หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 1

1

อันชนกชนนีนี้รักเจา เทียมเทาชีวาก็วาได

ส่ิงที่มีอํานาจ สามารถทําใหทุมเทชีวิตจิตใจและสมบัติทั้งปวงที่มีลงไปโดยไมคิดอานและอาลัยเสียดายนั้น คือความรักของบิดามารดาที่มีตอบุตรธิดา เพราะเปนเลือดในหัวอกของตนแท ซึ่งควรเรียกไดวาเปนผูคอยรับบาป-กรรมจากบุตรธิดาอยางสนิทใจไมมีทางหลีกเลี่ยง การเลี้ยงดูทุกอยางก็ทําดวยความรักความสงสารอยางสุดจิตสุดใจ ไมวาบิดามารดานั้นๆ จะเปนชาติชั้นวรรณะใด และตกอยูในฐานะมั่งมีหรือยากจนเพียงไร สวนความรักบุตรธิดานั้นไมมีจนและลดลงตามฐานะเลย แตเปนความรักที่มีสมบูรณและลนฝงแหงใจอยูเสมอ ยิ่งกวาน้ําในมหาสมุทรซึ่งมีเวลาขึ้นลงตามเวลาของมัน ความรักก็มาก การเลี้ยงดูก็ยาก การบริการทุกดานก็ยาก ความพยายามที่จะใหบุตรธิดาเปนคนดีในปจจุบันและอนาคตก็ยาก ไมมีคําวา “ งาย ” แฝงอยูบางเลย ทุกๆ อิริยาบถไมปรากฏวาไดลดหยอนผอนคลายความรัก ความหวงใยในบุตรธิดาลงบางเลย แมจะเรียกวา “ นรกแหงความรัก ความหวงใย ” ก็ไมควรจะผิด เพราะผูเปนบิดามารดาของบุตรธิดาตองตกนรกหลุมรักหลุมหวงใยนี้ดวยกันแทบทุกคน

บุตรธิดาทั้งหลายผูมีบิดามารดาเปนแดนเกิดและเลี้ยงดู จึงควรสํานึกตัวอยางยิ่ง จะไดเห็นความสําคัญของชีวิต อัตภาพรางกาย และความผิด-ถูก-ชั่ว-ดี ของตน เผื่อมีความทะนงตนในความเปนอิสระของชีวิต และความประพฤติที่เขาใจวาปราศจากหลักประกัน คือบิดามารดา ก็จะมีทางแกไขใหลดลง และกลับเห็นบุญคุณของทานที่ใหกําเนิดและเลี้ยงดูเรามาแตวันอุบัติขึ้นเปนมนุษย ไมลืมตัวจนกลายเปนคนตีเสมอเยอหยิ่งตอบิดามารดา ผูพลีชีพเพื่อบุตรธิดาตลอดมาดวยความรักอยางบริสุทธิ์ใจ ไมมีพิษภัยแฝงอยูในความรักนั้นๆ เลย บุตรธิดาจะไปหาความรักความสงสารอันมีคุณคาย่ิงจากใครและที่ไหนไดอีก นอกจากบิดามารดาแลว ไมมีทานผูใดจะสามารถหยิบยกใหเราได ดังนั้นบุคคลที่หาไดยากในโลกจึงควรจะไดแกบิดามารดาผูใหกําเนิดและเลี้ยงดูบุตรธิดาเทานั้นเปนอันดับแรก การสนองตอบแทนดวยคุณคาอันสูงสมเกียรติ จึงไมมีสิ่งใดยิ่งไปกวาความรูสํานึกในพระคุณ การยอมรับคําตักเตือนสั่งสอนดวยความเต็มใจและปฏิบัติตาม ไมฝาฝน ยึดถือทานเปนเสนชีวิตและทางดําเนินโดยชอบธรรม ภาระหนักเรายอมรับ แมทานหามในขณะเราทําผิดเรายอมจํานน ปฏิบัติตนตอทานประหนึ่งผาขี้ริ้วหรือที่เช็ดเทา ฉะนั้น

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 2

2

ถาจะใหถูกตามหลักความจริงแลว ควรจะพูดวาไมมีใครจะรบรวนกวนใจบิดามารดาดวยเรื่องและสิ่งตางๆ ไมมีเวลาจบสิ้นยิ่งกวาบุตรธิดา ซึ่งถือวาเปนสมบัติอันแสนรักและสงวนของทาน แตมิไดถือวาเปนการรบกวน พอที่จะใหเกิดการคิดนึกในแงรายตอบุตรธิดาของตน เพราะความรักความสงสารอันทวมทนมาลบลางโดยสิ้นเชิงตลอดมา จึงแมแสนจะลําบากและฝดเคืองก็จําตองรับโดยทั่วกัน ฉะนั้นบุตรธิดาคนใดที่มองขามแดนกําเนิด คือบิดามารดาผูมีคุณอนัลนพน ไมนําพาตอความเคารพยําเกรง ไมนําพาตอการอบรมสั่งสอน ไมนําพาตอการสนองตอบแทนบุญคุณเทาที่ควรแกฐานะ ไมนําพาตอการเทิดทูนวาเปนผูสูงสุดดวยความเมตตาและการเสียสละทุกอยางเพื่อตนตลอดมา ทําความเมินเฉยประหนึ่งตนเกิดจากโพรงไม ไรบิดามารดาผูประคับประคองเยี่ยงมนุษยทั้งหลาย บุตรธิดาคนนั้นจัดวาสรางกรรมลบลางคุณสมบัติแหงความเปนมนุษยโดยชอบของตนใหยอยยับไป ไมมีคุณเทาที่ควรเรียกวา ลูกผูสมบูรณแบบเหลืออยูเลย เพราะประเพณีของมนุษยธรรมทั่วๆ ไป ผูเปนบุตรธิดาควรจะทราบและระลึกถึงความสําคัญของทานตลอดอวสาน

ในธรรมทานสอนไววา ควรอุปถัมภบํารุงบิดามารดาใหมีความผาสุกเย็นใจเปนมงคลอันสูงสุด ดังนี้ ก็เพื่อเปนทางที่ถูกตองดีงามสําหรับบุตรธิดาจะพึงทําการสนองตอบทาน ก็การอุปถัมภบํารุงนั้น มีหลายประเภทและหลายวิธีดวยกัน เชน การใหสมบัติเงินทอง ขาว น้ํา อาหารคาวหวาน เสื้อผา ที่อยูอาศัย เหลานี้เรียกวาใหการอุปถัมภบํารุง การพยาบาลรักษาในเวลาเจ็บไขไดทุกข หรือประคับประคองทานในเวลาแกชรา ยืนเดินนั่งนอนหรือไปมาไมสะดวก ก็เรียกวาการอุปถัมภบํารุง การรักษาน้ําใจไมใหไดรับความกระทบกระเทือนบอบช้ําจากการแสดงออกของบุตรธิดา ก็เรียกวาการอุปถัมภบํารุงแตละอยางๆ การบํารุงดวยวัตถุหรือดวยมรรยาทอัธยาศัย ไมฝาฝนดื้อดึง เรียกวาการอุปถัมภบํารุงทั้งนั้น ตลอดการชวยเตือนดวยอุบายตางๆ ในทางที่ชอบ หรือปลอบโยนใจใหรื่นเริงใจในเวลาที่ทานเกิดความหงุดหงิดไมสบายใจในบางเวลา เรียกวาเปนการอุปถัมภบํารุงทั้งนั้น

บุตรธิดาที่ดีและฉลาด ยอมทําใหบิดามารดาไดรับความสุขกายสบายใจโดยอุบายวิธีตางๆ ไมมีประมาณ ชื่อวาเกิดมาประดับเกียรติยศชื่อเสียงและสงเสริมวงศสกุลใหวัฒนาถาวร เปนสกุลที่นาเคารพนับถือ ผิดกับบุตรธิดาที่เกิดมาเปนตัวบุงตัวหนอนบอนทําลายจิตใจและทรัพยสินวงศสกุลใหยอยยับอับเฉา สมบัติเงินทองงอกไมทัน ถูกแทะถูกไชจากบุตรธิดาประเภทตัวบุงตัวแมลง

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 3

3

ทานสอนเปนคําโบราณไววา ลูกที่ดีดํารงวงศสกุลแทก็มี ลูกคือลอกที่คอยแตจะปอกจะลอกเอาสมบัติเงินทองก็มี ลูกคือลากที่คอยแตจะลากบิดามารดาเขาไปหองขังและตะราง เพราะความเปนหวงลูกที่ทําชั่วถูกจับเขาหองขังหรือติดคุกก็มี ลูกคือเลิกจากความนับถือเปนบิดามารดากัน เม่ือบิดามารดาหมดทรัพยสมบัติไมมีอะไรติดตัวเพราะลูกประเภทลอกลักเอาไปหมดแลวก็มี ลูกที่นอกจากลูกที่ดีและดํารงวงศสกุลไวไดแลว เรียกวา ลูกประเภทกาฝาก เพราะคอยทําลายลางผลาญบิดามารดารอยเลหพันนัย ใหไดรับความฉิบหายเดือดรอนไปตาม ๆ กัน

เราทุกคนซึ่งมิไดมีความมุงหวังต้ังหนามาทําลายบิดามารดาผูบังเกิดเกลา จึงควรระวังสํารวม เจียมตัว เจียมใจตอทาน พยายามปฏิบัติตนในทางที่ดี สิ่งที่รูแลววาไมดีและใหโทษไมควรกลาหาญหัดริทําลงไป แมนอยก็จะลุกลามเปนมาก หากทําไมหยุด

การประพฤติตัวดีก็ชื่อวาเทิดทูนเกียรติคุณของบิดามารดาและวงศสกุลไวได และเปนผูมีอนาคตอันแจมใส ถาเปนหญิงจะหาคูครองก็ไมมีใครรังเกียจ ถาเปนชายก็มีเสนหเต็มตัวไมกลัวความตําหนินินทา หากจะชอบพวงแฟนหญิงก็คงจะไดเปนพวงๆ และดํารงวงศสกุลเปนปกแผนแนนหนา จึงควรปลูกศรัทธาในตัวเองตอสิ่งที่ดีใหมาก จะเปนคนไมยากจน

มาตาปตุอุปฏฐานธรรมนี้ พระพุทธเจาทรงเคยบําเพ็ญดวยความเคารพเอื้อเฟอตลอดมา แมในคราวเสวยพระชาติเปนสัตวที่ถือวาเปนชาติที่อาภัพก็ไมทรงลดละ จนถึงความเปนศาสดาสอนโลก ก็ยิ่งทรงเทิดทูนธรรมขอนี้ใหประจักษแกโลกอยางเปดเผย ไมทรงดัดแปลงแกไขใหเปนอยางอื่น เพราะทรงเห็นวา เปนธรรมอันถูกตองเหมาะสมอยางยิ่งแลว ที่กุลบุตรกุลธิดาทั้งหลายผูตกอยูในภาวะเปนหนี้บุญคุณของบิดามารดา จะมีทางลางบาปลางกรรมของตนเสียบาง พอใหเบาบางลงจากกรรม ที่ไดทําใหทานไดรับความลําบากทรมาน จนไมมีขอบเขตจะประมาณได นับแตวันเริ่มแรกเขาสูปฏิสนธิในครรภมาจนถึงปจจุบันนี้ ทั้งที่รูและไมรู ทั้งที่เจตนาและไมเจตนา ตลอดจนความชั่วที่ไมพึงปรารถนาตางๆ ซึ่งพวกเราทําการสั่งสมทุกขใหทานตลอดมา เฉพาะบุตรธิดาแตละคนเทานั้นก็มากพอแลว

ถาเปนวัตถุซึ่งควรจะเก็บมารวมเปนกองไวได ก็คงจะกองใหญเทาภูเขาและนากลัวอยางยิ่ง ใครเดินไปเจอเขาอาจจะรีบหาทางออกเพื่อพนภัย เพราะเปนกองบาปกรรมที่นากลัวมาก ทั้งอาจจะพากันลดหยอนผอนเบาในการทําความชั่วอยางอื่นลงไดบาง และคงไมเยอหยิ่งจองหองและด้ือดึงตอบิดามารดาตามใจชอบนัก ยังพอจะฟงเสียงหามปรามสั่งสอนจากทานบาง แตกรรมนี้เปนนามธรรมไมสามารถมองเห็นดวยตาเนื้อ แมใชกลองจุลทรรศนก็ไมมีทางรูทางเห็นได

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 4

4

สวนผลที่แสดงขึ้นแกผูทําก็เชนกัน ใครไมอาจมองเห็นไดดวยตา แตจําตองยอมรับผลที่แสดงขึ้นกับตัวโดยทั่วกัน

นี่กลาวเรื่องสวนที่ไมดีไมงามซึ่งบุตรธิดาทั้งหลายจําตองหลวมตัว และทําความพลั้งพลาดตอแดนที่เกิดของตนอยูโดยดี แมผูเขียนก็เคยเปนมาในทํานองเดียวกัน เพราะไมรูไมเขาใจหนทางหลีกเลี่ยง ทีนี้พูดถึงสิ่งที่ทานนํามาบํารุงรักษาบุตรธิดาแตละคน นับแตเริ่มแรกแบกทุกขจนลูกเติบโตเปนผูเปนคน ถาเปนยาแกโรคที่มีชนิดตางๆ ก็หมดไปมาก ถาเปนอาหาร หวาน คาว ขนม นม เนย เคร่ืองด่ืมชนิดตางๆ ก็หมดไปมาก การศึกษาซึ่งเปนงานอาชีพแขนงตางๆ และอุปกรณแหงการศึกษา แตชั้นตนจนถึงชั้นสูงจนกวาจะทรงตัวไดไมรบกวนทาน ลวนแตสิ่งที่ทําความหมดเปลืองอยางมากมายและนาใจหายทั้งนั้น ไมมีสิ่งใดจะเปนเร่ืองเล็กนอยเลย ถานํามากองรวมกันไวก็คงจะกองใหญและนากลัวยิ่งกวาจะนาดเูสียอีก สิ่งดังกลาวนี้แมจะมากมายเพียงไรซึ่งหมดสิ้นไป ก็ไมมีบิดามารดาของบุตรธิดาคนใด สนใจทําสถิติไวพอใหรูจํานวนที่เสียไป เพราะความรักความเอ็นดูสงสารบุตรธิดามีกําลังมากกวาที่จะมาคิดถึงสิ่งเหลานี้

