Κ.Γ.ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣΣαν δέσμη από τριαντάφυλλα

Τάξη: Γ΄ ΓυμνασίουΜάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία

Διδακτική Ενότητα: Νεότερη Λογοτεχνία (1922-1945)Μέσα- Υλικά: Διδακτικό εγχειρίδιο, Πίνακας, Ηλεκτρονικός

Υπολογιστής/Προβολέας, Φύλλα εργασίαςΔιδακτικός Χρόνος: 2 διδακτικές ώρες

Μέθοδοι:Διαλογική,Διερευνητική

Η νεότερη Λογοτεχνία (Η λογοτεχνία από το 1922 ως το 1945)• Oι ποιητές της δεκαετίας του ’20 ακολουθούν την παράδοση του

νεοσυμβολισμού και του νεορομαντισμού. Τα ποιήματά τους είναι ολιγόστιχα και διακρίνονται για το χαμηλόφωνο λυρισμό τους.

• Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30, οι σημαντικές νέες τάσεις της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ιδίως ο μοντερνισμός και ο υπερρεαλισμός - επηρέασαν και τις ελληνικές αναζητήσεις στην ποίηση και στην πεζογραφία.

• Ο μοντερνισμός αμφισβήτησε τις λογοτεχνικές συμβάσεις του 19ου αι. και επιδόθηκε σε μορφικούς πειραματισμούς (ελεύθερος στίχος, εσωτερικός μονόλογος κ.ά.).

• O υπερρεαλισμός συνοδεύτηκε από ριζικές αλλαγές στην ποίηση και στη ζωγραφική, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η καταγραφή ονείρων, η αυτόματη γραφή κ.ά. O υπερρεαλισμός αντιτάχθηκε στον ορθολογισμό και στις κοινωνικές συμβάσεις, αμφισβητώντας την αυτονομία της τέχνης.

• Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30 εμφανίστηκαν σημαντικοί Έλληνες ποιητές, οι οποίοι καθιέρωσαν τον ελεύθερο στίχο και επηρέασαν σημαντικά την αισθητική και το περιεχόμενο της μεταπολεμικής και της νεότερης ποίησης.

Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΄20

ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Tα χρόνια του μεσοπολέμου κάνει την

εμφάνισή της μια ομάδα ποιητών που έχουν γεννηθεί περίπου στα 1890, και οι οποίοι εκφράζουν την απογοήτευση από τη Μικρασιατική καταστροφή με μία ποίηση η οποία χαρακτηρίστηκε νεορομαντική ή νεοσυμβολιστική.

Kύριο χαρακτηριστικό της είναι η μελαγχολική διάθεση και η έλλειψη ιδανικών.

Ο σημαντικότερος εκφραστής αυτών των αναζητήσεων είναι ο Κώστας Καρυωτάκης.

Αυτοπροσωπογραφία του Κώστα Καρυωτάκη

• Γέννηση30 Οκτωβρίου 1896Τρίπολη Αρκαδίας, Ελλάδα• Θάνατος21 Ιουλίου 1928 (31 ετών)Πρέβεζα, Ελλάδα• Αιτία θανάτουαυτοκτονία• ΕθνικότηταΕλληνική• ΥπηκοότηταΕλληνική• Ιδιότηταποιητής και πεζογράφος

Κ.ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ(1896-1928)

• Ο Κ. Καρυωτάκης γεννήθηκε στην Τρίπολη στις 30 Οκτωβρίου 1896. Ο πατέρας του ήταν από τη Συκιά της Κορινθίας, και η μητέρα του, η Αικατερίνη Σκάγιαννη από την Τρίπολη. Ο πατέρας του ήταν νομομηχανικός και έτσι στα παιδικά του χρόνια αναγκάστηκε να αλλάζει συνέχεια τόπο διαμονής.

• Από το 1912 δημοσιεύει ποιήματα σε διάφορα παιδικά περιοδικά. Δεκαεπτά χρονών έρχεται στην Αθήνα, και γράφεται στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα τέλη 1917 πήρε το πτυχίο του. Στην συνέχεια επιχείρησε να ασκήσει το δικηγορικό επάγγελμα, αλλά η έλλειψη πελατείας τον ανάγκασε να ζητήσει δημόσιο διορισμό. Έτσι διορίστηκε υπάλληλος στην νομαρχία Θεσσαλονίκης.

