ژمارە ١٣٩ی دنیای منداڵان چاپ و بڵاو بۆوە

24ژماره 139 - به فرانباری 1392

23ژماره 139 - ژانویه ی 2014

نیگار ئایدین ئه حمه دی نیگا گیان ساڵڕۆژی له دایکبوونت پیرۆز بێ

کنار یاد و سام گه ردی

رووباڕ محه ممه دی سۆما ڤیان پیرۆتی


شیال ناسر بیتا پڕکاڵ کارزان ئه فشین

سه هه ند سوله یمانپوور نارین که نکاش شه کیال حوسێنی

سارینا قادری کاروان هه یکه لی سۆالڤ قادری


له قوتابخانه ی گواڵن دا چه ند چڵه شه مچه ده رسیان ده خوێند. چڵه شه مچه یه ک ناوی خه واڵوو بوو، ئه و له ده رس خوێندن و کالس بێزار بوو. خه واڵوو هه میشه دره نگ ده گه یشته کالس. زۆر پیس و چڵکن و شپرزه بوو. قه ت بۆ ده رس خوێندن خۆی ماندوو نه ده کرد. خه واڵوو هه میشه و دایم له کۆاڵن خه ریکی یاری کردن بوو. ورده ورده کاتی ئیمتحان هات. ناوی چڵه شه مچه کانی

دیکه بۆنخۆش، ڕووخۆش، ده نگخۆش و چاوگه ش بوو. ئه وان هه موویان نمره ی چاکیان له ئیمتحان وه رگرت. به اڵم نمره که ی خه واڵوو زۆر که م بوو. خه واڵوو که ناڕه حه ت بوو، په شیمان

ببۆوه ، ده یگوت بڕیا سه د بریا له جیاتی ئه و هه مووه کایه یه ده رسم خوێندبا. ورده ورده دڵی پڕ بوو، ده ستی کرد به گریان. هاوڕێکانی هاتنه الی و گوتیان، خه واڵوو

ئه وه بۆ ده گری؟ خه واڵوو گوتی له ئیمتحان ده رنه چووم و نمره ی که مم وه رگرتوه .

ده نگخۆش گوتی خۆ نابێ بگری، ده بێ به رنامه یه کی وا داڕێژی که هه م ده رسه کانت بخوێنی و هه م کایه ش بکه ی.

ڕووخۆش گوتی ئێمه هه موومان یارمه تیت ده ده ین هه رچییه کت نه زانی پێت ده ڵێین.دوو مانگ گوزه را.

خه واڵوو وه ک جاران نه مابوو. خاوێن و بۆنخۆش بوو. له ڕووی به رنامه ده رسی ده خوێندو کایه شی ده کرد. ڕۆژێک مامۆستاکه یان ده ستی به سه ردا داهێناو گوتی: کوڕم زۆرم پێخۆشه ئاوا زیره کی. ڕووی له چڵه شه مچه کانی دیکه کردو گوتی منداڵینه ئه مڕۆ دیاریم بۆ خه واڵوو

هێناوه . دوایه مامۆستا دیارییه که ی دا به خه واڵوو.منداڵه کان چه پڵه یه کیان بۆ لێدا. خه واڵوو له خۆشییان هه ر بزه ی ده هاتێ. هه ستا سه رپێ و

سپاسی مامۆستاو هاوڕێکانی کرد.

تینا‌شه‌فیعی‌)‌بۆکان(

قوتابخانه ی چڵه شه مچه کان


فێرگەی نەققاشی


خۆش‌بوو،‌بۆیه‌‌گوتی:‌باشه‌و‌پاشان‌چووه‌‌نێو‌تونگه‌که‌و‌هه‌ردووکیان‌

به‌ره‌و‌ماڵی‌کچه‌‌چکۆله‌که‌‌که‌وتنه‌‌ڕێ.له‌و‌رۆژه‌وه‌‌ماسییه‌که‌و‌کچه‌که‌‌زۆر‌به‌‌خۆشییه‌وه‌‌هه‌موو‌رۆژێ‌کایه‌یان‌ده‌کردو‌تا‌ماوه‌یه‌ک‌زۆر‌دڵخۆش‌بوون،‌به‌اڵم‌ماسییه‌‌چکۆله‌که‌‌زۆر‌زوو‌هه‌ستی‌به‌وه‌‌کرد‌ئه‌و‌تونگه‌یه‌‌

زۆر‌چکۆله‌یه‌و‌ئه‌و‌به‌‌ئاسانی‌ناتوانێ‌له‌و‌تونگه‌یه‌‌دا‌مه‌له‌‌‌بکا؛‌به‌اڵم‌له‌

هه‌مان‌کات‌دا‌پێی‌خۆش‌بوو‌له‌‌الی‌کچه‌که‌‌بمێنێته‌وه‌و‌هه‌موو‌رۆژێ‌

کایه‌ی‌له‌گه‌ڵ‌بکا.کچه‌که‌ش‌هه‌ستی‌به‌وه‌‌کردبوو‌هاوڕێکه‌ی‌وه‌ک‌رۆژانی‌یه‌که‌م‌

نه‌ماوه‌و‌که‌مێک‌خه‌مبار‌دیاره‌،‌لێی‌پرسی:‌بۆچی‌وا‌خه‌مبار‌و‌په‌شۆکاوی؟ماسییه‌که‌‌له‌پێشدا‌نه‌یده‌ویست‌بڵێ‌پێی‌

خۆشه‌‌بچێته‌وه‌‌نێو‌چۆمه‌که،‌به‌اڵم‌دوای‌ئه‌وه‌ی‌که‌مێکی‌مینگه‌مینگ‌کرد‌گوتی:‌بیری‌ئاوه‌‌زۆره‌که‌ی‌چۆمی‌کردوه‌و‌ده‌یه‌وێ‌بچێته‌وه‌‌بۆ‌ئه‌و‌ی‌چونکه‌‌ئه‌و‌تونگه‌یه‌‌زۆر‌چکۆله‌یه‌و‌