ฝายบุตรธิดาควรสลดใจตอการตะเกียกตะกายของบิดามารดา ผูอุตสาหเลี้ยงดูมาแตวันกอกําเนิดเกิดเปนมนุษยมา ไมมีบุตรธิดาคนใดจะไปแสวงหาความรัก ความเอ็นดูสงสาร ความพะเนาพะนอเอาอกเอาใจตอการเลี้ยงดูดวยความเหนื่อยยาก และบริสุทธิ์ใจโดยสม่ําเสมอได ณ ที่ใดและบุคคลใด นอกจากบิดามารดานี้เทานั้นที่ยอมพลีทุกอยางแมชีวิตก็ไมอาลัยเสียดาย ทานจึงใหนามบิดามารดาวา “ พรหมของบุตร ” เพราะมีพรหมวิหารสี่ตอบุตรธิดาอยางสมบูรณ ความรักก็บริสุทธิ์ ความสงสารก็บริสุทธิ์ ความพลอยยินดีเมื่อบุตรธิดาไดดีก็บริสุทธิ์ ความวางตนสมํ่าเสมอตอบุตรธิดาทุกคนก็บริสุทธิ์ การอบรมสั่งสอนก็ออกมาจากจิตเมตตาหวังความรูความฉลาดแกบุตรธิดาของตนดวยความบริสุทธิ์ใจจริงๆ

แมจะไมมีความรูมากมาย แตก็พยายามอบรมสั่งสอนไปตามภูมิความรูความสามารถที่มีอยู อยางบริสุทธิ์ใจไมมีปดบังไวเลย ทั้งสมบัติเงินทองของมีคาบรรดาที่มีมากนอยอันเปนสวนวัตถุนอกกาย ทั้งสมบัติภายในคือพรหมวิหารสี่เปนตน ที่ยอมทุมเทลงเพื่อบุตรธิดาทุกคนโดยไมเสียดายแมแตนิด ฉะนั้น จึงสมควรเปนทักษิณาของบุตรธิดาเสมอดวยพระอรหันตองคหนึ่ง การทําคุณหรือทําโทษแกทานทั้งสองแมคนใดคนหนึ่ง จึงเทากบัทําคุณหรือทําโทษแกพระอรหันตองคหนึ่งเหมือนกัน คุณก็มีมาก แตโทษก็มีมหันตเชนกัน ทานจึงสอนใหระมัดระวังเอานักหนาไมใหลบหลูดูหมิ่น แมทานจะตกอยูในฐานะเชนไร ก็ควรเทิดทูนไวบนเศียรเกลาไมควรดูแคลน

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 5

5

เพราะใครไมสามารถมองเห็นเสนทางที่มาของกรรม ซึ่งพาใหสัตวโลกเปนไปตางๆ กันวาจะมาแบบไหน ตอเมื่อทราบก็กลายมาเปนเรื่องของตัวเขาเสียแลว จึงสุดวิสัยที่จะแก นอกจากจําตองยอมรับกันเทานั้นไมมีทางหลบหลีกหรือเปลี่ยนตัว เพราะกฎของกรรมเคยเปนมาอยางนี้ ใครไมสามารถจะแกใหเปนอยางอื่นตามความชอบใจได ดังนั้นบุตรธิดาที่ดีมีเหตุผลจึงควรเชื่อกรรมซึ่งเปรียบเหมือนเงาเทียมตัว และควรปฏิบัติตอบิดามารดาตามเยี่ยงอยางของพระบรมศาสดาพาดําเนินมา แมพอแมพาเสวยพระชาติเปนสตัวก็ยอมรับนับถือ และเลี้ยงดูไปตามอัธยาศัยผูรูคุณไมลืมตัวมัวเมา คือเอาใจฝกใฝตอทานเสมอดวยความเอาใจฝกใฝตอเรา

เพราะโดยมากเราไมคอยอยูดวยความอดอยากขาดแคลน ทุกกาลและสถานที่มักจะมีความพอกพูนดวยเครื่องบํารุงตางๆ อยางเหลือเฟอจนกลายเปนเฟอไปในบางกาล โดยไมรูสึกวาตัวเราเฟอและลดคุณคาลงไป เพราะเครื่องบํารุงกลายเปนเครื่องสังหารบั่นทอนลงวันละเล็กละนอย

มีความเคารพรักบิดามารดาใหมากไว ดีกวาเราเคารพรักเราในทางไมดี ซึ่งขืนใหเปนไปมากๆ จะพาใหเราขาดทุนสูญทรัพยและกลับตัวไมไดตลอดกาล

เอาใจทานใหมากกวาเอาใจเรา เพราะโดยมากเราชอบปลอยตามใจโดยไมมีเหตุผลที่ควรยึดเปนหลักได จึงพาใหผิดพลาดมากกวาจะเปนผลดี เพราะการปลอยตามใจจนเกินไปเปนตนเหตุ

ยอมเชื่อฟงคําทานตักเตือนสั่งสอนใหมากกวาการเชื่อฟงความรูความเห็นของตน ซึ่งเปนไปดวยความคึกคะนอง เพราะเปนความรูความเห็นทั้งดุนที่ยังไมไดกลั่นกรองใหอยูในกรอบแหงความพอดีและเหมาะสมบางเลย ขอนี้จะเห็นไดในขณะที่ใจเกิดความเพลิดเพลินอยางเต็มที่แบบนํ้าลนฝง จะไมยอมฟงเสียงใครเอางายๆ แมบิดามารดาจะเปนคนชั้นสูงมีฐานะดีเพียงไร หรืออินทรพรหมตนใดจะมาวากลาวสอนวาสิ่งนั้นไมดีส่ิงนี้ไมควรทํา จะนําความเสียมาสูตนและวงศสกุลดังนี้ก็ตาม ใจจะไมยอมฟงเสียงหามปรามสั่งสอนนั้นเลย แตจะพยายามเอาตามความชอบใจของตนทาเดียว โดยไมยอมคิดบัญชีดีชั่วอะไรทั้งนั้น กวาจะรูสึกตัวเวลาจึงสายไป สุดทายก็กลายเปนบุคคลประเภทหมดหวัง บิดามารดาพี่นองญาติมิตรวงศกุลก็พลอยหมดหวังไปดวยกัน เชนเดียวกับคนไขประเภทที่หมดหวัง นอกจากจะเตรียม อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา ไวตอนรับแลวไมมีวิธีอ่ืนใดจะทําใหเกิดผล

พระพุทธเจาทานฉลาดแหลมคมสมเปนศาสดาของโลกจริงๆ จึงประทานธรรมไว ทั้งธรรมเพื่อคนมีหวัง ทั้งธรรมเพื่อคนหมดหวัง ดังที่เห็นทานสวดเพื่อคนที่ยังเปนอยูก็มี เพื่อคนหมดหวัง

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 6

6

คือตายแลวก็มี ดังที่พูดกันวาใหบุญคนตาย ซึ่งเปนคําติดปากของชาวพุทธตลอดมา ทานที่ไดบุตรธิดาประเภทนี้มาเหยียบย่ําทําลายหัวใจ ตองไดรับความทุกขทรมานอยางมากมาย ไมสมกับที่เลี้ยงมาดวยความรักซึ่งมีน้ําหนักเสมอดวยแผนดิน ฉะนั้นบุตรธิดาจึงไมควรริอานหัดทําในสิ่งที่จะเปนไปเพื่อความหมดหวัง แมจะโงหรือฉลาดเพียงไร ก็ขอไดฟงเสียงบิดามารดาผูคอยรับผิดชอบและมองเห็นการณไกลอบรมสั่งสอน

เราจะไปเที่ยวแสวงหาฟงคําอบรมสั่งสอนที่เต็มไปดวยเมตตาอันซาบซึ้ง เหมือนบิดามารดาไมมีแลว ลําพังความรูที่ไดศึกษามา ถาไมมีบิดามารดาเปนน้ําเชื่อมคอยเสริมรสอยูเบื้องหลังแลว อาจจะเปนความรูที่เสริมไฟทิฐิมานะราคะตัณหาใหแรงกลาจนไมมีทางดับได และทําบัณฑิตหนุมสาวใหเสียคนไปในวินาทีใดก็ได จึงไมควรภูมิใจและทะนงตัวไปกับความรูประเภทแหวกแนวจนเกินไป และควรถือบิดามารดาเปนหลักใจไวในฐานะพวงมาลัยหรือเบรกรถ จะพาใหปลอดภัยทั้งปจจุบันและอนาคต ทั้งจะเปนคนมีหลักยึดม่ันคงตอไป มารรอยแปดที่มีอยูรอบดานและคอยฉวยโอกาสกับคนที่ปลอยตัวปลอยใจ จะไมมารังควานไดอยางงายดาย เพราะการเชื่อฟงและอยูในโอวาทของทานไมมีทางเสียหายแตอยางใด นอกจากจะชวยเสริมความรู ความประพฤติใหมีคุณภาพสูงขึ้นโดยถายเดียวเทานั้น

ขอใหเชื่อเถิดวา บิดามารดาคือบุคคลวิเศษและซื่อสัตยสุจริต เมตตาตอบุตรธิดาอยางฝงใจแตไหนแตไรมา รอยทั้งรอยไมมีเคลือบแคลงสงสัย เปนที่ม่ันใจไดยิ่งกวาชีวิตและความมั่นใจของเราซึ่งมีตอตนเองเสียอีก คนที่เคารพเชื่อฟงพอแมไมดื้อดึงฝาฝน แมจะเปนคนโงเขลาเบาความคิด แตก็เปนบุคคลที่นารักนาสงสาร คนที่ถือพอแมเปนหลักใจไมคอยตื่นเตนผาดโผน ชอบมีนิสัยกลัวบาป มีหิริโอตตัปปะประจําใจ ไมคอยชอบแสดงตัวแบบลิงคางบางชะนีซึ่งเปนสัตวชอบหอยโหนโยนตัวไมอยูเปนสุข เวลาโดดถูกกิ่งไมผุก็เห็นผลทันตา ย่ิงเปนบุตรธิดาที่ฉลาดดวยแลว ก็ยิ่งชวยสงเสริมความสงางามแกวงศสกุลไมมีสิ้นสุด เพราะความเคารพเชื่อฟงบิดามารดาเปนเครื่องเสริมเกียรติ

ทานกลาวไววาบุตรมี ๓ ประเภท คือ อภิชาตบุตร ๑ อนุชาตบุตร ๑ อวชาตบุตร ๑ บุตรทั้งสามประเภทนี้มีคุณสมบัติยิ่งหยอนกวากันตามลําดับ คําวาบุตรในที่นี้พึงทราบวารวมทั้งบุตรหญิงบุตรชายดวย โปรดทราบตามกิริยาของเพศที่นิยมการทําดีและทําชั่วไมเหมือนกัน

อภิชาตบุตร เปนบุตรที่มีคุณสมบัติยิ่งกวาบิดามารดา ทั้งนี้อาจมีไดหลายทาง คือทางสติปญญาความเฉลียวฉลาดบาง ทางความรูวิชาในแงตางๆ บาง ทางฐานะความเปนอยูบาง ทางดานความประพฤติและศีลธรรมทั่วๆ ไปบาง หรือเปนนักบวชที่มีคุณธรรมสูง คืออาจบรรลุ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 7

7

ธรรมเปนขั้นๆ จนถึงชั้นสูงสุด คืออรหัตผลบาง เปนพระปจเจกพระพุทธเจาบาง เปนพระสัมมาสัมพุทธเจาบางตางๆ กัน เฉพาะอริยธรรมขั้นใดขั้นหนึ่งที่บิดามารดาไมสามารถบรรลุได ควรยกยองบุตรผูไดบรรลุวาเปนผูมีคุณธรรมสูงกวาบิดามารดา และควรเรียกวาเปนอภิชาตบุตรไดตามลําดับแหงคุณธรรม

บุตรที่มีคุณธรรมสูงนี้นับวาเปนที่หาไดยากในสมัยปจจุบัน จะเปนเพราะเหตุใดไมอาจทราบได จึงขอฝากทานผูอานนําไปวินิจฉัยเพื่อชวยแบงหนักแบงเบากันบาง บางทีอาจมาถูกตัวเราผูกําลังสนใจในธรรม และปฏิบัติอยูอยางไมลดละเขาบาง ก็จะไดเห็นอภิชาตบุตรในตัวเราเองซึ่งกําลังหายากในปจจุบัน อันนับวาโชคชะตาวาสนาอํานวยทั้งสองฝาย ไมเสียทีที่ทานเล้ียงมาแสนยากแสนทรมาน ไดเห็นผลตอบสนองอยางพึงพอใจ นับวาเกิดมาใหความสุขและประดับเกียรติแกบิดามารดาและวงศสกุล อภิชาตบุตรนี้รูสึกวาจะเปนบุคคลพิเศษอยูบาง อยางนอยก็ตองมีจุดเดนในทางใดทางหนึ่ง อันเปนที่นารักนาเคารพนับถือของผูอ่ืน

อนุชาตบุตร เปนบุตรที่มีความรูความความเห็นความประพฤติคลอยตามบิดามารดา ไมแซงหนาแซงหลังไปในทางต่ําทราม คอยฟงเสียงพอแมผูปกครองใหเห็นดีเห็นชอบกอนเสมอในกิจการที่ตนจะพึงทํา ไมคอยออกความรูความเห็นโดยลําพังตนเองในสิ่งที่ไมแนใจวาจะเกิดผลดีหรือชั่ว ไมทําอะไรดวยพลการ มีนิสัยชอบเชื่อฟงผูใหญ ไมเปนคนดื้อดานหาญทําในสิ่งที่เห็นวาเปนภัยหรือเสี่ยงตอความเสียหาย แมจะมีความฉลาดแหลมคมก็เก็บไวในสวนลึก ไมแสดงออกมาใหผูอ่ืนเห็นวาตนฉลาด การคบเพื่อนหญิงเพื่อนชายก็ไมคบในลักษณะปลอยตัว โดยมิไดสังเกตใหรูนิสัยใจคอกอน การงานหรือความประพฤติผูใหญติเตียนก็รีบแกไขหรือหยุดทันที ไมกลาฝาฝน อันเปนการสงเสริมนิสัยไมดีอีกตอไป

