Οικιακές βοηθοί

7/14/2019 Οικιακές βοηθοί

http://slidepdf.com/reader/full/-55cf9ca3550346d033aa82f7 1/51

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Αρ. Φακ: Α/Δ 3/20131

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ

ΩΣ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΑΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Προϊστάμενος: Άριστος Τσιάρτας

Ερευνητική Ομάδα: Θέκλα Δημητριάδου

Δέσποινα Μέρτακκα



2 Ιουλίου 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………………………………………………….3

II. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ………………………………………………………………………………………………………….4

III. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

- Σε διεθνές επίπεδο…………………………………………………………………………………………….6

- Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης……………………………………………………………………….7

- Σε επίπεδο Συμβουλίου της Ευρώπης……………………………………………………………….7

- Σε εθνικό επίπεδο………………………………………………………………………………………………8

IV. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΙΣΧΥΟΝΤΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ

1. Η παραγνώριση της έμφυλης διάστασης της οικιακής εργασίας………………………………11

2. Η σεξουαλική παρενόχληση των οικιακών εργαζομένων στο χώρο εργασίας…………14

3. Το περιεχόμενο της Σύμβασης Απασχόλησης…………………………………………………………….18

4. Η απουσία συνδικαλιστικής ελευθερίας…………………………………………………………………….20

5. Η ελλιπής πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας - έμφαση στη σεξουαλική/

αναπαραγωγική υγεία και στην προστασία της μητρότητας…………………………………….21

6. Η προβληματικότητα της διαδικασίας εξέτασης εργατικών διαφορών…………………….25

7. Η σύλληψη και κράτηση οικιακών εργαζομένων εκκρεμούσης εργατικής διαφοράς ή

κατά το χρόνο υποβολής της καταγγελίας…………………………………………………………………30

8. Η αδυναμία εντοπισμού πρακτικών εκμετάλλευσης που συνιστούν δυνητικά εμπορίαπροσώπων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης……………………………………………….32

9. Η ένταξη των οικιακών εργαζομένων στην κυπριακή κοινωνία……………………………….35

V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ/ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ/ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ………………………………………………………………………40

VI. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ



Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. Σύμφωνα με τις διευρυμένες αρμοδιότητες, που αναλύονται στο άρθρο 5 (δ) των

περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 έως 2011, ο Επίτροπος ως Εθνική

Ανεξάρτητη Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορεί να εξετάζει αυτεπάγγελτα

ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να διατυπώνει απόψεις και εισηγήσεις για

την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε αυτά τα πλαίσια,

μπορεί να έχει επαφές και διαβουλεύσεις με Μη-Κυβερνητικούς Οργανισμούς (ΜΚΟ)

και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σχετικούς επαγγελματικούς συνδέσμους

και οργανωμένα σύνολα και με άλλες αρχές και επιτρόπους ανθρωπίνων

δικαιωμάτων της χώρας (αρ. 5(δ)iii).

2. Ενόψει της σοβαρότητας του θέματος και της αποσπασματικής ρύθμισης του στην

κυπριακή έννομη τάξη, έκρινα σκόπιμο να εκθέσω στο παρόν κείμενο το γενικότερο

πλαίσιο που διέπει το καθεστώς των οικιακών εργαζόμενων στην Κύπρο, όπως

σκιαγραφήθηκε μέσα από τη συσσωρευμένη εμπειρία μου πάνω στο θέμα. Στόχος

είναι να αναδειχθεί η ιδιαιτερότητα και πολλαπλότητα του ζητήματος και να

διενεργηθεί διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς προς την κατεύθυνση

της ενδυνάμωσης του υφισταμένου ή της δημιουργίας ενός νέου συνεκτικού

θεσμικού πλαισίου που θα προσανατολίζεται στην υιοθέτηση μίας ορθολογικής

μεταναστευτικής πολιτικής και θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα των οικιακών

εργαζόμενων, θα τις προστατεύει από τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται και

από την πολύμορφη άνιση μεταχείριση που υφίστανται.

3. Η αυτόνομη μετανάστευση γυναικών, ως ενεργά οικονομικών υποκείμενων, με στόχο

την αναζήτηση εργασίας αποτελεί φαινόμενο που παρουσιάζει αυξητικές τάσεις τα

τελευταία χρόνια. Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς εργασίας, η μορφή που πήρε η

ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας και η αυξανόμενη είσοδος των γυναικών στην

αγορά εργασίας καθώς και οι διακριτοί ρόλοι των φύλων οδήγησαν στην ολοένα

αυξανόμενη ζήτηση υπηρεσιών από φτωχές μετανάστριες εργαζόμενες που

παρέχουν φροντίδα σε οικογένειες πλουσιότερων χωρών με υψηλότερα εισοδήματα.

Η ανεξάρτητη αυτή και σημαντική παρουσία των γυναικών στη διεθνή μετανάστευσηαποτυπώνεται στη διεθνή βιβλιογραφία με τον όρο «θηλυκοποίηση» της οικονομικής

μετανάστευσης.2

4. Η απασχόληση γυναικών μεταναστριών δεν είναι ένα μονοδιάστατο φαινόμενο

ακόμα και αν εμφανίζεται ως τέτοιο στις πολιτικές για την μετανάστευση ή στη

διεθνή βιβλιογραφία αλλά συνίσταται από τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές,

ιστορικές και γεωγραφικές δομές καθώς και από τα δρώντα υποκείμενα3. Στη

σύγχρονη μετανάστευση, οι περιπτώσεις των γυναικών που μεταναστεύουν λόγω

φτώχειας, κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών, καταδίωξης ή για να

καλυτερεύσουν τις συνθήκες διαβίωσης τους, καλύπτοντας θέσεις ανειδίκευτου

εργατικού δυναμικού στον τομέα των υπηρεσιών σε άλλες χώρες, παρουσιάζουν



αυξημένο κίνδυνο εκμετάλλευσης και θυματοποίησης τους λόγω αφενός των

στερεοτυπικών αντιλήψεων που σχετίζονται με την κατώτερη θέση που κατέχουν οι

οικιακές εργαζόμενες στην κοινωνία υποδοχής, τόσο ως γυναίκες όσο και ως

μετανάστριες, και αφετέρου λόγω του τρόπου που ο ρόλος του κοινωνικού φύλου

διαρθρώνεται με την τάξη και την εθνικότητα και επηρεάζει τόσο την κοινωνία όσο

και το άτομο ή την ομάδα4.

5. Καθώς οι οικιακές εργαζόμενες εργάζονται πίσω από κλειστές πόρτες ιδιωτικών

νοικοκυριών, είναι συνήθως εκτός της δημόσιας θέας και προσοχής. Ωστόσο,

έρευνες και μελέτες που έχουν διενεργηθεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο

επιβεβαιώνουν ότι η απασχόληση μεταναστριών στο συγκεκριμένο τομέα

παρουσιάζει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά.

6. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της κατ’ οίκον εργασίας συνίστανται στην

αβεβαιότητα της εργασίας η οποία αμείβεται πενιχρά, καθώς η αξία της δεν

αναγνωρίζεται. Αυτό συμβαίνει, επειδή η ίδια εργασία εκτελείται επίσης δωρεάν από

τις νοικοκυρές, οι εργοδότες είναι ιδιώτες οι οποίοι δεν δύνανται ή δεν επιθυμούν να

παράσχουν μεγαλύτερες αμοιβές, οι εργαζόμενες είναι γυναίκες οι οποίες

εργάζονται μόνες, ως επί το πλείστον στις οικίες αρκετών εργοδοτών, δεν έχουν τη

δυνατότητα να οργανωθούν συλλογικά, να απεργήσουν, να παρεμποδίσουν την

παραγωγή για να στηρίξουν τις διεκδικήσεις τους όπως οι μισθωτοί εργαζόμενοι στις

επιχειρήσεις. Συμβαίνει, επίσης, επειδή τα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν αυτά τα

επαγγέλματα και την εικόνα της γυναίκας και της μητέρας συγκαλύπτουν τα

πραγματικά απαιτούμενα προσόντα, ο χώρος εργασίας είναι μια ιδιωτική οικία, η

οποία είναι αδύνατον να υποβληθεί σε έλεγχο και, τέλος, η εργασία συχνά

εκτελείται από μη νόμιμους μετανάστες, χωρίς δικαιώματα.

ΙΙ. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

7. Η κατηγορία «οικιακές εργαζόμενες» στα πλαίσια της παρούσας έρευνας αναφέρεται

στις εργαζόμενες στον οικιακό χώρο που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών. Παρόλο που

στον τομέα αυτό απασχολούνται και άτομα με υπηκοότητα κρατών μελών της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχω αποφασίσει να μην τα συμπεριλάβω στην παρέμβασή μου,

καθώς τελούν υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες διαμονής και εργασίας στην

Κύπρο (ελεύθερη διακίνηση, αυτοεργοδοτούμενες, πρόσβαση σε διαφορετικούς

μηχανισμούς διεκδίκησης δικαιωμάτων).

8. Η ζήτηση αλλοδαπού γυναικείου εργατικού δυναμικού που εργάζεται στον τομέα

αυτό απασχόλησης συναρτήθηκε με τις ραγδαίες αλλαγές που έχουν συντελεσθεί

στην κυπριακή κοινωνία τα τελευταία χρόνια, όπως είναι η μαζική είσοδος των

Κυπρίων γυναικών στην αγορά εργασίας, η δημογραφική γήρανση, η συρρίκνωση

της οικογένειας, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η υποχώρηση του κράτους

πρόνοιας. Οι αλλαγές αυτές δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ζήτηση υπηρεσιών

που καλύπτονται σχεδόν ολοκληρωτικά από το δυναμικό αυτό5.



9. Σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία που διατηρεί το ΤΑΠΜ, αυτή τη στιγμή1

εργοδοτούνται στην Κύπρο περίπου 30.000 γυναίκες οικιακές εργαζόμενες,

προερχόμενες (κατά σειρά πληθυσμιακή) από Φιλιππίνες, Βιετνάμ, Σρι Λάνκα, Ινδία

και από άλλες χώρες. Ο αριθμός αυτός συνιστά περίπου το 50% του συνολικού

πληθυσμού μεταναστών από τρίτες χώρες που εργάζονται στην Κύπρο.

10. Η εργοδότηση οικιακών εργαζομένων επιτρέπεται2 στις ακόλουθες περιπτώσεις:

i. Σε οικογένειες με παιδί κάτω των 12 ετών, όταν εργάζονται και οι δύο σύζυγοι και καταβάλλουν εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών

Ασφαλίσεων.

ii. Σε οικογένειες οι οποίες δεν έχουν μικρά παιδιά, όταν εργάζονται και οι δύο σύζυγοι και έχουν δηλωμένο φορολογητέο ετήσιο εισόδημα

πέραν των €52.000.

iii. Σε μονογονεϊκές οικογένειες με επιμέλεια παιδιού κάτω των 12 ετών, νοουμένου ότι ο γονέας εργάζεται και καταβάλλει εισφορές στο

Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

iv. Σε περίπτωση που μόνο ένας εκ των δύο συζύγων εργάζεται, το ετήσιο οικογενειακό φορολογητέο εισόδημα θα πρέπει να είναι τουλάχιστον €86.000.

v. Άτομα που διαμένουν μόνα τους, νοουμένου ότι εργάζονται, με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα πέραν των €52.000 και καταβάλλουν εισφορές στο Ταμείο

Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

11. Επίσης, κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται:

i. Σε υπερήλικα άτομα άνω των 75 ετών.

ii. Σε άτομα με ειδικές ανάγκες αφού παρουσιάσουν βεβαίωση από ειδικό γιατρό.

iii. Σε άτομα που πάσχουν από καρκίνο (με ιατρική βεβαίωση από το Ογκολογικό Κέντρο), κατά πλάκα σκλήρυνση, μυϊκή δυστροφία,

νεφροπάθεια, μυοπάθεια, ψυχικές διαταραχές και σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, περιοριστική απώλεια όρασης, παραμορφωτική αρθρίτιδα,

Αλτζχάιμερ, γεροντική άνοια καθώς και υπέρβαρα άτομα με κινητικά προβλήματα (ιατρική βεβαίωση όπου να αναφέρονται τα κιλά και το

ύψος).

iv. Ανάπηρα άτομα σε τροχοκάθισμα ή άτομα καθηλωμένα στο κρεβάτι.

v. Πολύτεκνα ζευγάρια νοουμένου ότι εργάζονται και οι δύο γονείς και καταβάλλουν εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και έχουν

ένα τουλάχιστον παιδί κάτω των 12 ετών.

12. Η ανώτατη περίοδος παραμονής υπηκόου τρίτης χώρας για σκοπούς απασχόλησης

στην Κύπρο είναι τα 4 χρόνια. Ωστόσο, από τον περιορισμό εξαιρούνται οι οικιακές

εργαζόμενες που ήδη απασχολούνται σε πρόσωπα που αναφέρονται στην κατηγορία

«κατ’ εξαίρεση» εργοδοτών και αιτούνται ανανέωσης στον ίδιο εργοδότη.

13. Όπως φαίνεται από τα πιο πάνω, η ζήτηση για εργοδότηση γυναικείου αλλοδαπού

εργατικού δυναμικού στην Κύπρο παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια αυξητική ζήτηση,

και αφορά κατά κύριο λόγο στη φροντίδα παιδιών και ευάλωτων προσώπων. Η

αυξημένη ζήτηση, ο δυσανάλογα για τον εγχώριο πληθυσμό μεγάλος αριθμός

εγγεγραμμένων οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο και η διατήρηση ενός κρυφού –πλην καθόλου αμελητέου- αριθμού άτυπων μεταναστριών που εργάζονται στο

συγκεκριμένο τομέα, δεν είναι άσχετα με το ίδιο το καθεστώς της οικιακής εργασίας

στην Κύπρο, το οποίο είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο που παραμένει ευνοϊκό για

την εργοδοτική πλευρά και πιο σύμφορο έναντι άλλων εναλλακτικών λύσεων για την

κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών. Οι λόγοι για τους οποίους υποστηρίζεται η

πιο πάνω θέση αναλύονται στα επόμενα κεφάλαια.

1

Σύμφωνα με τις άδειες παραμονής των γυναικών οικιακών εργαζομένων σε ισχύ στις 9/4/2013.2 Σύμφωνα με την πληροφόρηση που διατηρεί το αρμόδιο Τμήμα στην ιστοσελίδα του, όπωςαναρτούνταν στις 12/6/2013.



ΙΙΙ. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

-Σε διεθνές επίπεδο

Σύμβαση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ - ILO) για την Αξιοπρεπή

Εργασία των Οικιακών Εργαζομένων6

14.H ΔΟΕ είναι ένας από τους εξειδικευμένους οργανισμούς του ΟΗΕ που έχει συμβάλει

τα μέγιστα στην καθιέρωση διεθνών ελάχιστων προτύπων προστασίας των

δικαιωμάτων των μεταναστών εργαζομένων μέσω μιας σειράς διεθνών συμβάσεων

και συστάσεων7.

15. Με τη διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για την προστασία των δικαιωμάτων των

μεταναστών εργατών και των μελών των οικογενειών τους 8 άνοιξε ένα νέο

κεφάλαιο στην ιστορία των προσπαθειών καθιέρωσης των δικαιωμάτων μεταναστών

εργατών και διασφάλισης της προστασίας και σεβασμού τους. Το Κεφάλαιο ΙΙΙ της

Σύμβασης περιέχει μια σειρά διατάξεων προστατευτικών των θεμελιωδών

ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και υποχρεώσεων, για όλους ανεξαιρέτως τους

μετανάστες εργαζόμενους και τα μέλη των οικογενειών τους.9

16.Στις 16 Ιουνίου 2011 η Γενική Συνέλευση της ΔΟΕ, αναγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες

συνθήκες στις οποίες εργάζονται οι οικιακές εργαζόμενες και την ανάγκη υιοθέτησης

ειδικών προτύπων για την εν πολλοίς αθέατη και εξαιρετικά ευάλωτη κατηγορία

αυτή εργαζομένων, υιοθέτησε τη Σύμβαση για Αξιοπρεπή Εργασία των Οικιακών

Εργαζομένων10, η οποία καθορίζει την παγκόσμια ελάχιστη προστασία εργασίας για

το οικιακό προσωπικό11. Η Σύμβαση αυτή στηρίχτηκε στο προηγούμενο ευρύ φάσμα

των νομοθετικών12 και άλλων ενεργειών13 της ΔΟΕ.

17. Οι χώρες που επικυρώνουν τη Σύμβαση συμφωνούν ουσιαστικά στην υιοθέτηση

δίκαιων και αξιοπρεπών συνθηκών για τις οικιακές εργαζόμενες, προστατεύοντας τα

θεμελιώδη δικαιώματα τους όσον αφορά στην εργασία, προλαμβάνοντας τη βία, την

κακοποίηση και την παιδική εργασία και θεσπίζοντας εγγυήσεις για νέες οικιακές

εργαζόμενες. Διασφαλίζουν, για παράδειγμα, ίση μεταχείριση ανάμεσα στις οικιακές

εργαζόμενες και άλλες εργαζόμενες όσον αφορά σε αποζημιώσεις και επιδόματα που

αφορούν στην μητρότητα.

18. Η Σύμβαση εισάγει, επίσης, την υποχρέωση ενημέρωσης των εργαζομένων για τους

όρους και τις λεπτομέρειες της απασχόλησής τους. Σε άλλα σημεία, διασφαλίζεται

ότι οι οικιακές εργαζόμενες προστατεύονται από διακρίσεις, ότι τους προσφέρονται

αξιοπρεπείς συνθήκες διαμονής και ότι έχουν εύκολη πρόσβαση σε μηχανισμούς

υποβολής παραπόνων.

-Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης



19.Πολιτικές που σχετίζονται άμεσα και ρητά με την πρόσβαση των μεταναστριών στην

αγορά εργασίας δεν έχουν εντοπιστεί. Όμως, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ),

μέσα στα πλαίσια της διασφάλισης της συνοχής της πολιτικής της σχετικά με τη

βελτίωση των εργασιακών προτύπων παγκοσμίως, εφαρμόζονται ευρωπαϊκές

πολιτικές που αφορούν την απασχόληση των μεταναστριών έμμεσα. Οι πολιτικές

αυτές συναρθρώνονται με μία σειρά άλλων πολιτικών, όπως στον τομέα κοινωνικήςπολιτικής, στον οποίο το δίκαιο της Ένωσης ορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για την

υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία, την προστασία των νέων κατά την

εργασία, τη γραπτή δήλωση, τον χρόνο εργασίας, τη μετανάστευση και την

προσωρινή εργασία μέσω πρακτορείων14, η πολιτική καταπολέμησης των

διακρίσεων για τον οποίο το δίκαιο της Ένωσης ορίζει ελάχιστες απαιτήσεις σχετικά

με την ισότητα στην απασχόληση, την ισότητα των φύλων και την προστασία της

μητρότητας,15 οι πολιτικές σχετικά με τη δικαστική συνεργασία στον ποινικό τομέα

και στον τομέα του ασύλου και της μετανάστευσης, για τους οποίους το δίκαιο της

Ένωσης ορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων

και για κυρώσεις των εργοδοτών.16 Οι παραπάνω πολιτικές εμπλουτίζονται κατά τηνπορεία οικοδόμησης της Ε.Ε17 διαμορφώνοντας ένα αρκετά σύνθετο θεσμικό πλαίσιο.

20.Στη βάση αυτή, και ως μέρος της στρατηγικής της ΕΕ για την εξάλειψη της εμπορίας

ανθρώπων18, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόταση, στις 21 Μαρτίου 201319,

σχετικά με απόφαση του Συμβουλίου με την οποία εξουσιοδοτούνται τα Κράτη Μέλη,

προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να επικυρώσουν τη Σύμβαση του ΔΟΕ.

21. Προς την ίδια κατεύθυνση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη

προηγούμενες παρεμβάσεις του,20 κάλεσε επίσης με σχετικό ψήφισμα του τα Κράτη

Μέλη της Ένωσης που είναι μέλη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), ναεπικυρώσουν και να υλοποιήσουν το συντομότερο δυνατό τη Σύμβαση του ΔΟΕ,

θεωρώντας ότι η έγκριση, επικύρωση και υλοποίηση της εν λόγω Σύμβασης όχι

μόνον θα βελτιώσει τη θέση του μεγάλου αριθμού γυναικών στην αγορά εργασίας

για τις οικιακές εργασίες παρέχοντάς τους εγγύηση για αξιοπρεπείς συνθήκες

εργασίας αλλά και θα τονώσει την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία.

-Σε επίπεδο Συμβουλίου της Ευρώπης

22. Η ισχυρή πολιτική δέσμευση σε επίπεδο ΣτΕ για την αντιμετώπιση του προβλήματοςτης εμπορίας ανθρώπων, περιλαμβανομένων μεταξύ άλλων αναγκαστικών

εργασιών ή υπηρεσιών, αντανακλάται στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης

για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων21 καθώς και σε σειρά Συστάσεων

ιδίως της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου.22

23. Ειδικότερα, στη Σύσταση 1523 (2001), η Κοινοβουλευτική Συνέλευση επιβεβαίωσε

ότι ενέργειες αναγκαστικής εργασίας παραβιάζουν το άρθρο 4 (1) της Σύμβασης για

τα Δικαιώματα του Ανθρώπου το οποίο απαγορεύει τη δουλεία καθώς και το άρθρο

3 το οποίο προνοεί ότι ουδείς υπόκειται σε βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή

εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία.



24. Προκειμένου, αυτή η σύγχρονη, ωστόσο, μορφή δουλείας να αντιμετωπιστεί

ουσιαστικά, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση στη Σύσταση της 1663 (2004) σε σχέση

ειδικά με την οικιακή δουλεία (domestic slavery/servitude), πρότεινε τη σύνταξη

μίας Χάρτας Δικαιωμάτων αναφορικά με την οικιακή εργασία, η οποία θα

διασφαλίζει τουλάχιστον

− την αναγνώριση της οικιακής εργασίας ως πραγματικής εργασίας στην οποία θα

εφαρμόζονται πλήρως τα εργασιακά δικαιώματα και τα δικαιώματα κοινωνικής

προστασίας, περιλαμβανομένου κατώτατου μισθού, επιδόματος ασθενείας και

μητρότητας καθώς και συνταξιοδοτικά

− το δικαίωμα σε νομικά εκτελεστό συμβόλαιο εργοδότησης όπου να καθορίζονται

κατώτατος μισθός, μέγιστες ώρες εργασίας και καθήκοντα

− το δικαίωμα σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη

− το δικαίωμα σε οικογενειακή ζωή, περιλαμβανομένης υγείας, εκπαίδευσης και

κοινωνικών δικαιωμάτων των παιδιών των οικιακών εργαζομένων

− το δικαίωμα σε ελεύθερο και προσωπικό χρόνο

− το δικαίωμα των οικιακών εργαζομένων σε καθεστώς παραμονής ανεξάρτητο από

εργοδότη

− το δικαίωμα αναγνώρισης επαγγελματικών προσόντων καθώς και εργασιακής

πείρας αποκτηθείσας στο κράτος υποδοχής

-Σε εθνικό επίπεδο

25. Στην Κύπρο το καθεστώς των οικιακών εργαζομένων από τρίτες χώρες διέπεταικατά κύριο λόγο από το γενικό νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει την

είσοδο και παραμονή στην Κύπρο των υπηκόων τρίτων χωρών:

− Τον περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο του 1972 έως 2011 και τους περί

Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Κανονισμούς του 1972 έως 2013, οι οποίοι

ρυθμίζουν, μεταξύ άλλων, τους όρους εισόδου, εγγραφής, παραμονής και απέλασης

των μεταναστών.

− Τα Κριτήρια Απασχόλησης Αλλοδαπών που συμφωνήθηκαν μεταξύ των κοινωνικών

εταίρων και εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο το 1991 και τη Στρατηγική για

την Απασχόληση Ξένου Εργατικού Δυναμικού στην Κύπρο του 20073

. Οι γενικέςαρχές που διέπουν τα κείμενα αυτά είναι

o η ίση μεταχείριση με ημεδαπούς σε ότι αφορά τους όρους και τις

συνθήκες εργασίας

o η εφαρμογή της εγχώριας και κοινοτικής προτίμησης

26.Πέραν των πιο πάνω, το καθεστώς της οικιακής εργασίας ρυθμίζεται ειδικότερα με

αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο Υπουργικού Συμβουλίου, μετά από

προτάσεις της Υπουργικής Επιτροπής για την Απασχόληση Αλλοδαπών4.

3

Εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 25/7/2007.4 Επιτροπή στη οποία συμμετέχουν το Υπουργείο Εσωτερικών (συντονιστής), το Υπουργείο Εργασίαςκαι Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, το Υπουργείο



27. Σύμφωνα με την ισχύουσα διευθέτηση, καθ΄ύλην αρμόδιο για τα θέματα

απασχόλησης αλλοδαπών οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο θεωρείται το ΤΑΠΜ. Η

απόφαση αυτή λήφθηκε πριν από δύο περίπου δεκαετίες, με το επιχείρημα ότι η

απασχόληση τους δεν επηρεάζει την αγορά εργασίας. Στην πράξη, αυτό συνεπάγεται

ότι όλες οι διεργασίες που απαιτούνται για την είσοδο, παραμονή και εργασία τουςστην Κύπρο επιτελούνται από το ΤΑΠΜ. Ενώ για τις άλλες κατηγορίες αλλοδαπών

εργαζομένων που βρίσκονται στην Κύπρο τα συμβόλαια απασχόλησης εγκρίνονται

από το ΤΕ –εξετάζοντας κατά πόσο οι όροι που συμφωνούνται συνάδουν με την

εργατική νομοθεσία και λαμβάνοντας υπόψη τυχόν παλαιότερες καταγγελίες

εναντίον των εργοδοτών- και οι χώροι εργασίας τους υπόκεινται ανά πάσα στιγμή σε

επιθεωρήσεις του ΤΕΕ, οι οικιακές εργαζόμενες συνάπτουν συμβόλαια απασχόλησης

που κατατίθενται μόνο στο ΤΑΠΜ και εργάζονται σε χώρους που δεν επιτρέπεται η

επιθεώρηση για εντοπισμό παραβιάσεων της εργατικής νομοθεσίας.