مه‌له‌‌کردنی‌تێدا‌زۆر‌ناخۆشه‌.هه‌ر‌بۆیه‌‌کچه‌که‌و‌ماسییه‌که‌‌بیریان‌

کرده‌وه‌و‌فکرێکی‌باش‌به‌‌مێشکی‌کچه‌که‌‌داهات‌و‌بێ‌ئه‌وه‌ی‌هیچ‌بڵێ‌ده‌ستی‌دا‌تونگه‌که‌و‌‌به‌ره‌و‌

ال‌ی‌چۆمه‌که‌‌وه‌رێ‌که‌وت‌و‌له‌وێ‌ماسییه‌که‌ی‌خسته‌وه‌‌‌نێو‌ئاوه‌که‌و‌

گوتی:‌ها‌هاوڕێ‌جوانه‌که‌م‌من‌هه‌ر‌دڵخۆشیی‌تۆم‌ده‌وێ،‌ئه‌گه‌ر‌تۆ‌

دڵخۆش‌نه‌بی‌منیش‌خۆشحاڵ‌نابم،‌بۆیه‌‌تۆم‌هێنایه‌وه‌‌بۆ‌ئێره،‌‌به‌اڵم‌ده‌بێ‌تۆش‌به‌ڵێنم‌پێ‌بده‌ی‌هه‌رکاتێک‌‌من‌بیری‌تۆم‌کرد،‌بێی‌بۆ‌ئێره‌و‌بێیه‌‌نێو‌تونگه‌که‌و‌کایه‌م‌له‌گه‌ڵ‌بکه‌ی‌دوایه‌ش‌

من‌تۆ‌ده‌به‌مه‌وه‌‌نێو‌چۆمه‌که.‌‌له‌و‌رۆژه‌وه‌‌کچه‌که‌‌هه‌ر‌کاتێک‌پێ‌

خۆش‌بوو‌ده‌رۆێشت‌بۆالی‌چۆمه‌که‌و‌ماسییه‌که‌ش‌ده‌چووه‌‌‌نێو‌تونگه‌که‌و‌

له‌وێ‌ده‌ستیان‌ده‌کرد‌به‌‌کایه‌‌کردن‌تا‌وه‌ڕه‌ز‌ده‌بوون‌.

‌ئه‌وان‌به‌مجۆره‌‌سااڵنێکی‌زۆر‌هاوڕێی‌یه‌کتری‌بوون....

‌نه‌سرین‌یوسف‌زاده‌


ئاوه‌که‌و‌له‌‌خۆشییان‌ده‌ستی‌کرد‌به‌‌هه‌ڵبه‌زو‌دابه‌زو‌کایه‌‌کردن،‌به‌اڵم‌زۆر‌زوو‌زانی‌‌له‌وێش‌که‌س‌ناناسێ‌و‌‌بڕیاری‌دا‌که‌‌دووباره‌‌به‌ره‌و‌ماڵێ‌

بگه‌رێته‌وه....‌له‌و‌کاته‌دا‌گۆێی‌له‌‌ده‌نگی‌که‌سێک‌

بوو‌که‌‌هه‌رای‌ده‌کرد:‌ماسێ‌جوانه‌که‌!‌بۆ‌کوێ‌ده‌چی؟‌وه‌ره‌‌با‌کایه‌‌بکه‌ین....ماسییه‌که‌‌ئاوری‌داوه‌‌دیتی‌کچێکی‌

چکۆله‌یه‌‌له‌‌قه‌راغ‌چۆمه‌که‌‌دانیشتووه‌و‌القی‌خستۆته‌‌نێو‌چۆمه‌که‌و‌‌

به‌ده‌ستیش‌کایه‌‌به‌‌ئاوه‌که‌‌ده‌کا.گه‌ڕاوه‌‌بۆالی‌کچه‌که‌و‌گوتی:‌ئه‌تۆ‌

بووی‌بانگی‌منت‌کرد؟‌ـ‌به‌ڵێ‌من‌بووم،‌‌پێم‌خۆش‌بوو‌له‌گه‌ڵ‌یه‌کتر‌ببینه‌‌‌‌هاوڕێ‌و‌کایه‌‌

بکه‌ین.ماسێ‌چکۆله‌که‌‌زۆری‌پێ‌خۆش‌بوو‌گوتی:‌ده‌ی‌باشه‌‌منیش‌زۆر‌وه‌ڕه‌زم‌و‌پێم‌خۆشه‌‌که‌سێک‌بێ‌‌کایه‌ی‌له‌گه‌ڵ‌بکه‌م،‌وه‌ره‌‌با‌پێکه‌وه‌‌بچینه‌‌قوواڵیی‌چۆمه‌که‌و‌پێکه‌وه‌‌به‌‌

به‌رده‌کان‌بازه‌ڵێن‌بکه‌ین.کچه‌که‌‌به‌ده‌نگێکی‌به‌رزه‌وه‌‌پێکه‌نی‌و‌گوتی:‌خۆ‌ئه‌من‌ناتوانم‌له‌نێو‌ئاودا‌

