11

«Βασικές αρχές γενικής «Βασικές αρχές γενικής παιδαγωγικής παιδαγωγικής

με εφαρμογή στη με εφαρμογή στη μουσική» μουσική»

Τσερπέ Γεωργία Μαρία Τσερπέ Γεωργία Μαρία Δρ. Ιστ. ΜουσικολόγοςΔρ. Ιστ. Μουσικολόγος

Σχ. Σύμβουλος μουσικών ΠΕ16Σχ. Σύμβουλος μουσικών ΠΕ16Κεντρικής ΜακεδονίαςΚεντρικής Μακεδονίας

22

(Προοργανωτής)(Προοργανωτής)

«Ο μέτριος δάσκαλος λέει«Ο μέτριος δάσκαλος λέειΟ καλός δάσκαλος εξηγείΟ καλός δάσκαλος εξηγείΟ πολύ καλός δάσκαλος αποδεικνύειΟ πολύ καλός δάσκαλος αποδεικνύειΟ άριστος δάσκαλος εμπνέει»Ο άριστος δάσκαλος εμπνέει»

((William Arthur Ward)William Arthur Ward)

33

Η σύγχρονη παιδαγωγική Η σύγχρονη παιδαγωγική εστιάζεται στην εστιάζεται στην ολιστική ολιστική προσέγγισηπροσέγγιση της γνώσης της γνώσης

στηνστην: : Ανάπτυξη εσωτερικών δομών του Ανάπτυξη εσωτερικών δομών του ατόμου (συμπεριφορά, βούληση, κρίση, ατόμου (συμπεριφορά, βούληση, κρίση, συναίσθημα) και στη διδασκαλία των συναίσθημα) και στη διδασκαλία των κοινωνικών και ηθικών αξιών, συνδυαστικά, κοινωνικών και ηθικών αξιών, συνδυαστικά, μέσα από ποικίλους και διαφορετικούς μέσα από ποικίλους και διαφορετικούς δρόμουςδρόμους

στηνστην προετοιμασία για τις υλικές και προετοιμασία για τις υλικές και πνευματικές ανάγκες της ζωήςπνευματικές ανάγκες της ζωής

στηνστην ανάπτυξη πολύπλευρης ανθρωπιστικής ανάπτυξη πολύπλευρης ανθρωπιστικής μόρφωσης. (Εγγύτητα προς τη ζωή)μόρφωσης. (Εγγύτητα προς τη ζωή)

Στη δευτεροβάθμια σημασία έχει η Στη δευτεροβάθμια σημασία έχει η ολιστική προσέγγιση των πραγμάτωνολιστική προσέγγιση των πραγμάτων

η υποειδίκευση γίνεται στο η υποειδίκευση γίνεται στο πανεπιστήμιοπανεπιστήμιο

44

55

Στόχοι της ολιστικής Στόχοι της ολιστικής προσέγγισης της γνώσηςπροσέγγισης της γνώσης::

Γνωστικοί (γνώσεις, διαπιστώσεις)Γνωστικοί (γνώσεις, διαπιστώσεις) Ψυχοκινητικοί (ευχέρεια, αυτοοργάνωση, Ψυχοκινητικοί (ευχέρεια, αυτοοργάνωση,

αυτοαξιολόγηση, αυτενέργεια, κριτική αυτοαξιολόγηση, αυτενέργεια, κριτική σκέψη)σκέψη)

Παιδαγωγικοί (ενδιαφέρον για μάθηση, Παιδαγωγικοί (ενδιαφέρον για μάθηση, συνεργασία, διαπροσωπική μάθηση, συνεργασία, διαπροσωπική μάθηση, βιωματική μορφή μάθησης)βιωματική μορφή μάθησης)

Διαμόρφωση «εγγράμματου» ανθρώπου-Διαμόρφωση «εγγράμματου» ανθρώπου-προσωπικότηταπροσωπικότητα

66

Πραγματοποίηση των στόχων Πραγματοποίηση των στόχων

μέσω ανάπτυξης μέσω ανάπτυξης κριτικής κριτικής σκέψηςσκέψης

77

1)1) Κριτική σκέψη (1)Κριτική σκέψη (1)(Πυθαγόρας, Σωκράτης-μαιευτική, (Πυθαγόρας, Σωκράτης-μαιευτική,

Χέγκελ-διαλεκτική)Χέγκελ-διαλεκτική)

Προϊόντα της κριτικής σκέψης είναιΠροϊόντα της κριτικής σκέψης είναι: :

1)Ανάπτυξη δραστηριοτήτων συλλογής, 1)Ανάπτυξη δραστηριοτήτων συλλογής, επεξεργασίας δεδομένων και διατύπωση επεξεργασίας δεδομένων και διατύπωση εννοιών, κρίσεων, γενικεύσεων και εννοιών, κρίσεων, γενικεύσεων και σχημάτωνσχημάτων

88

……Κριτική σκέψη-προϊόντα (2)Κριτική σκέψη-προϊόντα (2)

2) Έκφραση σχέσεων μεταξύ δύο 2) Έκφραση σχέσεων μεταξύ δύο εννοιών (ταυτότητα, ομοιότητα, εννοιών (ταυτότητα, ομοιότητα, διαφορά, αντίληψη) διαφορά, αντίληψη)

33))Χρήση κριτηρίων κατά την ανάλυση, Χρήση κριτηρίων κατά την ανάλυση, διατύπωση συμπερασμάτων, η διατύπωση συμπερασμάτων, η ορθολογική σκέψη, στηρίζεται στην ορθολογική σκέψη, στηρίζεται στην εφαρμογή των νόμων της λογικήςεφαρμογή των νόμων της λογικής

99

……Κριτική σκέψη-προϊόντα (3)Κριτική σκέψη-προϊόντα (3)