28. Η διατήρηση, μέχρι σήμερα, της εν λόγω διευθέτησης, πέραν των πρακτικώνζητημάτων που επισύρει, ενισχύει παράλληλα την εντύπωση ότι οι οικιακές

εργαζόμενες αποτελούν μια κατηγορία εργαζομένων της οποίας ο μεταναστευτικός

και προσωρινός χαρακτήρας υπερισχύει της αναγκαιότητας για ρύθμιση των

εργασιακών σχέσεων και παρακολούθηση των συνθηκών υπό τις οποίες

αναπτύσσονται οι σχέσεις αυτές.

29.Σε μια προσπάθεια επικαιροποίησης της πολιτικής που ακολουθείται για την ειδική

αυτή κατηγορία αλλοδαπών εργαζομένων, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε, το

2010, σε δύο συνεδρίες5, πρόταση της Υπουργικής Επιτροπής για την Απασχόληση

Αλλοδαπών6

για «Αναθεώρηση της πολιτικής για την απασχόληση αλλοδαπώνοικιακών βοηθών». Η νέα πολιτική, μετά από ορισμένες τροποποιήσεις,

περιελάμβανε:

− αντικατάσταση του όρου «οικιακός βοηθός» με τον όρο «οικιακός εργαζόμενος»

− προσκόμιση ιατρικών πιστοποιητικών από υποψήφιους εργοδότες με αναπηρία/

ασθένεια

− καταβολή τραπεζικής εγγυητικής και από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη

− απαίτηση βασικής γνώσης ελληνικών ή αγγλικών και πείρα ενός έτους

τουλάχιστον σε παρόμοια θέση

− αύξηση του μισθού των οικιακών εργαζομένων κατά 10%7 και αύξηση Α.Τ.Α. κάθε

χρόνο

− αναθεώρηση των τελών υποβολής, εξέτασης και έκδοσης των αδειών παραμονής

30. Το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε, επίσης,

Οικονομικών και το Υπουργείο Εμπορίου.5 Τον Μάιο και τον Οκτώβριο του 2010.6 Σε συνεδρία της, στις 27/8/2009, είχε αναθέσει στο ΤΕ και στο ΤΑΠΜ να μελετήσουν ντο πλαίσιο

πολιτικής που ρυθμίζει την απασχόληση οικιακών εργαζομένων και να υποβάλουν Έκθεση για τηναναθεώρησή του.7 Κατά 5% από 1/1/2011 και ξανά κατά 5% από 1/7/2011.



«να εγκρίνει τη μεταφορά της αρμοδιότητας για την εξέταση αιτήσεων για

την απασχόληση οικιακών βοηθών από το Υπουργείο Εσωτερικών στο

Τμήμα Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, από

την ημερομηνία που θα καθορίσουν οι Υπουργοί Εσωτερικών και Εργασίας και

Κοινωνικών Ασφαλίσεων, και αφού προηγηθεί μελέτη από το Τμήμα Δημόσιας

Διοίκησης και Προσωπικού ως προς τις οργανωτικές ρυθμίσεις και τις ανάγκες στελέχωσης του εν λόγω Τμήματος, προκειμένου να αντεπεξέλθει

αποτελεσματικά στο συνεπαγόμενο όγκο εργασίας»23.

31. Οι αλλαγές που επήλθαν αποτελούν στην πλειοψηφία τους «απαντήσεις» στα

θέματα που έχουν θίξει κατά καιρούς εργοδότες, όπως είναι για παράδειγμα η

δέσμευση των τραπεζικών εγγυητικών τους μετά τη διάλυση της εργασιακής σχέσης,

η καταβολή υψηλών τελών ανανέωσης των αδειών παραμονής, η διασφάλιση της

πείρας των εργοδοτουμένων και της δυνατότητας επικοινωνίας μαζί τους. Την ίδια

στιγμή, οι αλλαγές που αποφασίστηκαν και αφορούν στην προστασία της

εργοδοτούμενης πλευράς είναι υποτυπώδεις, καθώς:

− η καθιέρωση του όρου «οικιακός εργαζόμενος», όταν δεν συνοδεύεται από

σοβαρή εξυγίανση του θεσμικού πλαισίου προς την κατεύθυνση διασφάλισης των

εργασιακών δικαιωμάτων, παραμένει συμβολική και κενή περιεχομένου,

− η μισθολογική αύξηση που παραχωρήθηκε, αν και αποτελεί θετική εξέλιξη, δεν

αντανακλά σε ικανοποιητική θεραπεία στη στασιμότητα του συγκεκριμένου

μισθού για τόσα χρόνια, και

− η μεταφορά της αρμοδιότητας εξέτασης των αιτήσεων στο ΤΕ αυξάνει, μεν, τις

προσδοκίες για προσέγγιση του ζητήματος στη βάση μιας ισότιμης εργασιακής

σχέσης, αλλά θα πρέπει να γίνει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και σαφέστερους

όρους.

32. Όπως έχω πληροφορηθεί, ενώ οι περισσότερες8 αλλαγές έχουν επιτευχθεί, μέσω

Τροποποιητικών Κανονισμών9 ή ενδοϋπηρεσιακών διεργασιών, η μεταφορά στο ΤΕ,

τρία χρόνια μετά την απόφαση δεν έχει καν τροχοδρομηθεί.

ΙV. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΙΣΧΥΟΝΤΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ

33. Προκειμένου να υπάρξει μία συνολική αντιμετώπιση των προβληματικών πεδίων σε

σχέση με το καθεστώς των οικιακών εργαζομένων, κρίθηκε επιτακτική η

ομαδοποίηση των πεδίων αυτών με κριτήριο τη φύση ή/και το περιεχόμενο των

παραπόνων που διαχρονικά υποβάλλονται στο Γραφείο μου. Αναλυτική αναφορά

8 Όπως πληροφορήθηκα ανεπίσημα, η πρόταση που περιλήφθηκε στο προσχέδιο των Κανονισμών(Κ.Δ.Π. 36/2013) για καταβολή τραπεζικής εγγυητικής και από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, δεν έχειγίνει αποδεκτή από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, που ζήτησε εξηγήσεις επί του θέματος.9

Για παράδειγμα, τα τέλη έκδοσης/ ανανέωσης των αδειών παραμονής και εργασίας έχουνδιαφοροποιηθεί με τους περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (Τροποποιητικούς) Κανονισμούς του2013, Κ.Δ.Π. 36/2013.



στα παράπονα που διερεύνησα πρόσφατα ή που ακόμα διερευνώνται από το

Γραφείο μου, επισυνάπτεται ως Παράρτημα 1.

34. Οι προβληματικές πτυχές που ξεχώρισα και που θα αναλυθούν με τη σειρά πιο

κάτω, αφορούν στα ακόλουθα θέματα:

− Την παραγνώριση της έμφυλης διάστασης της οικιακής εργασίας

− Τη σεξουαλική παρενόχληση των οικιακών εργαζομένων στο χώρο της εργασίας

− Το περιεχόμενο της Σύμβασης Απασχόλησης

− Την απουσία συνδικαλιστικής ελευθερίας

− Την ελλιπή πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη- Μη

επαρκή προστασία της μητρότητας

− Την προβληματικότητα της διαδικασίας Εξέτασης Εργατικών Διαφορών

− Τη σύλληψη και κράτηση οικιακών εργαζομένων εκκρεμούσης εργατικής διαφοράς ή

κατά το χρόνο υποβολής της καταγγελίας− Την αδυναμία εντοπισμού πρακτικών εκμετάλλευσης που συνιστούν δυνητικά

εμπορία προσώπων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης

− Το ρόλο των «πρακτόρων» και την ανεπαρκή εφαρμογή της νομοθεσίας για τα

ιδιωτικά γραφεία εξευρέσεως εργασίας

− Την απουσία πολιτικής ένταξης των οικιακών εργαζομένων

1. Η παραγνώριση της έμφυλης διάστασης της οικιακής εργασίας

35. Μια από τις πρώτες διαπιστώσεις μου κατά τη μελέτη του καθεστώτος της οικιακήςεργασίας στην Κύπρο υπήρξε η παντελής απουσία της αναγνώρισης του

καθοριστικού ρόλου του φύλου των εργαζομένων σε αυτόν τον τομέα κατά το

σχεδιασμό και την εφαρμογή του πλαισίου που τον διέπει. Η εισαγωγή της

κατηγορίας του φύλου ως συστατικού στοιχείου των κοινωνικών σχέσεων και αρχής

οργάνωσης της κοινωνικής δομής στη θεωρία της μετανάστευσης αποτελεί

ερμηνευτικό κλειδί για την κατανόηση της διαδικασίας της μετανάστευσης. Το φύλο

δεν αποτελεί απλώς ένα παράγοντα που προστίθεται στη θεωρία της μετανάστευσης

αλλά αναπόσπαστο στοιχείο της οργάνωσης της κοινωνικής ζωής24.

36. Όπως συστηματικά έχει καταγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία, τόσο η συμπεριφοράόσο και η θέση ανδρών και γυναικών καθορίζονται μέσα από ιεραρχήσεις και

σχέσεις δύναμης και ανισότητας, ενώ η διάκριση μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού

χώρου είναι αυτή που προσδιορίζει το περιεχόμενο των ρόλων ανδρών και

γυναικών. Από την μία μεριά, συνδέει τους άνδρες με το ρόλο του «παροχέα», αυτού

που συντηρεί την οικογένεια και της προσφέρει ασφάλεια, ενώ από την άλλη,

συνδέει τις γυναίκες με την ευθύνη της φροντίδας των παιδιών και του σπιτιού25.

37. Ιδιαίτερα η φροντίδα του οικιακού χώρου έχει αντιμετωπιστεί, στη φεμινιστική

βιβλιογραφία, ως μία κατεξοχήν (άμισθη) γυναικεία εργασία, ως ένα ζήτημα που

οργανώνεται αποκλειστικά στη βάση των έμφυλων κοινωνικών σχέσεων.26 Ηανάδειξη της έμφυλης διάστασης της οικιακής εργασίας επιβεβαιώνει, όπως



σημειώνει η Παντελίδου-Μαλούτα, τη διχοτομία ανδρών - γυναικών ως

προκατασκευασμένες κατηγορίες φύλου που νομιμοποιούν συγκεκριμένα πρότυπα

συμπεριφοράς και εγκλωβίζουν τα δρώντα υποκείμενα σε καταπιεστικές σχέσεις.27

Ειδικά, στο συνειδητό ή στο ασυνείδητο μιας τεράστιας πλειοψηφίας, ανδρών αλλά

και γυναικών, οι εργασίες που συνδέονται με την καθαριότητα γίνονται ξαφνικά

«γυναικεία δουλειά», με ό,τι αυτό κοινωνικά συνδηλώνει: και αυτό που κυρίωςσυνδηλώνεται είναι ότι πρόκειται για μια εργασία υπηρετικού χαρακτήρα. Και τούτο

επειδή, οι εργοδότες δεν ενδιαφέρονται για εργοδότηση γενικά υπηκόων τρίτων

χωρών ως επαγγελματιών οικιακών εργαζομένων, αλλά ειδικά για αλλοδαπές

γυναίκες οικιακές εργαζόμενες, οι οποίες συνήθως ζουν μαζί τους, συνήθως

αποδέχονται περισσότερες και άβολες ώρες εργασίας, είναι διαθέσιμες όλο το

εικοσιτετράωρο και προσφέρουν τόσο υπηρεσίες καθαριότητας όσο και φροντίδας.

38. Σύμφωνα με την έκθεση της ΔΟΕ που εκπονήθηκε ενόψει της διάσκεψης του Ιουνίου

του 201028, "η αμειβόμενη οικιακή εργασία παραμένει, σε πολλές χώρες, σχεδόν

αόρατη μορφή απασχόλησης. Διεξάγεται όχι στο εργοστάσιο ή στο γραφείο, αλλάστην οικία ενός ιδιώτη. Οι εργαζόμενοι δεν είναι άνδρες που στηρίζουν την

οικογένειά τους αλλά, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, γυναίκες. Δεν εργάζονται

μαζί με άλλους, αλλά μόνοι μέσα σε τέσσερεις τοίχους. Η εργασία τους δεν έχει

στόχο την παραγωγή υπεραξίας αλλά την παροχή φροντίδας ή υπηρεσιών σε

εκατομμύρια νοικοκυριά. Η οικιακή εργασία συνήθως αντιστοιχεί στις μη αμειβόμενες

εργασίες που εκτελούν παραδοσιακά οι γυναίκες στο σπίτι τους. Αυτό εξηγεί το γιατί

αυτή η εργασία είναι υποτιμημένη μισθολογικά και διεξάγεται συχνά υπό άτυπο και

παράνομο καθεστώς. Δεν θεωρείται κανονική εργασία που εντάσσεται στο γενικό

πλαίσιο της εργατικής νομοθεσίας, ενώ προέρχεται από τη σχέση "αφεντικού-

υπηρέτη". Λόγω αυτού, πολλές νομικές διατάξεις δε λαμβάνουν υπόψη την ιδιαιτερότητα της οικιακής εργασίας, πράγμα που εκθέτει τους εργαζομένους σε

άνιση, άδικη και συχνά καταχρηστική μεταχείριση"29.

39.Η προσφορά αυτού του είδους εργασίας έχει παραδοσιακά θεωρηθεί ως «φθηνή

εργασία», επειδή προσφέρεται από γυναίκες, παράνομου ή ακανόνιστου

καθεστώτος, οι οποίες θεωρούνται οι πλέον επιθυμητοί υποψήφιοι στην παροχή

υπηρεσιών καθαριότητας /φροντίδας όχι μόνο επειδή είναι πρόθυμες να εργαστούν

σε χαμηλά αμειβόμενες εργασίες χαμηλού κοινωνικού προφίλ, αλλά επειδή είναι και

πιο «ευέλικτες». Η μετατόπιση προς την ευελιξία του εργατικού αυτού δυναμικού

οδήγησε ωστόσο στην αυξανόμενη «ατυποποίηση» της οικονομικής τουςδραστηριότητας, καθώς καταλαμβάνουν θέσεις που έχουν μεταφερθεί στον άτυπο

τομέα της οικονομίας με ελάχιστα εργασιακά δικαιώματα.30

40. Η ευέλικτη εργασία των αλλοδαπών οικιακών εργαζομένων διέπεται από ένα

απροσδιόριστο, ασαφές και ιδιότυπο καθεστώς το οποίο επιτρέπει την κατ’

εξακολούθηση παραβίαση των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Με

τον τρόπο αυτό, οι οικιακές εργαζόμενες γίνονται οι παρίες, οι αόρατες, αυτές που,

ενώ καλούνται να καλύψουν ανάγκες που προκύπτουν από την παντελή απουσία ή

ανεπαρκή παρουσία μέτρων συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής

στην κυπριακή κοινωνία, με κάποιο περίεργο τρόπο η δουλειά αυτή παντελώςαπαξιώνεται. Αποτέλεσμα της πλήρους έλλειψης της γυναικείας διάστασης στη



συγκρότηση της οικιακής εργασίας είναι να μην είναι εύκολα αναγνωρίσιμο ή

αντιληπτό το γεγονός ότι οι υφιστάμενες δομές δεν είναι ουδέτερες από την

γενικότερη άποψη του φύλου, καθώς αναδεικνύεται μέσα από το συνολικό πλαίσιο

εργοδότησης και ιδιαίτερα τους όρους απασχόλησης και τις συνθήκες εργασίας και

διαβίωσης των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο, ανάγλυφα ο εξουσιαστικός

ρόλος του εργοδότη πάνω στην οικιακή εργαζόμενη.

41. Συνεπεία αυτών των «ουδέτερων» από την άποψη του φύλου υφιστάμενων

πολιτικών είναι η ενθάρρυνση της αναπαραγωγής στερεοτυπικών αντιλήψεων και,

κατ’ επέκταση, η ενίσχυση ακόμη περισσότερο της μειονεκτικής εργασιακής θέσης

των οικιακών εργαζομένων. Τούτο προκύπτει, αφενός, από το γεγονός ότι η

διαχρονική αύξηση της ζήτησης των υπηρεσιών φροντίδας δεν οδηγεί σε μια

αντίστοιχη βελτίωση των όρων και των συνθηκών εργοδότησης των οικιακών

εργαζομένων και, αφετέρου από το γεγονός ότι η ιδιαίτερα ευάλωτη θέση των

οικιακών εργαζομένων εξαιρείται από το σχεδιασμό των πολιτικών τόσο της

μετανάστευσης και ένταξης όσο και της απασχόλησης. Κι αυτό για το λόγο ότιπολλές πτυχές της «περιθωριοποίησης» τους θεωρούνται χαρακτηριστικά του

καθεστώτος παραμονής τους καθώς και των θέσεων εργασίας που καλύπτουν και

όχι πτυχές μίας εκμεταλλεύσιμης θέσης εργασίας. Με τον τρόπο αυτό,

επιβραβεύεται η διαδικασία «αφανισμού» τους, όπως ακριβώς η απλήρωτη εργασία

των γυναικών για την οικογένεια τους, επειδή η ιδιωτική οικία εξακολουθεί να

αποτελεί ένα χώρο που παραμένει σκοτεινός και άβατος όσον αφορά την έρευνα και

επιθεώρηση των όρων και των συνθηκών της εργασιακής σχέσης από τα καθ’ υλη

αρμόδια Τμήματα.

42.Πέραν, όμως, της συζήτησης για την αμφισβήτηση και την υπέρβαση τουδιχοτομικού σχήματος,31 θα πρέπει, όπως σημειώνουν πολλές φεμινιστικές

θεωρήσεις, ταυτόχρονα με τις έμφυλες σχέσεις να λαμβάνονται υπόψη για την

προσέγγιση του ζητήματος του νομικού καθεστώτος των οικιακών εργαζομένων και

οι ταξικές, λόγω της εκμετάλλευσης που υφίστανται στην εργασία και την παραγωγή

(αδήλωτη εργασία, αδυναμία εξασφάλισης επίσημων εγγράφων και κατ' επέκταση

νόμιμης διανομής, καθεστώς παρατεταμένης επισφάλειας και φτώχειας), οι

φυλετικές και εθνοτικές σχέσεις, λόγω του ότι συχνά αποτελούν κρούσματα

ρατσισμού, ξενοφοβίας και κοινωνικής προκατάληψης καθώς και η μεταξύ τους

αλληλεπίδραση γιατί όλες μαζί διαμορφώνουν την κατώτερη θέση της

συγκεκριμένης ομάδας εργαζόμενων γυναικών32

33

.

43. Η ολιστική προσέγγιση των ζητημάτων που αφορούν στην πολιτική απασχόλησης

των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο απαιτεί την ένταξη της διάστασης του φύλου

(gender mainstreaming), σε όλες τις υφιστάμενες ή μελλοντικές κρατικές πολιτικές,

οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνουν ξεκάθαρα υπόψη την έμφυλα άνιση θέση των

συγκεκριμένων εργαζομένων στην αγορά εργασίας. Και τούτο, επειδή, όπως έχει

ήδη αναφερθεί, η τεράστια πλειονότητα των οικιακών εργαζομένων στον τομέα είναι

γυναίκες, οι οποίες συνιστούν ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα, που υπόκεινται σε

πολλαπλές διακρίσεις, και που εύκολα αποτελούν αντικείμενο άνισης, άδικης και

καταχρηστικής μεταχείρισης, καθόσον είναι πλήρως εξαρτημένες από συγκεκριμένοεργοδότη, συχνά εργάζονται υπό πενιχρές, μη κανονικές συνθήκες άτυπης εργασίας,



υπόκεινται συχνά σε πράξεις βίας ή σεξουαλικής κακομεταχείρισης, αγνοούν ως επί

το πλείστον τα δικαιώματά τους, έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε δημόσιες

υπηρεσίες/υπηρεσίες υγείας, γνωρίζουν σε περιορισμένο βαθμό τη γλώσσα του

κράτους υποδοχής και δεν έχουν κοινωνικό περίγυρο.

44. Το επίκεντρο, επομένως, θα πρέπει να έγκειται, αφενός, στην περιγραφή τηςέμφυλης ανισότητας σε σχέση με την παρασχεθείσα εργασία, τους όρους και τις

συνθήκες εργοδότησης και τα γενικότερα δικαιώματα τους και, αφετέρου, στην

ανάλυση των επιπτώσεων της υφιστάμενης πολιτικής σε σχέση με αυτά, προκειμένου

να εντοπιστούν εναλλακτικοί τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να

ξανασχεδιαστεί η πολιτική κατά τρόπο ώστε να προάγεται η έμφυλη διάσταση της

οικιακής εργασίας.

2. Η σεξουαλική παρενόχληση των οικιακών εργαζομένων στο χώρο της

εργασίας

45.Το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης οικιακών εργαζομένων στον χώρο

εργασίας αποτελεί ένα από τα κατ’ εξοχήν «σκοτεινά» εγκλήματα -αυτά δηλαδή τα

οποία δύσκολα καταγγέλλονται34 και ακόμα πιο δύσκολα αποδεικνύονται- με

αποτέλεσμα οι αρμόδιες αρχές να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν με το δέοντα

τρόπο το φαινόμενο και «να εξουδετερώνεται όλη η νομοθεσία για την ισότητα στις

εργασιακές σχέσεις»35 36.

46. Στην περίπτωση των οικιακών εργαζόμενων, η εγγύτητα και η αμεσότητα μεταξύεργαζομένης και εργοδότη, οι συνέπειες του να ζεις στον τόπο εργασίας, η

υπενθύμιση της θέσης τους στην ιεραρχία της εργασίας και, κατ’ επέκταση, στον

κοινωνικό χώρο, συνιστούν παράγοντες που αντανακλούν και αναπαράγουν στον

κόσμο της μισθωτής εργασίας τις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα δύο φύλα και

εντείνουν το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο της εργασίας.

47.Σύμφωνα με την αμερικανίδα φεμινίστρια και νομικό Catharine MacKinnon37, η

σεξουαλική παρενόχληση υποβιβάζει τις γυναίκες ως φύλο, είναι παράνομη και

συνιστά διάκριση λόγω φύλου, καθώς με αυτήν ενισχύεται η κοινωνική ανισότητα

μεταξύ ανδρών και γυναικών και διαιωνίζονται τα πρότυπα για τον ρόλο τηςγυναίκας στην κοινωνία38. Η MacKinnon υποστηρίζει ότι η σεξουαλική παρενόχληση

κράτησε τις γυναίκες υποταγμένες στους άνδρες «χρησιμοποιώντας την εργασιακή

τους θέση για να τις εξαναγκάζει σεξουαλικά και τη σεξουαλική τους θέση για να τις

εξαναγκάζει οικονομικά». Η οικονομική δύναμη του εργοδότη39 δεν απαιτεί την

άσκηση βίας και αυτό στο οποίο εξαναγκάζεται η γυναίκα δεν είναι η όποια

σεξουαλική πράξη, αλλά η συναίνεσή της σε αυτήν . Κι ενώ κάθε πράξη

παρενόχλησης είναι απαράδεκτη, η σεξουαλική παρενόχληση είναι περισσότερο

απαράδεκτη. Όταν η παρενόχληση γίνεται στο δρόμο, η γυναίκα μπορεί να την

αντιμετωπίσει με το να φύγει από τον χώρο, όταν όμως η σεξουαλική παρενόχληση

γίνεται στο χώρο εργασίας, η γυναίκα δεν μπορεί απλώς να εγκαταλείψει τοντελευταίο, χωρίς να χάσει τη θέση εργασίας της.



48.Η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί έκφραση της ανισότητας των δυο φύλων

στο χώρο της εργασίας καθώς «συνδέεται άμεσα με τη θέση της γυναίκας στην

κοινωνία και δεν αποτελεί άμεση συνέπεια της σχέσης του θύματος με το δράστη της

πράξης της σεξουαλικής παρενόχλησης… στοχεύει στην απόδειξη και την

επιβεβαίωση της εξουσίας και υποταγής, του δράστη πάνω στο θύμα του, το οποίοκαταλήγει εν τέλει να υπονομεύει την ουσιαστική ισότητα μεταξύ των δυο φύλων,

αντιστρέφοντας τον αγώνα της ισότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας» 40.

49.Στην Κύπρο, τα ζητήματα που σχετίζονται με τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο

της εργασίας ρυθμίζονται από το άρθρο 1210 των περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και

Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμων του 2002

έως 2009,11 στο οποίο έχει κατά καιρούς ενσωματωθεί όλο το σχετικό με τη

σεξουαλική παρενόχληση νομοθετικό έργο της ΕΕ41.

50. Τα παραπόνα που υποβάλλονται από οικιακές εργαζόμενες στο Τμήμα Εργασίαςαφορούν αποκλειστικά σε καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση τους στο χώρο

της εργασίας, είτε από τους εργοδότες τους είτε από τρίτα πρόσωπα. Έχει

παρατηρηθεί, δε, από τις ενώπιον μας καταγγελίες, ότι ο μεγαλύτερος όγκος αφορά

στον τρόπο χειρισμού των καταγγελιών από το υπό αναφορά Τμήμα, καθώς οι

καταγγελίες των οικιακών εργαζόμενων για χρήση βίας και παρενόχληση στο χώρο

εργασίας τους εξετάζονται όχι στη βάση των εξειδικευμένων, σύγχρονων

νομοθεσιών για καταπολέμηση των διακρίσεων στο χώρο της εργασίας, αλλά στη

βάση του κοινού Ποινικού Κώδικα, ο οποίος, ωστόσο, δεν παρέχει τις ίδιες

δυνατότητες ποινικοποίησης αυτής της μορφής των αδικημάτων, αλλά ούτε και την

ίδια αποτελεσματικότητα όσον αφορά στην προστασία των θυμάτων.