มีนิสัยออนนอมถอมตนเจียมตัวไมทําใหผูปกครองหนักใจ พยายามดํารงวงศสกุลตามขนบประเพณีที่พอแมพาดําเนินมาไมใหเสื่อมโทรม สิ่งใดที่เปนมรดกอันมีคุณคาจากน้ําใจที่ทานมอบให ก็พยายามรักษาสิ่งนั้นไวดวยความเคารพรัก และสงวนเสมอดวยชีวิต ไมปลอยใหเสื่อมโทรมและหายไป ไมนําไปจับจายขายกินแบบบุคคลส้ินทาไมมีทางหากิน เปนผูเคารพตอความรูความเห็นของผูปกครอง ไมปนเกลียวแหวกแนวจากเหตุผลที่ควรเชื่อถือ บุตรประเภทนี้ก็นับวาหายากไมนอยเลย ถาเปนสินคาก็ไมคอยมีขาย จะเปนเพราะราคาแพงมากไปก็ไมอาจทราบได ไมเหมือนประเภทที่ทันสมัยจนล้ํายุค ซึ่งกําลังเร่ิมลนและซื้องายขายคลอง แตไมมีคุณภาพสมกับเงิน ผูซื้อมักจะเร่ิมขาดทุนกอนลงมือซื้อไปเปนลําดับและโอดครวญไปตามๆกัน ถาขืนสงเสริมสินคาประเภทล้ํายุคเขามากๆ ก็นากลัวจะ…

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 8

8

จึงขอฝากทานผูอานและสนใจในของหายากไดคนหาอนุชาตบุตรเอาเอง บางทีอาจเจอ ถายังไมเจอกรุณาอยาละความเพียรไปเสีย แลวยอนเขามาคนหาที่ตัวเรา เมื่อพบวาสวนไหนที่ยังปลอมแปลงไมเปนไปตามรูปลักษณะที่ทานสอน จะไดดัดแปลงแกไขเสียใหม คงไวแตของดีมีคามากในตัวเรา ปญหาความเคลือบแคลงสงสัยที่อาจมีวาเปนบุตรธิดาในลักษณะใดก็จะส้ินสูญไป จะพบแตความสุขความเย็นใจในตัวเราและผูปกครอง ตลอดผูเกี่ยวของทั่วๆ ไป ดํารงประเพณีไวอยางคงเสนคงวาและมีขื่อมีแป นอกจากนั้นยังเปนการสรางทางอันราบร่ืนดีงามใหแกกุลบุตรดําเนินตาม เพื่อเปนสุภาพชนตอไป ไมสูญพันธุไปเสียในระหวางที่ยังไมควรจะเปน

สวนอวชาตบุตรนั้น ถาเปนสิ่งของเครื่องใชตางๆ ก็อยูในเกณฑไมดีและใชไมไดแทบทั้งนั้น คอยแตจะราวและแตกทําลาย ถาเปนอาหารก็เปนประเภทใหโทษแกรางกายไมคอยไดรับประโยชนเทาที่ควร ถาเปนบานเรือนก็มักจะแรง ชอบมีสิ่งลึกลับแอบแฝงอยูภายใน คนในบานอยูไมคอยเปนสุข ตองไปเชิญหมอขับผีมาขับกันบอย ถาเปนสัตว เชน วัว ควาย ก็ใชงานการคราดไถใสลอเกวียนไมคอยได คอยแตจะดันทุรังพาคราดไถลอเกวียนเขาปาเขาพง จากนั้นก็หันหนากลับมาชนเจาของเทานั้น ถาจะฆาทิ้งเสียก็คิดสงสารเพราะเลี้ยงเขามา จึงมีแตเรื่องใหลําบากรําคาญใจ ถาเปนสุนัขก็ไมมีประโยชนตอการรักษาบานเรือน แตเกงไปในทางตะกละตะกลามชอบพาลแตขาวสุกขาวสาร อาหารในครัวมีเทาไรเปนขโมยกินเกลี้ยงหมด เสร็จแลวก็เที่ยวถายไมรูจักที่ทาง ไมเลือกกลางบานกลางเรือนกลางถนนหนทาง หนาบานหลังบานลานสนาม เที่ยวถายเรี่ยราดไปหมดจนเหม็นคลุงไปทั่วบริเวณ หาที่หลบซอนจมูกไมได ลวนเปนเรื่องกรรมที่ไมนาปรารถนา

บุตรธิดาที่ไดนามวาอวชาตบุตรนี้ ก็มีลักษณะดังกลาวมา คือมีจิตใจดําและต่ําทรามมาก ชอบประพฤติในทางฉิบหาย สิ่งที่พอแมหรือทานผูดีตําหนิวาไมดีแตชอบจะทําในสิ่งนั้น ไมยินดีฟงเสียงผูปกครองวากลาวสั่งสอน ถาเปนแฟนชายหญิงที่ตนรักชอบแลว แมจะบอกใหไปนอนอยูในโคลนตมก็ยินดีทําตามไมฝาฝน พอแมไมคอยไดรับประโยชนอะไรจากบุตรประเภทนี้ นอกจากจะคอยผลาญทรัพยแตจับตัวไปลงโทษไมไดเทานั้น ชอบเที่ยวชอบเกี้ยวหญิงชาย จายเงินเปนน้ําเปนทาไมมีอ้ัน การนึกคิดไปในทางต่ํา ถือเปนหลักวิชาพิเศษประจํานิสัย ชอบเปนคนเจาอารมณ ไมคํานงึถึงศักด์ิศรีพอแมวงศกุลวาจะไดรับความเสียหายทางทรัพยสมบัติเกียรติยศชื่อเสียง คิดอยางเดียววา ขอใหไดทําตามใจในสิ่งที่คิดวาอยากทํา ถามีบัญชีดี ชั่ว บาป บุญ จริงดังที่ศาสนาสอนไว ก็แลวแตนายยมบาลจะคิดบัญชีเอาเอง แตเวลาที่มีชีวิตอยูขอใหไดทําอยางสนุกใจ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 9

9

นี่คือวิถีทางเดินแหงชีวิตจิตใจความเปนอยูของอวชาตบุตรผูมีนิสัยตํ่าทราม ทานจึงใหนามวาอวชาตบุตร แปลวาผูมีจิตใจอันด่ิงลงทางอบายมุข คือ ความเสื่อมทรามทางจิตใจและความประพฤติ และเปนมารตอสังคมและทรัพยสมบัติ ทิ่มแทงจิตใจพอแมญาติมิตรใหไดรับความเดือดรอนเสื่อมโทรม แมจะเรียกวาบุตรประเภทขุยไมไผหรือบุตรปลีกลวยก็ควรจะได เพราะเกิดขึ้นมาเพื่อทําลายลางผลาญวงศสกุลใหยอยยับอับแสง เชนเดียวกับขุยไมไผและปลีกลวยที่เกิดขึ้นมาแลวทําลายลําตัวของมันเองใหตายไปฉะนั้น

การกลาวเรื่องบุตร ๓ ประเภทนี้กลาวไปตามหลักธรรมที่มีไวเปนธรรมสอนโลก มิไดมุงตอทานผูหนึ่งผูใดโดยเฉพาะ เผื่อทานผูสนใจใครตอธรรมคือความดีงามอันเปนอุดมมงคลแกตนและวงศสกุล จะไดเลือกหาเอาเทาที่เห็นควร และนําไปปฏิบัติเพื่อเปนหลักยึดของใจ จะไมลืมตัววาเราเกิดจากอะไร ใครเปนผูรับประกันอัตภาพรางกายจิตใจไวจึงมีชีวิตสืบตอมาถึงวันนี้ และเปนสาเหตุใหเห็นความสําคัญของตัววา เรามิไดเกิดมาโดยไรความหมายปราศจากผูคุมครองปองกัน แลวไมกลาทําอะไรลงไปแบบสุมเดา ทั้งจะเห็นคุณของทานบุพการีที่มีพระคุณเหลือลนพนวิสัยที่จะพรรณนาแกบุตรธิดาของตนยิ่งขึ้น ความสนใจตอการอุปฏฐากรักษาและเชื่อฟงทานก็จะถือเปนกิจสําคัญประจําตน ไมละเลยตอหนาที่ของมนุษยผูควรมีธรรมประจําใจ

สวนบิดามารดาก็มีความอบอุนและเบาใจ ที่เห็นบุตรธิดาของทานเปนคนดี เอาใจใสตอการงานทกุอยาง และฝกใฝตอการเลี้ยงดูและเชื่อฟงไมเมินเฉย นับวาไมเสียกําลังแรงพอแมที่ไดตะเกียกตะกายเลี้ยงดูมาแตวันเกิด ซึ่งแสนทุกขทรมานตลอดมา เวลาตายก็ไมวาวุนขุนมัวเพราะเรื่องราวตางๆ ของบุตรมากวนใจ ตายอยางตาหลับสนิท มีบุตรธิดาคอยรับรองปองกันใหความอบอุนไวอยางพรอมมูล ทานหวังมี สุคโต เปนที่ไปในเบ้ืองหนา เวลาสุดวิสัยความเปนอยูของทานแลว บุตรที่มีกตัญูกตเวทิตาคุณประจําใจ ยอมไมลดละความระลึกถึงบุญคุณ ยังอุตสาหพากันทําบุญอุทิศถึงทานตามความเหมาะสมเสมอมา อันนับวาเปนบุญเปนคุณตอกันไมมีสิ้นสุด

บุตรธิดาที่ไดทําดังนี้นับวาเปนมงคลอันสูงสุด เวลาถึงวาระของเรา บุตรธิดาก็จะทําการตอบสนองคุณเชนเดียวกัน เพราะกฎของธรรมชาติที่เรียกวากรรมเปนมาอยางนั้น ใครจะเชื่อหรือไมเชื่อก็ตองเปนไปตามความจริงในธรรมมีวา สัตวโลกยอมเปนไปตามกรรม นี่แสดงใหเห็นชัดวาสัตวโลกทั้งมวลอยูใตอํานาจของกรรมทั้งนั้น เราก็เปนผูหนึ่งในจํานวนสัตวโลก จะสามารถหลบหลีกปลีกกรรมที่ตนทําไวแลวไปอยูที่ไหนได จําตองยอมรับผลอยูโดยดี ถึงผูทําไมดีตอพอแม ก็ยอมจะเห็นผลไมดีของตนในปจจุบันนี้เอง คือบุตรธิดาของเราเองจะกลายเปนขวาก

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 10

10

เปนหนามขึ้นมาในครอบครัว และทิ่มแทงหัวอกของเราผูเปนพอเปนแม ใหไดรับความลําบากทรมานใจเชนเดียวกับเราใหพอแมของเรา โดยไมมีหนทางหลีกเลี่ยงแนนอน

พระพุทธเจาทานรูเรื่องดีเรื่องชั่วของสัตวโลก พรอมทั้งเหตุและผลมาแลวโดยตลอดทั่วถึง จึงไดทรงประกาศสอนโลกดวยความถูกตองแมนยํา ตามหลักวิชาที่ทรงรูเห็นมา วาทําดีตองไดรับผลดี ทําชั่วตองไดรับผลชั่วแนนอนไมเปนอื่น ใครเชื่อตามธรรมของพระองคก็เจริญรุงเรือง ใครไมเชื่อก็เปนเรื่องชวยไมได เพราะสิ่งที่ทําใหผูเชื่อไดรับความอบอุนและมั่นใจอยางยิ่ง ซึ่งควรนํามายืนยันก็คือ องคพระพุทธเจาผูเปนเจาของแหงธรรมก็มีพระทัยที่บริสุทธิ์ ธรรมก็แสดงออกจากความบริสุทธิ์ที่ควรเปนธรรมที่บริสุทธิ์อยางยิ่ง เม่ือธรรมบอกวา บาปมีจริง บุญมีจริง สุขมีจริง ทุกขมีจริง นรกมีจริง สวรรคมีจริงดังนี้ คนประเภทมืดบอดอยางพวกเราจะเอาความรูและเหตุผลที่ไหนมาคัดคานทานไดเลา เพราะผูหนึ่งแสดงดวยความรูจริงเห็นจริง แตผูหนึ่งกลับเอาความมืดบอดมาคัดคาน ฝายไหนจะมีความจริงควรเชื่อถือได เพียงเทานี้ก็พอเขาใจไดแลว

ฉะนั้นเร่ืองจึงมีอยูเพียงวา ถาไมอยากจมดิ่งลงนรกคือที่ทรมานซึ่งเขาใจวาไมมีนั้น ก็ตองรีบทําความดี ที่เคยทําชั่วมาก็ตองรีบกลับตัวเสีย กรรมชั่วกับเราก็เลิกทะเลาะกันไปเอง ไมควรไปหาความสําคัญที่หลอกลวงและเคยกั้นทางเรามาเปนเครื่องปองกนั ซึ่งอาจจะเปนการเสริมทุกขมากขึ้น แตผูแบกทุกขก็คือเราอยูนั่นเอง การไมเชื่อ บุญ บาป สุข ทุกข นรก สวรรความี เพราะความไมรูไมเห็นเพียงเทานี้ ไมใชวิชาที่สามารถปองกันตัวใหพนจากบาปและนรกไดเลย จะตองมีคติเปนไปดวยความสุขบางทุกขบาง เชนเดียวกับที่โลกผูทํากรรมไดรับทั่วๆ ไป ฉะนั้นการไมเชื่อฟงคําบิดามารดาตักเตือนสั่งสอน การลบหลูดูหมิ่น การทอดทิ้งไมสนใจตอการเลี้ยงดู ซึ่งเปนการเนรคุณทาน แตละอยางลวนเปนบาป-กรรม แกบุตรเอง แมไมเชื่อวาบาปมีจริงก็ไมใชเครื่องมือปองกันนรก

ภาระอันหนักหนวงที่บิดามารดาไมมีเวลาปลอยวางไดนั้น คือภาระที่มีตอบุตรธิดาแตละคน นับวาหนักและกดถวงอยูตลอดเวลา ซึ่งเริ่มแตบุตรธิดากาวเขาสูอุทร มารดาเริ่มรับภาระหนักไปเปนลําดับ ทั้งทางรางกายและจิตใจ คือความรักมาก ความสงสารเสมอดวยชีวิต ความหวังใจและดีใจวาตนเริ่มมีบุตร ความระวังตั้งสติในการประคับประคองบุตรผูอยูในครรภ ความสังเกตอาหารและหยูกยาตางๆ ที่อาจเปนภัยแกบุตรในครรภ เวลามารดานํามารับประทานหรือแกโรค ไมใหรอนจัด เค็มจัด เปนพิษตางๆ ยาที่ไมควรรับก็ตองงด แมโรคจะกําเริบเพราะไมไดรับยาก็ยอมทนเอา