بژیم‌،‌له‌وانه‌یه‌‌زۆر‌زوو‌بخنکێم.ماسییه‌که‌‌به‌‌په‌رۆشه‌وه‌‌گوتی:‌جا‌

خۆ‌منیش‌ناتوانم‌له‌‌ئاو‌بێمه‌‌ده‌رێ‌و‌کایه‌ت‌له‌گه‌ڵ‌بکه‌م،‌که‌وایه‌‌هاوڕێیه‌تی‌

من‌و‌تۆ‌بێ‌سه‌مه‌ره‌.ماسییه‌که‌و‌کچه‌که‌‌هه‌ردووکیان‌

خه‌مبار‌له‌وه‌ی‌که‌‌هیچیان‌ناتوانن‌بچن‌بۆالی‌یه‌کتر‌هه‌ر‌یه‌که‌ی‌به‌الیه‌ک‌

دا‌به‌‌ره‌و‌ماڵی‌خۆیان‌گه‌ڕانه‌وه‌.رۆژی‌دوایی‌ماسییه‌که‌‌به‌ره‌و‌

سه‌ره‌وه‌ی‌چۆمه‌که‌‌مه‌له‌ی‌کردو‌کاتێک‌که‌مێکی‌کایه‌‌کرد‌دیتی‌که‌‌کچه‌‌

چکۆله‌که‌‌به‌‌تونگه‌یه‌کی‌شوشه‌وه‌‌به‌ره‌و‌الی‌چۆمه‌که‌‌دێ‌و‌له‌‌دووره‌وه‌‌هه‌را‌ده‌کا:‌ماسێ‌جوانه‌که‌!‌مزگێنیم‌

ده‌یه‌ماسییه‌که‌‌گوتی:‌چی‌بووه‌؟‌بۆ‌ئاوا‌

دڵخۆشی؟‌کچه‌که‌‌له‌‌قه‌راغ‌ئاوکه‌‌دانیشت‌و‌

تونگه‌‌شوشه‌که‌ی‌نیشان‌ماسییه‌که‌‌داو‌گوتی:‌ئه‌وه‌‌ئه‌وم‌هێناوه‌‌پڕی‌که‌م‌له‌‌ئاوو‌دوایه‌ش‌تۆ‌بچێ‌نێو‌

ئه‌و‌تونگه‌یه‌و‌بتبه‌مه‌وه‌‌بۆ‌ماڵێ‌و‌بۆ‌هه‌میشه‌‌له‌الی‌یه‌ک‌بین.

ماسییه‌که‌‌که‌‌ئه‌وه‌ی‌بیست‌زۆری‌پێ‌


ڕۆژێک‌‌له‌‌ڕۆژان‌ماسییه‌کی‌چکۆله‌و‌خوێن‌شیرین‌له‌ناو‌چۆمێک‌دا‌ده‌ژیا.ئه‌و‌ماسییه‌‌هیچ‌هاوڕێیه‌کی‌نه‌بوو‌،‌چونکی‌هه‌موو‌ئه‌و‌که‌سانه‌ی‌ده‌یناسی‌له‌و‌گه‌وره‌تر‌بوون‌و‌دایمه‌‌خه‌ریکی‌کاروباری‌خۆیان‌بوون،‌هه‌ر‌بۆیه‌ش‌ماسییه‌‌که‌‌

هه‌موو‌کاتێک‌به‌ته‌نیا‌ده‌مایه‌وه‌.یه‌کێک‌له‌و‌ڕۆژانه‌ی‌ماسییه‌که‌‌تاقه‌تی‌به‌سه‌ر‌چووبوو،‌بیری‌کرده‌وه‌و‌بڕیاری‌

دا‌که‌‌بڕوا‌بۆ‌سه‌ره‌وه‌ی‌چۆمه‌که‌و‌له‌وێوه‌‌چاو‌له‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌ئاوه‌که‌بکا.ماسییه‌که‌‌ده‌ستی‌کرد‌به‌مه‌له‌‌کردن‌و‌دوای‌ماوه‌یه‌ک‌گه‌یشته‌‌سه‌ره‌وه‌ی‌

ماسییه ته نیاکه و کچه جوانه که


ڤیتامین‌پێکهاتوویەکی‌ئەندامییە‌کە‌یارمەتیی‌ڕوودانی‌زیندەکارلێکەکان‌لە‌لەشی‌زیندەوەر‌دا‌دەدا،‌واتە‌ڤیتامین‌پێکهاتوویەکی‌پێویستە‌بۆ‌ڕوودانی‌ئەو‌کارلێکانەی‌کە‌یارمەتی‌زیندوو‌بوون‌و‌مانەوەی‌زەیندەوەر‌لە‌ژیاندا‌دەدەن،‌ئەویش‌بە‌بەشداری‌کردنیان‌بە‌ڕێژەی‌پێویست‌لە‌دروست‌کردنی‌خۆراک‌دا.‌

جۆرەکانی‌ڤیتامینڤیتامین‌دوو‌جۆری‌هەیە:

‌ئەو‌ڤیتامینانەی‌کە‌له‌‌ئاو‌دا‌دەتوێنەوە‌ ‌-1کە‌ئەمانەن:‌

cڤیتامین‌Bڤیتامین‌

ئەو‌ڤیتامینانەی‌کە‌لە‌چەوری‌دا‌ ‌-2دەتوێنەوە‌که‌‌بریتین‌له‌:

Eڤیتامین‌Kڤیتامین‌Dڤیتامین‌Aڤیتامین‌

کەمیی‌تەنیا‌یەک‌جۆری‌ڤیتامین‌دەبێتە‌هۆی‌دروستبوونی‌کێشە‌بۆ‌هەموو‌بەشەکانی‌‌دیکه‌ی‌لەش‌و‌مەترسی‌لەسەر‌لەش‌بە‌گشتی‌دادەنێ،‌بۆیە‌خواردنی‌

خۆراکی‌هەمەچەشن‌و‌پڕ‌ڤیتامین‌لە‌ژیانی‌ڕۆژانەمان‌دا‌پێویستە.‌ڤیتامینەکان‌یارمەتی‌شیبوونەوە‌و‌دروستبوونەوەی‌چەوری‌و‌کاربۆهایدرات‌و‌هەندێکی‌دیکه‌یان‌یارمەتی‌دووبارە‌مژینەوەی‌خۆراک‌لە‌ڕیخۆڵەکاندا‌دەدەن.‌

هەندێکی‌دیکه‌شیان‌یارمەتی‌دروستبوونی‌خانەی‌نوێ‌لە‌لەش‌دا‌دەدەن.‌له‌‌ژماره‌کانی‌داهاتوودا‌له‌‌سه‌ر‌هه‌ر‌کام‌له‌‌ڤیتامینه‌کان‌و‌کارکردنیان‌له‌‌

له‌ش‌دا‌کۆمه‌لیک‌زانیاری‌ده‌خه‌ینه‌‌به‌ر‌باس.هانا‌وریا

ڤیتامین چییە؟


باوک‌و‌کوڕ‌1باوک: ڕۆڵە لەگەڵ چێشتەکەت کەرەوزیش بخۆ، ئاسنی تێ دایەو باشە.

