ¢ëïãï. Óôç

Öýóç, ôïí Ìýèï, ôçí ÔÝ÷íç, ÅðôÜ ÇìÝñåò - Ç ÊáèçìåñéíÞ, 8 / 2 / 2004.

14 Âë.ËéÜððçò Â. (1999), Ç Ìáãïýëá, Ýôóé ãåííÞèçêå êáé îåêßíçóå, Ìáãïýëá: Êïéíüôçôá Ìáãïýëáò.

15ÁíáëõôéêÞ âéâëéïãñáößá ãéá ôïí íáü, âë. Ãñáßêïò, (2004â: 23, õðïó. 57).

16 Ãéá ôçí ôáîéíüìçóç ôùí åêðáéäåõôéêþí óôü÷ùí óå ãíùóôéêïýò, óõíáéóèçìáôéêïýò êáé øõ÷ïêéíçôéêïýò, âë.

Bloom S. B.- Krathwohl R. D., (1986), Ôáîéíïìßá äéäá÷ôéêþí óôü÷ùí, ôüìïò Á' Ãíùóôéêüò ôïìÝáò, ìåôöñ. Áë.

ËáìðñÜêç - Ðáãáíïý, Èåóóáëïíßêç: Êþäéêáò· Bloom S. B. - Krathwohl R. D., (1991), Ôáîéíïìßá äéäá÷ôéêþí

óôü÷ùí, ôüìïò Â' Óõíáéóèçìáôéêüò ôïìÝáò, Èåóóáëïíßêç: Êþäéêáò. Ç êñéôéêÞ ðïõ äÝ÷èçêå ôï óýóôçìá ôïõ Bloom

åíôïðßæåôáé êõñßùò óôï ìç÷áíéóôéêü êáé ôå÷íïêñáôéêü ôïõ ÷áñáêôÞñá êáé óôïí ðåñéïñéóìü ôçò óçìáóßáò ôçò

êïéíùíéêÞò äéÜóôáóçò ôçò ó÷ïëéêÞò ãíþóçò, âë. åíäåéêôéêÜ Íïýôóïò Ì., (1983), Äéäáêôéêïß óôü÷ïé êáé áíáëõôéêü

ðñüãñáììá,ÁèÞíá - ÃéÜííéíá:Äùäþíç.

20

12. ÐåñéâÜëëïí, åèíïãñáößá, åéêüíá, ðïëéôéóìüò . ÄéåðéóôçìïíéêÝò äéáóõíäÝóåéò

Ç áíáæÞôçóç ôùí ó÷Ýóåùí ðåñéâÜëëïíôïò êáé åèíïãñáöéêþí ìáñôõñéþí Þ

ðåñéâÜëëïíôïò êáé åéêïíéóôéêþí ðçãþí êáé ïé äõíáôüôçôåò åöáñìïãþí ôïõò óôçí

ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç ðáñáðÝìðåé Üìåóá óå ôñßá æçôÞìáôá. Ôá äýï ðñþôá ó÷åôßæïíôáé

ìå ôçí ïñïèÝôçóç ôïõ ðëáéóßïõ äéåðéóôçìïíéêþí ðñïóåããßóåùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáé ôçò

äéáóáöÞíéóçò êÜðïéùí ðñïáðáéôïýìåíùí åííïéþí êáé óõãêåêñéìÝíá ôïõ ãñáììáôéóìïý, ôïõ

ëüãïõ êáé ôïõ ðïëéôéóìïý. Óå êÜèå ìßá áðü áõôÝò ôéò Ýííïéåò áíôéóôïé÷ïýí ïé åéäéêüôåñåò

Ýííïéåò ôïõ ðåñéâáëëïíôéêïý ãñáììáôéóìïý, ôïõ ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ êáé ôùí

ðïëéôéóìéêþí ðáñáìÝôñùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Ôï ôñßôï æÞôçìá áöïñÜ ôç äéåñåýíçóç ôùí

ó÷Ýóåùí åèíïãñáößáò êáé ðåñéâÜëëïíôïò êáé ôùí ðñïåêôÜóåþí ôïõò óôï ÷þñï ôçò

ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò.

2.1. Ôï ðëáßóéï ôùí äéåðéóôçìïíéêþí ðñïóåããßóåùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò

Ç áíÜäõóç ôïõ äéåðéóôçìïíéêïý åðéóôçìïëïãéêïý ðåäßïõ Þôáí áðïôÝëåóìá ôùíïõãåíéêüôåñùí åîåëßîåùí óôçí åðéóôçìïíéêÞ óêÝøç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ 20 áé. Ç

áðïìÜêñõíóç áðü ôï èåôéêéóôéêü åðéóôçìïëïãéêü ðëáßóéï ôï äéÜóôçìá áõôü óõíïäåýôçêå

áðü ôç äçìéïõñãßá íÝùí åðéóôçìïëïãéêþí ðáñáäåéãìÜôùí. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç

ðåñßðôùóç ôïõ óõóôçìéêïý ðëáéóßïõ åðéóôçìïíéêÞò óêÝøçò áðü ôç äåêáåôßá ôïõ ´50 ê.å.,

ðïõ åðéêÝíôñùóå ôï åñåõíçôéêü åíäéáöÝñïí óôç ìåëÝôç ôùí öáéíïìÝíùí ùò êëåéóôþí

óõóôçìÜôùí êáé óôçí áíáêÜëõøç ôùí íüìùí ëåéôïõñãßáò ôïõò (Bertalanffy, 1976). Óôéò

åðüìåíåò äåêáåôßåò íÝåò áðüøåéò Ýóôñåøáí ôï åðéóôçìïëïãéêü åíäéáöÝñïí óå ðåñéóóüôåñï

åñìçíåõôéêÝò êáé ó÷åôéóôéêÝò ðñïóåããßóåéò êáé óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò ùò

óõíå÷þò ìåôáâáëëüìåíïõ êáé áíáêáôáóêåõáæüìåíïõ öáéíïìÝíïõ.

Ôï äéåðéóôçìïíéêü (interdisciplinary) åðéóôçìïëïãéêü ðáñÜäåéãìá äéáìïñöþèçêå ìåôÜïõôá ìÝóá ôïõ 20 áé. ìå ôçí áíôßèåóç ðñïò ôç ãñáììéêÞ êáé áðüëõôá áéôéþäç õöÞ ôçò

åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò. ÅðéêñÜôçóå üëï êáé ðåñéóóüôåñï ç áíôßëçøç üôé ïé åðéóôÞìåò Ý÷ïõí

óõìðëçñùìáôéêü ñüëï óôçí åðßëõóç ôùí ðñïâëçìÜôùí êáé üôé ìüíï ìÝóá áðü ôç

óõíåñãáóßá ôïõò, ôüóï óôï åðßðåäï ôçò áíôáëëáãÞò ãíþóåùí üóï êõñßùò óôï åðßðåäï ôçò

ìåèïäïëïãßáò, ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß Ýíá óýã÷ñïíï êáé âéþóéìï åðéóôçìïëïãéêü

ðáñÜäåéãìá.

Óôéò åðéóôÞìåò ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôï ðåñéâÜëëïí, ç óôñïöÞ ðñïò ôï äéåðéóôçìïíéêü

åðéóôçìïëïãéêü ðáñÜäåéãìá îåêßíçóå Þäç áðü ôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘70, üðùò áõôü

ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå áðü ôá åðßóçìá äéáêçñõêôéêÜ êåßìåíá (×Üñôá Âåëéãñáäßïõ

1975, ÄéáêÞñõîç ôçò Ôéöëßäáò 1977 ê.ë.ð.), áíôéêáèéóôþíôáò ôéò áõôüíïìåò (disciplinary)

21

ðñïóåããßóåéò, ïé ïðïßåò äåí Þôáí óå èÝóç íá âñïõí ëýóåéò óå ðñïâëÞìáôá ðïõ

äçìéïõñãïýóáí ïé íÝåò ðåñéâáëëïíôéêÝò óõíèÞêåò. Ç öýóç áíôéìåôùðßóôçêå, ùò åíéáßï

óýíïëï öõóéêþí êáé áíèñùðïãåíþí ëåéôïõñãéþí, ïé ïðïßåò áëëçëåðéäñïýí, óõãêñïôþíôáò

åîïëïêëÞñïõ íÝåò óõíèÝóåéò, üðïõ ôï üëïí åßíáé ðåñéóóüôåñï áðü ôï Üèñïéóìá ôùí ìåñþí

(Clarke, 1993).

Ïé íÝåò äéåðéóôçìïíéêÝò ðñïóåããßóåéò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò åðçñÝáóáí Üìåóá êáé ôéò

êáôåõèýíóåéò ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò. ÕéïèåôÞèçêáí äéåðéóôçìïíéêÝò

êáôåõèýíóåéò óôï ó÷åäéáóìü ôùí ðñïãñáììÜôùí ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò, ïé ïðïßåò.åìðëïýôéóáí ôéò âéùìáôéêÝò ìåèïäïëïãßåò, üðùò ôçò ìåèüäïõ poject (Frey, 1986

×ñõóáößäçò, 1998) ìå íÝåò äéäáêôéêÝò ðñáêôéêÝò. Ç áíÜäõóç åðßóçò íÝùí ÷þñùí

ðåñéâáëëïíôéêÞò Ýñåõíáò, üðùò ôçò áåéöüñïõ áíÜðôõîçò (sustainable development)

óôçñß÷èçêå óå ìåãÜëï âáèìü óå äéåðéóôçìïíéêÜ åñãáëåßá êáé áðïôåëåß óÞìåñá Ýíá íÝï ðåäßï

åðéäéþîåùí óôï ÷þñï ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò (åíäåéêôéêÜ Redclift, 2000).

ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç áíôéìåôþðéóç ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí æçôçìÜôùí õðïâïçèÞèçêå

óçìáíôéêÜ áðü ôçí õéïèÝôçóç ôïõ äéåðéóôçìïíéêïý ðáñáäåßãìáôïò, áðü ôç äåêáåôßá ôïõ '90

ê.å. äçìéïõñãÞèçêáí ðïëëÜ åñùôÞìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôïõ. ¸íá áðü

áõôÜ Þôáí ç äõíáôüôçôá óõãêñüôçóçò ìéáò ðñáãìáôéêÜ äéåðéóôçìïíéêÞò ìåèïäïëïãßáò êé ü÷é

áðëÜ ç ìç÷áíéóôéêÞ óõíÝíùóç åñãáëåßùí êáé åííïéþí äáíåéóìÝíùí áðü ôéò áíåîÜñôçôåò

2åðéóôÞìåò .

Ç ðáñáðÜíù êñéôéêÞ äå åß÷å ùò óôü÷ï ôçí áíáôñïðÞ ôïõ äéåðéóôçìïíéêïý

ðáñáäåßãìáôïò, ðñïò üöåëïò ôïõ ðáëáéüôåñïõ áõôüíïìïõ ìïíôÝëïõ, áëëÜ ôçí åðÝêôáóÞ ôïõ

óå íÝá åñåõíçôéêÜ ðåäßá, ðïõ óõíäÝèçêáí áìåóüôåñá ìå ôçí êïéíùíéêÞ äéÜóôáóç ôçò

åðéóôÞìçò. Ï íÝïò åðéóôçìïëïãéêüò ÷þñïò ðïõ äéáìïñöþèçêå õðü ôï ðñßóìá áõôÞò ôçò

êñéôéêÞò Þôáí ç äéá-åðéóôçìïíéêüôçôá (transdisciplinary), ðïõ óôü÷åõóå óôç «äéÜëõóç» ôùí

äéá÷ùñéóôéêþí ïñßùí ìåôáîý ôùí åðéóôçìþí êáé óôçí áíáêÜëõøç ôùí êïéíþí áöåôçñéáêþí

ôïõò åííïéþí. Âáóéêïß åðßóçò óôü÷ïé Þôáí ïé äéáóõíäÝóåéò ôçò «áêáäçìáúêÞò» ãíþóçò ìå ôçí

êïéíùíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ôçí áéóèçôéêÞ, ôçí ôÝ÷íç, ôç äéáßóèçóç, ôçí çèéêÞ, ôç ìåôáöõóéêÞ

êáé ãåíéêüôåñá ìå üëåò ôéò ìïñöÝò ðïëéôéóìéêÞò åìðåéñßáò, ðïõ áíÝðôõîå ï Üíèñùðïò ãéá íá

3åñìçíåýóåé ôçí ðñáãìáôéêüôçôá .

2.2. Ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò, ãñáììáôéóìüò êáé ðïëéôéóìéêÝò óðïõäÝò

¸íá íÝï ðåäßï äéåðéóôçìïíéêþí ðñïóåããßóåùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò åßíáé ïé

äéáóõíäÝóåéò ìå ôéò êïéíùíéêÝò, áíèñùðéóôéêÝò êáé ðïëéôéóìéêÝò óðïõäÝò. Ãßíåôáé üëï êáé

ðåñéóóüôåñï êáôáíïçôü óå üëïõò üóïõò åìðëÝêïíôáé ìå ôï ðåñéâÜëëïí (áêôéâéóôÝò,

ðïëéôéêïýò ê.ë.ð.) üôé äåí åßíáé áðëÜ ç ôå÷íïëïãßá ðïõ êáèïñßæåé ôçí áíèñþðéíç åðßäñáóç

22

óôï ðåñéâÜëëïí, áëëÜ ï óõíäõáóìüò ôå÷íïëïãßáò ìå ôéò ïéêïíïìéêÝò áîßåò, çèéêÜ óôåñåüôõðá,

ðïëéôéêÝò éäåïëïãßåò, èñçóêåõôéêÝò óõìâÜóåéò, ðñáêôéêÞ ãíþóç ê.ë.ð. (Milton, 1993: 5).

Ãßíåôáé åðßóçò ïëïÝíá êáé ðéï êáôáíïçôü üôé åêåßíïé ïé ïðïßïé ðåñéóóüôåñï åðçñåÜæïõí ôïí

êáèïñéóìü ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí åõèõíþí êáé ðïëéôéêþí åßíáé åêåßíïé ïé ïðïßïé ìðïñïýí íá

÷ñçóéìïðïéÞóïõí ìå áðïôåëåóìáôéêüôåñï ôñüðï ôá åñãáëåßá ôïõ ëüãïõ (ùò êïéíùíéêÞò

óçìåéùôéêÞò, âë. ðáñáêÜôù). Ôá åñãáëåßá áõôÜ ðïéêßëïõí áðü ôï Ýíá ðïëéôéóìéêü ðëáßóéï óå

Üëëï, óõìðåñéëáìâÜíoíáò ôá ìÝóá åðéêïéíùíßáò, ôïõò ìç÷áíéóìïýò ôçò ôõðéêÞò êáé Üôõðçò

åêðáßäåõóçò, ôç äéáöÞìéóç, ôá ìÝóá äéáóêÝäáóçò êáé ôá ðïëéôéêÜ ëüìðé. Ðåñéâáëëïíôéêïß

áêôéâéóôÝò, ôïðéêïß ðåñéâáëëïíôïëüãïé ê.ë.ð., üëï êáé ðåñéóóüôåñï ðñïóðáèïýí íá

÷ñçóéìïðïéÞóïõí áõôÜ ôá ìÝóá ãéá ôçí åðßôåõîç ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí ôïõò óôü÷ùí.

Ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò Ý÷ïõí ïñãáíùèåß åñåõíçôéêÜ ðñïãñÜììáôá, ðïõ ãåöõñþíïõí

ôï ÷Üóìá áíÜìåóá óôéò öõóéêÝò êáé ôéò êïéíùíéêÝò åðéóôÞìåò, ìå ðïëý êáëÜ áðïôåëÝóìáôá óå

ôïìåßò üðùò ôï ðåñéâÜëëïí êáé ï ðïëéôéóìüò (Redclift - Woodgate, 2000).

Ãéá ôçí ïñïèÝôçóç üìùò áõôïý ôïõ ðåäßïõ óçìáíôéêü ñüëï ðáßæïõí ôñåéò âáóéêÝò

åðéóôçìïëïãéêÝò ðåñéï÷Ýò êáé Ýííïéåò, ïé ïðïßåò ìïñöïðïéÞèçêáí ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò: ç

Ýííïéá ôïõ ãñáììáôéóìïý, ç ãëùóóïëïãéêÞ óôñïöÞ ôçò åðéóôÞìçò êáé ïé ðïëéôéóìéêÝò

óðïõäÝò.

Ç Ýííïéá ôïõ ãñáììáôéóìïý (literacy) ùò éêáíüôçôá åðéêïéíùíßáò óå ðïéêßëåò

ðåñéóôÜóåéò åðéêïéíùíßáò, áðïôåëåóìáôéêÞò Ýíôáîçò óå ðïéêßëá êïéíùíéêÜ ðåñéâÜëëïíôá êáé

äçìéïõñãéêÞò ÷ñÞóçò ôùí ðïéêßëùí åðéêïéíùíéáêþí êùäßêùí óå äéÜöïñá ðïëéôéóìéêÜ êáé

êïéíùíéêÜ óõìöñáæüìåíá (Ong, 1997), ïñïèåôÞèçêå éóôïñéêÜ ìå âÜóç äýï ÷ùñéóôÝò

êáôåõèýíóåéò (Baynham, 2002: 11 - 53). Ç ðñþôç áöïñÜ ôï ëåéôïõñãéêü ãñáììáôéóìü êáé

ó÷åôßæåôáé áðïêëåéóôéêÜ ìå ôçí áíáæÞôçóç ôñüðùí êáëëéÝñãåéáò äåîéïôÞôùí, ïé ïðïßåò

âïçèïýí ôá Üôïìá íá áíôáðïêñéèïýí óôéò ãåíéêüôåñåò êïéíùíéêÝò áðáéôÞóåéò óôï åðßðåäï ôçò

áãïñÜò åñãáóßáò. Ç äåýôåñç êáé ïõóéáóôéêüôåñç áöïñÜ ôïí êñéôéêü ãñáììáôéóìü êáé

ó÷åôßæåôáé ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò êñéôéêÞò éêáíüôçôáò ôùí áôüìùí Ýíáíôé ôùí êõñßáñ÷ùí

ìïñöþí ãñáììáôéóìïý, ç åõáéóèçôïðïßçóÞ ôïõò óå êñßóéìá êïéíùíéêÜ æçôÞìáôá êáé ç

ðáñï÷Þ êáôÜëëçëùí åöïäßùí, ãéá ôçí êáôáíüçóç êáé ôï ìåôáó÷çìáôéóìü ôùí ßäéùí ôùí

èåóìïèåôçìÝíùí ìïñöþí ãñáììáôéóìïý (Ìçôóéêïðïýëïõ, 2000).

Áíôßóôïé÷á óå êÜèå åðéóôçìïíéêü ðåäßï äéáìïñöþíïíôáé êáé áíÜëïãåò åðéäéþîåéò ãéá

ëåéôïõñãéêü Þ êñéôéêü ãñáììáôéóìü. Óôéò ðåñéâáëëïíôéêÝò óðïõäÝò áñ÷éêÜ, Þäç áðü ôç

äåêáåôßá ôïõ '60, õéïèåôÞèçêáí ìïíôÝëá ëåéôïõñãéêïý ãñáììáôéóìïý ìå Ýìöáóç óôçí

áðüêôçóç äåîéïôÞôùí êáé óôü÷ï ôçí áíÜëçøç äñÜóåùí äéáôÞñçóçò êáé âåëôßùóçò ôçò

ðïéüôçôáò ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí óõóôçìÜôùí (Disinger - Roth, 1992). Áñãüôåñá ï

ðåñéâáëëïíôéêüò ãñáììáôéóìüò ðñïóáíáôïëßóôçêå óå êñéôéêÜ ìïíôÝëá õðïâïçèïýìåíïò

23

áðü ôçí êñéôéêÞ óôñïöÞ ôïõ åðéóôçìïíéêïý ãñáììáôéóìïý êáé ôç ìåëÝôç ôïõ ñüëïõ ôçò

ãëþóóáò óôçí åðßãíùóç êáé êáôáíüçóç ôïõ åðéóôçìïíéêïý ëüãïõ (Êüêêïôáò ê.á., 2004). Ïé

Ýñåõíåò óôïí ôïìÝá ôïõ åðéóôçìïíéêïý êñéôéêïý ãñáììáôéóìïý ãéá ôï ñüëï ôïõ ëüãïõ

åðçñåÜóôçêáí Üìåóá áðü ôéò åîåëßîåéò óôçí êïéíùíéïãëùóóïëïãßá êáé ôçí íÝá ïñïèÝôçóç

ôçò Ýííïéáò ôïõ ëüãïõ.

4Ç Ýííïéá ôïõ ëüãïõ (discourse) üðùò äéáìïñöþèçêå óôç ãëùóóïëïãßá áðü ôç

äåêáåôßá ôïõ '70 ê.å. ó÷åôßæåôáé ìå ôï óõóôçìáôéêü ðëáßóéï ðáñáäï÷þí, ðïõ åêöñÜæïõí ôá

íïÞìáôá êáé ôéò áîßåò åíüò èåóìïý åíôüò ôùí êïéíùíéêþí ôïõò óõìöñáæïìÝíùí. ÄéÜöïñá

åñìçíåõôéêÜ åñãáëåßá ôïõ ëüãïõ ùò êïéíùíéêÞò ðñáêôéêÞò áíáðôý÷èçêáí êõñßùò áðü ôçí

êïéíùíéïãëùóóïëïãßá, üðùò ç êñéôéêÞ áíÜëõóç ëüãïõ (Fairclough, 1996), ç èåùñßá ôçò

ðïëõôñïðéêüôçôáò (Kress - Leeuwen, 2001á), ç èåùñßá ôçò ãëþóóáò ùò êïéíùíéêÞò

óçìåéùôéêÞò (Halliday, 1978), êáé êõñßùò üóïí áöïñÜ ôéò äéáóõíäÝóåéò ìå ôï ðåäßï ôùí

èåôéêþí åðéóôçìþí, ïé èåùñßåò ãéá ôç ãëùóóïëïãéêÞ õöÞ ôçò åðéóôÞìçò êáé ç óçìåéùôéêÞ

áíôéìåôþðéóç ôïõ åðéóôçìïíéêïý ëüãïõ. Ïé ôåëåõôáßåò áõôÝò áðüøåéò èá ìðïñïýóáí íá

óõíïøéóôïýí óôçí Üðïøç üôé ç ãëþóóá åßíáé Ýíá èåìåëéþäåò åñãáëåßï äüìçóçò ôçò.åðéóôÞìçò êáé üôé åí ôÝëåé ç óýã÷ñïíç åðéóôÞìç åßíáé ìßá ôå÷íïëïãßá ôïõ ëüãïõ (Lemke, 1990

Halliday - Martin, 1993).

¼ðùò êÜèå åðéóôçìïíéêüò ëüãïò Ýôóé êáé ï ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò ïñßæåôáé ùò

äéáäéêáóßá êáé ùò ïõóßá. Ìå ôçí ðñþôç Ýííïéá (äéáäéêáóßá) óõíäÝåôáé ìå ôçí êïéíùíéêÞ

ðñáãìáôéêüôçôá êáé ôçí åðéêïéíùíßá. Ìå ôç äåýôåñç Ýííïéá (ïõóßá) óõíäÝåôáé ìå ôï

ðåñéå÷üìåíü ôïõ êáé ìå ôïí ôýðï ôçò ãëþóóáò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. Ï ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò

åßíáé ëüãïò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ìå ôçí Ýííïéá üìùò üôé äéáóõíäÝåé óõã÷ñüíùò ôçí åðéêïéíùíßá

ìå ôï ðåñéâÜëëïí êáé ôç äéáäéêáóßá ìå ôçí ïðïßá êáôáíïïýìå ôï ðåñéâÜëëïí ìÝóù áõôÞò ôçò

åðéêïéíùíßáò (Milton, 1993: 8).

Ç Üðïøç áõôÞ ðåñß ôïõ ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ ðáñïõóéÜæåé ðïëëÝò ïìïéüôçôåò ìå ôçí.ðéï ãíùóôÞ áíèñùðïëïãéêÞ Ýííïéá ôçí Ýííïéá ôïõ «ðïëéôéóìïý». ¼ðùò ï ðåñéâáëëïíôéêüò

ëüãïò Ýôóé êáé ï ðïëéôéóìüò åßíáé óõã÷ñüíùò äéáäéêáóßá êáé ïõóßá (Milton, 1993: 8). ÅðéðëÝïí

ïé óýã÷ñïíåò åðéóôçìïëïãéêÝò åîåëßîåéò êáé ç áíÜäõóç ôïõ ðåäßïõ ôùí ðïëéôéóìéêþí.óðïõäþí ðñïóÝäùóáí íÝåò äõíáôüôçôåò åñìçíåéþí ôïõ ðïëéôéóìïý ùò «êåéìÝíïõ» «éóôïý»

óçìáóéþí ðïõ Ý÷åé õöÜíåé ï Üíèñùðïò êáé áíáðáñáóôáôéêïý óõóôÞìáôïò, ðïõ äïìåßôáé

ðïéïôéêÜ ìÝóá óå óõãêåêñéìÝíá êïéíùíéêÜ óõìöñáæüìåíá. «[O ðïëéôéóìüò] äåí åßíáé ìéá

äýíáìç, êÜôé äçëáäÞ ðïõ èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß áßôéï ôùí êïéíùíéêþí óõìâÜíôùí,.óõìðåñéöïñþí, èåóìþí Þ äéáäéêáóéþí åßíáé Ýíá óõìöñáæüìåíï êÜôé óôï ðëáßóéï ôïõ ïðïßïõ

ìðïñïýí ìå ôñüðï êáôÜëëçëï -äçëáäÞ ðõêíü- íá ðåñéãñáöïýí» (Geertz, 2003: 26). Ï

ðïëéôéóìüò ùò íïçìáôéêÞ êáôçãïñßá ôïõ õëéêïý êüóìïõ ðåñéëáìâÜíåé ôç ãëþóóá, ôéò

24

.áíèñþðéíåò äéáäñÜóåéò êáé ôï ðåñéâÜëëïí êïéíùíéêü êáé öõóéêü.

Óõíåðþò, ëüãïò, ðïëéôéóìüò êáé ðåñéâÜëëïí åßíáé Ýííïéåò ðïõ áëëçëåðéäñïýí

óõíå÷þò. Ôï åíäéáöÝñïí ãéá ôïí ôñüðï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ãëþóóá óå ïñéóìÝíá ðëáßóéá

ãéá ôç äçìéïõñãßá íïÞìáôïò, ïäÞãçóå ïñéóìÝíïõò åñåõíçôÝò óôçí Üðïøç üôé åßíáé áäýíáôï íá

åîåôÜæåôáé ï ðïëéôéóìüò Þ ôï ðåñéâÜëëïí ÷ùñßò íá åñåõíþíôáé ïé ãëùóóéêÝò äéáäéêáóßåò ìÝóù

ôùí ïðïßùí êáôáóêåõÜæïíôáé. Ç åèíïãñáößá ôçò åðéêïéíùíßáò (ãíùóôÞ êáé ìå ôïí üñï

«áíèñùðïëïãéêÞ ãëùóóïëïãßá») Þôáí Ýíáò áðü ôïõò åðéóôçìïëïãéêïýò ÷þñïõò ðïõ

áíáäýèçêå ìÝóá áðü áõôÝò ôéò áðüøåéò ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ãëþóóáò êáé ðïëéôéóìïý (Gumperz -

Hymes, 1972).

Áíôßóôïé÷á ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò ìåëåôÞèçêå óõóôçìáôéêüôåñá ç ëåéôïõñãßá ôïõ

ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ åíôüò óõãêåêñéìÝíùí ðïëéôéóìéêþí óõíèçêþí óôçí êáôáóêåõÞ ôùí

ðåñéâáëëïíôéêþí áíôéëÞøåùí. ÂÝâáéá åßíáé õðáñêôüò ï êßíäõíïò ðáñüìïéåò èÝóåéò íá

ïäçãÞóïõí óå ìßá åíôåëþò «ó÷åôéêéóôéêÞ» ðåñéâáëëïíôéêÞ åðéóôçìïëïãßá. ¸÷ïõí üìùò

äéáôõðùèåß äéÜöïñåò áíôéóôáèìéóôéêÝò áðüøåéò, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá áðü ôï ÷þñï ôçò

μåôá-èåμåëéùôéóôéêÞò (post - foundationalist) åðéóôçμïëïãßáò, ïé ïðïßåò áí êáé ôïíßæïõí ôç

óõìâïëÞ ôùí ðåäßùí ôçò ãëþóóáò, ôçò ôÝ÷íçò, ôùí íïïôñïðéþí êáé ãåíéêüôåñá ôùí

ðïëéôéóìéêþí óôïé÷åßùí óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ áöýðíéóç åí ôïýôïéò äåí áñíïýíôáé ôçí ýðáñîç

ôçò åîùôåñéêÞò ðñáãμáôéêüôçôáò êáé ôçò ñåáëéóôéêÞò ôçò õöÞò (Stables, 2001).

Ùóôüóï åßôå ìå ôç ìïñöÞ ôùí «ó÷åôéêéóôéêþí» áðüøåùí ðåñß êáôáóêåõÞò ôïõ

ðåñéâÜëëïíôïò åßôå ìå ôç ìïñöÞ ðåñéóóüôåñï ðñáãìáôéóôéêþí èåùñÞóåùí, ôï ðåñéâÜëëïí

êáé åéäéêüôåñá ç ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç èá ðñÝðåé íá îåðåñÜóåé ôçí ìïíüðëåõñç

áíôßëçøç üôé õðÜñ÷åé äéá÷ùñéóìüò áíÜìåóá óôï öõóéêü êáé óôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí.

Óå áíôßèåóç ìå ôç ìïíïìÝñåéá ôïõ áõôüíïìïõ ìïíôÝëïõ èá ðñÝðåé íá äïèåß Ýìöáóç óôçí

ïëéóôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ùò äéåðéóôçìïíéêïý ðåäßïõ öõóéêþí êáé

áíèñùðïãåíþí áëëçëåðéäñÜóåùí. Ç Üðïøç áõôÞ ìáò ïäçãåß óôï ôñßôï æÞôçìá ðïõ

ðñáãìáôåõüìáóôå, äçëáäÞ ôùí ó÷Ýóåùí åèíïãñáößáò êáé ðåñéâÜëëïíôïò êáé ôùí

ðñïåêôÜóåþí ôçò óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç.

2.3. Åèíïãñáößá êáé ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò

Ç üëç ñçôïñéêÞ ôïõ ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ óÞìåñá êõñßùò üóïí áöïñÜ ôéò

èåóìïðïéçìÝíåò åêöïñÝò ôïõ (åðßóçìåò äéáêçñýîåéò, áêáäçìáúêüò ëüãïò ê.ë.ð.) äçìéïõñãåß

ðïëëÜ åñùôÞìáôá ùò ðñïò ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôïõ. Åíþ èÝôåé õðü ðñáãìÜôåõóç ôá

óçìåñéíÜ êáßñéá æçôÞìáôá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, üðùò ôùí êñáôéêþí íïìïèåôéêþí áóõíåðåéþí,

ôïõ ðåñéïñéóìïý ÷ñÞóçò ôùí áíôéðåñéâáëëïíôéêþí âéïìç÷áíéêþí ïõóéþí ê.ï.ê., ðïëëÜ Üëëá

æçôÞìáôá ìÝíïõí ìåôÝùñá. Ãéá ðáñÜäåéãìá åíþ óôç äéáêÞñõîç ôïõ Ñßï (1992) ôßèåôáé

25

åðéôáêôéêÜ ôï æÞôçìá ôùí ó÷Ýóåùí áíèñþðïõ êáé öýóçò, ùò ëýóç ðñïôåßíåôáé ç áüñéóôç

áíáöïñÜ óôç äçìéïõñãßá ó÷Ýóåùí «áñìïíßáò» áíÜìåóá óôçí áíèñþðéíç ðáñáãùãéêüôçôá

êáé óôç äéáôÞñçóç ôçò öýóçò. Ìå ðïéï ôñüðï üìùò ìðïñåß íá óõíõðÜñîåé óå ðñáêôéêü

åðßðåäï ç Ýííïéá ôçò ðáñáãùãéêüôçôáò ìå ôçí Ýííïéá ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò «áñìïíßáò»;

(Redclift, 2000). Åðßóçò, üóïí áöïñÜ ôï åðéóôçìïëïãéêü åðßðåäï, ç åðéêÝíôñùóç ôùí

ðåñéâáëëïíôéêþí óðïõäþí óôç ìåèïäïëïãßá êõñßùò ôùí èåôéêþí åðéóôçìþí äçìéïõñãåß Ýíá

ïñèïëïãéóôéêü ðëáßóéï ðñïóÝããéóçò ôùí ðñïâëçìÜôùí. ¼ìùò ìå ðïéïõò ôñüðïõò ìðïñåß íá

óõó÷åôéóôåß ç ïñèïëïãéóôéêÞ ðñáêôéêÞ ìå ôçí áíáìößâïëá êïéíùíéêÞ äéÜóôáóç ôùí

ðåñéâáëëïíôéêþí èåìÜôùí;ÄçëáäÞ ðþò åßíáé äõíáôüí íá áðïêëåéóôåß ç ðïëéôéóìéêÞ êáé çèéêÞ

äéÜóôáóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôç óôéãìÞ üðïõ ðïëëÜ áðü ôá ðñïâëÞìáôá åêêéíïýí áðü ôïí

ßäéï ôïí Üíèñùðï êáé ôéò ðïëéôéóìéêÝò íïïôñïðßåò ðïõ äéáìïñöþíåé ;

Ïé èåóìïðïéçìÝíïé ðåñéâáëëïíôéêïß ëüãïé, ôïõò ïðïßïõò êÜðïéïé åñåõíçôÝò ôïýò

5ïíïìÜæïõí «ðåñéâáëëïíôéêÜ projects» , ëåéôïõñãïýí ðïëëÝò öïñÝò ùò ðáãéùìÝíá

óõóôÞìáôá áíáðáñáãùãÞò ëáíèáóìÝíùí ðåñéâáëëïíôéêþí íïïôñïðéþí. Ãéá íá

ëåéôïõñãÞóïõí áðïôåëåóìáôéêÜ èá ðñÝðåé íá õéïèåôÞóïõí ðñáêôéêÝò áëëáãþí. Óå áõôÞí ôçí

êáôåýèõíóç ïõóéáóôéêÞ ìðïñåß íá åßíáé ç óõìâïëÞ ôùí êïéíùíéêþí åðéóôçìþí êáé åéäéêüôåñá

6ôçò áíèñùðïëïãßáò êáé ôçò ðïëéôéóìéêÞò áíèñùðïëïãßáò .

Må äåäïìÝíç ôçí Üðïøç üôé ïé áíèñùðïëüãïé áó÷ïëïýíôáé ìå èÝìáôá ôïõ ðáñåëèüíôïò

ðáñÜ ôïõ ìÝëëïíôïò, åßíáé äýóêïëï íá öáíôáóôåß êáíåßò ôç óõìâïëÞ ôïõò óôïí

ðåñéâáëëïíôéêü ëüãï, ï ïðïßïò óôï÷åýåé óôç ëýóç ôïõ ðåñéâáëëïíôéêïý ðñïâëÞìáôïò óôï

ìÝëëïí. Ôé Üñáãå èá ìðïñïýóå üìùò íá óõíåéóöÝñåé ç áíèñùðïëïãßá óôç óõæÞôçóç ãéá ôï

ìÝëëïí ôçò æùÞò óôç ãç; Ãéá íá áðáíôçèïýí ðáñüìïéá åñùôÞìáôá èá ðñÝðåé íá

äéáóáöçíéóôïýí ôñßá æçôÞìáôá. Ç ó÷Ýóç ôçò áíèñùðïëïãßáò ìå ôï ðåñéâÜëëïí, ç óõìâïëÞ

ôçò ðïëéôéóìéêÞò áíÜëõóçò êáé ôçò åèíïãñáöéêÞò ìåèüäïõ óôïí ðåñéâáëëïíôéêü ëüãï.

Ôï ðñþôï æÞôçìá áöïñÜ ôç óõìâïëÞ ôçò áíèñùðïëïãßáò óôïí ðåñéâáëëïíôéêü ëüãï. Ç

óõìâïëÞ áõôÞ ìðïñåß íá ðñáãìáôïðïéçèåß ìÝóá áðü äýï êáôåõèýíóåéò. Ðñþôïí, ìÝóù ôçò

åêìåôÜëëåõóçò ôçò áíèñùðïëïãéêÞò ãíþóçò óôçí áíôéìåôþðéóç ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí

ðñïâëçìÜôùí êáé äåýôåñïí, ìÝóù ôçò áíèñùðïëïãéêÞò ðñïóÝããéóçò áõôïý êáèáõôïý ôïõ

ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ ìå óôü÷ï ôçí áíÜðôõîç ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò óêÝøçò .

Ãéá ôï ðñþôï èÝìá, ôçò óõìâïëÞò ôçò áíèñùðïëïãßáò óôç äéåõèÝôçóç ôùí

ðåñéâáëëïíôéêþí ðñïâëçìÜôùí, ôßèåôáé ôï æÞôçìá ôçò äéá÷åßñéóçò ôçò óõóóùñåõìÝíçò

áíèñùðïëïãéêÞò ãíþóçò óôçí áíáæÞôçóç ôçò ó÷Ýóçò ðïëéôéóìïý êáé ðåñéâÜëëïíôïò. Ãéá

ðïëëïýò áíèñùðïëüãïõò ç ïéêïëïãßá Ý÷åé ãßíåé ìÝñïò ôçò åñãáóßáò ôïõò (âë. åíäåéêôéêÜ

Ingold, 1992). Ïé áíèñùðïëïãéêÝò áíôéëÞøåéò ó÷åôéêÜ ìå ôç ó÷Ýóç ðïëéôéóìïý ðåñéâÜëëïíôïò

ðïéêßëïõí áíÜëïãá ìå ôç âáñýôçôá ðïõ äßíïõí óôéò Ýííïéåò ôçò áëëçëåðßäñáóçò Þ

26

7ðñïóáñìïãÞò áíèñþðïõ - ðåñéâÜëëïíôïò . Êáé óôéò äýï üìùò ðåñéðôþóåéò ï ðïëéôéóìüò

áíÜãåôáé óå ïéêïëïãéêü ìç÷áíéóìü (Ingold, 1992: 39) êáé áíáëõôéêü ðåäßï, ðïõ óõìâÜëëåé

óôïí ðåñéâáëëïíôéêü ëüãï.