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 11

11

การเปนอยูหลับนอนและการเคลื่อนไหวไปมาทุกอาการ ลวนอยูในความระมัดระวัง เพื่อความปลอดภัยแกบุตรที่อยูในครรภ ซึ่งจัดเปนภาระกังวลแตละอยางๆ ไมนอยเลย ที่มารดาจําตองยอมรับอยางหลีกเลี่ยงไมได เวลาจะคลอดก็ยอมสละชีวิตรับความทุกขทั้งมวลที่โหมกันมาในขณะนั้นย่ิงกวามรสุมในทะเล ถาผานมหันตทุกขนั้นไปไมได ก็ตองเกิดสงครามใหญในครอบครัว คือสามีตองเปนหมาย รายมนตบนทุกขที่แสนทรมานเพราะความคิดถึงภริยาที่ตายไป ลูกที่ยงัมีชีวิตอยูในครอบครัวก็รองไหพิไรรําพันหาแมที่ไรวิญญาณ สุดที่จะสังเวชสงสารทั้งผูตายไปและทั้งผูยังอยูที่กําลังตกอยูในกองเพลิง คือ ความวิปโยคพลัดพรากแสนทุกขทรมาน

ถาผานความทุกข ขั้นสลบไสลไรชิ้นดีในการคลอดนี้ไปได ก็นับวาพนนรกหลุมปางตายไปวาระหนึ่ง ซึ่งเทากับเกิดเปนคนชาติใหมขึ้นมา ขณะที่คลอดแมจะไดรับความทุกขจนเหลือทนในเวลานั้นก็ตาม แตมารดาผูรอดตายคนนั้นก็ไมเคยมีความรูสึกนึกคิดวา ทารกนี้ชางเกิดมาเพื่อกอกรรมทําเข็ญใหเราไดรับความทรมานอะไรอยางนี้ แตกลับมีแตความรักและความหวังอันทวมทนอยูในทรวงอก ที่อดจะเอ้ือมมือสวมกอดทารกตัวแดงๆ ที่เพิ่งคลอดและรอดตายออกมาทั้งแมทั้งลูกไมได ความทุกขก็เหลือทน ปากก็บนถามวา ลูกของเราเปนหญิงหรือเปนชายไมหยุดปาก ดวยความดีอกดีใจที่ชีวิตรอดพนมาไดเห็นหนาลูกรักผูเปรียบเหมือนดวงใจ

จากนั้นก็พยายามพิทักษรักษา ทั้งบิดามารดาแบบเอาชีวิตชีวาเขาชวยรองรับเปนประกัน ไมมีเวลาเปนอยูหลับนอนดวยความสบายเลย นับแตบุตรคนแรกถึงคนสุดทอง เริ่มแบกภาระหนักเรื่อยมา ถาเปนผูมียศหนักศักด์ิใหญมีฐานะดี ก็หาคนมาชวยพิทักษรักษาอยางภาคภูมิสมเกียรติ ไมใหลูกมีความอนาทรรอนใจ ถาเปนผูมีฐานะต่ํายากจนขนแคนหาเชากินเย็นก็ยิ่งแยมาก พอแมตองตะเกียกตะกายดวยกําลังปลีแขงแขงกับความอดอยากหิวโหย แสวงหาทรัพยมาไดมากนอยเพียงไรก็จําแนกแจกจายแกลูกๆ ตามความจําเปนที่บังคับอยูรอบดานในวันหนึ่งๆ เพื่ออาหารของลูกคนนี้บาง เพื่อเครื่องเรียนและเครื่องแตงตัวของลูกคนนั้นบาง กวาจะครบลูกแตละคนพอแมแทบเปนลม

บางวันยอมอด บางวันพอประทัง แตบางวันไมมีอาหารนอนทองเลย แสนหิวแสนแสบทองก็จําตองทนอดทนหิว เพราะความรักความเปนหวงลูกๆ กลัวจะอดอยากลําบากกายทรมานใจและอายเพื่อนฝูง แมตนจะตายก็ไมสนใจในชีวิต ยิ่งผูมีลูกหลายคนและฐานะจนๆ ดวยแลว ก็ยิ่งเพิ่มความทุกขทรมานมาก หัวอกก็จะแตก สมองจะทําลายเพราะความคิดมาก ถึงเวลาลูกไมสบาย เกิดเจ็บไขไดปวยขึ้นมาก็ยิ่งเพิ่มความทุกขใหแกพอแมมาก แทบจะกระอักเลือดออกมาในบางคราว คิดดูแลวจะเห็นวาเปนทุกขที่ควรจะปลงความสลดสังเวชเอานักหนา

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 12

12

ทั้งจะคอยเฝารักษาบุตรผูปวย ทั้งจะวิ่งหาซื้อยามาปฐมพยาบาล ทั้งจะไปตามหมอหรือนําสงโรงพยาบาลตามแตความจําเปนบังคับ วาจะควรปฏิบัติอยางไรลูกถึงจะหาย หรือบรรเทาลงไมตายจาก ทั้งคาหยูกยาที่จําตองขวนขวาย ทั้งการอาชีพก็รัดตัวเขามาทุกระยะสําหรับผูอยูในฐานะยากจน เนื่องจากไมมีเวลา ประกอบทั้งลูกผูยังดีก็ออนออดเคี่ยวเข็ญ จะตองการสิ่งนั้น จะรับประทานสิ่งนี้ รอยแปด ลวนเปนเร่ืองรบกวนชวนใหปวดหัวอกตั้งตัวไมติด ความคิดและสมบัติเงินทองมีเทาไรก็รีบรวมมาทุมเทลงเพื่อบุตรผูปวย จนไมมีอะไรเหลือติดตัว และยังตะเกียกตะกายตอไปจนกวาจะสิ้นลมของตัว แมจะอดจะหิว หรือจะเปนจะตายอยางไรก็มิไดคํานึง เพราะจิตใจมัวไปวาวุนขุนมัวอยูกับลูกๆ ทั้งผูปวยและผูเปนคนดีตลอดเวลา จนซูบซีดผอมแหงแรงไมมี ยังเหลือแตรางครองตัวอยูก็อดทนไป

บางครั้งการเจ็บปวยกลับมาเกิดแกบิดามารดาเสียเอง ซึ่งเปนการบั่นทอนความเปนอยูทุกดานทางครอบครวัใหสยบซบเซาลงไปตามๆ กัน เรื่องทั้งนี้ไมวาจะเกิดขึ้นในครอบครัวใด ครอบครัวนั้นตองกลายเปนกองเพลิงไปอยางนาเห็นใจและสงสารอยางยิ่ง โดยไมเลือกวาผูมียศถาบรรดาศักด์ิเกียรติยศชื่อเสียงและมีฐานะดีเพียงไร เพราะเปนเร่ืองความทุกขเผาผลาญใจ และทรัพยสมบัติใหฉิบหายไปทาเดียว จึงควรเทียบกับการตกนรกหลุมโลกันตะที่มืดมิดปดตาเราดีๆ นี่เอง ผูที่ไมเคยเห็นนรกซึ่งสงสัยกันอยู พอไดเปนบิดามารดาคนแลวก็ทราบไดเอง โดยไมตองถามใครวานรกอยูที่ไหน และไมวาบิดามารดานั้นๆ จะอยูในฐานะเชนไร จําตองถูกฉุดถูกลากลงนรกแบบนี้แทบทั้งนั้น

นอกจากบุตรธิดาที่อยูในฐานะแหงความลืมตัวไมสนใจคิดบางเทานั้น จะไมมีทางมองเห็นนรกที่บิดามารดาของตนตกและเสวยอยูเปนนิจ โดยอาศัยบุตรธิดาเปนเชื้อเพลิงและกอขึ้นเผาทานตลอดเวลา นั่นคือนรกหลุมทุกขทรมานเพราะบุตรธิดา หลุมเอาชีวิตเขาประกันเพื่อชีวิตของบุตรธิดาบาง หลุมรักสนิทและติดถนัดถอนไมขึ้นบาง หลุมเปนบอยคอยรับใชเขาอยูกลางเรือนเหมือนคนตองหาอยูในที่คุมขังบาง หลุมคอยเปนเพื่อนเลนของเขาอยางสนิทใจทั้งสองฝายบาง หลุมเปนบอยรักนายคือบุตรธิดา ตองคอยเอาอกเอาใจเขายิ่งกวาชีวิตของตัวบาง หลุมคอยคลอยตามนาย นายตองการอะไรตองพยายามหามาใหจนได ไมงั้นนายจะเสียใจและรองไหหาวาพอแมไมรักตนบาง หลุมลูกไมเชื่อฟงคําตักเตือนสั่งสอนและหาวาพอแมคร่ําครึลาสมัยอะไรๆ ไมทันเขาบาง หลุมไมสามารถหามปรามบุตรธิดาที่มีความรูเห็นที่ลอแหลมแหวกแนว และพิสดารเกินกวามนุษยผูมีขนบธรรมเนียมประจําชาติจะคาดถึงบาง หลุมอกแตกแตหัวใจยังมี

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 13

13

เพราะลูกประพฤติตํ่าชาอนาจารผลาญขนบประเพณี ชอบประพฤติแตสิ่งอันเปนการทําลายจิตใจ ชื่อเสียงพอแมวงศสกุลและญาติมิตรชนิดหมดยางอายไรศีลธรรมบาง

เร่ืองนรกที่บิดามารดาจะตองตกและรับเคราะหกรรมไปเปนลําดับ เพราะบุตรธิดาที่มีนิสัยตางๆ กันเปนผูอุตริสรางขึ้นนั้น มีมากมายและแสดงเปลวตางๆ กัน จะเลือกสรรหาตกหลุมมีความทุกขรอนพอประมาณตามใจชอบยอมไมได ขึ้นชื่อวาเปนบิดามารดาของคนแลว จําตองถูกลากถูกฉุดไปตกนรกเสียจนทุกหลุมทุกบอนั่นแลบรรดาที่เขาเที่ยวสรางเอาไว พิษไฟนรกเหลานี้ไมวาหลุมใดตองรอนทั้งกายทั้งใจ และรอนสุมอยูตลอดไป ไมคอยมีวันสงบและดับเปลวลงบางเลย พอจะสงบกายใจลงบาง บุตรคนนั้นก็เร่ิมกอขึ้นมา ธิดาคนนี้ก็กอขึ้นมา ดวยเร่ืองตางๆ ไมมีประมาณ บิดามารดาผูคอยตามชําระบัญชีใหคนนั้น ใหคนนี้ เร่ืองนั้น เร่ืองนี้ ไมมีเวลาหยุดย้ังก็แยไปเอง และแยไปตลอดอวสาน ไมมีวันขึ้นจากหลมลึกได

หากบุตรธดิาไมชวยกันพยุงดวยการรูสึกสํานึกตัววา นี่คือทานผูบังเกิดเกลา ซึ่งหาเพียงคนเดียวในโลก ทั้งการใหกําเนิดและเลี้ยงดู ทั้งคุณธรรมประจําใจท่ีเต็มเปยมอยูตลอดเวลา คือความรักความเอ็นดูสงสารก็เปนหนึ่งในโลก ความอนุเคราะหเลี้ยงดูทุกอยางก็เปนหนึ่งในโลก ความพะเนาพะนอเอาอกเอาใจบุตรธิดาก็เปนหนึ่งในโลก ความจดจอตอการดูแลรักษาทุกดานก็เปนหนึ่งในโลก เจตนาอันบริสุทธิ์ที่ทุมเทลงเพื่อบุตรธิดาทุกคนจะรักษาเอาไปเพื่อความสุขกายสขุใจ และเพื่อความเปนคนดีในปจจุบันและอนาคตก็เปนหนึ่งในโลก

ไมมีเจตนาและความขวนขวายใด และของใครในโลก จะเปนของบริสุทธิ์และมีคุณคายิ่งกวาของบิดามารดา ที่มอบใหบุตรธิดาแตละคน ทั้งทางน้ําใจและกิริยาที่แสดงออก ลวนเปนสิ่งที่ควรเทิดทูนไวบนศีรษะโดยแท แมทานจะมีฐานะตอยต่ําดอยสมบัติ และเกียรติยศชื่อเสียงเพียงใดก็ตาม แตน้ําใจที่แสดงออกตอบุตรธิดาทุกคนจะสมบูรณลนฝงอยูเสมอ ไมมีการลดตัวลงเหมือนส่ิงอื่นๆ ที่เจริญแลวมีเส่ือมลงในเวลาไมนาน

การระลึกในพระคุณของบิดามารดาดวยความผูกพันไมจืดจางวางเฉย เชนเดียวกับทานมีใจผูกพันกับเราเสมอมา ยอมเปนความดีและสิริมงคลแกบุตรธิดาไมมีสิ้นสุด ทั้งจะทําใหมีความอบอุนและมั่นใจตอตัวเองทางความประพฤติ และกิจการเพื่อความเจริญทุกดานไมอาภัพอับเฉา ความเคารพเชื่อฟงทานก็อยูในระดับลูกที่มีพอมีแมไมดื้อดึงฝาฝน การศึกษาทุกแขนงก็บากบั่นม่ันใจ และปฏิบัติหนาที่อยางจริงใจ ไมเถลไถลเขาตรอกออกชาย อันเปนลักษณะผูเปนมารที่คอยสังหารทําลายตนแบบผูลมละลาย ไมหัดนิสัยเปนคนชอบเที่ยวทั้งในเวลาและนอกเวลาเรียน

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 14

14

อันเปนการเขยากอกวนจิตใจใหกําเริบ และทําลายความมั่นคงของจิตใจ และการงานทุกดานใหดอยลงหรือเสียไป

เปนคนชอบระวังสังเกตเหตุการณและส่ิงเกี่ยวของทั่วๆ ไป ไมลืมตัวม่ัวสุม การงานทุกดานตั้งใจทํา มุงความสําเร็จเปนผลอยางฝงใจ ไมหันเหเรรอน แตตั้งหนาทํางานเพราะเห็นวาเงินกับงานมีคุณคาเสมอกัน ทําอะไรทําจริงไมหัดนิสัยเปนคนจับจด แบบงดสิ่งนั้นกลับมาทําสิ่งนี้ และจับโนนวางนี้ ลูบๆ คลําๆ ไมเปนชิ้นเปนอันพอใหเกิดประโยชน เวลาวางก็หางานที่เหมาะสมกับหนาที่ของตนทํา เพื่อชวยบิดามารดาใหเบามือลงบาง และเพื่อเปนการสรางนิสัยไมใหเปนคนวางงานอยูเฉยๆ จะเคยตัวชินใจ จนกลายเปนคนเกียจครานหารับประทานไมพอกับความตองการ เวลาเติบโตขึ้นจะลําบาก