کوڕ: باوکه گیان تازە ئاوم خواردۆتەوە، دەترسم ژەنگ هەڵێنێ!

باوک‌و‌کوڕ‌2باوک: ئەرێ کوڕم فێر بووی چیدیکە لەجیاتی بەڵێ نەڵێی »ئا«؟!

کوڕ: ئا... ئا ئەدی چۆن فێر نەبووم؟!

باوک‌و‌کوڕ‌3لە منداڵێک دەپرسن بۆ ئەو ڕۆژانەی باران نابارێ تۆ چەترت پێیە؟

منداڵ: ئاخر ئەو رۆژانەی باران دەبارێ چەترەکە لەالی باوکمە.

باوک‌و‌کوڕ‌4لە منداڵێک دەپرسن ئەگەر بەیانییەک لە خەو هەستای و دیتت گیرفانت دوو 2٥هەزاری

تێدایە چی دەکەی؟دەڵێ وەڵاڵ من هیچ ناکەم، بەاڵم ده زانم باوکم هاوار دەکاو دەڵی وەرە هەی گێلە، ئەوە

دیسان کراسەکەی منت لەبەر کردوە؟

قسه ی خۆش بۆ پێکه نین


دایک و کۆڕ بەم جۆرە دەدوێن

رۆژێک‌پێی‌گوتم‌دایکی‌مهرەبان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دەرس‌بخوێنم‌قەت‌نەدەم‌وچان

پێی‌گوتم‌رۆڵە‌دەستم‌بە‌دامان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تێ‌بکۆشە‌بۆ‌گەل‌لەرێی‌نیشتیمان

پشتی‌تێ‌مەکە‌لە‌خویندن‌و‌وانە‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ئەو‌دێتە‌فریات‌رۆژی‌تەنگانە

کە‌چوویە‌مەکتەب‌فێر‌بە‌زانیاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دەبین‌مامۆستا‌لە‌دێ‌لە‌شاری

مندااڵن‌بەپۆل‌بە‌چەپڵە‌رێزان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لەتۆ‌فێردەبن‌بڕوانن‌لە‌ژیان

بۆیە‌پێت‌دەڵیم‌ڕوحەکەم‌کاکە‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دەبێ‌بخوێنی‌گەلت‌هیالکە

بە‌هەست‌و‌بە‌بێر‌زۆر‌بە‌هوشیاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زوو‌لێی‌تێ‌دەگەی‌‌زوڵم‌و‌زۆر‌داری

جوابی‌کوڕ‌بۆ‌دایکی

بە‌قەولت‌دەکەم‌دایکی‌مێهره‌بان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هەر‌چی‌تۆ‌بڵێی‌وا‌دەکەم‌لە‌ژیان

ئەوەی‌پێت‌گوتم‌دە‌یخەمە‌سەر‌چاو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بۆمن‌سێبەری‌هەتووان‌و‌هەتاو

لە‌بیری‌ناکەم‌هەر‌هه‌مووت‌وایە‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌قسەت‌خۆراک‌و‌وشەت‌چرایە

مەرگت‌نەبینم‌،قەت‌،مەرگت‌،‌دایە‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دەرناچم‌لە‌‌قسەت‌هە‌تا‌هەتایە

بم‌بە‌قوربانت‌دایکی‌نازدارم‌،‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هەتا‌کوو‌دەمرم‌پێت‌قەرزدارم

بژی‌هەر‌بژی‌تا‌ماوی‌لە‌ژین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بە‌تۆوە‌جوانە‌خۆشی‌دنیاو‌دین

ئاوێزان‌بامرادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌


باوکی گوتی: مانی گیان قوتابخانه جێگه ی مرۆڤی

گه وره و گرینگه ، ئه تۆش ئێستا مرۆڤێکی گه وره و گرینگی، ده بێ ده رس بخوێنی و کاری گرینگتر ئەنجام بدەی. ئەوانە ئی ئه و

مندااڵنه ن که هێشتا کاتی چوونه قوتابخانه یان نه هاتوه و ده چنه

باخچه ی ساوایان.مانی بڕێکی بیر کردەوەو گوتی: با ورچەکەم لە ماڵی

بێ تاکوو لە قوتابخانە دێمەوە، ئەو تەلەیفونەش خۆ زەنگ

لێ نادا، ئه ویش نابه م. باوکی بە پێکەنینەوە گوتی: کتێبی چیرۆکەکانیش لە ماڵەوە بەجێ بێڵه ، لە قوتابخانە دەبێ کتێبە

دەرسییەکانت بخوێنی.مانی گوتی: ئەی چی بخەمە نێو کۆڵەپشتییەکەمەوە؟

باوکی لەپێش دا کتێبە دەرسییەکانی بۆ تێ هاویشت، دواتر بەرگی دەفتەرەکەی کە دڕابوو بە چەسب چاکی کردەوەو ئەویشی بۆ تێ هاویشت، لیوانێک، دەسرەیەک،

بەستەیەک قەڵەمی ڕەنگی، قەڵەم و پاککۆن و قەڵەم تراشی بۆ تێ هاویشت . جانتاکه ی مانی پڕ ببوو.

ئه و ئێستا ئاماده ی چوونه قوتابخانه بوو.