51.Σχετική με αυτό το θέμα ήταν η παρέμβαση της Αρχής Ισότητας42, όπου και

επισημάνθηκε ότι:

«Η διαδικασία των Επιθεωρητών Ισότητας είναι διοικητική διαδικασία και δεν μπορεί να

εξισώνεται με τη διαδικασία διερεύνησης ποινικών υποθέσεων, σε βαθμό που να υιοθετείται η

εφαρμογή όλων των αρχών της Ποινικής Δικονομίας με τα σχετικά επακόλουθα που

επιφέρουν παραβιάσεις των αρχών της Ποινικής Δικονομίας.

10 «12(1) Απαγορεύεται οποιαδήποτε πράξη ... η οποία συνιστά παρενόχληση ή σεξουαλικήπαρενόχληση ή αποτελεί άμεση ή έμμεση δυσμενή μεταχείριση λόγω της, με οποιονδήποτε τρόπο,αποκρούσεως ή καταγγελίας παρενόχλησης ή σεξουαλικής παρενόχλησης, σε σχέση με ταρυθμιζόμενα στα άρθρα 7, 8, 9 και 10 θέματα. Το γεγονός ότι ένα πρόσωπο αποκρούει τέτοιαπράξη ή συμπεριφορά ή υποκύπτει σ’ αυτή δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί ως βάση γιαοποιαδήποτε απόφαση που θα θίγει το πρόσωπο αυτό».11 Στους ερμηνευτικούς ορισμούς του άρθρου 2 των υπό αναφορά Νόμων, η «σεξουαλικήπαρενόχληση» σημαίνει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη από τον αποδέκτη της συμπεριφορά σεξουαλικής

φύσεως, που εκφράζεται λόγω ή έργω και έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως όταν δημιουργεί ένα εκφοβιστικό, εχθρικό, εξευτελιστικό,ταπεινωτικό ή επιθετικό περιβάλλον, κατά την απασχόληση...»



Αντίθετα, σε μια διοικητική διαδικασία, όπως είναι η διαδικασία των Επιθεωρητών Ισότητας, η

αυστηρή προσήλωση στους κανόνες του δικαίου της απόδειξης, δεν αποτελεί προϋπόθεση για

τη διεξαγωγή της και ένα διοικητικό όργανο μπορεί να δεχθεί ευρύ φάσμα μαρτυρίας που

κανονικά δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή σε ποινικές διαδικασίες ενώπιον Δικαστηρίου. Η

θέση αυτή διασφαλίζεται και ενισχύεται με την εισαγωγή της διάταξης περί αντιστροφής του

βάρους απόδειξης».

Mε δεδομένο ότι η διερεύνηση των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση αντιμετωπίζει

δυσκολίες, συνήθως λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων, η εισαγωγή της πιο πάνω

διάταξης, κρίθηκε απαραίτητη προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εν λόγω δυσκολίες. Η

τελευταία, προβλέπει ότι, όταν ο θιγόμενος επικαλείται στοιχεία ή πραγματικά περιστατικά

από τα οποία πιθανολογείται η παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης εναπόκειται στο

αντίθετο μέρος να αποδείξει ότι δεν προέβη στην παραβίαση αυτή.»

52. Η δυνατότητα της αντιστροφής του βάρους της απόδειξης στα πλαίσια διοικητικών

ή και άλλων διαδικασιών είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη στοιχειοθέτησηυπόθεσης σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο της απασχόλησης, δυνατότητα που

αντίστοιχα δεν υπάρχει στην ποινική δικαιοδοσία και, ως εκ τούτου, η παράλειψη

αξιοποίησης του εργαλείου αυτού στα πλαίσια εξέτασης καταγγελίας για σεξουαλική

παρενόχληση από το Τμήμα Εργασίας, θέτει την καταγγελία εκτός των ευεργετικών

και προστατευτικών για αυτήν προνοιών των περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και

Γυναικών στην Απασχόληση και την Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμων του 2002 έως

2009, εξουδετερώνοντας ταυτόχρονα την υπερασπιστική γραμμή της

καταγγέλλουσας.

53. Συνέπεια της υφιστάμενης πρακτικής, είναι να εξετάζεται η υπόθεση τηςκαταγγέλλουσας στα πλαίσια του αδικήματος της άσεμνης επίθεσης του Ποινικού

Κώδικα, να απαιτείται η απόδειξη του αδικήματος πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας,

να μην είναι δυνατή η στοιχειοθέτησή του λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων,

να απορρίπτεται το αίτημά της για αλλαγή εργοδότη και να κρατείται στα

αστυνομικά κρατητήρια με σκοπό την απέλασή της.

54. Η πρακτική αυτή, ωστόσο, πέραν του ότι στερείται νομιμοποιητικού ερείσματος,

συγκρούεται, αφενός, με το θεσμικό ρόλο του υπό αναφορά Τμήματος που δεν είναι

άλλος από τη διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων και των ορθών συνθηκών

απασχόλησης των οικιακών εργαζομένων στο πλαίσιο της ομαλής λειτουργίας τηςαγοράς εργασίας. Αφετέρου, οδηγεί αναπόφευκτα στην αποθάρρυνση των οικιακών

εργαζομένων για υποβολή καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση, με

αποτέλεσμα να ενισχύεται η αίσθηση της αδικίας και της ανασφάλειας, συντείνοντας

τελικά στην απαξίωση των προστατευτικών θεσμών και στην ανάπτυξη κουλτούρας

ανοχής στην παραβίαση βασικών εργασιακών και ανθρωπίνων εν γένει

δικαιωμάτων.

55.Προβληματική είναι, επίσης, η διερεύνηση καταγγελιών για σεξουαλική

παρενόχληση οικιακών εργαζομένων από τρίτα πρόσωπα43. Συγκεκριμένα, το Τμήμα

Εργασίας, ανταποκρινόμενο σε επιστολή μας44 σχετικά με καταγγελία οικιακής

βοηθού από τρίτο πρόσωπο, εξέφρασε τον προβληματισμό του σε σχέση με το



λεκτικό του άρθρου 12 του Ν. 205(Ι)/2002, σύμφωνα με το οποίο απαγορεύεται,

ανάμεσα σε άλλα, οποιαδήποτε πράξη που συνιστά σεξουαλική παρενόχληση

εναντίον εργαζομένου.

56. Η πράξη αυτή, σύμφωνα με τα εδάφια (2), (3) και (4) του ίδιου άρθρου αφορά σε

ενέργεια ή παράλειψη προϊσταμένων του θύματος, οποιουδήποτε άλλουεργαζόμενου, εκπαιδευόμενου, καταρτιζόμενου ή/και προσώπου που είναι αρμόδιο ή

υπεύθυνο για τα όσα αναφέρονται στα άρθρα 7,8,9 και 10 (δηλαδή για την

πρόσβαση σε απασχόληση, επαγγελματική εκπαίδευση, κατάρτιση, εφαρμογή των

όρων και συνθηκών εργασίας και δημοσίευση κενών θέσεων εργασίας).

57. Το Τμήμα Εργασίας εξέφρασε τη θέση ότι η πρόθεση του νομοθέτη, όπως αυτή

προκύπτει από τη ρύθμιση του άρθρου 12, καλύπτει τις ενέργειες εκείνων των

ατόμων που συνδέονται με το θύμα στα πλαίσια της επίσημης εργασιακής τους

σχέσης είτε ως εργοδότες είτε ως συνάδελφοι εργαζόμενοι και ως εκ τούτου, δεν

καλύπτει την περίπτωση των οικιακών εργαζομένων έναντι των οποίων η πράξησεξουαλικής παρενόχλησης επιχειρείται στο χώρο της απασχόλησης από τρίτα άτομα

που είναι συγγενείς, γνωστοί ή/και φίλοι του εργοδότη.

58.Στη βάση αυτή, όταν υποβάλλονται τέτοιες καταγγελίες στο Τμήμα Εργασίας, το

τελευταίο, σύμφωνα με επιστολή του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας

και Κοινωνικών Ασφαλίσεων45, τις διαβιβάζει για εξέταση στην Αστυνομία. Όπως πιο

πάνω όμως έχει αναφερθεί, η πρακτική αυτή θυματοποιεί τις καταγγέλλουσες, οι

οποίες κατά κανόνα βρίσκονται αντιμέτωπες με την απειλή της απέλασης τους.

Σύμφωνα με την πληροφόρηση που είχαμε από το Τμήμα Εργασίας, το τελευταίο

προχώρησε σε εκ νέου αίτημα για παραπομπή του θέματος στο Γενικό Εισαγγελέαγια γνωμάτευση.

59. Έχοντας ωστόσο ως δεδομένα ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, σύμφωνα με το

γραπτό συμβόλαιο, εργοδότης είναι η σύζυγος και ότι με βάση τις καταγγελίες, η

σεξουαλική παρενόχληση πολύ συχνά διενεργείται από άτομα που δεν έχουν την

ιδιότητα του εργοδότη ή εργαζομένου, συναδέλφου, προϊσταμένου κ.ο.κ. που ορίζει

το άρθρο 12, κρίνεται επιτακτική η άμεση τροποποίηση των περί Ίσης Μεταχείρισης

Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμων

του 2002 έως 2009 κατά τρόπο που να επεκτείνει την προστασία των θυμάτων

σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο της απασχόλησης τους και από τρίταπρόσωπα.

3. Το περιεχόμενο της Σύμβασης Απασχόλησης

60.Τα κριτήρια για την παραχώρηση αδειών εργασίας αλλοδαπών και οι γενικοί όροι

εργασίας τους στην Κύπρο καθορίσθηκαν με απόφαση πολιτικής το 199146. Στη βάση

των εν λόγω Κριτηρίων ετοιμάστηκε από το Τμήμα Εργασίας, σε συνεργασία με τουςκοινωνικούς εταίρους, ο γενικός τύπος σύμβασης απασχόλησης αλλοδαπών



εργαζομένων, με τίτλο «Γενική Σύμβαση Απασχόλησης». Το ΤΑΠΜ, κρίνοντας

αναγκαία την ετοιμασία μιας τροποποιημένης σύμβασης για την ειδική κατηγορία

των οικιακών εργαζομένων αναπροσάρμοσε το γενικού τύπου συμβόλαιο και

δημιούργησε τη «Σύμβαση Απασχόλησης» των αλλοδαπών οικιακών εργαζομένων, η

οποία χρησιμοποιείται -σχεδόν αναλλοίωτη- μέχρι σήμερα. Όπως διαφάνηκε στα

πλαίσια σχετικής έρευνας που διεξήγαγε το Γραφείο μου παλαιότερα47, το ΤΑΠΜπροχώρησε στις αναπροσαρμογές και στην εκτύπωση της Σύμβασης Απασχόλησης

των οικιακών εργαζομένων χωρίς ουσιαστική διαβούλευση με το ΤΕ12.

61. Η Σύμβαση των οικιακών εργαζομένων, σε αντιδιαστολή με ότι συμβαίνει στα

συμβόλαια απασχόλησης όλων των υπόλοιπων υπηκόων τρίτων χωρών,

χαρτοσημαίνεται από τον Έφορο Τελών Χαρτοσήμων, και όχι από το ΤΕ, γεγονός

που προκαλεί ερωτηματικά για το κατά πόσο οι οικιακές εργαζόμενες λογίζονται καν

στο εργατικό δυναμικό της χώρας. Έπειτα, η χαρτοσημασμένη Σύμβαση κατατίθεται

στο ΤΑΠΜ για έκδοση της άδειας παραμονής και απασχόλησης.

62. Στη Σύμβαση Απασχόλησης, αντίγραφο της οποίας επισυνάπτεται ως Παράρτημα 2,

αναφέρονται, μεταξύ άλλων, ότι ο εργοδοτούμενος

«θα εργάζεται αποκλειστικά και μόνο για τον Εργοδότη48...δεν θα δικαιούται

να αλλάξει εργοδότη και τόπο απασχόλησης 49… Θα εργάζεται 6 ημέρες την

εβδομάδα, επί 7 ώρες κάθε μέρα, είτε κατά τη διάρκεια της ημέρας, είτε κατά

τη διάρκεια της νύκτας, ως κατά καιρούς θα τον χρειάζεται ο Εργοδότης και θα

εκτελεί πιστά και με επιμέλεια τα καθήκοντά του ή άλλα παρόμοια προς την

εργοδότησή του καθήκοντα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Εργοδότη και θα

συμμορφώνεται σε οποιεσδήποτε εντολές και οδηγίες του Εργοδότη, θα

συμβάλλει με όλες τις δυνάμεις του στην προαγωγή των συμφερόντων του

Εργοδότη50… Θα υπακούει και θα συμμορφώνεται προς όλες τις εντολές και

οδηγίες του Εργοδότη και θα τηρεί πιστά τους κανόνες, κανονισμούς και

διευθετήσεις του, ως αυτές εκάστοτε θα ισχύουν 51… Οφείλει να απέχει

οποιασδήποτε πράξης ή συμπεριφοράς η οποία προξενεί ή δυνατό να

προξενήσει ζημιά κατά τη γνώμη του Εργοδότη στην περιουσία του, τα

συμφέροντα ή τη φήμη του52… Δεν θα δικαιούται κατά κανένα τρόπο και για

οποιονδήποτε λόγο σε οποιαδήποτε αύξηση του καθορισθέντος μισθού

του53…και θα τηρεί πιστά τους ισχύοντες Νόμους ως προς τη διαμονή,διαγωγή και συμπεριφορά54.

63. Ως προς τις υποχρεώσεις του εργοδότη, η Σύμβαση αναφέρει ότι:

12 Ο Διευθυντής του ΤΕ, με επιστολή ημερομηνίας 22/1/2002, ανέφερε στο ΤΑΠΜ ότι η σύμβαση «θαπρέπει να τύχει λεπτομερούς εξέτασης, γιατί ορισμένα σημεία της είναι συζητήσιμα και ενδεχομένως

παράνομα». Έλαβε απάντηση, ημερομηνίας 13/2/2002, ότι «…..το Τμήμα Μετανάστευσης… θεωρεί ότι δεν ενδείκνυται οποιαδήποτε περαιτέρω διαβούλευση για τυχόν πρόσθετες παρατηρήσεις,δεδομένου ότι η απασχόληση αλλοδαπών οικιακών βοηθών δεν επηρεάζει την αγορά εργασίας».



«Οφείλει να παρέχει… ΔΩΡΕΑΝ στον εργοδοτούμενο καθημερινή διατροφή και

κατάλληλο κατάλυμα διαμονής 55…να ασφαλίσει τον Εργοδοτούμενο έναντι

Εργατικών Ατυχημάτων και Υγείας 56… να ανοίξει τρεχούμενο τραπεζικό

λογαριασμό… στο όνομα του αλλοδαπού57 … Δεν επιτρέπεται να αποκόπτει,

άμεσα ή έμμεσα, από το μισθό του Εργοδοτούμενου συγκεκριμένα τέλη58…

Θα έχει δικαίωμα να τερματίσει την υπηρεσία του Εργοδοτούμενου καινα φροντίσει τον επαναπατρισμό του, σε περίπτωση που ο Εργοδοτούμενος

απουσιάσει από την εργασία λόγω ασθένειας , μη οφειλόμενης σε ατύχημα

καλυπτόμενο από τον περί Εργατικών Ατυχημάτων Νόμο, πέραν του ενός

μηνός . Ο Εργοδότης δεν θα υπέχει οποιαδήποτε άλλη υποχρέωση ή ευθύνη

έναντι του Εργοδοτούμενου59 .

64. Η Σύμβαση ορίζει, ακόμα, ότι

«Σε περίπτωση διαιτησίας [λόγω εργατικής διαφοράς] η απόφαση δεσμεύει

και τις δύο πλευρές 60… Εάν ο Εργοδοτούμενος καθ’ οποιονδήποτε χρόνο

παρακούσει ή αμελήσει, ή αρνηθεί να εκτελέσει ή συμμορφωθεί προς όλες

τις νόμιμες οδηγίες οι οποίες του δίδονται από τον Εργοδότη … ο Εργοδότης

δύναται να τον απολύσει από την εργασία του, δίνοντας του γραπτή

προειδοποίηση, και επαναπατρίζεται στη χώρα του61… Παραβίαση

οποιασδήποτε πρόνοιας του παρόντος συμβολαίου θα τερματίζει αυτόματα

την ισχύ του συμβολαίου και ταυτόχρονα ακυρώνεται η ισχύς της Άδειας

Παραμονής και Εργασίας του Εργοδοτουμένου62. [σε περίπτωση τερματισμού

της απασχόλησης] ο Εργοδότης οφείλει να καταβάλει όλους τους

δεδουλευμένους μισθούς και ο Εργοδοτούμενος θα τους αποδεχθεί

παραιτούμενος από όλα τα αιτήματά του63.

65. Η πιο πάνω Σύμβαση δημιουργήθηκε μονομερώς, χωρίς καμία διαβούλευση με το

εργοδοτούμενο μέρος, την εποχή που αφικνούνταν στην Κύπρο οι πρώτες οικιακές

εργαζόμενες. Παρά το ότι το εργασιακό δίκαιο είχε ήδη από καιρό γνωρίσει έντονη

ανάπτυξη στην Κύπρο, μέσα από πληθώρα επίμονων και επιτυχών συνδικαλιστικών

αγώνων, η συγκεκριμένη Σύμβαση δομήθηκε, κατά που φαίνεται, με άλλα κριτήρια:

τη ρύθμιση όχι ενός επαγγελματικού κλάδου, αλλά μιας φθηνής γυναικείας

«βοήθειας» στο σπίτι (εξού και ο όρος «οικιακή βοηθός»). Ως αποτέλεσμα,δημιουργήθηκε μια Σύμβαση που, αντί να καθορίζει με σαφήνεια και επάρκεια τα

εργασιακά καθήκοντα και δικαιώματα, εμπεριέχει όρους «αποικιοκρατικού» τύπου,

αντιμετωπίζει το εργαζόμενο μέρος υποτιμητικά, πατερναλιστικά και ασφυκτικά,

επιβάλλει μια απόλυτη διασύνδεση της παραμονής και εργασίας με ένα

συγκεκριμένο εργοδότη και με την τήρηση του συμβολαίου, και διατηρεί, συνολικά,

τις οικιακές εργαζόμενες σε ένα καθεστώς φόβου και υποτέλειας.

66. Η ετεροβαρής σύνθεση της Σύμβασης προκύπτει, ακόμα, από το ότι ενώ αποδίδει

άκρατη έμφαση στην «υπακοή» της εργαζόμενης, την ίδια στιγμή αποτυγχάνει να

την ενημερώσει για το δικαίωμα της να αρνηθεί υπακοή όταν οι εντολές που τις



δίδονται παραβιάζουν όρους της σύμβασης, ή όταν πλήττουν την ίδια ως εργαζόμενη

ή την αξιοπρέπειά της.

67. Στις δυσκολίες κατανόησης από τις εργαζόμενες των όρων της Σύμβασης και των

συνεπειών σε περίπτωση παράβασής τους (εκατέρωθεν), έρχεται να προστεθεί το

ότι το κείμενο είναι μεταφρασμένο μόνο στην ελληνική και αγγλική γλώσσα.

68. Οι συνέπειες από την ανεπάρκεια, την ασάφεια, αλλά και το ίδιο το περιεχόμενο

των προνοιών της Σύμβασης διαφαίνονται σε όλο το φάσμα των ζητημάτων που

αντιμετωπίζουν οι οικιακές εργαζόμενες.

4. Η απουσία συνδικαλιστικής ελευθερίας

69. Στη τυποποιημένη σύμβαση απασχόλησης των οικιακών εργαζόμενων εμπεριέχεται

όρος, ο οποίος επιβάλλει στις οικιακές εργαζόμενες την αποχή από οποιαδήποτεσυνδικαλιστική δράση. Ο σχετικός όρος που περιέχεται στην παράγραφο 2 (η) της

σύμβασης προνοεί ότι:

70. «Ο εργοδοτούμενος δεν θα αναμειχθεί ή συμμετάσχει με κανένα τρόπο, άμεσα ή

έμμεσα ή να λάβει μέρος σε οποιαδήποτε δράση, ενέργεια ή δραστηριότητα κατά τη

διάρκεια της διαμονής του στην Κύπρο και θα τηρεί πιστά τους ισχύοντες Νόμους ως

προς τη διαμονή, διαγωγή και συμπεριφορά».

71. Τυχόν παράβαση οποιασδήποτε πρόνοιας της σύμβασης απασχόλησης συνεπάγεται

και στην περίπτωση των οικιακών εργαζόμενων τον αυτόματο τερματισμό τόσο τηςισχύος της σύμβασης όσο και της ισχύος της άδειας παραμονής και εργασίας τους

(παράγραφος 5.γ).

72.Η «ελευθερία του συνέρχεσθαι ειρηνικώς» (δικαίωμα συνάθροισης), η

συνδικαλιστική ελευθερία και η «ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι» (δικαίωμα

συνένωσης) κατοχυρώνονται τόσο σε ευρωπαϊκό64 όσο και σε εθνικό επίπεδο65.

Φορείς των πιο πάνω δικαιωμάτων είναι κατ΄αρχήν «έκαστος», δηλαδή και οι

αλλοδαποί.

73.Το άρθρο 6(1) του περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων ΆλλωνΔιακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος του 200466 σε συνδυασμό με τα άρθρα 4(γ)(δ) και

6(1)(α)(β)(δ) του περί Ίσης Μεταχείρισης στην Απασχόληση και την Εργασία Νόμος

του 200467, απαγορεύουν οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση διάκριση ή εντολή για

διακριτική μεταχείριση λόγω εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής όσον αφορά «την

ιδιότητα μέλους και τη συμμετοχή σε μια οργάνωση εργαζομένων ή εργοδοτών ή σε

οποιαδήποτε οργάνωση τα μέλη της οποίας ασκούν ένα συγκεκριμένο επάγγελμα

συμπεριλαμβανομένων των πλεονεκτημάτων που χορηγούνται από τέτοιες

οργανώσεις».

74.Ο κατά απόλυτο τρόπο περιορισμός της συνδικαλιστικής ελευθερίας των οικιακώνεργαζομένων υπήρξε αντικείμενο προηγούμενης παρέμβασης της Αρχής Ισότητας68



όπου και επισημάνθηκε ότι ο επίμαχος όρος παραβιάζει ευθέως και κατά συρροή το

δικαίωμα της συνάθροισης, το δικαίωμα της συνένωσης, τη συνδικαλιστική

ελευθερία και την ελευθερία κοινωνικής ομαδοποίησης. Υπό το φως του περί Ίσης

Μεταχείρισης στην Απασχόληση και την Εργασία Νόμου στοιχειοθετεί, επίσης,

απαγορευμένη με νόμο άμεση διάκριση λόγω εθνικής καταγωγής, δεδομένου ότι ο

επίμαχος όρος εισάγει διαφορετική μεταχείριση των αλλοδαπών οικιακώνεργαζομένων σε σύγκριση με τις/τους Κύπριες/ους στον τομέα της

συνδικαλιστικής δράσης και κατά τρόπο που αποκλείει τη δυνατότητα διεκδίκησης

των επαγγελματικών τους συμφερόντων.

75. Ο αποκλεισμός αυτός του συνταγματικά και με διεθνείς συμβάσεις κατοχυρωμένου

δικαιώματος με ιδιωτικού δικαίου έγγραφο, όπως είναι η σύμβαση απασχόλησης,

πέραν του ότι προσβάλλει καταφανώς τον πυρήνα του δικαιώματος και αφήνει

εκτεθειμένη τη Δημοκρατία σε περίπτωση καταγγελίας της σε εθνικά ή/και διεθνή

σώματα, δημιουργεί επιπρόσθετα και έντονο κοινωνικό ζήτημα το οποίο δεν

περιορίζεται μόνο στη διαπραγμάτευση των όρων της οικιακής εργασίας, αλλάδιευρύνεται και σε άλλου είδους προβλήματα, όπως η περιθωριοποίηση και ο

αποκλεισμός της συγκεκριμένης ομάδας εργαζομένων από την ευρύτερη κοινωνία

με όσα αποτελέσματα αυτό συνεπάγεται.

76.Στην Έκθεση69 υπήρξε εισήγηση προς το ΤΑΠΜ να προχωρήσει στην απάλειψη από

τα συμβόλαια απασχόλησης των οικιακών εργαζόμενων, οποιουδήποτε όρου που

θέτει περιορισμό ή απαγορεύει την άσκηση κατοχυρωμένων με το Σύνταγμα ή με

διεθνείς συμβάσεις ατομικών δικαιωμάτων, εισήγηση που ακόμα δεν έχει

υλοποιηθεί.

77. Ωστόσο, η αμετακίνητη αυτή στάση του ΤΑΠΜ εύλογα συντηρεί την εντύπωση της

ετεροβαρούς υποστήριξης υπέρ των εργοδοτών, οι οποίοι στο πλαίσιο της

εργασιακής ιεραρχίας με τις οικιακές εργαζόμενες συνεχίζουν να διατηρούν ισχυρή

τη διαπραγματευτική τους δύναμη.

5. Η ελλιπής πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας (έμφαση στη σεξουαλική/

αναπαραγωγική υγεία και την προστασία της μητρότητας)

78. Μία από τις σοβαρότερες προβληματικές πτυχές σε σχέση με το καθεστώς των

οικιακών εργαζομένων είναι η ύπαρξη εμποδίων και σημαντικών ανισοτήτων στην

πρόσβαση και κατ’ επέκταση στη χρησιμοποίηση υπηρεσιών υγείας.

79. Όπως έχει διαπιστωθεί από σχετικές έρευνες70, η εμπειρία της μετανάστευσης

προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, καθότι συχνά οι μετανάστες είτε φέρουν

προβλήματα υγείας από τη χώρα προέλευσης τους και τις χώρες διέλευσης είτε

καθίστανται υποκείμενα προβλημάτων υγείας που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με το

νέο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον, τις διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης, τη

διαφορετική νοοτροπία και γλώσσα καθώς και τις διαφορετικές καιρικές συνθήκεςστη χώρα του προορισμού τους.