Ôï æÞôçìá ôçò áíèñùðïëïãéêÞò óõìâïëÞò óôç èåùñçôéêÞ åíäõíÜìùóç ôïõ

ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ ðáñáðÝìðåé óå êïéíùíéêÝò óõíéóôþóåò. Óå êïéíùíéêü åðßðåäï ï

ðåñéâáëëïíôéêüò ëüãïò åðéäéþêåé ôçí áëëáãÞ êáèéåñùìÝíùí êïéíùíéêþí áíôéëÞøåùí. Ïé

ìåãÜëåò üìùò «åðáíáóôÜóåéò» ÷ñåéÜæïíôáé éó÷õñÜ éäåïëïãéêÜ üðëá. ÁõôÜ ìðïñåß íá ôá

ðñïóöÝñåé ç ìáêñü÷ñïíç åðéóôçìïëïãéêÞ åìðåéñßá ôçò áíèñùðïëïãßáò êáé ôá åñåõíçôéêÜ

ôçò åñãáëåßá, üðùò ç ðïëéôéóìéêÞ áíÜëõóç, ïé áñ÷Ýò ôçò ðïëéôéóìéêÞò ó÷åôéêüôçôáò êáé ôçò

8«óõóôçìáôéêÞò áìöéâïëßáò» . Ãéá ðáñÜäåéãìá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç ðåñßðôùóç ÷ñÞóçò ôçò

ðïëéôéóìéêÞò ó÷åôéêüôçôáò áðü ôïí Hunter, åíüò ðñùôåñãÜôç ôçò Greenpeace. Ï Hunter

èåùñïýóå óçìáíôéêü óôïé÷åßï óôçí ðñïóðÜèåéá áíÜëçøçò äñÜóåùí ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ

ðåñéâÜëëïíôïò ôçí êáôáíüçóç ôùí áíôßèåôùí êïéíùíéêþí áðüøåùí åöáñìüæïíôáò ùò

ìåèïäïëïãéêü, áíáëõôéêü åñãáëåßï ôçí ðáñáðÜíù áíèñùðïëïãéêÞ áñ÷Þ (Milton, 1993: 7).

ÏõóéáóôéêÞ ìðïñåß íá åßíáé ç óõìâïëÞ ôçò áíèñùðïëïãßáò óôïí ðåñéâáëëïíôéêü ëüãï

ìÝóù ôçò Ýííïéáò ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôçò ðïëéôéóìéêÞò áíÜëõóçò, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ôéò

ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò ï ðïëéôéóìüò áðïôÝëåóå ðåäßï Ýñåõíáò ôïõ éäéáßôåñïõ êëÜäïõ ôùí

9ðïëéôéóìéêþí óðïõäþí Èá ðñÝðåé üìùò íá äéáóáöçíéóôïýí äýï æçôÞìáôá. Ðñþôïí, üôé ç

óõìâïëÞ ôçò áíèñùðïëïãßáò óôïí ðåñéâáëëïíôéêü ëüãï åîáñôÜôáé áðü ôçí áíôéìåôþðéóç

ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí èåìÜôùí ùò ðïëéôéóìéêÞò õöÞò èÝìáôá êáé äåýôåñïí, üôé ï ðïëéôéóìüò

ðáßæåé óçìáíôéêü ñüëï óôéò ó÷Ýóåéò áíèñþðïõ - ðåñéâÜëëïíôïò.

Ç áíÜëõóç ôïõ ðïëéôéóìïý ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ìÝóù èåùñçôéêþí, üðùò ï Habermas Þ

ï Giddens, åðéêåíôñþèçêå óôçí ðñáîéáêÞ ôïõ ðëåõñÜ. ÈåùñÞèçêå ùò äéáäéêáóßá ìå ôçí

ïðïßá ç êïéíùíéêÞ ðñáêôéêÞ óõãêñïôåßôáé áëëÜ êáé ìåôáìïñöþíåôáé áõôïýóéá, ìå êýñéï

ìç÷áíéóìü ôçí åðéêïéíùíßá. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï óõãêñïôåßôáé ç Ýííïéá ôïõ ëüãïõ, ùò

óõóôçìáôéêïý óõíüëïõ ðáñáäï÷þí, ðïõ áõôïêáèïñßæåôáé ìÝóá óå óõãêåêñéìÝíá êïéíùíéêÜ

óõìöñáæüìåíá ìå Üîïíá ôçí åðéêïéíùíßá. ÊÜðïéïé åñåõíçôÝò ðñïôåßíïõí ôçí áíôéìåôþðéóç

ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ùò äéá-ðïëéôéóìéêïý ëüãïõ (trans - cultural discourse), ìå ôçí Ýííïéá üôé

áðåõèýíåôáé óå ðáíáíèñþðéíï åðßðåäï ìÝóá áðü ðïéêßëá åðéêïéíùíéáêÜ êáíÜëéá. Ç

áíèñùðïëïãßá ìÝóù ôçò ðïëéôéóìéêÞò áíÜëõóçò ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé áðáñáßôçôï åñãáëåßï

åñìçíåßáò áõôïý ôïõ ëüãïõ åöáñìüæïíôáò áðïôåëåóìáôéêÝò ðñáêôéêÝò (Milton, 1993: 8).

Ç âáóéêüôåñç ôÝôïéá ðñáêôéêÞ åßíáé ç åèíïãñáöéêÞ ìÝèïäïò ìå ôéò åðéìÝñïõò ôå÷íéêÝò

ôçò, üðùò ôçò óõëëïãÞò ðñïöïñéêþí êáé åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí, ôçò óõóôçìáôéêÞò

ðáñáôÞñçóçò êáèçìåñéíþí ðñáêôéêþí ê.ë.ð.

Ç åèíïãñáößá ùò ìÝèïäïò åðéôüðéáò áíèñùðïëïãéêÞò Ýñåõíáò äéáìïñöþèçêå óôéò

.

27

ïõáñ÷Ýò ôïõ 20 áéþíá áðü ôïõò Malinowski êáé

Raccliffe-Brown. Èá ìðïñïýóå íá ïñéóôåß ùò «ç

óõã÷ñïíéêÞ áíÜëõóç ôùí ó÷Ýóåùí ðïõ õðÜñ÷ïõí

áíÜìåóá óôá óõóôáôéêÜ óôïé÷åßá ôïõ ðïëéôéóìïý ìéáò

10êïéíùíßáò óôï ðáñüí» . ¸÷åé óõíåðþò äýï âáóéêÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôç óõíïëéêüôçôá, äçë. ìåëåôÜ ìßá

óõãêåêñéìÝíç êïéíùíßá ëåðôïìåñþò áðü üëåò ôéò

ðëåõñÝò (èåóìïýò, Þèç, Ýèéìá, äïîáóßåò, ôå÷íïëïãßá

ê.ë.ð.) êáé ôç óõã÷ñïíéêüôçôá, äçë. ôï ðþò áõôÝò ïé

ðëåõñÝò åìöáíßæïíôáé ôç óôéãìÞ ðïõ ï åèíïãñÜöïò ôéò

ìåëåôÜ (ÓêïõôÝñç - ÄéäáóêÜëïõ, 1985). Ç ôå÷íéêÞ ôçò

åèíïãñáöéêÞò ìåèüäïõ âáóßæåôáé óôç óõíïìéëßá êáé

óôçí ðáñáôÞñçóç. Áðïôõðþíåé ãåãïíüôá êáé

êáôáóôÜóåéò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ãñáðôÝò óçìåéþóåéò,

ç÷çôéêÝò êáôáãñáöÝò, öùôïãñáößåò, ó÷åäéáãñÜììáôá

11Þ êéíïýìåíç åéêüíá .

Áðü ôçí Üðïøç ôçò ðïëéôéóìéêÞò áíèñùðïëïãßáò ç

åèíïãñáößá ìå ôçí Ýííïéá ôçò «ðõêíÞò ðåñéãñáöÞò»

áíáæçôÜ ôéò óçìáóéïëïãéêÝò äïìÝò ôùí ðïëéôéóìéêþí

äåäïìÝíùí, äçëáäÞ ôïõò êþäéêåò ôùí êïéíùíéêÜ

êáèéåñùìÝíùí èåóìþí, óõìðåñéöïñþí êáé

äéáäéêáóéþí êáé ôéò åñìçíåßåò ôïõò. Ç åèíïãñáöéêÞ

ðåñéãñáöÞ åßíáé åñìçíåßá ôùí ðïëéôéóìéêþí

äåäïìÝíùí, ìå Ýíá ôñüðï ðïõ ôáéñéÜæåé óôç

ëïãïôå÷íéêÞ êñéôéêÞ, üðïõ ôï êåßìåíï ëåéôïõñãåß ùò

ðáëßìøçóôï åííïéþí, ôéò ïðïßåò «áíáóêÜðôåé» ï

êñéôéêüò. Óôü÷ïò óõíåðþò ôçò åèíïãñáößáò åßíáé íá

ðåñéãñÜøåé, íá åñìçíåýóåé ôá öáéíüìåíá, åíôüò ôùí

êïéíùíéêþí ôïõò óõìöñáæïìÝíùí êáé íá ôá

ðáñïõóéÜóåé ùò óõíåêôéêü êáé áíáãíþóéìï «êåßìåíï».

¸íá âáóéêü åðßóçò ÷áñáêôçñéóôéêü áõôïý ôïõ åßäïõò

ôçò Ýñåõíáò åßíáé ç åíáó÷üëçóç ìå ìéêñÜ, ôïðéêÜ

æçôÞìáôá ôá ïðïßá äéåñåõíþíôáé åðéôüðïõ êáé óôçí

ïëéóôéêÞ ôïõò ìïñöÞ (Geertz, 2003: 19 ê.å.).

Ìå ôçí Ýííïéá áõôÞ ç ó÷Ýóç ìå ôïí ðåñéâáëëïíôéêÞ Ýñåõíá åßíáé Üìåóç. Ùò åñìçíåõôéêü

28

Å é ê ü í á 1 . Ð ñ ï ó ð Ü è å é á ä é á ó õ í ä Ý ó å ù í

ðåñéâáëëïíôéêïý, ðïëéôéóìéêïý êáé áíèñùðïëïãéêïý

«÷þñïõ» óôç ìåèïäïëïãßá ôùí ðñïãñáììÜôùí

ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò Ýãéíå óôï ðñüãñáììá:

«Ï ëüöïò ìå ôçí ðáëéÜ åêêëçóßá óôç æùÞ ôïõ ÷ùñéïý

ìïõ. Åñåõíþ ôï ðáñåëèüí êáé ôï ðáñüí. Ðñïôåßíù

ëýóåéò ãéá ôï ìÝëëïí» (Ó.Ð.Ð.Å. Ðáíåðéóôçìßïõ

Áéãáßïõ- ÅÐÅÁÅÊ 2 - ÕÐ.Å.Ð.È.), ðïõ

ðñáãìáôïðïéÞèçêå ôç ó÷ïëéêÞ ÷ñïíéÜ 2003 - 2004

óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï Êïíôáñéþôéóóáò Ðéåñßáò. Ïé

äéáóõíäÝóåéò áíáðôý÷èçêáí óå ôñåéò èåìáôéêÝò

ðåñéï÷Ýò äñáóôçñéïôÞôùí: á) ÷þñïò / ÷ñüíïò, â)

ïéêïóýóôçìá / ÷ñüíïò / íïïôñïðßåò, ã) ïéêéóôéêüò

÷þñïò / ÷ñüíïò / ïéêïóýóôçìá / íïïôñïðßåò. Óôçí

ðñÜîç ïé äéáóõíäÝóåéò åß÷áí ùò áöåôçñßá áñ÷éêÜ

åñùôÞìáôá ðïõ Ýèåôå ôï åêðáéäåõôéêü õëéêü (öýëëá

åñãáóßáò, âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò ê.ë.ð.), ôá ïðïßá

åíéó÷ýïíôáí ìå ôç ÷ñÞóç äéåðéóôçìïíéêþí

äéäáêôéêþí ôå÷íéêþí êáé êáôÝëçãáí óå ïìáäéêÝò

åñåõíçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. Óôçí åéêüíá âëÝðïõìå

Ýíá ðáñÜäåéãìá ïìáäéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ìå èÝìá

ôï ó÷åäéáóìü ôçò ìåëëïíôéêÞò ìïñöÞò ôïõ ëüöïõ.

Óôï ó÷Ýäéï ðïõ ðñáãìáôïðïßçóáí ôá ðáéäéÜ

ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå ôçí åíóùìÜôùóç

óôïé÷åßùí, ðïõ ðñïÝêõøáí áðü ôçí óýíäåóç êáé

áëëçëåîÜñôçóç öõóéêþí êáé áíèñùðïãåíþí

ðáñáìÝôñùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, âë. Ãñáßêïò,

(2004â).

êáé áíáëõôéêü åñãáëåßï ç åèíïãñáößá äéáðëÝêåôáé ìå ôï ðåñéâÜëëïí êáé áíáæçôÜ ôéò

óçìåéùôéêÝò äïìÝò, ðïõ åíïðïéïýí ðïëéôéóìéêÜ öáéíüìåíá êáé öõóéêÝò äéåñãáóßåò óå

óõã÷ñïíéêü êáé äéá÷ñïíéêü åðßðåäï.

Ç ó÷Ýóç ôïõ áíèñùðïëïãéêïý ÷ñüíïõ ìå ôï öõóéêü ÷þñï åßíáé Ýíá ðåäßï, ðïõ

äéåñåõíÞèçêå áðü ôéò íÝåò åðéóôçìïëïãéêÝò ôÜóåéò Þäç áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ìåóïðïëÝìïõ êáé

ôéò äéáðëïêÝò ìå ôçí éóôïñéïãñáößá -ãéá ðáñÜäåéãìá ç ó÷ïëÞ ôùí Annales ðáëáéüôåñá-, ôçí

áñ÷áéïëïãßá -ãéá ðáñÜäåéãìá ç ÍÝá Þ ÄéáäéêáóôéêÞ Áñ÷áéïëïãßá- êáé ôç óçìåéùôéêÞ -ãéá

ðáñÜäåéãìá ç åñìçíåõôéêÞ êáé ðïëéôéóìéêÞ ôÜóç. Ç «íÝá ðïëéôéóìéêÞ éóôïñßá», ç ïðïßá

ìïéÜæåé ðïëý ìå ôçí «ðïëéôéóìéêÞ áíèñùðïëïãßá», åêôüò áðü ôçí êáèáñÜ éóôïñéêÞ ôçò

óõìâïëÞ äéåýñõíå ôç ó÷Ýóç ðåñéâÜëëïíôïò êáé éóôïñéêïý ÷ñüíïõ, ìå ôïí óõíõðïëïãéóìü

12ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí äåäïìÝíùí óôçí ðïëéôéóìéêÞ åñìçíåßá (åéê. 1) (Hunt, 1989) .

Óôçí åëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá ç ìÝèïäïò, ðïõ óõíäõÜæåé ôç äéá÷ñïíéêüôçôá êáé ôç

óõã÷ñïíéêüôçôá, åßíáé ç «éóôïñéêÞ åèíïãñáößá», üðùò ðñïôÜèçêå áðü ôçí Á. Êõñéáêßäïõ-

ÍÝóôïñïò. Åßíáé ìÝèïäïò óõã÷ñüíùò éóôïñéêÞ, áöïý ÷ñçóéìïðïéåß ôçí éóôïñéêÞ

ìåèïäïëïãßá ôùí ðçãþí (áñ÷åßá, êáôÜóôé÷á, ðåñéçãçôéêÜ êåßìåíá, åíèõìÞóåéò, öùôïãñáößåò

ê.ë.ð.) êáé åèíïãñáöéêÞ áöïý îåêéíÜ áðü ôçí åìðåéñéêÞ ðáñáôÞñçóç ôïõ ôïðéêïý

ðåñéâÜëëïíôïò êáé óôï÷åýåé óôç óêéáãñÜöçóç ôçò óõíïëéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò Þ

13ôïõëÜ÷éóôïí êÜðïéùí üøåþí ôçò .

2.4. ÅèíïãñáöéêÞ Ýñåõíá, áöçãÞóåéò, åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò êáé ðåñéâáëëïíôéêÞ

åêðáßäåõóç

Ïé åîåëßîåéò óôçí êïéíùíéïãëùóóïëïãßá êáé óôéò ðïëéôéóìéêÝò óðïõäÝò ôéò ôåëåõôáßåò

äåêáåôßåò åß÷áí óçìáíôéêÝò ðñïåêôÜóåéò óôï ÷þñï ôçò åêðáßäåõóçò. Áðü ôéò ðéï

åíäéáöÝñïõóåò Þôáí ç áîéïðïßçóç ôùí ìáèçôéêþí åèíïãñáöéêþí åñåõíþí, ùò äéäáêôéêïý

åñãáëåßïõ êñéôéêÞò ðáéäáãùãéêÞò. ÁíáöåñèÞêáìå óå ïñéóìÝíá åñìçíåõôéêÜ åñãáëåßá ôïõ

ëüãïõ ùò êïéíùíéêÞò ðñáêôéêÞò, üðùò ôçí êñéôéêÞ áíÜëõóç ëüãïõ, ôç èåùñßá ôçò ãëþóóáò

ùò êïéíùíéêÞò óçìåéùôéêÞò êáé ôçí åèíïãñáößá ôçò åðéêïéíùíßáò. Ïé ôÜóåéò áõôÝò óå

ðñáêôéêü åðßðåäï ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò áíÝðôõîáí åêðáéäåõôéêÝò ðñáêôéêÝò, ïé ïðïßåò

åß÷áí ùò óôü÷ï ü÷é ìüíï ôï ãëùóóéêü ãñáììáôéóìü, áëëÜ ãåíéêüôåñá ôïí êñéôéêü ãñáììáôéóìü

ôùí ðáéäéþí óå ðïéêßëá ìáèçóéáêÜ áíôéêåßìåíá. Ç êñéôéêÞ ãëùóóéêÞ åðßãíùóç, ç

ðáéäáãùãéêÞ ôùí êåéìåíéêþí åéäþí (Halliday, 1985), ïé ðïëõãñáììáôéóìïß (mulltiliteracies)

(Cope - Kalantzis, 2000), óå óõíäõáóìü ìå ôç èåùñßá ôçò ðïëõôñïðéêüôçôáò (Kress -

Leeuwen, 2001á) Þôáí ìåñéêÝò åêðáéäåõôéêÝò ðñáêôéêÝò, ïé ïðïßåò ìÝóù ôçò ãëùóóéêÞò

åðßãíùóçò óôü÷åõáí óôç âéùìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò ãíþóçò êáé ôçí áöýðíéóç êáé

åõáéóèçôïðïßçóç óå êïéíùíéêÜ æçôÞìáôá.

29

Óôçí ÅëëÜäá Þäç áðü ôç äåêáåôßá ôïõ '80 ç

ïìÜäá ×áñáëáìðüðïõëïõ - ×áôæçóáââßäç

äéáìüñöùóå Ýíá óýã÷ñïíï ìïíôÝëï ãëùóóéêÞò

äéäáóêáëßáò ìå ôßôëï: «ËåéôïõñãéêÞ äéäáóêáëßá ôçò

ãëþóóáò», ôï ïðïßï åöáñìüóôçêå ðåéñáìáôéêÜ óå

ó÷ïëåßá ôçò ðñùôïâÜèìéáò êáé äåõôåñïâÜèìéáò

åêðáßäåõóçò. ÈåùñçôéêÜ ç ðñüôáóç óôçñß÷èçêå óôéò

êïéíùíéïãëùóóïëïãéêÝò êáé êåéìåíïêåíôñéêÝò èåùñßåò

êõñßùò óôç ëåéôïõñãéêÞ èåþñçóç ôçò ãëþóóáò ôïõ

Ì.Á.Ê. Halliday, óôçí êñéôéêÞ ãëùóóéêÞ åðßãíùóç êáé

ó ô ç í å è í ï ã ñ á ö ß á ô ç ò å ð é ê ï é í ù í ß á ò

(×áñáëáìðüðïõëïò - ×áôæçóáââßäçò, 1997: 11 - 12).

Ç åêðáéäåõôéêÞ åöáñìïãÞ ôçò ëåéôïõñãéêÞò

äéäáóêáëßáò ôçò ãëþóóáò óôçí ÅëëÜäá Ýäåéîå üôé

ðáñÜëëçëá ìå ôïí ãëùóóéêü ãñáììáôéóìü ç ìÝèïäïò

ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áðïôåëåóìáôéêÜ êáé óôá

ðñïáéñåôéêÜ åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá, üðùò óôçí

ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç áöïý Ýíáò áðü ôïõò

óôü÷ïõò ôçò åßíáé ç âéùìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò

ãíþóçò óå ðïéêßëá êïéíùíéêÜ ðåñéâÜëëïíôá (åéê. 2)

14(Ãñáßêïò, 2005â) .

Ç ìáèçôéêÞ åèíïãñáöéêÞ Ýñåõíá áðïôåëåß ìßá

åíäéáöÝñïõóá åêðáéäåõôéêÞ ðñáêôéêÞ, ç ïðïßá áíôëåß

ìåèïäïëïãéêÜ åñãáëåßá áðü äéÜöïñåò ðçãÝò.(Baynham, 2002 Robertson - Bloome, 2001). Ðñþôá

áð´ üëá, áðü ôçí êáèéåñùìÝíç åðéóôçìïíéêÞ

åèíïãñáöéêÞ Ýñåõíá, áðü ôéò ìåèüäïõò ãëùóóéêÞò

åðßãíùóçò, ðïõ ðñïáíáöÝñáìå êáé áðü Üëëá

äéäáêôéêÜ áíôéêåßìåíá, üðùò ôçò éóôïñßáò. Äßíåé üìùò

Ýìöáóç óå íÝïõò ôñüðïõò êáôáíüçóçò ôçò

êáèçìåñéíÞò åìðåéñßáò ôùí ðáéäéþí ü÷é ìüíï óôï

ó÷ïëåßï, áëëÜ êáé óôï ãåíéêüôåñï êïéíùíéêü êáé öõóéêü

ôïõò ðåñéâÜëëïí. ÓõíäÝåôáé Ýôóé ìå âéùìáôéêÝò

äñÜóåéò, üðùò ìå ôç óõëëïãÞ êáé åñìçíåßá åèíïãñáöéêþí ìáñôõñéþí, ðñïöïñéêþí,

åéêïíéóôéêþí ê.ë.ð. êáé óôï÷åýåé óôç äéáóýíäåóç ãíþóçò ôùí êïéíùíéêþí êáé

Åéêüíá 2. ÅöáñìïãÝò ãëùóóéêïý ãñáììáôéóìïý óôç

ìåèïäïëïãßá ðñïãñáììÜôùí ðåñéâáëëïíôéêÞò

åêðáßäåõóçò åðé÷åéñÞèçêáí óôï ðñüãñáììá: «Ï

ëüöïò ìå ôçí ðáëéÜ åêêëçóßá óôç æùÞ ôïõ ÷ùñéïý ìïõ.

Åñåõíþ ôï ðáñåëèüí êáé ôï ðáñüí. Ðñïôåßíù ëýóåéò

ãéá ôï ìÝëëïí» (Ó.Ð.Ð.Å. Ðáíåðéóôçìßïõ Áéãáßïõ-

ÅÐÅÁÅÊ 2 - ÕÐ.Å.Ð.È.), áëëÜ êáé óå ðñüãñáììá

ëåéôïõñãéêÞò äéäáóêáëßáò ôçò ãëþóóáò, ðïõ

ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï

Êïíôáñéþôéóóáò Ðéåñßáò. Óôçí åéêüíá âëÝðïõìå ôçí

ðñþôç óåëßäá áðü ôï öýëëï åöçìåñßäáò «Ïé

Åéäçóïýëåò» ìå èÝìá ôïõò «Õãñüôïðïõò». Ïé

ìáèçôÝò/ôñéåò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï èÝìá óå

ðñüãñáììá ëåéôïõñãéêÞò ãëùóóéêÞò äéäáóêáëßáò, ìå

âÜóç ôçí êáôáíüçóç äéáöüñùí êåéìåíéêþí åéäþí

ðåñéâáëëïíôéêïý ëüãïõ êáé óå óõíäõáóìü ìå

åðéôüðïõ åðßóêåøç/åîåñåýíçóç óå õãñüôïðï ôçò

ðåñéï÷Þò. Ïé åñãáóßåò ðïëõôñïðéêïý ëüãïõ ðïõ

ðáñÞ÷èçóáí Ýäåéîáí ôï âáèìü ãëùóóéêïý êáé

ðåñéâáëëïíôéêïý ãñáììáôéóìïý ôùí ìáèçôþí, âë.

Ãñáßêïò, (2005â).

30

ðåñéâáëëïíôéêþí óõíèçêþí ôïõ ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, ìå ôçí áíÜëçøç ðñùôïâïõëéþí ãéá

ôç âåëôßùóÞ ôïõò. Áðïôåëåß ìå áõôÞí ôçí Ýííïéá åíáëëáêôéêÞ ìÝèïäïò, ðïõ ìðïñåß íá

åöáñìïóôåß äçìéïõñãéêÜ óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç, ãéáôß áíôéìåôùðßæåé ôï ðáñüí, ôï

ðáñåëèüí êáé ôï ìÝëëïí ìéáò ôïðéêÞò êïéíùíßáò ùò ÷þñï âéùìáôéêþí äñÜóåùí êáé

äñáóôçñéïôÞôùí.

¸÷åé áðïäåé÷èåß üôé ç åèíïãñáöéêÞ Ýñåõíá åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìç óôçí êáôáíüçóç ôùí

15ðåñéâáëëïíôéêþí ëüãùí ðïõ óõãêñïôïýí ôá ôïðéêÜ ðåñéâÜëëïíôá . Ãéá ðáñÜäåéãìá ç

êáôáãñáöÞ ôùí êáèçìåñéíþí íïïôñïðéþí êáé ôùí áðüøåùí ôùí áðëþí áíèñþðùí Ý÷åé

óõìâÜëåé èåôéêÜ óôçí êáôáíüçóç ôùí ôñüðùí ðïõ áëëçëåðéäñïýí ìå ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí

óå óõã÷ñïíéêü êáé äéá÷ñïíéêü åðßðåäï. ÕðÜñ÷åé åðßóçò ìáêñÜ ðáñÜäïóç åèíïãñáöéêþí

åñåõíþí, ó÷åôéêÜ ìå ôç ìåëÝôç ôùí ôñüðùí ðïõ ï áãñïôéêüò êüóìïò áíôéëáìâÜíåôáé,

ðñïóáñìüæåôáé êáé ìåôáìïñöþíåé ôá ðåñéâÜëëïíôÜ ôïõ êé áõôÞ ç Ýñåõíá óõíå÷ßæåôáé ïëïÝíá

êáé äéåõñõíüìåíç. Ç ãíþóç ìáò ãéá ôïí ôñüðï ðïõ äéáìïñöþíïíôáé ïé ðåñéâáëëïíôéêïß ëüãïé

óå ôïðéêÜ ðåñéâÜëëïíôá åßíáé ðïëýôéìç, ãéá ôï ó÷åäéáóìü ðñïãñáììÜôùí óå ðáãêüóìéá

êëßìáêá. ¸ôóé ãéá ðáñÜäåéãìá áðáíôþíôáé åñùôÞìáôá ãéá ôï ðþò ìðïñïýí íá óõíåñãáóôïýí

ïé äéåèíåßò êáé ïé ôïðéêïß ðáñÜãïíôåò óôç äéáôÞñçóç áëëÜ êáé áíÜðôõîç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óå

16äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôçò ãçò êáé óå äéáöïñåôéêÜ åñãáóéáêÜ ðåñéâÜëëïíôá .

Ïé ìáèçôéêÝò åèíïãñáöéêÝò Ýñåõíåò Ý÷ïíôáò ùò êÝíôñï äñÜóçò ôï Üìåóï ðåñéâÜëëïí

ôùí ðáéäéþí, üðùò ôï ó÷ïëåßï, ôç ãåéôïíéÜ, ôï ÷ùñéü, ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ê.ë.ð.

÷ñçóéìïðïéïýí âéùìáôéêÝò ìåèïäïëïãéêÝò ôå÷íéêÝò, üðùò ç óõëëïãÞ ðñïöïñéêþí Þ

åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí. Ïé ôå÷íéêÝò áõôÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò üëï

êáé ðåñéóóüôåñï áðü ôç äéäáêôéêÞ ôçò éóôïñßáò óõíäÝïíôáé ìå íÝåò áíôéëÞøåéò ãéá ôçí õöÞ ôçò

éóôïñéêÞò êáôáíüçóçò êáé ãéá ôç óçìáóßá ôçò âéùìÝíçò ìíÞìçò óôï åóùôåñéêü êïéíïôÞôùí

(åíäåéêôéêÜ: Dickinson - Lee - Rogers, 1984).

Ç åöáñìïãÞ ôçò ìåèïäïëïãßáò ôçò ðñïöïñéêÞò éóôïñßáò óôçí êáôáíüçóç ôùí

ðåñéâáëëïíôéêþí ðñïâëçìÜôùí åß÷å ðïëý óçìáíôéêÜ áðïôåëÝóìáôá éäéáßôåñá óå æçôÞìáôá

áíß÷íåõóçò ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí áíôéëÞøåùí óå êáôïßêïõò ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ. Ãéá

ðáñÜäåéãìá ïé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò óå óõíäõáóìü ìå Üëëåò ðçãÝò, üðùò óõììåôï÷éêÝò

åèíïãñáöéêÝò êáôáãñáöÝò êáé áåñïöùôïãñáößåò, ïäÞãçóáí åðéóôÞìïíåò óôç ÃïõéíÝá íá

áíáèåùñÞóïõí åíôåëþò ôá ó÷ÝäéÜ ôïõò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáôáóôñïöÞò

ôùí äáóþí êáé íá äþóïõí áðïôåëåóìáôéêüôåñåò ëýóåéò óýìöùíá ìå ôçí áðïèçóáõñéóìÝíç

ðåßñá ôùí áõôï÷èüíùí êáôïßêùí (Thompson, 2002: 135 - 136).

Ïé ìáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò óõëëïãÞò ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí Ý÷ïõí ðïëëÜ èåôéêÜ

åêðáéäåõôéêÜ êáé ðáéäáãùãéêÜ ïöÝëç. ÐñïÜãïõí ôçí ïìáäéêÞ óõëëïãéêÞ Ýñåõíá êáé ôç

óõíåñãáóßá. Âïçèïýí ôá ðáéäéÜ íá áðïêôÞóïõí èåìåëéþäåéò éêáíüôçôåò åðéêïéíùíßáò, êáé íá

31

áíáðôýîïõí ãëùóóéêÝò éêáíüôçôåò, ôüóï óôïí ðñïöïñéêü üóï êáé óôïí ãñáðôü ëüãï, üðùò

ãéá ðáñÜäåéãìá ãéá ôï ðþò íá èÝôïõí åñùôÞóåéò, ðþò í´ áêïýí ôïõò Üëëïõò, ðþò íá

ìåôáãñÜöïõí ôïí ðñïöïñéêü ëüãï óå ãñáðôü ê.ë.ð. Êáëëéåñãïýí åñåõíçôéêÝò äåîéüôçôåò ìå

ôçí Üìåóç åìðëïêÞ ôùí ðáéäéþí óôçí áíáæÞôçóç êáé åñìçíåßá ôåêìçñßùí. Áíáðôýóóïõí ôçí

êïéíùíéêÞ åõáéóèçóßá êáé âïçèïýí óôç óýíäåóç ôùí ðáéäéþí ìå ôçí êïéíüôçôÜ ôïõò. ÔÝëïò

âïçèïýí óôçí áíÜðôõîç äåîéïôÞôùí ÷ñÞóçò íÝùí ôå÷íïëïãéêþí, ôüóï êáôÜ ôç óõëëïãÞ ôïõ

õëéêïý, üóï êáé êáôÜ ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôùí åñãáóéþí ôïõò (Thompson, 2002: 238 - 241).

Ïé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò êáé ïé ðñïóùðéêÝò áöçãÞóåéò ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí

óôçí åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá ùò ðçãÞ ðëçñïöïñéþí ãíùóôéêïý ÷áñáêôÞñá, áëëÜ êáé ùò

17ðñùôïãåíÝò õëéêü åñìçíåßáò ôùí êïéíùíéêþí äåäïìÝíùí . ¸÷ïõí ðñïôáèåß äéÜöïñïé

ôñüðïé åñìçíåßáò ôùí ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò êïéíùíéêÞò èåùñßáò, ùò

ôåêìÞñéá êïéíùíéêþí áëëáãþí Þ áðü ôçí ðëåõñÜ ôçò øõ÷áíÜëõóçò êáé ôçò ëïãïôå÷íßáò, ùò

ôåêìÞñéá ðïõ áíôéêáôïðôñßæïõí ôçí ðñïóùðéêüôçôá Þ ôï áóõíåßäçôï ôùí ïìéëçôþí

18(áöçãçìáôéêÞ áíÜëõóç) (Thompson, 2002: 364) . Óôçí åêðáßäåõóç ç åñìçíåßá ôùí

ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìåèïäéêÜ êáé ïëéóôéêÜ ìå ôïí óõíõðïëïãéóìü

êáé Üëëùí åéäþí ìáñôõñéþí, üðùò ãñáðôþí Þ åéêïíéóôéêþí. Ãé´ áõôü Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá ç

åöáñìïãÞ óõóôçìáôéêÞò ìåèïäïëïãßáò üóïí áöïñÜ ôç ÷ñÞóç ôïõò óôçí åêðáßäåõóç. Óôçí

ÅëëÜäá óå ðïëëÜ ðñïáéñåôéêÜ åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ðáñáôçñåßôáé

ôï åëðéäïöüñï öáéíüìåíï íá åíóùìáôþíïíôáé äñáóôçñéüôçôåò óõëëïãÞò ðñïöïñéêþí

ìáñôõñéþí. Ôï áðáéóéüäïîï ôçò õðüèåóçò åßíáé üôé óõ÷íÜ ç ÷ñÞóç ôùí ìáñôõñéþí áõôþí

ãßíåôáé ÷ùñßò ôçí êáôÜëëçëç ìåèïäïëïãßá êáôÜ ôç äéáäéêáóßá óõëëïãÞò êáé åñìçíåßáò ôïõò.

Ðïëý óõ÷íÜ ïé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò ðçãÞ áðïóðáóìáôéêþí Þ

åðéëåêôéêþí ðëçñïöïñéþí, ÷ùñßò íá êáôáãñÜöïíôáé óõóôçìáôéêÜ ïýôå ïé óõíèÞêåò

óõëëïãÞò ôïõò (êáñôÝëåò ðëçñïöïñçôÞ, äéáäéêáóßá óõíÝíôåõîçò ê.ë.ð.) ïýôå êáé ï ôñüðïò

åñìçíåßáò ôïõò. ¸ôóé áôáîéíüìçôåò ïé ìáñôõñßåò äå ìðïñïýí íá áîéïðïéçèïýí áðü Üëëåò

ìåôáãåíÝóôåñåò åñãáóßåò ïýôå åßíáé äõíáôüí íá åëåã÷èåß ç åóùôåñéêÞ óõíï÷Þ êáé áîéïðéóôßá

ôïõò. Êáé ôï êõñéüôåñï ÷Üíïõí Ýíá áðü ôá âáóéêÜ ôïõò ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïõ åßíáé ç áîßá ôïõò

ùò ôåêìÞñéá íïïôñïðéþí, äéáèÝóåùí, ðïõ âïçèïýí óôçí ðïëéôéóìéêÞ áíáóýíèåóç ìéáò

åðï÷Þò. Áíôßèåôá üôáí ïé ìáèçôÝò ìÜèïõí íá óõëëÝãïõí ìå óõóôçìáôéêü ôñüðï ðñïöïñéêÝò

ìáñôõñßåò, ôüôå áíôéëáìâÜíïíôáé ôç óçìáóßá ðïõ Ý÷åé ç ëåðôïìåñÞò åíáó÷üëçóç ìå ôá

óôïé÷åßá õöÞò ôùí ìáñôõñéþí áõôþí, üðùò åßíáé ïé ãëùóóéêÝò éäéáéôåñüôçôåò, ôá õöïëïãéêÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ, ç áöçãçìáôéêÞ äïìÞ, ç óõíï÷Þ ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ê.ë.ð. Ôüôå åßíáé óå èÝóç

íá åêìåôáëëåõôïýí óôïí øçëüôåñï âáèìü ôéò äõíáôüôçôåò ôùí ìáñôõñéþí áõôþí, ùò ðçãÞ

ðëçñïöïñéþí óå óõíäõáóìü ìå Üëëïõ åßäïõò ðçãÝò, êáé ùò áöåôçñßåò íÝùí åñìçíåõôéêþí

«áíáãíþóåùí» ôùí äåäïìÝíùí.

