วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย...

ฉบบสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ªÞbòîãbã⁄aë@òîÇbànuüa@âìÜÈÛa@

@»†bô@îãbrÛaò@–@@ëˆa@@ñ‡ÈÔÛ1432@ @ปท 6 aòäÛ ฉบบท 11 †‡ÈÛa July - December 2011 /

ประธานทปรกษา อธการบด มหาวทยาลยอสลามยะลา ทปรกษา รองอธการบดฝายวเทศสมพนธและกจการพเศษ มหาวทยาลยอสลายะลา รองอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยอสลามยะลา รองอธการบดฝายบรหาร มหาวทยาลยอสลามยะลา รองอธการบดฝายพฒนาศกยภาพนกศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา ผชวยอธการบดฝายทรพยสนและสทธประโยชน มหาวทยาลยอสลายะลา คณบดคณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา คณบดคณะศลปศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา คณบดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอสลามยะลา คณบดคณะศกษาศาสตร ผอานวยการสถาบนภาษานานาชาต ผอานวยการสานกวทยบรการ มหาวทยาลยอสลามยะลา ผอานวยการสถาบนอสสาลาม มหาวทยาลยอสลามยะลา เจาของ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา บรรณาธการ ผชวยศาสตราจารย ดร.มฮาหมดซาก เจะหะ คณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา กองบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.อบราเฮม ณรงครกษาเขต รองศาสตราจารย ดร.นรนดร จลทรพย Assoc. Prof. Dr.Mohd Muhiden Bin Abd Rahman Asst. Prof. Dr.Muhammad Laeba ผชวยศาสตราจารย ดร.นเลาะ แวอเซง ผชวยศาสตราจารย อไรรตน ยามาเรง อาจารยเจะเหลาะ แขกพงศ ผชวยศาสตราจารยซอลฮะห หะยสะมะแอ ผชวยศาสตราจารยจารวจน สองเมอง ดร.ซาการยา หะมะ ดร.ซอบเราะห การยอ ดร.อดนน สอแม ดร.มฮามสสกร มนยน

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา Al-Nur Journal The Graduate School of Yala Islamic University

วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ Fakulti Pengajian Islam, Universiti Malaya, Nilam Puri Islamic Law, International Islamic University Malaysia วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา สถาบนอสลามและอาหรบศกษา มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร สานกบรการการศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอสลามยะลา สาขาวชาภาษาอาหรบและวรรณคด มหาวทยาลยอสลามยะลา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยอสลามยะลา

ผทรงคณวฒพจารณาประเมนบทความ Assoc. Prof. Dr.Jauhari Bin Mat. Kolej Islam Antarabangsa Sultan Ismail Petra Malaysia Dr.Noordin Abdullah Dagorha Yala Islamic University Dr.Adama Bamba มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ผชวยศาสตราจารย ฮามดะฮ อาแด มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ดร.มะรอนง สาแลมง มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ดร.เกษตรชย และหม มหาวทยาลยสงขลานครนทร ดร.วสทธ บลลาเตะ สานกงานคณะกรรมการอสลาม จงหวดสงขลา ดร.อบดลฮากม เฮงปยา มหาวทยาลยราชภฏยะลา ดร.กลยาณ เจรญชาง นชม มหาวทยาลยทกษณ บรรณาธการจดการ นายฟารด อบดลลอฮหะซน กองจดการ นายมฮาหมด สะมาโระ นายนศรลลอฮ หมดตะพงศ นายฆอซาล เบญหมด

นายมาหะมะ ดาแมง นายอบดลยลาเตะ สาและ

นายนสรดง วาน นายอาสมง เจะอาแซ กาหนดการเผยแพร 2 ฉบบ ตอป การเผยแพร จ าหน าย โดยท ว ไปและมอบใหห องสมดหน วยงานของร ฐและ เอกชน

สถาบนการศกษาในประเทศและตางประเทศ สถานทตดตอ บณฑตวทยาลย ชน 2 สานกงานอธการบด มหาวทยาลยอสลามยะลา 135/8 หม 3 ตาบลเขาตม อาเภอยะรง จงหวดปตตาน 94160 โทร.0-7341-8614 โทรสาร 0-7341-8615, 0-7341-8616 Email: [email protected] รปเลม บณฑตวทยาลย พมพท โรงพมพมตรภาพ เลขท 5/49 ถนนเจรญประดษฐ ตาบลรสะมแล

อาเภอเมอง จงหวดปตตาน 94000 โทร 0-7333-1429

ฉบบอเลกทรอนกส http://www.tci-thaijo.org/index.php/NUR_YIU/issue/archive

∗ทศนะและขอคดเหนใด ๆ ทปรากฏในวารสารฉบบน เปนความคดเหนสวนตวของผเขยนแตละทาน ทางกองบรรณาธการเปดเสรดานความคด และไมถอวาเปนความรบผดชอบของกองบรรณาธการ

บทบรรณาธการ

มวลการสรรเสรญทงหลายเปนสทธแหงเอกองคอลลอฮ ททรงอนมตใหการรวบรวมและจดทาวารสารฉบบนสาเรจลลวงไปดวยด ขอความสนตสขและความโปรดปรานของอลลอฮ จงประสบแดทานนบมฮมมด ผเปนศาสนฑตของพระองคตลอดจนวงศวานของทานและผศรทธาตอทานทวทกคน

วารสาร อล-นร เปนวารสารทางวชาการฉบบสงคมศาสตรและมนษยศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ซงไดจดตพมพปละ 2 ฉบบ เพอนาเสนอองคความรในเชงวชาการทหลากหลาย จากผลงานของนกวชาการ คณาจารย นกศกษาระดบบณฑตศกษาทงภายในและภายนอก ทงนเพอเปนการเผยแพรองคความรทสรางสรรคและเปนประโยชนสสงคม

วารสาร อล-นร ฉบบน เปนฉบบท 11 ประจาป 2554 เปนฉบบท ไดจดทาในรปแบบของอเลกทรอนกส (Thai Journals Online) ทไดรวบรวมบทความทางวชาการทมความหลากหลายทางดานภาษาและไดรบเกยรตจากบรรดาผทรงคณวฒ ทงในประเทศและตางประเทศทาหนาทตรวจสอบและประเมนคณภาพของบทความ กองบรรณาธการวารสาร ยนดรบการพจารณาผลงานวชาการของทกๆ ทานทมความสนใจ รวมถงคาตชม และขอเสนอแนะตางๆ เพอนาสการพฒนาผลงานทางวชาการใหมคณภาพตอไป

บรรณาธการวารสาร อล-นร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

วารสาร AL-NUR บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

ปท 6 ฉบบท 11 1 July-December 2011

อล-นร

معـا يف مواجهة التحديات األخالقية املعاصرة

∗إمساعيل لطفي جافاكيا ∗∗حممد بن داود مساروه

ملخص البحث

لغاية األوىل من بعثـته، واملنهاج املبـني يف لرسول اإلسالم هحددما حياليعاجل هذا البحث يف طبيعته السماوية ذا الدينإنسان وإنسان، فه بني سناحل لقالذي يكمن يف اخل يف الديناحلق أن و .دعوته

صلة حسنة بني اإلنسان وربه، وكال األمرين يرجع إىل حقيقة واحدة، واليكون مثة صالح يف اتمعات اليت خـطت جمراها يف تاريخ احلياة، وبذل اإلسالمية فكأن الرسالة اإلنسانية، إال مبا شرعه اخلالق العليم،

صاحبها جهدا كبريا يف مد شعاعها ومجع الناس حوهلا، ال تنشد أكثر من تدعيم فضائلهم، وإنارة آفاق يف وقد انتهج الباحث يف هذا البحث النهج املكتيب واعتمد .الكمال أمام أعينهم، حتى يسعوا إليها على بصرية

وغري واحلديث املتوفرة يف الدعوة والتفسري االطالع على املراجع والكتبعلى العون من اهللا مث هحتريرأن اإلميان القوي يلد اخللق القوي حتما، وأن ايار األخالق : إىل عدة نتائج، أوال البحث وتوصل . ذلك

الرجل الصـفيق الوجه، املعوج : ثانيا .الشر أو تفاهتهمرده إىل ضعف اإلميان، أو فقدانه، حبسب تفاقم ــه ألحدا اإلكراه على : ثالثا .، يكون قد فقد احلياء واإلميان معا لسـلوك، الذي يقترف الرذائل غري آب

.اإلميان ال يصنع اإلنسان املؤمن

.دكتوراه يف الشريعة، حماضر بقسم الشريعة، كلية الدراسات اإلسالمية جبامعة جاال اإلسالمية * .حماضر بقسم أصول الدين، كلية الدراسات اإلسالمية جبامعة جاال اإلسالميةماجستري يف الدراسات اإلسالمية، * *

บทความวชาการ



อล-นร

Abstract

This research deals with about the Prophet of Islam as defined by the very first of his mission, and the curriculum set out in his call. That the right to religion, which lies in the good manners between man and man, that religion in its nature divine link well between man and God, both of which is due to one fact, and no are Salah in human societies, except as prescribed by the creative Knowing, as though the Islamic message, which has taken its course in the history of life, and make its owner a great effort to extend its rays and gather people around, do not seek to consolidate more of their virtues, and the prospects for the perfect lighting in front of their eyes, to seek to understand. The researcher followed in this research approach adopted in the desktop and edit the help of God and of reference books available in the advocacy and interpretation and talk and so on. The research found several results: first, that the strong faith inevitably generates strong character, ethics and that the collapse was due to weakness of faith, or loss, according to the aggravation of the evil or Trivial. Second, man brazen face, crooked behavior, which is indifferent to commit vices of one, have lost modesty and faith together. Third, coercion on the belief does not make the believer.



อล-นร

قدمةامل

ª © ¥ ¦ § ¤ ¢ £ ﴿ : ، القائل احلمد هللا رب العاملني ® ¬ «¯ ± °² ¸ ¶ µ ´ ³¹ ¼ » º½ ¾

Å Ä Ã Â Á À ¿Æ Î Í Ì Ë Ê É È ÇÏ ÐÔ Ó Ò Ñ﴾

)151: 6 سورة األنعام،(أدعوكم إىل شهادة ((: ، القائل والصالة والسالم على رسوله الصادق األمني

وحده ال شريك له، وأني رسول اهللا ، وأن تؤووين وتنصروين حىت أن ال إله إال اهللا )) أؤدي عن اهللا الذي أمرين به

)3/153: 1998ابن كثري، (الرجل الصفيق الوجه ، املعوج السلوك ، الذي يقترف الرذائل رسول اإلسالم يف وصف حال قول ي

: ، وسئل ) 21301البيهقي، ( )) ! يعا، فإذا رفع أحدمها رفع اآلخر احلياء واإلميان قرنـا مج (( : غري آبه ألحد ـقا (( : قال أي املؤمنني أكمل إميانا ؟ وال يكون مثة صالح يف اتمعات . ) 8123، الطرباين )) ( أحسنهم خل

، اهللا مبا شرعه حقق التناسق بني الكائنات كلها، إال تال ي اإلنسانية ، إال مبا شرعه اخلالق العليم ، كما الذي أمر بأداء األمانات إىل أهلها، وإقامة العدل بني الناس كلهم، مؤمنهم وكافرهم، موافقهم وخمالفهم،

: قال اهللا تعاىل. أصوهلم ومللهموعلى اختالف ﴿¹ ¸ ¶ µ ´ ³ ² ± ° ¯ ® ¬ « ª ©﴾º

)58: 4 سورة النساء،( :قال تعاىل؛ حيث ة اإلحسانبزيادومع العدل، أمر

﴿ o n m l k﴾ )90: 16 سورة النحل،(

: ، وقال تعاىلوالقسط مع غري املسلمني، ما داموا مساملنيبالرب مث أمر ﴿ y x w v u t s r q p o n m l k j iz } | {

~﴾ )8: 60 سورة املمتحنة،(

اإلسالم من فطرة اإلنسان الطـيبة، وجه يف تدعيمها، وأن اإلكراه على الفضيلة ال ذلكم موقف :لقوله تعاىل ؛ اإلنسان الفاضليصنع



อล-นร

﴿ Ô Ó Ò ÑÕ Ú Ù Ø × ÖÛ ﴾ )256: 2 سورة البقرة،(

:حبسب قوله تعاىل ؛ اإلنسان املؤمنكما أن اإلكراه على اإلميان اليصنع ﴿fedcba﴾

)99: 10 سورة يونس،(فاحلرية النفسية والعقلية أساس املسؤولية، واإلسالم يقدر هذه احلقيقة وحيترمها، وهو يبين صرح

هذه : ومن مث اإلميان ال اإلحلاد، والتقوى ال الفجور، ووحدة املتدينني على ربهم ال تفرقهم فيه . األخالق فطرته املستقيمة؛ ذلكم التقومي احلسن، مبعرفة احلق واالستمساك به، النصائح هي باب العودة باإلنسان إىل

:لقوله تعاىل ؛ وخالف ذلك اجلاهليةوالسري على مقتضاه، ﴿ Ú Ù Ø × Ö Õ Ô ÓÒ Ñ Ð﴾

)50: 5 سورة املائدة،(ثما وجـد إىل ذلك ، حي األخالق أمنوذجا : هلذا، فإن احلوار واادلة باحلسىن يف املشترك اإلنساين

سبيال، حتى يتحقق التحول السلمي، يف كثري من بقاع األرض اليوم، إىل الفطرة الطيبة، اليت هتفو إىل اخلري، وجودها، وصحة حياهتا، متاما كما وتسـر بإدراكه، وتأسى للشر وحتزن من ارتكابه، وترى يف احلق امتداد

. حدث من قبل، يرى العامل أثر اهلدي ه املهمة، البد من مناذج صاحلة، متأسـية برسول الرمحة املهداةولنجاح هذ

:لقوله تعاىل ؛عليها، حبيث يشع رأفة، ورمحةالنبوي ﴿ ~ } | { z y x w v u t s r q

m l k j i h g f e d c b a ` _o np u t s r qv y x w ، � ~ } | {

® ¬ « ª © ¨ § ¦ ¥ ¤ £ ¢ ¡¯ ² ± °﴾ )28-27: 57 سورة احلديد،(

إن أي جمتمع من اتمعات اإلنسانية ال يستطيع أفراده أن يعيشوا متفامهني متعاونني سعداء ما مل و . ة من األخالق الكرميةتربط بينهم روابط متين

ولو فرضنا، احتماال، أنه قام جمتمع من اتمعات على أساس تبادل املنافع املادية فقط، من غري أن .يكون وراء ذلك غرض أمسى، فإنه البد لسالمة هذا اتمع من خلقي الثقة واألمانة على أقل التقادير



อล-นร

اجتماعية، اليستغين عنها جمتمع من اتمعات، ومىت فقدت األخالق اليت فمكارم األخالق ضرورة هي الوسيط الذي البد منه النسجام اإلنسان مع أخيه اإلنسان، تفكك أفراد اتمع، وتصارعوا، وتناهبوا

.مصاحلهم، مث أدى هبم ذلك إىل االيار، مث إىل الدمار من اتمعات انعدمت فيه مكارم األخالق، كيف يكون هذا اتمع ؟ من املمكن أن تتخيل جمتمعا !كيف تكون الثقة بالعلوم واملعارف واألخبار وضمان احلقوق لوال فضيلة الصدق ؟ واستقرار، وكيف يكون التعاون بينهم يف العمل ضمن بيئة كيف يكون التعايش بني الناس يف أمن

؟ يلة األمانةمشتركة، لوال فض كيف تكون أمة قادرة على إنشاء حضارة مثلى، لوال فضائل التآخي والتعاون واحملبة واإليثار ؟ كيف تكون مجاعة مؤهلة لبناء جمد عظيم ، لوال فضيلة الشجاعة يف رد عدوان املعتدين، وظلم

ليت هي أحسن ؟ الظاملني، ولوال فضائل العدل والرمحة واإلحسان والدفع باكيف يكون إنسانا مؤهال الرتقاء مراتب الكمال اإلنساين، إذا كانت أنانيته مسيطرة عليه، صارفة له

عن كل عطاء وتضحية وإيثار ؟لقد دلت التجربات اإلنسانية، واألحداث التارخيية ، أن ارتقاء القوى املعنوية لألمم والشعوب مالزم

ا يف سلم األخالق الفاضلة، ومتناسب معه، وأن ايار القوى املعنوية لألمم والشعوب متثل املعاقد الرتقائهالثابتة اليت تعقد هبا الروابط االجتماعية، ومىت انعدمت هذه املعاقد أو انكسرت يف األفراد مل جتد الروابط

. )35-1/33 امليداين،( االجتماعية مكانا تنعقد عليهومثة أمنوذج راق، يحتذى به يف احلوار الثقايف واحلضاري عن الكلمة السواء والقيم التشريعية

وبني قوم، كان فيهم مفروق بن عمرو -بشهود أيب بكر - للمشترك اإلنساين؛ ما كان بني رسول اهللامفروق بن إىل أيب بكر وهانئ بن قبيصة واملثىن بن حارثة والنعمان بن شريك ، وكان أقرب القوم

: يظله بثوبه ، فقال فجلس، وقام أبو بكر عمرو، حيث التفت إىل رسول اهللا أدعوكم إىل شهادة أن ال إله إال اهللا وحده الشريك له، وأني رسول اهللا، وأن تؤووين ((

هرت على أمر اهللا وكذبت وتنصروين حتى أؤدي عن اهللا الذي أمرين به، فإن قريشا قد تظا .))، واستغـنت بالباطل عن احلق، واهللا هو الغين احلميدرسوله

)3/153: 1997 ابن كثري،( : ، فتال رسول اهللاوإىل ما تدعو أيضا يا أخا قريش ؟: مفروق قال له

﴿ ¨ § ¦ ¥ ¤ £ ¢© ® ¬ « ª¯ ± °² ´ ³¸ ¶ µ¹ ¼ » º½ À ¿ ¾ Å Ä Ã Â ÁÆ

Î Í Ì Ë Ê É È ÇÏ Ô Ó Ò Ñ Ð﴾ )151: 4 سورة األنعام،(



อล-นร

وإىل ما تدعو أيضا يا أخا قريش ؟ فواهللا ما هذا من كالم أهل األرض ، ولو كان : فقال له مفروق : من كالمهم لعرفناه ، فتال رسول اهللا

﴿ v u t s r q p o n m l k wx { z y ﴾

)90: 16 سورة النحل،(دعوت واهللا يا أخا قريش إىل مكارم األخالق وحماسن األعمال، ولقد أفك قوم : فقال له مفروق .)3/153: 1998ابن كثري، ( كذبوك وظاهروا عليك

لة إلعادة ولتأصيل الرؤية الشرعيـة، والتحقق باملرجعيـة من خالل إدراك أبعاد التحديات، يف حماواإلحياء والبناء؛ وحتقيق الوقاية احلضاريـة، اليت حتمي القيم األخالقية من االستالب احلضاري، واالرهتان

من املفيد اإلشارة إىل أن مؤمتر السكان والتنمية الذي عقد دع الفكريـة والسلوكيـة؛ فإن الثقايف، وتنفي البم، 1994) سبتمرب( يلول أ 13 -5هـ، املوافق 1415ربيع األخر 8إىل ربيع األول 29بالقاهرة خالل الفترة من

م، حيث عقد ما عرف 1992يعد حلقة يف سلسلة متصلة من املؤمترات اليت اختذت طابعا عامليا، ابتداء من عام يينا بالنمسا يف ف ))املؤمتر العاملي حول حقوق اإلنسان(( يف ريودي جانريو يف الربازيل، مث قمة األرض((بـ القمة (( م، و1994يف يوكوهاما يف اليابان عام ))املؤمتر العاملي للحد من الكوارث الطبيعية(( و م،1993عام

يف ))املؤمتر العاملي الرابع للمرأة((م، و 1995يف كوبنهاجن يف الدامنارك عام ))العاملية للتنمية االجتماعيةمؤمتر األمم املتحدة للمستوطنات البشريـة، الذي عقد يف اسطنبول عام م، وأخريا 1995بكني بالصني عام

وهذه املؤمترات، على تنوع طروحاهتا، وتعدد أسالـيـبها، ترمي إىل ابتداع أمناط وأشكال جديدة . م1996ــة، وتن شر من احلياة االجتماعية واالقتصادية، حتطم احلواجز األخالقـيـة، وتعارض القيم الديني

.اإلباحيـة باسم احلريـة، وتشجع على التحلل باسم التحـرر فهذه املؤمترات، ومثيالهتا، مل تتوقـف، ولن تتوقـف، وهي يف النهاية صورة من سنن التدافع

: تعاىل احلضاري، اليت البد من إدراكها، ومعرفة كيفية التعامل معها، واليت أخرب عنها العليم احلكيم بقوله﴿ g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y

hi﴾ )40: 22سورة احلج، (

فاالستمرار يف التدافع مؤكد ، والصمود وإفشال املؤامرات مؤكد أيضا، لكن ذلك النصر واحلصانة، ـق إال بعزمية البشر يف التعامل مع السـنن اجلارية، وليس بالتطلع إىل األ جاد،احلسيين . ( مور اخلارقة ال تتحق

.)17-15: 1996 .سليمان



อล-นร

تداعيات ظـاهـرة العوملـة تعد العوملة أهم ظاهرة تشهدها احلضارة اإلنسانية والتاريخ العاملي املعاصر؛ أفضت إىل تقدم بشري يف

. خمتلف جماالت احلياة بطريقة أصبح الوجود اإلنساين شديد التشابك واالرتباطوأضحى مسار العوملة يف عمليـة أوسع ينخرط من خالهلا الشعوب والدول عرب القارات واألقاليم

يف ترابط وعالقات أوثق، أفرزت منطا من العالقات وجمموعة من القيم، وأظهرت للوجود نوعا من . املؤسـسات املشتركة مل تكن معهودة من قبل

ي واالقتصادي واإلعالمي للعوملة زاد من أثرها الثقايف واالجتماعي والسياسي، ولعل الطابع التكنولوج فصارت دول العامل كلها تقوم على مبادئ السوق والتبادل التجاري واإلعالمي والتكنولوجي، وانتهت مبوجبه

ك، الذي يصنعه كثري من مفاهيم االستقالل والصـياغات احمللية ملفردات احلياة، وتشكل وعي بالوجود املشتر .البعض ويستهلك مفرزاته البعض اآلخر

: كربى على مستويات ثالثةشرية واإلنسانية مجعاء حتديات ويف عصر العوملة تواجه الب .املستوى الكوين، املستوى املعريف، واملستوى األخالقي

ما يتداخل باقتضاء يف مقدمة ونتيجة بني وتتداخل هذه املستويات الثالثة يف تالزم وتكامل، ك .الكسب املعريف والكسب األخالقي، وبالتناسب العكسي

ة ـا بأمهيهم من أكرب األمم وعي، حتدي األزمة األخالقيـة، فاملسلمون ا البحثوالذي يعنينا، يف هذ أن التزامهم هبذه التعاليم تواجهه هم حساسية إزاء االحنراف عن موروثهم األخالقي غري األخالق وأشد

. ة معرفة درجة اإلمكانات التطبيقية هلذه التعاليمق بكيفيصعوبات كربى تتعلوالكون، إن النسق املعريف املادي الذي يؤطر املعرفة ويثريها مبقوالته، وأن الرؤية املادية هللا

بية سكان العامل اآلن، وحتاصر مثرات هذا املنهج وعي وللكون واحلياة هي اليت تسيطر على توجهات أغلاإلنسان وفكره وسلوكه ورغباته، حىت تكاد تأسر رؤية اإلنسانية للوجود، فأصبحت هيمنة احلضارة املادية

).قانون العصر(ملادي، والتطور اهلائل الذي عرفته العلوم الطبيعية والتكنولوجية وحىت اإلنسانية، قائم على الفكر ا

والفلسفة املادية اليت طغت على احلضارة املعاصرة، سواء يف أصوهلا النظرية أو يف تطبيقاهتا االجتماعية فصار اال العقائدي وفق النظرة املادية الوضعية من قبيل الشأن الشخصي الذي ال خيضع ملنطق .والسياسية

.لما الربهان االستداليل العقلي، وبالتايل ال ميكن اعتباره عواملنهج املعريف املادي يف أساسه، متمركز على املادة، وبالتايل فهي تـنكر الغيب وما يتصل به من

إميان باهللا ومالئكته وكتبه ورسله واليوم اآلخر والقدر خريه وشره، وترفض احلضارة املادية وفق املنهج العلمي ومبا . سي املادي، اخلاضع للتجربة املخربية أو املشاهدةأي مصدر آخر للمعرفة خارج عن نطاق الفحص احل

أا مادية فإا ختضع كل شيء لقوانني املادة من حتول وتغري، وال يوجد هناك ما يسمى ثابت مثل القيم واألخالق، ألا ليست أشياء ميكن تقديرها بالكم، فالصدق مبا انه ال ميكن وزنه وال قياسه بالكمية أو



อล-นร

والعلوم اإلنسانية يف طابعها . شيء مفتعل وغري موجود، وال مثرة من ورائه -يف املفهوم املادي -هو باألرقام فالعلماين احلديث وزخم االكتشافات اخلارقة واملكتسبات اهلائلة اليت أحرزت عليها أدت من حيث أبعادها

كوناته األساسية اليت ترتفع هبا فطرته فسلبت اإلنسان من م.األخالقية والروحية واإلنسانية إىل متاهات عقائدية .)10: 1987 عروة، أمحد ،( البشرية، وتعتدل هبا نفسيته، وتتزكى هبا عقليته ويتسامى هبا ضمريه وروحه

الت اليت ح بني الفكر الديين والتحوخالل القرنني األخريين خلق انسجام وتصال ول العلماءاقد حو من أن من التوافق بني احلداثة والتراث انطالقا نوع باقتراحنتيجة الثورة التكنولوجية، العامل املعاصرشهدها

.العقل هو القاسم املشترك بني احلداثة واإلسالمولقد ختلص اإلنسان املسلم، من ثنائية الوحي والعقل، ذلك اخليار الصعب الذي طرح تارخييا، كثمرة

ير املسلم تناقضا، بني معارف الوحي، ومدارك العقل؛ ألن اهللا ، هو مرسل الوحي، ملقدمات مغلوطة، فلم.. وخالق العقل، ومكلفه بتعاليم الوحي، ومخاطـبه مبعارفه، ولذلك فال ميكن أصال، تصور أي تناقض

طار املرجعي، والضابط فالعقل سبيل معرفة الوحي، وحمل تكليفه، والوحي هو سراج اهلداية للعقل، واإل .املنهجي ملعارفه، والميكن ابتداء ألحكام الوحي، أن تناقض العقل السليم، ألنه حمل اخلطاب والتكليف

ولو افترضنا أن الصدام والتناقض، حاصل من الناحية النظرية، فال معىن إذا للتكليف، الذي مناطه وملا كان العقل، متأثرا بالرغبات والنزوات، وواقعا حتت احتماالت .. حمله العقل، ألن التكليف اليقع إال على

خطأ احلواس املعتمدة، إليصال املعلومة إىل العقل، كما أنه خاضع للعلم احملدود، والعمر احملدود، واالطالع .النسيب، فال ميكن أن يستقر مبجرد النظر

: ، العليم، علما مطلقا، مرتها عن اخلطأ والغرض، واملبلغ املبين له هو خطاب اهللا : أما الوحي فهو ، لذلك فالتعارض منـتـف، بأصل الوضع، أما عند توهم التعارض، أو وجوده، لسبب الرسول املعصوم

.أو آلخر، فإن الوحي املعصوم، مقدم عقال، على العقل املظنون إما إىل إلغاء اليت دمرت إنسان احلضارة املادية، ووضعته أمام اخليار الصعب، فانـتهى، واإلشكالية اإللغاء الكامل للعقل، والتسليم بدون تعقل، األمر : ، وإسقاطه، واعتبار التدين واإلميان، حيث يقتضي العقل

هة، واالنسالخ من الدرات املشوى إىل شيوع اخلرافة، والتصوة الذي أدا إىل نفي .. ين، والقيم األخالقيوإم : قال اهللا تعاىل ؛بعلم ظاهر احلياة الدنيا، وتأليه العقل، واالكتفاء الدين

﴿ON P Q R UTS V W﴾ )7: 30 سورة الروم،(

والتاريخ العلمي البشري فيما وصل إليه من ، وإسقاط معارف الوحي، وتقطيع اإلنسان إىل أبعاضيقينيات، مل يسجل إصابة واحدة على القيم والنصوص اإلسالمية، وإنما كان سبيال ليقظة العقل، احلقائق وال

فاالرتقاء بالعلم وزيادة .. وعودة الوعي واستئناف التوجه صوب الدين الصحيح، مبا حيققه من األمن واليقني ؛تعاىل اهللا اليقني واإلميان، قال مساحة العلم والرؤية املعرفية، يتيح تبين احلق والوصول إىل



อล-นร

﴿ÊÉÈÇÆÅÄÃÂÁÀË﴾ )53: 41 سورة فصلت،(

فالكسب املعريف مبا يرتبه من تشريف يف الدنيا وثواب يف اآلخرة، وبسبب عطاء القيم اإلميانية لمية والتربوية وقدرهتا على حتديد جماالت البحث املجديـة وتوجيه نتائج العلم خلري البشرية، وربط اجلهود الع

كذا انفصال العلم عن .بأهدافها؛ تتحقق إنسانية اإلنسان، وإال حتول العلم إىل وسيلة دمار وتفريق وبغيوشواهد اإلدانة من الواقع على توظيف العلم للبغي، أكثر من أن . اإلميان، سوف يؤدي إىل البغي والظلم

وقال اهللا تعاىل؛ تحصى﴿³²±°¯®¬«©´½¼»º¹¸¶µ،¿

ÃÂÁÀ ÅÄ ÆÇ ÊÉÈ﴾ )117-116: 6سورة األنعام، (

لذلك مل يقتصر اإلسالم على التأكيد على حتصيل املعرفة، وإنما أكـد على االلتزام خبلق وأدب :تعاىل قال ؛ حيثاملعرفة أيضا، ملا لذلك من أمهية تعادل الكسب املعريف، وى املسلم عن اتباع الظن واهلوى

﴿ À Á Â Ã Ä ÆÅ ÈÇ﴾

)43: 25سورة الفرقان، ( :تعاىل؛ مصداقا لقوله وجعل املعرفة مرتبطة بربهاا ودليلها، كما جعل الربهان دليل صدقها

﴿ P Q R S T U﴾ )64: 27سورة النمل، (

وقد جعل اإلسالم اإلنسان مسؤوال عن حواسه، نوافذ معرفته، ووسائلها، وجعله مسؤوال عن

:غيلها، كما جعله مسؤوال عن عدم االلتزام بعطائها، فقال تعاىلتعطيلها وعدم تش﴿ Ñ Ð Ï Î Í Ì Ë Ê É﴾

)36: 17سراء، سورة اإل(لذلك فاملسؤولية هنا مزدوجة، مسؤولية عن التشغيل والتحريك والكسب املعريف، ومسؤولية عن

. االلتزام خبلق املعرفة وأدهبا ومثراهتاوتشتد احلاجة إىل ضبط العلم بأهدافه، والتزام املعرفة بآداهبا، وأخالقها، وتوجيهها الوجهة اخليرة حملاصرة

الظلم، واحليلولة دون البغي أكثر فأكثر يف هذا العصر، الذي يشهد يوميا تقدما علميا وتراكما معرفيا وثورة



อล-นร

املستقبل احلقيقية ، فالذي ميتلك العلم واملعرفة ميتلك املستقبل، بل ميتلك معلوماتية جتعل العلم واملعرفة مها قوة ).20- 17: 1999.مسعود، عبد ايد .(فكيف له أن يتصرف فيه، ويصرف العلم إىل ساحات اخلري.. العامل ـات اليت تواجهنا هبا العوملة ؛ حتدي الفساد األخالقي الذي يكتسح العامل لذا، فإن من أهم التحدي

بفعل غياب بعد األخالق يف احلياة املعاصرة، والقيمة اخللقية أرقى من السلوك التجاري الذي يظهر يف تصرفات الكثري، وليس الغاية من ذلك نداء الضمري بقدر ما هو بروتوكوالت وإتكيت وبالتعبري املادي

)Ethics( ،فطرة ونداء الضمري والتزام التقوى، وبني اإلثيكس باملفهوم وهناك فرق بني اخللق الذي هو ألصق بال .املادي الذي يراعي املظهر الشكلي دون اجلوهر

لقد غدت األخالق باملفهوم املادي ذات بعد نفعي جتاري، فالرجل ال يكذب ألن مسعته تتأثر، فإذا مل خرى فإن التحلل من القيم صار موضة، وعالمة على تتأثر فليس يف األمر تثريب، هذا من جهة، ومن جهة أ

حضارة االحنالل، اليت هتكت األستار وعرت اإلنسان، وجتاوزت يف إباحيتها كل وصـف، وهذا الذي دفع كثريا من الشباب إىل االستقالة االجتماعية من احلياة؛ إما عن طريق االنتحار بطرقه املختلفة، وإما باالنغماس

الرذيلة واملخدرات والفجور، مما أصبح يهدد األسرة بااليار والتفكك، ويقضي على قيم التآلف يف عاملوالرمحة والعطف، وكل القيم الروحية اليت تفتح أمام اإلنسان أبواب األمل يف احلياة الكرمية، وختفف عنه آالم

.حضارة البعد الواحدسعادة البشرية، ويف صياغة وجهة البنيان االجتماعي، وتزويده ولألخالق دورها الريادي يف حتقيق

. بالطاقة الغيبية الالزمة حلفظ التوازن بني مطالب النفس وتطلعات الروح، وبني زخم احلركية االجتماعيـة، وبني واملعركة احلقيقيـة، كانت والتزال، يف الصراع، والتدافع، بني الفطرة، اليت فطر الناس عليها

.حماوالت التشويه، والتبديل والتضليل واالغتيال هلذه الفطرة ، بسلوكيات فاسدة خمربة :يف احلديث القدسي ويف ضوء ذلك، ميكن أن نفهم قول اهللا

وإني خلقت عبادي حنفاء، كلهم، وإنهم أتـتـهم الشياطني، فاجـتـالـتـهم عن (( ))دينهم

)7386: رقممسلم، الصحيح، ال( : ونفهم قول الرسول

كما تنتج .. ما من مولود إال ويولد على الفطرة، فأبواه يهودانه، وينصرانه، وميجسانه (( ))البهيمة هبيمة مجعاء، هل تحسون من جدعاء ؟

)6926: ، مسلم، الصحيح، الرقم1358: البخاري، الصحيح، الرقم(



อล-นร

:عاىلت قولهوندرك األبعاد الكاملة ب﴿ § ¦ ¥ ¤¨ ® ¬ « ª © ° ³ ² ± µ ¸ ¶

¾ ½ ¼ » º ¹ ، Ç Æ Å Ä Ã Â ÁÉ È، Ð Ï Î Í Ì ËÑ Ö Õ Ô Ó Ò﴾

)32-30: 30سورة الروم، (

ساين العضوي، والنفسي، هلا من كما ميكن، يف ضوء ذلك أيضا، أن ندرك ، بأن حقائق اخللق اإلن وأن رصيد . وإن متيزت عنها بأهلية االختيار.. والعطاء، كحقائق اخللق الكوين الثبات، واالمتداد، والدميومة،

وأن حقائقها، التقل ثباتا وامتدادا عن حقائق . اخللق يف الفطرة البشريـة، كرصيد اخللق يف الفطرة الكونيـة .قمر، والكواكب األخرى الشمس وال

وأن غياب احلضارات، واندثارها، واستمرار اإلسالم، دليل على خلود هذا الدين، ألنه استجابة طبيعية لفطرة اهللا، اليت فطر الناس عليها، وشاهد إدانة مستمر، وتأكيد على أنه ال تبديل خللق اهللا ، وأن العربة

).10- 9: 1995. يعلأمحد اإلمام،( املمتدة ، وليست بالنتائج القريبة دائما هي بالعواقب، واملآالت

اخلامتة

لقد ذهب علماء احلضارات، كثمرة الستقرائهم التاريخ البشري، وصفحات السـقوط والنهوض، :إىل أن احلضارة، أية حضارة، متر مبراحل ثالث

حلة اإلميان باهلدف، الذي ميأل على اإلنسان نفسه، هي مرحلة الفكرة، مر: املرحلة احلضارية األوىل ويشكل له هاجسا دائما، وقلقا سويا، ويدفعه للعطاء غري املتناهي، والتضحية يف سبيل ذلك ، بكل شئ، مبا

بروز إنسان الواجب، الذي ال يرى إال ما عليه، ويقبل على : ميكن أن يعترب أن من أهم مسات هذه املرحلة هو إنسان واجب، إنسان .. له بوازع داخلي، بإميان واحتساب، دون أن يخامر عقله، ماله من حقوق فع

.إنتاج، وليس إنسان حق فقط، إنسان استهالك مرحلة التوازن، .. هي مرحلة العقل، وضمور اإلميان، وفتور احلماس نسبيا : املرحلة احلضارية الثانية

.. ني احلق والواجب، بني االنتاج واالستهالك ، بني الدنيا واآلخرة ، دورة ضبط النسب بني العمل واألجر، بوهنا تصل احلضارة إىل قمتها، وتبدأ مرحلة السقوط، إذا مل تستدرك .. حلول العدل حمل الفضل واإلحسان

.ما يتسرب هلا من أمراضلعقل، وبروز الشهوة، والغريزة، وانكسار املوازين هي مرحلة غياب اإلميان وا: املرحلة احلضارية الثالثة

.االجتماعية، واستباحة كل شئ وبكل األساليب، وعندها تسقط احلضارة، ومتوت األمة، ويتم االستبدال



อล-นร

والسقوط احلضاري، مهما كان قاسيا، يكون باإلمكان جتاوزه، واستدراكه، واستئناف عملية ـة((تصر السـقوط واالدام على عامل األشياء النهوض من جديد، إذا اق واستمر عامل القيم ،))املدني

.سليما ))الثقافة((واألفكار ــة، وال تسقطها، إذا إن األمر الذي يلمح منه اإلنسان، أن الشدائد الشديدة، ال تنال من األم

لك فإن معركة إسقاط األفكار والغزو الثقايف ، حفظ هلا عامل أفكارها، الذي يضمن القدرة على العود ، لذوأن حسبة .. وأن عملية التحريف واالنتحال ، واملغاالة ، هي األدهى واألمـر .. هي األخطر دائما، وعمليا

خـري أمـة األمر باملعروف، والنهي عن املنكر، رسالة كل مسلم ، وفريضة األمـة املسلمة، باعتبارها . لناسأخرجت ل

كان الوحي يف الكتاب والسنة، مصدرا للمعرفة والتشريع، فإن العقل، مبا ميتلك من اإلمكان، فإذا واألهلية، هو الذي يستنبط، ويحقق ذلك، بل وميتد به لتعدية الرؤية، وترتيل النص، وحتقيق مقاصده يف الواقع

.)25- 21: 1995. أمحد علي اإلمام،(اإلميان ، العمل الصاحل ، التواصي : تى ينأى اإلنسان من اخلسران ؛ فثمة دعامات أساسية هيوح

:تعاىل اهللا ، يقولباحلق ، والتواصي بالصرب﴿ A، F E D C، P O N M L K J I H ﴾

)3-1: 103سورة العصر، ( : وقال الشافعي رمحه اهللا

"ه السورة لـوسـعتهملو تدبـر الناس هذ" )1529: 2000صفي الرمحن املبار كفوري، (

اليت عليها خاتـمة أمره، فليقرأ من سره أن ينظر إىل وصية حممد: قال فـعن ابن مسعود

:هؤالء اآليات ﴿ § ¦ ¥ ¤ £ ¢ © ® ¬ « ª ± ° ² ´ ³

¸ ¶ µ¹ ¼ » º ½ ¾ Å Ä Ã Â Á À ¿Æ Î Í Ì Ë Ê É È ÇÏ Ô Ó Ò Ñ Ð﴾

)151: 6سورة األنعام، ( : ، مث قرأ))من يبايعين على هؤالء اآليات(( :قال رسول اهللا : قال وعن عبادة بن الصامت

:)مث قال(حىت فرغ من اآليات، ﴾¢£¤¥¦§¨﴿



อล-นร

من انتقص منهن شيئا فأدركه اهللا به يف الدنيا كانت فمن وفى فأجره على اهللا، و(( .))عقوبته، ومن أخر إىل اآلخرة فأمره إىل اهللا، إن شاء عذبه وإن شاء عفا عنه

)3240: احلاكم، الرقم(﴿v u t sw { z yx| ` _ ~ }﴾

وصلى اهللا على نبينا حممد وعلى آله وصحبه وسلم﴿ Î Í Ì Ñ Ð Ï، Õ Ô Ó، Ú Ù Ø × ﴾



อล-นร

واملراجع ملصادراجممع امللك فهد لطباعة املصحف . 1.0اإلصدار . مصحف املدينة املنورة للنشر احلاسويب. القرآن الكرمي

الشريف .تخريج بواسطة اآللية االلكترونيةال .املكتبة الشاملة .2008 .األحاديث النبوية

عبد اهللا عبد احملسن . حتقيق د.البداية والنهاية. 1998 .داء إمساعيل بن عمر بن كثري القرشي، أبو الفابن كثري .هجر للطباعة والنشر. التركيتقدمي األستاذ عمر عبيـد حسـنه، إصـدار وزارة .1ط. املستقبل لإلسالم .1995. .)د( اإلمام، أمحد علي

.األوقاف والشؤون اإلسالمية بدولة قطرتقدمي األستاذ عمر .1ط. رؤية شرعية.. وثيقة مؤمتر السكان والتنمية .1996. .)د( سليمان احلسيين جاد،

.إصدار وزارة األوقاف والشؤون اإلسالمية بدولة قطر .عبيد حسنهدار السالم : الرياض .2ط .املصباح املنري يف هتذيب تفسري ابن كثري. 2000. صفي الرمحن املباركفوري

، للنشر والتوزيع .دار الفكر: دمشق .1ط. مناهج ومفاهيم.. العلم والدين .1987. عروة، أمحد عروة

.القلمدار : دمشق. 14ط .خلق املسلم. 2000. حممد الغزايل ،الغزايلتقدمي األستاذ عمر . 1ط. القيم اإلسالمية التربوية واتمع املعاصر .1999.مسعود، عبد ايد بن مسعود

.صدار وزارة األوقاف والشؤون اإلسالمية بدولة قطرإ .عبيد حسنه .القلمدار : دمشق. 5ط .األخالق اإلسالمية وأسسها. 1999. عبد الرمحن حسن حبنكة ،امليداينإصدار وزارة .تقدمي األستاذ عمر عبيد حسنه. 1ط. واآلخر..الذات: احلوار .2004. .)د( عبد الستار اهلييت،

.المية بدولة قطراألوقاف والشؤون اإلس



อล-นร

جهود تشن كي يل اإلصالحية والتربوية يف الصني

∗حسن ما هي ننغ

∗∗عبد الرزاق سليمان

البحث صلخستم

يف جهود تشن كي يل اإلصالحية والتربوية اإلسالمية على الضوء تسليط إىل الدراسة هذه دف تشن كي يل رية سمع توضيح الصني، يف وإصالح اتمع اإلسالم عن احلديث على تتضمن حيث الصني، ، اليت قام ا من خالل ترمجة وتأليف العديد من املؤلفات ويف خمتلف العلمية وآثاره والتعليم التربية يف وجهوده أن : أوال ، وأمهها عديدة نتائج إىل وأفضت . الرسالة أهداف حتقيق يف التارخيي املنهج الباحث وج . ااالت

، وينتشر املسلمون يف كافة أحناء الصني، وعددهم ألف وثالمثائة سنة اإلسالم دخل إيل الصني قبل أكثر من من أبرز العلماء املسلمني الصينيني يف بعترب تشن كي يل : ثانيا . يصل إىل مخسني مليونا على القول الراجح

أسهموا يف برز يف اتمع الصيين املسلم علماء خملصون خدموا اإلسالم واملسلمني، و : ثالثا . القرن العشرين مع إصالح اتمع كما هلم إسهامات اإلسالمية التربية ا يف نشر ا بارز دور مهل : رابعا . نشر الدين اإلسالمي

رغم األحوال الصعبة اليت أضرت باملسلمني إال : خامسا . يف جماالت التربية والتعليم والتأليف والترمجة واضحة قدم منهج وطرق : سادسا . حىت إيصال أهدافه لكافة املسلمني أن تشن كي يل استطاع أن يثبت على مبادئه

.تعليمية تكسب الطالب العلم واملعرفة اللتني حيتاجها يف حتقيق االستمرار والتقدم تمعه

. طالب يف مرحلة املاجستري قسم التاريخ واحلضارة اإلسالمية، كلية الدراسات اإلسالمية، جبامعة جاال اإلسالمية∗ التاريخ واحلضارة اإلسالمية، جبامعة جاال اإلسالميةدكتوراه يف احلضارة اإلسالمية، حماضر مبرحلة املاجستري يف قسم ∗∗

บทความวจย



อล-นร

Abstract

The main purpose of this research is to highlight the role of Chen Ke Li in the dissemination of Islamic culture in China, that Includes talking about Islam and Islamic culture in China, and Chen Ke Li’s Biography, and His efforts in education and his scholarly achievements. To achieve the purpose of this study, the researcher adopted a historical analytic methodology of study had uncovered the following factors: (1) More than one thousand and three hundred years ago Islam has been introduced to China, Muslims now scattered throughout the country, and Their number has reached more than fifty million. (2) Chen ke Li is distinguished Muslim scholar in China in the Twentieth Century. (3) Emerged in Chinese society are sincere Muslim scholars who served Islam and Muslims and contributed to the spread of Islam. (4) He has significant role in the dissemination of Islamic culture in China. Particularly in the area of education, authoring and translation. (5) Despite the difficult conditions experienced by Muslims, Chen Ki Li has provided the Muslim communities in china with relevant methodologies that are necessary for their progress. (6) Presented the methodology and methods of teaching gives the student of science and knowledge needed to achieve sustainability and progress of society.



