Μέ ±

ἐι

.1.

ὶ Ὁ

ὶ»

π

ὶἐέἔ

Ί

ὰ .

±.›.ΐΨ Ι

'Α

Π9

Π \

Ζ Δ

Φ

ΜΑ­

ΣΤΕΑΙΟΥ ΡΑΜΦΟΥ

Η ΓΛΩΣΣΑΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Τηιλογία μὲ Παράρτημα κι Ἑπίμετηο

ΔΕΥΤ£Α4εΚΔΟΣΗ

ΚΕΔΡΟΣ1984·

| ..

ἰ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ϋῖω

±.,.ῖ.Ω

ῖ ΗΣα”­Α. : Α _ 4.:“ ς.: `.Κ ­ΦΑ­'§`¬.£:Α

Απ Α

ΣΤΕΛΙΟΥ ΡΑΜΦΘΤ

Α­ ε

Σ­­Λ­=·1·::τ;:1Αἑ·±ζῖἴξἶ.. ­Ι ›,::;;τ„:ῖ:;

.­Φ „ Α­.~··ιΑ., .Αγ Ν.­Ύ Α1. ¬;Μ;μ×ε..ν.;» .. ν ωω Μ: Η

Η ΓΛΩΣΣΑΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η Ζ"€›¿λοα›ία μὲ Παηάητημα κι "Ξπίμετηο

Δευτέρα ἔκὀοση

ΚΕΔΡΟΣ 1984

Ρ: ῖΒε°ὶ:=

Φ Η, __„‹¬¿:;:;τ;:;;···;ἶρἔκλιαρὲκι

*τωλἶῦάςΕ\.¬#“*δ×.

ιε`×

\\ί·ἰΞ~`:ιετ7¬ι`~`„ἔκ.

¬τ›.ε_ιἐν¿± ι;#4­χ

¬ο\ ιιαῃὶ τι

κο λ Ή

ἦξἶ Ιῖνΐἔὶἔτἰῖ­“_`ρὅἑἔ .Ύιν'ι)ἕ.ἔἙἶ.ἔ

νΰἶὲ ικκαεεἔζχὶοθ

;ἐἶτ±··ττ“ξκ·¬.„¶6"ι§χῇιἕἔὶ_„ὲ

κ κ­_ κε

ν.

ἑ”`

Οοῃμνἰἔὶιι, Στέλιος Ράμφος, Παλαιὰ Πεντέλη Ἰἱττικῆς

ΒΟΘΘ1Βιβλ ΕΜ; ____„­„­„­.....ἶ.....­­­­·­­­

Ἰἱπὸ τὰ τρία πρῶτα μελετήματα, ποὺ συνκεντρώ­νω σ” αὐτὸ τὸ βιβλίο καὶ ποὺ ἀποτελοῦν τὰ περιε­χόμενα τῆς ἀρχικης ἐκδόσεως, ”Η προδοσία τῆς με­ταφράσεως ἀνακοινώθηκε στὸ συνέδριο αἰἶρωτότο­πο καὶ Μετάφραση» (ΖΖ­Ζὀ Δεκεμβρίου ].9?”ὅ) καὶδημοσιεύθηκε στὸ περιοδικό Εὐθύνη (τ. 89, ΜάιοςΖΩ79). Ί­Ι πρόκληση τῆς Μοίρα; καὶ Τό νἦμα τἦςζωἦὼ δημοσιεύθηκαν στὰ τεύχη δέ (Μάιος ]9?.9)καὶ 42 (Ἰανοοάριος Ζθὅθ) του περιοδικου Ἐποπτεία.Προσθέτω τώρα ὡς παράρτημα τὰ ἄρθρα Ἱδεογλωσ­σία καὶ Μαζοτέλεια (,Αντί, τευχος 2Ζὅ) Σεπτέμβριος1982) καὶ Μονοτονικἡ παραφωνία (›Αντί, τευχος 228Ἄἰπρίλιος Ζἔὶδὅ), τὰ ὁποῖα εἶχαν κυκλοφορήσει σὲ ξε­χωριστό φυλλάδιο (Γλωσσοδιορθωτὲς καὶ τονοφάγοι,,Ακρίταα ].9δὅ) καὶ δίκην ἐπιμέτρου τὸ κείμενο σον­εντεύξεως πρὸς τὴν ἐφημερίδα Τὰ Νέα (ὅ­Ζθ­ΖθὅὅΠαντου δ πόνος είναι νιὰ τὴν νλῶσσα καὶ γιὰ τηνπαράδοση.

Ἱἰ πηοὁοσία της μεταφηάσεως

Ν(Ο ἰδανικὸς μεταφραστὴς κατέχει τὴν γλῶσσα Τθϋπρωτοτύπου κι ἐκείνη στὴν ὁποία τὸ μεταφέρει' γνω·ρίζει τὴν διάνοια τοὕ συγγραφέως καί, ἐὰν πρόκειτυαι­γιὰ ἔργο στοχασμοὔ ὴ ἐρεύνης, τὸ ζὴτὴμα. Οί πρθἰἑ·ποθέσεις αύτὲς ἐγγυῶνται τὴν πιστότητα τὴς μεταφρα·σεως, πού δὲν παύει νὰ εἶναι, όπως λέμε, προδοσία. (Ηπροδοσία δὲν ἀφορᾶ τὴν ἐσφαλμένη ­αὐτὴ θεωρεἶἶαιἀνύπαρκτη­, ἀλλὰ τὴν πιστὴ μετάφραση, καὶ τουτοσημαίνει ότι μετέχει τὴς ούσίας της, ότι κρύβει δηλαδη

`το μυστικο της.Το εἶδα μεταφραζοντας στην γλωσσα μας γραπῖα

μου ἀπὸ τὰ γαλλικά. Μολονότι συγγραφέας καὶ μετα:ιρραστης, συναντούσα σὲ κάθε σελίδα δυσκολίες πουσυχνὰ μὲ παρέλυαν και στὶς ὁποῖες δὲν κατώρθωσαπάντοτε νὰ δώσω εύτυχεῖς λύσεις. (Η γαλλικὴ εἶναι­βεβαίως γλῶσσα καλλιεργημένη εἰς τὸ ἔπακρο, διαθέ­τει πλαστικὴ έκφραστικότὴτα καὶ αποδίδει τὰ νοούμε­να μὲ ὰκρίβεια, ἐν ὰντιθέσει πρὸς τὰ νέα ἑλληνικὰ πού,ἐὰν θεωρὴσουμε τὸν σὴμερινὸ ἐκβαρβαρισμὸ παροδι­κόν, εἶναι γλῶσσα ἀκόμη ἀσχημάτιστὴ, ὰναλυτικὴ,

Μ

ΟΦσε

Ο

καμπ” καὶ ἀὥάθετη στὶς λεπτὲς ἀποχρώσεω του δὲν θὰ ἐνοχλοὕσε, δεδομένου ὅτι τὸ ρημα (‹‹καταστρέ­πνεύματος. Πρόκειται ὅμως γιὰ μειωμένη έκδοχὴ της φεπανῳ αποπἦλεί· οοοίαγμαἔὶ καὶ ἐνέφΎεκα› η,οὲ φοαοηαρχαίας και συνεπὥς τὰ αποθέματά της εἶναι άπέραν­ αντι να ονακἔκνη λονἔκα Τα Τεκπαννομ·ενα› γννεταί· ον”τα, τὰ δὲ μέσα της δυνάμει οριακά. (Υπ, αὐτὴ τὴν ἔν­ ναμἐκηποοἔ ἶκφοοαη, Η οναοἶαοη ιων νλωοονκων ον:νωα ἢ ὑπεροχ­ἡ τῆς ­Υαλλωηγς δὲν μοῦ στάθηκε, ὀμολο­ θμων ειναι τετοια, ωστε σε ωρισμενες περιπτωσεις η

νοκ μεγάλο έμπόδιο αφ” ης στιγμης άνέτρεχα διαρκὥς αονακίκπη «πλατη» μεπαφοαοη παοαμοοφώνεο το “πρω­στὸν γλωσσικό μας θησαυρό, ὁρμώμενος ἀπὸ το ξων­ τοπ­οπο› ὅπως αἴφνηο οπην φοαοη: [νο Ρνοωοἴηο φοντανὸ αίσθημα. Μὲ τυράννισε έν τούτοις ὅ διαφορετικός 1)1ΙΙ1Ρ0881β1]1ῖ1ό ἀθ ΡΘΡΓΘΗΓ. ,Αποδίδοντας τὸ ΠΠΡ0881­ρυθμὸς .τῶν δύο Υλωσσὥν ἡ ἐκ ἄαμέτρου ἀντίθετη ἑ_ Ισ1Ιιτό ἀε Γεττευι· μὲ ‹‹ἔκ7ὲειψη του λάθουῳχ (‹‹τὸ πρό­

, τ ‹ ›: ›

σωτερικη τους διάσταση, τὸ γεγονὸς ὅτι στὴν γαλλικὴ βλημα ενναί· η Ξκλονφη Τοο λαθοοονλ ἐννοοομε πὼο έ­τὅ βάρος πέφτει κυρίως στὸ οὐσιαστικό, ένὥ η ἑλλη­ χει ηοη¦ἐκλε_ίφεί·η ἐκλείπενγἐν γένει Το λαθοἔ› ἐνὥ ποόἶνικὴ βασίζεται στὸ ρημα. Στὴν γαλλικὴ πρόταση τὸ κεεποα ακονβωἦ ποἕκ Τοο αντνθοἶοον ἔηφεοταί· οηλαοηπεριεχόμεηο ὰνριλόεται κατὰ κανόνα εἰς τὰ επί μερηους «να εκλεἑφη πο λαθοἔη· Βοναἕ· οποία­ενἱοἐ `φοο'·κο7 Τοστοιχεια, η ενεργεια ουσιαστικοποιειται, το δε ρημα κοαποἐ Τηο οοοναοπγνκοπηφοἔ να ποοκαλη Το ,νλοοοονκοπαίζει ρόλο κοινοὕ χρονικοὔ προσδιορισμοὔέ τὸ εἶναι ἐααἔ οαορηαα και να πληφιη την εκφοαοη› γαφοογοἶηνκαὶ ὁ χρόνος διακρίνονται. (Η συρροὴ τῶν οὐσιαστικὥν ελληνικη ἶα πὅανμαφα οον Ξκλοηκοοονπαη αλλα ηπαοτ

Ν π _.δημιουργει ἕγα λόγο ἀφηρημένρχποξὕ ἀντὶ νὰ|φανερωνη χουν καὶ εκιν ενταἑ· Μην ἐῖχνοοαε πωἦ η„αοχ'·κη οη\αναπαραγει ορθολογιστικα, και η ουσιαστικοτης συνο­ μαοἔα Τηε λοξἦωο αληθοία ενναγν (ξακἐκβηἔ ἕκθεοη» καιδεόεται ἀπὸ μονοσημία των ὅρων, χαρακτηριστικό οηλξονεί· ενα\λοζΥο φωἶοοοφην (ενω ,ον ­Δαπονοηπην κα­προϊον της ροπἦς τὥν νεωτέρων γλωσσὥν νὰ διαφορί­ Τενοηοαν και πην παοελαβγαν ωβ «οοθη απε'·κον'·οη))·ζουν τὶς ἔννοιες, ροπης άσυμβίβαστης μὲ τὴν ποιητικὴ Η, οναφοοα οποναωεπεοημαναν οεεχνεξυ νομνζωρπολυσημία της αρχαίας καὶ τὸν αὐθορμητισμὸ της νέας Τη κοοβεπαί· οπο) οφοο μπας Υλξωοοαο καν ποοαλεπιοἑλχην,κα,ς_ ζητημα εἶναι η επικοινωνια των πολιτισμων, εις πει­

ση:

τηςζει,

Παράδειγμα. (Η τυπικὰ γαλλικης δομησεως φρά­ σμα τῶν τουριστικων και τηλεπικοινωνιακων αὐταπα­Ιυει ἀοεττυοτἰοη ἀο Ι'ὶ1τιὶτει'οἰοι1ὶτιἰ°οἰ:­ιὶο ε®οίίεο°ιι1ο τῶν Της ἐποχηο μαἐ­ Το πνεομα τοο Γαλλοο καὶ τοο

ι ν Ω ν Δυτικοευ ωπαίου ενικώτε α κατέ ετ ιὰ ὸ ` ὐ­Ιο1·ε‹Ιι1ο..., μεταφραζομενη «πιστα» (‹‹η καταστροφη γοξ Υ, 63 › οι π την ο

ὰρχικης μιμησεως ἐπιτελειται ὅταν...››) μας ξενί­ οξα› πολη ωἑ ωονοΡ·ἶνη› οπεολονη/ΞοΤω› κατασταση»διότι η ἐνέργεια δηλώνεται μὲ οὐσιαστικὸ (αὴ κα­ Ύννεπαν αφηοημενη αληθενα› μοοφωνεν δὲ Την Ύλὥοοα

ταστρο‹ρη››), ἑνὥ τὸ ρημα (‹‹ἐπιτελεῖται››) τὴν τοποθε­ καπ εἰκονα καὶ ομοίωοη› ένο) η ἐλληννκη ονακοίνεο με'τεῖ«η

η δ Ϊ \ Ἡ Ν ἕ | ἕ ) \ \ \ (απλως στον παρόντα χρόνο. Ἐὰν ὅμως διαβάζαμε: 'Γαξο οοΟ;'·α§\καΡἶἕνοΡ”Υενων› οποτε η επαφη με\πην\οπεΡ“ἀρχικὴ μίμηση καταστρέφεται ὅταν...» ὴ ἀπόδοση βαπνκη αοχη νφνοπ­απ­αν ωἔ οχεοη ποοοωπνκη κα'· ουκ”

ηρ 43

,χεχριμένη "Εχομε δηλαδη ἐμμένεια της, οὐσίας στην ρου διατηρουγ, ως συνηθως, την πρακτικη όψη του, τηνἐνέργεια, μετοχη της ἑνεργείας στην ουσια, και τουτο εννοια δηλοιδη Τηἐ Η­ΞΤ?Φ'ΥΦ<ζΥ`0€› αλλα Ξϋαιηχβλεπεϋν Τηλ:σὲ ἔκταση ποὺ ξεπερνα τὰ όρια της γλώσσης, για να μεταβογλη, Η τελευταια ειναι τοσο ου,σιωδηςιωστε οιὰπλωθη στην σύνολη πνευματικότητα τοῦ 'Έθνους παλαιοι τημ χρησιμοποιουσαν ως συνωνυμο της μετα­Εῖνοιι τυχαιο οτι οι Εοοωποιιοι οὐδέποπ κοιπνοησοιν φρασεοἰετ ιηειε γην Ελλαδα γίιωσσαιι μετριἶοληφιχιε­οι­ην σχέση ἰδεὥν καὶ ἀγαθοῦ στην πλατωνικηθεωρια ταβολεις τορνελεξεωιηελῖγαν. Η μεταβογλη ομως ενεχειΤῆς ἀληθειοις, ὅτι η 'Ορθοδοξία διακρινει την αμε­ διαφορα και ηδιαφορα ειχαν. προδοΝσηα. Η μεταφρασηθεκτη ουσία καὶ τὶς μεθεκτὲς θεῖες ενέργειες, εν αντι­ μετιηβαλλει διοτι στην γλωσραμιλα ο προσωπικός λο­θέσει πρὸς τους ρωμαιοκαθολικους καὶ τους διαμαρτυ­ γος. Βγανῃμιλουσγαν οι λεξειςη τα πραγματα, ουτε γλωσ­ρομένους, ποὺ ἐννοοῦν τὸν Θεὸ ὡς οὐσία απροσιτη; ἶεἔ θαυῖΕηΡΧβν0υΤΞλῖα'·μἦταφραἦηίγμιλοξ ΟΡ­ωἑ Ὁ\φΡἕ%¶η›

Δὲν ὑπαινίσσομαι βέβαια χάσματα ἀγεφύρωτα με­ η ψηχικη σχεση του ανθρωπου με τον κοσμο και με τονταξὺ τῶν λαὥν, πολὺ περισσότερο μεταξὺ Ἑλληνων συνανθρωπο, Η πολυγλωσσιαδηλωνει ψυχικη,διαφο­καὶ Ευρωπαίων· θὰ ηθελα ἐν τούτοις νὰ ὑπογραμμισω, Ρα, Ο Υνξὺρι­ζω: ΘΦΤΕΤΦΦΕΦΤΕΦΩ ἔενη Υλἰλσσα δὲν εχει βετότι καμμία ίσοπεδωτικη σχέση δὲν ὁδηγεῖ σὲ πραγμα· βαἰωἐ Με! ἕίπλη ψυχη: Ο δεσμγἑ ψυχηἐγμὲτικη επικοινωνία, όπως φαίνεται πολὺ καθαρα στην γλωσσα υφισταται στην μητρικη, εκει δηλαδη πρυ ημετάφραση. Χωρις ψυχικη ἑνότητα, η τεχνικη συνερ­ ζωηνκαι ο λογρς σρντοιυτιζονταιη Η δευτερα φωνη εἰ­γασία τὥν λαὥν και τὥν ἀνθρώπων γινεται καταστρο­ ναι οργαγο και για τουτο, καμμια γλωσσα δὲν εξελισ­φωἀ] σύγχυση, δηλοῖ ὁ μύθος της Βαβἶλ ,Για να πε­ σεται απο τους ξενους ,που τηνγκατεχρυν. Ο γαλλομα­ράση ὡστόσο ὁ ρυθμὸς μιᾶς ψυχης σὲ μιαν ὁιλλη„χρεια­ . θης μιλα και γραφει γαψογα, αλλα δεν δημιουργει ταζεωαι ἀλλοιγη κλίμακος καὶ ἀκριβῶς ἐδὥ ὕπεισερχεται γαλλικα, δεν μετεχει ενεργρι στον ψυχικό Ειο,του γαλ­η προδοσία. Προδοσία της μεταφράσεως εἶναι η με­ λικου εθνους. Η συστατικη λειτουργια του λογου συγ­ταμόσχευση ὡρισμένου ψυχικοὔ δημιουργηματιἔω σε 8εἕΤ3“ μἦ την ΨΕαο:η›,πο”ί·”ὲ με “Πλ σηΕ:·ε,'·ο› 'Υθἔ νἦ μηνἄλλη πνευματικότητα και στην περίπτωση μας η με: πω ,οτι το σημειο μπαρχει μονο εξ αιτιας του λεγειν.τενσάρκωση της ουσιαστικότητος σὲ ρηματικοιητα, η Τα οντα μιλρυν αφ ης στιγμης σημασιοδοτουγται, αλ:καλλιέργεια μίας οὐσιαστικότητος ρηματικης, Ο με: λιως παραμενουγ κλειρτα." Η σημασια εἶναι εργο τουτοιφροιστης δὲν ἀντιγράφει οὔτε μεταγράφει και φυσικα αγθρωπου, επομενως η γλωσσα τον χαρακτηριἔει κατδὲν μιμεῖται. ”Η μίμηση νοηματοδοτεῖ τὸ πρωτότυπο, ρυσιαν και δεη συγκροτει κεφαλαιο της ιστοριας τομ.η ἀντιγραφη τὸ ἐπαναλαμβάνει, η μεταγραφη τρ μετα­ Εκτος) σημασιας ρ ανθρμοπος, δεν υφισταται ως γσυνἶι­φέρει αυτούσιο, ἐνὥ η μετάφραση τὸ μεταπλαθει και δησηπεπειδη αυτη του επητρεπει να,διακρινη το χαοςτὸ μεταβάλλει. Εἶναι ἀξιοσημείωτο, πὼς τα λατινικ,α απο πραγματικοτητα. Ι­Ξ σημασιαγενωχει στον λη­ἰσοδύναμα (Ττεἀυοιὶο, Ττειιιεἰειιιο) του ἑλληνικου ο­ γο τα οντα που η ιδια εξεχωρισε, η δε γλωσσα εκτος

Μ Ι5

ἀληθείας εἶναι ἀδιανόητη, ὅπως δείχνει καὶὴ σύγχρονη ὅλο καὶ περισσότερο γιὰ νὰ γνωρίσουμε τούς άλλους

λογοτεχνία, ὴ ὁποία τὴν ἀρνεῖται μὲν ὡς λογικὴ, ῖὴν καὶ νὰ οίκειωθούμε τὰ ἔργα τους, τὴν τεχνικη, τὴν οί­ζητεῖ ὥστόσο στοὺς χώρους τὴς ἀσημαντότητος. Η κονομία, τὴν διοίκηση, προκειμένου περὶ τὴς Βύρώπηςδιαφορὰ συνεπὥς πρωτοτύπου καὶ μεταφράσεως δεν καὶ τὴς Ἄιμερικὴς, ἀλλὰ τὸν στοχασμὸ έπίσης καὶ τὴνεἶναι λεξικού τύπου, ἀλλὰ ψυχικού μὴκους κύματος, τέχνη, ποὺ φωτίζουν δυνατὰ τὸ πεπρωμένο τους. Καὶύπ, αύτὴν δὲ τὴν ἔννοιαὴ προδοσία φανερώνεται παρά­ ἐπειδὴ ὴ ψυχὴ τού Ρωμηού δὲν εἶναι τεχνολογικὴ, έ­γωο πισ­ηότητ­ος. πειδὴ ὴ αύστηρὴ συστηματικὴ ἔκφραση ἀποτελεῖ αἴ­

<Η μετάφραση μεταφυτεύει τὸ πρωτότυπο σὲ ξένη τημα τὴς σύγχρονης ζωὴς, βρίσκεται ὅμως ἐκτὸς τού

γλῶσσα, δὲν ἀναπλάθει ὅμως το περιεχόμενο, ἀλλὰ το ύφους τὴς γλώσσας μας, ὁ κίνδυνος εἶναι μεγάλος, διό­ύφος τού πρωτοτύπου. Τὸ ύφος εἶναι ὴ ύπόσταση του τι θὰ πρέπη νὰ φυλάξωμε τὴν ἀμεσότητα τού ύφους

πνεύματος. (Η μετάφραση ἀποδίδει ψυχές, ποτὲ νοὴ­ καὶ ταυτοχρόνως νὰ καλλιεργὴσουμε τὸν θεωρητικόματα ­ὶδού τὸ μυστικό της. 'Όταν πρόκειται γιὰ ἔν· στοχασμό. Αύτὸ μπορεί νὰ γίνη μόνο μέσῳ τού ἀρ­

νοιες εἶναι σχεδὸν κωδικὴ καὶ ὡς ἐκ τούτου ἀπρόσωπη° χαίου ἑλληνικού λόγου καὶ τὴς λογίας έν γένει παρα­

εἶναι δύσκολη καὶ δημιουργικὴ ὅταν πρόκειται περὶ ύῖ δόσεως, πού το εἶχε ὴδη κατορθώσει, καὶ ὅχι μὲ ἄνευ

φους, ἐσωτερικού δηλαδὴ δεσμού τού συγγραφέως μ;ε ὅρων προσχώρηση σὲ ξένους γλωσσικούς ρυθμούς. Μαςτὰ λεγόμενα. Καὶ ἐπειδὴ οὶ ψυχὲς τὥν λαὥν ξεχωρι­ χρειάζεται ένας λόγος μὴ νοοκρατικός, ἔργα δηλαδὴ

ζουν, ὴ προδοσία συνιστᾶ ούσία καὶ ποίηση τὴς μετα­ στὰ ὁποῖα ὴ ύπαρξη νὰ μὴν ἀντικειμενοποιὴται, ἀλλὰ

φράσεως. .Η μετάφραση πού ἀποδίδει το νόημα, με· νὰ βρίσκουμε τον ἑαυτό μας καὶ νὰ τον προσφέρουμε.

ταφέρει κατὰ λέξη, εἶναι ἀποτυχημένη ἀδιάφορη, Θὰ ἔχωμε πραγματικο ὅφελος, ὅταν ὴ μετάφραση γί­διότι παραβλέπει τὴν ενότητα τού λόγου καὶ τού ύφους. νεται ἐπαφὴ δι, αύτογνωσίας, διὰ τὴς γονιμοποιὴσεωςΔὲν μεταφράζω περιεχόμενο, ὁπότε θὰ συνέγραφοι ὁ ί· τὥν ἐκφραστικῶν μέσων πού διαθέτει ὁ σύνολος ἑλλη­διος, μεταφέρω κείμενο, ὴτοι «ἔνυλον λόγον». <Η με­ νικὸς λόγος, διαφορετικὰ θὰ ἐπέλθη παραμόρφωση καὶτάφραση πλησιάζει διακρίνοντας. Γιὰ νὰ μεταφράοω βέβαιος ἐξανδραποδισμός. ”Ϊπ” αύτὴ τὴν ἔννοια ὴ ἐπι­σπουδάζω λοιπὸν πρῶτα τὸ ύφος τὴς γλώσσας μου καὶ βίωση μας στὴν Βύρώπη θὰ κριθὴ κυρίως στὶς Φιλο­μελετὥ τὶς δυνατότητες τού προσωπικού μου ύφορς. σοφικὲς Σχολὲς τὥν πανεπιστημίων καὶ ὅχι στὰ Πο­ΩΗ ἐθνικὴ ύποτέλεια είναι προϊον ξεριξώματος που αρ­ λυτεχνεῖα μας. Δὲν ίσχυρίζομαι πως ὴ ἑλληνικὴ ψυχὴ

χίζει ἀπὸ ἀναισθησία πρὸς τὸ ύφος τὴς γλώσσας. εἶναιἀνώτερη, ἀλλὰ ύποστηρίζω ὅτι πρέπει νὰ βαδίσω­Οί προεκτάσεις τού μεταφραστικού ζητηματος ἔ­ με χωρὶς νὰ βιάζουμε τὴν φύση μας. Προϋπόθεση κάθε

χουν ίκανὸ βάθος. ύοδηγούν στὴν ψυχὴ τού λαού καὶ ἀφομοιώσεως εἶναι ὴ αύτοσυνειδησία. Θεωρῶ ἑθνικὴτὴν μοίρα του, πού καθημερινὰ δοκιμάζονται στὴν ἑπιταγὴ τὴν έντατικὴ καὶ ούσιώδη διδασκαλία τὴς ἀρ­

πλανητικὴ ἐποχὴ μας. Θὰ μεταφράζωμε στὴν Ἱἰλλάδα χαίας καὶ μεσαιωνικὴς ἑλληνικὴς στὴν ἐκπαίδευση, πι­

ίθ Γ?

2

ι κΧ ἕ Ι

στεύω δὲ ὅτι η σχέση μὲ τὶς ρίζες αρχίζει ἀπρ τὸν τρ­ γιὰ τὸν Νεοέλληνα, ὅταν ἀπὸ γλῶσσα στην \οποιαΝ Ν \ ἕ \

νισμὸ των ,Αλεξανδρινων και φθάνει στην ελευθερια ενσαρκώνονται, αναβλυζει η δικη του λαλια και θρε­ηω αν | Ν | Ϊ ( Ν Ώ| Ν |

του αὔθεντικου ἔργου. 'Όταν τὸ αίτημα της ριζαςγινη φεται ο μυθρς του\­ενα μεγαλειο μελλοντικο, μαρτυ­| | Νκλίμα πνευματικο, τοτε η παντοτε ελληνικη φτωχη. ση­ ρουμενο απο διπλο μεγαλειο περασμενο. Βνδιαφερει

κ Ν Ν Νμερινη γλωσσα μας θα αντληση μεσα της και θα ηιἑα­ κυριως να μρηθη στην υπρστατικη εκφραση του' μηνυ­

κ ι Ν ›στε σε θεση να δεχθουμε δημιουργικαγ, ο,τι γεχουν οι αλ­ ματος, να εισχωγρηση στην ψυχη που ,τρ δημιουργησελοι λαοι νὰ προσφέρουν, χωρις το προσωπο μας να αλ­ και να γνωριση ετσι τον εαυτο του, εφ οσον προκειται

\ | 8 ` \ | Ω

λοιώνεται στην τυφλη δοσοληψία μὲ τις ξένες νοοτρο­ γι|α ρίζα του. Χωρίζοντας τον λογο απο την|υλη, η με­\πἰες και ψυχοσονθεσεις. ταφραση γινεται πορειαωπαραπλανητικη, διοτι η προἶ­

Εἶναι, νομιζω, σαφεις οι κινδυνοι πολιτικων η δη­ βαση στους κλασικους ειναι ποιητικη προσπαθεια προςπω Ν | ` Η Ν Ϊ 3 ) Η | › Ν \ |

μοσιογραφικων πρωτοβουλιων καὶ ρυθμίσεων θεμα­ το πνευμα του έργου δι ἀπ ευθειας επαφης με τὸ κει­Ν Ν δ | Ι

των, ὅπως της διδασκαλίας των αρχαίων απὸ μετα­ μενο. 'Όταν μὲ τηγ καλυτερη δυνατηθεληση διαγρα­, Ν „ „ ..