32

Óõíåðþò ç ðïëõóõæçôçìÝíç Þäç ç äåêáåôßá ôïõ '80 «åðéóôñïöÞ ôçò áöÞãçóçò» óå

ðïéêßëïõò åðéóôçìïëïãéêïýò ÷þñïõò, áðü ôéò áíèñùðéóôéêÝò åðéóôÞìåò ùò ôéò èåôéêÝò, äå

ãßíåôáé áíåîÝëåãêôá, áëëÜ õðü óõãêåêñéìÝíïõò üñïõò. Óôçí åðéóôÞìç ôçò éóôïñßáò ãéá

ðáñÜäåéãìá ç åðáíáöïñÜ ôçò áöÞãçóçò áðïôåëåß Ýíá íÝï ðåäßï éóôïñéïãñáöéêÞò ãñáöÞò

óõíäÝåôáé üìùò ìå ôéò éóôïñéêÝò ðçãÝò êáé ìå ôéò ôå÷íéêÝò áíÜëõóçò ôïõ ëüãïõ, üðùò ôçí.áöçãçìáôéêÞ áíÜëõóç ê.Ü. (åíäåéêôéêÜ: Moniot, 2002:113 - 122 Burke, 1991: 233 - 248).

Óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç Ý÷ïõí ðñïôáèåß êáé Üëëåò åêðáéäåõôéêÝò ðñáêôéêÝò

ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôï ëüãï êáé ôçí áöÞãçóç. Ãéá ðáñÜäåéãìá ïé äéÜöïñåò åêäï÷Ýò ôïõ

19åêðáéäåõôéêïý äñÜìáôïò, ôá ïéêïëïãéêÜ ðáñáìýèéá, ç äçìïóéïãñáöéêÞ óõíÝíôåõîç ê.á.

Ïé åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò ìðïñïýí åðßóçò íá áîéïðïéçèïýí óôçí åêðáéäåõôéêÞ

äéáäéêáóßá ùò âïçèçôéêü õëéêü ôçò åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò, ðáñÜëëçëá ìå ôéò ðñïöïñéêÝò

ìáñôõñßåò. ¼ôáí êÜíïõìå ëüãï ãéá åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò åííïïýìå ôéò öùôïãñáößåò, ôçí

êéíïýìåíç åéêüíá, ôá Ýñãá ôÝ÷íçò, ôïõò ÷Üñôåò ôá äéáãñÜììáôá, ôá ðïëõôñïðéêÜ êåßìåíá, óå

üëïõò ôïõò óõíäõáóìïýò ôïõò, üðùò åéêüíá ìå ãñáðôü êåßìåíï, Þ÷ï Þ êßíçóç. ¼ðùò óôçí

ðåñßðôùóç ôùí ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí Ýôóé êáé ìå ôéò åéêïíéóôéêÝò, ç ÷ñÞóç ôïõò óôçí

åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìå éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ êáé ìÝèïäï. Êáìßá

åéêïíéóôéêÞ ìáñôõñßá äå «ìéëÜåé» áðü ìüíç ôçò. ¼ðùò Ýãñáøå ï Barthes «ç åéêüíá äåí åßíáé

ôï ðñáãìáôéêü» (Barthes, 2001: 26 - 27) ãéá íá óõìðëçñþóåé ï Gombrich üôé ç ìáôéÜ ôùí

èåáôÞ äåí åßíáé ðïôÝ áèþá áðü ôéò ðñïçãïýìåíåò åìðåéñßåò ôïõ óõíåðþò êáìßá åéêüíá äåí

åßíáé åî ïñéóìïý ìïíïóÞìáíôç áíôéãñáöÞ ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò (Gombrich, 1995: 238 ê.å.).

Ìðïñïýìå íá êáèïñßóïõìå ôñåéò ãåíéêÝò ðñïûðïèÝóåéò ìå âÜóç ôéò ïðïßåò ïé åéêüíåò

ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò ìáñôõñßåò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò (Burke, 1991: 37 - 38, 238

- 239). Ç ðñþôç ó÷åôßæåôáé ìå ôçí éäéüôçôá ðïëëþí åéêüíùí íá áðïêáëýðôïõí óôïé÷åßá êáé

ðëçñïöïñßåò ïé ïðïßåò äåí êáôáãñÜöçêáí ðïôÝ óå Üëëïõ åßäïõò ðçãÝò. Ç äåýôåñç ó÷åôßæåôáé

ìå ôçí Üðïøç üôé ïé öùôïãñáößåò êáé ôá Ýñãá ôÝ÷íçò áíôáíáêëïýí óå ìåãÜëï âáèìü ôéò

ðñïèÝóåéò êáé ôéò áðüøåéò ôïõ öùôïãñÜöïõ Þ ôïõ êáëëéôÝ÷íç ãéá ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ïðüôå

ç áðïäåéêôéêÞ ôïõò ÷ñÞóç èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ðáñÜëëçëá ìå ôçí áðïêùäéêïðïßçóç ôùí

êáëëéôå÷íéêþí ðñïèÝóåùí. Êáé ç ôñßôç ðñïûðüèåóç óõíäÝåôáé ìå ôïí áéóèçôéêü êáé

ðïëéôéóìéêü ôïõò ÷áñáêôÞñá êáé ìå ôçí Üðïøç üôé ïé åéêüíåò ìåôáöÝñïõí íïïôñïðßåò,

éäåïëïãßåò êáé êïéíùíéêÝò ôáõôüôçôåò êáé óõíåðþò öáíåñþíïõí ôéò äéáíïçôéêÝò Þ

ìåôáöïñéêÝò åéêüíåò ðïõ Ý÷ïõìå ãéá ôïõò Üëëïõò. ÅÜí óå áõôÝò ôéò ðñïûðïèÝóåéò

ðñïóèÝóïõìå êáé ôï ñüëï ôïõ èåáôÞ óôçí ðñüóëçøç ôùí åéêüíùí ìðïñïýìå íá êáôáëÞîïõìå

óôçí Üðïøç üôé áöåôçñßá ôçò åêðáéäåõôéêÞò ôïõò ÷ñÞóçò èá ðñÝðåé íá åßíáé ç áíôéìåôþðéóÞ

ôïõò ùò ðïëéôéóìéêÜ ôåêìÞñéá ðåñéóóüôåñï, ðáñÜ ùò ñåáëéóôéêÝò áíôéãñáöÝò ôçò

ðñáãìáôéêüôçôáò (Ãñáßêïò, 2002â, üðïõ êáé ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá).

33

Óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç, ïé åéêüíåò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìå äýï

ôñüðïõò. Ðñþôïí, ùò ôåêìÞñéá ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí áëëáãþí óå äéá÷ñïíéêü åðßðåäï,

äçëáäÞ íá áðïôåëÝóïõí ðçãÝò ðëçñïöïñéþí ùò ðñïò áõôü êáèáõôü ðïõ áðåéêïíßæïõí. Óå

áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç ç åðéêÝíôñùóç ôïõ âëÝììáôïò óôéò ïõóéþäåéò ëåðôïìÝñåéåò ôùí

öùôïãñáöéþí ìðïñåß íá áðïêáëýøåé óçìáíôéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí. Ãüíéìåò

ìðïñïýí íá ãßíïõí ïé óõãêñßóåéò öùôïãñáöéþí ðïõ ôñáâÞ÷ôçêáí óå äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò

ðåñéüäïõò. ÅðåéäÞ üìùò áõôü ðïõ öáßíåôáé óå ìéá åéêüíá äåí áíôáíáêëÜ ðïôÝ ìå áèþï

ôñüðï ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, èá ðñÝðåé íá ðñïóåããßæïíôáé êáé áðü ôçí ðëåõñÜ ôùí

ðñïèÝóåùí ôïõ äçìéïõñãïý ôïõò êáé ôùí åéêïíéóôéêþí ôïõò óõìâÜóåùí (ýøïò

ðáñáôÞñçóçò, ìïñöïëïãéêÞ äïìÞ, öùôéóôéêÝò óõìâÜóåéò ê.ë.ð.). Ìå áõôüí ôïí ôñüðï

ìðïñïýí íá áðïêáëýøïõí ôéò êñõììÝíåò äéá÷ñïíéêÝò íïïôñïðßåò êáé áíôéëÞøåéò ôùí

êáôïßêùí ãéá ôï ôïðéêü öõóéêü Þ áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí, ïé ïðïßåò åß÷áí Üìåóåò

åðéðôþóåéò óôç äéáìüñöùóç ôùí óýã÷ñïíùí óôÜóåùí áðÝíáíôé óôï ðåñéâÜëëïí êáé óôçí

êáôáíüçóç ôùí áñíçôéêþí óõìðåñéöïñþí (åéê. 3).

Óõíåðþò ôï Üíïéãìá ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí óðïõäþí êáé åéäéêüôåñá ôçò

ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò óå ÷þñïõò, üðùò ç áíèñùðïëïãßá, ç åèíïãñáößá, ç éóôïñßá

ôçò ôÝ÷íçò êáé ïé ðïëéôéóìéêÝò óðïõäÝò, ìðïñåß íá âïçèÞóåé óçìáíôéêÜ ôçí êáôáíüçóç êáé

åñìçíåßá ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí óõíèçêþí óå ôïðéêü Þ ðáãêüóìéï åðßðåäï. Åßíáé üìùò

áíáãêáßï áõôÞ óõíåñãáóßá íá Ý÷åé ïõóéáóôéêü êáé ü÷é ôõðéêü ÷áñáêôÞñá. Ãéá íá ãßíåé áõôü èá

ðñÝðåé íá õéïèåôçèïýí ìÝèïäïé êáé ðñáêôéêÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí Þäç áðü ðïëý êáéñü ïé

åðéóôÞìåò áõôÝò êáé íá åíóùìáôùèïýí óôéò õðÜñ÷ïõóåò ìåèïäïëïãßåò. Ï óôü÷ïò ãéá êñéôéêü

Åéêüíá 3. Ç áíß÷íåõóç ôùí íïïôñïðéþí êáé ôùí áíôéëÞøåùí ôùí êáôïßêùí ãéá ôïôïðéêü áóôéêü ðåñéâÜëëïí ìÝóù öùôïãñáöéêþí ìáñôõñéþí åðé÷åéñÞèçêå óôïðñüãñáììá «Öùôïãñáößåò ðáéäéþí îå÷áóìÝíåò óå ðáëéÜ ïéêïãåíåéáêÜÜëìðïõì. Ïé íïïôñïðßåò ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò êáé ôçò íåüôçôáò (1950 - 1980)»,

ïõðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ôç ó÷ïëéêÞ ÷ñïíéÜ 2001 - ´02 áðü ôçí Å´ ôÜîç ôïõ 13Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Êáôåñßíçò. Ôá ðáéäéÜ ðñïóÝããéóáí ôéò öùôïãñáößåò ìÝóááðü ôçí áêüëïõèç ôñéðëÞ äéáäéêáóßá. á) Áðïäüìçóç ôùí áéóèçôéêþí,ìïñöïëïãéêþí êáé öùôïãñáöéêþí óõìâÜóåùí. â) Êáôáíüçóç ôùí êïéíùíéêþíáîéþí êáé íïïôñïðéþí ðïõ ðñïêáëïýóáí óõãêåêñéìÝíïõò ôñüðïõòöùôïãñÜöçóçò, óå óõãêåêñéìÝíïõò áóôéêïýò ÷þñïõò, ãéá ðáñÜäåéãìáöùôïãñáößóåéò ïéêïãåíåéþí ìå åðßóçìï êáé óïâáñü ôñüðï óôá ðÜñêá, óåðáíçãýñéá ê.ë.ð. ã) Äéáóôáýñùóç ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ ðñïÝêõðôáí áðü ôéòöùôïãñáößåò ìå Üëëïõ åßäïõò ðçãÝò, üðùò ãñáðôÝò ó÷åôéêÜ ìå ôç éóôïñßá ôçòðüëçò Þ ìÝóù åñùôçìáôïëïãßùí ðïõ ìïéñÜóôçêáí óôï óõããåíéêü ÷þñï ôùíðáéäéþí. Ïé äñáóôçñéüôçôåò Þôáí êõñßùò öùôïãñáöéêÝò óõíèÝóåéò ðïõó÷åäßáóáí, óêçíïèÝôçóáí êáé ðñáãìáôïðïßçóáí ôá ßäéá ôá ðáéäéÜ, óôéò ïðïßåòáðïôýðùóáí ôéò íïïôñïðßåò êáé ôéò áíôéëÞøåéò ôùí ðáëáéüôåñùí êáôïßêùí, ãéáôéò ó÷Ýóåéò äçìüóéïõ êáé éäéùôéêïý ÷þñïõ, öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò (ðÜñêá,áõëÝò ê.ë.ð.) êáé ïéêéóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáèþò åðßóçò êá ôùíäéáðéóôùìÝíùí áëëáãþí ðïõ óõíÝâçóáí óôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò. Óôçíåéêüíá Ý÷ïõìå Ýíá öùôïãñáöéêü êáé åéêáóôéêü æùãñáöéêü êïëÜæ ðïõêáôáóêåýáóáí ìáèÞôñéåò ìå ôç ÷ñÞóç ðáëáéüôåñùí êáé óýã÷ñïíùíöùôïãñáöéþí. Ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå ôïí ôñüðï ðïõ

öùôïãñáöÞèçêáí ïé ìáèÞôñéåò, óïâáñÝò êáé óôçôÝò, êáé ôçí õðïäÞëùóç ôïõ äçìüóéïõ ÷þñïõ (Ëïýíá Ðáñê), üðïõ óõíÞèùò ïéãïíåßò Ýóôçíáí ôá ðáéäéÜ ôïõò ãéá íá öùôïãñáöçèïýí. Åßíáé åìöáíÞò ç áíôßëçøç ôùí íïïôñïðéþí ó÷åôéêÜ ìå ôïí áðïäåêôüôñüðï óõìðåñéöïñÜò óôï áóôéêü ðåñéâÜëëïí êáé ç ñõèìéóôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôçò ðáéäéêÞò çëéêßáò, âë. Ãñáßêïò, (2002á).

34

ðåñéâáëëïíôéêü ãñáììáôéóìü ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß áðïôåëåóìáôéêüôåñá ìÝóá áðü

äéåðéóôçìïíéêÝò äéáäéêáóßåò áñêåß íá óõæçôçèïýí ïé üñïé áõôÞò ôçò óõíåñãáóßáò êáé íá

áðáíôçèïýí ôá ìåèïäïëïãéêÜ åñùôÞìáôá ðïõ ôßèåíôáé óå ðñáêôéêü åðéóôçìïëïãéêü åðßðåäï.

ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ

1 Óôçí îÝíç âéâëéïãñáößá óõíáíôïýìå ôïõò üñïõò «culture» êáé «civilization». Ï üñïò culture ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá

íá äçëþóåé ôï óýíïëï ôçò âéùìÝíçò óõìðåñéöïñÜò óå ìéá áíèñþðéíç ïìÜäá, åíþ ï üñïò civilization ôï óýíèåôï

êáé ðñï÷ùñçìÝíï ðïëéôéóìü. Ï åëëçíéêüò üñïò «ðïëéôéóìüò» óôçí ïõóßá êáëýðôåé êáé ôéò äýï Ýííïéåò.

2 Âë. åíäåéêôéêÜ Heintz C. - Origgi G., (2005), Rethinking Interdisciplinarity. Emergent Issues. Áíáóýñèçêå óôéò 22./ 5 / 2005 áðü http://www.interdisciplines.org/interdisciplinarity/papers/11 Mebratu D., (2001), «The Knowledge

dimension of the sustainability challenge», International Journal of Economic Development, v. 3, n. 1.Áíáóýñèçêå

óôéò 25 ÌáÀïõ 2004 áðü: http: // www.spaef.com / IJED_PUB / v3n1_mebratu.html.

3 Nicolescu, B., (1997), «The transdisciplinary evolution of the university condition for sustainable development»,

Universities Responsibilities to Society. Áíáóýñèçêå óôéò 2 / 6 / 2005 áðü: http://perso.club-

internet.fr/nicol/ciret/bulletin/b12/b12c8.htm. Nowotny H., (2003), The Potential of Transdisciplinary. Áíáóýñèçêå

óôéò 28 / 5 / 2005 áðü: http: // www . interdisciplines . org / interdisciplinarity / papers / 5 / 7 / printable / paper.

4 ÅíäåéêôéêÜ ãéá ôçí Ýííïéá ôïõ ëüãïõ âë. Kress, (1989) êáé Baynham, (2002). Ç ðïëõóçìßá ôçò Ýííïéáò ôïõ ëüãïõ

åñåõíÜôáé áðü ôo íÝï êëÜäï ôçò ãëùóóïëïãßáò ðïõ åßíáé ãíùóôüò ùò Discourse Studies.

5 Ôá «ðåñéâáëëïíôéêÜ projects» åííïïýíôáé ùò èåóìéêïß ëüãïé ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ìå êïéíùíéêÝò êáé õëéêÝò

ðñïåêôÜóåéò. Åßíáé ïñãáíùìÝíá «ðáêÝôá» éäåþí êáé ðñáêôéêþí, ôá ïðïßá óôï÷åýïõí óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ áëëáãÞ

ìå áöåôçñßåò ôéò êïéíùíéêÝò óôáèåñÝò êáé ðïëéôéêÝò. ÂáóéêÞ óõíéóôþóá ðïõ óõìâÜëëåé óôç äéáìüñöùóç êáé

åîÝëéîç ôùí «ðåñéâáëëïíôéêþí projects» åßíáé ç áíôßëçøç ôçò öýóçò ùò äéáäéêáóßáò åí ôù ãßãíåóèáé ðïõ

óõíôåëåßôáé ìå óõíå÷åßò áíáèåùñÞóåéò ôùí èåóìïðïéçìÝíùí ëüãùí (Tsing,A. Lowenhaupt, (2001), «Nature in the

Making», óôï: Crumley, (2001: 3 - 23). Ãåíéêüôåñá ãéá ôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ áöÞãçóç âë. ôï áöéÝñùìá

“Environmental Narrative” (2004), Ethics and the Environment, v. 8, n. 2, åéäéêüôåñá ôçí åéóáãùãÞ ôçò Slicer D..

Åðßóçò ôï Schoenfeld S.,(2004), “The Environmentalist’ Narrative”, The Sustainability Report.

10 ÌáÀïõ 2006 áðü:

6 Ç ïñïëïãßá åßíáé õðü äéáìüñöùóç áêüìá êáé óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá. Ãéá ðáñÜäåéãìá åßíáé Üëëç ç Ýííïéá ôçò

«ïéêïëïãéêÞò áíèñùðïëïãßáò», ç ïðïßá ðáëáéüôåñá ÷ñçóéìïðïéþíôáò ùò åðéóôçìïëïãéêÜ åñãáëåßá ôçí

êõâåñíçôéêÞ êáé ôç èåùñßá ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí äåí åíäéáöåñüôáí éäéáßôåñá ãéá ôéò êïéíùíéêÝò åðéññïÝò êáé Üëëç

ôçò «ðïëéôéóôéêÞò ïéêïëïãßáò» ôïõ êëÜäïõ ôçò ÍÝáò Áñ÷áéïëïãßáò, ðïõ áíôéìåôþðéæå ôï öáéíüìåíï ôïõ ðïëéôéóìïý

ùò õðïóýóôçìá ôïõ ãåíéêüôåñïõ ïéêïëïãéêïý óõóôÞìáôïò, âë. Steward, J. H., (1972), Theory of culture change:

The methodology of multilinear evolution [1955], Urbana: University of Illinois Press. Ãåíéêüôåñá ãéá ôï èÝìá âë.

Kessing (1981) êáé Milton (1996).

7 Åßôå ìå ôç ìïñöÞ ôïõ ïéêïëïãéêïý íôåôåñìéíéóìïý (ïéêïëïãéêÞ ðñïóáñìïãÞ) ðïõ êõñéáñ÷ïýóå óôç äåê. ôïõ ´50

êáé ôïõ '60 åßôå ìå ôç ìïñöÞ ôïõ ðïëéôéóìéêïý íôåôåñìéíéóìïý (ðïëéôéóìéêÞ ó÷åôéêüôçôá) ðïõ åðéêñáôåß ôçí ôåëåõôáßá

ôñéáêïíôáåôßá, âë. Milton, (1993: 4).

8 Âë. Morgan G., (1991), «Advocacy as a form of social science», óôï: Harries - Jones P., (åðéì.), Making

Knowledge Count: Advocacy and Social Science, Montreal and Kingston: McGill-Queen's Press, ó. 221.

ÁíáöÝñåôáé óôï: Milton, (1993: 6).

Áíáóýñèçêå óôéò

http://www.sustreport.org/resource/shoenfeld.html#stuart

35

9 Ãéá ìåãÜëï äéÜóôçìá ç áíèñùðïëïãßá ìåëåôïýóå ðåñéóóüôåñï ôá õëéêÜ óôïé÷åßá ôïõ ðïëéôéóìïý ðáñÜ ôïí

ðïëéôéóìü êáèáõôü. Áðü ôç äåêáåôßá ôïõ ´60 ê.å., ç áíèñùðïëïãßá áðïäåóìåýôçêå áðü ôïí èåôéêéóìü êáé ôïí

óôñïõêôïõñáëéóìü êáé êéíÞèçêå óå ðåñéóóüôåñï åñìçíåõôéêÝò èåùñÞóåéò. ÓÞìåñá êñéôéêÞ áóêåßôáé Þäç óôéò

åñìçíåõôéêÝò ðñïóåããßóåéò óå ôñåéò êõñßùò ôïìåßò: á) ÄõóáñÝóêåéá Ýíáíôé ôçò ó÷åôéóôéêÞò ðïëéôéóìéêÞò

ðñïïðôéêÞò, â) áíôßäñáóç óôïí êáñôåóéáíü äõáëéóìü óêÝøçò-ðñÜîçò, öýóçò-ðïëéôéóìïý, ï ïðïßïò Þôáí

êõñßáñ÷ïò óôçí óôñïõêôïõñáëéóôéêÞ áíèñùðïëïãßá (êõñßùò óôï Ýñãï ôïõ Levi - Strauss), ã) áýîçóç ôïõ

åíäéáöÝñïíôïò ðñïò ôçí ðáãêïóìéïðïßçóç, âë. Milton,(1996: 11 - 12). Ìßá êáëÞ åéóáãùãÞ ãéá ôï èÝìá åßíáé ôï

áöéÝñùìá “Ecology and Anthropology: A Symposium” (1962) óôï American Anthropologist, v. 64, n.1, üðïõ êáé

ôï Üñèñï ôïõ Frake, C. O, “Cultural Ecology and Ethnography”, 53 - 59.

10 Êõñéáêßäïõ - ÍÝóôïñïò Á., (1981), «Ëáúêüò ðïëéôéóìüò», óôï: ÅëëÜäá. Éóôïñßá êáé Ðïëéôéóìüò, Èåóóáëïíßêç:

ÌáëéÜñçò - Ðáéäåßá, ó. 276.

211 Leroi-Gourhan, A., (1985 ), «Ç éóôïñßá ÷ùñßò êåßìåíá», óôï: Encyclopedie de la Pleiade, Éóôïñßá êáé ÌÝèïäïß

ôçò, ôüìïò Â': ÌåèïäéêÞ áíáæÞôçóç ôùí ìáñôõñéþí, ô. 1: ÐáñáäïóéáêÝò âïçèçôéêÝò åðéóôÞìåò. ÅéêïíéóôéêÝò

ìáñôõñßåò,Äéåýèõíóç: Charles Samaran, [Paris 1961], ìåôÜöñ. Ó. Óõìåùíßäçò,ÁèÞíá: Ì.É.Å.Ô., ó. 54.

12 Ãéá ôéò ó÷Ýóåéò áíèñùðïëïãéêïý êáé éóôïñéêïý ÷ñüíïõ âë. åíä. ÐáðáôáîéÜñ÷çò - ÐáñáäÝëçò, (1993: 13 - 74).

13 Êõñéáêßäïõ - ÍÝóôïñïò Á., (1981), «Ëáïãñáößá êáé ÁíèñùðéóôéêÝò ÓðïõäÝò», óôï: ÅëëÜäá. Éóôïñßá êáé

Ðïëéôéóìüò, Èåóóáëïíßêç: ÌáëéÜñçò - Ðáéäåßá, ó. 20 - 24.

14 ÐáñÜäåéãìá åêðáéäåõôéêÞò åöáñìïãÞò ôçò ÁíÜëõóçò Ëüãïõ óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç âë.

×ñéóôïäïýëïõ Í., (2004), «Ç óõìâïëÞ ôçò ÁíÜëõóçò Ëüãïõ óôçí áîéïðïßçóç ôïõ áöçãçìáôéêïý ëüãïõ óôá

ðëáßóéá ìéáò óçìåéùôéêÞò ðñïóÝããéóçò ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò», Âéþóéìç ÁíÜðôõîç, ÐåñéâáëëïíôéêÞï

Åêðáßäåõóç, ÔïðéêÝò Êïéíùíßåò, 2 ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï, Ð.Å.ÅÊ.Ð.Å., Ïõñáíïýðïëç ×áëêéäéêÞò 15 17 / 10 /ç2004, CD ðåñéëÞøåùí, 2 óõíåäñßá, ¸ñåõíåò.

15 Âë. Tsing,A. Lowenhaupt, ü.ð., (2001: 8).

16 Ìå áõôü ôï ðíåýìá äýï áíèñùðïëüãïé Ý÷ïõí îåêéíÞóåé åèíïãñáöéêÝò ìåëÝôåò ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò

ãñáöåéïêñáôßáò, ìç êõâåñíçôéêþí ïñãáíþóåùí êáé åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò, üðùò ï Peter Brosius (äåê. '80 êáé

'90) óôç Ìáëáéóßá êáé ç Pauline Peter (1994) óôçí Bostwana. Ãßíåôáé üëï êáé ðåñéóóüôåñï óáöÝò üôé ðïëéôéóìüò,

ðåñéâÜëëïí êáé äñÜóç åßíáé áëëçëïóõìðëçñïýìåíåò Ýííïéåò, âë. Tsing,A. Lowenhaupt, ü.ð. (2001: 22).

17 Âë. “Practice and Pedagogy: Oral History in the Classroom”, (1998), Oral History Review, 25, ô. 1 - 2.

18 Ï áôïìéêüò ðáñÜãïíôáò óôéò ðñïöïñéêÝò áöçãÞóåéò åßíáé åîßóïõ óçìáíôéêüò ìå ôéò êïéíùíéêÝò ðáñáìÝôñïõò. Ç

ðñïóùðéêÞ äåîéüôçôá êáé ç ôÝ÷íç ôïõ áöçãçôÞ óå óõíäõáóìü ìå ôç ÷ñÞóç êïéíùíéêÜ áðïäåêôþí ó÷åäßùí êáé

óõìâÜóåùí ëüãïõ (genres) äïìåß ôçí áöÞãçóç ç ïðïßá ìå áõôüí ôïí ôñüðï ðñïóëáìâÜíåôáé áðü ôïõò

êïéíùíéêïýò áêñïáôÝò, âë. Tonkin, (1992: 2, 12).

19 Âë. Äßôóéïõ Ì. - Óßìïõ Ð., (2005), «Ç ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç êáé ôï åêðáéäåõôéêü äñÜìá ìéá ðïëëÜïõðïó÷üìåíç óõíåñãáóßá», ¸ìðíåõóç, óôï÷áóìüò, öáíôáóßá óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç, 2 ðáíåëëÞíéï

óõìðüóéï, Åôáéñåßá Ðñïóôáóßáò ôçò Öýóçò êáé ôçò ÐïëéôéóôéêÞò ÊëçñïíïìéÜò - ÐáíåðéóôÞìéï ÐåéñáéÜ, ÐåéñáéÜò 1

3 / 4 / 2005, CD ðñáêôéêþí, áñ. áíáêïßíùóçò 47. ÌùñáÀôïõ Ð., (2005), «Ôï ïéêïëïãéêü ðáñáìýèé ùò åñãáëåßï

óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç», ü.ð. áñ. áíáê. 79. ÌáêÝëç Ã. - ÊáñáãéÜííçò Ç., (2005), «Ç óõíÝíôåõîç ùò

ìÝèïäïò óôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç», ü.ð., áñ. áíáê.87. Sixsmith P. - Ôóáëßêç Å., (2005), « “¢íù - ÊÜôù”.ïÌéá íÝá Üðïøç óôç ìÝèïäï project óôá ó÷ïëéêÜ ðñïãñÜììáôá ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò», 1 ÓõíÝäñéï

Ó.Ð.Ð.Å., Éóèìüò Êïñßíèïõ 23 - 25 / 9 / 2005, CD ðñáêô. ó. 1 27. ÅíäéáöÝñïí åßíáé êáé ôï ðáíåõñùðáúêü äßêôõï

«ÍÝïéÄçìïóéïãñÜöïé ãéá ôï ÐåñéâÜëëïí» ðïõ óõíôïíßæåé ôï Foundation for Environmental Education in Europe.

36

3. ÌåèïäïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïñåßá ôïõ ðñïãñÜììáôïò, áîéïëüãçóç

3.1. Ìåèïäïëïãßá

Ç ìåèïäïëïãßá ðïõ áêïëïõèÞèçêå åß÷å äõíçôéêü ÷áñáêôÞñá êáé ðñïûðüèåôå ôç

óõíåñãáôéêÞ äéá÷åßñéóÞ ôçò áðü ôïõò ìáèçôÝò. ÕëïðïéÞèçêå óå Ýíá ðëáßóéï ÷áëáñÞò.ðáéäáãùãéêÞò êáèïäÞãçóçò êáé ìå âÜóç ôéò áñ÷Ýò ôçò ìåèüäïõ project (Frey, 1986

×ñõóáößäçò, 1998). Ïé ìáèçôÝò åðÝëåîáí ôï èÝìá, áðïóáöÞíéóáí óå óõíåñãáóßá ìå ôï

äÜóêáëï ôïõò óôü÷ïõò êáé ìåôÜ áðü óõæçôÞóåéò áðïöÜóéæáí óôçí ðïñåßá, ãéá ôïí ôñüðï

õëïðïßçóçò ôùí äñÜóåùí êáé ôùí äñáóôçñéïôÞôùí êõñßùò ìå ïìáäéêÝò åñãáóßåò.

Âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ìåèïäïëïãßáò Þôáí ç ïñïèÝôçóç óõãêåêñéìÝíïõ ðëáéóßïõ,

ãíùóôéêþí êáé êñéôéêþí äåîéïôÞôùí, ìå ôç âïÞèåéá äéåðéóôçìïíéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý êáé

ç áîéïðïßçóç ôçò äéáéóèçôéêÞò ãíþóçò ôùí ðáéäéþí.

Ôï ãíùóôéêü ðëáßóéï ðåñéëÜìâáíå åëåýèåñç Ýñåõíá óå âéâëéïãñáöéêÝò ðçãÝò, üðùò óå

ðáëáéüôåñåò åñãáóßåò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò ðïõ Ýãéíáí óôï ó÷ïëåßï ìå èÝìá ôçí

Êïíôáñéþôéóóá. Ôï ãíùóôéêü åêðáéäåõôéêü õëéêü óõìðëçñþèçêå ìå öýëëá åñãáóßáò, ðïõ

óõóôçìáôïðïéïýóáí ôéò ðëçñïöïñßåò ãéá ôï öõóéêü êáé áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôçò

ðåñéï÷Þò êáé ðåñéåß÷áí åðéðëÝïí åñùôÞóåéò êáé äñáóôçñéüôçôåò. ÅðåéäÞ Ýíá ðïëý óçìáíôéêü

ôìÞìá ôçò åñãáóßáò ó÷åôéæüôáí ìå ôçí ÷ñÞóç ôçò êéíïýìåíçò åéêüíáò êáé ôç óõëëïãÞ

ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí, ÷ñçóéìïðïéÞèçêå åêðáéäåõôéêü õëéêü ðïõ äéáóáöÞíéæå âáóéêÝò

Ýííïéåò ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ êáé ôçò öùôïãñáößáò. Åöáñìüóôçêáí äéÜöïñåò

äéåðéóôçìïíéêÝò ôå÷íéêÝò, üðùò ç ìåèïäïëïãßá óõëëïãÞò êáé åñìçíåßáò äéáöüñùí åéäþí

éóôïñéêþí ðçãþí (ðñïöïñéêÝò, åéêïíéóôéêÝò ê.ë.ð.), åíóõíáéóèçôéêÝò ôå÷íéêÝò, ìåèïäïëïãßá

ôçò åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò êáé ôçò ëåéôïõñãéêÞò äéäáóêáëßáò ôçò ãëþóóáò.

¼ìùò ï êýñéïò üãêïò ôùí ãíùóôéêþí êáé åñåõíçôéêþí äåîéïôÞôùí ðñïÝêõøå áðü ôç

äéáéóèçôéêÞ ãíþóç ôùí ðáéäéþí êáé ìå âÜóç ôçí áñ÷Þ ôçò «äïêéìÞò êáé ðëÜíçò». Ãéá

ðáñÜäåéãìá áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ äüèçêå ç âéíôåïêÜìåñá óôá ÷Ýñéá ôùí ðáéäéþí, ãéá íá

ôñáâÞîïõí êáôÜ ïìÜäåò ìéêñÝò ôáéíßåò ìå èÝìáôá ôçò êáèçìåñéíÞò ôïõò åìðåéñßáò.

Áêïëïõèïýóå ç ðñïâïëÞ ôùí ôáéíéþí êáé óôç óõíÝ÷åéá ãßíïíôáí åîáíôëçôéêÝò óõæçôÞóåéò ãéá

ôçí áíôáðüêñéóÞ ôïõò óôïí áñ÷éêü óôü÷ï. Ì´ áõôüí ôïí ôñüðï êáôáãñÜöïíôáí ôá «ëÜèç», ôá

ïðïßá äåí åðáíáëáìâÜíïíôáí óôçí åðüìåíç ôáéíßá. ¸ôóé ïé ìáèçôÝò áðïêôïýóáí ôéò

áðáñáßôçôåò äåîéüôçôåò, ðïõ âïçèïýóáí óôï åðüìåíï óôÜäéï ôïõ ðñïãñÜììáôïò. Ìüíï óå

ðåñéðôþóåéò ðïõ Þôáí áäýíáôç ç åêìáßåõóç ôçò ãíþóçò äéáéóèçôéêÜ, ÷ñçóéìïðïéïýíôáí

åðéêïõñéêÜ ãíùóôéêü åêðáéäåõôéêü õëéêü ìå ôç ìïñöÞ öýëëùí åñãáóßáò. Áò óçìåéùèåß üìùò

üôé üðùò ðñïáíáöÝñáìå ôá ìåãáëýôåñá áðü ôá ðáéäéÜ åß÷áí äéäá÷èåß ôç ëåéôïõñãéêÞ

äéäáóêáëßá ôçò ãëþóóáò ãéá äýï Ýôç, ïðüôå ãíþñéæáí êáëÜ íá åñãÜæïíôáé êáôÜ ïìÜäåò êáé ôïí

37

ôñüðï ôçò åðåîåñãáóßáò ãñáðôþí êáé ðïëõôñïðéêþí êåéìÝíùí.

3.2. Ðïñåßá, äñÜóåéò êáé äñáóôçñéüôçôåò

Ôï ðëÜíï åñãáóßáò ôïõ ðñïãñÜììáôïò õëïðïéÞèçêå óå ðÝíôå óôÜäéá åêðáéäåõôéêþí

äéáäéêáóéþí êáé ãñáììáôéóìïý, ðïõ áíôéóôïé÷ïýóáí óå áíÜëïãåò ìáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

êáé äñÜóåéò: á) Ãíùñéìßá ìå ôïí ôñüðï óõëëïãÞò êáé åñìçíåßáò ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí, â)

ãñáììáôéóìüò óå æçôÞìáôá åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí êáé êéíïýìåíçò åéêüíáò, ã) åðåîåñãáóßá

ãíùóôéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý, ä) ãñáììáôéóìüò óå æçôÞìáôá åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò, å)

óõíåéäçôïðïßçóç êïéíùíéêþí æçôçìÜôùí êáé äéÜ÷õóç áðïôåëåóìÜôùí óôçí ôïðéêÞ êïéíùíßá.

Ôá ðÝíôå óôÜäéá äåí åöáñìüóôçêáí ìå ÷ñïíïëïãéêÞ óåéñÜ. Óå ðïëëÝò äñÜóåéò

óõìðëÝêïíôáí ãéá ðáñÜäåéãìá æçôÞìáôá ðïõ áöïñïýóáí óõã÷ñüíùò ôçí åèíïãñáöéêÞ

Ýñåõíá, ôç ÷ñÞóç ãíùóôéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý êáé ïé êïéíùíéêÝò ðñïåêôÜóåéò. Ôá ðáéäéÜ

ìå óõíåñãáôéêÝò äéáäéêáóßåò óõíÝëåîáí ðñïöïñéêÝò êáé åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò, áðü ôïõò

êáôïßêïõò êáé ðñïóðÜèçóáí íá ôéò åñìçíåýóïõí ùò ôåêìÞñéá ðåñéâáëëïíôéêþí áëëáãþí

óôïí Üîïíá ôïõ ÷ñüíïõ. ÓõíåñãÜóôçêáí óôçí åðåîåñãáóßá ôïõ õëéêïý, ìå êýñéá ðñïúüíôá ôçí

ðáñáãùãÞ âéíôåïôáéíéþí, ðïõ êáôÝãñáöáí êáé åñìÞíåõáí ôç óçìåñéíÞ êáôÜóôáóç óôï

ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý óõãêñéôéêÜ ìå ôçí êáôÜóôáóç ðáëáéüôåñá.