อล-นร

املقدمة

ودهم األثر األكرب لقد اشتهر يف األوساط اإلسالمية يف الصني أعالم تربويون مسلمون، وكان جله أحد ) تشن كي يل ( وقد كان . يف استمرارية انتشار اإلسالم يف جمتمع مغلق ال يقبل التغيري يف اعتقاداته الدينية

.هؤالء التربويني، حيث نذر حياته خلدمة دينه وإخوانه املسلمنيوي ودعوي، كان ونظرا ألمهية الوقوف على فكر هذا العامل التربوي وما خلفه من تراث فكري وترب

من أسباب اختياري هلذا املوضوع، ملا زخرت به حياته من سرية عطرة، جديرة بأن تربز معاملها، ويذكر فيها .ما قدمه لإلسالم واملسلمني، وغري املسلمني كذلك

فقد كان هلذا املفكر بالغ األثر يف توجيه احلياة التربوية والثقافية لدى مسلمي الصني الذين عرفوا وعاشوا يف أحوال خمتلفة، إال أم كانوا يف وقت هذا إلسالم منذ عهوده األوىل، ومتسكوا بتعاليمه وأحكامه،ا

ورغم هذا مل يهتم بذلك االضطهاد ومل يرضخ لتلك . الداعية أقلية مضطهدة مستهدفة يف عقيدا ودينها وقفه يف الدفاع عن عقيدته ودينه وحياته مما كان له أثر يف تنمية فكره وتقوية إميانه، وصالبة م التحديات،

من ) تشن كي يل ( وكالدعاة املخلصني إىل اهللا، ال خياف . كما جعل منه اإلنسان القوي املتعلم، املعلم لغريه وهذه الصعوبات كلها . الظروف االجتماعية والسياسية واالقتصادية احمليطة به، واملؤثرة يف بيئته وحياته

يف تكوينه وجعلت منه داعية ذا فضل تربوي كبري على مسلمي الصني مجيعا، وذلك أسهمت إسهاما إجيابيا من خالل جهوده العلمية والدعوية ومواقفه البطولية واجلهادية املتمثلة يف املقاالت واملؤلفات املنشورة،

يتعامل مع الواقع وقد تظافرت تلك العوامل كلها لتشكل فكرا إسالميا واعيا . وترامجه من العربية إىل الصينية .ويؤثر بشكل إجيايب يف احلياة التربوية واليومية ملسلمي الصني

أمهية البحثكونه يبحث يف شخصية إسالمية صينية يف واقع غري مسلم، ويف ظروف يف البحث ا تأيت أمهية هذ لشخصيات وعلى الرغم من ذلك متيزت تلك الشخصية بطابع مميز عن كثري من ا . سياسية وثقافية معقدة

بالعديد من الصفات الرفيعة اليت استحق ا أن خيلد ذكره ) تشن كي يل ( اإلسالمية اليت عاصرا؛ فقد اتصف ويعتىن جبهوده وإسهاماته العلمية؛ فكان هذا العلم منذ صغره، ويف بداية حياته العلمية حامال هم اإلسالم،

وكانوا يف الوقت نفسه يعانون من . ، ويعتدى على حقوقهم راغبا يف تغيري واقع مؤسف يظلم فيه املسلمون ظلمة اجلهل والتغريب عن دينهم، فكانت تسود بينهم عادات وأعراف وتقاليد بعيدة كل البعد عن اإلسالم،

.وخمالفة يف كثري منها لتعاليمه وهداهلواقع املرير شخصية ت مبكر من وصقل اهتماماته وتوجهاته منذ وق ) تشن كي يل ( وجه ذلك ا

لناجح ويسعفه يف تنمية جمتمعه، والنهوض لعلم الذي يؤهله للعمل ا حياته، فعمل على البحث اجلاد عن ا، حترى يف كل حلظة منها كيفيات النفع والنصح ادؤوب اوسعي ا بأحوال املسلمني؛ فكانت حياته كلها جهاد

ط؛ بل استمر يف مواجهة مجيع العقبات اليت والتوجيه، مشافهة وكتابة، ومل يرضخ يف سبيل ذلك ألية ضغو



อล-นร

واجهته وجاهد جهادا مستمرا إىل أن امتدت إليه يد الظلم والطغيان اليت قضت على ذلك العزم واملثابرة بعمل غادر، مل يكن لديها حل سواه؛ فهو احلل الذي تلجأ إليه السلطات الظاملة حينما تعجز عن تثبيط الصادقني

.صرفهم عن حتقيق رسالتهم عن مهمهم، وتيأس منلواقع الذي عاش يف ظله ته اليت جعلت منه ) كي يل تشن ( ذلك هو ا ته ومميزا ، وتلك هي صفا

كل ذلك جعل هلذه . شخصية فاعلة يف زمن يعد من أحلك األزمان اليت مرت ا مجهورية الصني الشعبية على أعم واالطالع هلا أحوا عن لبحث أمهية خاصة دعت إىل ا لشخصية ذلك يف ا وتقدمي وجهادها اهلا

.صفحات مشرقة بسريا، لتنتفع ا األجيال، وتقتدي بعزميتها ومهتها أهداف البحث

لتربوي والدعوي يف الصني، ) تشن كي يل ( حاول هذا البحث الكشف عن دور يف اإلصالح ا

يف املسرية اإلصالحية وخدمة قضية اإلسالم واملسلمني هناك، والوقوف على فكره التربوي ومكانته وأثره .إمكانية اإلفادة منها يف حاضرهم ومستقبلهموملسلمي الصني،

وحتليل آثار آرائه التربوية يف ) تشن كي يل ( ولذا هدفت الدراسة إىل التعرف على اآلراء التربوية لـ .واقع املسلمني بالصني

:ولتحقيق ذلك سعت الدراسة حنو حتقيق األهداف الفرعية اآلتية ).تشن كي يل(معرفة السرية الذاتية للمفكر الصيين املسلم .1 ).تشن كي يل(معرفة اجلهود العلمية والدعوية اليت قام ا .2 .حىت أصبح شخصية فاعلة يف تلك الفترة )تشن كي يل( دراسة الواقع الذي عاش يف ظله.3

حدود البحث

خمصصة جلهود الداعية –تربوية يف الصني جهود تشن كي يل اإلصالحية وال –مبا أن هذه الدراسة : تشن كي يل اإلصالحية ، فإن هذا العنوان يلزمنا حبدود تارخيية وموضوعية هي

وفيها يلتزم الباحث حبياة الداعية تشن كي يل اخلاصة، وما رافق ذلك من : التارخيية دود احل ) 1( . م1970إىل 1923أحداث مؤثرة يف حياته، وحتديدا من عام

. وهي موضوع اإلصالح التربوي والدعوي يف الصني: املوضوعيةالناحية )2( وال خيرج الباحث عن هذه احلدود املرسومة إال ما تقتضيه الفائدة وحسب الضرورة العلمية

منهج البحثوذلك عن طريق تتبع : اد على التحليل مسوف يتبع الباحث يف هذه البحث املنهج التارخيي مع االعت

لتارخيية، ومقارنة بعضها ببعض، ومن مث حتليلها واخلروج مبوقف واضح، مع تفسري األحداث احلقائق ا .التارخيية



อล-นร

نتائج البحثفقد حوت هذه الرسالة حماولة الكشف عن فكر علم من احلمد هللا الذي بنعمته تتم الصاحلات،

ة باملفكرين والتربويني يف ذلك البلد، واملؤهالت أعالم مسلمي الصني، للتعرف على األحوال العلمية احمليط العلميةاليت يتسىن هلم حتصيلها، وقدرات العطاء العلمية اليت يتحلون ا، وما يواجهونه يف مقابل ذلك من

.صعوبات ومعوقاتلقدرات ملعلم، وحجم ا وحماولة الكشف أيضا عن مدى تأثري تلك الصعوبات يف حياة ذلك ا

لمية والدعوية والتربوية له يف ظل الظروف املعيشية اليت عاصرها، ويف ظل السياسات املتبعة واإلسهامات الع .وتأثري ذلك املعلم على الواقع الصيين ملسلمي ذلك الزمان ويف األزمنة الالحقة.آنذاك

.وقد توصل الباحث من خالل تلك احملاولة إىل عدد من النتائج والتوصياتيمي اإلسالمي عموما أثر يف ضعف املعرفة اإلسالمية يف اتمع الصيين ضعف املستوى التعل) 1(كان للبعثات العلمية إىل خارج الصني أثر يف وجود عدد كبري من كما ) 88: 1950بدر الدين حي، (. املسلم

)23: 2003 تشن كي يل،( .العلماء الذين قاموا بالتأليف والترمجةهم خلدمة العلم ئهيشرات النبوغ العلمي يصنع منهم رجاال عظماء ياالهتمام مبن تلمس فيهم مؤ) 2(

عظيمة به القدرة على تهمهجتعل يبين العزم واإلرادة يف نفس اإلنسان كما ) 99: 2004. تني دن( .والدين .مثال ذلك مثابرة تشن كي يل وإفادته من مواقف احملن والشدائد. مواجهة أشد الصعاب وأقساها

ة الظروف يف البلدان باألوضاع اإلجيابية واألوضاع السلبية اليت تعتري السياسة أو االقتصاد تتأثر كاف )123: 1957 ،جو قوو تشني( .أو الثقافة

جهود علمية بارزة يف اتمع الصيين املسلم؛ فقد ألف وناظر وكتب ) تشن كي يل(كان لـ )3( تلك اجلهود ذات غايات نبيلة، فقد هدف إىل االرتقاء وكانت. وخطب واجتهد كثريا يف خدمة دين اإلسالم

وهدف أيضا إىل تعريف غري املسلمني بالثقافة اإلسالمية، للعمل على . بالعلوم ونشرها بني صفوف املسلمنيكما هدف إىل تربية املسلمني والعمل على نشر الثقافة . تقريب وجهة نظرهم لفهم حقيقة اإلسالم ونقائه

إضافة إىل رغبته يف مجع القوميات املسلمة على منهج .ة اجلهل السائد وإزالة أسبابه ومشكالتهاإلسالمية إلزالتربوي موحد، والعمل على حتسني الطرق التربوية يف املساجد وكذلك تطوير منهاج تربوي جديد، وطرق

.هوده الفكرية والتربيةوفيما يأيت عدد من املطالب املتضمنة لألنشطة العلمية اليت أبرزت ج. تعليمية صحيحة )165: 1992بدر الدين، (

تشكل العقبات واملشاق يف حياة الداعية عوامل فعالة يف تزويد الداعية بدوافع التحدي والعمل )4( اتمع املسلم الصيين، يفبارزة الدعوية ال وجهوده) تشن كي يل( ، وجند ذلك يف حياةلبلوغ اآلمال واألهداف

ولكن عزميته الدعوية كانت تعزز توجهه حنو الدعوة، فلم . من الصعوبات والشدائد ا كثرياواجه خالهلكما م، على إثر حكم اإلعدام الذي صدر عن نظام 1970يكل ومل ييأس، واستمر يف مسريته إىل أن استشهد عام

)56: 1993قوا جان فو، ( .احلكم الشيوعي



อล-นร

قواعد ومرتكزات دينية وأخالقية حتكم سريا وتضبط أن التربية البد أن تقوم على أسس و ) 5( كما أن الدعوة والتربية . أكله يت للدعوة والتربية مثارا حتمية تتبع تطبيقها، فأي زرع ال بد أن يؤ ، و سلوكها

.البد أن جيدان غايتهما كنتيجة حتمية التوصيات

اإلسالمية تدعو أمة اإلسالم إىل حتقيق إن األحوال اليت متر ا األقليات املسلمة يف الدول غري . 1

.التواصل والدعم لتلك األقليات ومتابعة أحواهلا باستمرارلتواصل . 2 لعلمية وا لبحوث ا لتعرف على حياة الشعوب ومسراا ومعاناا يقتضي كشف ا إن ا

.املعريف، وهو يف حق املسلمني أوىل .ة اليت تعيشها األقليات املسلمةضرورة تقدمي حبوث عالجية لألوضاع السلبي.3

ال بد للداعية أن يكون خملصا يف دعوته حبيث ال حيتاج ألحد وال يتطلع ملا عند الناس، بل يعتمد .على ربه مث على نفسه



อล-นร

املصادر واملراجع

. مركز األهرام للترمجة والنشر. القاهرة. الصني معجزة هناية القرن العشرين. م1999. إبراهيم نافع .مكتبة النهضة املصرية .العالقات بني العرب والصني .م1950بدر الدين حي، .النشردار اإلنشاء للطباعة . لبنان. تاريخ املسلمني يف الصني يف املاضي واحلاضر. م1992. بدر الدين، ل حي الدكتور حممد تقدمي. كتاب باللغة العربية. التربية اإلسالمية يف الصني. م2003. موسى مجعة تشاو باو قوي، .دار بيبت احلكمة. سوريا. الزحيليدار العلوم االجتماعية . االتصاالت الودية املتبادلة بني الصني وعمان عرب التاريخ . م 1995. تشانغ زون يان .الصينية .كتاب باللغة الصينية. الثقافة اإلسالمية، جمموع مذكرات تشن كي يل .م2003. تشن كي يل

.دار النشر. بكني. يق أمل املسلمنيطر .م2004. تني دن .دار الشعب. شنغهاي. الكامل يف تاريخ الصني.م1957. جو قوو تشني .بناء الصنيدار . بكني. سلسلة ثقافية. لصنياملسلمون يف ا. م1982 ."بناء الصني" جملة .جني يي جيو

. القاهرة . 2ط . إىل اإلسالم الدعوة . 1998. حسن ابراهيم حسن، وعبد ايد عبادكن، وإمساعيل النحراوي .مكتبة النهضة املصرية

.دار العلوم االجتمعاعية الصينية للنشر. بكني. اإلسالم يف الصني. م1987. فهمي هويديدار الكتب . املطبوع باللغة الصينية يف مدينة ينتشوان . 2ط . اإلسالم يف الصني . م 1992. فينغ جني يوان

.الشعب للنشر بنينشيا .دار الصني النوم للنشر .بكني .التربية املسجدية يف اتمع الصيين املسلم .م1993، قوا جان فو .دار تيما. هونغ كونغ. العالقة التارخيية بني الصني والعرب. م2006. يل هوا يني .كانون ثاين.يناير. احلوار احلضاري الصيين العريب: مقال .جملة الصني اليوم. م2007. يل هوا يينغ .دار النشر الشعيب. مدينة نينشا الصني. كتاب باللغة الصينية. حياة تشن كي يل. م2003. انغما جي ت



อล-นร

فرانن دان سومباغنث: توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ دفطايندامل ممباغون بودايا علمو

∗مأسيالء غزايللقمان

∗∗وي يوسف امساعيل سيديء

ابستراك

فرتغاهن فد غ توكوه يغ تركنل دفطاين سئوردامل ارتيكل اين، فنوليس خوبا مغكاجي دان منلييت تنتغ أومة اسالم دامل فدث ك ٢يأيت توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ بائي مغنغ جاس م 20أبد يغك

مفول منروسي دوا قاعدة؛ فرتام، متوبوال، يأيت وداتا فنوليسن اين دك . ماليو فطاين اسالم كالغن مشاركة ث ٢اين، مريد كلوارئ توكوه كاجني فد اورغ اينفورمن ترديري در 18قاعدة أساسي يغدأداكن دغن سرامي

داتا ترسبوت دفرمسبهكن سخارا . كدوا، قاعدة كفوستكأن اتو فثليديقكن دوكومينتاري .سزمانث ٢دان علماءحاصيل كاجني اين ددافيت وا نام لغكف توان ئورو اياله حاج عبدالرمحن بن أمحد خيء مت، . كريتيس

فرانن دان . فناريق، والية فطاين ائرة د م، دكمفوغ فومبيغ، 1929جويل تاهون 10 اثنني هاري الهريث فد فرتام، فنوبوهن اينستيتوسي يأيت ماللوي أمفت بنتوق؛ سومباغن توان ئورو دامل ممباغون بودايا علمو

منوليس فنوبوهن جلنة املدارس فطاين، سومباغن توان ئورو دامل جلنة ترسبوت اياله كدوا، . فوندوق فغاجني كتيئ . دفطاين أئام سواستا ٢سكولهنجادي كوريكولوم فغاجني كفد سبائي مكأئمأن ٢كريادان مثيمق

أومة دان مثيباركن جملس ترسبوت سفرت برفتوى، مثاتوكن ماللوي ثعلماء فطاين، سومباغن جملس فنوبوهن ماللوي فرساتوان اين اياله برخرامه ، سومباغنث كأمفت، فنوبوهن فرساتوان مأ خاريت. أجاران أئام اسالم

.غئوراخنق والية س دائرةيئ والية سالتن اي دان ترماسوق جوئ ه مسجد تدسستغ

ن اسالم، يونيربسييت اسالم جاالونت سجاره دان متدابسرجان فغاجني اسالم ج فالجر

يونيربسييت اسالم جاال ، فنشرح فروئرمي سرجان فغاجني اسالم، جابنت سجاره دان متدون اسالم،جغرايفسفه دامل جوروسن دكتور فل.




อล-นร

Abstract

The main purpose of this research was to study and examine about the role and the contribution of the teacher Haji Abdurrahman Bin Ahmad Pombing who was a prominent person in contributing his services to Muslims among Malay society in Pattani in the mid 20th century. In order to achieve this purpose, the interview and the library research were developed and utilized as means of data collection. In the primary study, the researcher interviewed about 18 people consisting of the teacher Haji Abdurrahman’s family, his students and scholars during his time. In addition, the researcher also examined through documentary analysis and presented in critically. The results of the study indicated that the inclusive name of the teacher Pombing was the teacher Haji Abdurrahman Bin Ahmad, born on Monday, July 10th in 1929, in the village of Pombing, Panariq, Pattani. As for his role and his contribution in building knowledge culture at Pattani was through the four figures. First, it was built through Muassasah Ma’had Assaqafah Al-Islamiah School Pombing whether in the school itself and the surrounding area. The second was writing the papers through Pattani school organization. The third was through Pattani Ulama council such as answering about Islam, creating a peace building among society and spreading the teaching of Islam. Then the last one was through the association with the Thai language name “Thamma Charit”. In this figure, his role was as a lecturer in each of the three southern Thai mosque including Chanak, Songkhla.



อล-นร

فندهولوان

إن احلمد هللا،حنمده، ونستعينه، ونستغفره، ونتوب إليه، ونعوذ باهللا من شرور أنفسنا، ومن سيئات أعمالنا، من يهده اهللا فالمضل له، ومن يضلل اهللا فال هادي له، وأشهد أن ال إله إال اهللا وحده الشريك له،

؛تسليما كثريا، أما بعد، وأشهد أن حممدا عبده ورسولهمريك منجادي سهيغئممباخ ، مموالكن دغن فرينته أومتث فد أول فمبينأن سوغئوهث أئام اسالم س

تيغئي، مليا دان ترفوجي كران باثق علماء دامل فنداغن اسالم اداله كدودوقكن ). علماء ( أومة يغ برفغتهوان بومي فطاين كالم ماسوق منوروت سجاره تانه ماليو، أئام اس .دان إمجاع علماء حديث القرآن، فددر ٢دليل

م ستله 1457تاهون فد م الئي، تتايف فطاين منجادي نئارا اسالم 7-فريغكت فرسيغئاهن مسنجق أبد ك فد م اسالم 19-أبد ك سهيغئ 15-أبد ك ، منكل فد صفي الدين شيخايندرا مملوق اسالم دتاغن فهرأياتو اراج

ران اسالم يغ دفغئيل سبائي ابواه فوست فثيب برباف فول ترتوث تله بركمبغ سخارا مثلوروه، كمدين يغ يأراغ، والية فطاين دائرة ، بنداغ داي فوندوق اياله زمان ايت فد يغ تربسر فوندوق، أدافون فوندوق

يأريغ، دائرة برمني، فوندوق دغن فول دإيكويت كمدين عبدالقادر بن مصطفى الفطاين، شيخدأساس اوليه فوندوق مايور، والية فطاين دان دائرة دوال، فوندوق مغاغ، والية فطاين؛ دائرة مسال، فوندوق ؛ والية فطاين دامل ٢ممأينكن فرانن ماسيغ فوندوق مسوا اينستيتوسي فغاجني . باخق، والية ناراتيوات دائرة ، تلوق مانق

.بودايا علمو مغيكوت جنراسي فالفيس ممباغون أساسم ايت اياله توان ئورو 20-فرتغاهن أبد ك فد غ جنراسي فالفيس يغ تركنل دفطاين سئور ساله

ركن توحيد سلف دان امثيب يغ فرتام جنراسي غ سئور ساله توان ئورو . حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ يتوله . فوندوق دغن سيستيم سكوله سيستيم فغاجني ابوغ مغئ يغ مندوروغ فنوليس اونتوق معلومات ا

دان سومباغنث دامل ممباغون بودايا علمو دفطاين، فرانن ، ن ئورو كتوكوهن توا ممبوات ساتو كاجني مغنأي .اين دامل منئقكن أئام اسالم درنتاو غ فندعوةسئوركاجني اين دافت ممربي ئمربان يغ جلس تنتغ امسوئ

حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ بيوئرايف توان ئورو

بالكغ فريبادي دان كلوارئ التر-1

م يغتر 20-فرتغهن أبد ك فد غ علماء فطاين سئور محن بن أمحد فومبيغ اداله توان ئورو حاج عبدالر : اس اي ( الهري دسبواه كمفوغ برنام فومبيغ فوندوق فومبيغ كران توان ئورو كنل دغن تؤئورو

مؤسسة الثقافة االسالمية ( م 1929جويل تاهون 10تغئل اثنني هاري فدفناريق، والية فطاين، دائرةد ،)فوميغنام حجة وان بر نام أمحد بن خيء مت، ايبوث بر أيهث ). 1985:53شعراين عبدالقادر & 16: 2002، فومبيغ

دري سبله مويغث منكل . ايه دان ايبوث ميمغ ورئا أصل كمفوغ فومبيغ ٢كدوا ، يه بنت وان تيه بن دراتن رامن يغ اراج فدمودا ك يغكدوا بكس ميكوغ إستري مروفاكن جاال ترس، رامن، ابرأصل دري كوت ايبو

. إستري اورغ 4ايت ممفوثأي ا رامن كران راج ) 3: 574. ، بيل 2002، فغاسوه أمحد فتحي، ( برنام توان لبيه



อล-นร

دان ) فأداليغ ( غ لالكي برنام عبداحلليم سئور ، تيئ اورغ أديق براديق ري ورو اداله أنق سولوغ د توان ئ غ ايبو درفد سئور فد ساله ليم ممفوثأي دوا اورغ أنق در عبداحل ). مأخيء شه ( عائشة غ فرمفوان برنام سئور

حاج عبداللطيف بن حسن حممد فدك إستري فوزية اداله . خدجية ، كدوا برباف اورغ ايبو؛ فرتام، فوزية دان ربيع األول 27 فد (KHU’KHUA)ا خؤخو ه دكمفوغ وبون تر مت تيه مت مني، يغ أستاذ أمني اتو تركنل دغن

حاج نورالدين فول ممفوثأي تيئ اورغ أنق؛ فرتام عائشة منكل . م 1981نواري ج 31هـ برمسأن 1401مرمي كدوا فاطمة دان كتيئ . ) فومبيغ مؤسسة معهد الثقافة االسالمية سكارغ سالكو أمني عام ( عثمان

ترسثوم، ق توان ئورو اياله مرنده ديري، أخالأدافون صفة دان ). 2009أكتوبر 27، )دوكومن( فوزية أمحد( ،لسو فنة دان مغنل ، تيدق إيغاتن ، الفغ دادا، قواة براين سرت تئس أتس فنديرين بيجق دان برسوغئوه،

ستيف ماس ن سربن فوتيه ي جوبه دا أمت ئمر مماك دوعاء دان بر ممربي سالم بئيتو جوئ ، باثق براكتيف ، ) متوبوال ( رأو محد أ امساعيل ؛ 66: 11. ، بيل 2008، الفكرة أغكو أمحد زكي بن أغكو علوي، ( دان متفت

& 2009جويل 27، ) متوبوال ( ابراهيم عبداهللا ؛ 2009أكتوبر 27، ) متوبوال ( فوزية أمحد ؛ 2010أفريل 23 ).2008ماخ 4، )متوبوال(يا خاحممد عبداهللا

فنديديقكن -2 فنديديقكن دسكوله رنده -2.1

3سهيغئ درجه نده كبغسأن ر توان ئوروحاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ موألي بالجر دسكوله مؤسسة ( ) 4تامت درجه ماس ايت فد سهاروسث فنديديقكن ( م 1937تاهون فد سهاج دكمفوغ فومبيغ

.)16: 2002 ،فومبيغ الثقافة االسالمية فوندوقفنديديقكن د -2.2

منروس بالجر حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ توان ئورو ستله كلوار دري سكوله رنده كبغسأن، ، فناريق دائرة ، نق كفد تؤمين كواالبرواس دهان أ بن حممد صغري توان ئورو حاج عبدالرمحن م دفوندوق أئا

. ) 16: 2002، فومبيغ مؤسسة الثقافة االسالمية ( م 1946-1940تاهون تاهون يأيت فد 7فطاين سالما والية وان أمحد بن وان ادريس توان ئورو حاج فوندوق د توان ئورو برفينده بالجر م 1947تاهون ستله ايت فد

توان ئورو فوندوق د ، كمدين برفينده فول بالجر بولن سهاج 3فطاين سالما والية يأريغ، دائرة ، برمني ،فغاسوه أمحد فتحي، ( فطاين لبيه كورغ ستاهون والية مايور، دائرة ، غئول أمني مق أ حاج حسن بن حممد

. )3 :574. بيل، 2002 فنديديقكن دمكة -2.3 ون، توان ئورو تاه 19برأوسيا حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ م، ستله توان ئورو 1948هون تا فد

، فرجالننث مغئونا كفل ) 3 : 574. بيل ، 2002 ، فغاسوه أمحد فتحي، ( دسان أنتوق بالجر برغكت كمكة علوي، أغكو أمحد زكي بن أغكو( هاري 23ماس سالما ألوت برتولوق دري فالبوهن فوالو فينغ يغ مماكي

فورمل يغ يأيتتوان ئورو ممفالجري علمو دامل دوا ألريان دمكةمساس برادا ).65: 11. ، بيل2008، الفكرة



อล-นร

احلرام ئام دمسجد أ منداملي علمو إينفورمل يأيت يغ ن ا فمبالجر ). تيدق رمسي ( إينفورمل يغ دان ) رمسي ( توكوه أنتارا . م 1951 –م 1948تاهون يأيت فد ماس ايت فد علماء يغ تركنل ٢توكوه فد سخارا تلقي در

شيخحسن حممد مشاط املكي، شيخسيد علوي بن عباس املالكي املكي، شيخاياله فرنه مغاجرث علماء يغ شيخأمحد أحياد االندونيسي، ، شيخ وان امساعيل بن وان عبدالقادر الفطاين شيخسيد أمني الكتيب املكي، نوح شيخ عبدالرحيم بن ادريس الكلنتاين، شيخدر املنديلي االندونيسي، بدالقا ع شيخداود سليمان الكلنتاين،

).2009أكتوبر 27، )دوكومن(فوزية أمحد ( املكي عبدالعزيز بن عبداهللا بن باز شيخ فلفالين دان ابتدائي ، برموال دغن كلس السعودية مدرسة منكل فمبالجران يغ فورمل فول توان ئورو مماسوقكي

دمعهد العلمي فمبالجران دفريغكت يغ لبيه تيغئي فول مثمبوغ كمدين توان ئورو . م 1952فد تاهون عبدامللك شيخاياله ث أنتارا ئورو ). 3: 574. ، بيل 2002 ، فغاسوه أمحد فتحي، ( م 1953فد تاهون السعودي

تويل دان م شيخبدران، شيخابو الوفا املصري، شيخصواف العراقي، ال حممود شيخندل، اجل سعيد ، شيخ مال .علي السباعي شيخ

دكنايل دغن دكلية الشريعة يغ سكارغ اين بالجر م، توان ئورو 1960 – م 1958تاهون ستروسث فدلقرى ا م أ نيربسييت متت يو تيدق تتايف ، مكة مل .، ر ينفو ا ا ر ممفالجري سخا فول كمبايل يت، ا له ست

فد . يغبارو داتغ كمكة فطاين ٢جر فال اجر مغ دمسفيغ ممفالجري علمو، توان ئورو جوئ . دمسجداحلرام يغربادا دمكة سهيغئ ملنتيقكن توان ئورو سبائي كتوا فطاين ٢فالجر ماس اين، توان ئورو دفرخيأي اوليه

كباجيقكن توق ممليهارا فرفادوان دان منجائ اون جتوانث . بدان فالجر فطاين يأيت مجعية اإلسالمية الفطانية ، حاج وان ) كالبا ( زكريا بن لطفي حاج اياله نتارا أغئوتا بدان ترسبوت أ . دمكة فطاين ۲كالغن فالجر امل د

سورين فيتسوان، بكس كتور لئور، أيهندا كفد د ( عيل فيتسوان ، حاج امسا ) كريسيك ( أمحد بن امساعيل ، حاج ) فالس ( ، حاج أرشد ) فناريق ( ، حاج ينء حممود ) كؤفو ( ، حاج حسب اهللا ) ايلند منتري لوار ت

يت اسالم أنتارا فنشرح ديونيربسي سبائي جاها، سكارغ ( بن يعقوب عبدالغين دان دكتور ) جاال ( عبداهلادي ). 4: 574. ، بيل2002، فغاسوهأمحد فتحي، & 7: 1972االسالمية فومبيغ، الثقافةمؤسسة ) (بغسا، مليسيا

ث۲أنقدان فركهوينن -3

تاهون يأيت فد 19تغئ كتيك برأوسيا فرتام كايل توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ برومه فوندوق صغريرغ ئاديس ئوروث يغفرتام برنام فاطمة بنت توان ئورو حاج عبدالرمحن سئوم دغن 1948تاهون

إستريث دكريمي . كواالبرواس، فركهوينن اين برلغسوغ دفطاين، تتايف إستريث تيدق برغكت برسام توان ئورو كمكة ، فاسغن اين بارو دبنركن ) ايبو سودارا إستريث ( إستريث درومه ايبو مق خيك نب سلفس دوا تاهون. كمدينث كمكةأدافون اورغ يغ ممباواء إستريث فاطمة كمكة يأيت ). 4: 574. ، بيل 2002، فغاسوه أمحد فتحي، ( تيغئل برسام

ستله تيغئل ). 2009أكتوبر 29متوبوال، ( باف سودارا بائي زكريا لطفي ) كالبا ( حاج وان نوح بن واغ ناوغ ، إستري دان أنق كسايغنث دمكة، مريك بردوا دكرنياكن سؤرغ أنق فرمفوان برنام مرمي تتايف دغن كهندق اهللا

كمدين فد تاهون ). 2009أكتوبر 27، ) دوكومن ( فوزية أمحد ( م 1952أنقث منيغئل دنيا فد تاهون . منيغئل دنيا



อล-นร

وروث يغربنام مرمي بنت امساعيل اتو فأداعيل فطاين دان م، توان ئورو بركهوين فول دغن سؤرغ ئاديس ئ 1957فد ). 17: 2002فومبيغ، مؤسسة الثقافة االسالمية ( دوا اورغ أنق يأيت عبداهللا دان حممد أمني دكرنياكن اهللا

م، توان ئورو فولغ كتانه جاوي تنفا إستري دان أنقث برسام، كران إستري يغفرتام دان أنقث، 1960تاهون ان تله دسبوت اياله منيغئل دنيا لبيه أول الئي، منكال إستري يغكدوا فول أغئن اونتوق فولغ كتانه جاوي سبائيم

م إستريث منيغئل دنيا دمكة، فد تاهون يغ 1965كمدين فد تاهون ). 4: 574. ، بيل 2002، فغاسوه أمحد فتحي، ( فناريق، دائرة ت أمحد، دكمفوغ بغئالغ، سام توان ئورو بركهوين فول دغن سؤرغ ئاديس سفوفوث يأيت فوزية بن

م توان ئورو 1974فد تاهون . اورغ فرمفوان 6اورغ لالكي دان 8اورغ أنق؛ 14والية فطاين دان دكرنياكن اورغ 7بنت امساعيل أنق كفد وان سلمة بنت تؤكالبا دان دكورنياكن كلثوم برفوليئامي يأيت بركهوين فول دغن

برداسركن كتراغن دأتس دافت دسيمفولكن وا توان ئورو ممفوثأي أنق . اورغ فرمفوان 4اورغ لالكي دان 3أنق، فومبيغ، مؤسسة الثقافة االسالمية ( اورغ إستري 4اورغ فرمفوان دري 11اورغ لالكي دان 13اورغ، 24سرامي

2002 :17.( فغاروه دامل بيداغ مشاركة -4 ؛مشاركتث ساغت باثق أنتارا ألين دامل د فومبيغفغاروه توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمح

كتاب ترسبوت اداله ساريغن درفد كريا توليسنث يأيت كتاب التوحيد، فغاروهث ماللوي ، فرتام غن را لريان سلف شيخكا أ يغرب لوهاب ا عبد بن دفطاين سرت . حممد منخيتقكنث ئورو توان كمدين

). 2009جويل 27، )متوبوال(إبراهيم عبداهللا (فطاين غه سكوله أئام سواستا تسمثيباركنث دس، توان ئورو ممفوثأي فغاروه سبائي أهلي فتوى كران توان ئورو سالكو يغد فرتوا جلنة العلماء كدوا

، 2008، الفكرة أغكو أمحد زكي بن أغكو علوي، ( اإلفتاء والدعوة واإلرشاد السعودية فطاين دان أغئوتا دار ). 2009أكتوبر 27، )دوكومن(فوزية أمحد & 2009جويل 27، )متوبوال(اهللا ؛ إبراهيم عبد66: 11.بيل

ممفوثأي فغاروه كتيئ سفرت فغاسس ريان دامل برباف بيدغ سبائي كتوا فنتدب ، توان ئورو ). 2009جويل 27، )متوبوال(إبراهيم عبداهللا (، فغوروس هرتا وقف دان فميمفني أومة فوندوق

اتو ث سنديري فوندوق غ فنخرامه أوئام مسأدا د سئور سبائي وثأي فغاروه ، توان ئورو ممف كأمفت لرمحن عبد عبد حاج ( غئورا والية س خنق تن اي ترماسوق جد تيئا والية سال دسستغه مس للطيف ا ا

). 2010أفريل 24، )متوبوال(مسأدا علمو بيداغ علمو كباثقكن دامل غ يغ ماهري سئور سبائي توان ئورو ممفوثأي فغاروه ، كليما

علمو اس، علمو كمشاركنت، علمو لة، أ علمو م، ئا تن أ كصيحا علمو تو ا ميتيك لطفي ( ميتا يا زكر ).2009أكتوبر 29، )متوبوال(

فرانن توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ دان سومباغنث دفطاين



อล-นร

ب، 2503/م 1960تاهون أخري فد مكة دري فولغ فومبيغ بن أمحد حاج عبدالرمحن توان ئورو ستله بيداغ علمو مسأدا عامل دامل كباثقكن ماس ايت سالكو علماء جنراسي فالفيس يغ فد دفطاين قكنث كدودو

أومة دامل ممبينا دافت توان ئورو سرت كعلموانث كعزامن ب دغن كقواتن . كدنيأن علمو ماهوفون علمو أئام :برإيكوتنث سفرت أنتارا فران. بودايا علمو نمباغونفبنتوق

ممباغون اينستيتوسي فغاجني -1

ب توان 2504 /م 1961ستله توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ فولغ دري مكة، فد تاهون لبيه ( راي 32ئورو ممباغون سبواه اينستيتوسي فغاجني أئام يغدكنايل دغن فوندوق دأتس سبيداغ تانه سلواس

كمدين توان ئورو ممبلي الئي . حممد حنفية برسام أيهث يأيت كونو يغد واقف اوليه حاج ) ايكر 30كوراغ أوسها ممباغون فوندوق اين دبنتو اوليه برباف اورغ أنتاراث فأدا أواغ بامر . راي دان مواقفكن مسواث 40سلواس

ودوق ، فند ) بن عبداهللا عثمان ( ، حاج عبداللطيف دان فأخيك من ) فأغه يه ( ، حاج حممد حنفية ) أواغ بن طيب ( كمفوغ فومبيغ، كمفوغ بامر، كمفوغ ناخأ، كمفوغ نأفاداغ، كمفوغ بغكالغ دان فندودوق كمفوغ سكيترث

أدافون سيستيم ). 17: 2002االسالمية فومبيغ، مؤسسة الثقافة (توروت ممبنتو مسأدا دغن تنائ بئيتو جوئ هرتا راديسي ماهلن مرغكومي سيستيم فغاجني فنديديقكن بائي اينستيتوسي اين بوكنله مروفاكن سبواه فوندوق ت

سألين دري مغاجر، ). 4: 574. ، بيل 2002، فغاسوه أمحد فتحي، ( تراديسي فوندوق دان فرسكوهلن سكاليئوس توان ئورو ممنوهي ماس هارينث دغن بربائي كئياتن مسأدا ددامل كاواسن فوندوق بئيتو جوئ دكاواسن

دوق اياله مغاول هرتا واقف بائي فوندوق، مثيرب توحيد سلف، أنتارا كئياتن ددامل كاواسن فون . سكيترث ، مغاداكن فراتوران هارين فالجر، مغاول فالجر، منوبوهكن ديوان فالجر، الناشيئني ممبنتوق كوريكولوم معهد

مغاداكن فيستا سوكن برفاسوقكن، ممبال أنق يتيم، مغاداكن فروئرم جاهيت منجاهيت دان ماسق مماسق كفد ٢غاداكن جملس فرهيمفون فالجر الم، مالتيه فالجر هيدوف سخارا أورئانيساسي، منوليس كريا فالجر، م

ألين فد ماس ايت ٢اونتوق مماجوكن فوندوق دان فالجر يغ بلوم فرنه اد دفوندوق ٢كأئمأن، مثدياكن كلغكفن. ٢اي شريكة دان ألين سفرت اينجني التريك، فنتس شراحن، كومل إيكن، فرفوستكأن، رومه تتامو، كلينيك، كد

دان بردعوة دغن منخئه ٢دمسجد خطبة منكل كئياتن دكاواسن سكيترث سفرت برخرامه، مغاجر تاديكا، بر . افاتخركمنكران ترأوتام شرك دان

كأئمأن ٢كريامثيبار -2

كسوغئوهن دان فومبيغ كئيئيهن أمحد بن لرمحن عبدا حاج ئورو هيغئ توان ثات أمت ان ئورو دلنتيق سبائي كتوا جلنة املدارس تو ث دري كالغن علماء فطاين سهيغئ ٢كن دفرخيأي اوليه را

سألين منجادي كتوا كفد جلنة اين توان ئورو جوئ . ) 8 : 1972، االسالمية فومبيغ الثقافة مؤسسة ( فطاين فغاجني يغدكلواركن اوليه جلنة اونتوق دجاديكن كوريكولوم ٢برفرانن سبائي فنوليس دان فثيمق كفد بوكو

نتارا بوكو توليسنث؛ . أئام سواستا دفطاين ٢سكولهكفد ، شرح منت األربعني النووية ، كتاب توحيد أ .تفسري الذكراحلكيم سورة الفاحتةدان القراءة واملطالعة، االنشاء املدرسي، تفسري الواضحال



อล-นร

دان برفتوى أومةمثاتو -3غ علماء فطاين يغ ترليبت دامل أوسها ممبينا ور سئساله توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ

ا فرتو دبري أمانة سبائي يغد فرفادوان أومة، كعزامن توان ئورو يغ تيغئي دامل حال اين ترمنفق ثات هيغئ ، فنوبوهن جلنة ائام اسالم والية فطاين جملس دباوه نأوغن جلنة اين برادا . علماء فطاين فرتام كايل بائي جلنة ال

سفرت بوات ماكن كماتني يغد فرحرامكن خالفية برفوخنا دري فركريسيس أنتارا علماء تنتغ مسأله اين اداله حال اين منيمبولكن كفور مغكفور دكالغن مشاركة اسالم فطاين . عبداهللا بندغ كبون اوليه توان ئورو حاج

دغن نام يغدفرتوا يغتوان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومب دمي مثلسيكن فرمسأهلن اين، . فد ماس ايت ممبينخغ دان منخاري جالن كلوار، ٢جلنة ترسبوت مغاداكن جملس فرهيمفونن علماء تركموكا اونتوق سام

ـ 1392رجب 10برمسأن ، ب 2514/م 1972أوئوس 20تغئل جملس اين دأداكن فد مؤسسة الثقافة ( ه 2002، فغاسوه أمحد فتحي، & 2009 أكتوبر 27، ) دوكومن ( ؛ فوزية أمحد 18 : 2002، فومبيغ االسالمية

ايت، توان ئورو جوئ دلنتيق سبائي خالفية فد تاهون ترسبوت، دمسفيغ مثلسيكن مسأله ). 5 : 574. بيل ، عبدالعزيز بن عبداهللا بن باز شيخالسعودية يغد فرتوا اوليه اإلفتاء والدعوة واإلرشاد فثمفي اسالم ماللوي دار

مؤسسة الثقافةفومبيغא1972:8 & 2009أكتوبر 27، )دوكومن( فوزية أمحد( . خرامه أئاممثمفي -4

توان ئورو حاج م، 1972سجق تاهون ) 2010أفريل 24متوبوال، ( 1عبدالرمحن عبداللطيف منوروت مأ " دامل رخناغن دعوة اسالم غ فن سئور سبائي ساله دلنتيق اوليه كراجأن سيام فومبيغ بن أمحد عبدالرمحن

، ) كوك بان ( تيئ اورغ علماء الئي دلنتيق برسام توان ئورو، مريك اياله حاج شافعي نافكون . " خاريت ايكتيبييت بائي جورو دعوة دامل رخناغن . ) برأول ( عبداللطيف بن حاج عبدالرمحن دان ) أيوتيا ( حاج موسى

سالتن اي دان ترماسوق فد مأنسي دسستغه مسجد دامل تيئ والية أئام ك خرامه مثمفايكن اين اياله جدول فثلغئارأن خرامه اين دسدياكن اوليه جملس أئام اسالم بائي . خنق، والية سغئورا دائرة جوئ

.٢والية ماسيغ

هجرهن توان ئوروحاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ كترغئانوفن

ان ئورو تو خوريئا كراجأن اي ترهادف ) 4 : 574. ، بيل 2002، فغاسوه ( أمحد فتحي منوروت ممقسا توان ئورو برهجرة . ، سبائيمان تله دفافركن فد هالمن ترسبلوم اين حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ

فد سبواه بدان فالجر فطاين دمكة كترغئانو، اين اداله برفوخنا دري توان ئورو فرنه ترليبت دان اكتيف دامل توان ئورو اداله ي فغكاجي، لبيه برفندافت وا تتايف بائ ". مجعية اإلسالمية الفطانية " دهولو يأيت ماس اواي كراجأن اتو غ يغ سوكا برئأول دغن مشاركة ترأوتامث فميمفني مسأدا دفريغكت علماء، فئ سئور

بئيتو جوئ فرانن دان فغاروهث . سوكا كفد فرفادوان أومة فجواغ كمرديكأن كران توان ئورو لبيه

.أيهندا كفد دكتور امساعيل لطفي) برأول(ن عبداللطيف خافأكيا حاج عبدالرمحن ب 1



อล-นร

ث، سبائيمان يغ أخري . سلوروه تيئ والية سالتن اي د كن ث سهاج فوندوق ساغت قواة بوكن سقدر د نام توان ئورو تله ترخاتت اوليه كراجأن سيام ) 2010أفريل 23متوبوال، (دخريتاكن اوليه امساعيل أمحد رأو

ه، سبائيمان فغكاجي تله سبوت فد وسوداراث دبون دمسفيغ ايت، مننتو . ) BLACK-LIST( دامل سناراي هيتم للطيف بن حسن حممد أمني يأي 3هالمن 31هـ، برمسأن 1401ربيع األول 27فد تغئل ت حاج عبدا

توان ئورو تاهون ترسبوت ايت، مك دامل ). 2009أكتوبر 27، ) دوكومن ( فوزية أمحد ( م 1981جنواري غ سئور م، أتس فالوأن 1981أوكتوبر أخري كلوندغ، كوتبهارو، كلننت، سهيغئ منجلغ ، فد موالث برهجرة

أمحد فتحي، ( كترغئانو فول بن وان أمحد، كمدين توان ئورو برهجرة عثمان روغ برنام حاج وان فمبو . )6 - 5 :574. ، بيل2002، فغاسوه

فرانن توان ئوروحاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ دترغئانو

وان ت توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ هجرة كمليسيا، له دكتهوي ستله مان ت سبائيمان

