فتاحيکامران

هاي شرکت مشاوران انرژي تهرانپورتفوليو پروژه مدير

1389

مقدمه

يکي از ابعاد اصلي مورد نظر در قراردادهاي بين المللي اکتشاف، توسعه و بهره برداري از ميدان هاي نفت و گاز ديدگاه ها و دغدغه هاي فني دولت ها

اين موضوع چه در . در برابر شرکت هاي بين المللي نفتي مي باشدقراردادهاي بيع متقابل اکتشاف و توسعه و چه در قراردادهاي بيع مقابل

توسعه مخازن هيدروکربوري ايران در طي دو دهه اخير از اصلي ترين .چالشهاي اجراي اين نوع قراردادها بوده است

2

1389

گازارتباط نوع و عمر مخزن با قراردادهاي بين المللي نفت و قراردادهاي بين المللي نفت و گاز گستره متنوعي از مخازن را در مراحل مختلف عمر ميدان را در بر مي

:در شکل زير اين مراحل بطور خالصه نشان داده شده است. گيرد قراردادهاي دوره هاي مختلف عمر مخزن پيشنهادي درIPC :

اکتشاف نفت و گاز اکتشاف و توسعه و توليد نفت و گاز توسعه، بهره برداري و افزايش ضريب بازيافت ميادين کشف شده در دريا و خشکي دريا و خشکيمشترک در توسعه، بهره برداري و افزايش ضريب بازيافت ميادين عمليات افزايش ضريب بازيافت ميادين در حال توليد خشکي و دريايي مشخص نيست که آيا مرحله ترک مخزن و مسايلHSE در اين خصوص مالحظه شده است؟

3

1389

گازقراردادهاي اکتشاف نفت و علت انتخاب دو انتهاي (. توسط گروه خبره)نقشه اين مناطق داده نشده است . مناطق با ريسک پايين در دريا و خشکي

(براي تفکيک چه بوده است؟ آيا نواحي با شرايط بينابيني وجود ندارد؟( باال و پايين)طيف ريسک (توسط گروه خبره. )نقشه اين مناطق داده نشده است مناطق با ريسک باال در خشکي و دريا شامل آبهاي عميق شرکت هاي عملياتي در منظقه واگذار شده ميزان مشخصي از عمليات زمين شناسي، لرزه نگاري و حفر چاه هاي

حداقل تعهدات در هيچ بخشي مشخص نشده است که . بايد انجام دهند minimum obligationاکتشافي را بعنوان (.بسته به ناحيه هاي ريسک باال و پايين)بايد حجم و مبلغ مشخص گردند

طول دوره . سال تقسيم گرديده است 5ساله در صورت نياز و جمعا 1ساله و دو دوره 3دوره اکتشاف به يک دوره .اکتشاف و دوره هاي تمديدي بايد به تفکيک ريسک اکتشاف در خشکي و در دريا معين گردند

در صورت عدم توافق بين شرکت ملي نفت و شرکت عملياتي در مورداقتصادي بودن و يا نبودن ، تصميم بايد ؟؟؟؟ . مشخص نيست (Commercial Discovery)معيار هاي اقتصادي بودن . طرف تعيين شودتوسط يک نهاد خبره بي

از محدوده اکتشافي خارج مي گردد% 25و% 25، %50در صورت عدم موفقيت در هريک از مراحل فوق، به ترتيب .به عالوه به . اکتشاف در خشکي و در دريا معين گردنددر هر مرحله بايد به تفکيک ريسک Relinquishmentميزان

.نظر مي رسد که ميزان زير ساخت موجود بايد به گونه اي در اين ميزان دخيل گردد در صورت عدم تمايل شرکت ملي نفت ايران، کليه هزينه هاي اکتشافي به بهره قراردادي به شرکت عملياتي پرداخت مي

لزوم يا عدم (.علي الخصوص مشخصات ديناميکي مخزن)تکليف مسووليت مرحله ارزيابي مشخص نمي باشد . گردد .الزامي مي باشدحالتي چه مشخص نشده است و معلوم نيست که در Extended Well Testingلزوم

