ΤΕΧΝΗΣ ΙΧΝΗ

ΤΕΧΝΗΣ ΙΧΝΗ 3

1

της σύνταξηςΜε την ευκαιρία της έκθεσης του ΣΚΕΤΒΕ με τίτλο «Η τέχνη σε δύσκολουςκαιρούς» που θα πραγματοποιηθεί το Μάρτιο στην Γκαλερί «Έψιλον»,αποφασίσαμε να ζητήσουμε από εικαστικούς να εκθέσουν, αυτή τη φορά τιςαπόψεις τους, πάνω σε ένα θέμα που διαρκώς επανέρχεται και απασχολεί. Είναιάραγε cliché των ημερών ή ζήτημα ουσίας;

Η τέχνη πάντοτε βρίσκεται σε κρίση. Είναι ο τρόπος της να ελέγχει, να σχολιάζει,να κρίνει, να προτείνει και να μεταμορφώνει.

Η σημερινή κρίση είναι μια κρίση οικονομική, αλλά και κρίση αξιών ή καλύτερα…προϊούσα διάβρωση αξιών. Ανήκουμε σε μια γενιά που οργανώθηκε σε μεγάλοβαθμό γύρω από το χρήμα και τα υλικά αγαθά. Όταν λοιπόν τα πάνταοικοδομηθούν υλικοκεντρικά, η κατάρρευση ενός τέτοιου συστήματος θέτει υπόαμφισβήτηση τους λόγους ύπαρξής μας.

Η τέχνη καλείται να αποτελέσει το αντίβαρο που θα δώσει ισορροπία στη ζωήμας και να πράξει το αυτονόητο: να δώσει μια διέξοδο, μια ψυχική εκτόνωση καιαποφόρτιση και αυτό να γίνει συνειδητά, ακόμη και αν ο κόσμος, παγωμένος απότα μέτρα της λιτότητας, δυσκολεύεται να αφιερώσει χρόνο ή χρήματα στην τέχνη.

Η κινέζικη παροιμία: «Αν έχεις μόνο δύο νομίσματα στην τσέπη σου, τότε δώσε τοένα για να πάρεις μια φρατζόλα ψωμί και το δεύτερο για να πάρεις ένα λουλούδι»και το δικό μας: «ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος» τονίζουν τηναναγκαιότητα του ωραίου, της τέχνης και του πνεύματος ως ψυχικής«αντηρίδας». Μπορεί να προσφέρει χαρές και απολαύσεις τόσο στον εικαστικό,όσο και στο φιλότεχνο, τέτοιες που τα υλικά αγαθά δε μπορούν να προσφέρουν.Αν αυτό δεν το κάνουμε ούτε σε μέρες κρίσης, τότε ποιος είναι ο ρόλος μας;

Από την άλλη πλευρά, αυτές οι κρίσιμες στιγμές, όπως κάθε κρίσιμη στιγμή,αποτελούν μια δοκιμασία για τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Μπορεί να τη διαχειριστεί,έχει την αντοχή να υποστεί την ανατροπή που προκαλεί ο καθημερινόςαιφνιδιασμός; Είναι σε θέση να την επεξεργαστεί, να αποκωδικοποιήσει με τους«λεπτούς τρόπους» του τον καταιγισμό των συναισθημάτων απογοήτευσης γιατην απαξίωση της ανθρώπινης ύπαρξης που βρίσκεται σε εξέλιξη;

Σίγουρα μια τέτοια εποχή κλυδωνισμών παράγει συχνά έργα «σκοτεινά» πουβυθίζουν το θεατή στην απόγνωση του καλλιτέχνη. Είναι όμως και φορές πουγίνονται παντιέρα διαμαρτυρίας προσωποποιώντας την αντίδραση του κοινού σεό,τι τον προσβάλλει. Άλλες φορές πάλι, είναι αφορμή για σύμπραξη με «δυνάμεις»που επίσης στηρίζουν τον άνθρωπο.

Σύντομα, τον Απρίλιο, θα πραγματοποιηθεί μια ακόμη έκθεση του ΣΚΕΤΒΕ σεσυνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου. Τι καλύτερο από μια τέτοια σύμπραξηκαι συνεργασία; Μια φορά κάποιος από το χώρο των τεχνών απευθύνθηκε μεθαυμασμό σε ένα γιατρό με πλούσιο έργο προσφοράς σε φτωχές χώρες και τουείπε για το πόσο μεγάλη είναι η προσφορά του. Και τότε ο γιατρός του απάντησεμε ταπεινότητα, πως η δουλειά του ήταν να σώζει ζωές, ενώ η δουλειά τουκαλλιτέχνη είναι να δίνει αξία στις ζωές…

Στο παρόν τεύχος εγκαινιάζεται μια νέα προσπάθεια του Συλλόγου μας, ναυπάρχει ένα ένθετο έργο σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων (στα πρώτα εκατότεύχη). Στην προκειμένη περίπτωση, ξεκινούμε με ένα χαρακτικό του ΓιάννηΜονογυιού. Το έργο αυτό, προσφορά του καλλιτέχνη, δημιουργήθηκεαποκλειστικά για το αφιέρωμα του περιοδικού («Η τέχνη σε δύσκολους καιρούς»).

Γιώργος Πολίτης

ΤΕΧΝΗΣ ΙΧΝΗπεριοδική έκδοση

τέχνης και πολιτισμού Τεύχος 3

ΘεσσαλονίκηΜάρτιος 2012

ΙδιοκτησίαΣΚΕΤΒΕ

Σύλλογος Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών

Βορείου ΕλλάδοςΕκδότης

Γιώργος ΠολίτηςΣυντακτική ομάδα

Θάνος ΚαρώνηςΓιάννης Μονογυιός

Σούλη ΜπούσιουΚωνσταντίνος Παλιάν

Έλενα ΤονικίδηΕπιμέλεια κειμένων

Σούλη ΜπούσιουΣχεδιασμός / σελιδοποίηση

Άρις ΓεωργίουΕξώφυλλο

φωτογραφία Ζέφη Αθανασοπούλου

ΟπισθόφυλλοΤο χαρακτικό του Γιάννη Μονογυιού

που διανέμεται με το τεύχοςΕπικοινωνία

[email protected]Φλέμινγκ 10

546 42 Θεσσαλονίκη

Απόψεις που διατυπώνονται στις συνεργασίεςπου δημοσιεύονται δεν απηχούν αναγκαστικά

και τις απόψεις του ΣΚΕΤΒΕ

Δ.Σ. του ΣΚΕΤΒΕΓιώργος Πολίτης

ΠρόεδροςΚωνσταντίνος Παλιάν

ΑντιπρόεδροςΙωάννα Ασσάνη

ΓραμματέαςΣοφία Αμπερίδου

ΤαμίαςΑφροδίτη Καραμανλή

Χρύσα ΣταύρεβαΓιάννης Αδαμαντίδης

Μέλη


2

Η Άρια Κομιανού γεννήθηκε το 1938στην Αθήνα και σπούδασε Χαρακτικήστην Ανωτάτη Σχολή Καλών ΤεχνώνΑθηνών (1960-1965), με δάσκαλο τονΚώστα Γραμματόπουλο. Έλαβε πτυχίοΧαρακτικής, δίπλωμα Θεωρητικών καιΙστορικών Σπουδών για την Τέχνη, κα-θώς και δίπλωμα ειδίκευσης στην Τέχνη του Βιβλίου.

Το έργο της είναι διεθνώς αναγνωρισμένο με δε-κάδες εκθέσεων και βραβεύσεων στην Ιταλία, τη Γαλ-λία, το Βέλγιο, την Ρουμανία, την Ουκρανία, την Ια-πωνία, την Κίνα, τη Σουηδία και άλλες χώρες και μεσυμμετοχές σε διεθνείς χαρακτικές συναντήσεις. Με-ρικές από τις διεθνείς διακρίσεις της είναι τα βραβείαγια τρείς συνεχείς φορές στο διεθνή διαγωνισμό ξυ-λογραφίας που διοργανώνει η Kiwa (Kyoto Interna-tional Woodprint Assosciation) και το πρώτο βραβείοσε διαγωνισμό Ex-libris, που διοργανώθηκε στην Γαλ-λική πόλη Λυνέλ από τον Σύλλογο «Les Amis du FondsMédard» («Οι Φίλοι του Αρχείου Μεντάρ»).

Η Άρια Κομιανού επιβλήθηκε των συμμετεχόντωνκαι το Ex-libris που δημιούργησε, η Σύνθεση N° 709κοσμεί έκτοτε τις πολύτιμες δερματόδετες εκδόσειςτης συλλογής του Λουί Μεντάρ. Στο σύνολο του έργουτης περιλαμβάνονται χαρακτικά, πορτραίτα και ex-li-bris, ενώ έχει εικονογραφήσει πολλά βιβλία και χαρα-κτικά της έχουν περιληφθεί σε εκδόσεις για την ιστορίατης νεοελληνικής χαρακτικής (π.χ. Χρύσανθου Χρή-στου, Ελληνική Τέχνη. Νεοελληνική Χαρακτική, Εκ-δοτική Αθηνών, 1994).

Έργα της βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη,στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στο Μορφω-τικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και σε ιδιωτικές συλ-λογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μέλος τουΕπιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, του Συλ-λόγου Αποφοίτων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τε-χνών, ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών,μέλος του Συλλόγου Ελληνίδων Καλλιτεχνών, της ομά-δας Χαρακτών Kiwa – Κyoto της Ιαπωνίας, της ArtAddiction της Σουηδίας και της SSPE της Τσεχίας.

Όπως έχει γραφτεί για το έργο της από τον Ε.Μαυρομμάτη : «Η εργασία της στην ξυλογραφία συνι-

στά αντιπροσωπευτικό δημιουργικό μέ-ρος εκείνης της σύγχρονης νεοελληνι-κής ξυλογραφίας, που απελευθερώ-θηκε από την κλασική και τεχνικήπαράδοση της προπολεμικής ελληνικήςκαι διεθνούς χαρακτικής, εντασσόμενησε ευρύτερους σύγχρονους, εικαστι-

κούς προβληματισμούς». Και σύμφωνα με τον ΘάνοΧρήστου, «[…] η χαρακτική της Κομιανού διακρίνεταιγια την εξπρεσιονιστική της διάθεση, την εκφραστικήτης δύναμη, την υποβολή του λιτού χρώματος, τη συ-νοπτική περιγραφή, την επικέντρωση στο ουσιαστικόκαι για το μνημειακό της χαρακτήρα. Αυτό που κατευ-θύνει το χέρι της Κομιανού για να χαράξει δεν είναιτυχαίες εμπνεύσεις της στιγμής. Είναι εσωτερικές δο-νήσεις που εξωτερικεύονται με απόλυτη σύμπτωσηιδέας και μορφής, μορφής και περιεχομένου»

Κυρία Κομιανού, από την ώρα που πρωτάρχισα ναχαράζω και να τυπώνω νιώθω μια συνεχή ανάγκηνα εκφράζομαι μέσα από τη διαδικασία αυτή βά-ζοντας σε δεύτερη μοίρα τη ζωγραφική και άλλεςεικαστικές τεχνικές. Αστειευόμενοι με φίλους λέμεότι κολλήσαμε το «μικρόβιο» της χαρακτικής. Νοι-ώθετε ότι όντως υπάρχει ένα τέτοιο «μικρόβιο»,μια ιδιαίτερη έλξη που ασκεί η χαρακτική;Μάλλον αγάπη θα το έλεγα, αν αγαπάς αληθινά καιόχι με λόγια τότε βρίσκεις το πάθος της δημιουργίας.Η εσωτερική όραση σε βοηθάει στις δημιουργίες σου,σε κάνει να ξεχνάς τον χρόνο, τον κόπο, τα πάντα ωςτην στιγμή που θα ολοκληρώσεις το όνειρο σου.

Εσείς πως ξεκινήσατε να ασχολείστε κυρίως με τηχαρακτική και όχι με κάποιο άλλο μέσο όπως η ζω-γραφική, γλυπτική κλπ; Τη χαρακτική δεν την γνώριζα. Με ζωγραφική ήθελανα ασχοληθώ. Στα σχολικά βιβλία τα έργα του Τάσσουμιλούσαν για χαρακτική. Την γνωριμία της την έκαναστα φροντιστήρια για την ΑΣΚΤ, θεωρητικά φυσικά.Έδινα και ξανάδινα εξετάσεις μα δεν περνούσα καιμια και είχαμε το δικαίωμα να δηλώσουμε δύο σχολές,δήλωσα και στην χαρακτική όπου και με δέχθηκαν

Μια συζήτηση με τον Γιάννη Μονογυιό

Άρια Κομιανού

Ξενίας εκλεκτοί


3


4

και δεν το μετάνιωσα ποτέ.

Την εποχή της μαθητείας σας κυρίαρχη τάση της χαρακτικήςήταν η ξυλογραφία ή εφαρμοζόταν και άλλες τεχνικές όπως ηοξυγραφία, λιθογραφία, κλπ; Εσείς γιατί επιλέξατε την ξυλο-γραφία;Στα εργαστήρια της χαρακτικής τα πράγματα δυσκόλευαν κάθεέτος. Στο πρώτο, τεχνική της ξυλογραφίας, στο δεύτερο, λιθογρα-φία, στο τρίτο, χαλκογραφία, στο τέταρτο, λιθοχαλκογραφία. Ασχο-λήθηκα με την ξυλογραφία όταν τελείωσα, γιατί δεν είχα χρήματαγια αγορά πιεστηρίου. Έτσι χάραξα σε ξύλο και τι ξύλο; ΑσπρόξυλοΣουηδικό που μόνο ξυλογραφία δεν βγάζει. Αργότερα μου χάρισανένα πιεστήριο χαλκού. Ήμουν τρισευτυχισμένη.

Πείτε μας για τις εμπειρίες σας από την σχολή καλών τεχνών,για τη μαθητεία με τον Γραμματόπουλο και τους άλλους δασκά-λους σας. Τι είναι αυτά που θυμάστε ακόμη, αυτά που σας είχανκάνει εντύπωση;Τι να σου πω για τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου… Ο Γραμματό-πουλος πότιζε με αγάπη την καρδιά μας για την χαρακτική. Δου-λεύαμε από το πρωί ως το βράδυ, ήταν η χαρά μας, η ζωή μας καιείναι ακόμα… Μην γελάς! Τίποτα δεν έχω ξεχάσει… θα μπορούσανα γράψω βιβλίο μα δεν είναι δυνατόν.

Τι κάνατε μετά τη σχολή; Ασχοληθήκατε επαγγελματικά με τηνχαρακτική; Δεν έπαψα ποτέ να υπηρετώ την χαρακτική εδώ και πενήντα χρόνια.Κάνοντας βέβαια διάφορα για να ζήσω, μιας και από τη χαρακτικήδεν έβγαλα χρήματα. Δούλεψα αρχικά σε ιδιωτικά σχολεία, μετάστον Οργανισμό Σχολικών Βιβλίων, σε τεχνικά σχολεία και, τέλος,σε δημόσια. Ενδιάμεσα επιμελήθηκα βιβλία (εικονογράφηση- ΟΕΔΒ)

μιας και είχα τελειώσει το τμήμα τέχνης βιβλίου και τυπογραφίας.Η χαρακτική ακόμα μου τρώει, λεφτά δεν μου δίνει.

Κατά τη γνώμη μου (και όχι μόνο), οι ξυλογραφίες σας αντιπρο-σωπεύουν μια σταθερή πορεία συνεχούς αναζήτησης και εκφρά-ζουν μια γνήσια εσωτερική σας αλήθεια. Πως νοιώθετε εσείς γιατην δουλειά σας;Είναι ό,τι αγάπησα πιο πολύ στη ζωή μου και ακόμα ζω για να τηνυπηρετώ, κι εδώ που τα λέμε, αν πήρα χαρές στην ζωή μου είναιαπό την χαρακτική. Δεν με πρόδωσε ποτέ, γιατί μου δίνει την δυ-νατότητα να εκφράζομαι.

Πόσο σημαντική για σας είναι η διαδικασία της χάραξης σε σχέσημε την διαδικασία του τυπώματος;Δεν είναι απλώς σημαντικές, οι στιγμές της χάραξης είναι η αληθινήευτυχία. Ακονίζεις το μαχαίρι σου, το προσέχεις, προετοιμάζεις τοξύλο, το χαϊδεύεις… του μιλάς. Κι όταν αρχίσεις να χαράζεις όλαγύρω σου χαμογελούν, είναι οι πιο ευτυχισμένες στιγμές. Είσαι κά-που αλλού. Η χάραξη τελειώνει και ετοιμάζεις την εκτύπωση. Όλοτο ενδιαφέρον είναι στο πρώτο αντίτυπο, κάνεις διορθώσεις καιβγαίνει το τελικό κι εκεί τελειώνει η τρέλα σου για τώρα.

Ο τρόπος που δουλεύετε ακολουθεί ένα καθαρά τεχνικό - ελεγ-χόμενο μοντέλο, π.χ. σχέδια, προσχέδια, ακριβείς υπολογισμούςκλπ ή αφήνεστε σε μια πιο ελεύθερη χειρονομία στην οποίαυπάρχει μια λεπτή ισορροπία της έμπνευσης, της καρδιάς καιτης εμπειρίας;Τα πρώτα χρόνια ακολουθούσα τον γνωστό κανόνα-σχέδιο, αντι-γραφή του, μεταφορά σχεδίου στο ξύλο και χάραξη. Τώρα, απλάοργανώνω τον χώρο, φροντίζω την κίνηση μιας φόρμας ή τη στατι-κότητα μιας άλλης σχεδιάζοντας κατ’ ευθείαν στο ξύλο την κεντρική


5

ιδέα. Κατά τη διάρκεια της χάραξης γίνεται η μελέτη για το προ-χώρημα της δημιουργίας του έργου, τη φορά της φόρμας, το βά-ρος της, τον έλεγχο του χρώματος του τόνου του μαύρου. Ηγνώση των προβλημάτων είναι απαραίτητη. Τα αντίτυπα είναιστιγμές αδιάφορες πια. Τώρα που έχω γίνει γιαγιά την εκτύπωσηέχει αναλάβει ο Βασιλάκης, είναι κοντά μου περίπου είκοσι χρόνιακαι είναι άξιος εκτυπωτής, ξέρει τι θέλω. Όταν η εκτύπωση γίνεταιαπό διάφορες μήτρες απλά χρειάζεται προσοχή να έχει στεγνώσειτο πρώτο χρώμα για να εκτυπώσεις το επόμενο και στις συμπτώ-σεις, για να γίνουν κατανοητά πρέπει να τα δεις στην πράξη καιόχι θεωρητικά.

Οι χρωματικοί τόνοι της δουλειά σας είναι το άσπρο και τομαύρο, στα οποία εμπλέκετε ενίοτε και κάποιο βασικό χρώμαόπως π.χ. το κόκκινο, το μπλε ή κάποιο άλλο. Αυτή η φειδώστη χρωματική έκφραση, αυτή η λιτότητα των χρωμάτων, τισημαίνει για εσάς;Για μένα η λιτότητα της φόρμας και των τόνων του μαύρου είναιο κόσμος μου. Όταν χρησιμοποιώ ένα άλλο χρώμα, π.χ. το κόκ-κινο, απλά θέλω να εκφράσω την ελπίδα.

Πότε νομίζετε ότι ο καλλιτέχνης έχει πετύχει τον στόχο του σεσχέση με το κοινό του;Αν σκεφτείς να αρέσει στο κοινό το έργο σου, καταργείς τονεαυτό σου, αγνοείς την καρδιά σου, διαγράφεις την δική σου ευ-τυχία. Γιατί; Για το χρήμα; Λάθος!

Μου συμβαίνει κάποιες φορές να δω έργα καλλιτεχνών άρτιαςτεχνικής, που όμως νοιώθω ότι είναι χωρίς ψυχή. Πιστεύετεότι η άψογη τεχνική είναι συνώνυμο της καλλιτεχνίας ή μιλάμεγια δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα;

Η φλύαρη λεπτομέρεια της χαρακτικής οδηγεί σε παλαιούς και-ρούς, σε εικονογραφήσεις ανάλογες. Τέχνη σημαίνει δημιουργίαπου πηγάζει από τον δικό μας κόσμο, απ’ την καρδιά μας.

Σήμερα πολλοί καλλιτέχνες είναι «έμποροι» της τέχνης τους,πλασάρονται ανάλογα με το μέγεθος των πωλήσεων τους καιτις «μετοχές» τους. Μπορεί ο καλλιτέχνης σήμερα να είναι έναςειλικρινής ασκητής της τέχνης μακριά από αυτό το εμπορικόπαζάρι; Μπορούμε πλέον να κάνουμε τέχνη για την ψυχή μαςή είμαστε, θέλοντας και μη, γρανάζια ενός μηχανισμού εμπο-ρευματοποίησης της τέχνης;Είμαι ακατάλληλη για να λύσω τέτοια προβλήματα απλούσταταγιατί δεν ξέρω να εμπορευτώ την δουλειά μου. Ντρέπομαι, αλλάέχω χαρίσει πιο πολλά απ’ όσα έχω πουλήσει. Δουλεύω για μένα,για τον δικό μου κόσμο, για την δική μου χαρά. Δεν με ενοχλούναυτοί που εμπορεύονται την τέχνη τους. Αυτά που επιθυμώ δεναγοράζονται με χρήματα, έτσι τα πολλά λεφτά δεν θα μου προ-σφέρουν ευτυχία.

Θα ήθελα μέσα από την καρδιά σας και με τη συσσωρευμένηεμπειρία τόσων χρόνων πάνω στην τέχνη της χαρακτικής, ναμοιραστείτε μαζί μας κάποιες συμβουλές ή σκέψεις που θαμπορούσαν ίσως να φανούν χρήσιμες σε μας τους νεότερους. Ελπίζω σε σας τη νέα γενιά, στην αγάπη σας για το ωραίο, για τοδικό σας ωραίο, την αλήθεια σας, τον όμορφο κόσμο σας. Ητέχνη, αν την αγαπάτε, δεν θα σας προδώσει, όλα όσα πραγματικάθέλετε, κοντά της θα τα έχετε.

Μια αγκαλιά και καλή τύχη σ’ όλους σας.

Σας ευχαριστώ, να είστε καλά και πάντα δημιουργική.


6

Συνάντησα το Θανάση Μπακογιώργο στο εργαστήριοτου “Πορφύρα” στην οδό Λούη ένα βροχερό και κρύοαπομεσήμερο του Γενάρη λίγες μόλις μέρες πριν κι ο χώ-ρος αυτός, όπως παλιότερα το Κέντρο Λόγου και Τέχνης“Πανσέληνος”, αποτελέσει παρελθόν για την εικαστικήζωή της Θεσσαλονίκης. Ο χώρος φιλόξενος και ζεστόςμε περίτεχνα ταβάνια φιλοτεχνημένα από τον ίδιο μαςπαραπέμπει σε εποχές που όλοι νοσταλγούμε, λίγοι όμωςεπιμένουν, και είναι σε θέση, να αναπαράγουν την ατμό-σφαιρά τους και να μας κάνουν να ταξιδεύουμε κι εμείςμαζί τους.

Κύριε Μπακογιώργο, γεννηθήκατε και μεγαλώσατεστην Ευρυτανία. Τι σας έφερε στη Θεσσαλονίκη καιτι σας έπεισε να την κάνετε δεύτερη πατρίδα σαςεφόσον κατοικείτε εδώ από το 1974;Προτίμησα τη Θεσσαλονίκη επειδή, σε σχέση με τηνΑθήνα, βρίσκω πως είναι καλύτερη σαν πόλη, λιγό-τερο εξαθλιωμένη, πιο ανθρώπινη. Όχι βέβαια ότι κιεδώ δεν έχουν αρχίσει να αλλάζουν δυστυχώς ταπράγματα, αλλά αντέχουμε ακόμη...Το 1975 δημιουργήσατε το Κέντρο Λόγου και Τέχνης“Πανσέληνος”. Μιλήστε μας γι’αυτό και τι σας ώθησεστη δημιουργία του;Η εποχή εκείνη ήταν περίοδος ανόδου της τέχνης στηΘεσσαλονίκη. Το ξεκίνησα από μεράκι στο χώρο κιόλως τυχαίως. Συνήθως τολμάς όταν έχεις άγνοια γιατο τι σε περιμένει. Όταν έκλεισε συνειδητοποίησε οκόσμος την αξία του.

Παρουσίαζα νέους καλλιτέχνες, ποιοτικά καλούςζωγράφους, ήμουν ο πρώτος που έφερε Αλβανούςκαλλιτέχνες στην Ελλάδα, έφερα Πολωνική αφίσα απότην Κρακοβία, Βούλγαρους και άλλους Βαλκάνιουςκαλλιτέχνες με συνεργασία των ανάλογων φορέωντων χωρών τους.

Διοργανώναμε επίσης και λογοτεχνικές βραδιές,βραδιές ποίησης και λόγου. Το Κέντρο δεν είχε εμπο-ρικό σκοπό. Οι καλλιτέχνες παρουσιάζαν τη δουλειάτους και μετά επιστρέφαμε τα έργα τους πίσω. Απότους φορείς της Θεσσαλονίκης δεν είχα ανταπόκριση.Η ανεξάρτητη δουλειά δεν μπορεί να ελπίζει σε κυ-κλώματα κοινωνικά και πολιτικά. Κράτησε 13 χρόνια,

δεν άντεξε όμως κι έκλεισε.