مك فراننث بوكن سديكيت . كن برئنديغ باهو دامل ممربي ديديقكن اسالم دمليسيا ئورو تيدق بردمي ديري دافت فغكاجي مان يفطاين سفرت فد دسان، ترأوتام دترغئانوا، كن لبيه باثق در دامل ممبينا بودايا علمو

:سفرت برإيكوة ث٢فرانن، مك دأنتارا )2009أكتوبر 27، دوكومن(فوزية أمحد فددرمعلومات فد ) KUSZA( سلطان زين العابدين كواالترغئانو كوليج أئام فنشرح دسكوله فغاجني اسالم ، فرتام

تله مغاجر فلبائي كورسوس فغاجني اسالم دكوسزا ايت توان ئورو ، م1997تاهون سهيغئم 1982تاهون اسالم فغاجني لنجوتن ما يفلو د فريغكت دري يغكت فر فلبائي مل ا ئورو . د ن ا ل تو ت ه بوكن سهاج

كوسزا سهاج، ماله علموث ايت توروة دفرأوليهي سخارا تيدق ورئا فالجر فدك منخورهكن علموث .حانني يغدأداكن دكوسزافروئرم كرو دان فنشرح كوسزا ماللوي فكرجا وارئا لغسوغ اوليه

دغن جلنة العلماء فطاين سومباغنث اداله سام . م 1990، يغد فرتوا جملس علماء فطاين فد تاهون كدوا .دهولو يأيت برأوسها دامل فرفادوان أومة دفطاين

م ماهلن 1993تغئل فد ترغئانو ئوغ بادق، كواال مسجد كوسزا خطيب د ، إمام دان كتيئ .ترماسوق كلننت

؛ ٢دمسجد اتو ٢مسأدا درومه، دفجابة، دسوراو ، فنخرامه ائام دكاواسن كواالترغئانو أمفت ك بئيتو . فجابة دويل يغمها مليا سلطان ترغئانو تغه دان فجابة ملبائا كماجوان ترغئانو د ستغه درفدث

. سوراو نيسان أمفت تنجوغ اي، سوراو تامن فرنام كواالإيباي دان سوراو حاج زبريكواالإيب د جوئ، خندريغ، راجا بوكية بسر، مسجد راجا تغه زهرة، مسجد ث؛ مسجد تغكو دأدافون دمسجد ستغه درف

.ث٢مسجد دارالسالم دان ألين ين داند زين العابدمسج ستيف هاري سبت سيارانث . (R.T.M)ني مليسيا راديو تليبيش فرض عني ، فنخرامه دامل رخناغن ليماك

.م1997تغئل فد مليفويت تيئ كواال ترغئانو يأيت كواال ترغئانو،كواال برواغ دان كواال إيباي .م2008 -م 1996تاهون فدنئري ترغئانو فتوى دجابنت مفيت جملس، أغئوتا أمنك



อล-นร

-م 1996تاهون فد ) MAIDAM( ائام اسالم دان عادت ماليو ترغئانو جملس ، أغئوتا توجه ك .ث٢واقف، بيت املال دان ممربي فتوى دان ألينهرتا م، مك دأنتارا فروجيقث يأيت مغوروس زكاة، 2008

.واالإيباي،كواالترغئانوم دك1999تغئل فددارالسالم فوندوق، ممبينا الفنكدكتور يوسف شيخيأيت دمصر فوفيولر غ علماء سئور توليس اوليه يغد ٢، مغاجر كتاب سمبيلنك

مالمح ، فقه الزكاة ، غري املسلمني يف جمتمع املسلمني ، احلالل واحلرام يف اإلسالم القرضاوي دأنتاراث؛ ، الفتاوى بني اإلنضباط والتسيب ، سالمية اإلجتهاد يف الشريعة اإل ، النية واإلخالص ، اجملتمع املسلم

، التوكل ، احلياة الربانية والعلم ، مدخل ملعرفة االسالم ، فتاوى معاصرة ، فقه األولويات ، العبادة يف االسالم أكتوبر 27، ) دوكومن ( فوزية أمحد ( أولويات احلركة االسالمية ، صحوة راشدة ، الصحوة االسالمية

2009.( نتاراث؛ كأئمأن ٢ا، منوليس كري سفولوه ك علم مصطلح ، أصول التفسري ، حديث فغنالن دأ، أسس حركة الدعوة االسالمية ، أفكار جهادية يف االسالم ، تعليق منت األجرومية ، علم األخالق ، احلديث

، ايضاح الورقات على منت الورقات ، أخالق العلماء ، مكانة العلماء ، مقدمة علم جهاد دجالن اهللا مباديء اجلهاد يف سبيل ، اجلهاد يف سبيل اهللا ، علماء فطاين جملس فرملبئأن ، شييع امليت عيادة املريض وت

شرح عمدة األحكام لإلمام ، منت غاية التقريب على مذهب اإلمام الشافعي ، حفظ الكليات اخلمس ، اهللا . ) 2009أكتوبر 27، ) دوكومن ( فوزية أمحد ( تفسري سورة الفاحتة دان اللغة العربية لغريالناطقني ، املقدسي

س اد جوئ دجادي تيك ستروسث، . مانوسكريف بنتوق يغ دخيتقكنث دان ادا ادا كتاب ترسبوت ايت .دارالسالم ترغئانو فوندوقدان دسزا فغاجني دكو

مريد دان فغيكوت

يأيت ) 2008 -1958( تاهون 50فون توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ اكتيف سالما أدا

سلفس ايت توان ئورو ) 1960 -1958( تاهون 3مغاجر دمكة مسبيل بالجرث سالما ئورو مسنجق توان ) 1981 -1961( تاهون 20فومبيغ دان تتف دسيتو سالما فوندوق كمبايل كفطاين سرت مغأساسكن

توان ئورو مغاجر ستيف هاري، برهجرة كمليسيا، مك دامل تيئ تيمفوه ماس اين توان ئورو كمدينث، ٢مسأدا دتانه سوخي مكة، درومهث سنديري، دسوراو ، دجالنكن مسواث ايت . دان برفتوى خطبة بر خرامه، بر توان ئورو ، ) سالما ستغه أبد ( م 2008حياتث يأيت فد تاهون أخري ، سهيغئ ث ٢دان ألين ، ٢دمسجد اتو

ئني مريك سبه. أئام يغ برويباوا دان دحرمايت ٢برجاي منخيتق رامي مريد منجادي عامل علماء دان ئورو أئام، ٢ترأوتام دفطاين، منكل سبهئني يغ ألين موخنول سبائي ئورو فوندوق موخنول سبائي توء ئورو

فندعوة بريان كأوئمأن، فمربيتا دان جوئ دامل فنتد ٢ي ا ديونيربسييت اتو فئاو ۲كراجأن دان فنشرح ٢ئورو .سوكريال . ن دكنايل رامي يغ أئق ترنام دا رو وه اورغ مريد توان ئو برإيكوة دسناريكن سجمله أمفت فول

نام متفت دري مان مريد بركنأن برأصل اتو برئياة دماسوقكن دامل تندا كوروغ . دفطاين سناراي اين دبوات



อล-นร

& 2009ديسمرب 21، ) متوبوال ( الرمحن عبد ) أمني ( ؛ حممد 2009جويل 27، ) متوبوال ( إبراهيم عبداهللا ( ). 60-59: 1972، االسالمية فومبيغ الثقافةمؤسسة

)فومبيغ فوندوقتؤباال، ئورو (حاج حممد بن عبدالعزيز . 1 )فومبيغ فوندوقلوغ، تلوبن، ئورو (حاج أمحد بن عبداهللا . 2

) بغئولكويل، فأفوغه فوندوقتؤئورو ( بن عبداهللا منصور حاج عبداملؤمن. 3 ) أئام اسالم جاال سجملليدوغ، يغد فرتوا ( حاج عبدالرمحن بن عبداهللا خيء سي . 4 )فومبيغ فوندوقدوال، راكق، ئورو (حاج عبدالرمحن بن حاج حممد طاهر . 5 )خبه بيديل فوندوقبيديل، ئورو (حاج حممد أرشد بن عبدالوهاب . 6 )فومبيغ فوندوقفاي، ئورو (حاج يوسف بن حاج حممد نور . 7 )فومبيغ فوندوقتلوبن، ئورو (حاج عبدالرحيم بن حاج عبدالراشيد . 8 )فومبيغ فوندوقخارقكريان، ئورو (حاج حممود بن عبداللطيف . 9

)دوكو فوندوقتؤئورو (بن حاج شهاب الدين خمتارحاج . 10 )فومبيغ فوندوقدوسون ثور، ئورو (حاج عبيداهللا بن حممود . 11 ) فومبيغ فوندوقئورو مننتو سودارا توكوه كاجني اين، (ني حاج عبداللطيف بن حسن حممد أم. 12 )فاي فوندوقتؤئورو ( شيد بن حاج حممد نور حاج عبدالر. 13 )إمام مسجد سروغفنشرح ديونيربسييت اسالم جاال دان (حاج حسن بن عبدالقادر قطا . 14 )كواال برواس فوندوقكواالبرواس، مدير (حاج عبداهللا بن عبدالرمحن . 15 )فومبيغ دوقفونالها، مدير (حاج ابراهيم بن عبداهللا هأ . 16 )إمام مسجد بالق، تلوبن(حاج حسن بن حاج وان غه . 17 )ندتؤمبوغ، جاال فوندوقتؤباال، ئورو (حاج سليمان بن عبدالرمحن . 18 ) فومبيغ فوندوقأمني عام أنق سودارا توكوه كاجني اين،( عثمانحاج نورالدين بن . 19 ) غتادونرو سكوله كبغسأن خرخرغتادون، ئو(حاج عبدالعزيز .20 )ئته مخبه فوندوقتؤئورو (حاج عبداهللا بن زكريا صمدي . 21

) جلور فوندوقتؤئورو (حاج خيء نه . 22 )إمام مسجدكمفوغ بندغ، خكواس(حاج اليسع بن يس دوالء . 23 )إمام مسجد فاسري، ماي كني(حاج طاهر . 24 )أوروسن فالجر يونيربسييت اسالم جاال ملور، كتوا فجابت(دكتور نورالدين بن عبداهللا داقاها . 25 )، ناراتيواتسوكن فوندوقتؤئورو (حاج امساعيل بن حسن . 26 )إمام مسجد فندان، ماي(حاج امساعيل بن حسن . 27 )فومبيغ، فكرجا ديونيربسييت اسالم جاال(حاج عبدالكرمي بن أمحد . 28



อล-นร

)بوغ، جاالندتؤم فوندوقجلور، مدير (حاج عبدالرمحن بن عمر . 29 )أنق توكوه كاجني اين، فنتدبري فوندوق فومبيغ دان فوندوق سايف(حاج حممد أمني بن عبدالرمحن . 30 )ئته مخبه فوندوقترنغ، ئورو (حاج رملي بن عبدالرمحن . 31 )ئته مخبه فوندوقخكيل، ئورو (حاج بشري بن أدم . 32 )يتندوغ، ماإمام مسجد (حاج أشعري بن عبداهللا . 33 ) ائني كأمانن يونيربسييت اسالم جاال(حاج ينء عمر بن عبدالرمحن . 34

)كبغسأن تايأ، تلوبن هوتن كومل، ئورو سكوله(حاج حممو د بن صاحل . 35 ) فومبيغ فوندوقمغابغ، ئورو (خيء لوغ حاج عبدالرمحن. 36 )جاالسجد كداي بارو م خطيب(رأو بن أمحد حاج امساعيل. 37 )جاالريونيربسييت اسالم كتوا فوست فغاجني القرآن الكرمي، ( خايااج حممد بن عبداهللا ح. 38 )هادياي، سغئورا TV 9ممباال، رامن، فمربيتا دفوست بريتا سالتن ( خالدأستاذ يوسف بن . 39 اللور، تلوبن، فنشرح دكوليج فغاجني اسالم، فرين ( محيدة بنت أمحد أدي فيسور فنولوغ فرو . 40

) أوف سوغكال يونيربسييت، كمفوس فطاينس كسوداهن يغ بأيك

تيدق دافت سهيغئ توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ بئيتو بسر دان سومباغن فرانن

مك . دان دترغئانو، مليسيا تايلند مشاركت مسأدا دفطاين، فدعلمو اسالم ك خزانة دهيتوغ دامل فركمباغن توان ئورو فدرغئانو يأيت دديوان بسر ويسما داراإلميان تله مغأنوئرهكن ك نت حال إحوال ائام ت اب ج

كفدث سبائي توكوه فول م، ستروسث الئي، مغأنوئرهكن 1996تاهون فد سبائي توكوه علماء ترغئانو ـ 1423تاهون فد مع اهلجرة نئري ترغئانو ماسوق توان ئورو جاتوه ساكيت دان ث، أخري . م 2002/ ه

جم فد م مغهاديف اهللا 2008مارخ 4هـ برمسأن 1429صفر 25هاري أحد فدمك . ريها 19هوسفيتل ابراهيم، كمفوغ شيخقبور دافون جنازهث دمساديكن دسيسي أ . تاهون 79فائي مليسيا، دغن أوسياث 8.00

1000اورغ مثرتأي صالة جنازهث ). 2008ماخ 9، ) دوكومن ( أمحد فوزية ( جالن فوسارا، ترغئانو، مليسيا يغ توان ئورو جباتن كراجأن دان كتوا ٢مفيت، دكتور فرتوا جملس أئام ترغئانو، اورغ لبيه، ترماسوق يغد

يت، ا مريك دغن بة برصحا در فول ستروسث فرنه مسلمني ا ر فطاين فد سودا دان نظري ( مليسيا حممد

منمفتكن املرحوم منخوخوري رمحتث كأتس روح املرحوم دان مسوئا اهللا . ) 2008ماخ 9، ) متوبوال ( آمني يارب العاملني. دان أنبياءا أولياء، شهداء دغن فار ۲برسام

فنوتوفدان غ عامل دامل كاخ مات اسالم اداله مليا سئور غ ئورو اتو سئوردافت دروموسكن وا كهيدوفن يت فسيت علمو، ترأوتام علمو أئام، مك علمو ا نتوت كران أجاران اسالم مغمبيل براة دغن منو ترحرمت



อล-นร

فرتغاهن فد توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ اداله جنراسي توكوه علماء جوئ بئيتو . برئورو. كن دسنجوغي دغن كعلموانث دان ترحرمت غ مليا سئور كدودوقكنث ددامل مشاركة . م 20-أبد ك

يهق مسأدا مة دستيف ف رغ يغ بيجق سرت برأمانة دامل فرفادوان أو سئو فول توان ئورو ايت فد سألين در .علماء سفرتث ٢فارا دكالغن مشاركة عوام اتو

. فغاجني مسأدا سخارا فورمل اتو اينفورمل ماللوي برباف فريغكت ديديقكن توان ئورو أدافون فن ٢فوندوق اينفورمل ماللوي ئاي تراديشيونل مسأدا يغ أدافون . ٢ماللوي سكوله منكل فغاجني فورمل

اس مغواسأي جوئ بوليه توان ئورو ، فول بالجر أئام فد سألين در . ام دمكة مسجداحلر دفطاين اتو يغ ماهري دامل اس ترسبوت ايت ترحد، مك دسينيله ممبوقتيكن ۲ئورو ماس ايت جوئ فد يغ غئريس ي ا

نيساسي فغاجني يغ فوندوق بوكن تتايف ، فوندوق بوكا توان ئورو وا ه اورئا ديسي كن سبوا تراماس ايت اداله سبواه اينستيتوسي فغاجني يغتركنل فد فوندوق . دان سكوله سكاليئوس دوق فون مرغكومي علمو مسأدا دفطاين اتو ممأينكن فرانن فنتيغ دامل ممباغون بودايا توان ئورو اينيله فوندوقمك دري . دنوسنتارا

مثيباركن ، برفتوى دان ت خرافا دعوة، مغهافوسكن شرك دان برخرامه، بر مغاجر، ايكتيوييت دمليسيا ماللوي .دان سبائيث، كأئمأن ٢كريا

فطاين سهاج، متفت مشاركة يغ ترتنتو دان متفتث سفرت ) Topic( مدعو فدتيدق تومفو ك توان ئورو دامل ممباغون بودايا علمو توان ئورو خالصن تتايف دغن كإ. سؤمفامث دانر يغ ماجو يغ ماجو سهاج دان بند

.ممواسكن يغ ٢ث، الهري نتيجهأخريايت، مغهادايف كتيك ترأوتام ساتو فركارا يغ تيدق ترهيندر دري توان ئورو يأيت خابران دغن دمكني،

بوكن اسالم اتو مشاركة يغ برأئام ركة عوام، مشاركة مليا، مشاركة دامل برباف فريغكتث؛ مسأدا مشا . دامل مغهادفيث فايه بائي فندعوة ساغت اينيله . ، فهامن دان كبودايأنث عقيدة اسالم، مسواث ايت ماللوي

. مسواث ايت برجاي دامل مغهاديف توان ئورو ث،أخري ،ثانصربتوان ئورو سرت كتتايف دغن كقواتن اميان تركنل دفطاين يغ ممأينكن فرانن فنتيغ دامل منئقكن ائام توان ئورو، كباثقكن مريك ٢أدافون مريد

۲ئورو أئام، ۲، ئورو فوندوق يغترنام سفرت تؤئورو وثأي فغكة مسوا مريدث ايت ممف . اسالم سلفسث اينيله ممبوقيتكن . دان فندعوه سوكريال ، فمربيتا فنشرح ديونيربسييت، فئاواي دامل فنتدبريان أئام كراجأن،

.فالفيسيغ جنراسي توان ئورو دان كبيجقسأنأنث دامل منديديق كإخالصنوا



อล-นร

رجوعكن

أئام اسالم دان عادة جملس :باروكو. ايديسي كدوا. بسردري فطاين علماء. 2009. أمحد فتحي الفطاىن .استعادة ماليوكلننت

ه توكوه مع را توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ الفطاىن فنرميا أنوئ " . 2002. أمحد فتحي الفطاىن .21-2 .)م2002جويل -ا فريل 1( 574.فغاسوه ."هجرية1423اهلجرة نئري ترغئانو

11. الفكرة . " توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد الفطاين ." . 2008أمحد زكي بن أغكو علوي اغكو .67-65 ،)م2008سبتمرب –جويل (

.سييت كبغسأن مليسيايونيرب:باغيفوندوق دان مدرسة دفطاىن2001حسن مدمارنאאالثقافة א1985شعراين عبدالقادر

.MA .بندوغ:اينستيتوة أئام اسالم نئري. :كوليج اسالم جاال سجاره دان فركمباغن ائام أنويت مشاركة ماليو فطاىن 2005حممد الزم الوي

.فوست كبودايأن اسالمـ 1401ذواحلجة ( 8سوجان دان متدون مأنسي اسالم 1401حممد ياسني بن مودا م 1981أقتوبر /ه

4448 .تت. ت. االسالمية فومبيغ الثقافةتاهون مؤسسة 40. 2002.فومبيغ االسالمية الثقافةمؤسسة .تت.ت.االسالمية فومبيغ الثقافةتاهون مؤسسة 10 .1972. فومبيغ االسالمية الثقافةمؤسسة

ن أوتاماينفورمن فيليه ۲نام

11.50جم اثنني هاري فد . دمؤسسهث . االسالمية فومبيغ الثقافة معهد مؤسسة مدير . ابراهيم بن عبداهللا .27/7/2009.فائي

فائي 1100هاري مجعة جم فد . درومه جاال . و مسجد كداي بار خاطيب . رأو بن أمحد امساعيل 23/4/2010.

مامل مجعة جم فد . ترغئانو . دارالسالم فوندوق د . العابدين فنشرح كوليج أئام سلطان زين . لطفي بن زكريا .29/10/2009.مامل 7.15

. تغهاري 1مخيس جم هاري فد . درومهث . برأول فغاسس مدرسة الرمحانية . عبدالرمحن بن عبداللطيف 23/10/2008 .

. تغهاري 1سبت جم هاري فد . درومهث . برأول فغاسس مدرسة الرمحانية . عبدالرمحن بن عبداللطيف 24/4/2010 .

ثالث هاري فد . سييت اسالم جاال دبينأن ريكتور يونيرب . فكرجا يونيربسييت اسالم جاال . عبدالكرمي بن أمحد 492007فائي 900جم



อล-นร

. 9/3/2008.فائي 9هاري أحد جم فد .ترغئانو .دارالسالم فوندوقد. فوزية بنت أمحد . 27/10/2009.فائي 10جم ثالثهاري فد .ترغئانو .دارالسالم فوندوقد .فوزية بنت أمحد

مني حممد لرمحن أ ا عبد بري . بن فنتد ئني ندوق ا يف فو ق د . سا و ند ري فد . ثفو ثنني ها 1جم ا 2 .21/12/2009.تغهاريدأتس . القرآن، فاكوليت فغاجني اسالم، يونيربسييت اسالم جاال خدمة كتوا فوست . يا خا حممد بن عبداهللا 4/3/2008مامل 700جم ثالثي هار فد. كريتا

วารสาร AL-NUR บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ปท 6 ฉบบท 11 39 July-December 2011

อล-นร

A Review on the Conception and Application of Education from Al-Sunnah Mohd Muhiden Abdul Rahman∗ Mohamad Azrien Mohamed Adnan∗∗

Abstract

In line with the supremacy of al-Hadith as the second source of Islam, as well as the core of Islamic studies, al-Hadith has been placed as a distinctive privilege. One of which is the comprehensiveness, akin to al-Quran, that encompasses every aspect of human life including the aspect of education, which is of utmost importance to human resource development. Failure in the aspects of education will cause the whole aspects of human life to collapse. Truthfully, erroneous education strategies and modules are the culprit to the failure of today's education system. This article will delve into the concept of education that holds the essence of al-Quran and al-Hadith. It fits perfectly with the role and capacity of Rasulullah PBUH as a brilliant murabbi (educator) who had succeeded in cultivating remarkably excellent and ideal generations in the history of human civilization.

∗

Assoc. Prof. PhD, (al-Hadith) teacher at Academy of Islamic Studies, University of Malaya, Nilam Puri ∗∗

M. Ed, (Education) is a senior language teacher at Academy of Islamic Studies, University of Malaya, Nilam Puri

บทความวชาการ


อล-นร

บทคดยอ

ในสายรายงานทนาเชอถอของ อลหะดษ นบวาเปนบทบญญตลาดบทสองของอสลาม เชนเดยวกบหลกการศกษาอสลาม หะดษถอวาเปนหลกบญญตทเดนชดครอบคลมรองลงมาจากอลกรอาน ซงไดครอบคลมในทกแงมมของวถชวตของมนษยชาต รวมทงดานการศกษา ความสาคญสงสดตอการพฒนาทรพยากรมนษย จากการศกษาทเกดความคลมเครอจะนาผลไปสขอเทจจรงอยางสมบรณ การจดการกลยทธการศกษาทตกบกพรองเปนผลททาใหสความคลมเครอของระบบการศกษา บทความนมวตถประสงคเพอการศกษาทเกยวกบสาระสาคญของอลกรอานและอลหะดษ ทไดสอดคลองกบแนวปฏบตหรอบทบาททไดถายทอดจากทานรอซล (ซ.ล) ในการทไดตรบยะห (อบรม) เยาวชนในสมยนน ใหประสบสความสาเรจ ซงเปนยคทดทสดในประวตศาสตรอารยธรรมมนษย


อล-นร

Introduction

Islam is a dynamic religion that entails none other than dynamic measures in the effort to spread and sustain such dynamic religion like Islam. Therefore, the knowledge pertaining to Islamic education is a vital instrument to the spreading and sustaining the religion of Islam in order to free mankind from the darkness of ignorance into the light of true faith; from the imprisonment of delusive submission towards the creatures to the employment of complete submission unto the Creator himself. This re-orientation coupled with the existing potential had attuned mankind for the title of ahsan Taqwim (the best of creations), consequently raising mankind to a strategic position, i.e. Allah's humble servants and vicegerents to walk the earth. In the process of executing the given tasks and responsibilities, the universal and ideal education is put at stake. The only universal and ideal education is indeed the Islamic education founded on al-Quran and as-Sunnah. Through Islamic education, man as Allah's vicegerents would never express impiety of any form towards Him. In fact, the implementation of all his activities lies within the boundaries of total devotion towards Allah SWT. The Definition of as-Sun nah

The literal meaning of as-Sunnah is Tariqah, or the path to follow regardless of whether it is good or bad. Conversely, in the term of Islamic code, as-Sunnah is defined as everything that had been passed down from Rasulullah PBUH with reliable references, be it verbal, actions, testimonials and personal nature. In other words, as-Sunnah denotes all matters related to the good self of our Prophet PBUH and is also known as al-Hadith (See al-Si baei: 47). The Definition of Education

The origin of the word education lies in the Latin language and it comes from the verb "educare" which means to bring up, rear, train, raise, support, etc. Education is a Latin noun meaning the act of educating (Word press, 2008: on internet), and in English the term education encompasses both the teaching and learning of knowledge, proper conduct, and technical competency (Wikipedia, oninternet). In Arabic language, the term is always translated as 'tarbiyyah' which means supervision (H.Ramyulis, 2002: 13). Tarbiyyah is very much different from ta'lim (teaching). ta'lim is a part of tarbiyyah whereas tarbiyyah surrounds the process of ta'lim. ta'lim plays no part in the advancement of knowledge and channeling information, while tarbiyyah serves beyond the expansion of the mind and intellect. In fact, it embodies the physical, spiritual, intellectual, emotional and behavioral development (al-Maktabah al-Tacawuniy, oninternet).

Etymologically, in the west the word tarbiyyah means education, propagation, edification and so on. Yet, terminologically, the word tarbiyyah means the effort rendered by educators in delivering a generation who remain true to their own religious belief. Islamic scholars, however, define 'tarbiyyah' as a deed that would influence one's demeanor (cAbdul Wahab cAbdul Salam Tawilah, 1997: 11). The two definitions are quite similar


อล-นร

for they both demand for a change. The only thing that tells apart one education system from another is the fundamentals to its application, which is commonly based on the conventional doctrine of a nation or their religion.

Therefore, the main objective of education for the westerners is to improve their livelihood while propagating the ideology of humanism and the sort. In other words, the westerners have made materialism as the number one agenda in their education, which is absolutely the opposite to the education in the perspective of Islam. Islamic education system is based on religious principles and values that emphasize upon physical, spiritual, emotional, intellectual and behavioral education (Abdul Rahman al-Nahlawi, 1979: 2627). The Source of Islamic Education Since Islamic education is based on religious principles and values, most definitely it shares the same sources that constitute the religion itself, i.e. al-Quran and as-Sunnah. It is not possible for the execution of Islamic education method in the absence of both al-Quran and as-Sunnah.

Being the fundamentals and sources of the teachings of Islam, it is crucial for the Islamic education method to have sound grasp on both al-Quran and as-Sunnah to ensure that the execution of the method will not deviate in reaching its goals. Furthermore, al-Quran has been found to have provided education guide to an effect illustrated in the outstanding personalities of the Prophet PBUH and his prominent companions r.anhum. Hadhrat Aisyah r.anha was once asked about the conduct of the Prophet PBUH, and she replied in a single sentence:

"ن خلقه القرآنكا"

Meaning: "His conduct is al-Quran". Even Allah SWT has explicated the revelation of the Holy Quran in His words:

{É È Ç Æ Å Ä Ã Â ÁÊ Î Í Ì ËÏ Ð Ñz

Meaning: "Those who reject Faith Say: Why is not the Quran revealed to him all at once? Thus (it is revealed), that We may strengthen your heart thereby, and We have rehearsed it to you in slow, well-arranged stages, gradually"

(Surah al-Furqan, 25: 32)

This verse contains two elements of education. Firstly is to consolidate the heart and infuse faith, and secondly to teach the recitation of al-Quran with tarteel (reading in accordance to certain rules). Hence, we shall find that the life of Rasulullah PBUH is sheer profession of the Holy Quran as had been


อล-นร

described by hadhrat Aisyah r.anha. The same goes to the companions r.anhum for they had nominated the Prophet PBUH as their role model. In this respect, the companions had narrated:

تعلموا إذا كانوا أهنم وغريمها مسعود بن اهللا وعبد عثمان بن عثمان حدثنا : السلمي الرمحن أبوعبد قال " : قالوا والعمل، العلم من فيها ما يعلموا حىت يتجاوزوها مل آيات عشر وسلم عليه اهللا صلى النيب من

"مجيعا والعمل والعلم القرآن فتعلمنا

Meaning: Abu Abdul Rahman as-Sulami had said: "Uthman ibn Uthman and Abdullah ibn Mas cud and the others had narrated to us that, whenever they (the companions) had learnt from the Prophet PBUH ten ayaah (from al-Quran), they would not have proceeded unless they had truly mastered the constitutions on both grounds of philosophy and conduct, and they would say: we learned al-Quran both in its knowledge and execution"

Therefore, al-Quran was the ultimate foundation and source in Islamic education pioneered by the first murabbi, Rasulullah PBUH, to the extent that al-Quran became a priority above all others in their lives. As a matter of fact, al-Quran is lavish in methodology and approach to education (Abdul Rahman al-Nahlawi, Ibid: 20-21). The second source of Islamic education is as-Sunnah. As-Sunnah occupies the function to explicate and expound the Holy Quran. Allah SWT said in the Holy Quran:

{\ [ Z Y X W V U z

Meaning: "and We have sent down unto you (also) the Message; that you may explain clearly to men what is sent for them'

(Surah al-Nahl, 16: 44)

Apart from the aforementioned purpose, as-Sunnah offers the counsel for the whole of Islamic laws and teachings that are stipulated in al-Quran as well as the ones that are not, as justified by Imam asy-Syafi'e regarding the verse in the Holy Quran: {[ Z Y z

Meaning: "and to instruct them in Scripture and Wisdom" (Surah al-Jumu'ah, 62: 2)


อล-นร

And also in the words of the Prophet PBUH:

معه ومثله القرآن أوتيت أين أال

Meaning: "Have I not been conferred al-Quran and the like of it (as-Sunnah) (Abu Dawud, al-Sunan, j 5 )

The Role of As-Sunnah in Education

Looking at the main role and function of as-Sunnah, i.e. to explicate and expound the Holy Quran, it could be derived that as-Sunnah assumes a distinctive role and function in the context of education. The two prime roles are:

(1) To elucidate the fundamentals of comprehensive Islamic education as found in al-Quran and consequently the other fundamentals which are not found in al-Quran

(2) Enterprise the approach in education which Rasulullah PBUH had applied upon his companions r.anhum.

As a rephrase, if as-Sunnah is the fundamentals to education and given the right attention and focus by all educators, then, it is believed that as-Sunnah would be the driving force in the effort to nurture a faith-clad generation apposite to carry out the responsibilities as Allah's vicegerents to walk the earth. In addition, whoever engages in erudition of the philosophy of as-Sunnah, enlightenment shall dawn upon him to understand the profuse fundamentals and foundations of comprehensive and universal nature of tarbiyyah (supervision) Yusuf Muhammad Siddig, 1412: 14-15). Rasulullah PBUH, an Exemplary Murabbi

Those who read thoroughly the sirah (life-long journey) and history of the life of our beloved Prophet PBUH will come to know that Rasulullah PBUH was not only a Messenger and an Apostle of Allah SWT, but also a murabbi (educator). In fact, the duties of an educator correspond to the duties of a Messenger to a certain degree. This is because a Messenger was designated to educate and supervise men to perfection, which is consistent with the objective of Islamic education, namely to tailor perfect beings (insan kamil) with regards to their physical, spiritual, emotional, intellectual and behavioral aspects (al-Nahlawi, 1979: 26-27). Allah SWT said in the Holy Quran:

{ Æ Å Ä Ã Â Á È Çz Meaning: "You have indeed in the Messenger of Allah a beautiful pattern (of conduct)"

(Surah al-Ahzab, 33: 21)


อล-นร

The role and duties of the Messenger of Allah PBUH as a murabbi had inspired the compilation of hadith that signify any of the physical, spiritual, emotional, behavioral as well as intellectual aspects relative to education, thus the emergence of numerous books comprising the collections, one of which is "at-Targhib wat-Tarhib", authored by al-Hafiz al-Mundiri (m. 656H). This book is intensely touching in its directions of enjoining good and forbidding evil. Among others are "al-Adab al-Mufrad", authored by Imam al-Bukhariy (m. 256H), and "Tuhfat al-Mawlud", authored by Ibn al-Qayyim al-Jawziyyah (m. 751H). Besides the books that incorporate specific emphasis on education, there are various collections of hadith that are mostly focused on the aspects of education, for example Sunan Sittah, and many more (al-Nahlawi, Ibid: 24-25). The Concept and Objective of Education According to As-Sunnah

As highlighted previously, education is a process of educating, training and moulding an individual in the entire spiritual, physical, emotional, intellectual and behavioral aspects. Hence, it is an important instrument to the materialization of every objective deliberated in the perception of life of world view. Islam, in its dominant sphere, comprises every single aspect of human life purported to imbue acknowledgement of the Creator and gain His proximity, therefore, this similar all-inclusive manner is highly due to the Islamic education that holds the essence of al-Quran and as-Sunnah. In the opinion of Imam al-Ghazali, "the objective of education is to attain nearness to Allah SWT, not status and fame, and a learner should be discreet in his course as to avoid any ill-intention to pursue status, wealth, commit fraudulence upon the ignorance or display vanity amidst his friends." (Abdul Salam Yussof, 2003: 53)

Al-Quran and its substantiation in as-Sunnah had perpetually insisted the position of man as Allah's servant. Hence, the main objective of education is generally to prepare man as the servant of Allah SWT. In other words, the main purpose of Islamic education is to fulfill the obligation of total submission towards Allah SWT. Allah SWT said in the Holy Quran: {h g f e d cz

Meaning: "I have only created Jinns and men, that they may serve Me". (Surah al-Dhariyat, 51: 56)

The mission to cultivate and deliver a servant of Allah SWT is very challenging, thus the weighty attention

given by the Prophet PBUH on the matters of education reported in many hadith. Moreover, as-Sunnah has accounted a broader and all-embracing definition of education. 'Tarbiyyah' is considered as a process of ri'ayah (leadership) whilst the concept of ricayah is rather far-reaching than tarbiyyah, where ricayah bears the meaning of conserving and managing (al-Sunnah, at internet). Rasulullah PBUH had said:


อล-นร

راع والرجل رعيته، عن مسؤول وهو راع اإلمام رعيته، عن مسؤول وكلكم راع كلكم " عن عن ومسئولة زوجها بيت أهل على راعية واملرأة رعيته، عن مسئول وهو بيته أهل على

".رعيته عن مسئول و راع وكلكم رعيته، عن ومسئول سيده مال يف راع واخلادم رعيتها،

Meaning: "Lo! All of you are leaders and shall be questioned on the Day of Judgement in respect of your trust. So, the king is a head unto his subjects and shall be questioned in respect of them; the husband is a head unto his wife and shall be questioned in respect of her; the wife is a head unto her husband's house and the children, and shall be questioned in respect of them all; the slave is a watchman unto his master's effects and shall be questioned in respect of those. So you are all shepherds, and you shall be questioned in respect of that entrusted to you"

(Muslim, Al-Sahih, No.1829) The term ricayah used in the above hadith provides an illustration of authority and accountability of an

individual upon his subordinates. Both authority and accountability surround the issues pertinent to education and simultaneously justifying the significance of the aspects of education in Islam that no one will be void of the responsibility. The usage of the term raci also portrays that education in Islam is not merely about giving lesson and propagation, but it stretches beyond those. Terminologically, raci means conservation, management and leadership. This also shows that the field of education itself is an enormous and sufficient scope encompassing every process of perfecting a being with regards to spiritual, physical, emotional, intellectual, behavioral and social aspects. And each individual from the highest of rank, i.e. the leader of a dominion, to the lowest, i.e. the slave and bondsman, is encumbered with the responsibility of educating. The Prophet PBUH had said:

"اجلنة رائحة جيد مل إال بنصحه حيطها فلم رعية اهللا يسترعيه عبد من ما"

Meaning: "Not a servant was bestowed control by Allah SWT unto his subjects, hence he failed to guard them by giving counsel, except he shall be deprived the fragrance of Jannah"

(al-Bukhariy, al-Sahih, No:7151 and Muslim, al-Sahih, No:142)

If a careful observation is made on the definitions of education and compared with the contents of the abovementioned hadith, there would be no discrepancy. In fact, the concept of education contrived through as-Sunnah is more universal and sufficient for it, including the spiritual, physical, emotional, intellectual and behavioral education. Spiritual Education

Rasulullah PBUH had urged considerably on spiritual education that he had named it as the foundation to comprehensive education. Rasulullah PBUH Said in a hadith:


อล-นร

"باملكاره اجلنة وحجبت بالشهوات، النار حجبت"

Meaning: "Hell is ornamented with elements fancied by cardinal desires, whilst paradise is surrounded by elements detested by cardinal desires"

(al-Bukhariy, al-Sahih, No:6487)

Paradise, the pinnacle of every Muslim's aspiration, is fenced by elements much disliked by carnal passions which have made it impossible to anyone's reach unless they possess unwavering faith-driven spirits and souls. And those kinds of spirits and souls seemed farfetched unless they went through effective process of education and tarbiyyah. The following hadith exerts the call for education upon the spirits and souls to secure them from yielding to the lure of cardinal cravings. Rasulullah PBUH had said:

سراء أصابته إن للمؤمن، إال ألحد ذلك وليس خري، له كله أمره إن املؤمن، ألمر عجبا " "له خريا فكان صرب، ضراء أصابته وإن له، خريا فكان شكر،

Meaning: "How extraordinary of a believer, for everything that comes his way is regarded

goodness and it is not so for anyone but a believer. Whenever bestowed with prosperity, he shall be grateful and that is good for him, whenever tried with adversity, he shall forbear and that too is good for him"

(Muslim, al-Sahih, No:7500)

Only willing and tough spirits are able to smile in times of calamity and be thankful when blessed with bounties. Physical Education

As-Sunnah had stressed considerably on physical education just as much as it had on the previously discussed spiritual education. The Prophet PBUH had said:

الضعيف املؤمن من اهللا إىل وأحب خري القوي املؤمن

Meaning: "A believer who is strong is better and more beloved to Allah SWT than the one who is weak"

( Muslim, Syarh Sahih, j 16: 215)

The word strong is used in the general context; it does not refer to the strong religious belief alone, but covers every aspect of strength including physical sturdiness, which can be obtained by following the health guide prescribed in Islam. Allah SWT said in the Holy Quran:

{ ¶ µ ´ ³ ² ± ° ¯ ® ¬ « ª © ¨ ¾ ½ ¼ » º ¹ ¸ ¿ Ê É È Ç Æ Å Ä Ã Â Á À

Ëz


อล-นร

Meaning: "Against them make ready your strength to the utmost of your power, including steeds of war, to strike terror into (the hearts of) the enemies, of Allah and your enemies, and others besides, whom ye may not know, but whom Allah doth know. whatever ye shall spend In the cause of Allah, shall be repaid unto you, and ye shall not be Treated unjustly"

(Surah al-Anfal, 8: 60)

Physical strength is very much significant in one's life for it can be directly associated with the power of the mind. A frail physique will most probably not contribute to a prudent mind. Quoted from an Arabian proverb:

السليم اجلسم يف السليم العقل

Meaning: "A sensible mind comes from a healthy body"

That is the rationale to physical strength being a part of the aim in the Islamic education founded on al-

Quran and as-Sunnah. To achieve a healthy body, Islam has suggested useful guides either in the habit of hygiene and healthy diet, or physical exercise. Every Muslim who constantly obeys Allah's commandments be it the obligatory deeds or non-obligatory ones, for them are exclusive advantageous, because every deed will return two benefits. Worldly benefit and also the benefit reserved for the hereafter. In the hereafter, they shall be immune from infliction meanwhile in this world the deeds actually provide physical training. Most of the routine instructed in Islam such as prayer, fasting, pilgrimage, ablution and many others, are rendered not only as a symbol of obedience and surrender unto Allah SWT but simultaneously, though indirectly, serve as multiple physical exercise. This is partially a form of physical education alongside the spiritual education.

Apart from the collateral benefit of getting exercise through religious deeds, Islam has further proposed and encouraged its followers frequently perform exercise. Even Rasulullah PBUH himself had wished for his people to engage in a number of activities that not only strengthen the body but also to flaunt vitality against their adversaries as a preparation for battle. Among the types of exercise suggested by the Prophet PBUH is archery, equestrian, sprinting, swimming, martial arts, etc. The Prophet PBUH had said:

الرمي القوة إن أال الرمي، القوة إن اال الرمي، القوة إن اال قوة، من استطعتم ما هلم وأعدوا

Meaning: "Be prepared with all your might to face them (the enemy), make known unto yourself that no might is but the might of archery (Rasulullah PBUH repeated this 3 times)"

(Muslim, al-Sahih, j 13: 64) Intellectual Education

In addition to the spirit and soul, as-Sunnah has given special emphasis on the mind or intellectual education. In fact, the first ever verse revealed by Allah SWT upon His Messenger PBUH was


อล-นร

regarding mind and intellectual development. It is coherent with the merit of the mind that symbolizes a man's dignity if applied by its rightful function. Says Allah SWT in the Holy Quran:

{ o n m l k، t s r q، x w v، | { z ، b a ` _ ~ z

Meaning: "Proclaim! (or Read!) In the name of your Lord and cherisher, who created - Created man, out of a (meer) clot of congealed blood: Proclaim! And your Lord is Most Bountiful - He Who taught (the use of) the Pen - Taught man that which he knew not"

(Surah al-cAlaq, 96: 1-5)

The encouragement to learn to read and write stated in al-Quran is found to be the basic foundation to intellectual development. The order to utilize the pen as a learning tool is a manifestation directed at the development of the mind, which at the same time instructing to act and make all endeavors towards the growth and advancement of knowledge. And thereby shall have man en route towards the main goal of Islamic education, i.e. to become humble servants of Allah SWT and His vicegerents on earth. This is due to the fact that only knowledge is capable of generating the development and civilization of man at every individual, society, national and international levels. And this mind and intellectual process will only occur through the process of education and tarbiyyah. The Prophet PBUH had said:

...."الناس وعلموه العلم تعلموا"

Meaning: "Acquire knowledge and teach it to others" (al-Hakim, al-Mustadrak, j 4: 333)

Knowledge does not simply generate civilization and advancement of man in this world but also the

success in this life as well as the life in the hereafter. This is because knowledge, especially knowledge in Islamic laws, is the foundation to success both in this world and the hereafter, for it is impossible to attain the correct execution of deeds and practices without knowledge, and relatively, man can never do without the correct and acceptable deeds to accomplish happiness in this world and the hereafter. Emotional Education

Besides spiritual and physical education, Islamic education considers greatly upon emotional education, for emotion is the most important component in the aspects of education. Therefore, Islam through al-Quran and as-Sunnah educates the sentiment, motivation and wishes of the young generation by means of consolidation of faith together with righteous values, and trains them to control and nurture their emotions. Says Allah SWT in the Holy Quran:

{ W V U T S R Q P O NX [ Z Y z

Meaning: ".....who restrain anger, and pardon (all) men - for Allah loves those who do good" (Surah Ali 'Imran, 3: 134)


อล-นร

Rasulullah PBUH had said:

الغضب عند نفسه ميلك الذي الشديد إمنا بالصرعة، الشديد ليس

Meaning: "Not a champion he who had dominated by his fists, but a champion is he who had dominated himself in the presence of anger'

(al-Bukhariy, al-Sahih, j 10: 431)

As a matter of fact, Rasulullah PBUH had uttered the same answer when the companions had asked for his advice time and again, which was:

تغضب الMeaning: "Don't you be angry'

(al-Bukhariy, al-Sahih, j 10: 431)

This shows that Islam deems emotional education weighty since excellent emotional condition is highly conducive for delivering a good individual as well as harmonious environment, and also a agreeable and compassionate society. Behavioral Education

Sculpting a noble character is the major object in every education despite the ideology or religion. Beautifying self-conduct is also the core to the civilization of mankind and the world, and the foundation to decent and well-balanced life. It was for this reason the Prophet PBUH had been deputed. The Prophet PBUH had said:

األخالق مكارم ألمتم بعثت إمنا

Meaning: "Verily, I have been sent for perfecting the conduct'

(Ahmad, Musnad, j 2: 381 and al-Hakim, Mustadrak, j 2 : 613)

Rasulullah PBUH had delineated the distinction of noble behavior in the eyes of Allah SWT. When asked about the one who is most beloved by Allah SWT, Rasulullah PBUH had said:

أخالقا أحسنهم

Meaning: "the best among them in their conduct'

(al-Tabaraniy, Mujmac al-Zawai'd wa Manba' al-Fawa'id, j. 8:27)

The most beloved and cherished by Allah SWT is likewise the most beloved and cherished by Rasulullah PBUH. Rasulullah PBUH had said:

أخالقا أحاسنكم القيامة يوم جملسا مين واقربكم إيل أحبكم من إن


อล-นร

Meaning: "Indeed, whoever among you is most beloved and nearest to me in the assembly on The Day of Judgement is the best among you in his conduct'

(al-tirmiziy, al-Sunan, No. 2018)

Undeniably, the one who is most decorous and most beloved to Allah SWT is Rasulullah PBUH, hence the example of excellent personality in the good self of our Prophet PBUH. This is evident in Allah's SWT compliment unto His Messenger PBUH. Says Allah SWT in the Holy Quran:

{ n m l kz

Meaning: "And you (stand) on an exalted standard of character"

(Surah al-Qalam, 68: 4)

Therefore it is duly indispensible to have Rasulullah PBUH as the example and role model in behavioral education and formulation. Says Allah SWT in the Holy Quran:

{È Ç Æ Å Ä Ã Â Áz

Meaning: "You have indeed in the Messenger of Allah a beautiful pattern (of conduct)" (Surah al-Ahzab, 33: 21)

Conclusion

Based on the facts addressed throughout this article, it could be deduced that Islam, through its two principal sources al-Quran and as-Sunnah, gives much emphasis on the aspects of education. Islam had been decreed for this sole purpose from the very beginning, to educate man to become perfect beings as well as Allah's vicegerents to walk the earth. Al-Quran and as-Sunnah are opulent with education guide that embodies spiritual, physical, intellectual, emotional and behavioral education parallel to the criteria most fitted to a caliph that is meant to administer and manage the universe. In addition, the Prophet PBUH was the first murabbi deserved to be the best role model in the context of education.