การเคารพเชื่อฟงบิดามารดา เปนทางเดินของชีวิตและมรรยาทความประพฤติ ยอมเปนทางแหงความเจริญกาวหนาโดยถายเดียว อนึ่งส่ิงที่กีดขวางแกความเจริญของโลกคือ ความเกียจครานออนแอ ในธรรมทานประณามไววาเปนขวากหนามกั้นทางและทิ่มแทงหัวใจใหเกิดความทุกขเดือดรอน ไมมีวันแกตกไดตลอดกาล ผูตองการความเจริญกาวหนา จึงไมควรเห็นความเกียจครานวาเปนคูมิตร ควรทราบไวอยางถึงใจวา เปนศัตรูของการงานทุกดาน เพ่ือโภคทรัพยตลอดกาลไหนๆ ความเกียจคราน และความจนเพราะความเกียจครานพาใหเปนไปนี้ ตองพาผูคลอยตามใหเปนผูจนตรอกพอกพูนทุกขอยางไมมีทางฟนได ไมเหมือนความจนดวยเหตุอ่ืนๆ บังคับ ซึ่งอาจมีทางฟนตัวได ฉะนั้นพวกเราควรกลัวความเกียจครานนอนตื่นสายไวแตเด็กแตเล็ก เพ่ือมีทางแกไขและลบลางไดพอเหมาะพอดีไมสายเกินคาด เพราะตลาดสมบัติทั้งมวลมีอยูกับผูมีความพากเพียรนี้ทั้งนั้น

เรามีความปรารถนาอยางย่ิงที่จะไดเห็นเด็กของชาติในแดนพระพุทธศาสนา ซึ่งเปนแหลงที่เต็มไปดวยวิชาเครื่องตานทาน และปองกันตัวอยางเยี่ยมยอด ไดศึกษาและยึดหลักธรรมไปปฏิบัติตอตัวเองเทาที่ควรแกฐานะขึ้นไปเปนลําดับ อยางนอยก็ควรไดรูบุคคลสําคัญของโลกวาคือใครบาง ที่ควรสงเสริมเทิดทูนใหสมเกียรติของบุคคลนั้นๆ ก็คนสําคัญของโลกนั้นคือแดนกําเนิดแหงบุตรธิดา ไดแก บิดามารดาหนึ่ง ไดแก ตัวเราผูถือกําเนิดอันสมบูรณเต็มภูมิมนุษยหนึ่ง นี่คือบุคคลสําคัญของโลกถาไมมองขามไปเสีย จนกลายเปนคนไมมีสาระอะไรติดตัวเลยเทานั้น

ที่วาบิดามารดาเปนบุคคลสําคัญของโลกนั้น เพราะทานเปนผูใหกําเนิดและเลี้ยงดูบุตรธิดามากอนใครๆ ในโลก ผูที่ไดรับอุปการะจึงครองตัวเปนเราเปนทานมาได นับจํานวนเต็มโลก

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 15

15

เอาเลย ถาไมใชทานแลวจะไมมีมนุษยหญิงชายทนมีชีวิตเหลืออยูในโลกไดเลยแมคนเดียว เราพอทราบไดวามนุษยในโลกมีประมาณเทาไร และมีใครที่ไมมีแดนกําเนิด แตสามารถเกิดและเติบโตไดเองอยางอิสระ เขาใจวาไมมีแมแตรายเดียวที่อุตริมาเกิดแบบเห็ดดินเห็ดโคลน ถามีก็จัดเปนมนุษยแปลกโลกและนากลัวพิลึก คงอยูรวมโลกมนุษยที่มีบิดามารดาเปนแดนเกิดไมได เพราะใครๆ ไมไวใจและกลาใหความสนิทสนม กลวัจะเปนทํานองนกกระสาที่มาเปนนายฝูงกบในบึงใหญที่ปราศจากนาย พอนายกระสามาปกครองก็เริ่มใชอํานาจในการปกครองดวยจะงอยปาก จนกบทั้งฝูงหมดเรียบบึงไปเลย ไมมีกบเหลืออยูแมตัวเดียว มนุษยเรายิ่งมีนิสัยขี้ขลาด ถาใหความสนิทสนมกับมนุษยประเภทพิสดารนี้แลว ก็อาจเกิดมหาอุบาทวยิ่งกวากบ ซึ่งมีอยูในบึงเพียงแหงเดียวเทานั้น

และมีใครบางที่บิดามารดาไมไดประคองเลี้ยงดูในขั้นเร่ิมแรกกอน แตอยูๆ ก็เติบโตขึ้นมาเอาเฉยๆ แบบกอนเมฆกอนหมอก นอกจากบิดามารดาตองเปนคนเหลือเดนจากความตายไปตามๆ กัน เพราะการตะเกียกตะกายตอการเลี้ยงดูและรับผิดชอบรอบดาน กวาบุตรธิดาแตละคนจะเติบโตขึ้นมาพอหายใจไดบางโดยลําพังตนเอง แมทานเลี้ยงดูจนโตขึ้นมาแลว แตบางรายยังแทบไมมีจมูกหายใจ ตองมาคอยอาศัยพอแมใหชวยเหลือพอมีทางหายใจก็มีอยูมาก แถมยังมีการยกครอบครัวและเพื่อนฝูงที่มีจมูกไมพอกับการหายใจ มาอาศัยบิดามารดาพอไดหายใจสืบตอไป ยังมีอยูไมนอย และอาจมีเกินจํานวนบัญชีของโลกที่จะทําสถิติไว แตไมมีใครสนใจทํา เพราะเปนเร่ืองภายใน คือระหวางบิดามารดากับบุตรธิดาจําตองปฏิบัติตอกันแตไหนแตไรมา

จึงนากราบไหวบูชาคุณของทานผูเต็มไปดวยพรหมวิหารราวทองฟามหาสมุทร สุดที่จะพรรณนาใหจบสิ้นลงได ที่เปนฝายอนุเคราะหเลี้ยงดูตลอดมา โดยไมคํานึงถึงความสิ้นเปลือง และความอดตายของตนเอาเลย เม่ือเร่ืองบิดามารดากับบุตรธิดาเคยเปนมาอยางนี้ประจําแผนดินอยางแยกไมออก แลวพวกเราชาวบุตรธิดาผูเห็นแกไดไรความรูสึกสํานึกตัวในพระคุณทาน จะไปหาคนสําคัญของโลกที่ไหนกัน จึงจะเจอสมดังมโนนึกคิดที่เคยวาดภาพขามศีรษะทานไปมา แตมิไดหวนระลึกวาทานคือบุคคลเชนไร และมีความสําคัญตอเราอยางไรบาง แมในปจจุบันของบุตรธิดาที่เปนอยูเวลานี้ ทั้งที่อยูกับทาน ทั้งที่อยูตางถิ่นตางแดน ทั้งใกลทั้งไกล ทั้งในและนอกประเทศ ทุกเพศทุกวัย ซึ่งลวนอยูในความรับผิดชอบ ที่ทานจะตองอนุเคราะหดวยความรักเอ็นดูอยางบริสุทธิ์ใจ และเต็มภูมิที่เปนบิดามารดาของบุตรธิดาทั้งคน ไมบกพรองทางน้ําใจ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 16

16

แมสมบัติเคร่ืองสงเคราะหจะมีบกพรองบางก็เปนธรรมดา เพราะไมใชน้ํามหาสมุทรจะใหมีสมบูรณอยูตลอดไปยอมไมได ถาพวกเรายังมองไมเห็นคาแหงความสําคัญและคนสําคัญในตัวทาน ก็ควรมองยอนหลังมาดูตัวเรา โดยเริ่มแต ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ไปในอวัยวะทุกสวน ภายในภายนอก เบื้องบนเบื้องลางของรางกาย ตลอดความเปนอยูเร่ือยมาจนถึงความกาวเขาสูครรภ กอความรําคาญจนกลายเปนความทุกขทรมานแกทาน รายหนึ่งๆ แปดเดือนบาง เกาเดือนบาง สิบเดือนบาง ที่สรางเนื้อสรางตัวโดยอาศัยเลือดเนื้อของทานทุกหยดทุกหยาด เปนเครื่องมือสรางบานเรือนคือรางกาย จนปรากฏขึ้นเปนตนเปนตัว เปนเนื้อเปนหนังของตัวขึ้นมา

พออิ่มตัวสมควรเปนคนไดแลว ก็แหวกชองออกมาจากครรภ โดยมิไดคํานึงนึกคิดวาใครจะลําบากจะเปนจะตาย เพราะการแหวกทางออกมาของเราตัวเล็กๆ แดงๆ แตกองทุกขที่สรางใหคนอื่นคือมารดาในขณะนั้นมิไดเล็กสมตัวเลย จนมารดาแทบจะเอาชีวิตชวีาไวไมรอด บางรายตองจอดจมไปเลยก็มีเพราะเหลือจะทน นอกจากการสรางตัวอยูในครรภดวยเลือดเนื้อของมารดาแลว พอตกคลอดออกมายังตองอาศัยมารดาบิดาตลอดผูเกี่ยวของอีกมากมาย มาชวยสรางชีวิตจิตใจใหอีก คือการเลี้ยงดูทุกอยางที่แสนทุกขลําบาก อันเกี่ยวกับตนจนถึงปจจุบันบัดนี้ เราพอจะนึกออกกระมังวา อัตภาพรางกายตลอดความเปนอยูสืบเนื่องกันมาของเราทุกสวนนี้ เราไดมาจากไหน ใครใหเราและใครชวยรักษาเราจึงปลอดภัยมาถึงบัดนี้ ทั้งนี้คือคุณพอคุณแมนั่นแลเปนผูสละชีวิตแทนและเลี้ยงดูเรามาจนถึงปจจุบันนี้

เทาที่พรรณนาชีวิตรางกายพรอมเคร่ืองบํารุงสงเสริม เพียงแตละคนที่ไดรับจากทานตลอดมา ถาคิดเปนราคาคางวดในบรรดาสิ่งที่ทานมอบใหเปลาดวยน้ําใจนั้น ลวนเปนสิ่งที่จนใจและสุดวิสัยที่จะหาไดในที่อ่ืนใด เชน ตา หู จมูก เปนตน แตละสวนลวนไมมีซื้อขายกันตามหางรานตางๆ ทั้งในและนอกประเทศทั่วโลก ไมมีเลยแมสวนหนึ่งซึ่งควรจะถือเปนของจริงอันดั้งเดิมที่เราไดมาจากทาน เพียงวัตถุเคร่ืองสงเคราะหเลี้ยงดูบุตรธิดาแตละคน นับแตเริ่มแรกมาจนบัดนี้จะมีจํานวนมากมายสักเทาไร ถาเปนสิ่งที่ควรออกรานขายดังสินคาทั่วๆ ไป ก็คงนํามาบรรจุไดเต็มหางรานใหญๆ หลายหางรานพอดู สิ่งทั้งนี้จะมีใครบางพอมีน้ําใจมายอมเสียสละใหเราโดยไมคิดคาตอบแทนเลย นอกจากบิดามารดาทั้งสองนี้เทานั้น ยังไมเคยเห็นมีทานผูหนึ่งผูใดมารับอาสาทําหนาที่แทนไดเลย

จึงเปนเรื่องที่นาคิด และสลดสังเวชตัวเราอยางยิ่งที่อาศัยเลือดในหัวอกทาน ซึ่งเปนสิ่งที่รักสงวนอยางยิ่งทั้งสิ้นมาเปนชีวิตจิตใจของตัว จนเปนเราเปนทานมาดวยกันทั้งโลก ควรจะมองเห็นความสําคัญตลอดคุณสมบัติอันลนคาของทาน วาเวลานี้ปรากฏอยูที่รางกายจิตใจของ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 17

17

เรา และเรากําลังนั่งทับนอนทับหายใจทับคุณของทานอยูทุกขณะนี้แหละ หาไดอยูในที่อ่ืนใดไม ก็การสํารวจตนมาแตตนกําเนิดจนถึงปจจุบันวาเปนมาอยางไรอยางประจักษใจแลว จะตองรูสึกสํานึกในพระคุณของทานอยางถึงใจ วานี้คือผูบังเกิดเกลา ซึ่งหาไดเพียงคนเดียวในโลก นี้คือผูประกันชีวิตของบุตรธิดาทั้งมวล นี้คือคนสําคัญของโลกมากอนใครๆ นี้คือแบบพิมพของโลกที่ใหกําเนิดทั้งทางรางกายและหลักวิชาแขนงตางๆ ไมมีประมาณ ที่บุตรธิดาไดยึดถือสืบทอดกันมาไมมีที่ส้ินสุด คือบุตรธิดาทั้งโลก ความสําคัญมารวมอยูที่บิดามารดาเปนผูวางรากฐานใหเพื่อกาวตอไปในอนาคต จึงควรปลงใจลงนอมบูชาพระคุณของทานดวยความเคารพรักอยางถึงใจ ไมมีการแบงรับแบงสูดวยอุบายวิธีขอแกตัวใดๆ

คําวา “บิดามารดา” นี้เปนคําที่ควรสะดุดสะเทือนใจอยางยิ่งในวงบุตรธิดาทั่วๆ ไป เพราะเปนนามของทานผูบังเกิดเกลา และเลี้ยงดูมาแตวันกําเนิดเกิดเปนเราเปนทานมาถึงปจจุบันนี้ ผูเขียนซึ่งเปนผูตกอยูในความเปนหนี้บุญคุณทานเชนเดียวกับบุตรธิดาทั้งหลาย จึงไดพยายามอธิบายตามหลักธรรม อันเปนแนวทางระลึกถึงพระคุณและทําการสนองตอบทาน เพื่อเปนการลางบาปออกจากตัวเสียบางพอใหเบาบางลง เวลาตายไปไมไดไปแออัดกันอยูในนรกและเหมาไฟนรกเปนของตัวเสียหมด สวนจะสามารถลบลางร้ือถอนบรรดาบาปนอยใหญที่ตางคนตางทําใหทานไดรับความลําบากทรมานมาเปนประจํานั้น รูสึกจะเกินความคาดหมายของบุตรธิดาแตละคนจะสามารถลบลางใหหมดได เพราะมีมากมายจนทานและบุตรธิดาก็ไมสามารถจะจดจําได