Πώς αποφασίσατε να γίνετε καλλιτέχνης; Προ-έκυψε αυθόρμητα;Αυτό το αποφάσισε η ζωή για μένα! Από μικρός ζω-γράφιζα όπου έβρισκα κι έφτιαχνα διάφορα γλυπτά.14 χρονών έστειλα σκίτσα μου που δημοσιεύθηκανστο περιοδικό “Σπίτι του Παιδιού”. Στη συνέχεια εικο-νογράφησα τη σχολική εγκυκλοπαίδεια “Σύμβουλοςτων Νέων” κι ασχολήθηκα με τη γελοιογραφία. Σπού-δασα σκηνογραφία και διακόσμηση στη Σχολή ΚαλώνΤεχνών της Αθήνας με δάσκαλο τον Β. Βασιλειάδη.

Αλλά και η πορεία που ακολουθήσατε στη συνέ-χεια έχει πολλούς αξιόλογους σταθμούς.Το 1969 έφυγα για το Λονδίνο όπου ευτύχησα να γνω-ρίσω ανθρώπους που με βοήθησαν πολύ στις δυσκο-λίες που αντιμετώπιζα. Πρώτα εξέθεσα στο Βιβλιο-πωλείο του Βασίλη Τσιμπιδάρου στην περιοχή τουBayswater και παράλληλα στην περιοχή του CamptenTown, ο Κίμωνας Χαραλαμπίδης μου ανέθεσε την καλ-λιτεχνική επιμέλεια του βιβλιοπωλείου του “Κίμων”.Στο Λονδίνο ζωγράφισα σε πολλές ταβέρνες και νυ-κτερινά κέντρα Ελληνοκυπρίων.

Αφότου επέστρεψα στη Θεσσαλονίκη κι άνοιξατην “Πανσέληνο” και στη συνέχεια την “Πορφύρα” πρέ-πει να σας πω ότι εργάζομαι ασταμάτητα 8-10 ώρεςτην ημέρα. Ποτέ δεν με απασχόλησε ανταγωνιστικάτο τι κάνουν οι άλλοι καλλιτέχνες και δεν δεσμεύτηκααπό επίκαιρες μοντέρνες τάσεις, σχολές ή κινήματα.

Δηλαδή δεν μελετήσατε ποτέ τους δυτικούς ζω-γράφους και τα ανάλογα κινήματα του εξωτερι-κού;Δεν μελέτησα τους δυτικούς. Εκείνο που με γοήτευεήταν ο περίγυρος και τα διακοσμητικά μοτίβα, τα ζω-γραφιστά ταβάνια στα σπίτια του εξωτερικού και κυ-ρίως της Βιέννης. Εγώ μελέτησα την ελληνική παρά-δοση, τη λαϊκή ζωγραφική, μου αρέσει να φιλοτεχνώτο περίτεχνο. Η ζωγραφική είναι ένα ταξίδι και μιααπέραντη περιπλάνηση. Χάρη στη δημιουργικότηταξεκινώ τη μέρα μου με όνειρα κι αισιοδοξία. Έτσι αν-τιμετωπίζω τις δυσκολίες και τις ασχήμιες της ζωήςπου μας πολιορκούν και προσπαθούν να μας επιβλη-θούν. Το έργο μου έχει παρουσιασθεί από εφημερίδες,

Συνέντευξη στη Σούλη Μπούσιου

Θανάσης Μπακογιώργος

Οι δικοί μας


7

περιοδικά και τηλεόραση. Έχω κάνει τριάντα ατομικές εκ-θέσεις και συμμετείχα σε πολλές ομαδικές.

Διαθέτετε ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο (www.bakogior-gos.gr), καθώς και προσωπικό e-mail. Ποια είναι ησχέση σας με τη νέα τεχνολογία;Καμία σχέση! Στην τελευταία έκθεση που έκανα στην Κων-σταντινούπολη γνώρισα υψηλά ιστάμενα άτομα και θέ-λησα να μπορώ να είμαι κι εγώ εντός. Η κόρη μου είναιεκείνη που με βοηθά στη διαχείριση και την ενημέρωσητης ιστοσελίδας μου. Εγω προτιμώ το απτό, το χρώμα καιτη μυρωδιά ενός ουζερί, τη δημοτική μουσική, τα κλαρίνακαι τα βυζαντινά ακούσματα. Εκτιμώ το αυθεντικό κι όχιτο δήθεν. Δεν με ενδιαφέρουν οι μαϊμουδισμοί. Χρειάζεταιβαθύτατη γνώση της αφαίρεσης για να φτάσουμε εκεί. Οινεώτεροι μας θεωρούν εμάς περιγραφικούς και παραστα-τικούς.

Ποια είναι η σχέση σας με τις γκαλερί και τους ιστορι-κούς τέχνης; Πιστεύετε ότι μπορεί ο καλλιτέχνης ναλειτουργήσει και χωρίς αυτούς;Εγώ μπορώ μια χαρά να λειτουργήσω και χωρίς αυτούς!Δεν δουλεύω με γκαλερί και προτιμώ να επιλέγω εγώ τουςχώρους όπου θα εκθέσω. Εξέθεσα μόνο μια φορά σε γκα-λερί στην Αθήνα και μία στη Λάρισα. Όσο για τους κριτι-κούς τέχνης πιστεύω ότι αερολογούν. Αναρωτιέσαι μερικέςφορές για ποιον γράφουν και τι θέλουν τελικά να πουν.Ωστόσο, εκτιμώ την Κάτια Κιλεσοπούλου και την ευχαρι-στώ για τη συμβολή της στην προώθηση του έργου μου.

Οι καλλιτέχνες είναι λίγο νάρκισσοι. Πιστεύω πως πρέ-πει να είμαστε προσγειωμένοι και να δούμε ποια είναι ταταλέντα μας, να μην ξεφεύγουμε. Δυστυχώς τα παιδιά στιςΣχολές Καλών Τεχνών τα καταστρέφουν, δεν τα βοηθούννα βρουν το δρόμο τους μόνα τους. Το θέμα είναι παγκό-σμιο, δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα. Στο Λονδίνο οιπαραστατικοί Λατινοαμερικάνοι ζωγράφοι είχαν μεγάληεπιτυχία, το ίδιο κι οι Βαλκάνιοι. Ο ζωγράφος που ξέρει τιπαράγει μπορεί να το αποδείξει μόνος του. Ας είμαστε ερ-γάτες της τέχνης και χωρίς μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας.Να είμαστε ταπεινοί και να δουλεύουμε σκληρά. Υπάρχουνζωγράφοι με εμπορική επιτυχία γιατί βγάζουν εύκολα δου-λειά, όσοι όμως έχουν δύσκολο έργο, δηλαδή που θέλειχρόνο και διάρκεια για να τελειώσει, δεν μπορούν να πα-ρουσιάζουν έτσι εύκολα τη δουλειά τους και να κάνουν

συχνά εκθέσεις.

Εσείς ποιες τεχνικές και υλικά χρησιμοποιείτε;

Μόνο ακρυλικά, χρώματα του νερού και μόνο πάνω σεξύλο. Το λάδι το μισώ, δεν μου αρέσει να το δουλεύω, τημείξη την κάνω πάνω στην παλέτα και στη συνέχεια δου-λεύω με επικαλύψεις πάνω στο ξύλο, με υπομονή και λε-πτές στρώσεις “λαζούρες” τελειώνω σιγά σιγά το έργο μου.Το ξύλο το περνώ πρώτα μια στρώση με στόκο και στησυνέχεια ένα όμορφο κεραμιδί, όπως οι αγιογράφοι, πουδίνει έτσι άλλη ζεστασιά στα υπόλοιπα χρώματα που θαακολουθήσουν.

Ετοιμάζετε κάποια έκθεση αυτή τη στιγμή; Ποια είναιτα σχέδιά σας;Θα δούμε πως θα εξελιχθούν τα πράγματα αφού κλείσωτην “Πορφύρα”. Έχω κάποια σχέδια για το εξωτερικό, αλλάχρειάζομαι πρώτα χρόνο για να το διευρευνήσω αυτό.

Τι σας τρομάζει περισσότερο τους καιρούς που δια-νύουμε;

Τίποτα δεν με τρομάζει! Ανήκω στη γενιά που πέρασε εμ-φύλιο με εξολόθρευση πατέρα κι αδελφού. Αυτό τα λέειόλα! Αν με τρομάζει όμως κάτι είναι η μιζέρια και η ψευ-τομαγκιά των Νεοελλήνων που έχουν γεμίσει τους τοίχουςκαι τους δρόμους με τα σκουπίδια τους. Εκείνο που χρει-αζόμαστε είναι η παιδεία και η ευγένεια, έχουμε δυστυχώςεκφυλιστεί ως λαός.

Και η τελευταία ερώτηση, κύριε Μπακογιώργο: Υπάρ-χει ελπίδα για την τέχνη σήμερα;

Και βέβαια υπάρχει! Ο σοβαρός ο καλλιτέχνης δεν μπορείνα σταματήσει ποτέ. Έχει αυτήν την ανάγκη μέσα του. Εγώέλεγα ότι μου αρέσει πιο πολύ η μουσική από τη ζωγρα-φική γιατί με τη μουσική μπαίνω μέσα της και ταξιδεύω.Ζωγραφίζω πάντα με μουσική κι ακούω τα πάντα ανάλογαμε τη διάθεση, από δημοτικά, λαϊκά, έως έθνικ ξένα καικλασική μουσική. Ακόμη και σύγχρονη μουσική ακούω.

Σας ευχαριστώ πολύ!Σαν επίλογο να προσθέσω ότι εκείνο που έχει σημασίαδεν είναι το τι κάνω, αλλά το τι δίνω με τη δουλειά μου γιανα προβληματιστεί ο άλλος...


8

Όταν η κοινωνία εκβάλει στην τέχνη ή όταν η τέχνη συναντά την κοινωνία

Θεωρητικά αυτό γίνεται πάντα.Υπάρχουν όμως περίοδοι όπου τακοινωνικά θέματα προβάλουνεπιτακτικά και αναζητούν έκφρασηκαι βέβαια λύση.

Η τέχνη δεν λύνει ποτέ τα θέματατης κοινωνίας. Οργανικό της κομμάτικαθώς είναι, όμως, ταδιαπραγματεύεται όπως νομίζουν οισύχρονοί της καλλιτέχνες, ταεκφράζει όπως αυτοί μπορούν με ταμέσα και τα μυαλά της εποχής καιαφήνει τους ιστορικούς τουμέλλοντος να βρουν αληθινές ή μησχέσεις και αλληλεπιδράσεις.

Το δύσκολο είναι να πιστοποιήσεικανείς όλα αυτά σε πρώτο χρόνο, να«διαβάσει» τους συσχετισμούς, ανδεν είναι ο ίδιος καλλιτέχνης νααπαντήσει στο ερώτημα περί τουπρακτέου από όποια γωνία και ανγίνεται η ανάγνωση της εποχής.Ίσως τα παρακάτω κείμενασυμβάλλουν με κάποιον τρόπο σεαπαντήσεις ερωτημάτων πουτίθενται σήμερα, μια που στη χώραμας κυρίως αλλά και σε πολλέςάλλες βιώνουμε έντονα τιςκοινωνικές ανατροπές.

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ ΑΧρήστος Αλευράς

Αφροδίτη Καραμανλή

Βασίλης Καρκατσέλης

Βαγγέλης Γαληνός

Κώστας Βουτσάς

Γιάννης Μονογυιός

Κωνσταντίνος Παλιάν

Ξενής Σαχίνης

Θάνος Καρώνης

Χρύσα Σταύρεβα

Ζέφη Αθανασοπούλου


9

Διάχυτη είναι η άποψη που επικρατεί μεταξύτων εμπλεκόμενων με την τέχνη ότι η τέχνη«πρέπει» να λειτουργεί ανεξάρτητα από τηνπολιτική, με την παραχώρηση ότι «επιτρέ-πεται» το κριτικό στοιχείο της τέχνης προςτην πολιτική, υπό την «προϋπόθεση» ότι θαδιασφαλίζεται η ελευθερία και αυτονομίατου καλλιτέχνη από την πολιτική...

Όμως, ανά τους αιώνες, η τέχνη πουπροέκυψε σε κάθε εποχή σε μικρό η μεγάλοβαθμό είναι αποδεδειγμένα επηρεασμένηαπό τα συγκεκριμένα κοινωνικοοικονομικάπλαίσια του χώρου και του χρόνου, «κάθεέργο τέχνης είναι παιδί της εποχής του»γράφει χαρακτηριστικά ο Καντίνσκυ.

Ίσως βέβαια το μεγάλο έργο τέχνης ναμπορεί να υπερβαίνει την εποχή του και ναεπεκτείνεται σ’ όλο τον ιστορικό χώρο-χρόνο, ποτέ όμως δεν είναι δυνατόν να απο-σπασθεί από τις βασικές αγκυρώσεις του.

Στην ευμάρεια, αλλά και στην κρίση, ηκαλλιτεχνική έκφραση είναι πολιτική, ακόμηκι όταν το αρνείται, αφού έστω και αρνη-τικά, καταθέτει ασυνείδητα... συγκεκριμένηπολιτική θέση.

Αυτή η αναγκαία πολιτική υπόσταση τηςτέχνης υφίσταται γιατί η τέχνη έχει να κάνειμε ιδέες και επικοινωνία, παραμέτρους πουτη συσχετίζουν άρρηκτα με την πολιτική.

«Δεν μπορείς να κάνεις πολιτισμό χωρίςνα κάνεις πολιτική» επισημαίνει ο Λουί Γκον-τάρ, «Τα δύο αυτά πράγματα πάνε μαζί. ΟΑριστοτέλης το είπε πάρα πολύ ωραία: «Οάνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν». Δηλαδή,αν δουλεύει για τον πολιτισμό, για την κουλ-τούρα, σίγουρα πρέπει να κάνει και πολι-τική. Για να προάγει τον πολιτισμό. Είναιαναγκαίο κακό… Αν είναι κακό!»

Η δυνατότητα των εικαστικών τεχνώννα επιδρούν στη διαμόρφωση του θεατή,μέσω της αναπαράστασης, αποτελεί και τονκύριο λόγο της πολυεπίπεδης σχέσης / εξάρ-τησης από την εξουσία.

Η απεριόριστη ικανότητα έκφρασης τηςτέχνης αποτελούσε πάντα στόχο της ‘πολι-τικής’, αφού στην εξιδανικευμένη μορφήτους οι ιδέες έχουν το δικό τους βάθρο στηνπολιτική.

Η αδυναμία ύπαρξης της τέχνης έξω απότη σφαίρα της οικονομίας όμως την οδήγησεστην πρόσδεση και στη μερική ή ολική πα-ράδοσή της στο κυρίαρχο πολιτικοοικονο-μικό περιβάλλον, με συνέπεια την κοινωνι-κοπολιτική απεμπλοκή της τέχνης από τατεκταινόμενα, αφού εσκεμμένα τα κριτήριασύγκρουσης μετατίθενται έντεχνα σε επί-πεδα ακίνδυνα για το σύστημα, καλλιερ-γώντας στη συνείδηση των εμπλεκόμενωνμε τη τέχνη ότι είναι αφελές να επιδιώκει

κανείς την ρήξη, τη σύγκρουση, τον... «πο-λιτικό αντίκτυπο».

Η ελπίδα απεμπλοκής και απεξάρτησηςτης καλλιτεχνικής δημιουργίας από το σύ-στημα διαφάνηκε όταν τα μέσα μαζικής επι-κοινωνίας απέκτησαν την τεράστια εμβέλειαπου έγκαιρα επισήμανε ο Marshall MacLuhan, ο οποίος διέγνωσε κι ανέλυσε τηνιστορική σημασία τους για τον τρόπο σκέψηςκαι δράσης του ανθρώπου.

Η βασική ―και “κλασική” πια― θέση τουΜακ Λούαν είναι πως το μέσο, ο τρόπος επι-κοινωνίας, δεν αποτελεί απλό “μεταφορέα”νοημάτων και μηνυμάτων. Αντίθετα, αυτόςκαθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τόσο τη μορφήόσο και το περιεχόμενο του μηνύματος, σύμ-φωνα με τον αφορισμό του Καναδού δια-νοητή. “Το μέσο αποτελεί το μήνυμα”.

Ο Μακ Λούαν χώριζε την ανθρώπινηιστορία σε τρεις μεγάλες εποχές: την “ακου-στική εποχή”, όταν μοναδικό μέσο επικοι-νωνίας ήταν η φωνή του ανθρώπου. Και κα-θώς ο λόγος και ο ήχος έχουν περιορισμένηεμβέλεια, οι άνθρωποι ζούσαν σε φυλές καιμικρές κοινότητες, όπου τρόπος επικοινω-νίας και επίδρασης στην κοινωνία ήταν ηφωνή του αρχηγού που ρητόρευε ή διάταζετο “λαό του”, η φωνή του ποιητή που διη-γιόταν μύθους....

Τη δεύτερη, την “οπτική εποχή” της επι-κοινωνίας όπου δεν επικοινωνούν ένας ήπερισσότεροι άμεσα, ταυτόχρονα και ηχη-τικά με μια μικρή κοινότητα… τώρα, με τονγραπτό λόγο, επικοινωνεί ένας, έμμεσα καιοπτικά, με έναν και με πάμπολλους πέρααπό τόπο και χρόνο. Όλη η επιστήμη, όλοςο πολιτισμός ―υποστηρίζει ο Μακ Λούαν―όλη η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στηφύση με τη σκέψη του, είναι σκοπός αυτούτου φαινομένου της “οπτικοποίησης” (vi-sualisation), που ακολούθησε την εφεύρεσητου αλφάβητου, το βιβλίο στάθηκε “τοπρώτο προϊόν της καταναλωτικής κοινω-νίας”. Αλλά και παραπέρα: το τυπωμένο βι-βλίο ―λέει πάντα ο Μακ Λούαν― έγινε ηαφετηρία δύο αποφασιστικών παραγόντωντου νεότερου ευρωπαϊκού πολιτισμού: τουατομικισμού, (αφού η γνώση και η επικοι-νωνία ήταν πια ατομική και όχι συλλογικήυπόθεση) και του εθνικισμού (αφού οι λαοίείδαν για πρώτη φορά τυπωμένη τη γλώσσατους και ανακάλυψαν έτσι την εθνική τουςταυτότητα).

Η τρίτη εποχή ―η δική μας― είναι, φυ-σικά, η “ηλεκτρονική εποχή”. Η ανθρωπό-τητα, που είχε χωριστεί (εξαιτίας της γρα-φής και του βιβλίου) σε μοναχικά άτομα καιέθνη, έχει τη δυνατότητα να συνυπάρξει σεμια κοινότητα.

Η υδρόγειος σφαίρα μας, ενωμένη απ’τον ηλεκτρισμό, μπορεί να μετατραπεί σεένα πελώριο «πλανητικό χωριό», όμως ηυπερτελειοποίηοη των μέσων επικοινωνίαςμπορεί να αποτελεί μιαν υπόσχεση ελευθε-ρίας (όχι μόνο για τη τέχνη φυσικά) αλλάταυτόχρονα αποτελεί και μιαν απειλή και-νούριας δουλείας, εξαιτίας της δύναμης επι-βολής και υποβολής που έχουν τα μέσα αυτά

Η θέση του Μακ Λούαν πως το μέσο, ο τρό-πος επικοινωνίας δεν αποτελεί απλό “μετα-φορέα” νοημάτων και μηνυμάτων, αλλά αν-τίθετα, αυτός καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό,τόσο τη μορφή όσο και το περιεχόμενο τουμηνύματος, οδήγησε ορισμένους στο σημείονα αποτίουν σήμερα τιμές ακόμη και σε...μηχανές του ψηφιακού μας πολιτισμού καιάλλους να ισχυρίζονται ότι η επικοινωνίαείναι τέχνη η ότι πρέπει να αντιμετωπιστείέτσι.

Όμως επικοινωνία είναι τα δελτία ειδή-σεων, οι διαφημίσεις, τα δελτία τύπου, δενείναι σε καμιά περίπτωση τέχνη... γιατί ητέχνη δεν είναι απλά επικοινωνία αλλά πρέ-πει να τείνει να είναι κοινωνία .

Βέβαια η «μεταφορά» από την επικοι-νωνία στην κοινωνία δεν γίνεται απλά μετην προσθ-αφαίρεση της πρόθεσης «επί»από το ουσιαστικό...

Απαιτεί τη μεταφορά του υποκειμένου,(του ανθρώπου), ως προς το αντικείμενοτης δράσης του, αφού κοινωνία είναι συμ-μετοχή στη ζωή μιας «ζώσας» κοινότητας,«ζώντων» ανθρώπων που συναισθάνονται,συγκινούνται, συνθέτουν, συσπειρώνονται,αλλά και συγκρούονται....

ΥΓ1 Ο Μπρεχτ απευθυνόμενος με το έργοτου στον (ενεργό) θεατή, στον κάθε συγκε-κριμένο άνθρωπο τον προέτρεπε: «Άλλαξετη ζωή σου», προτροπή-σκοπό-αξίωμα, πουόπως πίστευε ο Μπρεχτ θα πρέπει να υπη-ρετεί η τέχνη, που βέβαια η λειτουργία τηςείναι αδιανόητη χωρίς την ανάπτυξη του κρι-τικού πνεύματος απέναντι στην πραγματι-κότητα. και στις πρακτικές που αλλοτριώ-νουν τον άνθρωπο.

ΥΓ2 Όσο οι εφαρμοζόμενες πολιτικές του«συστήματος» στερούνται ηθικού ερείσματοςκαι η βαρβαρότητα και τα χαράτσια τουςανατρέπουν άρδην τη ζωή μας, εμείς τελικάέχουμε ή δεν έχουμε το δικαίωμα να προ-τρέψουμε: «Άλλαξε τη ζωή σου»;

Χρήστος Αλευράς, γλύπτης http://christosalevras.blogspot.com/

Το μέσο και το μήνυμα


10

Μέσα σ’ αυτούς τους καιρούςτων αποφάσεων, και η τέχνηείναι υποχρεωμένη νααποφασίσει…. Μπέρτολτ Μπρέχτ

Η εμπορευματοποίηση της τέχνης στερείαπό την τέχνη τον πραγματικό της ρόλο:να εκφράζει την κοινωνική συνείδηση, ναείναι μέσο επικοινωνίας. Η εμπορευματο-ποίησή της σημαίνει και συνθήκες ανελευ-θερίας για τους καλλιτέχνες και το έργοτους. Το καλλιτεχνικό έργο, προκειμένου«να περάσει» στο κοινό ουσιαστικά, αλλάάτυπα, «λογοκρίνεται». Ζητούμενο τουσυστήματος είναι ο πολίτης «καταναλω-τής» και όχι ο πολίτης-δημιουργός, ο σκε-πτόμενος, με κριτικό πνεύμα .

Σχετικά με την Ε.Ε., από το 2003 συ-ζητήθηκε η άρση των περιορισμών πουισχύουν για την τέχνη στα πλαίσια τουΠαγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, γιατίη Ε.Ε. προσβλέπει στην ενίσχυση της Πο-λιτιστικής Βιομηχανίας που θα φέρει με-γαλύτερα κέρδη και αυτό μπορεί να τοπετύχει με την αποϊδεολογικοποίηση ή αλ-λοτρίωση του έργου τέχνης και την εν-σωμάτωσή του στο σύστημα.

Στην Ελλάδα, το ΥΠΠΟ προωθεί τηνΕυρωπαϊκή στρατηγική για ενιαία πολιτι-στική ταυτότητα, ώστε να υπηρετείται ηενιαία ευρωπαϊκή αγορά που θέλει ένανπολιτισμό ταυτισμένο απολύτως με τηνβιομηχανία παραγωγής και διακίνησηςοπτικοακουστικών ειδών. Ανησυχούν γιατις αντιθέσεις που εκφράζουν οι λαοί σεεπιλογές της Ε.Ε. και θέλουν με την ενιαίασυνείδηση να προωθήσουν έναν πολιτισμόγια τη χειραγώγηση, την ενσωμάτωση,την πολιτική και κοινωνική αποχαύνωσητων λαών της Ευρώπης. Επιδιώκουν ναπνίξουν τα κύρια στοιχεία του λαϊκού πο-λιτισμού κάθε χώρας, τα στοιχεία των

αγωνιστικών παραδόσεων των λαών. Νακαταπνιγούν αρχές και μηνύματα που δενυποτάσσονται στην Ε.Ε. του κεφαλαίουκαι σε μία ευρωπαϊκή «ταυτότητα» κο-σμοπολίτικη και ιμπεριαλιστική. Και γιανα διαμορφωθεί μία ενιαία κοινωνική συ-νείδηση πρέπει να υποταχθούν ή να περι-θωριοποιηθούν οι καλλιτέχνες.

«Γιατί ο ρόλος του καλλιτέχνη στοναγώνα για έναν ανώτερο πολιτισμό, γιαμία άλλη κοινωνία του μέλλοντος είναιαπαραίτητος και ουσιαστικός. Γιατί οικαλλιτέχνες συμβάλλουν στην ανάπτυξητης αισθητικής που δεν έχει χάσει ακόματην αξία της, για όσους έχουν υψηλά κρι-τήρια και υψηλή εκτίμηση στον άνθρωποκαι τη συμπεριφορά του. Γιατί το μέτροισχύει, ακόμη, για όλους όσους θέλουννα μετράνε σωστά την αξιοπρέπεια.» Από-σπασμα από την ομιλία του Νίκου Αντω-νάκου, για τον κοινωνικό ρόλο του καλ-λιτέχνη.