80.Σύμφωνα με τη ΔΟΕ, το δικαίωμα στην υγεία είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, που

αφορά τους πάντες, υπηκόους μίας χώρας αλλά και μετανάστες, ανεξάρτητα από το

νομικό status που έχουν στη χώρα της διαμονής τους. Η ανυπαρξία, ωστόσο, κοινής

πολιτικής στην Ε.Ε σχετικά με τα θέματα υγείας των μεταναστών εν γένει, δίδει τη

δυνατότητα στο κάθε κράτος μέλος να αντιμετωπίζει διαφορετικά τις ανάγκες τωνμεταναστών. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα, παρά την ύπαρξη σχετικού θεσμικού

πλαισίου,71 τη δημιουργία μεγάλης ανομοιογένειας μεταξύ των διαφόρων

συστημάτων υγείας και των μοντέλων κοινωνικών παροχών των κρατών μελών.

81.Ειδικότερα, αυτό που διαπιστώνεται είτε μέσα από σχετικές έρευνες72, είτε μέσα από

παράπονα73 που εκκρεμούν προς διερεύνηση από το Γραφείο μου, είναι οι μεγάλες

ανισότητες ως προς την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας μεταξύ ημεδαπών και

μεταναστών.

82. Στην Κύπρο, η νομοθεσία προβλέπει ότι οι νόμιμοι μετανάστες,περιλαμβανομένων των οικιακών εργαζομένων, για να έχουν πρόσβαση σε

υπηρεσίες υγείας πρέπει να έχουν ιδιωτική ασφάλιση υγείας, το οικονομικό κόστος

της οποίας επωμίζονται εξ ημισείας εργοδότης και εργαζόμενος74. Την ευθύνη γι’

αυτό φέρει ακεραία ο εργοδότης. Αντίθετα, οι παράνομοι μετανάστες δεν έχουν

δικαίωμα πρόσβασης σε καμία υπηρεσία υγείας πλην των τμημάτων ατυχημάτων και

επειγόντων περιστατικών των δημόσιων νοσοκομείων.

83. Οι κίνδυνοι που καλύπτονται από το ασφαλιστήριο συμβόλαιο είναι ίδιοι για όλες

τις κατηγορίες μεταναστών, και, επομένως, και για τις οικιακές εργαζόμενες, και

αποτελούν συμφωνία μεταξύ Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τουΣυλλόγου Ασφαλιστικών Εταιρειών και της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και

Βιομηχάνων. Στις καλύψεις περιλαμβάνεται νοσοκομειακή και εξωνοσοκομειακή

φροντίδα, φάρμακα και ιατρικές επισκέψεις στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

84. Σε περίπτωση χρησιμοποίησης υπηρεσιών υγείας είτε στο δημόσιο είτε στον

ιδιωτικό τομέα, η πληρωμή γίνεται από τον εργοδότη ή τον ίδιο τον αλλοδαπό και

στη συνέχεια υποβάλλεται αίτημα με τις σχετικές αποδείξεις πληρωμής για

αποζημίωση στην ασφαλιστική εταιρεία. Στο συμβόλαιο ρητά αναφέρεται επίσης

σειρά περιπτώσεων που δεν καλύπτονται από τις ασφαλιστικές εταιρίες13.

85. Το κράτος υιοθετώντας την πολιτική της ιδιωτικής ασφάλισης υγείας

ουσιαστικά εκχώρησε μέρος των αρμοδιοτήτων και της ευθύνης του για υγειονομική

κάλυψη ατόμων που νόμιμα διαμένουν και εργάζονται στην Κύπρο στις ασφαλιστικές

εταιρείες. Με αυτή, όμως, τη διευθέτηση εισήγαγε στο σύστημα συνθήκες

13 εκ γενετής κακώσεις και προϋπάρχουσες νοσηρές καταστάσεις, AIDS, πλαστική ή αισθητικήχειρουργική, οδοντιατρική φροντίδα, διαθλαστικές παθήσεις και ανωμαλίες οφθαλμών,προληπτικές ιατρικές εξετάσεις, εμβολιασμοί, γενικές εξετάσεις, αντισύλληψη, θεραπείαστειρότητας και τεκνοποίησης, έξοδα θεραπείας γυναικολογικών προβλημάτων, έξοδα θεραπείας

ρευματισμών, αρθριτικών και οσφυαλγιών, έξοδα φυσιοθεραπείας, νευρικές, διανοητικές ήψυχικές παθήσεις, έξοδα που έγιναν εκτός Κύπρου και έξοδα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πουοφείλονται σε εργατικό ατύχημα και καλύπτονται από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.



πρόσβασης και χρήσης υπηρεσιών υγείας για τους νόμιμους μετανάστες, αρκετά

δυσμενέστερες σε σύγκριση με τον γηγενή πληθυσμό75.

86. Καταρχήν, η μεταφορά του κόστους της υγειονομικής κάλυψης στους ώμους των

εργοδοτών και των μεταναστών, έγινε περισσότερο για να ικανοποιήσει τις

ασφαλιστικές εταιρείες και λιγότερο τις πραγματικές ανάγκες υγείας των οικιακώνεργαζομένων. Πρόσθετα, οι σημαντικές εξαιρέσεις του συμβολαίου συνιστούν μια

σοβαρή ανισότητα στην πρόσβαση και μεγάλο εμπόδιο στη χρησιμοποίηση των

συγκεκριμένων υπηρεσιών. Ειδικότερη, όμως, αίσθηση προκαλεί η μη κάλυψη των

περιπτώσεων που αφορούν σε αντισύλληψη, θεραπεία στειρότητας και

τεκνοποίησης, έξοδα θεραπείας γυναικολογικών προβλημάτων, έξοδα μητρότητας

κ.ο.κ

87. Η πλήρης αποστέρηση της δυνατότητας πρόσβασης σε γυναικολογικού είδους

υπηρεσίες υγείας (π.χ τέστ Παπανικολάου, μαστογραφία) επιβεβαιώνει περίτρανα

τη διαπίστωση περί παντελούς απουσίας οποιασδήποτε έμφυλης διάστασης τηςοικιακής εργασίας, αφού παραγνωρίζει το πλέον σημαντικό κομμάτι της γυναικείας

τους υπόστασης. Της ίδιας προσέγγισης τυγχάνουν τα θέματα που αφορούν σε

εγκυμοσύνη, προγεννητικούς ελέγχους, άδεια μητρότητας. Η γνωστοποίηση, δε, της

εγκυμοσύνης ή η παροχή άδειας μητρότητας προσφέρει συχνά την ευκαιρία για

απόλυση, κατά ευθεία παράβαση του Περί Προστασίας της Μητρότητας Νόμου,

στερώντας από τις οικιακές εργαζόμενες την κοινωνική προστασία που δικαιούνται

και θέτοντας τις ακόμα περισσότερο σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση.

88. Πρόσθετα, η προσέγγιση αυτή συγκρούεται ευθέως με τη διακήρυξη της

Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου76 όπου υπερτονίστηκε το δικαίωμα όλων τωνγυναικών να έχουν έλεγχο πάνω σε όλους τους τομείς της υγείας τους και να

αποφασίζουν ελεύθερα και υπεύθυνα για ζητήματα που σχετίζονται με τη

σεξουαλικότητα τους συμπεριλαμβανομένου της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής

υγείας, χωρίς εξαναγκασμό, διάκριση και βία.

89. Η εξασφάλιση πλήρους πρόσβασης σε πληροφορίες και υπηρεσίες που αφορούν

ιδίως τη σεξουαλική και την αναπαραγωγική υγεία, είναι επιβαλλόμενη, όχι μόνο

επειδή βελτιώνει τη θέση των οικιακών εργαζομένων ώστε να διεκδικούν ασφαλείς

σεξουαλικές σχέσεις και να προστατεύονται από τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες

νόσους, μεταξύ άλλων από τον ιό HIV/AIDS, αλλά κυρίως επειδή με τον τρόπο αυτόγίνεται ορατή η πολιτική της ενσωμάτωσης της έμφυλης διάστασης στην οικιακή

εργασία.

90. Παράλληλα, η απουσία αποτελεσματικού μηχανισμού ελέγχου των εργοδοτών ως

προς την υποχρέωση ανανέωσης του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, μετά την

παρέλευση του πρώτου χρόνου ασφάλισης συνιστά ένα πρόσθετο σημαντικό

παράγοντα που εμποδίζει ακόμα περισσότερο τη χρήση της ιδιωτικής ασφάλισης

υγείας, αφού ένα σημαντικό ποσοστό οικιακών εργαζομένων, παρότι διαμένουν και

εργάζονται νόμιμα, τελικά βρίσκονται ανασφάλιστες εν αγνοία τους και παρά τη

θέληση τους.



91. Το κυριότερο ίσως πρόβλημα αφορά στο ρόλο του εργοδότη στα θέματα της

διαχείρισης των προβλημάτων υγείας των οικιακών εργαζομένων. Στην Κύπρο, ο

εργοδότης αναλαμβάνει ουσιαστικά το ρόλο του εγγυητή και κηδεμόνα, αυτός που

θα αποφασίσει στις περισσότερες των περιπτώσεων πότε και πού θα αναζητήσει

υπηρεσίες υγείας η οικιακή εργαζόμενη και ποιός θα επιβαρυνθεί το κόστος. Και

εδώ ακριβώς το κράτος επιδεικνύει ακόμα μία φορά ευνοϊκή μεταχείριση προς τονεργοδότη και εις βάρος της οικιακής εργαζόμενης.

92. Σύμφωνα με την έρευνα των Θεοδώρου κ.ά77, τα κυριότερα προβλήματα που

οι υπήκοοι τρίτων χωρών αντιμετωπίζουν -μεταξύ αυτών και οι οικιακές

εργαζόμενες- στην πρόσβαση και χρησιμοποίηση υπηρεσιών υγείας είναι:

− Το εμπόδιο της γλώσσας – η αδυναμία λεκτικής επικοινωνίας του ασθενούς με

τους επαγγελματίες υγείας στο να εξηγήσουν το πρόβλημα ή να αντιληφθούν τι

λέγεται από τον/την γιατρό ή νοσηλευτικό προσωπικό συνδέεται αρνητικά τόσο

με την πρόσβαση όσο και με την ποιότητα των υπηρεσιών που τελικά θα πάρει.Στην έρευνα διαπιστώθηκε ότι οι οικιακές εργαζόμενες έχουν το μεγαλύτερο

πρόβλημα επικοινωνίας, το οποίο συνήθως επιλύεται από την παρουσία του

εργοδότη ο οποίος αναλαμβάνει ρόλο διερμηνέα. Το γεγονός όμως αυτό από

μόνο του είναι προβληματικό αφού αποδυναμώνει κάθε έννοια ιδιωτικότητας και

ιατρικού απορρήτου.

− Το εμπόδιο της εξάρτησης και η απουσία χειραφέτησης - στην περίπτωση των

οικιακών εργαζομένων, όπου η πλειοψηφία διαμένει με τον εργοδότη, η έλλειψη

στοιχειώδους ελευθερίας κινήσεων και αυτονομίας είναι δεδομένη και τα

περιθώρια χειραφέτησης ανύπαρκτα. Ο ρόλος του εργοδότη στα θέματα υγείαςτων οικιακών εργαζομένων είναι κυρίαρχος, αφού αυτός κρίνει και αποφασίζει

αν είναι αναγκαία η προσφυγή σε κάποια υπηρεσία υγείας, πού, πώς και πότε θα

γίνει αυτό, ή αν θα καταφύγει σε ένα φαρμακείο προκειμένου να λάβει την αγωγή

που ο ίδιος θα κρίνει απαραίτητη. Η ασφυκτική αυτή εξάρτηση προκαλεί στις

οικιακές εργαζόμενες φόβο και αβεβαιότητα για πιθανές επιπτώσεις στη δουλειά

τους σε περίπτωση που ο εργοδότης τους μάθαινε ότι είναι άρρωστες, ο οποίος –

σύμφωνα με το Συμβόλαιο- διατηρεί το απόλυτο δικαίωμα για απόλυση και

επαναπατρισμό τους, σε περίπτωση απουσίας από την εργασία πέραν του ενός

μηνός, για λόγους υγείας που δεν οφείλονται σε εργατικό ατύχημα.

− Το εμπόδιο του κόστους – το κόστος της ιδιωτικής ασφάλισης σε συνδυασμό με

τον πολύ χαμηλό μισθό των οικιακών εργαζομένων αποτελούν αποτρεπτικούς

παράγοντες προσφυγής στις υπηρεσίες υγείας. Στην περίπτωση, όμως, που οι

οικιακές εργαζόμενες επισκέπτονται τις υπηρεσίες υγείας, η κάλυψη της δαπάνης

γίνεται είτε μερικώς είτε πλήρως από τον εργοδότη. Σε περίπτωση, ωστόσο, που

η δαπάνη ξεπερνά το ποσό της κάλυψης της ιδιωτικής ασφάλισης καλείται η

εργαζόμενη να εξεύρει χρήματα για να πληρώσει το πρόσθετο κόστος και να

υποβάλει στη συνέχεια τα δικαιολογητικά στην ασφαλιστική εταιρεία για να

κριθεί αν θα της δοθεί οποιαδήποτε αποζημίωση.



− Το εμπόδιο ελλιπούς πληροφόρησης και δυσκολίας κατανόησης πληροφοριών

για την υγεία και το σύστημα υγείας (health literacy) – Σημαντικό εμπόδιο

στην πρόσβαση και στη χρήση των υπηρεσιών υγείας αποτελεί και η μη

διασφάλιση του δικαιώματος στην πληροφόρηση και ιδίως του δικαιώματος

πρόσβασης σε πληροφορίες που εμπεριέχονται στον ιατρικό φάκελο της

ασθενούς. Το δικαίωμα πρόσβασης στις πληροφορίες του ιατρικού φακέλου

συνοδεύεται και από την εξασφάλιση της δυνατότητας κατανόησης των

ιατρικών δεδομένων και για το λόγο αυτό προβλέπεται η γνωστοποίηση τους

με τη διαμεσολάβηση ιατρού, η οποία αποβλέπει στην παροχή βοήθειας από

τον ιατρό στον ασθενή, ώστε ο τελευταίος να κατανοήσει τις ιατρικές

πληροφορίες, τόσο από άποψη ορολογίας, όσο και ως προς τη φύση των

ιατρικών πράξεων και της διάγνωσης.

93.Το σοβαρό αυτό ζήτημα ανέκυψε μετά την υποβολή σχετικού παραπόνου 78 από

οικιακή εργαζόμενη, η οποία διαγνώσθηκε ως φορέας μεταδοτικής ασθένειας.

Παρότι η ίδια ζήτησε να δει και να λάβει αντίγραφο των αποτελεσμάτων τωνσχετικών ιατρικών εξετάσεων, η παράκληση της δεν εισακούστηκε, με αποτέλεσμα

να απελαθεί άμεσα από την Κύπρο. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται δυσανάλογα

αρνητικά για την ίδια αποτελέσματα, αφού για τη διασφάλιση θέσης εργασίας και

άφιξης της στην Κύπρο κατέβαλε μεγάλο ποσό χρημάτων, το οποίο εξακολουθεί να

οφείλει παρά το γεγονός ότι απώλεσε την εργασία της.

1. Ο χειρισμός της περίπτωσης αυτής αντανακλά σαφώς τις σοβαρές ελλείψεις της

κρατικής πολιτικής αναφορικά με τη θεσμική αντιμετώπιση των θεμάτων υγείας που

αφορούν στις οικιακές εργαζόμενες.

6. Η προβληματικότητα της διαδικασίας εξέτασης εργατικών διαφορών

2. Η σχέση των οικιακών εργαζομένων με τον εργοδότη τους, πέραν των

ιδιαιτεροτήτων που της προσδίδει το γεγονός ότι δομείται στον οικιακό χώρο και

αφορά κατά κύριο λόγο στη φροντίδα των μελών της οικογένειας και των αναγκών

τους, δεν παύει από το να είναι σχέση εργασίας, όπου διαμείβεται συναλλαγή

ανάμεσα σε υπηρεσίες και αντιμισθία. Οι δύο πλευρές έχουν, εξ αντικειμένου,αντικρουόμενα/ διαφορετικά συμφέροντα και όταν προκύπτει διαφορά ανάμεσά

τους ως προς την εφαρμογή των όρων της μεταξύ τους σύμβασης, αυτή πρέπει να

επιλύεται για σκοπούς διατήρησης της εργατικής ειρήνης.

94. Στην περίπτωση της οικιακής εργασίας, όπως προκύπτει από τη Σύμβαση

Απασχόλησης (βλ. Κεφάλαιο 3), πέραν των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας, του

μισθού και ορισμένων άλλων όρων που αφορούν στη διατροφή, τη διαμονή και την

ασφάλιση των εργαζομένων, οι όροι απασχόλησης που αφορούν στα ακριβή

καθήκοντα που καλούνται οι οικιακές εργαζόμενες να επιτελέσουν είναι εξαιρετικά

ευρείς («καθήκοντα», «εντολές», «οδηγίες»), ασαφείς («ή άλλα παρόμοια προς την



εργοδότησή του καθήκοντα») και ευμετάβλητοι («ως κατά καιρούς θα τον χρειάζεται

ο Εργοδότης», «όπως εκάστοτε ισχύουν»).

95. Υπό αυτούς τους όρους απασχόλησης, οι οικιακές εργαζόμενες καλούνται, ακόμα,

να τηρούν, χωρίς την παραμικρή άρνηση τις εντολές του εργοδότη, ειδάλλως

επέρχεται η απόλυση και απομάκρυνση τους από την Κύπρο (βλ. όρος 5 (β)). Κατάτα άλλα, στην ίδια Σύμβαση, προνοείται η επίλυση των εργατικών διαφορών μέσω

διαιτησίας, με δεσμευτικές και για τα δύο μέρη αποφάσεις (βλ. όρος 5 (α)).

96.Η επίλυση των εργατικών διαφορών που προκύπτουν ανάμεσα στις οικιακές

εργαζόμενες και τους εργοδότες τους έχει απασχολήσει την προκάτοχό μου, σε

έκταση, σε προηγούμενη Έκθεση79 που υποβλήθηκε στις αρμόδιες αρχές για το

θέμα, μετά από την παραλαβή και εξέταση πληθώρας παραπόνων -κυρίως από

γυναίκες οικιακές εργαζόμενες και από ΜΚΟ- για την προβληματικότητα της

διαδικασίας που ακολουθείται.

97. Όπως προέκυψε κατά την έρευνα του θέματος, όταν προκύπτει εργατική διαφορά

ανάμεσα σε αλλοδαπό εργαζόμενο και τον εργοδότη του, μπορεί ένας εκ των δύο ή

και οι δύο (ο αλλοδαπός εντός 15 ημερών από τη μέρα εγκατάλειψης του χώρου

εργασίας) να υποβάλουν γραπτώς σχετική καταγγελία στο ΤΕΣ, μέσω της ΥΑΜ, η

οποία παραλαμβάνει και σφραγίζει τα παράπονα. Ακολούθως, πραγματοποιείται

συνάντηση των εμπλεκόμενων μερών (ή/ και εκπροσώπους τους) στο γραφείο του

αρμόδιου λειτουργού του ΤΕΣ, στην οποία δίδεται η ευκαιρία και στις δύο πλευρές

να υποστηρίξουν τους ισχυρισμούς τους και να προσκομίσουν όλα τα σχετικά με την

υπόθεση έγγραφα. Με το πέρας της συνάντησης, και εφόσον το παράπονο δεν έχει

διευθετηθεί με συμφωνία αποδέσμευσης14

, ετοιμάζεται έκθεση στην οποίακαταγράφονται τα όσα διαμείφθηκαν κατά τη συνάντηση καθώς και οι αναφορές σε

οικονομικές -κυρίως- οφειλές μεταξύ των μερών.

98.Σύμφωνα με σχετικό εγχειρίδιο80 που έχει ετοιμαστεί με σκοπό την ομοιόμορφη

διερεύνηση των περιπτώσεων από το σύνολο των λειτουργών του Τμήματος, «…τα

γεγονότα… συντάσσονται με σαφήνεια και λεπτομέρεια, για να μπορεί η Επιτροπή

διαβάζοντας την έκθεση να αποκομίσει μια σωστή εικόνα της υπόθεσης… Θα πρέπει

να σημειώνεται απαραίτητα αν ο εργοδότης είχε και στο παρελθόν παράπονα

εναντίον του και τι ακριβώς έγινε… ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν μπορούν να

εξακριβωθούν οι ισχυρισμοί που ανέπτυξαν οι δύο πλευρές…». Το εγχειρίδιοπροτρέπει, ταυτόχρονα, τους λειτουργούς να ελέγχουν ότι σημειώνουν και να μη

βασίζονται σε ισχυρισμούς, όπως επίσης να καταγράφουν την απάντηση του

εργοδότη για κάθε ισχυρισμό που διατυπώνει ο αλλοδαπός εργαζόμενος. Στην

έκθεση διατυπώνονται, επίσης, τα συμπεράσματα του Λειτουργού και η εισήγησή

του Τμήματος για τον περαιτέρω χειρισμό της περίπτωσης, με σημείο αναφοράς τους

όρους του συμβολαίου απασχόλησης. Σε περίπτωση που υπάρχουν ενδείξεις για

14 Συμφωνία ανάμεσα στα δύο μέρη με υπογραφή του «αποδεσμευτικού εγγράφου» (release paper),υπό προϋποθέσεις που αφορούν κυρίως στο χρόνο από τη μέρα έναρξης της απασχόλησης: δεν

επιτρέπεται κατά τους πρώτους έξι μήνες της απασχόλησης, όπως επίσης δεν επιτρέπονται πέραντων δύο αποδεσμεύσεων στα τέσσερα χρόνια απασχόλησης. Οι προϋποθέσεις αίρονται στηνπερίπτωση που εξεταστεί εργατική διαφορά και κριθεί ότι παραβιάζονται οι όροι απασχόλησης.



διάπραξη ποινικού αδικήματος, το Τμήμα ενημερώνει γραπτώς την Αστυνομία και

συμβουλεύει το πιθανό θύμα να αποταθεί σε αυτήν.

99. Ειδικότερα όσον αφορά στις οικιακές εργαζόμενες, στο εμπλουτισμένο εγχειρίδιο

του 201181 περιλήφθηκαν εξειδικευμένες οδηγίες: «αν οι παραβιάσεις από τον

εργοδότη είναι πολύ σοβαρές ή/ και επαναλαμβανόμενες (π.χ. αν δεν πλήρωνε την εργοδοτούμενη ή υπήρξε παραδοχή ότι την εργοδοτούσε σε άλλα υποστατικά), θα

πρέπει να γίνει εισήγηση στην Έκθεση να μην δοθεί εκ νέου έγκριση για απασχόληση

οικιακής βοηθού». Γίνεται, ακόμα, αναλυτική αναφορά σε συγκεκριμένες οικιακές

εργασίες και κατά πόσον αποτελούν παραβίαση του συμβολαίου ή όχι, χωρίς να

τεκμηριώνεται από πού προκύπτει αυτός ο διαχωρισμός15. Αναφέρεται ακόμα ότι σε

περίπτωση που υπάρχουν ισχυρισμοί που δεν μπορούν να αποδειχθούν (π.χ. θέματα

υπέρβασης ωραρίου, χώρου διαμονής, διατροφή) και ο εργοδότης αντικρούσει

αυτούς τους ισχυρισμούς, γίνεται προσπάθεια «διάσωσης» της εργασιακής σχέσης.

Σε περίπτωση, δε, που οι ισχυρισμοί αντικρουστούν και παραμένει η αδικαιολόγητη

εγκατάλειψη του χώρου εργασίας, να γίνεται εισήγηση για αναχώρηση της οικιακήςεργαζόμενης. Εάν υπάρχουν χρωστούμενα δεδουλευμένα, να γίνεται εισήγηση στον

εργοδότη να τα καταβάλει, και αν δεν το κάνει «γιατί θέλει να την τιμωρήσει γιατί

τον εγκατέλειψε χωρίς εύλογη αιτία» απλώς εξηγείται στην παραπονούμενη ότι

μπορεί να προσφύγει στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών.

100. Σύμφωνα με τον Διευθυντή του Τμήματος82, στη διαδικασία επίλυσης των

εργατικών διαφορών το ΤΕΣ διαδραματίζει κατά κανόνα διαμεσολαβητικό έργο και

ενεργεί στη βάση άτυπων, κυρίως, διαδικασιών «… με στόχο τη γρήγορη και χωρίς

οικονομικό κόστος εξωδικαστική διευθέτηση των διαφορών αυτών. Οι υποδείξεις του

Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων δεν έχουν οποιαδήποτε νομική υπόσταση ούτεσυνεπάγονται οποιαδήποτε δέσμευση οποιασδήποτε πλευράς να τις αποδεχθεί. Για το

λόγο αυτό, όταν οι προσπάθειες του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων για αμοιβαία

αποδεκτή εξωδικαστική διευθέτηση αποτύχουν, τότε όλοι οι παραπονούμενοι

(Κύπριοι, κοινοτικοί, αλλοδαποί εργαζόμενοι από τρίτες χώρες) προτρέπονται να

προσφύγουν στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών…».

101. Η έκθεση του Λειτουργού του ΤΕΣ διαβιβάζεται, εντός έξι εβδομάδων το

αργότερο, στην Επιτροπή Εξέτασης Εργατικών Διαφορών (ΕΕΕΔ)16 για τη λήψη

απόφασης. Η Επιτροπή, η οποία αποτελείται από εκπρόσωπο του ΤΑΠΜ και

εκπροσώπους του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και της ΥΑΜ,συνεδριάζει -με αδιευκρίνιστους όρους εντολής- σε τακτά χρονικά διαστήματα και

εξετάζει τις εκθέσεις του ΤΕΣ για τις εργατικές διαφορές που διερευνήθηκαν κατά το

διάστημα που παρήλθε από την προηγούμενη συνεδρία. Τα πρακτικά της Επιτροπής

διαβιβάζονται στη Διευθύντρια του ΤΑΠΜ, η οποία φέρει την ευθύνη για την λήψη

15 Π.χ. δεν αποτελεί παραβίαση το πλύσιμο αυτοκινήτου αν είναι η μόνη παραβίαση, ενώ αποτελείπαραβίαση η καθημερινή φροντίδα κατοικίδιων.16 Θεσμοθετήθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου (Αρ. Απόφασης 51.243.) στις16/2/2000, μετά από σχετική εισήγηση της Υπουργικής Επιτροπής για την Απασχόληση

Αλλοδαπών στην Κύπρο. Σύμφωνα με την απόφαση, «Επιτροπή αποτελούμενη από το ΛειτουργόΜετανάστευσης και εκπροσώπους του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και της ΥΑΜ (Αστυνομίας) να επιλαμβάνεται των παραπόνων και να τα αντιμετωπίζει το ταχύτερο δυνατό».