อล-นร

Bibliography H. Ramayulis (prof. Dr.). 2002, Ilmu Pendidikan Islam. Jakarta: Kalam Mulia. cAbdul Wahab Abdul Salam Tawilah. 1997. al-Tarbiyah al-Islamiyyah wa Fann al-Tadris. Cairo: Dar al-Salam. cAbdul Rahman al-Nahlawi. 1979. Usul al-Tarbiyah al-Islamiyyah wa Asalibiha. Dimasyq: Dar al-Fikr. Abi Dawud, Sulaiman al-Ashcth. n.d. Sunan Abi Dawud.. j. 5. n.p. Yusuf Muhammad Siddiq. 1412H. al-Nazariyyah al-Tarbawiyyah fi turuq Tadris al-Hadith al-Nabawiy.

Dammam, KSA: Dar Ibnu al-Qayyim. cAbdul Salam Yussof. 2003. Imam al-Ghazali: Pendidikan Berkesan. Kuala Lumpur: Utusan Publication. Bukhariy, Abu cabdullah Muhammad bin Ismail al-jacfi. 1987. Al-jamic al-Sahih. no. 3. Beirut: Dar Ibnu kathir. Muslim bin Hajaj al-Qashairiy al-Naisaburiy. n.d. Sahih al-Muslim. j 3. Beirut. Dar: Ihya' al-turahth al-carabiy. Al-Hakim, Abu cAbdullah Muhammad bin cAbdullah bin Ali. 1990. Al-Mustadarak cala al-Sahihain. j4. Beirut.

Dar: al-Macrifah Ibnu Hajar al-cAsqalaniy. 1426H. Fath al-Bari Syarh Sahih al-Bukhariy. j 10. Al-Maktabah al-Waqafiyyah. Ahmad Ibnu Hambal 1993. Al-Musnad Ahmad. j. 2. no. 2. Beirut. Dar: Ihya' al-turahth al-carabiy.1 Hadith sahih Al-Huthaimiy, Nuruddin Ali bin Abi Bakr. 1994. Majmac al-Zawai'd wa Manbac al-Fawa'id, j. 8. Beirut. Dar

al-Fikri Al-Tarmidhiy, Abu cisa Muhammad bin cisa al-Salmi. n.d. al-Jamic al-Sahih. j4. Beirut. Dar: Ihya' al-turahth

al-carabiy.


อล-นร

ความสมพนธเชงสาเหตแบบพหระดบของสมรรถนะบคลากรทางการศกษา ในสานกงานเขตพนทการศกษา ทสงผลตอประสทธผล ของสานกงานเขตพนทการศกษา ใน 14 จงหวดภาคใต อาดลย พรมแสง∗ วนย ดาสวรรณ∗∗ จรส อตวทยาภรณ ∗∗∗ อศรฏฐ รนไธสง∗∗∗∗

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาอทธพลและสรางรปแบบความสมพนธแบบพหระดบของสมรรถนะของหวหนางาน สมรรถนะของผอานวยการกลมงาน และสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ในสานกงานเขตพนทการศกษาทสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต ประชากรและกลมตวอยาง ประกอบดวย หวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษา จานวน 912 คน ผอานวยการกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา จานวน 199 คน และ ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต จานวน 30 คน เครองมอทใชในการวจย เปนแบบประเมนชนดมาตราประมาณคา 5 ระดบ จานวน 3 ฉบบ ประกอบดวย แบบประเมนสมรรถนะของหวหนางาน และประเมนประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต แบบประเมนสมรรถนะของผอานวยการกลมงาน และ แบบประเมนสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา โดยใหผตอบแบบประเมนเปนผประเมนตนเอง แบบประเมนทง 3 ฉบบมคาความเชอมนเทากบ .99 , .98 และ.98 ตามลาดบ วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมสาเรจรป และวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจย ดวยโปรแกรม HLM 6.04 คาสาคญ สมรรถนะบคลากรทางการศกษา, ประสทธผลของสานกงาน, เขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต, ความสมพนธเชงสาเหตแบบพหระดบ

∗ นกศกษาระดบดษฎบณฑต หลกสตรการศกษาดษฎบณฑต สาขาภาวะผนาทางการบรหารการศกษา มหาวทยาลยทกษณ ∗∗ รองศาสตราจารย ภาควชาบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ∗∗∗ ผชวยศาสตราจารย ภาควชาบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ ∗∗∗∗ อาจารย ภาควชาบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ



อล-นร

Abstract

The objective of this research is to study the influences and the creation of the model of Causal Relationship for Multi-Levels of director’s Competencies of the work group and the competencies of the director under the office of Educational service area which affects the accomplishment of the office of Educational service area in the 14 southern provinces. The samplings group used for this research are composed of work supervisors who are under the Educational service area numbering of 912 persons. The directors of work group who are under the Educational service area numbering of 199 persons and the directors of Educational service area in the 14 southern provinces numbering of 30 persons. The tool used for this research was The assessment of 5 categories measurement sheets total of 3 issues which contains competencies assessment of work supervisors and accomplishment assessment of Educational Service area in the 14 Southern provinces. The competencies assessment form of the director of work group and the competencies assessment form of the directors who are under the office of Educational service area by the method of assessment from the respondence. The three assessment forms contained the value of confidence as follow .99, .98 and .99 respectively. All these were carried out by the method research of HLM 6.04 Keywords: Educational Competencies, Effectiveness of Office, Educational service area in the 14 southern provinces, The multiple causal relationship.


อล-นร

บทนา องคการจะมประสทธผลไดนนจะตองเกดมาจากสมรรถนะในการทางานระดบบคคล ซงถอวาเปน

ระดบพนฐานทสาคญตอการประสบความสาเรจในเปาหมายขององคการ(Gibson. et al 1997:18) สมรรถนะของบคลากรในองคการมสวนสาคญยงตอผลสาเรจขององคการ สมรรถนะบคคล (Personal Competency) มความสมพนธโดยตรงกบประสทธผลของงาน (Spencer and Spencer.1993) กระทรวงศกษาธการ (2548:4-5) ไดกาหนดใหมระบบการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาทเนนสมรรถนะ โดยนาไปผกกบระบบการเลอนวทยฐานะ และเงนคาตอบแทนวทยฐานะเพอเปนแรงจงใจในการพฒนา สานกคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (2552) ไดมแนวทางการประเมนคณภาพการปฏบตงานของขาราชการครและบคลากรทางการศกษา มวทยฐานะและเลอนวทยฐานะ ตองผานการประเมน 3 ดาน คอ ดานท 1 วนยคณธรรมจรยธรรมและจรรยาบรรณวชาชพ ดานท 2 คณภาพการปฏบตงานโดยพจารณาจากสมรรถนะในการปฏบตงาน คอพจารณาจากสมรรถนะหลกและสมรรถนะประจาสายงาน และดานท 3 ผลงานทเกดจากการปฏบตงานในหนาท

สานกงานเขตพนทการศกษา มหนาทและความรบผดชอบโดยตรงตอผลการจดการศกษาภายในเขตพนททรบผดชอบ โดยมผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ทาหนาทเปนผบรหารสงสด มรองผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา มหนาทรบผดชอบดแลกลมงาน มผอานวยการกลมงานและบคลากรผปฏบตงานภายในกลมงาน จานวน 7 กลมงาน ประกอบดวย กลมอานวยการ กลมนโยบายและแผน กลมบรหารงานบคคล กลมนเทศ ตดตามและประเมนผลการจดการศกษา กลมสงเสรมการจดการศกษา กลมสงเสรมสถานศกษาเอกชน และ หนวยตรวจสอบภายใน ยกเวนสานกงานเขตพนทการศกษาในจงหวด ปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลาเขต 3 จะไมมกลมสงเสรมสถานศกษาเอกชน เนองจากถกแยกออกไปเปนสานกงานการศกษาเอกชนของแตละจงหวด

จากการศกษาแนวคดเรองสมรรถนะบคคล ทสงผลโดยตรงกบประสทธผลของงาน พบวาสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ยอมสงผลตอสมรรถนะของกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา และสมรรถนะของสานกงานเขตพนทการศกษายอมสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาในทสด ลกษณะความสมพนธเชงเหตและผลน มความสอดคลองกบโครงสรางและธรรมชาตของขอมลทางการศกษา ซงมกเกยวของกบขอมลหลายระดบ ตวแปรทเกยวของมความสมพนธตอกนทงระหวางตวแปรทอยระดบเดยวกนและระหวางตวแปรขามระดบ ในลกษณะความสมพนธเชงถายโยง ตวแปรทอยระดบสงกวามแนวโนมทจะสงผลทางตรงหรอทางออมตอตวแปรทอยระดบตากวา ในลกษณะความสมพนธเชงถายโยง ระหวางตวแปรขามระดบ (Cross Level Relationship) (ศรชย กาญจนวาส. 2548:4) จากหลกการนโครงสรางของขอมลในสานกงานเขตพนทการศกษา จงเปนขอมลแบบพหระดบ (Multilevel Data) คอ สมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา เปนขอมลในระดบสงกวา มแนวโนมทจะสงผลตอสมรรถนะของผอานวยการกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา ซงเปนขอมลในระดบรองลงมา และสมรรถนะของหวหนางาน ซงเปนระดบปฏบตการจะไดรบอทธพลจากสมรรถนะของผอานวยการกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา ตามลาดบ

จากการศกษายงไมพบวา มงานวจยทศกษาในเรองความสมพนธแบบพหระดบ รวมทงอทธพลของสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา สมรรถนะของผอานวยการกลมงานและสมรรถนะของหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษา ทสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ดงนนผวจยจงศกษาเกยวกบอทธพลของสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา สมรรถนะของผอานวยการกลมงานและสมรรถนะของหวหนากลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา ทสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนท


อล-นร

การศกษาใน 14 จงหวดภาคใต ผลการศกษาในครงน จะทาใหไดรปแบบความสมพนธแบบพหระดบ รวมทงอทธพลของสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา สมรรถนะของผอานวยการกลมงานและสมรรถนะของหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษา ทสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต ซงจะนาไปสการพฒนาสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา สมรรถนะของผอานวยการกลมงานและสมรรถนะของหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษา ใน 14 จงหวดภาคใต ใหสงขน ซงจะสงผลโดยตรงตอสถานศกษา คณภาพผเรยน และคณภาพการศกษาโดยรวม กรอบแนวคดในการวจย

ผวจยไดนาแนวคดของสมรรถนะบคคลและแนวคดเกยวกบประสทธผลองคการ มากาหนดเปนกรอบแนวคดในการวจยในครง จากการศกษาแนวคดทางทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ และระดบของขอมลตามโครงสรางการบรหารงานของสานกงานเขตพนทการศกษา ผวจยจงกาหนดกรอบแนวคดในการวจย โดยกาหนดใหความสมพนธของตวแปรเปนแบบพหระดบทม 3 ระดบ ตวแปรทอยระดบสงกวา มแนวโนมทจะสงผลทางตรงหรอทางออมตอตวแปรทอยระดบตากวา ในลกษณะความสมพนธเชงถายโยง ระหวางตวแปรขามระดบ (Cross Level Relationship) โดยทสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ซงเปนผบงคบบญชาในระดบสงกวา เปนตวแปรระดบท 3 สมรรถนะของผอานวยการกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา ซงทาหนาทบรหารงานในกลมงาน และอยในโครงสรางระดบตากวา เปนตวแปรระดบท 2 และสมรรถนะของหวหนางาน ซงเปนหนวยขอมลทอยในระดบตาสดตามโครงสรางของการแบงงาน เปนตวแปรในระดบท 1 ตวแปรทง 3 ระดบมอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา สอดคลองกบแนวคดหลกของการวจยคอ สมรรถนะบคคล มความสมพนธโดยตรงกบประสทธผลของงาน และมลกษณะโครงสรางขอมลแบบพหระดบ ดงภาพประกอบตอไปน


อล-นร


อล-นร

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาอทธพลของสมรรถนะหวหนางาน สมรรถนะของผอานวยการกลมงานและสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาในสานกงานเขตพนทการศกษาทมตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต

2. เพอสรางรปแบบความสมพนธแบบพหระดบของสมรรถนะหวหนางาน สมรรถนะของผอานวยการกลมงาน และสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาในสานกงานเขตพนทการศกษาทมอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต สมมตฐานการวจย

1. สมรรถนะของหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต มอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต

2. สมรรถนะของผอานวยการกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต มอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต ในระดบกลมงาน

3. สมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา มอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใตในระดบสานกงานเขตพนทการศกษา วธดาเนนการวจย ประชากร

งานวจยครงน ผวจยเลอกจากประชากรทงหมด ประกอบดวย ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต จานวน 30 เขตพนทการศกษา รวม 30 คน ผอานวยการกลมงานในสานกงานเขตพนทการศกษา เขตละ 7 กลมงาน ยกเวนสานกงานเขตพนทการศกษาในจงหวดปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลา เขต 3 รวม 11 เขต ม 6 กลมงาน เนองจากไดแยกกลมงานเอกชนออกไปเปนสานกงานการศกษาเอกชนจงหวด รวมผอานวยการกลมงานทงหมด 199 กลมงาน และหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษา ซงแบงเปนงานยอยจากกลมงาน รวมจานวนหวหนางานในแตละสานกงานเขตพนทการศกษาเขตละ 38 คน ยกเวน ในสานกงานเขตพนทการศกษา ปตตาน ยะลา นราธวาส สตล และสงขลา เขต 3 รวม 11 เขต มเขตละ 32 คน เนองจากไมมกลมสงเสรมสถานศกษาเอกชน จงมจานวนหวหนางานทงหมดใน 30 เขตพนทการศกษา 1,074 คน รวมจานวนประชากรทงหมด 1,303 คน เครองมอทใชในการเกบขอมล

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เปนแบบประเมนสมรรถนะชนดมาตราประมาณคา 5 ระดบ แบงเปน 3 ฉบบ ดงน

เครองมอฉบบท 1 แบบประเมนสมรรถนะของหวหนางาน จานวน62 ขอ และแบบประเมนประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา จานวน 70 ขอ มคาความเชอมน .99

เครองมอฉบบท 2 แบบประเมนสมรรถนะของผอานวยการกลมงาน จานวน 62 ขอ มคาความเชอมน .98 เครองมอฉบบท 3 แบบประเมนสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา จานวน 62 ขอ ม

คาความเชอมน .98


อล-นร

การเกบรวบรวมขอมล

ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยการสงแบบสอบถามทางไปรษณยไปยงสานกงานเขตพนทการศกษาทง 30 เขตใน 14 จงหวดภาคใต และเกบรวบรวมแบบประเมนสงคนทางไปรษณยใหกบผวจย โดยผวจยเปนผอานวยความสะดวกในการสงแบบประเมนกลบคน ผลการเกบขอมลพบวา แบบประเมนหวหนางานและประเมนประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา จานวน 1,074 ฉบบ ไดรบตอบกลบคนจานวน 912 ฉบบ คดเปนรอยละ 84.92 แบบประเมนผอานวยการกลมงาน จานวน 199 ฉบบ ไดรบตอบกลบคนจานวน 199 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 และแบบประเมนผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา จานวน 30 ฉบบ ไดรบตอบกลบคนจานวน 30 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมล ผวจยลงรหสขอมลและบนทกขอมลดวยโปรแกรมสาเรจรป และวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมมตฐานการวจยขอท 1, 2 และ 3 ในการวเคราะหการถดถอยพหระดบ ดวยโปรแกรม HLM 6.04 สรปผลการวจย ผลการวจยสามารถสรปไดดงน

1. ผลการวเคราะหโมเดลวาง (Null Model) เมอใชประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา เปนตวแปรตาม พบวา คาเฉลยรวมของประสทธผลจากทกเขตพนทการศกษา มนยสาคญทางสถตทระดบ .001 สวนประกอบความแปรปรวนระดบสานกงานเขตพนทการศกษา ระดบกลมงาน และระดบบคคลมความผนแปรระหวางระดบอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และ .001ตามลาดบ

2. ผลการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะหวหนางาน ในระดบท 1 พบวา สมรรถนะการมงผลสมฤทธ (ACH1) มนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และสมรรถนะการยดมนในความถกตองฯและทางานเปนทม (ING-TEAM) มนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สมรรถนะการสงสมความเชยวชาญในอาชพ (EXP1) การมองภาพองครวม (CT1) และการดาเนนการเชงรก (PRO1) มนยสาคญทางสถตทระดบ .001 แสดงวา สมรรถนะการมงผลสมฤทธ (ACH1) การสงสมความเชยวชาญในอาชพ (EXP1) การมองภาพองครวม (CT1) การดาเนนการเชงรก (PRO1) และการยดมนในความถกตองฯและทางานเปนทม (ING-TEAM) ของหวหนางาน มอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา สวนสมรรถนะการบรการทด (SERV1) และสมรรถนะการวเคราะห (AT1) ไมมนยสาคญทางสถต ทงนตวแปรอสระระดบท 1 สมรรถนะของหวหนางานรวมกนอธบายความแปรปรวนของตวแปรตามไดรอยละ 55.49 (R2= 0.5549)

3. ผลการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะผอานวยการกลมงาน ในระดบท 2 พบวา สมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมของผอานวยการกลมงาน (ING2) มนยสาคญทางสถตทระดบ .05 แสดงวา สมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมของผอานวยการกลมงาน (ING2) มอทธพลทางลบตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา สวนสมรรถนะอนๆ ไมมนยสาคญทางสถต ทงนตวแปรอสระระดบท 2 สามารถอธบายความแปรปรวนของตวแปรตามไดรอยละ 41.18 (R2= 0.4118)

4. ผลการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ในระดบท 3 พบวา ผลการทดสอบคาเฉลยรวมประสทธผลมอทธผลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 สวนสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ไมมอทธพลตอคาเฉลย


อล-นร

ประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา และไมมนยสาคญทางสถต โดยตวแปรอสระระดบท 3 สามารถอธบายความแปรปรวนของตวแปรตามไดรอยละ 31.58 (R2= 0.3158)

5. ผลการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะหวหนางาน ในระดบท 1 และสมรรถนะผอานวยการกลมงานในระดบท 2 พบวา สมรรถนะการมงผลสมฤทธของหวหนางาน (ACH1) มอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สวนสมรรถนะการสงสมความเชยวชาญในอาชพ (EXP1) สมรรถนะการมองภาพองครวม (CT1) สมรรถนะการดาเนนการเชงรก (PRO1) และสมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมและการทางานเปนทม (ING-TEAM) มอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 สวนสมรรถนะการการวเคราะห (AT1) และการบรการทด (SERV1) ไมมนยสาคญทางสถต สาหรบสมรรถนะผอานวยการกลมงานในระดบท 2 ไมพบสมรรถนะตวใดมนยสาคญทางสถต

6. ผลการวเคราะหเพอตรวจสอบความแปรปรวนคาสมประสทธการถดถอยของตวแปรในระดบท 1 ทมนยสาคญทางสถต พบวา คาสมประสทธการถดถอยของตวแปรสมรรถนะการมงผลสมฤทธ (ACH1) การสงสมความเชยวชาญในอาชพ (EXP1) การดาเนนการเชงรก (PRO1) และ การยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมและการทางานเปนทม (ING-TEAM) ของหวหนางาน มนยสาคญทางสถตท .001 แสดงวา มความแปรปรวนเพยงพอในการวเคราะหใหเปนตวแปรตามในระดบท 2 สวนสมรรถนะการมองภาพองครวม (CT1) และการวเคราะห (AT1) ของหวหนางาน ไมมความแปรปรวนเพยงพอในการวเคราะหใหเปนตวแปรตามในระดบท 2

7. ผลการวเคราะหตวแปรตามจากคาสมประสทธการถดถอยของตวแปรระดบท 1 ในการวเคราะหระดบท 2 ผอานวยการกลมงาน พบวา เมอกาหนดใหคาสมประสทธการถดถอยการสงสมความเชยวชาญในอาชพของหวหนางาน (EXP1 Slope) และการดาเนนการเชงรกของหวหนางาน (PRO1Slope) เปนตวแปรตาม พบวา สมรรถนะการมองภาพองครวมของผอานวยการกลมงาน (CT2) มนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยมคาเทากบ 0.346 และ -0.312 ตามลาดบ สวนคาสมประสทธการถดถอยสมรรถนะการมงผลสมฤทธ (ACH1 Slope) และสมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมและการทางานเปนทม (ING-TEAM slope) ในระดบหวหนางาน ไมมนยสาคญทางสถต

8. ผลการวเคราะหเพอตรวจสอบความแปรปรวนคาสมประสทธการถดถอยของตวแปรในระดบท 2 ทมนยสาคญทางสถต พบวา สมรรถนะการมองภาพองครวมของผอานวยการกลมงาน (CT2) เมอสมรรถนะการสงสมความเชยวชาญในอาชพของหวหนางาน (EXP1 Slope) เปนตวแปรตาม และสมรรถนะการมองภาพองครวมของผอานวยการกลมงาน (CT2) เมอสมรรถนะการดาเนนการเชงรกของหวหนางาน (PRO1 Slope) เปนตวแปรตาม ไมมความแปรปรวนเพยงพอในการวเคราะหใหเปนตวแปรตามในระดบท 3 จงไมทาการวเคราะหในขนตอนตอไป

9. รปแบบความสมพนธแบบพหระดบของสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาสมรรถนะของผอานวยการกลมงาน และสมรรถนะของหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษาทมอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต มรปแบบดงตอไปน


อล-นร

0.153**

0.001

0.259***

0.091

0.200***

0.340***

0.073**

ACH1

SERV1

EXP1

AT1

CT1

PRO1

Yij

-0.059

0.066

0.025

-0.027

0.049

-0.087

0.034

-0.093

ACH2

SERV2

EXP2

ING2

TW2

AT2

CT2

PRO2

ACH1Slope

EXP1Slope

ING-TEAM Slope

PRO1Slope

การวเคราะหระดบท 2 (กลมงาน)

การวเคราะหระดบท 1 (บคคล)

Y.j

ING-TEAM

0.311*

การวเคราะหระดบท 3 (สานกงานเขตพนท)

-0.075

Y..

0.071

0.125

0.047

0.020

0.014

ACH3

SERV3

SELF

TW3

AT.CT

CI

DEV

VIS

0.020

-0.131

-0.256*


อล-นร

อภปรายผลการวจย จากผลการศกษาความสมพนธเชงสาเหตแบบพหระดบของบคลากรทางการศกษาในสานกงานเขตพนทการศกษา ทสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทกรศกษาใน 14 จงหวดภาคใต ผวจยอภปรายผลการวจยตามวตถประสงคการวจยดงน

1. อทธพลของสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา สมรรถนะของผอานวยการกลมงานและสมรรถนะของหวหนางานในสานกงานเขตพนทการศกษาทมตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต

1.1 จากการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะหวหนางานในระดบท 1 ผลจากการวเคราะหพบวา สมรรถนะทมอทธผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ม 5 สมรรถนะ คอ สมรรถนะการมงผลสมฤทธ การสงสมความเชยวชาญในอาชพ การมองภาพองครวม การดาเนนการเชงรก และสมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและทางานเปนทม ซงผวจยขออภปรายในรายละเอยดแตละสมรรถนะดงน

สมรรถนะการมงผลสมฤทธ มอทธผลตอคาประสทธผลสานกงานเขตพนทการศกษาทงนเนองจากสมรรถนะการมงผลสมฤทธ เปนความมงมนจะปฏบตราชการใหด หรอใหเกนมาตรฐานทมอย โดยมาตรฐานน อาจเปนผลการปฏบตงานทผานมาของบคลากร หรอเกณฑวดผลสมฤทธ ทสวนราชการกาหนดขน อกทงยงหมายรวมถงการสรางสรรค พฒนาผลงานหรอกระบวนการปฏบตงานตามเปาหมายทยากและทาทายชนดทอาจไมเคยมผใดสามารถกระทาไดมากอน ซง ก.ค.ศ. มมตใหนาพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 ในสวนของการกาหนดระดบตาแหนงและการใหไดรบเงนเดอนและเงนประจาตาแหนง มาใชกบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาอนตามมาตรา 38 ค.(2) เพอใหขาราชการมความมงมน ในการปฏบตงานในหนาทใหมคณภาพ ถกตอง ครบถวนสมบรณ มความคดรเรมสรางสรรค และมการพฒนาผลงานใหมคณภาพอยางตอเนอง ประกอบดวยตวชวด คอ คณภาพงาน ดานความถกตอง ครบถวนสมบรณ ความคดรเรมสรางสรรค การนานวตกรรม ทางเลอกใหมมาใชเพอเพมประสทธภาพของงาน และความมงมนในการพฒนาผลงานอยางตอเนอง สอดคลองกบ จตรา ปราชญนวตน (2549) ศกษาสมรรถนะของสาธารณสขอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทจาเปนในการบรหารและการปฏบตงานของสาธารณสขอาเภอ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวา สมรรถนะทจาเปนในการปฏบตงานตามบทบาทหนาทของสาธารณสขอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มากทสดคอ สมรรถนะดานการทางานใหบรรลผลสมฤทธ

สมรรถนะการสงสมความเชยวชาญในอาชพ มอทธผลตอประสทธผลสานกงานเขตพนทการศกษา ทงนเนองจาก สมรรถนะการสงสมความเชยวชาญในอาชพ เปนการคนควา หาความร ตดตามองคความรและเทคโนโลยใหม ๆ ในวงวชาการและวชาชพเพอพฒนาตนเองและพฒนางาน ความมงมนและกระตอรอรนในการพฒนาความรความสามารถของตนเองอยางตอเนอง โดยการศกษาหาความรจากแหลงตางๆ เพอนาความรมาประยกตใชใหเกดประโยชนตองาน ตอตนเอง และตอองคกร รวมถงมการกาหนดเปาหมายและทบทวนกบเปาหมายทตงไวในการพฒนาตนเองอยตลอดเวลา ซงเปนสมรรถนะหลก (Core Competency)ตามมาตรฐานตาแหนง และมาตรฐานวชาชพ ของครและบคลากรทางการศกษา ตามท ก.ค.ศ.กาหนด การพฒนาสมรรถนะทางวชาชพของคร และบคลากรทางการศกษา โดยยดหลกการประเมนสมรรถนะ (Competency Based Approach) จะทาใหผปฏบตงานสามารถรจดเดน จดดอยของความสามารถในการปฏบตงานของตน และสามารถพฒนาตนเองใหสอดคลองกบความตองการจาเปนของตนเอง สงผลตองานทรบผดชอบและผลสาเรจของหนวยงาน (สถาบนพฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา, 2552) ซงสอดคลองกบงานวจยของ ประมา ศาสตระรจ (2550) ไดศกษาการพฒนาเกณฑสมรรถนะ


อล-นร

ในการประเมนผลการปฏบตงานของผบรหารศนยศกษาเทคโนโลยทางการศกษา สานกบรหารการศกษานอกโรงเรยน ประกอบดวย 8 สมรรถนะหลก ซงผลการศกษาพบวา สมรรถนะทมความสาคญทสดในการประเมนอยในลาดบทสามคอ การสงสมความเชยวชาญในการปฏบตงาน

สมรรถนะการมองภาพองครวม มอทธผลตอประสทธผลสานกงานเขตพนทการศกษา ทงนเนองจาก สมรรถนะการมองภาพองครวมเปนสมรรถนะทกาหนดเฉพาะสาหรบกลมงาน เพอสนบสนนใหขาราชการแสดงพฤตกรรมทเหมาะสมแกหนาท และสงเสรมใหปฏบตภารกจในหนาทใหไดดยงขน สมรรถนะการมองภาพองครวมเปนความสามารถใชกฎพนฐาน หลกเกณฑ ตลอดจนสามญสานกในการปฏบตหนาท ระบประเดนปญหาหรอแกปญหาในงานได การคดในเชงสงเคราะห มองภาพองครวมจนไดเปนกรอบความคดหรอแนวคดใหม อนเปนผลมาจากการสรปรปแบบ ใชกฎพนฐานทวไป ประยกตประสบการณ ทฤษฏ หรอแนวคดทซบซอน อธบายภาพองครวม คดนอกกรอบ เพอสรางองคความรใหม และสามารถประยกตแนวทางตางๆ จากสถานการณหรอขอมลหลากหลายและนานาทศนะ (สทธา ทาส. 2549:18, สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2548:105-106) ซง วภาดา คณาวกตกล (2549) ไดกลาววา ทกษะในการสงเคราะห เปนการนาความรทมอยหลาย ๆทางมาประกอบกนเพอสรางแผนงานใหมและนาไปแกปญหาในงานได การนาเอาความคดมาสรางหรอประเมนการสรางและประยกตใชความคดอยางเปนเหตเปนผลจะทาใหหวหนางานไดเปรยบคนอนๆ ประสมพร วชรรตนากรกล (2549) ไดทาการศกษา เรอง การพฒนาแบบพฤตกรรมสมรรถนะตามบนไดวชาชพการพยาบาล ของพยาบาลวชาชพ สายการบรหารการพยาบาล ระดบหวหนางานการพยาบาล ผลการศกษาพบวา สมรรถนะตามหนาท ในลาดบท 2 คอ การมององคภาพรวม มพฤตกรรมบงชสมรรถนะตามหนาทของพยาบาลวชาชพระดบหวหนางานสงกวารอยละ 80 ซงสามารถใชเปนแนวทางในการสรางแบบประเมนสมรรถนะของผบรหารการพยาบาลระดบหวหนาได

สมรรถนะการดาเนนการเชงรกมอทธผลตอประสทธผลสานกงานเขตพนทการศกษาทงนเนองจาก สมรรถนะการดาเนนการเชงรกจดอยในกลมสมรรถนะดานการใฝสมฤทธในหนาทงาน (Task Achievement Competencies) สมรรถนะดานนเปนประเภทของสมรรถนะทจะทาใหบคคลเปนผททางานไดอยางมประสทธผล และเปนผทประสบความสาเรจ ความคดรเรม เปนแรงขบทตองการใหบคลากรไดทาสงตางๆดวยตวเอง ทจะทาใหบคลากร และงานประสบความสาเรจ เปนสมรรถนะขนสงดานหนง ทแยกผทปฏบตงานสงกบตาได พฤตกรรมทสาคญไดแก มการลงมอกระทาโดยปราศจากการถกถามหรอถกตองการใหทางาน รเรมโครงการของบคคลหรอกลม และใหความรบผดชอบโดยสมบรณในการทางานใหสาเรจ (Zwell, 2000) ในการปฏบตงานในสานกงานเขตพนทการศกษา เพอขบเคลอนกลยทธของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน และตอบสนองนโยบายของหนวยงานอนทนอกเหนอจากหนวยงานตนสงกด หวหนางานมการวางแผนแนวทางการดาเนนงานไวลวงหนา สามารถดาเนนงานไดอยางเปนระบบ มการวเคราะหภาระงาน วางแผนการดาเนนงาน ประสานงานกบบคคลหรอหนวยงานทเกยวของ แกไขปญหา กบสภาพการปฏบตงานในภาวะเรงดวนได สามารถจดการกบปญหาเฉพาะหนาหรอเหตวกฤตอยางฉบไว มใจเปดกวาง ยอมรบความคดแปลกใหมและหาแนวทางทอาจเปนประโยชนตอการแกไขปญหา สามารถคาดการณและลงมอกระทาการลวงหนาเพอสรางโอกาสหรอหลกเลยงปญหาในการปฏบตงานทอาจเกดขนไดในระยะเวลารวดเรว ทดลองใชวธการทแปลกใหมในการแกไขปญหาหรอสรางสรรคสงใหมใหเกดขนในการปฏบตงาน และสรางบรรยากาศของการคดรเรมใหเกดขนในการปฏบตงานและกระตนใหเพอนรวมงานเสนอความคดใหม ๆ ในการทางานเพอแกปญหาหรอสรางโอกาสในระยะยาว สอดคลองกบงานวจยของประสมพร วชรรตนากรกล (2549) ศกษาพบวา สมรรถนะการดาเนนการเชงรก มพฤตกรรมบงชสมรรถนะตามหนาทของพยาบาลวชาชพระดบหวหนางานสงกวารอยละ 80 ซงสามารถใชเปนแนวทางในการสรางแบบประเมนสมรรถนะของผบรหารการพยาบาลระดบหวหนาได

สมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมจรยธรรมและทางานเปนทม มอทธผลตอประสทธผลสานกงานเขตพนทการศกษา ทงนเนองจากสานกงานเขตพนทการศกษาไดบรหารจดการโดยใหความสาคญการพฒนาดานการยด


อล-นร

มนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมของขาราชการครและบคลากรทางการศกษา โดยเฉพาะบคลากรทางการศกษาทปฏบตงานในสานกงานเขตพนทการศกษา ซงจะตองมพฤตกรรมทเปนแบบอยางทดรกศกดศรของขาราชการ มเมตตาธรรมแกผรวมงาน เสยสละเหนประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ไมเอาเปรยบผรวมงาน มความยตธรรมและมเหตผล มความหวงใยและเอออาทรตอผรวมงาน ยดมนในหลกศาสนาและหลกการครองตน มความตรงตอเวลา มความขยนและอดทน สรางความสามคคในหมคณะ มการทางานในลกษณะของการทางานเปนทม ซง อาคม วดไธสง (2549:167) ไดกลาววา ในการบรหารการศกษาใหประสบผลสมเรจ การทางานเปนทมเปนสงสาคญ ผบรหารจะตองสรางทมใหเกดขน เนองจากการทางานมหลายฝายและหลายกลม ถาหากมการจดการทด การคดเลอกสมาชก การเลอกผนา ตลอดทงการสรางความเชอถอเชอไวใจกน และความมงมนในความสาเรจของทมรวมกนแลว การบรหารจดการศกษาจะตองประสบผลสาเรจอยางแนนอน สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (2548:99-100) ไดกาหนดสมรรถนะหลกในดานการยดมนในความถกตองชอบธรรม และจรยธรรม สาหรบขาราชการ ในการครองตนและประพฤตปฏบตถกตองเหมาะสมทงตามหลกกฎหมายและคณธรรมจรยธรรม ตลอดจนหลกแนวทางในวชาชพของตนโดยมงประโยชนของสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน เพอธารงรกษาศกดศรแหงอาชพขาราชการ และเปนกาลงสาคญในการสนบสนนผลกดนใหภารกจหลกของหนวยงานบรรลเปาหมายทกาหนดไว และการทางานเปนทม เปนความตงใจทจะทางานรวมกบผอน เปนสวนหนงในทมงาน หนวยงาน หรอองคกร โดยผปฏบตมฐานะเปนสมาชกทม มใชในฐานะหวหนาทม และมความสามารถในการสรางและดารงรกษาสมพนธภาพกบสมาชกในทม สอดคลองกบการศกษาของ เสนาะ สภาพไทย (2549) ไดศกษาเรอง หลกการบรหารกจการบานเมองทดตามคดเหนของนกเรยนเสนาธการทหารบก ผลการศกษาพบวา นกเรยนเสนาธการทหารบก ใหความเหนวา การบรหารบานเมองและสงคมทดของรฐบาลมความสาคญอยในระดบสง ไดแก ดานความโปรงใส ดานความมสวนรวม ดานความรบผดชอบ ดานความคมคา ดานนตธรรม และดานคณธรรม อยในระดบปานกลาง

1.2 จากผลการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะผอานวยการกลมงาน ในระดบท 2 พบวา สมรรถนะทมนยสาคญทางสถตมเพยง 1 สมรรถนะ คอ สมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรม โดยสมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมของผอานวยการกลมงานมอทธผลทางลบตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ทงนแสดงวา ผอานวยการกลมงานทมสมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมจรยธรรมสง ทาใหประสทธผลของการปฏบตงานตาลง เนองจากลกษณะผนาทมคณธรรม จรยธรรมสง มพฤตกรรมการปฏบตมงการประนประนอมสง การตดสนใจคานงถงจตใจของผรวมงานเปนหลก ไมมความเดดขาดในการตดสนใจสงการ จงทาใหประสทธผลในการปฏบตงานลดลอง สอดคลองกบ อาคม วดไธสง (2549:34) ไดกลาววา ลกษณะผนาแบบมประสทธภาพนอย เปนผนาแบบประนประนอม เปนผนาแบบนกบญ กลาวคอ การตดสนใจคานงถงจตใจของสมาชกทกคน ทกฝาย เปนผนาทตดสนใจไมด มความลงเล ขาดความเดดขาด บางครงไมคานงถงประสทธภาพของงาน เปนผนามจตใจ เมตตากรณาตอสมาชก ไมกลาวโทษหรอตาหนใคร จะพยายามรกษาบรรยากาศแหงความเปนมตรเปนกนเอง ทงนเนองจาก ผอานวยการกลมงานเปนผนากลมเปนบคคลทดแลรบผดชอบการดาเนนงานภาพรวมภายในกลมงาน ซงแตละกลมงานประกอบดวยบคคลหลายคนอยรวมกน ดงนนจาเปนหลกเกณฑหรอกรอบใหประพฤตปฏบต จงตองนาสมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมสาหรบบคคลทอยในอาชพใดอาชพหนงปฏบตตาม เพอเปนการสรางพฤตกรรมทพงประสงคสาหรบผทอยในกลมอาชพนน ใหทางานรวมกนอยางสงบสข สอดคลองกบ เกยรตศกด ศรสมพงษ (2548) ไดกลาววาปญหาและแนวทางแกไขการบรหารตามหลกธรรมาภบาลของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน คอ ดานความโปรงใส ดานหลกนตธรรม และดานหลกการมสวนรวม


อล-นร

1.3 จากผลการวเคราะหตวแปรอสระทเปนสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ในระดบท 3 พบวา ไมมอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ซงผลการวจยไมสอดคลองกบสมมตฐานการวจย แสดงใหเหนไดวา สมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาในดาน การมงผลสมฤทธ การบรการทด การพฒนาตนเอง การทางานเปนทม การวเคราะหและสงเคราะห การสอสารและจงใจ การพฒนาศกยภาพบคลากร และการมวสยทศน ไมมอทธผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ทงนเนองจาก กระแสความเปลยนแปลงอยางรวดเรวในโลกยคปจจบน มผลกระทบตอการบรหารจดการศกษาของสานกงานเขตพนทการศกษาและการปฏรปการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทาใหเกดการเปลยนแปลงแนวคด แนวปฏบต ในดานการบรหารจดการศกษาเปนอยางมาก อาทเชน การบรหารเปลยนแปลง การปฏรปการเรยนร การบรหารจดการความร การประกนคณภาพการศกษา การบรหารโรงเรยนเปนนตบคคล โดยเฉพาะการกระจายอานาจการบรหารจดการไปสเขตพนทการศกษา สถานศกษาและองคกรปกครองสวนทองถน ซงเปนมตใหมในการเปลยนแปลงโครงสรางการบรหารจดการ โดยเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการศกษาในรปของคณะกรรมการ ทงดานวชาการ งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารทวไป (เมตต เมตตการณจต. 2547:197) ดงนนหนวยงาน สวนกลาง และหนวยงานระดบเขตพนทการศกษาตองเปลยนแปลงระบบแนวคดจากการตดตาม ควบคม กากบตรวจสอบ และกาหนดวธการดาเนนงานจากสวนกลาง ไปสการทาหนาทดานนโยบายและแผนเปนหลก (สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา. 2548:18) นอกจากนสานกงานสานกงานเขตพนทการศกษามโครงสรางองคการแบบเกาทจดแบงงานหรอกจกรรมตางๆ ในองคการออกเปนหมวดหม ตามหนาททเหมอนกนตามแนวดงจากบนสลาง โดยทวไปโครงสรางแบบน จะมความรวมมอกนระหวางกลมตางๆ นอยมาก เพราะบคลากรแตละกลมจะรบผดชอบในการทางานเฉพาะใหบรรลเปาหมายของฝายตนเทานน สวนการประสานงาน การควบคมขององคการโดยรวมจะใชสายบรหารบงคบบญชาแนวดงทมผบรหารระดบสงเปนผใชอานาจตดสนใจสงการอยเบองบน แตเมอถงยคปจจบนทสงแวดลอมเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทาใหโครงสรางองคการแบบแนวดงของการบงคบบญชาเกดปญหา เนองจากระยะระหวางหวหนากบพนกงานลางสดหางกนเกนไป การตดสนใจตาง ๆลาชา อกทงมพรมแดนกนระหวางฝายตางๆ ทาใหการประสานความรวมมอทาไดยาก ไมทนตอการเปลยนแปลงในโลกยคปจจบน (สเทพ พงศศรวฒน. 2545:441)

จากเหตผลดงกลาวขางตน ทาใหผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาซงบรหารจดการในภาพรวมของสานกงานเขตพนทการศกษา ไมสามารถแสดงสรรถนะในการบรหารงานไดเทาทควร เพราะทกอยางมกรอบแนวทางในการปฏบตอยแลว จงมผลทาสมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาไมมอทธตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานสานกงานเขตพนทการศกษา สรป ผลการวเคราะหสมรรถนะหวหนางาน ในระดบท 1 พบวา สมรรถนะการมงผลสมฤทธ การสงสมความเชยวชาญในอาชพ การมองภาพองครวม การดาเนนการเชงรก และการยดมนในความถกตองชอบธรรม จรยธรรมและการทางานเปนทม ของหวหนางาน มอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา สวนสมรรถนะการบรการทดและสมรรถนะการวเคราะหของหวหนางานไมมอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา สาหรบสมรรถนะของผอานวยการกลมงาน ในระดบท 2 พบวา สมรรถนะการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรมของผอานวยการกลมงาน มอทธพลทางลบตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา โดยทสมรรถนะอนๆ ไมมอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา และสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ในระดบท 3 พบวา สมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา ไมมอทธพลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา


อล-นร

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะทวไป 1.1 ในการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม HLM ขนตอนการเตรยมขอมลนนมความยงยากซบซอน หากผวจย

ตองการวเคราะหความสมพนธเชงสาเหตแบบพหระดบดวยโปรแกรม HLM ผวจยควรศกษาและทาความเขาใจในโปรแกรมเปนอยางดเพอใหสามารถวเคราะหและแปลผลขอมลไดอยางถกตอง

1.2 ควรกาหนดกลมตวอยางใหมากขน ในทกระดบ เพราะถากลมตวอยางนอยจะทาใหตวแปรอสระไมสงผลตอตวแปรตาม และคาสมประสทธการถดถอยทไดจากการวเคราะหในระดบผอานวยการกลมมคาตา ซงทาใหความคลาดเคลอนของการสมมคามาก อนจะสงผลใหความสมพนธทไดจากการวเคราะหระดบสานกงานเขตมคานอยลงดวย 1.3 ควรมการนาโปรแกรมอน เชน Mplus Lisrel มาวเคราะหเปรยบเทยบเพอดประสทธภาพในการวเคราะหขอมลความสมพนธเชงสาเหตแบบพหระดบ ของแตละโปรแกรมวา สารสนเทศทไดมความแตกตางกนอยางไร

1.4 ผลการวเคราะหขอมลในระดบสานกงานเขตพนทการศกษาในครงน พบวา ตวแปรสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาไมมอทธตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ดงนนจงนาจะไดมการวจยเพมเตมเพอคนหาตวแปรทมอทธผลตอคาเฉลยประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา เพอประโยชนในการนาผลการวจยไปพฒนาสมรรถนะผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาตอไป 2. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปปฏบต 2.1 ในระดบหวหนางานพบวา สมรรถนะทมอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา คอ การมงผลสมฤทธ การสงสมความเชยวชาญในอาชพ การยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรม การมองภาพองครวม และการดาเนนการเชงรก ดงนน ผบรหารหนวยงานหรอองคกรทเกยวของสามารถ กาหนดแนวทางการพฒนาสมรรถนะของบคลากรทางการศกษาในระดบหวหนางาน เพอพฒนาประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา โดยมงเนนการพฒนาสมรรถนะดาน การมงผลสมฤทธ การสงสมความเชยวชาญในอาชพ การยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรม การมองภาพองครวม และการดาเนนการเชงรก ใหมลกษณะเปนรปธรรม 2.2 ในระดบผอานวยการกลมงาน พบวา สมรรถนะทมอทธพลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา คอ การยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรม ดงนนผทเกยวของในระดบกระทรวงศกษาธการ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน สานกงานเขตพนทการศกษา กาหนดนโยบายและแผนการพฒนาสมรรถนะของบคลากรทางการศกษาในระดบผอานวยการกลมงาน เพอพฒนาประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา โดยมงเนนการพฒนาสมรรถนะดานการยดมนในความถกตองชอบธรรมและจรยธรรม 2.3 ในระดบผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษา พบวา สมรรถนะของผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาไมมอทธผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาควรใสใจกบสภาพขององคการภายในสานกงานเขตพนทการศกษาดวย เชน การสงเสรมความสมพนธระหวางกลมงาน การสงเสรมการทางานเปนทม การสงเสรมการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ การสงเสรมการใชภาวะผนาแบบไมเปนทางการ เปนตน อนนาไปสประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษา


อล-นร

บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. 2548. หนงสอ ท ศธ ๐๒๐๖.๓/ว.๒๕ เรอง หลกเกณฑและวธการใหขาราชการครและบคลากรทางการศกษามวทยฐานะและเลอนวทยฐานะ. สบคนเมอ 5 มถนายน 2551. http://www.moe.go.th/webtcs/Table6/Law/law25/law25.htm

เกยรตศกด ศรสมพงษ. 2548. การบรหารตามหลกธรรมาภบาลของผบรหารสถานศกษาขนพนฐานสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาสพรรณบร. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. กาญจนบร : มหาวทยาลยกาญจนบร.