Βλέπουμε ότι η σήψη του καπιταλι-σμού και οι επιπτώσεις της καπιταλιστικήςοικονομικής κρίσης εκφράζονται και στοντομέα της τέχνης και του πολιτισμού, στοίδιο το περιεχόμενο των τεχνών, ενώέχουν συνέπειες και στη ζωή των καλλι-τεχνών, αλλά και στη δυνατότητα των ερ-γαζομένων να απολαμβάνουν τον πολιτι-σμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ταμονοπώλια αρχίζουν να κυριαρχούν σεόλους τους τομείς. Ήδη έχουν παρθεί μέ-τρα όπως συμπαραγωγές κρατικών δομώνμε ιδιώτες (Λυρική Σκηνή με Μέγαρο Μου-σικής ), έλεγχο του χώρου της Μουσικήςαπό τα μεγαθήρια Ωνάση-Νιάρχου, συγ-κέντρωση σκηνών και θεάτρων στην ΕΛ-ΘΕΑ (Ελληνική Θεαμάτων), δρομολογήθη-καν ήδη ο νόμος για τον κινηματογράφο,που είναι ένα ακόμη χτύπημα στην Ελλη-νική παραγωγή ενώ έχουμε το κλείσιμοεκδοτικών οίκων και η συγκέντρωσή τους

σε μεγαλύτερους, ενώ δεν δίνονται κρα-τικές επιχορηγήσεις ούτε στο ΕικαστικόΕπιμελητήριο που συμπλήρωσε 60 χρόνιαενεργούς δραστηριότητας και το οποίοιδρύθηκε από το Ε.Α.Μ. και βάση νόμουδεν έχει διορισμένο Δ.Σ. από την εκάστοτεκυβέρνηση, αλλά είναι αιρετό από τουςκαλλιτέχνες.

Ο «Καλλικράτης» γίνεται το όχημα γιαπαραπάνω περιορισμό και εμπορευματο-ποίηση πολιτιστικών δομών, επηρεάζειπλήθος καλλιτεχνών που εργάζονταιστους Δήμους, οδηγεί σε κλείσιμο των ΔΗ-ΠΕΘΕ και των καλλιτεχνικών εργαστηρίωνΕικαστικών Τεχνών και σταματούν δρα-στηριότητες ουσιαστικές για τους δημότες.Έτσι η ζωή της συντριπτικής πλειοψηφίαςτων καλλιτεχνών δυσκολεύει. Η ανεργίαγιγαντώνεται, η μαύρη εργασία γίνεταικαθεστώς και φουντώνει η ετεροαπασχό-ληση. Η απαγόρευση των αυξήσεων απόκυβέρνηση και εργοδότες χτυπάει τουςμισθωτούς του χώρου. Η κατάργηση καιτων τελευταίων δικαιωμάτων (οι τιμητικέςσυντάξεις των εικαστικών περιορίστηκανστις 8 κάθε χρόνο και έγινε άρση των βα-ρέων και ανθυγιεινών στους μουσικούς)φέρνει σε απόγνωση πλήθος καλλιτεχνών.

Η αντιλαϊκή πολιτική έχει αντανά-κλαση και στο επίπεδο του καλλιτεχνικούέργου καθώς κυριαρχούν φθηνές παρα-γωγές-ριάλιτι στην τηλεόραση, υποκουλ-τούρα, ζωγραφική και βιβλίο-φασόν μεστοιχεία λαϊκισμού και αποπροσανατολι-σμού από τα προβλήματα της καθημερι-νότητας και χωρίς ποιότητα στην Αισθη-τική. Στο περιεχόμενο της τέχνηςκυριαρχεί το περιθώριο, η απογοήτευση,η ειδική περίπτωση όταν πρόκειται γιαωμή τέχνη-προπαγάνδα του συστήματος.

Στα κόμματα του κεφαλαίου, ο πολι-τισμός είναι μέσο για την προσέλκυση του-ρισμού, μηχανισμός για την επιβολή της

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΠΟΧΗ


11

κυρίαρχης ιδεολογίας. Προσπαθούν να περά-σουν την αντίληψη ότι χρειάζονται θυσίες γιανα μην τα χάσουμε όλα ρίχνοντας έτσι τα βάρητης κρίσης στους εργαζόμενους καλλιτέχνεςκαι όλους τους εργαζόμενους συνολικά . Ηπάλη των ιδεών είναι αναπόστατο κομμάτι τηςμαζικής παρέμβασης.

Ο Μπρέχτ στην απονομή του βραβείου Λέ-νιν για την Ειρήνη το 1955 είπε μεταξύ άλλων:«Το πιο σημαντικό μάθημα που έμαθα ήτανπως το μέλλον της ανθρωπότητας μπορεί ναειδωθεί μόνο από κάτω από τη σκοπιά των κα-ταπιεσμένων και εκμεταλλευόμενων. Μόνοόποιος αγωνίζεται μαζί τους, αγωνίζεται γιατην ανθρωπότητα…» Και στη χώρα μας καλλι-τέχνες όπως Ρίτσος, Βάρναλης, Αυγέρης, ο Χα-ράκτης Τάσσος, Γληνός, Λοϊζος, ο Κατράκηςμε το Λαϊκό Θέατρο του και άλλοι πολλοί συμ-μετείχαν από μέσα στην ταξική πάλη, αλλά καιτο έργο τους αποτελούσε πηγή έμπνευσης,γνώσης, διαλεκτικής σκέψης στον αγώνα τηςεξέλιξης της κοινωνίας.

Εμείς οι καλλιτέχνες αξίζει να συμπορευ-τούμε με όλους εσάς που παρέχετε Παιδεία.Γιατί η Παιδεία είναι υπόθεση πάλης ολόκληρουτου λαού και όχι μόνο των εκπαιδευτικών ήτων σπουδαστών ή, σε τελική ανάλυση, τωνγονιών που θα πρέπει να τους βοηθήσουμε νακατανοήσουν τα αιτήματά μας και την ανα-γκαιότητα της ενεργούς δράσης. Το θέμα τηςΠαιδείας είναι πρώτιστο θέμα πάλης, γιατί δενσχετίζεται με την επιστημονική γνώση ή τηνκατάρτιση των εργαζομένων και τη σχέση τουςμε τη λεγόμενη «αγορά εργασίας» αλλά πρω-τίστως, με τη συγκρότηση της προσωπικότητάςτους και με την ικανότητα ανάπτυξης κριτηρίωνφιλοσοφικού υπόβαθρου, σκέψης και δυνατό-τητας επιλογών, με την ανάδειξη των ικανοτή-των τους, την καλλιέργεια του ψυχικού και συ-ναισθηματικού τους κόσμου, με όλα αυτά πουσυγκροτούν την προσωπικότητα του νέου αν-θρώπου και που είναι βάση για την ιδεολογίατου.

Εμείς οι καλλιτέχνες θέλουμε να αλλάξουμετον κόσμο και στρατευόμαστε παράγοντας έργοπου βοηθάει τον λαό μας να κατανοήσει τι συμ-βαίνει γύρω του. Για να μπορεί να καθορίσεικαι τη στάση του απέναντι στη ζωή και τουςανθρώπους. Δεχόμαστε ότι τέχνη είναι η αντα-νάκλαση της πραγματικότητας σύμφωνα με τηνμαρξιστική φιλοσοφία και ο ρόλος του καλλι-τέχνη δεν είναι απλώς να αφουγκράζεται τηνεποχή του και να την εκφράζει μέσα από τοέργο του, αλλά και να συμμετέχει ενεργά στηναφύπνιση του λαού.

Όλοι μαζί οι καλλιτέχνες, οι διανοούμενοι,οι άνθρωποι των γραμμάτων πρέπει να επανα-στατήσουμε. Να εξεγερθούμε! Να αγωνιστούμεμαζί με τον λαό μας για μια άλλη ποιότηταζωής ενάντια στην παγκοσμιοποίηση που ου-δετεροποιεί τους λαούς και να εναντιωθούμεστην επιθετικότητα των ιμπεριαλιστών–στρα-τοκρατών για τη συσσώρευση πλούτου σε λί-γους.

Επιθυμία των καλλιτεχνών είναι να απα-λύνουν με την τέχνη τους τον πόνο που προ-καλεί η βία στα παιδιά, τις γυναίκες, το περι-βάλλον που η καταστροφή του θα έχει μεγάλεςεπιπτώσεις στην εξελικτική πορεία της ανθρω-πότητας. Λέμε όχι στο πόλεμο και την αναγκα-στική μετανάστευση των λαών. Λέμε όχι στηνπείνα και ζητούμε παγκόσμια μέριμνα για τηνκαλή διαχείριση των αγαθών της γης και τουδιαστήματος.

Δύναμή μας η ανάπτυξη του λαϊκού κινή-ματος με αγώνες και αντίσταση

…Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχω-ρίσουμε αδελφέ μου απ΄ τον κόσμο

Εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κό-σμο… ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ (καπνισμένο τσουκάλι)

ΑΓΩΝΑΣ / ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ / ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ /ΑΝΑΤΡΟΠΗ

ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ, Ζωγράφος Μέλος του τμήματος κρίσεων ζωγραφικήςτου ΕΕΤΕ και μέλος Δ.Σ. του Ο.Σ.Δ.Ε.Τ.Ε.

Γυμνοί στο δρομοΑφροδίτη Καραμανλη


12

Σε συνθήκες κρίσης της αγοράς, η τέχνη πουαντιστέκεται στη σαβούρα του λαϊκισμού και στηναδιαφορία των προβλημάτων της γλώσσας τηςαναλαμβάνει επιπρόσθετα καθήκοντα.

Απελεύθεροι οι δημιουργοί και δίχως εξάρτηση απότο δίκτυο της αγοράς, (αφού μηδενίζονται οιπωλήσεις), μπορούν, ενταγμένοι στις δικές τουςομάδες, να επανεφεύρουν τις αξίες τηςκοινωνικότητας για τους ίδιους και την τέχνη τους.Επενδύοντας στο δικό τους όραμα με μεράκι καιστο δικό τους ελεύθερο χρόνο δημιουργικά,χορηγοί οι ίδιοι του έργου τους, μετατρέπουν τηνανάγκη έκφρασης σε εργαλείο παιδείας, (για τηνικανοποίηση των ιδίων, του έργου τους και τουκοινού τους), μετατρέπουν τον κάθε δημόσιο καιιδιωτικό χώρο σε αναλόγιο συν-ζήτησης καικοινωνίας. Η τέχνη δεν αποτελεί πολυτέλεια.Αποτελεί τροφή. Ακριβή για αυτούς που τηδιακονούν έμπλεοι στα πάθη τους, δωρεάν για τοκοινό της.

Οι εκθέσεις εικαστικών πρέπει να βγουν ομαδικάπρος την κοινωνία, με συνεργάτες τους, έστω καιστα χαρτιά, φορείς της, όπως τους δήμους, ταπάσης φύσεως φεστιβάλ και τα πανηγύρια, ταεργοστάσια και τα εργατικά στέκια, την έδρασωματείων, τις ενώσεις πολιτών, τα σχολεία σεκάποια από τα οποία διδάσκουμε. Τα πεζοδρόμια και οι πλατείες, τα κιτς πολιτιστικάκέντρα των δήμων, τα μπαρ, οι είσοδοι

Σε συνθήκες κρίσης της αγοράς η τέχνη βγαίνει στις βιτρίνες

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ


13

πολυκατοικιών, ο οποιοσδήποτεκοινόχρηστος χώρος, μπορούν ναγίνουν χώροι υποδοχήςεκθέσεων, χώροι ανάπτυξηςερωτημάτων και διαλόγου, απόκαι προς.

Ακόμη και σε κάποια κλειστά(αλλά μπόλικα, στις μέρες μας,εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης)καταστήματα, οι αφιλόξενεςβιτρίνες των οποίωνυποβαθμίζουν ολόκληρεςπεριοχές της πόλης,αποδιοργανώνοντας την όποιαθετική διάθεση των περαστικώνκαι των κατοίκων, θα μπορούσαννα φιλοξενηθούν έργα τέχνης, μεπρόθεση να αλλάξουν τη διάθεσητων περαστικών ή των κατοίκων;Θα μπορούσαν να τα διαθέσουνδωρεάν οι ιδιοκτήτες τους γιατέτοιες εκθέσεις; Θα μπορούσεμία τέτοια διεκδικούσα τέχνη, καιγια τούτο τέχνη της ζωής, με μίαπαρουσία σε πολλαπλούς μηαναμενόμενους χώρους καιπαράλληλους χρόνους ναεπαναθεμελιώσει τη σύγκλισητέχνης και ζωής; Θα μπορούσαντέτοιου είδους πρωτόγνωρες

παρεμβάσεις με μόνιμο,επετειακό ή περιστασιακόχαρακτήρα, να γεννήσουν μίανέα ιδεολογία για την σχέσηδημιουργού, κοινού και έργουτέχνης, εντός της οποίας θααναγεννηθεί και η ίδια η τέχνη;

Η δουλειά μας σε άδειες βιτρίνεςή με προβολές – άυλη μορφή - σεπλατείες, πλησιάζει ανθρώπουςπου ίσως και δεν ενδιαφέρονταιγια την τέχνη, δεν ενδιαφέρονταιγια τα μουσεία και τους ναούςτου εμπορίου, τις γκαλερί.

Μπορεί μία σύνθετη δράσηενεργών δημιουργών εικόνων,να αλλάξει την εικόνα της πόληςκαι τον ψυχισμό των κατοίκωντης; Θα μπορούσε η τέχνη στιςβιτρίνες, έστω στο ιστορικό ήεμπορικό κέντρο της κάθε πόλης,να τραβήξει από τη θαλπωρή τουκαναπέ τουςμισοαποχαυνωμένους χάχεςπολίτες και από το ερμητικάκλειστό εργαστήριο, τουςαυτοβαυκαλιζόμενους δήθενξύπνιους καλλιτέχνες; Θα δώσειτην ευκαιρία στους καλλιτέχνες

της, ευκαιρία που τόσο έχουνεανάγκη, ασκώντας την τέχνητους, με ελάχιστα χρήματα, ναγεμίσουν μικρές εκπλήξεις,χαμόγελα και τροχιές διαλόγου ήδιαφυγής την πόλη;

Μπορεί ένα εικαστικόπεριβάλλον, σε μία τόσοκατάλληλη για παρόμοιαανοίγματα εποχή, μέσω μίαςτέτοιας μορφής κοινωνίας, ναπροσδώσει νόημα στο ερχόμενο,στο επόμενο, το δημιουργικάκαινούργιο; Ναανανοηματοδοτήσει την τέχνη καιτο περιεχόμενό της; Θα αντέξειένα αντί περιεχόμενο η κοινωνία,οι έμποροι, οι δημιουργοί;

Η πρότασή μου, παρά τα πολλάερωτηματικά της, πιστεύω ότιδίνει μία διέξοδο, αυτήν τουΜαζί.

Βασίλης Καρκατσέλης[email protected]Εικαστικός, Καλλιτεχνικός Διευθυντής τουΦωτογραφικού ΚέντρουΘεσσαλονίκης


14

«Η τέχνη αναγεννάται εκ της τέφρας»

Τέφρα είναι ο πόλεμος, η πείνα, ηστέρηση, η ανεργία, η αρρώστιαακόμα και η τρέλα και, φυσικά, ηπαιδικότητα! Μέσα σε έναν τέτοιοαχταρμά, με αυτές τις ανείπωτες,αντίξοες και δύσκολες συνθήκες, ητέχνη γεννιέται, αναπτύσσεται,πεθαίνει για να ξαναγεννηθεί!

Την εποχή του Α’ Παγκοσμίουπόλεμου, οι άνθρωποι, εξαθλιωμένοι,ρακένδυτοι, γεμάτοι φόβο και μίσος,στοιβάζονται σαν αρνιά μεκατεύθυνση το σφαγείο του πολέμου.Σε αυτή τη ζοφερή εποχή, κάποιοιμοναχικοί μπροστάρηδες ή‘πειραγμένοι’ αν προτιμάτε,οδηγούμενοι από ένα εγγενέςένστικτο, αυτό της δημιουργίας, πουκατέχουν μόνον αυτοί, σ΄ αυτή τηλαίλαπα της απραξίας και τηςεκμηδένισης, επιμένουν νασκαλίζουν, να γράφουν, ναμπερδεύουν χρώματα, ψηφίδες καινότες, και στο τέλος κατορθώνουν όχιμόνο να μη σκύψουν το κεφάλι, αλλάαπεναντίας να το σηκώσουν,επιβιώνοντας μέσα σε έναν ουτοπικόκόσμο, μεταφέροντας στουςυπόλοιπους τη φλόγα της γνώσης,της αισθητικής, του ονείρου, και τηςελπίδας, συνθέτοντας την ωςπνευματική τροφή για τιςμελλούμενες και πεινασμένες γενιές!

Το σπίρτο της τέχνης πρωτοανάβει -κόντρα στην εξαθλιωμένη εποχή τουΑ’ Παγκοσμίου Πολέμου - στη σχολήτου Μπάουχαους, στη Βαϊμάρη. Τηνίδια εποχή, γεννιούνται διαδοχικάδιάφορα επαναστατικά εικαστικάκινήματα, τα οποία είναι ενάντια στονπόλεμο, όπως ο σουρεαλισμός, οκονστρουκτιβισμός, ο φουτουρισμός,ο ντανταϊσμός κ.ά.

Στα χρόνια αυτά της εξαθλιωμένηςανθρώπινης υπόστασης, η τέχνηγίνεται μπροστάρης· κατά την εποχήτης Ρώσικης επανάστασης, τοπολιτιστικό αυτό πνεύμα τουΜπάουχαους μεταφέρεται στηνεπαναστατημένη Ρωσία, με βασικούςεκφραστές τους Καντίνσκυ, Κλέε,Τατλίν, Μάλιεβιτς κ.ά. Αυτοί

δημιουργούν τη «ρώσικηπρωτοπορία», την οποία ο Λένιν, σανένθερμος υποστηρικτής τηςμοντέρνας τέχνης, ονομάζει «Φωνήτης Επανάστασης», αγκαλιάζοντάςτους και δίνοντάς τους χώρο ναεκφραστούν.

Ο ποιητής Μαγιακόφσκυ με τηνευκαιρία αυτής της πρωτοπορίας,δημιουργεί το περιοδικό «ΛΕΦ»(Καλλιτεχνικό μέτωπο της Αριστεράς)και γράφει το μανιφέστο τους.Επηρεασμένοι από το πνεύμα τηςεπανάστασης, συντάσσονται όχι μόνοεικαστικοί, αλλά και ποιητές,αρχιτέκτονες, σκηνοθέτες κ.ά.Θέλουν να αλλάξουν τα πάντα, τηναισθητική πλευρά των κτιρίων, τωνγεφυριών, των ρούχων, των σκευώνκ.λ.π.

Το όνειρο αυτό δεν κράτησε παράμόνο τριάντα χρόνια (1900-1930). Μεαφορμή το θάνατο του Λένιν, απόεκεί και πέρα τα πάντα κατέρρευσαν.Ο ερχομός του Στάλιν, όχι μόνοπαραγκώνισε τη μοντέρνα τέχνη,αλλά αφού πρώτα τη βάφτισε«παρακμειακή», στο τέλος τηναπαγόρευσε! Ωστόσο, ενώ επέβαλετον «σοσιαλιστικό ρεαλισμό» ωςεπίσημη κρατική πολιτική τέχνη,συγχρόνως αποφάσισε ότι οκαλλιτέχνης θα πρέπει να ξαναρχίσειτη διαδρομή του από την αρχήπροκειμένου η τέχνη να γίνεικατανοητή από το λαό. Αγνοούσαν οιαφελείς κυβερνώντες πως δενκατεβάζουμε τον ηλεκτρολόγο από τησκάλα, καθώς ανέβηκε για να μαςσυνδέσει το κομμένο ρεύμα,προκειμένου να μας εξηγήσει πρώτατη διαφορά μεταξύ τουεναλλασσόμενου και του συνεχούςρεύματος! Αγνοούσαν επίσης οιανίδεοι την τόσο απλή, αλλά και τόσοεποικοδομητική πρόταση τουΑδαμάντιου Κοραή, η οποία έλεγε: «…οι μυημένοι και οι αμύητοι οφείλουννα κάνουν την ίδια διαδρομή προς τηγνώση· απλώς, κάποιοι θα πρέπει ν΄ανέβουν μερικά σκαλιά και κάποιοινα τα κατέβουν»!Ύστερα εμφανίζεται ο άλλος«μεγάλος φωστήρας» τηςανθρωπότητας, ο Χίτλερ, ο οποίοςαποφάσισε να κλείσει τη σχολή του

Μπάουχαους, διότι όπως υποστήριζε,η τέχνη που δίδασκαν εκεί μέσα ήταν«παρακμειακή»! Προσέξτε, δυοκαθεστώτα τελείως διαφορετικάμεταξύ τους, είχαν την ίδια αντίληψηγια τη σύγχρονη τέχνη! Τυχαίο;…

Η μοντέρνα τέχνη εκείνη την εποχή,όπως και σε άλλες εποχές εξάλλου,παραμένει ένας άλυτος γρίφος,εφόσον ο παρατηρητής συνεχίζει ναπαραμένει αμέτοχος. Όμως αυτή ητέχνη ζητά την ενεργό συμμετοχήτου, μέσω της συζήτησης και τηςκριτικής του σκέψης, δεν επιζητάέναν θεατή άνευρο και αμέτοχο! Γιατους κρατούντες, το κυρίαρχοστοιχείο του φόβου προς το άγνωστοτης μοντέρνας τέχνης, το θεωρούνσυγχρόνως και επικίνδυνο· βλέπετετους προκαλεί τρόμο, επειδή ό,τι δεναντιλαμβάνονται, θεωρούν πως είναιπιο εύκολο να το πολεμήσουναγνοώντας το.

Από καταβολής κόσμου όταν οάνθρωπος δεν καταλάβαινε κάτι, τοπολεμούσε ή έκανε θυσίες για να τοξορκίσει! Οι ψυχωμένοι όμως αυτοίκαλλιτέχνες δεν το έβαλαν κάτω τηδεκαετία του ΄30, βρήκαν στέγη στηναγκαλιά της Γαλλίας που με απέραντηαγάπη τους περιέθαλψε. Ευτυχώς, σεαυτή την κρίσιμη εποχή, βρέθηκεένας δικός μας ‘τρελαμένος’ με τηνμοντέρνα τέχνη, ο ΓιώργοςΚωστάκης, που σταχυολογώντας ένανέναν τους πίνακες, ξετρυπώνονταςτους από τα υγρά και ανήλια υπόγειαστα οποία ήταν στοιβαγμένοι,κατόρθωσε, με τα λιγοστά χρήματαπου διέθετε εκείνη την εποχή, ναδιασώσει 1275 έργα αυτής τηςεξαιρετικής περιόδου! Χάριν τουΚωστάκη, αυτή η τέχνη έγινε γνωστή,αρχικά στην Ευρώπη και αργότεραστη χώρα μας. Μόλις αντιλήφθηκαντην αξία αυτών των έργων, οισοβιετικοί κυβερνώντες, υποχρέωσαντον Κωστάκη να τους παραδώσει ταμισά έργα που είχε στην κατοχή του,προκειμένου να του επιτρέψουν ναβγάλει τα υπόλοιπα εκτός τηςσοβιετικής επικράτειας! Ωραία«σοσιαλιστική αντίληψη» περίιδιοκτησίας!... Ωστόσο, από αυτήντην ευτυχή κατάληξη, η χώρα μας καιστη συνέχεια η πόλη μας,

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ

Η τέχνη αναγεννάται εκ της τέφρας…


15

Περί σκίτσου καιγελοιογραφίας

Στις μέρες μας η κρίση δεσπόζει στηνενημέρωση. Άλλος ένας «δεσπότης» στη ζωήμας που μας υπαγορεύει και μας αφορίζει γιατις κακές επιλογές μας. Και ενώ όλα τριγύρωμας καταρρέουν το σκίτσο το «αφορεσμένο»ανακάμπτει εν μέσω κρίσης. Βλέπει καισχολιάζει τα γεγονότα και, εφόσον οδημιουργός είναι χαρισματικός, ανατρέπει ταδεδομένα. Σοκάρει το απευθείας, προσβάλλεικαι αποδομεί.

Αλλά μέχρι πού μπορεί να φτάσει η σάτιρα;Ο Φρόυντ αποκαλύπτει ότι το υποσυνείδητοεπηρεάζει τον άνθρωπο στην εν γένεισυμπεριφορά του. Αυτή την κρυφή διάστασητης ψυχής την οποία χειρίζεται ο σκιτσογράφοςγια να αποκαλύψει πρώτα τις δικές του ενοχέςκαι μετά τις ενοχές του πλησίον. Τοεκφραστικό στοιχείο της γελοιογραφίας, τοσκίτσο, απλά υπάρχει, για να μπορέσει ναεισχωρήσει ο σκιτσογράφος στην ψυχή τουθεατή. Αν τα καταφέρει, θα καταφέρει ναανοίξει την πρώτη πόρτα, οι επόμενες θαανοίξουν πιο εύκολα. Το απλό, το γελοίο, τοτυχαίο, το χυδαίο, είναι το κλειδί για να ανοίξειο νους, το κλειδί που μας επιτρέπει να δούμεμια άλλη πλευρά καθαρά πνευματική, τηγλώσσα της επικοινωνίας των ανθρώπων.

Κώστας Βουτσάς, σκιτσογράφος

Θεσσαλονίκη, ήταν οι πλέον ευνοούμενες, γιατίσήμερα, η συλλογή Κωστάκη φιλοξενείται στο κρατικόμουσείο σύγχρονης τέχνης και στη μονή Λαζαριστών.