Ανώτερη μορφή σκέψης είναι η Ανώτερη μορφή σκέψης είναι η στοχαστικο-κριτική σκέψη (στοχαστικο-κριτική σκέψη (reflective reflective thinking)thinking). Αναζητούνται εναλλακτικές . Αναζητούνται εναλλακτικές ερμηνείες και προβληματισμοί που ερμηνείες και προβληματισμοί που προκύπτουν από τις ερμηνείες αυτέςπροκύπτουν από τις ερμηνείες αυτές

……Κριτική σκέψη-προϊόντα της Κριτική σκέψη-προϊόντα της (συνοπτικά) (4)(συνοπτικά) (4)

1. Παρατήρηση1. Παρατήρηση 2. Αναγνώριση2. Αναγνώριση 3. Ανάκληση (δεξιότητα απομνημόνευσης)3. Ανάκληση (δεξιότητα απομνημόνευσης) 4. Σύγκριση4. Σύγκριση 5. Κατηγοριοποίηση5. Κατηγοριοποίηση 6. Διάταξη6. Διάταξη 7. Ιεράρχηση7. Ιεράρχηση 8. Ανάλυση δομικών στοιχείων ενός συνόλου8. Ανάλυση δομικών στοιχείων ενός συνόλου 9. Υπέρβαση δεδομένων (ερμηνεία, 9. Υπέρβαση δεδομένων (ερμηνεία,

προβληματισμός)προβληματισμός) 1010

1111

Δομικά στοιχεία της κριτικής Δομικά στοιχεία της κριτικής σκέψηςσκέψης

1) οι λογικοί συλλογισμοί (επαγωγικός, 1) οι λογικοί συλλογισμοί (επαγωγικός, απαγωγικός-παραγωγικός, αναλογικός)απαγωγικός-παραγωγικός, αναλογικός)

2) οι γνωστικές δεξιότητες (συλλογή, 2) οι γνωστικές δεξιότητες (συλλογή, οργάνωση, ανάλυση και υπέρβαση οργάνωση, ανάλυση και υπέρβαση δεδομένων)δεδομένων)

3) το μεταγνωστικό (3) το μεταγνωστικό (metacognition), metacognition), η η συνειδητοποίηση, έλεγχος και αξιολόγηση συνειδητοποίηση, έλεγχος και αξιολόγηση των σκέψεωντων σκέψεων

1212

Π.χ. ανάπτυξης κριτικής σκέψης, αισθητικής Π.χ. ανάπτυξης κριτικής σκέψης, αισθητικής κρίσης στη μουσική μετά από μία ενεργητική κρίσης στη μουσική μετά από μία ενεργητική

ακρόαση (άξονας ερμηνείαςακρόαση (άξονας ερμηνείας) )

Ποιο είναι το μήνυμα και το νόημα της μουσικήςΠοιο είναι το μήνυμα και το νόημα της μουσικής Συσχέτιση του έργου με το ιστορικο-κοινωνικό Συσχέτιση του έργου με το ιστορικο-κοινωνικό

πλαίσιό του πλαίσιό του Τι ιδέα δημιουργείΤι ιδέα δημιουργεί Τι εικόνα υπονοείΤι εικόνα υπονοεί Τι διάθεση δημιουργείΤι διάθεση δημιουργεί Ποιες οι απόψεις των μαθητών για το έργοΠοιες οι απόψεις των μαθητών για το έργο; ; Με Με

ποια στοιχεία επιτυγχάνεται η ενότητά τουποια στοιχεία επιτυγχάνεται η ενότητά του;;

1313

Δομικά στοιχεία ενός Δομικά στοιχεία ενός προγράμματος για την ανάπτυξη προγράμματος για την ανάπτυξη

της κριτικής σκέψηςτης κριτικής σκέψης 1) Φθίνουσα καθοδήγηση (1) Φθίνουσα καθοδήγηση (fading fading

scaffolding)scaffolding)

2) Ανακαλυπτική μάθηση 2) Ανακαλυπτική μάθηση ((discover learning)discover learning)

3) Παρώθηση κινήτρων3) Παρώθηση κινήτρων

1414

……Δομικά στοιχεία ενός Δομικά στοιχεία ενός προγράμματος για την προγράμματος για την

ανάπτυξη κριτικής σκέψηςανάπτυξη κριτικής σκέψης

4) Αυτενέργεια4) Αυτενέργεια

5) Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης5) Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης

Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης (εργαλεία για ανάπτυξη κριτικής (εργαλεία για ανάπτυξη κριτικής

σκέψηςσκέψης α) Καταιγισμός ιδεώνα) Καταιγισμός ιδεών

β) Εννοιολογικός χάρτηςβ) Εννοιολογικός χάρτης

γγ) ) Σχέδια-ζωγραφιέςΣχέδια-ζωγραφιές

δ) Συσχετιστικά διαγράμματαδ) Συσχετιστικά διαγράμματα

ε) Παραγωγή ερωτήσεωνε) Παραγωγή ερωτήσεων1515

……Τεχνικές διδασκαλίας και Τεχνικές διδασκαλίας και μάθησηςμάθησης

στ) εικόνεςστ) εικόνες ζ) δραματοποίηση-θεατρικό παιχνίδι ζ) δραματοποίηση-θεατρικό παιχνίδι

(Α/θμια)(Α/θμια) η) προσομοίωση (σε λογισμικά, πειράματα η) προσομοίωση (σε λογισμικά, πειράματα

για θετικές επιστήμες)για θετικές επιστήμες) θ) συνέντευξη-ερωτηματολόγιοθ) συνέντευξη-ερωτηματολόγιο ι) νέες τεχνολογίες (διαδραστικός πίνακας)ι) νέες τεχνολογίες (διαδραστικός πίνακας)

1616

β) Εννοιολογικός χάρτηςβ) Εννοιολογικός χάρτης((conceptual map)conceptual map)

-Δομικά στοιχεία ενός χάρτη αποτελούν -Δομικά στοιχεία ενός χάρτη αποτελούν τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν το τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν το περιεχόμενο μιας διδακτικής ενότηταςπεριεχόμενο μιας διδακτικής ενότητας