φρασεις, του περιορισμου της δι­δασκαλιας των σε ε­ φου\με`τα αρχαιοι απο τα \γυμναριακρι προγραμματα,ιν αν 3 Ν 3

λάχιστο τμημα της Μέσης Εκπαιδευσεως, της ορθο­ αντι να αναμορφωσουμε το ατυχες συστημα διδασκα­ον °ι\ Ν | 'Ν | Ἱ | Ἱ \ | < ) | Ν

γραφικης άπλοποιησεως η Ιτης καταργησεως του πα­ λιας που ισχυσεηκατα το παρελθον, η εκπαιδευση τωνραδεδομένου τονικου συστηματος εν ονοματι της ευ­ μαθητων δεν ευκολυνεται, τουναντιον δυσχεραινεται

Ί Ν | Ϊκολίας: γκρεμίςουμε ὅισυλλργιστα τὶς γέφυρες πουωμας και φυραίνει, δεδομένου οτι χωρὶς σταθερη πνευματικη

|φερνουν στιςἔὅζες, την\μονη δυναμη που μἶορἔι να υποηρχη, καθε αεἕρμοιἴωσηγγινεἔαι ανεφικτη.| , . ·" 9

ι το νο ει τι επε ο ενε ε α ε οκι­ α ελλ νικα εν ειναι οποια ποτε λωσσα ειναι7| \ς, ς| ς μὲ, ς|μ ­Υ |ς ( Ν η | | `η Ἱ ,Β | 7 (

μασιες, ειτε περι ενταξεως στην υρωπη προκειξται, η γλωσσα μοιραιων κειμενων για την αν ρωπρῖητα,|η±ν κ › Ν Η Ν Ν Νειτε περι αντιμετωπισεως πολλαπλης εχθρικης ἐεπι­ μητροι του συγχρονου δυτικου πολιτισμου και επομε­

ΠΝΟ ( . .`, .Η 8'βουλης., Και|ομως συσσωμη σχεδον Εη ,Βουλη των Ελ­ νως το σημειο) που μπορουμε ν|α τον συναντησωμε α­

, ­ „ληνων απεφασισε να διδασκωνται οι αρχαιοικλασικρι β:,αξ;τα„ Ο Βυρωπαηος προσφερει επ ανταλλαγματι,

: › Ν ~σὲ μεταφρασεις, ακολουθωντας το παραδειγμα των\ξ:ε­ το οποιον σημαίνει πωςγγια να λγαβουμε πρεπει να| συμ­

( ἔ Ν Ν Ο

νων, οι οποιοι ελληνομαθεις και μη, πλησηαζουν το υ­ βαλωμε. Και θα συμβαλωμε, οταν με την\ συνειδηση\ : Ν Ν Ν

φος και το μηνυμα τους απ εξω, οποτε|με την, σημε­ της ζωντανης παραδοσεως, οδηγηθουμε σε επιγστημηω Ν Ν , 3 Ἱ ` 3 \ ω

ρινη παρακμη των άξιων, ἀρκουνται πλεον σε εξαιρε· ελευθερωμένη απο την αντικειμενοποιο λατρεία τουαν , Ἱ ιν κο

τικὰ περιωρισμένη διδασκαλία των κειμένων απο λι· αποτελέσματος, μιὰ ἐπιστημη ζητητικη του ἑαυτου σὲ\ | 3 ` | | | \ \ Ϊ \ Ϊ

Υρθτερρ περιξσυότερθ χλωμεἐ μεἔαΦΡΟξ.σἶ€­ Αλλοξ δεξι ο,τι πραττομε,>ἔεινουσαΑο;την ψυχικη ανοιξη και ρχιειναι απλὥ ιλολο ικ σπου του υ ους και το Ο­ ν απολυ ε ουσια οι­Ο σ αιυει οτι στου οι ­

: ιη ΕΡ # Τἶί υ Τη¬· 9” ιδημω Ν ΞρπΡ­Ὁνυμα τω αρχαίου συΐἴραφεωἐ ζωΤι­κηἐ σημ­ασ'­αἔ χαιους ερευνουμε εκεινο που ιαρκως μας ξεπερνα και

48 19

3! 3 Ν \ ! Ν Ν 7 | \ Ἡ \ 3! | Ι Ἡ 3 Ν ? Ώ \ Ἱ Ἱ

οχι εκεινο το οποιο μας εξισωνει. Το γεγονος πως ανευ γνωστικα, πρεπει να αντλουμε δυναμη απο το κοινο` | Ἄ Ἱ | Ώ | /

εἰδικὴς διδασκαλίας τα κλασικα μας κειμενα μένουν σὲ όλα, ὅπως ὴ πόλη δυναμώνει απο τὸν νομο κι ακομηἀπρόσιτα, δὲν ἀναιρεῖ τα περὶ γλωσσικὴς συν|ἐχειας περισσότεροὴ (Η ἀπόδοση αὐτὴ δὲν διαφερει απο μίακαι ςωσης παραδοσεως. Η δυσκολια του Νεοελληνα γαλλικη μεταφραση που ­εχω προτεινει, την ακόλουθη:με τα αρχαια δεν οφειλεται σε διαφορα γλωσσων, ό­ Ροιιτ ρειτὶοι· εινοο 1ι1ιοΙΙιἔοτιοο, 11 ἱειιι εε ἱοττιίιοι· ἀοπως συνέβη μὲ τὴν λατινικὴ και τις ρωμανικὲς γλὥσ­ 00 σοὶ Θ8'ι 00ΙΙ1ΙΙ1ι1Ι1 ὲι Βομϋ, ΟΟΙΠΙΠΘ Ισ οὶῖιό ΙΘ ἶσὶυσες, που διεπλάσθησαν ὑπὸ τὴν επίδραση της, υπὴρ­ Ρ0111°Ιει]0ἰΘΐ; ΡΙ118 ΪΟΙΈΘΙΠΘΠΒ ΘΙ1ο0ΓΘ. ­Η γερμανικὴ,ξαν όμως ξέγεςχλδοσσες οι όποιες ἐπεβίωσαν εἰς βα­ ἀγγλικὴ και ὴ ἰταλικὴ` μετάφραση, κινουνται στὸρος της, αλλφι σε ανώμαλη καυανισορροπὴ εςελιξη μιας ιδιο κλιμα. Εχομε δηλαδη αναλυτικη και μοκξοσημαν­και της αυτης γλωσσας,| που ατροφησε ως συνρλο στις τη κατα προσεγγισιν αποδοσηωτης εννοιας |των, λεγο­δοκιμασιες των τελευταιων πεντε αιωνων της ι\στοριας μενωνχερημην της πσλυφωγικης ηρακλειτειουεκφρα­μας, καθως υποχρεωθηαε να προσαρμοσἔἔη στις οτοι­ σεως, η οποια συνισταηκαθ εαυτην φιλοσοφικη τοπο­χειωδεις απαιτησεις της αμεσης αλλα υποτυπωδους θετηση. Λογοπαιγνια οπως το ξυ ν ν ο ῳ ­ ξ υ ν ῳ,καθημερινὴς τριβὴς και του πρωτογενοὕς λαικοὔ πο­ εἶναι ὰπτὲς και όχι αφηρημένες ἀρχέγονες διατυπώ­λιτισμοὕ. Μεταφράζοντας λοιπὸν ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα στὰ σεις της υπερβατικότητος ἐκτὸς φυσικοὕ· χώρου, κάτινέαδὲν μεταβαἰνουμε ἀπὸ μια γλῶσσα σὲ ἄλλη, μετα­ που ὁ μεταφραστὴς δὲν μπορεῖ νὰ παραβλἐπη, χωρὶςβαίνουμε ἀπὸ ἕνα ὕψος ψυχὴς σὲ ἄλλο ὕφος τὴς ἴδιας: νὰ ἰσοπεδώνη τὸν αἰνιγματικὸ λόγο του (Ηρακλείτουἶ¬ἔῖ)εοῖ¿ἔρἐς Ξἑγαἐ. νἶ:ι(‹ἑ€ιρ\‹;\ρο, τὸ γένος πάντως παραμένφειξ κριἰῇνὰ τὸν φιμώπἑη. ,Οφείλει συνεπὥς νὰθσυγκρατὴση

ηνας μεταφραστὴς πρεπει να αν το υφος και την υναμη, πραγμα ακατορ ωτο για κατιμετωπίζη διαφορετικα τὸν ἀρχαῖο απο τὸν ξένο συγ­ θε ἐννοιοκρατικὴ γλῶσσα, και στὴν περίπτωση τουγραφέα, ἐὰν θέλη νὰ ἐπιτυχη: στὴν πρώτη περίπτωση χωσρΐῖου μαδςῇνὰωπαραδώση τὴν φωνη του στὸν ἀρχαῖο

Ζ τὸ ἔργο ἀποκαθιστᾶ τὴν ενότητα στις φυχὲς καὶ τις λόγο, ὴτοι νὰ ἐξάρη τὸν βαθύτερο συσχετισμὸ «νου»| ` < | )

γλὥσσες, χωρὶς νὰ προσβάλη τὸ αἴσθημα° στὴν ἄλληάναπλάθει τὴν γλῶσσα και χωριζει.

Ν

και «ξυνοῦ», διατηρώντας την ιεραρχια τῶν ‹‹ισχυρι­Ν Ν Ν Ἱ | \ |σμων» της μετοχης στην θεια και τὴν κοσμικὴ ταξη.

Διευκρινίζω τὴν σκέψη μου μὲ τὸ παράδειγμα του Τοὔτο μπορεῖ νὰ εἶναι ἀποκλειστικὸ ἔργο νεοελληνικῆςὴρακλειτείου αποσπάσματος Μἔι, ποὺ αρχίζει ὡς ἑξὴς: μεταφράσεως, ὴ ὁποία θὰ ἐνεργοποιοὔσε ὑπνώττουσεςξὺ ν ν ό ω λ έ γ ο ν τ α ς ἱ σ χ υ ρ ιζ ε σ θ α ι χ ρ ὴ καὶ ἀδρανεις δυνατότητες της ἀρχαίας στὴν σύγχρονη­ι­ ξ ο ν π ά ν Τ ω υ, 8 κ ω σ π ε ρ υ ό μῳ π ό­ γλῶσσα μας, ἀφὴνοντας στὸν σχολιαστὴ τὴν φροντίδαλ ι ς, κ α ὶ π ο λ υ ἰ σ χ υ ρ ο τ έ ρ ω ς. (Η νεοελλη­ τωνρἰναγκαιων ἐπεἔηγὴσεων. Δημιρυγργεῖται κατ, αὐ:νικὴ ἀπόδοση, που ἀντιπαρέρχεται τὴν ἑνότητα της ΤΟ τσν τρσπσ φυσιχη πρσσβαση σου ενοσ ϋδυωμαΐσσ στο

Ν εκ κ ‹ ι κ ι α Ι ι _

γλώσσης, θὰ ἀκουγόταν περίπου ἔτσι: Για νὰ μιλουμε αλλο και ο δεσμος με την ριζα πυκνωνει. Μεταφραζω.

20 Ή

Για νὰ ἔχη νου ὁ λόγος μας, πρέπει νὰ ἰσχυριζώμαστεἀπἐγτό ξυνὸγν πάντων, καθὼς ἀπὸ τὸν νόμο ὴ πόλη καιπο υ ισχυρότερα.

Βίὲ τὴν προδοσία ὁ μεταφραστὴς πλησιάζει ἔναξενο εργο στον βαθύτερό του ἑαυτό, τὸ δοκιμάζει καὶδοκιμάζεται ὁ ίδιος στὴν ρίζα. Κάνει κάτι ποὺ θυμί­ζει ὀξΡχ“ῆ§ Ξααὶ πάράδοση, μὲ τὴν διαφορὰ ότι `

στην ιστορικη|παραδορη αγνοουμε τὴν ἀρχὴ, ἐνὥ στὴνμἕΐαΰυροιση γανομε την πρωτη γλωσσα. (Η ενέργεια Θ

της αρχης δινει μορφη στην οποία καὶ ὁφείλει νὰ πε­ραση προδιδομενη. Η μεταφραση εἶναι παράδοση, ό­πωἑ Ϊ) παράδοση ειναι προδοσία. Παραδίδοντας τὸ <Η πηόκληση τῆς μοίθαςιιιπρωτότυπο εργο σε ,ανθρωπους ὀιλλου τόπου ἐπο­χἔιἐ, 0 μεταφραστης ανατρἶπει την καθιερωμγέὁνη ἔννοιατης πιστοτητος και το πο ιτογραφει στον ε νικο τουπολιτισμό. καμμία ετά ασ δὲν άποδίδει ἐκτὸ ἐ­θνικοὕ πολιτισμοὔ ἱἔανοἑρενὰ δεχθη, όπως κοἶὶ ὴἔντονη ἐθνικὴ προσωπικότητα κάνει ἀμετάφραστα ὡ­ρισμένα ἔργα. ”Η άναγνώριση ἑνὸς ἔργου στὸ πρωτό­τυπο καὶ ὴ συνεννόηση μὲ τὸν άλλόγλωσσο εἶναι ὑπό­θεση προσωπικη, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὴν μετάφραση, ηὁποία μπολιάζει στὸν ἐθνικὸ κορμὸ τὸ ξένο ἔργο. ‹Ϊ”παυτὴ τὴν ἔννοια άποτελεῖ συλλογικὴ οἰκειοποίηση, ποὺ Δ

δὲν βγαίνει ὡστόσο ποτὲ άπὸ τὴν σκιὰ τοὔ πρωτοτύ­που. Εἶναι οἰκειοποίηση ὑπὸ σκιὰν καὶ γιὰ τοὔτο δεό­τερη δημιουργία, πγοὺ λειτουργει πρωτογενὥς ἐνεργο­πριωντας το πρωτότυπο. Μεταφράζοντιἶς γδεἔιώνομαιτο παρον ενος ερ ου στον ονο ου α α εν το α­ ι

νοίγω στὴν μοῖράγ του, όπωχςργίνεἔαι μὲ τὴν ἑρμηνεία.(Η ποοδοσία της ἑ ' ἶ× ” | “ ® _

| ι ρμηνειας εωαθ ομως μθα αλλη [στο * Μεταφράζω ἀπὸ τὰ γαλλικά. Το πρωτότυπο δημοσιεύθηκε στὸ τεῦχος

ρἔα· λ

2 (Μάιος ἘΘἹΘ) τὴς ξενογλὡσσου “Εποπτείας

Ὁιο

22 ®

Τὸ μέλλον ποὺ άπο καιρὸ περιμένομε δὲν ἔφθασε ἀκό­ῦλλ | Κ Χ λ \ ἔ Ἡ αμη, ε ειψει ενος πο ιτισμου, στον οποιο να αναχω­

| | Ω Ω \νευωνται δημιουργικα, ο ελληνισμος των κλασικωνΝ

Ν

χρόνων καὶ του Βυζαντίου. (Η ρωμαλἑα κοινωνία ποὺάντεξε θαυμαστά ἐπὶ αίὥνες τὸν τουρκικὸ ζυγὸ καὶὑπὸ συνθηκες ἐθνικης ανεξαρτησίας θὰ μπορουσε νὰπαίξη ρόλο μαγιᾶς, κατεστράφη συστηματικά ἀπὸ ἐ­μᾶς τοὺς ίδιους, εὀθὺς ὡς ἐπἑτυχε νὰ ἐπανἐλθη η Ἑλ­λάδα στὸ προσκηνιο της ἱστορίας. Τοποθετησαμε κατ”αυτό τὸν τρόπο τὸ παρελθόν μας σὲ ἕνα κενό, τὸ ὁποῖοἐσπεύσαμε νὰ καλύψουμε βιαστικά, διὰ μαζικης είσα­γωγης εὐρωπαῖκὥν θεσμὥν, λησμονώντας πὼς ηνοχη τῶν ἐθνῶν δὲν όφείλεται στὰ πολιτεόματα, ἀλλὰ

ΟΟ

στην παράδοση και την πνευματικη τους συγκρότηση.ΝΒΪ Η Ἡ \ | |εβαια ολα αυτα συνιστουν πλεον τετελεσμενα γεγο­

νότα, όπως συνιστδί τετελεσμένο γεγονὸς η είσοδός μας` ¦ \ \ Ν

σ ν Ευ ώπ , τα ε ονότα ὅ ως δεν πλ ουν τ`ν ἱ­τη ρτγττ μ του τισστορία, διότι αυτη εἶναι ἀντοχη τοϋ πριρελίὶόντος

¦ | ( Ϊ 3

παρον εν εὶδει ἐργου, ως ὲνταση δηλαδη αναμεσα σ

Ννειοω

κεῖνο ποὺ ἔχει περάσει καὶ αὐτὸ ποὺ ἀκόμη δὲν ἔφθασε,

25

ι ° ­' κ ` 'ι υλλε νικη νευ α­ ό ' 'λλ` ` ® 'Β ` \ Θ \ `στην περιπτωση μας την τεραστια|ε η γ π μ υποαναπτυκτη, α α σε αντι ραση προς το ετικο και\ ` 3 "Ρ ιν

τικη παράδοση και την επιβλητικη, ταυτοχρόνως δε πρακτικὸ πνευμα, που διεμόρφωσαν οἱ αἰωνες μίας ἄλ­ι Ι Ν 7 Ν Δ Ν

ἀποπνίκῃκη πβ®ξ7μα”τΜ®Τη¦Τα› Του σ®”ΥΧΡΟν0υ δυτικου λης παραδόσεως· εὰν ,πάλι δὲν προχωρει στὸ πεπρω­Ν Ν Ν Ω Ν 3

Τἰ'Ολ!.Τ·ισμΟὉ. ΤΟ Ξθνθς ΤἘΟὉ €πιχΞ!.ρΞΙ. συνεπως Οωθιγμα μενο του) οφειλεται εῃς το γεγονος οτι του αφἢρεσαν| \ Ι Ἱ

πρὸς τους ἄλλους (δὲν αναφερομαι σε καποια φυλη ­τὸ ἔδαφος ὅπου ἔπρεπε νὰ βαδίση\ .Ψ ἔ | Κ Ν ­ ον

π ωτο όνων ἀλλὰ σὲ ἕνα λαο του οποιου ο πολλαπλα Οἱ κι) ε γ/σει ὁπο εουν­ται συ οὰἐ ἀνά χ νὰ› 7 ι | # ι ` › ι ι ι ­Υ τη Ν

χιλιΟχρΟν0ς πθλιῖισμθῷ βριυκεῖαι ΤρΟΤΕ0ν Τίνα \Ο'Τ0!. ςχχολοηθησοην δησχηλη στρατηγικη, στρατηγικη της| Ν Ι 7 Ψ Ν 6 | Δ ›: 3· : α κ ι Φ :

θεμελια της συγχρονου κοινωνίας), μποχρεουται να δι” όποιας η εκβαση ειναι αβεβαια, χωρὔ την υποστηριξηαθετη την φυσιογνωμια του, για να μην καταδικασθη ενος σταθερου κοινωνικου οργανισμου. Ετσι, ωρισμε­

\ \ Ν < , | αν

σὲ παθητικη μίμηση καὶ για να συνιστουν οι αποφα­ νη ἐπιλογη μπορει νὰ εἶναι ίδανικη γιὰ δεδομένο τόποξ Ἱ | _ \ 3 \ \ \ δ

σεις του ςιστορικα γεγονοτα. και χρόνο;\αλλ\α δεν θα αποδώση τους ἀναμενόμενους\ Ν |

Απο εκατον πεν ντα ετων η Ελλαδα παόχει κριση κα πους εαν δεν υ ισταται εθνικ ταυτο τα.'Η έθνι­7

Ηρ.

­ν ΪΤοινΐόΐηιθἐι ἢ ὁποία βαθμιαια ὁξύνεΐαιι νομ­ιμἶπξλιωντ κη ταυτότης ἐπιτρέπει στους λαους νὰ υποφέρουν

| , | Ι αν

Ταἑ καὶ Τὶ€ πλεον απαι­σι­Οδοξεἐ Τῳοβλεψειἐ­ Αυτο που πανδεινα καὶ νὰ νικουν, όπως δείχνει σαφέστατα η

ερ.(Ὁ

είμαστε κι αυτό που ζουμε δὲν ὰρμονίζονται, διότι πελευθέρωση μας μετὰ τέσσερεις αἰὥνες σκλαβιᾶς, ­τὸ μὲν ίστορικό μας παρον κυριαρχεῖται ἀπὸ τὸν ευρω­ νῶ χωρὶς αυτην η κατάπτωση γίνεται αναπόφευκτη, ἀ­παϊκὸ ὀρθολογισμό, ό δὲιψυχισμός Η­αἐ εἶναι ὕφἦἔ μυ­ κόμη και υπὸ λιγώτερο σκληρὲς η καὶ ευνοϊκὲς συνθη­θιὲκης, εἰς τρόπον ὅὀστε βρισκόμαστε σὲ διαρἶη ρηἔη κεςῃἱἑπως ἐπίσης δἶίχνουνπὰ ἑκριτὸν,πενηντα χρόνιαμ τον εαυτο μας. αμπωμενοιαπο το μεγα ειο των της ε νικης ας ανε α τ σιας και η ευ ε ία “ς ι­ευρωπαϊκὥν κραιὥνι Οἱ ×υβεΡνἦΤαι μαἐι ἐφρόνη­Ἱσαν ὰτ μερον. ”Βὰν ίἐί υλικοὶ πραρίάγοντες ηταν ἔτμτοΞ›ασΞ·)τικῖ›ηί,

πλῶἐ νὰ Τὰ ἀνΤιΥΡάψΟυν› ἔπθαξαν δὲ Τὸ Η­Οωατο σφάλτ δὲν θὰ είχαμε ἐπιβιώσει μὲ τόσες ὰποτυχίες και τόσεςμα νὰ %αΤ0ιΡΥἢσΟὉν Τὸν κοινοτικὸ θεσμ­ό› ποὺ σΤεΡέω° περιπέτειες. Οί πολιτικὲς ἐπιλογὲς υπόκεινται στηννε την ἑλληνικη κοινωνία ἐπὶ χιλιετίεἐγ συνδυάζονῖαἐ σχετικότητα τῶν ὰνθρωπίνων, ἐκεῖνο όμως που ἀντι­ἐκπληατικὰ την ἀτομικη πρωτοβουλία μὲ την ευθυνη' σταθμίζει τὸ λάθος καὶ στέφει μὲ ἐπιτυχία την ὁρθό­ἐλευθέρωσαν ἔτσι ἔναν ὀίγριο ἐγωισμό, ἀπὸ τὸν ὁποῖο .τητα εἶναι η ψυχικη ἑνότης τῶν λαὥν. .Η ἑνότης αυτηἐπηγασε ανυπέρβλητη αντίθεση μεταξὺ ἀτόμιιἴν χιῖιὶ βασίζεται στην συνείδηση κοινης μοίρας, ηγουν τηνκρατονει Αγνοονσαν πραγματι πως η δημιουργια κα· εθνικη ταυτότητα. °Βῳ° όσον λοιπὸν τὸ πνεοματικὸθε ζωντανου όργανισμοὔ υποθέτει τὸ προηγουμενο ἑνὸς πρόβλημα μένει ἄλυτο, καμμία στρατηγικη ἀνοίγμα­ἄλλοι) ὁρΥ0ι`#ισμ­Οὔ ἐπίσ“#1€ζὥνΤΟ€ΞἘ=ὰν ὁΡωμὉὸ€ ἀν”τ'·° τος δεν θὰ φέρη αποτελέσματα, ὰν δὲν γίνη ὁλέθριαστέκεται ᾶσυνείδητα μὲ όλη τον την ὔπαρἔη στην Δύτ γιὰ μία χώρα σὰν την Ἑλλάδα. (Η είσοδος, ἐπὶ παρα­ση, δὲν όφείιλεται, ὅπωἐ λέμε συνἠθωἐι σὲ νοοῳοπία δείγματι, στην ευρωπαϊκη κοινότητα μπορεῖ νὰ εἶναι

2θ 27

δικα ιολο ι έν τί κάνο ε ὡστόσο ἐὰν αὐτ` διαλυθΝ,ηυΏ Ώ |εξαιτια άς ποθ ε τοὕ ὁπε έτ ου ἑθνικισ οὔ τῶν

7 7

ΟΦ‹η%

Ϊησου

<Ω

Δ­

Ν η διὰ τοὔ δημιουργικοὔ ἔργου των γενεὥνμετάδοση ἑνὸε αιἱεθἰιυατοοςαονινουνν ποοοειεειιεΰ­ κάθε

μελων της τῶν ἔκ παραδόσεοἐς διάφορων μεταξυ των Ζ λαδς ἔχεἔτὸ μυστικο τουγἔαὶ άνάλογῖ μὲ ἑίρμἐηνείαιαμαρτυρομενων χωρων του ορρα και των του κα­ που του ινει, μορφωνει ι ιαν αντιλη η της υπαρ εως.

θολικοὕ νότου; Έἶν τοιαυτῃ περιπτώσει κινδυνεύομε Τὸ μυστικὸ αὐτὸ μεταδίδεται διὰ της άπαντησεως τηνΝ \ δ | | ω

νὰ χάσουμε τὸ παν, ἐμπιστευόμενοι την επιβιωση μας ὁποία μας ἐμπνέει, άλλα ουδέποτε αποκαλύπτεται ἐντε­Μ ) | ζ , ί Ν Αν αν

στην ἔνότητα τηςΝΕὐ\ρςί›πης, εάν ομως η εν λογῳ στρα­ λως,γιατὶ καθως εἶναι αδύνατον νὰ ἔἰρισθη που τελειώνειτηγικη συνδυασθη ,με εδραιωση και εμβάθυνση στο δι­ τοΝγραμμα και που αρχιζει το πνευμα ενρς αινιγματι­κο μας στοιχειο, τοτεη αρνητικη εξελιζη των πραγμα­ κρυ μυστικου, η απαντηση μας τρ βαθαινει. Δέχομαιτων δεν θα μας θιξη, ενω σιγουρα θα ωφεληθουμε, εφ την απαντηση των πατερων μου με πραςη δημιουργιαςΗ Ι 'ν Ϊ \ Ν \ Ϊ Ι λ | Ϊ | \ | Ϊοσον ολα πανε καλα. Δεν συ τω το διαδεδο ενο στους και εταδιδω στου ετα ενεστε ου το νο α που

Ϊ ί ζη\ , | μ \ \ 3 | μ \ ς\ μ \ Υ ` ) ρ| ς |δπολιτικους μας κυκλους τελικο «επιχειρημα», κατα το απε ωσα στο μυστικο και στην απαντηση, διοτι δεχο­

ον Ν > \ Ν ωὁποιο ὁ συγκλονισμὸς της ἐντάξεως στην Ευρώπη θα μενος την απάντηση, δέχομαι καὶ τὸ σωμα του μυστι­

( | Φ ἔ Ν ινξυπνηση τις υπνώττουσες δυναμεις του ελληνικου λα­ κου. Δοκιμάζοντας στην συνείδηση μου την άπάντηση

Ν Ν ` | Ἐ­

ου, ὥστε να περάση ἐπιτυχως την τρομερη δοκιμασια, δοκιμάζομαι, ἀλλὰ καθως τὸ μυστικὸ ειναι πνευματι­διότι ἐὰν ὑπάρχη τέτοια ἐμπιστοσύνη στὶς λαϊκὲς δυ­ κό, τὸ δέχομαι δι” ἔργου κατ, είκόνα μου. 'Όποιος ἐπι­

|ναμεις,

ςηυ

εξω

<

ὁ σεισμὸς μπορεί νὰ ἐπιδράση θαυματουρ­ διώκει αὐτογνωσία πρέπει νὰ κοιτάξη τὰ ἔργα του.γικὰ στὸ παραπαῖον ἔθνος, χωρίς την συνδρυμη μϋᾶἐ Εἶναι σαφὲς υπο ποία ἔννοια η ρηξη ἑνὸς ἔθνους μὲ τὶς

Ν \ ` \ 6' 9 9παραλληλου πολιτικης, τοτε, κατα την λογικη του αε­ ρίζες αποληγει άναπόδραστα σὲ\ κρίση ταυτοτητος:Νηπιχειρηματος» τουτου, ειναι προτιμωτερο να μην ευ­ παραδοση ζη επιβεβαιουμενη στον καθημερινο βιο των

Ἡ | Ϊ ινχώμασἕε την ἔνωση μὲ τηκό βυρώπηζ δεδρμενου \ὁτ\ι άνθρἐπων. Γιὰ ξτογυτο καὶη φραστικη προσηλωση στηνετσι οκι ασια του τοπου αείναι πιο σκ και το πα α οσ και ε καταλει ε ουν κοιν κατα­|η μα­ ι ι›θ Ι ηι .ην­Υ |ψηἶηἦΖ›π η ιτρανταγμα ΤΜ ππΐωσεωἑ πολυ αισ ητοτερο. ληξη. χωριζουν την συνειδηση απο το αμετρητο βαθος

| ` ( > "Σὲ Τί συνίσταται ἦ συνείδῆτυπυι­Ὁσίἐ 7­αι η αποκα­ που την φέρει. <Η συνέπεια είναι αναμφίβολα πνευμα­

Ν Ν 3 Ν Ι \ '

τάστασις της ἐθνικης μας ταυτότητος; Εδω τιθεται το τικη άποτελμάτωσις ακολουθούμενη ἀπὸ ἔκπτωση ὑ­Ν | Ν 3 Ν Ν ανζητημα της παραδόσεως, η ὁποίρι οταν απλως αφρρα λικη, άφου κάθε σχέδιο ἐκτελειται μὲ τα ηδη υπάρχον­

\ | 'ν | .Ν | \ ` | .Νστα λειψανα του παρελθοντος ειναι νεκρολογια, ενω τα μεσα, με την διαρκεια δηλαδη του παρελθόντος είς3 Ν \ |στὸ μέτρο που εκει βρίσκουμε τον εαυτο μας, συγκρο­ τὸ ἔργο.

<­ιἔὀ­οι

Ξ

ων ι ν Δι ­¬·ι μια ζωντανη πραγματικοτητα εν νοειται ζωνταπαράδοση ἐκτὸς τοὕ ἔργου υπάρξεως, μέσῳ τοὕ ὅ­

| |

.Ή­.­.¬.ε....­ε­­

(Η ὁρθόδοξη πίστη και η γλῶσσα στηρίζουν αὐτὸΪ 9 | Ν | Ν < Ν \που ονομαζομε ζωσα|παραδοση τορ ελληνισμορ, την

Ο ἔναἐ λαὸἑ ἀνοανωρἰζεϋ Τὸν ἑϋωτο ΤΟΟ, παΡαδΟσ`η γ αντιμετωπισαμε ωστοσο εικη και ως ετυχε και προ­

28 Ζ 29

καλέσαμε κρίση ταυτότητος. Δεχόμενοι τὸ ἔνδοξο πα­ πρέπη συνεπώς νὰ άποκατασταθὴ ὴ θραυσμένη ἑν

Ο»

θ\ ( Ἡ Ι | Θ | 8 | Η Ἐ 3! 8 ` | ϊ \ Ιρελ ον ως αντικειμενο πασῃ υσια ιατηρητεο, μετα­ της, ωστε η εισο ος στην ξενη προς την μεσαιωνικὴτρέψαμε τὴν δυναμικὴ ἀξία της κλασικἦς κληρονομιάς μας παράδοση καὶ ἑπομένως πρὸς τὴν πνευματικότητάσὲ γραμματικὲς άσκὴσεις καὶ καταστησαμε σχεδὸν ά­ μας Εύρώπη, νὰ μὴν ὰποβὴ καταστροφικὴ γιὰ τοννέφικτη κάθε ἐσωτερικὴ ἐπαφὴ της ἑλληνικης ψυχὴς ἑλληνισμό, ἀλλὰ ὴ αποκατάσταση αὐτὴ δὲν μπορεῖ νὰ

κ | ε· | › κ ;μὲ τὴν καταγωγη της, ὁπότε γιὰ νὰ πληρωθὴ το κενο, ειναι διαδικασια αποκλεισμοὔ προσκαιρη συγκολλη­οίκειοποιηθὴκαμε τὴν ἰδέα τοῦ υποκειμένου άπολύτων × σις.δ | Ϊ | ( λ | 8 \ , (Η Ϊ “| Θ |ζ 3 | Η \ικαιωματων, που προτεινει ο χω αινων υτικος αν­ \κατασταση μας υμι ει εκ πρωτης οψεως τον

| \ ` 7 | \ \ 3 3 Ν Ϊ 3 \ \θρωπισμ­ος, και την εφαρμοσαμε στον κοινωνικο αν­ ρωσικούθο αιωνα, κυριαρχουμενο απο την πολεμικὴθρωπο των κλασικων χρονων. Η χειρονομια τουτη α­ σλαβοφιλων και δυτικοφρονων. Τα πραγματα ωστοσο

σο· \ 3 Ϊ Ϊπεμάκρηνε τόν ὰρχαιο\ ἀπὸ τὸν μεσαιωνικό ἑλληνισμο αποκαλυπτονταηπολυ διαφορετικὰ ἐςετοἕζόμενα προ­και συναμα εθραυσε την πνευματικη ενοτητα της Ελ­ σεκτικωτερα, διοτι το διλημμα μας δεν ειναι επιστρο­

αν \ ” ¬

λάδος, γιατὶ το Βυζάντιο ζη στὴν όρθόδοξη πίστη καὶ φη στὶς λαικὲς παραδόσεις ὴ προσχώρηση στὴν Δύσηζατὸν ψυχικὸ χαρακτὴρα πού αὐτὴ μας διεμόρφωσε. ”Ο­ άνευ όρων: ζητείται ὴ μορφὴ τὴς σχέσεως μὲ τὴν ρί

σο βρίσκεται ό τόπος σὲ ρὴξη μὲ τὴν παράδοση, οί δυ­ καὶ ὁ προσδιορισμός της ρίζας. )Βὰν ὴ πνευματικὴ Ϊ.­