Ο Θεόφιλος προσπαθούσε να συντηρήσει τηνακόρεστη τέχνη του με τις φασολάδες που τουπροσφέρανε για τη δούλεψή του, ζωγραφίζοντας τουςγυμνούς τοίχους στις ταβέρνες και στα οινομαγειρεία.Μπορεί να είχε παραμείνει στην αφάνεια, αν δενβρισκόταν η κοφτερή ματιά του Ελευθεριάδη(Τεριάντ), που τον ανακάλυψε λίγο πριν πεθάνει, γιανα τον αναστήσει στο Πάνθεον των αθανάτων! Τημαγική αυτή τριπλέτα της ατέρμονης χρωματικήςγκάμας συμπληρώνουν ο Καντίνσκυ και ο Βαν Γκογκ.Αυτοί οι τρεις συνέβαλαν στον εμπλουτισμό αυτής τηςμαγικής χρωματικής παγκόσμιας παλέτας που μαςάφησαν παρακαταθήκη. Ο Θεόφιλος με τα γήιναχρώματα του, ο Καντίνσκυ με τις ατελείωτες παλαποχρώσεις όλων των πρωτευόντων καιδευτερευόντων αποχρώσεων και ο Βαν Γκογκ με τηνάφοβη χρήση των έντονων χρωμάτων και το απίθανομπλέξιμο μεταξύ των.

Ο Γκύζης, ο Λύτρας, ο Παρθένης, ο Κόντογλου, οΠαπαδιαμάντης, ο Καβάφης, ο Ρίτσος, ο Τσαρούχης, οΕλύτης κ.ά. είναι οι δικές μας εμβληματικέςπροσωπικότητες, οι οποίες, μέσα από τη στέρηση καιέναν συνεχή και διακαή αγώνα, κατάφεραν ναξεπεράσουν τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες πουαντιμετώπισαν. Σήμερα, εμείς οι νεοέλληνες έχουμε τηδυνατότητα ―μυημένοι και αμύητοι― να γευτούμε τααγαθά των άοκνων προσπαθειών τους!

Κλείνοντας, θα σας αναφέρω ένα περιστατικό, μεπρωταγωνιστή τον Κώστα Λούστα, όπως το έζησατότε νέος, πριν γίνω ακόμα μαθητής του. Στηδιαγώνιο, υπήρχε το ζαχαροπλαστείο «Τερκενλής».Εκεί μέσα ο Λούστας είχε φιλοτεχνήσει πάνω σε μιακολώνα μια σύνθεση με κορμούς δένδρων, μεαντάλλαγμα, κάθε φορά που θα πήγαινε με τηγυναίκα του για να φάνε ένα γλυκάκι να μηνπληρώνει, δεδομένου ότι εκείνη την εποχή ταοικονομικά του δεν ήταν πολύ ανθηρά (όπως σε όλουςμας)!

Κάθε φορά που περνούσα από τον Τερκενλή, έστρεφατο κεφάλι μου προς το μέρος της κολόνας, σαν έναννοερό νεύμα προς το δάσκαλο! Κάποια στιγμή όμωςτο γνωστό ζαχαροπλαστείο μετακόμισε σε καλύτερηπιάτσα, το έργο του αποκολλήθηκε και μεταφέρθηκεαλλού. Τότε λέγανε ότι στοίχιζε μια περιουσία. Οιζωές του Θεόφιλου και του Λούστα, πορεύτηκαν σεανεξάρτητους χρόνους, αλλά στους παρόμοιουςχώρους διατροφικής ανάγκης. Όμως το έργο τουςανέτειλε, όπως ακριβώς ανατέλλει και ο ήλιος μετάαπό μια καταιγίδα: φωτεινός, και αναζωογονητικός,όχι μόνο για τους ίδιους, αλλά κυρίως για μας! Dumspiro spero.

Βαγγέλης Γαληνός, εικαστικός

Γελοιογραφία του Κώστα Βουτσά


16

Κάποια στιγμή μιλώντας για το παρόν τεύχος του περιοδικού, ειπώ-θηκε το «τέχνη σε δύσκολους καιρούς». Από την πρώτη φορά που συ-ζητήθηκε στη συντακτική ομάδα ένοιωσα ότι θέλω να συμβάλλω σεαυτό. Όλη αυτή η ιστορία της οικονομικής και κοινωνικής καταστρο-φής της χώρας που τόσο επιδέξια καλλιεργείται από τα ΜΜΕ και τουςπολιτικούς, αλλά ακόμα περισσότερο το διαφαινόμενο αδιέξοδο και ησυνεχής ανασφάλεια με έχουν – όπως και τους περισσότερους από μας– επηρεάσει πολύ. Σαν να είχα μετατραπεί σε ένα καζάνι που σιγό-βραζε, δημιουργώντας ατμούς παράξενων φίλτρων που πίεζαν το κα-πάκι και έψαχναν διέξοδο.

Θέλησα το ένθετο χαρακτικό αυτού του τεύχους να είναι ένα σχόλιο,μια συνεισφορά πάνω σε τούτο τον προβληματισμό. Δούλεψα με το λι-νόλεουμ με έναν τρόπο που δεν χρησιμοποιώ συνήθως. Νοιώθω τηνανάγκη να σχολιάσω κάτι με αφορμή αυτό το έργο. Το μηχανικό μέροςμαζί με το χέρι, σαν ένα σύνολο, μου θυμίζει την αρχετυπική για τονΈλληνα φιγούρα του καραγκιόζη. Τελικά, αποδεικνύεται ότι η προφη-τική του ικανότητα ξεπερνά και αυτή του Νοστράδαμου αφού σε αυτόναποδίδεται η ρήση: θα φάμε θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε.Αυτή ακριβώς η συμπυκνωμένη φράση σε μας αντιστοιχεί στα γεγο-νότα των τελευταίων δεκαετιών.

Πέρα από το προφητικό εθνικό της επίπεδο, νοιώθω ότι έχει και έναάλλο πιο εσωτερικό, πιο ψυχολογικό. Αυτό που πολλοί από εμάς τουςΈλληνες, αλλά τελικά και όλοι στις δυτικές κοινωνίες, κάνουμε κάθεμέρα. «Τρώμε» και «πίνουμε» σε ένα καταναλωτικό πανηγύρι, εσωτε-ρικευμένο πλέον μετά από εκατομμύρια ώρες έκθεσης σε διαφημιστικότσουνάμι και lifestyle, αλλά μένουμε νηστικοί στην ψυχή.

Και αυτό ίσως φανεί περισσότερο σε αυτόν τον καιρό της οικονομικήςκρίσης. Δεν ξέρω ποια από τις δύο είναι η πραγματικά δύσκολη εποχήγια την τέχνη, τη δημιουργία. Αυτή που μέσα στην μεγάλη ευμάρεια,ήσυχα αποκοιμιέται μένοντας πεινασμένο το πνεύμα ή αυτή της οικο-νομικής κρίσης που μένει στερημένο το σώμα αναγκάζοντας το νου ναεπαναπροσδιορίσει το «κέντρο βάρους» του; Ίσως σε αυτό το νέο κέν-τρο βάρους θα πρέπει να επανισορροπήσει και η ίδια η σημερινή τέχνη.

Πιστεύω ότι ανήκω σε μια μεγάλη ομάδα απλών ανθρώπων αλλά καικαλλιτεχνών, που όταν πλέον επισκέπτονται μουσεία σύγχρονης τέ-χνης, αναρωτιούνται ποιο είναι το νόημα ύπαρξης αρκετών εκθεμά-των. Για μένα, φαίνεται ότι το μόνο που έχουν τα έργα αυτά ναδηλώσουν είναι το αδιέξοδο της πορείας που έχει πάρει ένα μεγάλομέρος της παγκόσμιας καλλιτεχνικής κοινότητας - με τις ευλογίες φυ-σικά των «ειδημόνων».

Ίσως οι δύσκολοι καιροί για την ουσιαστική καλλιτεχνική παραγωγήνα είναι αυτοί που ζούμε ως τώρα. Στην τράπουλα του ταρώ η φιγούρατου θανάτου έχει διπλή ερμηνεία - κάθε τέλος σηματοδοτεί μια νέααρχή. Ακόμα και για το αν η προσωπική μου πορεία ως καλλιτέχνη θαείναι ένα αδιέξοδο ή όχι, θα φανεί στο μέλλον και αυτό το διευκρινίζωώστε να μη θεωρηθεί ότι βάζω τον εαυτό μου στο απυρόβλητο ή σεκάποια άλλη «συννεφένια διάσταση».

Έτσι λοιπόν για μένα αυτή η κρίση πρέπει να στραφεί προς τα μέσα,σε αναζήτηση της ελάχιστης ουσίας, αυτής της μικροσκοπικής φιλο-σοφικής λίθου, η οποία θα προκύψει μετά την «τήξη» μας, την «εξά-χνωσή» μας και τις άλλες μαγικές διαδικασίες στο αλχημικό εργαστήριτης πραγματικότητας.

Γιάννης Μονογυιός, χαράκτης [email protected]

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ

Η αλχημεία της πραγματικότητας

Οι σκάλες του Κακού

Η τέχνη είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις που συνι-στούν την ανθρώπινη ύπαρξη. Δε σταμάτησε ποτέ να λει-τουργεί και να υφίσταται κάτω από οποιεσδήποτε συν-θήκες σε όλα τα έθνη. Η πορεία της είναι συνυφασμένημε την πορεία των λαών και μεταβάλλεται όπως αλλάζειη διαδρομή τους. Είναι μια παντοτινή συντρόφισσα τωνανθρώπων.

Γι’ αυτό και το ερώτημα στις δύσκολες μέρες πουζούμε δεν είναι αν θα χαθεί η τέχνη. Κάτι τέτοιο δενέγινε ποτέ και δεν θα γίνει τώρα. Το ζήτημα είναι τι

Γιάννης Μονογυιός, Σύγχυση ΙΙ, λινόλεουμ, ξηρή χάραξη, κολάζ, 2011


17

μορφή θα έχει, ποιο θα είναι το νέο της πρόσωπο, με ποιους τρόπουςκαι ποια μέσα θα διακινείται.

Δύσκολο να διαβλέψει κανείς πώς θα γίνουν οι αλλαγές και τικατεύθυνση θα πάρουν. Ίσως είναι αδύνατο μέσα στη χαώδη ρευ-στότητα που ζούμε. Οι καλλιτέχνες παραμένουν μετέωροι, γενικάαβοήθητοι, καθώς το κλίμα οδηγεί τους ανθρώπους στην προσπά-θεια για την εξασφάλιση των απαραίτητων για την επιβίωση, όλοκαι πιο δυσεύρετων, για όλο και περισσότερους.

Ήδη ζούμε συνθήκες κατάρρευσης, όπου άστεγοι συνωστίζονταισε συσσίτια, άνεργοι αναζητούν επιδόματα πείνας, μικροεπιχειρη-ματίες κλείνουν και αποσύρονται από την παραγωγή. Ζούμε ένανεφιάλτη δίχως τέλος, με χωρίς νόημα θυσίες.

Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνουν τραγικά γεγο-νότα στη χώρα μας και η δυστυχία πε-ρισσεύει. Άλλωστε, αν ψάξουμε λίγοθα βρούμε ανάλογες περιπτώσεις σεπολλούς λαούς. Οι αιτίες μπορεί να ποι-κίλλουν. Πόλεμοι, οικονομικές κατα-στροφές, πολιτική αστάθεια, κατοχή,πολλά πικρά οδηγούν σε ανάλογα απο-τελέσματα. Το βέβαιο ότι η τέχνη δενπαραιτήθηκε από τις ρίζες της, αντίθεταπροσαρμόστηκε στις συνθήκες παρου-σιάζοντας μια εντυπωσιακή δημιουρ-γική ευελιξία. Σαν να είναι οι δυσκολίεςένας τρόπος να προχωρήσει η τέχνηβαθύτερα, να επαναπροσανατολίσειτους στόχους της, να βρει νέα γραμμήπλεύσης.

Η περίπτωση του Γκόγια είναι χα-ρακτηριστική. Τιμημένος αυλικός ζω-γράφος του Ισπανού Βασιλιά, μεγάλος δεξιοτέχνης και αντάρτηςαπό τη φύση του. Ειρωνεύτηκε τη βασιλική οικογένεια ζωγραφί-ζοντας τη βασίλισσα να θυμίζει περισσότερο πλύστρα, το βασιλιάνα δείχνει όλα τα σημάδια της χαύνωσης και της τρυφηλής ζωής.Ζωγραφική τολμηρή και επικίνδυνη μαζί για τον ίδιο. Λίγο αργό-τερα, οι γρεναδιέροι του Ναπολέοντα εκδιώκουν την εκφυλισμένηδυναστεία και θέτουν την Ισπανία σε κατοχή. Ο Γκόγια μεταπηδάαμέσως στο πλευρό των διωγμένων που πια αποτελούν σύμβολαγια τους Ισπανούς. Η δύναμη της ζωγραφικής του αποκτά ένα νέονόημα. Έτσι ζωγραφίζει τις σφαγές της 3ης Μαΐου.

Ο πίνακας, παρόλο που απεικονίζει ένα γεγονός συγκεκριμένο,στην ουσία αποτελεί μια διαμαρτυρία απέναντι στην ωμή βία τηςεξουσίας, κάθε εξουσίας.

Ο ακατάβλητος αγώνας των Ισπανών ενάντια στη Γαλλική κα-τοχή, σε συνδυασμό με το προσωπικό δράμα του Γκόγια – την κώ-φωση – τον οδηγεί σε οραματισμούς δραματικούς, πρωτόγνωρουςστην τέχνη. Τίποτα δεν θυμίζει το βασιλικό ζωγράφο που υπήρξε.

Στο τέλος, εγκαταλείπει το χρώμα και δημιουργεί μια σειρά χα-ρακτικών – ασπρόμαυρες χαλκογραφίες – σπάνιας δύναμης, με τίτ-λους όπως «Ο ύπνος της λογικής γεννά τέρατα». Το τραγικό τουμήνυμα συγκινεί μέχρι και σήμερα.

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση παρατηρούμε την περίοδοτου μεσοπολέμου στην ηττημένη Γερμανία του Α΄ Παγκοσμίου Πο-λέμου, με τους Γερμανούς εξπρεσιονιστές. Οι Georg Gross, OttoDix, Max Beckman και άλλοι στηλιτεύουν τους πολιτικούς και τηνκοινωνία της Γερμανίας που αγωνίζεται να ξεπεράσει τις πληγέςτου πολέμου. Η έντονη πολιτικοποίηση που υπάρχει στο έργο τουςκαι τα αδιέξοδα των κοινωνικών αγώνων μέσα από τεράστια πολι-τικά λάθη που οδηγούν στην άνοδο των Ναζί, προσδίδουν στο γερ-μανικό εξπρεσιονισμό μια αξεπέραστη τραγική διάσταση. Πολλοίσημαντικοί εκπρόσωποι του κινήματος καταλήγουν πρόσφυγες στοεξωτερικό, κυρίως στην Αμερική, μεταλαμπαδεύοντας τους υπαρ-

ξιακούς τους προβληματισμούς.Περισσότερο ενδιαφέρον για μας παρουσιάζει η περίπτωση πολ-

λών Ελλήνων καλλιτεχνών στην κατοχή. Η Βάσω Κατράκη, ο Α.Τάσσος, ο Αγήνωρ Αστεριάδης και ο Σπύρος Βασιλείου διαφέρουνστην προσωπική γραφή. Ωστόσο, και οι τρεις εκφράζονται με τηχαρακτική – ίσως για να απλωθεί σε περισσότερους το έργο τους –ενώ παράλληλα είναι μια τέχνη οικονομικότερη. Η σειρά των χαρα-κτικών του Σπύρου Βασιλείου είναι συχνά αυτόνομη αλλά, πολλέςφορές, αποτελεί εικονογράφηση ποιημάτων – του Α. Σικελιανού,του Δ. Σολωμού και του Μακρυγιάννη.

Σε συνεργασία με τον χαράκτη Αγήνορα Αστεριάδη φιλοτεχνούνατέλειωτες σειρές χαρακτικών για να δημιουργήσουν πνεύμα αντί-στασης και αισιοδοξίας, ενώ παράλληλα προσθέτουν ερωτικά δη-

μοτικά τραγούδια για να μη δημιουργη-θούν υποψίες στις αρχές Κατοχής. Όσοκι αν φαίνεται παράξενο, τα έργα αυτάβοήθησαν τους καλλιτέχνες να επιβιώ-σουν εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Λέει οΒασιλείου: «Τα χρόνια της Κατοχής είναισημαδιακά. Η στέρηση των υλικών, ηανάγκη της επιβίωσης, η λαχτάρα τηςεπικοινωνίας με τους χειμαζόμενους συ-νανθρώπους μας σπρώχνουν σε νέουςδρόμους καλλιτεχνικής έκφρασης… Ανα-ρίθμητες ξυλογραφίες – μία κάθε δεκα-πέντε μέρες – στη Νέα Εστία, ιστορημέναχειρόγραφα, τρία ποιητικά βιβλία με ξυ-λογραφίες και κείμενο γραμμένο με τοχέρι».

Πιο άμεσοι και αγωνιστικοί ο Α. Τάσ-σος και η Βάσω Κατράκη φιλοτεχνούν

σειρά χαρακτικών που εκφράζει έντονη αντιστασιακή στάση καιαριστερές πολιτικές πιέσεις. Τα θέματά τους είναι κυρίως κρεμα-σμένοι, πεινασμένοι, εξαθλιωμένοι άνθρωποι που σέρνονται γιαεκτέλεση, διαδηλωτές. Συμμετέχουν στις εκδόσεις ΕΑΜ-ΕΠΟΝ μαζί,με τους Φ. Ζαχαρίου, Κ. Πλακωτάρη, Μέμο Μακρή και Λουκία Μαγ-γιώρου εικονογραφώντας προπαγανδιστικές ανάγκες του ΕΑΜ, όπουξεχωρίζει το λεύκωμα «Από τους αγώνες του Ελληνικού λαού».

Είναι σημαντικό να πούμε ότι η χαρακτική – που προσφέρεταισε πολλά αντίτυπα – γενικεύεται ως μέσο έκφρασης και αγώνα.Επίσης, αξίζει να σημειωθεί η σύνδεση της χαρακτικής με τη λογο-τεχνία και την ποίηση. Η συμπύκνωση των τεχνών σε μια προσπά-θεια για πιο δυνατό και ξεκάθαρο μήνυμα.

Η αντίσταση στον πανικό και την παράλυση είναι πάνω απ’ όλαευθύνη των καλλιτεχνών. Ανεξάρτητα από το μέσο έκφρασης καιτη στάση στο όποιο κοινωνικό γίγνεσθαι, οφείλουμε να ορθώσουμετον εαυτό μας.

Η συνεργασία των καλλιτεχνών και η συνεργασία των τεχνώνδυναμώνει τη φωνή μας, αυξάνει την επίδραση στον κόσμο, δημι-ουργεί συναδελφικότητα. Η απομόνωση και η μοναξιά λυγίζουν ευ-κολότερα τον κόσμο και τους καλλιτέχνες.

Όσο κι αν όλα ωθούν προς το αντίθετο, εμείς οφείλουμε πίστηστη δύναμη της τέχνης.

Τις σκέψεις μου συντροφεύουν τα λόγια του πρόσφατα αδικο-χαμένου σκηνοθέτη μας, Θ. Αγγελόπουλου. Στην τελευταία του συ-νέντευξη στην Ιταλική τηλεόραση, όταν τον ρωτούν για την κρίση,απαντά με τους στίχους Έλληνα ποιητή: «Πρέπει να κατεβούμε τιςσκάλες του Κακού για να ξαναβρούμε τα φτερά μας».

Κωνσταντίνος ΠαλιάνΖωγράφος-Αρχιτέκτων[email protected]

Francisco de Goya Η εκτέλεση των ανταρτών στις 3 Μαΐου 1808

1914 λάδι 2.66 χ 3.45 μ.


18

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ

Η Τέχνη σε δύσκολους καιρούς. Η ακόμα κα-λύτερα, Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΧΟΛΕΡΑΣ,παραφράζοντας τον τίτλο του βιβλίου τουΓκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές. Θα τολμούσα νααρχίσω την τοποθέτησή μου για το θέμα, θεω-ρώντας ότι η χολέρα ή οι δύσκολοι καιροί οιοποίοι μας απασχολούν, απλά δεν ήταν φανε-ροί και όχι ότι δεν υπήρχαν. Το άλλο ζήτημαπου επίσης έχει σχέση με το θέμα και που πρέ-πει να λάβουμε υπ’ όψη μας είναι η λειτουργίατης τέχνης σε κρυμμένους δύσκολους καιρούςκαι σε φανερούς δύσκολους καιρούς. Θέλω ναπω ότι η τέχνη δεν έχει για μένα δύο ταχύτητες,μια για τους δύσκολους και μια για τους εύκο-λους καιρούς. Ο τρόπος, σύμφωνα με τον οποίοο καλλιτέχνης εκφράζεται, έχει άμεση σχέσημε την αντίληψη που έχει ο ίδιος ο καλλιτέχνηςγια τη λειτουργία της τέχνης και τη σχέση πουεπιδιώκει να έχει η τέχνη του με την κοινωνία.

Θα πρότεινα λοιπόν μια τέχνη παντός και-ρού η οποία να λειτουργεί κρατώντας μια ενερ-γητική στάση απέναντι στη ζωή χωρίς να είναιαποκομμένη από το κοινωνικό γίγνεσθαι. Ηθέση μου, που μέσα από αυτό το κείμενο εκ-φράζεται, είναι καθαρά προσωπική και είναιαπαύγασμα των δικών μου εμπειριών και σκέ-ψεων. Αποδέχομαι την αντίθετη με την προ-ϋπόθεση ότι και η δικιά μου θέση μπορεί να γί-νει αποδεκτή. Ο κάθε καλλιτέχνης επιλέγει τοδρόμο του και τις περισσότερες φορές αυτόςείναι ο δύσκολος, κυρίως όταν ο δύσκολος και-ρός αποκρύβεται τεχνηέντως. Γιατί κανείς δεθέλει να ακούει, να βλέπει για τα πάθη τωνάλλων όταν ο ίδιος βρίσκεται κοινωνικά στοαπυρόβλητο. Τον αφορά δυστυχώς ο μικρόκο-σμός του και όχι ο κοινωνικός μεγάκοσμος. Τοδιακύβευμα αποκτά πια πλανητικές διαστάσειςαφού η πληροφορία για το όποιο γεγονός δια-δίδεται και γίνεται κτήμα στον πραγματικόχρόνο και αυτό μέσω του διαδικτύου.

Πιστεύω σε μια τέχνη που δημιουργείταιαπό ελεύθερους δημιουργούς και για ελεύθε-ρους ανθρώπους. Μια τέχνη που θέλει να κρί-νει, που θέλει να διδάξει και να απαθανατίσεικαταστάσεις, μια τέχνη στρατευμένη στα αν-θρωπιστικά ιδεώδη και στα δικαιώματα του αν-θρώπου. Μια τέχνη χωρίς κομματικές υποχρε-ώσεις. Μια τέχνη που υπηρετεί μόνο τηνελεύθερη διακίνηση των ιδεών.

Αν ταξιδέψουμε στην Ιστορία της Τέχνηςθα βρούμε και καλά και κακά παραδείγματα.

Ο Edward Kienholz είναι ένα από τα λαμπράπαραδείγματα του εικοστού αιώνα με μια κρι-τική ματιά και ξεκάθαρη στράτευση υπέρ τουανθρώπου ακριβώς όπως και ο WilliamKendridge. Η όποια στράτευση και για όποιοσκοπό οφείλει έναν υπέρτατο σεβασμό στηνποιότητα και στη λειτουργικότητα της φόρμας.Ένα λανθασμένο στην εκτέλεσή του έργο, θαείναι πάντα κακό ανεξάρτητα από τη θεματικήτου. Νομίζω, ότι ούτε η φόρμα αλλά ούτε καιιδεολογική κατεύθυνση του έργου πρέπει ναυποχωρούν η μια υπέρ της άλλης. Είναι τα βα-σικά συστατικά της σύλληψης του έργου πουπρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους αρμο-νικά.

Αν περιμέναμε από αυτό το κείμενο να δο-θεί μια απάντηση για το είδος της τέχνης που οκαθένας από μας οφείλει να παράγει στους δύ-σκολους καιρούς, το ερώτημα θα μείνει ανα-πάντητο. Απλούστατα, γιατί ο κάθε καλλιτέχνηςαντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο την έν-νοια του κοινωνικού καθήκοντος. Ναι, μπορείνα υπάρχει καλή τέχνη η οποία να είναι κοινω-νικά αδιάφορη και τότε αναρωτιόμαστε, ίσωςδικαίως, για ποιόν δημιουργήθηκε και ποιόναφορά.

Μπορεί να αφορά μόνο τον καλλιτέχνη καιτις ανάγκες του όπως αυτός τις ορίζει. Μα έχωτην εντύπωση ότι όλοι μας, ως καλλιτέχνεςέχουμε μια μικρή λαχτάρα για να απευθυνθούμεσε όσο περισσότερο κόσμο μπορούμε. Είναι μιαθεμιτή ματαιοδοξία κι ελπίδα. Άρα, θα πρέπεινα αφουγκρασθούμε τον κοινωνικό παλμό καιαναλόγως να πράξουμε. Χωρίς κανένα ηθικόσυμψηφισμό και συμβιβασμό. Δεν διατείνομαιότι είναι εύκολο το να προσπαθείς να μείνειςπιστός στις ιδέες σου που τις περισσότερες φο-ρές είναι ιδέες τις οποίες είχαμε στη νιότη μας.Γιατί, πολύ σωστά ο λαός μας λέει: Τα στερνάτιμούν τα πρώτα, καθώς η «ωριμότητα» ζηλό-φθονα ονομάζει τα νιάτα και την ορμή τουςαποκοτιά.