της τελικής απόφασης και ενημερώνει γραπτώς τους ενδιαφερόμενους για το

περιεχόμενο της.

102. Στην Έκθεση έγινε αναλυτική αναφορά στις προβληματικές πτυχές της

διαδικασίας που ακολουθείται, οι οποίες οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στην ασάφεια

που επικρατεί ως προς το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, ως προς τα όρια παρέμβασηςκαι αρμοδιοτήτων της κάθε εμπλεκόμενης κρατικής υπηρεσίας και ως προς τις

υποχρεώσεις των δύο εμπλεκόμενων στην εργασιακή σχέση μερών. Σημειώθηκε, δε,

η ανάγκη για ένα σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο για επίλυση των εργατικών

διαφορών και μια επαρκώς οριοθετημένη διαδικασία, με σαφές, διαφανές και

παγιωμένο περιεχόμενο και ευδιάκριτους κανόνες.

103. Τα προβλήματα που αναδείχθηκαν κατά την έρευνα, είναι επιγραμματικά τα

ακόλουθα (ολόκληρη η Έκθεση στο Παράρτημα 3):

−

η επιλογή από την Αστυνομία της άμεσης λήψης δικαστικών μέτρων (για παράνομηαπασχόληση) αντί της παραπομπής της εργατικής διαφοράς στο αρμόδιο Τμήμα.

− η εργατική διαφορά φαίνεται να εξετάζεται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η θέση

ισχύος στην οποία βρίσκεται ο εργοδότης και η οποία μπορεί να αποβεί καθοριστική

για την ανάληψη εργασίας από την οικιακή εργαζόμενη σε οικία άλλη από αυτήν

στην οποία επιτρέπεται να εργάζεται με βάση τη νομοθεσία. Ως αποτέλεσμα, η

οικιακή εργαζόμενη κρίνεται εξίσου υπεύθυνη για την παραβίαση των όρων

απασχόλησής της και η απόφαση επί της εργατικής διαφοράς αποβαίνει συνήθως εις

βάρος της.

− η καθυστέρηση στην εξέταση των εργατικών διαφορών, που σε ορισμένες

περιπτώσεις υπερβαίνει τους έξι μήνες από την υποβολή της καταγγελίας, διάστημακατά το οποίο δεν επιτρέπεται η άσκηση εργασίας.

− η αδυναμία επαρκούς διερεύνησης εκ μέρους των Λειτουργών του Τμήματος

Εργασιακών Σχέσεων των ισχυρισμών των οικιακών εργαζομένων, ακόμα και για

παραβιάσεις των ρητών όρων του συμβολαίου τους.

− η προβληματικότητα στη διαδικασία απόδειξης των ισχυρισμών που προβάλλουν οι

δύο πλευρές (εργοδότης και εργαζόμενος), με αποτέλεσμα να επηρεάζονται

δυσμενώς οι δυνατότητες τεκμηρίωσης των θέσεων του αδύνατου μέρους, που είναι

συνήθως ο εργαζόμενος.

− η επιφυλακτικότητα και η δυσπιστία ως προς το κίνητρο υποβολής της καταγγελίας

από μέρους του αλλοδαπού.− η παρείσφρηση υποκειμενικών απόψεων του εξεταστή ή κοινωνικά στερεότυπα που

αφορούν π.χ. στο τι συνιστά κατά περίπτωση «επιτρεπτή συμπεριφορά», καθώς και

στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αλλοδαπών που διαμένουν και εργάζονται

στην Κύπρο, αξιολογήσεις επί της προσωπικής ζωής των οικιακών εργαζομένων κ.ά.

− η διαφοροποίηση της εισήγησης του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων από την

Επιτροπή, κατά τρόπο που η ευθύνη για τη διάλυση της εργασιακής σχέσης

μετατίθεται ολόκληρη στην οικιακή εργαζόμενη

− η διαφοροποίηση και στον τρόπο εφαρμογής των αποφάσεων που λαμβάνονται μετά

από εξέταση εργατικής διαφοράς: Η συμμόρφωση του αλλοδαπού εργαζόμενου στις

υποδείξεις του ΤΑΠΜ παρακολουθείται στενά και τηρείται -στο βαθμό που εξαρτάται



από τις αρχές- απαρέγκλιτα, ενώ δεν παρακολουθείται η συμμόρφωση του εργοδότη

στις υποδείξεις για καταβολή δεδουλευμένων ή άλλων οφειλών στον εργαζόμενο.

104. Η θέση ότι η διαδικασία επίλυσης εργατικών διαφορών αυτής της φύσης

εξυπηρετεί το σκοπό της εξωδικαστικής -και άρα ταχύτερης- διευθέτησης των

εργατικών διαφορών δεν αποτελεί επαρκή δικαιολογία για τα προβλήματα και τιςελλείψεις που παρουσιάζονται. Παρόλο που η διαδικασία δεν μπορεί, από τη φύση

της, να φέρει τα πλήρη εχέγγυα της αντίστοιχης δικαστικής διαδικασίας, μπορεί και

επιβάλλεται να πληροί τις βασικές προϋποθέσεις της έγκαιρης, τεκμηριωμένης,

ανεξάρτητης και αμερόληπτης εξέτασης των εργατικών διαφορών. Ιδιαίτερα, στην

περίπτωση των αλλοδαπών εργαζομένων από τρίτες χώρες, των οποίων οι

δυνατότητες (οικονομικές και χρονικές) για προσφυγή στο Δικαστήριο Εργατικών

Διαφορών είναι εξαιρετικά περιορισμένες, η προσπάθεια των εμπλεκόμενων

υπηρεσιών για εξωδικαστική διευθέτηση των εργατικών διαφορών τους θα πρέπει

να διεξάγεται με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια.

105. Δεδομένου ότι, οι οικιακές εργαζόμενες αποτελούν την συντριπτική

πλειοψηφία των αλλοδαπών εργαζομένων στην Κύπρο και υποβάλλουν το

μεγαλύτερο αριθμό καταγγελιών για εργατική διαφορά, οι δικές τους ιδιαίτερες

συνθήκες και οι πολλαπλές εκδοχές της εργασίας τους θα πρέπει να αποτελέσουν

βασικό άξονα κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός νέου ρυθμιστικού πλαισίου

για επίλυση των εργατικών διαφορών. Η ιδιάζουσα φύση της εργασίας τους, τα

ευμετάβλητα και μη ελεγχόμενα όρια χώρου και ωραρίου απασχόλησής τους, οι

εγγενείς δυσχέρειες διεκδίκησης ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, οι

περιορισμοί της προσωπικής τους ζωής και η έμφυλη διάσταση της εργασίας τους,

είναι ορισμένα από τα θέματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τους σχεδιαστές τηςνέας διαδικασίας.

106. Ενόψει των πιο πάνω, για σκοπούς βελτίωσης της διαδικασίας επίλυσης των

εργατικών διαφορών, υποβλήθηκαν συγκεκριμένες εισηγήσεις για (βλ. αναλυτικά,

στην Έκθεση, παραγράφους 36-43):

• εκπόνηση ενός σαφούς κανονιστικού πλαισίου

• περαιτέρω ενδυνάμωση του διαμεσολαβητικού ρόλου του ΤΕΣ

• καταρχήν αποφυγή του μέτρου ακύρωσης της άδειας παραμονής και της απέλασης

• έκδοση νέου εγχειριδίου και επιμόρφωση των Λειτουργών

• έκδοση ειδικού εντύπου για τη διαδικασία

107. Ωστόσο, μετά την υποβολή της Έκθεσης στα αρμόδια Υπουργεία17 και

Τμήματα18, και παρά τις θετικές αρχικά ενδείξεις για ανταπόκριση και

προβληματισμό των υπηρεσιών γύρω από το περιεχόμενο της παρέμβασης19, η

17 Στους Υπουργούς Εσωτερικών και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, οι οποίοι είναι και οικαθ’ ύλην αρμόδιοι για την αναθεώρηση της διαδικασίας εισόδου και απασχόλησης των οικιακώνεργαζομένων και για τη ρύθμιση της απασχόλησης αλλοδαπού εργατικού δυναμικού γενικότερα.18 Στους Διευθυντές του ΤΕΣ και του ΤΑΠΜ, ως τα άμεσα εμπλεκόμενα Τμήματα στη διαδικασία

εξέτασης των εργατικών διαφορών ανάμεσα σε αλλοδαπούς εργαζόμενους και τους εργοδότες τους.19 Έγινε κατ’ ιδία συνάντηση της προκατόχου μου με την τότε Υπουργό Εργασίας και ΚοινωνικώνΑσφαλίσεων, στις 2/9/2010, για συζήτηση των προτάσεων, και συγκλήθηκε σύσκεψη των



Διευθύντρια του ΤΑΠΜ επεσήμανε83 την «αναρμοδιότητα»20 -κατά τη δική της

ερμηνεία- του θεσμού του Επιτρόπου Διοικήσεως να παρέμβει στο εν λόγω ζήτημα,

και σταμάτησε τη διατμηματική διαβούλευση.

108. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να ληφθούν στη συνέχεια αποφάσεις και να

εφαρμοστούν πρακτικές που συνιστούν σε περαιτέρω περιστολή των δικαιωμάτωντων οικιακών εργαζομένων και σε οπισθοχώρηση σε σχέση με τις προσπάθειες που

καταβάλλονται τα τελευταία χρόνια για την οικοδόμηση μιας δικαιότερης

μεταναστευτικής πολιτικής όσον αφορά στην οικιακή εργασία. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελούν οι περιπτώσεις σύλληψης και κράτησης οικιακών

εργαζομένων που υπέβαλαν καταγγελία για εργατική διαφορά.

7. Η σύλληψη και κράτηση οικιακών εργαζομένων εκκρεμούσης

εργατικής διαφοράς ή κατά το χρόνο υποβολής της καταγγελίας

109. Το θέμα της κράτησης οικιακών εργαζομένων εν αναμονή της εξέτασης

καταγγελιών τους για εργατική διαφορά απασχόλησε το Γραφείο μου κατά την

διερεύνηση σχετικών παραπόνων84. Για μία από τις περιπτώσεις που μου

καταγγέλθηκε, για την οποία προέκυψε και έντονη προβληματικότητα στην ίδια την

απόφαση επί της εργατικής διαφοράς, υπέβαλα σχετική Έκθεση 85, με αποτέλεσμα

την απελευθέρωση της κρατούμενης και την παραχώρηση δικαιώματος εξεύρεσης

νέου εργοδότη.

110. Όπως διαπιστώθηκε κατά τη γενικότερη έρευνα που διενήργησα, η πολιτική

σύλληψης και κράτησης των οικιακών εργαζομένων που εγκαταλείπουν το χώροεργασίας τους στηρίζεται σε απόφαση21 που έλαβε η ΕΕΕΔ προ δεκαετίας. Σε σχέση

εμπλεκόμενων Τμημάτων, στις 8/12/2010, για περαιτέρω εμβάθυνση. Όπως διαφάνηκε μετέπειτα,έγιναν γραπτές εισηγήσεις στους επί κεφαλής των Τμημάτων για επίλυση, με πρακτικό τρόπο, τωνπροβλημάτων που παρουσιάζονται στη διαδικασία, όπως:

- Εξέταση των καταγγελιών σε εβδομαδιαία βάση και κατά επαρχία- Κατάθεση από κοινού τραπεζικής εγγυητικής από εργοδότη και εργοδοτούμενο (το μοναδικό

που περιλήφθηκε εν τέλει στην νέα πολιτική για την απασχόληση των οικιακών βοηθών βλ.Νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο – εθνικό επίπεδο)

- Κατάργηση του περιορισμού των 6 μηνών για αποδέσμευση στις περιπτώσεις που η λύσητης εργασιακής σχέσης αποφασίζεται με τη συναίνεση και των δύο μερών

- Ετοιμασία συμφωνητικού εγγράφου με τα προσόντα που επιθυμεί ο εργοδότης να διαθέτει ηοικιακή βοηθός και με τις συνθήκες που απασχολείται και θα διαμένει.

- Ετοιμασία νέων συμβολαίων απασχόλησης οικιακών βοηθών με σαφή καθορισμό τωνκαθηκόντων τους και των όρων διαβίωσής τους

- Αναστολή της έγκρισης άδειας σε εργοδότες που καταγγέλθηκαν δύο φορές ότι παραβίαζαντους όρους απασχόλησης αλλοδαπών και οι καταγγελίες τεκμηριώθηκαν

- Υποχρέωση εργοδότη να προσκομίζει απόδειξη ότι εξόφλησε οφειλές μετά από απόφασητης ΕΕΕΔ προτού δοθεί άδεια για νέα οικιακή βοηθό.

20 Η σύσταση και λειτουργία της ΕΕΕΔ έγινε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου του 2000.Σύμφωνα με το άρθρο 2(α) των περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 έως 2011 το ΥπουργικόΣυμβούλιο δεν εμπίπτει στις υπηρεσίες που ελέγχει ο Επίτροπος Διοικήσεως. Ωστόσο, η ίδια η ΕΕΕΔεμπίπτει.21 Σύμφωνα με τα πρακτικά συνεδρίας της ΕΕΕΔ, ημερομηνίας 28 Μαΐου 2002, δίδονται οδηγίες στα

κλιμάκια της ΥΑΜ όπως σε περιπτώσεις κατά τις οποίες φαίνεται να υπάρχει εργατική διαφορά, αλλάταυτόχρονα ο αλλοδαπός έχει εγκαταλείψει το χώρο διαμονής και εργασίας του, αυτός νασυλλαμβάνεται και το παράπονο του να εξετάζεται ενώ αυτός τελεί υπό κράτηση. Σε περίπτωση δε



με το θέμα αυτό, η προκάτοχος μου προχώρησε το 2003 σε υποβολή Έκθεσης 86, με

την οποία επεσήμανε την αναγκαιότητα τήρησης προθεσμίας 15 ημερών από τη μέρα

αναχώρησης των οικιακών εργαζομένων από το χώρο εργασίας τους, προτού

κηρυχτούν απαγορευμένες μετανάστριες, ούτως ώστε να τους δίδεται χρονικό

περιθώριο καταγγελίας τυχόν παραβιάσεων των όρων εργοδότησής τους. Κατόπιν

τούτου, καθιερώθηκε η πρακτική τήρησης της προθεσμίας, εντός της οποίας οιάδειες παραμονής παραμένουν σε ισχύ και οι οικιακές εργαζόμενες δύνανται να

υποβάλλουν γραπτώς την καταγγελία τους.

111. Ωστόσο, όπως διαπίστωσα, σε κάποιες περιπτώσεις η πρακτική της

δεκαπενθήμερης προθεσμίας παραβιάζεται, χωρίς ειδική αιτιολόγηση. Με άλλα

λόγια, παρατήρησα ότι ενώ η προθεσμία εξακολουθεί να τηρείται στις πλείστες των

περιπτώσεων, σε κάποιες άλλες αποφασίζεται, κατά το δοκούν, η έκδοση

διαταγμάτων κράτησης και απέλασης, παρά την εμπρόθεσμη υποβολή καταγγελίας.

Στα πλαίσια της έρευνας ενημερώθηκα από το ΤΑΠΜ87 ότι δόθηκαν νεότερες οδηγίες

στην ΥΑΜ για σύλληψη των οικιακών εργαζομένων που εγκαταλείπουν το χώροεργασίας τους, βασισμένες και πάλι στην απόφαση του 2003. Ως αποτέλεσμα, οι

οικιακές εργαζόμενες να συλλαμβάνονται και να κρατούνται για εβδομάδες, μέχρι

και μήνες, εωσότου αποφασιστεί κατά πόσο θα τους δοθεί το δικαίωμα αλλαγής

εργοδότη.

112. Θεωρώντας το θέμα αυτό εξαιρετικά σοβαρό, καθώς εγγίζει θεμελιώδη

εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα μιας ιδιαίτερα ευάλωτης ομάδας

εργαζομένων, σημειώνω παράλληλα ότι το παράπονο που αφορούσε στην

προαναφερθείσα Έκθεση ήταν και το τελευταίο που μου υποβλήθηκε σε σχέση με

την εν λόγω πρακτική. Αν και δεν έχω ενημερωθεί επί τούτου, ευελπιστώ ότι η μηυποβολή παραπόνων για το θέμα αυτό αποτελεί ένδειξη ότι η πρακτική

εγκαταλείφθηκε.

113. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και εάν η πρακτική τερματίστηκε προσωρινά,

αυτό δεν ισοδυναμεί με σαφή ρύθμιση του ζητήματος. Η ασάφεια στο θεσμικό

πλαίσιο -όπως έχω κατ’ επανάληψη αναφέρει- αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία σειράς

παραβιάσεων των δικαιωμάτων της ειδικής αυτής κατηγορίας εργαζομένων, και

δύναται, συνεπώς, να επαναφέρει, ανά πάσα στιγμή, τη συγκεκριμένη, ή άλλη,

πρακτική.

8. Η αδυναμία εντοπισμού πρακτικών εκμετάλλευσης που συνιστούν

δυνητικά εμπορία προσώπων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης

που η εργατική διαφορά κριθεί υπέρ του αλλοδαπού νοείται ότι αυτός απελευθερώνεται και τουδίδεται το δικαίωμα να απασχοληθεί σε νέο εργοδότη.



114. Παρόλο που η έννοια της εμπορίας ανθρώπων έχει ταυτιστεί στην κοινωνική

συνείδηση με τη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών, εντούτοις το οργανωμένο

έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων88 αφορά σε διαφορετικές μορφές εκμετάλλευσης22,

με δεσπόζουσα την εκμετάλλευση της εργασίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, άνθρωποι

που βρίσκονται σε ευάλωτη κοινωνικό-οικονομική θέση διακινούνται -είτε παράνομα

είτε μέσα από νομότυπες διαδικασίες- με σκοπό να εργοδοτηθούν υπό όρους καισυνθήκες που δεν συμφωνήθηκαν, με ελάχιστο ή καθόλου μισθό, με μειωμένες ή

ανύπαρκτες δυνατότητες διαφυγής. Ο έλεγχος τους από τους διακινητές ή τους

εργοδότες τους γίνεται με απειλές ως προς το νομικό καθεστώς τους, εγκλεισμό

τους, κατακράτηση των διαβατηρίων ή/ και των εγγράφων τους, άσκηση βίας

-ψυχολογική και μη- και εκφοβισμό σε σχέση με το χρέος που δημιουργήθηκε για

την μετακίνηση τους στο κράτος προορισμού (το οποίο είναι πολλές φορές

εικονικό)89.

115. Από την εμπειρία του Γραφείου μου, μέσα από τη διερεύνηση των

παραπόνων που μου υποβλήθηκαν από οικιακές εργαζόμενες, διαπίστωσα ότι οισυνθήκες υπό τις οποίες έρχονται και εργάζονται στην Κύπρο εμπεριέχουν αυξημένο

κίνδυνο εκμετάλλευσης. Τα επιμέρους στοιχεία που με οδήγησαν σε αυτό το

καταρχήν συμπέρασμα είναι:

− το ίδιο το συμβόλαιο απασχόλησης (όπως αναλύθηκε νωρίτερα) και η απόλυτη

διασύνδεση, και άρα σχέση εξάρτησης, με ένα συγκεκριμένο εργοδότη

− η άφιξη στην Κύπρο με πολύ υψηλά χρέη σε ιδιωτικά γραφεία εξευρέσεως εργασίας

στις χώρες τους –τα οποία συνεργάζονται με αντίστοιχα κυπριακά και μοιράζονται τα

κέρδη- γεγονός που δημιουργεί εκβιαστικές εργασιακές συνθήκες

− η ασάφεια στη διαδικασία πρώτης εγγραφής της οικιακής εργαζόμενης και στη

διαδικασία υποβολής αίτησης για έκδοση/ ανανέωση της άδειας παραμονής της23.

− το απαράβατο της οικίας, ως χώρος εργασίας, που διατηρεί τις εργαζόμενες εκτός

δημοσίου χώρου και δεν επιτρέπει την διενέργεια επιθεωρήσεων

− η συχνή παραβίαση των όρων απασχόλησης εις βάρος της οικιακής εργαζόμενης

(υπερβολικές ώρες εργασίας, καθυστερήσεις στους μισθούς, εργασία σε

περισσότερες οικίες χωρίς επιπλέον μισθό)

22 Εμπορία παιδιών για σκοπούς υιοθεσίας, εμπορία οργάνων, εμπορία παιδιών/ ενηλίκων γιασκοπούς επαιτείας κτλ.23 Το νομοθετικό πλαίσιο υποχρεώνει κάθε αλλοδαπό που εισέρχεται στην Κύπρο να εγγράφεται στα

αρχεία του ΤΑΠΜ εντός 7 μερών από την άφιξή του (Κανονισμός 33 των περί Αλλοδαπών καιΜετανάστευσης Κανονισμός του 1972 έως 2013).Σύμφωνα με την πρακτική που ακολουθείται, η εγγραφή γίνεται ταυτόχρονα με την υποβολή τηςαίτησης έκδοσης της άδειας παραμονής. Ως εκ τούτου, για ολοκλήρωση της διαδικασίας απαιτείταιη παρουσία του εργοδότη και η καταβολή εκ μέρους του των απαιτούμενων τελών (εξάλλου,βρίσκονται συνήθως στην κατοχή του και το διαβατήριο και η θεώρηση εισόδου της οικιακήςεργαζόμενης). Επομένως, η παράλειψη ή καθυστέρηση στην εγγραφή μιας οικιακής εργαζόμενηςδεν αποκλείεται να επισυμβαίνει λόγω αμέλειας του εργοδότη ή από πρόθεση (για σκοπούς«δοκιμαστικής περιόδου» ή ακόμα και για σκοπούς εκμετάλλευσης).Εντούτοις, κι ενώ το πλαίσιο είναι ασαφές ως προς την ευθύνη παράλειψης εγγραφής, ο εντοπισμόςοικιακής εργαζόμενης που δεν έχει προβεί σε εγγραφή, επισύρει τη σύλληψη και κράτησή της ωςαπαγορευμένης μετανάστριας. Σύμφωνα με απόφαση του ΤΑΠΜ (Εγκύκλιος επιστολή του ΤΑΠΜπρος το Διοικητή της ΥΑΜ, ημερομηνίας 24/6/2011, αρ. Φακ. 14/2000/XIII) η σύλληψη γίνεται

ακόμα και όταν η οικιακή εργαζόμενη προσέρχεται στην ΥΑΜ για να καταγγείλει εργατική διαφορά(ακόμα κι αν οι ισχυρισμοί της εμπεριέχουν την παράλειψη του εργοδότη να συνδράμει στηνεγγραφή!).



− το αδύνατο πλαίσιο προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων τους (βλ. Κεφάλαιο

για διαδικασία εξέτασης εργατικών διαφορών)

− η ατιμωρησία των εργοδοτών που παραβιάζουν τους όρους εργασίας ή ακόμα και

ανθρώπινα δικαιώματα των οικιακών εργαζομένων π.χ. η πρακτική κατακράτησης

του διαβατηρίου ή/ και της άδειας παραμονής τους από τους εργοδότες, αν και

απαγορεύεται, παρατηρείται πολύ συχνά και συνήθως επισύρει μια απλή

«παρατήρηση» στον εργοδότη

116. Τα πιο πάνω σημεία ταυτίζονται με κάποιους από τους «Δείκτες για την

Εμπορία Ενηλίκων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης»90 της ΔΟΕ (Παράρτημα

4), οι οποίοι συνδυαζόμενοι καταδεικνύουν κατά πόσο μια εργαζόμενη τυγχάνει

καταπάτησης των εργασιακών της δικαιωμάτων ή αν αποτελεί θύμα εκμετάλλευσης.

Κατ’ αναλογία, στο Εγχειρίδιο Διαδικασίας Αναγνώρισης Θυμάτων Εμπορίας

Προσώπων της Αστυνομίας , το οποίο ετοιμάστηκε από το αρμόδιο Γραφείο 91 τον

Σεπτέμβριο του 2010 για να ενισχύσει την ικανότητα των Αστυνομικών που έρχονται

σε επαφή με πιθανά θύματα εμπορίας να αναγνωρίζουν τις ενδείξεις εκμετάλλευσης,

υπάρχουν εξειδικευμένες ενδείξεις που αφορούν στην οικιακή εργασία, που επίσης

συνάδουν με τα δικά μου ευρήματα24.

117. Αυτό που με προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ότι οι υπηρεσίες «πρώτης

γραμμής» (Αστυνομία, ΤΕΣ), κατά την επαφή τους με τις οικιακές εργαζόμενες, δεν

φαίνεται να λαμβάνουν επαρκώς και αθροιστικά υπόψη τις πιο πάνω ενδείξεις. Κατά

συνέπεια, ερωτηματικά εγείρονται και ως προς την ικανότητά τους να διακρίνουν τα

πιθανά θύματα και να τα παραπέμπουν στο αρμόδιο Γραφείο της Αστυνομίας για

αναγνώριση25.