Áðü ôéò ðñþôåò óõíáíôÞóåéò äüèçêå óôá ðáéäéÜ Ýíá äéåñåõíçôéêü åñùôçìáôïëüãéï, ôï

ïðïßï óôü÷åõå óôçí áíß÷íåõóç ôùí áñ÷éêþí óôåñåïôýðùí êáé áíôéëÞøåþí ôïõò, ãéá ôïí

ôñüðï ðïõ áíôéìåôþðéæáí ïé ðáëáéüôåñïé ôï ðåñéâÜëëïí, êáèþò åðßóçò êáé ãéá äéÜöïñá

ãíùóôéêÜ æçôÞìáôá, ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí êéíïýìåíç åéêüíá êáé ôéò ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò.

Ôï ßäéï åñùôçìáôïëüãéï äüèçêå ðñïò óõìðëÞñùóç êáé óôï ôÝëïò ôïõ ðñïãñÜììáôïò, ìå

óôü÷ï áõôÞ ôç öïñÜ íá äéáðéóôùèïýí ïé áëëáãÝò óôéò áñ÷éêÝò áíôéëÞøåéò, ãéá ôá èÝìáôá ìå ôá

ïðïßá áó÷ïëÞèçêáí ôá ðáéäéÜ. Ãé´ áõôü êáé ïé áðáíôÞóåéò óôï åñùôçìáôïëüãéï èá åîåôáóôïýí

óôï êåöÜëáéï ôçò áîéïëüãçóçò (âë., ó. 66 - 68).

Óå üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ ðñïãñÜììáôïò óõìðëçñùíüôáí ëåðôïìåñÝò çìåñïëüãéï ìå ôéò

äñáóôçñéüôçôåò ôùí óõíáíôÞóåùí, ïé ïðïßåò ãßíïíôáí åêôüò ó÷ïëéêïý ùñáñßïõ êÜèå

ÓÜââáôï áðü 11.30 ð.ì. Ýùò 13.30 ì.ì. óôï ÷þñï ôçò ÂéâëéïèÞêçò ôïõ ó÷ïëåßïõ. Áñãüôåñá

üôáí Üñ÷éóáí ïé êáôáãñáöÝò óå âßíôåï ôùí óõíåíôåýîåùí, ïé óõíáíôÞóåéò Ýãéíáí

ðåñéóóüôåñåò óå þñåò ðïõ óõìöùíïýóáí ïé ïìÜäåò.

Èá áíáëýóïõìå óôç óõíÝ÷åéá ôéò ðÝíôå ðñïáíáöåñüìåíåò åêðáéäåõôéêÝò äéáäéêáóßåò

ðåñéãñÜöïíôáò êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ ôéò óõíüäåõáí.

3.2.1. Ãíùñéìßá ìå ôïí ôñüðï óõëëïãÞò êáé åñìçíåßáò ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí

¼ðùò ðñïáíáöÝñáìå, áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ äüèçêå óôá ÷Ýñéá ôùí ðáéäéþí ç

38

1âéíôåïêÜìåñá , ìå óôü÷ï ôçí êáôáãñáöÞ óõíåíôåýîåùí êáé ôçí ðáñáãùãÞ ôáéíéþí ìå èÝìáôá

ôçò êáèçìåñéíÞò åìðåéñßáò. ÐñïçãÞèçêå ç ãíùñéìßá ìå ôá õëéêÜ ìÝóá ìéáò óõíÝíôåõîçò,

üðùò ãéá ôïí ôñüðï ðïõ ÷åéñéæüìáóôå ôç âéíôåïêÜìåñá, ðþò êáôáãñÜöïõìå ôïí Þ÷ï, ðþò

åôïéìÜæïõìå ôéò åñùôÞóåéò ê.ë.ð. Óôç öÜóç áõôÞ áîéïðïéÞèçêå ç äéáéóèçôéêÞ ãíþóç ôùí

ìáèçôñéþí/ôþí ó÷åôéêÜ ìå ôïí áðïäïôéêüôåñï ôñüðï ÷ñÞóçò ôçò óõíÝíôåõîçò ãéá ôçí

Üíôëçóç ðëçñïöïñéþí. Äéáóáöçíßóôçêáí âáóéêïß üñïé ãéá ôçí êáëýôåñç óõíåííüçóç ôçò

ïìÜäáò, üðùò: óõíÝíôåõîç = óõíïìéëßá üðïõ Ýíá ðñüóùðï áðáíôÜ óôéò åñùôÞóåéò ôïõ

äçìïóéïãñÜöïõ, ðëçñïöïñçôÞò/ôñéá = ôï Üôïìï áðü ôï ïðïßï æçôÜìå ðëçñïöïñßåò åßôå

ðñïöïñéêÝò åßôå ãñáðôÝò, åñåõíçôÞò/ôñéá = ôï ìÝëïò ôçò ïìÜäáò ðïõ ðáßñíåé ìßá óõíÝíôåõîç

Þ óõëëÝãåé óôïé÷åßá, åñùôÞóåéò êëåéóôïý êáé áíïé÷ôïý ôýðïõ = åðéäÝ÷ïíôáé ìïíïëåêôéêÞ Þ

ðïëëáðëÞ áðÜíôçóç áíôßóôïé÷á.

Ç ðñþôç ìáèçôéêÞ ôáéíßá Þôáí 5 ë. êáé 47´´ êáé åß÷å ùò èÝìá ôçí ðáñïõóßáóç ôïõ

ðñïãñÜììáôïò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò êáé áõôþí ðïõ óõììåôÝ÷ïõí ó´ áõôü. Äýï

ðáéäéÜ áíÝëáâáí ôï ñüëï ôùí åñåõíçôþí êáé ôá õðüëïéðá ôùí ðëçñïöïñçôþí. Óôçí åðüìåíç

óõíÜíôçóç ðáñïõóéÜóôçêå ç ôáéíßá êáé Ýãéíå ç åðåîåñãáóßá ôçò. ÓõæçôÞèçêå åÜí ç ôáéíßá

áíôáðïêñßèçêå óôï óôü÷ï ôçò íá ðáñïõóéÜóåé ìå óáöÞíåéá ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôï èÝìá ôïõ

ðñïãñÜììáôïò óå êÜðïéïí åîùôåñéêü ðáñáôçñçôÞ, åÜí ï ÷åéñéóìüò ôçò êÜìåñáò Þôáí

óôáèåñüò êáé äåí êïýñáæå ôï èåáôÞ, åÜí ïé åñùôÞóåéò ôùí åñåõíçôþí Þôáí óáöåßò êáé Üëëá

ðáñüìïéá æçôÞìáôá. Ïé ðáñáôçñÞóåéò êáôáãñÜöïíôáí êáé öõëÜóóïíôáí óå åéäéêü íôïóéÝ ìå

ôßôëï «Ïäçãßåò óõíÝíôåõîçò» êáé ôáîéíïìïýíôáí óå åðéìÝñïõò èÝìáôá, ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå

ôïí ôñüðï åðéëïãÞò ôùí ðëçñïöïñçôþí, ôùí åñùôÞóåùí, áëëÜ áêüìá êáé ãéá ôå÷íéêÜ

æçôÞìáôá, üðùò ãéá ôïí ôñüðï ÷åéñéóìïý ôçò âéíôåïêÜìåñáò ê.á.

ÌåôÜ áðü ôçí åðåîåñãáóßá êé Üëëùí óõíåíôåýîåùí êáé ìÝóá óôïõò äýï ðñþôïõò ìÞíåò

ïé «ïäçãßåò óõíÝíôåõîçò» åß÷áí óõìðëçñùèåß êáé ìðïñïýóáí íá áíôáðïêñéèïýí óôá

ðñáêôéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôþðéæáí ôá ðáéäéÜ (ðßí. 1).

Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ïé ïäçãßåò ðïõ áíáêÜëõøáí ïé ìáèçôÝò/ôñéåò ìå äéáéóèçôéêü êáé

âéùìáôéêü ôñüðï, óôçí ïõóßá ðïëý ëßãï äéÝöåñáí áðü ôéò áíôßóôïé÷åò ïäçãßåò ðïõ ðñïôåßíåé ç

2ìåèïäïëïãßá ôçò ðñïöïñéêÞò éóôïñßáò . Ãéá ðáñÜäåéãìá óõãêñßíïíôáò ôéò ïäçãßåò ôùí

ðáéäéþí ìå ôéò áíôßóôïé÷åò ïäçãßåò óõíÝíôåõîçò ðïõ ðáñáèÝôåé ï P. Thompson, èá åíôïðßæáìå

ôéò êõñéüôåñåò äéáöïñÝò óå èÝìáôá, ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí åðéëïãÞ ôïõ äåßãìáôïò, ôçí

ôáîéíüìçóç êáé áñ÷åéïèÝôçóç ôïõ õëéêïý Þ ìå ôç äéá÷åßñéóç ôïõ áöçãçìáôéêïý íïÞìáôïò.

Åðßóçò óå æçôÞìáôá áíß÷íåõóçò áöçãçìáôéêþí óôåñåüôõðùí, äéáóáöÞíéóçò õöïëïãéêþí

÷áñáêôçñéóôéêþí ðïõ óõíôåëïýí óôç äçìéïõñãßá íïÞìáôïò ê.á., ôá ïðïßá ïýôùò Þ Üëëùò

áöïñïýóáí ôçí åñìçíåßá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ êáé åðéðëÝïí äåí Þôáí äõíáôüí íá óõæçôçèïýí

áíáëõôéêÜ ìå ôá ðáéäéÜ (Thompson, 2002: 273 - 298). Ðáñüëá áõôÜ ïñéóìÝíá áðü áõôÜ ôá

39

æçôÞìáôá áðáó÷üëçóáí ôçí ïìÜäá,

üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ç ðñïóðÜèåéá

áíß÷íåõóçò ôùí óçìåßùí ðïõ ïé

ðëçñïöïñçôÝò ÷ñçóéìïðïéïýóáí

ðëáóôü êáé äéäáêôéêü ýöïò, ãéáôß

íüìéæáí üôé Ýôóé èá åßíáé ðéï ùöÝëéìåò ïé

ðëçñïöïñßåò ôïõò. Ó´ áõôÝò ôéò

ðåñéðôþóåéò åðéóçìÜíèçêáí ïé

áëëáãÝò óôï ãëùóóéêü ýöïò êáé óôç

÷ñÞóç «ëüãéáò» ïñïëïãßáò áíôß ôïõ

êáèçìåñéíïý ëåîéëïãßïõ. ÂÝâáéá èá

ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç üôé ïé

ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò åíçëßêùí

ðëçñïöïñçôþí óå ðáéäéÜ, åìðåñéÝ÷ïõí

ðÜíôá éó÷õñÝò äüóåéò äéäáêôéóìïý êáé

ì´ áõôÞí ôçí Ýííïéá äåí ìðïñïýí íá

åßíáé áðüëõôá áëçèéíÝò, üóç âÝâáéá

«áðüëõôç» áëÞèåéá ìðïñïýí íá Ý÷ïõí

3ïé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò . Tï óôïé÷åßï

áõôü èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåôáé óïâáñÜ

õðüøç óå åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá

ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí áõôïý ôïõ åßäïõò

ôéò ðçãÝò êáé ãé´ áõôü èá ðñÝðåé íá

äßíåôáé âáñýôçôá óôç äéáäéêáóßá

ð å ñ é ó ó ü ô å ñ ï , ð á ñ Ü ó ô ç í

«åêìåôÜëëåõóç» êáôÜ ãñÜììá ôïõ

ðåñéå÷ïìÝíïõ. ¸÷åé üìùò ìåãÜëç

ðáéäáãùãéêÞ áîßá íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé

ðÜíôá êÜðïéïò ìåèïäéêüò ôñüðïò

ðñïóÝããéóçò ôùí ìáñôõñéþí ìå âÜóç

óõãêåêñéìÝíåò ïäçãßåò, Ýóôù êé áí

áõôÝò äåí äéáóöáëßæïõí áðüëõôá ôçí

áîéïðéóôßá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ. Ôá ðáéäéÜ

äåí åßíáé ïýôå åíÞëéêåò åèíïãñÜöïé ïýôå

ðñþôïò óôü÷ïò ôùí ðñïãñáììÜôùí

Ðßíáêáò 1. Ïäçãßåò óõíÝíôåõîçò

á. Ôüðïò óõíÝíôåõîçò

Åßíáé ðñïôéìüôåñï ç óõíÝíôåõîç íá ãßíåôáé óôï ÷þñï ôïõ

ðëçñïöïñçôÞ, ãéáôß Ýôóé èá áéóèÜíåôáé ðéï Üíåôá, èá ìéëÜåé ðéï åýêïëá

êáé èá ìðïñïýìå íá ìáãíçôïóêïðïýìå ôï ÷þñï ðïõ æåé Þ åñãÜæåôáé.

â. Ðïéïé åßíáé ðëçñïöïñçôÝò êáé ðþò ðñïåôïéìÜæïõìå ôç

óõíÝíôåõîç

1. Ïé ðëçñïöïñçôÝò èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõí æÞóåé óôï ÷ùñéü.

2. Äåí åßíáé áðáñáßôçôï ïé ðëçñïöïñçôÝò íá åßíáé ðïëý ãéáãéÜäåò Þ

ðáððïýäåò. Ìðïñåß íá åßíáé êáé íåüôåñïé óôçí çëéêßá.

3.Äå ìáò åíäéáöÝñåé ôï öýëï ôïõò.

4. Èá ðñÝðåé íá åßíáé Üíèñùðïé üëùí ôùí åðáããåëìÜôùí.

5. Äå èá ðñÝðåé íá åßíáé ìüíï ðëïýóéïé Þ ãíùóôïß, áëëÜ êáé öôù÷ïß Þ

ëßãï ãíùóôïß.

6. Áöïý åðéëÝîïõìå ôïí ðëçñïöïñçôÞ ôïí ðñïóêáëïýìå åõãåíéêÜ ìå

ôï ôçëÝöùíï Þ ìå êÜðïéá åðßóêåøç êáé êáíïíßæïõìå ìáæß ôïõ ôïí ôüðï

êáé ôçí þñá ôçò óõíÝíôåõîçò.

7. ÐñïåôïéìÜæïõìå ôïí ðëçñïöïñçôÞ ãéá ôéò åñùôÞóåéò ðïõ èá ôïõ

êÜíïõìå.

ã. Ðþò ðáßñíïõìå ôç óõíÝíôåõîç êáé ðþò êÜíïõìå ôéò åñùôÞóåéò

1. Ðáßñíïõìå óõíÝíôåõîç áðü Ýíáí ðëçñïöïñçôÞ êÜèå öïñÜ ãéá íá

ìðïñïýìå íá óçìåéþíïõìå êáëýôåñá ôéò áðáíôÞóåéò ôïõ.

2. Óôçí áñ÷Þ ôçò óõíÝíôåõîçò æçôÜìå áðü ôïí ðëçñïöïñçôÞ íá ìáò

ðåé ôï üíïìÜ ôïõ, ôçí çëéêßá ôïõ, ôïí ôüðï ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò ôïõ,

ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ êáé ôï åðÜããåëìá Þ ôá åðáããÝëìáôÜ ôïõ.

3. Åßìáóôå åõãåíéêïß üôáí êÜíïõìå ôéò åñùôÞóåéò ìáò êáé óå üëç ôç

äéÜñêåéá ôçò óõíÝíôåõîçò.

4. Ïé åñùôÞóåéò ìáò åßíáé ãåíéêÝò. Ìáò åíäéáöÝñåé ï ðëçñïöïñçôÞò íá

ìáò áöçãçèåß éóôïñßåò ðïõ Ýæçóå Þ Üêïõóå.

5. Ïé åñùôÞóåéò ìáò åßíáé «áíïé÷ôïý» êé ü÷é «êëåéóôïý» ôýðïõ.

ÄçëáäÞ íá ìðïñåß ï ðëçñïöïñçôÞò íá áðáíôÞóåé ìå ðïëëÜ ëüãéá êé

ü÷é ìå Ýíá «íáé» Þ Ýíá «ü÷é».

6.Äå öÝñíïõìå ôïí ðëçñïöïñçôÞ óå äýóêïëç èÝóç.

7.Äå äéáêüðôïõìå ðïôÝ ôïí ðëçñïöïñçôÞ.

8. ÁöÞíïõìå ôïí ðëçñïöïñçôÞ íá åêöñÜæåôáé óôçí êáèçìåñéíÞ ôïõ

ãëþóóá.

9. Íá áíôéìåôùðßæïõìå ôïí ðëçñïöïñçôÞ ìå åíäéáöÝñïí êáé óåâáóìü,

÷ùñßò üìùò õðåñâïëéêÞ óïâáñüôçôá.

10. ÅÜí ìáò êåñÜóïõí äå÷üìáóôå åõãåíéêÜ ôï êÝñáóìá.

11. Óôï ôÝëïò ôçò óõíÝíôåõîçò åõ÷áñéóôïýìå ôïõò ðëçñïöïñçôÝò ãéá ôç

óõíÝíôåõîç.

40

áõôþí åßíáé ç áíáæÞôçóç ôçò «åèíïãñáöéêÞò åðéóôçìïíéêÞò áëÞèåéáò», áëëÜ ç âéùìáôéêÞ

áðüêôçóç äåîéïôÞôùí êáé êñéôéêþí éêáíïôÞôùí.

ÐáñïõóéÜóôçêå óõíåðþò ç áíÜãêç êÜðïéá æçôÞìáôá íá óõìðëçñùèïýí óýìöùíá ìå

ôçí êáèéåñùìÝíç ìåèïäïëïãßá ôùí ðñïöïñéêþí óõíåíôåýîåùí, üðùò ï ôñüðïò ïñãÜíùóçò

ôùí êáñôåëþí êáé ç áñ÷åéïèÝôçóç ôïõ õëéêïý (Thomson, 2002: 299 - 319). Áñãüôåñá êáôÜ

ôçí åðßóêåøç ôçò ïìÜäáò óôï ÅñãáóôÞñéï ÊïéíùíéêÞò Áíèñùðïëïãßáò, ôïõ ÔìÞìáôïò

Éóôïñßáò, Áñ÷áéïëïãßáò êáé ÊïéíùíéêÞò Áíèñùðïëïãßáò, ôçò Ó÷ïëÞò Åðéóôçìþí ôïõ

Áíèñþðïõ ôïõ ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëßáò óôï Âüëï, ôá ðáéäéÜ åß÷áí ôçí åõêáéñßá íá

ðáñáêïëïõèÞóïõí áðü êïíôÜ ôïí ôñüðï ðïõ áñ÷åéïèåôïýíôáé, áðïìáãíçôïöùíïýíôáé êáé

áîéïðïéïýíôáé åñìçíåõôéêÜ ïé ðñïöïñéêÝò ìáñôõñßåò. ÓõæÞôçóáí ìå ôç äéåõèýíôñéá ôïõ

åñãáóôçñßïõ êáèçãÞôñéá Ñßêç Âáí Ìðïýó÷ïôåí êáé ôçí õðåýèõíç êõñßá ÁíèÞ ÔóéñïãéÜííç

ãéá äéÜöïñá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôþðéóáí óôçí ÝñåõíÜ ôïõò êáé áíôÜëëáîáí åìðåéñßåò ãéá

ôïí ôñüðï ðïõ ïñãáíþíåôáé ìßá óõíÝíôåõîç êáé ôïõò êáíüíåò ôçò. Êõñßùò êáôáíüçóáí üôé ç

äñáóôçñéüôçôá ìå ôçí ïðïßá áó÷ïëïýíôáí ãéá ìÞíåò ùò Ýíá åßäïò «ðáé÷íéäéïý» Ý÷åé êáé

4äéáóôÜóåéò óõóôçìáôéêÝò êáé åðéóôçìïíéêÝò .

¸íá Üëëï æÞôçìá ôï ïðïßï áíé÷íåýèçêå äéáéóèçôéêÜ áðü ôçí ïìÜäá êáé åöáñìüóôçêå

áêïýóéá ðïëëÝò öïñÝò óôçí ðñÜîç, Þôáí ç áðÜíôçóç óôï âáóéêü åñþôçìá ôçò ìåèïäïëïãßáò

ôùí óõíåíôåýîåùí, äçëáäÞ ôï áí èá ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé êÜðïéï ôõðïðïéçìÝíï

åñùôçìáôïëüãéï Þ ï åëåýèåñïò äéÜëïãïò (Thompson, 2002: 276 - 280). Êáé ïé äýï

ìåèïäïëïãßåò Ý÷ïõí èåôéêÜ êáé áñíçôéêÜ óçìåßá êáé óôçí ïõóßá ï ðåôõ÷çìÝíïò óõíäõáóìüò

ôïõò åðáößåôáé óôçí ðåßñá êáé óôç ãíþóç ôïõ åñåõíçôÞ. Óôéò óõíåíôåýîåéò ðïõ ðÞñáí ôá

ðáéäéÜ ðÜíôá õðÞñ÷å Ýíáò áñ÷éêüò ðõñÞíáò åñùôÞóåùí, ðïõ åôïéìáæüôáí áðü ðñéí, óôçí

ðïñåßá üìùò ç óõíïìéëßá Ýðáéñíå ðéï åëåýèåñï ÷áñáêôÞñá êáé ðïëëÝò öïñÝò ôá ðáéäéÜ

ñùôïýóáí ãéá ðïëëÜ Üëëá æçôÞìáôá ðïõ ôá åíäéÝöåñáí. Óå áñêåôÝò ðåñéðôþóåéò ïé

åñùôÞóåéò áõôÝò Þôáí ôåëåßùò áõèüñìçôåò Þ åß÷áí éó÷õñü åíóõíáéóèçôéêü ðåñéå÷üìåíï. Ãéá

ðáñÜäåéãìá óôç óõíÝíôåõîç ôçò êõñßáò Áêáôåñßíçò ÊáñáèÜíïõ, ç óõíïìéëßá Ýãéíå ôüóï

åíäéáöÝñïõóá êáé ðñïóùðéêÞ, óå óçìåßï þóôå ç ðëçñïöïñÞôñéá íá óõãêéíçèåß Ýíôïíá. Óôçí

ðåñßðôùóç áõôÞ åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé êáé ï ôñüðïò ðïõ ÷åéñßóôçêáí áõèüñìçôá ôçí

êáôÜóôáóç ïé ìéêñÝò åñåõíÞôñéåò, ãéá íá êáèçóõ÷Üóïõí ôçí ðëçñïöïñÞôñéá, ç ïðïßá

áíáêïõöéóìÝíç óôï ôÝëïò ôçò óõíÝíôåõîçò äÞëùóå: «Åõ÷áñéóôïýìå. Õãåßá íÜ÷åôå. ×Üñ´êá

ðïõ Þñèáôå. ¸ôóé åßðá êáìðüóá êáé îåöïýóêùóá».

Ìßá áðü ôéò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ Ýãéíáí óôçí áñ÷éêÞ öÜóç Þôáí êáé ôï ðáé÷íßäé

áíôáëëáãÞò óõíåíôåýîåùí ìåôáîý ôùí ìåëþí ôçò ïìÜäáò. Êëçñþíïíôáí æåõãÜñéá áðü ôá

ïðïßá ï Ýíáò Ýðáéæå ôï ñüëï ôïõ åñåõíçôÞ êáé ï Üëëïò ôïõ ðëçñïöïñçôÞ. Ï åñåõíçôÞò

öùôïãñÜöéæå ôïí ðëçñïöïñçôÞ êáé åôïßìáæå ôéò åñùôÞóåéò, ôéò ïðïßåò Ýðñåðå íá áðáíôÞóåé ï

41

äåýôåñïò. Óôü÷ïò ôçò óõíÝíôåõîçò Þôáí íá ðáñïõóéÜóåé ï åñåõíçôÞò óôï ÷þñï ìéáò êáñôÝëáò

Á4 ôç öùôïãñáößá, ôá óôïé÷åßá êáé ôéò áðáíôÞóåéò ôïõ ðëçñïöïñçôÞ, þóôå ç ïìÜäá íá

êáôáíïÞóåé ôéò óõíÞèåéåò êáé ãåíéêüôåñá ôéò êáèçìåñéíÝò ôïõ áó÷ïëßåò. Ç äñáóôçñéüôçôá

óõíäýáæå ôï ÷åéñéóìü öùôïãñáöéêþí êáé ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí êáé óôü÷ïò ôçò Þôáí êáôÜ ôç

öÜóç ôçò åðåîåñãáóßáò ôïõò íá óõæçôçèïýí ôá ãåíéêüôåñá ìåèïäïëïãéêÜ æçôÞìáôá ôçò

óõíÝíôåõîçò.

3.2.2. Ãñáììáôéóìüò óå æçôÞìáôá åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí êáé êéíïýìåíçò åéêüíáò

¸÷åé ëå÷èåß áðü ôï öùôïãñÜöï Lewis Hine (1874 - 1940) üôé «oé öùôïãñáößåò ìðïñåß

íá ìçí ëÝíå øÝìáôá, ïé øåýôåò üìùò ìðïñïýí íá öùôïãñáößæïõí» (Burke, 2003: 27).

ÐñÜãìáôé ïé åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò, áðïôåëïýí éäéüôõðá ôåêìÞñéá êáé óêçíïèåôçìÝíåò

åêäï÷Ýò ôçò ðñáãìáôéêÞò æùÞò. ÁíÜëïãá ìå ôç ãùíßá óêüðåõóçò, ôçí áðüóôáóç áðü ôï

áíôéêåßìåíï, ôçí ïñãÜíùóç ôïõ êÜäñïõ, ôïí ôñüðï ðïõ óôÞíåé ôïõò áíèñþðïõò êáé ôá

áíôéêåßìåíá ï öùôïãñÜöïò êáé ðïëëÝò Üëëåò åéêïíéóôéêÝò óõìâÜóåéò, ðÜíôá èá õðÜñ÷åé êÜôé

óå ìéá öùôïãñáößá ðïõ èá ðáñáðëáíÜ Ýììåóá Þ Üìåóá ôï èåáôÞ. Ãé´ áõôü ç ÷ñÞóç ôùí

åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí óôçí åêðáßäåõóç, üðùò áíáöÝñáìå êáé óå ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï

(âë., ó. 33 - 34), èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìå âÜóç êÜðïéåò ðñïûðïèÝóåéò, áðü ôéò ïðïßåò ïé

óðïõäáéüôåñåò åßíáé ç äéáóôáýñùóç ôùí ðëçñïöïñéþí êáé áðü Üëëïõ åßäïõò ðçãÝò, ç

áðïêùäéêïðïßçóç ôùí êáëëéôå÷íéêþí ðñïèÝóåùí, ç áðïêÜëõøç ôùí åéêïíéóôéêþí

óõìâÜóåùí, ç åðéêÝíôñùóç óôçí åñìçíåßá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ùò ìåôáöïñÝá íïïôñïðéþí,

ðïëéôéóìéêþí íïçìÜôùí êáé êáôáóêåõáóìÝíùí åéêüíùí ãéá ôïõò Üëëïõò, ðáñÜ ùò áðëÞ

áíôáíÜêëáóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé ôÝëïò ç áðïóáöÞíéóç ôùí ðñïèÝóåþí ìáò ùò èåáôþí

ôùí ìáñôõñéþí áõôþí. Óõíåðþò åßíáé ôåëåßùò Üäéêï êáé ãéá ôéò åéêüíåò, áëëÜ êáé ãé' áõôïýò

ðïõ ó÷åäéÜæïõí åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá, üôáí ÷ñçóéìïðïéïýí ôéò åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò

ôåëåßùò áíôáíáêëáóôéêÜ, ÷ùñßò íá ðñïâëÝðïõí ïðïéáäÞðïôå äéáäéêáóßá áðïêùäéêïðïßçóçò

ôùí åéêïíéóôéêþí ôïõò óõìâÜóåùí.

ËáìâÜíïíôáò õðüøç áõôÝò ôéò ðñïûðïèÝóåéò ðñïóðáèÞóáìå íá êáôáíïÞóïõí ôá

ðáéäéÜ æçôÞìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò åéêïíéóôéêÝò óõìâÜóåéò, ôéò ïðïßåò ÷ñçóéìïðïéåß ç

êéíïýìåíç Þ áêßíçôç åéêüíá êáé êáôüðéí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí

åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí ãéá ôéò áíÜãêåò ôïõ èÝìáôïò. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ Ýãéíå ìå ôçí

åíåñãïðïßçóç ôçò äéáéóèçôéêÞò ãíþóçò ôùí ðáéäéþí, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðåîåñãáóßáò ôùí

ôáéíéþí êáé ôùí öùôïãñáöéþí, áëëÜ êáé ìå âÜóç ôç äéáóÜöçóç âáóéêþí åííïéþí ìå ôç

âïÞèåéá åêðáéäåõôéêïý õëéêïý.

×ñçóéìïðïéÞèçêå åêðáéäåõôéêü õëéêü áðü ôá Ýíôõðá ôïõ ðñïãñÜììáôïò «ÐÜìå

5óéíåìÜ;» ôïõ ÖåóôéâÜë ÊéíçìáôïãñÜöïõ Èåóóáëïíßêç . ÌÝóù ôïõ õëéêïý áõôïý

42

äéáóáöçíßóôçêå ç Ýííïéá

ôçò êéíçìáôïãñáöéêÞò

á ö Þ ã ç ó ç ò ê á é ï é

äéáöïñÝò ôçò áðü Üëëåò

ìïñöÝò áöÞãçóçò üðùò

ôç ãñáðôÞ, ôçí ðñïöïñéêÞ, ôç ìïõóéêÞ Þ ôçí ðïëõôñïðéêÞ ãéá ðáñÜäåéãìá ôá êüìéêò.

ÊáôáãñÜöçêå Ýíáò âáóéêüò êáíüíáò ôçò êéíïýìåíçò åéêüíáò: «¼,ôé ìðïñåß íá äåßîåé ç åéêüíá

äå ÷ñåéÜæåôáé íá ôï ëÝåé ìå ëüãéá ï áöçãçôÞò óôçí ôáéíßá».

Óôç óõíÝ÷åéá åðåîçãÞèçêå ç âáóéêÞ ïñïëïãßá ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ, üðùò ôé åßíáé

óåíÜñéï, ìïíôÜæ, óêçíïèåóßá êáé óêçíïãñáößá. Ôé åßíáé óêçíÞ («Ìéá åíüôçôá äñÜóçò ðïõ

óõìâáßíåé óõíå÷þò óôïí ßäéï ÷þñï êáé ÷ñüíï. Ìüëéò ï ÷þñïò Þ ï ÷ñüíïò áëëÜîåé,

óçìåéþíåôáé íÝá óêçíÞ»), êÜäñï («Ç åéêüíá ðïõ âëÝðïõìå óå êÜèå óôéãìÞ, Ìéá áêßíçôç

öùôïãñáößá åßíáé Ýíá êÜäñï») êáé ðëÜíï («Ìéá óõíå÷Þò åíüôçôá êéíïýìåíùí åéêüíùí. Ìüëéò

ç óõíÝ÷åéá ôïõ ðëÜíïõ äéáêïðåß ôüôå óçìåéþíåôáé áëëáãÞ ðëÜíïõ. ¸íá ðëÜíï Ý÷åé ðÜíôïôå

äéÜñêåéá»). ÌåôÜ áðü óõæçôÞóåéò, ìå âÜóç ðáñáäåßãìáôá Þ êáôÜ ôçí åðåîåñãáóßá ôùí

ìáèçôéêþí ôáéíéþí, Ýãéíáí êáôáíïçôÝò ïé Ýííïéåò ôïõ «ðïëý ãåíéêïý ðëÜíïõ», ôïõ «ãåíéêïý

ðëÜíïõ», ôïõ «ìåóáßïõ ðëÜíïõ» êáé ôïõ «êïíôéíïý» êáé ç óçìáóßá ôïõò óôç äüìçóç ôçò

êéíçìáôïãñáöéêÞò áöÞãçóçò (åéê.1). Ãéá ðáñÜäåéãìá êáôáíïÞèçêå ç óõãêéíçóéáêÞ äýíáìç

ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé Ýíá ðïëý êïíôéíü ðëÜíï Þ êáé áíôßèåôá ç óýã÷õóç ðïõ ìðïñåß íá

äçìéïõñãÞóåé åÜí äåí åßíáé êáëïôñáâçãìÝíï.

ÐïëëÝò óõæçôÞóåéò

Ýãéíáí ãéá íá áíôéëçöèïýí ôá

ðáéäéÜ ôç ó÷Ýóç óåíáñßïõ -

óçìåéþóåùí óêçíïèÝôç

ôåëéêþí ðëÜíùí. Ôá ðáéäéÜ

êáôÜëáâáí üôé ã éá íá

ãõñéóôåß ìéá ôáéíßá èá ðñÝðåé

ï óêçíïèÝôçò áðü ðñéí íá

ó÷åäéÜóåé åðáêñéâþò ôéò

óêçíÝò êáé ôá ðëÜíá ôçò.

¸ôóé óôáäéáêÜ üëåò ïé ôáéíßåò

ðïõ ôñáâïýóáí ôá ðáéäéÜ

ðñþôá ó÷åäéÜæïíôáí ìåôÜ

áðü ïìáäéêÝò óõæçôÞóåéò. Ç

åéê. 2 åßíáé Ýíá ðáñÜäåéãìá

Åéêüíá 1. ÐëÜíá áðü ôéò ìáèçôéêÝò ôáéíßåò (áðü áñéóôåñÜ ðñïò ôá äåîéÜ): Ðïëý ãåíéêü,

ãåíéêü, ìåóáßï, êïíôéíü

Åéêüíá 2. Ó÷åäéáóìüò ìáèçôéêÞò ôáéíßáò ìå èÝìá: «Ìßá çìÝñá óôçí ðñþôç ôÜîç

Äçìïôéêïý ôïõ ó÷ïëåßïõ ìáò»

43

ó÷åäéáóìïý ôùí ðëÜíùí ôáéíßáò ìå

èÝìá ìßá çìÝñá óôçí ðñþôç ôÜîç ôïõ

Äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ. Ìðïñïýìå íá

ðáñáôçñÞóïõìå ôçí ðñïóï÷Þ óôï

ó÷åäéáóìü ôùí ðëÜíùí, óôç ãñáöÞ

ôùí áöçãçìáôéêþí êåéìÝíùí êáé ôùí

åñùôÞóåùí.

Ìéá Üëëç ïìÜäá ìáèçôþí

ôñÜâçîå ôáéíßá ðáñïõóéÜæïíôáò ôïõò

äéÜöïñïõò ÷þñïõò ôïõ ó÷ïëåßïõ.

Óôï áðüóðáóìá äßðëá, áðü ôéò

óçìåéþóåéò ôçò ïìÜäáò, ðñéí ôñáâÞîïõí ôçí ôáéíßá, ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå ôçí

åðéìÝëåéá óôïí êáèïñéóìü ÷ñïíéêþí ïñßùí ôçò êÜèå óêçíÞò êáé óôçí áêñéâÞ êáôáãñáöÞ ôïõ

áöçãçìáôéêïý êåéìÝíïõ.

ÌåôÜ áðü ôçí åããñáöÞ ôçò êÜèå ôáéíßáò áêïëïõèïýóå ç ìåôáôñïðÞ ôçò óå DVD ìå ôç

6âïÞèåéá åéäéêïý software . Óå áõôÞí ôç äéáäéêáóßá äåí Þôáí äõíáôüí íá õðÜñ÷åé ïõóéáóôéêÞ

óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí äéüôé ôï software Þôáí ðïëýðëïêï êáé ÷ñïíïâüñï. Ôï ðñüâëçìá

ëýèçêå êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ìå ôç óõìöùíßá íá ìçí ôñáâéïýíôáé ðåñéôôÝò óêçíÝò, þóôå íá ìçí

áöÞíïíôáé êáé ðïëëÜ ðñÜãìáôá ãéá ôï ìïíôÜæ.

ÆçôÞìáôá áíáãíþñéóçò ôùí óõìâÜóåùí ôçò êéíçìáôïãñáöéêÞò áöÞãçóçò

óõæçôÞèçêáí ìå áöïñìÞ ôçí ðñïâïëÞ ìïõóéêþí videoclip ôçò îÝíçò pop ìïõóéêÞò. Äåí

÷ñçóéìïðïéÞèçêáí åëëçíéêÜ videoclip, ãéáôß äå äéÝèåôáí ôçí áöçãçìáôéêÞ ðïéêéëßá ðïõ èÝëáìå

ïýôå ôçí ðñùôïôõðßá ôùí îÝíùí. ÐñïâëÞèçêáí äýï êýñéåò êáôçãïñßåò videoclip. ÊáèáñÜ

áöçãçìáôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, üðùò ôá videoclip ôçò Celine Dion, “My Heart will go on

(Titanic)”, “It's all coming back to me now” áðü ôç óõëëïãÞ Celine. All the Way… A Decade Of

7Song and Video . Áíé÷íåýèçêáí æçôÞìáôá ôáýôéóçò åéêïíéóôéêÞò áöÞãçóçò êáé ìïõóéêÞò,

äçëáäÞ ç êéíçìáôïãñáöéêÞ áöÞãçóç áêïëïõèïýóå ðéóôÜ ôï íüçìá ôïõ ôñáãïõäéïý. Åðßóçò

óôï videoclip ôïõ Ôéôáíéêïý ç ôñáãïõäßóôñéá Þôáí ôåëåßùò Ýîù áðü ôçí êéíçìáôïãñáöéêÞ

äñÜóç, ç ïðïßá áðïôåëïýíôáí ìüíï áðü áðïóðÜóìáôá ôçò ïìþíõìçò ôáéíßáò. Ç äåýôåñç

êáôçãïñßá videoclip åß÷å ìåãáëýôåñç ðïéêéëßá óôç ó÷Ýóç åéêïíéóôéêÞò êáé ìïõóéêÞò áöÞãçóçò.