-Απεριόριστες οι μορφές του-Απεριόριστες οι μορφές του

-Το καταλληλότερο εργαλείο για την -Το καταλληλότερο εργαλείο για την κριτική κατανόηση ευρέων διδακτικών κριτική κατανόηση ευρέων διδακτικών ενοτήτων με περιορισμένο αριθμό ενοτήτων με περιορισμένο αριθμό στοιχείων στοιχείων

1717

Βήματα σχεδίασης εννοιολογικού χάρτηΒήματα σχεδίασης εννοιολογικού χάρτη Επιλογή βασικών στοιχείων (6-20 έννοιες, αντικείμενα, πρόσωπα) Επιλογή βασικών στοιχείων (6-20 έννοιες, αντικείμενα, πρόσωπα)

που αποτελούν το βασικό ιστό του περιεχομένουπου αποτελούν το βασικό ιστό του περιεχομένου

Απομόνωση των στοιχείων που δεν συσχετίζονται με τα υπόλοιπα Απομόνωση των στοιχείων που δεν συσχετίζονται με τα υπόλοιπα και οργάνωση όσων απομένουν και οργάνωση όσων απομένουν Το στοιχείο με κεντρικό ρόλο καταλαμβάνει κεντρική θέσηΤο στοιχείο με κεντρικό ρόλο καταλαμβάνει κεντρική θέση

Σχεδίαση προσανατολισμένων (με βέλη) γραμμών σύνδεσηςΣχεδίαση προσανατολισμένων (με βέλη) γραμμών σύνδεσης ένα στοιχείο μπορεί να συσχετίζεται με πολλαπλά άλλα στοιχεία ένα στοιχείο μπορεί να συσχετίζεται με πολλαπλά άλλα στοιχεία ένα στοιχείο μπορεί να συσχετίζεται με ένα άλλο περισσότερες από μια ένα στοιχείο μπορεί να συσχετίζεται με ένα άλλο περισσότερες από μια

φορέςφορές

Αναγραφή σχολίου πάνω ή δίπλα σε κάθε γραμμή Αναγραφή σχολίου πάνω ή δίπλα σε κάθε γραμμή επεξηγεί τη συσχέτισηεπεξηγεί τη συσχέτιση αποτελεί το σημαντικότερο μέρος της πληροφορίας που αποτελεί το σημαντικότερο μέρος της πληροφορίας που

εμπεριέχει ένας χάρτης εννοιώνεμπεριέχει ένας χάρτης εννοιών 1818

1919

……Εννοιολογικός χάρτης Εννοιολογικός χάρτης

Παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένας Παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένας μαθητής τις κατηγορίες και υποκατηγορίες των μουσικών μαθητής τις κατηγορίες και υποκατηγορίες των μουσικών οργάνωνοργάνων

Μουσικά όργανα

κρουστάπνευστά

κύμβαλοτρομπόνιφλογέρα

είναι

είναι είναιείναι

είναι

έγχορδα

βιολί

είναι

είναι

2020

ΠΙΑΝΟ

έγχορδα

Μοιάζει με το

Ανήκει στα

Κατασκευά-σθηκε από

Ανήκει στα

πληκτοφόρα

…

Πότε κατασκευάσθηκε

2121

4 ΕΠΟΧΕΣ

Πότε γράφτηκε

θέμα του έργου

Εποχές του χρόνου

Συνθέτης

Τα μέρη του έργου

Χαρακτηριστικά του έργου

……Ερμηνεία ενός πίνακα, Ερμηνεία ενός πίνακα, διαγράμματος ή διαγράμματος ή

ραβδογράμματοςραβδογράμματος

Μία ανάγνωση μιας άλλης γλώσσαςΜία ανάγνωση μιας άλλης γλώσσας

2222

2323

γ) Σχέδιαγ) Σχέδια για την ανάδειξη της για την ανάδειξη της κατανόησης των μαθητώνκατανόησης των μαθητών

Ανάδειξη γνώσης της μορφολογίας Ανάδειξη γνώσης της μορφολογίας ή των ιδιοτήτων ενός μουσικού ή των ιδιοτήτων ενός μουσικού οργάνου (π.χ. το σχήμα ενός οργάνου (π.χ. το σχήμα ενός μουσικού οργάνου)μουσικού οργάνου)

Σχέδιο μαθητή σχετικά με το πώςΣχέδιο μαθητή σχετικά με το πώςθυμάται το σχήμα της άρπας και θυμάται το σχήμα της άρπας και της της λύραςλύρας

2424

δ) Συσχετιστικά διαγράμματα δ) Συσχετιστικά διαγράμματα ((VennVenn))

Σχεδιασμός κλειστών σχημάτων προκειμένου να Σχεδιασμός κλειστών σχημάτων προκειμένου να καταδειχτούν οι αλληλεπικαλύψεις μεταξύ καταδειχτούν οι αλληλεπικαλύψεις μεταξύ διαφορετικών τάξεων αντικειμένων, προσώπων, διαφορετικών τάξεων αντικειμένων, προσώπων, ζωντανών οργανισμών, γεγονότων ή και ζωντανών οργανισμών, γεγονότων ή και αφηρημένων εννοιών αφηρημένων εννοιών

Αναδεικνύονται οι σχέσεις μεταξύ διαφορετικών Αναδεικνύονται οι σχέσεις μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών (κατάλληλα για διαθεματικές κατηγοριών (κατάλληλα για διαθεματικές συνδέσεις)συνδέσεις)

Το συσχετιστικό διάγραμμα θα πρέπει να Το συσχετιστικό διάγραμμα θα πρέπει να αναφέρεται σε λίγους σχετικά όρους (2-5)αναφέρεται σε λίγους σχετικά όρους (2-5)

2525

Συσχετιστικό διάγραμμαΣυσχετιστικό διάγραμμα

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑΡΥΘΜΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ

ΑΡΜΟΝΙΚΟΙ

ΗΧΗΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ

2626

ε) Τρόποι παραγωγής ε) Τρόποι παραγωγής ερωτήσεωνερωτήσεων

Αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη διδακτική ενότητα, Αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη διδακτική ενότητα, κεφάλαιο ή και ολόκληρο μάθημακεφάλαιο ή και ολόκληρο μάθημα

Δομείται με βάση τις ακόλουθες τεχνικέςΔομείται με βάση τις ακόλουθες τεχνικές

1.Έναρξη της διατύπωσης των ερωτήσεων 1.Έναρξη της διατύπωσης των ερωτήσεων με συγκεκριμένο τρόπομε συγκεκριμένο τρόπο

2.Παροχή ενός ερεθίσματος ως βάση για 2.Παροχή ενός ερεθίσματος ως βάση για την παραγωγή των ερωτήσεωντην παραγωγή των ερωτήσεων

3.Παροχή μιας απάντησης προκειμένου να 3.Παροχή μιας απάντησης προκειμένου να διατυπωθεί η κατάλληλη ερώτησηδιατυπωθεί η κατάλληλη ερώτηση

4.Παραγωγή ερωτήσεων με βάση τις 4.Παραγωγή ερωτήσεων με βάση τις απορίες που οι μαθητές έχουν απορίες που οι μαθητές έχουν

διαμορφώσει με βάση τη διαμορφώσει με βάση τη διδασκαλίαδιδασκαλία

2727

……ε) Έναρξη της διατύπωσης ε) Έναρξη της διατύπωσης των ερωτήσεων των ερωτήσεων

με συγκεκριμένο τρόπομε συγκεκριμένο τρόπο

Ερωτήσεις με διατύπωση που ξεκινάει με τις Ερωτήσεις με διατύπωση που ξεκινάει με τις εκφράσεις :εκφράσεις :

«Τι θα συνέβαινε εάν;...», «Τι θα συνέβαινε εάν;...», «Γιατί;...», «Γιατί;...», «Πώς έφθασες στο συμπέρασμα;...», «Πώς έφθασες στο συμπέρασμα;...», «Εάν συνέβαινε...τότε τι θα...» «Εάν συνέβαινε...τότε τι θα...»

2828

……ε) Παροχή ενός ερεθίσματος ε) Παροχή ενός ερεθίσματος ως βάση για την παραγωγή των ως βάση για την παραγωγή των

ερωτήσεωνερωτήσεων Οι ερωτήσεις που θα δημιουργήσουν οι Οι ερωτήσεις που θα δημιουργήσουν οι

μαθητές βασίζονται σε κάποιο μαθητές βασίζονται σε κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα που περιέχει όλη συγκεκριμένο ερέθισμα που περιέχει όλη την απαραίτητη πληροφορία, ώστε να την απαραίτητη πληροφορία, ώστε να απαντηθούν με επάρκεια οι παραγόμενες απαντηθούν με επάρκεια οι παραγόμενες ερωτήσειςερωτήσεις

(πίνακας, διάγραμμα, χάρτης, ένα κείμενο) (πίνακας, διάγραμμα, χάρτης, ένα κείμενο)

Μορφές διδασκαλίαςΜορφές διδασκαλίας

1) μετωπική1) μετωπική 2) διάλεξη2) διάλεξη 3) ομαδοσυνεργατική3) ομαδοσυνεργατική 4) κατευθυνόμενη ερωτηματική διδασκαλία 4) κατευθυνόμενη ερωτηματική διδασκαλία

(υποβολή ερωτήσεων από τον (υποβολή ερωτήσεων από τον εκπαιδευτικό)εκπαιδευτικό)

5) συζήτηση5) συζήτηση 6) ατομική σχολική εργασία6) ατομική σχολική εργασία

2929

3030

3) Ομαδοσυνεργατική 3) Ομαδοσυνεργατική διδασκαλίαδιδασκαλία

(κοινωνικο-πολιτιστική θεώρηση της(κοινωνικο-πολιτιστική θεώρηση της μάθησης, μάθησης, Vygotsky, 1978)Vygotsky, 1978)

Έμφαση στην ομαδική εργασία και στη Έμφαση στην ομαδική εργασία και στη συλλογική δράσησυλλογική δράση

Απόκτηση ικανοτήτων επικοινωνίας, ομαδικού Απόκτηση ικανοτήτων επικοινωνίας, ομαδικού πνεύματος και συνεργασίας, συνεργασία πνεύματος και συνεργασίας, συνεργασία καθηγητών, συνεργασία μαθητώνκαθηγητών, συνεργασία μαθητών

Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων εμπιστοσύνης και ανάπτυξη κριτικής σκέψηςεμπιστοσύνης και ανάπτυξη κριτικής σκέψης

Μοίρασμα ιδεών, αντιπαραβολή ιδεώνΜοίρασμα ιδεών, αντιπαραβολή ιδεών Αλληλοβοήθεια μεταξύ των μαθητώνΑλληλοβοήθεια μεταξύ των μαθητών

3131

……Ομαδοσυνεργατική-τρόπος Ομαδοσυνεργατική-τρόπος λειτουργίας της ομάδαςλειτουργίας της ομάδας

Ανάληψη ρόλων από τους μαθητέςΑνάληψη ρόλων από τους μαθητές αναγνώστηςαναγνώστης (θέτει ερωτήσεις και βοηθά την (θέτει ερωτήσεις και βοηθά την

ομάδα για την εύρεση των απαντήσεων)ομάδα για την εύρεση των απαντήσεων) παρατηρητήςπαρατηρητής (εξασφαλίζει σωστή συνεργασία (εξασφαλίζει σωστή συνεργασία

της ομάδας, τήρηση χρονοδιαγραμμάτων, της ομάδας, τήρηση χρονοδιαγραμμάτων, προσδιορίζει τους μαθητές που έχουν ανάγκη προσδιορίζει τους μαθητές που έχουν ανάγκη και υποδεικνύει αυτούς που θα βοηθήσουν)και υποδεικνύει αυτούς που θα βοηθήσουν)