118. Την ίδια στιγμή μεγάλο και αυξανόμενο μέρος των υποθέσεων εμπορίας

ανθρώπων που απασχολούν την Αστυνομία αφορά σε υποθέσεις εργασιακής

εκμετάλλευσης. Σύμφωνα με στοιχεία του αρμόδιου Γραφείου92, ενώ το 2011

εξετάστηκαν 26 υποθέσεις που αφορούσαν σε σεξουαλική εκμετάλλευση και 9 που

αφορούσαν σε εργασιακή εκμετάλλευση, το 2012 οι αριθμοί αντιστράφηκαν: 9

υποθέσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης και 26 υποθέσεις εκμετάλλευσης στην

24 2.3 ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΘΥΜΑΤΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ

ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ • Συγκατοίκηση με τον εργοδότη

• Έλλειψη σεβασμού των ωρών εργασίας και των καθημερινών/ εβδομαδιαίων ωρών ανάπαυσης

• Προσβλητικές ενέργειες ή βίαιες ενέργειες σε βάρος του εργοδοτούμενου

• Έκθεση σε φυσική ή σεξουαλική παρενόχληση/ βία

• Ο εργοδοτούμενος αποτρέπεται στο να εγκαταλείπει το χώρο εργασίας/ διαβίωσηςελεύθερα

• Ο μισθός δεν πληρώνεται ή δεν είναι ικανοποιητικός για να έχει ο εργοδοτούμενοςαυτόνομη ζωή

• Δεν υπάρχει συμφωνία/ συμφωνητικό έγγραφο γραπτώς25 Σε σεμινάριο με θέμα την Εμπορία Ανθρώπων για σκοπούς εργασιακής εκμετάλλευσης, στις

15/5/2013, αναφέρθηκε ενδεικτικά ότι καμία περίπτωση πιθανού θύματος εργασιακήςεκμετάλλευσης δεν παραπέμφθηκε στο αρμόδιο Γραφείο της Αστυνομίας από άλλο Τμήμα τηςδημόσια διοίκησης (μόνο από ΜΚΟ και από εξειδικευμένες επιχειρήσεις της ίδιας της Αστυνομίας.)



εργασία. Αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις αφορούσαν σε πρόσωπα που εισήλθαν

και εργάζονταν στην Κύπρο υπό το καθεστώς της οικιακής εργασίας.

119. Αναγνωρίζοντας το μέγεθος του προβλήματος, η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων

για την εφαρμογή της Σύμβασης93 του Συμβουλίου της Ευρώπης για την

Καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων (GRETA94), στην Έκθεση95 της για την Κύπροσημειώνει ότι δεν φαίνεται να δίνεται επαρκής προσοχή στις περιπτώσεις

εργασιακής εκμετάλλευσης, ιδιαίτερα στους τομείς της γεωργοκτηνοτροφίας και της

οικιακής εργασίας. Ειδικότερα για τις οικιακές εργαζόμενες, η GRETA αναγνωρίζει

ως κύριο παράγοντα της ευαλωτότητάς τους σε ενδεχόμενο εκμετάλλευσης την

εξάρτηση τους από συγκεκριμένο εργοδότη. Σημείωσε, ακόμα, ότι δεν έχει μέχρι

σήμερα μελετηθεί επαρκώς ο πραγματικός αντίκτυπος των πολιτικών παραχώρησης

αδειών εισόδου και παραμονής για σκοπούς εργασίας στην Κύπρο στην πρόληψη και

εντοπισμό της εμπορίας προσώπων για σκοπούς εκμετάλλευσης, περιλαμβανομένων

των οικιακών εργαζομένων.

120. Ανάμεσα στις προτάσεις της για ενίσχυση του τομέα πρόληψης της εμπορίας

προσώπων, η GRETA ώθησε τις αρχές της Κύπρου:

− να βελτιώσουν την πληροφόρηση που παρέχεται σε υποψήφιους μετανάστες

εργαζόμενους αναφορικά με τα ρίσκα της εμπορίας ανθρώπων

− να παρακολουθούν στενά την υποβολή αιτήσεων για άδειες εισόδου σε κατηγορίες

υψηλού ρίσκου, περιλαμβανομένων των οικιακών εργαζομένων

− να λάβουν υπόψη τα ρίσκα για εμπορία και να περιλάβουν προληπτικά μέτρα στην

αναθεωρημένη πολιτική για τις οικιακές εργαζόμενες και τη διαδικασία επίλυσης των

εργατικών διαφορών

− να προβληματιστούν για το ρίσκο σε σχέση με την εμπορία της απόλυτης

διασύνδεσης των αλλοδαπών εργαζομένων με τους εργοδότες τους.

121. Οι προτάσεις της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων, όπως και γενικότερα τα θέματα

που αφορούν στην εμπορία ανθρώπων, έτυχαν επεξεργασίας από την Πολυθεματική

Συντονιστική Ομάδα (ΠΣΟ)96 για την εμπορία προσώπων. Όπως έχω ενημερωθεί, στα

πλαίσια υλοποίησης των εισηγήσεων της GRETA, βρίσκεται σε εξέλιξη η έκδοση και

κυκλοφορία ενημερωτικών φυλλαδίων προς τους μετανάστες, με τα δικαιώματα και

τις υποχρεώσεις τους, καθώς και η μετάφραση των συμβολαίων απασχόλησης στις

κυριότερες γλώσσες καταγωγής των εργαζομένων, στα οποία θα περιλαμβάνεται και

μία παράγραφος σχετικά με το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπων26. Δεν έχω,εντούτοις, ενημερωθεί κατά πόσο έχει τεθεί θέμα αναθεώρησης των ευρύτερων

πολιτικών εισόδου/ παραμονής/ εργασίας των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο,

καθώς και του ίδιου του περιεχομένου των συμβολαίων απασχόλησης, ως αυξητικού

παράγοντα του ρίσκου εκμετάλλευσης.

122. Δεν υπονοείται με την παρούσα παρέμβασή μου ότι όλες οι σχέσεις οικιακής

εργασίας που παρουσιάζουν κάποιες από τις προαναφερθείσες ενδείξεις είναι

σχέσεις εργασιακής εκμετάλλευσης κατά την έννοια της εμπορίας ανθρώπων.

Επιμένω, όμως, στη θέση μου ότι η απουσία ενός σαφούς και ισορροπημένου

26 Παρόλο που τα πιο πάνω μέτρα είχαν περιληφθεί και στο Σχέδιο Δράσης για την ΕμπορίαΠροσώπων του 2010-2012, βρίσκονται ακόμα σε πορεία υλοποίησης.



θεσμικού πλαισίου για όλα όσα αφορούν στην οικιακή εργασία, και η συνεπαγόμενη

ευκολία με την οποία καθίστανται «εκτός νόμου»/ αθέατες/ αδήλωτες οι οικιακές

εργαζόμενες, γεννά τις προϋποθέσεις για εκμετάλλευσή τους.

123. Η εμπορία προσώπων για σκοπούς εκμετάλλευσης είναι ένα από τα πιο

επικερδή διασυνοριακά εγκλήματα και αποτελεί υποχρέωση κάθε κράτους που έχεισυνταχθεί στην προσπάθεια καταπολέμησής του, να λαμβάνει όλα τα δυνατά μέτρα

προς επίτευξη του σκοπού. Η ποινική καταστολή του φαινομένου αποτελεί ένα μόνο

από τους πυλώνες των προσπαθειών που καταβάλλονται, κι έχει εξάλλου αποδειχθεί

-διεθνώς, αλλά και στην περίπτωση της Κύπρου ειδικότερα27- πολύ δύσκολη.

Επομένως, έμφαση πρέπει να δοθεί στη λήψη προληπτικών μέτρων για

ελαχιστοποίηση των δυνατοτήτων συνέχισης της εκμετάλλευσης. Η ολιστική

αναθεώρηση του καθεστώτος της οικιακής εργασίας στην Κύπρο θα αποτελέσει,

πιστεύω, ένα μεγάλο και ουσιαστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

9. Ο ρόλος των «πρακτόρων» και η ανεπαρκής εφαρμογή της νομοθεσίας

για τα ιδιωτικά γραφεία εξευρέσεως εργασίας

124. Ο ρόλος των Ιδιωτικών Γραφείων Εξευρέσεως Εργασίας (ΙΓΕΕ) στην είσοδο

και παραμονή των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο, όπως διαφάνηκε κατά την

έρευνα του Γραφείου μου, είναι καθοριστικός για πολλές πτυχές που αφορούν στις

συνθήκες εργασίας τους.

125. Σύμφωνα με το σχετικό ισχύον νομοθετικό πλαίσιο97, ο υπεύθυνος

λειτουργίας («πράκτορας») ενός ιδιωτικού γραφείου εξευρέσεως εργασίαςαναλαμβάνει να αναζητήσει εκ μέρους του εργοδότη και στη βάση των αναγκών του

-μέσω διασυνδέσεων του με αντίστοιχα ΙΓΕΕ στις χώρες καταγωγής- υποψήφιες

οικιακές εργαζόμενες από τρίτες χώρες.

126. Όπως έχω παρατηρήσει μέσα από τη διερεύνηση των παραπόνων που μου

υποβλήθηκαν, αυτό που συμβαίνει στην πράξη είναι ο «ατζέντης» ή «πράκτορας» να

παραλαμβάνει την εργαζόμενη κατά την άφιξή της στην Κύπρο, να την μεταφέρει

στην οικία που πρόκειται να εργαστεί και να «παραδίδει» τα έγγραφα της στον

εργοδότη. Σε περίπτωση που παρουσιαστούν προβλήματα στην εργασιακή σχέση,

συχνά καλείται να ασκήσει «διαμεσολαβητικό» ρόλο μεταξύ των μερών για εξεύρεσησυμβιβαστικής λύσης. Εάν για οποιοδήποτε λόγο η εργασιακή σχέση δεν διατηρηθεί,

ο πράκτορας αναλαμβάνει συχνά να βρει νέο εργοδότη στην οικιακή εργαζόμενη. Η

οικιακή εργαζόμενη, έχοντας απόλυτη ανάγκη τη συνέχιση της παραμονής της στην

Κύπρο τουλάχιστο μέχρι να εξοφλήσει τα χρέη που επωμίστηκε στη χώρα

καταγωγής της, επιδεικνύει εμπιστοσύνη στον πράκτορα και πολλές φορές

καταβάλλει ποσά που της ζητούνται από αυτόν, παρανόμως 28. Εάν δεν επιτευχθεί ο

27 Δεν υπήρξε μέχρι σήμερα στην Κύπρο καταδίκη για εμπορία ανθρώπων για σκοπούς εργασιακήςεκμετάλλευσης.28 Άρθρο 21 του Νόμου: Καμία οικονομική επιβάρυνση δεν υφίσταται ο εργοδοτούμενος από…

οποιοδήποτε ιδιωτικό γραφείο εξευρέσεως εργασίας είτε με μορφή άμεσης ή έμμεσης αμοιβής γιασκοπούς αναζήτησης, εξασφάλισης ή διατήρησης απασχόλησης, είτε με μορφή δαπανών πουσχετίζονται με την αναζήτηση, εξασφάλιση ή διατήρηση της απασχόλησης.



σκοπός, ο πράκτορας εγκαταλείπει την προσπάθεια, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις

που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην απομάκρυνση, με συνοπτικές

διαδικασίες, οικιακής εργαζόμενης από την Κύπρο, μετά από απαίτηση εργοδότη.

127. Ο έντονα παρεμβατικός ρόλος του «πράκτορα» είτε στη διατήρηση είτε στη

λύση της εργασιακής σχέσης αφήνει πολλά περιθώρια καθορισμού της «τύχης» τωνοικιακών εργαζομένων με τις οποίες σχετίζονται, καθώς και πολλά περιθώρια

αθέμιτης κερδοσκοπίας. Όπως έχω παρατηρήσει κατά τη διάρκεια των ερευνών μου,

με γνώμονα το κέρδος λειτουργούν, πέραν των εγγεγραμμένων ΙΓΕΕ, και

«ανεπίσημοι» πράκτορες που λειτουργούν παράνομα98 και εξωθεσμικά, επιτείνοντας

την εκμετάλλευση των πιο ευάλωτων ομάδων μεταναστών.

128. Ο ρόλος των πρακτόρων στις υποθέσεις εμπορίας προσώπων για σκοπούς

εκμετάλλευσης αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά του εγκλήματος. Είναι γι’ αυτό

που, στα πλαίσια καλύτερης εφαρμογής της νομοθεσίας για την καταπολέμηση της

εμπορίας ανθρώπων99, θεσπίστηκε πρόσφατα νέο νομοθετικό πλαίσιο100, για τηλειτουργία των ΙΓΕΕ. Ο νέος Νόμος έχει θεσπίσει αυστηρές ρήτρες101 για την

αδειοδότηση σε ΙΓΕΕ και για τις τυχόν παράλληλες δραστηριότητες τους102.

Αναθέτει, επίσης, στα ΙΓΕΕ την ευθύνη πληροφόρησης, με ακρίβεια και πληρότητα,

του υποψήφιου εργοδοτούμενου για τα απαιτούμενα προσόντα, το αντικείμενο της

εργασίας, το περιεχόμενο της εργασιακής σύμβασης και τα δικαιώματά του ως

εργαζόμενου103. Ξεκαθαρίζεται, επίσης, ότι απαγορεύεται η χρέωση των

εργοδοτουμένων για τις υπηρεσίες των Γραφείων, για τα έξοδα ταξιδιού τους και τα

τέλη έκδοσης των αδειών εισόδου και παραμονής, ενώ διευκρινίζεται ότι δεν

επιτρέπεται η είσπραξη των μισθών του εργοδοτούμενου από τα Γραφεία, ακόμα και

όταν υπάρχει σχετική γραπτή συγκατάθεση του ιδίου104. Για σκοπούς διασφάλισηςτων πιο πάνω, ο Νόμος έχει ορίσει μηχανισμό ελέγχου και παρακολούθησης των

ενεργειών τους από το ΤΕ, προνοεί με λεπτομέρεια τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες

των Επιθεωρητών Εργασίας105 και επιβάλλει ποινές για λειτουργία Γραφείων χωρίς

άδεια ή για παραβίαση των όρων λειτουργίας τους106.

129. Η πληρότητα και αποτελεσματικότητα της πραγμάτωσης των νέων

αρμοδιοτήτων/ καθηκόντων του ΤΕ, καθώς και της ίδιας της νομοθεσίας, βρίσκεται

επί του παρόντος υπό δοκιμασία.

10. Η ένταξη των οικιακών εργαζομένων στην κυπριακή κοινωνία

130. Το μεταναστευτικό μοντέλο της Κύπρου έχει δομηθεί στην έννοια της

προσωρινότητας. Από την δεκαετία του 1990 είχε οριστεί ως μέγιστος χρόνος

παραμονής και εργασίας των αλλοδαπών στην Κύπρο τα 6 χρόνια. Ο χρόνος αυτός

μειώθηκε με απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου στα 4 χρόνια, ενόψει της

υιοθέτησης, το 2007, της Οδηγίας 2003/109 της Ευρωπαϊκής Ένωσης107 που

παραχωρούσε αυξημένα δικαιώματα, παρόμοια με αυτά των ημεδαπών29, στους

Σε περίπτωση παραβίασης, επισύρει ποινή φυλάκισης ή/ και χρηματικής ποινής, (Άρθρο 29)29 α) την πρόσβαση σε μισθωτή απασχόληση και σε ανεξάρτητη επαγγελματική δραστηριότητα,εφόσον οι δραστηριότητες αυτές δεν αφορούν, ούτε καν ευκαιριακά, την άσκηση δημόσιας



μετανάστες τρίτων χωρών που διαμένουν για 5 συνεχόμενα χρόνια σε κράτος μέλος

της Ένωσης108 (καθεστώς επί μακρόν διαμένοντα ή «πράσινη κάρτα»).

131. Από το πεδίο εφαρμογής της εν λόγω Οδηγίας εξαιρούνται ορισμένες

κατηγορίες ατόμων109 λόγω της αβεβαιότητας του νομικού τους καθεστώτος ή της εξ

ορισμού σύντομης διαμονής τους, οι οποίες ενσωματώθηκαν και στην εθνική έννομητάξη με τους Περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Τροποποιητικούς Νόμους

8(Ι)/2007 και Ν. 143 (Ι) 2009 που εξαιρούν, μεταξύ άλλων, τους υπηκόους τρίτων

χωρών οι οποίοι «διαμένουν στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας

περιοχές αποκλειστικά για λόγους προσωρινού χαρακτήρα, όπως ως εσωτερικοί

άμισθοι βοηθοί ή εποχιακά εργαζόμενοι ή ως μισθωτοί εργαζόμενοι απασχολούμενοι

από φορέα παροχής υπηρεσιών στο πλαίσιο διασυνοριακής παροχής υπηρεσιών ή ως

φορείς παροχής διασυνοριακών υπηρεσιών ή σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η

άδεια παραμονής τους έχει επίσημα περιορισθεί.

132. Οι οικιακές εργαζόμενες, όπως οι υπόλοιποι εργαζόμενοι μετανάστες,δεσμεύονται με μέγιστο χρόνο παραμονής και εργασίας τεσσάρων χρόνων, με

εξαίρεση τις οικιακές εργαζόμενες που φροντίζουν ιδιαίτερα ευάλωτες κατηγορίες

εργοδοτών110, στις οποίες επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση η ανανέωση των αδειών

παραμονής και εργασίας πέραν των τεσσάρων ετών. Ως αποτέλεσμα, αρκετές

οικιακές εργαζόμενες παραμένουν στην Κύπρο για αρκετά χρόνια, αποκτούν

δεσμούς με τον τόπο και προσδοκούν σε απόκτηση μονιμότερου καθεστώτος και

διευρυμένων δικαιωμάτων.

133. Ωστόσο, αιτήσεις οικιακών εργαζομένων για χορήγηση καθεστώτος επί

μακρόν διαμένοντος απορρίπτονται με την αιτιολογία ότι το καθεστώς παραμονήςτους τις εξαιρεί από το πεδίο εφαρμογής της υπό αναφορά κοινοτικής Οδηγίας,

καθώς η διάρκεια διαμονής τους έχει επίσημα περιορισθεί με απόφαση Υπουργικής

Επιτροπής, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι έχουν διαμείνει νόμιμα και αδιάλειπτα

στην Κύπρο πέραν των πέντε χρόνων. Η πολιτική αυτή του ΤΑΠΜ αποτέλεσε

αντικείμενο εξέτασης ενώπιον της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, καθότι

κρίθηκε ότι το θέμα είναι σοβαρό, επειδή αφορά την εφαρμογή της υπό αναφοράς

Οδηγίας.111 Στην εν λόγω υπόθεση, το Δικαστήριο, απορρίπτοντας, κατά

εξουσίας, καθώς και τους όρους απασχόλησης και εργασίας, περιλαμβανομένων και των όρων

απόλυσης και αμοιβής·β) την εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, περιλαμβανομένων και υποτροφιών σπουδών,σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο·γ) την αναγνώριση των επαγγελματικών διπλωμάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων, σύμφωναμε τις σχετικές εθνικές διαδικασίες·δ) την κοινωνική ασφάλιση, την κοινωνική αρωγή και την κοινωνική προστασία, όπως ορίζονταιαπό το εθνικό δίκαιο·ε) τα φορολογικά πλεονεκτήματα·στ) την πρόσβαση στα αγαθά και τις υπηρεσίες και την παροχή αγαθών και υπηρεσιών πουβρίσκονται στη διάθεση του κοινού, καθώς και στις διαδικασίες απόκτησης στέγης·ζ) την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και της εγγραφής και συμμετοχής σε οργάνωση εργαζομένωνή εργοδοτών ή σε οποιαδήποτε οργάνωση της οποίας τα μέλη ασκούν συγκεκριμένη δραστηριότητα,περιλαμβανομένων και των πλεονεκτημάτων που παρέχονται από τέτοιες οργανώσεις, με την

επιφύλαξη των εθνικών διατάξεων περί δημόσιας τάξης και δημόσιας ασφάλειας·η) την ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο της επικράτειας του οικείου κράτους μέλους, εντός τωνορίων που προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία για λόγους ασφάλειας.



πλειοψηφία, την προσφυγή οικιακής εργαζόμενης κατά της απόρριψης της αίτησης

της για χορήγηση καθεστώτος επί μακρόν διαμένοντος, απεφάνθη ότι «η απόφαση

όπως περιορίζεται χρονικά η άδεια παραμονής των οικιακών εργαζομένων είναι

αποκαλυπτική της αντίληψης της Δημοκρατίας ότι η φύση και ο σκοπός της

παραμονής οικιακών εργαζομένων, των οποίων μάλιστα η άδεια αφορά

συγκεκριμένο εργοδότη, εμπεριέχει μια ειδικότητα και προσωρινότητα της παραμονής τους .… που δεν θα μπορούσε να δημιουργεί ερείσματα εύλογων

προσδοκιών για μονιμότερη παραμονή και εδραίωση τους στην Κύπρο».

134. Στο σημείο αυτό κρίνω σκόπιμο να αναφέρω ότι επί του παρόντος

εκκρεμούν υποθέσεις ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου, τόσο σε πρωτοβάθμια όσο

και σε δευτεροβάθμια δικαιοδοσία, που εγείρουν ζητήματα ασυμβατότητας της

απόφασης Motilla με το περιεχόμενο της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ. Πρόσθετα, το ΔΕΚ

στα πλαίσια έκδοσης απόφασης112 επί προδικαστικού ερωτήματος σχετικά με την

ερμηνεία της έννοιας «άδειας διαμονής που έχει επίσημα περιορισθεί» 113, απεφάνθη

ότι η ερμηνεία που πρέπει να δοθεί στην εν λόγω φράση χρήζει ενιαίας ερμηνείας σεόλα τα κράτη μέλη, καθότι πρόκειται για αυτοτελή έννοια του δικαίου της Ένωσης.

Όπως αναφέρεται στην απόφαση, ο προσδιορισμός και το περιεχόμενο της έννοιας

πρέπει να οριστούν λαμβανομένου ιδίως υπόψη του πλαισίου εντός του οποίου

χρησιμοποιείται και των σκοπών που επιδιώκει η ρύθμιση της οποίας αποτελεί

μέρος. Στη βάση αυτή, απεφάνθη ότι « μια άδεια διαμονής που έχει επίσημα

περιορισθεί βάσει της εθνικής νομοθεσίας, αλλά της οποίας ο εν λόγω περιορισμός

δεν εμποδίζει την επί μακρόν διαμονή του οικείου υπηκόου τρίτης χώρας, δεν μπορεί

να χαρακτηρισθεί ως άδεια διαμονής που έχει επίσημα περιορισθεί, κατά την έννοια

του άρθρου 3, παράγραφος 2, στοιχείο ε΄, της οδηγίας 2003/109, χωρίς να τεθεί σε

κίνδυνο η επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει η οδηγία αυτή και χωρίς, συνεπώς, ηεν λόγω οδηγία να καταστεί άνευ πρακτικής αποτελεσματικότητας …. το γεγονός ότι

η ισχύς μιας άδειας διαμονής μπορεί να παραταθεί διαδοχικώς, και πέραν της

πενταετίας, ακόμα και απεριορίστως, μπορεί να συνιστά σημαντική ένδειξη

δυνάμενη να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο επίσημος περιορισμός υπό τον

οποίο έχει χορηγηθεί η άδεια αυτή δεν εμποδίζει την επί μακρόν διαμονή του

υπηκόου τρίτης χώρας στο οικείο κράτος μέλος . Ως εκ τούτου, εναπόκειται στο

εθνικό δικαστήριο να εξακριβώσει, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων,

αν συντρέχει εν προκειμένω τέτοια περίπτωση. Εάν το εθνικό δικαστήριο

διαπιστώσει ότι ο επίσημος περιορισμός υπό τον οποίο έχει χορηγηθεί η άδεια

διαμονής δεν εμποδίζει την επί μακρόν διαμονή του υπηκόου τρίτης χώρας, ηεπίμαχη άδεια διαμονής δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3,

παράγραφος 2, στοιχείο ε΄, της οδηγίας 2003/109 και η διαμονή βάσει μιας τέτοιας

άδειας πρέπει να θεωρηθεί ως νόμιμη διαμονή για τη χορήγηση στον δικαιούχο της

του καθεστώτος του επί μακρόν διαμένοντος υπηκόου τρίτης χώρας».

135. Οι οικιακές εργαζόμενες αποτελούν το 50% του πληθυσμού των υπηκόων

τρίτων χωρών που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο, και ο άνευ όρων αποκλεισμός

τους από τη δυνατότητα εξασφάλισης πράσινης κάρτας, είναι ένα ζήτημα που θα

πρέπει να μελετηθεί ευρύτερα.



136. Ωστόσο, η πιο πάνω προβληματική δεν αποτελεί τη μοναδική έκφανση μιας

συγκεκριμένης στάσης έναντι του μεταναστευτικού ζητήματος, αλλά αντανακλά την

απουσία ουσιαστικής βούλησης για ένταξη των μεταναστών στην κυπριακή

κοινωνία.

137. Η Κύπρος, στηριζόμενη σε διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις, καθώς καιστο ευρωπαϊκό κεκτημένο114, εκπόνησε «Σχέδιο Δράσης για την Ένταξη των

Μεταναστών που διαμένουν Νόμιμα στην Κύπρο» για τα έτη 2010-2012, με στόχο «να

καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για τη συμπερίληψη της κοινωνικής ένταξης

των μεταναστών σε όλες τις δημόσιες πολιτικές που αφορούν στους τομείς της

πληροφόρησης και της εξυπηρέτησης, της απασχόλησης, της εκπαίδευσης, της

υγείας, της στέγασης, του πολιτισμού και της συμμετοχικότητας». Η χρηματοδότηση

του Σχεδίου, η οποία περιελάμβανε πληθώρα δράσεων, θα προέκυπτε στο

μεγαλύτερο βαθμό (περίπου 75%) από μη εθνικούς πόρους.

138. Είναι γεγονός ότι οι δράσεις του Σχεδίου εγγίζουν πολλές πτυχές της ζωήςτων μεταναστών στην Κύπρο και συγκεκριμένους στόχους και συγκεκριμένα

χρονοδιαγράμματα, εμπλέκοντας με ακρίβεια τους φορείς που καλούνταν να

υλοποιήσουν την κάθε δράση. Τα αποτελέσματα και η συνολική αξιολόγηση της

εφαρμογής του εν λόγω Σχεδίου αναμένονται.

139. Αυτό που προκύπτει, ωστόσο, από την καθημερινή ενασχόληση του

Γραφείου μου με το αντικείμενο, είναι ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σε όλο το

φάσμα του θεσμικού πλαισίου για τη μετανάστευση εμπόδια στην ουσιαστική ένταξη

των μεταναστών στην κυπριακή κοινωνία (όπως στο νομικό πλαίσιο που ορίζει την«απαγορευμένη μετανάστευση», στις προϋποθέσεις απόκτησης της υπηκοότητας,

στην παραγνώριση της διάρκειας παραμονής και του βαθμού ένταξης ως κριτήριο

για νομιμοποίηση της παραμονής κτλ.).