νάμεις του θὰ παραμένουν διχασμένες>καὶ μέλλον θὰ ` στορία της Ρωσίας ἀρχίζει μὲ τὸν έκχριστιανισμό της,εχη την αβεβαιότητα. \Σαγηνευμενοι απο Ντην Δἔγυση, πισω μας βρισκεται η\πελωρια κλασικη κληρονομια,την τεχνικη δυναμη και το θετικο της πνευμα, οι μεν που συνιστα και για τον δυτικο πολιτισμὸ τὸν άξοναεἶναι «προοδευτικοὶ» μεριμνὥντεςπερὶ τοϋ παρόντος, άναφορᾶς του. Ἐὰν όμως τούτη ὴ κληρονομιὰ είσέρ­ἀλλὰ ὁ ρεαλισμὸς τὸν ὁποῖο θεραπεύουν δὲν ἔχει σφρῖ­ χεται στὴν Δύση διηθημένη ἀπὸ τὴν μεσαιωνικὴ καὶγρς καὶ (βάθος, καθως αποδεικνύει έπί δύο συναπτοὺς τὴν σχολαστικὴ πνευματικότητα, οί Ιἶωμηοίζ ἀκόμη κιαιωνες η μιμητικη τους παραγωγη· οι απαραδοσια­ αν ειναι ανικανοι να λυσουν τους ιμαντες των υποδη­κοὶ» ἀναπνέουν άφί ἑτέρου τὸ σκονισμένο μεγαλεῖο τοὔ μάτων τῶν ευρωπαίων σοφῶν, τὴν βιώνουν πάντα στὴνπαρελθόντος, χαϊδεύουν τὸ όραμα του ψυχικοὔ κι ἐνά­ γλῶσσα, καὶ πρέπει νὰ καταλάβουμε πως δὲν είμαστερετου ἀνθρώπου, διεφύλαξαν τὸν νεοελληνικὸ λαῖκὸ μέτριοι ἑλληνισταὶ ἀπὸ ανεπάρκεια, ἀλλὰ ὰπὸ τιμω­πολιτισμὸ καί, ἐδὥ ἔγκειται ὴ κεφαλαιώδης συμβολὴ ρία. Μπορεῖ νὰ άντικειμενοποιη κανεὶς ἀτιμωρητὶ τὴντων, μὲ τὴν λατρεία τὴς γλώσσας ὡς καὶ μὲ τὴν ὰκλό­ ψυχη του; (Η πνευματικὴ ἑνότης τοϋ ἑλληνισμοὔ βα­νητη πίστη,| τους, άσκησαν; εύεργετικὴ ἐπίδραση στὸ σίζεται κατϊούσίαν εἰς τὴν γλὥσσρι,\σε μία δη­στερημενο εθνος, επειδη ομως προσηλωθηκαν θρη­ λαδη που απο αιωνα σε αιωνα και απο εποχη σε εποχησκευτικὰ στο παρελθόν, δὲν εἶχαν οὔτε πρόθεση οὔτε ἔρχεται σὲ αὑτογνωσία γιὰ νὰ άνοίξη περισσότερο. 'Έ­έξουσία νὰ τὸ ζωοποιὴσουν μὲ νέα δημιουργία. Θὰ χει ἑπομένως σημασία νὰ προσπελάζεταιὴ )Αρχαιότης

30 34

οπνὶν ποοοπεοενὶ Τ`7Ι€\0ώτ0γνξυσία€› νλωοποία ποοοἴίἑαποτ ο ,Βαν επιβίωση τοὔ ἑλληνισμοὕ καὶ ὴ άκεραιότηςποιει μια εσωτερωιη 7ιΡ0σΞ'νΥι­ση 'ΠΜ \βυζανΤι·νἶ'Ι€ με της πνευματικης του ουσίας συμβαδίζουν, ὁ ρεαλισμὸςΤὴν νεοελληνικὴ ψοχητ επποεπονταο οπο παοελθον χαν υποβάλλει νὰ άναγνωρισθη προτεραιότης στὴν εκπαί­Το παοον νὰ Ύοννμοποννἰθοον ἀμονβαια οε ἀνώεεονί ο­ον” δευση. ”Οπως ὴ ἑλληνικὴ συμβολὴ στὸν πολιτισμὸ δὲνθεσ`|1­ Αοτνὶ εἶναι νὶ ποοκλνὶοη τἦἑ Ρ­οίοαἐ στὴν ἰονοφοία ὴταν υλικὴς τάξεως, ὴ παρακμὴ της (Ελλάδος ἦτανΤοο λαον μπε· Το ἔργο εἶνοπ οπεοονπο ποπ επεῖΥον› πάντοτε προϊον πνευματικὴς ἀποτελματώσεως, ουδέ­ἀλλοί­μθνό μαἑ πάνΐωἑν ἐὰν ἀντὶ νὰ Το άναλάβοομεν ποτε οίκονομικὴς προελεύσεως, ἐν αντιθέσει πρὸς τὰπαοαμείνωμε ποοοπολημενοί­ σῖὶἐ ἀναποοφνο­Ήπεἔ επι­ βιομηχανικά κράτη, τὥν οποίων ὴ τεχνικὴ ίσχυς συνυ­λονὲἑ 'Γοο «εποοΥΧοο'νί·ομοο» Τἦἑ οπϋῳαδόσεωἔν­ πάρχει μὲ στειρότητα, ἔντονη για τὶς δυτικὲς χὥρες,Βἴμαοπε παταοίπαομενοο νὰ οημνοοοΐοομε ! Τνὶοον“ πληρη για τὰ ολοκληρωτικά καθεστῶτα. Το 'Έθνος κα­μένων Τῶν ἀναλογνὥνἀἱ παοοοοα ποίτάοπαοη ο·ε”ναθε“ τα τὴν Τουρκοκρατία παρέμεινε ὸίθικτο χάρη στὴν συ­τει ἐντός μαω Τὴν διαφθεϋὰ βοζανιπ­ννὶἑ ,Ανατολνὶἐ καὶ νείδηση μίας ίστορικης αποστολης, που είκονίζεταιΔύσεωἐν Τὴν ἀναπαοάνεν δε οπο τοπον πενοοπξμ­οο› ποὺ στὴν μεγαλειότητα τοὕ παρελθόντος, ἐνὥ ὴ τωρινὴ ἀ­θὰ υπερνικὴσουμε μόνο μὲ τὴν ΐιἱνευμ­αΤί;πνΙ εξοψωοἶὶ· κατάσχετη ζητηση της ευημερίας διαβρώνει τις ἐσω­,Β‹ρ› όσον οί δυο πολιτισμοί πορευονται αποκλειστικα, Τεργκές του δυνάμεις­ °Εν Τούισως οἱ κυβερνήσεις καὶ`ἦ διαφορὰ θὰ παίοννλ Τὴν μοοφνὶ οοἴποοοσεωῶ ποᾶνμα οί πολιτικοί μας ἀναγνωρίζουν, ὀίνευ ἐξαιρέσεως, τὰΤο οποῖον θὰ ἀποφεοχθνϋ ἐὰν ἀποβλεψοον σε ἄνονξη εν πρωτεῖα στὰ ὑλικὰ ζητηματα, αντιγράφουν δὲ τὴν ἐκ­αοτογνωοίοο “Οπωἔ εἶναι Ύνωοπο νἰ Δνση επεμεννε παίδευση τῶν συγχρόνων κρατὥν, χωρίς νὰ ὐπολογί­στον ὕλικὸ καὶ Τεχνθτλθνικὸ παΡἀΥονΤα› ενῶ ποοίαοχο ζουν ότι άντιστοιχεῖ σὲ ἄλλη πνευματικὴ συγκρότησηστοιχεῖο τοὔ ἑλληνισμοὔ, εἴτε πρόκειται περὶ της συ­ καί, ἐπιπλέον, ὅτι κρίνεται μὲ μεγάλη αυστηρότηταφί­αἐ Τἦἑ ¦Αθ`ηνᾶ€ εἴ" πΞΡὶ Τἦἐ Σθφί­αἑ Τοο Λο”Υοο› νι” άπο τὰ ὀξυδερκέστερα πνεύματα της Βυρώπης. κα­ταν πάντοτε το πνεῦμα άνιδιοτέλεια. Δὲν ἀγαφέρο­ Τασκευάζομε μηχαναγ ἱκαναγ νὰ παράγη ἀπλὥς μετριό­μαι απλως είς τον βυζαἕτινὸ ἀσκητισμό, σκεπτομ­αι τητες κατὰ μ;ᾶζε)ς.,ΚΗ φουσκωμένη όμως μηδαμινότηςεπισης τους αρχαίους γλυπτες, που μεγτην ασυγκριῖη του ημιμαθους, αλλεργικη στην ποιοτητα και την εξυ­πεχνη ”Γο率 εοοξαζαν Το ολνπο σωμα σε “τετοιο βαθμοτ ψωση, μετατρέπει τὰ πάντα σὲ ἀνταλλάξιμες άξίες καιὥστε ὁ θεοῃἢἐ νὰ καθαίοεῖοο με “ννἰν ομοοφνὰ ποθ· πνὶν ἐνθαρρύνει τὴν θεωρία και τὴν πρακτικὴ της εὐκόλουὰομονία· Θὰ ποεπη ὡοτοοο νὰ λοναονάζοομε οπο πἐ ἐκπαιδεύσεως. ”Ο διπλωματοὔχος και προνομιοὔχοςἄν πνέη τὰ λθίσθι­α `ἦ ολισΤι­χἡ ἐξοοοία Τνἰἐ Δοσεωῶ νι ὴμιμαθὴς ἀποτελεῖ θριαμβευτικὴ δικαίωση της εύκο­μελλοοοα ἀνθοωποεηἐ δὲν θὰτἀποοοίψη Τνὶν πεπππμενη λίας, γίνεται δὲ ἰσχυρὸς πόλος ἔλξεως τοὔ μεγάλου ἀ­με οδονεἑ αἰώνων Υνώονϋ οὲν θὰ ἀνππαοελθη τνὶν εε: ριθμοὕ, που εγκαταλείπει τὴν γὴ και τὴν τέχνη του,χνικὴ, που θὰ ἔχη πάψει ἐν τῷ μεταξὺ νὰ οογποοπη συρρἐει στις πόλεις και διάγεικατὰ συντριπτικὴ πλειο­αυτοσκοπό.

32 . 83

3

ψηφία βίο παρασιτικόν, εἰς βάρος τηςκοινωνικης ἰσορ­ ἰδανικὸ τὸν λειτουργικό μαζάνθρωπο, πού ἔχει άπο­| 1' 5 | Κ 2 # Ω! Ω 9

ρθπίας. Ευναί. απθίρθίίΐηΐθ να Ὁΐῖθγρῦίμμίσω ΟΤΕ η εχτ \ | Ἱ \ \ ` Ώ Ρκλειστικη φροντιδα την προαγωγη και το εισόδημα;παίδευση πού ὰκολουθεῖ την άρχη της ηδονης, δὲν ἐπι­ (Η σπουδη θέλει ἀγάπη καὶ άγαποὔμε ό,τι μᾶς έξυ­

ιω Ν |φέρει μόνο καθυστέρηση των πνευματικών δυνάμεων ι ψώνει, λέει ὁ φιλόσοφος.

3 \ Ν , | | τ \ | > |ἑνὸς έθνους, αλλα δημιουργει επισης μια σκορπισμενη, Πρεπει να σκεπτωμαστε την εκπαιδευση, δεχόμε­ἀνυπόμονη καὶ ὰνίσχυργη προσωπικότητα; <Ως άρχη νοι κατ” ὰρχην ότι η κρίση της συγχρόνου Ἑλλάδοςτης ύπάρξεως, η ίκανοποίηση προεκάλεσε την ἐσωτε­ εἶναι συνέπεια λανθασμένης πνευματικης ἐπιλογης, ότιρικη κατάρρευση τοὕ ὰτόμου καὶ προετοίμασε, ύπὸ την η τωρινη μας ὰθλιότητα εἶναι άναμφιβόλως ηθικη καὶσκέπη της δημοσιογραφίας, τὸν άνθρωπίσκο τὸν μη­ γ ὰντανακλὰται στην ὰπόλυτη ἔλλειψη χαρακτηρος. <Η

δενιστη της ἐποχης μας. Ἱτί μἕιζα έξελίσσεται πρἐς πε­ εκπαίδευση, πού χρειαζόμαστε δὲν γίνεται βεβαίως νὰραιτέρω μαζοποίηση, που εμελιοὔται στο ι ανικο μιμηται, ούτε να στρεφεται τυφλὰ στὸ παρελθόν: ό­μιᾶς άπολαύσεως χωρὶς όρια. Οἰκοδομησαμε χιλιάδες ὰ φείλει νὰ διατηρη καὶ νὰ άναπτύσση την παράδοση καὶσχολικὰ κτηρια, ἀλλὰ ἐὰν κρίνουμε ἀπὸ τὰ ὰποτελέ­ τὶς ἐθνικὲς πνευματικὲς άξίες, μὲ ἀφετηρία ό,τι ζων­σματα, δὲν έχουμε κανένα ίδρυμα στοιχειώδους μέσης ι τανὸ παρουσιάζουν καὶ μὲ σκοπὸ νὰ ὰποκατασταθοὔμεη άνωτάτης έκπαιδεύσεως, στὸ ύψος ἐκείνων πού λει­ στην παυτότητά μας.'Η πνευματικη ἑνότης του°|]ἔ]θνουςτουργοὔσαν κατα την Τουρκοκρατια2 ουδεποτε υπηρ­ εχει οργανικη προτεραιοτητα ­δὲν λέω χρονικη, διότιχαν στὸν κόσμο καὶ στὸν τόπο μας τόσοι έγγράμματοι ὁ χρόνος εἶναι ἔργο μας­, άποτελεῖ δὲ προϋπόθεσηκαὶ τέτοια φτώχεια πνευματικη ί “Οταν οί νέοι άρνοὕν· κάθε προσεγγίσεως μὲ την Ευρώπη. Δὲν έπιτρέπεταιται νὰ μελετησουν, διότι πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο νὰ ύψώσουμε σὲ έθνικό ἰδεῶδες ἕνα πολιτισμὸ διαφο­στερεῖται νοηματος, οί ύλικὲς συνθηκες δὲν προσφέ­ ρετικὸν άπὸ πολλὲς άπόψεις τοῦ ίδικοὕ μας, μόνο καὶρουν καμμία βθἢθεια­ Γιὰ νὰ Τθὺἐ μ­ΘΤαπΘίϋΥ1 κανεὶἐ μόνο έπειδη εἶναι ύλικὰ ύπέρτερος. ”Η ύλικη ύπεροχηπρέπει πρῶτα νὰ κεντρίση τὶς εύγενικές τους φιλοδο­ φανερώνεται παροδικη καὶ εὕθραυστη, όταν της ἀντι­ξίεἐ. νὰ σκεφθη την ποιότητα τη: ἐκπαϋδεύσεωῶ καὶ­ παρατάξουμε τὸ φῶς τοὔ πνεύματος. Ἐὰν ὁ βυζαντι­μετὰ νὰ ίδρύση σχολεῖα. Οί καρποὶ έκπαιδεύσεως ἀξί· νὸς μεσαίων δὲν κατώρθωσε νὰ δεξιωθη στην προο­ας τοὔ όνόματός της, δὲν μετρῶνται ούτε μὲ την συσ­ πτικη του την φυσικη ύπαρξη καὶ τερμάτισε την ἰστο­σώρευση γνώσεων, που ξεχνοὕμε μόλις άποκτησωμε ρικη του πορεία έλλείψει μεταφυσικης άναπτύξεως, ητὸ δίπλωμα περιορίζομε σὲ καθαρῶς πρακτικη χρη· πνευματικότης του ἐν τούτοις περικλείει τούς σπόρουςση άσχετη πρὸς την ύπόλοιπη ζωη, οὔτε μὲ προσαρ· μιᾶς ὰναγεννησεως άλλου πλούτου ἀπὸ την ἰταλικη,μογη στὸ πνεύμα τῶν καιρῶν, ἕνα πνεὕμα ίσχνὸ καὶ ὰναγεννησεως η ὁποία δὲν στηρίζεται στον ὰνταγωνι­πολύ ἀσταθές, συγκρινόμενο μὲ την δικη μας τερα­ σμὸ άπολύτων ύποκειμένων, ἀλλὰ στὸ άνοιγμα τοῦστία παράδοση. Μπορεῖ νὰ δεχθούμε ὡς” ἐκπαιδευτικὸ ἀνθρώπου πρὸς τὸν άνθρωπο. ,Απορρέει μία ἐκπαίδευ­

34 Βὅ

ση τείνουσα νὰ υπερβη τὸν ἐγωισμὸ διὰ της ἑνώσεως Οἰκονομίαἐ καὶ Τω κΡαΤΟν€ δὲν ἔχει νόημ­αι

“ἔν<

δὲν

τοὔ ατόμου μὲ την πνευματικη ουσία του, υποκαθι­ πΡό%ει­Ται περί­ απατηἑι καὶ Τουΐο ἐπειδη ἐξ ωισμωΝ ω Ν ι > \ \ Ϊ ( Ε

σ­ιώνσασ σι­ην ιδεσλσγια της ­ι­ιροσωπικησ ὲι­ιι­ισαιασ παραιτειται απο την λειτουργια της, η οποία ὀφείλειαν ιι ια` σι»,­ι ι \ ­ι” εὐθύν ς. Τὸ ίνυ α τοῦ ἑλ­ νὰ ἐξυψώνη τὰ άτομα καὶ δι” αὐτῶν τὸ σόνολο._ Ἱἰ

η η , ν Ν Ν „ληνισμοῦ ἔγκειται σ) αυτη την «μελέτη θανάτου», τω­ παιδεία των αρχαίων ηταν διαφορετικη, αφου εἶχε κί­

­ι­ κ › κ Ν › Νρα δὲ που συνδεθηκαμε μὲ την Ευρώπη, ειναι ανάγκη νητρο το ιδανικο της αρετης καί σκοπὸ να μορφώνη ἐ­

Μ ω Ϊ ` < Ϊ

να σθσσν ­ια έσα ὥσσσ να σ­ιαδσθ ι Π έ­ιιεινα σιζσ­ λευθε ους και υπευθυνους ἀνθ ώπους: ἐνστε νι ότανΡ μ μ Ρ ί

.

: κ κ κ κ\ 8 θ Ν ‹ Ε› ω Ν <

φερη Λανείς για να ΤΟ| Ξχ ΟὉΥ Οι Ὁρ παιθίι Οι

ον­

­ Ντην άρχη της δυσκολίας καί μετέβαλε κάθε τι σὲ πρό­

ποῖοι, καθως όρθὰ παρατηρηθηκε στον τόπο μας, δη­ ίἔλημαγ ποὺ δεν σημ:αίνει ίἶεβαίωἑ ὅη­ ἕπλαθε ααα­αθηΪ Ϊ \

λώνσυν μὲ την ιδια λέξη Τὸ συμφέρον και Τὸ ενδιαφε­ ατομα, διοτι απαιτωντας ολοκληρωτικη μετοχη στηνΪ Ν Ώ Ϊ ἔ )

ρσν_ ζητηση της αληθειας, η αληθεια ποτὲ δὲν γινόταν άφη­Δ

Ϊ Ϊ 3 \ Ϊ ` >

(Ο λόγος μου μοιάἑει ἀνεπίκαιροςηάλλὰ φθάνει κα­ Ρηίἔενἰαἐ ζ×Ο'Υιξῖι#­Οἐι αηλα ὲμἶνε διαρκξηι­Ξ αι­ίΈΟΥνωσίαι

νεις να σκεφθη και θα παραδεχθη τον ρεαλισμο του. στην οποια οικοδομουνταν οι χαρακτηρεἐ­3

› Ν

(Η ἑλληνικη πνευματικότης θὰ μὲ άφηνε αδιάφορο, ἐὰν Εαν καθε σκεψη περι εκπαιδεύσεως άπαντα είς τὸΝ Ν ' 9 Ι Ν ν ‹ υ ε

δὲν μου ὲπετρεπε να ὲμβαθὐνω στην κριση της συγ­ ερωτημα πωρ μοζρφωνεταιγο ελγεύζθεροε και νπειὕθννοετ· ι › 9 κ Ι

χρόνου ἐκπαιδεύσεως και νὰ ειμαι ταυτοχρονα εποικο­ ανθθωποἑι Τοπ η ελληνικη και η μελλονακη εκπαι­Ϊ \ > Ϊ Ϊ 9 Ϊ \ Ϊ \ Ν \ ) \ Ν

δομητικός; Β/ίυωνπας τὸ παιδη σε αφηρημενες έννοιες, ἶευση εν Υενεϋ δεν|”Υί·νεΤα'ι να (πηριχθη σἶην αρχηη τελευταια αρκειται στους τεσσερεις τοιχους της τα­ ησσονοἐ 'ιῳοσπαθειαἐι που σημερα %ΡαΤει πανΤ0ν, αλ·

Ἱ \ ) Ϊ \ξσωσγ αγ απαν­ι­ηση ὅμως δὲν εἶναι συνδυασμός θεωρη­ λα στην ενάντια της, γιατι μόνο οί βιωμένες στην όδύ­

Ν Ν Ϊ Ϊ Ϊ Ν Ϊ Ϊ )

τικης και τεχνικης ἐκπαιδεόσεως ῖτι λεμε τεχνικη, νη της\.προσπαθειας\εντυπωσεις φερνουν\αληθινη σο:αν |μη την ικανοτητα να ενεργοποιηται η αφηρημενη φια και βάθος; Αντι να ἑ›περανα7ι°ι'νξη Την νθησηι θασκεψις επι επιπεδου κατασκευης και χειρισμου μηχα­ φροντισ;η το ανθισμα του προσωπου, θε°ι0νΤα€ ωἐζ ἐτ

Ν 'Ϊ ` Ϊ \ , Ϊνων ;­ι ειναι μύηση στην ζωη καί το βαθος της,|που σχαῖη αποληξη καθεγγνωσεως την εσωτερικη εξελιξη

3 \ Ϊ \ Ν ἔ |ἀντὶ νὰ τρέπη τον άνθρωπο στα πραγματα, τον φερνει και ωἐ αφεΐηρια Το αισθημα, η νπεραφθονια του οποι­

\ \ δ Ϊσὲ αὐτογνωσια και ὲξασῳαλιζει κατ αὐτὸ ­τὸν τρόπο ονγστον Ρωμηο εκφραἔει βαθεια κλίση πρὸε τη θεωρία,

, ι › | κ › ι ιτην άληθινη ψυχικη του ανάπτυξη. Μόνο έτσι νομιμο­ κληση που εκφηλίσθηκε σε|αδΡανἶί±α λ(3Υῳ ἀνυπαΡξία€

Ν Ν Ϊ ) Ν Ϊποιειται η γενίκευση της ἐκπαιδευσεως, αποφευγεται ° χαρακτηροε και που βαφτισαμε επιπολαια τεμπελια.

ω < \ Ϊ .

δὲ αγ μαζιαἡ παρα­Υωγαγ αγμιμαθων και ­η δημιουργια Η πραγματικη παιδεια προσφέρει κατί οὐσίαν πνευ­Ν Κ \ :| \ |

ἐπιλέκτων ομάδων ἐγγραμμάτων καὶ τεχνοκρατων, ματικη και οχι τεχνικη μορφωση, κάθε κοινωνία δὲΝ Ν αν Ϊ ` Ϊ | Ν Ϊ

που θεραπευουν απλως τις ανάγκες των βιομηχανιων που θελει να προκοψη εχει πρωτα αναγκη χαρακτηρων,_ .ο κ : κι

καὶ των διοικησεων. (Η ἐκπαίδευση στην υπηρεσία της και κατοπιν τεχνικων. Αυτο δὲν σημαίνει πὼἐ Οἱ ΤΘ­

Βῦ Β?

χνικὲς σπουδὲς βρίσκονται ἐκτὸς της ἐκπαιδεύσεως, _Γιὰ νὰ διαπλάση χαρακτηρες, η ἑλληνικηἐκπαί­ἀλλά, ἐπειδη η τεχνικη δὲν ἔχει ἐκ φύσεως ηθικη, ὅτι δευση πρέπει νὰ περιστραφη στην γλῶσσα, η ὁποία

πρέπει νὰ θεμελιοὕνται σὲ στοιχειώδη καὶ μέση ἐκπαί­ ἀφἀ ἑνὸς μὲν συνενώνει τὶς διάφορες ίστορικὲς ἐκδη­δευση πληρεις ἀνθρωπίνων ἀξιῶν, ἐπὶ δὲ ἀνωτέρου ἐπι­ λώσεις τοὔ ἑλληνισμοὔ, ἀφ” ἑτέρου δὲ ἐξασφαλίζειπέδου νὰ διαποτίζωνται ἀπὸ μία προβληματικη πνευ­ ἀπ” εύθείας ἐπαφη μὲ τὶς μεγάλες πηγὲς τοὕ συγχρό­ματικη. Θαυμάζω την τεχνικη, ἀλλὰ δὲν παραβλέπω νου πολιτισμού καὶ κάνει ἐφικτὸ τὸν διάλογο μὲ τηνὅτι ἐπιτρέπει μὲν νὰ πᾶμε στ; ἀστέρια, παραμένομε ἐν Δύση. Είμαστε οί φυσικοὶ φύλακες της κλασικης κλη­τούτοις σκληροὶ καὶ ἀνελέητοι πρὸς τὸν συνάνθρωπο. ρονομιᾶς, διότι ἐκεῖ ὅπου ὁ 'Έλληνας αίσθάνεται, ὁ

(Η τεχνικη εἶναι τυφλη καὶ άγρια δύναμη, διότι στε­ Βύρωπαῖξος, ὅσο σπουδαῖος ἑλληνιστης καὶ άν εἶναι,ρουμένη ηθικοὔ στόχου γίνεται αυτοσκοπός, πού ἀνα­ δὲν μπορεί παρὰ νὰ μεταφράζη, φύλακες πολύτιμοι,γνωρίζει μόνο την λογικη της μηχανικης τελειοποιη­ ίδίως τώρα πού η Δύση στρέφεται ἐκ νέου στούς ἀρ­σεως. Δὲν κάνουμε ὥστόσο μαὔρο χιοὕμορ, μιλώντας χαίους, πρὸς ἀνανέωση τῶν ηδη ἐξαντλημένων πνευ­

γιὰ «τελειοποίηση» προκειμένου περὶ τοϋ πυραύλου ματικῶν της δυνάμεων. ”Αλλὰ γιὰ νὰ μην καταντη­πολλαπλῶν πυρηνικῶν κεφαλῶν, ὅταν αὐτὸς ἀπειλεῖ σουν οί "Έλληνες κλασικοὶ ἀντικείμενο πενθηρης ἐπι­την ζωη μὲ ὁλοσχερη καταστροφη; Τὰ τεχνικὰ ἀντι­ στηαονικης ἀναλύσεως, γιὰΝνὰ γονιμοποιησουν~ὅντως

κείμενα καθ, ἑαυτὰ δὲν ὑποδουλώνουν τὸν άνθρωπο° την εποχη μας, η γνώση της ἀρχαίας ἑλληνικης, τε­τὸν ὑποδουλώνει η ἴδια λογικη της τεχνικης, είς την χνιτὰ χωρισμένης ἀπὸ την ίστορικη της ἀνάπτυξη, κρί­,ὁποία ύπέταξε τὸν λόγο ῦπάρξεως της ἀνθρωπιᾶς του. νεται ἀνεπαρκης, ἀφοῦ ἔτσι στερείται ζωντανού δε­”Οταν, χάρη στοὺς ὰρχαίους φιλοσόφους, η γνώση σμοὔ μὲ τὸ σύνολο της ἑλληνικης γλώσσης, στούς κόλ­ἔπαψε νὰ συγκροτη ἐμπειρικη περιγραφη γιὰ νὰ γίνη πους της όποίας ἀνασαίνει. Τὰ ἀρχαῖα δὲν εἶναι νεκρη

θεωρία, η ἀληθεια ἐξετέθη στην ἀβεβαιότητα καὶ ἑπο­ γλῶσσα, ὅπως τὰ λατινικά, ἀλλὰ ἐπέζησαν κατὰ τοὺςμένως ηταν υποχρεωμένη εἴτε νὰ ἀποκαταστηση τὸν αίῶνες που ἀκολούθησαν την πτώση τοὔ ἀρχαίου κό­ἐμπειρισμὸ στὰ δικαιώματά του, ώστε νὰ ξανακερδι­ σμου, συνεχίζουν δὲ νὰ ἐξελίσσωνται μέχρι σημερα,θη η χαμένη βεβαιότητα ­πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ἔκανε η είς τρόπον ὥστε ἐὰν τὰ ξεχωρίσουμε ἀπὸ την ἀδιάκο­Δύση­­,εἴτε νὰ ἀναλάβη την ἀβεβαιότητα καὶ είσάγον­ πη τούτη πορεία, τὰ νέα ἑλληνικὰ πολύ σύντομα θὰ

τας τὸ ὑποκείμενο στην ἀληθεια, νὰ κατανοηση την ἐκβαρβαρωθοὕν καὶ οί 'Έλληνες θὰ περιπέσουν σὲ ἀ­τελευταία ὥς ενότητα γνώσεως καὶ ηθικης, ὅπως φασία. κάθε χωρισμός τοὕ είδους αύτοὔ, κυρίως ἐπὶἔπραξαν πάντοτε οί 'Έλληνες )Αφ9 ης στιγμης θέλου­ επιπέδου ἐκπαιδεύσεως, θὰ ἀποβη μοιραῖος γιὰ τὸμε τὸν τεχνικὸ σκοπὸ εἰς την υπηρεσία μας, η μηχα­ ”Βθνος,πού η ρηξη μὲ την παράδοση θὰ μεταβάλη σὲ

νικη τελεολογία δὲν θὰ κυριαρχη πλέον της ἀνθρωπί­ άριζο δέντρο, ἐκτεθειμένο στην διάθεση της πρώτηςνης σκοπιμότητος καὶ η τεχνικη θὰ ἀποτελέση μέρος ριπης τοῦ ἀνέμου. Θὰ ὕπάρχη βεβαίως τὸ λύκειο κλα­της δημιουργίας.

δδ δθ

Νσικης κατευθόνσεως καὶ ἀριθμὸς φιλοσοφικὥν σχο­λὥν ξ ἐσωτε ικ\ ὅ ω έ τοὔ λαοὕ ὲ τ\ν ἰστο­ρία Ξιτόὶυ σχέσρ ἀζὶτὸ μδ νςόῖτχοἕἕιηἐξα τᾶται ἔὸ πκἶὶευ ατι­

κ ω 7 ιθη : Τη ι Ρ Ν ε κ ε μκο κλιμα κα ε χωρας, θα καταστραφη, οι δε ελληνι­σταί, ἀντὶ νὰ όδηγοῦν μὲ τὸ ἔργο τους τὸ “Εθνος εἰς τὶς

\ |ριζες, θα γίνωνται (τι παραλογισμός!) ειδικοί, σὰν νὰ3 | ι`›επροκειτο γιὰ ξένο πολιτισμό και γλωσσα ξένη, πρὸεἴκοσι αἰώνων νεκρά. Δὲν εἶναι τυχαῖο ότι η κρίση ταυ­τότητος σ” ἐμᾶς εκδηλώνεται μὲ μαρασμὸ τῶν ἀρχαἰωνκαι βυζαντινῶν σπουδὥν, ἐνῶ η ἄνθιση τους προϋπο­θέτει τὸν στέρεο ανθρώπινο χαρακτηρα μιᾶς εκπαιδεύ­

Ϊ ἔ ξσεως θεμελιωμενης στην ἑκουσια υποταγη και υπο­

| 7 Ν Β, , \ ~ ~ πω

μονη, που μόνο από το μέγεθος των κλασικων έργων Το Μ?/ΦΦΘ ῃιἔ ζωηἐἱδικαιολογεῖται. Χωρις ὐποταγη και υπομονη η ἔκ­φραση ειναι ἀνέφικτη και ὑπὸ την ἔννοια αυτην οι κλα­

` ` Έ. Ζ \ ( \ ` \ ) Ϊσικες σπουδες ειναι η βασιλικηιοδρς για μια ελευθερησυγκροτηση του χαρακτηρος, η απουσια του οποιουμᾶς κάνει και διαρκὥς παραπονιόμαστε. (Η ἔκφρασηδὲν π α ατώνεται ἐὰν δὲν ανα ωνεόσ σὲ νέο λό ο

\ Ρ Ν 7 | ) ¬ χῳ Ώ > Υὶτις δυνατοτητες της γλωσσης εν τῳ συνολῳ της, αλλακατ” αὐτὸ τὸν τρόπο φανερώνεται αυτογνωσία και ἄ­

Ἱ 9 Ν \ ϊ Ννοιξη, που απαντα με δύναμη στην πρόκληση της|μοιρας.