ελεγκτήςελεγκτής (βοηθάει την ομάδα να περάσουν τα (βοηθάει την ομάδα να περάσουν τα στάδια και ελέγχει αν όλοι έχουν γράψει τις στάδια και ελέγχει αν όλοι έχουν γράψει τις πληροφορίες)πληροφορίες)

συγγραφέαςσυγγραφέας (γράφει τις απαντήσεις) (γράφει τις απαντήσεις) Προτείνεται αλλαγή ρόλωνΠροτείνεται αλλαγή ρόλων

3232

……Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία-Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία-προγραμματισμόςπρογραμματισμός

Κατά τη φάση του προγραμματισμού ο Κατά τη φάση του προγραμματισμού ο εκπαιδευτικός πρέπει να αποφασίσειεκπαιδευτικός πρέπει να αποφασίσει

1) το αριθμό των μελών και τη 1) το αριθμό των μελών και τη σύνθεση της ομάδας (ένας καλός, ένας σύνθεση της ομάδας (ένας καλός, ένας αδύνατος, δύο μέτριοι)αδύνατος, δύο μέτριοι)

2) τη συγκεκριμένη ενότητα και τους 2) τη συγκεκριμένη ενότητα και τους διδακτικούς της στόχουςδιδακτικούς της στόχους

3333

……Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία-Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία-προγραμματισμόςπρογραμματισμός

3) τις αναμενόμενες μορφές κοινωνικής 3) τις αναμενόμενες μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς των μαθητών κατά την ώρα συμπεριφοράς των μαθητών κατά την ώρα της εργασίαςτης εργασίας

4) τι υλικό θα δοθεί για ατομική και τι για 4) τι υλικό θα δοθεί για ατομική και τι για κοινή χρήσηκοινή χρήση

5) τον τρόπο που θα εξηγήσει στους 5) τον τρόπο που θα εξηγήσει στους μαθητές τι πρέπει να κάνουνμαθητές τι πρέπει να κάνουν

6) ποιος θα είναι ο ρόλος του και ποιος ο 6) ποιος θα είναι ο ρόλος του και ποιος ο ρόλος των μαθητώνρόλος των μαθητών

7) τα κριτήρια και τις διαδικασίες της 7) τα κριτήρια και τις διαδικασίες της αξιολόγησηςαξιολόγησης

……ΟμαδοσυνεργατικήΟμαδοσυνεργατική:: αξιολόγηση της ομάδαςαξιολόγηση της ομάδας

Αν το άριστα που αντιστοιχεί στη Αν το άριστα που αντιστοιχεί στη συμμετοχή στην ομάδα είναι 16 και συμμετοχή στην ομάδα είναι 16 και δούλεψαν όλοι εξ ίσου θα πάρουν όλοι 16. δούλεψαν όλοι εξ ίσου θα πάρουν όλοι 16. Αν κάποιος της ομάδας έκανε Αν κάποιος της ομάδας έκανε περισσότεροι δουλειά από τους άλλους θα περισσότεροι δουλειά από τους άλλους θα πάρει μόνον αυτός 16.πάρει μόνον αυτός 16.

Αυτός που έκανε πρόοδο θα πάρει Αυτός που έκανε πρόοδο θα πάρει περισσότερο, αν αξίζει για 12 θα πάρει 14περισσότερο, αν αξίζει για 12 θα πάρει 14

3434

Πριν την αξιολόγηση να γίνει Πριν την αξιολόγηση να γίνει αυτοαξιολόγηση με ερωτηματολόγιοαυτοαξιολόγηση με ερωτηματολόγιο: : Πώς Πώς θεωρεί τη συμμετοχή του στην ομάδα, να θεωρεί τη συμμετοχή του στην ομάδα, να καταγράψει συναισθήματα, σκέψεις, να καταγράψει συναισθήματα, σκέψεις, να αναφέρει πόσοι δούλεψαν καλά στην αναφέρει πόσοι δούλεψαν καλά στην ομάδα και πόσοι όχιομάδα και πόσοι όχι

3535

3636

Η εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής Η εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής επιβάλλεται στη μέθοδο επιβάλλεται στη μέθοδο projectproject, ,

στην οποίαστην οποία

σημασία δεν έχει μόνο το αποτέλεσμα, σημασία δεν έχει μόνο το αποτέλεσμα, αλλά αλλά το ταξίδιτο ταξίδι

Η μέθοδος στηρίζεται στηΗ μέθοδος στηρίζεται στη:: συνεργατική μάθησησυνεργατική μάθηση διαθεματική προσέγγισηδιαθεματική προσέγγιση συνεργασία με άτομα και φορείς του συνεργασία με άτομα και φορείς του

κοινωνικού περιβάλλοντοςκοινωνικού περιβάλλοντος

Θέματα εργασιώνΘέματα εργασιών Υπόψη μας τη διαφοροποιημένη Υπόψη μας τη διαφοροποιημένη

διδασκαλίαδιδασκαλία

(δηλαδή να συνδέονται με τα (δηλαδή να συνδέονται με τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις δυνατότητες ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τις επιθυμίες των μαθητών)και τις επιθυμίες των μαθητών)

Πάντα, όμως, να προκύπτει με Πάντα, όμως, να προκύπτει με κατευθυνόμενη μάθηση ένα ΜΗΝΥΜΑ, κατευθυνόμενη μάθηση ένα ΜΗΝΥΜΑ, ένα ΔΙΔΑΓΜΑ, ένα ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑένα ΔΙΔΑΓΜΑ, ένα ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

(π.χ. διάφορα είδη μουσικής(π.χ. διάφορα είδη μουσικής: : πώς πώς διαδόθηκαν, τι προβάλουν και γιατί) διαδόθηκαν, τι προβάλουν και γιατί)