Θα ήταν ευκταίο επίσης, όλοι οι δημιουργοίνα κοιταχτούμε στον καθρέφτη μας και ναδούμε αν και εμείς είμαστε και σε ποιο βαθμό,υπεύθυνοι για την κοινωνική και πολιτικήύπνωση των τελευταίων χρόνων. Θα μας κάνεικαλό.

Ξενής Σαχίνης. Καθηγητής Χαρακτικής. Πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών του Α.Π.Θ.

«Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΧΟΛΕΡΑΣ»


19

Η τέχνη μέσα στην / για την κοινωνία

Προφανώς το βασικό ερώτημα που υποβόσκει κάτωαπό τον τίτλο είναι για τον ρόλο και τη δύναμη της τέ-χνης στη σύγχρονη κοινωνία. Το οποίο με τη σειρά τουανάγεται στο μάλλον αναπάντητο ερώτημα για το τιείναι - και τι δεν είναι - τέχνη σήμερα.

Η σύγχυση που προκαλεί η παγκοσμιοποίησηιδεών και μοντέλων, ο πλήρης κατακερματισμός πουακολούθησε τις επαναστάσεις του μοντερνισμού και τοαγχώδες κυνηγητό μιας αμφιλεγόμενης συγχρονικότη-τας σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές ευκολίες της ψη-φιακής εποχής και την επικράτηση της θεωρίας(επιστήμη και φιλοσοφία της τέχνης) επί της πράξηςμας έφεραν στο σημείο ώστε ένας απλός ισχυρισμόςαρκεί για να «είναι τέχνη» ένα κάποιο πόνημα.

Φαίνεται λοιπόν η μεγάλη αδυναμία να δοθεί έναςορισμός (που δείχνει και αχρείαστος πια) και η μεγάληαποδυνάμωση της τέχνης στην κοινωνία. Αν εξειδικεύ-σουμε δε τη σκόπευση στις εικαστικές τέχνες, τα πράγ-ματα φαίνονται ακόμα πιο δύσκολα αφού άλλεςμορφές που βρίσκονται σε μεγαλύτερη συνάφεια με τιςpop κουλτούρες της καθημερινότητας (μουσική, σι-νεμά, κλπ.) μάλλον πετυχαίνουν μεγαλύτερη επιρροή.

Μιλάω βέβαια για πραγματική επίδραση στο σύ-νολο της κοινωνίας και της κοινωνικής συνείδησης καιόχι μόνο σε επιμέρους κλειστά συστήματα που, λόγωειδικής ενασχόλησης, μπορούν – ίσως – να αντλήσουναπό την τέχνη (καλλιτέχνες, φιλότεχνοι κλπ. όλοι αυτοίπου εσωκλείονται για να προστατευτούν, να αντέξουνκαι να αναπαραχθούν).

Επομένως, δεν μπορούμε να μιλάμε για άμεση αν-τανάκλαση - αντίδραση στη κοινωνία. Σε δύσκολούςκαιρούς, οι εικαστικές τέχνες λίγα ουσιαστικά μπορούννα προσφέρουν (και ακόμα λιγότερα όταν συνεχίζουννα κινούνται στους δρόμους και με τους τρόπους τουπριν). Η διέγερση των συναισθημάτων (επαναστατικώνή άλλων) δεν είναι παρά ένα μικρό πρώτο βήμα προθέ-σεων. Η κοινωνική συνείδηση ωριμάζει αργά. Αυτή πουυπάρχει σήμερα είναι παιδί του χθες. Η τέχνη και η παι-δεία δεν είναι ενέσεις άμεσης δράσης.

Οι καλλιτέχνες, βέβαια, θα δράσουν (αργά ή γρή-γορα), οι ιστορικοί - τεχνοκριτικοί θα «διαβάσουν» καιστο μέλλον κάποιοι θα συζητάνε για την τέχνη εκείνης(ετούτης) της εποχής. Πάντα μια εικόνα αντανάκλασηςπου ταξιδεύει στο χρόνο, πάντα ένα διαμεσολαβημένοκαι καθυστερημένο παρόν προσπαθεί να εισχωρήσει σ’ένα πρωθύστερο μέλλον.

Ποια είναι λοιπόν η (πραγματική) θέση του καλλι-τέχνη στη κοινωνία σήμερα; Άλλη μια δύσκολη ερώ-τηση. Αν αφαιρέσει κανείς το θόρυβο της αναγκαίαςκοινωνικής τριβής, απομένει μόνο η όποια αλήθεια τωνσημάτων που μπορεί να λάβει και να εκπέμψει (με τοντρόπο του) στο μικροκλίμα της κοινωνικής και φυσικήςτου ζωής, με ενεργό πάντα προωθητήρα τη φαντα-σιακή οικουμενικότητα.

Θάνος Καρώνης, γλύπτης

Θάνος Καρώνης, Ηλιοβασίλεμα , Ακουαρέλα, φωτογραφία, ψηφιακός χειρισμός

Δυστυχώς ζούμε στον αιώνα της απόλυτης παρακμής, όπου ο υλικός κόσμος έχει υπερκεράσει το πνεύμα.

Με λύπη διαπιστώνω ότι απ’ αυτή η δυσανάλογη σχέση που σήμερασυνδιαλλέγεται με την ταχύτητα και με την επανάσταση της τεχνολογίας, όπου ηποσότητα έχει πνίξει την ποιότητα, ξεκινά από τον πνευματικό και ηθικόπολιτισμό. Ο ρόλος των γραμμάτων, των επιστημών, των τεχνών, του δικαίου,της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της ισότητας έχει διαστρεβλωθεί εν’ ονόματιτου υλικού πολιτισμού. Συγκεκριμένα, όπως καλά γνωρίζουμε, ο ρόλος τουκαλλιτέχνη έγκειται στη δημιουργία αισθητικής απόλαυσης, στην άρνησησυμβιβασμού και στην ενεργοποίηση της σκέψης.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η τέχνη είναι ικανή να ανατρέψει τα κακώςκείμενα της ιστορίας ή μήπως προορίζεται στον καθαρά διακοσμητικό τηςχαρακτήρα; Η ταπεινή μου άποψη είναι ότι μπορεί να γίνει καθοριστική κάτω απόκάποιες προϋποθέσεις. Η υγιής και άμεση τέχνη γεννιέται από μία συνάντησηίσοις όροις μεταξύ κοινωνίας και καλλιτέχνη. Έπειτα, ο καλλιτέχνης δεν είναιμόνο ένας απλός χρονικογράφος ή ερμηνευτής της ιστορίας αλλά είναι έναςάνθρωπος, ο οποίος διαμορφώνει την συνείδηση της κοινής γνώμης.Λαμβάνοντας υπόψη μου τα κυριότερα χαρακτηριστικά που συνθέτουν τοναπύθμενο χωροχρόνο της Τέχνης, συμπεραίνω ότι η υπέρβαση, η αναζήτηση καιη αποκάλυψη της αλήθειας, η ανάγκη της γνώσης και της αυτογνωσίας, ηπνευματική καλλιέργεια, η ηθική ανύψωση, ο εξευγενισμός του ανθρώπου καιεσωτερικός πολιτισμός γίνονται δυνατότητα επίδρασης. Αν αυτή η συγχορδίαδυνατοτήτων στηριχθεί με συλλογικότητα και αλληλοσυμπλήρωση, τότε είναιβέβαιο ότι η Τέχνη θα ξαναβρεί την πραγματική της υπόσταση, γιατί η μαζικήύπνωση και ο εξαναγκασμός αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά μόνο μεσυλλογική αντίδραση, όχι με βία αλλά με πολιτισμό.

Κλείνοντας τον συλλογισμό μου, θα ήθελα να προσθέσω ότι αν βρούμε τηνισορροπία ανάμεσα στον υλικό και στον πνευματικό πολιτισμό και ξεφύγουμε απότην αντίληψη ότι η Τέχνη ανήκει σε μία μικρή ελίτ, τότε θα βγούμε από τηνστενοπορία και θα ξαναβρούμε την χαμένη μας φωνή.

Χρύσα Σταύρεβα, εικαστικός


20

Δεκαετία του ’70. Νέα Υόρκη (Ν.Υ). Οικονομική κρίση.Οικαλλιτέχνες, ενώ παράγουν έργο, κατακλύζονται απόφρέσκες ιδέες και πειραματίζονται με νέους τρόπους καιμέσα έκφρασης, δεν βρίσκουν χώρους να δείξουν τηδουλειά τους. Οι υπάρχουσες γκαλερί είτε δουλεύουν μεσυγκεκριμένους και διακεκριμένους καλλιτέχνες είτε επι-λέγουν συγκεκριμένες τεχνοτροπίες. Η πρόσβαση σταμουσεία ακόμα πιο δύσκολη. Ιδιαίτερα όταν ο καλλιτέχνηςείναι εν ζωή...

Σας θυμίζει τίποτα το πιο πάνω σκηνικό; θα μπορούσεκάλλιστα να περιγράφει τον καλλιτεχνικό χώρο της Ελ-λάδας του σήμερα με κάποιες διαφορές. Από τη μιαπλευρά, ο καλλιτέχνης έχει την ευκαιρία να επιλέξει απόμια πληθώρα γκαλερί που μπορεί να ταιριάζουν με τούφος της δουλειάς του, αλλά από την άλλη δυσκολεύεταινα βρει τον τρόπο προσέγγισης. Αν τα καταφέρει, η συμ-φωνία των κερδών επί των πωλήσεων πολλές φορέςαφήνει ένα ‘συμβολικό’ πόσο για την ίδια/ο και πολλάερωτηματικά...

Όσο για την πρόσβαση των καλλιτεχνών στα μουσεία,αυτή είναι εφικτή στην εποχή μας ακόμα και όταν πρό-κειται για πρωτοεμφανιζόμενους καλλιτέχνες, αλλά υπόμία βασική προϋπόθεση, να έχουν επιλεγεί από τον διο-ρισμένο επιμελητή (curator) του μουσείου. Αυτό συνε-πάγεται αρχικά τη γνωστοποίηση της δουλειάς του εν-διαφερόμενου καλλιτέχνη στον συγκεκριμένο επιμελητήκαι στη συνέχεια την απόσπαση της έγκρισής του ώστενα λάβει μέρος σε ένα συγκεκριμένο πρότζεκτ που έχειοραματιστεί ο επιμελητής και εμπλέκει και άλλους καλ-λιτέχνες της επιλογής του.

Σαν αντίδραση λοιπόν στο κατεστημένο τρόπο καιχώρο1 παρουσίασης των έργων τους, οι καλλιτέχνες τηςΝ.Υ του ’70 επέλεξαν να αψηφήσουν το καθιερωμένοstatus quo των γκαλερί και να κάνουν ένα αποφασιστικόβήμα άμεσης επικοινωνίας με το κοινό χωρίς μεταπράτεςκαι μεσάζοντες. Έτσι γεννήθηκαν οι εναλλακτικοί χώροι.Βιτρίνες κλειστών καταστημάτων, εγκαταλελειμμένα κτή-ρια και εργοστάσια, αποθήκες, δημόσιοι χώροι, πατάριακαι γωνιές δρόμων έγιναν οι δικοί τους χώροι, όπουμπορούσαν να εκθέσουν τους πειραματισμούς και ταέργα τους και να έρθουν σε άμεση επαφή με το ευρύκοινό.

Ως αποτέλεσμα κατόρθωσαν να διαμορφώσουν τοαποκλειστικά δικό τους κοινό, το οποίο παρακολουθούσετην εξέλιξη του έργου τους και, τελικά, να λειτουργήσουνδιαλεκτικά με την επίσημη σκηνή των γκαλερί. Από αυ-τούς τους χώρους ξεπρόβαλαν τα νέα είδη των παρα-στατικών τεχνών τα οποία επικρατούν στην εποχή μας,όπως τα δρώμενα (happenings), εγκαταστάσεις (instal-

lations), νέα μέσα (new media art), κ.α2.Οι οικονομικές συνθήκες του ‘70 οι οποίες πρόσφεραν

γόνιμο έδαφος για τη δημιουργία των εναλλακτικών χώ-ρων μοιάζουν να είναι παρόμοιες με τις σημερινές, προ-βάλλοντας την ανάγκη τέτοιων χώρων ακόμα πιο έντοναανάμεσα στους καλλιτέχνες. Αυτό συμβαίνει κυρίως διότιοι εναλλακτικοί χώροι τέχνης ανοίγουν νέους ορίζοντεςγια τους καλλιτέχνες που αναζητούν διαφορετικούς τρό-πους παρουσίασης του έργου τους - από τους καθαράεμπορικούς που επικρατούν και που κλονίζονται σοβαράαπό την κρίση. Ένας ακόμα λόγος είναι το γεγονός ότιστους εναλλακτικούς χώρους δίδεται απόλυτη ευχέρειαστον καλλιτέχνη να δείξει τι δουλειά του με τον τρόποπου αυτός επιθυμεί, θέτοντας τους δικούς του όρους.

Η εποχή μας μέσω της τεχνολογίας προσφέρει τη δυ-νατότητα στον καλλιτέχνη να προσελκύσει το ενδιαφε-ρόμενο κοινό από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σεπειραματισμούς αλληλεπίδρασης με επίκεντρο την ίδιατην εμπειρία της τέχνης. Έτσι, οι εναλλακτικοί χώροι με-ταμορφώνονται σε ένα ‘διερευνητικό εργαστήριο’ τε-χνών, όπου γίνεται ένα μεγάλο πείραμα με κεντρικό πυ-ρήνα τις εικαστικές τέχνες και την αλληλεπίδραση τωνκαλλιτεχνών με το κοινό.

Ζωντανό παράδειγμα χρήσης εναλλακτικών χώρωνείναι το φεστιβάλ τεχνών Unblock art που έλαβε χώραγια δεύτερη χρονιά στο Βlock333 φέτος στην πόλη τηςΘεσσαλονίκης. Το φεστιβάλ διοργάνωσε μια ομάδα καλ-λιτεχνικά ανήσυχων ανθρώπων, η οποία αποφάσισε ναπαρουσιάζει στο κοινό ένα διήμερο με ζωγραφική, φω-τογραφία, ποίηση, installation, video art, performanceκαι μουσική, όπου στη διάρκειά του θα πραγματοποιείταιπλειστηριασμός–δημοπρασία, με ανταλλακτικό χαρα-κτήρα. Εκεί οι δημιουργοί είχαν την ευκαιρία να ανταλ-λάξουν έργα τους με είδη ή παροχές υπηρεσιών. Επρό-κειτο για ένα πείραμα όπου δοκιμάστηκε η φιλοσοφίατων ανταλλακτικών κοινοτήτων και στην τέχνη! Το πεί-ραμα και τις δύο χρονιές αποδείχτηκε εφικτό αλλά καιδιασκεδαστικό για όλους.

Κλείνοντας θα πρέπει να επισημανθεί ότι το ΦεστιβάλUnblock art είναι μια μόνο από τις διάφορες μορφέςεναλλακτικής παρουσίασης των εικαστικών τεχνών στηνπόλη μας. Παράλληλα υπάρχουν κολεκτίβες καλλιτεχνώνπου δημιουργούν τους δικούς τους χώρους για να εκθέ-τουν τα έργα τους, εκδηλώσεις καλλιτεχνικών ομάδωνπου γίνονται σε παλιά κτίρια και συγκρότηση μη κερδο-σκοπικών οργανώσεων με κεντρικό πυρήνα τις εικαστικέςτέχνες.

Ζέφη Αθανασοπούλου, εικαστικός

Η ΤΕ

ΧΝΗ

ΣΕ Δ

ΥΣΚΟ

ΛΟΥΣ

ΚΑΙ

ΡΟΥΣ

Εναλλακτικοί χώροι τότε και τώραΠ ε ν ί α τ έ χ ν α ς κ α τ ε ρ γ ά ζ ε τ α ι

ΒιβλιογραφίαWojak, A. & Miller, S.2011, «Starting yourcareer as an artist»,Allworth Press, NewYork, σ. 47-591. Είναι γνωστός οχαρακτηρισμός τωνκλασικών γκαλερί ωςλευκά κουτιά (Whitebox) 2. Περισσότερεςαναφορές στηνπαγκόσμια σκηνή καιστους τύπους τωνεναλλακτικών χώρωνθα γίνει σε επόμενοάρθρο. 3. Χώρος παλαιούβυρσοδεψείουπερισσότερεςπληροφορίες στοhttp://www.block33.gr/The_space.html

φω

τογρ

αφία

Ζέφ

η Αθ

ανασ

οπού

λου


21

κινηματο-γράφω

Η Μεξικανή ζωγράφος Φρίντα Κάλο είναι η ενσάρκωσητης ιδέας ότι μέσα από τον πόνο μπορεί να προκύψει θε-τική ενέργεια. Από την παιδική της ηλικία είχε μια βασα-νισμένη ζωή. Μικρή ταλαιπωρήθηκε από την πολιομυελί-τιδα, ενώ στην εφηβεία της ένα μοιραίο τροχαίο ατύχηματην άφησε ανάπηρη με δυσβάσταχτους σωματικούς πό-νους για τα υπόλοιπα 29 χρόνια της σχετικά σύντομηςζωής της.

Δυνατή προσωπικότητα και ελεύθερο πνεύμα, δενπτοήθηκε ποτέ από τις δυσκολίες που βίωνε. Η ίδια είπεκάποια στιγμή: «Τι χρειάζομαι τα πόδια εφόσον έχω φτεράγια να πετάξω;». Η Κάλο, ζωγραφίζοντας μέσα από τηνκαρδιά της, κατάφερε να μετατρέψει τις μαρτυρικές τηςεμπειρίες σε ζωγραφικά έργα που καθηλώνουν τον θεατήμε την μεγάλη δύναμη τους, με την αμεσότητα τους.

H ζωγραφική της, που συνήθως είχε ως μοντέλο τηνίδια, αποτύπωσε στον καμβά την περιπέτεια ενός ανήσυ-χου γυναικείου πνεύματος κι ενός κορμιού «ραμμένου»με σιδερένιες λάμες. Μέντορας της και κατόπιν άντραςτης ο επίσης διάσημος Μεξικάνος ζωγράφος Ντιέγκο Ρι-βέρα με τον οποίο οι σχέσεις τους ήταν θυελλώδεις. Όπωςη ίδια είπε πριν το θάνατο της: «Στη ζωή μου είχα δύοπολύ σοβαρά ατυχήματα. Το ένα έγινε όταν κάποιο όχημαπέρασε από πάνω μου. Το άλλο ήταν ο Ντιέγκο». Μετάτον πρώτο γάμο τους, τον Αύγουστο του 1929, μετά απόερωτικές περιπέτειες στις οποίες και οι δύο ενέδιδαν αλλάκαι τον χωρισμό τους, ξαναπαντρεύτηκαν και έμεινανμαζί ως το τέλος.

Το φιλμ της Τζούλι Τέιμουρ “Frida”, διηγείται τηνπολυτάραχη ζωή της ιδιαίτερης αυτής δημιουργού, τηνοποία ενσαρκώνει στην μεγάλη οθόνη η Σάλμα Χάγεκ(που εμφανισιακά θυμίζει την Κάλο), ενώ το ρόλο τουΝτιέγκο Ριβέρα έχει ο Άλφρεντ Μολίνα. Άλλος γνωστόςηθοποιός που ενσαρκώνει το ρόλο του εξόριστου ΛέονΤρότσκι και εραστή της Φρίντα είναι ο Tζέφρι Pας. Η ται-νία έφτασε τελικά ως τα Όσκαρ όπου απέσπασε έξι υπο-ψηφιότητες και δύο βραβεία (μουσικής, μακιγιάζ). Όσοιδεν έχετε δει την ταινία αυτή ως τώρα, μην καθυστερείτεάλλο!

Γιάννης Μονογυιός

«Τι χρειάζομαι τα πόδια εφόσον έχω φτερά για να πετάξω;»


22

Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες βρίσκουν ενδιαφέρον στηνπρωτόγονη τέχνη, το ίδιο και στην παιδική τέχνη,καθώς αυτές μπορεί να θεωρηθούν ως πηγή της καλλι-τεχνικής δημιουργίας, απελευθερωμένης από τις συμ-βάσεις της δυτικής ακαδημαϊκής παράδοσης. Αυτό τοχαρακτηριστικό αποτέλεσε αφορμή και έδωσε το έναυ-σμα για να αναπτυχθεί ένας διάλογος ανάμεσα σ΄ ένανκαλλιτέχνη του κόσμου και στα παιδιά, στο παρόν καιστην τέχνη του μακρινού παρελθόντος.

Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας είναι οχώρος όπου ο διάλογος αυτός αναπτύχθηκε στο πλαί-σιο μιας σειράς εργαστηρίων με στόχο την επαφή καικατανόηση των παιδιών με τη σύγχρονη τέχνη. Οι καλ-λιτέχνες, των οποίων το έργο παρουσιάστηκε, αναζη-τούν και οι ίδιοι τον διάλογο αυτό παρακολουθώνταςτην εξέλιξη των εργαστηρίων, αλλά και επιδιώκονταςμια πιο άμεση σχέση με τα παιδιά, καθώς αρκετοί απόαυτούς απευθύνονται στα παιδιά μέσα από σύντομεςψηφιακές ταινίες δημιουργημένες για την περίσταση.

Στο συγκεκριμένο εργαστήριο που αφορά στο έργοτης Uli Ostermann, τα παιδιά ηλικίας 8-12 χρονών, ερ-γάστηκαν ομαδικά σε μεγάλη επιφάνεια όπου, χρησι-μοποιώντας σύμβολα και μορφές που παρατήρησαν,αναπαρέστησαν τον τοίχο ενός φανταστικού σπηλαίου.Η Uli Ostermann είναι μια δημιουργός που βρίσκει έμ-πνευση στα έργα της πρωτόγονης τέχνης, κυρίως σταεικονογραφήματα που είναι χαραγμένα σε βράχους τηςΒρετανικής Κολομβίας.

«Είναι διασκεδαστικό να χρησιμοποιώ εικονογραφή-ματα. Είναι η γοητεία που μου ασκεί η σύλληψη και ησκέψη, ότι οι άνθρωποι που έζησαν πριν τόσους αι-ώνες, ζωγράφισαν επάνω στους βράχους ή στα σπήλαιακαι πώς χρησιμοποιώ εγώ αυτά τα στοιχεία στα έργαμου. Θέλω να μεταμορφώσω σύνθετες ιδέες σε συνθέ-σεις μινιμαλιστικές. Η εποχή μας είναι αγχώδης και θο-ρυβώδης και η σύγχρονη ζωή μας παρέχει συνεχήερεθίσματα εικόνων και πληροφοριών. Ψάχνω για

«Η Τέχνη των Σπηλαίων» στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας

Τέχνη και τέχνες

της Φωτεινής Χαμιδιελή, ζωγράφου


23

απλούς και ήρεμους τρόπους να εκφράσω σκέψεις και ιδέες στοέργο μου. Πιστεύω στις θεραπευτικές ιδιότητες των χρωμάτων καιστο ότι η τέχνη ανοίγει τα όρια του ανθρώπινου μυαλού προκαλών-τας το να εξερευνήσει νέους τρόπους σκέψεις».