Χ

40

Τα ἔθνη ριζώνουν και προοδεύουν μὲ ἔργα που ἀντι­στέκονται στὸ εὕ α τοὔ όνου; Τέτοια ἔ α Φ ι­

\ | ς Ρ | Σ| Ἡ | 9 |κρη νεωτερη ιστορια μας|εχει να δειἑξη, ελαχιστα, μποτρουμε παντως με την χαρη τους να ελπιζουμε, παρα

\ ¦ \ Ἰδ |ξ 8 Ϊ Ν Ϊλλ Θ` Ϊτο ασφυκτικομ ιε ρ ο που μας περιιἰα, ει. αβεβαιως να τα ζητηση κανεις προγ του ἔιθἔ επειδη εκ­

! Ι | , 3!τοτε |ο τοπος μας βουιἶαθηκε απρτομα, οι δε ανθρω­ποι ορμησαν απο τα ερειπια των σπιτιων και των

Η Ν Ν ) \ Ν | (άξιων, στὸ κυνηγι της επιτυχίας και του κερδους. Ο

9 | 9 Ν Ἡ )δρόμος εἶναι σημερα ανοιχτος, γιατὶ εν τῳ μεταξυ α­

Ϊ < | Ν 3 ~ \πεκαλυφθη η φενακη της οικονομικης αναπτυξεως και

Αυ Ν 3 Ϊ , Ν 9 | Ιτης κατανριλωτικης ευημεριας, ενω απεδειχθη σργχρο­νως, ῖοτι η τεγνικη|προοδος και η κοινωνικη εξελιξηδεν ειναι ποσα ευθέως αναλογα και οτι το ηθικο καιπνευματικὸ μέγεθος τῶν ἀτόμων καὶ τῶν συνὀλων δὲνπαρακολουθεῖ κατὰ κανένα τρόπο τον γιγαντισμὸ τῆςὐλικης ζωης. Τί ἄλλο κηρυτταν, πολυ πρίν, μὲ φωνηδυνατη εἰς ὼτα μη ἀκουόντων ὅσοι σκέπτονταν τὶς

7 7Ν Ν

τυχες καὶ τὸ μέλλον της Ἱἔλλἀδος, ἐνωμένοι μὲ την γη

ἀδ

` Ί Ώ | · Ώ | | | ξ. α­αί Τοοἑ ανθοωποοἐ 'Γη€› Ανααεοα Τοοἐ ξεχωρίζει ο νεφα τὴς σοβούσὴς πολιτικῆς κρίσεως, ἔκαναν τὴν ἐμ­Καοαβίδαἐ­ φάνισὴ τους στὸν ὁρίζοντα τὴς μεταπολεμικὴς (Ελλά­

Γιὰ τὸ πολύμορφο κι εκτεταμένο ἔργο του Κ. Δ. δος. Δὴμοσιεύεται τώρα μετὰ θάνατον, λίγους μὴνεςΚαραβίδα, αφιερωμενο σχεδὸν γἐξ όλοκλὴρουγ στὸ |κοι­ αφ, ότου υπεγράφη ὴ συμφωνία ἐντάξεως στὴν Κοινὴνοτικο ιραινομενο και|ιδανικό, δενγσκοπευω να μ,ιλὴσω, ®Αγοοα, οποο αγ ἐθνναἠ μας ἐπγβίωση θα ἐξαρτνγθἦ ἀπὸοταν μαλιστα ενα μερος παραμενὴ ακομὴ ανεκδοτο. τὴν ανθεκτικότητα τοὕ ἐσωτερικοὔ μετώπου. Και εἶναιἘἴλί· ὅῖί στἶμ δημοσἔἶυίἐῖνα ποερουοίαζἶααί­ ανα­ ἔεν γεγονός, ότι όσὅι ἔτυχε κατά καιρους νὰ το δια­Υ Ὁφα ”η σχε Ὁ ΤΟὉ Ο αρα Β ας ανηκεί ΰ εΧ.Ξί.νΟὉς ασουν εντηπωσιασ χαν πα α Ταυτα ὁ ω άπο 0..

ποὺ| ἔχουν αοχῇἑ Τὴν ἰδέα),`ὴ ότι δὲν τρὕ δίνουν νώθὴκε μὲ στιβάδες σηιωπὴς κιῖὶ σκεπάστὴκεἶοὰν ὅμλεςπεριοπτὴ θεσὴ στον νεοελλὴνικογπνευματικογ βιο καἐ τὶς ὕπεόθυνες χειρονομίες ποὺ ἔγιναν σὲ τοὔτο τὸν τό­τον συγχρονο εν γενει στοχασμο, αλλα για να εκτιμὴθὴ πο_ Πέραν Τοῦ οοναεαργμένοο δοαγμἰοογ γῆ σύωληἢ δοναμιαἢ Τὴν οποία Τἦἐ προσέδωσε ααὶῆ οποία οονο· προσπάθεια ἔμεινε στὸ περιθώριο, ὁ δὲ άνθρωπος, πουστα τὴν συμβολὴ του, χρειάζεται νὰ τα γνωρίζὴ κανεις μὲ τὴν άνυπόφορὴ ἐλευθερία του γόμνωνε Τὴν αοαι­οὔ­όλα. Προτίμὴσα, ἔτσι, κάτι λιγώτερο παρακινδυνευμέ­ οα με­νοοοκννγταγ ἐταφη ἐπγμελὥςγ σγωπηρᾶ σοναωέσε,νο, πλὴν ἀσφαλῶς άποδοτικό, νὰ σταθῶ δὴλαδὴ σὲ ἕνα καὶ δαπάνῃ κοινῇ τῶν ἐνδιαφερομένων. 'Όμως ἐκτὸςαπο Τα ἔο'Υα Τοο καὶ να Το οοζὉΤἡο”ω› λαο­βανονταἐ τοὔ ἑλλὴνικοὔ φθόνου, ὁ ὁποῖος ἔδρασε συνειδὴτὰυπ” όψη τὰ παράλλὴλαὴ συναφὴ γνωστα δικά του κεί­ άσυνείδὴτα, οί άπαιτὴσεις τοἶ› ἴδιου τοὕ ἔργου δὴ­μενα, επέλεξα δὲ τὸ δοκίμιο ”Η Λοχία παράὁοσις και μισοργοῦσαν, θὰ πρέπὴ να πῶ, ἀμὴχανία καὶ ὀλιγω­ὅ Δη,αοΤΦ7ἶΦο'γαό€› απο Τα οποοοα'­οοἶοα Τἦἑ ν;ΞΦοΤέΡα€ ρία, άσχἐτωςἐὰν αὐτὲς άκριβὥς τὸ συντὴροὔν, γιὰ ναγραμμςατείαἑ ααα ποοοφοοο “γία ποἶιοπλεοοο ἕοοαοχο­ το γπροσφέρρυν στους μεταγενέστερους σὰν άνοιχτὴλίασμέλ και Υωε δ'·αἶίΡ›ί”"χο αυΞοἦΧολ'·ο› αοῖοο δοαπο· προταση. \Οι ανθρωποι σβὴνουν και τὰ ἔργα παραμέ­

0 · οποιο ε ονται και ανα ονται να τα α ουν τον υπνοθηκε ζῶναΐοἑ Τοῦ συΎΎΡα<Ρέω§ 'ΐοεῖἑ φοοέα οὲ ποοίοτ μας σὰεχσκιὲς αγαθές, ῖτἰυ δὲν βρίσιῖουν άνάπαυσὴ.δοοἐ Κοίοίμεἔ 'Υία Το ¦Ήθνο€› ανα ἴοα πεοίποο χοονίαὰ Αυτόν τὸν διάλογο θὰ ὴθελα ν” άνοίξω μὲ τον Καρα­διαστὴματα: στὴν Πολιτικὴ Έἔτιθεώοηση τοῦ “Ιωνος βίδαΔραγούμὴ, τὸ ίθΖί, ὅταν ὁ παροξυσμὸς τὴς ΜεγάληςἹδἐας βρισκόταν στὸ κατακόρυφο σὲ χωριστὸ φυλ­λάδιο τὸγίθἔιὕ, ὅταν τὰ όνειρα τὴς ἀνοικοδρμὴσεως Τὸν καιρο ποὺ γραφόταν °Η Λονία παγοάὀοο­,ς ααὶ ὁ

'Υἶμίζαν εζπίδεο 'ΐοὺἐ λαοὺἑ Τἦἐ Εοοώπηἑ καί Τον 8!­_ . Δίημοτικισμός, στὴν στοιχειώδὴ ἑκπαίδευσὴ εἶχε είσα­αο Ρ­αἐ” Το 1981 ο°Γον Πλάτωαα, ὅταν Τα πρῶτα σον· χθὴ ὴ δημοτικὴ καὶ τὰ πάντα προοιώνιζαν καθολικὴ

44 45

Β

ἐπικράτησὴ της γράφω τρία χρόνια άφ) ὅτου καθιε­ ἔννοιαν ὕπάρχει καὶ καθ όνατο ὰν τὸν­

ὀε4

ΟΦ

τοΩ:

ςὀι

Φ ῃιὀι

00

ρώθηκε σὲ ὅλες τὶς βαθμίδες έκπαιδεύσεως, τὶς δημό­ ἄφἶὶναυί νὰ δΡάσ*Ιι μέσἔ είε Τὴν σν'ΥχΡΟνΘν ζωἢν μας».σιες υπηρεσίες, τὰ λεγόμενα μέσα ένημερώσεως καὶ Γ3­α Ξθν Ιἔαραβίδα Τωτοἐ ὁ Ρυθμὸἑ δὲν μπῦρεἶ παρὰΤὸν Τύπο) χρόγιια παραιχωνισμοῦ τῆς διδασχεχλίας τἶῖὁυ ὅ νἶ· Ξίνφιι 'η €((ἑλλἶγνίσΤίΚΐ])) βιζυθἶωμία, πρὸς °Γγγν,ὁΤἘΟ.ί;Οί

άρχαίων κριὶ ανυποληψιας της\λογιας παραδοσεως. 9 ἑ±α€ Φἶρεἐ Ὁ ὴογία ποξραἕοσίἐι ἶμμεἑὶονῖαἑ σἶθ αρχαιραγωνας τι­ων δημο­ιικισ­των επι ­ιελοσς εσσδωθγγχε, με ιδανικο. Αντιθετα με καθε στοχο υπερανθρωπινο, μετὴν διαφορά, ὅτι ἐνῶ στὶς ἀρχὲς τοὔ αἰῶνος καὶ κατὰ κάθε αίτημα ὕπερμέγεθες καὶ ὁλοκληρωτικό, που ἐξ­τὴν διάρκεια τὴς ὰναμετρησεως, πίστευαν πὼς ὴ νίκη ορκίζει τὸ κακὸ νευρωτικά, όποτάσσοντας τὸ άτομοτους θὰ ἔφερνε ὰναγέννηση|τοὔ|τόπου|, σημερα ὴ στά­ ἶΐἕιν ἀνάΥκη κι ἐκμηδεγίζονῖας πρωτοβουλία' του,

Ν Ν ιθμη του πνευματικρυ μας|βιου επεσε<οσο ποτεχαμηλα η ελληνιστικη βιρθεωρια και παραδοση εμπιστευεταικαι συνεχιζει να πεφ­ιη_ Ανθραιιες Ο θησασρος! Οχι στην δημιουργικη ικανοτητα και το κοινωνικο ενστι­μόνο δὲν ἐθεράπευσε ὁ δημοτικισμὸς τὴν νεοελληνικὴ κτο τοὕ ἀνθρώπου, ἐξαίροντας δὲ τὴν ποικιλία στὴνκακοδαιμονία, ἀλλὰ δορυφοροόμενος ἀπὸ τὸν ἑσμὸ τῶν ζωίϋ Χωρὶε φόβο τοϋ ἀγνώστου, παραδίδει στὴν ἐλευ­δημοσιογράφων καὶ τῶν πολιτικῶν τὴν έπέτεινε, κολα­ θερία τὸ πεπρωμένο του. Αότὴ τὴν πίστη στὴν ἀνθρώ­κεύσνταε ἀπρσσχημάτιστα τὴν γλωσσικὴ κακοηθεια. πινη αότενέργεια, «τὸ μόνο ἴσως θεωρητικὸν κεφά­Καὶ τί θὰ μπορουσε νὰ κάνη γιὰ νὰ ἐπιπλεόση καὶ νὰ λαιον της )Ανατολὴς››, διετὴρησε ὡς ἰδανικὸ ὴ λογίαδιαιηχρχηθὴ, ὅταν ὰπλῶς άντικαθιστᾶ ὡρισμένο τόπο ἶἕεἐαἦἶςἐἕἕέζφιὀἰἑἰρςάἔφἐσςῃῖὶζττἐτἔχἐἐρέοἰαιίἔἑαξἱχσε

ε οι ον· σ­μ Αὐτὸίποὺ σημερα εἶναι τετελεσμένο γεγονός, προ­ σῆς­ ΕΟ δημοτικισμὸς βγαίνει ἀπὸ τὴν ἀδυναμία τῆςέκυπτε ὡς ένδεχόμενος κίνδυνος ὰπὸ τὴν περὶ δημοτι­ λοΐίαἑ παραδόσεως ὰρνοόμενος τὴν τυποκρατία ἐν ὀνό­κὴς καὶ λογίας παραδόσεως ἐργασία τοϋ Καραβίδα. ματι τὴς πραγματικότητος, ὴ ἀπολυτότης ὅμως ποὺΔύο ἦσαν οι θεμελιώδεις ἀρχὲς τοϋ πσνἠματσε: πρῶ­ τὸν διακρίνει δὲν ἔχει ἔρεισμα: ὴ διαθέτει ἴδιον περιε­τον, πως οὔτε οἱ λόγιοι, οὔτε οί δημοτικισταὶ εἶχαν χόμενο, ὅπότε ὀφείλει νὰ τὸ προβάλη ὡς θετικὴ στάσηπροτείνει «διαυγὴ καὶ πρακτικὴν ἑρμηνείαν» τῶν σκο­ ζωης καὶ νὰ τὸ ὰντιπαραθέση στὴν λογία παράδοσηπῶν τοῦ Νέου ἑλληνισμοὔ, στερουμένου κατ) αὐτὸ τὸν μὲ ἄνάλογο κὔρος, τὸ ὁποῖο βεβαίως δὲν συνέβη,τρόπο προϋποθέσεων αὐτοσκοπησεως καὶ αὐτοσυνει­ συμμερίζεται τὸ της λογίας παραδόσεως, ὁπότε συνι­δησίας° δεύτερον, πὼς ὴ πνευματικὴ ὰναγέννησις δὲν στα νεωτερικὴ μέθοδο καὶ ἐσωτερικὴ ἀναπλαστικὴ δύ­εἶναι προιὸν συσσωρεόσεως γνώσεων καὶ ἀναλόσεων, ναμη, ὕλοποιοὔσα μὲ ἔργα πολιτισμοῦ τὸ ὀρθό, πλὴνεἶναι ἐνέργημα κεντρικὴς συνθετικὴς ἰδέας, ὡρισμέ­ ρητορικὸ καὶ μᾶλλον ἀόριστο αἴτημα τῶν λογίων, περὶνου ρυθμοϋγ ποὺ ­ἢ ἐγχωρία διανόηση δεν πρέπει να ζη­ προσηλώσεως στὰ κλασικὰ πρότυπα καὶ παραδεδομέ­τηση στὶς βιβλιογραφίες, ἀλλὰ νὰ ὰποκαλύψη «καθὶ ὴν να ἰδανικά. Σ” αὐτὸ τὸ δίλημμα περισφίγγει τὸν δημο­

46 47

τικισμὸ ὁ Ιἰαραβίδας καὶ τὸν υποχρεώνει όχι μόνο νὰ ἑρμηνεμἔ του κλασμξομ ἑλληνωμογυ (καὶ πμμεμμῖΐμὴν ὰπορριπτη συλληβδην τὴν λογια παράδοση, ἀλλὰ Υεια του |βυζανΤἕ­νουὶη (ἶεμελὶωμενγὶ στα ὶδἦωδηε “ΠΚνὰ αἰσθάνεται ότι ὰποτελεῖ θετικη της προέκταση καὶ Αναγεννηξῖεϋξἑ· Εξ Ουγ *Ι Ρα”Υ8αα μετοξτβοπη του δη­νὰ ἀναγνωρίζη στὴν ουσία της τον καλύτερο ἑαυτό του. μ®”"·ὶμσμομ| σε πμῖἴεφμμωμἦ πασηἔ φμσεωἰ σοσιαλβ,Εκτος τὴς λογίας παραδόσεως καὶ χωρὶς κεντρικὸ σμκωχ κενησεἱλν “Τε μμφὶβωὲων πνεμμαῖἰκωἶ Ρεμμἶμὶδεὥδες, ὁ δημοτικισμός, προβλέπει, θὰ τραπὴ στὰ των Τηἑ ασῖωῃἰἐἱ Βμί­λμλπηἐ (Οι ­ἑμαφομἶἔ ζτωλέ απἶχξω­δευτερεύοντα ζητἡμαεαγ μογεαϊα δέ, «θὰ άρχων] νὰ σεων φανατιζουχ πολυ Ύπερισσοτερο απο της ουσιας,ἐπικολᾶ ἐπὶ τοῦ σώματος της κοινωνικὴς μας ζωης, δεν παυουν |ωστοσο να ειναι δευτερευουσες και πεοιορεδωεφόεουε καὶ πογκίλουε θεσμοὺε ξενγκούεγχ ἀφοῦ (πε­ τος του χρονου να εξομαλυνωνται), πραγμα το οποιο

Φτο

9.ο

ι Ν 3 ι \ ° ι δὲν θὰ ινόταν ὰν ἐπεδίωκε νὰ συνα ά τὸν ασικὸυμενος πνευματικης αυτονομιας και υποστασεωἐι γε 7 Ύ γη, βμένη ὰπλὸς γλωσσικὸς τυπος. ἶωωόνα της ἐθνὴκηἔ μαἔ ζγωηἔι Ύὶὰ Ϊὰ Τὸ? ακοζωμμηση·ΐΗταν λοιπὸν παρεξὴγηση ὁ σάλος της τελευταίας Ο δγὶμοτιχισμοἔι στμεφομενοἐ στην Δμσγϋ αμνηθηχε

τουλάχιστον ἑκατονταετίας; (Η ὰπορία χρηζει διευ­ τἶἰν Ρέμα Τομι παΡέλ;βν”ΐαἐ δὲ χΡῃ`¦ὶΡ'·ο ἕαἔ ἑἶβαίωμακρινἰσεως, γιατὶ ἔτσι προσδιορίζουμε υπο ποιαν ἔννοια αυτρνομομ υπαμξεωἐγ εποξψἦ ναγλει­ΤΟΗΡὉΊ ωἔΝαν(ζνεω“ὁ δημοτικισμὸς ἀποτελεῖ όντως «τὸ σπουδαιότερο γε­ Έ­Μη δμναμὶβ βγαλμβνη απο γταγ σπλαχνἦ ἶβμ Τοπομ·γονὸς τὴς σύγχρονης πνευματικης μας ιγστοριαςυ, οχι Στηνεολεθβὴα Τομ” τβοπηπο Σολωμοἐ ἶπαιγξε Ρε”ως θετικὸ συμβεβηκός, όπως θὰ ηθελε ισως ο Ιἰαρα­ λο μοιραιο. Σκέπτομαι τονἔἱιαλοφο και,| δενετο κρυ:βίδας, έπικαλούμενος τὴν ἑλληνικότητα του αἰτὴμα­ βμὰη μεσα μου σΤεΡἶ:μΞθ”|Ικε η πεπ¶'·θησ'η,β”ῃ· εμἑομ ατΐοτος (ατὸ πιὸ ντόπιο, τὸ πιο δικό τους, ὰπ) ὅσα πνευμα­ Τα ανεμθμνωεμα Ξωμ· αποξρασμἦταωἶερα εργα Τηἔ Ψω­τικὰ κινὴματα ἐπροκάλεσαν κατὰ καιρους το ἐνδιαφέ­ Τεμηἔ Τενεμμαπ­Μἶὶἔ μαβ '·επΟΡ'·αξ· « ξμποφασὴστἑκωτϋρον αι›±ε›ν››), ἀλλὰ ὡς ρήξη μὲ μια παράδοση, η οποια εοφ». διοτιγ σννςψιἔει την εμπειρια ηιιε γλωσῇηυιἕ δια·ὰσκεῖ ἐπὶ αἰὥνες βαθειὰ ἐπιρροὴ στὴν πορεια του μμχηἑ στην Δμἶη ὴξαμμεταφἶμεβ με Τα Χαμ ημαἐγτἶιν”Εθνους. Ἐὰν ὁ δημοτικισμὸς ἀπέκτησε τὴν καθολι­ εμμωῖτατκηγ ἶοφια εκἦινξὺν τω? χρομωἔὶ” μαμεμμμνξπε”κότητα καὶ τὸ ειἶρος ποὺ ἐπέτρεψαν νὰ συγκρουσθὴ Ρωἔ επεἔδη Ξ) Σολοἑμοἔ ἕφαβμοἔειἶην [στομα ἶηἐ ιτα­κατὰ μέτωπο μὲ τὴν ὁμοουσἰα| του λογια παράδοση, λξκηἑ £« Β ῃαλμέη Ύὲωσἶα δεν, ε'·να'· καθμμἶἶλθμἴαἶπροφανως δεν οφειλεται σε δικη του εσωτεγρικη δυνα: Τἶμα Τηἑ ·ξχ'Γι­μἴγιἐι ε[·7α'· εΎΥ¶ν`|Ι 'ῖἢ€»)`σι”ηὅ ε ηνυἑημικη, οσο στην συνδρομη ενος τριτου παραγοντος: οι Ϊ εὺσσα και με ®ξσ®”ΥΧω\Ρη”ῇἹ ἦμκβλξα “μα αν Ρωπβ Τηἐὁπαδοί του κατενόησαν ότι γιὰ νὰ τὴν κατὰρρἰψυυν αξιαξ "μι δβασἶελλξὶ Τἶὴν λογμἕ οξπο την δγιμοξμὶῃι μἦἔἔπρεπε νὰ ἀντιτάξουν διάφορο ἀξίωμα ζωὴς καὶ μὴ παραδοσηιγχωρὶ­9 νμ Του περχα απὸ ἶο μυαλο] ξδμχ”βρίσκοντας ἐκ τὥν πραγμάτων, ἐτράπησαν στὴν Δό­ ζἰζμσα βαθμτεβη διασταἦη τεμ πμμβληγμαΐοἔ Ξηἔ εθνμση, που ἀσμένως τὸ προσέφερε, μαζὶ μὲ τὴν δικη της κης μας ταυτοτητος. Στο κειμενο ο Δαντης ειναι παν­

48 Μ)

4

ταχοὔ παρών, ό Βάκων, ὁ Λόκ, Κοντιγιάκ, κατο­ ”Οταν η λέξη μεταφέρη ὥρισμένη παράσταση δίκηννομἀζοψιαι­ Ξἰἑ ἐπίρρωσιν Τἶιἐ θεωΡία€ ὅΉέ‹ίἹ λέξη εἶναι­ όχηματος, γίνεται σημεῖο, τοὔτο όμως εἶναι ἔργο τῶνσημεῖο της ἰδέας» καὶ ότι ‹‹η γλῶσσα ειναι γνώση», Λατίνων, οί όποῖοι ησαν πολύ πρακτικοὶ γιὰ νὰ δια­ἐνῶ η αναφορὰ στὰ εύρωπαικὰ ἔθνη (ιιίθυμώνω γιατὶ κρίνουν την ἔνυλη .όψη τοῦ πνεύματος. Έιὰν λογαριάσηεἶμαι στενεμένος νὰ ξαναπω τὰ πράγματα όπου εἶπαν μάλιστα κανείς, ότι όλόκληρο τμημα της λατινικης ἔρ­τόσαις φοραῖς τὰ άλλα ἔθνη, καὶ δίχως ωφέλεια νὰ τὰ χεται από τὰ ἑλληνικά, η αρχικη τάση έκατηντησε κα­ξαναπὥ». Καί πιὸ κάτωἱ ιι­Ησύχασοιν τέἶως πάντων, ' τάσταση, ἀςρηυ οἱ Ρωμαῖηι ἀντὶ λόγου ζητοὔο­αν καὶΥρἀφονταἐ τὴ Υλὥσσα Τοῦ λαω Τονἐι Τὰ σοφὲι ἔθνἢι απέδιδαν μόνο ἔννοιες, αγνοώντας παραγνωρίζοντας,καὶ αντὶ ἐκείναις οί ἐλεειναῖς ανησυχίαις νὰ μας εἶναι πως η ἑλληνικη λέξις δὲν παραπέμπει εκτός, αλλὰ φέ­παράδειγμα, γιὰ νὰ ταῖς αποφύγουμε, έπέσαμεν εἰς ρει τὶς αναφορὲς στην ύλη της, εἶναι, κατὰ προσφυέ­χειρότερα σφάλματα». Καὶ αλλοὔ: ιιη πρόταση...δὲν στατη διατύπωση, σύμβολο μὲ δύναμη σημείου. (Οπεριέχει κανένα [δικαίωμα], και εἶναι ένάντια είς τὰ όρος ιἶὅέα, αίφνης, ένσαρκώνει την ένέργεια της όρά­παραδείγματα τὥν αλλων ἐθνὥν.››) παίρνει χαρακτηρα σεως (ἰδεῖν), εἶναιη ύπόσταση αύτης της ένεργείας καὶτελικου ἐπιχειρηματος. όχιγτὸ σημεῖο της, γιατὶ σημεῖο τοῦ μη όντος δὲν ὐφί­

“Αλλα η γλωσσικη φιλοσοφία τοὕ εὐρωπαικου δια· σταται° γίνεται σημεῖο έφα όσον αποβάλη την ἐνέργειαφωτισμοὔ δὲν ίσχύει κατ) ανάγκην στην δικη μας πε· της ὁράσεως διατηρώντας τὸ γνωστικό αποτέλεσμα,ρίπτωση καὶ μάλιστα τελεσιδίκως. (Η λέξη ὡς σημεῖο γ ἐφ, όσον μ” ὀίλλα λόγια διαρρηξη τὸν δεσμὸ ὁράσεως

Τἦἐδἰδἐαἐ χαίν κατὰ πθοέχΐασγη ίι Υλὥσσα ὡἐ μέσον καὶ γνώσεως, ὁπό η μὲν λέξη αποδίδει τὸ περιεχό­γνώσεως καὶ παράγων ἐξαπλώσεως της σοφίας, δὲν ι μενο της σκέψεως, δὲ γλωσσα θεραπεύει την διαφο­εἶναι ἀρχὲἐ ποὺ θὰ δεχώι­αν ἀσνζὉ”ι“η'ι'ί› ὅπθιθἐ ἔχει ί ριστικη λειτουργία της κρίσεως. "Ετσι ἐξηγεῖται ηἐπαφη μὲ την πνευμορτικη μας παράδοση καὶ έχει κά­ ποιητικη πολυσημία της αρχαίας καί η συνθετικη τηςπως ἐμβαθύνει στὰ της ἑλληνικης. Θα ειχε μαθει πως ροπη, η μονοσημαντη όργανικότης καὶ αναλυτικη ύφηοἱ λέξεις δὲν φέρουν ἄπλῶἐ ἔννθιεἐν ἀλλὰ σνΥκΡ0'ΐων των νεωτέρων εύρωπαϊκὥν εύρωπαίζόντων ἰδιωμά­αύτόνομες ὁντότητες πνευματικης καὶ ύλικης ύφης, των, μὲ τὸν ὁμόλογο τρόπο σκέψεως καὶ φιλοσοφίας,«τύπους» σύμβολα, ποὺ ἐνεργοποιούμενα στούς κόλ­ κι ἔτσι αποδεικνύεται, ότι ὁ λόγος τῶν πατέρων μαςπους της φράσεως, ὁνοματίζουν τὸ ὑπεραισθητό. Εἶναι ἐξέφρασε ανυπέρβλητα την ἐσωτάτη διάσταση και τὸτυχαῖο ότι αλήθεια σημαινε κατὰ την Ἄιρχαιότητα την ἰδανικὸ κάθε ανθρωπίνης γλώσσας. ”Η λέξη ὥς σημεῖἶο

πρθφάνει­Οι ΤὉΩ ὑπάιλξεωἐ καὶ ΤὉΩ δηλώσεως των ον­ αποτελει προϊόν ῶρισμένης συμβάσεως, πού νομιμο­των, Τὰ πράγματα μιλανε στην ύπόσταση καὶ όχι στό ποιεῖ μὲν οίανδηποτε κωδικοὔ τύπου συνεννόηση, απο­ἐννοιολογικὸ περιεχόμενο τηςγλέἔεως, πού κατ αυτο χ κρούει όμως τόσο τὸ αἴσθημα όγσο καί 3την ποίηση.τὸν τρόπο δὲν τὰ εἰκονίζει, αλλα τα μορφωνει, τα ποιει. ι Ποιητικη δεν εἶναι η μεταδοση καποιας εικονας η μη­

ουσ

Ηόλα

50 5!

νύμ­αΤΟ€7 ἀλλὰ ὶὶ ἀναφοβὰ σὲ κάτὶ ἄπὶασΐοτ ποὺ ὶὶ πα­ τὴν διαφορὰ ότι, ἀντὶ νὰ ύποτάσσεται στὴν φυσικὴ ἀν­# ( | λ λ > # "' ί κ γ ›| : κ κ λ κεουσηα του υποβαλὶἶταὶ· μἦ ”"ὶ`^ εκεργεὶξί Τηἔ φξὶασγεωἔ­ τιλ;ηιμη,` εχει αποβαλλει την δραματικότητα και θερα­

0 λΟ7Ο§ σὶηαπλοκη Οαοναατωα καὶ Ωηαατωα καὶ το λε­ πευει την υποβολη. Αφηνει κανεις τετοιο πλουτο χω­νειν πραξίς τις, θὰ γροίψη δίκαια γιὰ τὴν γλῶσσα τουό Πλάτων στὸν Κρατύλο. «(0 λόγος», «τὸ λέγειν»,

ὶ κ 8 θα |­κ\ ψ ­κ κ κ δα η_κ\ λα­ρ ς να ιαφ ειρη ιη» υχη και να προ οση .η› γ ωσ

| Ν \ ) |σα του, (Η ὰλλοιωση του πνεύματος δεν εξυὼωνει τὴν.

Υὶαι­ὶ\μόν0 στα πὴαὶσὶα ῖἦ€ φΘασε|ω€ αλέξη φανερώ­Ξ ἔκιρραση, καθως δὲν θὰ μπορουσε νὰ τὴν ἐξυψώση τὸ

νἦὶ· Την συμίἔοἔωἑἔμἔγὶἐ δανβμγὶτ θὶἑονἕ Τἕἔἑ ἕζτθεἕβἔἔζνἶἑ· ποιητἕκὸ είδες πο)ὶ›,ζητησε ὁ Σολωμὶὶἐν ἐὶγνοωνταῷ τὴνΤΟ εμπεὶ Μ0 Ξ να ὶα να εα Τ πα α οσ τ ς ωσσας στ ν οποια α το ε α ε.ἐκαὸἑ ἑαὶῖὶὥν καὶ να Τθὶὶἐ σννδέσα) μεταξύ 'ΐονἐ καὶ μὲ ?ΗὶΪταν φθσικίὶὸ λἶκπὸν νὰ συλῖὶτριβὴ ό μεγα?ιόπ×»­εἴθὶσςὶροςΤα πρανμαΐα­ Δὲν ὑπαὶαχεὶ ὀνΐθλὶΐνὶα Τἦἐ λέξεωἐὶ ἄνδρας καὶ ὴ σύνθεση σὲ «εἶδος μιχτό, ἀλλὰ νόμιμο»ὑτὶαἐῦχἔὶ ισἑΞΤαφνσὶκ“ὶ1 Τἦἦ Υλὶἶίασααἐ­ ,<Η αειαφνσὶκὶὶ του λόγου μὲ τὸ αίσθημα (απρὥτα συλλαμβάνει μὲ δύ­αυτη εν η αποκλειστικα στην αρχαια μασ εκφραση, να 6 νοϋς και ϋστε α αὶσθανεται ὲ θεο ° κα ­ἀλλὰ διατηρεῖται στὴν βυζαντινὴ ύμνογραφία, όπου τὸ διοὶδὶη) να ναυαγηση, ὰῖροὔ ἀπηχοὔσε ὶόίγνωσὶέηὶ ὰὶγωνἶαμέλος εἶναι μέρος τοὕ λόγου, σώζεται στὸ δημοτικό γιὰ τὴν δικη μας ἔκιρραση_ (Η κάθε γέννα ἔχω Τοὺςτραγούδι καὶ στὴν ζωγραφικὴ κουβέντα του λαοὔ. Ἐὰν πόνους της !