140. Πέραν των πιο πάνω, η ιδιαίτερα ευάλωτη θέση των οικιακών εργαζομένων

εξαιρείται από το σχεδιασμό πολιτικών ένταξης για τον επιπλέον λόγο ότι πολλές

πτυχές της «περιθωριοποίησης» τους θεωρούνται χαρακτηριστικά του καθεστώτος

παραμονής τους καθώς και των θέσεων εργασίας που καλύπτουν. H απουσία της

διάστασης του φύλου από τις πολιτικές τόσο της μετανάστευσης και ένταξης, όσο

και της απασχόλησης, έχει επιπτώσεις όχι μόνο στο ότι η κατηγορία των οικιακών

εργαζομένων εξαιρείται από τις πολιτικές αυτές αλλά και στο ότι η ιδιωτική σφαίρα

της οικίας ως κομμάτι της κοινωνικής ζωής και των εργασιακών σχέσεων εξαιρείται

από το γενικότερο διάλογο κατά των διακρίσεων, του ρατσισμού και της

ξενοφοβίας.

141. Ως αποτέλεσμα της ελλιπούς ένταξης τους από το κράτος και του

αποκλεισμού τους από τις υπαρκτές δομές δημιουργικής ενασχόλησης και

ψυχαγωγίας, οι οικιακές εργαζόμενες περιορίζονται, κατά τον ελεύθερο χρόνο τους,

στο να συναθροίζονται σε δημόσιους χώρους –ως επί το πλείστον ανεκμετάλλευτων

από τον ντόπιο πληθυσμό- και να αναπτύσσουν δραστηριότητες κοινωνικού,

πολιτιστικού και αθλητικού περιεχομένου, σε απομόνωση από τον υπόλοιπο

πληθυσμό (με εξαίρεση ορισμένες διοργανώσεις με ΜΚΟ και με φορείς της Τοπικής



Αυτοδιοίκησης). Δεν είναι λίγες, δε, οι φορές που οι χώροι αυτοί χαρακτηρίστηκαν

στο δημόσιο λόγο ως «γκέτο» ή που αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης ως προς την

«επικινδυνότητα» ή την «αισθητική» τους. Συμβαίνει, ακόμα, όταν οι ίδιοι αυτοί

χώροι φιλοξενούν κάποια δημόσια εκδήλωση με προσέλευση ντόπιου πληθυσμού, να

λαμβάνονται μέτρα για «διακριτική» απομάκρυνσή τους ή να απαξιώνεται απλά η

παρουσία τους.

142. Όλα τα πιο πάνω θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την ετοιμασία του νέου

Σχεδίου Ένταξης, αλλά και κατά την αναθεώρηση του συνολικού θεσμικού πλαισίου

που διέπει την οικιακή εργασία στην Κύπρο.

V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ/ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ/ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ

143. Η εξέταση του καθεστώτος των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο ως

αντικείμενο πολιτικής που συνοδεύεται από συγκεκριμένες ρυθμίσεις και πρακτικές,

κατέδειξε τις αδυναμίες και τα κενά του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για

μεθοδική, ολοκληρωμένη, στοχευμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των

σοβαρών προβλημάτων που έχουν εντοπιστεί. Ένεκα του ελλιπούς πλαισίου νομικής

και θεσμικής θωράκισης των δικαιωμάτων της ιδιαίτερα ευάλωτης αυτής ομάδας

γυναικών/μεταναστριών εργαζομένων, αλλά και των κενών που παρατηρούνται

στην εφαρμογή των υφιστάμενων ρυθμίσεων, παράγονται ενδημικά φαινόμενα

καταστρατήγησης υφιστάμενων κανονιστικών διατάξεων και παραβίασης

θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστριών οικιακών εργαζόμενων, οι οποίες ζουνκαι εργάζονται κάτω από συνθήκες ελάχιστης ορατότητας και περιορισμένων

δυνατοτήτων άσκησης και διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους. Κατά συνέπεια,

πολλές από τις περιπτώσεις αυθαιρεσιών, διακρίσεων ή ακόμα και σοβαρής

παραβίασης δικαιωμάτων, που φτάνουν στα όρια του ποινικά αξιόμεμπτου, σπάνια

φτάνουν ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών ή αστυνομικών αρχών και ακόμα πιο

σπάνια ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί επιβολής ποινικών ή διοικητικών κυρώσεων.

144. Αυτό που κυρίως επιδιώκεται με την παρούσα παρέμβαση είναι να

αναδειχθούν οι συστημικές αδυναμίες του πλαισίου και να αναπτυχθεί ένας

εποικοδομητικός διάλογος με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για μία ολιστική,πολύπλευρη και συντονισμένη προσέγγιση του ζητήματος, ώστε να επιτευχθεί η

δικαιότερη μεταναστευτική διαχείριση του θέματος και η όσο το δυνατόν

αποτελεσματικότερη διασφάλιση των δικαιωμάτων της ιδιαίτερης αυτής ευάλωτης

ομάδας εργαζομένων.

145. Ευθύς εξαρχής, η ασάφεια του ορισμού της οικιακής εργασίας και η

αδικαιολόγητη παράλειψη να οριστεί επακριβώς, αντανακλά την τοποθέτησή της

εκτός από το πλαίσιο ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, ενώ αποστερεί από την

μετανάστρια εργαζόμενη από το δικαίωμα της να διεκδικήσει την εργασιακή της

ταυτότητα. Η παρούσα Τοποθέτηση κατέδειξε ότι η έμμισθη οικιακή εργασία, ενπολλοίς “αποξενωμένη” και “απαξιωμένη” βρίσκεται εκτός της προστατευτικής



εμβέλειας του κανονιστικού πλαισίου της εργατικής νομοθεσίας, η επαγγελματική

της συγκρότηση παραμένει μετέωρη, τυγχάνει διαχείρισης στα πλαίσια άσκησης

μεταναστευτικού ελέγχου και προσλαμβάνεται αμιγώς ως οικογενειακή υπόθεση,

κείμενη, στη βάση αυτή, εκτός της δημόσιας σφαίρας και συζήτησης.

146. Η προσέγγιση αυτή υποβαθμίζει τη γυναίκα, καθώς διαμορφώνει σχέσειςυποταγής, αυθαιρεσίας και εξουσίας μεταξύ εργοδότη – εργαζόμενης, με έντονα

έμφυλα χαρακτηριστικά και δημιουργεί μηχανισμούς αποκλεισμού και

εκμετάλλευσης. Παράλληλα, εδραιώνει, αναπαράγει και ανατροφοδοτεί αντιλήψεις

για τον έμφυλο καταμερισμό της εργασίας στην παραγωγική διαδικασία.

147. Δεν παραγνωρίζω, ταυτόχρονα, ότι η έναρξη της παρούσας συζήτησης

συμπίπτει χρονικά με τις πολύ κρίσιμες συζητήσεις για την απασχόληση και τη

μετανάστευση γενικότερα, την οξεία οικονομική κρίση, την αύξηση της ανεργίας και

την τρέχουσα αυστηρή δημοσιονομική πολιτική. Μέσα στα πλαίσια αυτά,

αντιλαμβάνομαι ότι η βελτίωση των όρων και των συνθηκών εργοδότησης τωνοικιακών εργαζομένων αποτελεί ένα σύνθετο και πολύπλοκο εγχείρημα, ειδικότερα

σε συνθήκες δημοσιονομικής στενότητας και αναπτυξιακής ασφυξίας που διανύει

σήμερα η χώρα μας. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να ανασταλούν οι

προσπάθειες για υιοθέτηση πολιτικών που θα συμβάλλουν στην ουσιαστική

κατοχύρωση των δικαιωμάτων αυτής της ομάδας εργαζομένων ή ότι θα πρέπει, στη

βάση της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, να γίνει αποδεκτή υποχώρηση στο

επίπεδο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε

αμφισβήτηση των αρχών του κράτους δικαίου. Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες

πολιτικές θα πρέπει να κινηθούν παράλληλα και όχι αποσπασματικά.

148. Οι κύριοι άξονες δράσεις στους οποίους κρίνω ότι θα πρέπει τα καθ’ ύλη

αρμόδια Τμήματα να επικεντρωθούν και να λάβουν ουσιαστικές αποφάσεις

συνοψίζονται στα εξής:

Επικύρωση Σύμβασης ΔΟΕ - Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος διαθέτει έναν από

τους μεγαλύτερους αναλογικά αριθμούς οικιακών εργαζομένων από τρίτες χώρες, οι

οποίες δύνανται -με βάση την προηγηθείσα ανάλυση- να αποτελέσουν, στη βάση του

υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου, αντικείμενο άνισης και άδικης μεταχείρισης, θα

πρέπει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο κύρωσης και εφαρμογής της Σύμβασης

της ΔΟΕ για την Αξιοπρεπή Εργασία των Οικιακών Εργαζομένων. Καθώς τα άρθρα

της Σύμβασης, ένα προς ένα, απαντούν στις πλείστες προβληματικές πτυχές που

αναλύθηκαν στο παρόν κείμενο, κρίνω ότι η υιοθέτηση της θα συμβάλει ουσιαστικά

στην αναδιαμόρφωση του ισχύοντος κανονιστικού αλλά και διοικητικού πλαισίου, με

στόχο την αποτελεσματικότερη οργάνωση και λειτουργία του.

Υλοποίηση της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για μεταφορά της

αρμοδιότητας για το καθεστώς εργασίας των οικιακών εργαζομένων στο

Τμήμα Εργασίας - Η νομική αναγνώριση της οικιακής εργασίας ως πραγματικής

εργασίας και η διασφάλιση του συνδικαλισμού και άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτωνγια τις οικιακές εργαζόμενες, πέραν του ότι θα βελτιώσει τη θέση του μεγάλου



αριθμού οικιακών εργαζομένων, παρέχοντας τους εγγύηση για αξιοπρεπείς

συνθήκες εργασίας και ενσωμάτωσης τους στην κοινωνία, θα συμβάλλει και στην

πρόληψη των παραβιάσεων και των καταχρήσεων από αμφότερα τα μέρη.

Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου115 στο ρυθμιστικό πλαίσιο – Ηπαντελής απουσία της διάστασης του φύλου στη συγκρότηση της οικιακής εργασίας

αποτελεί ίσως το σημαντικότερο παράγοντα γένεσης και αναπαραγωγής

στερεοτυπικών κοινωνικών αντιλήψεων που εμποδίζουν την καλύτερη κατανόηση

των αιτιών των έμφυλων ανισοτήτων στο συγκεκριμένο τομέα εργασίας και τη

χάραξη κατάλληλων στρατηγικών για την αντιμετώπισή τους. Αυτό που πρέπει να

τονιστεί είναι ότι η οικιακή εργασία είναι υποβαθμισμένη, κακοπληρωμένη και

άτυπη, επειδή καταλαμβάνεται από γυναίκες. Στη βάση αυτή, θα πρέπει να υπάρξει

εκ νέου σχεδιασμός για την ένταξη της διάστασης του φύλου σε όλο το εύρος της

δημόσιας συζήτησης και δράσης για το θέμα. Παράλληλα, θα πρέπει να εξεταστεί η

ανάπτυξη εργαλείων και δεικτών μέτρησης των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεωνόλων των κρατικών πολιτικών που αφορούν τις οικιακές εργαζόμενες υπό την

οπτική της διάστασης του φύλου30 για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή και

παρακολούθηση της αρχής του gender mainstreaming.

Αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης, της κακομεταχείρισης και

της βίας - Η σεξουαλική παρενόχληση των οικιακών εργαζομένων στο χώρο της

εργασίας τους, η κακομεταχείριση και η βία που υφίστανται οι μετανάστριες

εργαζόμενες είναι ένα υπαρκτό κοινωνικό φαινόμενο που λαμβάνει ολοένα και

μεγαλύτερες διαστάσεις. Ο αριθμός των καταγγελιών που υποβάλλονται για λύση

της εργασιακής σχέσης και περιλαμβάνουν και ισχυρισμούς για σεξουαλικήπαρενόχληση/κακομεταχείριση και βία είναι σημαντικός. Το γεγονός αυτό δεν

μπορεί εκ προοιμίου να ερμηνευθεί συνολικά ως εσκεμμένη ενέργεια των οικιακών

εργαζομένων για λύση της εργασιακής σχέσης, ιδίως όταν γνωρίζουν ότι το

ενδεχόμενο άμεσης απέλασή τους είναι αρκετά πιθανό. Αυτό που προέχει να

κατανοηθεί είναι ότι η αύξηση στα κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης/βίας και

κακομεταχείρισης δεν είναι ανεξήγητη: πηγάζει από τις σχέσεις υποταγής και

κυριαρχίας στην έμμισθη οικιακή εργασία και τα πολιτισμικά νοήματα που την

συνοδεύουν αλλά και από στρεβλές αντιλήψεις περί θηλυκότητας και ανδρισμού

μέσα σε ένα πλαίσιο που κουβαλά ακραία εκμεταλλευτικούς όρους για την ευάλωτη

ομάδα των μεταναστριών γυναικών. Η συμπεριφορά αυτή ενισχύεται από το γεγονόςότι στις πλείστες των περιπτώσεων οι αλλοδαπές οικιακές εργαζόμενες διαμένουν

στο χώρο εργασίας τους, ουσιαστικά αδύναμες να αντισταθούν απέναντι στη

θυματοποίηση τους και, ως εκ τούτου, βρίσκονται σε συνεχή και μεγαλύτερο

κίνδυνο να δεχτούν σεξουαλική παρενόχληση, είτε από τον εργοδότη, είτε από τρίτα

πρόσωπα που εισέρχονται στην οικία του. Η ορθή αντιμετώπιση της σεξουαλικής

παρενόχλησης, της βίας και της κακομεταχείρισης προϋποθέτει την κατ’ αρχήν

ανάπτυξη πολιτικών πρόληψης και καταστολής του φαινομένου. Βήμα προς την

κατεύθυνση αυτή είναι η διαμονή της οικιακής εργαζόμενης εκτός της κατοικίας του

εργοδότη, εκτός στις περιπτώσεις όπου τούτο δεν είναι εφικτό, οπότε, θα πρέπει να

30

gender impact assessment, στατιστικά στοιχεία, δείκτες για την ισότητα των φύλων, τόσο για τηνκαταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης, όσο και για τις επιδόσεις -Δείκτες Εκροών,Αποτελεσμάτων και Επιπτώσεων κλπ)



διασφαλίζονται οι συνθήκες διαμονής των οικιακών εργαζομένων πριν την άφιξη

τους στη Δημοκρατία, με επιθεώρηση από τα αρμόδια Τμήματα της οικίας του

εργοδότη, μετά από δική του εξουσιοδότηση. Θα πρέπει, επίσης, να δημιουργηθεί

Μητρώο εργοδοτών στο ΤΑΠΜ, αντίστοιχο με εκείνο που τηρείται στο ΤΕΣ, ώστε να

είναι δυνατή η καταγραφή περιπτώσεων εργοδοτών που συστηματικά

καταγγέλλονται για σεξουαλική παρενόχληση. Σε τέτοια περίπτωση θα πρέπει ναμην δίδεται άδεια για νέα πρόσληψη οικιακής εργαζόμενης.

Διαμόρφωση και εφαρμογή ενός αναθεωρημένου συμβολαίου

εργοδότησης – Η βελτίωση των συνθηκών της οικιακής εργασίας προϋποθέτει

πρωτίστως την επακριβή περιγραφή των προς εκτέλεση καθηκόντων, των ευθυνών

που αναλαμβάνονται και των απαιτούμενων ικανοτήτων, του εργάσιμου ωραρίου και

του χρόνου ξεκούρασης, των πληρωμών για υπερωρίες, λεπτομέρειες για το χώρο

διαμονής, πληροφορίες για τον τρόπο διάλυσης της εργασιακής σχέσης και

οποιεσδήποτε άλλες ειδικές ρυθμίσεις συναποφασιστούν ανάμεσα στα εμπλεκόμενα

μέρη. Παράλληλα, θα πρέπει να επισυνάπτονται στα συμβόλαια εργοδότησης οιπρόνοιες όλων των Νόμων που τυγχάνουν εφαρμογής στην προκειμένη περίπτωση,

μεταφρασμένες στη μητρική γλώσσα των οικιακών εργαζομένων, και πληροφορίες

για τους μηχανισμούς στους οποίους μπορούν να απευθυνθούν σχετικώς.

Απεξάρτηση από συγκεκριμένο εργοδότη – Η διεθνής, αλλά και τοπική,

εμπειρία στο θέμα έχει καταδείξει ότι η εξάρτηση σε ένα συγκεκριμένο εργοδότη

αποτελεί γενεσιουργό αιτία για πρακτικές εκμετάλλευσης των οικιακών

εργαζομένων, αλλά και για δυσλειτουργία του συστήματος. Ως εκ τούτου, θα πρέπει

να τεθεί επί τάπητος και η άρση των δυσκολιών αλλαγής εργοδότη, καθώς και το

ενδεχόμενο θέσπισης προνοιών για σύναψη εργασιακών συμβολαίων, για μερικήαπασχόληση, με περισσότερους από ένα εργοδότες (κάτι που ήδη εφαρμόζεται,

όπως γνωρίζουμε, άτυπα και, πολλές φορές, χωρίς επιπλέον εισόδημα στην Κύπρο).

Αναθεώρηση του συστήματος εξέτασης των εργατικών διαφορών – Στη

βάση του περιεχομένου της παλαιότερης Έκθεσης του Γραφείου μου, στην οποία

διατυπώθηκαν αναλυτικά συγκεκριμένες εισηγήσεις και προτεινόμενα μέτρα (βλ.

παράρτημα 3). Στην εξυγίανση του συστήματος θα συμβάλει ουσιαστικά η μεταφορά

της αρμοδιότητας για το καθεστώς εργασίας των οικιακών εργαζομένων στο Τμήμα

Εργασίας.

Αναγνώριση των ειδικών προσόντων - Επαναφορά της συζήτησης για

διαχωρισμό ανάμεσα σε φροντίστριες/ νταντάδες και σε ανειδίκευτες οικιακές

εργαζόμενες. Ενώ στις πρώτες απαιτούνται ειδικά προσόντα και προηγούμενη

αποκτηθείσα πείρα (π.χ. σε περιπτώσεις φροντίδας ατόμων με αναπηρία ή

ηλικιωμένων ή παιδιών), καθώς και αυξημένα καθήκοντα, αυτά δεν αναγνωρίζονται

επαρκώς και δεν αμείβονται ανάλογα.

Βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας – Για το σκοπό αυτό σημαντική

είναι η πλήρης ενημέρωση των οικιακών εργαζομένων αναφορικά με το αναφαίρετο

δικαίωμα τους στην υγεία, μέσω της έκδοσης ενημερωτικών φυλλαδίων και εντύπωνγια τα δικαιώματα των μεταναστών στην υγεία και για τις διαδικασίες πρόσβασης



και χρήσης των υπηρεσιών, μεταφρασμένου στις κύριες γλώσσες προέλευσης.

Παράλληλα, η έκδοση Οδηγού για τους επαγγελματίες υγείας σε θέματα

πρωτοβάθμιας φροντίδας των μεταναστών - ιδιαίτερα αυτών που εργάζονται στα

τμήματα ατυχημάτων και επειγόντων περιστατικών- πάνω σε θέματα υγείας των

μεταναστών αλλά και για τις γλωσσικές, πολιτισμικές και εθνικές ιδιαιτερότητες, θα

συμβάλει θετικά στη δημιουργία κατάλληλων υποστηρικτικών δομών που θαπαρέχουν επαγγελματική βοήθεια και στήριξη σε αυτήν την κατηγορία εργαζομένων.

Στο τραπέζι θα πρέπει να τεθεί και το περιεχόμενο και η έκταση της ασφαλιστικής

κάλυψης που προνοείται για τις οικιακές εργαζόμενες και η ενσωμάτωση του φύλου

σε αυτό –με ότι αυτό συνεπάγεται για την πρόσβαση σε υπηρεσίες που αφορούν στη

σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία.

Αναθεώρηση της πολιτικής κατά τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τους

κινδύνους για εμπορία προσώπων για σκοπούς εργασιακής

εκμετάλλευσης – Η συνολική προσέγγιση του θέματος θα πρέπει να γίνει με

πρώτιστο γνώμονα την προστασία των οικιακών εργαζομένων από αυτό το

ενδεχόμενο, όχι μόνο σε επίπεδο καταστολής, αλλά κυρίως σε επίπεδο πρόληψης. Η

ήδη αποκτηθείσα εμπειρία του αρμόδιου Γραφείου της Αστυνομίας και άλλων

φορέων θα μπορούσε να συμβάλει στον εντοπισμό των επικίνδυνων πρακτικών και

στη λήψη μέτρων για κατάργησή τους. Ενισχυτικά προς αυτή την κατεύθυνση θα

πρέπει να μελετηθούν αποφασιστικοί τρόποι παρακολούθησης της εφαρμογής της

νομοθεσίας για τα ιδιωτικά γραφεία εξευρέσεως εργασίας.

Ανάπτυξη και διατήρηση διαλόγου με τους εμπλεκόμενους – Στο δύσκολο και

μακρόπνοο έργο που αποτελεί την ολιστική αναθεώρηση του καθεστώτος παραμονήςκαι εργασίας των οικιακών εργαζομένων στην Κύπρο –ιδιαίτερα υπό τις σημερινές

κοινωνικοοικονομικές συνθήκες- απαιτείται η σύμπραξη και ουσιαστική διαβούλευση

όλων των εμπλεκόμενων με το θέμα συνόλων. Ως εκ τούτου, χρειάζεται να

αναπτυχθεί ένα δομημένος και συστηματικός διάλογος ανάμεσα στους δημόσιους

φορείς, στις συντεχνίες, στις μη κυβερνητικές οργανώσεις που σχετίζονται με το

αντικείμενο, στους εργοδότες και, βεβαίως, στα οργανωμένα σύνολα μεταναστριών,

που μέχρι σήμερα παραμένουν στην αφάνεια. Ο σχεδιασμός της νέας πολιτικής δεν

μπορεί να γίνει στην απουσία των τελευταίων, αλλιώς κινδυνεύει να αναπαράγει ένα

εξίσου μονόπλευρο, άδικο και αναποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης των

εργασιακών σχέσεων.

149. Η παρούσα Τοποθέτηση υποβάλλεται στον Υπουργό Εσωτερικών και στην

Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στην αρμοδιότητα των οποίων

εμπίπτουν τα θέματα μετανάστευσης και απασχόλησης υπηκόων τρίτων χωρών στην

Κύπρο, για τις δικές του ενέργειες. Επίσης, κοινοποιείται στις ΜΚΟ που ασχολούνται

με τα ζητήματα που θίγονται, στις μεγάλες συντεχνίες και σε άλλους φορείς, για

ενημέρωση.



Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων



1 Επίσης, σχετικοί είναι οι φάκελοι Α.Κ.Ι. 67/2010, Α.Κ.Ι. 37/2011, Α.Κ.Ι. 1/2013, Α/Π 1695/2010, Α/Π1200/2011, Α/Π 1409/2011, Α/Π 1440/2011, Α/Π 1875/2011, Α/Π 464/2012, Α/Π 588/2012, Α/Π1087/2012, Α/Π 1164/2012, Α/Π 1226/2012, Α/Π 2427/2012, Α/Π 2559/2012, Α/Π 2561/2012, Α/Π 2576/2012,Α/Π 2581/2012, Α/Π 2670/2012, Α/Π 2683/2012, Α/Π 2771/2012, Α/Π 282/2013, Α/Π 505/2013, Α/Π711/2013, Α/Π 951/20132 «Εκπόνηση Έρευνας για καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες καιαφορούν μετανάστριες στον τομέα της απασχόλησης» ΕΚΚΕ, Αθήνα, 2010, Tastsoglou E., Maratou – AliprantiL., (2003) “Gender and international migration: conceptual, substantive and methodological issues” στοTastsoglou E., Maratou – Alipranti L., (eds) The Greek Review of Social Research no 110, 5-223 Διαστάσεις της Γυναικείας Μετανάστευσης στην ΕΕ και την Ελλάδα. Ηλέκτρα Πετράκου και Ercan Tatlidil στοσυλλογικό τόμο ‘Ελληνοτουρκικές Προσεγγίσεις: Ανακαλύπτοντας τον κοινωνικοοικονομικό ρόλο της γυναίκας’, Tatlidil, E. και Φώκιαλη, Π.(επιμ.),(2003), Τόμος Ι, Αθήνα: Ατραπός (στην ελληνική, αγγλική καιτουρκική) 4 ο.π5 «Εκπόνηση Έρευνας για καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες καιαφορούν μετανάστριες στον τομέα της απασχόλησης» ΕΚΚΕ, Αθήνα, 20106 Σύμβαση Νο. 189 και Σύσταση Νο. 2017 Δύο είναι οι βασικές συμβάσεις της ΔΟΕ για τους αλλοδαπούς (μετανάστες) εργαζομένους: η (αναθεωρημένη)Σύμβαση περί μετανάστευσης για λόγους εργασίας του 1949 («Για τους μετανάστες εργάτες»)- Convention no97, Migration for Employment Convention (Revised), 1949, συνοδευόμενη με την Recommendation no 86,Migration for Employment Recommendation (Revised), 1949 (http:// ilolex . ch ) και η Σύμβαση για τουςμετανάστες εργαζομένους του 1975 («Για τη μετανάστευση με παράνομες συνθήκες και την προώθηση τηςισότητας ευκαιριών και μεταχείρισης των μεταναστών εργατών»)- Convention no 143, Migrant Workers(Supplementary Provisions) Convention, 1975, συνοδευόμενη με την Recommendation no 151, Migrant WorkersRecommendation, 1975 (http:// ilolex . ch ). Και οι δύο αυτές Συμβάσεις βασίζονται στην αρχή τηςοικουμενικότητας και προστατεύουν όλους τους μετανάστες εργαζομένους χωρίς διάκριση βάσει τηςεθνικότητάς τους.- η Κύπρος δεν έχει προσχωρήσει στις συμβάσεις αυτές.8 Βλ UNHCHR, Fact Sheet No. 24, The Rights of Migrant Workers, Geneva (www.unhchr.ch).9 Δικαίωμα στη ζωή (άρθρο 9)

• Δικαίωμα στην ελευθερία από βασανιστήρια ή άλλους τρόπους σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικήςμεταχείρισης ή τιμωρίας (άρθρο 10)• Ελευθερία από την κατάσταση «δουλείας ή δουλοπρέπειας», και από καταναγκαστική ή υποχρεωτικήεργασία (άρθρο 11)•

Δικαίωμα ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας (άρθρο 12) και το δικαίωμαέκφρασης (άρθρο 13)• Προστασία της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 14)

• Προστασία της ιδιοκτησίας (άρθρο 15)

• Ελευθερία και ασφάλεια του προσώπου (άρθρα 16 και 17)

• Δικαίωμα ίσης μεταχείρισης με τους πολίτες του κράτους υποδοχής ενώπιον των δικαστηρίων (άρθρο18)• Ρητή απαγόρευση της καταστροφής διαβατηρίων ή αντίστοιχων εγγράφων, από οιονδήποτε, ενόςμετανάστη εργαζομένου ή μέλους της οικογένειάς του (άρθρο 21)• Απαγόρευση μέτρων ομαδικής απέλασης (άρθρο 22)

• Δικαίωμα απόλαυσης «μεταχείρισης όχι λιγότερο ευνοϊκής από αυτή που αναγνωρίζεται στους πολίτεςτου Κράτους απασχόλησης» αναφορικά με, μεταξύ άλλων, τη μισθοδοσία τους, τις συνθήκες εργασίας καιτους όρους απασχόλησης (άρθρο 25)• Δικαίωμα του συνδικαλίζεσθαι (άρθρο 26)

• Δικαίωμα εθνικής μεταχείρισης όσον αφορά στην κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 27)

• Δικαίωμα ιατρικής περίθαλψης σε επείγουσες περιπτώσεις (άρθρο 28)

• Δικαίωμα των παιδιών των μεταναστών εργαζομένων να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση (άρθρο 30)

• Σεβασμός της πολιτισμικής ταυτότητας των μεταναστών και διευκόλυνση από τα κράτη μέρη τηςδιατήρησης των πολιτισμικών δεσμών με το κράτος καταγωγής (άρθρο 31)• Υποχρέωση των μεταναστών να συμμορφώνονται με τους νόμους και τις ρυθμίσεις κάθε κράτουςδιέλευσης και κράτους απασχόλησης και να σέβονται την πολιτισμική ταυτότητα των κατοίκων αυτών τωνκρατών (άρθρο 34)

10 Μετάφραση του «Convention concerning Decent Work for Domestic Workers».