Συγκεκριμένα μοτίβα αναλαμβάνουν το ρόλο των συμβόλων όπωςο κύκλος με μια κουκίδα στο κέντρο συμβολίζουν την πνευματικό-τητα ή το δίχτυ το δυσδιάκριτο της κοινωνικής σχέσης και αποτε-λούν ουσιώδη στοιχεία στο έργο της Ostermann. Στο έργο «Picto»η ζωγράφος θέλει να εκφράσει την εσωτερική της φωνή και πίστηστο ένστικτο του ανθρώπου. Στη δεξιά πλευρά του έργου υπάρχειη τεράστια μαύρη πατούσα μιας αρκούδας. Η αρκούδα συμβολίζειτο προσωπικό τοτέμ της ζωγράφου. Για τους ινδιάνους το ζώο αυτόαντιπροσωπεύει έναν θεραπευτή καθώς είναι ικανό να διακρίνει ταωφέλημα από τα δηλητηριώδη φυτά. Η μορφή του συγκεκριμένουζώου μοιάζει να παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη ζωή της Ostermannκαθώς το συναντά στη καινούρια της ζωή αφού μετανάστευσε στονΚαναδά από την Ευρώπη και δηλώνει τη σχέση της με τη φύση. Ηζωγραφική των σπηλαίων ασκεί γοητεία στους σύγχρονους καλλι-τέχνες οι οποίοι, στην προσπάθειά τους να εξερευνήσουν καινούρι-ους χώρους, συχνά επιστρέφουν στο μακρινό παρελθόν,ανακαλύπτοντας κοινά στοιχεία με τη σύγχρονη τέχνη ως προς τηναντίληψη και αντιμετώπιση της φόρμας και τον αφαιρετικό χαρα-κτήρα αυτών των μορφών που αναδεικνύουν τη δύναμη της γραμ-μής και την οικονομία του χρώματος. Κατά διαφορετικές χρονικέςπεριόδους ποικίλες θεωρίες αναπτύχτηκαν για να εξηγήσουν αυτάτα σπηλαιογραφήματα. Ποια ήταν όμως η αφορμή που παρακίνησετον πρωτόγονο άνθρωπο να πάρει στα χέρια του ένα μισοκαμμένοκλαδάκι ή μια μυτερή πέτρα και να κάνει τα πρώτα του σημάδια στοτοίχωμα ενός σπηλαίου; Μήπως είχε κι εκείνος την ίδια αίσθηση μεαυτή που είχαμε κι εμείς σαν παιδιά, εκείνη την αίσθηση που έμοιαζενα παρακινείται σχεδόν από το ίδιο το σώμα και μας ωθούσε να χα-ράξουμε σχέδια με τα δάκτυλά μας επάνω στην άμμο ή στο χώμα;Κουκίδες, γραμμές ορθογώνια, αφηρημένα σχήματα σκορπισμένακαι επαναλαμβανόμενα, ήταν τα πρώτα εικαστικά ψελλίσματα τουανθρώπου στην προσπάθειά του να απεικονίσει οπτικά ερεθίσματαπου αντιλαμβανόταν στο σκοτάδι της σπηλιάς. Πρόσφατες μελέτεςκαταλήγουν στο ότι ο πρωτόγονος άνθρωπος δεν αναπαριστούσε ή

αντέγραφε τη φύση αλλά αυτό που τον παρακίνησε να σχεδιάσειήταν η ανάγκη του να αναπαράγει μορφές που είχαν δημιουργηθείστο μυαλό του λόγω των παραισθήσεων που βίωσε στο βαθύ σκο-τάδι των σπηλαίων. Όποια και να ήταν εκείνη η στιγμή, καθόρισετη δημιουργία και οι πρωτόγονοι αυτοί καλλιτέχνες παρά την πε-ριορισμένη παλέτα και τα πρωτόγονα υλικά, άφησαν σε μας κλη-ρονομιά απαράμιλλης ομορφιάς. Ο μοναχικός ζωγράφος 35.000χρόνια πριν, με τη βοήθεια μιας τρεμάμενης φλόγας δημιουργεί σχέ-δια τόσο άρτια, που κόβουν την ανάσα, καθώς είναι ζωγραφισμέναμε αυτοπεποίθηση και τεχνική, ανάλογη με αυτήν των σύγχρονωνκαλλιτεχνών. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Πικάσσο βλέποντας τιςζωγραφιές από το σπήλαιο του Lascaux είπε «Δεν έχουμε μάθει τί-ποτε». Το γεγονός ότι τα σχήματα και τα χρώματα μπορούσαν νασυλλάβουν τον κόσμο, ήταν μια αποκάλυψη που συνέβη χιλιάδεςχρόνια πριν και έχει καθορίσει τον κόσμο μας, όπου οι εικόνες κυ-ριαρχούν στη ζωή μας.

Αυτό ακριβώς είναι το σκεπτικό πίσω από τα εικαστικά εργα-στήρια που πραγματοποιούνται στη Δημόσια Κεντρική ΒιβλιοθήκηΒέροιας, καθώς ο στόχος τους είναι η καλύτερη κατανόηση της ει-κόνας και η εξοικείωση των παιδιών με ποικίλες φόρμες σύγχρονηςτέχνης. Εξίσου σημαντική είναι η επικοινωνία μεταξύ των παιδιώνόπου μαθητές γυμνασίου εργάζονται εθελοντικά και βοηθούν τα μι-κρότερα παιδιά κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων αλλά και τωνκαλλιτεχνών οι οποίοι ζουν σε διάφορα μέρη του κόσμου.

• H Uli Ostermann αποφοίτησε το 1983 από το

Πανεπιστήμιο του Muenster με Μaster στις

Εκπαιδευτικές Επιστήμες. Εκθέτει από το 1985

παρουσιάζοντας έργα σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις

στη Γερμανία, Καναδά, Ολλανδία, Ηνωμένες Πολιτείες.

• Τα εικαστικά εργαστήρια «Γνωριμία με Καλλιτέχνες του

Κόσμου» πραγματοποιούνται στη Δημόσια Κεντρική

Βιβλιοθήκη της Βέροιας, από τη ζωγράφο Φωτεινή

Χαμιδιελή.


24

Έλενα Τονικίδη [11.09.2011]Εικαστική ψυχοθεραπεία(Art Therapy)Περίληψη

Ιστορικά, η θεραπεία μέσω των εικαστικώνθεωρούμε ότι χάνεται στα βάθη των σπηλαίων,ότι ανιχνεύεται στις αγκαλιές των ειδωλίωντης γονιμότητας, καθρεφτίζεται στα Ασκλη-πιεία δωμάτια του ονείρου και της κάθαρσης,μέχρι το σύνορο του Β’ Παγκοσμίου πολέμουκαι το κατώφλι του 20ου αιώνα με τον S.Freud και την αποκαλυπτική «Ερμηνεία τωνΟνείρων». Τη φράση του τελευταίου «ταόνειρα εκφράζονται καλύτερα με εικόνες»,προσέγγιση την οποία εφήρμοσε ευρύταταστην Ευρώπη ο C.G. Jung, υιοθέτησαν οιαμερικανοί ψυχολόγοι αναλυτές το 1915 στηνΝ Υόρκη και εισήγαγαν την Art Therapy. Ανά-λογη ονομασία έδωσε ο ζωγράφος AndrianHill γύρω στο 1945 στην Αγγλία, ο οποίοςνοσηλευόμενος σε σανατόριο οργάνωσε ερ-γαστήρια ζωγραφικής διαπιστώνοντας ταευεργετικά αποτελέσματα αυτής της εμπει-ρίας.

Μετά το 1960, σε Αμερική και Αγγλία ηart-therapy αναγνωρίζεται επίσημα σαν επάγ-γελμα, γνωρίζουμε δε πως εφαρμόζεται αυτήτη στιγμή σε περισσότερες από 60 χώρες σεόλον τον κόσμο αποτελώντας επίσημα μίαμορφή ψυχοθεραπείας.

Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία art-therapyλοιπόν είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, πουγια όσους έρχονται σε επαφή μαζί της αυτόπου μαθαίνουν και κατανοούν είναι η διαδι-κασία που παράγει τέχνη και η θεραπευτικήιδιότητα της. Οι θεραπευτικές ιδιότητες τηςτέχνης ανακουφίζουν και ταυτόχρονα η ενα-σχόληση με τη δημιουργική διαδικασία απο-σπά την προσοχή από σκέψεις και προβλη-ματισμούς που βασανίζουν το μυαλό. Η Ει-καστική Ψυχοθεραπεία βοηθά παράλληλαστην αναγνώριση, καταπολέμηση και κάποιεςφορές στην εξάλειψη των πηγών του άγχουςστην καθημερινότητα.

Η ανάλυση των θεμάτων γίνεται πολυε-πίπεδα με έμφαση τόσο στη θεωρία όσο καιστην πράξη. Μέσα από την κατανόηση τηςαποδοχής, της διαφορετικότητας και της μο-ναδικότητας του ατόμου, διευρύνονται οιεπικοινωνιακές δεξιότητες, η ολόπλευρη ανά-πτυξη του εαυτού και η επαφή με το δημι-ουργικό τους εαυτό. Οι συμμετέχοντες διευ-ρύνουν το γνωστικό και συναισθηματικό τουςεπίπεδο, ανακαλύπτουν νέους τρόπους θεώ-ρησης των θεμάτων που τους απασχολούν,αναπτύσσουν νέες στρατηγικές επίλυσηςπροβλημάτων και εκφράζονται δημιουργικάκαι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα από

τον ανοιχτό διάλογο της ψυχολογικής θεωρίαςαλλά και της τέχνης. Ο άνθρωπος προσπαθείνα εξισορροπήσει τις ψυχικές του συγκρούσειςπου παράγουν ενοχή και άγχος, χρησιμοποι-ώντας τη δημιουργική του ικανότητα και,έτσι, τα στοιχεία της ταυτότητας του, ως έναβαθμό, καθορίζονται από τις προσπάθειεςτου να συμβιβάσει αυτές τις αντικρουόμενεςτάσεις.

Αυτή η εσωτερική αναγκαιότητα είναι οπυρήνας της δημιουργίας και, συνεπώς, κάθεψυχική διεργασία μπορεί να εκφραστεί καινα αποτυπωθεί μέσα από το εικαστικό απο-τέλεσμα. Το έργο γίνεται φίλτρο, οθόνη, δο-χείο και, έτσι, η δημιουργικότητα του αν-θρώπου και η ανάπτυξη της γίνεται έναςπολύ σημαντικός θεραπευτικός παράγοντας.

Ένας πρώτος συµβολισµός είναι οι ίδιεςοι νοητικές ή ψυχικές αναπαραστάσεις πουγίνονται έργο/εικόνα. Μέσω της εικαστικήςθεραπείας, το άτοµο µπορεί ακόµη και ναφτιάχνει τα σύµβολά του, εφόσον το εικαστικόπροϊόν είναι ένα πρώτο σύµβολο. Έτσι δίνεταιη δυνατότητα στον άνθρωπο να μορφοποιήσειτους φόβους του, να χάσουν αυτοί πλέοντην ασάφεια τους, να αποκτήσουν συγκε-κριμένη μορφή και να τους αντιμετωπίσεικαλύτερα. Η τέχνη απεικονίζει το πώς η ει-καστική έκφραση λειτουργεί καθαρτικά καισαν ένα µέσο επικοινωνίας και επεξεργασίαςσυναισθηµάτων.

Η Art Therapy είναι σχετικά νέος κλάδος καιδεν τον γνωρίζουν πολλοί. Μπορεί όμως καινα τον έχουν ακουστά αλλά να μην ξέρουνακριβώς τι είναι ή να νομίζουν ότι είναι κάτιάλλο. Επειδή διαφορετικοί Εικαστικοί Θερα-πευτές έχουν ως βάση διαφορετικές σπουδές,με το τρόπο που εξηγούν τι είναι art therapyμπορεί να τροφοδοτούν το μπέρδεμα.

Έλενα Τονικίδη, ψυχολόγος, εικαστικός[email protected]

Κωνσταντίνος Παλιάν [14.11.2011]Η Αρχαία Ελληνική ζωγραφική και η Τετραχρωμία του Πολύγνωτου

Τη συναρπαστική πορεία της Αρχαίας Ελλη-νικής Ζωγραφικής, τόσο πολυσήμαντη όσοκαι άγνωστη, παρουσίασε ο ζωγράφος-αρ-χιτέκτονας Κωνσταντίνος Παλιάν, στη δεύτερησυνάντηση του Νοεμβρίου 2011.

Είναι γεγονός ότι η Αρχαία Ελληνική ζω-γραφική, που ολοκληρώνει τις κατακτήσειςτης στους Ελληνιστικούς Χρόνους, συνεχίζειτον εντυπωσιακό της δρόμο μέχρι τη μετα-μόρφωσή της σε αυτό που ονομάζουμε Βυ-ζαντινή Τέχνη.Η επαναστατικότητά της έγ-

ΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣΔΕΥΤΕΡΑΣ

Η Δευτέρα καθιερώθηκεως ημέρα παρουσίασης

διαφόρων θεμάτωνγύρω από την τέχνη,

στην αίθουσα τουσυλλόγου (Φλέμινγκ 10,

Θεσσαλονίκη). Ήδησυνάδελφοι και μη

έκαναν το πρώτο βήμακαι έτσι είχαμε την

ευκαιρία να ακούσουμεκαι να δούμε απόψεις

και ενδιαφέροντεςπροβληματισμούς.

Μεταφέρουμε εδώ λίγηαπό τη γεύση που μας

άφησαν

Τα καθ’ημάςΈρ

γα τη

ς Χρύ

σας Σ

ταύρ

εβα


25

κειται στην καθιέρωση τεσσάρων βασικώναρχών που αφορούν το σχέδιο, το χρώμα,τη σύνθεση και την εικαστική αντίληψη.Γύρω στο 450 π.Χ., ο Πολύγνωτος από τηΘάσο καθιερώνει την τετραχρωμία, μια λιτήπαλέτα από τέσσερα μόνο χρώματα (άσπρο,μαύρο, κεραμιδί, ώχρα) και τους συνδυα-σμούς τους. Η ανακάλυψη της προοπτικήςαπό τον Αγάθαρχο σε συνδυασμό με τηχρήση της φωτοσκίασης από τον Απολλό-δωρο - γύρω στο 400 π.Χ. - προσδίδει στηνΑρχαία Ελληνική ζωγραφική νατουραλιστικόχαρακτήρα. Δύο ακόμα βασικές αρχές απο-κρυσταλλώνουν το ύφος και την εικαστικήτης αντίληψη. Είναι, αφ’ ενός, ο ανθρωπο-κεντρικός χαρακτήρας των συνθέσεων και,αφ’ ετέρου, η έντονη αφηγηματική διάθεσησε συνδυασμό με τη ρηχή προοπτική πουδίνει την εντύπωση θεατρικής σκηνής.

Ό,τι έχει σημασία να τονίσουμε είναι τογεγονός ότι οι κατακτήσεις της Αρχαίας Ελ-ληνικής ζωγραφικής αποτελούν γόνιμη πηγήέμπνευσης κατά εποχές, χωρίς να έχουνακόμα εξαντληθεί.

Σύγχρονα κινήματα, όπως των Κον-στρουκτιβιστών, και Έλληνες ζωγράφοι –κυρίως η γενιά του ’30 – άντλησαν στοιχείακαι έμπνευση εφαρμόζοντας γόνιμους εικα-στικούς πειραματισμούς.

Μετά το πέρας της διάλεξης ακολούθησεμια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση πουολοκλήρωσε τη βραδιά.

Ευφροσύνη Βυζοβίτου [21.11.2011]Bollywood και παραδοσιακοί ινδικοί χοροί

Συνοπτική, αλλά άκρως κατατοπιστική, ηπαρουσίαση του μέλους Ευφροσύνης Βυζο-βίτου κάλυψε ένα ευρύ φάσμα όσον αφοράτη μουσική και τους χορούς της Ινδίας.

Δόθηκε σύντομο ιστορικό του κινηματο-γραφικού είδους Bollywood με στοιχεία καιεικόνες από τον τόμο των εκδόσεων Τaschenκαι έγινε η σύνδεση του με παραδοσιακούςχορούς όπως Μπαρατανάτυαμ, Κατάκ κλπ.Έγινε παρουσίαση των mudras δηλαδή κι-νήσεων των χεριών που χρησιμοποιούνταικαι στα δύο είδη, όπως και varanasas,δηλαδή εκφράσεων του προσώπου για έκ-φραση διαφορετικών συναισθημάτων. Μοι-ράστηκε αντίστοιχο έντυπο υλικό και οι πα-ρόντες είδαν video από διάφορους χορούς.Επίσης έγινε μνεία σε μεγάλα Art Studiosόπου παράγονταν μεγάλα ταμπλώ, ζωγρα-φικά αριστουργήματα για τις προσόψειςτων σινεμά, κάτι αντίστοιχο με τον δικό μαςπαλιό ελληνικό κινηματογράφο.

Ήταν μια βραδιά γεμάτη μουσική, χορόκαι κυρίως χρώματα από τη μακρινή, αλλάπάντα κοντά στην καρδιά των Ελλήνωνχώρα της Ινδίας.

Χρύσα Σταύρεβα [05.12.2011]Όταν ένα λάθος μπορεί να αναμοχλεύσει τη δημιουργία

Αφού εντόπισα και παραδέχτηκα το λάθοςμου, ξεπερνώντας το φόβο της αποτυχίας,αποφάσισα να μοιραστώ τα βιώματά μου μεσυναδέλφους για έναν πολύ σημαντικό λόγο.Συνειδητοποίησα ότι ένα λάθος, τυχαίο ήμη, είναι ικανό να λειτουργήσει απελευθε-ρωτικά και να αναμοχλεύσει τη δημιουργία,«ξεκλειδώνοντας» την αντίληψη του καλλι-τέχνη ως προς τη σύνθεση μιας εικόνας, δί-νοντάς του ανορθόδοξους τρόπους και λύσειςτου αισθητικού του προβλήματος. Η ανάγκηεπαναδιαπραγμάτευσης μας οδηγεί να δούμετην αδυναμία μας από άλλη οπτική γωνία.

Ερευνώντας την αλήθεια για την αέναηπάλη ανάμεσα στην ομορφιά και την ασχήμιακαι παίζοντας με το φως και τη σκιά, τηντάξη και την αταξία, ωθήθηκα στο συμπέ-ρασμα ότι κάθε πρόβλημα έχει τουλάχιστονδύο λύσεις, αρκεί να το δούμε με διαφορετικήματιά.

Εν κατακλείδι, πιστεύω ότι όταν η αδυ-ναμία μετατρέπεται σε δημιουργία και επι-κοινωνία, τότε μπορεί να γίνει προτέρημα.

Ιωάννα Ασσάνη [12.12.2011]Η ΠΟΙΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣΠοίηση και εικαστικές τέχνες

Πως θα ήταν η Ποίηση χωρίς το εικαστικό τηςστοιχείο. Εκεί όπου πλέκουν οι λέξεις με τιςπεριγραφές και τους συνειρμούς για ν’ απλώ-σουν στο νου την εικόνα του ποιητή.

Πως θα ήταν οι Εικαστικές Τέχνες δίχωςτην εξεικόνιση της ποιητικότητας τους με ταστοιχεία που τις συνθέτουν κι απογειώνουνστο πνευματικό επίπεδο την μορφή.

Θα ήταν σαφώς ανεπαρκείς.

Αυτή η αλληλοδιείσδυση και το κάρπισματης μιας τέχνης μέσα στην άλλη, είναι τοστοιχείο που ανυψώνει τις δύο καλλιτεχνικέςεκφράσεις, ακόμα κι όταν αυτές δρουν αυ-τόνομα. Όμορες και βαθιά συνδεδεμένεςστη δομή, με γεφυρώματα που πολλοί σπου-δαίοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν, για ναεπιτύχουν μια καθολική οπτική στην έκφρασήτους. Ο ποιητής πλέκει εικόνες με λέξεις,αφήνοντας ελεύθερο το νου να περιδιαβαίνειστον ενδιάμεσο κόσμο των συναισθημάτων.Ο εικαστικός με τη γλώσσα της εικόνας δη-μιουργεί μια ευρυδιάβατη ανάγνωση πουθα φέρει κοντά στο κοινό αυτό που ουσια-στικά θέλει να πει. Συχνά αυτοί οι δύο, εκτου παραλλήλου κόσμοι συμπίπτουν υπόγεια

για να δημιουργήσουν ένα νέο σύνολο. Ηεικόνα κι ο ποιητικός λόγος βρίσκονταιαπλωμένα σ’ όλα τα πεδία της έκφρασηςτης ζωής , ακολουθώντας πιστά τα ρεύματατων εποχών.

Στα ‘’happenings’’ και στις ‘’performan-ces’’ ο ‘’λόγος’’ εκφράζεται με θεατρικότητακαι το αποτέλεσμα τους μετατρέπεται σεκαθαρή ποιητική γραφή με εικόνες και ου-σία!

Ο Beuys, η Abramovic, o Viola μετέφερανστις δράσεις τους τον ποιητικό λόγο δημι-ουργώντας μία γέφυρα μεταξύ εικόνας,ιδέας και πράξης. “Η Ποιητικότητα δεν βρί-σκεται στην ωραιοπαθή οπτική της ζωήςαλλά στην μεταφορά της βαθύτερης τηςσκέψης με προσωπικούς κωδικούς γραφήςπου κινούνται στο κοσμικό βεληνεκές εξίσουατομικούς, παράπλευρους κωδικούς ανά-γνωσης’’ / Από το Άγραφο Βιβλίο, Ιας 12.

Θάνος Καρώνης [19.12. 2011] ΟΤΑΝ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΚΒΑΛΕΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗΑφορμές συζήτησης για τις πράξεις τηςτέχνης σε δύσκολους καιρούς

Μια συζήτηση που έγινε με άξονα αναφοράςτην τέχνη στη Γερμανία του μεσοπολέμου,μετά την ήττα και μέχρι την άνοδο του ναζι-σμού. Μια διαδρομή στο γερμανικό εξπρε-σιονισμό στη ζωγραφική (Otto Dix, MaxBeckman, Georg Grosz, Rudolf Schlichter)αλλά και στον κινηματογράφο (Μετρόπολις,Το εργαστήρι του Δρ Καλλιγκάρι, Νοσφε-ράτου). Συζητήθηκε ακόμη η αναιμική απόκοινωνική άποψη ελληνική ζωγραφική τηςίδιας περιόδου παρόλες τις έντονες κοινω-νικές αναταράξεις (μικρασιατική καταστροφή,πρόσφυγες) με την αφοσίωση της στη φύση(Μαλέας, Αστεριάδης, Βασιλείου, Γαλάνης),τη θρησκευτικότητα (Κόντογλου, Παπαλου-κάς), την «ελληνικότητα» και τις προσπάθειεςνα ακολουθήσει το μοντέρνο (Μόραλης,Τσαρούχης, Μπουζιάνης, Χατζηκυριάκος Γκί-κας, Εγγονόπουλος).

Τέθηκαν βέβαια οι αναλογίες με το σή-μερα και οι προβληματισμοί για τις απαντή-σεις και τη στάση των καλλιτεχνών.

Georg Grosz,

Γκρι ημέρες,

1921


26

ανα-γνώσεις

Γιάννης Βούρος«Στο περιθώριο»Εκδόσεις IANOS, 2011ISBN: 978-960-6882-57-9Σελ. 88Τιμή: 5,00 €

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις IANOS στη σει-ρά “μικρός ΙΑΝΟS” το βιβλίο του Γιάννη Βού-ρου με τίτλο «Στο περιθώριο».

Ο αμφίσημος τίτλος της συλλογής κειμένωντου Γιάννη Βούρου «Στο περιθώριο», είναι απότην πρώτη κιόλας στιγμή, δηλωτικός της παι-γνιώδους διάθεσης του συγγραφέα. Κείμεναγραμμένα στο περιθώριο της εικαστικής τουδραστηριότητας, με την οποία είναι περισσότερογνωστός, αλλά και κείμενα που έρχονται ναπλαισιώσουν και να συμπληρώσουν το ζωγρα-φικό του έργο, τόσο εικαστικά όσο και εννοι-ολογικά. Τα κείμενά του σύντομα. Άλλα μεποιητική διάθεση και άλλα σε ύφος πρόζας.Τα περισσότερα αποτελούν κατάθεση ψυχήςκαι καταγραφή «προσωπικών δεδομένων». Ησκόπιμη διαδοχή ετερόκλητων, φαινομενικά,κειμένων, δίνει ρυθμό και κρατά τον αναγνώστησε εγρήγορση. Το χιούμορ, ο τρυφερός σαρ-κασμός (ενίοτε αυτοσαρκασμός), το ξάφνιασματου τέλους, η κριτική ματιά στο κοινωνικό γί-γνεσθαι είναι τα στοιχεία που τον χαρακτηρί-ζουν. Δεν είναι τυχαίο, που ο Γ. Β. επέλεξε τηνσειρά «μικρός ΙΑΝΟΣ» για την έκδοση του βι-βλίου του. Είναι ένα βιβλίο, αναφορά, «στηνομορφιά του μικρού και του λίγου», αλλά καιύμνος στα φαινομενικά ασήμαντα και απαξιω-μένα, αλλά τελικά τόσο σημαντικά της ζωήςμας.

Ο Γιάννης Βούρος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκητο 1953. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Αριστο-τέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Πολεο-δομία στο London School of Economics. Από το1980 ασχολείται συστηματικά με τη ζωγραφική.Με την ιδιότητα του ζωγράφου έχει πραγματο-ποιήσει 12 ατομικές εκθέσεις, συμμετείχε σεπερισσότερες από 130 ομαδικές και έχει βρα-βευθεί στο διεθνή διαγωνισμό «Art and Poverty»,Ankara, 2005. Κείμενά του έχουν δημοσιευθείαπό το 1992 μέχρι σήμερα στην πνευματικήεπιθεώρηση Κοζάνης «Παρέμβαση», στο πε-ριοδικό «Τζαζ & Jazz» και στο dreaming-in-the-mist.blogspot.com.

email: [email protected]

Ένα μεγάλο κενό στην βιβλιογραφία τηςβιοποικιλότητας των μαλακίων της Ελλά-δας καλύπτεται τώρα με το υπό εκτύπωσηβιβλίο “Τα Κοχύλια της Ελλάδας” τουΘανάση Μανούση. Αυτή η δίγλωσση –στην Αγγλική και στην Ελληνική – με 380σελίδες, σκληρό εξώφυλλο, έγχρωμη καιυψηλής ποιότητας έκδοση παρέχει στοναπλό φυσιολάτρη και στον ειδικό επιστή-μονα μια πανοραμική εικόνα για τα περί-που 1200 είδη των Ελληνικών θαλασσώνμέσα από 1800 ψηφιακές εικόνες και 180ψηφιακά σχέδια.

Θα κυκλοφορήσει σύντομα σε τιμήχαμηλή από τον Εκδοτικό Οίκο Αφων Κυ-ριακίδη.

Βιβλία για την τέχνη: γνώση για τονεικαστικό ή τον εραστή της τέχνης. Πηγή

έμπνευσης, πληροφόρησης και πολλέςφορές έργα τέχνης από μόνα τους.Σε κάθε τεύχος του «Τέχνης Ίχνη»

παρουσιάζουμε βιβλία που ξεχωρίσαμεείτε από παλαιότερες είτε από

καινούργιες εκδόσεις. Η επιλογή γίνεταιμε προσωπικά κριτήρια.

