Η ιστορία του Δήμου Σολυγείας

Η ιστορική πορεία του Δήμου Σολυγείας και της Κοινότητας Σοφικού

στο διοικητικό προσκήνιο της Κορινθίας

ΑΘΗΝΑ 2010

Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Σ Ν Ι Κ . Κ Ω Ν Σ ΤΑ Σ

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

ΤιΤλος: Η Ιστορία του Δήμου Σολυγείας

ςυγγραφεας: Νίκος Νικ. Κώνστας

Copyright© 2010 Νίκος Νικ. Κώνστας

Πρώτη έκδοση: Αθήνα, Μάρτιος 2010

ISBN 978-960-989316-............ Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από τις εκδόσεις οσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 ΑθήναΤηλ. : 210 6431108e-mail: ekdoseis.ocelotos@gmail.com • www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νο-μοθεσία (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η κατ’ οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονι-κό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Αφιερώνεται στη μνήμη του πατέρα μου

Νικολάου Κυρ. Κώνστα

9

Περιεχόμενα

Πρόλογος ............................................................................................................................................... 11 Εισαγωγικό Σημείωμα ....................................................................................................................... 13

Κεφάλαιο A΄: Ο Δήμος Σολυγείας ....................................................................................................... 23 Μέρος Α΄ – Η Αρχαία Σολύγεια ....................................................................................................... 25 Μέρος Β΄ – Ο πρώτος Δήμος Σολυγείας (1834-1914) ............................................................ 41 Μέρος Γ΄ – Η Κοινότητα Σοφικού (1914-1998) ......................................................................... 77 Μέρος Δ΄ – Ο νέος Δήμος Σολυγείας (1999) .............................................................................. 99

Κεφάλαιο B΄: Σημαντικές προσωπικότητες καταγόμενες από τη Σολυγεία ................109 Εισαγωγή ..............................................................................................................................................111 Ιωάννης – Χατζής Μερτζέλλος .....................................................................................................113 Δήμος Αν. Δανιήλ ..............................................................................................................................127 Κωνσταντίνος Σ. Μανιαδάκης .....................................................................................................131 Μιλτιάδης (ή Μίλτων) Β. Ιατρίδης ...............................................................................................137

Κεφάλαιο Γ΄: Η Σολυγεία μέσα απ' τα κείμενα των Ιστορικών συγγραφέων ...............143 Θουκυδίου, Ιστορίαι .........................................................................................................................145 Αντώνιος Μηλιαράκης .....................................................................................................................151 Σταύρος Κουτίβας .............................................................................................................................157

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΛΥΓΕΙΑΣ

10

Κεφάλαιο Δ΄: Εφημερίδες (Φ.Ε.Κ.) ....................................................................................................159 Φύλλα των Εφημερίδων της Κυβερνήσεως, που αφορούν στη σύσταση και τη διάσπαση του Δήμου Σολυγείας, καθώς και στην οριοθέτηση της Κοινότητος Σοφικού (1912)

Βιβλιογραφία – Πηγές πληροφοριών ....................................................................................................177

JJJ

11

Πρόλογος

Η εξιστόρηση του δημοσίου βίου των πολιτών δεν συνιστά απλή αφήγηση ή υπόθεση εργασίας, που κατευθύνεται στη διατύπωση αληθοφανών εικασιών για τη συναγω-γή της ιστορικής αλήθειας. Απαιτεί ανεύρεση πρώτα των ιστορικών πηγών, ενδελεχή

έρευνα και λεπτομερή καταγραφή και ταξινόμηση του ιστορικού υλικού και τέλος κατανόηση της ιστορικής συνέχειας και των ιστορικών γεγονότων.