η αττικίἔσνσα ἐααλησιαστικη μας πσὶηση ιαλα στην ι "Οσον αφορα «τὸ παραδειγμα τῶν ἐθνῶν», ἐπισηςψυχὴ του πιστοὔ, όσο ἄξεστος κι ὰν εἶναι, ὁφείλεται δὲν ίσχύει στὴν περίπτωση μας. Βεβαίως οί ρωμανι­στὸ ὅαὶ πέραν Τἦἐ πΡΟσὶ­Τἦἑ καὶ απΡΟσὶα­“Ον ἐννοὶαἐ Των› κὲς γλωσσες εἶναι λατινογενεῖς, πρόκειται όμως περὶΟὶ λέξεὶἑἱ βθὶσκονν μνσαΐὶκὸ ανΤὶκΡνσμα ἐντὀἐ Του­ Τὴα νέων φωνὥν, οἱ ὁποῖες διεπλάσθησαν ὑπὸ τὴν πίεσητὶναὶωτέιῷαα Τῶα Χωθνβεὶνα καὶ ἐνὁοἔθΐῷαν ἀσὶψκᾶὶτ ξ πρὸ παραλατινικὥν ἰδιωμάτων, δημιουργώντας, ἀπὸτωέ Τωα Σ<'ΞΩαΨ8ίμ› σαὶμαὶνεὶ ἐλάχὶστα ἐν σνΥκΡὶσεὶ· γ τὸν πέμπτο ηδη μετὰ Χριστόν αἰῶνα, διγλωσσία. Τὰπθὸἑ Τὴν ὕπυβλητικὴ δύναμη πού διαθέτει. (Ο λόγο; γαλλικά, ίταλικά, ὶσπανικοί, ρουμανικά, πορτογαλικά,ἐδῶ ἐνευνεὶν ὅπωἐ ἀκρὶβὥἐ Τα αφύσὶκα ΧΡώὶ|­ατα καὶ δὲν αναπτύσσουν τὴν λατινικὴ ἐν εἴδει διαλέκτων, ἀλ­σχηματα του εἶκ0ν0Υράφ0νἱ δὲν αναπαρὶαΐα Τὴν ὑλὶκἡ λὰ συγκροτοὔν γλῶσσες αυτόνομες, μὲ ίδιαίτερες ντο­πρανματὶκόΤηΤα, αλλα Τὴν μετθυσὶώνεὶ καὶ Τὴν πνεϋτ πιολαλιές, τόσο ξένες συχνὰ μεταξύ τους, ὥστε οὶ ,Ιτα­ματοποιεῖ, ὥστε νὰ θίξη τὸ ὰπροσδιόριστο ἐκεῖνο ση­ . Μι, παραδείγματος χάρνν, «νὰ μὴν ἀκοὐων­Γαν»_ Μὲμεὶο Τἦἐ ψνχἦἑν Τὸ ὁκθὶθ ανσίγεὶ Τὸν ἄνθρωταυ σὲ ι τὴν προκοπὴ του χρόνου καὶ τὥν ρωμανικὥν γλωσ­ύπερουρανὶονς Τόπους­ Ἐξ Οὔ “τὸ ἀμ­εταΥλώΤΤὶσ'ὶ”Ο Τῶν σῶν, τὰ λατινικὰ ἔπαυσαν ὑφιστοίμενα ὡς ἐνιαῖος ζων­λεὶ'ΐΟνΡ'Υὶκῶν Ρ­αἐ κεὶμ­ένων καὶ “ἦ πΡ0”Γὶμ­ηση ποὺ ἔδεὶσ τανὸς όργανισμὸς ἀκολουθὥν δικη του πορεία, ἐνὥ τὰεαν 'Υὶα Τὸ αιαχαὶο ὶδὶωμα Οὶ Βνζαντὶνθὶ­ Καὶ αὶσθαιμα ἑλληνικὰ ἐξελίχθηκαν ὰδιασπάστως ἀπὸ τὴν ὰττικὴβαθύ ἄρα ὐπάρχει στὴν λογία μορφη, καὶ ποίηση' μὲ στὴν αλεξανδρινὴ κοινη, πέρασαν στὴν μεσαιωνικὴ καὶ

52 53

Μ

ἔφθασαν στην νυν λαλουμένη. Ειαφορές διοιλέκτων ση­ ,Ανατολη έλληνοκρριτεῖται άπο τὸν καιρο τρυ Μεγά­μερα υπαρχουν μικρες, παλαιοτερα εν τουτοιςγγυπηρ­ λου Αλεξανδροσ μεχρι τον εβδομρ αιωνα, χιλια περι­χαν ἐντονωτατες, μαλιστα σε τετοιο βαθμο, ωστε ο που χρονια, χωρις να εχωμε τηνγεξελιξη της Δύσεως,,Αριστοφάνης νὰ τὶς διακωμωδη, οἱ δὲ νεώτεροι νὰ ὅπου ἀπὸ την συγχώνευση τῶν βαρβάρων μὲ τους Ρω­μιλσϋν περὶ ‹‹βαβυλωνίας››· πάντως ὅσο κι ὰν διέφεραν ι μαίους προηλθαν τὰ λεγόμενα νεολατινικὰ ρωμανικὰτὰ ποντιακὰη τὰ τσακώνικα ἀπὸ τὰ στερεοελλαδίτικα, ι ἔθνη. Μπορεῖ νὰ ἐπέδρασαν καὶ ἐν πολλοῖς νὰ ὰλλοίω­

γλῶσσα παρέμενε μία. υΕιρυ ὅσονη έπικοινωνία εἶναι σαν τὸ Γένος μας διάφορα ξένα φυλα, πάντως δὲν πέ­δύσκσλη, οἱ τόποι κλειστοὶ καὶ η πολιτικη ένότητα τυχαν νὰ τὸ ὰλλοτριώσουν ἀπὸ τὶς πρῶτες μεγάλες πη­οπο­ησπώδης ἀνύπαρκτη, μοιραῖα προκύπτουν διά­ γὲς καὶ νὰ τὸ διαλύσουν σὲ νέες ἐθνότητες. Μάλισταλεκτοι, ἀλλὰ τουτο δὲν θίγει τὰ κοινὰ ψυχικὰ ριζώμα­ τὸ άνατολικὸ ρωμαϊκὸ κράτος ἔλαβε αυτόνομη υπαρξη,τα Τῆς γλώσσης, ὅταν δὲ μία ἐκ τῶν περιοχῶν ἐπιβλη­ άφυ ὅτου ὁ ἑλληνισμός, μετὰ ὰτρύτους άγῶνες, ὰρχίζειθη καὶ συνενώση πογλιτικὰ πολιτιστικὁἑ τὶς υπόλἔι­ νὰ κυρίαρχη στὸ Βυζάντιο, τότε που η λοἶνικη Δύσηπες, ἐπιτυγχανεται ομοιομορφια επι τη ασει του ι­ καταρρέει.κου της ίδιώματος, ὅπως συνέβη μὲ την ὰττικη, μὲ Τὰ αἴτια του δυναμισμου της φυλης μας καὶ ὁ δ ­­την κοινη καὶ μὲ την διάλεκτο της Στερεάς καὶ της κτης της γενναίας διαφορᾶς του ἐξελληνισμου ἀπὸ τὸνΠελσποννησου. ἱΕλλάδα ουδέποτε είχαμε δι­ ἐκλατινισμὸ τῶν λαῶν της ἐποχης ἐκείνης, εἶναι ὀφθαλ­γλωσσία· τὸ φαινόμενο άπαντᾶ στην λατινόφωνη Ευ­ μοιρανη: τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο συνέζησε ἐπὶ μακρὸν μὲρώπη, ἀπὸ την ἱστορία της ὁποίας ὁ δημοτικισμὸς δα­ >Ανατολῖτες καὶ Λατίνους, ἔμεινε ὡστόσο κατ, ουσίαννείζεται άκριτα τὸν ὅρο καὶ την ἔννοια, γιὰ νὰ τὰ έφαρ­ άπρόσβλητο καὶ υπερίσχυσε γιατὶ έπεβληθη πνευμα­μόση δουλικὰ στην δικη μας. Θὰ μου παρατηρουσαν . τικῶς, ένῶ οἱ Ρωμαἶοι που φέρονταν καὶ έπενεργου­ἴσως, ὅτι η ἑλληνικη διετηρηθηὲνιαία, ἐπἔιδηἑλλείψει σαν στιἔ ηττημένα ἔθνη σὰν κατακτηταί, έπεκτείνον­

όνου οἱ επι μερους υπηκοες ε νοτητες εν ε ελληνι­ τας το ικαιωμα του πολιτου περαν τῶν ορίων της πο­ὅθηκαν, άρα ἦταν ὰδύνατο νὰ ὰναπτυχθουν διαδικα­ λεώς των, γιὰ νὰ δημιουργησουν προϋποθέσεις συνε­σίες, σὰν ἐκεῖνες που προεκάλεσαν τὶς ρωμανικὲς χους καὶ μονίμου ἐπεκτάσεως, υπέκυψαν ἐν τέλει στην­Υλῶσσες. Καὶ ὰν ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα, γεγονὸς ευρωστία τῶν βαρβάρων καὶ συγχωνεύθηκαν μαζίπαραμένει ὅτι, ἀντίθετα πρὸς την ἑλληνικη, η λατινικη τους. ἱθ ἑξελληνισμός, αίφνης, της Μικράς ”Ασίας, ὅ­διεσπἀσθη καὶ ὰπέθανε, ὁπότε τὸ σολωμικὸ παράδει­ που, ὥς γνωστόν, ἀπὸ τον πέμπτο πρὸ Χριστου αἰῶνα,γμα τῶν ευρωπαικῶν ἐθνῶν δὲν ευσταθεῖ ούτως ὀίλ­ γλῶσσα του ἐμπορίου εἶναι τὰ ἑλληνικά, τον δὲ δεύ­λως· συνηγορουν ὅμως, νομίζω, υπέρ της ὰπόψεως ὅτι τερο οἱ τραγωδίες του Ευριπίδου παριστῶνται στὰ ά­η γλῶσσα μας έπεβίωσε ὅχι ἀπὸ ευνοια της τύχης, νάκτορα τῶν πάρθων βασιλέων εἰς τὸ πρωτότυπο, δὲνἀλλὰ ἐπειδη ἀκριβῶς κατίσχυσε τῶν περιστάσεων. ἱΗ πρέπει νὰ ὰποδοθη στην μακεδονικη ὰπλῶς κυριαρχία·

(Ὁσω

54 Βυ

ΧΗ·:ὲ×­Θ

ΩΞ·αηκέ

ός, βεβαιώνουν οἱ ἱστορικοί,η στρατιωτικη κατο­ θεμέλιο της ζωης, οπότε η ιρυλετικη καὶ τοπικη ταυτό­| ) Ϊ , | ` 3 Μ | Ν Φ`# | ηταν παραγραν ασημαντος ενξσχεσϋ ΤΕΡΝΟΩ Ξΐογηθἰκθ των διάφορων λαων μπορουσε να παραμενη άθικτη,

και πνευματικό μεγαλειο του ελληνισμου, ο οποιος για να μην πω οτι ενθαρρυνοταν, αν κρινω απο την δη­Ν : › : 3 › ι| Ν Νπρρκαλουσε τεραστία εντυπωση στους αυτοχθονεςἔ αφ μρουργία του σλαβικοααλφαβητου καὶ την μετάςοραση

ετερου η καλλιεργεια του ελληνικου πολιτισμου ηταν των λειτουργικων βιβλιων στα σλαβονικα, εις τα οποια| Ν· ) .Ν \ #9 | ξ ` > σ`νκυρίως εργο των ιδιωτων και των πολεων,|οι δε ανε­ ­­­ γινόταν εὐθυς ἐξ αρχης και η θεία ευχαριστία, ἐν αντι­

| ἔ | Ν | Ν _ Ν' | \ ` / | .Ν ` Ϊξαρτητοι ηγεμονες της \Βιθυνιας, τορ Πρντου, της θεσειπρος τα μεχριπροσφατωξς κρατουντα στηνΔυση<.Καππαδθκιας, ακομη και της Αρμενιας, εργαζ0νΤαν Ομως πισω απο την πιστη υπηρχε το δογμα και η

Ν ) 3 | κι ον εν .Νμὲ ζηλο να εκπολιτίσουν τις επικράτειες τους, προσκα­ γλωσσα, που ἐξέφραζαν τὸ πνευμα του μεσαιωνικου| | \ / | | Ἐ .ν κιλωντας ἔλληνες αποικρυς και παρεχοντες προνομια με­ ελληνισμου καὶ τὸ διωχέτευαν στις ἑτερόκλητες μαζες

"' | ἔ | 3 3 \ \χρις αναγνωρισεως αυτονομιας, στις πολεις που ιδρυ­ της επικρατειας, εδραιωνοντας κατ αυτο τον τρόποΝ Ν : : ν Ναν οἱ τελευταιοι. (Ο βασιλεὺς της >Αρμενιας Τιγρανης, την ἑνότητα σ) ένα κόσμο διαφοράς. Λόγῳ ανωτέρου

| 7 \ \ Ν ·;· 3δὲν απηγαγε τριακόσιες χιλιάδες Ἱὶλληνες απο την πολιτισμου, οἱ 'Έλληνες ηταν στην αρχη ἐπίλεκτη ἐ­\ ? ΝΚαππαδοκία και την Κιλικία, για να δημιουργηση πο­ θνικη τάξη της αυτοκρατορίας, ίεραρχώντας ὡστόσο

Ν κ : ι Ν , Νλιτειες στὸ κράτος του; ” Οταν αργότερα μαλιστα, με τις πράξεις καὶ τὶς πεποιθησεις των άλλων ἐθνων χω­` 3 Ϊ Ν Ν. \ ` λ `την εξάπλωση τρυ χριστιανισμρυ και την αιὲτοκρατρ~ ρις να συμφόρωνται, πρλὺ γρηγορα ἔγι·­ταν\ στηριγμά

ρια του Βυζαντιου, η ελληνικη γινεται γλωσσα της της και εν τελει επεκρατησαν. Οταν λοιπον τα θρη­Ν Ἱ \ Ν ιν ;θρησκείας καὶ της διοικησεως, ὁ εξελληνισμος προχω­ σκευτικα αρχέτυπα ἐκείνων των λαων άρχισαν να ἐπε­

Ν Ν Ώ | Ϊ \ Νρει σὲ βαθμὸ ἐθνικης συνειδησεως, ανεξαρτητως εαν νεργουν και να διαβρώνουν την πίστη, προέκυψε η α­\ 'Ϊ \ \ ιν Νη συνείδηση αυτη ὡς «ἐπίκτητος», δεν ειχε ποτε τον τέρμων σειρὰ των αίρέσεων καὶ των συγκρούσεων που

ρω αι ΟΝ ιν ( , κι ωαρραγη χαρακτηρα \της των καθ) ἑαυτὸ Βλληγων, |εις διηρκεσαηαἰωνες, ε;ἔπέφεραν` δὲ τὸν|βαθμι|αιο ακρωτη­τ οπον ωστε ε τ ν πα ακ και πτω ς Νεας ιασ ο του Βυζαντίου και τ ν συ ικνωσ· του στα ελ­

Ν › ο ιι ‹ 3 | τ· κ Ν| Ϊ 5 7 ` Ϊ | | \ | Ξ | (Ρωμης, οι ιθαγενεις πληθυσμοι οχι μονο συνεργασθη­ λαδικα ορια. Εφ οσον η Ορθοδοξια ηταν καρπος τουΝ \ ? Ν Ν Νκαν μὲ τους μωαμεθανούς, αλλα ἐντελως σχεδον εξισ­ ἑλληνικου πνευματος, μοιραια οί διατηρουντες τὸν πα­

ιω Η ) ινλαμίσθησαν. (Ο ἑξελληνισμὸς της βυζαντινης αυτοκρα­ λαιὸ ἑαυτό τους αλλόφυλοι ἔπρεπε να αποσχισθουν, οἱιν ? \ ζ \ . ωτορίας αποτελει μία δεύτερη απόδειξη, οτι το ελληνικο δὲ (Έλληνες να ἐπιστρέψουν σὺν τῳ χρόνῳ στὸ γενέθλιο

Ν | (στοιχειο επεκράτησε χαρη στην πνευματικη του υπε­ ἔδαφρςγκαὶ ,να συνδέσουν την θρησκεία μὲ την κατα­Ν .. „ ,ροχη και ακτινοβολια. Εανη Ρωμη, δια της πολιτικης γωγη. Η αρχαια θρησκεια μας απλωσε στα τετρα­

ω αν ) | \ Νσυνοχης καὶ ἑνότητος των υπηκόων, επεδιωκε να στε­ πέρατα· η πίστη μας ἐπανέφερε στην αρχικη κοιτίδαρεώση την ηγεμονία της συνεκτικη αρχη τοὔ Βυζαν­ . και μας συνένωσε. Οἱ τελευταῖοι ἑπτὰ βυζαντινοί αἰῶ­7

τίου δὲν ηταν τὸ κράτος, αλλα η πίστις ὡς πνευματικό νες ειναι ακραιφνὥς ἑλληνικοί, ἔμενε δὲ να ἐκφρασθη

ὀθ 57

η νέα αύτη ἑθνικη όντότης καὶ νὰ διαπλάση άντιστοί­ σοφολογιώτατο (αγιὰ μὲ εἶναι ὅμοιοι καὶ οἱ δύο››), νὰχως τὰ πνεύματα. Καὶ ἑξεφράσθη ὅντως μὲ τὶς δύο μην αἰσθάνεται ότι η γλῶσσα καὶ πίστη συγκροτούν«ὰναγεννησεις», καίτοι η καλλιέργεια τῶν κλασικῶν ­ τὸν ούσιώδη χαρακτηρα της νεοελληνικῆς ἰδιοπροσω­γραμμάτων, μόνο μὲ παράλληλη άνακαίνιση της θρη­ πίας καὶ νὰ χάνη φυσικὰ τὸ νημα της έθνικης μας ζωης.σκευτικης συνειδησεως θὰ ἔδινε καρπούς ὰγλαούς, <Η περίπτωση τοϋ Σολωμού δείχνει πὼς εἶναι άδύ­πρᾶγμα τὸ ὁποῖο δὲν συνέβη, παρὰ την διδασκαλία ἑνὸς νατο νὰ ὰντιληφθη κανεὶς την πνευματικη μας πορείαΣυμεὥνος, ἑνὸς Νικολάου Καβάσιλα, ἑνὸς Γρηγορίου καὶ κατάσταση ἐρημην τού Βυζαντίου, καὶ τοὕτο ὶσχύ­Παλαμᾶ, πού ἔτειναν ἀναφανδὸν πρὸς τὰ ἐκεῖ, γονι­ ει ἑπίσης γιὰ τὸν Καραβίδα, ὁ ὁποῖος μιλάει (‹‹μιλάει››μοποιώντας τὰ στοιχεῖα της μακρᾶς πατερικης μας τρόπος τοϋ λέγειν, διότι στην πραγματικότητα δημη­παραδόσεως· ἐξεφράσθη ἐπίσης ὰργότερα, κατὰ την γορεῖ ὁρμητικὰ σὲ ένα κοινὸ πού ξέρει ότι δὲν τὸν ἀ­καθαρτηρια περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπου η ὰλη­ κούει° ἐπιμένει νὰ ἐξηγη καὶ νὰ συνθέτη μ” ἐκεῖνο τὸθεια της πίστεως καὶ τὸ όραμα της έθνικἦς ὰποκατα­ άτελεύτητο λαβυρινθὥδες ύφος, πού κυλᾶ ρυθμικὰ στὸστάσεως άναβαπτίσθηκαν στὸ αἶμα τὥν μυριάδων νεο­ δουλεμένο λόγιο περίβλημα, ύφος άκανόνιστο καὶ άκα­μαρτύρων καὶ λαμπρύνθηκαν μὲ τὰ ἔργα τοὕ πονεμένου τάσχετο, άνοιχτὸ σὲ ρεύματα άσυνάρτητα, πού σκε­λαὶκοὔ μας πολιτισμού. 'Όλα τοὕτα, ὁ Σολωμὸς τὰ πάζουν τὸν εἱρμὸ τοῦ λογισμοῦ, γιὰ νὰ τὸν ὰναδείξουνὰγνοοὕσε ­τὸ δημοτικὸ τραγούδι τοῦ μίλησε ἀπ ­ ἰσχυρότερο, όταν τὰ γείρη στην κοίτη του) γιὰ «ἑλλη­ξω­ καὶ βέβαια ηταν άδύνατο νὰ ὰντιληφθη την έντε­ νιστικη» παράδοση, ύπογραμμίζοντας ὅτι «ἔγκειταιλὥς ὶδιαιτέρα σημασία της λογίας παραδόσεως γιὰ την ὰκριβῶς είς τὸν προσανατολισμὸ καὶ εἰς την δεδηλω­ὶστορία καὶ την ζωη μας° πηδοὔσε λοιπὸν ἀπὸ την κλα­ μένη τάση πρὸς τὸ σταθερό, άρτιο, καὶ ἰδεατὸ δεδομένοσικη ὰρχαιότητα στὸν διαφωτισμὸ της ἑποχης του, ­ τοὕ κλασικοὕ πολιτισμού τῶν Ἱδλληνων», την διακρί­ὰδιαφορώντας κατὰ τὰ πνευματικὰ ηθη της Δύσεως, νει δὲ ἀπὸ την «ἑλληνικη» παράδοση έπιμόνως. ἹΙ

ω

(ηἔ

| Ϊγιὰ την βυζαντινη χιλιετία μὲ τούς πρὶν καὶ κατόπιν τελευταια περιλαμβανει τὸν βυζαντινὸ μεσαίωνα, πε­... Ν κ › Ι ι ‹ | ›| 5 κ 1 ›

αἰωνες της. Καὶ οὶ μὲν Βύρωπαιοι θέλουν να οικειο­ ριοδο που σίἰαραβιδας εβαζε εντος παρενθεσεως, επει­δη την συνεδεε με ωρισμενη ὰντιελληνικη καὶ άκατέρ­

| | Ϊ \ \ποιηθοὔν την μεγάλη κλασικη μας παράδοση, ὥστ«πολιτισμός» τους νὰ μην στέκη μετέωρος, άλλ

ει­σ,

νοκοκ

γαστη πνευματικότητα, χαρακτηριζομενη

Ω

πο «τηνΝ Ν 5! 0

Σολωμός, ἑθ Σολωμὸς άκολουθουσε πεπεισμένος για μυστικοπαθη καὶ αξεστον άμα ὸρμην πρὸἐ Τὸ ὑπερ·ιο ( Ϊ \ | \ ξ Γ <την καθολικη δύναμη του παραδείγματός των, οποτε μεγεθε|€› Το υπερβατικον, το υπερανθρωπινον, η οποία

Ν Ν , κ π : α

δὲν ύπηρχαν περιθώρια νὰ δη, ούτε νὰ παραβλέψη. ”Ε­ εκδηλωνεται κατα περιόδους εις την ἱστοριαν, μὲ την| \ \ =υ | \ \ ­_ \ Ν Ἱ \μεινε λοιπὸν ξένος ὰπολύτως καὶ ὰδιαφορος προς τον εβραικην βιβλον, με\το ρωμαικον κολοσσαιον, με το

\ | _ .. ι κ .. ιμεσαιωνικὸ ἑλληνισμό, έχθρικὸς δὲ πρὸς την λογια πα­ ρωμαικρν δικαιον, με την μονοθειστικην. παντοκρατο­| Ν ` "\ 3 | ` | \ \

ράδοση σὲ τέτοιο βαθμό, πού νὰ ταυτιζη Τουρκο με ριαν, με την απολυτον πολιτικην μοναρχιαν, με την

68 ϋθ

Ι

ὶδανικὴν δικαιοπολιτείαν καὶ ὴ ὁποία δὲν ὶκανοποιεῖται ἄχθωἑ ἀνΤΤελλὴνΤ­καίν αἴΤΤ­νεἐ ὅμ­ωἐ %αΤέσΤὴσαν ἀπα·παρὰ μὲ τὴν σύλληφιν ἑνὸς παγίου, άσυζητὴτου, ὰσφα­ ΡαίΤὴΤ®Τ διὰ Τὴν δ'·αΤὴΡὴσΤν Τὴἐ ἐξουσίαἐ αὐΤὥν7 δωλοὕς, ἀποπετρωμένου ἰδανικοῦ». Καὶ ναὶ μὲν στὸ Λο­ Τὴν 8'­άδΟσΤν\Τὴ€ θινὴσνίείαἐ καὶ δϋὰ Τὴν ἐπνβθλὴν Τὴἑνέα παοάὁοσις καὶ Δημοτικισμόη 6 Καραβίδας κάνει Μοναρχἰαε­ Βὶἰεςτὴν αἰσθὴτικὴν μόρφωσιν καὶ εἰς τὴναὐτὴ τὴν ἀποστροφὴ, χωρὶς νὰ δὡση λόγο περαιτέρω, στενὴν πολιτικὴν ἀντίληψιν τῶν κλασικὥν Ἑλλὴνωναίσθάνθηκε ὅμως, φαντάζομαι, ὅτι ἔμενε εκτεθειμένος ΤΤΡ0σέθεσΟΤν Τὴν εὐχέΡεΤαν Τοῦ ν) ἀΡκΟυνΤαΤ μέσα εἰἑκαὶ ὅτι ὥφειλε νὰ ἐξηγηθὴ. Θὰ ἐπανέλθη, ἔτσι, μὲ τὴν ἀμόρφθϋω ὅνκόυς καὶ Τὴν ὶκανότητα των πλατιὥν πο­ἐργασία του 'Η μαχεὁονοσλαβοίὴ ἀφοοῃαὴ αοωότης λιτικὥν συλληψεων° εἰς τὴν ἐριστικὴν δεινότητά τωνκαὶ ἡ πατοιαοχιαὴ φεοοοφιαὴ οηκοφέωαα εἰς τὴ» πεοι­ ἐπὶ των λεπτομερειὥν συνεδὺασαν τὴν ἔξιν τοὔ νὰ πει­φέθειαυ Μοναστῃοίου (Γεωκοω Μέοος)7ὴ οποία δημο­ θαρχοὕνται κάτω ἀπὸ γενικοὺς κανόνας (Νομοθεσίασιεύεπ­αι Το 1926 καὶ ο­τὴν οποία) διεξεοχομενοο Τα Ιουστινιανου, διοικητικὴ καὶ στρατιωτικὴ ὀργάνωσιςπερὶ ἀττικισμοὔ, εκθέτει μὲ σαφὴνεια τὶς ἀπόψεις του χλὴίχλνομὴθεῖσα ἀπὸ Τοὺς Ρωμαίουἐὶ” σννεδύασαν Τὴνγιὰ τὸν ἑλληνικὸ μεσαίωνα. Τὰ «κύρια δυναμικὰ στοι­ Υνὥυι­ν Τοῦ σννκεκρὴιένόυ μὲ τὴν διαίσθησιν τοὕ ὰπεί­χεῖα» τοῦ Βυζαντίου, γράφει στὴν ἐν λόγῳ μελέτη, ρου, τὰς πλαστικὰς μὲ τὰς διακοσμητικὰς τέχνας, τὴνεἶναι ὴ χοιο­ηιανιανγ πίο­ας, νγ μοναοχία ααὶ «ἑγ αοχον­ δωρικὴν κολλῶνα μὲ τὸν ὶπτάμενον τροἶ›λλον° εἰς τὸντικὴ εκείνη παράδοσις τὥν ”Ασιατὥν Ἱἔλλὴνων», φρο­ χαΡακΤὴΡα καὶ­ Τὴν ὁρθθλυνὶκὴν διανοὴτικότὴτα προ­νεῖ δὲ ὅτι ἐὰν ὴ πρώτη ἑνοποίησε τοὺς λαοὺς τὴς αὺτο­ σὴρμοσαν τὴν φαντασίαν, Τὴν ἐλασΤΤκόΤὴΤα› Τὴν ἄτκρατορίας καὶ ὴ δεύτερη προσέφερε τὴν ὴγεσία, ποὺ φθαστον πανουργίαν, τὴν βαθείαν θρησκευτικότητα°ἐπὶ ἔνδεκα αἰὥνες τοὺς ὥδηγοὕσε νικηφόρα σὲ ἀτέ­ εἰς τὸ ίσόρροπον προσωπικὸν καὶ πολιτικὸν φρόνημαλειωτοοο πολέμους, οἱ Τοἰ,­τοι, μὲ Τὴν Τέχνη Τῆς ἐγααἰ­ τὸν τυχοδιωκτισμόν, τὸ κοσμοπολιτικὸν πνεὔμα καὶ

Ν \ \ εν ` Ν Ϊ Ϊρου διαλλαγης προς τις λαικες μαζες,'­την βαθὺτατα Τὴν αἔνθμἔνον φελθδθἔωξννταοιο­ηοκοα­ακνγ οογανωο­γγ ­της πολο­ααηο αοα της δα Ειναι οντως ασιανη εκδοχη του ελληνισμου ο βυ­πλωμα­ηίαογ Τὴν οον­οἡονγοη τῆς αλασγαῆο παοαδοοοωο, ζαντινὸς κόσμος, καὶ μάλιστα σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστεκατώοθωοαν να δοαο­ώοοον καὶ Τὴν Μοναοχία καὶ τα νὰ διακρίνωμε τὸ «ἑλληνιστικὸ» ἀπὸ τὸ «ἑλληνικὸ»βιβλία τὴς ἀρχαίας σοφίας καὶ τὴν ἐθνικὴ συνείδηση, ΤΤΡ(3κεΤμενΟν|νὰ Τὸν ἀποφύνθνμ­εζ Καὶ ἀφ› ὴἐ σΤΤ­“Υμ­ὴἐεις τρόπον ὥστε δικαίως νὰ θεωρουνται ὴ δύναμις ἐ­ ΤΤΡΟΤΤΤΤΤΟΤΤ ὡΤω€ ἄλλωἐ Υῦὰ Ἱἶλλάδαν Τότε ποιὰ ὴκείνη ποὺ βρισκόταν πίσω ἀπὸ τὶς μεγάλες πράξεις σχέση μὲ Τὴν )ΑΡΧα'·όΤὴΤα› πωὰ ὴ σύνδεσὴ Τῶν δύοτοϋ Βυζαντίου. Καὶ προσθέτει: «Οἱ ”Ασιᾶται “Ελληνες περώδωνἔ Ἐὰν ὴ ΤανΤόΤὴ€ σΤὴν δΤαΤΡΟΡὰ εἶναί· σχὴματοϋ Βυζαντίου, τάξις ὰριστοκρατικὴ, ὴδυνὴθησαν ἐπὶ ἀννΤΤόσΤαΤΟ› ΤόΤε ὁ Νέοἑ ἑλλὴνωμὸἐ αἰωΡεἶΤαΤ­ εἰἑ Τὸπλέον νὰ προσαναπτὺξουν καὶ ὅλας τὰς ἄλλας ὶδιαιτέ­ χενὸ σΤεΡΟύμ·ενΟ€ πθοελεύσεωἑν ὁΤΤὀΤε μόνο ὴ Τῳοσχώ­ρας δεξιότητας, ἀκόμη καὶ ἐκείνας αἴτινες ὺπὴρξαν Ρὴσὴ σὲ ξἑνὴ πολιτισμικὴ πραγματικότητα θὰ τὸν δια­