وه‌رگێڕان‌له‌‌فارسییه‌وه‌:‌مینا‌سوڵتان‌زاده‌


خرمه خرمی پێی باراندێ له سەربانی مااڵن

هەڵدەپەڕن دڵۆپهوەكوو كایەی منااڵن***

چەترەكەم هەڵدەگرم و ڕادەكەم بۆ بەر دەركێ

لەگەڵ دەنكی بارانهدەست دەكەم به هەڵپەڕكێ

*** بەپڕتاو دێنه خوارێسەردەدەن به گۆالواتۆقله هەڵدە تۆقێن و ڕادەكەن بەسەر ئاوا

***

بارانه هەر دەبارێ ودەدرێ له تۆقله ئاوان

فوودانەیان دەتۆقێئاوی لێڵی گۆالوان

مۆسیقای نەرمی بارانهەوای سەوزی ژیانه

بۆ تووی لە خاكا خەوتوومزگێنیی سەرهەڵدانه

*** به لێزمە دێته خوارێ

چەن خۆشه خرمەخرمیهەور دەدا برووسكه

پێم خۆشه گرمەگرمی

)بـاران(

نیکالدیه‌ر‌گینه‌مئ


منداڵه‌کان‌ساڵو!‌له‌وانه‌کانی‌پیشوودا‌زۆرتر‌گرنگی‌به‌وشه‌درابوو.‌جاری‌پێشوو‌شێوازه‌که‌مان‌گۆڕی‌و‌ده‌ستمان‌کرد‌به‌قسه‌کردن.‌‌ئیتر‌له‌وه‌‌به‌وال‌زیاتر‌گرنگی‌ده‌ده‌ین‌به‌قسه‌کردن‌و‌وتووێژی‌کورت،‌هه‌تا‌هه‌م‌فێری‌وشه‌ی‌نوێ‌بین‌و‌هه‌میش‌

چۆنیه‌تیی‌که‌ڵکوه‌رگرتن‌له‌م‌وشانه.‌بۆ‌وانه‌ی‌ئه‌مجاره‌‌ته‌وه‌ری‌پرسیار‌له‌سه‌ر‌زانیاری‌تاکه‌که‌سی‌هه‌ڵده‌بژێرین.‌چاو‌

لێ‌بکه‌ن‌که‌چۆن‌پرسیار‌ده‌کرێ‌و‌مانای‌وشه‌و‌پرسیاره‌کانیش‌فێر‌بن

Personalتاکه‌‌که‌سی‌How‌old‌are‌you?ئه‌تۆ‌چه‌ند‌ساڵی؟‌

When‌is‌your‌birthday?رۆژی‌له‌دایکبوونت‌که‌یه‌؟‌‌Do‌you‌have‌any‌brothers‌or‌sisters?ئایا‌تۆ‌خوشک‌یان‌برات‌هه‌یه؟‌Do‌you‌have‌any‌pets?ئایا‌هیچ‌ئاژه‌ڵێکت‌هه‌یه‌له‌ماڵێ‌)‌وه‌ک‌پشیله(؟‌

Who‌is‌your‌best‌friend?کێ‌باشترین‌هاوڕێته؟‌Do‌you‌play‌a‌musical‌instrument?ئایا‌هیچ‌ئامێرێکی‌مۆسیقا‌ده‌ژه‌نی؟‌

What‌is‌your‌favorite‌color?حه‌زت‌له‌کام‌ره‌نگه؟‌

فێرگه ی زمانی ئینگلیزیکاوه‌‌ئاهه‌نگه‌ری


ئه وساڵ یه که م ساڵی چوونه قوتابخانه ی مانی بوو، هه ر بۆیه زۆر

زۆر خۆشحاڵ بوو.مانی ده ستی دایه کۆڵه پشتییه که ی تا

که ل و په لی قوتابخانه ی بخاته نێوی. به اڵم دوای ماندوو بوونێکی زۆر به تووڕه ییه وه هاته الی باوکی و گوتی:

هه رچی ده که م کتێبه کانم جێیان نابێته وه !

باوکی به سه رسوڕمانه وه گوتی با چاوێک له کۆڵه پشتییه که ت بکه م

بزانم چی تێدایه ئاوا پڕ بووه . دوایه که هه ڵی ڕشت دیتی ته له فونی

کایه کردن، ماشێنی قورمیش کراو، ورچه بچکۆله که ی مانی و چه ند کتێبی چیرۆکی دیکه ی تێدایه که هیچیان بۆ قوتابخانه

نه ده بوون.باوکی گوتی: ڕۆڵه خۆ تۆ ناچییه باخچه ی ساوایان بۆ یاری کردن، ئه وانه هچیان بۆ

قوتابخانه نابن.مانی له وه ی که باوکی ده ڵێ نابێ ئه و که لوپه النه له گه ڵ خۆی ببا، تووڕه بوو. دوایه گوتی باوکه ئاخر ورچه که م ده یه وێ بێته قوتابخانه و ده رس بخوێنێ، ته له یفونه که شم

ده بێ پێ بێ بۆ ئه وه ی پێوه ندی به دایکمه وه بکه م و کتێبی چیرۆکه کانیشم بۆیه تێهاویشتوه که فێری خوێندن و نووسین بووم هه ر له وێ بیانخوێنمه وه .