4

1389

مسووليت مرحله ارزيابي مخازن درقراردادهاي جديد نفت و گاز

در اين مرحله معموال . مرحله ارزيابي مخزن مي باشداکتشاف اقتصادي، يکي از اصلي ترين مراحل دوره عمر مخزن پس از حفاري چاه هاي توصيفي و تحديدي و عمليات لرزه نگاري سه بعدي با هدف شناخت مخزن و کاهش عدم قطعيت ها براي

، فرض بيع متقابل توسعهدر قراردادهاي جاري . ورود به مرحله توسعه ميدان و سرمايه گذاري عظيم در دستور کار قرار داردرا تهيه نمود و (MDP)بر اين است که شناخت از مخزن به اندازه کافي بوده که بتوان بر اساس آن طرح جامع توسعه ميدان

در طي چند سال گذشته، ميدان هايي از قبيل ياران شمالي و جنوبي، سپهر، سهراب، توسن، فروز ب، فرزاد . متعاقبا اجرا کردب و مواردي از اين دست، براي توسعه در قالب بيع متقابل از سوي شرکت ملي نفت پيشنهاد شده است که هنوز در مرحله

نتيجتا، طرح هاي توسعه از حالت قطعي و بدون ريسک خود خارج و نام هايي از قبيل طرح . ارزيابي خود قرار دارنداين موضوع . جاي خود را باز نموده اند که با فرض قرارداد بيع متقابل منافات دارد (PMDP)مقدماتي توسعه جامع ميدان

.ناشي از دو مشکل زير مي باشد متاسفانه در حال حاضر، مسووليت مرحله ارزيابي مخازن در : ابهام در مسووليت مرحله ارزيابي مخازن در کشور

در مواردي اين مهم توسط مديريت اکتشاف و در برخي موارد توسط . شرکت ملي نفت مبهم به نظر مي رسدالزم است که اين موضوع . شرکت مهندسي و توسعه نفت و يا ساير شرکت هاي زيرمجموعه انجام مي گيرد .پاداش اصالح گردد-بررسي شده و وضعيت عدم قطعيت ميدان با نوع قرارداد در قالب ماتريس ريسک

متاسفانه در ساختار جاري اجرايي شرکت ملي : فقدان ارتباط پويا ميان اکتشاف و توليد در ساختار اجرايي شرکت ملي نفت ايراننفت ايران، ارتباط پوياي ميان اکتشاف و توليد ناديده گرفته شده و هزينه هاي بسياري از بعد کسب داده بر صنعت نفت کشور

به عنوان مثال، بسياري از عدم قطعيت هاي سنگ و سيال در مرحله اکتشاف و حفاري چاه اکتشافي قابل . تحميل نموده استپيشنهاد مي . کاهش مي باشد که متاسفانه معموال در چاه هاي ارزيابي بعدي با صرف هزينه هاي حفاري مجدد برطرف مي گردد

.لحاظ گرددشرکت عملياتي /اکتشافگردد که اين موضوع در قراردادهاي جديد اکتشاف و توسعه و يا وظايف مجموعه مديريت

5

1389

قراردادهاي اکتشاف نفت و گازدر مدل جايي براي نواحي بسيار پر . عمليات اکتشافي به هزينه ريسک شرکت عملياتي انجام مي شود

بديهي است که شرکت هاي عملياتي راغب . ريسک و جذب سرمايه گذاري خارجي ديده نشده استلذا براي پوشش اکتشافي در چنين مناطقي در . به سرمايه گذاري در مناطق پر ريسک نخواهنئد بود

اين . سطح کشور، منطقي به نظر مي رسد که شرکت ملي نفت نيز در سرمايه گذاري مشارکت نمايدبه عنوان مثال در اين ارتباط پيشنهاد مي گردد مدل . معضل در ديگر کشورها به انحا مرتفع شده است

در کشور آنگوال در آبهاي Risked Service Agreements (RSA)پيشنهادي شرکت سانانگول .عميق مطالعه گردد

6

1389

توسعه، بهره برداري و افزايش ضريب بازيافت ميادين کشف خشکيشده در دريا و

عمليات توسعه ميدان بصورت فازبندي در نظر گرفته شده است، لذا اين عمليات داراي يک دورهو Final Productionو سپس بر اساس نتايج حاصله First Productionرسيدن به توليد اوليه

نحوه تعيين دوره دستيابي و ميزان توليد اوليه و نهايي و مرجع . مي باشد Plateauرسيدن به سطح . تصميم گيري مشخص نيست

در )هدف از توليد اوليه چيست؟ . ارتباط مرحله ارزيابي مخزن و دوره توليد اوليه مشخص نشده است (دوم، درآمدزايي براي توسعه کامل مخزندر وهله شناخت بهتر مخزن ووهله اول

حد باالي زماني دوره توليد اوليه بايد مشخص گردد .