จตรา ปราชญนวฒน. 2549. สมรรถนะของสาธารณสขอาเภอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต. ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน.

ประมา ศาสตระรจ. 2550. การพฒนาเกณฑสมรรถนะในการประเมนผลการปฏบตงานของผบรหารศนยเทคโนโลยทางการศกษา สานกงานบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน. ปรญญาการศกาดษฎบณฑต. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ประสมพร วชรรตนากรกล. 2549. การพฒนาแบบพฤตกรรมสมรรถนะของพยาบาลวชาชพ ตามบนไดวชาชพการพยาบาล สายบรหารการพยาบาลระดบหวหนางานการพยาบาล. การศกษาอสระพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ: วทยาลยเซนตหลยส.

เมตต เมตตการณจต. 2547. การบรหารการจดการศกษาแบบมสวนรวม. กรงเทพฯ: บค พอยท. วภาดา คณาวกตกล. 2549. การพฒนาบคลากรพยาบาล. เชยงใหม: โชตนา พรนท. ศรชย กาญจนวาส. 2548. การวเคราะหพหระดบ: Multi–Level Analysis. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. สถาบนพฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา. 2552. โครงการพฒนาระบบการพฒนาครและบคลากร

ทางการศกษา. สบคนเมอ 15 มนาคม 2552. http://www.nidtep.go.th/competency/index.htm

สถาบนพฒนาผบรหารสถานศกษา. 2548. หลกการจดการศกษายคใหม. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา. สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2548. คมอสมรรถนะราชการพลเรอน. กรงเทพฯ: บรษท พ เอ ลฟวง จากด. สานกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา. 2552. กรอบแนวทางการประเมนคณภาพการ

ปฏบตงานของขาราชการครและบคลากรทางการศกษา.สบคนเมอ 20 เมษายน 2553, สทธา ทาส. 2549. ความสมพนธระหวางสมรรถนะกบกระบวนการบรหารงานสาธารณสขของหวหนาสถานอนามย

จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ: หาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สเทพ พงศศรวฒน. 2548. ภาวะผนา: ทฤษฏและปฏบต: ศาสตรและศลปสความเปนผนาทสมบรณ. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย. เสนาะ สภาพไทย. 2549. หลกการบรหารกจการบานเมองทดตามความคดเหนของนกเรยนเสนาธการทหารบก.

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยบรพา. อาคม วดไธสง. 2549. หนาทผนาในการบรหารการศกษา. สงขลา: มหาวทยาลยทกษณ. Gibson, J.L., Ivancevich, J.M. and Donnelly, J.H. 1997. Organizational: Behavior, Structure, Process. Boston: McGraw-

Hill Companies, Inc. Spencer, LM. and Spencer, SM. (1993) . Competence at Work: Models for Superior Performance. Retrieved December 11, 2005, from

www.joe.org/joe/1999december/iw4.html Zwell, M. (2000) . Creating a Culture of Competence. NewYork: John Wiley and Sons, Inc.


อล-นร

แนวคดและวธการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม มนศกด โตะเถอน∗ นเลาะ แวอเซง∗∗

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอนาเสนอแนวคดและวธการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม โดยใชวธการวจยเชงเอกสาร เกบรวบรวมขอมลจากอลกรอาน อลหะดษ และทศนะของปวงปราชญอสลาม จากการศกษาพบวา การปลกฝงจรยธรรมในอสลามมเปาหมายเพอสรางมสลมทสมบรณทงในดานการศรทธาและการปฏบตตามบทบญญตของศาสนา ผทาหนาทปลกฝงจะตองมความบรสทธใจ ความยาเกรง ความรอบร ความสภาพ และควรตระหนกอยเสมอวาเปนงานทจะถกสอบสวนและรบผลตอบแทนในโลกหนา ลกษณะพเศษของการปลกฝงจรยธรรมในอสลามคอการปลกฝงหลกการศรทธา การปลกฝงแบบองครวม การปลกฝงแบบตอเนอง และการปลกฝงแบบมสวนรวม สวนแนวทางการปลกฝงจรยธรรมในอสลามม 6 วธการ ไดแก 1) วธการสรางแบบอยางทด 2) วธการสรางแรงจงใจ 3) วธการตกเตอน 4)วธการนาเสนอประวตศาสตรอสลาม 5)วธการจดกจกรรมปลกฝงจรยธรรมอยางสมาเสมอ และ 6) วธการจดสภาพแวดลอมทด

คาสาคญ : การปลกฝง, จรยธรรม, อสลาม

∗ นกศกษาปรญญาโท ภาควชาอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร ∗∗ อาจารยประจา ภาควชาอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร



อล-นร

Abstract

This article was aimed to present thoughts and methods of inculcating ethics in Islam using documentary analysis approach. Sources of documents were drawn from al-Quran, al-Hadith, and views of Muslim scholars. The analysis is revealed that inculcation of ethics in Islam was aimed at producing perfect Muslims in both their faith and commitment to religious jurisdictions. Ethical inculcators should be sincere, pious, knowledgeable, polite, and realize that they will be accounted and rewarded in the hereafter. A distinctive form of inculcation of ethics in Islam is acknowledged as faithful, holistic, continuing and participative inculcation. Rather, there are six methods of inculcating ethics in Islam i.e., being good role model, motivating, advising, teaching Islamic history, conducting activities to promote ethics constantly, and creating conducive environment.

Keywords: INCULCATOIN, ETHICS, ISLAM


อล-นร

บทนา

จรยธรรมเปนธรรมนญทมนษยใชในการดาเนนชวต เพอเปนเกณฑในการประเมนระหวางความดและความชว เปนขอตดสนการดาเนนชวตของบคคล และสงคม ระหวางความสวยงาม และความนารงเกยจ หลกการใชชวตของมนษยจงตองยดการมจรยธรรมทด ซงนาไปสความสขของบคคล และสงคม ทงในโลกนและโลกหนา จากการศกษาหลกฐานทางประวตศาสตรของอสลาม พบวา การกอตงอาณาจกรอสลามในยคแรกๆ ยดหลกการบรหารและการจดการบานเมองตามหลกการทไดจากอลกรอานและอลหะดษ ภายใตรมเงาการปกครองทมหลกจรยธรรมเปนฐาน บรรดามสลมในยคแรกๆรบการปลกฝง การอบรม และแบบอยางจรยธรรมดงามจากทานเราะสล มาใชในการดาเนนชวต และยดมนในการปฏบตตอเพอนมนษย ทาใหไดรบความไววางใจจากประชาชาตอน และมผสนใจเขารบอสลามเปนจานวนมาก สงคมอสลามจงเปนสงคมแบบอยางแกสงคมอนๆ ดงทอลลอฮ ไดตรสไวใน อลกรอานวา

{ » º ¹ ¸ È Ç Æ Å Ä Ã Â Á À ¿ ¾ ½ ¼Ï Î Í Ì Ë Ê ÉÐ × Ö Õ Ô Ó Ò Ñz

ความวา “และบรรดาผทไดตงหลกแหลงอยทนครมะดนะฮ.(ชาวอนศอร) และพวกเขาศรทธากอนหนาการ

อพยพของพวกเขา (ชาวมฮาญรน) พวกเขารกใครผทอพยพมายงพวกเขา และจะไมพบความตองการหรอความอจฉาอยในทรวงอกของพวกเขาในสงทไดถกประทานให และใหสทธผอนกอนตวของพวกเขาเองถงแมวาพวกเขายงมความตองการอยมากกตาม และผใดปกปองความตระหนทอยในตวของเขา ชนเหลานนพวกเขาเปนผประสบความสาเรจ”

(ซเราะห อลหชร, 59: 9) จากโองการชใหเหนวาการมจรยธรรมดงามเปนเหตใหมสลมสามารถสรางความรก และความสมพนธไมตร

ทดตอคนอนได ดงนนเพอใหเหนถงความสาคญและแนวทางการปลกฝงจรยธรรมของมสลมในยคแรกๆ และสรางความตระหนกในเรองการปลกฝงจรยธรรมแกเยาวชนมสลมในปจจบน ผวจยจงไดศกษาแนวคดเกยวกบการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม โดยใชระเบยบวธการวจยขอมลเชงเอกสารจากแหลงขอมลทสาคญ 2 แหลง คอ 1) เอกสารขนปฐมภม (Primary Sources) ไดแก คมภรอลกรอาน และหนงสออรรถาธบายอลกรอาน หนงสออลหะดษทเปนอศเศาะหาหและหะดษหะสน1 หนงสอตางๆของปวงปราชญอสลามทกลาวถงกรอบการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม และหนงสอทางดานการบรหารการศกษาอสลามและครศาตรอสลาม 2) เอกสารขนทตยภม (Secondary Sources) ไดแก เอกสารและงานวจยอนๆทเกยวของกบการปลกฝงจรยธรรมทมความสอดคลองกบอลกรอานและอลหะดษ โดยรวบรวมแลวแยกตามหวขอทไดกาหนด คอ จรยธรรมในอสลาม การปลกฝงจรยธรรมในอสลาม คณลกษณะพเศษของการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม และการสงเคราะหกรอบแนวคดการปลกฝงอคลากในอสลาม ซงผลการศกษาสามารถใชเปนแนวทางในการปลกฝงจรยธรรมตอไป

1 มสายรายงานทถกตองและสวยงามไมใชสายรายงานทถกแตงสานวนขนมา


อล-นร

ผลการศกษาเอกสารทเกยวกบแนวคดการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม

จรยธรรมในอสลาม (อคลาก) เปนคาทแสดงถงรากฐาน หรอหลกการดาเนนชวตของมนษย ผานจรยธรรมทดงามของทานเราะสล ผไดรบการแตงตงใหเปนแบบอยางจากอลลอฮ ดงททานเราะสล ไดทรงกลาวไว

"الأخلاق صالح لأتمم بعثت إنما"

ความวา “แทจรงแลวขาไดถกสงมา เพอเสรมสรางจรยธรรมดงามใหมความสมบรณ”

(บนทกโดย อบน อล-ฮมบล, เลขท: 8952)

และตามทไดระบในอลกรอาน อลลอฮ (สบหฯ) ทรงตรสวา

{n m l kz ความวา “และแทจรงเจา (มหมมด) คอ ผมจรยธรรมสงสง”

(ซเราะห อลเกาะลม, 68: 4) พระนางอาอชะฮ (เราะฎญลลอฮอนฮา) ไดกลาวถงอปนสยของทานเราะสล วาเปนไปตามทอลกรอานได

ยกยองทานเนองจากการยดมนปฏบตตามอลกรอาน และดาเนนชวตดวยการปฏบตตามคาสงใช และหางไกลจากคาสงหาม เมอมเศาะหาบตมาถามถงเรองอคลากของทานเราะสล

"قه القرآنكان خل" ความวา "นางไดกลาววา “อปนสยของทาน คอ อลกรอาน”

(บนทกโดย อบน อล-ฮมบล, เลขท: 24601)

เหตนจดประสงคของการแตงตงทานเปนศาสนทตนอกจากจะเปนผทาหนาทเผยแพรศาสนา ยงมหนาทอบรมและปลกฝงจรยธรรมแกมวลมนษย ดวยการเผยแพรแบบอยางจรยธรรมทดงาม และแสดงใหเหนวาแกนแทของศาสนา คอ การมจรยธรรม เชนเดยวกบเปาหมายของบรรดาศาสนทต และบรรดาคมภรกอนหนาน ดงนนบคคลใดมจรยธรรมดงาม เขาจะไดรบความสาเรจ ดวยการเปนทรก และไดอยใกลชดทานเราะสล ในวนแหงการพพากษา ดงททานเราะสล ไดกลาวไว

"أخلاقا أحاسنكم القيامة يوم مجلسا مني وأقربكم إلي أحبكم من إن" ความวา “แทจรงบคคลทเปนทรก และมตาแหนงใกลชดฉนมากกวาพวกทานทงหลายในวนแหงการพากษา

คอบคคลทมจรยธรรมสงทสดจากพวกทาน” (บนทกโดย อลตรมซย, เลขท: 2018)

หลกการของศาสนาอสลามมความสมพนธกบจรยธรรมทกดาน ไมวาจะเปนดานการศรทธา และดาน

บทบญญตศาสนา ผศรทธาจะตองพนธนาการชวตของเขากบจรยธรรมในทกสถานภาพ จตศรทธามนคง ราลกถง


อล-นร

พระผเปนเจา และมอบหมายตนเองใหอยภายใตการคมครองของพระองคตลอดเวลา ซงหมายถงความสมบรณของการศรทธา ตามททานเราะสล ไดทรงกลาวไววา

"خلقا أحسنهم إيمانا المؤمنين أكمل" ความวา “ผทมความศรทธาสมบรณทสด คอผมจรยธรรมมากทสด”

(บนทกโดย อบดาวด, เลขท: 4062, ตรมซย เลขท: 1162, และ อบน ฮมบล, เลขท: 7396) การศรทธาดงกลาว หมายถง การมคณธรรม อนเปนคณลกษณะทางจรยธรรม และเปนชอรวมของบรรดากจการงานทดงามทงหลาย ดงทอลลอฮ (สบหฯ)ไดตรสไววา

{ Q P O N M L K J I H G F E D C B ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R

h g f e d c b a ` _ i l k jo n mp s r qt w v uz

ความวา “ หาใชคณธรรมไม การทพวกเจาผนหนาของพวกเจาไปทางทศตะวนออกและทศตะวนตก แตทวา

คณธรรมนนคอผทศรทธาตออลลอฮ และวนปรโลก และศรทธาตอมลาอกะฮ ตอบรรดาคมภร และนะบทงหลาย และบรจาคทรพยทงๆ ทมความรกในทรพยนน แกบรรดาญาตทสนทและบรรดาเดกกาพรา และแกบรรดาผยากจน และผทอยในการเดนทาง และบรรดาผทมาขอ และบรจาคในการไถทาส และเขาไดดารงไวซงการละหมาด และชาระซะกาต และ(คณธรรมนน) คอบรรดาผทรกษาสญญาของพวกเขาโดยครบถวน เมอพวกเขาไดสญญาไว และบรรดาผทอดทนในความทกขยาก และในความเดอดรอน และขณะตอสในสมรภม ชนเหลานแหละคอผทพดจรง และชนเหลานแหละคอผทมความยาเกรง”

(ซเราะห อลบะเกาะเราะฮ, 2: 177) และทานเราะสล ทรงกลาวไว

" البر حسن اخللق"

ความวา “คณธรรม คอ จรยธรรมทดงาม (หสนลคลค)” (บนทกโดย มสลม, เลขท: 6681)

นอกจากน จรยธรรมมความสมพนธกบบทบญญตของศาสนา เนองจากการมศรทธามนคงเปนผลทาใหเกด

พฤตกรรมทดงาม และสวนหนงจากความสมพนธระหวางจรยธรรมกบบทบญญตของศาสนา ทานเราะสล ทรงกลาวไว

ولا مؤمن، وهو يشربها حين اخلـمر يشرب ال و مؤمن، وهو يزني حين الزاني يزني لا " رقسي ارقالس نيح رقسي وهو نمؤم"


อล-นร

ความวา “ผกระทาการผดประเวณ (ซนา) จะไมกระทาผดประเวณ ขณะทเขาเปนผศรทธา และผทดมเหลาจะไมดม ขณะทเขาเปนผศรทธา และขโมยจะไมลกขโมยสงของผอนขณะทเขาเปนผศรทธา”

(บนทกโดย อลบคอรย, เลขท: 2295)

จะเหนไดวาบคคลทขาดการศรทธา และขาดการจรยธรรมดงาม สามารถกระทาในสงทไมดได และในเรองการปฏบตศาสนกจ (อบาดะฮ) เชน การละหมาดสามารถยบยงจากการกระทาทไมดและนารงเกลยด ตามคาบญชาใชของอลลอฮ

{ ² ±³ º ¹ ¸ ¶ µ ´z

ความวา “และจงดารงการละหมาด (เพราะ) แทจรงการละหมาดนนจะยบยงการทาลามก และความชว” (ซเราะห อลอนกะบต, 29: 45)

และในเรองการบรจาคทาน (ซะกาต) เพอทาความสะอาดหวใจใหเกดความบรสทธจากความตระหน และความเหนแกตว อลลอฮ ตรสวา

{ p o n m l k jz

ความวา “(มหมมด) เจาจงเอาสวนหนงจากทรพยสมบตของพวกเขาเปนทาน เพอทาใหพวกเขาบรสทธ และลางมลทนของพวกเขาดวยสวนตวทเปนทานนน”

(ซเราะห อตเตาบะฮ, 9: 103) จากความสมพนธน จะเหนไดวาปจจยสาคญของการอยรวมกนในสงคมอยางสมานฉนท จงตองเรมจากการขดเกลาจตใจภายในออกมาสความประพฤตภายนอก สงคมใดกตามหากสมาชกในสงคมขาดการยดมนในหลกจรยธรรมแลว สงคมนนยอม ขาดความสามคค ขาดความรก และขาดความเปนอนหนงอนเดยวกน

การปลกฝงจรยธรรมในอสลาม (อตตรบยะฮ) หมายถง การสงเสรมคณลกษณะดานตางๆของมนษย ผานวธการขดเกลาจตใจ การสรางจตพสย การอบรม การปลกฝงแบบลาดบขนอยางมความตอเนอง การควบคมเปนระบบ การแสดงตวอยางทเหมาะสมกบบคคล สถานทและเวลา การใชวธการชนาสอดคลองตวบคคล การสรางแรงจงใจ การเปลยนแปลง การยกระดบคณภาพ และการสรางสภาพแวดลอมทด โดยมเปาหมายเพอใหมนษย มความสมบรณ และมความสขทงในโลกนและโลกหนา

คณลกษณะสาคญของผปลกฝงจรยธรรมพงม ไดแก 1) ความบรสทธใจ (อคลาศ) เนองจากเปนหลกสาคญทอลลอฮ ไดทรงสงใชบรรดาผศรทธา ในการประกอบความดงาม พระองคตรสในอลกรอานวา

{ o n m l k j i hz

ความวา “และพวกเขามไดถกบญชาใหกระทาอนใดนอกจากเพอเคารพภกดตออลลอฮ เปนผมเจตนา

บรสทธในการภกดตอพระองค” (ซเราะห อลบยยนะฮ, 98 :5)


อล-นร

2) ความยาเกรงตออลลอฮ ดวยการปฏบตตามคาสงใชและหางไกลจากคาสงหามของพระองค ทานเราะสล ทรงกลาวไววา

"أتقاهم قال الناس رمأك من الله رسول يا قيل"

ความวา “ไดมผหนงกลาววา โอทานศาสนทตของอลลอฮ บคคลใดทมเกยรตมากทสดในหมมนษย ทาน

กลาววา ผทมความยาเกรง (ตกวา) มากทสดในหมพวกเขา” (บนทกโดย อลบคอรย, เศาะหห. เลขท: 3353)

3) ความรรอบดาน (อลอลม) โดยเฉพาะเรองการสอนและหลกการปลกฝงจรยธรรม และความรเรองสงทศาสนาอนมต (หะลาล) และสงทศาสนาหาม (หะรอม) ซงเปนเรองททราบดวาผมความรอบรกบผทขาดความรไมมความเทาเทยมกน อลลอฮ ไดตรสไววา

{ È Ç Æ Å Ì Ë Ê ÉÍz

ความวา “จงกลาวเถดมหมมด บรรดาผรและบรรดาผไมรจะเทาเทยมกนหรอ แทจรงบรรดาผมสตปญญาเทานนทจะใครครวญ”

(ซเราะห อซซมร, 39: 9) 4) ความสภาพ (อลหลม) เปนคณลกษณะสาคญซงชวยใหผปลกฝงจรยธรรมไดรบความดงดด ความนาสนใจ การยอมรบ เชอฟงและปฏบตตาม รวมถงเปนคณลกษณะทอลลอฮ ทรงรก ซงทานเราะสล ไดกลาวแก ทานอบดลกอยซ (เราะฎญลลอฮอนฮ)

"واألناة الحلم الله يحبهما خصلتين فيك إن"

ความวา “แทจรงในตวของทานนน มสองสงทอลลอฮ ทรงรก คอ ความสภาพและความอดทน”

(บนทกโดย มสลม, เศาะหห. เลขท: 126) 5) ความรสกรบผดชอบ (อลอสตชอาร บลมสอลยะฮ) คอ ความตระหนกอยเสมอวา ความรบผดชอบนจะตองถกสอบสวนในโลกหนา อลลอฮ ไดตรสไววา

{ ÇÊ É Èz ความวา “และแนนอนพวกเจาจะถกสอบสวนถงสงทพวกเจาไดกระทาไว ” (ซเราะห อนนะหล, 16: 93)

และทานเราะสล ไดทรงกลาวถงการตอบแทนความดงามสาหรบบคคลทเชญผอนสความดงาม ไววา

"نل ملى در عيخ ثل فلهر مأج فاعهل" ความวา “ใครกตามทชนาความด (ใหผอน) สาหรบเขาจะไดรบการตอบแทนความด เชนเดยวกบผปฏบต

ความดนน”

(บนทกโดย มสลม, เศาะหห. เลขท: 5007)


อล-นร

ดงนนเปาหมายของการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม เปนการปฏบตตามคาสงใชของอลลอฮ และเราะสลของพระองค เพอขดเกลาหวใจของมนษยใหบรสทธ ปลกฝงอปนสยทดงาม และขจดจตวญญาณทไมดทงหลาย โดยแสวงหาความโปรดปราน และความผกพนระหวางบาวกบผสราง รวมทงเปนการทะนบารงสงคมใหเกดความสงบสข รมเยน ตราบใดทสมาชกในสงคมตางยดมนอยคณงามความด ตกเตอนกน สงมอบความรก ความไมตร ความปรองดอง และใหการเกยรตตอกน ระหวางผปกครองกบบตรหลาน สมาชกในครอบครว เครอญาตพนอง เพอนบาน เพอนสนท และบคคลทวไปในสงคม ลกษณะพเศษของการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม ไดแก 1) การปลกฝงหลกการศรทธา เพอใหหวใจมความศรทธามนคง และยดมนในการทาความดงาม เหนไดจากความทมเทของบรรดาศาสนทตทไดเผยแพรหลกการศรทธากอนหลกการปฏบต เชนเดยวกบทานเราะสล ทไดใชเวลาการเผยแพรเรองหลกการศรทธา ณ นครมกกะฮ กอนทจะเผยแพรหลกการปฏบตศาสนกจ ณ นครมะดนะฮ ในเวลาตอมา การศรทธาจงเปนแรงผลกดนภายในสพฤตกรรมทดงามภายนอก 2) การปลกฝงแบบองครวมหมายถง การใหความสาคญตอโครงสรางของมนษยในทกๆดาน ไมวาจะดานจตวญญาณ สตปญญา และรางกาย โดยไมไดละเลยสวนใด สวนหนงจากการปลกฝงจรยธรรมดานจตวญญาณ ทานเราะสล ไดทรงกลาวไววา

أال كله، الجسد فسد فسدت وإذا كله، الجسد صلح صلحت إذا مضغة الجسد فى إن" "القلب وهى

ความวา “แทจรงในรางกายนนมเนอกอนหนง เมอมนด รางกายนนกดดวย แตเมอมนเสย รางกายทกสวนก

จะเสยไปดวย จงจาไววา กอนเนอนน คอ หวใจ” (บนทกโดย อล บคอรย, เศาะหห. เลขท 50)

3) การปลกฝงแบบตอเนอง คอ การปลกฝงตลอดชวต เรมจากพอแมจะเปนผปลกฝงในวยเดก เมอเตบโตขนกจะเรยนรจากโรงเรยน และสงคมตามลาดบ เชนเดยวกบการแสวงหาความรและการทาความเขาใจศาสนา ซงเปนหนาทเหนอมสลมทกคนตองรบผดชอบ และมบทบาทในการดาเนนงานอยางเตมทเพอใหเกดอะมานะฮ และความรบผดชอบสมบรณ ดงททานเราะสล ไดเตอนผศรทธาในเรองนไววา

مسؤول وهو ، راع الناس على الذي فاألمري ، رعيته عن مسؤول وكلكم ، راع كلكم أال " نع هتيعل ، رجالراع ولى رل عأه هتيب ، وهول وؤسم مهنع"

ความวา “พงทราบเถดวา ทานทกคนมหนาท และทกทานจะตองรบผดชอบตอหนาทของพวกทาน ผนากมหนาท และตองถกถามถงความรบผดชอบของเขา และผปกครองกมหนาทตอครอบครวของเขา และตองถกถามถงความรบผดชอบตอครอบครวเชนเดยวกน”

(บนทกโดย บคอรย, เศาะหห. เลขท: 6605) 4) การปลกฝงแบบมสวนรวม โดยไมมการจากดวาเปนหนาทของใครคนใดคนหนง หรอกลมใดกลมหนง แตเปนหนาทของทกภาคสวนจะตองรวมมอกนตงแตสถาบนอนเปนรากฐานของสงคม กลาวคอ ครอบครวเปนสถาบนแรกทมบทบาทในการสรางสมาชกในสงคม ครอบครวทดจะตองตงมนอยบนฐานศรทธาทถกตอง ดวยการประพฤต ปฏบตและการเอาใจใสตอหลกการของศาสนา อนเปนปจจยทจะคาจนใหเกดความรก ความผกพน ความกลมเกลยว ความสงสาร ความปรารถนาด การตกเตอนชวยเหลอกนทาความด และการยาเกรงตออลลอฮ ตอมาคอโรงเรยนเปน


อล-นร

สถาบนการศกษาทมบทบาทใหความร ความเขาใจ และความคดทลวนมอทธพลตอพฤตกรรมและอคลากของเยาวชน ซงปจจบนถอเปนเปาหมายสาคญของบรรดานกวชาการอสลามและนกฟนฟสงคม ในการดาเนนการปลกฝงจรยธรรมใหแกเยาวชนมสลม และมสยด เปนสถานทรวมจตใจ และเปนบานของอลลอฮ ทสามารถหลอมจตวญญาณแหงศรทธาของมสลมใหเขมแขง มสลมทมหวใจบรสทธและมความศรทธาอยางแทจรง จะมความรสกผกพนกบมสยดเปนอยางมาก พวกเขาจะมามสยดเพอทาอบาดะฮอยางสมาเสมอ ดวยจตสานกดวา มสยด คอ บานแหงการทาความด บานแหงการปรกษาหารอ บานแหงการสอนและการศกษา ผลการศกษาเอกสารทเกยวกบวธการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม นกวชาการอสลามไดนาเสนอแนวคดเกยวกบวธการปลกฝงจรยธรรมทสอดคลองตามหลกการอสลาม ในบรบทขององคการทางการศกษาไวหลากหลายวธการ เพอตอบรบปญหาสาคญในการปลกฝงจรยธรรมแกนกเรยนทตองคานงถงอยางเรงดวน คอ 1) ครผสอนเปนแบบอยางทไมด 2) ใชวธการปลกฝงจรยธรรมไมถกตอง และ 3) นาหนงสอและสอทมลกษณะขดแยงตอหลกการศรทธาและหลกการปฏบตของศาสนามาใช ซงจากการประมวลวธการปลกฝงจรยธรรมตางๆ ทไดจากอลกรอาน อลหะดษ วรรณกรรม และเอกสารวชาการตางๆของอสลาม สามารถจดกลมวธการปลกฝงออกเปน 6 วธการ โดยใชหลกเกณฑคดเลอกวธการทมความหมายหรอนยาม และรปแบบการดาเนนการปลกฝงใกลเคยงกน ดงน (ดรปท 1)


อล-นร

6 . ก า ร จ ด ก า รสภาพแวดลอมทด

- การสรางบรรยากาศความศรทธาภายในครอบครว โรงเรยน และสงคม - การใหความสาคญตอสงแวดลอมรอบตว - การเอาใจใสเรองอทธพลจากสอตางๆ

1. การสรางแบบอยางทด

5. การจดกจกรรมปลกฝงอคลากอยางสมาเสมอ

2.การสรางแรงจงใจ

3.การตกเตอน

4. ก า ร น า เ ส น อประ วตศาสตรอสลาม

วธการปลกฝงจรยธรรม ตามกรอบแนวคดของอสลาม

- การใหความสาคญเรองการปฏบตเปนแบบอยางทด - การปฏบตตนดวยอคลากทดงามตามแบบอยางของทานเราะสล (ศอลฯ) และบรรดาศาสนทตของอลลอฮ (สบหฯ)

- การใหความสาคญ การชนชมยกยอง และการตอบแทนความดงามแกนกเรยนทมอคลากดงาม

- การกาหนดบทลงโทษและการลงโทษนกเรยนทมพฤตกรรมไมด

- การปลกศรทธาเรองการสอบสวนและผลตอบแทนความดความชวในโลกหนา - การสอนและการชนา - การใหคาปรกษา และแนะนา - การอบรม

- การสงเกตพฤตกรรม - การใชรปแบบเปนขนตอน - การวดและประเมนความเปลยนแปลง

- การนาอทาหรณสอนใจจากประวตศาสตรอสลามทมแหลงทมาจากอลกรอานและอลหะดษ - การยกตวอยาง เหตการณในอดตหรอปจจบน


อล-นร

จากรปท 1 สามารถอธบายวธการปลกฝงจรยธรรมภายใตกรอบแนวทางของอสลาม ตามทอลกรอาน อลหะดษ และบรรดานกวชาการอสลามไดนาเสนอทงหมด ภายใต 6 วธการ โดยสรป ดงน

1) วธการสรางแบบอยางทดตามคณลกษณะดงาม ซงเหนไดจากทานเราะสล และบรรดาศาสนทตของอลลอฮ (สบหฯ) เปนวธการปลกฝงอคลากทใหผลความสาเรจมากทสด หากไมมแบบอยางแลว การอบรมสงสอนเพยงอยางเดยวยอมไมมประโยชนเลย แบบอยางของผศรทธาจงตองมความสอดคลองกบสงทเขาสอนผอน อลลอฮ ตรสวา

{ { z y x w v u t| ~ }z

ความวา “พวกเจาใชใหผคนกระทาความด2 โดยทพวกเจาลมตวของพวกเจาเองกระนนหรอ? และทงๆ ท

พวกเจาอานคมภรกนอย แลวพวกเจาไมใชปญญากระนนหรอ?” (ซเราะห อลบะเกาะเราฮ, 2: 44) 2) วธการสรางแรงจงใจ เปนการปลกฝงศรทธาเรองการสอบสวนและผลตอบแทนในโลกนและโลกหนาทถกตองจากอลกรอาน และแบบอยางของทานเราะสล ดวยรปแบบโนมนาวจตใจทมลกษณะเปนนามธรรม และรปธรรม เชน การกลาวชนชม การสงเสรม การใหเกยรต และการใหรางวลตอบแทนสาหรบนกเรยนทมอคลากดงาม การปรามดวยเกณฑการลงโทษและการลงโทษแกนกเรยนทมพฤตกรรมไมดงาม ตวอยางหนงทอลลอฮ ไดทรงสรางแรงจงใจแกบาวของพระองค เกยวกบบรรดาผทมความรและมความศรทธานนจะมตาแหนงฐานนดรทสง ณ พระองค ซงตางจากบคคลทวไป อลลอฮ ตรสวา

{Ã Â Á À ¿ ¾ ½ ¼ » º ¹ ¸Ä Ê É È Ç Æ ÅÌ ËÍ Ñ Ð Ï Îz

ความวา “ผทเขาเปนผภกดในยามคาคน ในสภาพของผสญด และผยนละหมาดโดยทเขาหวนเกรงตอโลก

อาคเราะฮ และหวงความเมตตาของพระเจาของเขา (จะเหมอนกบผทตงภาคตออลลอฮ (สบหฯ) กระนนหรอ?) จงกลาวเถดมหมมด บรรดาผรและบรรดาผไมรจะเทาเทยมกนหรอ?3 แทจรงบรรดาผมสตปญญาเทานนทจะใครครวญ”

(ซเราะห อซซมร, 39: 9) 3) วธการตกเตอน เปนกระบวนการทางจตวทยาและการใหเหตผลชนาบคคลสสจธรรม ผปลกฝงอคลากตองคานงถงความเหมาะสมของตวบคคล วธการ เวลา และสถานท เพอใหเกดความสาเรจตามวตถประสงค การตกเตอนทแทจรง คอ การตกเตอนดวยความบรสทธใจมงหวงผลตอบแทนจากอลลอฮ (สบหฯ)ดวยไมใชการมงหวง

2 นกปราชญของยวไดแนะนาใหบางสวนของพวกเขาศรทธาตอทานนะบมฮมมด แตพวกเขาเองไมยอมศรทธา 3 คอหวนเกรงการลงโทษในวนอาคเราะฮ และหวงความเมตตา คอ หวงการตอบแทนดวยสวนสวรรค แนนอน สภาพของบคคลสอง

จาพวกนนยอมไมเทาเทยมกน อมามอลฟครกลาวไวในหนงสออลตฟซรอลกะบรวา พงทราบเถดวา อายะฮนเปนการบงชถงเคลดลบทประหลาด ประการแรกกคอ พระองคทรงเรมดวยการกลาวถงการกระทา และจบลงดวยการกลาวถงวชาความร สวนทวาการกระทานนกคอ การภกด การสญด และการยนละหมาด สวนทวาวชาความรกคอ คาตรสของพระองคทวา “บรรดาผรกบบรรดาผไมรจะเทาเทยมกนหรอ” อนนเปนการชบงวาความสมบรณของมนษยนน อยทเปาหมายทงสอง คอการกระทาและความร


อล-นร

ผลประโยชน อานาจ หรอชอเสยงใดๆ อลลอฮ ไดแจงใหผศรทธาทราบถงการตกเตอนของบรรดาศาสนทตกอนหนาทานเราะสล กบประชาตของพวกเขาในอดต เชน นบนห นบฮด นบศอลห นบลฏ และนบชอบ (ขออลลอฮ ทรงประทานความสนตมแดพวกเขา) ในสเราะฮ อชชอะรออ อายะฮ ท 109 ,127, 145, 164 และ 180 เพอเปนการยนยนความบรสทธใจของพวกเขาในการเรยกรองสศาสนาของพระองค เปนจานวนถง 5 ครง อลลอฮ ตรสวา

{Ü Û Ú Ù ØÝ ß Þ ã â á àz

ความวา “และฉนมไดขอคาตอบแทนในการนจากพวกทาน หากแตคาตอบแทนของฉนมไดมาจากผใด

นอกจากพระเจาแหงสากลโลก” (ซเราะห อชชอะรออ, 26: 109)

4) วธการนาเสนอประวตศาสตรอสลาม เปนการถายทอดเรองราวในประวตศาสตรอาศยแหลงทมาจากอลกรอานและอลหะดษ หรอเหตการณทเกดขนจรง เพอเปนตวอยาง อทาหรณ และเตอนใจ โดยเฉพาะการนาเสนอประวตศาสตรหรอเรองราวทมการกลาวในอลกรอานนน มความดงดดและนาสนใจ ดวยรปแบบการนาเสนอทมโวหาร ความสละสลวย และสานวนทเปนอทาหรณสอนใจ อนมผลตอจตใจ ความรสก และผลกดนใหมนษยเกดความตองการพฒนาและปรบปรงตนเอง ตวอยางเรองราวทผบรหารสถานศกษาและครผสอนสามารถนาไปใชในการปลกฝงอคลากแกนกเรยน ไดแก เรองราวของบรรดานบตางๆ ชวประวตของทานเราะสล (ศอลฯ) เหตการณความชวยเหลอของอลลอฮ ใหรอดพนจากสายตาของพวกกเรชในวนททานเราะสล อพยพสนครมะดนะฮ การปรามลกของทานนบนห (อะลยฮสลาม) ใหออกหางจากการอยรวมกบบรรดาผปฏเสธศรทธาในวนทนาทวมโลก เหตการณความมหศจรรยในวยเยาวของทานนบอสมาอล (อะลยฮสลาม) เหตการณการรอดพนจากการตามลาของพวกฟรอนของทานนบมซา (อะลยฮสลาม) เรองราวเกยวกบการตอสเพออสลามของบรรดาเคาะลฟะฮ (เราะฎญลลอฮอนฮม) การดาเนนชวตของบรรดาเศาะหาบะฮ (เราะฎญลลอฮอนฮม) และเหตการณอนๆอกมากมายทจะสรางความรสกรกตออลลอฮ และเราะสลของพระองค อกทงเปนการสงเสรมใหนกเรยนมจรยธรรมทดงาม

5) วธการจดกจกรรมปลกฝงจรยธรรมอยางสมาเสมอ เปนวธการการสงเสรมการปฏบตจรงใหสอดคลองกบความรอยางเปนขนตอนอยางมระบบ มความตอเนอง และการตดตาม รวมถงการประเมนผลอยตลอดเวลาเพอศกษาระดบความสาเรจ ซงผลการศกษาสามารถนามาปรบปรง แกไข และพฒนาวธการใหดยงขน การจดกจกรรมทมความตอเนองและมความเปนขนตอนนเหนไดจากรายงานของทานอบน อบบาส (เราะฎญลลอฮอนฮ) เกยวกบทานเราะสล ไดสงเสยทานมอาส (เราะฎญลลอฮอนฮ) ไววา

شهادة إلى ادعهم : فقال اليمن إلى عنه الله رضي معاذا بعث وسلم عليه الله صلى النبي أن " عليهم افترض قد الله أن فأعلمهم لذلك أطاعوا هم فإن الله رسول وأني الله إلا إله لا أن

سمخ اتلوي صم كل فوي لةليفإن و موا هأطاع كذلل مهملأن فأع الله ضرافت همليقة عدص "فقرائهم على وترد همأغنيائ من تؤخذ أموالهم في

ความวา “แทจรงทานนบ ไดแตงตงมอาส (เราะฎญลลอฮอนฮ) ใหทาหนาท (ผปกครอง) ทเมองเยเมน

ดงนนทานนะบ ทรงกลาววา :ทานจงเชญชวนพวกเขาสชะฮาดะฮ (การรบอสลาม) คอ ใหปฏญาณวาไมมพระเจา


อล-นร

อนใดนอกจากอลลอฮ และแทจรงฉน (มหมมด) คอเราะสลของอลลอฮ ดงนนหากพวกเขายอมรบเรองดงกลาว ทานจงสอนพวกเขาวา แทจรงอลลอฮ ไดทรงกาหนดฟรฎการละหมาดหาเวลาแกพวกเขาในวนหนงและคนหนง ดงนนหากพวกเขายอมรบเรองดงกลาว ทานจงสอนพวกเขาวา แทจรงอลลอฮ ทรงกาหนดใหบรรดาผทมความรารวยบรจาคทาน (เศาะดะเกาะฮ) เอาจากทรพยสนของพวกเขา และบรจาคมนแกบรรดาผทมความขดสนของพวกเขา ”

(บนทกโดย อลบคอรย, เลขท: 1395) และ 6) วธการจดการสภาพแวดลอมทด เปนการสรางบรรยากาศการศรทธา และการปฏบตความด ม

อทธพลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลอยางยง หากขาดความเขาใจ ขาดความรวมมอกนและใหความสาคญในเรองนแลว ความสาเรจในการปลกฝงจรยธรรมยอมไมเกดขน เนองจากพฤตกรรมของเดกจะมความสมพนธกบสภาพแวดลอมทเขาอาศยอย เชนเดยวกบตนไมทงอกงามและเตบใหญแขงแรงไดดวยพนดนทมความอดมสมบรณ ดงทอลลอฮ ตรสไวในอลกรอานวา

{F E D C B AG M L K J I HN z

ความวา“และเมองทดนน (มดนด) ผลตผลของมนจะงอกออกมาดวยอนมตแหงพระเจา และเมองทไมดนน ผลตผลของมนจะไมออกนอกจากในสภาพแกรน”

(ซเราะห อลอะรอฟ, 7: 58) และทานเราะสล ไดเปรยบเทยบขอแตกตางระหวางบคคลทอยทามกลางสภาพแวดลอมทดและ

สภาพแวดลอมทเสอมเสยวามความแตกตางกนอยางชดเจน ตามททาน อบ บรดะฮ บน อบ มซา (เราะฎญลลอฮอนฮ) ไดรายงานจากบดาของทาน (เราะฎญลลอฮอนฮ) กลาววา ทานเราะสล ทรงกลาววา

من يعدمك لا الحداد وكري المسك صاحب كمثل السوء والجليس الصالح الجليس مثل " رحيا منه تجد أو ثوبك أو بدنك يحرق الحداد وكري رحيه تجد أو ريهتشت إما المسك صاحب "خبيثة

ความวา “เปรยบเพอนทด และเพอนทเลว ดงเชน คนขายนาหอม กบชางตเหลก คนขายนาหอมจะไมกอ

ผลเสยใดแกทาน บางททานจะซอนาหอม หรอ ทานจะไดกลนหอมจากเขา และชางตเหลกทรางกายของทานอาจจะถกไฟเผาไหม หรอเสอผาของทาน หรอทานจะไดกลนทเหมนจากเขา”

(บนทกโดย อลบคอรย, เศาะหห, เลขท: 2101) บทสรป การปลกฝงจรยธรรม เปนเรองทมความสาคญมากในภาวะสงคมโลกปจจบน โดยเฉพาะเปนตวชวดสภาพความเจรญหรอความตาทรามของมนษย เปนสอการพฒนา การแกปญหา และการสรางสมาชกทด และอารยะธรรมดงามของสงคม การปลกฝงจรยธรรม (อคลาก) ตามแนวทางของอสลาม ผานสอและวธการทมหลกฐานมาจากอลกรอาน และแบบฉบบจากทานเราะสล สอดคลองตามกระบวนการของอสลาม และถอเปนภารกจสาคญทมสลมทกคนตองรวมมอกน เพอตอบรบคาสงใชของอลลอฮ ทวา


อล-นร

{ Â Á À ¿Ã È Ç Æ Å ÄÉz ความวา “และพวกเจาจงชวยเหลอกนในสงทเปนคณธรรมและความยาเกรง และจงอยาชวยกนในสงทเปน

บาป และเปนศตรกน” (ซเราะห อลมาอดะฮ, 5: 2)

ดงนนผศรทธาตองสรางบรรยากาศความเปนญะมาอะฮทใหความรวมมอกนกระทาความดงาม และตกเตอนกนสสจธรรม ไมเชนนนพวกเขาจะตกอยในความขาดทน อลลอฮ (สบหฯ) ตรสวา {A، F E D C، J I H PO N M L Kz

ความวา “ขอสาบานดวยกาลเวลา แทจรงมนษยนน อยในการขาดทน นอกจากบรรดาผศรทธาและกระทาความดทงหลายและตกเตอนกนและกนในสงทเปนสจธรรม และตกเตอนกนและกนใหมความอดทน”

(ซเราะห อลอศร, 103: 1-3)


อล-นร


สมาคมนกเรยนเกาอาหรบประเทศไทย. พระมหาคมภรอลกรอาน พรอมแปลเปนภาษาไทย. อลมาดนะห อลมเนาวาเราะห: ศนยกษตรยฟาฮด เพอการพมพอลกรอาน. 1998.

cAbdu al-Ghaniy cUbud. 1985. “Fi al- Tarbiyat al- Islamiyat”. Kuliyat al-Tarbiyat-Yami‘at ‘Ain Shams: Dar al-Fikr al-‘Arabiy.

cAbdu al-Roh man al-Nah lawiy. 2033. Usul al-Tarbiyat al- Islamiyat wa Asal ibiha Damishq: Dar al-Fikr. 2003. cAbdu al-Rohman Hasan Hanbakat al-Midaniy. 1999. “al–Akhlaq al–Islamiyat wa-Ususuha” .Bairut: Dar al-

shamiyat. Abu cAbdullah, Mus t afa Bin al-‘Aadawiy Shalbayah. 1997. “Fikh al-Akhlaq wa al- Mucaalat macaa al-Muminin”

Yiddat: Dar Majid al- casiriy. Abu Dawud, Sulaiman Ibn al-Ash al-Sijistani. “Sunan Abi Dawud” ( داود ايب سنن ) s.l. : Dar al-Hadith,1986. Ahmad bin Hanbal. “Musnad al-Imam Ahmad bin Hanbal” ( حنبل بن أمحد اإلمام مسند ). Bairut : Dar ’Ihya’ al-

Turath al-‘Arabiy. ,1978. Ah mad Farid. al-Tarbiyat ‘ala Manhaj Ahl al-Sunat wa al-Jamaat ( واجلماعة السنة أهل منهج على التربية ) . al-

Riyad :Dar T ayibat Lilnashr wa al-Tawzi‘I,2004. al-Bukhariy, Muhammad Ibn Isma‘il. “Sahih al-Bukhariy” ( البخاري صحيح ) . al-Riyad : Dar al-Salam ,1997. al-Tirmidhiy, Muhammad bin ‘Isa. “Sunan al-Tirmidhiy” ( الترمذي سنن ) . al-Riyad : Maktabat al-Ma‘arif ,2003. H ad at bint Muh ammad bin Falih al- Z aghir “Ta‘aamul al-Rasul SL. ma‘a al-At fal Tarbawiyan”

تربويا األطفال مع وسلم عليه اهللا صلى الرسول تعامل ) ). Qat ar : Dar al-Kut ub al- Qat ariyat ,2008. Khalid Ah mad al-Shantut. al-Tarbiyat al-At fal fi al-H adith al-Sharif ( الشريف احلديث يف األطفال التربية ) . al-

Madinat al-Munawarat : Maktabat al-Malik Fahad al-Wat aniyat Athnaa al-Nashr. 1996. Miqdad Yaljin. “Manhaj Ud ul al-Tarbiyat al- Islamiyat al-Mut awir” ( املطور اإلسالمية التربية أصول منهج ) . al-

Riyad :Dar ‘Alam al-Kut ub. ,2007. Muhammad bin al-Lutfi al-Sibbagh. Nasorat fi al-Usrat al-Muslimah ( املسلمة األسرة يف نظرات ) . Bairut :

al-Maktab al-Islamiy.1985. Muslim, Muslim bin al-Hajjaj al-Qusyaayriy. “Sahih Muslim” ( مسلم صحيح ) . al-Qahirat : Dar al-Maktabah

,1981. Mus tafa Hilmiy . “al-Akhlaq Baina al-Falasafat wa-‘Ulamaa al-Islamiy” ( اإلسالم علماء و الفالسفة بني األخالق ) .