3737

3838

4) Κατευθυνόμενη διδασκαλία4) Κατευθυνόμενη διδασκαλία 1) ο εκπαιδευτικός προσφέρει τις 1) ο εκπαιδευτικός προσφέρει τις

πληροφορίες, τις οποίες στη συνέχεια πληροφορίες, τις οποίες στη συνέχεια επεξεργάζονται οι μαθητές με τη βοήθεια επεξεργάζονται οι μαθητές με τη βοήθεια ερωτήσεων και επισημάνσεων ερωτήσεων και επισημάνσεων (π.χ.επαγωγική και απαγωγική-(π.χ.επαγωγική και απαγωγική-παραγωγική τεχνική)παραγωγική τεχνική)

ΑντίθεταΑντίθετα: : στις στρατηγικές ελεύθερης στις στρατηγικές ελεύθερης διερεύνησης οι μαθητές δεν διερεύνησης οι μαθητές δεν καθοδηγούνται, αλλά ελεύθερα συλλέγουν καθοδηγούνται, αλλά ελεύθερα συλλέγουν και επεξεργάζονται στοιχεία και και επεξεργάζονται στοιχεία και καταλήγουν σε συμπεράσματα που δεν καταλήγουν σε συμπεράσματα που δεν έχουν προκαθοριστεί από τον έχουν προκαθοριστεί από τον εκπαιδευτικόεκπαιδευτικό

……44)) Ο εκπαιδευτικός ως Ο εκπαιδευτικός ως σχεδιαστής της διδασκαλίαςσχεδιαστής της διδασκαλίας

Μάθηση μέσω σχεδιασμού με στόχο την κατανόησηΜάθηση μέσω σχεδιασμού με στόχο την κατανόηση

(Learning by design)(Learning by design)

α) Διδασκαλία με στόχο την κατανόηση,α) Διδασκαλία με στόχο την κατανόηση,

((Teaching by understanding)Teaching by understanding)

β) Επίτευξη κατανόησης μέσω σχεδιασμούβ) Επίτευξη κατανόησης μέσω σχεδιασμού

((Understanding by design)Understanding by design)

((3939

… … Ο εκπαιδευτικός ως Ο εκπαιδευτικός ως σχεδιαστήςσχεδιαστής

Στάδια σχεδιασμού διδασκαλίαςΣτάδια σχεδιασμού διδασκαλίας((back work design)back work design)

1) Πού βρίσκομαι (τι γνωρίζουν)1) Πού βρίσκομαι (τι γνωρίζουν)

2) Πού θέλω να φτάσω.2) Πού θέλω να φτάσω. E Eπιλογή πιλογή στόχων (π.χ. Αναλυτ. Πρόγραμμαστόχων (π.χ. Αναλυτ. Πρόγραμμα: : να να μπορούν να…)μπορούν να…)

4040

… … Ο εκπαιδευτικός ως Ο εκπαιδευτικός ως σχεδιαστήςσχεδιαστής

3) Έμφαση στα σημαντικά πράγματα-θέματα3) Έμφαση στα σημαντικά πράγματα-θέματα: : έννοιες, διαδικασίεςέννοιες, διαδικασίες

Τι θέλουμε να θυμούνται μετά από δέκα χρόνιαΤι θέλουμε να θυμούνται μετά από δέκα χρόνια; ; Θέτουμε ερωτήματαΘέτουμε ερωτήματα: : γιατί να τα γιατί να τα μάθουν αυτάμάθουν αυτά;;

Είναι οι εξειδικευμένοι στόχοι και όχι οι στόχοι του Είναι οι εξειδικευμένοι στόχοι και όχι οι στόχοι του Α. Π. Α. Π.

4) Επιλογή ειδικών δραστηριοτήτων στοχευμένων 4) Επιλογή ειδικών δραστηριοτήτων στοχευμένων (εξήγηση, ερμηνεία, εφαρμογή, (εξήγηση, ερμηνεία, εφαρμογή, ταξινόμηση, αναπαράσταση, νοητικός ταξινόμηση, αναπαράσταση, νοητικός χάρτης) είναι κατάλληλα εργαλεία για χάρτης) είναι κατάλληλα εργαλεία για αυτούς τους στόχουςαυτούς τους στόχους 4141

5) Τελική αξιολόγηση, ελέγχω την 5) Τελική αξιολόγηση, ελέγχω την κατανόησηκατανόηση

--------------------------------------------

Διδάσκω με ακαδημαϊκή αυστηρότηταΔιδάσκω με ακαδημαϊκή αυστηρότητα

(δεν ξεφεύγω από το στόχο μου)(δεν ξεφεύγω από το στόχο μου)

4242

4343

Μαθησιακά περιβάλλονταΜαθησιακά περιβάλλοντα

1) Παραδοσιακά περιβάλλοντα1) Παραδοσιακά περιβάλλοντα 2) Πολυμεσικά περιβάλλοντα (με 2) Πολυμεσικά περιβάλλοντα (με

χρήση λογισμικού, σενάριο και χρήση λογισμικού, σενάριο και φύλλα εργασίας. Κατευθυνόμενη φύλλα εργασίας. Κατευθυνόμενη μάθηση)μάθηση)

3) Άτυπα περιβάλλοντα (μουσείο, 3) Άτυπα περιβάλλοντα (μουσείο, αίθουσα συναυλίας κ.λ.π.) αίθουσα συναυλίας κ.λ.π.)