นอกจากจะรวมยอดพอรูเคาไวบางเทานั้น คือ นับแตขณะที่กาวเขาสูครรภมาจนถึงปจจุบันนี้ ถาคิดเปนนาที ชั่วโมง วัน เดือน ป จะไดสักกี่นาที กี่ชั่วโมง กี่วัน ก่ีเดือน กี่ป และในนาที ชั่วโมง และวัน เดือน ป นั้นๆ ผูเปนบุตรธิดาไดเริ่มทําความรําคาญใหทานก่ีครั้ง อะไรบาง แมในขณะอยูในครรภก็ยังตองมีการแสดงตัวกอกวนเปนระยะๆ ยิ่งครรภแกขึ้นมากเทาไร ทารกตัวแดงๆ ก็ยิ่งแผลงฤทธิ์ขึ้นเปนลําดับ วันเวลาหนึ่งๆ หลายครั้ง กวาจะถึงเวลาตกคลอดออกมา ซึ่งนาจะสรางนรกใหมารดาไดมากหลุมพอดู เวลาออกมาแลวก็ย่ิงเริ่มแสดงฤทธิ์ในทาตางๆ ไมมีประมาณ โดยเจาตัวหารูไมวานั่นคือการกอกวนผูอ่ืนคนอื่นมีบิดามารดาเปนตน ตองหมุนตัวตามอาการที่แสดงออกเหมือนเครื่องจักรเครื่องยนตตลอดเวลา ไมมีกลางวันกลางคืน จําตองวิ่งวุนอยูทํานองนั้น

บุตรธิดาแตละคนทั้งเวลาอยูในครรภ ทั้งเวลาออกนอกครรภมาแลว ขณะที่ยังเล็กจะตองมีการแสดงตางๆ ตามประสาของตน ซึ่งลวนเปนการเขยากอกวนหัวอกบิดามารดาและ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 18

18

ผูเกี่ยวของใหเปนกังวลวุนวายไปดวยทั้งนั้น พอเริ่มรูความมาบาง ก็เร่ิมกอกวนไปอีกทางหนึ่งตางๆ กัน พอใหทานไมมีความสงบสบายใจไดอยูนั่นเอง ความเติบโตของเด็กแตละคนกับความเติบโตของเร่ืองตางๆ ซึ่งจะกวนสมองบิดามารดานั้นรูสึกจะเปนเงาเทียมตัว เพียงเปนเร่ืองธรรมดาของเด็กทั่วๆ ไปที่มีขอบเขต ซึ่งอยูในความรับผิดชอบของบิดามารดาเทานั้นก็พออดพอทน แตแถมยังแอบมีเรื่องพิสดารที่คาดไมถึงและมากตามจํานวนของบุตรธิดาที่มีนิสัยตางๆ กันสรางเพิ่มขึ้นอีก ซึ่งแตละเร่ืองก็มีอํานาจใหสั่นสะเทือนไปทั้งครอบครัวและนาใจหายทั้งนั้น

สิ่งทั้งนี้ลวนอยูในขายที่บุตรธิดาจะหลวมตัวทําได ถาไมไดศึกษาอบรมขนบประเพณีและศีลธรรมมาเทาที่ควร และเปนสิ่งที่ตองไหลลงรวมทะเลใหญ คือบิดามารดาเปนผูรับผิดชอบกอบกูและแบกหามทั้งนั้น เมื่อรวมเวลาที่บุตรธิดาแตละคนที่เกิดมาสรางความลําบากและแสนกังวลใหทาน นับแตตนจนบัดนี้จะมากมายเพียงไร และใครไมสามารถนับอานไดพอจะประมวลมาชําระลางใหหมดไปไดโดยสิ้นเชงิ ไมตองมีบาปกรรมติดตัวบุตรธิดา ที่เรียกวาเปนหนี้บุญคุณทานอีกตอไป ความเปนมาทุกๆ แขนงแหงอัตภาพรางกายและจิตใจของบุตรธิดาแตละคน ยอมเปนมาจากความกระทบกระเทือนตอสุขภาพทางรางกายและจิตใจของผูเปนบิดามารดา อยางสุดจะพรรณนา แตไมมีบิดามารดาของบุตรธิดาคนใดสนใจนํามาเปนอารมณ แมชีวิตจะเสียไปดวยเหตุตางๆ ที่เกี่ยวกับบุตรธิดาก็ยอมสละไปเลย ประหนึ่งไมมีราคา เปรียบเหมือนผักปลาฉะนั้น คุณคาแหงน้ําใจและอื่นๆ ที่ทานยอมเสียสละตอบุตรธิดาทุกคน จึงเปนคุณธรรมที่มีคามหาศาล ไมมีสิ่งใดจะเปรียบเทียบได แมจะพรรณนาถึงพระคุณของทานจนนับเปนกัปกัลปก็ไมมีทางจบสิ้นลงได ทานกลาวไวในธรรมวา แมจะเอาน้ําในมหาสมุทรทุกหยดทุกหยาดมาเปนน้ําผสมหมึก เอาดินทั้งแผนมาเปนหมึกละลายน้ํา เอาเขาพระสุเมรุทั้งลูกมาเปนดามปากกา เอาทองฟาอากาศเปนหนากระดาษ มาเขียนพรรณนาพระคุณของทาน กระทั่งผูเขียนตายไป ผูใหมมาเขียนแทนสืบตอกันไปทํานองนี้ตลอดอนันตกาล จนหมดน้ําผสมหมึกในมหาสมุทร หมดดินทั้งแผนดินที่มาละลายทําเปนหมึก หมดทองฟาอากาศ ไมมีชองวางที่จะเขียนตอไป หมดเขาพระสุเมรุทั้งลูกที่นํามาทําเปนดามปากกา แตพระคุณของบิดามารดายังพรรณนาไมจบ ดวยยุติลงดวยการสุดวิสัยที่จะหาอะไรมาบันทึกตอเพื่อความสิ้นสุดแหงพระคุณ เม่ือพระคุณของทานมีมากมายจนไมสามารถจะพรรณนาดังที่เห็นอยู ชาวบุตรธิดาเราจึงควรสลดใจและเห็นโทษของตนที่สนุกชี้เอา ทวงเอา เถียงเอา ขัดเอาอยางใจ เลนตัวเอา รองไห

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 19

19

เอา บังคับเอาสิ่งตางๆ ที่ตนตองการแมไมควร โดยไมสํานึกกระดากอายเลย ซึ่งลวนเปนวิถีทางของนายเลวทรามปฏิบัติตอบาวที่ดีทํากัน ไมใชเปนทางดําเนินของบุตรธิดาที่ดีจะนํามาใชตอผูบังเกิดเกลาเลย

บุตรธิดาเกิดมาพบชีวิตรางกายลมหายใจที่เต็มไปดวยเครื่องบํารุงบําเรอตางๆ ทั้งเกาและใหม ทั้งหายากและหางาย ทั้งมาจากที่ใกลและที่ไกล ทั้งมาจากในและนอกประเทศ ทั้งราคาถูกและราคาแพงๆ จนประมาณมิได จากบิดามารดาที่ทุมเทชีวิตแสวงหามาดวยความเหนื่อยยาก ไดมีความรูสึกพอจะเปนเคร่ืองสะดุดใจบางหรืออยางไร ถาเปนสิ่งที่บุตรธิดานํามาเพื่อสนองตอบทานดวยน้ําใจท่ีรักและเห็นคุณอยางซาบซึ้งเชนเดียวกับทานที่มีตอเรา ทานคงจะมีความรักเพิ่มขึ้นเปนกรณีพิเศษชนิดถึงใจอยางบอกไมถูก

ทั้งจะรักทั้งจะหาม ทั้งจะสงสารและสลดใจ ไมอยากใหบุตรธิดาขวนขวายใหมากไป กลัวจะหมดจากตัวของบุตรธิดาเอง ถาผูมีครอบครัวแลวก็กลัวจะหมดจากลูกและสามีภริยาเขา ทานยิ่งคดิถึงลูกๆ มากกวาจะคิดถึงตัวทานเอง แมจะอยูในฐานะที่ยากจนอยูบาง แตคงทําไมลงปลงไมตกที่จะใหทําแกทานอยางฟุมเฟอย นี่เปนปกติวิสัยของบิดามารดาทั้งหลาย ทานมีความรูสึกตอบุตรธิดาอยางนี้ตลอดมา สวนฝายบุตรธิดาที่เปนฝายรับและฝายทวงมาเปนประจําจนติดนิสัย ไดคิดถึงน้ําใจและความเสียสละของทานบางเพียงไร ถายังก็ควรจะเริ่มคิดบางวา ทานมีน้ําใจกวางขวางและลึกซึ้งเพียงไร

เวลาเลี้ยงก็แสนยาก ไมมีอะไรเลี้ยงยากเทาเลี้ยงคนคือบุตรธิดา รักก็แสนรักไมมีอะไรรักมากยิ่งกวารักคนคือบุตรธิดา เอาใจก็แสนยากตลอดมา ไมมีอะไรจะเอาใจยากเทาเอาใจคนคือบุตรธิดา ที่แสนงอนมาแตกําเนิด แมจะโตเปนหนุมเปนสาวแลว แตนิสัยที่แสนงอนที่เคยฝงใจมาแตเล็กที่บิดามารดาเคยเอาใจ ก็ยังติดตัวมาแสดงความแสนงอนกับทานอยูจนได ไมนึกละอายแฟนหนุมแฟนสาวบางเลย หรือเขาใจวาแฟนๆ เหลานั้น ตางคนตางก็มีเจาแสนงอน ซึ่งเคยไดรับความตามใจจากบิดามารดาอยางเต็มตัวเชนเดียวกัน จึงไมนึกละอาย ถาไมนึกละอายแฟนๆ ก็ควรนึกละอายทานผูบังเกิดเกลาบาง ซึ่งไมเคยแสนงอนอะไรตอลูกๆ นอกจากจะคอยตามใจทาเดียว ทานจะไดดีใจและมีความสุขบางสักพักหนึ่ง ทั้งที่แบกทุกขหนักเพราะลูกไมมีวันปลงวาง และจะไดมีหนาย้ิมบางทั้งที่หาบหนัก คือความกังวลขวนขวายเพื่อบุตรธิดายังตั้งอยูบนบาคือดวงใจ

เร่ืองของบิดามารดา ลวนเปนเรื่องที่ใหความสะดุดตาสะดุดใจแกบุตรธิดาอยูทุกกาลสถานที่ แทบไมมีที่เหยียดมือเหยียดเทาออกไดโดยไมใหสะดุดพระคุณของทาน แตพวกเราที่

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 20

20

เปนหนี้บุญคุณทานอยูโดยธรรมชาติ มักจะทะนงตนโดยไมรูตัวอยูภายใน เหมือนเปนนายบุญนายคุณทานอยางเห็นไดชัด ดวยการแสดงออกตอทานแทบทุกอาการ ซึ่งเจาตัวก็มิไดตั้งใจจะใหเปนเชนนั้น แตเปนลัทธินิสัยของบุตรธิดาแทบทุกคน จะตองแสดงออกในทํานองเดียวกัน ฉะนั้นความเกรงอกเกรงใจและความละอายทาน จึงรูสึกมีนอย และเปนสาเหตุใหประพฤติติดตัวในทางผิด ปราศจากความสํานึก ถึงกับจะเลยเถิดหรือระเบิดไปเลยก็มีดังที่เห็นๆ กันอยู

ดังนั้นเพื่อการแกความพยศของพวกเราผูมีนิสัยชอบทะนงตอทาน โดยปราศจากความสํานึกตลอดมา จึงไมมีทางใดที่จะดีไปกวาการหวนระลึกถึงโทษของตัว และระลึกถึงพระคุณของทานที่เปนธรรมอันหาไดยากในโลก โดยการยอนพิจารณาตัวเองทางความเคลื่อนไหวตลอดมาแตเปนเด็กเล็กจนถึงปจจุบัน อาจรูจุดดางพรอยที่เคยลวงเกินตอทานและความไมดีอยางอื่นๆ ของตนเปนลําดับไดดี และพอมีทางดัดแปลงแกไขได ที่เกี่ยวกับตนโดยเฉพาะก็พยายามแกไข ไลสิ่งที่เคยพาใหเกิดมลทินอยูเสมอออก ดวยธรรมคือความดีงามเปนเครื่องชําระลางจนหมดสิ้นไปจากตัว เชนเดียวกับการซักผาดวยผงซักฟอกตางๆ จนหมดมลทินในเนื้อผาฉะนั้น ที่เกี่ยวกับทานก็พยายามดัดแปลงแตงนิสัยใหเปนบุตรธิดาที่นารักเอ็นดูของทานผูเปนบิดามารดา

บุตรธิดาที่เชื่อฟงคําบิดามารดา ไมคอยลอแหลมตอความเสียหายและนาหวาดเสียว ทั้งยังมีทางเจริญกาวหนาโดยลําดับ ฉะนั้นความเคารพเชื่อฟงบิดามารดา จึงเปนกําแพงที่ม่ันคงกั้นความเสียหายไดเปนอยางดี และความเคารพเชื่อฟงนี่แล เปนคุณเครื่องสนองตอบแทนคุณที่เหมาะสม และถูกตามความประสงคของทานอยางแทจริง เพราะตามธรรมดาของบิดามารดาแหงบุตรธิดาทั่วๆ ไป มีความมุงหวังอยางแรงกลาที่จะใหบุตรธิดาของตนเปนคนดีในทางความประพฤติ เพราะเปนจุดแหงความเจริญที่โลกตองการตลอดมา สวนความมั่งมีดีเดนในทางอื่นๆ นั้น ทานถือวาตองอาศัยความประพฤติเปนรากฐานสําคัญรับรองไว จึงจะอบอุนชุมเย็นและจีรังถาวร คือทรงตัวอยูไดตลอดกาลนาน

บรรพบุรุษทั้งหลายมีบิดามารดาเปนตน ทานมีความฉลาดแหลมคมมาก รูจักจุดที่เส่ือมและจุดที่เจริญของโลกวา ขึ้นอยูกับจิตใจที่ไดรับเสี้ยมสอนในทางที่ผิด และไดรับการอบรมในทางที่ถูก ทานจึงนิยมความประพฤติวาเปนสิ่งสําคัญกวาสิ่งอื่นใด ซึ่งก็เปนความถูกตองอยางหาที่คานไมไดเลย แมพุทธภาษิตก็ตรัสรับรองไวเปนใจความวา “ สิ่งทั้งหลายมีใจเปนใหญ ใจเปนประธาน สําเร็จแลวดวยใจ ถาใจผูบงการไดรับการอบรมดี ความประพฤตกิารงานทุกดานยอมดีไปตามๆ กัน ถาใจชั่วเพราะขาดการอบรม สิ่งที่ใจเปนผูพาดําเนินยอมเหลวไปตามๆ กัน ” ดังนั้นความประพฤติตัวดีจึงจัดเปนเยี่ยมในตัวของบุคคล