8×ñçóéìïðïéÞèçêáí åðéëåãìÝíá videoclip áðü ôç óõëëïãÞ The work of Stéphane Sednaoui ,

üðùò ôï “Ironic” ôçòAlanis Morissette, ôï “Big Time Sensuality” ôçò Björk, ôï “Seven Seconds”

ôùí Youssou N' Dour & Neneh Chery, êáé ôï “Queer” ôùí Carbage. Ó´ áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò

áíé÷íåýèçêáí æçôÞìáôá êßíçóçò ôçò êÜìåñáò óå ó÷Ýóç ìå ôï ìïõóéêü èÝìá, ãéá ðáñÜäåéãìá

óôï videoclip ôçò Björk üëåò ïé óêçíÝò äéáäñáìáôßæïíôáí ðÜíù óôçí ðëáôöüñìá åíüò

Ôßôëïò ôáéíßáò: «Ç æùÞ óôï ó÷ïëåßï ìáò»

Áñ÷éêü ó÷Ýäéï êáé ÷ñïíéêüò ðñïãñáììáôéóìüò.

Ðñüëïãïò: ÑáöáÝëá 0,5 ë. Ãñáöåßï: Çñþ 1 ë. Å´ ôÜîç: ÑáöáÝëá

0,5 ë. ÂéâëéïèÞêç: Óôáõñïýëá 2 ë. Ðßóù ðñïáýëéï: Çñþ 1ë.

Camerawoman: Ìõñóßíç.

[…] ÂéâëéïèÞêç. 6 - 4 - 2006. Åßìáóôå Ýîù áð´ ôçí íÝá

âéâëéïèÞêç. Áò ìðïýìå ìÝóá. ¼ðùò âëÝðïõìå õðÜñ÷ïõí

Üíåôïé êáíáðÝäåò êáé ôñáðÝæéá. Äýï ìåãÜëåò âéâëéïèÞêåò

ãåìÜôåò åíäéáöÝñïíôá âéâëßá. Ôá âéâëßá ìðïñïýí íá ôá

äéáâÜóïõí ðáéäéÜ áðü ôçí ðñþôç Ýùò ôçí Ýêôç ôÜîç. ÄçëáäÞ

õðÜñ÷ïõí üëùí ôùí åéäþí âéâëßá ãéá ìéêñïýò êáé ãéá

ìåãÜëïõò. ÕðÜñ÷ïõí êáé åðéôñáðÝæéá ãéá ðåñéóóüôåñç

øõ÷áãùãßá. ÕðÜñ÷åé Ýíá óëÜéôò êé Ýíáò õðïëïãéóôÞò ðïõ ôá

ðáéäéÜ ìðïñïýí íá ðáßæïõí äéÜöïñá ðáé÷íßäéá. Åßíáé ôï

êáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ó÷ïëåßïõ. ¸íáò ìáèçôÞò áõôü ïíåéñåýåôáé.

44

öïñôçãïý, ìå ôéò åíáëëáãÝò êïíôéíþí êáé ìáêñéíþí ðëÜíùí, ðïõ ðñïîåíïýóå ç

êßíçóç ôçò ôñáãïõäßóôñéáò, áöïý ç êÜìåñá Þôáí ôåëåßùò áêßíçôç. ÐáñÜîåíåò

êéíÞóåéò ôçò êÜìåñáò ðïõ áêïëïõèïýí ôï ìïõóéêü ñõèìü Þ ôéò êéíÞóåéò ôçò

ôñáãïõäßóôñéáò áíé÷íåýèçêáí óôï videoclip ôùí Carbage. ÅîÝëéîç üëçò ôçò äñÜóçò

ìÝóá ó´ áõôïêßíçôï êáé ìå ôçí êÜìåñá óôç èÝóç ôïõ óõíïäçãïý ðáñáôçñÞèçêå óôï

videoclip ôçò Alanis Morissette (åéê. 3) ê.ë.ð. Óôç óõíÝ÷åéá äüèçêáí áðïóðÜóìáôá

áðü ôï óçìåéùìáôÜñéï ôïõ óêçíïèÝôç Stéphane Sednaoui, óôá ïðïßá öáßíåôáé ï

ôñüðïò ðïõ ðñïåôïßìáæå ôá ðëÜíá ôùí videoclip.

ÌåôÜ ôçí ðñïâïëÞ ôùí videoclip ôÝèçêáí åñùôÞìáôá, ôá ïðïßá ïé ìáèçôÝò

ðñïóðÜèçóáí í´ áðáíôÞóïõí óôéò óõæçôÞóåéò ðïõ áêïëïõèïýóáí Þ óå ãñáðôÜ

êåßìåíá, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôé Þôáí åêåßíï ðïõ ôá åíôõðùóßáóå ðéï ðïëý, ðïéá

Þôáí ç èÝóç êáé ç êßíçóç ôçò êÜìåñáò, ôé åßäïõò ðëÜíá ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí, õðÞñ÷å

êÜðïéá éóôïñßá ðïõ áöçãïýôáí ôï videoclip Þ ü÷é ê.ë.ð. Ïé óçìåéþóåéò ôùí ðáéäéþí

Ýäåéîáí üôé åíäéáöÝñèçêáí ãéá æçôÞìáôá äïìÞò ôçò êéíçìáôïãñáöéêÞò áöÞãçóçò êáé

üôé ðñüóåîáí ëåðôïìÝñåéåò ôùí óêçíïèåôéêþí ðñïèÝóåùí. Ãéá ðáñÜäåéãìá:

[Ãéá ôï videoclip ôçò Björk] Ç êÜìåñá ìÝíåé ó´ Ýíá óçìåßï êáé äåí êïõíéÝôáé, áëëÜ ç

ôñáãïõäßóôñéá êéíåßôáé êáé ðÜåé ìðñïóôÜ, êõêëéêÜ, ðïëý ðßóù ê.ë.ð. åíþ óôçí åéêüíá

öáßíïíôáé íá ðåñíÜíå äßðëá ôçò äéÜöïñá áõôïêßíçôá. ÐáñéóôÜíåé Ýíáí áðëü Üíèñùðï ðïõ

÷ïñåýåé áíÝìåëá åðÜíù óôçí êáñüôóá åíüò öïñôçãïý. Ðáßæåé äéÜöïñá ðáé÷íßäéá ìå ôçí

êÜìåñá, áëëÜ õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíá óçìåßá ðïõ ôá Ý÷ïõí êÜíåé óôïí õðïëïãéóôÞ.

ÌáèÞôñéá Óô´ ôÜîçò

ÐáñÜëëçëá ìå ôéò óçìåéþóåéò ôá ðáéäéÜ áíÝëáâáí ôï ñüëï ôïõ óêçíïèÝôç êáé

ó÷åäßáóáí ôá ðëÜíá ôùí videoclip.

Ïé äñáóôçñéüôçôåò ìå ôçí êéíïýìåíç åéêüíá êáé ç åðåîåñãáóßá ôùí ôáéíéþí

ðïõ ãýñéæáí ôá ðáéäéÜ êáôáãñÜöïíôáò ôçí êáèçìåñéíÞ êïéíùíéêÞ êáé ôç ó÷ïëéêÞ

ðñáãìáôéêüôçôá åß÷áí ùò áðïôÝëåóìá ôï ãñáììáôéóìü ôïõò óå æçôÞìáôá

êéíçìáôïãñáöéêÞò áöÞãçóçò êé áõôü ìðïñåß íá äéáðéóôùèåß åÜí óõãêñéèïýí ïé

áñ÷éêÝò ôáéíßåò ìå ôéò ìåôáãåíÝóôåñåò. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ ãéíüôáí óôáäéáêÜ, óôç

äéÜñêåéá ôçò ïðïßáò êáôáãñÜöïíôáí üëåò ïé ðáñáôçñÞóåéò ãéá ôá ëÜèç Þ ôéò

áâëåøßåò ðïõ Ýãéíáí êáôÜ ôï ãýñéóìá ôùí ôáéíéþí. ¼ðùò êáé óôçí ðåñßðôùóç ôçò

êáôáãñáöÞò ôùí ïäçãéþí óõíÝíôåõîçò ðñïÝêõøáí êé åäþ ìåôÜ áðü äéáäï÷éêÝò

óõìðëçñþóåéò êáé äéïñèþóåéò ïé ïäçãßåò ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá êáé ôï ãýñéóìá ôùí

ôáéíéþí (ðéí. 2).

ÐáñÜëëçëá ìå ôï ãñáììáôéóìü óå æçôÞìáôá êéíïýìåíçò åéêüíáò ç ïìÜäáÅéêüíá 3. (ÐñþôáðÝíôå ðëÜíá) áðüôï videoclip ôçòBjörk (åðüìåíáô ñ ß á ) ô ù íCarbage (ðÝíôåô å ë å õ ô á ß á ) ô ç òAlanis Morissette

45

áó÷ïëÞèçêå êáé ìå ôéò öùôïãñáöéêÝò

óõìâÜóåéò. Áñ÷éêÜ óõæçôÞèçêå ç áîßá ôùí

ðáëéþí ïéêïãåíåéáêþí öùôïãñáöéþí êáé

áðïöáóßóôçêå ç ðñáãìáôïðïßçóç óõëëïãÞò,

ìßá äñáóôçñéüôçôá ìå ôçí ïðïßá åß÷áí

áó÷ïëçèåß ðáëáéüôåñá ôá ìåãáëýôåñá ðáéäéÜ

ôçò Óô´ ôÜîçò, óôï ðñüãñáììá ôçò

ëåéôïõñãéêÞò äéäáóêáëßáò ôçò ãëþóóáò. Ïé

öùôïãñáößåò ðïõ Ýöåñíáí ôá ðáéäéÜ

ìåôáôñÝðïíôáí óå øçöéáêÞ åéêüíá óôï

scanner êáé áðü ôéò äýï üøåéò êáé

áñ÷åéïèåôïýíôáí áíÜëïãá ìå ôï ðåñéå÷üìåíü

ôïõò, ãéá ðáñÜäåéãìá: áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí,

äñáóôçñéüôçôåò, êôßñéá, äñüìïé êáé ðëáôåßåò,

óôá ÷ùñÜöéá, ðáíçãýñéá, ó÷ïëéêÞ æùÞ ê.ë.ð.

Óôç óõíÝ÷åéá ãéíüôáí ç åðåîåñãáóßá êÜðïéùí

áðü ôéò öùôïãñáößåò ìå âÜóç Ýíá

êáèïñéóìÝíï ðëÜíï ðñïóÝããéóçò.

Ðñéí üìùò áðü áõôÞ ôç äéáäéêáóßá êáé

Þäç áðü ôá ðñþôåò óõíáíôÞóåéò åß÷å

ðñïçãçèåß ç äéáóÜöçóç êÜðïéùí âáóéêþí

üñùí ôçò öùôïãñáöéêÞò ôÝ÷íçò üðùò

áðüóôáóç áðü ôï èåáôÞ, ôá÷ýôçôá

äéáöñÜãìáôïò, êÜäñï, ãñáììÞ ïñßæïíôá, ýøïò

ðáñáôÞñçóçò, âÜèïò óêçíÞò ê.ë.ð.

Åéäéêüôåñá ãéá ôçí êáôáíüçóç ôçò ðñïïðôéêÞò

÷ñçóéìïðïéÞèçêå åêðáéäåõôéêü õëéêü áðü

äéÜöïñåò åêäüóåéò êáé êõñßùò áðü ôá âéâëßá

ãéá ðáéäéÜ «Óýíèåóç» êáé «ÐñïïðôéêÞ» ôçò

óåéñÜò Áíáêáëýðôù ôçí ÔÝ÷íç (åêä. Dorling

Kindersley, ãéá ôçí ÅëëÜäá ÄåëçèáíÜóçò

9ÅñåõíçôÝò) . Ãéá ðáñÜäåéãìá äéåñåõíÞèçêå ôï

èÝìá ôïõ ñüëïõ ôïõ óçìåßïõ üñáóçò (åéê. 4),

áíáëýèçêáí áðü ôç Üðïøç ôçò ðñïïðôéêÞò

ôïõò óýíèåóçò äéÜöïñá Ýñãá äõôéêÞò

Ðßíáêáò 2. Ïäçãßåò ãéá ôï ãýñéóìá ôùí ôáéíéþí

á. Ïäçãßåò ãéá ôçí ðñïåôïéìáóßá ôçò ôáéíßáò

1. Ó÷åäéÜæïõìå ïìáäéêÜ ôçí ôáéíßá áíÜëïãá ìå ôï èÝìá ôçò.

2. ÅôïéìÜæïõìå ôá êåßìåíá ðïõ èá ðïýìå óôçí ôáéíßá.

3. Ó÷åäéÜæïõìå ôéò óêçíÝò êáé ôá ðëÜíá ìå óêßôóá êáé

óçìåéþóåéò.

4. ÐñïâëÝðïõìå ôï ÷ñüíï ðïõ èá êñáôÞóïõí ïé óêçíÝò

áíÜëïãá ìå ôï óõíïëéêü ÷ñüíï ôçò ôáéíßáò.

5. ÐñïâëÝðïõìå óôçí áñ÷Þ êáé óôï ôÝëïò ôùí óêçíþí ëßãï

÷ñüíï êåíü ãéá íá äéåõêïëõíèïýìå óôï ìïíôÜæ.

â. Ïäçãßåò ãéá ôï ãýñéóìá ôçò ôáéíßáò êáé ôï ÷åéñéóìü ôçò

êÜìåñáò

1. Óôçí áñ÷Þ ôçò ôáéíßáò ï áöçãçôÞò ðñÝðåé íá ëÝåé ãéá ôïí

ôüðï ðïõ ãõñßæåôáé ç ôáéíßá.

2. ÐñïóÝ÷ïõìå þóôå ôá ðëÜíá ðïõ èá ôñáâÞîïõìå íá ìçí ôá

ðåñéãñÜöåé óõã÷ñüíùò êáé ï áöçãçôÞò. ÄçëáäÞ ü,ôé äåß÷íåé

ç åéêüíá äå ÷ñåéÜæåôáé íá ôï ëÝåé êáé ï áöçãçôÞò.

3. Ôá ðëÜíá ðñÝðåé íá ôáéñéÜæïõí ìå ôá ëüãéá ôïõ áöçãçôÞ.

ÄçëáäÞ äå äåß÷íïõìå ôï Çñþïí ôïõ ÷ùñéïý êáé ï áöçãçôÞò

ìéëÜåé ãéá ôï ëüöï ôïõ áãßïõÁèáíáóßïõ.

4. Ï áöçãçôÞò åßíáé êïíôÜ óôçí êÜìåñá ãéáôß åÜí åßíáé ìáêñéÜ

äåí áêïýãåôáé.

5. Ï áöçãçôÞò äå ëÝåé óôçí áñ÷Þ êÜèå óêçíÞò «ãåéá óáò»

ðáñÜ ìüíï óôçí áñ÷Þ ôçò ôáéíßáò.

6. Äåí ðáßñíïõìå ðïëý êïíôéíÜ ðëÜíá áðü ôïõò áöçãçôÝò Þ

ôïõò ðëçñïöïñçôÝò, ãéáôß èá ðáñáìïñöþíåôáé ôï ðñüóùðü

ôïõò.

7. Ï áöçãçôÞò ðñÝðåé íá ìéëÜåé êáèáñÜ êáé íá Ý÷åé

ðñïåôïéìáóôåß ãé´ áõôÜ ðïõ èá ðåé.

8. ÕðÜñ÷åé óõíåííüçóç ÷åéñéóôÞ êÜìåñáò êáé áöçãçôÞ.

9. ÔñáâÜìå ôïí áöçãçôÞ Þ ôïí ðëçñïöïñçôÞ üôáí áõôüò

ìéëÜåé.

10.Äåí ôñáâÜìå ðåñðáôþíôáò ðáñÜ ìüíï üôáí ÷ñåéÜæåôáé.

11. ×åéñéæüìáóôå ôçí êÜìåñá ìå áñãÝò êéíÞóåéò.

12. ÊñáôÜìå ìå óôáèåñü ÷Ýñé ôçí êÜìåñá.

13.Äåí ðáßæïõìå ìå ôï æïõì.

14. Ï ÷åéñéóôÞò ôçò êÜìåñáò äå ìéëÜåé üôáí ôñáâÜåé ãéáôß èá

áêïýãåôáé óôçí ôáéíßá.

15. Äå ÷áéñåôÜìå ïýôå äçìéïõñãïýìå èüñõâï óôç äéÜñêåéá

ôïõ ãõñßóìáôïò ôçò ôáéíßáò.

16. ¼ôáí ìéá ïìÜäá ãñÜöåé ôçí ôáéíßá ïé Üëëåò ïìÜäåò äåí

ðñïóðáèïýí íá ôç óáìðïôÜñïõí.

46

æùãñáöéêÞò Þ âõæáíôéíÞò, üðïõ ç ðñïïðôéêÞ ëåéôïõñãåß ìå ôïõò äéêïýò ôçò íüìïõò êé ü÷é ìå

ôïõò åõèýãñáììïõò ôçò áíáãåííçóéáêÞò ðñïïðôéêÞò ê.ë.ð.

Óôç óõíÝ÷åéá äüèçêå ùò Üóêçóç óôá ðáéäéÜ íá öùôïãñáößóïõí ôçí åõèýãñáììç

óõóôÜäá åëéþí, ðïõ õðÜñ÷ïõí óôçí áõëÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ, ó÷åäéÜæïíôáò üìùò ðñþôá ôá êÜäñá

áíÜëïãá ìå ôï ýøïò, ôç ãùíßá êáé ôçí áðüóôáóç ðáñáôÞñçóçò.ÄçëáäÞ áðü ðïëý êïíôÜ, áðü

êÜðïéï ýøïò, ðáñÜëëçëá ìå ôç ãñáììÞ ïñßæïíôá Þ õðü ãùíßá. Áöïý ó÷åäßáóáí ôï êÜäñï êáé

åðåîÞãçóáí, ãéáôß åðéëÝãïõí ôá óõãêåêñéìÝíá öùôïãñáöéêÜ äåäïìÝíá óôç óõíÝ÷åéá

ôñÜâçîáí ôéò öùôïãñáößåò ôïõò. Ôï áðïôÝëåóìá ôçò äñáóôçñéüôçôáò Þôáí ôá ðáéäéÜ íá

áíôéëçöèïýí ôïí ðïëý óçìáíôéêü ñüëï ðïõ ðáßæïõí óôç ìïñöÞ êáé óôï íüçìá ôçò

öùôïãñáößáò, ïé åðéëïãÝò ôïõ öùôïãñÜöïõ, áêüìá êáé óôç öùôïãñÜöçóç åíüò áðëïý

èÝìáôïò, üðùò óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç ôùí åëéþí ôïõ ó÷ïëåßïõ. Ãéá ðáñÜäåéãìá ôá

ðïëý êïíôéíÜ êáé ÷áìçëÜ ðëÜíá ìåãÜëùíáí õðåñâïëéêÜ ôïí êïñìü ôçò åëéÜò êáé ôïõ Ýäéíáí

åðéâëçôéêüôçôá, áíôßèåôá ôá ìáêñéíÜ ðëÜíá ìßêñáéíáí ôéò åëéÝò áëëÜ Ýäéíáí óõíïëéêüôåñç

åíôýðùóç. Åðßóçò ç öùôïãñÜöçóç ôçò óõóôÜäáò õðü ãùíßá (åéê.5), Ýäéíå âÜèïò óôï êÜäñï

êáé ïé åëéÝò öáßíïíôáí ðåñéóóüôåñåò.

Ç äéáäéêáóßá åðåîåñãáóßáò

ôùí ðáëéþí öùôïãñáöéþí

á ê ïë ï õ è ï ý ó å Ý í á ð ë Ü í ï

åñùôÞóåùí êáé äñáóôçñéïôÞôùí

10óå ôÝóóåñá óôÜäéá :

á) Áñ÷éêÝò åíôõðþóåéò,

â) ìïñöïëïãéêÞ êáé

åéêïíïãñáöéêÞ áíÜëõóç,

ã) áíáãíþñéóç ôïõ éóôïñéêïý

÷ñüíïõ,

ä) êáôáíüçóç öùôïãñáöéêþí

Åéêüíá 4. Ç

ðñïïðôéêÞ

âÞìá ðñïò

âÞìá, ðçãÞ:ÐñïïðôéêÞ,

ü.ð., ó. 62

Åéêüíá 5. Ó÷åäéáóìüò öùôïãñáöéêïý ðëÜíïõ (Ðáíáãéþôçò ÊáñáèÜíïò, Ä´ôÜîç)

47

óõìâÜóåùí,

Å) åðéóÞìáíóç ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí

äåäïìÝíùí.

Èá ðáñáêïëïõèÞóïõìå Ýíá óõãêåêñéìÝíï

ðáñÜäåéãìá åðåîåñãáóßáò ìéáò öùôïãñáößáò

ôïõ ôÝëïõò ôçò äåêáåôßáò ôïõ '50 óå üëá ôá

ðñïáíáöåñüìåíá óôÜäéá (åéê. 6).

Ïé åñùôÞóåéò ôïõ ðñþôïõ óôáäßïõ ôùí

áñ÷éêþí åíôõðþóåùí Ý÷ïõí óôü÷ï íá

åêöñÜóïõí ôá ðáéäéÜ ôéò åíôõðþóåéò ôïõò ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò öùôïãñáößáò êáé íá

áðïêáëýøïõí ôá áñ÷éêÜ ôïõò óôåñåüôõðá ãéá ôç æùÞ ôùí êáôïßêùí óå ìéá ðáëáéüôåñç åðï÷Þ.

Èá ìðïñïýóáìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå ôï óôÜäéï áõôü êáé ùò Ýíá ðñþôï óôÜäéï

11åíóõíáéóèçôéêÞò ðñïóÝããéóçò : Ôé óïõ êÜíåé åíôýðùóç óôç öùôïãñáößá; Ðáñáôçñþíôáò

ôïõò áíèñþðïõò óôç öùôïãñáößá, ðþò èá ðåñéÝãñáöåò ìå ëßãá ëüãéá ôç æùÞ ôïõò;

Óôç óõíÝ÷åéá óôï äåýôåñï óôÜäéï ôçò ìïñöïëïãéêÞò êáé åéêïíïãñáöéêÞò áíÜëõóçò, ç

óõæÞôçóç åðéêåíôñþíåôáé óôçí áíáãíþñéóç ôùí óõãêåêñéìÝíùí äåäïìÝíùí êáé ôùí

ëåðôïìåñåéþí ôçò öùôïãñáößáò, üðùò ó÷åôéêÜ ìå ôá ðñüóùðá: Ðüóá åßíáé ôá ðñüóùðá, ôé

öïñÜíå, ðïéá áíôéêåßìåíá êñáôÜíå óôá ÷Ýñéá ôïõò, ðïéåò åßíáé ïé åêöñÜóåéò ôïõò, ìå ðïéï ôñüðï

óôÞèçêáí ìðñïóôÜ óôï öáêü; Ó÷åôéêÜ ìå ôï öüíôï: Ôé áðåéêïíßæåôáé óôï åìðñüò ôìÞìá êáé ôé

óôï âÜèïò; Ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðáñÜôáîç ôùí ìïñöþí: Ðþò ðáñáôÜóóïíôáé ïé ìïñöÝò óôï êÜäñï,

äéáãþíéá Þ ðáñÜëëçëá óôç ãñáììÞ ïñßæïíôá; Ó÷åôéêÜ ìå ôç äñáóôçñéüôçôá ðïõ åêôåëïýí: Ôé

áêñéâþò êÜíïõí ôá ðñüóùðá êáé ìå ðïéï ôñüðï;

Óôï ôñßôï óôÜäéï ãßíåôáé ç áíáãíþñéóç ôïõ éóôïñéêïý ÷ñüíïõ. Óå ìåñéêÝò öùôïãñáößåò

õðÜñ÷åé ç ÷ñïíïëïãßá óôï åìðñüò Þ óôï ðßóù ìÝñïò. Èá ðñÝðåé óõíåðþò ôá ðáéäéÜ íá

ìÜèïõí íá ðñïóÝ÷ïõí êáé ôéò äýï ðëåõñÝò óå ìßá öùôïãñáößá. Ìðïñïýí åðéðëÝïí íá

ñùôÞóïõí ôïõò ðáëáéüôåñïõò. Óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò ç áíáãíþñéóç ôïõ éóôïñéêïý ÷ñüíïõ

ìðïñåß íá ãßíåé ìåôÜ áðü óýãêñéóç ìå Üëëåò öùôïãñáößåò. Óôçí óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç ãéá

ôçí áíáãíþñéóç ôïõ éóôïñéêïý ÷ñüíïõ (ôÝëç ôçò äåê. ôïõ ´50) âïÞèçóáí ïé ðëçñïöïñßåò ôùí

éäéïêôçôþí ôçò.

Óôï ôÝôáñôï óôÜäéï ãßíåôáé ç áíáãíþñéóç ôùí öùôïãñáöéêþí óõìâÜóåùí êáé ç

óõó÷ÝôéóÞ ôïõò ìå ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò öùôïãñáößáò, üðùò: Áðü ðïéá áðüóôáóç ôñáâÞ÷ôçêå

ç öùôïãñáößá; Ôé Þèåëå íá ôïíßóåé ï öùôïãñÜöïò; Ãéá ðïéï ëüãï Ýóôçóå ì´ áõôüí ôïí ôñüðï ôéò

ìïñöÝò êáé ôá áíôéêåßìåíá; Óôç öÜóç áõôÞ ï óõíäõáóìüò ôùí ìïñöïëïãéêþí ðëçñïöïñéþí

êáé ôçò áíáãíþñéóçò ôùí öùôïãñáöéêþí óõìâÜóåùí ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå Ýíá åðüìåíï

óôÜäéï êáôáíüçóçò ôùí êñõììÝíùí êïéíùíéêþí íïïôñïðéþí. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ èá

Åéê. 6.ÁãñïôéêÝò áó÷ïëßåò óôçí Êïíôáñéþôéóóá ôç äåê. ôïõ '50

48

ìðïñïýóå íá èåùñçèåß êáé ùò äåýôåñï åíóõíáéóèçôéêü óôÜäéï. Ìðïñåß íá áíáæçôçèïýí ïé

ëüãïé ãéá ôïõò ïðïßïõò ïé Üíèñùðïé öùôïãñáöÞèçêáí ìå ôá êáëÜ êáé áôóáëÜêùôá ñïý÷á

ôïõò óôç äéÜñêåéá ãåùñãéêþí åñãáóéþí. Ôï óôïé÷åßï áõôü åß÷å Þäç áíáãíùñéóôåß áðü ôá

ðáéäéÜ óå ðñïçãïýìåíá óôÜäéá, óôç öÜóç üìùò áõôÞ ìðïñåß íá óõæçôçèåß ðéï

åìðåñéóôáôùìÝíá, óå óõíäõáóìü ìå ôçí áíáãíþñéóç ôùí öùôïãñáöéêþí óõìâÜóåùí,

üðùò ôçò äéáãþíéáò ðáñÜôáîçò. Ï ßäéïò ôñüðïò öùôïãñÜöçóçò, ìå ôá åðßóçìá ñïý÷á óå

êáèçìåñéíÝò áó÷ïëßåò, ðáñáôçñÞèçêå êáé óå Üëëåò öùôïãñáößåò ôçò äåêáåôßáò ôïõ ´50 êÜôé

ðïõ äåí õðÜñ÷åé óôéò íåüôåñåò. Ôï ãåãïíüò åðéäÝ÷åôáé ðïëëÝò åñìçíåßåò. Åßíáé áðüäåéîç üôé ïé

Üíèñùðïé åêåßíçò ôçò åðï÷Þò èåùñïýóáí ôç öùôïãñáößá ùò êÜôé ðïëý óçìáíôéêü. Éäéáßôåñá

óçìáíôéêÝò öáßíåôáé üôé èåùñïýóáí êáé ôéò ãåùñãéêÝò áó÷ïëßåò, ãé' áõôü êé Ýðñåðå íá ôéò

áðïèáíáôßóïõí óôï öùôïãñáöéêü öáêü ùò Ýíá åðßóçìï ãåãïíüò. ºóùò ðÜëé ôçí üëç

«óêçíïèåóßá» íá ôçí åôïßìáæåå ï öùôïãñÜöïò åðéëÝãïíôáò ìÜëéóôá óôç óõãêåêñéìÝíç

ðåñßðôùóç ôç äéáãþíéá ðáñÜôáîç ôùí ìïñöþí ãéá íá äþóåé âÜèïò êáé Ýíôáóç óôç óêçíÞ.

¼ëåò áõôÝò ïé ðëçñïöïñßåò ìðïñïýí íá âïçèÞóïõí óôï ðÝìðôï êáé ôåëåõôáßï óôÜäéï

ðïõ åßíáé ç åðéóÞìáíóç ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí äåäïìÝíùí êáé ôùí áëëáãþí ôïõò. Ìðïñåß íá

áíáãíùñéóôåß ç ôïðïèåóßá ðïõ ôñáâÞ÷ôçêå ç öùôïãñáößá êáé íá åñåõíçèåß ç óçìåñéíÞ

êáôÜóôáóç. Óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç üëç ç ðëáãéÜ ôïõ ëüöïõ Ý÷åé áíïéêïäïìçèåß êáé äåí

õðÜñ÷ïõí ðéá ÷ùñÜöéá. ÅíäéáöÝñïí ðåñéâáëëïíôéêü äåäïìÝíï åßíáé åðßóçò ç ÷ëùñßäá,

èÜìíùí, ðïõñíáñéþí êáé ÷áìçëþí äÝíäñùí, ç ïðïßá ðáñáäüîùò åßíáé ðïëý ëéãüôåñç áðü ôç

óçìåñéíÞ ðáñÜ ôçí áíïéêïäüìçóç. ¼ðùò åðéâåâáéþíåôáé êáé áðü Üëëåò öùôïãñáößåò çïõÜëëïôå ðëïýóéá ÷ëùñßäá, ìåéþèçêå áéóèçôÜ óôç äéÜñêåéá ôïõ ðñþôïõ ìéóïý ôïõ 20 áéþíá

åîáéôßáò ôçò õðåñâüóêçóçò êáé ôçò áíåîÝëåãêôçò îýëåõóçò, ãéá íá áõîçèåß êáé ðÜëé ôéò

ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò ìå ôçí áíáäÜóùóç êáé ôïí ðåñéïñéóìü ôçò êôçíïôñïößáò.

Ç åðåîåñãáóßá êáé Üëëùí öùôïãñáöéþí óôá óôÜäéá ðïõ ðñïáíáöÝñáìå

óõìðëçñùíüôáí áðü ôç óõãêñéôéêÞ åîÝôáóç öùôïãñáöéþí ôçò ßäéáò ôïðïèåóßáò ôïõ ÷ùñéïý

ðïõ ôñáâÞ÷ôçêáí óå äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò. ×áñáêôçñéóôéêÞ ðåñßðôùóç åßíáé ïé

öùôïãñáößåò ôçò êåíôñéêÞò ðëáôåßáò (åéê. 7), óôéò ïðïßåò áíé÷íåýèçêáí ïé äéáäï÷éêÝò

Åéêüíá 7. Öùôïãñáößåò ôçò êåíôñéêÞò ðëáôåßáò ôçò Êïíôáñéþôéóóáò óå äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò. (ÁñéóôåñÜ) ôÝëïòäåê. '50, (êÝíôñï) äåê. '60, (äåîéÜ) óÞìåñá

49

áëëáãÝò, áëëÜ êáé ïé áëëáãÝò óôç ÷ëùñßäá áðü ôç äåêáåôßá ôïõ '50 êé åîÞò. Ïé äñáóôçñéüôçôåò

öùôïãñÜöçóçò ôïõ óçìåñéíïý ðåñéâÜëëïíôïò ôïõ ÷ùñéïý, åóùôåñéêÜ ôïõ ïéêéóìïý êáé

ðåñéöåñåéáêÜ óôéò êáëëéÝñãåéåò êáé óôïõò ëüöïõò, óå óõíäõáóìü ìå ôéò ðñïöïñéêÝò

ìáñôõñßåò áðïôÝëåóáí ôçí áöïñìÞ ãéá ôç äéáðßóôùóç ôùí áëëáãþí ðïõ óõíÝâçóáí óôï

ôïðéêü ðåñéâÜëëïí ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò.

3.2.3. Åðåîåñãáóßá ãíùóôéêïý åêðáéäåõôéêïý õëéêïý

Ç åêðáéäåõôéêÞ ÷ñÞóç ôïõ åéêïíéóôéêïý õëéêïý êáé ôùí ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí èá

ðñÝðåé íá óõíäõáóôåß ìå Üëëïõ åßäïõò ðçãÝò, üðùò ãñáðôÝò, ÷Üñôåò, ôïðïãñáöéêÜ

äéáãñÜììáôá, óôáôéóôéêÝò ê.ë.ð. Ãéá ôï óêïðü áõôü áíáæçôÞèçêáí ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôï

ðåñéâÜëëïí ôïõ ôüðïõ, óå ðáëáéüôåñåò åñãáóßåò ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò ðïõ Ýãéíáí

óôï ó÷ïëåßï, óôéò õðçñåóßåò ôïõ ÄÞìïõ Äßïõ êáé óôç âéâëéïèÞêç ôïõ ó÷ïëåßïõ.

ÐáñïõóéÜóôçêå üìùò ç áíÜãêç íá ÷ñçóéìïðïéçèåß åéäéêÜ ó÷åäéáóìÝíï ãéá ôçí ðåñßðôùóç

åêðáéäåõôéêü õëéêü, ìå Üîïíá áíáöïñÜò ôçí ðáëáéüôåñç åñãáóßá ðåñéâáëëïíôéêÞò

åêðáßäåõóçò, ìå èÝìá ôï ëüöï ôçò Ðáíáãßáò (Ãñáßêïò, 2004â).

Ôï åêðáéäåõôéêü õëéêü áñèñþèçêå ìå ôç ìïñöÞ ôåóóÜñùí (4) öýëëùí åñãáóßáò, ôá

ïðïßá ðåñéåß÷áí åðéëåãìÝíåò ðçãÝò, üðùò ðåñéçãçôéêÝò, ðáëéïýò ÷Üñôåò, ÷áëêïãñáößåò,

ôïðïãñáöéêÜ äéáãñÜììáôá, åðéóôçìïíéêÜ êåßìåíá ðåñéâáëëïíôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, êáôüøåéò

ê.Ü., óå óõíäõáóìü ìå åñùôÞóåéò êáé ðñïôÜóåéò äñáóôçñéïôÞôùí. Ôï õëéêü åß÷å äéáèåìáôéêü

êáé äéåðéóôçìïíéêü ÷áñáêôÞñá êáé óõìðëÞñùíå ôéò ðëçñïöïñßåò ôùí åéêïíéóôéêþí êáé

12ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí .

Ïé ôÝóóåñéò åíüôçôåò ôïõ åêðáéäåõôéêïý õëéêïý Þôáí ïé ðáñáêÜôù: Á (1 - 3). Ç

13Êïíôáñéþôéóóá óå ðáëáéüôåñïõò ÷Üñôåò, üðùò ôçí åßäáí ïé ðåñéçãçôÝò .  (1 - 2).

ÔïðïãñáöéêÝò ðëçñïöïñßåò. Ç èÝóç êáé ç óçìáóßá ôçò Êïíôáñéþôéóóáò êáôÜ ôçí ðáëáéüôåñç

14 15 16åðï÷Þ . à (1- 3). Ôï ïéêïóýóôçìá ôçò ðåñéï÷Þò .Ä(1 - 2). Ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí .

3.2.4. Ãñáììáôéóìüò óå æçôÞìáôá åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò

Ïé äñáóôçñéüôçôåò åèíïãñáöéêïý ÷áñáêôÞñá ó÷åôßæïíôáé Üìåóá ìå ôç óõëëïãÞ

ðñïöïñéêþí êáé åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí. Óå ðñþôç öÜóç ôá ðáéäéÜ óå ïìÜäåò êáôÝãñáøáí

óå ìéêñÝò ôáéíßåò èÝìáôá áðü ôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ óôï ó÷ïëåßï êáé óôï ÷ùñéü ìå ôïí

ôñüðï ðïõ ðñïáíáöÝñáìå. Óôç óõíÝ÷åéá ãéíüôáí ç åðåîåñãáóßá ôùí ôáéíéþí êáé áðü áõôÞ ôç

äéáäéêáóßá ðñïÝêõøáí ïé ïäçãßåò ãéá ôï ãýñéóìÜ ôïõò (âë. ðßí. 2).

Ç êáôáãñáöÞ ôùí ìáñôõñéþí ôùí êáôïßêùí Ýãéíå ìå äýï ôñüðïõò. Ìå

åñùôçìáôïëüãéï êáé ìå âéíôåïóêüðçóç.

Ôï åñùôçìáôïëüãéï (ðéí. 3) óôçí ôåëéêÞ ôïõ ìïñöÞ ðåñéëÜìâáíå êáñôÝëá êáôáãñáöÞò

50

1. Óôïí ðáñáêÜôù ÷Üñôç á’ ôçò Ðéåñßáò óçìåéþíù ôçí Êïíôáñéþôéóóá.