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/



11 Από τον Δεκέμβριο του 2012, η σύμβαση αριθ. 189 για το οικιακό προσωπικό έχει ήδη κυρωθεί από τρίακράτη μέρη της ΔΟΕ.12 Convention no 97, Migration for Employment Convention (Revised), 1949, συνοδευόμενη με τηνRecommendation no 86, Migration for Employment Recommendation (Revised), 1949 (http://ilolex.ch καιConvention no 143, Migrant Workers (Supplementary Provisions) Convention, 1975, συνοδευόμενη με τηνRecommendation no 151, Migrant Workers Recommendation, 1975 (http://ilolex.ch).13εκθέσεις IV(1) και IV (2) του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας ( ILO) με τίτλο ‘Αξιοπρεπής εργασία για τουςαπασχολούμενους σε οικιακές εργασίες’, που εκπονήθηκαν για την 99η σύνοδο της Διεθνούς ΣυνδιάσκεψηςΕργασίας τον Ιούνιο 2010 και τις εκθέσεις IV(1) (ή 'Brown Report') και IV(2) (ή 'Blue Report', έκδοση σε δύοτόμους) με τίτλο ‘Αξιοπρεπής εργασία για τους απασχολούμενους σε οικιακές εργασίες’, που εκπονήθηκαν γιατην 100ή σύνοδο της Διεθνούς Συνδιάσκεψης Εργασίας τον Ιούνιο 201114 Οδηγία 89/391/ΕΟΚ, οδηγία 94/33/ΕΟΚ, οδηγία 91/533/ΕΟΚ, οδηγία 2003/88/ΕΚ, οδηγία 2011/98/ΕΕ καιοδηγία 2008/104/ΕΚ.15 Οδηγία 2000/78/ΕΚ, οδηγία 2000/43/ΕΚ, οδηγία 2006/54/ΕΚ, οδηγία 92/85/ΕΟΚ.16 Οδηγία 2011/36/ΕΚ, οδηγία 2009/52/ΕΚ17 Άρθρο 13 Συνθήκης Άμστερνταμ, Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ(2000), Διακήρυξη των ΚοινώνΒασικών Αρχών για την Πολιτική Ενσωμάτωσης των Μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (European PolicyCentre, 2005), Ανακοίνωση για τις προτεραιότητες πολιτικής για την καταπολέμηση της παράνομηςμετανάστευσης υπηκόων τρίτων χωρών (COM (2006) 402, final, Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη Μετανάστευση,Ατζέντα ΕΕ2020 (COM20070512 final, Brussels 11.9.2007, Council document 6706/07)18 Στρατηγική της ΕΕ για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων 2012-2016, COM (2012) 286 της 19.6.2012.19http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=82&newsId=1851&furtherNews=yes COM/2013/0152final - 2013/008520 το ψήφισμά του της 23ης Μαρτίου 2006 σχετικά με τις δημογραφικές προκλήσεις και την αλληλεγγύη μεταξύτων γενεών,το ψήφισμά του της 15ης Ιανουαρίου 2008 σχετικά με την κοινοτική στρατηγική 2007-2012 για την υγεία καιτην ασφάλεια στην εργασία,το ψήφισμά του της 19ης Οκτωβρίου 2010 σχετικά με τις εργαζόμενες γυναίκες σε επισφαλείς θέσειςαπασχόλησης,το ψήφισμά του της 20ής Οκτωβρίου 2010 σχετικά με τον ρόλο ενός ελάχιστου εισοδήματος για τηνκαταπολέμηση της φτώχειας και την προώθηση ανεκτικής κοινωνίας στην Ευρώπη,το ψήφισμά του της 6ης Ιουλίου 2010 σχετικά με τις άτυπες συμβάσεις, την εξασφαλισμένη επαγγελματικήπορεία και τις νέες μορφές κοινωνικού διαλόγου,την οδηγία 89/391/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 12ης Ιουνίου 1989 σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την

προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία (οδηγία πλαίσιοκαι τις επί μέρους οδηγίες αυτής),το ψήφισμα του της 23ης Μαΐου 2007 σχετικά με την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους21 Πρωτοκόλλο σχετικά με την πρόληψη, καταστολή και δίωξη της εμπορίας ανθρώπων και ιδιαίτερα γυναικώνκαι ανηλίκων, το οποίο προστίθεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του Διεθνικού ΟργανωμένουΕγκλήματος, σειρά ευρωπαϊκών συνθηκών, τόμος 2237, σ. 319· Σύμβαση για την Καταπολέμηση της ΕμπορίαςΑνθρώπων (CETS αριθ.197), Συμβούλιο της Ευρώπης, Βαρσοβία, 16 Μαΐου 2005.22Σύσταση 1325 (1997) για τη διακίνηση και εμπορία γυναικών και την καταναγκαστική πορνεία στα κράτημέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, Σύσταση 1450 (2000) για τη βία κατά των γυναικών στην Ευρώπη,Σύσταση 1545 (2002) για την εκστρατεία κατά της διακίνησης και εμπορίας γυναικών, Σύσταση 1610 (2003) γιατη μετανάστευση που σχετίζεται με την εμπορία και διακίνηση γυναικών και την πορνεία, Σύσταση 1611 (2003)για τη διακίνηση και εμπορία οργάνων στην Ευρώπη, Σύσταση 1663 (2004) για την Οικογενειακή δουλεία:καταναγκασμός, au pairs και νύφες δι’ αλληλογραφίας23 Αρ. Απόφασης 70.352, ημερομηνίας 13/5/2010, σημείο (δ).24 Χαντζαρούλα, Π. Βιβλιογραφική επισκόπηση: Μετανάστευση, Φύλο και εργασία25 Ada Cheng, S.-J. (1999) ‘Labor migration and International Sexual Division of Labor: A feminist Perspective’in Kelson, G.A. and DeLaet, D.L. (1999) ‘Gender and Immigration’ Basingstoke: Macmillan26 Rosaldo and Lamphere 1974, Graham 1979, Finch and Groves 198027 Παντελίδου Μαλούτα, Μ., (1996), ‘Φεμινιστικό Κίνημα, Φεμινιστική Θεωρία και Ιδιότητα του Πολίτη’ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, 1996, τχ.8 σελ.154-180, (160-163)28 Βλ. ΔΟΕ “Αξιοπρεπής εργασία για τους κατ' οίκον εργαζομένους”, Έκθεση IV για τη διεθνή διάσκεψη για τηνεργασία,, 99η συνεδρία, 2010 http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---relconf/documents/meetingdocument/wcms_104701.pdf

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=82&newsId=1851&furtherNews=yes

http://ilolex.ch/

http://ilolex.ch/

http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=el&catId=82&newsId=1851&furtherNews=yes



29 Ό.π., σ. 1.30 Γρηγορίου, Ζ. (2008) «Gendering Migration and Integration Policy Frames: Female Migrant DomesticWorkers as “precarious workers” and as “reconciliators” in Integration of Female Migrant Domestic Workers:Strategies for Employment and Civic Participation, MIGS31 Παντελίδου Μαλούτα, Μ., (1996)32 Brewer,R.S., (1993), ‘Theorising race, class and gender: the new scholarship of black feminist intellectualsandblack women’s labour’ in Stanley, M.J. and Abena, P.A.B.(eds), (!993), ‘Theorising Black Feminisms: TheVisionary Pragmatism of Black Women’, N.Y: Routledge and Yuval-Davis, N. and Anthias, F. (eds),(1989),‘Woman Nation State’, Basingstoke: Macmillan33 International Labour Organization An Information Guide: Preventing Discrimination, Exploitation and Abuseof Women Migrant Workers, 200334Παπαρρήγα-Κωσταβάρα, «Η σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας», ΝοΒ 1995,35 Κραβαρίτου, «Εργασία και δικαιώματα της γυναίκας: Όψεις των κατά φύλο κοινωνικών σχέσεων»,Σάκκουλας 1992,36 Επιμέλεια Dobash & Dobash, Sage Publication, 1998, σελ. 61-62.37 MacKinnon, “Sexual Harassment of Working Women: A Case of Sex Discrimination”, Yale University Press1979.38Δεν λείπουν ωστόσο οι θεωρητικές του φεμινισμού που αντιμετωπίζουν τη σεξουαλική παρενόχληση σαν μίαμορφή βίας κατά των γυναικών. Βλ. ενδεικτικά το σχετικό κεφάλαιο «Sexual violence against women andgirls: An approach to an international overview” των Kelly και Radford σε Dobash & Dobash, “Rethinking

violence against women”, σελ. 53-76, καθώς και Κραβαρίτου, «Εργασία και δικαιώματα της γυναίκας: Όψειςτων κατά φύλο κοινωνικών σχέσεων», σελ. 96—110 και Παπαρρήγα-Κωσταβάρα, «Η σεξουαλική παρενόχλησηστους χώρους εργασίας», σελ. 619.39Κατά τη συγγραφέα, «η οικονομική δύναμη είναι για τη σεξουαλική παρενόχληση ό, τι η σωματική ρώμη γιατο βιασμό» (σελ. 217-218).40Παπαρρήγα -Κωσταβάρα, «Η σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας», Μαριάννα Γ. Βασιλείου, “Η ποινική αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας ” Θεσσαλονίκη 201141Οδηγία 76/207/ΕΟΚΣύσταση του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 1984,Ψήφισμα σχετικά με τη βία που ασκείται κατά των γυναικών, Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, C176 της 14-07-1986,Ψήφισμα της 29ης Μαΐου 1990 για την προστασία της αξιοπρέπειας γυναικών και ανδρών στην εργασία,Σύσταση της Επιτροπής, Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ, L049 της 24-02-1992,Οδηγία 2002/73/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

Οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου42 Α.Κ.Ι 67/2010, ημερ. 19/4/201143 Α.Κ.Ι 37/201144 ημερ. 29/8/201145 ημερομηνίας 19 Οκτωβρίου 2010 και αρ.φακ.9.41.9246 Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 6.12.1991. Ανάμεσα σε άλλα, αποφασίστηκε ότι

- Οι αλλοδαποί εργάτες θα έχουν όλα τα δικαιώματα που έχουν οι Κύπριοι εκτός εκείνων της αλλαγήςεργοδότη ή του τόπου εργασίας ή της ειδικότητας εργασίας για τα οποία απαιτείται άδεια της αρμόδιαςαρχής (παρ. Γ.6)

- Οι αλλοδαποί εργάτες θα μπορούν να ενταχθούν ή όχι στη συντεχνία της επιλογής τους (παρ. Γ.7)

- Η αμοιβή και τα ωφελήματα που θα απολαμβάνουν οι αλλοδαποί εργάτες θα είναι εκείνα πουπρονοούνται στις σχετικές συλλογικές συμβάσεις του τομέα για τους Κύπριους (παρ. Β.2)

- Την εφαρμογή και τον έλεγχο τήρησης των Κριτηρίων θα έχει το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών

Ασφαλίσεων και το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης σε συνεργασία με τις συνδικαλιστικέςκαι εργοδοτικές οργανώσεις (παρ. Δ. 1)

- Στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται παραβίαση των κριτηρίων/ όρων από τον εργοδότη, θαακυρώνονται οι άδειες εργασίας για απασχόληση αλλοδαπών στο συγκεκριμένο εργοδότη (παρ. Δ. 3)

47 στα πλαίσια ετοιμασίας Έκθεσης αναφορικά με καταγγελία για περιορισμό του δικαιώματος τηςσυνδικαλιστικής ελευθερίας των αλλοδαπών οικιακών βοηθών, Α.Κ.Ι. 2/2005, ημερομηνίας 4/11/2005.48 Όρος 1(α)49 Όρος 2(α)50 Όρος 2(β)51 Όρος 2(γ)



52 Όρος 2(στ)53 Όρος 2(ζ)54 Όρος 2(η)55 Όρος 4(α)56 Όρος 4(β)57 Όρος 4(γ)58 Όρος 4(δ), όπου «τέλη» αναλύονται ως ακολούθως:(i) οποιοδήποτε μέλος τελών που κατέβαλε ή θα καταβάλει στις Αρχές της Δημοκρατίας για την έκδοση της Άδειας Παραμονής και Εργασίας (ii) οποιοδήποτε μέρος μεταφορικών εξόδων και αεροπορικών εισιτηρίων του Εργοδοτούμενου προς και από την Κύπρο(iii) οποιοδήποτε μέρος της αμοιβής που πλήρωσε ο Εργοδότης σε Ιδιωτικό Γραφείο Εξευρέσεως Εργασίας, για την εξεύρεση και απασχόληση του πιο πάνω αλλοδαπού.59 Όρος 4(η)60 Όρος 5(α)61 Όρος 5(β)62 Όρος 5(γ)63 Όρος 5(δ)64 άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ)65 Άρθρο 21 του Συντάγματος66 Ν. 42(Ι)200467 Ν. 58 (Ι)2004, εναρμονιστικός της ευρωπαϊκής οδηγίας 2000/78/ΕΚ, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίουγια την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία.68 Α.Κ.Ι 2/2005, ημερ. 4/11/200569 Ο.π υποσ.5470 Κανταρής, Μ.,& Θεοδώρου, Μ. (2012) «Πρόσβαση και χρήση υπηρεσιών υγείας στην Κύπρο από οικιακέςβοηθούς από τρίτες χώρες» Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία71 -Οδηγία 2000/43/εκ του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 2000, (2000), «περί εφαρμογής της αρχής της ίσηςμεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής », Επίσημη Εφημερίδα τωνΕυρωπαϊκών Κοινοτήτων, 19.7.2000.-Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, (2000), 2000/C 364/01, Επίσημη Εφημερίδατων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.72 - Θεοδώρου Μ., Πιθαρά Χρ., Κωνσταντίνου Ά., Κανταρής Μ., (2011) Ανισότητες στην Πρόσβαση και

Χρησιμοποίηση Υπηρεσιών Υγείας από τους Μετανάστες στην Κύπρο: Έκθεση Ευρημάτων-Θεοδώρου Μ, (2009α), Ικανοποίηση ασθενών από τις υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων των δημόσιωννοσοκομείων της Κύπρου: Παρουσίαση και σχολιασμός ευρημάτων σχετικής έρευνας, Υπουργείο Υγείας, Μάιος2009,-Θεοδώρου Μ, (2009β), Ικανοποίηση ασθενών από τις υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων των δημόσιωννοσοκομείων της Κύπρου: Παρουσίαση και σχολιασμός ευρημάτων σχετικής έρευνας, Υπουργείο Υγείας,Αύγουστος, 2009.73 Α/Π 1649/201274 Παράγραφος 4(β) της Σύμβασης Απασχόλησης.75 Η ανάλυση που ακολουθεί στις επόμενες παραγράφους βασίζεται στις διαπιστώσεις της μελέτης τωνΘεοδώρου Μ., Πιθαρά Χρ., Κωνσταντίνου Ά., Κανταρής Μ., (2011) Ανισότητες στην Πρόσβαση καιΧρησιμοποίηση Υπηρεσιών Υγείας από τους Μετανάστες στην Κύπρο: Έκθεση Ευρημάτων76 Bejing Declaration and Platform for Action, 4th World Conference for Women, 1995 , παρ. 9277

Θεοδώρου Μ., Πιθαρά Χρ., Κωνσταντίνου Ά., Κανταρής Μ., (2011) Ανισότητες στην Πρόσβαση καιΧρησιμοποίηση Υπηρεσιών Υγείας από τους Μετανάστες στην Κύπρο: Έκθεση Ευρημάτων78 Α/Π 1649/201279 «Έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως αναφορικά με τη διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορώνανάμεσα σε αλλοδαπούς εργαζόμενους και τους εργοδότες τους», Α/Π 445/2006 και άλλα, ημερομηνίας12/3/2010.80 Το άρθρο 5.2 του εγχειριδίου αναφέρεται στην εξέταση εργατικών παραπόνων από αλλοδαπούς.81 Αναθεωρήθηκε το Φεβρουάριο του 2011.82 Επιστολή ημερομηνίας 14/11/2008, Αρ. Φακ.: Α/Π 526/2008.83 Με επιστολή ημερομηνίας 3/1/2011.84 Α/Π 588/2012, Α/Π 1409/2011, Α/Π 1440/2011, Α/Π 1087/2012.



85 Α/Π 588/2012, ημερομηνίας 5/6/2012.86 Α/Π 1016/2003, ημερομηνίας 7/8/2003.87 Επιστολή ημερομηνίας 10/2/2012, Αρ. Φακ. Β10-02129, 22.08.00688 Νόμος για 87(Ι)/200789 World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia and Related Intolerance, (2001) ‘TheRace Dimensions of Trafficking in Persons – Especially Women and Children’ Durban, South Africa, August 31 toSeptember 7, www.un.org/WCAR/e-kit/issues.htm90 «Indicators of trafficking for labour exploitation»

http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_norm/@declaration/documents/publication/wcms_105884.pdf 91 Γραφείο Καταπολέμησης της Εμπορίας Προσώπων της Αστυνομίας.92 Παρουσίαση στο ίδιο σεμινάριο.93 Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πάταξη της Εμπορίας Ανθρώπων που υπογράφηκε από τηΔημοκρατία στη Βαρσοβία στις 16/5/2005 και μεταφέρθηκε στην εγχώρια νομοθεσία με τον περί τηςΚαταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμο του2007 (Ν.87(Ι)/2007).94 Group or Experts on Action against Trafficking in Human Beings.95 Έκθεση για την Κύπρο, Στρασβούργο 12 Σεπτεμβρίου 201196 Άρθρο 47 του Ν.87(Ι)/2007: Στην ΠΣΟ ανατίθεται η αναθεώρηση και τροποποίηση του Σχεδίου Δράσης γιατην Καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων, η παρακολούθηση της υλοποίησής του και η αξιολόγησή του, ηλήψη μέτρων για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του εθνικού μηχανισμού αναφοράς θυμάτων, η συλλογή

στοιχείων και στατιστικών που αφορούν στο αδικήματα και στην προστασία των θυμάτων, η σύνταξηεγχειριδίων και εκπαιδευτικού υλικού με καλές πρακτικές, η υποβολή προτάσεων για τροποποίηση τηςνομοθεσίας, η διοργάνωση σεμιναρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για λειτουργούς των εμπλεκόμενωνυπηρεσιών και ΜΚΟ, η ανάληψη δράσεων για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού, ηετοιμασία και συζήτηση πρωτοκόλλων συνεργασίας και η παρακολούθηση των διεθνών εξελίξεων και τουδιεθνούς δικαίου στον τομέα.Ειδικότερα στον τομέα της πρόληψης, στη νομοθεσία αναφέρεται ότι η ΠΣΟ οργανώνει εκστρατείεςενημέρωσης αφενός για το αδίκημα της εμπορίας προσώπων καθεαυτό, εκδίδοντας και διανέμονταςενημερωτικά φυλλάδια σε ευάλωτες ομάδες, σε γραφεία εξευρέσεως εργασίας, εκπαιδεύοντας τα ΜΜΕ κτλ,και αφετέρου για τις προϋποθέσεις και τους όρους παραχώρησης αδειών διαμονής σε υπηκόους τρίτων χωρώνστην Κύπρο, εν γένει. (Άρθρο 51(2)).Το ΤΑΠΜ και το Υπουργείο Εξωτερικών έχουν, παράλληλα, υποχρέωση παραχώρησης ενημερωτικού υλικού σευπηκόους τρίτων χωρών που αιτούνται χορήγηση θεώρησης εισόδου/ άδειας διαμονής στην Κύπρο και

ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου ή είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε σχέση με τις συνθήκες διαμονής ή/καιαπασχόλησης τους στη χώρα (Άρθρο 51(1))97 Περί Ιδιωτικών Γραφείων Εξεύρεσης Εργασίας Νόμος του 2012, Ν126(Ι)/ 2012.98 Άρθρα 5(1) και 29 του Νόμου.99 Νόμος Ν. 87(Ι)/2007.100 Περί Ιδιωτικών Γραφείων Εξεύρεσης Εργασίας Νόμος του 2012, Ν.126(Ι)/2012, στα πλαίσια υλοποίησηςσχετικής απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου με αρ. 67.893, ημερομηνίας 29/10/2008.101 Άρθρο 6 του Νόμου.102 Άρθρο 20 του Νόμου.103 Άρθρο 17 του Νόμου.104 Άρθρο 21 του Νόμου.105 Άρθρα 22-28 του Νόμου.106 Άρθρο 29 του Νόμου.107

Τα κράτη μέλη όφειλαν να ενσωματώσουν την Οδηγία στα εθνικά τους νομικά συστήματα μέχρι τις 23Ιανουαρίου του 2006, αλλά η Κύπρος εξασφάλισε παράταση της προθεσμίας μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου 2007.108 Οι διατάξεις της Οδηγίας ενσωματώθηκαν στην εθνική νομοθεσία με τον Περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Τροποποιητικό Νόμο 8(Ι)/2007

(14.2.2007), άρθρα 18 ΣΤ- 18 ΚΗ που προνοούν ότι υπήκοοι τρίτων χωρών που διαμένουν στις ελεγχόμενες από την Κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές νόμιμα και

αδιάλειπτα για τουλάχιστον πέντε έτη και κατέχουν έγκυρη άδεια παραμονής δικαιούνται να υποβάλουν αίτηση για απόκτηση του εν λόγω καθεστώτος.109 Άρθρο 3110 Βλ. κεφάλαιο Β. Γενικά Στοιχεία111 Υπόθεση Αρ. 673/2006 Cresencia Cabotaje Motilla ν. Δημοκρατίας της Κύπρου ημερ. 21.1.2008112 C-502/10 Singh, ημερ. 18.10.2012113 άρθρο 3, παράγραφος 2, στοιχείο ε’ της Οδηγίας 2003/109/ΕΚ114 Βλέπε «Σχέδιο Δράσης για την ένταξη των Μεταναστών που διαμένουν νόμιμα στην Κύπρο» 2010-2012

http://www.un.org/WCAR/e-kit/issues.htm

http://www.un.org/WCAR/e-kit/issues.htm



115 Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «η ένταξη της διάστασης του φύλου συνεπάγεται ότι οι προσπάθειεςγια την προώθηση της ισότητας δεν περιορίζονται στην εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων που θα βοηθήσουντις γυναίκες, αλλά ότι θα κινητοποιηθούν όλες οι γενικές πολιτικές και τα μέτρα ειδικά με σκοπό την επίτευξητης ισότητας λαμβάνοντας ενεργά και ανοιχτά υπόψη στο στάδιο σχεδιασμού τις πιθανές επιπτώσεις τους στηναντίστοιχη κατάσταση ανδρών και γυναικών. Αυτό σημαίνει ότι εξετάζονται συστηματικά μέτρα και πολιτικέςκαι λαμβάνονται υπόψη αυτές οι πιθανές επιπτώσεις κατά τον ορισμό και εφαρμογή αυτών.»- ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή (1996), Ενσωμάτωση της ισότητας των ευκαιριών μεταξύ των γυναικών και των ανδρών στο σύνολοτων κοινοτικών πολιτικών και στόχων (COM (96) 67 τελικό). Δες επίσης Συμβούλιο της Ευρώπης (1998)«Ένταξη της διάστασης του φύλου: γενικό πλαίσιο, μεθοδολογία και παρουσίαση καλών πρακτικών»,Στρασβούργο

Οικιακές βοηθοί

Documents

Transcript of Οικιακές βοηθοί