چیرۆکی مانی و کۆڵه پشتیی قوتابخانه


ئازیزانی دنیای مندااڵن! به دڵی خۆتان ڕه نگم بکه ن


ئه‌وڕۆ‌دووی‌ڕێبه‌ندانه‌ڕۆژی‌جێژنی‌کوردانه

ڕۆژی‌کۆماری‌کورده‌‌ڕۆژی‌الچوونی‌ده‌رده‌

ئه‌و‌جێژنه‌ی‌وا‌له‌‌زستان‌به‌هار‌هاته‌‌کوردستان

ئه‌و‌کاته‌ی‌وا‌پێشه‌وا‌کوردی‌هه‌ستاند‌له‌‌خه‌وا

ئێمه‌،‌نه‌وه‌ی‌داهاتووین‌به‌و‌مێژوویه‌‌ڕاهاتووینئێمه‌‌له‌‌سه‌ر‌خاکی‌کوردمناڵی‌دڵپاکی‌کورد

ڕێبه ندانی مندااڵن

له‌م‌ڕۆژه‌‌دا‌په‌یمان‌بێبیرمان‌الی‌‌نیشتمان‌بێ

ڕێگه‌ی‌قازی‌به‌ر‌ناده‌ین‌له‌‌ڕێبازی‌الناده‌ین

پیرۆز‌بێ‌دووی‌ڕێبه‌ندان‌جێژنی‌کۆماری‌کوردان

خاڵه‌‌قازی‌‌


له‌به‌ر‌کاری‌ماڵێ،‌ئاگای‌لێ‌نه‌بوو.‌‌عه‌لی‌و‌خوشکی‌دوای‌دروست‌کردنی‌شێره‌‌به‌فرینه‌که‌‌چوونه‌وه‌‌ژوورێ.‌عه‌لی‌ده‌ست‌و‌گووپه‌کانی‌سوور‌سوور‌هه‌ڵگه‌ڕابوون.‌قاچه‌کانی‌سڕ‌ببوون.‌دایکی‌په‌تۆی‌پێ‌داداو‌خێرا‌خێرا‌ده‌ست‌و‌القه‌کانی‌عه‌لی‌داده‌ماڵی‌و‌گه‌رمی‌

ده‌کردنه‌وه‌.‌به‌اڵم‌عه‌لی‌کۆڵی‌نه‌ده‌داو‌هه‌ر‌ده‌یهه‌ویست‌بچێته‌وه‌‌ده‌رێ‌و‌له‌نێو‌به‌فردا‌قوماران‌بکا،‌به‌اڵم‌دایکی‌نه‌ی‌ده‌هێشت‌بچێته‌‌ده‌رێ.

چه‌ند‌ڕۆژ‌دوای‌ئه‌وه‌‌عه‌لی‌نه‌خۆش‌که‌وت.‌ئه‌و‌سه‌رمای‌ببوو.‌نه‌یده‌توانی‌له‌‌جێگاکه‌ی‌هه‌ستێ،‌ته‌نانه‌ت‌نه‌ی‌ده‌توانی‌به‌‌باشی‌هه‌ناسه‌‌بدا.‌هه‌ر‌ده‌پشمی‌و‌ده‌کۆخی،‌گه‌رووی‌دێشا،‌سه‌ری‌دێشا.‌دایک‌و‌بابی‌خێرا‌بردیانه‌‌الی‌دوکتور.‌دوکتور‌پێیانی‌گوت:‌عه‌لی‌نه‌خۆش‌که‌وتوه‌و‌ده‌بێ‌حه‌ب‌و‌ده‌رمان‌بخواو‌ئه‌و‌

ده‌رزییانه‌ش‌له‌خۆی‌بدا.‌‌‌عه‌لی‌له‌‌دوکتوره‌که‌ی‌پرسی‌باشه‌‌ئه‌من‌بۆ‌وام‌لێ‌هاتوه‌؟

‌‌ئیدی‌دایکی‌وه‌بیری‌هێنایه‌وه‌‌که‌‌ئه‌وڕۆژه‌‌له‌به‌فره‌که‌دا‌بێ‌کۆت‌و‌ده‌ست‌کێش‌کایه‌ی‌کردوه‌و‌نه‌خۆش‌که‌وتووه‌.‌

عه‌لی‌ئه‌وجار‌زانی‌بۆچی‌دایکی‌ئه‌و‌ڕۆژه‌‌ئاوا‌لێی‌توڕه‌‌ببوو.

نێعمه‌ت‌مه‌ال


‌به‌یانی‌کاتێک‌چاوه‌‌گه‌ش‌و‌جوانه‌کانی‌ڕێک‌ده‌گوشی‌و‌هه‌وڵی‌‌ده‌دا‌له‌ژێر‌په‌تووه‌که‌ی‌بێته‌‌ده‌رێ،‌چاوی‌به‌‌دیمه‌نی‌جوانی‌سپی‌پۆش‌بوونی‌حه‌وشه‌ی‌

ماڵه‌‌که‌یان‌که‌وت.‌خێرا‌له‌ژێر‌په‌تووه‌که‌‌هه‌اڵته‌‌ده‌رێ.‌دایکی‌که‌‌ئه‌وی‌دی،‌پێی‌گوت:‌عه‌لی‌گیان‌ده‌رێ‌سارده،‌‌شتی‌گه‌رم‌له‌به‌رکه‌.

‌‌عه‌لی‌به‌بێ‌ئه‌وه‌ی‌قسه‌یه‌ک‌بکات،‌چووه‌‌ده‌رێ.‌له‌‌حه‌وشه‌که‌‌به‌فر‌باری‌بوو.‌به‌فرێکی‌سپی‌و‌جوان.‌به‌‌ده‌مپایی‌و‌به‌‌ده‌سته‌کانی‌کایه‌ی‌به‌‌به‌فره‌که‌‌

ده‌کرد.‌ئه‌وه‌نده‌‌دڵخۆش‌بوو‌که‌‌به‌فری‌ده‌دی‌و‌له‌به‌ر‌ئه‌و‌خۆشیه‌ش‌گوێی‌له‌‌قسه‌کانی‌دایکی‌نه‌بوو.‌کاتێک‌دایکی‌بانگی‌کرده‌وه‌‌زۆری‌پێ‌ناخۆش‌بوو.‌دڵی‌پڕ‌بوو،‌خه‌ریک‌بوو‌بگری،‌لیچی‌کردو‌ورده‌‌ورده‌‌‌‌فرمێسکه‌کانی‌له‌چاوان‌ڕا‌

شۆربوونه‌وه‌‌سه‌ر‌به‌فره‌کان.‌دایکی‌ماچی‌کردو‌گوتی:‌کوڕی‌من‌خۆ‌ناکرێ‌ئاوا‌بێیه‌‌ده‌رێ،‌لیباسی‌

گه‌رم‌و‌کۆت‌له‌به‌ر‌بکه‌و‌ده‌سته‌وانه‌کانت‌له‌‌ده‌ست‌که‌و‌به‌‌دڵی‌خۆت‌شه‌ڕه‌تۆپه‌اڵن‌بکه‌و‌له‌گه‌ڵ‌خوشکه‌که‌ت‌بووکه‌به‌فرینه‌‌دروست‌بکه‌ن...