1. ×Üñôçò ôçò Ðéåñßáò

2. To 1860 ðåñßðïõ åðéóêÝöèçêå ôçíÐéåñßá ï ÃÜëëïò ðåñéçãçôÞò* Ëåüí ÅæÝ.Ãéá ôçí Êïíôáñéþôéóóá Ýãñáøå ôá åîÞò:

ÐçãÞ 1:[ Êï ô ñéþôé á] Ý÷åé 50 ßô á, ôóéöëß *êéÇ í á óó óð éôïõ Á Þ ðáóÜ ðïõ áíÞêåé óô í ìð ç*Ý ôçòë ïÊáôåñßíçò.Ëåüí ÅæÝ, Ôï ñï ¼ëõìðï êáé ç Áêáñíáíßáü ò ò

Ï Ëåüí ËåæÝ ó÷åäßáóå ôïí ðáñáêÜôù ÷Üñôç â’ôçò Ðéåñßáò. Óçìåéþíù ìå êüêêéíï ÷ñþìá ôçí Êïíôáñéþôéóóá. ÐñïóÝ÷ù ðþò ôçí ïíïìÜæåé:

ïõ3. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19áéþíá åðéóêÝöèçêå ôçí Ðéåñßá ï ¢ããëïòðåñéçãçôÞò Ïõßëëéáì ÌÜñôéí Ëçê. Èá ðåñÜóåé êïíôÜ áðü ôçí Êïíôáñéþôéóóá ÷ùñßòüìùò íá óôáìáôÞóåéåêåß. Áðü ëÜèïò èá ïíïìÜóåé ôï ÷ùñéü“Áíäñåþôéóóá” . Ôï ßäéï üíïìá èá ãñÜøåé êáéóôï ÷Üñôç ã’.

Óôï ÷Üñôç ã’ âñßóêùêáé êõêëþíù ôï ÷ùñéüìå ôï üíïìá Áíäñåþôéóóá(Êïíôáñéþôéóóá).

ã. ×Üñôçò ôçò Ðéåñßáò ôïõ ðåñéçãçôÞ Ïõßëëéáì ÌÜñôéí Ëçê

â. ×Üñôçò ôçò Ðéåñßáò ôïõËåüí ËåæÝ ãýñù óôá 1860

Ëåîéëüãéï:

ðåñéçãçôÝò: îÝíïé åðéóêÝðôåò óôçí ÅëëÜäáêáôÜ ôçí åðï÷Þ ôçò ôïõñêïêñáôßáò. Ïé ðëçñïöïñßåò ðïõêáôÝãñáöáí óå âéâëßá êáé÷Üñôåò åßíáé ðïëýôéìåò ãéá íá ãíùñßóïõìå ôçí êáôÜóôáóç, ðïõåðéêñáôïýóå óôçí ÅëëÜäáåêåßíç ôçí åðï÷Þ.ôóéöëßêé: ìåãÜëç Ýêôáóçãçò (ïñåéíÞ êáé ðåäéíÞ), ðïõ áíÞêå óå Ýíáí ìüíï êôçìáôßá (ðáëáéüôåñáÔïýñêï), ï ïðïßïòåêìåôáëëåõüôáí ôïõòåñãÜôåò êáé ôïõò áãñüôåò,ðïõ åñãÜæïíôáí óå áõôÞ.ìðÝçò: ôïýñêïòáîéùìáôïý÷ïò.

A1H Kïíôáñéþôéóóá óå ðáëáéüôåñïõò ÷Üñôåò, üðùò

ôçí åßäáí ïé ðåñéçãçôÝò

á. Óçìåñéíüò ÷Üñôçò ôçò Ðéåñßáò

A2H Kïíôáñéþôéóóá óå ðáëáéüôåñïõò ÷Üñôåò, üðùò

ôçí åßäáí ïé ðåñéçãçôÝò

4. Óôï ÷Üñôç ä’ óçìåßùóå ìå êüêêéíï ÷ñþìáôçí Êïíôáñéþôéóóá. Ðñüóåîå üôé êÜôù áðü ôïüíïìá ôïõ ÷ùñéïý õðÜñ÷åé ôï ãñÜììá (÷). ÓåÜëëá ÷ùñéÜ õðÜñ÷åé ôï ãñÜììá (ô) êáé óåÜëëá ôï ãñÜììá (ì). Óôï õðüìíçìá ôïõ ÷Üñôçåîçãåßôáé üôé ôï ãñÜììá (÷) óçìáßíåé üôé ôï÷ùñéü åß÷å ÷ñéóôéáíéêü ðëçèõóìü, ôï (ô) üôéôï ÷ùñéü åß÷å ôïõñêéêü ðëçèõóìü êáé ôï (ì)üôé ï ðëçèõóìüò Þôáí ìéêôüò äçëáäÞ÷ñéóôéáíéêüò êáé ôïõñêéêüò. Áõôü óõìâáßíåéãéáôß ôçí åðï÷Þ ðïõ ó÷åäéÜóôçêå o ÷Üñôçò(1910), ç Ðéåñßá Þôáí áêüìá óôá ÷Ýñéá ôùíÔïýñêùí (áðåëåõèåñþèçêå ôï 1912).

Âñåò óôï ÷Üñôç ä´ êáé óçìåßùóå ðáñáêÜôùìåñéêÜ áêüìá ÷ñéóôéáíéêÜ ÷ùñéÜ ôçò ðåñéï÷Þò:………………………………………………………………………………............................

å. ×Üñôçò ôçò ðåñéï÷ÞòÊïíôáñéþôéóóáò ôïõ 1884

óô. ×Üñôçò ôçò ðåñéï÷ÞòÊïíôáñéþôéóóáò ôïõ 1916

5. Óôïõò ÷Üñôåò å´ êáéóô´ óçìåßùóå ôçí Êïíôáñéþôéóóá.ÐáñáôÞñçóå üôéðïëý êïíôÜ õðÜñ÷åéìßá ìåãÜëç ðåñéï÷Þðïõ êáëýðôåôáé áðü âÜëôïõò. Ïé âÜëôïé Þ Ýëç äçìéïõñãïýóáí ðïëëÜ ðñïâëÞìáôáóôïí êÜìðï.Ìåßùíáí ôïêáëëéåñãÞóéìïÝäáöïò, äõóêüëåõáíôéò ìåôáêéíÞóåéò êáéôï êõñéüôåñï Þôáí ï ÷þñïò üðïõÝâñéóêáí êáôÜëëçëïôüðï ãéá íá æÞóïõíôá êïõíïýðéá, ôáïðïßá ìå ôç óåéñÜ ôïõò ðñïîåíïýóáí ôçí åëïíïóßá ìßá áóèÝíåéá ðïõìåôáäßäïíôáí ìå ôïôóßìðçìá ôïõò.

ä. ×Üñôçò ôçò Ðéåñßáò ôïõ1910

A3H Kïíôáñéþôéóóá óå ðáëáéüôåñïõò ÷Üñôåò, üðùò

ôçí åßäáí ïé ðåñéçãçôÝò

ÐçãÞ 3:Ôáîéäåýïíôáò êáôÜ ìÞêïò ôçò äõôéêÞò áêôÞò ôïõ Èåñìáúêïý êüëðïõ [äçë. óôéò áêôÝò ôçòÐéåñßáò], üëç ç ðåñéï÷Þ, áðü ôï óôüìéï ôïõ Ðçíåéïý ùò åêåßíï ôïõ Áîéïý, åßíáé ìßá åëþäçòðåäéÜäá, ðïõ óõíäÝåôáé óôç äõôéêÞ ôçò ðëåõñÜ ìå ôçí ïñïóåéñÜ ôïõ Ïëýìðïõ.

¸íôïõáñô ÍôÜíéåë Êëáñê, Ôáîßäéá óå äéÜöïñåò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò, Áóßáò êáé ÁöñéêÞò

8. Ç ðáñáêÜôù åéêüíá æ’ åßíáé ôìÞìá ÷áëêïãñáößáò ðïõ åéêïíßæåé ôïí Üãéï Äéïíýóéï êáé÷áñÜ÷èçêå ôï 1808. ÄåîéÜ äéáêñßíåôáé ç Êáôåñßíç (Áéêáôåñßíç) êáé ëßãï áñéóôåñÜ õðÜñ÷åé ÝíáðïôÜìé. Ðïéï åßíáé áõôü ôï ðïôÜìé; Ðïý ðåñßðïõ èá ôïðïèåôïýóåò ôçí Êïíôáñéþóóá;9. ÐáñáôÞñçóå ôç äéáìüñöùóç ôïõ åäÜöïõò êáé âñåò ôï ìåãÜëï Ýëïò ðïõ åßäåò óôïõò ÷Üñôåòå’ êáé óô’.10. Óýãêñéíå ôïí ôñüðï ðïõ åéêïíßæåôáé ç Ðéåñßá óôç ÷áëêïãñáößá ìå ôïí ôñüðï ðïõåêïíßæåôáé óôïõò ÷Üñôåò. Ðïéåò åßíáé ïé êõñéüôåñåò äéáöïñÝò ðïõ ðáñáôçñåßò;

æ. ×áëêïãñáößá ìå ôïíÜãéï Äéïíýóéï ôïí åí Ïëýìðù ôïõ 1808

7.. Åíáò Üëëïò ðåñéçãçôÞò ï ¸íôïõáñô ÍôÜíéåë Êëáñê ðåñíþíôáò áðü ôçí Ðéåñßá ôï 1812Ýäéíå ðáñüìïéåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôï âáëôþäåò Ýäáöüò ôçò:

6. O ÃÜëëïò ðåñéçãçôÞò Ðïõêåâßë åðéóêÝöèçêå ðñéí áðü äéáêüóéá ðåñßðïõ ÷ñüíéá ôçíÐéåñßá êáé Ýãñáøå óôï âéâëßï ôïõ Ôáîßäé óôçí ÅëëÜäá (Ìáêåäïíßá - Èåóóáëßá) ãéá ôéòäõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôþðéóå äéáó÷ßæïíôáò ôï âáëôþäåò Ýäáöüò ôçò. ¸ãñáöå ôá åîÞò:ðçãÞ 2:Êáèþò áðïìáêñõíüìáóôå áðü áõôü ôï áãêõñïâüëé [ëéìÜíé], ôï ïðïßï èá ìðïñïýóáìå íá÷áñáêôçñßóïõìå êáé óáí ëéìÜíé ôïõ Ðëáôáìþíá, ðåæïðïñïýìå óå ðåäéÜäá, ìÝóá áðüâáëôþäåò Ýäáöïò, áöÞíïíôáò áñéóôåñÜ ìáò ôá ÷áìçëüôåñá ðëáôþìáôá ôïõ Ïëýìðïõ, ðïõåîáöáíßæïíôáé ðñïò ôá âïñåéïäõôéêÜ. Áêïëïõèïýìå êáôÜ äéáóôÞìáôá ôçí áêñïèáëáóóéÜ, êáéäõï ëåýãåò [Ýíôåêá ðåñßðïõ ÷éëéüìåôñá] ðñïò ôçí Êáôåñßíç, äéáó÷ßæïõìå ìÝóá áðü ôçí êïßôçôïõ ôïí Óöåôßëç-Óïõ [ðïôáìü ÐÝëéêá], ÷ùñéóìÝíï óå äõï ðáñáðïôÜìïõò, ïé ïðïßïéó÷çìáôßæïõí ìéá ëßìíç ðñéí åêâÜëëïõí óôï Èåñìáúêü Êüëðï.

Ðïõêåâßë, Ôáîßäé óôçí ÅëëÜäá

B1ÔïðïãñáöéêÝò ðëçñïöïñßåò. Ç èÝóç êáé ç óçìáóßá

ôçò Êïíôáñéþôéóóáò êáôÜ ôçí ðáëáéüôåñç åðï÷Þ

1. Óôï ôïðïãñáöéêü äéÜãñáììá* á’ ÷ñùìÜôéóå ìå êßôñéíï ÷ñþìá ôçí Êïíôáñéþôéóóá, ìå êáöÝ ôá õøþìáôá êáé ìå ðñÜóéíï ôá ðåäéíÜ ìÝñç.* ôïðïãñáöéêü äéÜãñáììá: ó÷Ýäéï åíüò ôüðïõ üðïõ áðåéêïíßæïíôáé ôá âïõíÜ, ïé ðåäéÜäåò ê.ë.ð. ìåáêñéâåßò ìåôñÞóåéò ôïõ ýøïõò êáé ôçò ÝêôáóÞò ôïõò.

ðçãÞ 1:«[Ç Ðéåñßá] Ýêåéôï åéò ôá õøþìáôá ôçò Êïíôáñéùôßóóçò (ðéèáíþôáôá ðáñÜ ôï ëåãüìåíïíäÜóïòÁäñéáíïý üðïõ áíáêáëýðôïíôáé ïñåé÷Üëêéíá áãáëìÜôéá, åéäþëéá êáé íïìßóìáôá)…».ÌåôÜöñáóç: Ç Ðéåñßá âñéóêüôáí óôá õøþìáôá ôçò Êïíôáñéþôéóóáò (ìÜëëïí êïíôÜ óôïëåãüìåíï äÜóïò ôïõ Áäñéáíïý üðïõ áíáêáëýðôïíôáé ìðñïýôæéíá áãÜëìáôá, åéäþëéá êáéíïìßóìáôá).

ÉùÜííçò Ôóáããáëßäçò, Ç Ðéåñßá

á. Ôïðïãñáöéêü äéÜãñáììá ôçò ðåñéï÷Þò ôçò Êïíôáñéþôéóóáò ôïõ 1979

2. Ç Êïíôáñéþôéóóá âñßóêåôáé óôç íüôéá ðëåõñÜ ìéáò ëïöïóåéñÜò, ðïõ îåêéíÜ áíáôïëéêÜ áðüôï ÷ùñéü ÍÝá ¸öåóï (ðáëáéüôåñá Óôïõðß) êáé öôÜíåé äõôéêÜ ìÝ÷ñé ôá ÐéÝñéá üñç. ÇëïöïóåéñÜ ïíïìÜæåôáé “Ìáêñýò” Þ “Áäñéáíüò”. Óôï ÷Üñôç â’ ôçò óçìåñéíÞò Ðéåñßáò âñåò ôçëïöïóåéñÜ êáé ðáñáôÞñçóå ôç èÝóç ôçò óå ó÷Ýóç ìå ôçí õðüëïéðç Ðéåñßá. Ïé åñåõíçôÝòÝ÷ïõí ãñÜøåé üôé ç óçìáóßá ôçò ëïöïóåéñÜò åßíáé ìåãÜëç ãéáôß ÷ùñßæåé ôçí Ðéåñßá óå äýï

.ôìÞìáôá ôç íüôéá êáé ôç âüñåéá. ÊÜðïéïé Üëëïé åñåõíçôÝò õðÝèåóáí üôé óôç ëïöïóåéñÜ áõôÞõðÞñ÷å ìéá ÷áìÝíç óÞìåñá áñ÷áßá ðüëç ðïõ ïíïìáæüôáí Ðéåñßá. Ï ¢ããëïò ðåñéçãçôÞòÏõßëëéáì ÌÜñôéíËçê õðÝèåóå üôé áõôÞ ç ðüëç âñéóêüôáí êïíôÜ óôç óçìåñéíÞ ÍÝá ¸öåóï ÞáíÜìåóá óôï Äßïí êáé óôçí áñ÷áßá Ðýäíá. O ÃÜëëïò ÄÝóäåâáúò ôçí ôïðïèåôïýóå óôï ëüöïôçò Êïíôáñéþôéóóáò. Ìå ôçí Üðïøç áõôÞ óõìöùíïýóå êáé ï ãõìíáóéÜñ÷çò ÐáíáãéþôçòÁíáãíùóôüðïõëïò êáé ï ÉùÜííçò Ôóáããáëßäçò o ïðïßïò Ýãñáöå:

B2ÔïðïãñáöéêÝò ðëçñïöïñßåò. Ç èÝóç êáé ç óçìáóßá

ôçò Êïíôáñéþôéóóáò êáôÜ ôçí ðáëáéüôåñç åðï÷Þ

Åéê. ã - ä. (ðÜíù) Ç Êïíôáñéþôéóóá üðùòöáßíåôáé áðü ôá íüôéá(êÜôù) Ï ëüöïò ôçò ÐáíáãßáòÊïíôáñéþôéóóáò, üðùòöáßíåôáé áðü ôá âüñåéá

â. Óçìåñéíüò ÷Üñôçòôçò Ðéåñßáò

3. Ôçí ßäéá Üðïøç ìå ôïõò ðñïçãïýìåíïõò åñåõíçôÝò åß÷å êáé ï Ê. Ð. ÐëéïõìðÞò, ï ïðïßïòõðÝèåôå üôé õðÞñ÷å ìßá áñ÷áéüôåñç ðüëç Ðéåñßá óôç èÝóç «ÓõêéÜ» ôçò Êïíôáñéþôéóóáò êáéìßá íåüôåñç ìå êÝíôñï ôçí ðåñéï÷Þ ôïõ âõæáíôéíïý íáïý ôçò Ðáíáãßáò Êïíôáñéþôéóóáò.

4. Óôç óçìåñéíü ÷Üñôç â’ ôçò Ðéåñßáòóçìåßùóå ìå êßôñéíï ÷ñþìá ôç ëïöïóåéñÜ ôïõÁäñéáíïý êáé ìå ìðëå ôá ðïôÜìéáãýñù áðü áõôÞí. Óôç óõíÝ÷åéá ïíüìáóå ìå êüêêéíáãñÜììáôá ôç âüñåéá êáé ôç íüôéá Ðéåñßá.

ÐçãÞ 3:ïõ

[Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20 áéþíá ï éóôïñéêüò êáé öéëüëïãïòÔñýöùí Åõáããåëßäçò åðéóêÝöèçêå áñêåôÝò öïñÝò ôçíÐéåñßá. Óå ìéá ôïõ ðåñéÞãçóç Ýöôáóå óôçíÊïíôáñéþôéóóá ðåñíþíôáò áðü ôç ëïöïóåéñÜ ôïõÁäñéáíïý]Åíôåýèåí ðñïò ôá ÍÁ ïäüò âáôÞ Üãåé, åí ìÝóùäÜóïõò äñõþí, åéò ôï ÷ùñßïí Êïíäïõñéþôéóóá, åí ôùíáþ ôçò ïðïßáò áíåõñßóêïíôáé óôÞëáé åíåðßãñáöáéêáé Üëëá ëåßøáíá áñ÷áßá, Üôéíá ï Heuzey èåùñåß ùòôá ôçò áñ÷áßáò ðüëåùòÁôÝñá.

ÐçãÞ 1:ïõ

[Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19 áéþíá üôáí ç ÅëëÜäá Þôáí óôá ÷Ýñéá ôùíÔïýñêùí åðéóêÝöèçêå ôçí Ðéåñßá ï ¢ããëïò ãéáôñüò êáé ðåñéçãçôÞò ×Ýíñõ ×üëëáíô, ï ïðïßïò Ýãñáöå ãéá ôç ÷ëùñßäá ôçò ðåñéï÷Þò ôáåîÞò:]

Ç ðåñéï÷Þ áõôÞ [äçëáäÞ ç Ðéåñßá] ðïõ ìðïñåß íá èåùñçèåß ôìÞìá ôçò ìåãÜëçò ðåäéÜäáò ôçò Ìáêåäïíßáò åßíáé åýöïñç, Ý÷åé åõ÷Üñéóôç üøç êáé êáëýðôåôáé áðü äÝíôñá óå ìåãÜëç Ýêôáóç. Áðü áõôü ôï ìÝñïò ôçò áêôÞò êõñßùò êáé áðü ôïõò ðéï êïíôéíïýò ðñüðïäåò ôïõ Ïëýìðïõêáé ôçò ¼óóáò ðñïÝñ÷åôáé ç îõëåßá, ðïõ áðïôåëåß Ýíáí ðïëý óçìáíôéêüêëÜäï ôïõ åîáãùãéêïý åìðïñßïõ ôçò Èåóóáëïíßêçò. ÌåñéêÝò áðü ôéò êáóôáíéÝò êáé ôá ðëáôÜíéá ðïõðñïóðåñÜóáìå êáôÜ ôçí ðïñåßáìáò åßíáé ðïëý áîéüëïãïõ ìåãÝèïõò, åíþ ðáñáôçñÞóáìå êáé ìåñéêÝò âåëáíéäéÝò ðïëý êáôÜëëçëåò ãéá ôç íáõðÞãçóç ðëïßùí.

2. Óôá ðñïúóôïñéêÜ ÷ñüíéá ïëüêëçñç ç ðåäéíÞ ðåñéï÷Þ ôçò Ðéåñßáò Þôáí óêåðáóìÝíç ìåäÜóç êõñßùò áðü âáëáíéäéÝò, öôåëéÝò, ðëáôÜíéá êáé éôéÝò. Áðü ôçí ÍåïëéèéêÞ åðï÷Þ (7.000÷ñüíéá ðåñßðïõ ð.×.) êé åîÞò üôáí ïé Üíèñùðïé Üñ÷éóáí íá æïõí óå ïñãáíùìÝíïõòïéêéóìïýò êáé íá êáëëéåñãïýí óõóôçìáôéêÜ åêôÜóåéò ãçò, ôá äÜóç óôáäéáêÜ Üñ÷éóáí íáêáôáóôñÝöïíôáé. Ï ðéï óõíçèéóìÝíïò ôñüðïò êáôáóôñïöÞò ôïõ äÜóïõò Þôáí ï åìðñçóìüò.Ïé Üíèñùðïé Ýêáéãáí Ýíá ôìÞìá ôïõ äÜóïõò êáé ôï ìåôÝôñåðáí óå ÷ùñÜöéá. Ðáñüëï ðïõ çìÝèïäïò áõôÞ óõíå÷ßóôçêå áäéÜêïðá ãéá ðïëëïýò áéþíåò, ìßá ìåãÜëç ðåñéï÷Þ ôçò Ðéåñßáòêáëýðôïíôáí áðü äÜóç ìÝ÷ñé êáé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôçò ôïõñêïêñáôßáò. ÓÞìåñá óôçíðåäéíÞ êáé ëïöþäç Ðéåñßá Ý÷ïõí ìåßíåé åëÜ÷éóôá ìüíï áðïìåéíÜñéá ôïõ ìåãÜëïõ áõôïýäÜóïõò ôçò áñ÷áéüôçôáò óõíÞèùò óå óçìåßá ðïõ äåí ìðïñïýí íá êáëëéåñãçèïýí, üðùò óåìéêñÝò ÷áñÜäñåò Þ ãýñù áðü åîùêëÞóéá áðü óåâáóìü ðñïò ôçí éåñüôçôá ôïõ ÷þñïõ.

ÐçãÞ 2:Ï Ñùìáßïò éóôïñéêüò êáé óõããñáöÝáò ÃÜéïò

ïÐëßíéïò Óåêïýíäïò, ï ïðïßïò Ýæçóå ôïí 1 áé. ì. ×.Ýãñáøå Ýíá âéâëßï ðïõ Ýìïéáæå ìå ôéò óçìåñéíÝòåãêõêëïðáßäåéåò êáé ôï ïðïßï ïíüìáóå ÖõóéêÞÉóôïñßá. Óå áõôü ôï âéâëßï ï Ðëßíéïò ãñÜöåé üôé çÐéåñßá ðÞñå ôï üíïìÜ ôçò áðü ôá ðïëëÜ äÝíôñá êáéôá ðëïýóéá âïóêïôüðéá ôçò.

ÌåôÜöñáóç: Áðü åêåß (äçëáäÞ áðü ôçí ÊÜôù ÌçëéÜ)ðñïò ôá íïôéïáíáôïëéêÜ Ýíáò âáôüò äñüìïò ïäçãåß,ìÝóá áðü äÜóïò âáëáíéä éþí óôï ÷ùñéüÊïíäïõñéþôéóóá, óôïí íáü ôçò ïðïßáò âñßóêïíôáéãñáðôÝò óôÞëåò êáé Üëëá áñ÷áßá ëåßøáíá ôá ïðïßá ïÅæÝ ôá èåùñåß üôé ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí áñ÷áßá ðüëçÁôÝñá.

1. Ç Êïíôáñéþôéóóá êáé ç ðåñéï÷Þ ôçò åßíáé Ýíá ïéêïóýóôçìá*, üðïõ æïõíêáé áíáðôýóóïíôáé áñìïíéêÜ ðïëëïßðëçèõóìïß æþùí êáé öõôþí. ÔïÝäáöïò, ôï êëßìá êáé ôï íåñü ôïõïéêïóõóôÞìáôïò åßíáé ïé áâéïôéêïßðáñÜãïíôåò ðïõ äñïõí ó’ áõôü. Ïé âéïôéêïß ðáñÜãïíôåò ó÷åôßæïíôáé ìå ôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò ôïõïéêïóõóôÞìáôïò, äçëáäÞ ôçí ðáíßäá*êáé ôç ÷ëùñßäá* ôïõ.

Ëåîéëüãéï:*Ïéêïóýóôçìá : Ïéêïóýóôçìá åßíáé ôï óýíïëï ôùíæþùí êáé ôùí öõôþí ðïõ æïõí êáé áíáðôýóóïíôáéêáíïíéêÜ êáé óå áñìïíßá ìåôáîý ôïõò óå ìßá ìåãÜëç ðåñéï÷Þ êáèþò åðßóçò êáé ôï êëßìá, ôï ðåñéâÜëëïí,ôï Ýäáöïò ê.ë.ð. áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò.*Ðáíßäá êáé ÷ëùñßäá: Ðáíßäá åßíáé ôï óýíïëï ôùíæþùí êáé ÷ëùñßäá ôï óýíïëï ôùí öõôþí.âéüôïðïò: ï ôüðïò üðïõ æïõí êáé áíáðôýóóïíôáéêÜôù áðü êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò áñêåôÜ åßäç æþùíêáé öõôþí äçëáäÞ ìßá âéïêïéíüôçôá.

Ôï ïéêïóýóôçìá ôçò ðåñéï÷Þò Êïíôáñéþôéóóáò Ã1

3. Ç åéêüíá á’ åßíáé ëåðôïìÝñåéá ÷áëêïãñáößáòïõôïõ 16 áé. ìå èÝìá ôá ÔÝìðç, êáé ôïí ¼ëõìðï.

×ñùìÜôéóå óôï âÜèïò ôá äÜóç ðïõ êÜëõðôáíÝíá ìåãÜëï ôìÞìá ôçò ðåäéÜäáò ôçò Ðéåñßáò.

Åéêüíá á. ËåðôïìÝñåéá ÷áëêïãñáößáò ôïõ Á.ÏñôÝëéïõò (1590)

4.Ôï ðõêíü äÜóïò áðü âáëáíéäéÝò,ðïõñíÜñéá êé Üëëá äÝíäñá ðïõ êÜëõðôå ôçíðåñéï÷Þ ôçò Êïíôáñéþôéóóáò óéãÜ-óéãÜåîáöáíßóôçêå áðü ôçí õðåñâüóêçóç êáé ôéòðõñêáãéÝò. ÓÞìåñá Ýíá ìéêñü áðïìåéíÜñéáõôïý ôïõ äÜóïõò óþæåôáé óôïõò ëüöïõòãýñù áðü ôïõò íáïýò ôçò Ðáíáãßáò êáé ôïõáãßïõ Áèáíáóßïõ. Ôá êõñéüôåñá äÝíäñá ðïõõðÜñ÷ïõí óå áõôïýò åßíáé êïõôóïõðéÝò( ê å ñ ê ß ò ç ê å ñ á ô ï í é ï å é ä Þ ò - c e r c i ss i l iquastrum ) , ïóôñõÝò (ïóôñõÜ çêïêêïöüñïò-carpinifolia scop.), Éâßóêïé(éâßóêïò ï óõñéáêüò-hibiscus syriakus L.),ìåëéêïõêéÝò (êåëôßò ç íüôéá-celtis australisL.), ìåëéÝò (ìåëßá ç áæÝäñá÷-melia azedarachL.), Êõðáñßóóéá (êõðÜñéóóïò ç áåéèáëÞò-cupressus semperviens L.), ôñéêïõêéÝò(êñÜôáéãïò ï ìïíüãõíïò-crataegusmonogyna), åëéÝò (åëáßá ç åõñùðáúêÞ-oleaeuropaea L.), ìåñéêÝò âåëáíéäéÝò (äñõò çðïäéóêïöüñïò-quercus robur L.) êáé ìåñéêÜîåíéêÜ åßäç üðùò ïé êõðÜñéóóïé áñéæüíáò.

Åéêüíá â. ÐïõñíÜñéá óå äåíäñþäçìïñöÞ ëßãï Ýîù áðü ôïóçìåñéíüðåñßâïëï ôïõíáïý ôçò Ðáíáãßáò

Åéêüíá ã. Ï êïñìüò ôïõìåãáëýôåñïõ áðü ôá äåíäñþäç ðïõñíÜñéá

5. Ôï ìåãáëýôåñï ôìÞìá ôïõ ëüöïõ ôçòÐáíáãßáò êáëýðôåôáé áðü ðïõñíÜñéá(äñõò ç êïêêïöüñïò-quercus coccifera L.).Ôï ðïõñíÜñé åßíáé áåéèáëÞò èÜìíïò ÞäÝíôñï ìå ýøïò ìÝ÷ñé 10 ì. Åßíáé áíèåêôéêüöõôü ãé´ áõôü êáé öõôñþíåé óå ðåñéï÷Ýò ðïõôï ÝäÜöïò åßíáé ðåôñþäåò êáé áäýíáôï.Åßíáé áãáðçìÝíç ôñïöÞ ôùí êáôóéêéþí,ðïõ êïñöïëïãïýí ôá öýëëá êáé ôïõòôñõöåñïýò âëáóôïýò ãé´ áõôü êáé óõíÞèùòäå øçëþíåé ðáñáìÝíïíôáò èÜìíïò. ¼ìùòëßãï Ýîù áðü ôï óçìåñéíü ðåñßâïëï ôïõíáïý ôçò Ðáíáãßáò õðÜñ÷ïõí äýï ôåñÜóôéáðïõñíÜñéá óå äåíäñþäç ìïñöÞ (âë. åéê. â-ã). Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ Ýíá ðïõñíÜñéêáôáöÝñåé íá ãßíåé äÝíôñï ôüôåáíáðôýóóåôáé áñãÜ ìåôÜ áðü ðïëëÜ÷ñüíéá ßóùò êáé áéþíåò ìðïñåß íá öôÜóåéóå ýøïò ìÝ÷ñé êáé ôá 10 ì.

6. Ãéá ðïéï ëüãï íïìßæåéò üôé áõôÜ ôá äýïðïõñíÜñéá êáôÜöåñáí íá áíáðôõ÷èïýíôüóï ðïëý;

Ôï ïéêïóýóôçìá ôçò ðåñéï÷Þò Êïíôáñéþôéóóáò Ã2

9. Ôï ðõêíü äÜóïò ðïõ êÜëõðôå ðáëéüôåñá ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Êïíôáñéþôéóóáò óéãÜ óéãÜåîáöáíßóôçêå. ÌÝóá óå áõôü ôï äÜóïò öþëéáæáí êé åýñéóêáí ôçí ôñïöÞ ôïõò ðïëëÜ æþá.ÄéáâÜæïíôáò ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï ìðïñåßò íá êáôáëÜâåéò ôï ìåãÜëï ðëïýôï ôçò ðáíßäáò ôçòðåñéï÷Þò ðñéí áðü 350 ðåñßðïõ ÷ñüíéá.

7. Ç ÷ëùñßäá ôçò ðåñéï÷Þò ôçò Êïíôáñéþôéóóáò áíÞêåé óôçí êáôçãïñßá ôçòðáñáìåóïãåéáêÞò æþíçò âëÜóôçóçò, ç ïðïßá Ý÷åé ôçí åðéóôçìïíéêÞ ïíïìáóßáQuercetalia Pubescentis. Ç æþíç áõôÞ åßíáé óõíÝ÷åéá ôçò ÷áìçëüôåñçò, ðáñáëéáêÞò æþíçòêáé ðñïçãåßôáé ôçò øçëüôåñçò ïñåéíÞò æþíçò ôçò ïîõÜò êáé ôçò åëÜôçò. Óå áõôÞí áíÞêïõíðåñéï÷Ýò ëïöþäåéò êáé õðïïñåéíÝò ðñïò ôï åóùôåñéêü ôçò ÷þñáò. Ôá êõñéüôåñá öõôÜ ôçòåßíáé èáìíþíåò êáé ðïõñíÜñéá, ôá ïðïßá ðñïÞëèáí áðü ôçí êáôáóôñïöÞ ðáëáéüôåñùíäáóþí åîáéôßáò ôçò îýëåõóçò êáé ôçò õðåñâüóêçóçò. Óå áõôÞ ôç æþíç ïé óõíèÞêåò åßíáéåõíïúêÝò ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá óéôçñþí, êáðíïý áìðåëéþí êáé ïðùñïöüñùí äÝíôñùí.

Åéêüíá ä. Öõôïäáóéêüò ÷Üñôçò ôçò ðåñéï÷Þò Êïíôáñéþôéóóáò

ÐçãÞ 4:[Ôïí 17ï áéþíá ï ÃÜëëïò ðåñéçãçôÞò Ñüìðåñô Íôñéþ Ýãñáøå ôéò åíôõðþóåéò ôïõ áðü ôï ôáîßäéôïõ óôçí ÅëëÜäá. Óôéò 12 Ïêôùâñßïõ 1669 óçìåßùíå óôï çìåñïëüãéü ôïõ ôéò ðëçñïöïñßåòðïõ åß÷å ó÷åôéêÜ ìå ôá êõíÞãéá ðïõ Ýêáíå åêåßíç ôçí åðï÷Þ ï Ôïýñêïò ÓïõëôÜíïò óôçíÐéåñßá:]

[…] åéò ôá ðåñß÷ùñá ôçò Êáôåñßíçò, áðå÷ïýóçò ôñåéò çìÝñáò åê Ëáñßóçò […] ï ÌÝãáòÁõèÝíôçò ìáíéáêüò êõíçãüò, äéáóêåäÜæåé êáé áðïëáýåé ìå åîáéñåôéêÞí åõ÷áñßóôçóéí ôùíêõíçãçôéêþí åêäñïìþí, êáèüóïí åéò ôá ìÝñç åêåßíá Üöèïíá åõñßóêïíôáé æþá êáé ðôçíÜ.

ÕÐÏÌÍÇÌÁÏéêéóìïß

ÄÜóïò äéáöüñùíðëáôýöõëëùí

¢ãïíåò ðåñéï÷Ýò

ÃåùñãéêÝòêáëëéÝñãåéåò

Èáìíþíåòáåßöõëëùíðëáôýöõëëùí

Âïóêüôïðïé

8. Óôï ÷Üñôç ôçò åéêüíáò ä´ ìå âÜóç ôï õðüìíçìá âñåò ðïéï åßíáé ôáêõñéüôåñá åßäç âëÜóôçóçò óôçí ðåñéï÷Þ ãýñù áðü ôçí Êïíôáñéþôéóóá.......................................................

......................................................

......................................................

Ôï ïéêïóýóôçìá ôçò ðåñéï÷Þò Êïíôáñéþôéóóáò Ã3

1. Ôï ÷ùñéü Êïíôáñéþôéóóá öáßíåôáé üôé éäñýèçêå ìáæß ìå ôïíáü ôçò Ðáíáãßáò ðïõ âñßóêåôáé óôç íïôéáíáôïëéêÞ ðëåõñÜ

ïôïõ ëüöïõ. Ïé åñåõíçôÝò ðéóôåýïõí üôé ãýñù óôïí 8 áé. ç ðüëç ôïõ Äßïõ, ðïõ áðÝ÷åé Ýîé ðåñßðïõ ÷éëéüìåôñá áðü ôïëüöï ôçò Êïíôáñéþôéóóáò, åãêáôáëåßöèçêå åíôåëþò êáéüóïé êÜôïéêïé áðüìåéíáí ìåôÝöåñáí ôçí Ýäñá ôçòåðéóêïðÞò, áðü ôï Äßïí óôï íÝï ïéêéóìü ðïõ ßäñõóáí óôïóçìåñéíü ÷ùñéü ôçò Êïíôáñéþôéóóáò. ¸êôéóáí óõã÷ñüíùòêáé ôïí íáü ôçò Ðáíáãßáò, óôïí ïðïßï ìÜëéóôá÷ñçóéìïðïßçóáí êáé ìåñéêÜ ðÞëéíá êáé ìáñìÜñéíá ôìÞìáôááðü ôïõò êáôáóôñáììÝíïõò íáïýò ôïõÄßïõ. Åéêüíá á. ÊÜôïøç ôïõ íáïý ôçò

Ðáíáãßáò

Åéêüíá ã. Ç áíáôïëéêÞ üøç ôïõ íáïý ôçò ÐáíáãßáòÅéêüíá â. Ç íüôéá üøç ôïõ íáïý ôçò Ðáíáãßáò

2. Ôï ôïðùíýìéï* Êïíôáñéþôéóóá Þ Êïõíôïõñéþôéóóá êáé ç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôï íáü ôçòÐáíáãßáò.*ôïðùíýìéï: ç ïíïìáóßá åíüò ôüðïõ (÷ùñéïý, ðüëçò, âïõíïý ê.ë.ð.).

Ôï üíïìá ôïõ ÷ùñéïý Êïíôáñéþôéóóá Þ Êïíôïõñéþôéóóá åßíáé ðïëý ðéèáíü íá Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôïíáü ôçò Ðáíáãßáò. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñåò áðüøåéò ãéá ôçí ðñïÝëåõóç ôïõ ïíüìáôïò.

ÄéÜâáóå ôéò ðçãÝò 1, 2, 3, 4, 5 êáé ðñïóðÜèçóå íá êáôáãñÜøåéò ôá óõìðåñÜóìáôÜ óïõóõìðëçñþíïíôáò ôçí êáñôÝëá ðïõ áêïëïõèåß.

ÐçãÞ 1 :[Ôï üíïìá Êïõíôïõñéþôéóóá êáé ü÷é Êïíôáñéþôéóóá ðñïÝñ÷åôáé] áðü ôá êüíôïõñá, äçëáäÞ ôáÜëïãá ôçò äçìïóßáò ßððïõ [...] åßôå ó÷åôßæåôáé ìå ôá «Üãéá êüíôïõñá», ôéò ÄõíÜìåéò ðïõðñïáããÝëëïõí ôçíÁíÜëçøç ôïõ Êõñßïõ.