Το παρόν πόνημα, που εντάσσεται στην κατηγορία της έρευνας της πολιτικής ιστορίας της περιφέρειας Σολυγείας του νομού Κορινθίας, ικανοποιεί σε μέγιστο βαθμό τα παραπάνω επι-στημονικά κριτήρια. Έπειτα από την παρουσίαση της ιστορίας της αρχαίας πόλεως της Σο-λύγειας (το όνομά της, συνεχίζοντας την τοπική ιστορική παράδοση, φέρει ο σημερινός Δή-μος Σολυγείας), που συνοδεύεται μάλιστα από λεπτομερή περιγραφή των -ελάχιστα γνωστών στο ευρύ κοινό- ανασκαφικών αποτελεσμάτων, ετών 1957-1958, του Εφόρου Αρχαιοτήτων Αργολιδοκορινθίας Νικολάου Βερδελή, παρατίθεται η εξιστόρηση του δημοσίου (πολιτικού) βίου του Δήμου Σολυγείας και της μετέπειτα Κοινότητας Σοφικού Κορινθίας, από το έτος 1834 (έτος ιδρύσεως των Δήμων και Κοινοτήτων στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος), έως τη σημε-ρινή εποχή, με ιδιαίτερη αναφορά στις εκάστοτε αναμετρήσεις για την εκλογή των οργάνων των τοπικών αρχών αυτοδιοίκησης (Δημάρχων και Δημοτικών-Κοινοτικών Συμβουλίων). Επί-σης, παρατίθενται πλούσια βιογραφικά σημειώματα τεσσάρων επιφανών ανδρών, που κατά-γονταν από την περιφέρεια του Δήμου Σολυγείας και σφράγισαν με την προσωπικότητά τους τη νεότερη ιστορία του τόπου.

Στο ανά χείρας βιβλίο, ο συγγραφέας Νικόλαος Κώνστας ερευνά την διοικητική διαδρο-μή του Δήμου Σολυγείας και παράλληλα αναφέρεται στα ιστορικά γεγονότα της εποχής, με πληρότητα και κατ’ αντικειμενικό τρόπο. Η αναφορά στις ιστορικές πηγές είναι λεπτομερής

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΛΥΓΕΙΑΣ

12

και εξαντλητική, παρατίθενται δε αποσπάσματα από τα έργα συγγραφέων, τόσο της αρχαιό-τητας (Θουκυδίδης, Ηρόδοτος), όσο και της σύγχρονης εποχής (Μηλιαράκης, Κουτίβας), ενώ, επίσης, εμπεριέχονται δημόσια έγγραφα (αντίγραφα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως), που αναφέρονται στην ιστορία του πρώτου Δήμου Σολυγείας. Όπου δε τα ιστορούμενα δεν συνο-δεύονται από γραπτές πηγές, γίνεται, ειδικώς απ’ το συγγραφέα, αναφορά στην προφορική παράδοση του τόπου, έτσι ώστε να προάγεται ακριβέστερα η ιστορική έρευνα.

Αξίζουν πράγματι τα εύσημα στο νέο επιστήμονα, συγγραφέα και ερευνητή Νικόλαο Κών-στα, του οποίου με χαρά προλογίζω το ανά χείρας έργο, για την τόσο επίπονη ερευνητική ερ-γασία, που με ιδιαίτερη επιτυχία περαίωσε.

ΠΑΥΛΟΣ ΧΡ. ΖΑΜΠΕΤΙΔΗΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΩΝΤΩΝ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

JJJ

13

Εισαγωγικό Σημείωμα

Πριν από 13 περίπου χρόνια, η τότε Ελληνική Κυβέρνηση εξέδωσε το νόμο 2539/1997 «Περί Δήμων και Κοινοτήτων», αποφασίζοντας τη συγχώνευση των, ως τότε, υπαρ-χουσών Κοινοτήτων σε Δήμους, ενώ ορισμένοι Δήμοι, που προϋπήρχαν του νόμου,

θα συνέχιζαν να υφίστανται, με ορισμένες ωστόσο αλλαγές. Οι Κοινότητες, σύμφωνα με τον 2539/1997, θα συγχωνεύονταν σε Δήμους, εκτός από μερικές που θα διατηρούνταν σε ισχύ, κυρίως για ιστορικούς λόγους.