Θο 64

~.›ιι : τ|· Ν λτὴρὴσὴ καὶ δὴ τεχνιτως εαν η ταυτοτης υφισταται κης πο ιτείας° πὼς τὰ φαγιοὺμ τὰ νειλοτικὰ τοπίακαί, ἀνεξαρτὴτως τῶν μεταβολῶν ποὺ ἔφεραν οἱ αἰῶ­ προαναγγέλουν τὴν εἰκονογραφία τῶν Βυζαντινῶν, καὶνες, ὑπάρχει συνέχεια, ὴ μὲν ”Αρχαιότὴς πρέπει νὰ δι­ γενικώτερα πὼς ὴ ψυχολογία τὴς ἐποχὴς παρουσιάζειαρκὴ στὸ Βυζάντιο, τὸ δὲ Βυζάντιο νὰ άποτελὴ στοι­ μιὰ ἐνδοστρέφεια, συνεπη προς τὸ βαρύθυμο καὶ με­χεῖο τοὔ παρόντος καὶ βιώσιμο παράγοντα τοὕ ἐλπιζο­ λαγχιιλικὁ ἦθος τοὔ (Έλληνα, ὴ ὁποία μὲ τὴν έλευσημενου ελληνικου, οχι ὲλληνιοτικου, πολιτισμοῦ. Εῖνοιι τοϋ χριστιανισμοϋ θα διαπλάση καινούργιες αἔίεε καιβεβαίως πασίδηλο ότι μεταξὺ ®Αρχαιότητοςι­καὶ­Βυ­ μορφὲ€ ζωης, γιὰ νὰ ὁδὴγὴσὴ στὸν Μεσαίωνα. 'Όπωςζαντίοη δὲν ἔχομε τὴν μορφολογῃχὴ ἐχείνὴ σύμπτωση, Τὸ ἄτθμθ καταντᾶ ἀγνώβισῖθ ὑπὸ Τὴν ἐπἡρεια μθσῖίτποὺ θὰ έπέβαλε ὰναντιρρητως τὴν ὰκολουθία ­ἐν τοι­ κῶν δυνάμεων τοῦ ἔσω κόσμου, ἔτσι ένας πολιτισμὸςαὐτὴ περιπτώσει κατὰ τί θὰ διέφεραν οἱ δύο ἐποχές;­, μεταβάλλεται ἐκ βάθρων, διαποτιζόμενος ἀπὸ τὴν ὴθι­ἀλλὰ τοῦτο δὲν κλείνω Τὴν σ®ζθτησὉ› δεδθμένου ότι κὴ άγωνία τῶν ἀνθρώπων, ποὺ οἱ άποκλειστικὰ ὑλικὲςὴ συνοχὴ εἶναι ἐσωτερικὴ καὶ σχετίζεται μὲ τὸν ἐνο­ κατακτησεις ἔφεραν σὲ ὰδιέξοδο. Γιὰ νὰ φανερωθὴ τὸφθαλμισμὸ τοὔ χριστιανισμοὔ στὸν ἑλληνισμό, ένο­ μυστικὸ οἱασδηποτε ίστορικὴς περιόδου, δὲν ὰρκεῖ ἑ­φθαλμισμὸ διὰ τοὕ ὁποίου ὁ τελευταιος κατώρθωσε νὰ °ιτΟιιένω€ ἢ αναλυση τῶν ἔργων ποὺ ἐν τέλει ἐπεκράτη­ὰναγεννηθὴ καὶ νὰ δημιουργὴση νέα ἔκφραση. Χωρὶς σαν, μὲ τὶς σχετικὲς ὰναφορὲς καὶ ἐπιδράσεις· πρέπειαὐτὴ τὴν τροπὴ τῶν πραγμάτων, ποὺ οἱ πνευματικές αν­νρίωἐ νὰ φωτισθἦ ιἦ ἐνδθχώρα τους, νὰ καταγραφοὕντης προϋποθέσεις καλλιεργὴθὴκαν ἀπὸ τους φιλοσό­ οἱ λεπτοὶ έκεῖνοι παλμοὶ της ψυχης ποὺ ἑνεργοὔν υπο­φους αίῶνες πρίν, ὁ ἑλληνισμὸς θὰ εἶχε εκλείψει ὰπὸ χθόνια, όπότε ὴ ρηξη άποκαλύπτεται διάρκεια κι ἐκεῖπροσώπου γῆς μὲ τὴν λήξη τῆς 'Αρχαιό­Γη­ως χαὶ φυ­ ὅπου όλα δείχνουν άσυνέχεια ἔχουμε ξεδίπλωμα.σικὰ οὔτε λόγος θὰ μποροὕσε νὰ γίνη περὶ νεωτέρου. ,Έστω ὁ αιινητιιιὸἐ λενόμ­ενΟ€ Ρνθιιὸέ του αρχαίου(Ο ενδιαφερόμενος ἔχει νὰ διδαχθὴ πολλά, ὰν δὲν πε­ ἑλλνινισμθυ και ἢ βυζαντινὴ ακινησία­ Δὲν θὰ ἐπικα­ριοριστὴ στὶς πηγὲς καὶ τὶς ἐργασίες γιὰ τους κλα­ λεσθὥ τοὺἐ κύαιλθνἐ αἰώνων τἦἐ τέχνηἐι Φιλοσοφί­εἐσικοὺς χρόνους καὶ τὸν βυζαντινό μεσαίωνα, ἐπεκταθὴ σὰν του Παβιιενίδθν και τοϋ Πλάτωνοἐ τὴν αὐθεντιαδὲ στὴν ἑλλνγννστγχνγ περίοδο, νγ ὁποία ἐμφανίζει πολλὰ τῶν πατρίων στὸν κοινωνικὸ καὶ πολιτικὸ βίο, γιὰ νὰκαὶ ποικίλα στοιχεῖα τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τὴς πνευμα­ σχετικοπυιησω τὸν δυναμισμό του ἀρχαίου κόσμου, ό­τικότητος, που ἐπέτρεψαν στους 'Έλληνες νὰ ὰπλω­ ττωιὲ δὲν θὰ ὑπΟΥΡαμ­μίσω τὴν ἐξέλι­ἔν) τῶν βνζαντινὥνθοὔν ραγδαἶα στὴν ”Ανατολὴ καὶ νὰ ριζώσουν. Θὰ δια­ θεσμῶν, τεχνῶν καὶ ίδεῶν, γιὰ νὰ διασκεδάσω τὰ περὶπιστώση, αίφνης, πὼς ὴ ἐγκόσμια ὑπερβατικότης τοῦ ἀιιαμ­ψίαἐ” παβατηβὥ μόνο, ὅτι τὰ Η­Ξνάλα ἐπιτΞύΥιια·νεοπλατωνικοὔ θεοὕ, ἑτοιμάζει τὶς συνειδησεις νὰ δε­ τα ἔχουν πνοὴ αίωνιότητῦἐι ἀδιάθετη στην εὑβεσιτε·χθων τνγν ἐνσάρχωση του Λόγου· πὼς Τὰ βασίλεια Τῶν χνίρι καὶ τὸν συρμό, ἐπισημαίνω δέ, ότι ἐὰν οἱ δύο αὐτοὶἐπννόνων γίνονταν πρότυπο ής βυζαντινῆς θεοκρα­ῃμ κλαδοι τοὔ ἑλληνισμοὔ τείνουν πρὸς τὸ ὰπόλυτο, ὴ σχε­

62 63

Ν Ν κ Ν .ι. , ,Ή%0π0ίη0°η Του δυναμίσμθϋ καὶ ὁ 8'­ασαεδασμ­Θε 'ῃιε δαιοι ουτε εἶχαν ποτὲ λειτουργία, ουτε την χρειάζον­) Ϊ \ \ | ( | , Ν Αν σω

ακαμψ'­αε δεν Το λθναρεαζνυν­ Η Αρχαανεηἐ σννετ ται, αφου ὁ Θεὸς της Παλαιάς Διαθηκης εἶναι αθέατος.Ι Ω \ \ | Ν ἔ | ὶ ί Ἱ | ονθλιβη υπο το βαροἐ Τηἐ νξΐεοθεαἑ “ΜΡ ζαὶμ­ί­ΘνΡΥν1ε#ετ πο­ Στα τρια μέρη της θείας ευχαριστίας (προσκομιδη,

Ν Ν Ν | σ <¬· Νλεμανεαἐ ενανεων Τἶὶἐ ,Αναναηἐ εενὶμην "Γαβ εσϋἴεεβ λειτουργιαΞωνἐκατηχουμενων, λειτουργια των πιστων)ρικοτητος, στην οποια επεμενε προφητικα η φτλοσο­ αντιστοιχουν οι φασεις της ιερας ιστοριας, όπως εξε­

| ` Ϊφία' Τότε Οί ἄνθρωπθί στράφηκαν μεσα 'εονε χαν ζὉ”εη­ λίσσεται ἀπὸ την γέννηση στὸν βίο καὶ την διδασκαλία| \ \ Ν ιν ανσαν την ἐλευθερία σ) ἑνα μυστικὸ πυρετο δοξαστικον ­του Ἱηοοο, γοὰ νὰ κοοοφωθη μὲ Τὴν θοοία Έ­οογ ἔχοομε

ιο ) ἕ | Ἱ ` Ν Ν ΝΤου πνεύμαεοἐγ πνεεεὸ ποὺ αΡ'ΥόΤεΡα ωδηννὶσε με Την μ> άλλα λόγια σαφως δραματικη διάταξη του υλικου,

` \ | Ἱ Νσειρά του σὲ αδιέξοδο, γιατὶ ανέβασε μεν το ατομο στα Την ὁποία ὑπηοε­ηοον οὲ πιο οτα­ῃχγγ καὶ πνεομοοῃκ­;­γ\ 3! Χ νί Ν Νοὐράνια, μετα σκληρη δοκιμασία και ασκηση, δεν Θ· γραμμη, επίσης δάνεια στοιχεια του αρχαίου θεάτρου:

ο Ν Φ | Χ · Νσπασε όμ­ω€ Τὸ φΡάΥμα ΤὉΩ ἀπολὐεον εεεροΐηεοἐ και τὸ ὶερὸ άντικαθιστα την σκηνη, ὁ ἰερεὺς τὸν ὐποκριτη,

Ν ( \ |τὸν κράτησε δέσμιο του τύπου. ”Ο ελληνισμός περασε οἱ ψάλ­Γεο τον χορο) ο λοῃοοογοκοο δοάχοομοο Τον ο­κη­› Κ Ν :±\ Η Ιἀπὸ τὸ ἕνα άκρο στὸ άλλο, χωρὶς να προδοθη η να μεινη Ήχο, Τὰ ἄμφοα μὲ ­την οομβολοωγ μεταμοοφω­"κή ­Ε­οοο

0 Ν Ι Ν Κ Ν \ Ν Νάπαράλλακεθῷ όπωε ααεεβωε συνεβη με Το δεαμ­α και δύναμη τα ενδύματα των ρόλων, καὶ οὕτω καθ) ἑξης.` Ϊ Ξ | Ν · ιντην. θεια |ευχαριστια.| ,Εαν όμως τουτες οἱ αναλογίες δὲν ἀπηχουν βαθύτερο

Η θεια ευχαριστια ειναι το δραμα που καταπαυει συνειρμό, καταντοὔν πλαστικὲς αναμνησεις τοῦ κλα­` 7 | ,Ϊ \ ) Ν Νδράματα, μια επανάληψη ­ξοχι μίμητικη ανα­ σικου δράματος καὶ ὁδηγουν σὲ πληκτικοὺς μορφολο­

, “ρ ον

παρασεασηττ επ απε'­Ρον, Τηἐ κατ εξοχαὶν σπονδαὶ­ας γικους παραλληλισμούς, που παραπλέουν τὸ πνευμαΝ 3 | \ Νκαὶ Τελείαε πεαξεωῶ ἢΐονν Της ενσαθαωσεωε καν θα των σχημάτων. 3Αλλα ὁ συνειρμὸς υφίσταται καὶ μπο­

| Ν Ν , Ἱ ) | ` \ Η Ν Ν Νσιας του θεου απο αγαπη για τον \ανθρωπρ και συμπα: ρει άκριβως νὰ περιγραφη. (Ο τραγικὸς άνθρωπος πλη­σα την κτίση. Δεν αποτελει κοινη δηλαδη παραλλαγη ρώνει μία άσόγγνωστη ὑπέρβαση ὁρίων, η ὁποία προε­

σ`ι | ) Ϊ ` / \ Ν .ει αν

ΤὉΩ αεχαίαἑ Τεανωδεαἑν αλλα την προεν­Τεενεε και συν­ κάλεσε την μηνιν των θεων καὶ κινητοποίησε τὸν άνε­ι κ : › Ν π Ι .„ ._χρρνως την μεφαστοιχειωνεμ ν Οσον αφορα την μορφη, λἐητο μηχμνισμὸ της Νὶοίρας, ποὺ συντρίβει άργὰ ηΒααλ σϋα Οπωε επ α ε να ν λωσσα› π Οσοι” ο α τον τολ τια ακο καὶ άν ὲπ α ε καλ ”› γρη­Υ Ρ μη › μη Ρ ἶθ Τῃ

κ › 5 κ κ : κ 2 Ι κ ¬κ 3 : : κ κ Ν ›| υ ικειωθ κε σ αυτ ν πε ίπτω ν Θ λοεε καλ· πιστ εν α νοια του. Το κακο συνεπω ε εται απολ η Ι Μ η τη Ν Ρ ση τη ελλ Ν Χ ῃ η \ θγ| ; 3 ›| \ Μ 3 Χ \ς Μρχ Ι Μιτεχνικη εκφραση του προχρισταινικου ε ηνισμου, τον τιμωρο εο, απ εξω, και οχι απο τον ιδιο τον αν­/ | ἕ 3 Νὥστε νὰ δημιουργηση ὶεροτελεστία (όχι μόνο η Εκ· θρωπο, ὁ δὲ ποιητης προβάλλει στην αβεβαιότητα της

Ω | \ ιν ινΚλησία, καὶ Οί Οίἱρἐσειςξ ὉπΞνθὉμίζω ΤΟ θρησκεὶὶτ διχης μας πράξεως την διαφορὰ του ἀνθρωπίνου ἀπὸ'ΐίκὸ Τῶν ἀρείανὥν Θάλὅία καὶ Τὸ 5/Ιμΐίθάλεία Τὸ θεῖο χαὶ σημβουλεύεη με·Ε·ρ¿οπάθε¿α_ μέεηρο ἐν

εε· ( | 3 Ϊτων ὀρθοδόξωνν ποὺ ὡἐ ελληνοπρεπεσεεεο επεκραΐητ τούτοις δὲν εἶναι φάρμακο, γιατὶ καταστέλλει ίσως

Ν Ν : τ ο Νσε) στὸ ὕψεἑ Τον χΡίσ“αανωων Η­Ὁνυμαεθἑ τον Ιον­ τὶς μέσα σκοτεινὲς ροπὲς πρὶν ἐκδηλωθουν, ἐξουδετε­

ΟΦ

>*Ω

Ηρε

64 05

5

ρώνει ὡστόσο ταυτόχρονα καὶ τὶς ἀντίστοιχες δυνάμεις ἐσωτερικὴς ισυνοχὴς, πού άφ” ἑνὸς υπογραμμίζει ὅτιτὴς δημιουργίας. Φάρμακο θὰ ὴταν ὴ ίδέα τοὔ ἐσώ­ ὴ ζωὴ μας εἶναι άδιάκοπος άγώνας με τον θγανατο, νο­ψυχου κακοὔ, ἀλλὰ κάτι τέτοιο προϋπέθετε έξοδο άπο ε μιμοποιώντας ἔτσι ὅλα τὰ πρὶν καὶ μετα δράματα, αφ”τὴν θεολογία καὶ ανθρωπολογία ὁμηρικοὔ καὶ ὴσιο­ ὶ ἑτέρου εύαγγελίζεται τὴν νίκη τοϋ Χριστου επι τουδείου τύπου, ὴ ὁποία ὴθελε τὸ θεῖο κακοποιὸ καὶ τὸν

Ν θανάτου καὶ κατ) ἐπέκταση τὴν δυνατότητα του αν­άνθρωπο ύβριστη. (Η παλαιὰ διαφορὰ φιλοσοφίας καὶ θρώπου νὰ πατηση μὲ τὸ πνεύμα τὴς θυσιαςγτην φθρρα.ποιητικὴς έδῶ άναφέρεται, ὁ Πλάτων ὅμως προχωρεί ° Τὸ Βυζάντιο λοιπὸν δὲν συνεχίζει τὴν ,Αρχαιρτγγσὲ άνοιχτὴ σύγκρουση, πού διαρκεῖ μέχρις ὅτου ἐμφα­ τα, ὅπως προεκτείνουμε μία εύθεῖα γραμμη, αλλα ωςνίσθηκε ὴ θεία λειτουργία. Θὰ ἔλεγα μάλιστα, ὅτι μὲ θρέμμα τοῦ θανάτου της έπὶ τὸ πνευματικωτερα καιτὴν ὶερότητα τοὕ λόγου καὶ τὴν άνυπαρξία δράσεως, τὸ καθολικώτερο, ὡς νέος κανὼν υπάρξεως και τυποςὴ λειτουργία πραγματώνει τὸ πλατωνικὸ ὅραμα (γνώ­ κάλλους, ἐντελῶς ξένος πρὸς Τὴν ὅρεξη ἀῖἶλευτθιΐἐνριμὸ καὶ άγαπητὸ στοὺς πατέρες τοὔ τετάρτου αίῶνος, ὴδονῶν τοῦ ”Ασιάτη. )Απὸ τὴν ἐλευθερία της μρρφηςοί όποῖοι καὶ τὴν διέπλασαν) τὴς ὰπλὴς διηγησεως καὶ περνοὔμε στὴν ἐλευθερία του πνεύματος, από ,την κι­τὴς καλὴς ­μὴ άναπαραστατικὴς­ έν γένει μιμὴσε­ νηση τὴς πράξεως στὴν άκινησία τὴς ψυχικης ενεργει­ως° υπερβαίνει τὰ ὅρια τοὔ πάθους καὶ τοὴ δράματος ας, ποὺ ἀναιρεῖ τὸν όγκο τῶν μορφῶν καὶ γοδηγει στὴν

ι ± | "'και αναγγελλει τὸν κόσμο τὴς πνευματικὴς ελευθερίας. άδολη ποιητικότητα τὴς θρησκευτικηε και λατχἦἐ Ρ­αἐἙκεῖ πού ὁ φόβος καὶ ὁ έλεος έφερναν καθάρσια συνεί­ τέχνης. (Η αύθεντικὴ δημιουργικότης δὲν άναφέρεταιδηση τὴς άποστάσεως θείου καὶ ἀνθρωπίνου, τώρα ἔ­ ­ ὶ βεβαίως σὲ έφευρετικότητα, εύρεσιτεχνία κατα φαν­χουμε δεῖπνο μυστικό, ὅπου ὁ πιστός ­όχι ὁ θεατὴς ὶ τασίαν σύνθεση μιᾶς τεχνικὴς αύτοσκοποὔ πραξεως,πλέον­ μεταλαμβάνει του χριστιανοὔ σώματος καὶ αί­

γ όπως πίστευαν κατὰ τὴν ”Αναγέννηση καὶ εξακολου­ματος ἐν εἴδει άρτου καὶ οἴνου, κατ, αύτὸν δὲ τὸν τρόπο θοὔν ἀκόμη νὰ πιστεύουν οἱ άνθρωποι τὴς Δύσεως,ὰνακαινίζεται. ,Βὰν ὴ τραγωδία βασίζεται στὴν μίμη­ μὲ τούς ὰπανταχοὔ ὁμόφρονές των, άναφέρεται στὴνση σύσταση τοῦ μύθου, θεμέλιο τὴς λειτουργίας είναι μετουσιωτικὴ ὶκανότητα του ἐμπνευσμένου ανθρώπου.ὴ πίστις, ὁπότε παρέλκει ὴ σκηνοθεσία καὶ ὴ ὰληθο­ “Η ἀκινησία τοῦ ”Ασιάτη διαφέρει ἀπὸ του Βυζαντι­φάνεια τῶν πράξεων, ἀχρηστεύονται τὰ διάφορα τε­ νοὔ, ἐπειδὴ ὡς τυπολατρεία ύποθέτει διαιώνιση τῶν ενχνὴματα καὶ ἀντὶ αὐτῶν ἐπιστρατεύεται ὁ ύποβλητικὸς ὶσχύι μορφῶν, κάτι ξένο δηλαδὴ πρὸς τὴν ίστορικότητασυμβολισμός, διὰ τοὔ όποίου ὁ ναός, οὶ είκόνες, τὰ άμ­ πού εἰσὴγαγαν καὶ βίωσαν οί ”Ήλληνες. Δὲν άμφισβη­φια, οί ψαλμωδίες, τὰ θυμιάματα, κάθε λέξη καὶ κάθε τῶ τὴν βαρύτητα τοῦ σχὴματος στὸν βυζαντινό πολι­κίνηση, ἐργάζονται νὰ ύψώσουν τὸν χριστιανὸ αύτο­ τισμὸ καὶ τὴν ζωὴ τὴς ὁρθοδόξου Ἐκκλησίας ση­στιγμεί, στὸν ἐπουράνιο τόπο τῶν ἐλπίδων του. ,Απο­ μειώνω ὰπλῶς ὅτι ὴ >Αρχαιότης τὸ τηροὕσε έπίσηςτελεῖ ὡς ἐκ τούτου ἔργο άσύγκριτης πληρότητος καὶ ί καὶ ὅτι μόνο μὲ τὴν πλατωνικὴ διάκριση ούσίας­φανε­

θθ 6?

ρώματγος, η (ὁποία "περνα στη ]ἔυζάντιο| (ὕπενθυμίζω τοὔ ”Εθνους αντίληψη, νὰ γράφη ὅτι θὰ διαμορφώσου­τους λογους υπερ των αγιων εικονων Ιωαννου του Δα­ ` με κρατικη συνείδηση διδασκόμενοι ἀπὸ την μεσαιωνι­μασκηνοὔ, που ἔκριναν ἐπὶ θεωρητικοὔ ἑπιπέδου την κη μας ίστορία καὶ την Ευρώπη, νὰ θεωρη ὡστόσοὲκβαση της είκονομαχίας), αποβάλλει την Ναὐθυπαρ­ απ” ἔξωγτὅ Βυζάντιο καὶ νὰ τὅ χαρακτηρίζη ἐλαφρὰξια του, χωρις να κάταντηση εν|τουτοις σκιωδεςαση­ τησηκαρδιαγασιανο. Βεβοιιωςγδεν ερευνουσε τους δερμουςμαντο οχημα; ,Ο τυπος κανρνιζει και υπ\ αυτη την του Νεορ ελληνισμου με τους προγενεστερους και επο­εννοια συνιστα ισχυρο στοιχειο συνοχης και σταθερο­ μενως ουδεὶς νομιμοποιειται νὰ του καταλογίση παρά­τητος, μὲ την διαφορὰ ὅτι αυτοτελης καὶ αυτοκίνητος λειψη° τὸ ζητημα ὅμως υπεισηρχετο ἐκ τῶν πραγμά­ότςάρχει εναντίον της καὶ τοῦ πνεόματρς, ένω ὥς των στην ἐργασία του καὶ άι: ἐπἐμενε,η γεωοικονομικηενεργημα της ουσιας, η οποια παραμενει αρχετυπως ? του προσπελαση θὰ ἀποκτουσε μία κατ, ἐξοχην πνευ­στην ὰξία του, λειτουργεῖ ἀναφορικά, ἀφυπνίζει τὸν γ ματικη προοπτικη, διαφωτιστικη των σχέσεων τουἑσωτερικὸ άνθρωπο καὶ γίνεται παράγων ὶστορικό­ ὶ κοινοτισμοὕ, μὲ τὸν βαθύτερο ψυχικό κόσμο των (Βλ­τητος. “Οταν ὰνασαίνη ὁ τόπος στην ψυχη ζωοποιεῖ° ληνων. Δίνω δυο παραδείγματα γιὰ νὰ γίνω σαφέ­ὅταν ἐπιβάλλεται ὡς δἐον άποκτείνει. ,Εν πάσῃ περι­ στερος. ίὶ

πτώσει δὲν μπορεῖ νὰ μιλάη κανεὶς περὶ ἀκατεργά­ Τὸ πρῶτο ἀφορᾶ μιὰ ὑποσημείωση τοῦ Καραβίδα,στου ἀντιελληνικης βυζαντινῆς πνευματικότητος, στη­ στὰ περὶ «βαθείας θρησκευτικότητος» τῶν ἀσιατὥνριζομένης σὲ ἀπολιθωμένο καὶ ἀσυζητητο ίδανικό, νὰ ‹Ελληνων, που ηδη παρέθεσα, την ἑξης: «Εἶναι γεγο­ὰντιπαραθέτη δὲ την ελληνικη ἀρχαιότητα, μὲ ἕνα νός, ὅτι οί 'Έλληνες συνεκόμισαν ἐν ἑαυτοῖς ἐξ ”Ανα­μαλλον άνεξέλεγκτο ἀξίωμα, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο η τολης καὶ πλέον χαρακτηριστικά ἀσιατικὰ στοιχεῖα.τελευταία «δὲν αίσθάνεται ποτὲ την άνάγκην νὰ δη­ Ἱιπενθυμίζω την αἴρεσιν τῶν «ησυχαστῶν» (Μιος αί­μιομργηση ἐζωτερικὰ στηρίγματα, ἀρραβὥνας τρόπον ών), οίτινες (ἴδε Παπαρρηγόπουλον Βί τησ: Ζθθυ­Ζθί)τινα ασφαλειας δι ενδεχομενην στιγμηγ αδυναμιας, προσηυχοντο επερειδοντες τον πωγωνα επι του στη­αμφιβολιας οὶασδηποτε ἀποσυνθετικης κρίσεως». θους καὶ προσηλουντες τους όφθαλμοὺς ἐπὶ του ὀμφα­Ἐδῶ ἔσφαλε ὁ Καραβίδας! “Οχι ἐπειδη ἀγνοοὔσε λοὔ αὐτῶν, ὥστε ἐκ του ὀμφαλοὔ τούτου ἔβλεπον έξα­τους άρχαίους ­γνώριζε την ὶστορία, γνώριζε καὶ κεί­ στράπτον τὸ θεἶον φξἶ›ς° ἐντεὔθεν δὲ καὶ εὐχέτας καὶμενα, άλλὰ τουτο δὲν τὸν προστάτευε, ὡς φαίνεται, ὁμφαλοψύχους αὐτοὺς ἐκάλουν, άτε ἐν τῷ ὁμφαλῷ ἐνι­ἀπὸ την άρχαιολατρεία της ἐποχης­, ὅσο διότι χώ­ δρόοντας την ἕδραν τῶν της ψυχης δυνάμεων). Γενι­λαινε στην ἐπαφη μὲ τὸ Βυζάντιο. Τοῦ διέφευγε η ζων­ κῶς ὁ στηλιτισμός, αί μοναχικαὶ τάσεις καὶ ὁ πληθω­τανη παράδοση τοῦ Μέσου ἑλληνισμοὕ, ὅπως μέχρι ρικὸς μυστικισμὸς εἶνε ἀσιατικης προελεύσεως καὶ δησημερα ἐνσαρκώνεται ἀπὸ την )Ορθοδοξία, ὥστε νὰ κατωτέρας.›› Ἑὶκτὸς τοὕ ὅτι μαρτυρεῖ παντελη άγνοιαἀσπάζεται ἐκθόμως την περὶ ἐνότητος καὶ συνεχείας τοϋ μυστικοὔ υπερλόγου κόσμου τῶν άρχαίων Ἑλλη­

θ8 θθ

) _.

νων, οφειλομένη ἐν μέρει στὴν ἀπολλώνια ίδιοσυγκρα­ νευσε ό ”Αγιος Γρηγόριος Παλαμας καὶ τὸν υἱοθέτησεΪ Ν | \ 3 | ` | , ξ 3 ` .

σια του Καραβιδα και εν μερει στην μονοτροπη αρχαιο­ . η ανατολικη Ἱἶικκλησία, θεμελιώνει μία χριστοκεντρι­| ) | Ν Ν ( < | ) ` > ον

γνωσια εκεινου του καιρου, η υποσημειωση αυτη βασί­ κὴ` αγθρωπολογία, ποὺ κρατα ἀνοιχτὴ τὴν συνείδησηζεται σε ατυχη παραγραφο της ἰστοριοις του Ελλη­. στο επεκεινα και συγχρονως προσφερει δυνατοτητα

~ $| Ϊ \ \ | ) | .. \ Ν 3 αν

νικου Εθνοος, υπο τον τιτλο ‹‹ Ανοητοι θρησκευτικαι λειτουργικης επαφης μὲ τὸν κόσμο, ἀποκλείοντας ἐκ›: τι ε ι 2 : ι κ ι Ι κ 3 κ κ

εριδες», οπου,|ο μεγαλος ηστορικος, μιλωντας για τις προοιμιου τηγ αντικειμενικη και χρηστικὴ σχέση, στὴνησυχαστικες εριδες, αναφερει πως οι αθωνιται μονα­ οποια καταληγει η ρωμαιοκαθολικὴ και λουθηρανικὴ

\ Έ· | .Ν Ϊ | ινχοι ειχαν συνηγορο «Παλαμαν τινα», στα όσα περὶ ι νοοκρατικὴ προσπέλαση της θείας ουσίας και στὴν ὁ­

| Ν Ἡ | \ <` | Γ \ | 9 Νθεας του ακτιστου φωτος υπεστηριζαν, βλεπει δε μὲ ποια εν τέλει οφείλεται ὴ κρίση της κοινωνίας μας° δια­

\ 3/ ` 3 | | 9

συμπαθεια τον Βαρλααμ, χωρις να υποψιαζεται τὴν φοριζει εξ αλλου την ορθόδοξη πνευματικότητα απὸ3 | | Ν Ν Ν Ν ς·

ιδιαζουσα σημασια του γεγονότος γιὰ τὴν όρθόδοξη εκείνη των ἀσιατικων λαων, διότι ζητουμενο δὲν ειναι| \ ` | , | Ν Η | Ν

πνευματικότητα και την|παλη εναντιον του παπισμου, ­ καποια `ἔκσταση„ εἶἱναιγ ὴ> ἔνωση μὲ τὸ γθαβώριο φωςΝ Ν Ν :

τον οποιο ο ιδιος επικρινει, σε αλλα μερη του εργου εδω και τωρα. Βαν η Ορθοδοξια βριθη στοιχειων| ξ .