‌‌له‌و‌قسانه‌دا‌بوون‌که‌‌بابی‌عه‌لی‌هاته‌‌ده‌رێ‌و‌چوو‌ماشێنه‌که‌ی‌هه‌ڵکرد.‌عه‌لی‌ئاگای‌لێ‌بوو‌که‌‌له‌ناکاو‌پشیله‌یه‌ک‌له‌‌نێو‌ماشێنه‌که‌ڕا‌به‌‌قیژه‌‌قیژه‌وه‌‌

ده‌رپه‌ڕی‌.‌‌ئاخر‌زستانان‌پشیله‌کان‌ده‌چنه‌‌نێو‌ماشێن‌و‌له‌‌شوێنه‌‌گه‌رم‌و‌نه‌رم‌و‌خۆشه‌کانی‌ماشێنه‌کان‌ده‌خه‌ون‌هه‌ڵناستن.‌بابی‌عه‌لیش‌له‌بیری‌چووبوو‌پشیله‌که‌‌ده‌نگ‌بداو‌له‌به‌ر‌ئه‌وه‌ش‌کاتێک‌ویست‌بووی‌ماشێنه‌که‌‌هه‌ڵ‌کا،‌‌

پشیله‌که‌‌به‌‌قیژه‌‌قیژو‌ترسه‌وه‌‌هه‌اڵتبوو.عه‌لی‌له‌گه‌ڵ‌خوشکه‌که‌ی‌له‌‌حه‌وشه‌ی‌ماڵ‌و‌له‌په‌نا‌داری‌نێو‌حه‌وشه‌که‌‌خه‌ریکی‌ساز‌کردنی‌بووکه‌‌به‌فرینه‌یه‌کی‌جوان‌بوون.‌له‌کاتی‌سازکردنی‌

بووکه‌‌به‌فری‌یه‌که‌دا‌عه‌لی‌کۆت‌،‌شاڵ‌و‌ده‌ست‌کێشه‌‌باشه‌کانی‌دانابوو.‌دایکیشی‌

عه لی و نه خۆشیی هه اڵمه ت


کۆاڵنەکەی ژیری خنجیالنەو کچێکی ئااڵ ئێمەیە.

هاوڕێکانی دەگەڵ رۆژێک هەموو ئه و له گوێ جوانی بە لەوێ قوتابخانەو دەچێتە مامۆستاکانی ده گرێ و دوایه کە دێتەوە ماڵێ، کتێب و دەفتەرەکانی لە شوێنی خۆی دادەنێ و

کارەکانی بە باشی بەڕێوە دەبا. رۆژێکیان ئااڵ لە کاتی گەڕانەوەی لە قوتابخانە، لەسەر رێگەی ماڵەوە دیتی بێچوە کۆترێک لە به ناڕه حه تی خوارێ و کەوتووەتە هێالنەکەی

گمه گمێتی.ئااڵ چاوێکی لێ کردو جێی هێشت، بەاڵم پاش چەند چرکەیه ک گەڕاوه بۆ الی بێچووە کۆترەکە.ئااڵ بیری کرده وه و له دڵه خۆیدا گوتی : ئەمن

چ بکەم لەو بێچووە کۆترە؟کۆترە که بێچووە زانی گێڕاو چاوی دوایه خوارێ و کەوتوەتە هێالنەکەی ڕا لە جوانەکه ناتوانێ بچێتەوە جێی خۆی. دایکیشی دیار نیه

تا بیباته وه.ئااڵ نه یده زانی چ بکا؟ هێالنه ی کۆتره که زۆر بیخاتەوه تا نه ده گه یشتێ دەستی بوو، به رز به جێی نه ده هات دڵیشی هێالنەکەی. سەر بێڵێ، بۆیه زۆر به ئارامی هه ڵی گرت. ئااڵ ویستی بێته وه ماڵی که بینی کەسێکی لە خۆی گەورەتر لێی نیزیک ده بێته وه، ساڵوی لێ کردو داوای یارمەتی لێ کرد. ئه و پیاوه ش که دیار بوو زۆر مێهره بان بوو بێچووە کۆترەکەی خستەوە نێو

هێالنەکەی.توانیبووی کە بوو پێخۆش زۆری ئااڵ

یارمەتیی ئەو باڵندەیە بدا.ئەم قوتابخانە، که چۆوە بەیانیەکەی ئااڵ بەسەرهاتەی بۆ مامۆستاکەیان و هاوپۆلییەکانی گێڕایەوە. مامۆستاکەیان ده سخۆشی له ئااڵ کرد

و گوتی:وەک هەر ئاژەڵەکانیش ئازیزەکان، منداڵە مرۆڤەکان مافی ژیانیان هەیەو ئێمەی مرۆڤیش دەبێ بیانپارێزین، چونکی ژینگه ی ئێمه به بوونی

ئه وانه وه جوانه.لەو رۆژە بەدواوە هەموو قوتابییەکان بڕیاریان دا کە ئاژەڵەکانیان خۆش بوێ و قه ت ئازاریان

نەدەن.