Bairut : Dar al-Kutub al-‘Ilmiyat. ,2004.


อล-นร

การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชน สอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล

ซอหมาด ใบหมาดปนจอ ∗ รงชชดาพร เวหะชาต ∗∗ วาทต ระถ***

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาระดบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล และเปรยบเทยบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล จาแนกตาม ขนาดของโรงเรยน ประสบการณทางการบรหาร และคณวฒทางการศกษาของผบรหาร รวบรวมขอมลจากผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม จานวน 66 คน ดวยวธสมแบบแบงชนและสมอยางงาย โดยใชแบบสอบถามทผวจยพฒนาขนมาซงแบงเปน 2 ตอน ตอนท 1 เปนขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถามมลกษณะเลอกตอบตามรายการ ตอนท 2 วดระดบการใชหลกธรรมาภบาลมลกษณะประมาณคา 5 ระดบ โดยแบบสอบถามมคาดชนความตรงตามเนอหาเทากบ 0.78 และคาสมประสทธแอลฟาของ ครอน บราชเทากบ 0.98 สถตทใชในการวจยไดแก การแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และทดสอบสมมตฐานดวยคา F-test ผลการวจยพบวา ระดบการใชหลกธรรมาภบาลของผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตลโดยรวมมคาเฉลยในระดบปานกลาง ( X = 3.62) เมอพจารณาเปนรายดาน ดานหลกนตธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม และหลกความคมคา อยในระดบปานกลาง มคาเฉลย 3.53, 3.52, 3.50, และ 3.57 ตามลาดบ ดานหลกคณธรรมและหลกความรบผดชอบอยในระดบสง มคาเฉลย 3.83 และ 3.68 ตามลาดบ ผลการเปรยบเทยบระดบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล โดยรวมไมแตกตางกน เมอพจาณาเปนรายดานพบวา ผบรหารในโรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลาง มระดบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล ดานหลกความคมคา มากกวา ผบรหารในโรงเรยนขนาดใหญ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 คาสาคญ หลกธรรมาภบาล, การบรหารจดการสถานศกษา, โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม.

∗ นกศกษาระดบปรญญาโท หลกสตรการศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยทกษณ ∗∗ อาจารย ภาควชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ ∗∗∗ อาจารย ภาควชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ



อล-นร

Abstract The objectives of this research were to study the level of The Use of Principle of Good Governance for

Management of Islamic Private School in Satun Province and to compare the use of Principle of Good Governance for Management of Islamic Private School by size of school, the administrative experience and the qualifications of administrators. The data collected from the 66 administrators of Islamic Private School using stratified random and simple random. A questionnaire that developed by the researcher which is divided into two: part one the profile of the respondent look like listed choice. The part two is the level of the use of Principle of Good Governance for Management of Islamic Private School look around the 5 level. The query is based on the content validity index was 0.78 and coefficient alpha of Cronbach was 0.98.The statistics were used in this study were frequency, percentage, mean, standard deviation. And hypothesis testing with the F-test. The results showed that level of principles of good governance of the private Islamic schools in Satun Province, the overall mean score ( X = 3.62) when considering each component. The rule of law,the principle of transparency, The participation principles and value principles were moderate with the average 3.53, 3.52, 3.50, and 3.57, were in order respectively. For the moral principles and principle participate were the high average3.83and 3.68, were in order respectively.

The comparison of the level of principles of good governance for Management of Islamic Private School. The overall is no difference. When consideration of each component found that the administrators of small and medium- size school have the level of The Use of Principle of Good Governance for Management of Islamic Private School in Satun Province higher then the administrators of large size school there were statistically significant at the .05 level. Keywords: Good Governance, Administration school, Islamic Private School.


อล-นร

บทนา ปจจบนทกประเทศมการเปลยนแปลง มแนวทางการปรบปรงการบรหารกจการบานเมองและสงคมโดยมเปาประสงค คอ เสถยรภาพทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ทงนเพอความสงบสขของประชาชน รฐธรรมนญแตละฉบบมความพยายามในการสรางระบบบรหารกจการบานเมองทด โดยเนนการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการตดสนใจของภาครฐมากขน การประกนคมครองสทธขนพนฐานของประชาชน ภาครฐมการบรหารการปกครองทโปรงใสสามารถถกตรวจสอบได โดยประชาชนมากขนซงมเปาหมายรวมกน 3 ทางคอ การบรหารมงผลสมฤทธ การปรบเปลยนภาครฐ และการบรหารแบบพหภาค (สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน : 2546 )

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มาตรา 39 ระบไวโดยชดเจนวา ใหกระทรวงศกษาธการกระจายอานาจการบรหาร การจดการศกษา ดานวชาการงบประมาณการบรหารบคลากรและการบรหารงานทวไป ไปยงเขตพนทการศกษาและสถานศกษา ในเขตพนทการศกษาโดยตรง (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สานกนายกรฐมนตร. 2551: 34) และใหสถานศกษามอานาจหนาทความรบผดชอบ มความเปนอสระคลองตวในการตดสนใจในการบรหารจดการมประสทธภาพตามหลกการกระจายอานาจ จดไดวาเปนความกาวหนาของการพฒนามนษยและถอไดวาเปนการปฏรปการศกษาครงสาคญเพอพฒนาคนไทยทกคนใหพรอมสาหรบการเปลยนแปลงในยคโลกาภวฒน และเนนหลกสาคญวาผเรยนมความสาคญทสดทกคนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได การบรหารจดการการศกษา ผบรหารครผสอนบคลากรทางการศกษาและผเกยวของจะตองเขาใจในอานาจหนาทในการบรหารจดการ เนองจากการศกษาเปนกจการสาธารณะทมผเกยวของ และมผลกระทบจากการบรการจานวนมากดงนนเพอใหการบรหารและการตดสนใจมความถกตองและกอประโยชนสงสดตอผมารบบรการ สถานศกษาควรดาเนนการโดยใชระบบการบรหารเปนองคคณะมากทสดเทาทจะทาไดโดยรปแบบ ทใชไดแก การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School Base Management : SBM) ในรปแบบคณะกรรมการสถานศกษา ซงประกอบดวยผแทนผปกครอง ผแทนคร ผแทนองคกรชมชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถนผแทนศษยเกา และผทรงคณวฒ โดยมผบรหารสถานศกษาเปนเลขานการ รวมกนวางนโยบายในการบรหารใหสอดคลองกบความตองการของผปกครองและชมชนมากทสด ภายใตกรอบทกฎหมายกาหนด ในการบรหารงานเพอใหภารกจของโรงเรยนบรรลตามวตถประสงคนน นอกจากจะตองใชทรพยากรเบองตนในการบรหารงานอนไดแก คน เงน พสด เทคนคการจดการแลว ผบรหารสถานศกษาและคร รวมทงผทมสวนไดเสยในการจดการศกษาจะตองมสวนรวมในการบรหารอยางจรงจงซงการทองคคณะทกลาวถงจะเขามามบทบาทในการบรหารนนจะตองทราบถงบทบาทและหนาทของตนเองอยางแทจรงโดยเฉพาะครนอกจากจะตองตระหนกถงบทบาทและหนาทของตนเองแลวยงตองตระหนกถงความสานกรบผดชอบในหนาทซงครจะตองมอยในตวตน จงจะสามารถเปนแบบอยางทดแกศษยได ซงความสานกรบผดชอบในหนาทนนความหมายกบงบอกในตวอยแลววา ผบรหารหรอครผสอนหนาททรบผดชอบทสาคญคอการจดการศกษาเพอสรางความร คณธรรม จรยธรรมใหเกดแกเยาวชน แตการทจะสรางลกษณะดงกลาวได ผบรหาร และหรอครผสอนจะตองเรมทตนเองเสยกอน โดยเฉพาะในปจจบนถาครขาดความสานกรบผดชอบในหนาทแลว นอกจากจะสงผลกระทบถงการจดการศกษาแลวยงสงผลกระทบถงความเจรญกาวหนาของตนเองและประเทศชาต เนองจากมองคกรอสระทงภาครฐและเอกชนทคอยตรวจสอบถงการบรหารจดการอยมากมาย รวมทงประชาชนกรจกสทธและหนาทของตนเองมากขน ซงหนงในนนคอการตรวจสอบการปฏบตงาน ของหนวยงานของรฐซงหมายถงการตรวจสอบการทางานของผบรหารและครผสอนนนเองนอกจากนรฐยงกาหนดใหสถานศกษาเปน “นต


อล-นร

บคคล” เพอใหการบรหารจดการ การศกษาเกดความคลองตวและผมารบบรการเกดความพงพอใจมากทสด ซงการกาหนดใหสถานศกษาเปน “นตบคคล” นเองไดถอวาเปนสวนหนงของการปฏรประบบราชการ ซงในการปฏรป ระบบราชการนจดวาเปนสงใหมในระบบราชการไทยและเพอใหการปฏรปเปนไปตามเจตนารมณ จงออกระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 และไดตราเปนพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ในเวลาตอมา เพอใหทกกระทรวง ทกกรมและสวนราชการถอปฏบต การบรหารจดการของสถานศกษาซงมหนาทใหบรการการศกษาแกประชาชนและเปนสถานศกษาของรฐ จงตองนาระเบยบ และพระราชกฤษฎกา ดงกลาวมาบรณาการในการบรหารจดการศกษาเพอเสรมสรางความเขมแขง ใหกบโรงเรยนการบรหารจดการบานเมองและสงคมทด มการใชศพทในภาษาไทยโดยนกวชาการตาง ๆไดแก หลกธรรมาภบาล การปกครองทด ธรรมรฐ กลไกประชารฐ กลไกภาคราชการทมคณภาพ ประชาคมภาคราชการทด กลไกราชการทด สานกนายกรฐมนตรเรยกวา “การบรหารจดการบานเมอง และสงคมทด” เพอใหเขาใจไดตรงกนในทนขอใชคาวา “หลกธรรมาภบาล” และใชศพทภาษาองกฤษวา Good Governance อยางไรกตามไมวาจะมนกวชาการ หรอหนวยงานใดกตามทใหความหมายทแตกตางกนออกไป แตเมอมองโดยภาพรวมแลวจะพบวามความคลายคลงกน ในสวนทตองการใหเกดความเปนธรรมในสงคม ปรองดองสรางสรรคการบรหารเปนไปอยางมคณภาพ โปรงใส ยตธรรม และการมสวนรวมของผทมสวนเกยวของซงจะตองผสมผสานกนเพอใหเปนไปในแนวทางเดยวกนและกอใหเกดประโยชนสงสด และพรอมกนนสานกนายกรฐมนตรไดกาหนด หลกการบรหารจดการบานเมองและสงคมทดหรอ “หลกธรรมาภบาล” ไวทงหมด 6 ประการ ดวยกนคอ หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม หลกความรบผดชอบ หลกความคมคา (สญญา ชาวไรม, 2546: 2- 3)

สถานศกษาซงมหนาทใหบรการการศกษาและเปนสถานศกษาของรฐ จงตองนาหลกการวาดวยการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด หรอ “หลกธรรมาภบาล” ซงมดวยกน 6 ประการตามทกลาวมาแลวมาบรณาการใชในการบรหารจดการศกษาเพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบสถานศกษาทงนเพอเปนประโยชนในการพฒนาการบรหารจดการศกษาไดอยางมประสทธภาพและถกตองตามเจตนารมณของรฐธรรมนญและกฎหมายประกอบทเกยวของกบการศกษาการบรหารและการตดสนใจมความถกตองกอประโยชนสงสดตอผมารบบรการ รวมทงจะสามารถลดความขดแยงทงตอผมารบบรการและบคลากรในสถานศกษาไดเปนอยางด การรบรหลกการบรหารจดการ โดยใชหลกธรรมาภบาลของผบรหารสถานศกษาและครผสอนจงเปนสงจาเปนอยางยงในการบรหารจดการการศกษา (สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2546: 3)

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนโรงเรยนเอกชนตามมาตรา 15 (1) และ 15(2) แหงพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน พ.ศ. 2525 โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนทรจกกนดในนามวา “ปอเนาะ” ซงจดตงอยกระจดกระจายในพนทของจงหวดตางๆ ในภาคใตโดยเฉพาะอยางยงในพนทภาคใตตอนลาง ไดแกสตล สงขลา ปตตาน ยะลา และนราธวาส และมบางในเขตภาคกลางโดยกาหนดหลกสตรการสอนแบบแบงชนและระดบตางๆทงดานวชาศาสนา วชาสามญและวชาชพ มการอบรม ประชมและสมมนาครรวมทงการประเมนและการนเทศ

ปจจบนจงหวดสตลมโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทงสนจานวน 16 โรงเรยน เมอพจารณากบจานวนนกเรยนระดบมธยมศกษาทงจงหวดสตลแลวจะเหนวานกเรยนสวนใหญจะนยมเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ซงถอไดวาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมบทบาททสาคญตอการใหการศกษาแกเยาวชนเพอเปนสะพานเชอมตอการศกษาในระดบอดมศกษา ดงนนการบรหารจดการสถานศกษาของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจาเปนตองเปนไปอยางมคณภาพมาตรฐานมประสทธภาพและประสทธผลทงดานการบรหารจดการและดานวชาการ (สานกงานการศกษาเอกชนจงหวดสตล: 2552 สบคนจาก http://www.opes.go.th)


อล-นร

ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาการบรหารของผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตลวาไดมการนาหลกธรรมาภบาลมาใชในการบรหารจดการสถานศกษามากนอยเพยงใด และทาการเปรยบเทยบวาโรงเรยนทมลกษณะตางกนมผลตอการใชหลกธรรมาภบาลหรอไมอยางไร ซงจะสามารถนาไปเผยแพรใหกบผทเกยวของและผทสนใจนาไปเปนขอมลในการสงเสรมการบรหารจดการสถานศกษา โดยใชหลกธรรมาภบาลซงจะกอใหเกดระบบการบรหารจดการทดตอไป วธการดาเนนการวจย 1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาวจยในครงนคอ ผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจงหวดสตล โดยผตอบแบบสอบถามคอผบรหารสถานศกษาจานวน 16 โรงเรยน โรงเรยนละ 5 คน ไดประชากรทงหมด 80 คน กลมตวอยางทใชในการวจยครงนคอ ผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจงหวดสตลโดยผตอบแบบสอบถามคอผปฏบตงานสายบรหารสถานศกษา ซงประกอบดวย ผรบใบอนญาต ผอานวยการ รองผอานวยการ ผจดการ หรอผททาหนาทหวหนาฝายทมสวนรวมในการบรหารสถานศกษา ไดขนาดกลมตวอยางจานวน 66 คน ซงไดมาโดยวธการสมแบบแบงชนตามสดสวน (Proportional Stratified Sampling) โดยใชอาเภอของโรงเรยนเปนชน (Strata) 2. เครองมอทใชในการวจย

การดาเนนการศกษาวจยครงน ผวจยพฒนาขนมาเองจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการบรหารจดการโดยหลกธรรมาภบาลในสถานศกษา เพอตองการทราบถงระดบการรบร โดยศกษาจาก ความร ความเขาใจพฤตกรรมการปฏบตงาน และความตระหนกของผตอบแบบสอบถามโดยเครองมอเปนแบบสอบถามความคดเหน แบบมาตราสวนประมาณคา ของ ลเครทจานวน 1 ชด แบงออกเปน 2 ตอนดงน

ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลเกยวกบขอมลของผตอบแบบสอบถาม เปนแบบเลอกรายการ จานวน 3 ขอ ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบการรบรการบรหารจดการโดยใชหลกธรรมาภบาล เปนแบบมาตราสวน

ประมาณคา 5 ระดบ จานวน 75 ขอ 3. วธการดาเนนการเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงน ผวจยไดดาเนนการเพอเกบรวบรวมขอมลการวจยตามลาดบดงน 3.1 การประสานงานโดยหนงสอจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยทกษณ ถงสานกงานการศกษาเอกชน

จงหวดสตล เพอขออนญาตเกบขอมลจากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสงกด 3.2 นาหนงสอแนะนาตวจากสานกงานการศกษาเอกชนจงหวดสตลไปยงโรงเรยนเพอดาเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง 4. การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในการวจยครงนผวจยไดใชสถตในการวเคราะหขอมลดงน 4.1 สถตทใชในการหาคณภาพเครองมอ 4.1.1 การหาคาความเทยงตรงเชงเนอหา (Content Validity) เปนการหาคาความเทยงตรงของแบบสอบถาม โดยผวจยไดนาแบบสอบถามทสรางขนเสนอใหผทรงคณวฒพจารณาตรวจสอบความถกตองดานโครงเนอหาและภาษา โดยการคานวณหาคาดชนความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence: IOC) เพอใหมความสมบรณ


อล-นร

เกดความเขาใจแกผตอบและสามารถวดไดตรงกบเรองทตองการศกษา แลวนามาปรบปรงใหมความเหมาะสมมความถกตองกอนทจะนาไปใชเกบขอมลจรง 4.1.2 การหาคาความเชอมน (Reliability) โดยผวจยนาแบบสอบถามไปทดลองใชกบผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทไมใชกลมตวอยางในการวจย และนาแบบสอบถามมาหาคาความเชอมนทงฉบบโดยวธหาคาสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ของครอนบาค 4.2 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

ผวจยไดดาเนนการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสถตสาเรจรปทางสงคมศาสตร spss/pc วเคราะหหาคาสถตตางๆ ดงน 4.2.1 คารอยละ (percentage) ของจานวนผตอบแบบสอบถามตามสถานภาพของการเปนผบรหารในโรงเรยน

4.2.2 นาคะแนนทไดจากขอ 1 มาหาคาเฉลย และหาคาเฉลยเบยงเบนมาตรฐานเปนรายขอ และรวมทกขอเปนรายดาน จากนนจงนาคาเฉลยมากกาหนดการแปลความหมายและผลทไดออกเปน 3 ระดบโดยแบงตามระดบความคดเหนของ (Best, John W., 1981)

4.2.3 ทดสอบสมมตฐาน โดยการทดสอบทดสอบ F-test โดยการวเคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว (One-way ANOVA) เพอทดสอบนยสาคญเปรยบเทยบคาเฉลยของตวแปรทมตงแต 3 กลมขนไป

สรปผลและอภปรายผลการวจย

การสรปผล จากการวเคราะหขอมลเกยวกบการใชหลกธรรมาภบาลในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล

สรปไดดงน 1. ขอมลทวไปของกลมตวอยางพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนผบรหารโรงเรยนทม ขนาดเลก จานวน 35

คน รอยละ 53.00 รองลงมาคอขนาดกลาง จานวน 28 คน รอยละ 42.40 และขนาดใหญ จานวน 3 คน รอยละ 4.50 โดยสวนใหญแลวผบรหารมประสบการณในการบรหารระหวาง 6-10 ป จานวน 29 คน รอยละ 43.90 รองลงมาคอ นอยกวา 5 ป จานวน 23 คน รอยละ 34.80 และมประสบการณตงแต 11 ป ขนไป มจานวนนอยทสด คอ 14 คน รอยละ 21.20 และดานการศกษาสงสดของผบรหาร ผบรหารสวนใหญจบการศกษาสงสดระดบปรญญาตร จานวน 41 คน รอยละ 62.10 รองลงมาคอ สงกวาปรญญาตร จานวน 17 คน รอยละ 25.80 และตากวาปรญญาตรมจานวนนอยทสด 8 คน รอยละ 12.10

2. การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา สวนใหญอยในระดบปานกลาง คอหลกนตธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม และหลกความคมคา มสองดานทอยในระดบสง คอ ดานหลกคณธรรมและดานหลกความรบผดชอบ

3. คาเฉลยและคาความเบยงเบนมาตรฐาน ระดบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนแยกเปนรายดาน ดงน

3.1 ดานหลกนตธรรมการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนในดานหลกนตธรรมโดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายขอพบวา สวนใหญอยในระดบปานกลาง มเพยงขอเดยวทอยในระดบสงคอ ประเดนการชแจงแนะนาแนวทางการปฏบตตนใหถกตองตามกฎระเบยบ ขอบงคบใหบคลากรมความเขาใจตรงกน


อล-นร

3.2 ดานหลกคณธรรมการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนในดานหลกคณธรรมโดยรวมและรายขออยในระดบสง

3.3 ดานหลกความโปรงใส การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนในดานหลกความโปรงใส โดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา สวนใหญอยในระดบปานกลาง มขอเดยวทอยในระดบสง คอ การใหความไววางใจ มอบหมายใหบคลากรรบผดชอบงานทสาคญตางๆ

3.4 ดานหลกความรบผดชอบ การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนในดานหลกความรบผดชอบ โดยรวมอยในระดบสง เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา สวนใหญอยในระดบสงเชนกน

3.5 ดานหลกการมสวนรวม การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนในดานหลกการมสวนรวม โดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา สวนใหญอยในระดบปานกลาง แตมบางขอทอยในระดบสง 3.6 ดานหลกความคมคา การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยน ในดานหลกความคมคา โดยรวมอยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา สวนใหญอยในระดบปานกลาง แตมขอเดยวทอยในระดบสง คอ การรณรงคใหบคลากรใชไฟฟาอยางประหยด

4. วเคราะหเปรยบเทยบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนโดยจาแนกตามตวแปรดงน 4.1 ขนาดของโรงเรยนพบวา การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยน เมอจาแนกตามขนาดโรงเรยน โดยรวมไมแตกตางกน แตเมอพจาณาเปนรายดานพบวา ดานหลกความคมคา แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สาหรบดานหลกนตธรรม ดานหลกคณธรรม ดานหลกความโปรงใส ดานหลกความรบผดชอบและดานหลกการมสวนรวม พบวาไมมความแตกตางกน โดยทในดานหลกความคมคานน ผบรหารทอยในโรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลาง มระดบการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนมากกวาผบรหารทอยในโรงเรยนขนาดใหญ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

4.2 ประสบการณการบรหารพบวา การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยน จาแนกตามประสบการณการบรหาร โดยรวมไมแตกตางกน เมอพจาณาเปนรายดานพบวา ดานหลกความคมคา ดานหลกนตธรรม ดานหลกคณธรรม ดานหลกความโปรงใส ดานหลกความรบผดชอบ และดานหลกการมสวนรวม ไมมความแตกตางกนดวยเชนกน

4.3 คณวฒทางการศกษาของผบรหาร พบวา การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยน จาแนกตามวฒการศกษาสงสดของผบรหาร โดยรวมไมแตกตางกน เมอพจาณาเปนรายดานพบวา ดานหลกความคมคา ดานหลกนตธรรม ดานหลกคณธรรมดานหลกความโปรงใส ดานหลกความรบผดชอบ และดานหลกการมสวนรวม ไมมความแตกตางกน

อภปรายผล

1. การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตลเมอพจารณาในภาพรวมแลวมคาเฉลยการใชธรรมาภบาลอยในระดบปานกลาง แตเมอพจารณาเปนรายดานพบวาการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนของผบรหารมระดบการใชธรรมาภบาลทแตกตางกน คอดานหลกนตธรรมมการใชในระดบปานกลาง ดานหลกคณธรรมมการใชในระดบสง ดานหลกความโปรงใสมการใชในระดบปานกลาง ดานหลกความรบผดชอบมการใชในระดบสง ดานหลกการมสวนรวมมการใชในระดบปานกลาง และดานหลกความคมคามการใชในระดบปานกลาง และมประเดนทควรอภปรายดงน


อล-นร

1.1 การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกนตธรรม พบวาผบรหารมการใชธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนอยในระดบปานกลางโดยเฉพาะการทผบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจงหวดสตลมการกาหนดกฎระเบยบขอบงคบของการปฏบตงานโดยเปดโอกาสใหบคลากรไดมสวนรวมในการกาหนดกฎระเบยบขอบงคบ โดยมงเนนในการสงเสรมใหบคลากรในสถานศกษาปฏบตตามกฎระเบยบขอบงคบของสถานศกษาเพอใหเกดประสทธภาพในการบรหารสถานศกษารวมถงทาใหบคลากรในสถานศกษามระเบยบวนยในการทางานซงสอดคลองกบเจอจนทร จงสถตอย (2544 : 12) ไดกลาวไวในหนงองคประกอบของธรรมาภบาลวาการบรหารงานใหบรรลตามภารกจอยางมประสทธภาพตองสรางความเขาใจในบทบาทหนาทแกทมงานเชนเดยวกบ อจฉรา โยมสนธ (2542 : 18) ไดกลาวเกยวกบองคประกอบของธรรมาภบาลไวคอการปฏบตทเปนเลศ องคกรหรอผบรหารตองสงเสรมใหการปฏบตงานในทกดานมงสความเปนเลศ มงสรางความสมบรณแบบ โดยมนโยบายทชดเจนเพอใหบรรลเปาหมายและผลกดนสนบสนนใหทกฝายมการพฒนาตนเองตลอดเวลา สวนการใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกนตธรรมทมคาเฉลยสงคอ ผบรหารสถานศกษามการชแจงแนะนาแนวทางการปฏบตตนใหถกตองตามกฎระเบยบขอบงคบใหบคลากรมความเขาใจตรงกนซงสอดคลองกบเจอจนทร จงสถตอย (2544 : 18) ไดกลาวไวในหนงองคประกอบของธรรมาภบาลวาการบรหารงานใหบรรลตามภารกจอยางมประสทธภาพตองสรางความเขาใจในบทบาทหนาทแกทมงาน

1.2 การใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกคณธรรมพบวา ผบรหารสถานศกษามการใชธรรมภบาลในการบรหารโรงเรยนอยในระดบสงโดยเฉพาะ โดยผบรหารสถานศกษาไดมงเนนการใหความเสมอภาคความยตธรรมแกบคลากร มการมอบหมายใหบคลากรมการปฏบตงานตามความสามารถของบคคลทมความแตกตางกนตามความเหมาะสม มคณธรรมจรยธรรมในตนเอง พรอมทงสามารถปฏบตตนเปนแบบอยางทดในดานคณธรรมจรยธรรมแกผอยภายใตการบงคบบญชา เพอใหผอยใตบงคบบญชามคณธรรมจรยธรรมเปนเครองยดเหนยวจตใจ ปลกฝงความรกความสามคคใหเกดขนแกบคลากรในสถานศกษาเปนอยางดเพอใหบคลากรมความรกสามคคเกดขนในหมคณะ ซงจะสงผลดตอการทางานแบบหมคณะ มการรบฟงความคดเหนของบคลกรรวมงานอยางเปนธรรมและเปนกลาง ใหความเชอถอไววางใจในการปฏบตงานของบคลากรปกปองบคลากรไมใหถกกลนแกลง มการใชอานาจในการบงคบบญชาอยางเหมาะสม พรอมทงมอธยาศยดมนาใจเออเฟอเผอแผแกผรวมงานดวยความจรงใจ ซงสอดคลองกบ สายพณ ภผล (2544: 16) ซงไดศกษาคณลกษณะทพงประสงคของผบรหารตามแนวปฏรปการศกษาในโรงเรยนประถมศกษา อาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน วาผบรหารตองมปฏภาณไหวพรบ รบรและเขาใจสมพนธตางๆ ไดดและตองมความจรงใจนาเชอถอ มอธยาศยไมตรทดตอผรวมงานในการบรหารสถานศกษาจะตองใชวาจาสภาพเหมาะสมและใหเกยรตบคลากรเพอใหบคลากรมความศรทธา และเคารพในตวผบรหารซงจะทาใหสงผลดตอบรรยากาศองคกรในทสด และเปนไปในทศทางเดยวกนของเจอจนทร จงสถตอย (2544: 9) ไดกลาวไววาการบรหารตามหลกธรรมาภบาลนนผบรหารควรบรหารจดการดวยความเปนธรรมใหความยตธรรมกบทมงาน ในขณะเดยวกนอจฉรา โยมสนธ (2542: 19) ไดกลาวไวในองคประกอบหนงของธรรมาภบาลเกยวกบความยตธรรมวาความยตธรรมถอเปนหลกจรยธรรมพนฐานในการบรหารซงนกบรหารจะตองมความเสมอภาค มความเทาเทยมกน ผบรหารควรดแลบคลากรทกคนอยางยตธรรมมการสงเสรมความดและมการตกเตอนหรอลงโทษผกระทาความผด ดงนนผบรหารจะตองมคณธรรมในตวเอง ตระหนกถงความยตธรรม ความเสมอภาคในการบรหารจดการไมเลอกปฏบตซงทาใหผบรหารสามารถบรหารสถานศกษาไดอยางมเอกภาพสามารถนาพาองคกรไปสความสาเรจไดอยางมศกยภาพ

1.3 การใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกความโปรงใส พบวาผบรหารสถานศกษามการใชธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนอยในระดบปานกลางโดยทผบรหารสถานศกษามการแตงตงคณะกรรมการการเบกจายถกตอง


อล-นร

ตามระเบยบ โดยไดมงเนนความโปรงใสในกระบวนการทางดานงานงบประมาณทงในเรองการเบกจายงบประมาณการแสดงขอมลขาวสารตางๆ เพอทาใหเกดศกยภาพและความนาเชอถอในการบรหารสถานศกษาซงสอดคลองกบอจฉรา โยมสนธ (2542: 19) ไดกลาวไววาองคประกอบหนงของธรรมาภบาลเกยวกบความโปรงใสไววา ความโปรงใสถอเปนหวใจสาคญของการบรหารงาน ขอมลขาวสารตางๆ โดยเฉพาะผลการดาเนนงานและรายงานทางการเงนจะตองโปรงใส เชอถอไดโดยท วนดา แสงสารพนธ (2543: 39) กไดกลาวในองคประกอบหนงของธรรมาภบาลเกยวกบความโปรงใสไววา การบรหารงานทเปดเผยมระบบกตกาทตรงไปตรงมา ทาใหสามารถเขาถงขอมลขาวสารและสามารถตรวจสอบได ซงจะทาใหการทจรตและบดเบอนผลประโยชนสาธารณะเกดขนไดยากจะเหนไดวาองคกรใดทมระบบการตรวจสอบทมประสทธภาพมความโปรงใสทกขนตอนทงระบบขอมลสารสนเทศและกระบวนการบรหารจะสงผลใหองคกรมความนาเชอถอซงผบรหารสถานศกษาจะตองตระหนกและเหนความสาคญของหลกความโปรงใสในการนามาใชในการบรหารสถานศกษา

1.4 การใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกความรบผดชอบ พบวาผบรหารสถานศกษามการใชธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนอยในระดบสง โดยเฉพาะผบรหารสถานศกษามการกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมายของสถานศกษาอยางชดเจน การใชธรรมาภบาลตามหลกความรบผดชอบโดยไดมงเนนในการกาหนด วสยทศน พนธกจ เปาหมายนโยบายของสถานศกษา เปดโอกาสใหบคลากรมสวนรวมในการกาหนดนโยบายในการดาเนนงานของสถานศกษา การวางแผน การประสานงานการบงคบบญชาของสถานศกษาทงในและนอกสถานศกษารบฟงขอเสนอแนะของบคลากรรวมแลกเปลยนความคดเหนเปนระยะ เนนใหบคลากรรวมรบผดชอบในกระบวนการเรยนรวมถงการจดทารายงานประจาปซงเปนหนาทรบผดชอบโดยตรงของสถานศกษาทตองปฏบตเนองจากจะเปนตวกาหนดทศทางของสถานศกษา ผบรหารจะเปนผขบเคลอนและจะตองเปนผนาทจะรบผดชอบคณภาพของสถานศกษาซงสอดคลองกบวนดา แสงสารพนธ (2543: 39) ไดกลาวไววาความรบผดชอบเปนบทบาทภาระหนาททผบรหารตองปฏบต โดยการจดองคกร การกาหนดกฎเกณฑทเนนการดาเนนงานทสนองตอความตองการขององคกร ทงยงตองสามารถทจะตรวจสอบและวดผลการดาเนนงานไดทงในเชงปรมาณ เชงคณภาพเชนเดยวกบกระทรวงศกษาธการ (2546: 19) ซงไดกลาวเกยวกบการบรหารสถานศกษาตามหลกธรรมาภบาลวาตองมการวางแผนและดาเนนงานตามแผนทวางไว การวางแผนมสวนรวมใหผบรหารมทศทางในการบรหาร ดงนนผบรหารตองมความรและความเขาใจเกยวกบการวางแผนการ สามารถดาเนนการบรหารตามแผนทกาหนดไวรวมทงการกากบ ตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนเพอใหบรรลจดมงหมายทกาหนดไว ดงนนผบรหารสถานศกษาควรตระหนกถงความรบผดชอบในการทจะกาหนดทศทางของสถานศกษาซงทาใหเปาหมายของสถานศกษามความชดเจนทาใหการดาเนนงานการบรหารเปนไปอยางมประสทธภาพ

สวนการใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกความรบผดชอบซงผลการวจยมคาเฉลยระดบปานกลาง คอ การใหความตระหนกและเหนความสาคญในการมสวนรวมกบชมชน การสงเสรมใหบคลากรและชมชนมสวนรวมในการจดทาธรรมนญของโรงเรยนและแผนปฏบตงานประจาปของสถานศกษา การเปดโอกาสใหบคลากรและชมชนมสวนรวมในการประเมนผลการปฏบตงานของสถานศกษา และการเปดโอกาสใหผปกครองและชมชนมสวนรวมในการจดกจกรรมตางๆของสถานศกษาอยในระดบทไมดเทาทควร ซงผบรหารสถานศกษาจะตองใหความสาคญและเปดโอกาสใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการดาเนนงานของโรงเรยนพรอมทงสถานศกษาควรเปดโอกาสใหชมชนบคคลภายนอกไดมสวนรวมในการประเมนผลการปฏบตงานของสถานศกษา ซงสอดคลองกบ อรพนท สพโชคชย (สบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2552, จาก: http://www.kpi.ac.th./kpiuser/ governance deflist.asp.) ทไดกลาวถงลกษณะหนงของกลไกประชารฐทดไววาการมสวนรวมของสาธารณชน (Public Participation) นนเปนกลไก


อล-นร

กระบวนการประชาชน(ชายและหญง) มโอกาสและมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจอยางเทาเทยมกนไมวาจะเปนโอกาส ในการเขารวมในทางตรงและทางออมโดยผานกลมผแทนราษฎรทไดรบการเลอกจากประชาชนโดยชอบธรรม การเปดโอกาสใหสาธารณชนมสวนรวมอยางเสร รวมถงการใหเสรภาพแกสอมวลชนและใหเสรภาพแกสาธารณชน ในการแสดงความคดเหนอยางสรางสรรค คณลกษณะสาคญประการหนงทสาธารณชนจะมสวนรวมคอการมรปแบบการปกครองและบรหารงานทกระจายอานาจในทานองเดยวกนน บญเลศ ทพจร (2544: บทคดยอ) ไดศกษาแนวทางการมสวนรวมของชมชนในการบรหารโรงเรยนประถมศกษาตามทศนะของบคลากรในชมชนอาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม พบวาแนวทางการมสวนรวมของชมชนในการบรหารโรงเรยนประถมศกษา ชมชนมความเหนทใหแผนงานการบรหารโรงเรยนควรมาจากชมชน การจดองคกรทมชมชนรวมกาหนดรปแบบทหลากหลาย การอานวยการเปนไปตามระบบการบรหารทมชมชนมสวนรวมในการกาหนดระบบการบรหาร การประสานงานทใหโรงเรยนเปนแกนกลางในการประสานงานตามแผน เหนไดวาการททกภาคสวนไดมการมสวนรวมในการจดการศกษามสวนทาใหสถานศกษามประสทธภาพเพมขนผบรหารเองกตองเปนคนทคอยผลกดนสงเสรมใหมการทางานรวมกนอยเสมอ

1.5 การใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกการมสวนรวม พบวาผบรหารสถานศกษามการใชธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนอยในระดบปานกลางโดยเฉพาะผบรหารสถานศกษาสงเสรมใหบคลากรไดรวมกนกาหนดวสยทศน พนธกจ และเปาหมายของสถานศกษา โดยไดจดโครงสรางการบรหารงานและปฏทนปฏบตงานของสถานศกษายงไมชดเจนเทาทควร อกทงการกากบตดตามนเทศการปฏบตงานของบคลากร การรวมกนวางแผนการดาเนนงานรวมกบบคลากรและการจดระบบขอมลสารสนเทศยงไมคอยมระบบและไมมความชดเจนเทาทควร อกทงผบรหารสถานศกษาขาดความตอเนองในการพฒนาปรบปรงการบรหารงานใหมประสทธภาพรวมทงยงขาดการจดสวสดการแกบคลากรของสถานศกษาในระดบทเหมาะสม และการประเมนผลการปฏบตงานของบคลากรเปนไปอยางไมคอยเปนระบบ และไมคอยไดนาผลการประเมนบคลากรมาพฒนาปรบปรงการบรหารจดการสถานศกษา มการวนจฉยสงการและการรบผดชอบในการวนจฉยสงการบนขอมลทไมคอยจะเทยงธรรม จงสงผลใหประสทธภาพการบรหารจดการโดยใชธรรมาภบาลบางประเดนอยในระดบปานกลาง ดงทสวาง คาภระ (2544: บทคดยอ) ทไดศกษาการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรหารงานของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา สงกดสานกงานการประถมศกษา อาเภอทงหวชาง สานกงานการประถมศกษาจงหวดลาพน เพอเขาสการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน ผลการศกษา พบวาการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรหารงานของผบรหารโรงเรยนดานการวางแผน มการปรบเปลยนในภาพรวมอยในระดบปานกลาง คอ เปดโอกาสใหคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ตวแทนชมชน คร และนกเรยนไดมสวนรวมในการกาหนดหลกเกณฑ วธการในการตรวจสอบ ประเมนโครงการกจการนกเรยนซงในทานองเดยวกนนไพบลย คณชมภ (2546: 17) ไดศกษาการบรหารงานบคลากรของโรงเรยนประถมศกษาขนาดเลก สงกดสานกงานประถมศกษาอาเภอเมองจงหวดลาพน จากการศกษาพบวาในประเดนการประเมนนนไดมการประเมนผลการปฏบตงานอยางยตธรรม และมการนาผลการประเมนไปใชเปนขอมลในการวางแผนปตอไป ขาดงบประมาณสนบสนนในการพฒนาบคลากร ไมมวนยในตนเอง และการประเมนผลปฏบตงานไมมหลกเกณฑทแนนอนดงนนในการบรหารสถานศกษานนตองเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดมโอกาสไดรบรในการประเมนของสถานศกษาเพอใหสถานศกษาไดพฒนาไปอยางเปนระบบและมศกยภาพ

สวนการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกการมสวนรวมซงการวจยมคาเฉลยทสงคอ การกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมายของการศกษาชดเจน มการมอบหมายหนาทใหบคลากรปฏบตงานและการจดทาแผนการปฏบตงานของสถานศกษาไดอยางชดเจนและครบถวน รวมถงมการสงเสรมสนบสนนใหครไดจดกจกรรม


อล-นร

การเรยนการสอนโดยยดผเรยนเปนสาคญพรอมทงสนบสนนใหครไดจดทาแผนงานโครงการตางๆเพอสนบสนนกจกรรมการเรยนการสอนโดยสอดคลองกบกระทรวงศกษาธการ (2546: 1) ทไดกลาวเกยวกบการบรหารสถานศกษาตามหลกธรรมาภบาลวาตองมการวางแผนและดาเนนงานตามแผนทวางไว การวางแผนมสวนรวมใหผบรหารมทศทางในการบรหาร ดงนนผบรหารตองมความรและความเขาใจเกยวกบการวางแผนการ สามารถดาเนนการบรหารตามแผนทกาหนดไวรวมทงการกากบ ตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนเพอใหบรรลจดมงหมายทกาหนดไว ดงนนผบรหารสถานศกษาควรตระหนกถงความรบผดชอบในการทจะกาหนดทศทางของสถานศกษาซงทาใหเปาหมายของสถานศกษามความชดเจนทาใหการดาเนนงานการบรหารเปนไปอยางมประสทธภาพ 1.6 การใชธรรมาภบาลในการบรหารตามหลกความคมคา ผบรหารสถานศกษามการใชธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนอยในระดบปานกลางอนเนองจากผบรหารสถานศกษายงไมคอยใหความสาคญดานการจดสรรทรพยากรทมอยอยางจากดไดอยางคมคาและเกดประโยชนสงสดตามความจาเปน การสงเสรมใหบคลากรใชวสดทองถนในการจดทาสอการเรยนการสอน การใชประโยชนจากพนทบรเวณของโรงเรยนใหเกดประโยชนอยางคมคาทสด การควบคมใหมการซอมแซมบารงใหอาคารพนทตางๆสามารถใชสอยไดตลอด รวมทงการรณรงคใหบคลากรใชทรพยากรตางๆอยางประหยด ขาดการวางแผนสารวจความตองการในการใชวสดอปกรณของบคลากรเพอใหสามารถนามาใชประโยชนไดอยางคมคาและเกดประโยชนสงสด ทงไมคอยเปดโอกาสใหชมชนไดใชอาคารสถานทรวมทงวสดอปกรณของสถานศกษาในการจดกจกรรมตางๆ ขาดการมงเนนการจดการทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสดโดยไมคอยเปดโอกาสใหชมชนไดใชทรพยากรของสถานศกษาซงเปนการสรางความสมพนธกบชมชนไดทากจกรรมรวมกนอนจะสงผลใหชมชนเลงเหนและตระหนกถงความสาคญของสถานศกษาซงสอดคลองกบเจอจนทร จงสถตอย (2545: 9) ทไดกลาวไวในองคประกอบหนงของการบรหารตามหลกธรรมาภบาลวาการบรหารตองคานงถงประสทธภาพ และตองใชทรพากรอยางคมคา ดงนนผบรหารตองเปนผทรเรมและสงเสรมการใชทรพยากรทมอยใหมความคมคาทสดตามหลกธรรมาภบาล

2. เปรยบเทยบการใชธรรมาภบาลในการบรหารของผบรหารโรงเรยนตามตวแปรขนาดของโรงเรยน ประสบการณทางการบรหาร และวฒทางการศกษาของผบรหาร ทแตกตางกนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาจงหวดสตล มประเดนทตองอภปรายคอ

2.1 เมอเปรยบเทยบตามตวแปรขนาดของโรงเรยนแลว พบวา การใชหลกธรรมาภบาลในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตลโดยรวมไมแตกตางกนทงโรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ แตเมอพจารณาเปนรายดานพบวาดานหลกความคมคาจะมความแตกตางกนโดยทผบรหารทปฏบตงานในโรงเรยนทมขนาดเลกและขนาดกลางมระดบการใชหลกธรรมาภบาลดานหลกความคมคามากกวาผบรหารทปฏบตงานในโรงเรยนทมขนาดใหญอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงไมสอดคลองกบสมมตฐานทตงเอาไว โดยคานกบผลการวจยของ ปรชา มบญ (2549: บทคดยอ) ทไดทาการศกษาพฤตกรรมนกเรยนจากการใชธรรมาภบาลในการบรหารกจการนกเรยนตามความคดเหนของครในสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐาน ชวงชนท 3–4 ในจงหวดระยองพบวามความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต

การทผลวจยปรากฏเชนนเนองจากโรงเรยนขนาดใหญมขอบขายหนาทความรบผดชอบมากกวาโรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลาง โดยเฉพาะการใชทรพยากรตางๆในการบรหารจดการทมากกวาและสนเปลองกวา สงผลใหผลลพธดานความคมคาตากวาโรงเรยนขนาดเลกและขนาดกลาง ตางกบโรงเรยนทมขนาดเลกและขนาดกลางมขอบขายการหนาทความรบผดชอบและการใชทรพยากรทนอยกวาซงสามารถดแลไดทวถงกวาโรงเรยนทมขนาดใหญ


อล-นร

2.2 เมอเปรยบเทยบตามตวแปรประสบการณทางการบรหารแลวพบวาการใชหลกธรรมาภบาลในโรงเรยนโดยรวมไมมความแตกตางกนทงผบรหารทมประสบการณนอยกวา 5 ป ระหวาง 6–10 ป และตงแต 11 ป ขนไป ซงผลการวเคราะหไมสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว และไมสอดคลองกบผลการศกษาวจยของปรชา มบญ (2549:118) ไดทาการศกษาพฤตกรรมนกเรยนจากการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารงานกจการนกเรยนตามความคดเหนของครในสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานชวงชนท 3-4 ในจงหวดระยอง จากการศกษา พบวาพฤตกรรมนกเรยนจากการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารงานกจการนกเรยน ตามความคดเหนของครในสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานชวงชนท 3-4 ในจงหวดระยอง จาแนกตามประสบการณ โดยรวม พบวา แตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต

2.3 เมอเปรยบเทยบตามตวแปรวฒทางการศกษาสงสดของผบรหารแลวพบวาการใชหลกธรรมาภบาลในโรงเรยนโดยรวมไมมความแตกตางกน ทงผบรหารทมวฒทางการศกษาตากวาปรญญาตรหรอระดบปรญญาตรหรอสงกวาปรญญาตร ซงผลการวเคราะหไมสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะจากการวจย

1.1 จากผลการศกษาพบวาผบรหารมการใชธรรมาภบาลในการบรหารอยในระดบทนาพอใจมเพยงบางประเดนเทานนทผบรหารนาหลกธรรมาภบาลไปใชนอย ผบรหารสถานศกษาจงจาเปนอยางยงทจะตองปรบปรงแกไขขอบกพรองในการบรหารสถานศกษาเพอใหเกดประโยชนสงสดแกสวนรวมและควรใหมการอบรมสมมนาเกยวกบหลกธรรมาภบาลในการบรหารสถานศกษาใหมากเพอทจะใหผบรหารสถานศกษานาไปประยกตใชในการบรหารสถานศกษาของตน อนจะทาใหเกดประสทธภาพและศกยภาพในการทางานของสถานศกษาตอไป

1.2 ผบรหารควรใหความสาคญกบการใหความเสมอภาคของบคลากรใหมากทงในดานการสงการใหรบผดชอบเรองตาง ๆ การพจารณาความดความชอบ ซงเปนประเดนทคอนขางละเอยดออนตอความสมพนธระหวางบคคลในสถานศกษา ดงนนผบรหารตองใหความสาคญเปนพเศษในเรองดงกลาวใหมากทสด

1.3 จากผลการศกษาเปรยบเทยบสถานศกษาทมผบรหารทประสบการณในการดารงตาแหนงตางกนนนจะเหนไดวามความแตกตางกนโดยเฉพาะกลมทมบคลากรจานวนมากนนการบรหารยอมมความซบซอนมากกวากลมทมบคลากรนอย ฉะนนผบรหารจงควรใหมการบงคบใชกฎขอบงคบทเปนไปตามสภาพสถานศกษา ไมเขมงวดเกนไปจนทาใหบคลากรเกดความอดอดและผบรหารกตองไมละเลยในการปลกจตสานก สงเสรมใหบคลากรเกดความตระหนกในการอยภายใตกฎขอเดยวกน ไมละเมดกฎในการอยรวมกนในสถานศกษา

1.4 จากการเปรยบเทยบสถานศกษาทมผบรหารทประสบการณในการดารงตาแหนงทงสามกลมแลวนน ในการทจะพฒนาทกษะกระบวนการการบรหารสถานศกษานน จากผลการศกษาแสดงใหเหนวาผบรหารทมประสบการณในการบรหารนอยทสดและมากทสดมระดบการใชธรรมาภบาลนอยกวาผบรหารทมประสบการณในการบรหารในระดบกลาง ดงนนการทจะอบรมหรอพฒนาทกษะกระบวนการการบรหารสถานศกษานนตองคานงถงประสบการณในการบรหารดวย เพอใหเกดความเหมาะสมในการจดการตอไป

2. ขอเสนอแนะสาหรบการวจยตอไป 2.1 ควรศกษาวจยการใชธรรมาภบาลในการบรหารในทกระดบทเกยวของกบการศกษาทงในระดบ

สถานศกษา ระดบเขตพนทการศกษาและระดบชาตตอไป 2.2 ควรศกษาวจยใหครอบคลมทกสถานศกษาในจงหวดสตล เพอใหทราบถงภาพรวมในการบรหารโดยใช

หลกธรรมาภบาลในสถานศกษาจงหวดสตล


อล-นร


ธนนชย รตนไตรแกว. 2546. การประเมนการบรหารตามหลกธรรมาภบาล ของโรงเรยนในจงหวดนครสวรรค. วทยานพนธ การศกษาศาสตรมหาบณฑต. นครสวรรค: มหาวทยาลยราชภฎนครสวรรค.