Επιλέγει, γράφει, παρουσιάζει η Σούλη Μπούσιου,

ζωγράφος, μεταφράστρια[email protected]


27

Άρις ΓεωργίουΒΑΘΜΗΔΟΝUniversity Studio PressΘεσσαλονίκη 2011ISBN: 978-960-12-2002-4Σελ. 104Τιμή: 14 €

«Οι άνθρωποι είναι τα μόνα πλάσματα πουφτιάχνουν σκαλοπάτια ― δηλαδή μια σειράβαθμίδων χάρη στην οποία σκαρφαλώνεικανείς ως το ύψος του και ακόμηπερισσότερο. Άγνωστο παραμένει αν ταπρώτα σκαλοπάτια οδήγησαν σε κάποιασπηλιά ή σ’ ένα είδος ανυψωμένουκαταφυγίου. Η εφεύρεσή τους όμως, καθώςκαι η ίδια η ιδέα της “σκάλας”, πρέπει ναέγινε πολύ νωρίς, αφού στα παλαιότεραμεγαλοπρεπή μνημεία ή οικοδομήματα πουγνωρίζουμε ―που δεν ήταν κάτι περισσότεροαπό μορφοποιημένους όγκους πηλού καιπέτρας― η σκάλα κατείχε ήδη περίοπτηθέση».

Οι πρώτες φράσεις από το κείμενο τουJohn Harvey στο βιβλίο Βαθμηδόνπροϊδεάζουν ήδη για ένα έργο που φαίνεταινα απασχολεί τον Αρι Γεωργίου εδώ καισαράντα χρόνια. Ο ίδιος σημειώνεισυμπληρωματικά πως «ανάμεσα στασυστατικά που συνθέτουν την πρώτη τουφωτογραφία είναι προφανές πως ο άνθρωποςπου διασχίζει το σταυροδρόμι της Ερμού μετην Καρόλου Ντηλ φορτωμένος με μια σκάλαπαίζει καθοριστικό ρόλο και υπήρξε κατάπάσα πιθανότητα η αιτία που έστρεψε τηRetinette στη σκηνή που εκτυλίσσονταν πέντεορόφους χαμηλότερα. Ότι, αν δενκουβαλούσε μια σκάλα που με την έντονηγεωμετρία της αποτυπώνεται διπλά μαζί με τησκιά της στην άσφαλτο, το πιθανότερο είναινα είχε περάσει απαρατήρητος».

ΠΑΟΥΛ ΚΛΕΕ, Η Εικαστική σκέψη. Τα μαθήματα στη σχολή Μπάουχάουζ

ΠΑΟΥΛ ΚΛΕΕEΚΔΟΣΕΙΣ Μέλισσα, 1989

Tο έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στηχώρα μας και περιλαμβάνει το σύνολο τουθεωρητικού και διδακτικού έργου του ΠάουλΚλέε, που αποτελείται από διαλέξεις, δοκίμιακαι κυρίως από μαθήματα που παρέδωσεστην περίφημη σχολή Mπάουχαουζ της Bαϊ-μάρης και του Nτεσσάου από το 1920 έως το1930.

Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει χρωματική θε-ωρία, θεωρία του τόνου (χρωματικού καιφωτοσκιαστικού), θεωρία της σύνθεσης καιτου σχεδίου καθώς και ασκήσεις.

Νεοκλασικισμός και ρομαντισμός -Αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική, σχέδιο:1750-1848ISBN 978-3-8331-4961-0 Συλλογικό έργο, 2008 EΚΔΟΣΕΙΣ Ελευθερουδάκης Συγγραφείς: Peter Putz, Ute Engel, BarbaraBorngasser, Georg Peter Karn, EhrenfriedKluckert, Peter Plassmeyer, Hildegard Rupeks -Wolter, Uwe Geese, Alexander Rauch, AngelaResemannΕπιμέλεια: Rolf TomanΜετάφραση: Μαίρη Σιτμάκη

Πρόκειται για έναν πλούσια εικονογραφημένο τόμομε σκοπό να παρουσιάσει στον αναγνώστη μια ανα-λυτική θεώρηση του πλούτου και της ποικιλομορ-φίας της αρχιτεκτονικής και των καλών τεχνώνκατά την περίοδο 1750-1848.

Ενώ ο Νεοκλασικισμός αναφέρεται ξεκάθαρα στηναντανάκλαση των αρχών της τέχνης και της αρχι-τεκτονικής της κλασικής Αρχαιότητας, ο όρος Ρο-μαντισμός περιλαμβάνει ένα πολύ ευρύτερο νόημακαι ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διανοητικήάποψη του καλλιτέχνη.

Ο Νεοκλασικισμός και ο Ρομαντισμός δεν θαπρέπει να θεωρούνται δύο αντιθετικοί πόλοι, αλλάδύο “διαφορετικές προσεγγίσεις για τη διαλεύ-κανση του ίδιου ιστορικού ζητήματος που προηγεί-ται της ανάδυσης του Μοντερνισμού”.

Οι ζωηρές εξειδικευμένες εικονογραφήσειςπου περιέχονται σε αυτό το εμπεριστατωμένο έργοπαρέχουν στον αναγνώστη καλύτερη κατανόησητων πολλών διαστάσεων αυτής της συναρπαστικήςεποχής.


28

Ο Γιώργος Αγγελίδης εξέθεσε τονΙούνιο 2011 στον Πολυχώρο ΜΙ-ΚΡΟΠΟΛΙΣ στη Θεσσαλονίκη. Ταεγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις2/6.

Στην έκθεση με τίτλο “Ελεύ-θεροι Χώροι” που πραγματοποι-ήθηκε στο Στρατόπεδο Κόδρα στις27-28-29 Μαίου 2011, συμμετείχαντα μέλη του ΣΚΕΤΒΕ, Κ. Παλιάν,Ν. Μπλιάτκας και Θ. Σκαρλάτου.

Η εικαστικός Μαρία Κομπα-τσιάρη συμμετείχε για πολλοστήφορά ως καλεσμένη της διοργά-νωσης στη Διεθνή έκθεση ανταλ-λαγής Τέχνης του 2011 στο Μου-σείο HYOGO της πόλης Κόμπε τηςΙαπωνίας.

Πραγματοποιήθηκε έκθεση έρ-γων των Εργαστηρίων Εικαστικώνκαι Εφαρμοσμένων Τεχνών, στοΕικαστικό Κέντρο «Ήλιος», την Τε-τάρτη 25 Μαίου 2011. Συμμετείχανμε έργα τους τα μέλη του ΣΚΕΤΒΕ,Γεωργία Γρηγοριάδου, ΓιάννηςΜονογυιός, Έφη Πουράνη και Νι-κόλας Σφήκας.

Το κέντρο τεχνών της Biblio-theca Alexandrina διοργάνωσε καιφιλοξένησε τον Δεύτερο Γύρο τηςΔιεθνούς Μπιενάλε για Μικρά Χα-ρακτικά, από τις 12 ως τις 31Μαΐου 2011. Στην Μπιενάλε συμ-μετείχαν με έργα τους τα μέλητου ΣΚΕΤΒΕ, Γεωργία Γρηγοριά-δου και Γιάννης Μονογυιός.

Την Τρίτη 24 Μαΐου 2011, εγ-καινιάστηκε στην αίθουσα τέχνης«Καπλανών 5» μια ενδιαφέρουσαθεματική έκθεση, με τίτλο “Aeph-oria”, σε συνεργασία με τη γκαλερίArtis Causa στην Θεσσαλονίκη.Συμμετείχαν σ’ αυτή οκτώ καλλι-τέχνες, μεταξύ των οποίων δύοΓερμανοί και ένας Ολλανδός, οι:Ingo Dünnebier, Άρις Γεωργίου,Γιώργος Τσακίρης, Γιώργος Πο-λίτης, Mανόλης Γιανναδάκης,Αλεξάνδρα Μαράτη, Ruud Mat-thes και Bernhard Quade.

Ο Κώστας Παγωμένος, γλύ-πτης και μέλος του ΣΚΕΤΒΕ, συμ-μετείχε σε ομαδική έκθεση του Δι-κτύου Εικαστικών Καλλιτεχνώνστην Κρήτη. Η έκθεση πραγματο-ποιήθηκε στη Βασιλική Αγίου Μάρ-κου στο Ηράκλειο (23/5 - 10/6).

Η Αφροδίτη Καραμανλή καιμαθητές της βραβεύτηκαν από τοΡωσικό Κέντρο. Την απονομή τωνβραβείων έκανε ο κοσμοναύτηςΘεόδωρος Γιουρτσίχιν.

Την Πέμπτη 12 Μαίου πραγ-ματοποιήθηκε στο Δίπολο έκθεσημε τίτλο «Αρχιτεκτονικά, βιομη-χανικά κτίσματα και μνημεία τηςΘεσσαλονίκης». Στην έκθεση συμ-

μετείχαν οι Γ. Αδαμαντίδης, Α.Βλαχοπούλου, Σ. Ζαχαριάδης, Φ.Ζογλοπίτης, Ν. Θωμαίδη, Β. Ιωαν-νίδης, Κ. Κουτρουμπής, Γ. Μαβί-δης, Φ. Μάνος, Ντ. Παπασπύρου,Γ. Τσατσάγιας.

Θαλασσοδρόμιο: Το θαλασσινότοπίο στην ελληνική ζωγραφικήείναι το θέμα της κοινής έκθεσηςπου παρουσιάστηκε στην γκαλερίΕΙΡΜΟΣ και στην αίθουσα τέχνηςΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ από 14 Μαΐου έωςτις 25 Ιουνίου 2011. Στην έκθεσηπαρουσιάζστηκαν έργα των Τσα-ρούχη, Βασιλείου, Τσόκλη, Σπε-ράντζα, Φασιανού, Χάρου, Πα-τρικαλάκι, Κούκου, Κεχαγιόγλου,Στεφάνου, Τέτση, Ρέγκου, Πα-πασπύρου, Βούρου και άλλων.

Το Σάββατο 7 Μαΐου 2011,στην αίθουσα Πολιτιστικών Εκδη-λώσεων του Βαφοπούλειου Πνευ-ματικού Κέντρου, πραγματοποι-ήθηκε Ημερίδα με θέμα «Είναι ΑυτόΤέχνη(;)», με ομιλητές τους: ΤζίμηΕυθυμίου – Εικαστικό, ΧρήστοΚαλό – Εικαστικό, Βαγγέλη Λιάππη– Νομικό, Θανάση Μουτσόπουλο– Θεωρητικό, Στεφανίδη Μάνο -Ιστορικό Τέχνης, Τανταλίδη Κλειώ– Εικαστικό και Τσακίρη Γιώργο,Καθηγητή Σχολής Καλών ΤεχνώνΑ.Π.Θ., καθώς και στην αίθουσαΑ΄ Εικαστικών Εκδηλώσεων, έγι-ναν τα εγκαίνια της έκθεσης «ΕίναιΑυτό Τέχνη(;)», από τον πολιτι-στικό φορέα Ορίζοντας Γεγονότων.Στην έκθεση συμμετείχαν τα μέλητου ΣΚΕΤΒΕ: Ασσάνη Ιωάννα, Παπ-πούς Δημήτρης, ΠολυχρονάτουΕλένη, Τσακίρης Γιώργος.

Ωκτό. Μια έκθεση στους κοι-τώνες του πρώην στρατοπέδουΚόδρα στην Καλαμαριά. Φοιτητέςκι απόφοιτοι της σχολής ΚαλώνΤεχνών Θεσσαλονίκης έδωσαν μιαφρέσκια εικαστική πρόταση απότο Σάββατο 7 Μαΐου έως την Κυ-ριακή 22 Μαΐου. Στην έκθεση συμ-μετείχε από τον ΣΚΕΤΒΕ ο Θοδω-ρής Λάλος.

Το μέλος του ΣΚΕΤΒΕ, ΓιάννηςΜονογυιός, συμμετείχε με έργατου σε διεθνή έκθεση μικρών χα-ρακτικών. Η έκθεση έλαβε χώραστην γκαλερί Lessedra στη Σόφιατης Βουλγαρίας από τις 8 Ιουνίουως και τις 28 Αυγούστου.

Τρίτη 21/6/2011, το Φεστιβάλτης Μονής Λαζαριστών εγκαινίασεέκθεση με ζωγραφικά έργα τωνσπουδαστών του Εργαστηρίου τουΔήμου Παύλου Μελά και με χαρα-κτικά των σπουδαστών του ΔήμουΝεάπολης-Συκεών και την έκθεσητρισδιάστατων φωτογραφιών τουδημοσιογράφου Κώστα Κρικέλη με

τίτλο: Τα “Ελγίνεια” επιστρέφουν.Στην έκθεση συμμετείχαν με χα-ρακτικά τους τα μέλη του ΣΚΕΤΒΕ:Γεωργία Γρηγοριάδου, ΓιάννηςΜονογυιός, Έφη Πουράνη, Νικό-λας Σφήκας, Γιώργος Τουλκερί-δης.

Έκθεση χαρακτικής και εικα-στικών τυπωμάτων, των καλλιτε-χνών Irene Weiss και Κώστα Σπα-νόπουλου, πραγματοποιήθηκε στοΚέντρο Χαρακτικής Ήλιος του δή-μου Νεάπολης Συκεών από τηνΤρίτη 14 ως την Παρασκευή 24Ιουνίου 2011.

Στο πρώτο Συμπόσιο Γλυπτικήςσε Μάρμαρο που διοργάνωσε ηΦ.Α.Α.Θ. συμμετείχαν από τονΣΚΕΤΒΕ οι Γ. Ηλιόπουλος, Θ. Κα-ρώνης και Οδ. Τοσουνίδης. Επίσηςσυμμετείχαν οι Γ. Κεσίδης και Γ.Χρυσοστομίδης. Διάρκεια Συμπο-σίου: 2 - 22 Ιουνίου 2011.

Ο Δήμος Δίου - ΑνατολικούΟλύμπου πραγματοποίησε ατομικήέκθεση ζωγραφικής του μέλουςτου ΣΚΕΤΒΕ, Σούλης Μπούσιου,στο Πολιτιστικό Κέντρο του Λιτο-χώρου με τίτλο «Απρόοπτα Κόκ-κινα» από τις 9 έως τις 21 Αυγού-στου 2011.

Διεθνής Έκθεση Γλυπτικής &Εγκαταστάσεων OPEN 14 –2011ΛΙΝΤΟ. Παράλληλη εκδήλωση της54ης Μπιενάλε της Βενετίας και τουΦεστιβάλ Κινηματογράφου(mostra). Στη φετινή διοργάνωσηέλαβε μέρος η Μαρία Κομπατσιά-ρη. Το έργο της με τίτλο”illusorycubes” επιμελήθηκε η ιστορικόςτέχνης-επιμελήτρια Μαρία Κενα-νίδου.

Διεθνές συμπόσιο με τίτλο “Ηγλυπτική και η χαρακτική συναν-τούν τον Όμηρο στα Μεστά” πραγ-ματοποιήθηκε από τις 23 Ιουλίουμέχρι και τις 20 Αυγούστου στοΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ ΜΕΣΤΩΝΧΙΟΥ. Εκτός του Θάνου Καρώνη,μέλους του ΣΚΕΤΒΕ, που συμμε-τείχε στο Συμπόσιο, συμμετείχανακόμη 3 γλύπτες, από τον Ισημε-ρινό, την Ιταλία και τη Γερμανία,οι οποίοι εργάστηκαν για 15 ημέρεςδημιουργώντας έργα σχετικά μετον Όμηρο.

Η εικαστικός Μαρία Κομπα-τσιάρη βραβεύτηκε για τη δουλειάτης στην έκθεση «InternationalArt Exchange Exhibition Kobe 2011»που πραγματοποιήθηκε στην Ια-πωνία (22 - 26 Ιουνίου).

Το μέλος του ΣΚΕΤΒΕ, ΓιάννηςΜονογυιός, συμμετείχε με χαρα-κτικά του σε 2 διεθνείς εκθέσεις,στα πλαίσια του 31st Mini PrintInternational of Cadaques για την

περίοδο του καλοκαιριού (ακο-λούθησαν και άλλες εκθέσεις τοΦθινόπωρο). Συγκεκριμένα: 25Ιουνίου ως 30 Σεπτεμβρίου, έκθεσηστην Taller Galeria Fort (Cadaques,Spain) και 26 Ιουλίου ως 4 Σε-πτεμβρίου έκθεση στο WingfieldBarns (Suffolk, UK).

Έκθεση ζωγραφικής του Θο-δωρή Λάλου με τίτλο “Ut PicturaPoesis” εγκαινιάστηκε την Τρίτη 4Οκτωβρίου στη γκαλερί “Ρωμανού7”.

Ο Οδυσσέας Τοσουνίδης τι-μήθηκε με το Πρώτο Βραβείο στοΣυμπόσιο Γλυπτικής του Καζαχ-στάν.

Έργα της Αφροδίτης Καρα-μανλή περιλαμβάνονται στο βιβλίοSmart Art in Greece, των εκδόσεωνELIA. Στο ίδιο βιβλίο παρουσιά-ζονται Μουσεία και Πινακοθήκεςτης Ελλάδας.

Η Ένωση Μουσείων ζωγραφι-κής και γλυπτικής που ιδρύθηκετο 1980 στην Κωνσταντινούπολη,διοργάνωσε την IV Διεθνή ΈκθεσηΕκτύπωσης στις 4-12 Οκτωβρίου2011,στο Tophane-i AmireστηνΚωνσταντινουπολη. Η Μαρία Κομ-πατσιάρη και ο Γιάννης Μονογυιόςείναι δυο καλλιτέχνες που επιλέ-χτηκαν να συμμετέχουν με έργατους.

Το Σάββατο 1 Οκτωβρίου2011, ο χώρος τέχνης «Ορφέως20»στην Ξάνθη εγκαινίασε έκθεση έρ-γων των Μανόλη Γιανναδάκη (χα-ράκτη-ζωγράφου), Νίκου Τερζή(ζωγράφου-χαράκτη), ΓιώργουΤσακίρη (ζωγράφου-γλύπτη).

Την Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου2011, η Vlassis Art Gallery εγκαι-νίασε στη Θεσσαλονίκη την έκθεσηχαρακτικής με τίτλο “IN SITU ”MONOPRINTS της Κριστιάνας Ηλιο-πούλου-Hopirtean.

Τα εγκαίνια της ατομικής έκ-θεσης του Νικόλα Κούτουλα πραγ-ματοποιήθηκαν το βράδυ του Σαβ-βάτου 17/9 στο Βαφοπούλειο Πνευ-ματικό Κέντρο.

Ομαδική έκθεση ζωγραφικήςμε θέμα «Σκηνές με ανθρώπουςστην παραλία Θεσσαλονίκης», εγ-καινιάστηκε την Πέμπτη 15 Σε-πτεμβρίου 2011 στον εκθεσιακόχώρο ΔΙΠΟΛΟ. Στην τωρινή έκθεσηπαρουσιάστηκαν 29 έργα της στα-θερής εικαστικής ομάδας απαρτι-ζόμενης από τους ζωγράφους Γ.Αδαμαντίδη, Α. Βλαχοπούλου, Σ.Ζαχαριάδη, Φ. Ζογλοπίτη, Νατ.Θωμαΐδη, Β. Ιωαννίδη, Κ. Κου-τρουμπή, Γ. Μαβίδη, Φ. Μάνο,Ντ. Παπασπύρου και Γ. Τσατσά-για.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΩΝ ΣΚΕΤΒΕ | Μάιος 2011 – Φεβρουάριος 2012 | Επιμέλεια Σούλη Μπούσιου


29

Με αφορμή τη συμπλήρωσηδέκα χρόνων από τότε που ο Στέ-λιος Καζαντζίδης έφυγε από τηζωή, μια προτομή του Καζαντζίδη,που φιλοτέχνησε ο Γιώργος Κι-κώτης, τοποθετήθηκε στον τάφοτου μεγάλου τραγουδιστή στο κοι-μητήριο της Ελευσίνας. Τα απο-καλυπτήρια της προτομής έγιναντην Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 2011.

Το Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου,στο πλαίσιο του διαλόγου με καλ-λιτέχνες του κόσμου η ΔημόσιαΚεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας διορ-γάνωσε εργαστήριο για παιδιά βα-σισμένο στο έργο της Zeljka Milo-sevic. Η Γεωργία Γρηγοριάδου,χαράκτρια και performance artistκαι η Φωτεινή Χαμιδιελή, ζωγρά-φος, συντόνισαν το δρώμενο.

Η Ευτυχία Πεταλά πραγμα-τοποίησε έκθεση στη Δανία στοFrederikshavn Kunstmus eum από20 Αυγούστου έως 2 Οκτωβρίου2011.

Η Αφροδίτη Καραμανλή συμ-μετείχε σε έκθεση στο ΜουσείοVan Gogh του Άμστερνταμ Ολλαν-δίας.

31st Mini Print Internationalof Cadaques: Το μέλος του ΣΚΕΤ-ΒΕ, Γιάννης Μονογυιός, συμμε-τείχε με έργα του στις παρακάτωομαδικές εκθέσεις: 7/10 ως6/11/2011 στο Fundació Tharratsd’Art Gràfic, Pineda de Mar (Βαρ-κελώνη), Ισπανία και 12/11/2011ως 16/1/2012 στην γκαλερί “L’E-tangd’Art”, Bages, Γαλλία.

Τον Νοέμβριο, στις προθήκεςτού ισόγειου εκθεσιακού χώρου«Πρατήριο Επικοινωνίας ΟΤΕ» τουΚεντρικού Τηλεπικοινωνιακού Με-γάρου Θεσσαλονίκης επί της Κα-ρόλου Ντηλ παρουσίασε εικαστικέςεργασίες του ο Στέλιος Σκούλος.Ο Γιώργος Πολίτης συμμετείχε μετο έργο του Set Pieces στην 35ηΔιεθνή Έκθεση της North East Wa-tercolor Society (Kent, CT, ΗΠΑ).Επίσης συμμετείχε σε ομαδική έκ-θεση στη Minster Gallery (12 Οκτω-βρίου - 12 Νοεμβρίου, Winchester,Hampshire, Αγγλία) με δύο υδα-τογραφίες του.

Η γκαλερί Myrό, στο πλαίσιοτης έκθεσης “Άσμα Ασμάτων” πα-ρουσιίασε την Τρίτη 25 Οκτωβρίου2011, την εικαστική/κινητική δρά-ση “SοΜA” που επιμελήθηκαν &παρουσίασαν η ψυχολόγος – ει-καστικός, art-therapist Έλενα Το-νικίδη (μέλος του ΣΚΕΤΒΕ) και ηψυχολόγος /dance – movementpsychotherapist Στέλλα Κολυβο-πούλου.

Ο Γιάννης Βούρος πραγμα-

τοποίησε έκθεση ζωγραφικής στονΕκθεσιακό χώρο του Δήμου Κοζά-νης (πρώην ΕΛΚΕΠΑ), από τις 4Νοεμβρίου έως 18 Νοεμβρίου 2011.

Στην Biennale της Αθήνας συμ-μετείχαν με την Art Bank τα μέλητου ΣΚΕΤΒΕ, Αφροδίτη Καραμανλήκαι Ελένη Πολυχρονάτου.

Στην έκθεση Dream and Think(Όνειρα και θετική σκέψη), πουπραγματοποιήθηκε στην Αθήνα,συμμετείχαν τα μέλη του ΣΚΕΤΒΕ,Γωγώ Γρηγοριάδου και ΓιάννηςΜονογυιός.

Η Γκαλερί ΕΙΡΜΟΣ πραγμα-τοποίησε έκθεση ζωγραφικής τουΝτίνου Παπασπύρου με τίτλο “Γιατα παιδιά” την Παρασκευή 2 Δε-κεμβρίου 2011.

Από 1 ως 15 Δεκεμβρίου 2011,στο χώρο του Paul.m, ΠαύλουΜελά 13Α. στη Θεσσαλονίκη, έλαβεχώρα η ομαδική έκθεση με τίτλο“FUCK AIDS 2011”, στην οποίασυμμετείχαν οι Αλεξάνδρα Μαρά-τη, κ.ά.

Ο Ξενής Σαχίνης παρουσιάζειτην τελευταία σειρά χαρακτικώνέργων του με τίτλο «Αρσενικό –Θηλυκό» στη Fizz Gallery στηνΑθήνα.

Έκθεση ζωγραφικής με τίτλο“Αποτυπώματα Ψυχών” του Ντί-νου Γιωτόπουλου πραγματοποί-ηθηκε από τις 15 έως 30 Νοεμβριου2011 στον εκθεσιακό χώρο τηςΦΑΑΘ.

Η Αφροδίτη Καραμανλή συμ-μετείχε σε έκθεση του ΕικαστικούΕπιμελητηρίου και της ΕλληνικήςΕπιτροπής Διεθνούς ΔημοκρατικήςΑλληλεγγύης στο Πολιτιστικό Κέν-τρο “Μελίνα” στην Αθήνα με τοέργο της “Απαγορεύεται”.

Ο Γιώργος Πολίτης πήρε τοβραβείο “Richard Price Award”στην Ετήσια Έκθεση της NorthEast Watercolor Society στις Η.Π.Α.με το έργο του Set Pieces.