• Μετά την οριστική απαλλαγή του από το στρατό, τοποθετήθηκε στην νομαρχία Σύρου και ύστερα βρέθηκε για μερικούς μήνες να ασκεί καθήκοντα νομάρχη στην Άρτα. Στην συνέχεια μετατέθηκε στην Αθήνα στην Νομαρχία Αττικής.

• Αισθανόμενος απέχθεια για την κρατική γραφειοκρατία την καυτηριάζει συχνά. Αυτό του στοιχίζει αντιπάθεια και διώξεις από τους ανώτερους του, με αποτέλεσμα να μετατεθεί πολλές φορές στην επαρχία.

Οικία Καρυωτάκη

• Το Φεβρουάριο του 1919 εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή « Ο πόνος των ανθρώπων και των πραγμάτων», που δεν παίρνει καλή κριτική.

• Το 1921 κυκλοφορεί την δεύτερη συλλογή του τα «Νηπενθή». Την εποχή αυτή συνδέεται στενά με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, συνάδελφό του στην νομαρχία Αττικής. Το 1924 ταξιδεύει στο εξωτερικό, στην Ιταλία (Ρώμη), Γερμανία και Ρουμανία. Το Δεκέμβριο του 1927 εκδίδει την τελευταία του συλλογή, «Ελεγεία και Σάτιρες».

• Το Φεβρουάριο του 1928 αποσπάται στην Πάτρα και τον Ιούνιο στην Πρέβεζα. Αισθανόμενος αηδία και απόγνωση για την ζωή αυτής της μικρής πόλης στέλνει απελπισμένα γράμματα σε συγγενείς και φίλους, περιγράφοντας την αθλιότητα και την μικρότητα που κυριαρχεί στην τοπική κοινωνία.

• Στις 20 Ιουλίου αποφασίζει να βάλει τέλος στην ζωή του. Αποπειράται να αυτοκτονήσει

Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα

Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα είδα το βράδυ αυτό.

Κάποια χρυσή, λεπτότατηστους δρόμους ευωδιά.

Και στην καρδιάαιφνίδια καλοσύνη.Στα χέρια το παλτό,

στ' ανεστραμμένο πρόσωπο η σελήνη.Ηλεκτρισμένη από φιλήματαθα 'λεγες την ατμόσφαιρα.

Η σκέψις, τα ποιήματα,βάρος περιττό.

Έχω κάτι σπασμένα φτερά.Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθε

το καλοκαίρι αυτό.Για ποιαν ανέλπιστη χαρά,

για ποιες αγάπεςγια ποιο ταξίδι ονειρευτό.

ΠΟΙΗΜΑ:ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

• Το ποίημα ανήκει στη συλλογή «Ελεγεία και Σάτιρες».

• Ελεγεία: σύντομο ποίημα που εκφράζει λεπτά συναισθήματα (λύπης, μελαγχολίας, χαράς...).

• Σάτιρα: κριτική σε πρόσωπα και κοινωνικές καταστάσεις μέσω ειρωνείας και σαρκασμού.

• Εδώ: Ελεγειακός χαρακτήρας – ερωτική ατμόσφαιρα, θλίψη/μελαγχολία ποιητή.

• Σάτιρα – εξομολόγηση αδυναμίας ποιητή, αυτοκριτική, αυτοσαρκασμός.

ΠΟΙΗΜΑ:ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Θέμα του ποιήματος είναι η αδυναμία του ποιητή να ανταποκριθεί στην ερωτική ατμόσφαιρα που δημιουργείται γύρω του ένα όμορφο βράδυ.

ΠΟΙΗΜΑ:ΔΟΜΗΤο ποίημα κατανέμεται σε δύο στροφές/ενότητες

• Η πρώτη αποτελείται από 12 στίχους

Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα είδα το βράδυ αυτό.Κάποια χρυσή, λεπτότατηστους δρόμους ευωδιά.Και στην καρδιάαιφνίδια καλοσύνη.Στα χέρια το παλτό,στ' ανεστραμμένο πρόσωπο η σελήνη.Ηλεκτρισμένη από φιλήματαθα 'λεγες την ατμόσφαιρα.Η σκέψις, τα ποιήματα,βάρος περιττό.

• Η δεύτερη από 6 στίχους

Έχω κάτι σπασμένα φτερά.Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθετο καλοκαίρι αυτό.Για ποιαν ανέλπιστη χαρά,για ποιες αγάπεςγια ποιο ταξίδι ονειρευτό.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ• Στη 1η στροφή η βραδιά έχει στοιχεία που

αποπνέουν ερωτισμό. Διάφορες προκλήσεις καλούν τον ποιητή να ανταποκριθεί.