ไพฑรย บวชต. 2550. การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการสถานสกษาขนพนฐานสงกดสานกงานเขตพนทการศกษามหาสารคาม เขต 2. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต. มหาสารคาม: มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม.

ปรชา มบญ. 2549. การศกษาพฤตกรรมนกเรยนจากการใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารงานกจการนกเรยนตามความคดเหนของครในสถานศกษาทจดการศกษาขนพนฐานชวงชนท 3-4 ในจงหวดระยอง. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต. จนทบร: มหาวทยาลยราชภฎราไพพรรณ.

ศรยา โถแกว. 2550. “การบรหารงานตามหลกธรรมาภบาล: กรณศกษาโรงเรยนสรวฒวทยา จงหวดสมทรปราการ”. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต. ธนบร: มหาวทยาลยราชภฎธนบร.

สานกงานการศกษาเอกชน. 2552. สารสนเทศการศกษาเอกชน จงหวดสตล. สตล: สานกงานการศกษาเอกชน. สบคนเมอ 15 พฤศจกายน 2552, http://www.opes.go.th

สานกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. 2546. การบรหารกจการบานเมองทด. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. สวรรณ ทองคา. 2545. สภาพการบรหารงานตามหลกธรรมาภบาลในโรงเรยน สงกดสานกงาน การประถมศกษาจงหวด

สงหบร. วทยานพนธปรญญาครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยราชภฏ เทพสตร.

Best, John W. 1981. Research in Education. 3 rd ed. Englewood cliffs, New Jersey: Prentice. Hall Inc.


อล-นร

กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต

นาซเราะห เจะมามะ∗ จดาภา สวรรณฤกษ∗∗ อมลวรรณ วระธรรมโม∗∗∗

มฮาหมดซาก เจะหะ∗∗∗∗

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงค เพอศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ในบรบทบาน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และชมชน สาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายภาคใต กลมตวอยาง คอ บดา มาดา ผอานวยการโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาจารยทปรกษา กลมเพอน โตะอหมาม ผใหญบาน จานวน จงหวดละ 90 คน

ผลการศกษาวจย พบวา (1) บานมกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ดวยการสอนใหเยาวชนรจก

ชวยเหลอซงกนและกน โดยมบดามารดาปฏบตตามหลกปฏบต 5 ประการเปนตวอยางใหเยาวชนปฏบต (2) โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนา

อสลาม โดยการสอนใหเดกประพฤตตวตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามซงประกอบดวยหลกปฏบต 5 ประการ หลกศรทธา 6 ประการ และหลกอฮซาน

(3) ชมชน มกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ดวยการใหเยาวชนมสวนรวมในการทาบญ และทากจกรรมในวนสาคญทางศาสนาอสลามทชมชนจดขนโดยสมาชกชมชนปฏบตตนเปนแบบอยาง และขอเสนอแนะ คอ ควรศกษาองคประกอบอนทมอทธพลตอพฤตกรรมของวยรนในดานคณธรรมจรยธรรมอสลาม ควรศกษาวถการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามจากโรงเรยนอน เพอนาผลทไดมาเปนแนวทางในการขดเกลาเยาวชนใหเปนคนด คาสาคญ: กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม; จงหวดชายแดนภาคใต

∗ นกศกษาระดบปรญญาโท หลกสตรศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการศกษาเพอพฒนาทรพยากรมนษย คณะบณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยทกษณ ∗∗ Ph.D. ครศาสตรดษฎบณฑต (ค.ด.การศกษานอกระบบโรงเรยน)อาจารยสงกดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยทกษณ ∗∗∗Ph.D.การศกษาดษฎบณฑต อาจารยประจาภาควชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ ∗∗∗∗ Ph.D. (in Law) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา



อล-นร

Abstract

The objective of this research was to study the process of conveying Islamic doctrinal practices in contexts of homes, private Islamic schools and communities for the youth in private Islamic schools in the three southern border provinces. The sample groups consisted of parents, advising teachers, students’ group of friends, imams, and village headmen, derived by specified sampling, totaled to 90 people from each province.

It was found from the results of the research that (1) homes: the Islamic doctrinal practices were conveyed to the youth by teaching so that they would recognize mutual assistance with others through parents as a role model of following the 5 principles of practices, (2) private Islamic schools: the Islamic doctrinal practices were conveyed to the youth by given instruction to behave conforming to the Islamic doctrine which consists of 5 principles of practices, 6 articles of faith, and Ihsan. (3) The process of transfer for the community is one of process to comply with the doctrine of Islam, With the doctrine of Islam, With the youth who involved in philanthropy. And to do the best activities of the important days of Islam that the members to do a good model to ought to follow practice.

Keywords: The transfer of practical process for Islamic; southern border provinces


อล-นร

บทนา มนษยเปนทรพยากรทมคณคายงของชาต และปจจยทสาคญทมบทบาทในการพฒนาประเทศ ทงทางดาน

เศรษฐกจ สงคม การเมอง การปกครอง และวฒนธรรม สงจาเปนอยางยงทจะตองมการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพเปนอนดบแรก และเปนเครองมอทสาคญในการพฒนาทรพยากรมนษย คอ การศกษา เพราะการศกษาเปนเครองมอในการพฒนาความร ความคด ความประพฤต ทศนคต คานยม และคณธรรม เพราะการศกษาเปนหนทางทสรางบคคลไปสการพฒนาทยงยน และทาใหประเทศชาตเจรญกาวหนา แตจะเจรญกาวหนาอยางดเยยมนนจะตองมหลกศลธรรม คณธรรมทดงามในตวบคคลนนดวย และสงสาคญทรองจากการศกษากคอ การมศาสนาเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ (อบดลรอมะ สามะอาล. 2550: 1)

การวจยครงนมทมาจากปญหาจากสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา ทาใหทรพยากรตางๆ กเปลยนไปตามสภาพ เชน ทรพยากรมนษย ในทนคอตวเดกวยรน ในขณะทวยรน เปนชวงหวเลยวหวตอ เปนบคคลทตองการการพฒนาไปในทศทางทถกตอง เปนบคคลมคณภาพทงทางดานรางกาย และจตใจ และพรอมทจะเรยนรสงทเกดขนรอบตวอยางรวดเรว เพอการปรบเปลยนรปแบบและพฤตกรรมใหเขากบสภาพแวดลอมสงคม และวฒนธรรมทเกดขน ทาใหเปนปญหาสงคมทเกดขนในปจจบนเปนเครองบงบอกวาในสงคมแมคนทมความรมากกไมสามารถพฒนาไปไดดวยด ถาคนในสงคมขาดคณธรรมและจรยธรรม หรอการละทงภารกจทตองปฏบต เชนการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ทมสลมตองพงปฏบตใหครบ ทง 5 ประการ ทบญญตไว ความเสอมโทรมกทาใหสงคมเสอมโทรมตามไปดวย เพราะศาสนาถอวาเปนเครองมออกวธทางหนงทจะทาใหคนในสงคม ละทงกเลศ ของตวเองได โดยไมดงวตถในปจจบนนมาครอบงาจตใจของเราจนมากเกนไป ศาสนากจะชวยพฒนาสงคมและประเทศชาตใหเจรญรงเรองได (ประไพ มงจากด, 2538: 1)

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเดมมชอเรยกวา ปอเนาะ และบคลากรใน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามประกอบดวย โตะคร ครสอนศาสนา และครสอนวชาสามญ ครสอนศาสนาซงเรยกวา อสตาซ สาหรบครสอนวชาสามญในแตละโรงเรยนนนประกอบดวย ครทเปนขาราชการสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชนกระทรวงศกษาธการทางราชการสงตวมาเพอปฏบตหนาทสอนวชาสามญในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม โดยไดรบเงนเดอนจากราชการ (ตายดน อสมาน และคณะ. 2545: 2)

ปอเนาะและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เปนสถาบนศกษาทจดการเรยนการสอนศาสนาอสลาม หรอเปนแหลงการเรยนรอสลามทสาคญตงแตอดตจนถงปจจบน และเปนสวนหนงของวถชวตของมสลมในสงคมจงหวดชายแดนภาคใต สถานศกษาดงกลาวไดมบทบาทในการเปลยนแปลงชวตมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตจากความมดมนไปสแสงสวางทถกตองตามหลกของศาสนา เชน จากการกราบไหวบชาภตผปศาจหรอรปเจวด มาเปนการศรทธาและยดมนตอพระเจาองคเดยวเทานน

ในอนาคตอนใกลหรอไกลนน สถาบนศกษาปอเนาะและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม จงหวดชายแดนภาคใต จะตองคงอยพรอมกบไมเปลยนแปลงบทบาทในการผลตเยาวชนใหเปนคนด มความรคคณธรรมอยางแนนอน แมวากาลเวลาจะเปลยน ความเจรญดานเทคโนโลยจะเขามามบทบาทในสงคมมนษยมากขน เนองจากชาวไทยมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตไดยดหลกการอสลามอยางเหนยวแนนในการดารงชวตของพวกเขาวา ผรจะตองสอนผทไมร หากไมปฏบตเชนนนแลว จะตองไดรบโทษทางศาสนาอสลามอยางแนนอน

ฉะนน การยกเลกหรอการยบสถาบนศกษาดงกลาว รฐไมสมควรกระทาไมวาในกรณใดๆ ทงสน ดงทเกดขนแลวในอดตซงมมตคณะรฐมนตรไมใหจดตงปอเนาะขนมาใหม หลงจากทไดอนญาตใหโตะครดาเนนการจดทะเบยน


อล-นร

พรอมกบการเปลยนแปลงปอเนาะเปนโรงเรยน แตเนองจากถาบนศกษาปอเนาะ เปนแหลงเรยนรอสลามทสาคญ สถานศกษาดงกลาวกยงมการดาเนนการสอนและเกดขนหรอจดตงใหมมาตลอดโดยไมหยดยง แมวาจะขดกบกฎหมายบานเมองกตาม

ขอความทไดกลาวขางตนนน แสดงใหเหนวา การจดการเรยนการสอนอสลามศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม กเชนเดยวกนกบสถาบนศกษาปอเนาะ จะตองคงอยกบสงคมมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตสบไป แตอาจจะมการพฒนาในดานการจดการเรยนการสอนโดยการนาเอาเทคโนโลยสมยใหมมาชวยในการจดการเรยนการสอนใหมคณภาพและประสทธภาพยงขน หรออาจจะมการเปดสอนวชาสามญหรอวชาชพในสถาบนศกษาปอเนาะ เพอใหผเรยนทสาเรจการศกษาจากสถาบนศกษาปอเนาะแลว สามารถประกอบอาชพเลยงตนเองและครอบครวไดอยางมความสขในการดารงชวตในสงคมตอไป อยางไรกตาม อตลกษณของสถาบนศกษาดงกลาว คงไมสามารถเปลยนแปลงได เชน จะใหเปลยนเปนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เพราะโตะครตองการทจะอนรกษใหสภาพหรอระบบการจดการเรยนการสอนในสถาบนศกษาปอเนาะ เปนมรดกสบทอดไปยงลกหลานของชาวไทยมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตตลอดไป จากสภาพทกลาวมาขางตน ทาใหผวจยไดศกษาถงกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ในบรบทบาน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และชมชน สาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายภาคใต วาทง 3 สถาบน มบทบาทอยางไรสอนใหเยาวชนมพฤตกรรมทด เพอนาผลการวจยมาเปนแบบอยางในการแกปญหา และพฒนาเยาวชนใหเปนคนดมคณธรรมจรยธรรม อนเปนพนฐานของคนทมคณภาพ คอ คนเกง คนด และคนมความสข ซงเยาวชนดงกลาวจะเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศชาตตอไปในอนาคต วตถประสงคของการวจย

เพอศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ในบรบทบาน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และชมชน สาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายภาคใต วธดาเนนการวจย

การวจยเรอง กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต ผศกษาไดกาหนดวธการวจยไดดงน

1. ผใหขอมลหลก 2. เครองมอทใชในการวจย 3. วธการสรางและตรวจสอบเครองมอ 4. การเกบรวบรวมขอมล 5. การวเคราะหขอมล

1. ผใหขอมลหลก ผใหขอมลในการวจยครงน ประกอบดวย 2 กลม คอ 1. กลมผใหขอมลหลกไดแก บดา มารดา โตะคร อาจารย โตะอหมาม ผใหญบาน และกลมเพอน ทงเขตเทศบาลเมองและเขตองคการบรหารสวนตาบล สาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต โดยใชการเจาะจงจงหวดละ 30 คน รวมทงสน 90 คน


อล-นร

2. กลมผรบการถายทอด ไดแก เยาวชนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทงในเขตเทศบาลเมองและเขตองศกรบรหารสวนตาบล 3 จงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนนกเรยนทอาจารยโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม คดสรรแลววาเปนนกเรยนทมพฤตกรรมคณธรรมจรยธรรมเดน จานวนจงหวดละ 10 คน รวมทงสน 30 คน 2. เครองมอทใชในการวจยประกอบดวยดงน

แบบสมภาษณ ผวจยใชวธการสมภาษณแบบมโครงสราง (formal Interview) และเตรยมแนวคาถามกวางๆ มาลวงหนา โดยสมภาษณแบบมจดสนใจ ทาความสนทสนมกบเดกในกลมตวอยาง โดยการเขาไปมสวนรวมในการเรยนการสอนของอาจารยผสอนในโรงเรยนเอกเชนสอนศาสนาอสลาม เพอสรางความไววางใจ และพยามยามหนความสนใจ กลาวคอ เมอเหนวาผถกสมภาษณพดนอกเรองหรอนอกเหนอจากจดทสนใจ กพยายามโยงเขาหาประเดนทตองการสมภาษณ ทงนเพอจะไดอยในขอบเขตการวจย (สภางค จนทวานช, 2542: 75) และเกบขอมลดวยการจดบนทก 3. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการวจยไดแก แบบสอบสมภาษณ มจานวน 4 ชด ดงน

ชดท 1 สาหรบผปกครองนกเรยน ไดแก บดา มารดา และญาตผใหญ รวมทงสน 30 คน ประกอบดวย จงหวดละ 10 คน โดยจะขออธบายเปนรายจงหวด คอ จงหวดนราธวาส ยะลา และจงหวดปตตาน โดยแบงออกเปน 2 ตอน คอ

ตอนท 1 ขอมลทวไป แบบสมภาษณสาหรบบดามารดา ผปกครอง และญาตผใหญ ตอนท 2 แบบสมภาษณของการแสดงความคดเหน แบงออกเปน 3 ดาน ไกแก ดานสมพนธภาพใน

ครอบครว ดานการอบรมเลยงดบตรตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม และดานวถชวตแบบอสลาม ชดท 2 สาหรบผอานวยการโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และอาจารยทปรกษา โดยแบงออกเปน 3

ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทวไป แบบสมภาษณสาหรบผอานวยการโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาจารยท

ปรกษา ตอนท 2 แบบสมภาษณของการแสดงความคดเหน แบงออกเปน 3 ดาน ไกแก ดานการถายทอด

จรยธรรม ดานการสงเสรมใหราลกถงการเปนมสลมทด และดานการเรยนร ตอนท 3 แบบสมภาษณใหแสดงความคด และขอเสนอแนะ สาหรบ ผอานวยการโรงเรยนเอกชนสอน

ศาสนาอสลาม และครผสอน ซงเปนแบบสอบถามปลายเปดโดยแบงออกเปน 2 ขอ 3.1 อดมการณ และแนวคดในการสอนตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม 3.2 แสดงความคดเหนเกยวกบเยาชน และปญหาทเกดขนในปจจบน เพอหาแนวทางแกไขพฒนา

เยาวชน ใหมพฤตกรรมทด มคณธรรมจรยธรรมตามหลกศาสนาอสลาม 3.3 ขอเสนอแนะ

ชดท 3 สาหรบสมภาษณสาหรบโตะอหมาม และผใหญบาน โดยแบงออกเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทวไป แบบสมภาษณสาหรบอหมาม และผใหญบาน ตอนท 2 แบบสมภาษณของการแสดงความคดเหน แบงออกเปน 2 ดาน ไกแก ดานบรบทชมชนและดาน

กจกรรมบาเพญประโยชน


อล-นร

ชดท 4 แบบสมภาษณสาหรบนกเรยนกลมเปาหมาย โดยแบงออกเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทวไป สาหรบนกเรยนกลมเปาหมาย ตอนท 2 แบบสมภาษณของการแสดงความคดเหน ดานการคบเพอนกลมเพอน

4. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ ผวจยไดนารายละเอยดทไดจากการจดบนทกแตละคาถามมาเรยบเรยงเพอวเคราะหขอมล โดยใชการวเคราะหเนอหา และสรปเปนภาพรวม รวมทงสรปความคดเหนของ บดา มารดา ผอานวยการ อาจารยทปรกษา อหมาม ผใหญบาน และกลมเพอน สาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต

ผลการวจย ผลการวเคราะหพบวา

(1) บานมกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ดวยการสอนใหเยาวชนรจกชวยเหลอซงกนและกน โดยมบดามารดาปฏบตตามหลกปฏบต 5 ประการเปนตวอยางใหเยาวชนปฏบต (2) โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม โดยการสอนใหเดกประพฤตตวตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามซงประกอบดวยหลกปฏบต 5 ประการ หลกศรทธา 6 ประการ และหลกอฮซาน (3) ชมชน มกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ดวยการใหเยาวชนมสวนรวมในการทาบญ และทากจกรรมในวนสาคญทางศาสนาอสลามทชมชนจดขนโดยสมาชกชมชนปฏบตตนเปนแบบอยาง

อภปรายผล การอภปรายผลการวจย

ผลการศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต จากบาน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และชมชน มประเดนสาคญทจะมาอธบายไดดงน

1. ผลการศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามอสลามจากบาน ผลการวจยพบวา มครอบครวทอยพรอมหนากน มครอบครวทฐานะยากจน จะตองชวยเหลอพอแมดแลบานและนองๆ และมครอบครวทพอแมแยกทางกนตองอยกบญาตผใหญ แตทงนแลวทกผลการศกษากมวธการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม มการสอนทคลายกน โดยสอนใหเยาวชนปฏบตตามหลกคาสอน 5 ประการ หลกศรทธา 6 ประการ และหลกคณธรรม ไมวาจะเปนเรองสมพนธภาพในครอบครว โดยบดามารดาจะทากจกรรมรวมกน พดคยถามไถทกขสขของปญหาลก และหาแนวทางแกไข ใหคาปรกษาทด ใหความอบอนแกลก สงผลใหบตรมประพฤตด ซงสอดคลองกบแนวคดของ อารง สทธาศาสน (2541: 36) ไดกลาวใกลเคยงกบพเชฏฐ กาลามเกษตร แปลจาก ครชด อะหมด (2540: 71) ไดอธบายวา การสรางความสมพนธภายในครอบครวมสลมทสมาชกในครอบครวไดพบปะพดคยกบบตร การปฏสมพนธกนโอกาสและสถานทตางๆ และสมพนธภาพทสมาชกในครอบครวมตอกน จานวนเวลาเปนชวโมง นาท โดยประมาณทบดามารดาใชอยกบบตรในแตละวน ความ


อล-นร

ใกลชดบตร และความสมพนธระหวางบดามารดา และสอดคลองกบ จรล มะลลม (2541 : 64) ไดกลาวไวใกลเคยงกบพเชฎฐ กาลามเกษตร แปลจาก ครชด อะหมด (2540: 69) วาครอบครวมสลมเปนครอบครวใหญประกอบดวย ป ตา ยาย พอ แม บตรอยอาศยในบานเดยวกน ผอาวโสในครอบครวจะไดรบความเคารพ บดาเปนผตดสนในเรองตางๆโดยทวไปการเลอกคแตงงานจะทาการคดเลอกโดยครอบครว ดงนนชใหเหนวา สมพนธภายในครอบครวมสลมนน ผชายมฐานะเปนหวหนา เปนผบรหารทวไปของครอบครว หาเลยงและดแลความสมพนธระหวางครอบครวกบสงคม รวมทงดแลระเบยบวนยในครอบครว สวนผหญงเปนศนยกลางในการจดระเบยบครอบครวเปนศนยกลางของญาต จาแนกสทธ และรบผดชอบรวมกบสามในการสรางความสมพนธทไดสดสวนระหวางสมาชกทกคน ความสมพนธระหวางบดามารดาตอบตรตามแนวคดนสามารถทานายลกษณะของศาสนาของเดกไดวา เดกมความร ความเขาใจหลกธรรม และนาเปนแนวทางในการดาเนนชวตของตน ทสงผลใหมพฤตกรรมด การอบรมเลยงดนมอทธพลตอพฤตกรรมของเยาวชน เปนการขดเกลาใหเดกเปนคนด มวธการอบรมเลยงดของบดาซงเหนไดจากทครอบครวเปนตวแบบ บดามารดาสวนใหญจะใหความรก ความเอาใจใสตอบตร สอนใหลกอยในกรอบอสลามทใหปฏบต สอนใหลกเปนคนด มความกตญญตอบแทนคณตอบพการ การใหอภย ชวยเหลอซงกนและกน มความปรองดองกน สอนใหใชเวลาวางใหเกดประโยชน สอนไมใหเปนเดกดอ เปนเดกทไมซน มความเออเฟอเผอแผ ควบคมดแลใหบตรเปนคนมระเบยบวนย มความรบผดชอบ พงพาตนเองได และรจกแบงปนกน สามคค ชวยเหลอซงกนและกนกนอาหารใหถกหลกศาสนากาหนด จะทาใหกายใจบรสทธได ซอสตยกบตวเอง หามลกขโมย ไมทาใหผอนเดอดรอน และทสาคญจะตองตงใจเรยนหนงสอ สงผลใหบตรประพฤตดทง 3 จงหวดไดสอดคลองกบแนวคดอามนะห ดารงผล (2543 : 15 – 35) ทไดอธบายวาวธในการเลยงดบตรนนเปนภาระหนาทรวมกนทงพอและแม พอเปนครใหญและแมเปนครผสอน การเลยงลกไมไดหมายความเฉพาะการใหอาหาร เพอใหรางกายแขงแรงและเจรญเตบโต หรอดแลรกษาเมอเจบปวยเทานน แตหมายถงความรวมถงวธการตางๆ ทพอแมทาทกอยางมแบบแผนและขนตอน เพอใหลกเจรญเตบโตและพฒนาทงรางกาย สตปญญา จตใจ และสามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางมความสข โดยพอแมทอยในแนวทางอสลามมหนาทสงเสรมใหเจรญเตบโต และพฒนาดานตางๆ สงทจะตองอบรมสงสอนมดงน

(1) สอนใหเขารจกอลลอฮ พระผเปนเจา ผทรงสรางทกสงทกอยาง (2) สอนใหเขารจกศาสดามฮมมด (ศอลฯ) (3) สอนใหเขากลวบาป ละเวนความชว กระทาความด (4) สอนใหเขาพดในสงทดๆ (5) เมอเขาอายได 7 ป ใชใหเขาทาการละหมาด (6) และเมอเขาอายได 10 ป ถาเขาไมละหมาดกอนญาตใหเฆยนตได และใหแยกทนอนระหวางผหญงกบ

ผชาย ดงทกลาวมา และใหลกรจกพระเจาและศรทธาในพระองคอยางมนคง ใหลกรวาตนเกดมาไดอยางไร ใครเปนผสราง เกดมาทาไม ตายแลวจะไปไหน รจดมงหมายในการกระทาสงตางๆ มความภาคภมใจในความเปนมสลมกลาแสดงเอกลกษณของความเปนมสลม โดยปฏบตตนใหเปนมสลมทด และสอดคลองกบผลการศกษาของสชรา บญทน (2541: บทคดยอ) ทพบวาปจจยทางครอบครวทสมพนธกบจรยธรรมดานความกตญญกตเวท ลกษณะครอบครว ลกษณะการอบรมเลยงด อาชพของผปกครอง และประเภทของครอบครว สามารถพยากรณจรยธรรมดานความกตญญกตเวทไดทงหมดโดยปจจยดานลกษณะการเลยงดสามารถพยากรณจรยธรรมดานความกตญญกตเวทไดดทสด จงสรปไดวา แนวคดดานการอบรมเลยงดบตรตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม วถชวตแบบอสลาม


อล-นร

วถชวตแบบอสลามมอทธพลตอพฤตกรรมของเยาวชน ซงจะตองปฏบตตามทไดบญญตไวในอลหะดษทจะตองดาเนนในชวตประจาวน และจะตองสอดคลองตามหลกความเชอ และการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ซงสามารถนามาประกอบการตดสนใจ เลอกอาชพ เลอกคบเพอน เลอกกระทากจกรรมในยามวาง เลอกวธพกผอนหย อนใจ ตลอดจนเลอกทจะกระทาหรอไมกระทาพฤตกรรมผดศลธรรมในสถานการณตางๆ ซงเหนไดจากทครอบครวเปนแบบอยางใหกบลกๆ เชน สอนใหลกเลอกทานแตสงทดๆถกหลกศาสนาอสลาม เลอกแตงกายทจะตองมดชด เลอกทจะปฏบตถาเหนวาสงนนดและละเวนสงทไมด สอนใหรมารยาทในการรบประทานอาหาร การกลาวดอาห หรอแมแตการใชคาทกทาย (อสสาลามมอาลยกม) การรบคาทกทาย (วาอาลยกมมสสาลาม) ซงวถชวตแบบอลามนนทง 3 จงหวดไดสอดคลองกบเสาวนย จตตหมวด (2544: 89) ไดกลาววาผทนบถอศาสนาอสลามจะมวถในการดาเนนชวต หรอวฒนธรรมอยในครรลองของวฒนธรรมอสลามเปนหลก แตนนมไดหมายความวา มสลมจะปฏเสธในการปฏบตตามวฒนธรรมอนๆ โดยสนเชง ในทางตรงกนขามศาสนาอสลามกลบแสดงใหเหน และยอมรบในความหลากหลายทางวฒนธรรม และความหลากหลายทางชาตพนธ สอดคลองกบ จกรพนธ ขดชมแสง (2543: 2) กลาววา ชาวมสลมเปนกลมชาตพนธศาสนา (Ethno-religious Group) ทธารงรกษาเอกลกษณของตนเองไดอยางเขมแขง ทงนเพราะวฒนธรรมมสลมผกพนแนบแนนอยกบศาสนาอสลามจนแทบจะกลาวไดวา “เปนเนอเดยวกน” ดงนนอาจมองวา อดมการณ แนวปฏบต รวมทงพธกรรมทางศาสนา เปนเอกลกษณทสาคญทสดของการเปนมสลม และสอดคลองกบ นนทวด แดงอรณ (2550: 15) ทอธบายถง วถชวตแบบอสลาม หมายถง การทบคคลเอกทจะดาเนนชวตประจาวนตามความเชอ ทศนคต คานยม และจะปฏบตตวอยางไรกบพอแม ลกเมย ญาตพนอง คนไข เพอนบาน เดก และผใหญ สตวและสงแวดลอมรอบตวเขา ทงในยามสงบและยามสงครามในอสลามมนษยจะไดพบวฒนธรรม ศลธรรม จรรยามารยาททเปนมาตรฐานอนเดยวกน ไมวาคนมสลมผนนจะมาจากเผาพนธ สผว หรอพดภาษาใดกตาม ตวอยางเชน การกลาวสลามในการทกทาย การกลาวนามของอลลอฮ กอนกนอาหาร และการทากจกรรมตางๆ การหามดมสรากเปนขอหามทเดดขาด โดยไมมการยกเวนอนญาตใหดมในบางโอกาสเปนตน ในอสลาม มนษยจะรวาควรจะแตงงานกบใคร และใครบางทเขาไมไดรบอนญาตใหแตงงาน ดวยการแตงงานของเขาควรจะเปนอยางไร เมอมปญหาทจะตองหยารางเขาควรจะทาอยางไร จงจะเกดความเปนธรรมแกทงสองฝาย เมอมการตาย เขาควรจะจดการกบศพและทรพยสนของคนตายอยางไร และอนๆ ในอสลาม มนษยจะเหนอยางชดเจนวา เมอยนอยตอหนาพระผเปนเจาแลว มสลมทกคนมความเทาเทยมกนไมวาเขาเหลานนจะมาจากชนชนหรอสผวใด เขาจะไดพบวามสลมทกคนมหนาทตอพระเจาอยางเทาเทยมกนและหนาทดงกลาวนกมไดเปนของชนชนหนงชนชนใด และหากเขาตองการทจะมความใกลชดหรอตดตอกบพระผเปนเจา เขากสามารถตดตอกบพระองคโดยตรงโดยไมตองอาศยนกบวชทาหนาทเปนนายหนาตดตอให และทสาคญทสดคอในอสลาม มนษยจะไดพบกบอลลอฮ พระผเปนเจา ผทรงสรางทกสรรพสง และผทรงสรางเขา ผทรงประทานปจจยยงชพอนมากมายมหาศาลใหแกเขา ผทรงใหความกรณาปราณและความเมตตาแกเขา ผทรงใหกาลงใจแกเขาในยามทเขาตองประสบกบความทกขยากลาบาก ผทรงใหหลกประกนในการตอบแทนความดทเขาปฏบตถงแมวาจะไมมใครเหนกตาม และทาใหเขาไมรสกทอแทในการทจะทาความดตอไป

กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต จากบาน มความสาคญตอพฤตกรรมของเยาวชนโดยเฉพาะเยาวชนในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต


อล-นร

2. ผลการศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามจากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

ผลการวจยพบวาพบวา โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมกระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต นนสอนในเรองคณธรรมจรยธรรม เชน สอนใหเปนคนด ละเวนความชว มความรก ความโอบออมอาร ชวยเหลอเพอนทตกทกขไดยาก มความเสยสละเพอสวนรวม ตองมความสามคค ปรองดองฯลฯ สอดคลองกบ (อมรอน มะลลม, 2539: 10) ไดอธบายวา สนต ความบรสทธ การยอมจานนและการเชอฟงและการปฏบตตามสาหรบความหมายทางศาสนาคาวา อสลาม หมายถง การยอมจานนตอเจตนารมณของพระเปนเจา และเชอฟงกฎหมายของพระองค สอดคลองกบ (Hussein,1981: 30) กลาววา จรยธรรม หมายถง พฤตกรรมทแสดงถงความรสกเกยวกบความบรสทธใจ ความซอสตย ในอสลามจะกลาวถงลกษณะของจรยธรรมทมตออลลอฮตอเพอนมนษย และตอสงอนบนหนาแผนดนนหรอ พฤตกรรมของตนมสลมทไดประพฤตปฏบตทด ทถกตอง ทควร ตามกฎระเบยบตางๆ ทอสลามไดกาหนดขนและการประพฤตปฏบตดงกลาวรวมทงพฤตกรรมทางใจ วาจา และกาย ซงจะทาใหผปฏบตไดรบความสขทงกายและใจในการดารงชวตทงบนโลกนและในโลกหนา จรยธรรมเปนพฤตกรรมทแสดงออกทางกายและใจของมนษย และสอดคลองกบบารมาวย อมาวย (Barrmawi. 1978 : 43) ไดแบงจรยธรรมออกเปน 2 สวนคอ พฤตกรรมทด (Akhlaaqul Mahmudah) และพฤตกรรมทไมด (Akhlaaqul Madzmumah) ดงน

1. พฤตกรรมทด (Akhlaaqul Mahmudah) ไดแก 1) ความซอสตย 2) ความสงบสข 3) การใหอภย 4) มนษยสมพนธทด 5) การใหอภย 6) การทาด 7) ใหเกยรตแขก 8) มความละอาย 9) หามปรามในสงทชว 10) ความสภาพ 11) ตดสนดวยความยตธรรม 12) ความเปนพนองกน 3) ความอดทน 14) บรสทธ 15) ความกตญ 16) การชวยเหลอ 17) สนตภาพ 18) ความสะอาด 19) ภกดตออลลอฮ 20) ถอมตน 21) พอใจในสงทมอย 22) มความมนใจ 23) ความเมตตากรณา 2. พฤตกรรมทไมด ( Akhlaaqul Madzmumah) ไดแก

1) เหนแกตว 2) อบายมข 3) ตระหน 4) โกหก 5) เสพของมนเมา 6) การทาลาย 7) กดข 8) ไ มกลา 9) ทาบาปใหญ10)ขโกรธ11) โกงเรองชงดวง 12) นนทา 13)เยอหยง 14) เลหเลยม 15) อยเพอโลกวตถ 16) อจฉา 17) แคน 18) ฆาตวตาย 19) ฟมเฟอย 20) อวดด 21) ไมสานกบญคณ 22) รกรวมเพศ 3) ใสราย 24) เกยวของกบดอกเบย 25) ดถกผอน 26) ลกขโมย 27) มกเลส

ทสาคญนอกเหนอจากนนยงไดสอนใหเยาวชนพงราลกการเปนมสลมทด ทาใหเยาวชนไดรบการถายทอด คณธรรมจรยธรรม อยางลกซงมากขนโดยใหเดกไดตระหนกถงหลกการทงสองอยางอยในใจนบตงแตการสอนใหเรยนรหลกคาสอนของอสลามมกประเภท จนกระทงเรยนรถงหลกปฏบต หลกศรทธา และหลกอฮซาน โดยใชวธการถายทอด หลกปฏบต 5 ประการ ประกอบดวย หลกปฏบต ประกอบดวย 1) ปฏญาณเขารบนบถออสลาม 2) ละหมาดใหครบ 5 เวลา 3) นามาซงทานบงคบ 4) ทาหจญ และ5) ถอศลอดในเดอนรอมฎอนศล และหลกศรทธา 6 ประการ สวนหลกศรทธา 6 ประการ ประกอบดวย 1) ศรทธาในพระเจา 2) ศรทธาในมลาอกะฮ 3) ศรทธาในนบ 4) สรทธาในคมภร 5) ศรทธาในโลกหนา และ 6) ศรทธาในลขตของพระเจา และหลกอฮซาน เปนวชาทวาดวยการอบรมจตใจของมนษยตามคาสอนของศาสนาอสลามเพอจะแสดงพฤตกรรมทดงามออกมา ซงสอดคลองกบแนวคดของ ฟาดละห ยอแม (2551: 25) อธบายวา การเปนมสลมทดจะตองประกอบดวยองคประกอบทสาคญ ดงตอไปน


อล-นร

1. มความศรทธาทลมลก (1) รกอลลอฮ รกรอซล และรกการเสยสละในหนทางของอลลอฮเหนอสงอนใดนอกจากอลลอฮ (2) เชอฟงและปฏบตตาม (3) เกรงกลวอลลอฮ (4) เชอฟงอลลอฮและรอซลทกเรอง (5) ยอมรบการกาหนดของอลลอฮ (6) มอามลทซอและฮ (7) เสยสละในหนทางของอลลอฮ 2. มความเขาใจอสลามทลกซง ซงศาสนาอสลามมลกษณะพเศษ ดงน (1) รอบบานยะฮ (2) เปนศาสนาทมความเปนสากล (3) เปนศาสนาทครอบคลมและสมบรณ (4) เปนศาสนาทงายดาย (5) เปนศาสนาทมความยตธรรม (6) เปนศาสนาทมความสมดล (7) เปนศาสนาทมเสถยรและพลวฒน

3. มบคลกภาพทสงางาม

(1) บรสทธใจ (2) ทาตามแบบอยางทานศาสดา (3) อดทน (4) เครงครดตามหลกการศาสนา (5) ถอมตน (6) สมถะ (7) มมนษยสมพนธทด 4. มวธคดแบบอสลาม (Islamic thinking) (1) สงทไดหะลาลยอมมประโยชนในตวของมนเอง และสงใดทหะรอมยอมมโทษในตวของมนเอง (2) ชะรอะฮยอมอยเหนออารมณและเหตผล

(3) คนแปลกหนา เชน บดามารดาสอนใหลกรจกคาวา กลว และการยาเกรงตอพระเจาเพยงองคเดยว และชใหลกเหนความสาคญของศาสนาอสลาม ซงบดามารดาอาจจะถายทอดโดยการเปลยนความคด ความเชอ และการปฏบตของเดกดวยวธการสอสาร แบบจงใจตามหลกการเปลยนทศนคต ซงสามารถนามาเปนแนวทางในการศกษาพฤตกรรมของเยาวชนทไดรบการอบรมเลยงด โดยมการสงเสรมการราลกการเปนมสลมทดจากครอบครว ซงเปนตวเรยนรในเรองการคบหาเพอน การเลอกเพอนทด เพอเปนตวชวยเสรมแรง ตวกระตนทอยากจะกระทา หรอเลอกทจะไมกระทา ซงสอดคลองกบ สนธยา พลศร (2535 : 195) ไดกลาวถง การเรยนรไววา เปนกระบวนการทเกยวของกบปจจยตางๆ


อล-นร

มากมาย เชน ความพรอมของบคคล ความแตกตางระหวางบคคล การฝกหด การเสรมแรง การจงใจ สงเราและการตอบสนอง ทฤษฎการเรยนร ทจาแนกได 2 กลมคอ

1) กลมทฤษฎความรความเขาใจหรอทฤษฎสนาม (Cognitive or Field Theories) มแนวคดเกยวกบการเรยนรวาเปนการทมนษยรวบรวม การรบรและแนวความคดตางๆ เขาเปนระเบยบแบบแผนทมความหมายกอใหเกดความรความเขาใจลกษณะสวนรวมของเหตการณ และเกดการหยงเหน (Insight ในการแกปญหา)

2) กลมทฤษฎความสมพนธ (Aaaociatinistic Theories) มแนวคดวา การเรยนรเปนกระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางถาวร อนเปนผลมาจากการฝกฝนหรอประสบการณ การเปลยนแปลงพฤตกรรมน หมายถง การเปลยนแปลงดานความรความเขาใจ การเปลยนแปลงทกษะในการคด การทางาน รวมทงการเปลยนแปลงทศนคตดวย และสอดคลองกบ สมน อมรววฒน (2533 : 151 – 171) ไดเสนอแนวทางการเรยนรเพอพฒนามนษยตามหลกไตรสกขาทประกอบดวย การฝกหดอบรม การควบคมกายและวาจา การฝกหดและการอบรมจตใจ และการฝกหดอบรมเพอความรระดบสง

การเรยนรทแทจรงยอมสอดคลองกบความเปนจรงของวถชวต การจดกระบวนการเรยนร จงตองชวยสรางสมรรถภาพใหผเรยนสามารถเผชญ ผจญ ผสมผสาน และเผดจปญหาได

กระบวนการเผชญสถานการณ ประกอบดวย 4 ขนตอน คอ 1) การรวบรวมขาวสาร ขอมล ขอเทจจรง ความรและหลกการ 2) การประเมนคาและประโยชน 3) การเลอกและตดสนใจ 4) การฝกปฏบต กระบวนการสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการ ประกอบดวย 1) ขนการสรางศรทธา 2) ขนการศกษาขอมลและฝกทกษะการคด 3) ขนสรป

กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนจากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สงผลใหเยาวชนสามารถนามาเปนแนวทางการปฏบตตนใหเปนคนดได จงสรปไดวาความศรทธาทเยาวชนมตอหลกคาสอนทางศาสนาอสลามมอทธพลมากทสดตอพฤตกรรมของเยาวชนใหเปนคนดโดย มาจากการอบรมสงสอน และการทไดรบการถายทอดจากอาจารย และการคบเพอนของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในพนท 3 จงหวดชายแดนภาคใต

3. ผลการศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนอสลามจากชมชน ผลการวจยพบวา ชมชนมวธการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม ดวยการ ใหเดกม

สวนรวมในการทาบญ และกจกรรมในวนสาคญทางศาสนาทชมชนปฏบตสบตอกนมา โดย สมาชกชมชนปฏบตตนเปนแบบอยาง ทงนเพราะสภาพแวดลอมทางสงคมทอยใกลมสยด สเหรา และโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และมการเขารวมทาบญตามเทศกาลตางๆ ของมสยดอยเสมอ ทาใหเดกซมซบวฒนธรรมประเพณทสบทอดกนมา เหนไดจากทง 30 กรณศกษา ทเรยนอยในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม จะชวยเหลอกจกรรมตางๆ ของมสยด สเหรา และโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และชวยกจกรรมในชมชนทกกรณศกษา ทงนจากการศกษาพบวา เกดจากการถายทอดจากบรบทชมชน ทางดานสงคมไดมการชวยงานชมชนในการทาบญ และกจกรรมตามประเพณตางๆ อยางสมาเสมอ ทาใหเดกมความภาคภมใจทไดรวมกจกรรมและบาเพญประโยชนตอสวนรวม ทมสภาพเออตอการ


อล-นร

กระทาความดของบคคล กระตนใหบคคลมความซอสตย และผลกดนใหบคคลกระหายทจะกระทาด ซงสอดคลองกบแนวคดของศกดไทย สรกจบวร (2545 : 96-98) ทชใหเหนถงอทธพลของการรบรทางสงคมทมผลตอพฤตกรรมของบคคลเปนความพยายามของบคคลทจะทาความเขาใจพฤตกรรมทางสงคมของบคคลอนๆ เพอตองการทจะคนหาวาบคคลมเจตนา หรอความตองการอะไรอยเบองหลงของพฤตกรรมนน เปนการควบคมความสมพนธใหคงอยในขอบเขตทบคคลตองการ สภาพแวดลอมทางสงคมจงเปนตวแปรหนงทมอทธพลตอพฤตกรรมของวยรน และมผลตอการปลกฝงพฤตกรรมจรยธรรมในชวงวยตางๆ ของชวต ทงนเพราะบรรยากาศของชมชน กจกรรม สถานท การประกอบอาชพ รายได การดาเนนชวตของคนในชมชน เปนสงทมความสมพนธเกยวของอยางยงตอความคดและพฤตกรรมของวยรนและคนในสงคมนน จงสรปไดวาสภาพแวดลอมเปนองคประกอบทมความสาคญทกอเกดจรยธรรมในบคคลไดสง สรปผล

การศกษากระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต ผวจยมขอเสนอแนะ แบงออกเปน 2 ตอนดงน

ตอนท 1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากผลการวจยทไดกลาวมาขางตน การนาผลการวจยทไดไปใชแนวทางแก 1.1 บดา มารดา ผปกครอง บดามารดา ญาตผใหญ มบทบาทในการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอน

ของศาสนาอสลามตอเยาวชน สงผลใหเยาวชนเปนคนดมคณธรรมจรยธรรม ซงการถายทอดของบดามารดาเปนการขดเกลาทสาคญ จะสงผลตอพฤตกรรมของเยาวชน แตในสงคมปจจบนบดามารดามกไมมเวลาใหกบบตร จงสงผลใหเดกตองพงตนเอง และไมมหลกในการดารงชวตทด บดามารดาควรใหความรกและอบอนตอบตร เพอถายทอดสงทดงามเปนพนฐานในการดารงชวตในอนาคตของเยาวชน

1.2 การสอนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาจารยมบทบาทสาคญในการถายทอดหลกคาสอนทางศาสนาอสลาม วธการปฏบตทถกตองสาหรบเยาวชน กระตนใหเยาวชนมความเชอและศรทธาในการทาความด รจกกฎแหงกรรมจงควรสงเสรมใหมการสอนหลกคาสอนของศาสนาอสลามแกเยาวชนมากขน

1.3 ชมชนทมการสบทอดธรรมเนยมประเพณและถอปฏบตวถทางศาสนาอสลาม จะมสวนในการขดเกลาทางสงคม ทาหนาททกทอความคดแกบคคลในชมชนใหมจตสานกในการดารงไวและสบตอไปสอนชนรนหลง การเสยสละ การรวมกจกรรมของบคคลในชมชนจะเปนแบบอยางทดแกเยาวชน ซงจะสงผลตอพฤตกรรมทดของเยาวชนในชมชนโดยตรง ผนาชมชนควรดและเอาใจใสสภาพแวดลอมของชมชน ดแลเอาใจใส และชวยเหลอเยาวชนของชมชนใหเปนคนด

ตอนท 2 ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป 1. ควรศกษาองคประกอบอนทมอทธพลตอพฤตกรรมของวยรนในดานคณธรรมจรยธรรมอสลาม 2. ควรศกษาวถการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามจากโรงเรยนอน เพอนาผลท

ไดมาเปนแนวทางในการขดเกลาเยาวชนใหเปนคนด


อล-นร

บรรณานกรม อบดลรอมะ สามะอาล. 2550. บทบาทครสอนศาสนาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในการพฒนาชมชน

จงหวดชายแดนภาคใตตอนลาง. วทยานพนธ. (สาเนา). กรมวชาการ. 2523. การประชมทางวชาการเกยวกบจรยธรรมไทย. กรงเทพฯ: กองวจยการศกษา ครซด อะหมด. 2540. ชวตครอบครวในอสลาม.แปลจาก Family life in Islam โดยพเชษฎธ กาลาม เกษตร.