Από 10 Νοεμβρίου 2011, η αί-θουσα τέχνης «ΕΨΙΛΟΝ» της ΡόζυΟικονομίδου παρουσίασε την ατο-μική έκθεση ζωγραφικής του Κων-σταντίνου Παλιάν με θέμα «Νύξειςθεάτρου και όνειρα»

Την Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου2011, εγκαινιάστηκε στην CasaBianca έκθεση ζωγραφικής τουΚώστα Τρακίδη (1921 – 2011),που διοργάνωσε η ΑντιδημαρχίαΠολιτισμού, Παιδείας και Τουρι-σμού του Δήμου Θεσσαλονίκης. ΟΚώστας Τρακίδης, από τους ση-μαντικότερους εκπροσώπους τηςπρώτης γενιάς Θεσσαλονικέωνκαλλιτεχνών, συνέβαλε με το προ-σωπικό του ύφος στη διαμόρφωση

της εικαστικής φυσιογνωμίας τηςπόλης και του βορειοελλαδικούχώρου, εν γένει. Υπήρξε μέλοςτου Σ.Κ.Ε.Τ.Β.Ε. Απεβίωσε στηΘεσσαλονίκη το Μάιο του 2011.

Έργα του 2011 παρουσίασε οΒασίλης Ιωαννίδης από την Τρίτη20 Δεκεμβρίου 2011, στον εκθε-σιακό χώρο ΔΙΠΟΛΟ (ΔημητρίουΓούναρη 53).

Με το βιβλίο «ΔιαχρονικέςΔημιουργίες» της Κλειώς Δημη-τριάδου – Νάτση που παρουσιά-στηκε την Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου,στις 7.30 το βράδυ, στο Τελλό-γλειο, εγκαινιάστηκε η εκδοτικήδραστηριότητα του Εκδοτικού Οί-κου Α.Π.Θ.

Η Αφροδίτη Καραμανλή συμ-μετείχε με το έργο της “Ορειβά-τισσα” στην έκθεση με τίτλο “ΟΤΑΝΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙ-ΚΗ” που πραγματοποιήθηκε στοΠολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας(12/12-26/12).

Έκθεση του μέλους του ΣΚΕΤ-ΒΕ, Χρήστου Γουσίδη και τηςΔάφνης Κωστοπούλου εγκαινιά-στηκε στη Γκαλερί ΣΚΟΥΦΑ στηνΑθήνα στις 10 Δεκεμβρίου 2011.

H Μαρία Κομπατσιάρη συμ-μετείχε σε ομαδική έκθεση με τονεπίκαιρο τίτλο «Κρίση ; Ποια κρίση!!!», στο πλαίσιο των εικαστικώνδράσεων της art–idea.. Η έκθεσηπραγματοποιήθηκε με την ευγενικήυποστήριξη του ιδρυτή τουKΕΝΤΡΟΥ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΣΤΕΛΑΣ κυ-ρίου Νίκου Α. Βερνίκου, υπό τηναιγίδα του Δήμου Πειραιά.

Πραγματοποιήθηκε έκθεσηγλυπτικής του Παρασκευά Μά-γειρα στον Πολύγυρο από τις 9έως 18 Δεκεμβρίου στην ΑίθουσαΣυλλόγου Καλλιτεχνών Πολυγύ-ρου.

Στις 9-11 Φεβρουαρίου 2012,στην αίθουσα θεάτρου ‘’Χηλής’’στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης,πραγματοποιήθηκε το 3μερο Σε-μινάριο της Ένωσης ΕκπαιδευτικώνΕικαστικών Μαθημάτων όπου ηΙωάννα Ασσάνη παρουσίασε τοέργο: H ΠΟΙΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΙ-ΚΟΝΑΣ – από τον ποιητικό λόγοστην εικόνα κι από την εικόναστην ποίηση»’’. Την ίδια μέρα δού-λεψε με μία 7μελή ομάδα πάνωστο ποίημα του Ζακ Πρεβέρτ «Σε-λίδα γραπτού» μια αυτοσχέδιαPerformance.

Συμμετοχή της Αφροδίτης Κα-ραμανλή στην ομαδική έκθεση μεθέμα ‘’ ΟΥΤΟΠΙΑ ‘’ στο Διατηρητέοτης οδού ΚΕΡΑΜΙΚΟΥ 88 ( 21/1 -5/2/2012 ) ΑΘΗΝΑ.

Τη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου,

εγκαινιάστηκε στο Πολιτιστικό κέν-τρο Π. Φαλήρου «Φλοίσβος» διπλήέκθεση Ζωγραφικής - Παρουσίασηέργων από τη σειρά «Ημερολόγια2007-2010» από την Εικαστικό καιιστορικό τέχνης Δρ Ελένη Πολυ-χρονάτου και παρουσίαση έργωναπό τον Δρ. Βασίλη Αράπη, Ζω-γράφο και φιλόσοφο των επιστη-μών με θέμα: «Βατά και Άβατα,Τρόποι Διείσδυσης».

Ο Θ. Λάλος συμμετείχε στηνέκθεση «Σύνθεση-Κατασκευή-Παραγωγή. Ρωσική Πρωτοπορίακαι Σύγχρονη Τέχνη στο ΚρατικόΜουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΜονήΛαζαριστών) 20 Ιανουαρίου – 24Μαρτίου 2012

Στο χΩρο18 και στην γκαλερίArtis Causa, εγκαινιάστηκε το Σάβ-βατο 14 Ιανουαρίου 2012 έκθεσητου Σταύρου Παναγιωτάκη με τονγενικό τίτλο «Υπνοβάτες». Η διάρ-κεια της έκθεσης ήταν μέχρι 15Φεβρουαρίου.

Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώροςστην Αθήνα παρουσίασε από τις10 Ιανουαρίου την έκθεση «MO-ODS», με έργα των Μανόλη Γιαν-ναδάκη, Γιώργου Κατσάγγελουκαι Γιώργου Τσακίρη.

Στους δύο εικαστικούς χώ-ρους-συγκοινωνούντα δοχεία, γκα-λερί Λόλα Νικολάου και στο pro-ject space Kalos&Klio Showroom,έλαβε χώρα μία μικρή αναδρομικήέκθεση του τακτικού καθηγητήτης Σχολής Καλών Τεχνών τουΑΠΘ, Γιώργου Τσακίρη, με έργααπό την τριανταπεντάχρονη μέχριτώρα πορεία του.

Εγκαινιάστηκε η ατομική έκ-θεση της Αλεξάνδρας Μαράτη στοχώρο τηςΤΕΧΝΟΧΩΡΟΣ art gallery. ΔΙΑΡΚΕΙΑΕΚΘΕΣΗΣ 08/02/2012 – 03/03/2012

Από τις 4 έως 18 Φεβρουαρίουδιήρκεσε η έκθεση ζωγραφικήςτου Φίλιππου Μάνου στον εκθε-σιακό χώρο “ARTION” στη Θεσ-σαλονίκη.

Έκθεση χαρακτικής με τίτλο«Δίπολες Γραφές» των Γιάννη Μο-νογυιού και Γιώργου Τουλκερίδηεγκαινιάστηκε στην Γκαλερί ΕΨΙ-ΛΟΝ την Πέμπτη 16 Φεβρουαρί-ου.

Η γκαλερί Myrό παρουσιίασετον Φεβρουάριο 2012 την έκθεση“Το πρόσωπο του καλλιτέχνη” βα-σισμένη σε μια σύλληψη του εικα-στικού Λάζαρου Πάντου με τηνεπιμέλεια του Πάρη Καπράλου.Στην έκθεση συμμετείχαν από τονΣΚΕΤΒΕ οι Έλενα Τονικίδη, Φω-τεινή Χαμιδιελή, Γιώργος Τουλ-κερίδης και Γιώργος Πολίτης.


30

“ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι...’’

Να γελά τρανταχτά το παιδί χωρίς ναφοβάται μήπως ο θόρυβος της χαράςτου ξυπνήσει την όρεξη στη σιωπή.Ν’ αγγίζει τα σιτάρια και να ξέρει ότι οπατέρας τα έσπειρε, η μάνα τα πότισε κιαυτό θα τα θερίσει,για να τραφεί μαζί με την οικογένειαστις γειτονιές του κόσμου.Να ανοίγει το βιβλίο της αντίρρησης καινα διαβάζει τα άδυτα των προπατόρωντου χωρίς να τα σβήνει κανενός το χέρι.Πλεγμένη σε μια γροθιά με την αλμύρατης θάλασσας, ρευστή η Ελευθερία ναπηγαινοφέρνει πολύχρωμες ελπίδες, όπου ακουμπάει γη.

Ελευθερία είναι...Να σφυρίζουν τα πουλιά στα δέντραπου γειτνιάζουν, χωρίς να μπλέκονταιτα φτερά τους σε ξόβεργες ξενιτεμούκαι οι θεοί τους να ‘ναι ένας!Εκείνος με τα πολλά τα πρόσωπα, με ταπολλά ονόματα και με την μι’ ανοιχτήαγκαλιά των πάντων.

Ελευθερία είναι…Να φτάνεις στην γραμμή του ορίζοντακαι να την βλέπεις πάλι πίσωκι εκείνη τη διαχωριστική γραμμή του :‘’είμαι εκεί που τελειώνει ο άλλος’’κι ο άλλος ‘’είναι εκεί που τελειώνωεγώ’’, να την κάνεις αλυσίδα, που φτιάχνει τον ατέρμονο κύκλο μας,χωρίς να σπάει απ’ τη δειλία κανενός ή απ’ την απαίτηση, του να ορίσει σύνορα στη θάλασσα και να κτίσει ουράνιους τοίχους.

Ελευθερία είναι...να κάνωό,τι θέλω να μου κάνουνκαι να έχωότι θέλω να δώσω.Να κάνωχωρίς να περιμένω να μου κάνουνκαι να δώσωχωρίς να θέλω να πάρω.

Ελευθερία είναι…ν’ αναπνέουν οι άνθρωποι τον ίδιοαέρα,να κολυμπάν την ίδια θάλασσα,να κοιτάζουν το ίδιο φεγγάρι,να ξεδιψάνε στην ίδια πηγήνα τρώνε από την ίδια γη,να ονειρεύονται το ίδιο μέλλονκαι ν’ αφήνουν ομορφότερεςτις εικόνες της ζωής στα επόμενα πλάσματα της γης.

Ελευθερία είναι…Να υπάρχω μαζί σου, χωρίς ναδιερωτώμαι το γιατί!Να μπορώ να αμύνομαι στην αδικία,όπως εσύκαι να διαβάζουμε τη λέξη σε όλες τις γλώσσες με τα ίδια γράμματα ουσίας.

Βρεμένο το χρώμα

Αντάρα μαβιά,Φυσά δυνατά.Και η λεύκα πετάΤα τελευταία της φύλλα.

Στου χαρτιού τον καμβάΣτης ύγρας το χρώμα.Το δάχτυλο βούτηξαΝα σου φτιάξω το σώμα.

Με δυο δαχτυλιέςΜε δυο πινελιές Ανάγλυφο βγήκε,Πετώντας.

Μα το βρήκαν οι στάλες,Της βροχής οι ψιχάλες.Το βρέξανΤο λειώσαν.

Κι’ εγώ εκεί να κοιτώΠώς λειώνει,Πώς χάνεται,Στης αντάρας το χρώμα.

Ιουλία Μανούση

λόγου ίχνη

Ιωάννα Ασσάννη2-6-2006

Από το Άγραφο Βιβλίο, ηχοεικονοστάσια, Ιας 2006


31

Σπονδή

Τι κι αν όλοι τώρα πια οι τοίχοι που μαςπροστάτευαντρίζουν συθέμελαΤι κι αν η στέγη (που ήδη έμπαζε νερά)πάει τώρα να μας πλακώσειΕγώ νιώθω ακόμα γενναίοςγιατί έχω εσάς να αγαπήσω

Τι κι αν οι παλιοί θεοί του αίματοςέχουν πεθάνειΕγώ έχω εσάς να κρατηθώ

Τι κι αν οι αλλοτινές μέρες που ζούσαμεέγιναν ευκατάστατη μιζέριαΕγώ υπάρχω γιατί έχω εσάς πλάι μου

Τι κι αν μας σώθηκε ακόμη και ο πόνος και η θλίψη

Εγώ γεμίζω το ποτήρι μου κόκκινο κρασίγια σέναΕυτέρπηγια σέναΕρατώεσέναΚαλλιόπηκι εσένα Τερψιχόρη

Η χρήση του φτερού της χήνας και οι οδυνηρές της συνέπειες

Σήμερα κατάλαβα γιατί o Mozart,όταν έγραφε μουσική,προτιμούσε το φτερό της χήναςαντί του computer.

Tο χρατς χρουτς της αιχμηρής μύτηςπάνω στο χαρτί, όταν έκανε λάθος,τον πλήγωναν πιο πολύαπό το να πατήσει απλά το κουμπί πάνω στο πληκτρολόγιοπου έγραφεdelete.

Μάθημα savoir vivre

Και τώρα φίλοι μου,λίγο πριν το τέλος της λαμπρής γιορτήςθα σας πω,μάλλον, θα σας πω και θα σας παίξωένα δικό μου τραγουδάκι.Εκ των προτέρων θέλω να ζητήσω (ως ένα βαθμόβέβαια)την επιείκεια και την ανοχή σας,γιατί ούτε καλή φωνή έχω,μήτε κανένα μουσικό όργανο παίζω.Αντλώ όμως αυτό μου το θράσοςαπό την διάθεσή μουόχι να τέρψω ή να χαϊδέψω τα αυτιά σας(με τούτο το άτεχνο μα πύρινο και αιχμηρό μουπόνημα)αλλάνα σας γρατζουνίσω, να σας ερεθίσω, να σαςματώσω. Αυτή μου η πρόκληση, εύχομαι να είναι ένας τρόπος ώστε να μάθετε να αντιδράτε (ακόμα και βίαια)σε κάθε τι που σας προσβάλλει, σας υποτιμά,σας θίγει, σας ξευτελίζει.

Το ακορντεόν

Πολύ με συγκινεί η μουσική του ακορντεόν, πουακούω κάθε απόγευμα, την ίδια περίπου ώρα, κάτωαπό το μπαλκόνι μου.Εκτός από κάνα δυο διασκευές γνωστών κλασσικώνκομματιών, τα περισσότερα μοιάζουν μεπαραδοσιακούς σκοπούς που ο ακορντεονίσταςέφερε μαζί του από την μακρινή του πατρίδα.Σπάνια να κοντοσταθεί κάποιος βιαστικόςπεραστικός να ακούσει τους μελωδικούς ήχους κιακόμη πιο σπάνια να βγάλει να του δώσει ένακέρμα.Καθώς ακούω αυτήν την όμορφη μουσική, μιαπραγματική ηχητική όαση στην μαυρίλα της πόλης,μου έρχεται στο νου το “Από υαλί χρωματιστό” τουΚ. Καβάφη.Με κίνδυνο να φανώ βλάσφημος, τολμώ μιαδιασκευή στο έργο αυτό του μεγάλου μας ποιητή.

“ Τίποτε το ταπεινόν ή το αναξιοπρεπές δεν έχουνκατ’ εμέ τα κομμάτια αυτά από ηχοχρώματα. Μοιάζουν τουναντίον σαν μια διαμαρτυρία θλιβερήκατά τη άδικης κακομοιριάς του φτωχούοργανοπαίχτη.Είναι τα σύμβολα του τι πραγματικά θα του άρμοζε,και ταυτόχρονα τα σύμβολα της αποδοκιμασίας μιας ολόκληρηςπαρηκμασμένης και νοσούσας κοινωνίας ”.

Γ ιάννης Βούρος


32

Ήταν το πιο συχνό κυριακάτικο οδοιπορικό. Ανηφορίζαμετην Καυταντζόγλου μέχρι το ομώνυμο στάδιο με πρώτη ολι-γόλεπτη στάση τα σκαλιά της ταβέρνας «Λαδά», το πάλαιποτέ κόκκινο σπίτι, τόπο εκτελέσεων. Πανώρια μέχρι σήμερατα τρία γέρικα κυπαρίσσια, παρά τα σφηνωμένα στους κόρ-φους τους βλήματα από τα γερμανικά πολυβόλα, που θέριζανπατριώτες. Γύρω σκορπισμένα γυαλιά, πρόσφατα σπασμέναουζομπούκαλα κάποιας παρέας που του δωσε και κατάλαβεστη σκιά τους. Σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, μήτρα σωστή,απέναντι ο μυχός Θερμαϊκού από ΜεγάλοΚαράμπουρνο μέχρι λιμάνι και η χιονι-σμένη κορφή του Ολύμπου.

Από κει παίρναμε τον χωματόδρομομέσα στο δάσος του Σέϊχ-Σου, τα «ΧίλιαΔέντρα». Πάντοτε σαν τον διαβαίναμε μουέρχονταν στο νου οι στίχοι του ΓιώργουΙωάννου «Φωτιά απόψε πάλι στο βουνόπάνε τα Χίλια Δέντρα, θα τα κάψουν», απότην δεύτερη ποιητική του συλλογή, με τοπαραστατικό εξώφυλλο του Κάρολου Τσί-ζεκ. Βγαίνοντας από το δάσος, δεύτερηστάση τα σκαλιά του αναψυκτήριου «Κέδρινος Λόφος». Κα-τηφόρισμα προς το εκκλησάκι του Αγίου Παύλου και μετάανηφόρα, κατά πως πηγαίνει ο ασφαλτοστρωμένος ελικοει-δής δρόμος, μέχρι την ευθεία που τρέχει παράλληλα με τοκάστρο. Φάτσα η πρώτη Πορτάρα, έξοδος οχημάτων προςτην πόλη, αριστερά η Μονή Βλατάδων, δεξιά η δεύτερη Πορ-τάρα με το Ναό των Αγίων Αναργύρων στο βάθος. Από κει ηνέα ανηφόρα μάς οδηγούσε από μόνη της στο Επταπύργιο,περισσότερο γνωστό ως Γεντί-Κουλέ.

Αρχές Μάρτη, γλυκό κυριακάτικο πρωινό. «Θα βάλωκάτι ελαφρύ από πάνω, κατά πού βλέπεις να πηγαίνουμε;»ρωτώ την Ελένη. «Στην Πάνω Πόλη, καιρό έχουμε να πάμε».«Με τα πόδια ε;». «Περασμένα μεγαλεία», μου διαμήνυσε τολοξό ειρωνικό της βλέμμα.

Ταξί βρήκαμε αμέσως, «στην Πάνω Πόλη», λέω στονκαλόβολο νεαρό που οδηγούσε. Όταν λέγαμε «Πάνω Πόλη»εννοούσαμε τη Μονή Βλατάδων. Από κει παίρναμε την Δημη-τρίου Πολιορκητού και κατηφορίζαμε αργά προς τον πολιτι-σμένο κόσμο των απρόσωπων πολυκατοικιών, απολαμβά-νοντας αυτά που από παιδιά μας έλειψαν: καλντερίμια ναδιασχίζουν φρεσκοασβεστωμένα σπιτάκια με ανοιχτά στοφως παραθύρια, από όπου ξεχύνονταν λογής μυρωδιές, προ-ετοιμασία του καλού κυριακάτικου φαγητού, λαϊκά άσματαστη διαπασών και γατάκια σε πρώτο πλάνο να λούζονταιανέμελα και μεγαλόπρεπα. Αναψοκοκκινισμένα παιδιά, ξο-πίσω τους σκυλιά, να τρέχουν ανάμεσα σε περικοκλάδες καιαγριολούλουδα στα ξέφωτα. «Δεν πάμε κατευθείαν στο Επτα-πύργιο και κατηφορίζουμε από κει;». Συμφωνήσαμε και οταξιτζής πήρε το μήνυμα. Πριν το Βελλίδειο, πήξιμο. «Γιατίέτσι;» «τιμούν τον Νίκο Γκάλη σήμερα», είπα, «μα πάλι;»και έκοψε από την Γ΄Σεπτεμβρίου για να ξεφύγει.

Ένα παρόμοιο πρωινό του ΄85 είχαμε επισκεφθεί το Γεντί-Κουλέ με ποδαράτο δρομολόγιο. Στεγάζονταν ακόμη εκεί οιπεριβόητες φυλακές, που η ιστορία τους ξεκίνησε το 1890και έληξε το 1989 όταν μεταφέρθηκαν στα Διαβατά. Χαμόςμπροστά στην είσοδο από λογής κόσμο, ανάμεσα σε μικρο-πωλητές κάθε είδους, εν αναμονή του επισκεπτηρίου. Θυ-μήθηκα τότε που δεκάχρονο παιδί, το 1948, με τη μητέραπήγαμε να επισκεφθούμε τον θείο Λεβιδά, κλεισμένο ισόβια

μετά τα Δεκεμβριανά της Αθήνας.

«Τι τον έχει τον κρατούμενο ο μικρός;», ρώτησε ένας κοιλα-ράς μουστακαλής αρχιχωροφύλακας, «αν δεν είναι πατέραςή αδελφός δεν μπορεί να μπει μέσα».Έμεινα στο Χωροφυλακείο περιμένοντας τη μητέρα, ενώ ο

καλοθρεμμένος επικεφαλής διαπληκτίζονταν για παρόμοιουςλόγους με τους επισκέπτες που αγωνιούσαν να δουν γιαλίγο τους δικούς τους.

Την άλλη μέρα ήρθε σπίτι η κλήσηαπό την Εθνική Ασφάλεια. «Τι τον έχετετον κρατούμενο Λεβιδά;» και άλλα πα-ρόμοια ανακριτικά. Έδωσε εξηγήσεις ημητέρα. «Και γιατί τον επισκεφθήκατε;»«Λίγο σπιτικό φαγητό και γλυκά, πώς νατο κάνουμε έχουμε το ίδιο αίμα». «Αυτοί,κυρά μου, πήγαν να πιουν το δικό μαςαίμα. Που τους ταίζουμε πολύ τους είναι.Προσέξτε γιατί όλα αυτά γράφονται». Όχιπως φοβήθηκε αλλά, για να αποφεύγειτην ανακριτική διαδικασία, τις επόμενες

φορές επισκέπτονταν τον θείο Λεβιδά με μια χριστιανική ορ-γάνωση, οπότε δεν γίνονταν έλεγχος ταυτοτήτων.

Μετά από χρόνια δυο τενεκέδες λάδι από την Καλαμάταέφτασαν στο σπίτι και το σημείωμα : «Ευδοξία, ευχαριστώ.Δεν ήταν το σπιτικό φαγητό και τα γλυκά, ήταν το πρόσωπόσου, ένα παράθυρο στον έξω κόσμο για μένα. Λεβιδάς».

Κατεβήκαμε από το ταξί. «Κοίταξε, η πόρτα είναι ανοι-χτή». Διαβάσαμε στην είσοδο ανακοίνωση του ΥπουργείουΠολιτισμού, ο εσωτερικός χώρος ήταν επισκέψιμος. Μόλιςδρασκελίσαμε το κατώφλι μάς περόνιασε υγρασία και τοφως λιγόστεψε αισθητά. Παρατηρούσαμε τη δομή των τει-χών. Παράταιρα υλικά, μάρμαρα ιστορημένα, κολώνες λο-ξοβαλμένες, ογκώδεις πέτρες, σίδερα, έδιναν την αίσθησηβιαστικής επισκευής ύστερα ίσως από κάποια επιδρομή στοφρούριο. Ανεβήκαμε μια σιδερένια ανεμόσκαλα και βρεθή-καμε στο κεντρικό φυλάκιο που δέσποζε στη μέση. Από κάτωστριμωγμένη μια εκκλησούλα του Αγίου Ελευθερίου, «Εν εκ-κλησίαις ευλογείτε τον Θεόν» η επιγραφή στο υπέρθυρο.Γύρω τρία τριώροφα νεώτερα κτίσματα, οι ανδρικές φυλα-κές. Γυναικείες και στρατιωτικές σε εξωτερικά κτίσματα.Μπροστά οι χώροι όπου προαυλίζονταν οι κρατούμενοι. Πάνωτους ορθώνονταν δράκοι σωστοί τα πελώρια τείχη κτισμένατους βυζαντινούς, παλαιολόγειους και μεταβυζαντινούς, χρό-νους.

«Βλέπω καλά, έχει χιόνια εκεί στη βάση του τείχους;», ρώ-τησα την κοπελίτσα που μας έδωσε το ενημερωτικό της 9ης

Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. «Καλά βλέπετε, παρόλοπου έχουν περάσει δέκα μέρες από τον χιονιά και όλα στηνπόλη έχουν λιώσει, εδώ μένουν γιατί δεν τα φτάνει ο ήλιος».

Κατεβήκαμε πάλι την ανεμόσκαλα και κατευθυνθήκαμεπρος την έξοδο μέσα από στενούς και ανήλιαγους διαδρό-μους, με σιδερένιες πόρτες δεξιά, αριστερά και μικρά συρ-ταρωτά παράθυρα στο ύψος του ματιού. Άπλωσα το χέρικαι αγγίζοντας τις χοντρές σκουριασμένες αμπάρες ένιωσατο ίδιο περόνιασμα όπως όταν μπαίναμε. «Οσμίσου κάθε γω-νιάς το δάκρυ και το αίμα καθώς περιδιαβαίνεις τον χώροαυτόν του μαρτυρίου. Κυριακή 2 Μαρτίου 2003», έγραψαστο βιβλίο επισκεπτών που υπήρχε στο κεφαλόσκαλο.

Ν τ ί ν ο ς Π α π α σ π ύ ρ ο υ Π ρ ο ς Ε π τ α π ύ ρ γ ι ο ν

Πρώτες δημοσιεύσεις• Ένθετο «Πανσέληνος» εφημ. Μακεδονία, Απρίλιος 2003• Λογοτεχνικό περιοδικό «Πανδώρα», Δεκέμβριος 2003• Προσωπική έκδοση εκτός εμπορίου «Λάμψεις και Σκιές Μνήμης, 2010

Έργο του Ντίνου Παπασπύρου

ΤΕΧΝΗΣ ΙΧΝΗ

Documents

Transcript of ΤΕΧΝΗΣ ΙΧΝΗ