ÁñéóôïôÝëçò ÌÝíôæïò, Ç åêêë.áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò Ðéåñßáò óôçí ðñþéìç âõæ. ðåñßïäï

Ä1Ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôçò Êïíôáñéþôéóóáò

ÐçãÞ 3:Ç ðåñéï÷Þ ôçò Êïíôáñéþôéóóáò Þôáí áðü ôá áñ÷áßá áêüìá ÷ñüíéá ðÝñáóìá ðïõ Ýíùíå ôçíüôéá ìå ôç äõôéêÞ êáé êåíôñéêÞ Ðéåñßá. ºóùò óôçí ðåñéï÷Þ íá õðÞñ÷å «áëëÜãéïí» äçëáäÞÝíáò óôáèìüò üðïõ Üëëáæáí Üëïãá ïé áããåëéïöüñïé êáé ïé ôá÷õäñüìïé ôçò áõôïêñáôïñßáò ãéáíá åßíáé ðéï îåêïýñáóôá. Ôá Üëïãá áõôÜ ïíïìáæüôáí «êüíôïõñá» ãéáôß åß÷áí êïíôÝò ïõñÝò.ºóùò ëïéðüí ôï üíïìá Êïíôïõñéþôéóóá íá ðñïÝñ÷åôáé áðü ôá Üëïãá áõôÜ.

ÐçãÞ 2 :Óôçí êïñõöÞ ôïõ ôñïýëïõ ôïõ íáïý ôçò Ðáíáãßáò åéêïíßæåôáé ï ÐáíôïêñÜôïñáò ìÝóá óå Ýíáíêýêëï -ïíïìÜæåôáé «äüîá»-, ðïõ óõãêñáôïýí ôÝóóåñéò Üããåëïé. Ç ðáñÜóôáóç áõôÞ èõìßæåé ôçíÁíÜëçøç ôïõ ×ñéóôïý. Ðáñüìïéá ðáñÜóôáóç õðÜñ÷åé êáé óå Üëëïõò ìåóïâõæáíôéíïýò íáïýòüðùò ç Áãßá Óïößá Èåóóáëïíßêçò.Ïé åñåõíçôÝò ðéóôåýïõí üôé ï íáüò Þôáí áñ÷éêÜáöéåñùìÝíïò óôçí ÁíÜëçøç ôïõ ×ñéóôïý êáé ôá «Üãéá êüíôïõñá» äçëáäÞ ïé áñ÷Üããåëïé, ðïõðñïáíáããÝëëïõí ôçíÁíÜëçøç èá ðñÝðåé íá Ýäùóáí ôï üíïìá ôïõò óôï íáü êáé óôï ÷ùñéü.

ÐçãÞ 4 :Óå ëüöï ÂÄ ôïõ ÷ùñéïý Êïíôáñéþôéóóá õøþíåôáé ï óçìáíôéêüò íáüò ôçò ÈåïôüêïõÊïíôïõñéþôéóóáò ðïõ Ý÷åé äþóåé ôï üíïìá óôï ÷ùñéü.

ÈáíÜóçò Ðáðáæþôïò, ÌåóáéùíéêÞ ôïðïãñáößá ôçò Ðéåñßáò

Ðçãç 5 :

Ôï üíïìá ôïõ ÷ùñßïõ êáè´ çìÜò äÝïí íá åßíáé Êïíôáñãéþôéóóá, êáè´ üóïí ðáñÞ÷èç åê ôùíêïíôþí êáé êïíôáñéþí, îýëùí ìáêñþí, Üôéíá åîÞãïí åê ôïõ äáóþäïõò ôïýôïõ ìÝñïõò […]¿óôå Êïíôáñãéþôéóóá óçìáßíåé ìÝñïò ïðüèåí åîÞãïíôï êáé êáôåéñãÜæïíôï ðïëëÜ îýëéíáêïíôÜñéá Þ êïíôïß ðñïò ÷ñÞóéí ôçò íáõôéëßáò êáé áëéåßáò […] Ôï üíïìá ÊïíôáñãéþôéóóáÝëáâå ôï ÷ùñßïí åê ôïõ […] âõæáíôéíïý åîùêêëçóßïõ ôçò Ðáíáãßáò, Þôéò ùíïìÜæåôïÊïíôáñãéþôéóóá Ðáíáãßá, åê ôïõ üôé êáè´ çìÜò åîÞãïíôï êïíôïß êáé êïíôÜñéá åê ôïõ ðåñßáõôÞí äÜóïõò.ÌåôÜöñáóç:

Ôï üíïìá ôïõ ÷ùñéïý èá ðñÝðåé óÞìåñá íá åßíáé Êïíôáñãéþôéóóá ãéáôß ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïõò

êïíôïýò êáé ôá êïíôÜñéá, ìáêñéÜ äçëáäÞ îýëá, ôá ïðïßá Ýðáéñíáí áðü ôï äáóþäåò áõôü

ìÝñïò […] ¿óôå Êïíôáñéãéþôéóóá óçìáßíåé ìÝñïò áðü üðïõ Ýâãáæáí êáé êáôåñãÜæïíôáí

ðïëëÜ îýëéíá êïíôÜñéá ãéá ÷ñÞóç óôç íáõôéëßáò êáé óôçí áëéåßá […] Ôï üíïìá

Êïíôáñãéþôéóóá ðÞñå ôï ÷ùñéü áðü ôï âõæáíôéíü åîùêëÞóé ôçò Ðáíáãßáò, ðïõ

ðñïáíáöÝñáìå, ôï ïðïßï ïíïìáæüôáí Ðáíáãßá Êïíôáñãéþôéóóá, ãéáôß áðü ôï äÜóïò ðïõ

õðÞñ÷å ãýñù áðü ôï íáü êáôáóêåõÜæïíôáí îýëéíá êïíôÜñéá.ÐáñèÝíéïò ÂáñäÜêáò, ÐåñéãñáöÞ ÅðéóêïðéêÞò ÐåñéöÝñåéáò Êßôñïõò åðß Ôïõñêïêñáôßáò

ïõ[Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20 áé.ï åðßóêïðïò Êßôñïõò ÐáñèÝíéïò ÂáñäÜêáò Ýãñáøå Ýíá âéâëßï, ãéá ôéò

êõñéüôåñåò ðüëåéò êáé ÷ùñéÜ ôïõ íïìïý Ðéåñßáò. ÁíÜìåóá óôéò Üëëåò ðëçñïöïñßåò ðïõ åß÷å

ãéá ôçí Êïíôáñéþôéóóá Þôáí êáé ïé åîÞò:]

3. ÓõìðëÞñùóå ôçí ðáñáêÜôù êáñôÝëá áðáíôþíôáò óôçí åñþôçóç :ðñïÝñ÷åôáé ôï üíïìá Êïíôáñéþôéóóá;

Áðü ðïý

Åéêüíåò ä - å - óô. ÐáëéÜ ðÝôñéíá óðßôéá óôç íüôéá ðëáãéÜ ôïõ ëüöïõ ôçò Ðáíáãßáò

4. Ôá ðáëéÜ ðÝôñéíá óðßôéá óôéò ðëáãéÝò ôïõ ëüöïõ.Óôçí Êïíôáñéþôéóóá ìðïñåßò íá áíáêáëýøåéò ðáëéÜ ðÝôñéíá óðßôéá ðïõ åßíáé ìÜñôõñåò ôçòéóôïñßáò ôïõ ÷ùñéïý, üðùò áõôÜ ôùí åéêüíùí ä’, å’êáé óô’.

Ä2Ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôçò Êïíôáñéþôéóóáò

Ðëçñïöïñßá áñ. ÐçãÞò

ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò êáé ôùí áó÷ïëéþí ôùí êáôïßêùí ðáëáéüôåñá êáé ôùí áëëáãþí óôï

ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý.

Áñêåôïß êÜôïéêïé (ðÜíù áðü äåêáðÝíôå) äÝ÷ôçêáí íá áðáíôÞóïõí óôï åñùôçìáôïëüãéï

êáé ïé áðáíôÞóåéò ôïõò óõæçôÞèçêáí óôéò óõíáíôÞóåéò ôçò ïìÜäáò êáé áñ÷åéïèåôÞèçêáí.

Ïé êýñéåò åèíïãñáöéêÝò êáôáãñáöÝò Ýãéíáí ìå ôç ìïñöÞ ôáéíéþí ðïõ ôñáâÞ÷ôçêáí ìå

âéíôåïêÜìåñá.Áñ÷éêÜ óýìöùíá, ìå ôéò ïäçãßåò óõíÝíôåõîçò, åðéëÝãïíôáí ìåôÜ áðü óõæÞôçóç

ïé ðëçñïöïñçôÝò/ôñéåò. Óôç óõíÝ÷åéá ôá ðáéäéÜ ÷ùñßæïíôáí óå ïìÜäåò ôñéþí - ôåóóÜñùí

áôüìùí êáé êÜèå ìßá áíáëÜìâáíå íá ðñáãìáôïðïéÞóåé ìßá ôáéíßá ìå êÜðïéïí/á

ðëçñïöïñçôÞ/ôñéá. Ïé ôáéíßåò äåí Þôáí áðëÝò óõíåíôåýîåéò, áëëÜ ãåíéêüôåñç êáôáãñáöÞ ôïõ

óðéôéïý, ôçò áõëÞò êáé ôùí êáèçìåñéíþí áó÷ïëéþí ôçò

ðëçñïöïñÞôñéáò/ôÞ. Ãé´ áõôü ðñïåôïéìÜæïíôáí

åðéìåëþò, ìå ôçí êáôáãñáöÞ ôùí åñùôÞóåùí êáé ôï

ó÷åäéáóìü ôùí óêçíþí. ¼ðùò ìðïñïýìå íá

ðáñáôçñÞóïõìå óôá ðáñáäåßãìáôá ôÝôïéïõ

ó÷åäéáóìïý (åéê. 8) êáôáãñÜöïíôáí áêüìá êáé ôá åßäïò

ôùí ðëÜíùí Þ ïé ÷þñïé ðïõ èá âéíôåïóêïðïýíôáí. Ìå

ôç äéáäéêáóßá áõôÞ ïé ôáéíßåò Þôáí ðñáãìáôéêÝò

åèíïãñáöéêÝò Ýñåõíåò, ðïõ êáôÝãñáöáí ðëÞèïò

ðëçñïöïñéþí ü÷é ìüíï ãéá ôç æùÞ ðáëáéüôåñá, áëëÜ

êáé ãéá ôéò óçìåñéíÝò íïïôñïðßåò. Ôç âéíôåïóêüðçóç

óõìðëÞñùíå ç öùôïãñÜöçóç ôùí áíôéêåéìÝíùí ôïõ

óðéôéïý ðïõ Ýêáíáí åíôýðùóç óôá ðáéäéÜ (åéê. 9).

Óå êÜèå êáôáãñáöÞ ç ïìÜäá üöåéëå íá

óõìðëçñþóåé ôçí êáñôÝëá óôïé÷åßùí ôïõ

ðëçñïöïñçôÞ êáé íá êñáôÜ óçìåéþóåéò ôùí

êõñéüôåñùí óçìåßùí ôçò Ýñåõíáò. Óçìåéþóåéò êáé

ðåñéëçðôéêÞ êáôáãñáöÞ ôùí êýñéùí óçìåßùí, éäßùò

åêåßíùí ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí,

êñáôïýóå üëç ç ðåñéâáëëïíôéêÞ ïìÜäá êáôÜ ôçí

Ðßíáêáò 3. Åñùôçìáôïëüãéï

Ðáñáêáëïýìå óõìðëçñþóôå ôï ðáñáêÜôù åñùôçìáôïëüãéï ãéá íá ìáò âïçèÞóåôå óôçí åñãáóßá ìáò ó÷åôéêÜ ìå ôéò

áëëáãÝò ðïõ Ýãéíáí óôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý ìáò áðü ôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá ùò óÞìåñá.

Ç ÐåñéâáëëïíôéêÞ ÏìÜäá ôïõ Äçìïôéêïý Ó÷ïëåßïõ Êïíôáñéþôéóóáò

Çìåñïìçíßá / Ïíïìáôåðþíõìï ðëçñïöïñçôÞ / ×ñïíïëïãßá ãÝííçóçò / Ôüðïò ãÝííçóçò êáé óçìåñéíÞò êáôïéêßáò.

1. ¸ãéíáí áëëáãÝò óôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý áðü ôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá ùò óÞìåñá; (ÄçëáäÞ õðÜñ÷ïõí óÞìåñá ðåñéóóüôåñá Þ

ëéãüôåñá öõôÜ, Üãñéá æþá, äéáöïñåôéêÜ óðßôéá ê.ë.ð.;)Áí íáé ðïéåò êáôÜ ôç ãíþìç óáò Þôáí ïé ðéï óçìáíôéêÝò;

2.¢ëëáîáí ïé áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí ôïõ ÷ùñéïý (åðáããÝëìáôá, åëåýèåñïò ÷ñüíïò ê.ë.ð.); Ðïéåò Þôáí ïé êõñéüôåñåò äéáöïñÝò;

3. ÈõìÜóôå êÜðïéá ðáíçãýñéá, Ýèéìá Þ Üëëåò äñáóôçñéüôçôåò ôùí êáôïßêùí ôïõ ÷ùñéïý, ðïý ãßíïíôáí ðáëáéüôåñá êáé óÞìåñá äå

ãßíïíôáé Þ ãßíïíôáé äéáöïñåôéêÜ;

4. Ôé íïìßæåôå üôé èá ðñÝðåé íá êáëõôåñÝøåé óôï óçìåñéíü ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý;

Åéêüíá 8. Ó÷åäéáóìüò ðëÜíùí ãéá ôéò ìáèçôéêÝò ôáéíßåò

åèíïãñáöéêÞò Ýñåõíáò

61

ôçí ðñïâïëÞ êáé ðáñïõóßáóç ôçò ôáéíßáò óôçí ïëïìÝëåéá. Ïé ðëÞñåéò óõíåíôåýîåéò Þôáí Ýîé

(6), ìå óõíïëéêü ÷ñüíï êáôáãñáöÞò ðåñßðïõ ôñéþí ùñþí. ÁðïìáãíçôïöùíÞèçêáí üëåò êáé

ôá ðëÞñç êåßìåíá õðÜñ÷ïýí óôï áñ÷åßï ôçò ïìÜäáò. Äõóôõ÷þò ï ÷þñïò óôçí ðáñïýóá

Ýêäïóç äåí áñêåß ãéá íá óõìðåñéëÜâåé ôï ðëïýóéï áõôü õëéêü ðáñáèÝôïõìå üìùò ôéò êáñôÝëåò

ôùí óõíåíôåýîåùí êé Ýíá åíäåéêôéêü ðáñÜäåéãìá áðü ôéò óçìåéþóåéò ôùí ðáéäéþí.

Åéêüíá 9. Öùôïãñáößåò ìáèôçôþí/ôñéþí áðü ôï åóùôåñéêü óðéôéþí ôçò Êïíôáñéþôéóóáò

Áñ. óõíÝíôåõîçò: 1

ÐëçñïöïñçôÞò: Íéêüëáïò ÊáñáèÜíïò.

¸ôïò ãÝííçóçò: 1930.

Ôüðïò ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò: ÊïíôáñéþôéóóáÐéåñßáò.

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç: ¸ããáìïò. Óýæõãïò Áéêáôåñßíçò ÊáñáèÜíïõ.

Ôüðïò óõíÝíôåõîçò: Óôï óðßôé ôïõ ðëçñïöïñçôÞ óôçí Êïíôáñéþôéóóá.

Çìåñïìçíßá óõíÝíôåõîçò: 14 Áðñéëßïõ 2006.

Ôñüðïò êáôáãñáöÞò êáé äéÜñêåéá: Âßíôåï mpeg, 21:60 ëåðôÜ.

ÅñåõíçôÝò/ôñéåò: Ð. ÊáñáèÜíïò, Å. ÍÜôóéïõ, Ñ.Ìðáñìðáãåùñãïðïýëïõ.

×åéñéóìüò êÜìåñáò: Ôá ìÝëç ôçò ïìÜäáò.

Ðåñéå÷üìåíï: Ìüíï óõíÝíôåõîç áðü ôïíðëçñïöïñçôÞ.

ÐáñáôçñÞóåéò: Ïé åñùôÞóåéò ôùí åñåõíçôþí ÞôáíìðåñäåìÝíåò. ÐÞãáéíáí áðü ôï Ýíá èÝìá óôï Üëëï. Ç ãëþóóá ôïõ ðëçñïöïñçôÞ Þôáí óå ðïëëÜ óçìåßá äõóêïëïíüçôç. ×ñçóéìïðïéïýóå ðïëëÝò ëÝîåéò áðü ôïôïðéêü éäßùìá. ÓõíçèéóìÝíïé ôýðïé ñçìÜôùí: ÝæåöÜìå,

âãáßí´ò, üñãþíáìé, ðÜ'áéíå, ãÝíí'óå, ÝâëåðÜìå ê.á. êáéï ðéï ðåñßåñãïò: êáôáëáâáéíßóôáìå. ÓõíçèéóìÝíá ïõóéáóôéêÜ: ëýêïõò, áëéðïý, ó'êëé, ôñá÷ôÝñéá,

ôæïõìðÜíïò, óðßô´ ê.á.

Áñ. óõíÝíôåõîçò: 2

ÐëçñïöïñÞôñéá: Áéêáôåñßíç ÊáñáèÜíïõ (ôï ãÝíïò Âáóéëåßïõ).

¸ôïò ãÝííçóçò: 1936.

Ôüðïò ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò: ÊïíôáñéþôéóóáÐéåñßáò.

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç: ¸ããáìç. Óýæõãïò ÍéêïëÜïõÊáñáèÜíïõ.

Ôüðïò óõíÝíôåõîçò: Óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò óôçí Êïíôáñéþôéóóá.

Çìåñïìçíßá óõíÝíôåõîçò: 14 Áðñéëßïõ 2006.

Ôñüðïò êáôáãñáöÞò êáé äéÜñêåéá: Âßíôåï mpeg, 10:00 ëåðôÜ.

ÅñåõíçôÝò/ôñéåò: Ð. ÊáñáèÜíïò, Å. ÍÜôóéïõ, Ñ.Ìðáñìðáãåùñãïðïýëïõ.

×åéñéóìüò êÜìåñáò: Ôá ìÝëç ôçò ïìÜäáò.

Ðåñéå÷üìåíï: ÓõíÝíôåõîç êáé ðåñéÞãçóç óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò.

ÐáñáôçñÞóåéò: Ïé åñåõíçôÝò/ôñéåò åêôüò áðü åñùôÞóåéòóõæçôïýóáí ìå ôçí ðëçñïöïñÞôñéá. Óå ðïëëÜ óçìåßá ç ðëçñïöïñÞôñéá óõãêéíÞèçêå. Ç ãëþóóá ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò Þôáí ðéï êáôáíïçôÞ áðü ôïõ óõæýãïõ ôçò (óõíÝíôåõîç áñ. 1) ÷ñçóéìïðïéïýóå üìùò êé áõôÞ ëÝîåéò áðü ôï ôïðéêü éäßùìá.

62

Áðüóðáóìá áðü ôéò óçìåéþóåéò êáé ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôçò ìáèÞôñéáò ÁèçíÜò Áãáèüãëïõ êáôÜ

ôç äéÜñêåéá óõíÝíôåõîçò áðü ôçí ðëçñïöïñÞôñéá Ìáñßá ÃåñïíÜôóéïõ.

1) Ôüðïò ãÝííçóçò Êïíôáñéþôéóóá / 2) Äåí õðÜñ÷ïõí Üãñéá æþá ïýôå ôáýñïé ïýôå õðÞñ÷áí ðáëáéüôåñá /

Áñ. óõíÝíôåõîçò: 3

ÐëçñïöïñÞôñéá: ÖùôåéíÞ Áíáãíùóôïðïýëïõ.

¸ôïò ãÝííçóçò: 1942.

Ôüðïò ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò: ÊïíôáñéþôéóóáÐéåñßáò.

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç: ¸ããáìç.

Ôüðïò óõíÝíôåõîçò: Óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò óôçí Êïíôáñéþôéóóá.

Çìåñïìçíßá óõíÝíôåõîçò: 15 Áðñéëßïõ 2006

Ôñüðïò êáôáãñáöÞò êáé äéÜñêåéá: Âßíôåï mpeg, 24:29 ëåðôÜ.

ÅñåõíçôÝò/ôñéåò: Ç. Ìéíôïý, Ì. Ôñéêáëïðïýëïõ, Ã.Áðïóôïëüðïõëïò, Â. Ìðáñìðáãåùñãüðïõëïò.

×åéñéóìüò êÜìåñáò: Â. Ìðáñìðáãåùñãüðïõëïò.

Ðåñéå÷üìåíï: ÓõíÝíôåõîç êáé ðåñéÞãçóç óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò.

ÐáñáôçñÞóåéò: Ç ðëçñïöïñÞôñéá ìéëÜåé æùçñÜ êáé÷ñçóéìïðïéåß ìåñéêÝò öïñÝò ëÝîåéò áðü ôï ôïðéêü éäßùìá, üðùò ôïõò ôýðïõò ñçìÜôùí: óéäÝñùíÜìå, ìáæåýïìÜóôé,

åêÜíáìé, Þìáí. Ç êÜìåñá åßíáé óôáèåñÞ êáé ï Þ÷ïò êáëüò.

Áñ. óõíÝíôåõîçò: 4

ÐëçñïöïñÞôñéá: Óôáõñïýëá ÊõñÜíôæç.

¸ôïò ãÝííçóçò: 1939.

Ôüðïò ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò: ÊïíôáñéþôéóóáÐéåñßáò.

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç: ¸ããáìç.

Ôüðïò óõíÝíôåõîçò: Óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò óôçí Êïíôáñéþôéóóá.

Çìåñïìçíßá óõíÝíôåõîçò: 28 Áðñéëßïõ 2006.

Ôñüðïò êáôáãñáöÞò êáé äéÜñêåéá: Âßíôåï mpeg, 10:46 ëåðôÜ.

ÅñåõíÞôñéåò: Á. Ìé÷áëïý, Ó. ÊõñÜíôæç, Ó. ÊÜñáëç.

×åéñéóìüò êÜìåñáò: Á. Ìé÷áëïý.

Ðåñéå÷üìåíï: ÓõíÝíôåõîç êáé ðåñéÞãçóç óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò.

ÐáñáôçñÞóåéò: Ç ðëçñïöïñÞôñéá ÷ñçóéìïðïéåßóýíôïìï êáé óõãêåêñéìÝíï ëüãï ìå ëßãåò ëÝîåéò áðü ôï ôïðéêü éäßùìá.

Áñ. óõíÝíôåõîçò: 5

ÐëçñïöïñÞôñéá: Ìáñßá ÃåñïíÜôóéïõ.

¸ôïò ãÝííçóçò: 1941.

Ôüðïò ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò: Êïíôáñéþôéóóá Ðéåñßáò.

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç: ¸ããáìç.

Ôüðïò óõíÝíôåõîçò: Óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò óôçí Êïíôáñéþôéóóá.

Çìåñïìçíßá óõíÝíôåõîçò: 29 Áðñéëßïõ 2006.

Ôñüðïò êáôáãñáöÞò êáé äéÜñêåéá: Âßíôåï mpeg, 32:27 ë.

ÅñåõíÞôñéåò: Ó. ÊõñÜíôæç, Á. Ìé÷áëïý, Ó. ÊÜñáëç, Ì. Ôñéêáëïðïýëïõ.

×åéñéóìüò êÜìåñáò: Áðïóôïëßá Ìé÷áëïý.

Ðåñéå÷üìåíï: ÓõíÝíôåõîç êáé ðåñéÞãçóç óôï óðßôé ôçò ðëçñïöïñÞôñéáò.

ÐáñáôçñÞóåéò: Ç ðëçñïöïñÞôñéá ìéëÜåé áñãÜ, ìå ðïëëÝòåðáíáëÞøåéò êáé ðñïóðáèåß íá ÷ñçóéìïðïéåß ëßãåò ëÝîåéò áðü ôï ôïðéêü éäßùìá. Ç êÜìåñá åßíáé óôçìÝíç ìáêñéÜ áðü ôçí ðëçñïöïñÞôñéá ãé´ áõôü ï Þ÷ïò äåí åßíáé ôüóï êáëüò.

Áñ. ÓõíÝíôåõîçò: 6

ÐëçñïöïñçôÞò: ÁíÝóôçò Ìéíôüò.

¸ôïò ãÝííçóçò: 1910.

Ôüðïò ãÝííçóçò êáé êáôïéêßáò: ×çëÞÊùíóôáíôéíïýðïëçò - ÊïíôáñéþôéóóáÐéåñßáò.

ÏéêïãåíåéáêÞ êáôÜóôáóç: ¸ããáìïò (Ç óýæõãüò ôïõÝ÷åé ðåèÜíåé).

Ôüðïò óõíÝíôåõîçò: Óôï óðßôé ôïõ ðëçñïöïñçôÞ óôçí Êïíôáñéþôéóóá.

Çìåñïìçíßá óõíÝíôåõîçò: 10 Éïõíßïõ 2006.

Ôñüðïò êáôáãñáöÞò êáé äéÜñêåéá: Âßíôåï mpeg, 35:07 ëåðôÜ.

ÅñåõíÞôñéåò: Ç. Ìéíôïý, Á. Áãáèüãëïõ.

×åéñéóìüò êÜìåñáò: Á. Áãáèüãëïõ.

Ðåñéå÷üìåíï: ÓõíÝíôåõîç ìüíï áðü ôïíðëçñïöïñçôÞ.

ÐáñáôçñÞóåéò: Ï ðëçñïöïñçôÞò ìéëïýóå óõíå÷þòêáé äåí Üöçóå êáèüëïõ ðåñéèþñéï ãéá åñùôÞóåéò.

63

3) ÕðÜñ÷ïõí ðåñéóóüôåñá åßäç öõôþí óÞìåñá / 4) ÕðÜñ÷ïõí ðïëý äéáöïñåôéêÜ óðßôéá óÞìåñá / 5)

ÕðÜñ÷ïõí óôåíïß äñüìïé êáé ôá óðßôéá ìðïñåß íá Þôáí äéþñïöá / 6) ÕðÞñ÷áí ëßãïé äñüìïé ìå ðáëéïýñéá /

7) Äåí õðÞñ÷áí óðßôéá óôçí ðëáôåßá / 8) ÐáëéÜ åðáããÝëìáôá, óéôÜñé ê.Ü. / 9) Ìéêñü äáóÜêé ìå èÜìíïõò

êïíôÜ óôçí Ðáíáãßá / 10) ÕðÞñ÷å ìéêñÞ ðáñáãùãÞ / 11) ÕðÜñ÷ïõí ëßãïé êôçíïôñüöïé óÞìåñá áðü

ðáëáéüôåñá / 12) ÐáëéÜ ðéï ðïëý ÷ñüíï / 13) ¼ëåò ïé áó÷ïëßåò ãßíïíôáí ìå ôï ÷Ýñé / 14) Íåñü Ýðáéñíáí

áðü ôá ñÝìáôá / 15) Ôá êáðíÜ ôá öýôåõáí ìå ôï ÷Ýñé / 16) ÕðÞñ÷å Ýíá ðçãÜäé óôçí Ðáíáãßá / 17) Ôá

êáñýêéá ôá Ýöôéá÷íáí ìå ôï öôõÜñé / 18) Ôüôå õðÞñ÷áí ðéï ðïëëÜ ðáíçãýñéá / 19) ÕðÞñ÷áí äõï ðçãÜäéá /

20) 1950 - 1951 ôï íåñü Þñèå óôï ÷ùñéü / 21) Ç äåýôåñçÁíÜóôáóç ãéíüôáí ôï áðüãåõìá / 22) Ìáæåýïíôáí

üëåò ïé çëéêßåò 3 - 4 ìÝñåò êáé Ýêáíáí ÷ïñïýò / 23) 15-16-17Áõãïýóôïõ, ôñåéò ìÝñåò ðáíçãýñé ìå ãêÜéíôá /

24) Íá õðÜñ÷ïõí üëá ôá ìÝóá / 25) ÊÜôé óõíÝâáéíå Ýâñéóêåò ãéáôñü / 26) Óôçí Ðáíáãßá ìïíá÷üò ÊïóìÜò

æïýóå ìüíïò ôïõ ó´ Ýíá äùìáôéÜêé óôçí Ðáíáãßá / 27) Ôá ìíÞìáôá Þôáí óôï ðñïáýëéï ôçò Ðáíáãßáò / 28) Ï

ëýêïò åñ÷üôáí êáé Ýôñùãå ôá ðñüâáôá / 29) ¢ãñéá æþá· áëåðïý êáé ëýêïò / 30) ÓðÝñíáí ôïí Ïêôþâñéï êáé

èÝñéæáí ôïí Éïýíéï ìå ôï ðñþôï óôÜñé Ýöôéá÷íáí øùìß / 31) Ôüôå åß÷áí ìåãÜëåò áõëÝò / 32) ÂãÞêáí ïé

ìç÷áíÝò. Ïé ðñþôåò ïíïìÜæïíôáí ðáôüæåò / 33) ÐÞãáéíáí ôï óéôÜñé óôï íåñüìõëï ðïõ Þôáí ìüíï Ýíáò /

34) ¼ôáí Þèåëáí íá ðÜíå êÜðïõ ðÞãáéíáí ìå ôá ðüäéá Þ ìå ôá êÜñá / 35) Óôá êÜñá åß÷áí äýï âüäéá ìáæß /

36) Ç ãéïñôÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ ãéíüôáí óôçí ðëáôåßá / 37) ÌÝ÷ñé ôï '65 åß÷áí ôá âüäéá ìåôÜ ôá Üëïãá / 38) Åß÷áí

êáé ãïõñïýíéá / 39) Ôï Ýóðåñíáí óéôÜñé, êáëáìðüêé, öáóüëéá, êïõêéÜ, óðáíÜêéá, ëßãá êáðíÜ, áìðÝëéá /

40) Ôüôå äåí õðÞñ÷áí èåñìïêÞðéá.

3.2.5. Óõíåéäçôïðïßçóç êïéíùíéêþí æçôçìÜôùí êáé äéÜ÷õóç áðïôåëåóìÜôùí óôçí

ôïðéêÞ êïéíùíßá

Ïé ìáèçôéêÝò åèíïãñáöéêÝò Ýñåõíåò êáé ïé ðáñÜëëçëåò äñÜóåéò åðéêïéíùíéáêïý

÷áñáêôÞñá (åðéóôïëÝò, åðéóêÝøåéò, ê.ë.ð.) âïÞèçóáí ôá ðáéäéÜ íá êáôáíïÞóïõí ôá

äéá÷ñïíéêÜ ðïëéôéóìéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ôïðéêÞò êïéíùíßáò. Óõã÷ñüíùò ðñüóöåñáí

âÞìá Ýêöñáóçò óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÷ùñéïý áó÷Ýôùò êïéíùíéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé

ðïëéôéóìéêÞò ðñïÝëåõóçò. ÌÝóù ôùí óõíåíôåýîåùí ïé çëéêéùìÝíïé êÜôïéêïé åîÝöñáóáí ôéò

áðüøåéò ôïõò, èõìÞèçêáí ðáëáéüôåñåò íïïôñïðßåò, áðïêÜëõøáí ðáãéùìÝíåò èÝóåéò êáé

áöçãÞèçêáí ðáëéÝò éóôïñßåò. Ç åðéêÝíôñùóç ôïõ èÝìáôïò óå æçôÞìáôá ôïðéêïý

ðåñéâÜëëïíôïò êáé ç åðéìïíÞ ôùí ðáéäéþí íá åðáíáöÝñïõí ôá æçôÞìáôá áõôÜ óõíå÷þò óôç

äéÜñêåéá ôçò Ýñåõíáò, ïäÞãçóå ôïõò êáôïßêïõò íá ðñïâëçìáôéóôïýí ùò ðñïò ôç óçìåñéíÞ

êáôÜóôáóç ôïõ ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, áîéïëïãþíôáò ðáëáéüôåñåò èåôéêÝò ðåñéâáëëïíôéêÝò

óôÜóåéò êáé ðïëéôéóìéêÝò áîßåò.

Ç äéáäéêáóßá áõôÞ åß÷å ðïëëÜ åêðáéäåõôéêÜ ïöÝëç ãéá ôá ðáéäéÜ, ôá ïðïßá

óõíåéäçôïðïßçóáí ôéò äéáóõíäÝóåéò ôïðéêþí êïéíùíéêþí æçôçìÜôùí êáé ðåñéâáëëïíôéêþí

áëëáãþí, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá ôéò ðåñéâáëëïíôéêÝò åðéðôþóåéò áðü ôçí áëüãéóôç

64

áíïéêïäüìçóç êáé ôç ìåôáôñïðÞ äáóéêþí åêôÜóåùí óå ÷ùñÜöéá ìå êßíçôñï ìüíï ôï êÝñäïò,

ôéò óõíÝðåéåò áðü ôç ÷ñÞóç ëéðáóìÜôùí êáé öõôïöáñìÜêùí óôéò êáëëéÝñãåéåò ê.Ü. Êõñßùò

üìùò áíôéëÞöèçêáí üôé ç áíôéìåôþðéóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáôÜ ôçí ðáëáéüôåñç åðï÷Þ Þôáí

ìßá óýíèåôç ðïëéôéóìéêÞ äéáäéêáóßá, ç ïðïßá åß÷å áõèüñìçôï êáé ðçãáßï ÷áñáêôÞñá êáé

äéáóõíäåüôáí Üìåóá ìå ôéò êáèçìåñéíÝò óõíÞèåéåò, ôá Ýèéìá êáé ôéò áó÷ïëßåò. ÐñïêÜëåóå

åíôýðùóç óôá ðáéäéÜ ôï ãåãïíüò üôé óôçí åñþôçóç ãéá ôïõò ôñüðïõò âåëôßùóçò ôïõ ôïðéêïý

ðåñéâÜëëïíôïò, ïé ðåñéóóüôåñïé çëéêéùìÝíïé êÜôïéêïé èåùñïýóáí ùò ðåñéóóüôåñï

óçìáíôéêü ôçí êáëõôÝñåõóç ôùí êïéíùíéêþí ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôïõò êáé ëéãüôåñï ôçí áíÜëçøç

Üëëùí ðåñéâáëëïíôéêþí ðñùôïâïõëéþí.

Ç åðåîåñãáóßá áõôþí ôùí áðüøåùí êáé ïé óõæçôÞóåéò óôçí ïìÜäá äçìéïýñãçóáí

éó÷õñü åíóõíáéóèçôéêü êëßìá, ôï ïðïßï åêöñÜóôçêå ìå ôç äñáìáôïðïßçóç åíüò ëïãïôå÷íéêïý

êåéìÝíïõ. Óôïí áñ÷éêü ðñïãñáììáôéóìü, ïé äñáóôçñéüôçôåò äñáìáôïðïßçóçò ðñïâëÝðïíôáí

ãéá ôï ôÝëïò ôïõ ðñïãñÜììáôïò, üìùò ç áíÜãíùóç áðü ôçí ïìÜäá ôïõ âéâëßïõ «Ôæßëíôá êáé

ÉâÜí», ôçò Ôáóïýëáò ÔóéëéìÝíç (åêä. ÐáôÜêç,ÁèÞíá 2005), åíüò âéâëßïõ ìå Ýíôïíï ôï óôïé÷åßï

ôçò öéëïæùßáò êáé ôçò áãÜðçò ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí, áðïôÝëåóå ôçí áöïñìÞ, þóôå ôá ðáéäéÜ íá

åêöñáóôïýí èåáôñéêÜ, äñáìáôïðïéþíôáò ôï êåßìåíï êáé âéíôåïóêïðþíôáò ôï áðïôÝëåóìá.

Ðñïåôïßìáóáí ó÷ïëáóôéêÜ ôá ðñáêôéêÜ æçôÞìáôá ôçò âéíôåïóêüðçóçò, ó÷åäéÜæïíôáò ôá

áñ÷éêÜ ðëÜíá êáé ôéò óêçíÝò, üìùò ôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá Þôáí ðñïúüí äçìéïõñãéêïý

áõôïó÷åäéáóìïý. Ôï ðéï åíäéáöÝñïí óôïé÷åßï ôçò äñáìáôïðïßçóçò Þôáí ç åíóùìÜôùóç óôï

ëïãïôå÷íéêü êåßìåíï ðïëëþí áðüøåùí, óôÜóåùí êáé çèïãñáöéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí, ðïõ ôá

17ðáéäéÜ óõíÜíôçóáí óôéò åèíïãñáöéêÝò ôïõò Ýñåõíåò .