กรงเทพมหานคร: อสลาม ควะเคเดม. งามตา วนนทานนท. 2528. รายงานวจยฉบบท 50 ลกษณะทางพทธศาสนาและ พฤตกรรม ศาสตรของบดามารดา

ทเกยวของกบการอบรมเลยงดบตร. กรงเทพฯ: สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร

จรญ มะลลม. 2541. เอเซยตะวนตกศกษา: ภาพรวมทางสงคมศาสตร และมนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร: สถาบน เอเชยศกษา จฬาลงกรณหมาวทยาลย

ผชวยศาสตราจารยสนธยา พลศร. ทฤษฎ และหลกการพฒนาชมชน. พมพครงท 4 กรงเทพฯ โอเดยมสโตร (2545: 31 – 33)

ฟาดละห ยอแม. 2551. การเปน มสลมทด. สบคนเมอวนท 10 กรกฎาคม 2551. จาก http.//baanmulimah.com. มฮมหมด เหมอนกล. เราจะเลยงลกอยางไร และอะไรคอหนาทของพอแม. พมพครงท 1 กรงเทพฯ 2541. อามนะห ดารงผล (รศ). สาระนารเกยวกบชวตมสลม. พมพครงท 2 กรงเทพฯ เอดสน เพรส โพรดกส 2549. สนธยา พงศร. 2545. ทฤษฏ สงคมศาสตรกบการพฒนาสงคม. (สราษฏรธาน วทยาลยครสราษฏร) สญญา สญญาววฒน. มปป. สงคมวทยาการเมอง .พมพครงท2.กรงเทพฯ เจาพระการวฒน. สงคมวทยา. การเมอง. พมพครงท 2. กรงเทพ เจาพระยาการ. สญญา สญญาววฒน. 2526. การพฒนาชมชน, พมพครงท 3 กรงเทพฯ. โดยวฒนาพาณช อารง สทธาศาสน. 2543. ”สถาบนครอบครวอสลาม:บทวเคราะหเชงเปรยบเทยบในรวมบทความสงคมวทยา และ มนษยวทยา. มปพ. อารง สทธาศาสน, (บรรณาธการ) .2541. สภาบนครอบครวอสลามและการม ภรรยาสคน. กรงเทพมหานคร: ออฟ

เซทเพรส. นราธวาสในวนน. 2551. สบคนเมอวนท 16 กมภาพนธ 2552, http://www pocnara.coth/naracity/01-nara.p/p.


อล-นร

ผลของการเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกศกษาปรญญาตร

วาสนา ณ สโหลง∗ คณตา นจจรลกล∗∗ ชดชนก เชงเชาว∗∗∗

บทคดยอ

การวจยในครงนมจดประสงคเพอ 1) พฒนาบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ ใหมประสทธภาพตามเกณฑประสทธภาพ (80/80) 2) เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนหลงจากเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ กบการเรยนโดยการจดการเรยนรแบบปกต เรอง อารมณ และ 3) ศกษาความพงพอใจของผเรยนทมตอบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ กลมตวอยางทนามาใชในการวจยครงน เปนนกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตนครศรธรรมราช ทงใหญ ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 ไดมา โดยวธการสมอยางงาย จานวน 60 คน โดยแบงออกเปน 2 กลม ๆ ละ 30 คน ดงน กลมท 1 เปนกลมทดลองเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ และกลมท 2 เปนกลมควบคมเรยนโดยการจดการเรยนรแบบปกต แบบแผนการวจย คอ ทดสอบหลงอยางเดยวและมกลมควบคม เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 1) บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ 2) แบบประเมนคณภาพของบทเรยนตามเกณฑการประเมนแบบรบรกส 3) แผนการจดการเรยนร 4) แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน 5) แบบสอบถามวดระดบความพงพอใจของนกเรยนทมตอบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ วเคราะหขอมลดวยสถต คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบคาทแบบเปนอสระตอกน ผลการวจยพบวา 1) บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ มประสทธภาพ 84.93/82.50 2) ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนทเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ สงกวา การเรยนโดยการสอนแบบปกต เรองอารมณ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 3) ผเรยนมความพงพอใจตอบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ อยในระดบมาก คาสาคญ: บทเรยนบนเวบ, ไฮเปอรเควสท, ผลสมฤทธทางการเรยน

∗ นกศกษาระดบปรญญาโท ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ∗∗ Assoc. Prof. Ph.D. (Curriculum and Instruction).ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

วทยาเขตปตตาน ∗∗∗Assoc. Prof. Ph.D. (Research Design and Statistics) ภาควชาประเมนผลและวจยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

วทยาเขตปตตาน



อล-นร

Abstract

The purpose of this research were 1) to develop Hyper Quest on emotion topic with the efficiency at 80/80, 2) to compare the learning achievement of undergraduate students after the Hyper Quest on emotion topic and the traditional instruction were used, and (3) to study students’ satisfaction toward Hyper Quest on emotion topic. The subjects of this research were 60 undergraduate students in the second semester of the academic year 2010 from Rajamangala University of Technology Srivijaya, Nakhon Sri Thammarat Campus, Thung Yai which selected by simple random sampling method. They were divided into 2 groups which consisted of 30 students each group as follows : The first was an experimental group using HyperQuest on emotion topic while another was a control group. The research designed was Posttest - only and the control group. The research instruments consisted of : 1) Hyper Quest on emotion topic2) a rubric for evaluating, 3) lesson plans, 4) achievement test, and 5) questionnaires on students’ satisfaction toward the Hyper Quest emotion topic. The data were analyzed by arithmetic mean, standard deviation and t-test independent. The findings were as follows: 1) The effectiveness of Hyper Quest were 84.93/82.50 2) The learning achievement of students who were instructed by Hyper Quest on emotion topic was higher than the ones who were instructed through traditional instruction with statistically significant at the .05 level. 3) The students’ satisfaction toward Hyper Quest on emotion topic was at the high level. Keywords : Web Based Instruction, Hyper Quest, Learning Achievement


อล-นร

บทนา ปจจบนการเรยนการสอนแบบ e-Learning ไดเขามามบทบาทในการศกษาของไทยเพมมากขน แต

สถาบนการศกษาตางๆ กยงไมสามารถจดการเรยนการสอนแบบดงกลาวไดอยางเตมรปแบบ อนเนองมาจากการขาดแคลนบทเรยนทมประสทธภาพ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดใหความสาคญมากกบการนาเอาเทคโนโลยมาประยกตใชในการพฒนาคณภาพการศกษาของชาต ใน หมวด 9 เทคโนโลยเพอการศกษาทวาดวยการนาเทคโนโลยดานตางๆ เขามาประยกตใชเพอประโยชนในการจดการศกษาและการจดการเรยนการสอน เพอใหการศกษามคณภาพและมประสทธภาพ (ชม ภมภาค, 2544: 16-17)

ดงนนการจดการศกษาในปจจบนจงไดนานวตกรรมและเทคโนโลยสารสนเทศ มาใชเพอเพมทางเลอกในการเรยนของผเรยนมากยงขนและสงทมบทบาทสาคญอยางมากในขณะน คอเทคโนโลยเวลด ไวด เวบ (World Wide Web: WWW) ซงเปนรปแบบหนงทนยมใชกนมากในอนเทอรเนตขณะน เนองจากทาใหไดขอมลสารสนเทศในลกษณะสอหลายมตทมประสทธภาพมาก ผเรยนสามารถมการโตตอบ กบสอไดทนท นอกจากนความสามารถดานสอประสม (Multimedia) ยงทาใหสงทอยบนจอคอมพวเตอรมใชมเพยงขอความทนาเบออกตอไป การเพมสสนของขอความ ภาพกราฟก ภาพเคลอนไหว และเสยงใหกบขอมลตางๆ เพอดงดดความสนใจและเพมคณคาใหกบขอมลทเสนอไดเปนอยางมาก จากศกยภาพของเวลด ไวด เวบ จงเหมาะ ทจะนามาใชในการศกษาและการเรยนการสอนในสถานศกษา (กดานนท มลทอง, 2544: 334-335) โดยเฉพาะการจดการศกษาในระดบอดมศกษาเปนการจดการศกษาขนสงทมงเนนใหผเรยนรจกการคนควา แสวงหาความรดวยตนเอง นอกเหนอจากการฟงบรรยายจากผสอนในชนเรยน (จฑารตน ศราวณะวงศ, 2544: 42)

จากจดเดนของเวลด ไวด เวบ และหลกการในการจดการศกษาระดบอดมศกษา ทาใหการเรยนการสอนดวยกจกรรมและนาเสนอบนเวบไดรบการยอมรบ การเรยนการสอนบนเวบมความยดหยนในเรองเวลาและสถานท ผเรยนตองมความรบผดชอบมความกระตอรอรน ในการเรยนมากยงขนและมความตงใจใฝหาความรใหมๆ อยเสมอ โดยผสอนเปนผแนะนา เปนทปรกษา และแนะนาแหลงขอมลตางๆ ทเกยวของกบบทเรยนใหกบผเรยน (นามนต เรองฤทธ, 2546: 3)

บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เปนการจดการเรยนการสอนบนเวบทเนนทกษะกระบวนการ 4Is คอ Inquiry (การสบสวนสอบสวน) Investigation (การสบเสาะ) Integration (การบรณาการ) และ Interaction (การปฏสมพนธ) มาใชในการจดกจกรรมการเรยนรในบรบทการเรยนรทเปนไปตามลาดบขนตอนอยางตอเนองกน ผเรยนตองเขาไปศกษาขอมลตางๆ จากแหลงเรยนรทมอยหลากหลายในบทเรยน โดยผสอนเปนผเตรยมทรพยากรหรอแหลงขอมลตางๆ ทเนนใหผเรยนคนพบและสรางสรรคความรดวยตนเองโดยใชสารสนเทศจากแหลงตางๆ บนอนเทอรเนตในลกษณะการใชสอประสม (Multimedia) เชน ซดรอม ขอความเสยง วดทศน ภาพกราฟก ภาพเคลอนไหว ภาพถายดจตอล ฯลฯ เพอเกดการเรยนรทมประสทธภาพ และตรงจดประสงคการเรยนร มาสนบสนนผเรยนในการเรยนรขนการคดเชงวเคราะห สงเคราะหและการประเมนคาขอมลดวยการสอสารทมอยในเวลด ไวด เวบ มาใชในการสอสารเพอการเรยนรจนผเรยนสามารถนาความรมาสรางองคความรใหมและสอสารสงทคนพบไปเผยแพร เปนวธการทมงใหผเรยนมสวนรวมในกจกรรม การเรยนและสงเสรมใหมการปฏสมพนธทางสงคม (Social Interaction) ดงนนการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญใหมประสทธภาพ ผสอนตองพยายามสรางสงจงใจใหเกดขน เพอให ผเรยนเกดความสนใจและรสกรกทจะเรยน ซงเทากบวาผสอนชวยหยบยนความสาเรจใหแกผเรยน


อล-นร

จากผลการสอบวชาจตวทยาทวไป ในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 ทผวจยรบผดชอบนนพบวา นกศกษาสวนใหญไดคะแนนสอบไมด เนองจากวชานเปนวชาทมเนอหาคอนขางเยอะและรายละเอยดมาก รวมถงผสอนเนนการสอนแบบบรรยายเปนสวนใหญ จงทาใหนกศกษาขาดความกระตอรอรน เบอหนายและไมคอยสนใจเรยนเทาทควร ดวยสาเหตดงกลาวขางตน ผวจยจงเหนความสาคญของการเสรมสรางอารมณดานบวกหรอแรงจงใจในการเรยนใหเกดขน กบนกศกษา เพราะอารมณสามารถกระตนและกาหนด ทศทางใหนกศกษาแสดงพฤตกรรมตางๆ ทสงผลตอการเรยนรไดเชนเดยวกบการทางานของสมอง เพอชวยใหนกศกษาเกดความตนตว มความสขและสนกสนานในการเรยนวชาจตวทยาทวไปมากยงขน

จากความสาคญและปญหาทกลาวมาขางตน ผวจยจงสนใจ ศกษาผลของการเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ ทมตอผลสมฤทธทางการเรยน เพอพฒนาผเรยนใหเกดการเรยนรตามศกยภาพของตนเองและสามารถนาองคความรทไดคนพบมาสรางสรรคชนงานใหมไดดวยตนเอง อกทงยงชวยใหผเรยนไดเรยนรวธการจดการเรยนการสอนรปแบบใหม ๆ ทเหมาะกบการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยในปจจบน วตถประสงคของการวจย

1. เพอพฒนาบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ ใหมประสทธภาพตามเกณฑประสทธภาพ (80/80)

2. เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ กบการเรยนโดยการสอนแบบปกต เรอง อารมณ

3. เพอศกษาความพงพอใจของผเรยนทมตอบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ วธการดาเนนงาน

1. ประชากร คอ นกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตนครศรธรรมราช ทงใหญทลงทะเบยนเรยนรายวชา 01-220-004 จตวทยาทวไป (General Psychology) ในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 120 คน

2. กลมตวอยาง คอ นกศกษาระดบปรญญาตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตนครศรธรรมราช ทงใหญ ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2553 จานวน 60 คน กลมตวอยาง แบงเปน 2 กลม คอ กลมทดลอง และกลมควบคม ดาเนนการสมโดยการสมอยางงาย (Simple Random sampling) ดวยวธการจบสลาก โดยแบงเปนกลมทดลองจานวน 30 คน และกลมควบคมจานวน 30 คน ซงคละเดกเกง ปานกลางและออน

3. เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 3.1 บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณทผวจยไดพฒนาขน มประสทธภาพ เทากบ 84.93 /

82.50 3.2 แบบประเมนคณภาพของบทเรยนตามเกณฑการประเมน Rubrics ของ Alice Christie และไดรบการ

ตรวจสอบจากผเชยวชาญในการจดการเรยนการสอน 3.3 แผนการจดการเรยนร เรอง อารมณแบบ Hyper Quest และแผนการจดการเรยนรแบบปกต 3.4 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนระหวางเรยนจานวน 30 ขอและหลงเรยน 30 ขอชนดปรนย 4 ตวเลอก ซงมคาความเชอมนเทากบ 0.80 และ 0.84 ตามลาดบ


อล-นร

3.5 แบบสอบถามความพงพอใจของผเรยนทผานการเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ตามวธการของลเครท

แบบแผนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงทดลอง (Experimental Research Design) โดยใชรปแบบทดสอบหลงอยางเดยว และมกลมควบคม (Posttest –Only Control Group Design) (ชดชนก เชงเชาว, 2539: 118) ผลการวจย

1. ผลการวเคราะหขอมลการหาประสทธภาพของบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ

เครองมอ ทใชวด

กลมตวอยาง คะแนนเตม คะแนนเตม คะแนนรวม

ทได E

กจกรรมระหวางเรยน (E1) 30 50 1500 1,274 84.93 แบบทดสอบหลงเรยน (E2) 30 20 600 495 82.50

จากตารางท 1 พบวารอยละของคะแนนเฉลยจากการทากจกรรมระหวางเรยน เทากบ 84.93 และรอยละ

ของคะแนนเฉลยจากการทาแบบทดสอบหลงเรยน เทากบ 82.50 แสดงวา บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ มประสทธภาพตามเกณฑทกาหนดไว คอไมนอยกวา 80/80 เมอคดจากการทากจกรรมระหวางเรยนและแบบทดสอบหลงเรยนของกลมตวอยาง

2. ผลจากการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยน

วธการจดการเรยนร N X S.D. t เรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest 30 16.17 1.66 11.024* เรยนโดยการสอนแบบปกต 30 11.63 1.52

P< .05* จากตารางท 2 แสดงวา นกศกษาทเรยนดวยการเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ

มผลสมฤทธทางการเรยนสงกวานกเรยนทเรยนโดยการสอนแบบปกต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ.05 3. ผลการประเมนความพงพอใจของผเรยนทมตอบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ พบวาในภาพรวมผเรยนมความพงพอใจตอบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ อยในระดบมาก ( X = 4.39 , S.D. = 0.62) สรปและอภปรายผล สรปผลการวจย 1. ประสทธภาพของบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ มคาเทากบ 84.93/82.50 สรปไดวา บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ ทผวจยพฒนาขนมประสทธภาพตามสมมตฐานทตงไว คอ มคาไมนอยกวา 80/80


อล-นร

2. ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนทเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ กบการเรยนโดยการสอนแบบปกตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 3. ผเรยนทเรยนดวยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ มความพงพอใจอยในระดบมาก การอภปรายผล

การวจย เรอง ผลการเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกศกษาปรญญาตร จากผลการวเคราะหขอมล สามารถอภปรายผล ไดดงน

1. จากผลการวจยทพบวา บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรองอารมณ มประสทธภาพ 84.93/82.50 หมายความวา บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เกดกระบวนการเรยนรรอยละ 84.93 และสามารถ เปลยนพฤตกรรมการเรยนเฉลยรอยละ 82.50 ซงเปนไปตามเกณฑ ทตงไว คอ มคาไมนอยกวา 80/80 ซงสอดคลองกบผลการวจยของพนดดา เทพญา (2549: 60) พบวา บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง ผาเกาะยอ อยในระดบด-ดมาก และประสทธภาพของบทเรยนเทากบ 82.33/81.83 ซงสงกวาเกณฑทตงไว เปนเพราะวาบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ ถกสรางและไดรบการพฒนาขนตามกระบวนการวจยและพฒนาผลตภณฑทางการศกษา โดยผานขนตอนการตรวจสอบ ทดลองใช และประเมนประสทธภาพหลายขนตอนทาใหผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนสงขน สอดคลองกบแนวคดของชยยงค พรหมวงศ (2520: 136) ทกลาววา การหาประสทธภาพ ของสอการเรยนการสอน เปนการประเมนเพอตดสนวา สอการเรยนการสอนทสรางขนนนมประสทธภาพในระดบใด เพราะระดบประสทธภาพของสอการเรยนการสอนทจะชวย ใหผเรยนเกดการเรยนร เปนระดบทผผลตสอการเรยนการสอนจะพงพอใจวา หากสอการเรยนการสอน มประสทธภาพถงระดบทกาหนดไวนนแลว สอการเรยนการสอนนนกมคณคาทจะนาไปใชสอนกบผเรยน และคมคาแกการลงทนผลตออกมาเปนจานวนมาก อกทงยงชวยใหผเรยนเกดการเรยนร ชวยใหผเรยนเขาใจ เนอหาไดเรวขนเราความสนใจงายตอการใช และผเรยนไดเรยนตามระดบความสามารถของตนเอง

2. จากการศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธของผเรยนทเรยน โดยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ สงกวาผเรยนทเรยนโดยการจดการเรยนรแบบปกต

เรอง อารมณ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงเปนไปตามสมมตฐานทตงไวและสอดคลองกบงานวจยของพนดดา เทพญา (2549: 62) ทศกษาเรอง ผลของการเรยนโดยบทเรยนแบบ Hyper Quest ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 3 พบวานกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ทเรยน โดยบทเรยนแบบ Hyper Quest เรอง ผาเกาะยอ มผลสมฤทธทางการเรยนสงกวานกเรยนทเรยนโดยการสอนแบบปกต เรอง ผาเกาะยอ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 แสดงใหเหนวาบทเรยนนชวยใหผเรยนเกดการเรยนรและเขาใจในเนอหามากยงขน สามารถนาความรทไดจากการคนควาไปใชในกจกรรมระหวางเรยนได ซงลกษณะของบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เปนบทเรยน ทออกแบบโดยเนนใหผเรยนใชสารสนเทศมากกวาการแสวงหาสารสนเทศ สนบสนนใหผเรยนเรยนรไดดวยตนเอง สงเสรมใหผเรยนเกดทกษะในการคดดานการวเคราะห สงเคราะห และประเมนคา ซงตองอาศยกระบวนการเรยนรตาง ๆ มาใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยผวจยไดนาทกษะกระบวนการ 4Is ไดแก Inquiry (การสบสวนสอบสวน) Investigation (การสบเสาะ) Integration (การบรณาการ) และ Interaction (การมปฏสมพนธ) ทเนนการสรางองคความรไดดวยตนเองทกททกเวลาและมผสอนเปนผอานวยความสะดวกในการเรยน เพอเปนการโดยกระตนและสรางแรงจงใจใฝสมฤทธใหกบผเรยนไดเขาไปศกษาคนควาดวยวธการสบสวนสอบสวน (Inquiry Method) ขอมลจากแหลงตาง ๆ จนคนพบความรเพอนามาเปนคาตอบสาหรบทาภาระงานทไดรบมอบหมาย ซงผเรยนสามารถทบทวนเนอหาทไมเขาใจไดตลอดเวลา นอกจากนนในบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest ผเรยนไดมโอกาสม


อล-นร

ปฏสมพนธ (Interaction) ระหวางกนทงผเรยนกบผเรยน ผเรยนกบผสอนหรอผเรยนกบสออน ๆ โดยวธการสบเสาะ (Investigation) แลกเปลยนความคด เหนเกยวกบขอมลตางๆ ทคนความาไดระหวางกนผานชองทางทผสอนจดเตรยมไวในบทเรยน เชน กระดานเสวนา (Webboard) การสนทนา ระหวางกน (Chat) ซงกจกรรมดงกลาวจะสงผลใหผเรยน ไดพฒนาทกษะการคด เชน การคดวเคราะห สงเคราะหและเปรยบเทยบขอมลระหวางกน เพอเลอก ใชขอมลทมผานกระบวนการกลนกรองความถกตองและนาเชอถอมาบรณาการ (Integration) เปนความรเพอสรางชนงานใหม เชน การออกแบบและจดทาแผนพบเพอใหความรเรองตาง ๆ และสามารถนาไปเผยแพรได ซงสอดคลองกบแนวคดกระบวนการเรยนร “เพลน” หรอ “Plearning Process” ของชยอนนต สมทรวานช (2542: 10-11) ซงมาจากคาวา Play and Learn หรอการเลนและเรยน เปนความเพลดเพลน ทเกดจากการเลนเรยนนนเอง ดวยเหตนเองเชอวาการใหผเรยนเลนเรยนโดยอาศยเทคโนโลยเขามาใหมสวนชวยนน จะทาใหผเรยนเกดการเรยนอยางเพลดเพลนและสามารถควบคมทศทางการเรยนร ของผเรยนได การเนนใหผเรยนไดสรางองคความรดวยตนเอง จะทาใหผเรยนเกดการเรยนรและมผลสมฤทธทางการเรยนทสงขน และยงสอดคลองกบงานวจยของซลราณ แวยโซะ (2551: 105) ทพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนของนกศกษาทเรยนดวยบทเรยนผานเครอขายอนเทอรเนต โดย Team – Based Learning มผลสมฤทธทางการเรยนสงกวานกศกษาทเรยนโดยการสอนแบปกต อยางมนยสาคญทระดบ .05 แสดงใหเหนวาบทเรยนผานเครอขายอนเทอรเนต โดย Team – Based Learning ทผวจยไดพฒนาขนมความเหมาะสมทจะนาไปใชประกอบการเรยนการสอนไดเปนอยางด โดยใหผเรยนสรางความรดวยการมปฏสมพนธกนภายในกลมและมสวนรวมในกจกรรมทผสอนไดจดไว

3. จากผลของการประเมนระดบความพงพอใจของผเรยน ทเรยนดวยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ พบวา ผเรยนมความพงพอใจตอการเรยนดวย

บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ อยในระดบมาก เนองจากผเรยนรสกสนกสนานกบการเรยนดวยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เพราะวาบทเรยนมลกษณะเปนสอมลตมเดย มทงภาพกราฟกภาพเคลอนไหว ขอความ เสยงและเวบลงคตาง ๆ รวมทงมเนอหาและกจกรรมการเรยนทนาสนใจ อกทงผเรยนเรยนดวยความสบายใจสามารถเขาเรยนตอนไหน เวลาใดกได ขนอยกบความพอใจของตนเอง เพราะไมมการบงคบ ซงสอดคลองกบงานวจยของ Wu Kuamg Ming (1998: Abstract) ทศกษาเกยวกบคณลกษณะของเวบชวยสอนวาควรมลกษณะอยางไร ซงจากผลการวจยพบวา เจตคตของผเรยนทมตอเวบชวยสอนเปนสงสาคญในการเรยน โดยผเรยนจะมเจตคตเกยวกบเวบชวยสอนในดานตางๆ คอ จะใหความสนใจในการจดโครงสรางเนอหา องคประกอบทมภายในวาจะตองมลกษณะโดดเดน การใชมลตมเดยตองมลกษณะทนาสนใจ รวมถงการใหปฏสมพนธยอนกลบจะตองมตลอดเวลาและยงสอดคลองกบงานวจยของนามนต เรองฤทธ (2546: 127) ทพบวาผเรยนทเรยนจากบทเรยนบนเวบ มความพงพอใจตอบทเรยนในระดบด ในดานของการนาเสนอ ภาพประกอบ ตวอกษร เนอหาและปฏสมพนธกบบทเรยน อกทงยงสอดคลองกบแนวคดของกดานนท มลทอง (2544: 263) และ ณฐกร สงคราม (2543: 68) ไดกลาวถงขอดของการจดการเรยนการสอนบนเครอขายไว คอ การเรยนการสอนบนเครอขายมความยดหยนและสะดวกสบายในการเรยน ผเรยนควบคมตนเอง มรปแบบมลตมเดยทหลากหลาย มแหลงทรพยากรของขอมลมากมายและทนสมย สามารถเผยแพรผลงานได อกทงเปนการเพมทกษะทางเทคโนโลยใหกบผเรยนดวย ซงผวจยพบวาสาเหตทผเรยนมความพงพอใจตอการจดการเรยนรดวยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ เกดจากรปแบบการเรยนการสอนบนเวบเปนรปแบบการเรยนการสอนแบบใหม ทผเรยนไมคนเคยมากอนทาใหผเรยนเกดความรสก แปลกใหมนาสนใจ อกทงเปนสอทอยในกระแสทไดรบความนยมในปจจบน แตสาหรบผเรยนบางคนทไมคนเคยกบการใชคอมพวเตอรหรออนเทอรเนตอาจเกดความรสกยงยากในการเรยน ซงถาผเรยนเกดความคนเคยจากการเรยนบน


อล-นร

เวบมากขน จะทาใหรปแบบการเรยนการสอนผานเวบเปนอกทางเลอกหนงของการเรยนการสอนทสามารถนามาชวยแกปญหาในดานทรพยากรการเรยนรไดอกทางหนง

สรปไดวา บทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เรอง อารมณ ทไดพฒนาขนในครงน มประสทธภาพตามเกณฑทกาหนดและสามารถนาไปใชในการเรยนการสอนไดจรง ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช 1. ผสอนควรจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมแนวคดแบบ 4Is เพอการสรางองคความรดวยตนเองของผเรยน

เชน การสมมตสถานการณทเปนปญหาเพอใหผเรยนเกดการเรยนรจากสถานการณ ทเปนปญหาจรงนาไปสการเรยนรใหมๆ อยางแทจรง

2. ควรมการจดเตรยมความพรอมดานอปกรณ และระบบเครอขายอนเทอรเนต เพออานวยความสะดวกในการเรยนรใหเกดประสทธภาพสงสดในการเรยน

3. ผสอนควรเพมสอมลตมเดยใหมความหลากหลายในการสรางบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest มากขน เชน ภาพเคลอนไหว ภาพกราฟก เสยงบรรยาย เสยงดนตรประกอบ เปนตน เพอเพมความนาสนใจในบทเรยนและสามารถโตตอบกบผรยนได

ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

1. ควรมการศกษาถงความคงทนในการเรยนรหลงจากเรยนดวยบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest 2. ควรศกษาวธการจดการเรยนรรปแบบอน ๆ ในการสรางบทเรยนบนเวบแบบ Hyper Quest เพอนามาปรบ

ใชกบเนอหาและรายวชาอน ๆ


อล-นร


กดานนท มลทอง. 2544. เทคโนโลยการศกษาและนวตกรรม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. จฑารตน ศราวณะวงศ. 2544. ผลของการเรยนบนเครอขายตอผลสมฤทธทางการเรยน เรอง การใชเครองมอชวย

สบคนสารสนเทศบนอนเทอรเนตของนกศกษา คณะพยาบาลศาสตร. มหาวทยาลยขอนแกน. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน. (สาเนา)

ชม ภมภาค. “เทคโนโลยเพอการศกษา.” เทคโนโลยสอสารการศกษา. 7,1 (2544), 16-17. ชยยงค พรหมวงศ และคณะ. 2520. ระบบสอการสอน. กรงเทพฯ :โรงพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลยกรงเทพฯ:

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ชยอนนต สมทรวณช. 2542. เพลนเพอร. กรงเทพฯ: บรษท พ.เพรส จากด. ชดชนก เชงเชาว. 2539. วธวจยทางการศกษา. พมพครงท 3. ปตตาน: มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ซลราณ แวยโซะ. 2551. “ผลของการเรยนดวยบทเรยนผานเครอขายอนเทอรเนตโดย Team– Based Learning ทมตอ

ผลสมฤทธของนกศกษาปรญญาตร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน”. วทยานพนธศกษาศาสตรามหาบณฑต สาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (สาเนา)

นามนต เรองฤทธ. 2546. “การพฒนาบทเรยนผานเวบ วชาเทคโนโลยการถายภาพ เรอง กลองถายภาพและอปกรณในการถายภาพ สาหรบนกศกษาปรญญาตร ภาควชาเทคโนโลยการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยบรพา”. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยศลปากร. (สาเนา)

พนดดา เทพญา. 2549. “ผลของการเรยนโดยบทเรยนแบบ Hyper Quest ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3”. วทยานพนธศกษามหาบณฑตสาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษาหาวทยาลยสงขลานครนทร. (สาเนา)

รตนา อนนตชน. 2551. “การพฒนาบทเรยนมลตมเดยดวยโปรแกรม MOODLE วชาฟตบอล 2 สาหรบนกศกษา ปรญญาตร สถาบนการพลศกษา วทยาเขตยะลา”. วทยานพนธศกษาศาสตรามหาบณฑต สาขาเทคโนโลย และสอสารการศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (สาเนา)

Wu, K.M. 1998. The Development and Assessment of a Prototype DescriptiveStatistic Course Segment on The WORLD WIDE WEB (WEBBASED INSTRUCTION) (online). Avaliable: http://www.7.ewebcity.com/prachynun/abstracts/1999_05.html. [2008, July 11]

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา จดทาขนเพอสงเสรมใหคณาจารย นกวชาการ และนกศกษาไดเผยแพรผลงานทางวชาการแกสาธารณชน อนจะเปนประโยชนตอการเพมพนองคความร และแนวปฏบตอยางมประสทธภาพ ทงน ทางกองบรรณาธการวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา จงไดกาหนดระเบยบการตพมพบทความดงกลาว ดงตอไปน

ขอท 1 บทความทมความประสงคจะลงตพมพในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ตองเปนบทความใหม ไมคดลอกจากบทความอนๆ และเปนบทความทไมเคยตพมพในวารสารอนมากอน

ขอท 2 ประเภทบทความวชาการและบทความวจย ในสวนบทความวจยนน ผทมความประสงคจะลงตพมพในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา บทความนนตองไดรบความเหนชอบจากอาจารยทปรกษา

ขอท 3 บทความดงกลาวตองชแจงใหกบกองบรรณาธการวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา เพอพจารณา สรรหาผทรงคณวฒในการประเมนบทความ

ขอท 4 ผทรงคณวฒประเมนบทความ ตองมสาขาชานาญการทเกยวของกบหวขอบทความทจะลงตพมพในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา

ขอท 5 การประเมนบทความวชาการตองประกอบไปดวยผทรงคณวฒอยางนอยหนงทาน และตองมคณวฒในระดบปรญญาเอก หรอเทยบเทา หรอเปนผดารงตาแหนงทางวชาการระดบผชวยศาสตราจารยขนไปในสาขาชานาญการนน หรอสาขาวชาทสมพนธกน หรอเปนผทมประสบการณในดานวชาการการศกษาหรอการทาวจย ซงเปนทยอมรบในสงคมาการศกษา

ขอท 6 ทศนะและขอคดเหนใดๆ ทปรากฏในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ถอเปนความคดเหนสวนตวของผเขยนแตละทาน ทางกองบรรณาธการเปดเสรดานความคด และไมถอวาเปนความรบผดชอบของกองบรรณาธการ

การเตรยมตนฉบบสาหรบการเขยนบทความวชาการ หรอบทความวจย ในวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา 1. วารสาร อล-นร เปนวารสารวชาการบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา ไดจดพมพ ปละ 2 ฉบบ 2. บทความทจะลงตพมพในวารสาร อล-นร จะตองจดสงในรปแบบไฟล และสาเนา ตามทอยดงน กองบรรณาธการวารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา 135/8 ม. 3 ต. เขาตม อ. เมอง จ. ปตตาน 94160 โทร: 073-418610-4 ตอ 124 แฟกซ: 073-418615-16 3. บทความวชาการสามารถเขยนไดในภาษา มลาย (รม/ยาว), อาหรบ, องกฤษ, หรอ ภาษาไทย และ บทความตองไมเกน 14 หนา 4. แตละบทความตองม บทคดยอตามภาษาบทความทไดเขยน และ บทคดยอภาษาองกฤษตองมจานวนคา ประมาณ 200-250 คา

วารสาร อล-นร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยอสลามยะลา หลกเกณฑและคาชแจงสาหรบการเขยนบทความวชาการ หรอ บทความวจย

5. บทความภาษามลาย ตองยดหลดตามพจนานกรมภาษามลาย ทไดรบรองและยอมรบจากสถาบนศนยภาษาประเทศมาเลเซย 6. บทความดงกลาวตองเปนบทความใหม ไมคดลอกจากบทความอนๆ และเปนบทความทไมเคยตพมพในวารสารอนมากอน 7. การเขยนบทความตองคานงถงรปแบบดงน

7.1 บทความภาษาไทย พมพดวยอกษร TH Niramit AS ขนาด 14 7.2 บทความภาษาอาหรบ พมพดวยอกษร Arabic Traditional ขนาด 16 7.3 บทความภาษามลายยาว พมพดวยอกษร Adnan Jawi Traditional ขนาด 16 7.4 บทความภาษามลายรม พมพดวยอกษร TH Niramit AS ขนาด 14 7.5 บทความภาษาองกฤษ พมพดวยอกษร TH Niramit AS ขนาด 14

8. ใชฟรอนท Transliterasi สาหรบชอและศพททเปนภาษาอาหรบ ทเขยนดวยอขระ รม ตามทบณฑตวทยาลยไดใช หากบทความนนไดเขยนดวยภาษามลายรม และ ภาษาองกฤษ รายละเอยดอนๆ 1. ตาราง รปภาพ และแผนภม ควรคดเลอกเฉพาะทสาคญ และตองแยกออกจากเนอเรองหนาละรายการ 2. ในสวนของเอกสารอางองใหใชคาวา บรรณานกรม 3. สาหรบชอหนงสอใหใชเปนตวหนา (B) 4. ในสวนของอายะฮอลกรอานใหใสวงเลบปด-เปด ﴾.....﴿ และสาหรบอายะฮอลกรอานทมากกวาหนงบรรทดใหจดอยในแนวเดยวกน 5. ในสวนของฮาดษใหใสเครองหมายคาพด "......" และสาหรบอลฮาดษทมากกวาหนงบรรทดใหจดอยในแนวเดยวกน 6. ในสวนของคาพดบรรดาอลามาอหรอนกวชาการไมตองใสเครองหมายใดๆ 7. ใหจดลาดบบรรณานกรมเปนไปตามลาดบภาษาของบทความนนๆ 8. ใหใชอางองอายะฮอลกรอานดงน อลบะเกาะเราะห, 2:200 9. ใชคาวาบนทกโดย แทนคาวารายงานโดย ตวอยาง (บนทกโดย อล-บคอรย เลขท:213) 10. และการเรยงลาดบในการอางองหนงสอดงน ชอผแตง. ปทพมพ. ชอหนงสอ. ชอผแปล. สถานทพมพ. สานกพมพ. 11. ใหใสวฒการศกษาเจาของบทความ ทปรกษาสาหรบในสวนของบทความวจย ใน Foot Note ตวอยางเชน อบดลอาซส แวนาแว∗ มฮาหมดซาก เจะหะ∗∗

∗นกศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาชะรอะฮ (กฎหมายอสลาม) คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

∗∗Ph.D. (Law) อาจารยประจาสาขาวชาชะรอะฮ คณะอสลามศกษา มหาวทยาลยอสลามยะลา

บทความทวไปและบทความวจย 1.ชอเรอง 2.ผแตง 3.บทคดยอ 4.คาสาคญ 5.บทนา 6.เนอหา (วธดาเนนการวจยสาหรบบทความวจย) 7.บทสรป (สรปผลและอภปรายผลการวจยสาหรบบทความวจย) 8.บรรณานกรม บทวพาทษหนงสอ/Book Review 1.หวขอทวพาทษ 2.ชอผวพาทษ หรอผรวมวพาทษ (ถาม) 3.เนอหาการวพาทษหนงสอ 4.ขอมลทางบรรณานกรม การอางองในบทความ มดงน

1.ตวอยางการอางอลกรอานในบทความ:

zอายะฮ อลกรอาน…………………………….…………………………… { (อล-บะเกาะเราะห, 73: 20).

2.ตวอยางการอางหะดษในบทความ:

“บทหะดษ……………………………………………………………………..”

(บนทกโดย อล-บคอรย , หะดษเลขท: 2585)

2.ตวอยางการเขยนบรรณานกรม: Ibn Qudamah, cAbdullah bin Ahmad. 1994. al-Mughni. Beirut: Dar al-Fikr. Ahmad Fathy. 2001. Ulama Besar Dari Patani. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia. Mohd. Lazim Lawee. 2004. Penyelewengan Jemaah Al-Arqam dan Usaha Pemurniannya. Bangi: Penerbit

Universiti Kebangsaan Malaysia. นเลาะ แวอเซง และคณะ. 2550. การจดการศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดน

ภาคใต. วทยาลยอสลามศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน

สารบญ /فهرس

15-21

1-14 جافاكيا لطفي إمساعيل مساروه داود بن حممد

األخالقية التحديات مواجهةيفمعـا املعاصرة

ننغ هي ما حسن سليمان الرزاق عبد

والتربوية اإلصالحية يل كي تشنجهود الصني يف

23-37 مأسيالء غزايل لقمان ءسيدي امساعيل يوسف وي

39-52

53-67

69-83

85-97

นาซเราะห เจะมามะ จดาภา สวรรณฤกษ

อมลวรรณ วระธรรมโม มฮาหมดซาก เจะหะ

A Review on the Conception and Application of Education from Al-Sunnah

99-111

:توان ئورو حاج عبدالرمحن بن أمحد فومبيغ مل ممباغون بودايافرانن دان سومباغنث دا دفطاينعلمو

Mohd Muhiden Abdul RahmanMohamad Azrien Mohamed Adnan

อาดลย พรมแสง วนย ดาสวรรณ

จรส อตวทยาภรณ อศรฏฐ รนไธสง

ความสมพนธเชงสาเหตแบบพหระดบของสมรรถนะบคลากรทางการศกษาในสานกงานเขตพนทการศกษา ทสงผลตอประสทธผลของสานกงานเขตพนทการศกษาใน 14 จงหวดภาคใต

มนศกด โตะเถอน นเลาะ แวอเซง

แนวคดและวธการปลกฝงจรยธรรมในอสลาม

ซอหมาด ใบหมาดปนจอ รงชชดาพร เวหะชาต

วาทต ระถ

การใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดสตล

กระบวนการถายทอดการปฏบตตามหลกคาสอนของศาสนาอสลามสาหรบเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดชายแดนภาคใต

ผลของการเรยนโดยบทเรยนบนเวบแบบ HyperQuest เรองอารมณ ทมตอผลสมฤทธทางการเรยนของนกศกษาปรญญาตร 113-121

วาสนา ณ สโหลง คณตา นจจรลกล ชดชนก เชงเชาว

E-journal http://www.tci-thaijo.org/index.php/NUR_YIU/issue/archive

วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย...

Documents

Transcript of วารสาร อัล-นูร บัณฑิตวิทยาลัย...