• Το βράδυ παρομοιάζεται με δέσμη από τριαντάφυλλα (στ. 1). Με τριαντάφυλλα εκφράζουμε συχνά τον ερωτικό μας πόθο προς κάποιον.

• Στην ατμόσφαιρα πλανιέται μια χρυσή, λεπτότατη ευωδία (στ. 3-4). Πρόκειται για ένα συνδυασμό οσφρητικών και οπτικών στοιχείων. Η ταυτόχρονη λειτουργία δύο αισθήσεων στην ποίηση ονομάζεται συναισθησία. Η συναισθησία σ’ αυτή την περίπτωση τονίζει την ψυχική ευφορία που προκαλεί η ατμόσφαιρα. Αυτή η ψυχική κατάσταση υποδηλώνεται και στους στίχους 5-6.

• Ο αέρας που περιβάλλει τον ποιητή είναι φορτισμένος από την ερωτική ενέργεια των φιλιών που ανταλλάσσουν οι ερωτευμένοι (στ. 9-10).

• Η ποίηση σ’ αυτή την ατμόσφαιρα παύει να είναι λυτρωτική, αλλά γίνεται δυσβάστακτο βάρος, ασυμβίβαστο με τη ζωή (στ. 11-12).

• Στη 2η στροφή καθίσταται σαφές ότι ο ποιητής αδυνατεί να ανταποκριθεί στην ερωτική ατμόσφαιρα που τον περιβάλλει.

• Τα φτερά του είναι σπασμένα (στ. 13), δεν μπορεί να χαρεί τον έρωτα, δεν έχει τρόπο να ξεπεράσει τις αναστολές του και να αποβάλει τη μιζέρια του. Συναισθήματα ματαίωσης και μελαγχολίας.

• Στους στίχους 14-18 διατυπώνει έμμεσα κάποιους απαισιόδοξους προβληματισμούς του:

• Ο ίδιος δεν μπορεί να απολαύσει τις ομορφιές της ζωής και αναρωτιέται για ποιο λόγο υπάρχουν. (στ. 14-15)

• Η προσδοκία, να βιώσει τη χαρά, είναι μάταιη. (στ. 16)

• Οι αγάπες που επιδιώκει το καλοκαίρι αυτό να θρέψει είναι ανύπαρκτες. (στ. 17)

• Ο ίδιος δεν έχει τη δύναμη να αποδράσει από την πνιγηρή πραγματικότητα της προσωπικής του μιζέριας. (στ. 18)

ΤΕΧΝΙΚΗ

Γνωρίσματα παραδοσιακής ποίησηςΙαμβικό μέτρο,άτακτη ομοιοκαταληξία,ποιητικός

ρυθμός.

Γνωρίσματα νεοτερικής ποίησηςΕλευθερωμένος στίχος,κατάργηση της κλασικής

τετράστιχης στροφής,συχνοί διασκελισμοί,εκφραστική τόλμη,κάποια νοηματική ρευστότητα.

Η ανθοδέσμη από τριαντάφυλλα συμβολίζει με τον πιο εύγλωττο τρόπο το ερωτικό κάλεσμα και την ερωτική επιθυμία.

Η χρήση του πρώτου προσώπου με την εξομολογητική του ειλικρίνεια

οξύνει τη δύναμη της «βιωματικής κατάθεσης.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1Ο Φύλλο

1. Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος;2. Ποιες είναι οι αισθήσεις, με τις οποίες

ο ποιητής βιώνει αυτό το βράδυ της ζωής του;

3.Ποια είναι η ψυχική διάθεση του ποιητή;

2ο Φύλλο

1.Βρείτε και άλλα ποιήματα, που τα στοιχεία της εξωτερικήςπραγματικότητας παρουσιάζονται με συμβολικό τρόπο.2. Μπορείτε να ηχογραφήσετε τη δική σας απαγγελία για το συγκεκριμένο ποίημα και να την επενδύσετε με μουσική της επιλογής σας. Θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας την ανάλυση του ποιήματος και με τη φωνή σας να βοηθήσετε τον ακροατή να συλλάβει το κλίμα μέσα στο οποίο κινείται ο ποιητής.