Ôï êõñéüôåñï ôåëéêü ðñïúüí ôçò ïìÜäáò Þôáí ç ðáñáãùãÞ âéíôåïôáéíßáò 1 þñáò êáé 11

ëåðôþí, ìå èÝìá ôçí êáôáãñáöÞ ôçò óçìåñéíÞò êáôÜóôáóçò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôïõ ÷ùñéïý

óå óõíäõáóìü ìå ôçí ðáñÜèåóç áðïóðáóìÜôùí áðü ôéò åèíïãñáöéêÝò Ýñåõíåò ðïõ

ðñáãìáôïðïéÞèçêáí üëç ôç ÷ñïíéÜ êáé ìÝñïõò ôïõ öùôïãñáöéêïý õëéêïý ðïõ óõëëÝ÷èçêå

(óõíïäåýåé ôçí ðáñïýóá Ýêäïóç). Ï ó÷åäéáóìüò êáé ç åêôÝëåóç ôçò ôáéíßáò Ýãéíå áðü ôá

ðáéäéÜ. ÊáôÜ ôç äéáäéêáóßá ôïõ ìïíôÜæ (ìå ôïõò üñïõò ðïõ ðñïáíáöÝñáìå) êáé ôç ìåôáôñïðÞ

ôçò óå DVD, äåí ðñïóôÝèçêå êáíÝíá åéäéêü åöÝ Þ êÜðïéá Üëëç ôå÷íéêÞ âåëôßùóç, þóôå ôï

ôåëéêü áðïôÝëåóìá íá åßíáé üóï ôï äõíáôüí ðéï áõèåíôéêü. Óßãïõñá èá ìðïñïýóå íá ãßíåé

óõóôçìáôéêüôåñá ç åðåîåñãáóßá ôçò âéíôåïôáéíßáò áðü ôá ðáéäéÜ, üìùò áõôü èá áðáéôïýóå

ðïëý ÷ñüíï êáé èá Þôáí áíåöÜñìïóôï óôéò äåäïìÝíåò óõíèÞêåò. Ïé åíüôçôåò ôçò ôáéíßáò

áöïñïýóáí ôï öõóéêü êáé ôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ìå áíôßóôïé÷á áðïóðÜóìáôá áðü ôéò

ìáñôõñßåò ôùí êáôïßêùí, ôçí åðéóÞìáíóç óçìåñéíþí ðñïâëçìÜôùí, ôéò óõãêñßóåéò

öùôïãñáöéþí êáé ôçí êáôáãñáöÞ ôùí áðüøåùí ôùí óçìåñéíþí êáôïßêùí ðïõ êáôÝ÷ïõí ìßá

èÝóç (ÄÞìáñ÷ïò, óýëëïãïé, éåñÝáò ê.ë.ð.). Åêôüò áðü ôá óôïé÷åßá ãñáììáôéóìïý óå èÝìáôá

65

êéíïýìåíçò åéêüíáò ìðïñïýìå íá áíé÷íåýóïõìå ðïëëÜ Üëëá óôïé÷åßá óõíåéäçôïðïßçóçò ôùí

ðåñéâáëëïíôéêþí ðñïâëçìÜôùí ìÝóá áðü ôá áöçãçìáôéêÜ êåßìåíá ôçò ôáéíßáò ðïõ Ýãñáøáí

ôá ðáéäéÜ. Ó´ áõôÜ ôá êåßìåíá ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå åíóùìáôùìÝíá óôïé÷åßá áðü ôéò

äéá÷ñïíéêÝò ðïëéôéóìéêÝò áîßåò ôïõ ÷ùñéïý êáé ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí íïïôñïðéþí.

ÐáñáèÝôïõìå Ýíá åíäåéêôéêü ðáñÜäåéãìá áðü ôï åéóáãùãéêü êåßìåíï ôùí ðáéäéþí ãéá ôï

áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí:

ÁëëáãÝò ðïõ Ýãéíáí óôï öõóéêü êáé óôï áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý óôï åóùôåñéêü

ôçò êïéíüôçôáò (áðüóðáóìá áðü ôï áöçãçìáôéêü ìÝñïò ôçò ôáéíßáò)

Ôï ÷ùñéü ìáò Ý÷åé áëëÜîåé ñéæéêÜ áðü ôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá. ¼÷é ìüíï óôïí ôñüðï ÷ôéóßìáôïò ôùí êôéñßùí-ôá ðáëáéüôåñá ÷ôéæüôáí ìå ðÝôñá êáé Þôáí äéþñïöá- áëëÜ êáé óôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí êáôïßêùí ôïõ÷ùñéïý, êáèþò óôá ðáëáéÜ ÷ñüíéá Þôáí ðéï äåìÝíïé ìåôáîý ôïõò ëüãù ôùí äõóêïëéþí êáé ôçò öôþ÷éáòðïõ åðéêñáôïýóáí åêåßíç ôçí åðï÷Þ. Ç áëëáãÞ åðáããåëìÜôùí óõíôÝëåóå óôçí áëëáãÞ ôçò ÷ëùñßäáò,äéüôé ïé ðåñéóóüôåñåò êôçíïôñïöéêÝò ìïíÜäåò Ýêëåéóáí êáé Ýôóé ç ÷ëùñßäá ôïõ ÷ùñéïý ìáò áõîÞèçêå.Åðßóçò áîßæåé íá óçìåéùèåß ôï üôé ìåôÜ ôç äåêáåôßá ôïõ ðåíÞíôá Üñ÷éóå íá áíáðôýóóåôáé çêáðíïêáëëéÝñãåéá. Ôçí ßäéá äåêáåôßá ðåñßðïõ, ïé êÜôïéêïé ôïõ ÷ùñéïý êáé ôá êáôáóôÞìáôá áõîÞèçêáí.¼ðùò åßíáé öõóéêü óå êÜèå ôüðï Ýôóé êáé ç Êïíôáñéþôéóóá Ý÷åé ôá ðñïâëÞìáôÜ ôçò, ðáñáäåßãìáôïò ÷ÜñçâëÝðïõìå óõ÷íÜ ðåôáìÝíá óêïõðßäéá óôïõò äñüìïõò êáé Üëëá. Áò áêïýóïõìå ìåñéêÝò ðñïöïñéêÝòìáñôõñßåò ãéá ï ÷ùñéü ìáò üðùò Þôáí ðáëáéüôåñá.

Ç ôáéíßá ðñïâëÞèçêå óå çìåñßäá ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìå ôç óõíåñãáóßá ôïõ ÄÞìïõ

Äßïõ êáé ôùí ôïðéêþí óõëëüãùí óôï ôÝëïò ôïõ ðñïãñÜììáôïò ðñïîåíþíôáò åõíïúêÜ ó÷üëéá

óôïõò êáôïßêïõò. Åðüìåíïò óôü÷ïò åßíáé üëï ôï åñåõíçôéêü õëéêü ôùí ôáéíéþí, óõíåíôåýîåùí

êáé áðïìáãíçôïöùíÞóåùí íá ïñãáíùèåß ùò áñ÷åßï ðñïóðåëÜóéìïõ áðü ôïõò ìáèçôÝò ôïõ

ó÷ïëåßïõ êáé ôçí ôïðéêÞ êïéíùíßá. Ãé´ áõôü ðñïâëÝðåôáé óõíåñãáóßá ìå ôïÄÞìïÄßïõ êáé ôïõò

ôïðéêïýò öïñåßò ãéá ôï ìåëëïíôéêü åìðëïõôéóìü ôïõ áñ÷åßïõ êáé ôçí áîéïðïßçóÞ ôïõ ùò

ôñÜðåæáò ðëçñïöïñéþí ìÝóù ôïõ äéáäéêôýïõ óå ôïðéêü êáé åõñýôåñï åðßðåäï.

3.3.Áîéïëüãçóç

18Ç áîéïëüãçóç ôïõ ðñïãñÜììáôïò åß÷å áñ÷éêÜ äéåñåõíçôéêü ÷áñáêôÞñá ìå ôç

óõìðëÞñùóç åñùôçìáôïëïãßïõ, óôï ïðïßï äéáðéóôþèçêáí ôá óôåñåüôõðá ôùí ðáéäéþí ãéá

æçôÞìáôá ðïõ áöïñïýí ôç äéá÷ñïíéêÞ ó÷Ýóç áíèñþðïõ êáé ôïðéêïý öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò

êáé ïé éäéáßôåñåò ãíùóôéêÝò êáé øõ÷ïêéíçôéêÝò äåîéüôçôÝò ôïõò óå æçôÞìáôá ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå

ôéò åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò. Ïé äéáðéóôþóåéò áõôÝò âïÞèçóáí óôïí êáëýôåñï ó÷åäéáóìü ôçò

ðïñåßáò ôïõ ðñïãñÜììáôïò êáé óôçí ðñïåôïéìáóßá ôùí åêðáéäåõôéêþí êáé åðéêïéíùíéáêþí

«åñãáëåßùí».

Óôç äéÜñêåéá ôïõ ðñïãñÜììáôïò ïé óõæçôÞóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áíôáðüêñéóç óôïõò

áñ÷éêïýò óôü÷ïõò Ýäùóáí ôçí åõêáéñßá íá áîéïëïãåßôáé óõíå÷þò ìå äéáìïñöùôéêü ôñüðï ç

ðïñåßá ôïõ ðñïãñÜììáôïò. Åðéóçìáßíïíôáí ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíÝêõðôáí êáôÜ ôçí åîÝëéîç

66

ôùí äñáóôçñéïôÞôùí êáé áñêåôÝò öïñÝò åðáíáäéáôõðþèçêáí ïé áñ÷éêïß óôü÷ïé êáé Üëëáîáí

êÜðïéåò äéáäéêáóßåò äñÜóåùí.

Ç ôåëéêÞ áîéïëüãçóç óôçñß÷èçêå óå ôñßá äåäïìÝíá. Óôéò ðñïóùðéêÝò óõíåíôåýîåéò ôùí

ìáèçôþí, óôçí áíÜëõóç ôùí âéíôåïôáéíéþí ðïõ ðáñÞãáí êáé óôç óõãêñéôéêÞ áíÜëõóç ôùí

áñ÷éêþí êáé ôåëéêþí áðáíôÞóåùí ôùí ìáèçôþí óôï åñùôçìáôïëüãéï. Ïé êõñéüôåñåò

äéáðéóôþóåéò ôçò ôåëéêÞò áîéïëüãçóçò Þôáí ç áíôáðüêñéóç óå ìåãÜëï âáèìü óôïõò áñ÷éêïýò

ãíùóôéêïýò, óõíáéóèçìáôéêïýò, âéùìáôéêïýò êáé óõììåôï÷éêïýò óôü÷ïõò, üðùò ç áðüêôçóç

äåîéïôÞôùí óõëëïãÞò êáé êáôáãñáöÞò ìáñôõñéþí, ç êáëëéÝñãåéá êñéôéêþí éêáíïôÞôùí

åñìçíåßáò ðïëéôéóìéêþí êáé åèíïãñáöéêþí äåäïìÝíùí, ç äçìéïõñãßá åíóõíáéóèçôéêïý

êëßìáôïò, ç áëëáãÞ óôÜóåùí ùò ðñïò ôç äéá÷ñïíéêÞ ó÷Ýóç áíèñþðïõ êáé ôïðéêïý

ðåñéâÜëëïíôïò ê.Ü.

Ïé ðñïóùðéêÝò óõíåíôåýîåéò Þôáí ïëéãüëåðôåò êáé ï âáóéêüò óôü÷ïò Þôáí ç áíß÷íåõóç

ôùí áëëáãþí óôéò óôÜóåéò êáé ôéò íïïôñïðßåò ôùí ðáéäéþí ùò ðñïò ôá ôïðéêÜ ðåñéâáëëïíôéêÜ

æçôÞìáôá. ÐáñáèÝôïõìå óå ãñáðôÞ ìïñöÞ Ýíá ìéêñü áðüóðáóìá áðü ôéò óõíåíôåýîåéò

áõôÝò:

[…] Ðáßñíáìå óõíåíôåýîåéò áðü ôïõò ðáëáéüôåñïõò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý. ÐÞãáìå ìéáåêäñïìÞ óå Ýíá ÐáíåðéóôÞìéï óôï Âüëï ãéá íá äïýìå ðþò äïõëåýïõí. Ôñáâïýóáìå ðëÜíá ìåôçí êÜìåñÜ ìáò áðü äéÜöïñá ìÝñç ôïõ ÷ùñéïý. ÂãÜæáìå öùôïãñáößåò áðü ôï ÷ùñéü êáé ôéòóõãêñßíáìå ìå ðáëéÝò. Åðßóçò ìÜèáìå üôé ðáëéÜ ïé Üíèñùðïé Þôáí ðéï ìïíéáóìÝíïé áð´ ü,ôéôþñá. ÌÜèáìå ðþò ïé Üíèñùðïé êáëëéåñãïýóáí ôï óéôÜñé, ôï êáëáìðüêé, ôï ôñéöýëëé, ôï âßêï. ÌÜèáìå üôé ðñéí åêáôü äéáêüóéá ÷ñüíéá åß÷å ðëïýóéá ÷ëùñßäá, áñãüôåñá ÷Üèçêå ãéáôß ïéÜíèñùðïé ôçí êáôÝóôñåøáí ãéá óðßôéá êáé ÷ùñÜöéá […]

Óôáõñïýëá ÊõñÜíôæç (Óô´ ôÜîç)

Ç óõãêñéôéêÞ áíÜëõóç ôùí áñ÷éêþí êáé ôåëéêþí áðáíôÞóåùí ôùí ðáéäéþí óôï

åñùôçìáôïëüãéï áðïôÝëåóå ôïí ôñßôï äåßêôç áîéïëüãçóçò. Óôçí åñþôçóç: «Ôá ðáëáéüôåñá

÷ñüíéá ïé êÜôïéêïé ôïõ ÷ùñéïý öñüíôéæáí êáëýôåñá Þ ü÷é ôï ðåñéâÜëëïí;», ïé áñ÷éêÝò

áðáíôÞóåéò Þôáí èåôéêÝò óôï 75%, åíþ ïé ôåëéêÝò óôï 100%. Óôçí åñþôçóç: «¼ôáí ïé ìåãÜëïé

áöçãïýíôáé éóôïñßåò Þ ìýèïõò ãéá ôç æùÞ óôï ÷ùñéü ôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá ôïõò áêïýù ìå

ðñïóï÷Þ, äå äßíù êáìßá óçìáóßá, Þ Üëëïôå ôïõò áêïýù êáé Üëëïôå ü÷é;», ïé áñ÷éêÝò

áðáíôÞóåéò Þôáí èåôéêÝò óôï 50%, åíþ ïé ôåëéêÝò óôï 85% (ìå êáìßá áðïëýôùò áñíçôéêÞ

áðÜíôçóç). Óôçí åñþôçóç: «Áíáæçôþ êáé ðáñáôçñþ ðáëéÝò öùôïãñáößåò óôá ïéêïãåíåéáêÜ

Üëìðïõì;» áñ÷éêÜ áðÜíôçóå èåôéêÜ ìüíï ôï 33,33%, åíþ óôï ôÝëïò ôï 77% (ìå êáìßá ôåëåßùò

áñíçôéêÞ áðÜíôçóç). Óôçí ôÝôáñôç åñþôçóç: «Ôé óçìáßíåé óõíÝíôåõîç;», áñ÷éêÜ õðÞñ÷áí

ìåñéêÜ ðáéäéÜ ðïõ äå ãíþñéæáí åðáêñéâþò ôçí ÝííïéÜ ôçò óå áíôßèåóç ìå ôï ôåëéêü èåôéêü

ðïóïóôü ôïõ 100%. Óôçí ðÝìðôç åñþôçóç: «Ìßá êéíçìáôïãñáöéêÞ ôáéíßá Þ ìéá öùôïãñáößá

67

ðáñïõóéÜæåé ôá ãåãïíüôá, üðùò Ýãéíáí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá;», áñ÷éêÜ õðåñßó÷õå ìå 33,3 %

ôï ðïóïóôü ôùí ðáéäéþí ðïõ åß÷å áðüëõôç åìðéóôïóýíç óôçí «áëÞèåéá» ôçò åéêüíáò, åíþ

ôåëéêÜ õðåñßó÷õóå ìå 68% ôï ðïóïóôü ôùí ðáéäéþí ðïõ èåùñïýóå áìößâïëç ôçí «áëÞèåéá»

ôçò. Óôéò åñùôÞóåéò: «Ôé ðñïóÝ÷ù ðéï ðïëý óå ìéá ðáëéÜ öùôïãñáößá;» êáé «Ôé ìïõ áñÝóåé ðéï

ðïëý óå ìéá êéíçìáôïãñáöéêÞ ôáéíßá;» õðåñßó÷õáí áñ÷éêÜ ïé áüñéóôåò áðáíôÞóåéò (ð.÷. ôçí

ïìïñöéÜ, ôßðïôá, ôéò öÜñóåò ê.ë.ð.), åíþ óôéò ôåëéêÝò õðåñßó÷õóáí êáôÜ ðïëý ïé áðáíôÞóåéò

ðïõ åðéêåíôñþíïíôáí óôéò äõíáôüôçôåò ôïõ ìÝóïõ, óôéò åéêïíïãñáöéêÝò ëåðôïìÝñåéåò, óôç

÷ñÞóç åéäéêÞò ïñïëïãßáò êáé óôéò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí (ð.÷. ôéò

ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ÷ùñéïý, ôçí åíäõìáóßá, ôéò áó÷ïëßåò ôùí êáôïßêùí, ôéò

áëëáãÝò ðïõ Ýãéíáí óôï ÷ùñéü, ôï óåíÜñéï, ôïí ôñüðï ðïõ ôñáâÜåé ç êÜìåñá, ôéò óêçíÝò

ê.ë.ð.).

Ç óõãêñéôéêÞ áíÜëõóç ôùí áðáíôÞóåùí äåß÷íåé üôé ãéá ïñéóìÝíá æçôÞìáôá ïé

ðñïûðáñ÷ïõóåò ãíþóåéò ôùí ðáéäéþí Þôáí óå êáëü åðßðåäï, óôç óõíÝ÷åéá üìùò

âåëôéþèçêáí êáôÜ ðïëý. ÅíôõðùóéáêÝò Þôáí ïé áëëáãÝò óôï æÞôçìá ôçò åêôßìçóçò ôùí

ðáëáéüôåñùí èåôéêþí ôñüðùí áíôéìåôþðéóçò ôïõ ôïðéêïý ðåñéâÜëëïíôïò êáé ôçò ìåãÜëçò

åìðéóôïóýíçò óôçí áîßá ôçò óõëëïãÞò ðñïöïñéêþí êáé åéêïíéóôéêþí ìáñôõñéþí. Åîßóïõ

èåôéêÜ Þôáí ôá áðïôåëÝóìáôá óôçí áðüêôçóç äåîéïôÞôùí «áíÜãíùóçò» ôùí åéêïíéóôéêþí

ìáñôõñéþí êáé óôïõò ôñüðïõò ÷åéñéóìïý ôïõò ùò ðçãþí ãéá ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí.

Ïé èåôéêÝò áõôÝò áëëáãÝò óå æçôÞìáôá äåîéïôÞôùí, ãíùóôéêþí éêáíïôÞôùí, óôÜóåùí êáé

óõìðåñéöïñþí åíéó÷ýèçêáí áðü ôïí áíôßóôïé÷ï ðïëý èåôéêü áíôßêôõðï óôçí ôïðéêÞ

êïéíùíßá. Ïé äéÜöïñåò äñáóôçñéüôçôåò, ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí åíôüò êé åêôüò ôïõ ó÷ïëåßïõ

êáé ïé äñÜóåéò åðéêïéíùíéáêïý ÷áñáêôÞñá (åèíïãñáöéêÝò Ýñåõíåò, åðéóôïëÝò, åðéóêÝøåéò,

ê.ë.ð.) êéíçôïðïßçóáí ôçí ôïðéêÞ êïéíùíßá ðñïò èåôéêüôåñåò óôÜóåéò Ýíáíôé ôïõ

ðåñéâÜëëïíôïò êáé ëåéôïýñãçóáí ùò áöåôçñßåò ãéá ôçí áíÜëçøç êïéíþí äñÜóåùí, üðùò

ïñãÜíùóç óõëëïãÞò ìáñôõñéþí ãéá ôï ôïðéêü ðåñéâÜëëïí, áñ÷åéïèÝôçóç êáé äçìïóéïðïßçóÞ

ôïõò ê.ë.ð.

Ïé åèíïãñáöéêÝò êáé ïé åéêïíéóôéêÝò ìáñôõñßåò áðïôåëïýí ðñÜãìáôé Ýíá íÝï êáé

äéåðéóôçìïíéêü ðåäßï åñåõíçôéêþí ðñïóðáèåéþí óôï ÷þñï ôùí ðåñéâáëëïíôéêþí óðïõäþí

êáé ìßá äçìéïõñãéêÞ êáé âéùìáôéêÞ ðçãÞ äñÜóåùí óôï ÷þñï ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò

åêðáßäåõóçò. Ç áëëçëåðßäñáóç ðïëéôéóìéêþí, áíèñùðïëïãéêþí, åèíïãñáöéêþí êáé

ðåñéâáëëïíôéêþí åðéóôçìïëïãéêþí ìåèüäùí êáé ôå÷íéêþí áðïôåëåß ßóùò ìßá íÝá ðñüêëçóç

êáé «äéáêýâåõóç» ãéá ôçí ðåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç ôá åðüìåíá ÷ñüíéá.

ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ

1 ×ñçóéìïðïéÞèçêå ç âéíôåïêÜìåñá ôïõ ó÷ïëåßïõ ôýðïõ: Cannon, pal MV 700 Digital Video Camcorder.

68

2 Ãéá ðáñÜäåéãìá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÝò ïé ïìïéüôçôåò ìå ôéò ïäçãßåò ðïõ ðñïÝêõøáí áðü ôçí åöáñìïãÞ ôïõ

êáéíïôüìïõ åêðáéäåõôéêïý ðñïãñÜììáôïò ðñïöïñéêÞò éóôïñßáò Foxfire óå ó÷ïëåßá ôçò ÁìåñéêÞò áðü ôïí Eliot

Wigginton, Thompson, (2002: 243 - 246).

3 Ãéá æçôÞìáôá áîéïðéóôßáò ôùí ðñïöïñéêþí ìáñôõñéþí âë. åíäåéêôéêÜ Ôompson, (2002: 158, 195, 329 - 331).

¼ðùò ãñÜöåé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ï Thompson «äåí õðÜñ÷ïõí áðüëõôïé êáíüíåò Üëëá Ýíáò áñéèìüò áðü ðáñÜãïíôåò

ðïõ èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåé õðüøç […] Ýëåã÷ïò ôçò åóùôåñéêÞò óõíï÷Þò, äéáóôáýñùóç ìå Üëëåò ðçãÝò,

áîéïëüãçóç ôùí ðëçñïöïñéþí ìå âÜóç åõñýôåñá óõìöñáæüìåíá», Thompson, (2002: 195).

4 Ç åðßóêåøç ôçò ðåñéâáëëïíôéêÞò ïìÜäáò óôï ÅñãáóôÞñéï ÊïéíùíéêÞò Áíèñùðïëïãßáò ôïõ ÔìÞìáôïò Éóôïñßáò,

Áñ÷áéïëïãßáò êáé ÊïéíùíéêÞò Áíèñùðïëïãßáò ôçò Ó÷ïëÞò Åðéóôçìþí ôïõ Áíèñþðïõ ôïõ ÐáíåðéóôÞìéï

Èåóóáëßáò, óôï Âüëï ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôéò 29 ÌáÀïõ 2006. Óôçí åðßóêåøç Þôáí ìáæß ìáò êáé ïé õðåýèõíïé

ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò êáé ðïëéôéóôéêþí èåìÜôùí ðñùôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò íïìïý Ðéåñßáò ê. Ã.

Ïñãáíüðïõëïò êáé Ã. ÄçìçôñéÜäçò. Ôï åñãáóôÞñéï éäñýèçêå ôï 2003 êáé êáëýðôåé åêðáéäåõôéêÝò êáé åñåõíçôéêÝò

áíÜãêåò óôá ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá ôçò êïéíùíéêÞò áíèñùðïëïãßáò, ôçò êïéíùíéïëïãßáò, ôçò ðñïöïñéêÞò éóôïñßáò

êáé ôçò ëáïãñáößáò. Ïé äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ áðïóêïðïýí óôçí åêðáßäåõóç ôùí öïéôçôþí êáé óôçí Ýñåõíá ðåäßïõ.

Äéåõèýíåôáé áðü ôçí êáèçãÞôñéá Ñßêç Âáí Ìðïýó÷ïôåí ìå õðåýèõíç ôçí ê. ÁíèÞ ÔóéñïãéÜííç, ôéò ïðïßåò êé

åõ÷áñéóôïýìå èåñìÜ ãéá ôç öéëïîåíßá êáé ôéò ðïëý ÷ñÞóéìåò õðïäåßîåéò ôïõò. Åõ÷áñéóôïýìå åðßóçò èåñìÜ êáé ôçí

êïéíùíéêÞ áíèñùðïëüãï ôïõ Á.Ð.È. Åëåïíüñá ÓêïõôÝñç - ÄéäáóêÜëïõ ãéá ôç ìåóïëÜâçóÞ ôçò óôçí åðßóêåøç.

Ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ÅñãáóôÞñéï, âë. óôçí éóôïóåëßäá www.ha.uth.gr/gr/labk.asp

5 ×ñçóéìïðïéÞèçêáí ôá Ýíôõðá: Ç ÊéíçìáôïãñáöéêÞ ÁöÞãçóç. Ìéá éóôïñßá ìå åéêüíåò êáé Þ÷ïõò. Ãéá ôçí

ðñùôïâÜèìéá åêðáßäåõóç, (2002), ðñüãñáììá ãíùñéìßáò ìå ôïí êéíçìáôïãñÜöï “ðÜìå óéíåìÜ;” Èåóóáëïíßêç:

ÖåóôéâÜë ÊéíçìáôïãñÜöïõ Èåóóáëïíßêçò - Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý - ÕÐ.Å.Ð.È. Ç êéíçìáôïãñáöéêÞ áöÞãçóç.

Ìéá åîéóôüñçóç ìå åéêüíåò êáé Þ÷ïõò, (1999), ðñüãñáììá ãíùñéìßáò ìå ôïí êéíçìáôïãñÜöï “ðÜìå óéíåìÜ;”

Èåóóáëïíßêç: ÖåóôéâÜë ÊéíçìáôïãñÜöïõ Èåóóáëïíßêçò - Õðïõñãåßïõ Ðïëéôéóìïý - ÕÐ.Å.Ð.È.

6 ×ñçóéìïðïéÞèçêå ôï Pinacle Studio Version 9.

7 Celine.All the Way…ADecade Of Song and Video, DVD, 502289, Sony Music Entertainment, 2000.

8 The Work of Stéphane Sednaoui, DVD, Palm Pictures, LLC, 2005.

9 Kent S., (1995), «Óýíèåóç», óåéñÜ: Áíáêáëýðôù ôçí ÔÝ÷íç, [London 1995], áðüä. Ì. ÔæéáíôæÞ, åðéì. Ó.

Ñçãïðïýëïõ, ÁèÞíá: ÄåëçèáíÜóçò - ÅñåõíçôÝò êáé Cole A., (1993), «ÐñïïðôéêÞ», óåéñÜ: Áíáêáëýðôù ôçí ÔÝ÷íç,

[London 1992], áðüä. ¸. ÌÜíïõ, åðéì. Ó. Ñçãïðïýëïõ,ÁèÞíá:ÄåëçèáíÜóçò - ÅñåõíçôÝò.

10 Ðáñüìïéï ôñüðï åðåîåñãáóßáò ðáëéþí öùôïãñáöéþí âë. Ãñáßêïò, (2004á: 73), Ãñáßêïò, (2002á: 15 - 16),

Ãñáßêïò, (2004â: 66 - 83), üðïõ êáé ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá.

11 Ãéá ôï æÞôçìá ôçò åíóõíáßóèçóçò âë. Shemilt D., (1984), «Beauty and the Philosopher: Empathy in History and

Classroom», óôï: Dickinson-Lee-Rogers, (1984: 39 - 84).

12 Ðåñéóóüôåñåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôç ìåèïäïëïãßá äéåðéóôçìïíéêÞò ðñïóÝããéóçò ôùí ðñïãñáììÜôùí

ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò, âë. Ãñáßêïò, (2004ã), Ãñáßêïò, (2005á: 47 - 60), üðïõ êáé ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá.

13 ÐçãÝò åêðáéäåõôéêïý õëéêïý Á (1 - 3). ×Üñôçò á: ×Üñôçò ôçò Ðéåñßáò, ÅèíéêÞ ÓôáôéóôéêÞ Õðçñåóßá ôçò ÅëëÜäïò.

×Üñôçò â: Carte du Mont Olympe, L. Heuzey, 1860, óôï: Êïõñïõæßäçò, (2001: 83). ×Üñôçò ã: Northern Greece,

from the Isthmus to Macedonia and Illyria, Leake, W. M., Travels in Northern Greece, v. I, Amsterdam² 1967

[London 1835], óôï: Ðáðáèáíáóßïõ, (2002: 824, åéê. 9). ×Üñôçò ä: ×Üñôçò Ö. ×. ËÜñéóá, Ê. Êïíôïãüíçò, ÁèÞíáé

1910, óôï: Êïõñïõæßäçò, (2001: 166). ×Üñôçò å: Ðßíáî ôçò ìåóçìâñéíÞò Çðåßñïõ êáé ôçò Èåóóáëßáò åêðïíçèåßò

69

õðü Ìé÷áÞë È. ×ñõóï÷üïõ Æéôóáßïõ, åí ÁèÞíáéò êáôÜ ÉáíïõÜñéïí ôïõ 1884, (ëåðôïìÝñåéá), óôï: Êïõñïõæßäçò,

(2001: 94). ×Üñôçò óô´: Carte Génerale du Massif de L' Olympe à l' èchelle de 1 : 200000. Extraite de la Carte de l'

Europe Centrale (Feuille Larissa) levée par l' Institut Géographique Militaire de Vienne, (ëåðôïìÝñåéá), Marcel

Kurz, Le Mont Olympe, Annexe No 1, óôï: Kurz M., (2003), ¼ëõìðïò, [Ðáñßóé 1923], åðéì.- ìåôÜöñ., ÊáôóáìÜêá,

Ï.Á., Êáôåñßíç: ÌÜôé, (Ýíèåôï). Åéêüíá æ: ÐáñèÝíéïò êáé ÃåñÜóéìïò áðü ôçí Åëáóóüíá, ×áëêïãñáößá ôïõ ïóßïõ

Äéïíõóßïõ ôïõ åí Ïëýìðù ìå óêçíÝò áðü ôï âßï ôïõ, Êùíóôáíôéíïýðïëç 1808, ðñïÝëåõóç: É. Ì. Ïóßïõ Äéïíõóßïõ

ôïõ åí Ïëýìðù. ÐçãÞ 1: Leon Heuzey, Le mont Olympe et l' Acarnanie, Paris 1860, ó. 142, óôï: Êáæôáñßäçò, É. Ö.,

(2002), Ç Ìáêåäïíßá êáôÜ ôçí ôïõñêïêñáôßá. Ç Ðéåñßá ôùí ðåñéçãçôþí êáé ôùí ãåùãñÜöùí, Êáôåñßíç: ÌÜôé, ó.

153. ÐçãÞ 2: Ðïõêåâßë, Ê. Ï. Ë., (1995), Ôáîßäé óôçí ÅëëÜäá (Ìáêåäïíßá Èåóóáëßá), ÁèÞíá. ÐçãÞ 3: Clarke, Å.

D., (1816), Travels in Various Countries of Europe Asia and Africa, Part the Second: Greece, Egypt and the Holy

Land, Section the Third, London [24 Dec. 1812], ìåôöñ. áðïóð. Ãñáßêïò Í., ó. 312.

14 ÐçãÝò åêðáéäåõôéêïý õëéêïý  (1 - 2). ×Üñôçò á: Ôïðïãñáöéêü äéÜãñáììá ôçò ðåñéï÷Þò ôçò Êïíôáñéþôéóóáò,

ÃåùãñáöéêÞ Õðçñåóßá Óôñáôïý, êëßìáî 1 : 5000, Ö.×. ËÉÔÏ×ÙÑÏÍ [4322.8, 4322.6], Ö.×. ÊÏÍÔÁÑÉÙÔÉÓÓÁ

[4322.5, 4322.7], 1979. ×Üñôçò â´: ×Üñôçò ÐåñéöÝñåéáò Ä. Ìáêåäïíßáò (ëåðô. êåíôñ. Ðéåñßá), Õðïõñãåßï

Ìáêåäïíßáò ÈñÜêçò, ÐñïãñáììáôéêÞ óõíåñãáóßá ÕÌÁÈ - ÅÊÅ××ÁÊ, 1998 - 2002, ×. åðéóô. õðåýèõíïò

Êáëôóßêçò, ôì. ôïðïãñÜöùí ìç÷áíéêþí Á.Ð.È. ÐçãÞ 1: Ôóáããáëßäçò, É. Á., (1962), Ç Ðéåñßá. ÌÝñïò Á´. Óåëßäåò

áðü ôçí áñ÷áßá ôçò äüîá, Êáôåñßíç, ó. 41.

15 ÐçãÝò åêðáéäåõôéêïý õëéêïý à (1 - 3). Åéêüíá á: ËåðôïìÝñåéá ÷áëêïãñáößáò ôïõ Á. ÏñôÝëéïõò (1590), óôï:

ÐáíôåñìáëÞò Ä., (1999), Äßïí. Ç áíáêÜëõøç, ÁèÞíá: Adam editions, ó. 17. Åéêüíá ä: Öõôïäáóéêüò ÷Üñôçò

Ðéåñßáò (ëåðôïìÝñåéá), óôï: ÊáñáÀóêïò Í., (2002), Ðáôñéäïãíùóßá Ðéåñßáò, åêðáéäåõôéêü CD, Êáôåñßíç. Êåßìåíï

4: Ðëçñïöïñßåò áðü: ÁñáìðáôæÞò, (1998) êáé ÁñáìðáôæÞò, (2001). Êåßìåíï 5: Ðëçñïöïñßåò áðü: ÁñáìðáôæÞò,

(1998:112). ÐçãÞ 1: Holland H., (1989), Ôáîßäé óôç Ìáêåäïíßá êáé Èåóóáëßá (1812-1813), [London 1815], ìåôÜöñ.

Ã. Êáñáâßôçò,ÁèÞíá, ó. 170. ÐçãÞ 2: ÃÜéïò Ðëßíéïò Óåêïýíäïò, ÖõóéêÞ Éóôïñßá, 4, 17, 1. ÐçãÞ 3: Åõáããåëßäçò Ô.,

(1913), ÍÝá ÅëëÜò, Þôïé ÉóôïñéêÞ, ÃåùãñáöéêÞ, ÔïðïãñáöéêÞ êáé Áñ÷áéïëïãéêÞ ÐåñéãñáöÞ ôùí ÍÝùí Åëëçíéêþí

×ùñþí: Çðåßñïõ, Èåóóáëßáò, Ìáêåäïíßáò, ÍÞóùí êáé ïäçãüò óáöÞò êáé áêñéâÞò ôùí Ôáîéäéùôþí êáé

Ðåñéçãçôþí, åí ÁèÞíáéò, ó. 88. ÐçãÞ 4: Robert de Dreux, óôï: ÌÝñôæéïò, Ê. Ä., (1947), Ìíçìåßá ÌáêåäïíéêÞò

Éóôïñßáò, Èåóóáëïíßêç, ó. 186.

16 ÐçãÝò åêðáéäåõôéêïý õëéêïý Ä (1 - 2). ÐçãÞ 1: ÌÝíôæïòÁ., (1997), «Ç åêêëçóéáóôéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò Ðéåñßáò

óôçí ðñþéìç âõæáíôéíÞ ðåñßïäï», óôï: Ç Ðéåñßá óôá ÂõæáíôéíÜ êáé Íåüôåñá ×ñüíéá, ó. 160. ÐçãÞ 4: Ðáðáæþôïò

È., (1990), «ÌåóáéùíéêÞ ôïðïãñáößá ôïõ íïìïý Ðéåñßáò», óôï: Ïé Áñ÷áéïëüãïé ìéëïýí ãéá ôçí Ðéåñßá, [Äßïí,

Êáëïêáßñé 1986], Èåóóáëïíßêç: ÍÅËÅ Ðéåñßáò, ó. 60. ÐçãÞ 5: ÐáñèÝíéïò, (1918: 106, 107). Åéêüíåò á-ã:

ÊÜôïøç, áí. êáé íüôéá üøç íáïý Ðáíáãßáò, ðñïÝëåõóç: áñ÷åßï 9çò Åöïñßáò ÂõæáíôéíþíÁñ÷áéïôÞôùí.

17 Ç ôáéíßá ìå âéíôåïóêïðçìÝíç ôç äñáìáôïðïßçóç åß÷å ùò ôßôëï: «Ï Ôßìïò êáé ç Ðåñóåöüíç êáé ôá åããüíéá ôïõò»

êáé äéÜñêåéá 23:27 ëåðôÜ. ÐáñïõóéÜóôçêå óå åéäéêÞ óõíÜíôçóç ìå ôç óõããñáöÝá ôïõ âéâëßïõ êõñßá Ôáóïýëá

ÔóéëéìÝíç, ôçí ïðïßá åõ÷áñéóôïýìå ðïëý ðïõ Þñèå óôï ó÷ïëåßï ìáò ãéá íá óõæçôÞóåé ìå ôçí ïìÜäá.

18 Ó÷åôéêÜ ìå ôïõò üñïõò áîéïëüãçóçò ôùí ðñïãñáììÜôùí ðåñéâáëëïíôéêÞò åêðáßäåõóçò âë. åíäåéêôéêÜ: ÑÜðôçò,.(2000:198 - 199) Óïöïýëçò, Ê. Ì. - ÃáâñéëÜêçò, Ê. É., (2002), «Ç ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç ùò ÅðéóôÞìç êáé

ùò ÔÝ÷íç. Ðñïò ìéá ÃåíéêÞ Èåùñßá ôçò ÐåñéâáëëïíôéêÞò Åêðáßäåõóçò», Óýã÷ñïíç Åêðáßäåõóç, 123: 122 - 133.

Åðßóçò “Hungerford, R.H. - Peyton, B.R. - Wilke, J. R., (1980), Goals for Curriculum Development in

Environmental Education” , The Journal of Environmental Education, 3, ô. 11.

70

ÉSBN: 960-89289-0-7