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 21

21

ตามหลักความจริง การศึกษารูมากนอย ก็เพื่อความประพฤติดําเนินใหถูกตามหลักวิชา ซึ่งเปนที่รับรองความถูกตองดีงามมาดวยดีแลว แตเม่ือรูแลวไมทําตามก็ไมเห็นมีดีกรีอะไรที่นาชม นอกจากจะถูกตําหนิวาความรูทวมหัวแตประพฤติตัวเหลวแหลกเทานั้น ไมมีใครเขาชมวาดี ขืนไปชมเขาโลกก็แตกอยางไมมีปญหา ดวยเหตุนี้บิดามารดาทานจึงมิไดหวังเอาอะไรจากลูกๆ ที่จะนําสิ่งตางๆ ไปสนองตอบแทน นอกไปจากความหวังอยากใหลูกๆ เปนคนดี เราผูอันทานรับรองชีวิตจิตใจมาไดเปนผูเปนคน จึงควรสํานึกตนเพื่อความเปนคนดี พยายามดัดจริตนิสัย และความประพฤติที่เปนเสี้ยนหนามทิ่มแทงตัวและผูเกี่ยวของใหเกิดความไมสงบสุขใหส้ินไป ชื่อวาเราไดสนองตอบทานดวยความดีอันเปนคุณธรรมที่มีคามาก

กายกับใจเปนสมบัติของเราเอง เราตองรับผิดชอบของเราโดยถูกทาง อยาพากายกับใจเขาดงพงลึก เวลาเกิดขาศึกขึ้นกับตัวจะไมมีทางหลบหลีกและถอนตัว ดังคนที่ถูกคุมขงั นอกจากตั้งหนาเสวยกรรมแลว ไมมีสวรรควิมานและอาหารทิพยใดใหเขารับเสวย พอจะมีความสุขความเบาใจบางเลย ซึ่งควรสลดใจอยางยิ่ง

ที่เขียนเรื่องมาตาปตุอุปฏฐานธรรมมาก็รูสึกวามากพอควร แตจะมีสาระเพียงใดนั้นไมแนใจนักสําหรับผูเขียน นอกจากทานผูอานจะสนใจเทาที่ควรก็นาจะไดรับประโยชน เพราะธรรมนี้เปนธรรมปราศจากโทษ และเปนธรรมพรอมที่จะอํานวยประโยชนแกทานผูสนใจและดําเนินตามโดยถายเดียว จึงขอฝากบิดามารดาผูบังเกิดเกลาไวกับทานที่เปนบุตรธดิาทุกๆ ทาน ไดอุปถัมภบํารุงดวยวัตถุที่ชอบธรรมและความประพฤติอันดีงาม เพื่อเปนการบูชาสนองตอบทาน จะเปนผูเจริญรุงเรืองและเทิดทูนวงศสกุลใหเจริญรุงเรืองสืบตอไป

และขอรองทานทั้งหลายวา กรุณาใชวิจารณญาณมองหนามองหลังดวยดี กอนจะเคลื่อนไหวไปมาทิศใดทางใด หรือจะทําอะไรๆ ทั้งนั้น โปรดพิจารณาโดยละเอียดถี่ถวนกอนคอยเริ่มในสิ่งนั้นๆ จะเปนมงคล และเปนความรอบคอบแกตัวทานเอง เพราะระยะนี้กําลังเขาหนาสิ่วหนาขวาน ถาพลาดแลวจะเสียคนและตกต่ําจนไมมีวันฟนได แมจะเสียอะไรก็ตามเถิด เพราะเราเคยไดเคยเสียมาแลวไมพอลมพอจม แตการเสียคนคือตัวเรา ไมมีใครปรารถนาและชมวาดี เพราะเปนการสูญเสียอันยิ่งใหญ

คนของทานคือคนสําคัญคนหนึ่ง ซึ่งอยูในขายแหงความรับผิดชอบของทานแตผูเดียว ควรรักษาอยางเขมงวดกวดขัน ไมเชนนั้นคนของทานจะบินหนี คือความดีจะพรากจาก จะเหลือแตซากผีดิบซึ่งไมมีคุณคาอันใด ไปที่ไหนใครก็กลัวและเกลียดชัง ทั้งหญิงชายและหนุมสาวเฒาแกไมอยากเขาใกลชิดและใหความสนิทสนม ถาเปนผูชายก็หาเมียยาก นอกจากหญิงซากผีไมมี

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 22

22

ยางอายและความดีติดตัวจะมาเกี่ยวของ ซึ่งเขาในลักษณะคนตาบอดไดแวนตาดําที่ไมมีอะไรดีขึ้น นอกจากคนเขาจะหัวเราะเยาะเอาเทานั้น ถาเปนผูหญิงก็หาผัวยาก ไมมีใครเขาเหลียวมองพอใหเสียเวลา นอกจากชายเหลือเดนเหม็นคลุงคบกับใครไมได คนเกลียดชังกันทั้งเมืองเทานั้น จะมาใกลชิดติดตอและเปนคูทนทุกขทรมาน เขาในลักษณะวา ตางคนตางตาบอดจูงกัน ผลก็คือตางคนตางจอดตางคนตางจม ตางคนตางงมทุกขในทะเลมืดไมมีวันพนได ซึ่งเปนที่นาขยะแขยงเอานักหนา

เรื่องบิดามารดากับบุตรธิดาแตละคนของแตละครอบครัว รูสึกเปนเรื่องใหญโตและหนักหนวงถวงใจมากที่นาเห็นใจผูเปนบิดามารดา หากไมถือเปนเรื่องหัวอกของตนที่มีความรักความผูกพันอยางสุดใจแลว ไมวาบิดามารดาคนใดคงจะอิดหนาระอาใจและเบื่อหนายตองานคือการเลี้ยงดูที่แสนทุกขรําคาญนี้กันทุกคน และอาจจะเข็ดหลาบตองานที่ทําใหชอกช้ําและกวนใจนี้ ถึงกับไมปรารถนามาเกิดในโลกที่มีงานประเภทที่เบื่อเต็มประดานี้อีกตอไปก็ได

เพราะงานนี้มีแตทุมเททางเหตุ คือกําลังและทรัพยสมบัติทั้งปวงลงอยางไมคิดถึงชีวิตจิตใจวาจะมีจะจน จะลําบากยากเข็ญ จะเปนหรือจะตายอยางใดเลย มีแตมุงเพื่อความสุขและความเจริญเติบโตของลูกๆ ทาเดียวเทานั้น ที่เดนมากที่สุดในหัวใจของผูเปนพอเปนแม สวนความเจริญอื่นๆ ซึ่งอยูในขายแหงการพิจารณาของพอแม ก็คอยขวนขวายกันไปตามสมควรแกกาลและวัยของเด็ก ทั้งนี้ลวนเปนการทุมเทเหตุเพื่อผลแกบุตรธิดาโดยเฉพาะ มิไดคํานึงผลเพื่อทานผูเปนบิดามารดาเลย จึงภาระที่ควรจะเรียกไดวา งานที่เต็มไปดวยเหตุแตผลไมแนนอน ไมเหมือนงานอื่นๆ ที่ทําแลวมีมุงผลและเห็นผลตอบแทนประจักษเปนระยะไป

แตงานนี้รูสึกมีแตใจวาวุนขุนมัวอันเปนผลใหบิดามารดาไดรับเปนประจํา และเปนงานประจําตัวอยูตลอดเวลาไมมีกลางวันกลางคืน แมนอนกําลังหลับเพลินสบายๆ ก็ตองสะดุงต่ืนขึ้นมาทํางาน คือเวลาลูกรองไหแมตองต่ืนขึ้นมาดูแลลูก กําลังหิวกระหายจนใจจะขาดก็ตองทํางาน กําลังรับประทานก็ตองทํางาน คือมืออุมลูกอยูบนตักทั้งที่กําลังรับประทาน อ่ิมก็ตองทํางาน กําลังหลับก็ตองทํางาน คือเอาลูกนอนดวย ตื่นนอนขึ้นมาก็ตองทํางานนี้กอนงานอื่นๆ แมที่สุดกําลังจนๆ ไปเที่ยวขอทานตามบานหรือตามตลาดก็ตองทํางาน คือตองอุมลูกไปดวย บางครั้งตัวกําลังจะเปนจะตายอยูแตมือก็ตองทํางาน คือควาหาลูกกลัวจะเปนอันตราย ปากก็บนถามถึงลูกคนนั้น ใจก็คิดถึงลูกคนนี้ และเปนกังวลอยูกับลูกคนโนน จะทํางานชิ้นนอยชิ้นใหญหรืองานแขนงใดๆ ใจตองคิดถึงลูกกอนส่ิงอื่น พูดอยางฟงงายๆ ก็วาทํางานเพื่อลูกนั่นเอง

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 23

23

เพราะลําพังพอกับแม ส่ิงที่จะนํามาบําบัดรักษาความเปนอยูก็ไมมากมายอะไรนัก พอจะใหมีการขวนขวายมากและทุกขมาก แตลูกๆมีหลายปากมากทองดวยกัน พอกับแมจําตองบริการใหทั่วถึง โดยไมคํานึงถึงความบกพรองสมบูรณ เพราะเปนเรื่องบีบบังคับอยูในตัวอยางหลีกเลี่ยงไมได ไมวาพอแมของบุตรธิดาคนใด ตองตกอยูในความบีบคั้นแบบนี้แทบทั้งนั้น จึงรูสึกวาเปนงานที่หนักและทุกขมากมาตลอดสาย

ความทุกขประเภทนี้ผูที่ยังไมเคยเปนพอเปนแมของคนมากอน แมจะมีความทุกขลําบากเพียงไร (เวนกรณีพิเศษ) ก็ยังไมนาจะจัดวาเปนผูรับบาปหาบทุกขอยางแทจริง ตอเมื่อไดผานความทรมานจากลูกๆ ไปแลว ควรจะแนใจวาไดเห็นทุกขอยางแทจริง ยิ่งผูที่มีลูกนอยคนหรือมากคนก็ตาม และมีลูกที่เกเรเกตุงผสมอยูดวยแลว พอแมก็ย่ิงเพิ่มความทุกขอันสับสนวุนวายมากขึ้น แทบจะเปนโรคประสาทไปไดในบางกาล หรือบางรายก็อาจเปนไปไดจริงๆ เพราะเหลือที่จะทนกลั้นไวได ฉะนั้นงานเลี้ยงลูกจึงรูสึกวาเปนงานที่นาเข็ดหลาบ เพราะเปนงานหาบทุกขลวนๆ ไมคอยมีสุขเจือปนบางเลย และอาจไมมีพอแมของบุตรคนใดที่เคยมีลูกและเคยเลี้ยงลูกมาแลวจะเกิดความพอใจ และกลาหาญตอการเลี้ยงลูกปลูกโพธิ์อีกตอไป เพราะเปนงานซ้ําซากลําบากลําบนและแสนทุกขกังวล ไมมีวันเบาบางและจบสิ้นลงไดอยางงายดายเหมือนงานอื่นๆ

เพียงงานเลี้ยงลูกก็ออกจะสุดกําลังความสามารถอยูแลว แถมยงัมีงานปลูกโพธิ์พวงทายเขาไปอีก ก็ยิ่งเพิ่มภาระหนักเขาไปจนแทบไมมีเวลาหายใจระบายทุกขเอาเลย เทากับปดประตูตีแมวในหองเราดีๆ นี่เอง แมวตัวถูกความจนมุมบังคับเชนนั้น จะมีอะไรของมันทะลักออกมาก็ไมมีใครทราบได ฉะนั้นความจนมุมแมจะยังไมเคยเจอ ก็ไมควรเขาใจวาจะเปนของดี เม่ือเจอเขาไมวาใครอาจจะเขาในลักษณะแมวจนมุมนั่นเอง ลูกๆ ที่ไมเคยเห็นความทุกขลําบากของพอแมที่เคยเลี้ยงดูตนมา ควรดูแมวตัวถูกปดประตูดัดสันดานอาจจะพอทราบได ถายังทราบไมได ตัวเองลองเขาในหองแลวใหคนอื่นปดประตูดีๆ และหวดลงดวยเครื่องยอมจํานน หรือเครื่องทําความเข็ดหลาบตางๆ ก็ทราบไดทันทีวา ทุกขที่หาทางออกไมไดนั้น คือทุกขในลักษณะที่กําลังเผชิญอยูขณะนี้เอง

คําวา ปลูกโพธิ์ นั้น คือภาระอันหนักในลําดับตอไป ที่พอแมจะตองรับอยางหลีกไมได ไดแกการอบรมสั่งสอนลูกใหมีความรูความฉลาดสมกับคําวา ปลูกโพธิ์ ซึ่งถาเปนคุณสมบัติของพระพุทธเจาและพระอรหันต ก็หมายถึงความตรัสรูธรรมเปนจอมปราชญ ถาเปนคุณสมบัติของสามัญชนก็หมายถึงความรูความฉลาดในวิชาการตางๆ ที่จําเปนสําหรับมนุษยตองอาศัย เด็กของเราถาใหรับประทานแลวปลอยใหเลนคลุกฝุนอยูตามหนาบานหลังเรือนเฉยๆ ไมไดรับ

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 24

24

การศึกษาอบรมก็จะเปนคนโงตลอดไป คนโงจะทําอะไรๆ ก็ไมเกิดผลเทาที่ควรและไมทันกับโลกเขา สิ่งที่เหลือเดนเขาแลวคนโงถึงจะไดเปนเจาของ