7

1389

مشترک توسعه، بهره برداري و افزايش ضريب بازيافت ميادين خشکيدر دريا و

نقش ابعاد فني مخازن مشترک در قرارداد بيع متقابل و قراردادهاي جديد نفت و گاز

چالشهاي فني مخازن مشترک را مي توان به دو دسته اصلي مخازن مشترک با کشور هاي همسايه و .مخازن مشترک داخلي با ديگر فاز ها تقسيم نمود

مخازن مشترک با کشورهاي همسايه: توسعه ميدان هاي بزرگي نظير پارس جنوبي و شمالي، کيش، : مشترک با ديگر فازهامخازن

آزادگان که در قالب چند فاز اجرا مي شود، با دغدغه فني ديگري در قرارداد هاي جاري مواجه هست که بيشتر خود را در سال هاي پاياني دوره تثبيت و در بازپرداخت هزينه ها نمايان خواهد

متاسفانه پيش بيني هاي توليد از مخازن که در طرح هاي جامع ميدان ذکر مي شود، . ساختمساله ارتباط توليد از فاز هاي مجاور را بدليل نبود يک مدل مخزني جامع از ميدان ناديده انگاشته

لذا در قراردادهاي جديد درک اين موضوع و وجود مدل . و اکثرا به توعي خوش بينانه مي باشد .جامع مخزن در نزد کارفرما براي حل اختاالفات بين قراردادهاي فاز ها ضروري مي نمايد

8

1389

مشترک توسعه، بهره برداري و افزايش ضريب بازيافت ميادين خشکيدر دريا و

نقش ابعاد فني مخازن مشترک در قرارداد بيع متقابل و قراردادهاي جديد نفت و گاز چالشهاي فني مخازن مشترک را مي توان به دو دسته اصلي مخازن مشترک با کشور هاي همسايه و مخازن مشترک داخلي با

.ديگر فاز ها تقسيم نموددر اين حالت، نرم بين المللي در کشورهاي توسعه يافته، تاسيس شرکت :مخازن مشترک با کشورهاي همسايه

از آنجا که تا کنون توافقي بين . مشترک از سوي دوکشور براي توسعه و بهره برداري از مخرن مشترک مي باشدايران همسايگان وجود ندارد، توسعه و بهره برداري بهينه از مخزن مشترک به رقابت دو کشور در بهره برداري از

نمونه بارز آن اليه هاي نفتي و گازي ميدان پارس جنوبي با کشور قطر و يا ميدان هاي . مخزن مبدل گشته استمتاسفانه مطالب فني مرتبط با توليد و راه اندازي ميدان . ياران شمالي و جنوبي و آزادگان با کشور عراق مي باشد

مندرج در قراردادهاي جاري بيع متقابل بدليل آزمايش نرخ پالتو و آغاز دوره بازپرداخت،امکان رقابت را از توسعه حتي در مواردي، تاخير و تعلل در اتصال چاه هاي تکميل شده به شبکه . دهندگان بخش ايراني سلب نموده است

اين موضوع . توليد امکان آبي شدن چاه هاي بخش ايراني را بدليل توليد از بخش خارجي بسيار محتمل مي سازدلذا . با در نظر گرفتن بکارگيري معتبرترين شرکت هاي نفتي از سوي کشورهاي همسايه نمود بيشتري پيدا مي کند

.تمهيدات الزم براي راه اندازي مخازن مشترک بايد انديشيده شودتوسعه ميدان هاي بزرگي نظير پارس جنوبي و شمالي، کيش، آزادگان که در قالب : مخازن مشترک با ديگر فازها

چند فاز اجرا مي شود، با دغدغه فني ديگري در قرارداد هاي جاري مواجه هست که بيشتر خود را در سال هاي متاسفانه پيش بيني هاي توليد از مخازن که در . پاياني دوره تثبيت و در بازپرداخت هزينه ها نمايان خواهد ساخت