Στη νοτιοανατολική πλευρά της Κορινθίας, η αρχική σκέψη ήταν να μην υπάρξουν πολ-λοί Δήμοι, αλλά ένας μεγάλος, που θα συμπεριλάμβανε στα όριά του όλες τις Κοινότητες και τους οικισμούς της περιοχής. Τότε, το Σοφικό αντέδρασε και σύσσωμο υποστήριζε πως έπρε-πε να δημιουργηθεί στην ανατολική Κορινθία ένας Δήμος, που θα έφερε το όνομα «Δήμος Σολυγείας», εις ανάμνηση του παλαιότερου, ομώνυμου και ιστορικού Δήμου της περιοχής. Μετά από πολλές συνεδριάσεις των αρμοδίων οργάνων, πιέσεις των Αρχών του Σοφικού και συλλαλητήρια κατοίκων, αποφασίστηκε τελικά να συσταθεί ένας Δήμος στα ανατολικά του Νομού Κορινθίας, με την ονομασία «Δήμος Σολυγείας». Ως έδρα του Δήμου ορίστηκε το με-γαλύτερο χωριό, δηλαδή το Σοφικό, που υπήρξε άλλωστε και έδρα του παλαιότερου, διαλυθέ-ντος το 1914, Δήμου Σολυγείας, ενώ πλέον στα διοικητικά του όρια περιελάμβανε τις πρώην Κοινότητες Αγγελοκάστρου και Κόρφου, καθώς και τον οικισμό του Αμωνίου.

Γράφοντας το πρώτο μου πόνημα «Τα Χριστιανικά μνημεία του Δήμου Σολυγείας», συνάντη-σα, μελετώντας σχετικές πηγές και ανάλογα έγγραφα, πολλές αναφορές στον παλαιό Δήμο Σολυγείας, ο οποίος συστάθηκε το 1834 και ήταν ένας απ’ τους πρώτους Δήμους, που σχημά-τισε η Αντιβασιλεία, με το νόμο «Περί συστάσεως των Δήμων» του 1833. Αποφάσισα, λοιπόν, ν’ ασχοληθώ εκτενέστερα με την ιστορία του Δήμου Σολυγείας και να συλλέξω οποιοδήποτε υπάρχον στοιχείο σχετίζεται με τη σύσταση και την εξέλιξή του, από το 1834 ως το 1914, ώστε

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΟΛΥΓΕΙΑΣ

14

να μπορέσουν οι κάτοικοι της Σολυγείας να πληροφορηθούν την ιστορική πορεία αυτού του, μεγάλου τότε, μικρού σήμερα, Δήμου, που υφίστατο στην ανατολική Κορινθία για 80 ολόκλη-ρα χρόνια.

Το δυσκολότερο τμήμα του παρόντος πονήματος υπήρξε η συγκέντρωση και η καταγρα-φή των στοιχείων που αφορούσαν στους Δημάρχους, που βρέθηκαν στο τιμόνι του Δήμου όλα αυτά τα χρόνια. Η έλλειψη γραπτών πηγών (εγγράφων, δημαρχιακών αποφάσεων, πρα-κτικών συμβουλίων) καθιστούσαν δυσχερή την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με τα έργα και τις ημέρες των Δημάρχων Σολυγείας. Αξίζει όμως ν΄ αναφερθεί, πως η μοναδική γραπτή πηγή που διασώζεται από τον πρώτο Δήμο Σολυγείας είναι ένα ληξιαρχικό βιβλίο γεν-νήσεων του έτους 1860, το οποίο φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του σύγχρονου Δήμου. Πολύτι-μη πηγή για τη διαμόρφωση και τη συμπλήρωση του σχετικού τμήματος «Οι εκλογικές αναμε-τρήσεις και οι Δήμαρχοι Σολυγείας», αποτέλεσε το τρίτομο έργο «Η Κορινθία» του Ματθαίου Αν-δρεάδη, ο οποίος εντόπισε και συμπεριέλαβε στα βιβλία του διάφορες πληροφορίες για τους Δημάρχους της Κορινθίας και συνάμα και για τους Δημάρχους Σολυγείας. Κάνοντας και εγώ μια ανάλογη έρευνα στα κρατικά αρχεία και προσθέτοντας ορισμένες προσωπικές πληροφορίες, κατάφερα να συντάξω σχετικό πίνακα με τα ονόματα των Δημάρχων, αναφέροντας και τις πε-ριόδους που υπηρέτησε ο καθένας απ’ αυτούς. Τα γεγονότα που συνδέθηκαν με το όνομα του κάθε Δημάρχου, περιλαμβάνονται στο αντίστοιχο κεφάλαιο του βιβλίου.