Αξιολόγηση του μαθητήΑξιολόγηση του μαθητή

Αυθεντική ή εσωτερική ή εναλλακτική Αυθεντική ή εσωτερική ή εναλλακτική αξιολόγηση=η σύγχρονη έννοια της αξιολόγηση=η σύγχρονη έννοια της αξιολόγησηςαξιολόγησης

Οι μαθητές αξιολογούνται μέσα από Οι μαθητές αξιολογούνται μέσα από πραγματικές καταστάσεις και μέσα από πραγματικές καταστάσεις και μέσα από στόχους που θέτει ο ίδιος ο εκπαιδευτικός στόχους που θέτει ο ίδιος ο εκπαιδευτικός για τους συγκεκριμένους μαθητέςγια τους συγκεκριμένους μαθητές

4444

……Αξιολόγηση του μαθητήΑξιολόγηση του μαθητή 1) πορτφόλιο (συλλογή επιδόσεων και 1) πορτφόλιο (συλλογή επιδόσεων και

προσπαθειών του μαθητή, ατομικές και προσπαθειών του μαθητή, ατομικές και ομαδικές εργασίες, διακρίσεις του μαθητή). ομαδικές εργασίες, διακρίσεις του μαθητή). Αποτελεί εργαλείο εξέλιξης του μαθητήΑποτελεί εργαλείο εξέλιξης του μαθητή

2) παρατήρηση2) παρατήρηση 3) επιδόσεις στο γνωστικό τομέα (βλ. και 3) επιδόσεις στο γνωστικό τομέα (βλ. και

τεχνικές αξιολόγησης)τεχνικές αξιολόγησης) 4) συμμετοχή, δημιουργικότητα4) συμμετοχή, δημιουργικότητα 5) στάση προς το μάθημα και το σχολείο5) στάση προς το μάθημα και το σχολείο

4545

……Αξιολόγηση στη μουσικήΑξιολόγηση στη μουσική

Η αξιολόγηση στη μουσική εστιάζεται στον Η αξιολόγηση στη μουσική εστιάζεται στον ψυχοκινητικό-συναισθηματικό τομέα, στην ψυχοκινητικό-συναισθηματικό τομέα, στην ολοκληρωμένη προσωπικότητα του ολοκληρωμένη προσωπικότητα του μαθητή, στη συναισθηματική συμμετοχή μαθητή, στη συναισθηματική συμμετοχή του μαθητή του μαθητή

Η αξιολόγηση στη μουσική είναι Η αξιολόγηση στη μουσική είναι περισσότερο ποιοτική παρά ποσοτικήπερισσότερο ποιοτική παρά ποσοτική

Είναι ερέθισμα κινητοποίησης των Είναι ερέθισμα κινητοποίησης των ιδιαίτερων ικανοτήτων των μαθητών ιδιαίτερων ικανοτήτων των μαθητών

4646

Οργάνωση ύληςΟργάνωση ύλης

Αφαιρούνται οι αργίες, οι γιορτές και οι Αφαιρούνται οι αργίες, οι γιορτές και οι μέρες που το σχολείο παρουσιάζει μέρες που το σχολείο παρουσιάζει «καθίζηση» (δηλαδή πριν τις γιορτές και «καθίζηση» (δηλαδή πριν τις γιορτές και τις διακοπές)τις διακοπές)

Στη συνέχεια η ύλη διαιρείται στις Στη συνέχεια η ύλη διαιρείται στις εβδομάδες που υπολείπονταιεβδομάδες που υπολείπονται

4747

ΘεάματαΘεάματα(116691/Γ7/20-09-2010 ΥΠΔΒΜΘ)(116691/Γ7/20-09-2010 ΥΠΔΒΜΘ)

προβάλλονται συμπεριφορές, προβάλλονται συμπεριφορές, αντιλήψεις, στάσεις ζωής αντιλήψεις, στάσεις ζωής και αξίες,και αξίες, όπως κοινωνικές αξίες, πολιτικές, όπως κοινωνικές αξίες, πολιτικές, ηθικές και αισθητικέςηθικές και αισθητικές

4848

……ΘεάματαΘεάματα

Το μάθημα της μουσικής συνδέεται με τις Το μάθημα της μουσικής συνδέεται με τις αισθητικές αξίεςαισθητικές αξίες

Στο πλαίσιο αυτό κάθε μουσικό έργο Στο πλαίσιο αυτό κάθε μουσικό έργο συνδέεται με το πολιτισμικό και κοινωνικό συνδέεται με το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον του περιβάλλον του

4949

……ΘεάματαΘεάματα

Ζήτημα αισθητικής είναι και τα Ζήτημα αισθητικής είναι και τα κριτήρια κριτήρια επιλογής επιλογής

των θεαμάτωντων θεαμάτων των περιεχομένων των σχολικών γιορτώντων περιεχομένων των σχολικών γιορτών των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτωντων καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων των μουσικών έργωντων μουσικών έργων των τραγουδιώντων τραγουδιών

θα πρέπει να εντάσσονται στο παιδαγωγικό θα πρέπει να εντάσσονται στο παιδαγωγικό πλαίσιοπλαίσιο 5050

……ΘεάματαΘεάματα

Ιδιαίτερη προσοχή στη μουσικήΙδιαίτερη προσοχή στη μουσική Είναι στη φύση της μουσικής να προβάλει Είναι στη φύση της μουσικής να προβάλει

μηνύματα και νοήματα με ιδιαίτερα εμφανή μηνύματα και νοήματα με ιδιαίτερα εμφανή και εκφραστικό τρόποκαι εκφραστικό τρόπο

(αναφορές στην ιδιότητα αυτή της μουσικής (αναφορές στην ιδιότητα αυτή της μουσικής από πάρα πολλούς διανοούμενους, από πάρα πολλούς διανοούμενους, φιλοσόφους και αισθητικούς από την φιλοσόφους και αισθητικούς από την Αρχαιότητα (π.χ. Πλάτων «θεωρία περί Αρχαιότητα (π.χ. Πλάτων «θεωρία περί ήθους» μέχρι σήμερα)ήθους» μέχρι σήμερα)

5151

ΣυμπεριφοράΣυμπεριφορά

Προϋποθέση-πρόληψηΠροϋποθέση-πρόληψη

1) διεξαγωγή μαθήματος χωρίς κενά1) διεξαγωγή μαθήματος χωρίς κενά

2) μάθημα με ενδιαφέρον περιεχόμενο και με 2) μάθημα με ενδιαφέρον περιεχόμενο και με εναλλαγή δραστηριοτήτωνεναλλαγή δραστηριοτήτων