ئازاد‌عەباسیان

ئاژەڵەکانمان خۆش بوێ


ناسر ڕه زازی

ده زانم که حه تمه ن ناوی ناسر ڕه زازی تان بیستوه . ئه و گۆرانیبێژێکی ناوداری کورده .هونه رمدندی به توانای گه له که مان ناسر له مانگی پووشپه ڕی ساڵی 1334ی هه تاوی له شاری

سنه ی ڕۆژهه اڵتی کوردستان له دایک بووه .ئه و له ته مه نی 6 ساڵی چۆته قوتابخانه و دوای وه رگرتنی دیپڵۆم بۆ ماوه یه کی کورت بۆته

مامۆستا ی قوتابخانه و له یه کێک له گونده کانی نێوان مه ریوان و سنه دا ده رسی گوتۆته وه . ناسر ڕه زازی دواتر به هۆی به سه ر داهاتنی شۆڕشی گه النی ئێران نه یتوانیوه درێژه به پێشه که ی

بدا و دواتر به هۆی کاری سیاسی ماوه یه ک خراوه ته به ندیخانه وه .ئه و هونه رمه نده بۆ ماوه ی چه ند ساڵ پێشمه رگایه تیی کردوه و دواتر ڕێی هه نده رانی گرتۆته به رو له

ئورووپا گیرساوه ته وه .ره زازی تا ئێستا 40 کاسێتی گۆرانی تۆمار کردوه و 4 کاسێتیشی گۆرانی و سروودی نیشتمانی هه یه .

هونه رمه ند ره زازی زۆر به باشی له هه موو زاراوه کانی زمانی کوردی شاره زایه و تا ئێستاش به به رده وامی لێکڵینه وه ی له سه ر فه رهه نگ و مێژوو و زمانی کوردی له هه ر چوارپارچه ی کوردستان ده کاو

له و باره وه 4 کتێبی چاپ و باڵو کردۆته وه .ئه و له سه ر مۆسیقا و گۆرانی کوردی و کێشه و گرفته کانی هونه رمه ندان له ده ره وه ی واڵت لێکۆڵینه وه ی

کردوه و له و پێوه ندییه دا زۆر وتارو بابه تی نووسیوه .ئێمه ش له دنیای مندااڵنه وه ئاواتی سه رکه وتنی بۆ ده خوازین.

ئا:‌شیالن‌قوربانی‌فه‌ر


منداڵه‌‌خۆشه‌ویسته‌کان!باڵوبوونه وه ی ئه و ژماره یه ی دنیای مندااڵن هاوکاته له گه ڵ هاتنه وه ی جێژنی 2 ی رێبه ندان. حه تمه ن

ده شزانن که 2 ی رێبه ندان بۆ ئێمه ی کورد ڕۆژێکی زۆر زۆر گرینگه . له و ڕۆژه دا ئێمه ی کورد توانیمان بۆ یه که مجار ده وڵه تی خۆمان هه بێ، ئااڵی خۆمان هه بێ، سه رۆک کۆماری خۆمان هه بێ، ده زانن که سه رۆک کۆماره که شمان کێ بوو؟؟ ئافه رین.. به ڵێ ڕاست وایه ، پێشه وا قازی محه ممه د.

ئێمه سه ره تا به بۆنه ی ئه و رۆژه پیرۆزه پیرۆزبایی به هه مووتان ده ڵێین. ئه دی مندااڵن ده زانن کاتێ باسی کۆماری کوردستان و دووی ڕێبه ندان ده کرێ، حه تمه ن باسی

مندااڵنیش ده کرێ؟ ده زانن بۆ؟ چونکی له کۆماری کوردستان دا مندااڵنی کورد بۆ یه که م جار له مێژوودا توانییان به زمانی خۆیان بخوێنن، مامۆستاکانیان به زمانی خۆیان بیاندوێنن، کتێبه کانیان

هه موو به زمانی کوردی بوو، باسی ژیانی خۆیان بوو.حه تمه ن ده شزانن که ئه و ڕۆژه خۆشانه له مێژووی ئێمه دا که م بوون، کۆماره که مان به رگه ی

په الماری دوژمنه کانمانی نه گرت، پێشه واکه مان له دار درا، به اڵم مندااڵنی ئێستا، ئێوه ده ڵێم، ئه رێ ئێوه .. ئێوه هه ر هه مووتان ئاواتی ئه وه تان هه یه ئه و ڕۆژانه بێنه وه . به اڵم ده زانن به چی دێنه وه ؟؟

ئافه رین، به خوێندن، به شێلگیریی ئێوه له فێربوون، به ماندوونه بوونتان.... هه ر بژین و دیسان پیرۆز بێ 2ی ڕێبه ندان....

وته ی ئه مجاره مان


سه‌رنووسه‌ر:‌شیالن‌قوربانی‌فه‌ر‌

دەستەی‌نووسەران:‌کاوه‌‌ئاهه‌نگه‌ری،‌هانا‌وریا،‌نێعمه‌ت‌مه‌ال

دیزاینه‌ر:‌‌مینا‌سوڵتانزاده‌وێنه‌ی‌ڕووبه‌رگ:‌سارا‌ئیسماعیلیوێنه‌ی‌پشت‌به‌رگ:‌کۆسار‌شه‌ریفیان

‌‌‌‌‌په‌یوه‌ندی:‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌www.facebook.com/nawendy.mndal.paryzy.kurdistan

[email protected] www.Kurdistanukurd.com

مندااڵن دنیای گۆڤارێکی مانگانه ی مندااڵنه، ناوەندی منداڵپارێزیی

رۆژهەاڵتی كوردستان دەری دەكا


139

ژمارە ١٣٩ی دنیای منداڵان چاپ و بڵاو بۆوە

Documents

Transcript of ژمارە ١٣٩ی دنیای منداڵان چاپ و بڵاو بۆوە