Στο τελευταίο μέρος συμπεριελήφθησαν τα βιογραφικά στοιχεία ορισμένων απ’ τους ση-μαντικότερους άνδρες της Σολυγείας, καθένας απ’ τους οποίους άφησε, με το δικό του τρόπο, το στίγμα του στην τοπική και όχι μόνο ιστορία μας.

JJJΘέλοντας να εισάγω τον αναγνώστη στο αντικείμενο της έρευνάς μου, παραθέτω, περιλη-

πτικά, τα ακόλουθα:

1. Στις 27 Δεκεμβρίου 1833/8 Ιανουαρίου 1834, δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυ-βερνήσεως ο νόμος «Περί συστάσεως των Δήμων», ο οποίος καθόριζε τους όρους και τις προ-ϋποθέσεις, για το σχηματισμό του κάθε Δήμου. Ο Νομός Αργολίδος και Κορινθίας, που συστά-θηκε με το βασιλικό διάταγμα της 3ης/15ης Απριλίου 1833, ήταν ο πρώτος Νομός της μικρής τότε Ελλάδας, στον οποίο ξεκίνησε ο σχηματισμός των Δήμων. Με το βασιλικό διάταγμα της 28ης Απριλίου (10 Μαΐου) 1834 «Περί της οροθεσίας και της εις Δήμους διαιρέσεως του νομού Αργολίδος και Κορινθίας», σχηματίσθηκαν στην επαρχία Κορινθίας 33 Δήμοι.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

15

Το Σοφικό, το οποίο είχε πρωτοστατήσει στην Επανάσταση του 1821, με σημαντικότερη στιγμή την εγκατάσταση σ’ αυτό της Επαναστατικής Κυβερνήσεως το 1823, έγινε έδρα ενός από τους 33 Δήμους, που συστάθηκαν στην Κορινθία, με το ανωτέρω βασιλικό διάταγμα· του Δή-μου Σολυγείας. Το όνομα του Δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία κωμόπολη, που υπήρ-χε στην περιοχή.

Έξι χρόνια αργότερα, το 1840, επέρχεται νέα διοικητική μεταβολή στα όρια των Δήμων της Κορινθίας και ο Δήμος Σολυγείας προσαρτά στα όριά του άλλους δύο Δήμους και δύο χωριά από έναν τρίτο, καθώς και πολλά χωριά και οικισμούς, ελαχίστων κατοίκων, φτάνοντας στην πλήρη εδαφική και διοικητική του έκταση, εκτεινόμενος απ’ το Αγγελόκαστρο (Υρνήθιον) ως το Λουτρό της Ελένης και τον Άγιο Ιωάννη (β.δ. της 27ης Νοεμβρίου 1840).

Ο Δήμος διαλύθηκε με το νόμο ΔΝΖ΄/1912, της Κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου και χωρίστηκε σε Κοινότητες. Όμως, η αναβολή της εφαρμογής του νόμου, καθυστέρησε τη διάσπαση του Δήμου, η οποία επήλθε τελικά το 1914. JJJ

2. «Αριθμ. πρωτ. 320/250’Εν Σοφικώ την 22ανΙουλίου 1845 ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΟΔήμαρχος ΣολυγείαςΠρος τον κύριον Χ " Ιωάννην Μάρκελλον

***η Β. Διοίκησις Κορινθίας δια του υπ’ αριθ. 1826/1080 από 18 Ιουλίου εγγράφου της, κατά συνέπειαν της υπ’ αριθ. 10002 από 1ης Ιουνίου διαταγής του επί των στρατιωτικών Β. Υπουργείου, μας προσκαλεί να σας κοινοποιήσωμεν και σας κοινοποιούμεν ότι η Α. Μ. ο Βασιλεύς δια του από 10 Ιουλίου εε. Β. Διατάγματος ευαρεστήθη να χορηγήση προς υμάς τον πραγματικόν βαθμόν του λοχαγού και την διαφοράν της προικοδοτήσεως μεταξύ του υπολοχαγού και λοχαγού.

Ο Δήμαρχος Σολυγείας(Τ.Σ.) Γ. Μ. Πριφτόπουλος»

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Ι Κ Α