طرح هاي جامع ميدان ذکر مي شود، مساله ارتباط توليد از فاز هاي مجاور را بدليل نبود يک مدل مخزني جامع از لذا در قراردادهاي جديد درک اين موضوع و وجود . ميدان ناديده انگاشته و اکثرا به توعي خوش بينانه مي باشد

.مدل جامع مخزن در نزد کارفرما براي حل اختاالفات بين قراردادهاي فاز ها ضروري مي نمايد

9

1389

عمليات افزايش ضريب بازيافت ميادين در حال توليد خشکي درياييو استراتژي برنامه ريزي تلفيقي در خصوص اکتشاف و توسعه ميادين گازي و استفاده از گاز توليدي در

.افزايش بازيافت ميادين بالغ مشخص نيست نحوه فروش گاز به ميادين نفتي داخلي براي پروژه هايIOR/EOR مشخص نمي باشد. محاسبات اقتصادي هزينه تمام شده معادل هر بشکه نفت براي تيپ قراردادهاي مختلف دوره عمر

انجام نشده است و لذا اولويت بندي نحوه واگذاري ميادين براي IOR/EORمخزن با پروژه هاي . دستيابي به اهداف توليدي مشخص نيست

10

1389

قراردادهاي جديد و موضوع انتقال دانش فنيالزام در ارايه برنامه انتقال دانش فني در پيشنهادهاي اکتشاف و توسعه ميادين تشويق و سهل نمودن حضور شرکت هاي داخلي در طرح هاي اکتشافي نبود نهاد رگوالتوري در تعريف و مشخص نمودن فن آوري هاي روز دنيا(Good International

Petroleum Industry Practice (GIPIP)

11

1389

توليد صيانتي؟عدم وجود تعريف دقيق از صيانتي بودن تعريف فني تعريف اقتصادي تعريف ترکيبي

12

1389

استراتژي کالن قراردادهاي جديد نفت، گاز، ، نفت سنگين، گاز، غير متعارف و ذخيره سازي )نوع مخزن و سياست راهبردي کشور

متاسفانه در قراردادهاي موجود ارتباط بين سياست هاي راهبردي کشور در توسعه ميدان ها (: زيرزمينيبا نوع و ميزان پاداش توسعه آنها برقرار نيست و تفاوت هاي عمده اي بين توسعه انواع مخازن از قبيل

نفت، گاز، نفت سنگين، غير متعارف و يا ميدان هاي قابل استفاده براي ذخيره سازي گاز طبيعي ديده نتيجتا تاکنون توسعه ميدان هايي نظير کوه مند و زاغه از نوع نفت سنگين، ميدان هاي گازي . نمي شود

عمدتا خشک عليرغم نياز شديد بخش مصرف خانگي و صنعتي و از آن مهمتر نياز مخازن پير کشور به تزريق گاز و همچنين ميدان هايي مانند البرز و آران که قابليت ذخيره سازي گاز طبيعي در آنها

عليرغم آنکه اولويت بسياري در فصول سرد براي کشور )اهميت بيشتري از ميزان توليد نفت آنها دارد . ، با کاميابي همراه نبوده است( دارند

از ديگر نکات فني قابل تصور در (": دريايي، کوچک، بازدهي توليد کم)مخازن با حاشيه سود کماين مخازن شامل توسعه مخازن کم بازده . قراردادهاي جديد، توسعه مخازن با حاشيه سود کم مي باشد

ميليون بشکه نفت 500کمتر از )در ميدان هاي کوچک ( مانند اليه هاي بنگستاني ايالم و سروک)اين امر بويژه در توسعه ميدان هاي دريايي که هزينه توسعه هر بشکه نفت بيشتر . مي باشد( درجا

به بيان ديگر، عصر توسعه و بهره برداري از اليه هاي پربازدهي مانند اليه . است، بيشتر نمايان مي گرددلذا مي بايد، تمهيداتي براي توسعه اين . آسماري با نفت درجاي چند ميلياردي به پايان رسيده است

.ميدان ها در قراردادهاي جديد در نظر گرفته شود

13

1389

استراتژي کالن قراردادهاي جديد

14