งานทุกประเภทตองอาศัยความฉลาดเปนหลักประจํา เม่ือขาดไปก็จะมองเห็นความบกพรองของผลงานทันที มากกวานั้น ผลของงานก็กลับมาหลอกตัวเองและผูอ่ืนซึ่งลวนไมใชของดีทั้งสิ้น สัตวโงก็ไมนาดู คนโงก็ไมนาชม ฉะนั้นความโงจึงเปนสิ่งที่นาระวัง เม่ือมีทางพอแกไขได เพราะไมเคยอํานวยประโยชนพอจะควรชมเชยแตอยางใด ดวยเหตุดังกลาวนี้แลที่พอแมจะตองยอมรับความหนักใจไรสุขเกี่ยวแกการอบรมสั่งสอนลูกๆ เพื่อความฉลาดจนสุดความสามารถ จากนั้นก็สงเขาโรงเรียนเพื่อผูอ่ืนชวยอบรมสั่งสอนใหเบามือลง และเปนการเริ่มความรูความฉลาดใหแกเด็กอีกทางหนึ่ง ที่เรียกวา ปลูกโพธิ์ คือปลูกความรูความฉลาดใหแกเด็ก เวลาโตขึ้นพอแมก็เบาใจ ไมมารบกวนใหตองพลอยหนักใจดวยอยูเสมอ

บุตรธิดาที่เปนฝายเอาเปรียบบิดามารดาตลอดมา ควรทําความระลึกและทําการแกตัวเพื่อปลดเปลื้องหนี้ ดวยการประพฤติดีเยี่ยงบุตรที่มีพอแมเปนเจาของ และคอยประคับประคองตลอดมา จะทําสิ่งใดควรคํานึงถึงความผิดถูกเสมอทุกๆ กรณี โปรดระวังอยานําอัตตาธิปไตย คือถือความอยากอันไมมีขอบเขตเขามาเปนใหญทางความประพฤติ และกิจการทุกอยาง มันจะมาทําลายลางผลาญสิ่งที่เปนธรรมคือความถูกตองดีงาม ใหบรรลัยหายสูญไปหมดไมปรากฏความดีเหลือติดตัว จะเสียทั้งตัวเรา เสียทั้งน้ําใจคือความหวังของทานที่เปนบิดามารดาซึ่งเลี้ยงมายาก โตขึ้นมาแลวแทนที่จะเปนเครื่องตอบแทนความหวังพอใหเย็นใจหายหวง แตกลับขาดทุนสูญลูกไปทั้งคนที่กลายเปนเหยื่อแหงความชั่วตัวภัย

จึงโปรดทําตัวใหสมกับเปนลูกทั้งคน และไดรับการปรนนิบัติเลี้ยงดูดวยขาวปอนน้ํานม ขนมนมเนย เครื่องบํารุงรักษาซึ่งลวนเปนของดีๆ มีราคามาก สมชาติแหงมนุษยบริสุทธิ์สมบูรณดวยวาสนาบุญญาภิสมภาร แมเราผูไดรับสมบัติแหงความเปนมนุษยจะไมทราบดวยญาณวิถีเหมือนสัพพัญูศาสดาสอนโลก แตกค็วรภาคภูมิใจในผลบุญของเราที่ไดกอสรางไวอยางพอเพียง ผลจึงทําใหเราเห็นประจักษตาอยูเวลานี้ นี้คือผลบุญของเราแท ไมสงสัยวาใครจะมายินยอมเสียสละสิ่งที่มีคุณคามากขนาดมนุษยสมบัติยกใหเรา สวนตนยอมเปนคนหมดหวังนั่งกอดทุกข ดังนี้ จะไมมีในไตรโลกธาตุคือแดนสมมุติอันนี้ ดังนั้นจึงควรอบอุนในวาสนาของตน และพยายามรักษาสงเสริมรางกายจิตใจที่ไดมาดวยบุญนี้ ใหดําเนินไปในทางที่ชอบ

เม่ือไดยินคําของพอแมทานวา “ อยาๆ ” เรารีบเหยียบเบรกคือ รั้งสติทันที อยาฝาฝนทาน นั่นคือโอวาทของพรหมทานสอนบุตรธิดาของทาน ไมใชเสียงสัตวนรกตัวปลิ้นปลอน

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 25

25

หลอกลวงมาหลอกตมเรา แตนั่นคือโอวาทที่บริสุทธิ์ของทานมอบใหบุตรธิดาของทานตางหาก เพื่อรับเอาไปประดับตัวและเทิดเกียรติทาน โปรดรับเอาทั้งเครื่องบํารุงรางกายคืออาหาร ทั้งเครื่องบํารุงรักษาจิตใจคือโอวาทคําสั่งสอนจากทาน เราจะเปนคนดี โปรดเชื่อคําสั่งสอนของพอแม ไมมีสวนเสียหาย เพราะออกมาจากใจเมตตาที่บริสุทธิ์ลวนๆ หากจะมีบางก็อาจเปนเพราะความสับสนซึ่งอาจมีได ในกรณีเชนนั้นแมเราจะเรียนปรึกษาทานก็ยังได

ผูเขียนขอรองทานที่เปนบุตรธิดา โปรดรับเอาโอวาททานไปประดับตน คือกายวาจาใจ จะเปนผูสงบเสงี่ยมสวยงาม และเดนในปวงชนทางมารยาทและศีลธรรม ขอยํ้าอีกคร้ังวา ความคึกคะนองน้ําลนฝงที่อยูในดวงใจของทานเองนั้น อยาเผลอตัวใหมันฉุดลากพาเราออกเที่ยวเพนพาน เดี๋ยวมันจะฉุดลากเอาวาจาเราออกไปพูดเพนพานไรสาระดะไป เด๋ียวมันจะฉุดลากเอากายเราออกไปประพฤติเพนพานเพ่ือผลาญความดีเสียหมด แลวมันจะฉุดลากเราไปเที่ยวตรอกนั้นซอยนี้ โรงนั้นโรงนี้ ไมยอมใหยับยั้งชั่งตวงดูเหตุผลดีชั่วที่กําลังเกิดกับตัว พอไดอยางใจมันทุกอยางแลว มันจะลากเขาโลงผีดิบคือตายทั้งเปน เหม็นทั้งที่ยังไมเนา พอเห็นวาเราหมดตัวจริงๆ แลว มันจะปลอยทิ้งไวใหเราเสวยกรรมชั่วของตัวแตผูเดียว สวนมันไมยอมเหลียวมอง เราเองก็มีแตนิ่งแนไปเลย ถาเปนสัตวก็เพียงกระดิกไดแตหู สวนรางกายหมดกําลังตานทานเสียสิ้นแลว ฉะนั้นจึงโปรดระวังใหมากกับเรื่องพรรคนี้

สมบัติในโลกไมมีอะไรมีคุณคายิ่งกวาตัวเรา จงประคองดวยดี อยาใหพลาดทาเสียทีดวยความชั่วลามก ถาพลาดไปแลวจะเกิดใหมเพ่ือแกตัวไมได เพราะเราเปนคนไมใชตุกตาพอจะปนเอาใหมได และโปรดฟงใหถึงใจจริงวา “ ความชั่ว ” อะไรชั่วเปนไมดีทั้งนั้น เพราะเปนที่รวมลงแหงความทุกข สิ่งไมพึงปรารถนาทั้งมวล จึงไมควรใหคําวา “ ชั่ว” กลับกลายมาเปนเรา จะไมมีโลกอยู แตจะเปนไฟไปหมดทั้งรางกายจิตใจ อนึ่ง คําวากลาวของพอแมเปนคําศักดิ์สิทธิ์และบริสุทธิ์อยางยิ่ง ควรทําความเคารพและนับถือเปนหลักใจอยางสําคัญจนวันอวสาน จะหลงลืมอะไรก็พอทําเนา แตโปรดอยาหลงลืมคุณและคําสั่งสอนอบรมของทาน จะเปนผูเจริญทั้งปจจุบันและอนาคต เคยเห็นลูกที่ไมเชื่อฟงคําอบรมของพอแม โดยมากมักเอาตัวไปไมรอด จะมีความรูความฉลาดเพียงไรก็มีชองโหวพาใหเสื่อมทรามจนได ทั้งนี้อาจจะขึ้นอยูกับการลืมตัวและวางตัวก็ไมอาจทราบได แตผูที่เชื่อฟงทานปรากฏมีความเจริญโดยลําดับ

เวลาตกตาจนคือเวลาถึงคราวจําเปนจริงๆ โปรดระลึกถึงพระคุณของทานที่เราเคยทําความเอื้อเฟอตอทานมา คุณนั้นจะดลบันดาลใหผานพนอุปสรรคไปไดอยางไมนาเชื่อ แตก็ได

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 26

26

ปรากฏและไดเชื่อเสียแลว ไมทราบวางมงายหรืองมจริง ทั้งนี้เราเคยแนใจมาพอจะเปนพยานแหงความอาจหาญใหนํามาเขียน เพื่อทานผูอานซึ่งอยูในสภาพเชนเดียวกันนําไปพิจารณา โดยกลาเสี่ยงตอคําตําหนิซึ่งอาจมีตามวิสัยของนานาจิตตัง จะเขียนอยางอื่นก็เกรงจะเปนการโกหก จึงเขียนตามความรูสึกจะเปนที่สบายใจ แมอาจถูกตําหนิวาโกหกไมจริง ก็ยอมรับเอาตามหลักความจริง

ไมวาสิ่งที่มีวิญญาณหรือไมมีวิญญาณ ยอมมีคุณภาพมากนอยตามชนดิอยูในตัวของมัน เชน ไมที่มีชนิดและคุณภาพตางๆ กัน ยอมมีประโยชนอยูในตัวของมัน ผูสนใจนํามาทําประโยชนก็อํานวยผลใหเทาที่ควรแกคุณภาพของมันและความฉลาดของผูไปเกี่ยวของ แทบทุกสิ่งในโลกยอมมีประโยชนแกผูรูจักใช แตไมเกิดประโยชนแกผูไมสนใจและไมรูจักใช คุณธรรมมีประเภทตางๆ ที่มีอยูในโลกก็เชนเดียวกัน ยอมขึ้นอยูกับผูสนใจปฏิบัติรักษา คุณธรรมก็อํานวยประโยชนแกผูนั้นๆ ตามลําดับจนไมมีประมาณ กตัญูกตเวทิตาคุณ ที่ใครๆ ก็ตาม เคยบําเพ็ญตอทานที่เคยมีคุณแกตน เมื่อถึงคราวจําเปนและตองการ ระลึกถึงก็ยอมมีหวังไดรับผลตอบแทนเชนเดียวกับสิ่งที่มีคุณภาพดานอื่นๆ ถาเปนเรื่องเหลวไหลพระพุทธเจาก็ไมทรงสอนโลกใหปฏิบัติบําเพ็ญตลอดมาจนถึงพวกเราไดถือเปนคติตัวอยาง และปฏิบัติตามทานอยูทุกวันนี้

คําสั่งสอนเกี่ยวกับบุญคุณนี้จึงมีหลักประกันอยูที่พระพุทธเจา ผูทรงประกาศสอนธรรม เปนผูรูยิ่งเห็นจริงไมโกหกหลอกลวง นี้เปนจุดที่รวมหัวใจประชาชนชาวพุทธเรา จึงขอเชิญทานระลึกถึงบุญคุณทานผูเคยมีพระคุณตอเราอยาลดละ มีบิดามารดา เปนตน วันหนึ่งไดมากๆ คร้ังยิ่งดีมีกําไรมาก และอบอุนใจตลอดเวลาดวย การอธิบายเรื่องบุตรธิดามาก็มากพอควร ทานผูสนใจอยากทราบคุณและโทษในเรื่องนี้ที่แสดงไวในลักษณะตางๆ กัน ก็ควรจะทราบไดพอสมควรตามที่อธิบายผานมาแลว จึงขอสรุปความเรื่องบุตรธิดาที่มีหลายจําพวกลงพอใหทานผูอานพิจารณาตาม และนําไปสั่งสอนบุตรหลานของทานตามที่เห็นควรดังนี้ คือ บุตรธิดาจําพวก อภิชาตบุตรหนึ่ง อนุชาตบุตรหนึ่ง ทั้งสองนี้เปนบุตรธิดาประเภทที่สงเสริมทะนุบํารุงน้ําใจบิดามารดา ผูประคับประคองเล้ียงดูใหมีความอบอุนเบาใจ ทั้งในเวลาปกติและเวลาเจ็บไขไดทุกข ทั้งเวลาจวนตัวและวาระสุดทายที่จะเปลี่ยนจากความเปนพอเปนแมกัน ไปสูภพสูภูมิเอากําเนดิเกิดใหมตามกฎของวิบากซึ่งเปนสมบัติของตนที่สรางไว ไมหวงหนาหวงหลัง และเปนบุตรธิดาที่ดํารงวงศสกุลตามจารีตประเพณีดวยความสมํ่าเสมอ ที่ควรจัดวาเปนบุตรธิดาที่ดี และถือเปนตัวอยางตอไป เมืองไทยเราจะเปนเมืองที่สงางามดวยระเบียบขนบธรรมเนียมประเพณี ไปตลอดกัลปาวสาน

หลวงตามหาบัว ญาณสัมปนโน

แวนสองธรรม 27

27

บุตรธิดาจําพวกอวชาตบุตรหนึ่ง บุตรคือผูลอก ผูสังหารทรัพยสมบัติของบิดามารดาจนเกลี้ยงสะอาดเหมือนเขาลางถวยลางชามหนึ่ง บุตรผูเปนขาศึกคิดเลิกจากความเปนลูก และเลิกจากความนับถือวาเปนพอเปนแมกัน เม่ือบิดามารดาไมมีสมบัติเหลือติดตัวพอจะไดลอกตอไปอีกแลวหนึ่ง บุตรคือลากพอแมเขาไปหองขังหรือตะรางดวย เพราะความรักสงสาร เวลาตนไปเขาหองขังหรือติดคุกติดตะรางเพราะความชั่วของตัวหนึ่ง เหลานี้เปนจําพวกที่ทําลายลางผลาญพอแม ทั้งทางจิตใจและโภคทรัพยเกียรติยศชื่อเสียง ตลอดวงศสกุลใหยอยยับอับแสง และเสียเรี่ยวเสียแรงที่อุตสาหเลี้ยงดู และเสียทรัพยสมบัติที่ตะเกียกตะกายหามาพอกพูนเลี้ยงดูเปลาๆ ไมมีประโยชนอะไรเลย และยังทําใหบิดามารดาขาดทุนสูญทรัพยอัปรียไปรอยแปดไมมีชิ้นดี ไมควรถือเปนเยี่ยงอยางตอไป จะกลายเปนโรคเร้ือรังระบาดและเพชฌฆาตสังหารวงศสกุลและประเทศชาติ กลายเปนประเภทเนรคุณไมมีบุญบาปติดสันดานมนุษยสืบโลกอกีตอไป