5252

……ΣυμπεριφοράΣυμπεριφορά

Ενέργειες του εκπαιδευτικού σταδιακάΕνέργειες του εκπαιδευτικού σταδιακά

1) λεκτική παρέμβαση με 1) λεκτική παρέμβαση με αποφασιστικότητα και σαφήνεια (μην αποφασιστικότητα και σαφήνεια (μην ενοχλείς το διπλανό σου)ενοχλείς το διπλανό σου)

2) άμεση παρέμβαση χωρίς καθυστέρηση 2) άμεση παρέμβαση χωρίς καθυστέρηση στους πυρήνες του προβλήματοςστους πυρήνες του προβλήματος

5353

……ΣυμπεριφοράΣυμπεριφορά

3) εστίαση στα κίνητρα της παραβατικής 3) εστίαση στα κίνητρα της παραβατικής συμπεριφοράς. συμπεριφοράς.

Ο εκπαιδευτικός παροτρύνει το μαθητή να Ο εκπαιδευτικός παροτρύνει το μαθητή να περιγράψει τη συμπεριφορά του, να τη περιγράψει τη συμπεριφορά του, να τη συνειδητοποιήσεισυνειδητοποιήσει

Ο εκπαιδευτικός ζητάει από το μαθητή να Ο εκπαιδευτικός ζητάει από το μαθητή να δηλώσει αν θα ήθελε να του συμβείδηλώσει αν θα ήθελε να του συμβεί

Ο εκπαιδευτικός ζητάει από το μαθητή να Ο εκπαιδευτικός ζητάει από το μαθητή να κάνει μία πρότασηκάνει μία πρόταση

5454

……ΣυμπεριφοράΣυμπεριφορά

Μέτρα για την παραβατική συμπεριφοράΜέτρα για την παραβατική συμπεριφορά

1) λεκτική παρέμβαση, παρατήρηση1) λεκτική παρέμβαση, παρατήρηση 2) απομόνωση του μαθητή σε ένα σημείο, 2) απομόνωση του μαθητή σε ένα σημείο,

ώστε να μην έρχεται σε επικοινωνία με ώστε να μην έρχεται σε επικοινωνία με άλλους, αλλά να παρακολουθείάλλους, αλλά να παρακολουθεί

3) γραπτή επίπληξη και γράψιμο στο 3) γραπτή επίπληξη και γράψιμο στο ποινολόγιοποινολόγιο

5555

……ΣυμπεριφοράΣυμπεριφορά

4) ωριαία απομάκρυνση από την τάξη και 4) ωριαία απομάκρυνση από την τάξη και ταυτόχρονα ανάθεση κάποιας εργασίαςταυτόχρονα ανάθεση κάποιας εργασίας

5) επικοινωνία με γονείς και αναφορά των 5) επικοινωνία με γονείς και αναφορά των συμβάντωνσυμβάντων

6) απομάκρυνση μιας ημέρας από το 6) απομάκρυνση μιας ημέρας από το σχολείο, αλλά ταυτόχρονα ανάθεση σχολείο, αλλά ταυτόχρονα ανάθεση εποικοδομητικών εργασιών εποικοδομητικών εργασιών

5656

……ΣυμπεριφοράΣυμπεριφορά

7) Οργάνωση συζήτησης στην τάξη που 7) Οργάνωση συζήτησης στην τάξη που αφορά διαμόρφωση κανόνων. Ανάρτηση αφορά διαμόρφωση κανόνων. Ανάρτηση κανόνων προς υπενθύμισηκανόνων προς υπενθύμιση

8) Σύνταξη συμβολαίου τάξης8) Σύνταξη συμβολαίου τάξης: : τι θέλουν οι τι θέλουν οι μαθητές από το μάθημα, τι θέλουν οι μαθητές από το μάθημα, τι θέλουν οι μαθητές από τον καθηγητή, τι θέλει ο μαθητές από τον καθηγητή, τι θέλει ο καθηγητής από τα παιδιάκαθηγητής από τα παιδιά

5757

ΚατακλείδαΚατακλείδα

«Το πιο δυνατό πράγμα στον κόσμο είναι «Το πιο δυνατό πράγμα στον κόσμο είναι μία καλή θεωρία»μία καλή θεωρία»

Μ. Ντιούι (Μ. Ντιούι (Melvil DeweyMelvil Dewey, 1851-1931) , 1851-1931)

5858

5959

Ενδεικτική ΒιβλιογραφίαΕνδεικτική Βιβλιογραφία

Novak J., Concept maps and Vee Novak J., Concept maps and Vee diagrams: Two metacognitive tools to diagrams: Two metacognitive tools to facilitate meaningful learning, Instructional facilitate meaningful learning, Instructional Science, 19, 29-52, 1990Science, 19, 29-52, 1990

Fouconnier G. and Turner M., Fouconnier G. and Turner M., Conceptual Projection and Middle Spaces. Conceptual Projection and Middle Spaces. Department of Cognitive Science Department of Cognitive Science Technical Report 9401, San Diego, 1994Technical Report 9401, San Diego, 1994

Νημά Ελένη & Καψάλης Αχιλλέας, Νημά Ελένη & Καψάλης Αχιλλέας, Σύγχρονη ΔιδακτικήΣύγχρονη Διδακτική, 2002, 2002

Ματσαγγούρας Ηλίας, Ματσαγγούρας Ηλίας, Η σχολική τάξηΗ σχολική τάξη, , 20062006

Ματσαγγούρας Ηλίας, Ματσαγγούρας Ηλίας, Στρατηγικές Στρατηγικές διδασκαλίαςδιδασκαλίας, 2006, 2006

Μαυροσκούφης Δ., Διδακτική μεθοδολογία Μαυροσκούφης Δ., Διδακτική μεθοδολογία και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, 2008και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, 2008

6060