Ντου, σφοδρωτατα. Η παπαρρηγοποόλεια σκιαγραφία ἀνατολικου τύπου λατρείας καὶ θρησκευτικότητος, ἐὰν

Ν < Ν | 3 Ν ` , Ιτου ησυχασ.μου,|στηρ`ιζεται εγ πολλοις εις τὴν αντιπα·

Ν

ἐχωμε μυστικισμό, μοναχισμό, στηλιτισμό, δὲν σημαί­λαμικη φιλολογια και­ειναι τοσο αδυνατη, ωστε ο Κα­ νει πως ειναι ασιανὴ κατ αναγκην, όπως δὲν ηταν ὴ

| \ “Ρ ξ Ονπιο

ραβιδας να ρμιλὴ περὶ «αιρέσεως», ἐνω, ως γνωστόν, θρησκεία, Ϊ] φιλρσοφία καί ό πολιτισμὸς ἐν γένει τηςΝ "' Σ Ϊ | ἔ

η κινηση αυτη εξέφραζε σε υψιστο βαθμο το πνευμα κλασικης αρχαιοτητος, που εβριθαν επισης. Η Ανα­'Ν 3 Ι Ϊ Ϊ | Ϊ , ` Ν αν

της γθρθοδοξιρις, διαστελοντας τὴνγαμεθεκτη θεια ου­ τολη τργοφοδοτουσε ἀπὸ μακρων αἰώνων τὸν ἑλληνισμρσια απο τις θειες ενέργειες και κηρυσσοντας την δυνα­ με πολυτιμα η ευτελη προιοντα της,\ εκεινος ομως γτα

τοτητα αμεσου θεασεως του ακτιστου φωτος, που ου­ τοποθετουσε στην;δικη του προοπτικη καιγτα μετεμορ­δεις πραγματικός ησυχαστης βεβαιως ισχυρισθηκε οτι φωνε. Ετσι η αυτοσυγκεντρωση, \πρυ αλλου πραγ­αστραφτει στον ομφαλο του. Οι παλαμικες θεσεις προ­ ματωνε την ρηξη με τον κοσμο και αποτελουσε σκο­_­ | \ Ν ον Ν ον

υποθετουν την πλατωνικὴ διάκριση ”Αγαθου καὶ ἰδεων, πὸ καθ” ἑαυτόν, στὸ πλαίσιο του ὴσυχασμου κατὴντη­3 Β' ¬` \ , | Ν | ον κιακολουθουν δε και αναπτύσσουν τὴν παραδοση των σε, όπως ἔγραφε ὁ ἴδιος ό Παλαμας, απλη δάνεια τε­Ω Ι Ι 3 | Ν Ι Ι Χ ι Ι Ν χ χ

Ιβλληνων ἶἰατερωη, ιδιως του Πριτργιαγρχου Φροτιου, χνικη δευτερευουσης σημασοαςγ. βοηθουσε τρν μοναχοτον οποιο ο Καραβιδας αναφερει ως εξεχφντα εκρτρο­ να ελευθερωση τομ νοΝυ τουωαπο καθε λογικο πρριεχο;σωπο του βυζαντινου αττικισμου, ,κριι του ἕυμεωνος., μενο,`ωστε καθοιροςγτῃ ψυχη τῳ πνευματι να δεχθηεπιλεγομενου Νέου Θεολογορχγκατ εξοχῃην εκφραστου με τα ματια του γσωματγος το ακτιστον Και οχιτης εμμενειας του Θεου στο ιδιο το σωμα του ανα­ μονο δεν αλλοτριωνε τον ανθρωπο απο τον κοσμο,

(γεννημένου ἀνθρώπου. Ο ὴσυχασμός, όπως τὸν ἑρμὴ­ ἀλλὰ συνέδεε τὸν ὰγιασμὸ παντὸς κτίσματος μὲ τὸν

70 Ἡ

αγιασμό του. (Η θεολογικὴ ὁρολογία απαγορεύει στὸν μὴν κατώρθωσε τὸ πέρασμα τοῦτο, προετοίμασε πάν­άμύητο νὰ αἰσθανθὴ τὴν σπουδαιότητα τῶν θέσεων τως τὸ έδαφος καὶ άνοιξε δρόμο στὸ μέλλον, ποὺ αντοὔ ὴσυχασμοὕ, πολὺ δὲ περισσότερο νὰ διακρίνη τὴν ἔρθη ποτέ, θὰ εἶναι ὴ τρίτη κοσμοϊστορικὴ συνεισφο­σημασία τους γιὰ τὴν πορεία της χριστιανοσυνης καὶ ρὰ τοῦ ἑλληνικοὔ πνεύματος.κατ, ἐπέκταση της ἀνθρωπότητος. Λέω «στὸν ἀμυη­ Τὸ δεύτερο παράδειγμα τὸ παίρνω ἀπὸ τοὺς Καλ­το», γιατὶ δὲν άρκεῖ νὰ γνωρίζη κανείς τὴν λεξικο­ λικαντζάρους, μία «χω ιάτικ ιστου εννιάτικ λυ­| \ | ἕ | ) Ϊ\ | Ν Ώ/ | ` Ϊγραφικη ὲννοια των ορων, πρεπει να τους\μεταγραψη ρικη ρρμαντζα»,

| 6στὴν πνευματικὴ έμπειρια του, ὰν θέλη να εμβαθυνη. ποτε να τελειωση,Ἐὰν λοιπὸν ὴ θεία ένέργεια εἶναι κτιστὴ, και ἀμέτοχη δὲ ὡς ε

...

Χστ

τὸ 1925

Η­ιέ9­8­ινβηΟ

οτν”Ξ

Η

Ρ ΥΙΧΡ Υ ὉΚαραβιδας εσχεδιασε, χωρίςστούγεννα ίθίδ, δημοσίευσεαναδημοσίευσε τὸ ίθθὕ, μὲ

ον Ϊ \ Ϊ ( | | ) \ Ν 3 |άρα της (θείας ουσίας, τότε >ὴ χάρις εἶναι δρτη και προσθηκη ωρισμενων παρατἔγρησεων επι της αρχαιαςυπαρχει ως καθορισμοςμ εαν αντιθέτως ειναι ακτιστη, ελληνικης θρησκειαςζκαι του χριστιανισμου. Προκει­τοτε η χαρις γινεται φως και υπαρχει ως ελευθερια. ται, καθως>τονιζει ο ιδιρς,\ για\ λυρικη κοσμογονικη

( | |(Ο υ αντινὸ υστικισ ὸ επο ένω ουτε πλ θω ι­ τ α ωδια ε πνευσ εν απο του Εξο ιστου Θεουςκ Λ­ τς μ μ ςω πμ : ς ·­· : Ν # 7 ε: ε π | κ π Ν Νκος μπρρει χα χαροικτηρισθγη, ουτε ασιατικης πρρελευ­ του ἔίαινε, ρπου η δραση πλεκεται με τα στοιχεια της

σεως, η δε αδυναμια του, οφειλεται σε αντινομια που λαικης σοφιας και παραδοσεως, μεταξυ των δημιουρ­ὁ ἴδιος προεκάλεσε, ευρύνοντας αδιάκοπα τὰ όρια τοϋ γικῶν και πλαστικὥν δυνάμεων, που άνταγωνίζονται) Ν | ( \ | \ Ν \ 'Ν Ν, ) | \ ` |εσωτερικου κόσμου, Ο Χριστοςαατηργησε δια παν­ διαρκως στο πνευμα του ανθρωπου, και,στην φυση,τος την προαιωνια αντιθετικη σχεση Θεου και ανθρω­ και οπου πρωταγωνιστουν οι νικημενες αρχαιες θεο­που καὶ τὰν ἀνί α ε σὲ «έν ί ῖν» ἐλεόθε ένω τ τες καὶ τὰ υσι ιώδ πλάσ ατα τΝς λαικως άλλὰ

λ / | \ Ϊ | 7 \ | \ \ )3 \ \ | 3 ) Ν' Ν \ Ϊαλλα με την φανέρωση Του εφερε εντος μας την αντι­ και της χριστιανικης μυθολογιας. Και το μεν ολιγοσε­θεση φωτὸς και σκότους, ὰφοὕ μπορεῖ νὰ βλέπουμε λιδο σχεδίασμα τὴς άπλαστης ρομάντζας ίσχύει δειγ­

Ν , | ινκαι νὰ μὴν βλέπουμε στὸ ἑξης τὸ πρόσωπό Του. Αυτὴ ματολογικα° στὴν περὶ γενεαλογίας όμως των καλλι­| Οντὴν νέα αντίθεση ἔρχεται νὰ άρη ὁ κατὰ χάριν θεάν­ καντζαρων προσθηκη της δευτέρας ἐκδόσεως, άνα­

θρωπος της τἰεντηκοστὴς, πρὸ, ανοίγει πρὸς ῖὸν ἄλλο πτύσσει, διὰ στόματος ”Απόλλωνος, τὶς μεταξυ, χρι­και τον, δεξιωνεται, χωρις γα υπακουη σε σχημα λρ­ στιανισμου και αρχαιοελληνικης θρησκειας αντιθεσεις,

'Ι 'Ὁ , .Ν Α. .Ψ Β! 9 ΔΝγου η ηθικης, αυτην υποφερει ο ησυχαστης, με την εξηγει δε προσφυεστατα τον θρυλο των ξωτικων αυτωνω Ν \ \ | | Νδιαφορὰ ότι ταυτίζει τὸ σκοτάδι της ψυχης με τα πα­ πλασματων, μὲ συμβολικὴ έπιστροφὴ των διωγμένων

θη καὶ προσπαθώντας νὰ ξεφύγη σὲ ὰνέσπερο φῶς, δὲν θεῶν. Τὸ ανωτέρω κείμενο τοὔ Ιἰαραβίδα, ἔχει ἐξαι­| Ϊ \ | 3 \ \ Ι \ \ | \ 2| ) | \ ) |βρισκει τρρπο να περαση απρ την θεοδοσια στην πριη­ ρετικη εἰημασιοι χια οποιον ενδιαφερεται να εφσχωρησητικη ανθρωπινη ενεργεια, η οποια προεκτεινει και ολο­ στο πνευμα του εργου του, διοτι απ όσο ξερω, μονοκληρώνει τὴν ἐκ τοὔ μηδενὸς Δημιουργία. Μπορεῖ νὰ αὐτὸ θίγει, ἔστω ἔμμεσα, τὶς θρησκευτικὲς του πεποι­

72 73

θἢοεις' προοωπιἶιοξ το ἐννοἶο ,σὰν δημοιἶία ἐἔἢγηἶη ηξερε πὼςη θεανθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅχι μόνοενοἐ ανθοωποον ο οπο'­οἐ δεν 'ὶιθελε να φονη απο Τον δὲν καταργεῖ την οίκειότητα τοὕ ἀνθρώπου μὲ τὸ θεῖο,κόσμο, χωρὶς νὰ μιληση γιὰ ἕνα μεγάλο άγραφο κε­ ἀλλὰ την ἐνισχύει σὲ βαθμο ὰσύλληπτο γιὰ τὸν είδω­φάλαιο τοὔ ἐσωτερικοὕ του βίου, καὶ άποδίδω ἐκεῖ την λολάτρη: ὁ ἄνθρωπος θεώνεται θεώνοντας το σύμπανἐπανέκδοση. Δύο εἶναι λοιπὸν οἱ 'διαφορὲς αρχαίας στην προσφορὰ καὶ την ἀγάπη, ποὺ δὲν εἶναι βεβαίωςθρησκείας καὶ χριστιανισμοβ κατά τὸν βαπολλωνα, θεο «απλο συναίσθημα», ούτε ἐξορκίζει τον λόγο, ἀφοῦαναφανδο,ν ελληνικο, ριςωμεγο ακομη,και τωρα σε,του­ τον ἐντάρσει στην λειτουργικη της περιωπη θὰ ηξερετα τα χωμαται μολονοτι, το δωδεκαθεο απο οαωνων επισης, οτι ο τριαδικος μονοθείσμος αναπτύσσει δεσμοξεχλνιοιστηκε: η πρωτη αφορα στο προσιτο Τον Δ'­οἐ μὲ τον κόσμο βαθύτερο άπο τοὔ πανθεϊσμου, γιατὶ ὁὶνκαὶ τὸ ἀπρόσιτο της χριστιρινικης θεὀτητρς, άπρόσιτο η φύση ἦταν ,ὅοτωἱ θἶόε, τὸ ἐγέσ θὰ κοργηῳχογησε Ρ­τηνοονοΐΕοιΥο3μ­ενο φοβο ανῖῃ οι·κοΦοῖηΤο€ λιοο ανο! ἕἢμο: ζωη και μαζι του η αναγκη. Βιναι τυχαιο πως οι με­κρατιας απολυταρχισμο° η δευτερα και κυρια αφορα γάλοι της >Αρχαιότητος μίλησαν γιὰ δημιουργία καὶστον πανθειστικὸ χαρακτηρα της ὰοχαίας θρησκείας, δημιουργὸ η ἑρμηνεοσαν ὡς ερωτα για ένα νου θεογιὰ ·ι;ην οποία (τὰ πάντα ησαν ἔμψυχα καὶ ἑπομέγρυς την ύπαρἕη τὥν ὅντων; (Ο κόσμ,ος ὡς κτῖσμρι, γιὰ τηνἑὶοοφοοαν ονω\ο )ίΡ'·σΉαν'­ο”ἑ#­ο€ πεξν­οΡηζεΤαὶ οῖον ονοί αυθεντικη θοδοξη πνευματικοτητα δεν ειναι πηγηεποοοανιο και λιγους ιιεγαλοος αοχαιονε θεονι; που ὀδονηςη ρο ὑλικὸ ἀντικείμενο ἐκμεταλλεύσεως,ποοοεχώοἢοοιν ίο „Αο“η€ ἔν'­νε ”Α”Υὶ­ο€ ΓεώοΥι­ος, ὁ Πο­ εἶναι ἐνἑργεια καὶ ἐνσάρκωση του Θεοὕ Λόγου, άπο­οεοδὼν ”Α'Υι­ο€` Νϋκοὶγαοἦ λα­ο­Υ­­ὶν \Υ3ίΡ;·:μ­ίζονταἦ Τοοἐ καλυπτικη μιἄς ύπερούσιας τελειότητος, είς την οποίαυπολοιπρυς σταΝβαθεια ταρταρα και αφηνοντας την φυ­ καὶ ἀναφέρεταμ Σονεπῶς η ἀγάπη της Δημιουργίαςον! ἶτο εζνὅοἑ μὶ­αἐ οεπΡοοπελαοΤη€`μεΤα£ΡοοΜἶι§ αοχηἐξ δὲη άντιφάσκει προς τὸν πὅθο της αἰωνιότητος, πούΟι,ενστοισεις του Απολλωνοἐ δεν Τεαοοονοναζοονν, θα αναβει στην ψυχη του ὀρθοδοξου, γιατὶ ὁ ὰλλος κόσμοςπρεπει να πω, την συνηθη πρωτοτυπια του Καοαβιδοιγ στον ὁποῖο ἐναποθέτει την ἐλπίδα του, δὲν άπαρτίζειδεδομένου ὅτι συνοψίζοον την ἀνῖίδοαοη Τῶν Νέων παράλογο δεύτερο πάτωμα, ἀλλὰ απόλυτο προορισμό,Χοονων,πΡο€ Τον μακοινο Θεέ) καὶ Τον ἀν;ῃκεΨ·ονοπο,"2_ πού βιώνεται ὡς ἐσωτερικότης. Χωρὶς Κτίστη καὶ κτί­μενο κοσμο των σχολαστικων· αποκαλύπτουν ωστοσο ση, η ἀνθρώπωη πράξη θὰ ηταν ἀμει­άκληΤα δραμα­την ,ἀδυναμίοατοὔ φθρησκευτικοὕ του βιώμοποἐ ίλέολ τικη° γίνεται ούσία ποιητικη καὶ τρέπει κάθε τι στην«β'·ωματο€»› επειδη ο Καοαβὶοαἐ πζστοοο με Τον ”ὶ”Ρο“ μεταφυσικη του πρώτη κοίτη, ὅταν ἐκεῖνο μὲν εἶναιπο Τον) καὶ φωτίζοον Τὰ ὅσα πεοὶ ἀονανοιοοπι­σο­οο ἔργο τοὕ Θεοῦ, ἐκείνη δὲ εἰκόνα καὶ ὁμοίωση της πνοηςΤοο ἑλληνοοοο μεσαίωνα ὶὅπεοοίὶοὶζε· Ἐὰν εοχο βαθύ­ Του. Ἑιν ὰντιθέσει προς τὸν πανθείσμὀ, πού ἐξωθεῖΤεοη ἐπαφὶὶ μὲ τον ,Ορθοδοξων Το ποῶτο μοῖαξο Τῶν τούς ἀνθρώπους σὲ δεισιδαιμονικὸ ἐξευμενισμὸ τῶνδυναμικών στοιχείων τοῦ Βυζαντίου, ὅπως ἔγραφε, θὰ τοφλῶν στοιχείων της φύσεως καὶ τούς άγριεύει, η

ἔσαΟ”

‹ο`”ο

Ηοτ

`τ›ι>

`:Οῖ

ἱδέα Τὴε Δὴμωνενίαε Η­αε σνμφιλιώνει με Τὸ πᾶν ιωιὶ χία καὶ κυριαρχία συνταυτίζονται. (Ο Καραβίδας δὲνπλουτίζει με αίσθημα τὴν ἀρχέγονη άπλότητα. (Ο πα­ ὴλεγχε σ” αὐτὴ τὴν περίπτωση τις ἔσχατες συνέπειεςλα'­ὸε ἄνθεωπῦε δϋαθεΐεί καὶ ἀφέλενα καὶ ἀθωότὴΐοϋ τῶν θέσεών του· διαφορετικα θὰ εἶχε άποφύγει τὸνἐπειδὴ ὅμ­(Ρε ὴ Φεῦίνωνὴκόΐὴε του Ρνθμαεΐαίὴ ἀπ) ἔξεῖὴ σκόπελο καὶ θὰ εἶχε συλλάβει τὸν μεταφυσικὸ πυρὴναἔσωτερικερειἶους κανονες ,συμπεριφοραἑλκαι ἑρέιζλιἑκιῖ τῶν κοἐηοτητωνζ διἶγράφονταςλἔτσι τις πνἕυματικὲςει ετσι τον φυχισμο στα ορια του προ επο ο ° ο προϋπο εσεις μιας ε ηνικὴς πο ιτειας υπευ υνων αν­χριειιαννσμὸε ἀπενανΤία€ Τὸν στρέφει στὸν μέσα βυ­ θρώπων μὲ σημασία παγκόσμια. (Η κοινωνία δὲν μπο­θό, πλάθει δὲ μία κοινωνία, που ἀντὶ νὰ βασίζεται σὲ ρεῖ νὰ στηρίζεται κυρίως στὴν γεωοικονομία, γιατὶ ὴδεσμούς αίματος, συγκροτεῖ ελεύθερη ἔνωση προσώ­ ευθυνη υπάρχει παρὰ φύσιν.πων καὶ θεμελιοὕται στὴν άνιδιοτέλεια. (Ο ἄνθρωποςτοῦ χρέους και τὴς συντροφικότητος τῶν ἑλληνικῶνκοινοτὴτων, τὸν ὁποῖο σωστα ό Καραβίδας άντιπα­ (Ο Καραβίδας προσπελάζει τὴν δημοτικὴ καὶ Τὴν λο­ραθέτει στὸ άναρχούμενο υποκείμενο του φυσικού δι­ γία παράδοση, αποφεύγοντας τὸν μεσαιωνικό ἑλληνι­λωἕίον Τῶν Νέων χΡόνων› Εἐπορεῖ νὰ ὑπάρχὴ πτνξαὶ ὑτ σμό, ὡς προιὸν άηθους κράσεως, γιατι δὲν ἐννοεἶ πῶςπαρχει­ δυνάμει στα αρχαια κοινα, λαμβάνει παντως ὴ χριστιανικὴ πίστις θὰ ἐνοφθαλμιζόταν στὸ άρχαῖοσαρκα και οστα, κατα τους χρονους του Βυζαντιου και πνευμα, χωρις να τὸ παραμορφώση. Αύτὴ εἶναι καί ὴΤὴε Τονρν­Θκροκίαενὑπὸ Τὴν ἀναθὴ επίδεασὴ Τὴε θρὴτ άδυναμία του δοκιμίου του ­θὰ ἔλεγα τὴς σκέψεωςσχεντίχὴἐ πίσΤεω€› ποὺ ὁ σνΥ”ΥΡαΨεύ§ Η­αἔ παΡεΡμὴ“ του­, ἀδυναμία μοιραία, αν κρίνω ἀπὸ τὴν χρεοκοπίανευε είς βάρος τοὔ ὁράματός του και του ἔργου του. του δημοτικισμοὕ και τὸ οίκτρὸ ναυάγιο Τῶν ἀρχαγο­Ἐὰν εἶχε βασανίσει Τὰ πράνμαεαν θὰ ἔβλεπε πὼε Τὸ πλὴκτων λογίων μας. Πιστεύει στὸ «ἑλληνιστικὸ» ἰδα­αἀΐεθἕὅἶῃον Τὴε ΧΡ'­σΉανΜὴ€ θεότὴεοει ὅπωε Τὴνιεν: νικὸ της ζωντανης ίσορροπίας τῶν δυνάμεων, τὸ ἀντι­νοεν ὴ Οεθοδοξί­α› δεν σννεπάνειω­ ἀπΟλνΤαΡχίσΡ­Ο ίὴ παραθέτει δέ, ἐν ἐπιγνώσει τοὕ ευρωπαϊκού ἀδιεξόδου,μακεδυνικὴ και ὴ ἑλληνιυτικὴ μυναρχία, Υεννὴθὴκαν τόσο στον άναρχικὸ φιλελευθερισμό, όσο και στὸν ἀπο­καί· αὀἔὴθὴκαν ἐπὶ δωδεκαθέονὴ Υ'·αΤὶ ὴ Τμαδνχὴ πΡο“ πνικτικὸ σοσιαλισμό° όμως άντιπαρερχόμενος τὸ Βυ­σωπνν­ὴ Τὴε ὑ<Ρὴ7 σννιστᾶ δθμὴ κει­νωνίαε καὶ ὅχί­ εξω· ζάντιο δὲν βλέπει τὴν συνέχεια τὴς ἐθνικὴς μας ζωὴςσίας, άφοὔ οἱ ύποστάσεις ἶεραρχοὔνται μεταξύ τους, σαν παράδοση ­­ποιά ὴ προέλευση και ποιός ὁ χαρα­άλλὰ δὲν εἶναι χωριστοὶ θεοί, όπότε κάποιος ἔπρεπε κτὴρας του Νεωτέρου ελληνισμού, όταν ύπάρχη πίσωνὰ ἄΡξὴ­ (Η ἀλὴθϋνὴ κοί·νωνία› πρὸἑ Τὴν ὁποία ἔτενναν του κενὸ δέκα αἰώνων;­ και φυσικῶ τῶ λόγω ἀπο­Οἱ κοί·νόΤὴΤε€› πεμκλείεί· Τὴν ἱεΡαΡχία καὶ ἀποκλείεί· ποιεῖται ζώπυρα άκατάσβεστα, για νά περιέλθηισὲ κα­Ταύιόχρξθνρι Τὴν ϋξυθυαρχίανωεν ἀνειθεσεί Τξεθζε ἀφὴτ τάσταση δεινὴ, επιχειρώντας λύση του ζητὴματος, χω­ρημενη ολοτητα ατομων του διαφωτισμού, οπου ιεραρ­ ° ρὶς νὰ ἔχὴ ὲξασφαλίσει προϋποθέσεις· Ί­Ι προβλημα­

76 77

τικὴ του ἐν τούτοις δὲν παύει να εἶναι ριζοτομικὴ καὶ τητος καὶ τοῦ Μέσου αὶὥνος) καλλιεργεί καὶ βιώνειὴ συμβολὴ τγου σπουδαία, γιατὶ αφὴνει τὴν γλωσσικὴ έναγωνια. Έἶὰν γὅμως δεχθοὕμε τὸ κλασικὸ ἰδανικὸ ὡςδιαμαχη, που συγκεντρωνει τα πυρα (βεβαίως ασφαι­ ανυπερβλητο, τα αίτια του χωρισμού αποκαλύπτονταιρα) τῶν δύο παρατάξεων καὶ προχωρεῖ στὴν απόκρυ­ βαθύτεραγ ὴ δὲ σχέση ὶστορίας καὶ παραδόσεως ριζι­φη όψη τὴς ρὴξεως. .Η κίνηση εἶναι καίριας αλλα τὸ κὴ2 τὸ παρὸν συγκρούεται μὲ τὸ παρελθόν, ἐφ, όσονἔδαφος κατ; έξοχὴν όλισθηρό, αφοὔ πρόκειται για τὴν ὴ ὁδηγητικὴ αρχὴ παραμένη στὴν αφάνεια τοὔ δυνα­πνευματικὴ μας παραδοση, ὴ ὁποία καλεῖται να συνυ­ μει ανενέργητη. Δεχόμενος λοιπὸν τὴν λογία παρα­παρξη μὲ τὸ αλλότριο περιβαλλον τοὕ δυτικοὔ ‹‹πολι­ δοση ὑπὸ τὴν ἔννοια προσοικειώσεως τοὔ ίδανικοὔ της,τισμοἶ›››7 ὀμνύοντος αναφανδόν στὴν αρχαία της ἔκ­ ὁ Καραβίδας θεωρεῖ τὴν αρχὴ δεδομένη καὶ ό δημο­φραση. Διότι δὲν αρκεί να συνειδητοποιὴση ὁ' δημο­ τικισμὸς τον ένδιαφέρει ὡς ἐφαρμογὴ7 αλλα το δε­τικισμὸς ότι αποτελει αύθεντικὸ προϊον της λογίας πα­ δομενο υφισταται, ἄρα δὲν ἔχει ανάγκη ἑφαρμογης,ραδόσεως, πρέπει να αναδειχθὴ από τὴνΝ σχέση τρύτη ύζταρχει δυναμειΝκαὶ έπομένως ὴ ἐνεργοποίησὴ τουὴ αὐτονομία της ἐθνικης δυναμικης, πραγμα τὸ οποιο ειναι πραξη πνοης) ποτὲ τεχνολογίας. “Ετσι πέφτειαποκλείεται, ἐφὶ όσον ὴ δοκιμασία τὴς παραδόσεως στὴν παγίδα πού ἔπεσε ὁ Νέος έλληνισμός, ὅταν πα·μένει συσχοτισμένη καὶ ακατανόητη. ραιτὴθηκε απὸ τὴν ἐσωτερικότητα7 για να δεχθὴ τὴν

Έξηγοῦμαι. (Η σύγκρουση λογίας καὶ δημοτικὴς προοπτικὴ τὴς ἱστορίας, προοπτικὴ ὴ ὁποία αναλύειπαραδόσεως δὲν καταπαύει, ἐὰν δεχθοὕμε ότι ὴ μὲν τὸν χρόνο σὲ ἐφὴμερα παρόντα λογικὥς συνδεόμενα,προσφέρει τὸ ύψηλὸ ἰδανικό, ὴ δὲ αλλη τὴν δραστικὴ μεσιτευτικα τοὔ παρελθόντος, ἐνὥ ό χρόνος τὴς ψυχὴςμέθοδο° σὲ μια τέτοια περίπτωση ὴ ένότης γίνεται εἶναι διάρκεια καὶ ὴ ὶστορικὴ του ἐκδοχὴ αυτογνωσία.ὶσορροπία μέσων καὶ σκοπού, ὁ χωρισμός υπέρβαση (Η δοκιμασία τὴς δικὴς μας παραδόσεως έγκειται α­τοῦ σκοποὕ απο τα μέσα, όπότε ὴ ἐπανασύνδεσις νοεῖ­ κριβὥς είς τὸ ότι ἔχει μὲν ρυθμὸ καὶ ποιὸν τὴς διάρ­ται μόνο στὴν βαση τοὕ νέου σκοποὕ, τὸν ὁποῖο θέ­ κειας, πλὴν ύποχωρεῖ στὴν πίεση τὴς ὶστορίας καὶτουν πλέον τα μέσα καὶ τὸν ἑδραιώνουν αναγκαῖα στὴν αὐτοεγκαταλείπεται, αποσυνδέοντας τα προηγούμεναλογικη. ,Έχουμε δηλαδὴ σχετικοποίηση τοὔ ὶδανικοὕ στάδια, αντὶ να τούς δώση για μέλλον ανώτερο ὕφοςκαὶ απολυτοποίηση τῶν μεθόδων, σὲ μία σισύφεια ζωὴς. (Η ἐσωτερικότης καὶ δόξα τὴς ,Ορθοδοξίαςδιεκδίκηση ἐπίπλαστης ὶσορροπίας, που ὁ δυτικὸς απο­ αύτὸ ἐξασφαλίζει, αφ) ὴς στιγμὴς ὅμως παραγνωρί­λιτισμὸς» (τα εἰσαγωγικα να μὴν ἑρμηνευθοὔν ὥς εἰ­ ζεται, όσο κ|ι αν μας θέλγη ὴ ”Ανατολὴ, προσδενόμα­ρωνία περιφρόνηση· υπογραμμίζουν τὸν καθαρως στε στην Δυσηγ ακολουθουμε δηλαδὴ τὸν κόσμο τὴςτεχνικὸ χαρακτὴρα του καὶ ἐπισημαίνουν ότι, καλὥς δυνάμεως κι ἐκθέτουμε στὰ κατάψυχρα ὴθη του τὸνἐχόντωνί τὥν πραγμάτων, δὲν πρόσθεσε οὔτε κεραία Ρωμηό, πού δὲν ἐγνώρισε ἄλλη πειθαρχία απ, τὸ φι­στὴν ἑλληνικὴ πνευματικὴ κληρονομιὰ τὴς ”Αρχαιό­ λότιμο, διαπλάθοντας χαώδεις ὁμιχλώδεις ψυχισμούς

'78 '79

κι ἐξαπολόοντας μέσα μας τὴν αὐτοκαταστροιρικὴ μα­Ϊνια.

