«КУСТУК» БӨЛӨХ ИТИЛЛЭЭЧИТИНКУСТУК» БӨЛӨХ ИТИЛЛЭЭЧИТИНЕФРЕМОВА ОКСАНА ЕФРЕМОВА ОКСАНА YYЛЭТЭЛЭТЭ

Сылгы киhи оло5ор суолтата олус улахан. Ол да иhин буолуо, сахалар сылгы танаралаахпыт – Дьоьогой Айыы.

Сылгыны кытта ситиммит эппитигэр-хааммытыгар инэ сылдьар, кинини ытыктыыбыт, киниэхэ сугуруйэбит. Сылгыга анаан сэргэ туруорабыт, ону коро-харайа, симии сылдьабыт. Ол иьин мин саха атын туьунан кэпсиэхпин ба5арабын.

Сылгы – саха сиригэр тар5аммыт, торут боруода ат. Саха Сирэ олус тыйыс айыл5алаах. Кыhына уhун, тымныы. Сайына кылгас, кураан уонна итии. Бу ат Саха Сирин климатыгар уоруйэх.

Тас коостуутэ.Тас костуутэ атын боруода аттартан арыый

ураты.

Саха ата киппэ коруннээх. Олус халыҥ уонна уhун сиэллээх уонна сиргэ тиийэр уhуннаах кутуруктаах. 8-15 см уhуннаах туулээх. Кыhын туутэ хойдор. Тымныыттан хойуу туутэ эрэ буолбакка, халын тириитэ уонна сыата харыстыыр. Саха сиригэр сылгы сылы быhа таhырдьа сылдьар: сайыҥҥы 30 кыраадыс сылааска да5аны, кыhыҥҥы 50 кыраадыс тымныыга да5аны. Уонна мэлдьи аhын бэйэтэ булан аhыыр. Кыhын туйа5ынан хаары ыраастаан, оту хаар анныттан сиир.

Саха ата тобото улахан, уҥуоҕунан намыhах, үрдүгэ ортотунан 134-136 см. Ыарахан ыйааhыннаах уонна кытаанах бииллээх. Улахан сылгы ыйааhына 230 кг тиийиэн соп.

Атахтара кылгас, хардыылара кыра, ол эрэн тургэн. Ол иhин бу атынан ойуур араас суолларынан сылдьарга табыгастаах. Халын хаардаах суолунан 3 километры 5 мүнүүтэннэн барар.

Дьүhүнэ үксун хара, манан уонна ко5оччор буолар

Билинни кэмнэ Саха республикатыгар саха атын икки корунэ баар: хотугу, уонна со5уруунну. Кинилэр тас коруннэринэн уонна торуттэринэн уратылаhаллар. Со5уруунну арыый уhун систээх уонна сыар5алаах улэлииргэ ордук барсар. Онтон хотугу аттар со5урууннутаа5ар бодоннор уонна ыныырдаан миинэргэ ордуктар. Хотугу корун суруннээн Дьааны улууhугар тар5аммыт.

Саха ата олус тулуурдаах уонна ойдоох, кини хаhан да муммат.

Сылгы уорунэн сылдьар. Биир атыыр уоругэр 18тан 24кэ дылы биэ уонна кулун баар буолар.

Туттуллааhына

Саха сиригэр ат тириититтэн сылаас уонна уhуннук кэтиллэр танас тигэллэр.

Ол эрэн сылгыны урун 2 хайысханан туhанаары иитэллэр:

- колуйээри

- уут-эт оностоору.

Саха ата хойут ситэр, ол эрэн уйэлээх буолар: 5-6 сааhыгар биирдэ ситэн бутэр уонна 25-27 сааhыгар дылы улэ5э туттуллар.

Саха ата тоьо да намыhах унуохтаа5ын, киппэ коруннээ5ин иhин кинини колуйэр коло эрэ буолбакка миинэр минэ эмиэ оностоллор.

Биир да ыhыах ат суурдуутэ суох буолбат. Суурдэр аттарын атын соруктаах туттубаттар.

Сылгы этин, иhин-уоьун амтаннаах ас оностоллор.  Бу ас урдук инэмтэлээх уонна доруобуйа5а туhалаах.

Сылгы сыатыгар баар вещество киhи тымырын ыраастыыр. Ону таhынан сылгы этин мэлдьи сиир буоллахха тирии ыарыыларын эмиэ эмтиир.

Онтон уутунэн конньубут кымыс оностон иhэллэр. Биэ кымыhа киhи доруобуйатыгар туhалаа5а учуонайдарынан дакаастанан турар.

Кэнники кэмнэ чааhынай хаhаайыстыбалар сылгы иитиитинэн куускэ дьарыгырар буоллулар.

Бол5омто5ут иhин махтал!