§ἕν°Ο εε

ς υιοθέτησε ὰρχὲς καὶ \ἔξεις προερχόμενες ἀπὸ τὸ\ | ` Νσιατικο περιβαλλον και τον εβραιογενὴ χριστιανισμο,

*Αν ὲπιμἐνω στο αδύνατο σημειο του Καραβίδα, εἰε τρόπον ὥστε νὰ μὴν ὕπεεβἀλὴ όπσισε ιιιλἄ γιὰ δι­δημιουργώντας ἐντυπώσεις που δὲν ὰρμονίζονται μὲ χασμὸ Τόυ Γένόυς, διχασμό που ὕπέφωσκε στὴν μοι­Τὰ θερμὰ λόγια του προογμίουγ καὶ ἄν ἀφἡνον­σας ὅλα ραία σύγκρουση Φαναριωτων καὶ άγωνιστῶν τὴς επα­τὰ θετικά του κατὰ μέρος τὸν μικραίνω κι ἐνδεχομἐ­ ναστάσεωἐ ,καὶ στὸν ὰνώμαλο δημόσιο βίο τὴἐ (ἕνε­νως τὸν ἀδικὥ, τὸ κάνω γιατὶ ἐκεῖ βρίσκω μία πραγ­ ξαΡ'ΐὉσία€›> θὰ λήξη δέτ κωτὰ Καραβίδαι Ρ­όνέλ ὸΐανματικὰ όριακὴ ὰποτόπωσὴ τὴς νεοελλὴνικὴς κρίσεως. Θἶ πρῶωι· εκφΡάσΘὉν Τὰ αἰσθἢμ­ατα ἑνὸἑ πυκνοΐ εῖφθὶτ(Όσο σπουδαιότερα τὰ ἔργα, τόσο γονιμώτερα τὰ ά­ Υὥψΐοε πλλιθυσμθυ­ ΠαΕἶαΥνΟξΡἰζε# ὲτσι­7 ὅΤι­ Οι ελλα­στοχἠμωται °Ο Καραβίδας παΐᾶ στὸ γενέθλω ἔδαφος δῖτες υπερασπίσθὴκαν με πολυ μεγαλύτερο φανατισμότὥν κοινοτὴτων καὶ βλέπει τὴν μικρασιατικὴ ›Ανατο­ ἀπὸ Τοὺἐ μϋκρασὶἀτεἐ καὶ πολκεἐ ὁμοφύλουἑ Τωλϋ πε°λὴ σὰν τὸ ζωτικό τμὴμα τοὕ χώρου μας, όραματίζεται ίπωθἠσεϋἐ καὶ­ πίστει­Ω ξένεἑ πρὸἑ Τὴξὶ ἔννοια του λό­δὲ τὴν ἐθνικὴ άναγέννὴσὴ σὰν προϊὸν σεβασμοὕ τοὔ “Υου (θυμίζω Τὴν σφοδΡώΤα”Γη› Ρ­έχρνἑ εξε'ΥἐΡσΞω€ ἀνΐίσπαρόντος καὶ τοὔ παρελθόντος, πνευματικὴς ἐλευθε­ δρασἡ Τουἐ ἐναψϋί­Ον Τὴἐ εἰκονομαχίαἐὰ 7­αἱ ἀφἡνεν Τὸνρίας καὶ ἐργατικότὴτος, γιὰ νὰ φωτίσὴ όπ) αὐτὸ τὸ Νεώτερο ἑλλὴνισμὸ εἰς τὸ κενό, γιὰ νὰ μὴν πὥ ότι τὸνπρῖσμα τὰ τοὔ δὴμοτικισμοὔ καὶ τὴς λογίας παραδό­ σπρώχνει ἄθελά του πΡὸ§ ἶἢν Δύσγϋ ἢ ὁποία οὶκε'·®“σεως. ,Ενω όμως κανεὶς θὰ περίμενε στὴν σόνθεσὴ ποιεἶται άμέσως τὸ άρχαῖο ιδανικό, όταν τοῦτο ξεχω­τοότὴ νὰ άναδεικνόωνται τὰ μεσαιωνικὰ ριζώματα τὴς Ρίζγὶ ἀπὸ Τ“ὶΙνΝβ:#ζΕ×ν'ῃ­αχῖό Του μεΤάπ?\ασὉ ἶίαὶ\πΡΟἑκ_ρόγχρονὴς (Ελλάδος ­όχι γιὰ τὴν ,συνέπειαωκάποιου ἶαἶη; Μπ?Ρε'· 033­δωἑ να ἔμἶΨε\δεμεΞ#Ο€|με ἶον τολεογσῖοργχου σχήματος) αλλα γω, Την αληθεγα της ψυχης απο ισχυροτατο ενστικτο αφ ενος και διοτι το φαινο­μας­, ό Καραβίδας άντιπαρέρχεται τὸ Βυζάντιο, δε­ μενο ποὺ σπούδαζε, οἱ κοινότητες, παρουσιάζεται καθχόμενος όσα ὑπεστὴριζαν τότε οι εὐρωπαῖοι σοφοί, μὲ ὅλη Τὴν ἔκΐαση Τἦἐ ἱΟ“ΐΟΡία€ μαἑι ὁπόπ πειπελάμβανεἐπὶ κεφαλὴς τόν Κρουμπάχερ, περὶ ἑντόνου δὴθεν ά­ ει­ωπηρἔί Τὸ Βυζάνῖὶλ `ἀλ?ιὰ |Τὸ Ρ·ὲν9|ἔνσ”ῖίκΤο εἶναί·σιανοτροπισμου του. Και οι μὲν ξένοι ἔκριναν με την αναγκαια προσωπικο, τσ δε ζητημα ειτε δεν προσφε­ψυχρὴ τους λογικὴ πράγματα που τὴν ὕπερἑβαιναν, ρεται πάντοτε, εἴτε χρειάζεται ἐπιτυχὴ ἐπἑμβασὴ τουαὐτὸς, όμως ἔστερξε τὶς ἰδέες των βιαστικά, ζὴμιώ­ ἐΡευνὉΤἦ› πξλὺ θὀξ Τὸ βΥάλὉ ἀπὸ Τοὺἑ ἢσκνουἐ­ <Η(ΤΟ_νοντας τὴν προβλὴματικὴ τρυ. ”Οχι\πὸας βλεπει παθὴ­ πνθέΐηση αυῖἢι ἶΠαν ἶϋωφεχνὥἑ ἀ:δύὴαΤΟν νὰωμἡν Οἕη·τικο εξασιανισμο στο Βυζάντιο και δεν του αναγνω­ γηση τον Καραβιδα σε αναλογὴ αντιληψη ΤὉΘ ΜΥΦΟΦΩ

ρίζει τεράστιο δυναμισμό, ἀλλὰ φρονεῖ ὅτι ενεργών­ παραδόσεωἐ καὶ τοϋ δὴμοτικισμοὔ. Ἐὰν όμωἐ ὁ δλι­τας σὲ όπερεθνικὰ πλαίσια, μακρυὰ ἀπὸ τὶς συμπαγεῖς μοτικισμός ἀπστελὴγ ὅπωἐ θέλει­ι φϋϋικὴ ἀνἀπτυἔημαζες Τῆς γενἐτειρας, ὁ ἐλλὴνισμὸς τὴς αὐτοκρατο­ τὴς λογίας παραδόσεως, ὥφειλε νὰ περιλάβὴ τὸν Με­

8η 84

6

ὶ

ἶαίωνα στὴν πΡωπΉκ”θ Τουι ὥσΐε Τὸ δίλημμα μὲ τὸ ὶ νης, κατανοεῖται καὶ διαφωτίζεται, ὅχι ὡς διαφορὰ~ Ϊ ` Ν Η\ | , | ανοποιο παραλυει τον πρωτο (η ὲχει αυτοδυναμια καὶ περὶ τον τύπο της ἐκφράσεως, ὅπου οὶ συζητησεις εἶναι

|επομενως διαθετει τὸ δικό του ίδανικό, πλην ουδεμία ἄγονες καὶ ὰτέρμονες, οί δὲ εξελίξεις κωμικωτραγικές,,| 'Η | \ Ϊ ¬\ Ν ( Ν Ν ω σηενδειξη μας δινει περι τουτου, η συνιστα απλως μέθοδο ἀλλὰ ὡς σύμπτωμα του ἀδιεξόδου στὸ όποιο μας ἔχειι › Ν .„ Νπιο δραστικη από την τυπολατρεία των λογίων) νὰ μην ὁδηγησει η δσχίμασία της παραδόσεως, (Η γλωσσα

Ν ε ι › Ν ι Ν › | 9 ι ›: ι κ Ν › ισ7Ραφη εναφτίον :ΓΟν› αφίζυ Το δὉ\μ­ω§ε€,ιδιωμα εμφα­ δεν,εἶναι ρργανο„για,να κανονιστη ­εν τοιαυτη περι­νιζειαι νωρις και συνυπαρχει με τον αττικισμο στο πτωσει θα εμενε ανεξελικτη, χωρις διτυπιες και πολυ­

, Ϊ Ϊ Ν Βί \ Ώ |Βυζάντιο, αποδεικνυοντας συν τοις άλλοις την απαρα­ τυπίες­, οὔτε ὅμως καὶ ποίημα, ώστε η λειτουργίαο : | ι : ι ε· \ ~ ι Ν Νπλξχσἶη ελλ#1νΜΟΤη;ῖα Τον­ Ταθεμα δεν ηταν να δειχθη της νὰ υποταχθη σὲ κάποιο αίσθητικὸ ίδεωδες, γιὰ τὸ

Ν Ν ε ­· ι κ 2 Ν # | ε νκαι ἔα βεβαιωθη ,ο καθαρα επουσιωδηε χαρακτηρας Ξ οποιο δεν θα υπηρχε κανεναακριτηριο,­ο ακρατοςωυπο­ΤὉΘ ωξμ­αχγχἐ λθγι­ων και δημοτικιστων, αλλα να σα­ ι κειμενισμος απορριπτεται ασυζητητιῖ, πλην του κα­φηνισθη, πως μια τυπικη διαφορα κυριαρχησε στα θαρα συμβατικου ὲθους. Η γλωσσα ειναι διαθεσις καιπνεύματα καὶ πηρε τόσο μεγάλες διαστάσεις. ,Απο­ Β Ν Ε ) | ( | |. < |ακολουθει ως εκ τουτου ωρισμενο ρυθμο υποκειταικαλυπτεται ἔτσι ωρισμένη πτυχη τοὕ προβλἢμαιος, “ἦ ὁπωσδηποτε στὸ αίσθημα, ἀλλὰ την θρέφει καὶ τηνοποια μη καλυπτομενη απο τὸ ἑνωτικὸ σχημα του Κα­ γ ἐνεργοποιεῖ τὸ πνευμα που θεμελιώνει, συναρπάζει καὶΡαβὶδοέ 5συ3εΡΥασία )ζΟΥία€ ποεραδόσἶωε λξαὶ δἶιμ­ΟΤΙ­· μεταβάλλει τὰ πράγματα. Αὐτὸ ἐπιζητεῖ νὰ ἐκφράση,κισμου ενγειδει σκοπου και μεθόδου), επιτρεπει έλεγχο ὅταν ὅμως δὲν υφίσταται ὅραμα ζωης παρακμάζει,τηςωολης ερμηνειας του. Η τυπολογικη υφηῇτης γλωσ­ η γλῶσσα πτωχεύει καὶ μαραίνεται ἐξ ἴσου στην τυπο­σικης αναμετρησεως γίνεται οὐσία καὶ αφ” ης στιγμης κ­Ραΐία καὶ· την Ρηχὴ κομψότητα· Τὸ ὅθαμα συνεπὥἔδιευκρινισθη, ρυθμίζει τὰ υπόλοιπα στοιχεῖα° ἐν ἐναν­ δὲν μπορεῖἶ νὰ εἶναι δάνειο, πρέπει νὰ βγαίνη ἀπὸ τὰτία περιπτώσει ὁ κίνδυνος της υποδουλώσεως σὲ ξένα ί σπλάχνα του λαοὕ, νὰ εἶναι αἶμα του. Στὸ παγερὸ κα­πρότυπα πρέπει νὰ θεωρηται ἀναπόφευκτος.Ἑδῶ συν­ ­ι­απλασμα της χσμμσυνιστικης δημοτικης, δὲν αντι­αντιέμαι καὶ πάλι μὲ τὸν Καραβίδα. ”Ανανεώνω λοι­ στοιχεῖ η προκατασκευασμένη «πνευματικότητα» ἀ­πὸν την ὰρχικη δηλωση τιμης καὶ συνεχίζω τὸν διά­ μιμητων κομματικὥν εγχειριδίων καὶ παρανοίκὥν πο­λσηο­ γ λιτικὥν «αναλύσεων», 'Έτσι ἐξηγεῖται ὁ λογολογικὸς

Ο ανΤαΥων'­σμ­ὸἐ Τον δημοτικισμοὔ μὲ την λογία χαρακτηρας της γλωσσικης περιπέτειας τοὕ τελευ­παράδοση εἶναι σημεῖο βαθυτέρας κρίσεως καὶ υπ” αὐ­ ταίου αἰὥνος κι ἔτσι φανερώνεται η αληθινη σημασίατην την ἔννοια, τὸ γλωσσικὸ τὸ ἐκπαιδευτικὸ στὰ ἰ του, πολυ σπουδαιότερη ἀπὸ την καθαυτὸ γραμματο­ὁποῖα παΡ0ξύνθὉ%ε› δὲν παρἐχθνν ἐπαρκεἶε ἀπαντἢ· λογικη. (Η διαφορὰ μεταξὺ δημοτικιστὥν καὶ καθα­σεις, ἐφ, ὅσον η προγλωσσικη καὶ η προπαιδευτικητους διάσταση μένει άδιερεύνητη. Τὸ γλωσσικό, αίφ­

ρευόντων εἶναι σαφως τυπικη, πάντως τουτο δὲν τηνμειώνει, γιατὶ άκριβὥς ὁ σάλος που προκάλεσε δείχνει

82 γ · 88

ί

3 | Ν 3 Ν \αγωνια κενού. Εννοω το

Χοι<Ο|

Τἦσ 'εανΐόσηεσσ σαν ι ματα καθολικης ἀνακαινίσεως της υπάρξεως σὲ μιὰΡἡξη με Τὴν Ρίζα­

ύ ποιητικότητα λειτουργικη καὶ ἑπομένως μία ἱστορι­Τὸ σκίρτημα του Νέου ελληνισμού κατὰ τοὺς τε­ κότητα αύτογνωσίας, άνακαινίσεως για τὸ ἦθος καὶ το

λευταίους βυζαντινούς αἰὥνες καὶ η εύρωπαϊκη >Ανα­ βάθος της οποίας μαρτυρούν οἱ αγιογραφίες, τὰ δημο­Υενναὶσνσι χαΘααΤὉΡίζσνΤα'­ απὸ ανασσπσθεσηση Τσυ τικὰ τραγούδια, οἱ κοινότητες της Τουρκοκρατίας. Τα)5ΡεσΤ'­ανωἶσϋ αόσμσν αΐεένσελτι στην Ἰχρχαιόῖητα­ ΚΗ υψηλότερα αντίστοιχα επιτεύγματα της Βύρώπης δὲἕανατοποθετηση αυτη για μας δεν έχει έννοια επιστρο­ ἀυτέχοου οὲ καμμία ούγκριση μὲ τα μνημεια αύτα τουαρης σὲ ένα χρόνογἀμετακλητως περασμένο Ϊὁ κλασι­ αγιασμένου λαϊκού μΝας πολιτισμοῦ, άλλα όσο ,σημαν­ασἑ πολἴαεμσἑ σνἶεπστε επαψε να ἦα;ΓανΥαζὉ\Τσ)βν­

Ν τικό κι αν ειναι τουτο, παραμενει γεγονος γεξ ισουζαντιογ ενω οι Λατινοι απο νωρις και επι μακρον εχα­ ἀναμφισβἡτητογ ὅτγ ἐκείνη μεν δτεγραψε του κυκλο τηςσαν καθε επαφη μαζί Τσν_» αλλα ανακαλνψεωἐ καὶ και υφίσταται σαν π όταση ζωης συνεπης και ολοκλη­ι ι , Ν ι › ι › :αναπτύξεως του ἀνθρωπιστικοὔ ἰδανικοὕ, συμφωνα με

ΦΛ

τιΟ

Ρρωμενη, πρᾶγμα το ιο για μας ασφαλῶς δεν ισχυει:

τὶς πνενματικὲε κοιταβολὲε τηε μεσοιιωνικηε μας πα­~ ντοτλληνικος ουθμος και εθνικη δουλεια ἦσαν αουμβι­| ` Ε! Ν | Ϊ |ραδοσεως. Το οραμα της πολιτειας που δικαιωνεται ο δι › μ | | θ ι ‹ | ιβαστα, η ε ανεςαρτησια προσ εσε στο υπαρχολ κενο

χατ, εξσχἡν σσὶἐ σννεεδἠσενετ φεενει­ καὶ παλι σΐὸ προ­Ν την έπιπλοκη της κατεσπευσμένης του πληρώσεως,

σἶσἡν!­σ Τηει γἱσσσσίαἐ Τὴν αλασικη αρχαιότητα. Και η που δημιούργησε ευθύς αρχης στὸ νεοσύστατο κρά­μεν Δύση το εντασσει στην προοπτικη ενος ουσιαστι­ τος ἕνα τεράστιο ηθικὸ έλλειμμα υπὸ μορφην κρισεωςκοὕ θεοῦ, προκαλόξνττας τὸγαἴτημα γνωρίσεωε τοϋ μυ­ ταυτότητος. Διοτι μοιραια ἐκεῖ θα κατέληγε και τῇ

στἶιεἐσν ”ἶΟυ› Υνα να ααΐαληξἶὶ σε αθελαὶση δνναμ­εωἐλλ πλέον συντηρητικη, η πλέον καλοπροαιρετη οικειο­ααν απσθεωση ΤὉΞ εξσνσναε, ενω η ελληνικη ”Ανατολη ποίηση ξένων προτύπων, εφ) όσον δὲν πατούσαμε στα­αύτὸ εἶναι τὸ μυστικο της περὶ γέκπορεύσεωςξτοὕ πόδια μας. (Η κακοδαιμονία του τόπου, πτιἰχη της ἐςΑ”Υ#σν Πνενμαΐσε εενδσἐττ ξεκινα απὸ ἕνα Θεσ νπετ ι ποίας ειναι καὶη σύγκρουση των δημοτικιστων μὲ τους

Ρούσξο καὶ β'·ώΪε'°\ι­ὴν λα)ἑΤάρα|Τ`7ὶ€ θεώσεωε σὰα ὀἑκεα λογιώτατουςγ πηγάζει γἀπὸ τὸ ἱστο|ρικὸ>αύτὸ χάσμα.ταπεινωσηζ πρυ σεν,σημαινει βεβαια \κακορ:οιρια,| αλλα °Η ὀθωμαυωῃγ καταχτηοη βαοαινει αναμςρισβητη:ελευθερια απο το αντικειμενικό και το αντικειμενο. τα στην ἀουητιχἄγ μας ἐξέλιξηγ δὲν παύει παντως ναΣτην πρώτη περίπτωση ἔχομε επάνοδο του τραγικοὕ, εἶναι ἐξωτερικὸ γεγονὸς και ἑπομένως να χρειάζεται3 \ ΝΕ/ δ| \3| 7 Νθ | Ν 3 ? | Νεπι ιστορικου ομως πε ιου και οχι ατομικου αμαρτη­

ι παρακολούθηση της απορρητου καταστάσεως των· ι ι εκ ε· ι Ν ~ ι­ Ν ·;·ααα­“σέ σεἢν δενΐερνῃ σπσϋ σε σαλνιρεε σννθαηαεε ΤὉΩ πραγμάτων. Ἱἔὰν οἱ ἱστορικὲς συνθηκες ηταν καταλυ­| Μ | ) 'Ξ' ΝΡ­ααεαι­ωναιἐ σχλαβι­αγἐ σἰἑσε σσβαρσθε ανθεεσπσλσνντ τικές, θα ἔμεναν καὶ ἀμετάτρεπτες, αφ: ης στιγμης

Ν Ι Ωκσνσ πρσβληματισμους ευνοουσαν, ούτεγ πολυ περισ­ όμως μεταβάλλονται, η εξουσια τους πρεπει να θεω­σότερσ, ζητηση ἀρχιμηδείου οτηρίγματος, ἔχομε σπέρ­ ρηται σχετικη. (Η καταφυγη σὲ ἀλλότριο παράγοντα

ετ οι

συνιστδί εύκολη λύση και προκειμένου γιὰ ἑρμηνεία γ χάνεται στὴν 'ἐπονΡαν'·α Ρ­ορφἢ του ΠανΤ0αΡαΤοΡα› ὁπαρακμης πολιτισμῶν σὰν τὸν βυζαντινό, σίγουρα άν­ Νεοέλληνας ἀναΥνωΡίζει· Τὸν ἑαυτό τον στὴν ανώτνὶτατενδείκνυται. (Υπάρχει λοιπὸν ἐσωτερικη διάσταση της τῶν παθῶν καὶ την άκρα ταπείνωση του >ΑνθΩὡπ0ν,κρίσεως τοϋ Μέσου ὲλληνιομου κι ἐκεῖ απλώνονται οι προσγειὡνεται χωρίς νὰ ιιαἔοποιἦται­ Ὁ μοναχισιιὸερίζες τοῦ συγχρόνου άδιεξόδου. (Η αύτοκρατορία δὲν μπορεῖ νὰ ἦταν πληγη τἦε αυτιἰκραῖθρίἕχέι ὑπ`7)Ρἔεκατέρρευσε ἐπειδη τὰ μυστικὰ ὁράματα τῶν ἀνθρώπων ὡστἐσο μγενάλν) καὶ ἶερνι πὉ\Υν)|ΤΟυ Νέον εἶγλν1νι­εμ­Ον,ύπερφαλαγγιζαν κάθε ρεαλισμό, ἀλλὰ διότι η θρησκευ­ γιατι μετετρεψε τα θεολογικά δογματα σε λαικο αισθη­τικη συνείδηση της ἐποχῆς, παρὰ την ἐνδόμοχη προ­ μα. Τέτοιες ἦταν οἱ πνευματικὲς καταβολὲς ποὺ ἔφερεδιάθεση, ἦταν αύστηρότητα κανονισμένη γιὰ νὰ κλείση Τὸ “Βθνοἑ κανα Τὴν πῳεία πΡὸ€ Τὴν ἶυτορικη του ἀπο­μέσα της έλεύθεγρα την βασιλεία τῶν ούρανῶν και νὰ ὰ­ Ι

κατάσταση, ἔπρεπε ὅμώςγνὰ ένεργοποιηθοὕγ σὲ\ὁίμ;εσηγιαση ετσι την ιστορια. Η θειότης του Χριστοῦ ἔδινε δικη του προοπτικη. Και η μεν Τουρκοκρατια δεν επε­στὸν Βυζαντινό ἕνα πρότυπο τόσο ὰπόλυτο, ὥστε ζοὔ­ τ τρεψε ὅπωσδηποτε συνθετικὰ ἐγχειρηματα, ἐκεῖνοι δὲσε μία διαρκη ύπερένταση, η ὁποία τὸν καταντοὔσε ποὺ ὰνέλαβαν ἐπὶ άνεξαρτησίας τὸ ἔργο, οἱ καθαρεύον­ἐκστατικὸ (στην ὰγιογραφικη ἔκφραση της πίστεως,

λ! \ Ζ 8 | 3! Ι δ\ ίθτες ογιοι και οι ημοτικισται, οχι μονο εν βοη ησαν` \παραδείγματος χάριν) και συγχρόνως ἀπρόσωπο (στὸν ί Τα πΡαΥμαΤαν αλλα Τα ὡδἠννὶσαν μεθοδναα Μο σημε­

γραπτὸ λόγο, κυρίως), μπορούσε δὲ νὰ καταπαύση μό­ Οι­νὸ ἀδιαξοδθ­ θ

νο μὲ προσφυγη στους τύπους, εἰς βάρος βεβαίως της Οί λόγιοι (ἐννοῶ την σειρὰ τῶν πεπαιδευμένων,θείας ὰνθρωπότητος, πού ὁριζόταν κατ” αὐτὸ τὸν τρό­ ποὺ ἐμφανίζονται κατὰ τὸν 17ο και ίἔὅο αἰῶνα, ἐπι­πο ἀπὰ έξω. ”Η γένεση τοῦ Νέου ἑλληνισμοϋ εἶναι κα­ κρατοὔν δὲ μέχρι τὰ μέσα σχεδόν του Ζθοὕ, συνεχίἔον­θαρὸ προιον ἀνάγκης περαιτέρω ἀνοίξεως πρὸἑ Τὴν ἄλ­ τας κατ) ἐπίφαση τὸν ὰττικισμὸ του Βυζαντίου) ητανλη κατεύθυνση, βιώσεως της ἀνθρωπότητος τοὕ Ἱησοὔ ἐπί­μονα στραμ­μένθι πρὸς την ,Αρχαιότητα και προσ­στην όδύνη της πτώσεως και τὸν ἐξαγνισμὸ της δου­ δωωϋσαν δνὰ Τἦἐ μι­Η­ἠσεωἐ να φθάσν) Τὸ Γένοἐ στὸλείας, ποὺ ἔβγαλαν τὸν λαὸ ἀπὸ τὸν κλοιὸ τοὔ ψυχροὔ ὕψοἐ Τ`ἢ€› αΡΧἦ€ Υενομἐνηἔ ἀπὸ Τὴν Υλὥσσα­ «Ά­Αντυπικοὔ, γιὰ νὰ πιστέψη τὸν Θεὸ έξ ὅλης της καρδίας καὶ (ΡΡάσει­9 Ρ­Ψ­ώμεθαν Τα καλα Τῶν λόνων Ρ­ί·α0ύμε|θαικαι της διανοίας του, νὰ τὸν λατρέψη δὲ μὲ συντριβη καὶ Τῶν προνόνων ἡμῶν μίμησι­ν ὲχομ­ενα θα ΥΡαψνΙκαὶ ὰπλότητα στὶς γιορτὲς τῶν άγρῶν και στὰ έρη­ χαΡααΤὉΡνσ“ακα ὁ Νεόφνῖοἑ Δούκαἐ­ (Η ἀρχανολατμοκκλησια. Με την φύση ποὺ τοῦ ἀποχαλύπ­ηεται σὰν τρεία των έν τούτοις δὲν όφείλεται, όπως ἐκ πρώτηςθαὕμα του ἔνσαρκου λόγου, βρίσκει τὸ μέτρο του° μὲ ὅψεωἐ θὰ νόμιζε κανείἐν σὲ αντίδραση πρὸἐ Τὸ πνἶνματην εὀθὐνη του σονανθρώπουγ Τὴν ἀγάπη δηλαδὴ του τῶν Νέων χρόνων, ὁφείλεται στὸν κλασικίζοντα ευρω­Χριστου, ὰναπλάθει τὸν πανάρχαιο κοινοτικό πολιτι­ πατκὸ φιλελενθερέσμὸ Τἦἔ ἐποχἦῶ ποὺ ἐνασμενίζονταί·σμὸ καὶ ἑδραιώνει τὸν έθνισμό του. *Αν ὁ Βυζαντινὸς καὶ μεταφέβονν­ ,Ανα­αίζεν ὁ Βὐνένωἔ Βούλίἴαβίῶ αλ­

86 τ θἶ

Ι

.Ω|­ἔἶ,_

,ΩΟΦ

.¬\

Οθτο ,ι

ἢἔειςὀτ

ὉΧ6ςἶτο.ει

τονοι

ο

Β·9Ω

Ο

παζεται και δτισμοὔ. φθάνει

3 | \ )? εναυτος, να εςυμνη τον Βολτισΐα

λογια του Διαφω­ νους, ὁ βυζαντινός ἀττικισμός, ὡς ιδιαίτερη πνευμα­| Ι Ϊ Ϊ ) | \ Ώ | ω Νσημειου, κληρικος τικη ροπη, αρχιζει με τὴν αναγεννηση των κλασικωνἀττικιζουν οἱ Φανα­ σπουδὥν τοῦ ἑνδεκάτου αἰὥνος, γιὰ νὰ κορυφωθὴ κατὰ

ριῶτες, ἀλλὰ πιστεύουν και προβάλλουν παντι σθένει τὴν περίοδο των Παλαιολόγων, διακόπτοντας τὴν φυ­τὰ έσπέρια. Προσηλωμένοι στὴν αρχαία Ἑλλάδα, οι σιολογικὴ ἐξέλιξη τὴς έκκλησιαστικὰ χρωματισμένης,

,¬

Ο \ι­

λόγ 3 ¬ Χ ι Ἱ | Ν ἕ 7 \ | 2 / | Ναλλοιθωριζαν προς την Δύση, της οποιας προσ­ πλην σαφεστατα ομιλουμενης λογιας μεσαιωνικης μας! \ Υ 9 | 3 |οικειωνονταν βεβαιως τον όρθολογισμό, ὰντι να καλ εκφράσεως ὴ άντιθεση γραπτὴς και λαλουμενης οξύν­λιεργοὔν τὸν πάτριο λόγο. Νὰ μὴ μας ὰπατα τὸ γεγο­ θηκε σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε οἱ συγγραφεῖς νὰ χάσουννὸς ότι ὴσαν προγονολάτρες και άρχαιζοντες έπηρεα­ κάθε έπαφὴ μὲ τούς συγχρόνους των και νὰ ὕψώσουνσμένοι ἀπὸ τὸν θαυμασμὸ τῶν ξένων γιὰ τούς κλασι­ μὲ τὴν γλῶσσα τους άπροσπέλαστο τεῖχος στις συνε­κούς, προσπαθοὕσαν νὰ κατευθύνουν τὸ “Εθνος διὰ τὴς χεῖς πιέσεις τὴς ζωὴς: προτιμοὕσαν τὴν άττικὴ διά­τεθλασμένης στὴν Εύρώπη. Γιὰ νὰ ὁρθοποδὴση ὁ ἑλ­ λεκτο, ἐν γνώσει ότι μ, αύτὸ τον τρόπο ὴταν άδύνατοληνισμὸς και νὰ προκόψη, ύπεστὴριζαν, πρέπει νὰ φω­ νὰ μιλὴσουν στις καρδιές των ἀνθρώπων, ἐπειδὴ στὴντισθὴ και μόνος τρόπος νὰ τὸ κατορθώση εἶναιὴ ἐπα­ ἀρχέτυπη τελειότητα, ἔβρισκαν κάτι πολύ περισσότε­φὴ μὲ τούς οἰοχαίους ἶἔτσι περνοὔσαν άνενόχλητα ἀπὸ ρο ἀπὸ ένα ἐκλεπτυσμένο έκφραστικὸ|μέσο. Ἱῖἱ ρτάσρητο ενα σημειο του οριζοντος στὸ αλλο. Ο αττικισμος τους θυμιζει τους νεώτερους καθαρολογους και αρχαι­λοιπὸν και ὴ καθαρεύουσα, δὲν ὴταν τόσο προιόντα ζοντες, στὴν πραγματικότητα έν τούτοις διαφέρει τό­πνευματικὴς ἀπολιθώσεως, όσο κεντρίσματα τὴς ἰστο­ σο στις προϋποθέσεις, όσο και στὴν σκοπιμότητα, δε­ρικὴς συνειδησεως τοὕ άφυπνιζομένου Γένους, ύπ” αύ­ δομένου ότι συνδέεται μὲ τὸν ὁλοσχερὴ ἐξελληνισμὸτὴ δὲ τὴν ἔννοια αξίζουν κάθε σεβασμό, άνεξαρτητως τὴς αυτοκρατορίας και ανταποκρινεται στὸ αἴτημα νὰἐὰν ὴ συνείδηση τούτη βαρύνεται μὲ τὴν ιδέα τὴς γραμ­ συμβαδιση ὴ πνευματικὴ παράδοση μὲ τὴν έκκολα­Γι ρί Ἱ λἰ \` Ρλλ| \ Ώ | \ |δ (Τ | |μιχης συνεχειας, ΤΕΟὉ Χαΐα ηγει ΰΐθλ Οι ΟΤΡΕΟ Χαι Οι­ π'ΓΟμ.Ξνη νίἰθε ηνικη σϋνει πΞρΤΟι/Γθζ, Χανθναςπροσὴγορο κόσμο τὴς,Δύσεἐος,>άντὶ νὰ|φέρνηὴ σὲ αυτο­ του βυζαντινοὕ πολιτισμοῦ ὴταν ὴ εὐλαβικὴ τὴρηση

νωσια. Ο ω εδω ακ ι ως αποκαλύπτεται ενναια τ ς πα αδοσεω αυτο ο ως δεν συνεπα εται ανικα­| μ ς Ϊ ) \ | Ϊ , 7 ) | ξ | .” |διασταση μεταξυ θυἔαντινου αττικισμου και συγχρο­ νοτητα εσωτερικης αναπτυξεως ­η \συνολη Νιστοριανου αφ ενος, αφ ετερου δε, στους κολπους του συγ­ κ του Βυζαντιου και ιδιαιτερα οι μετα τον θο αιωνα εξε­χρόνου, μεταξύ ἀρχαιστῶν νεωτεριζόντων, σὰν αὐτούς λέξεις τὸ μαρτυροὕν­, ἀλλὰ έμμονὴ σὲ άδυτα πρότυ­που ανέφερα, και ἀρχαϊστὥν προσηλωμένων στὴν ἐκ­ πα, ὴ όποια κατοχυρ›ώνει|τὴν συνέχεια (καὶ όδηγεῖ

` / |κλησιαστικη παράδοση, όπως ὁ Ἄιθανάσιος Πάριος κοινωνια σταθερα, επιφεροντας καθ εαυτην μετοχη¬ Ν \ , | 3 | δ \ | ` | |ὴ ὁ Ιίωνσταντινος Οικονόμος ὁ ἐξ Οἰκονόμων. καί­ σ°ια1ν αιωνια αξια ΤΘὉΩ, εαιοἐ Τοπον και χρθνον­ ,Βχιπ\ | ` Ϊ 3 Ιτοι έλκει τὴν καταγωγὴ ἀπὸ τούς ἀλεξανδρινούς χρό­ με δηλαδη προσκολληση στον τυπο εκ πεποιθησεωἐν

88 89

που κακῶς ἑρμηνεύεται ὥς εὔνοια πρὸς την στασιμό­ νη καθαρεύουσα του Κοραἦ, μολονότι προσέφερε ἕνατητα, διότι εἶναἰ συναίσθηση τοὕ βάθους τἱὥν πηγὥν ὅργανο λιγώτερο άνεδαφικὸ (καὶ καλλιέργησε ἀτμὀ­και συνειδηση της σπανιοτητος του νεου., Η αττικη σφαιρα μετριοπαθειας, διοτι ρπηρετωντας τον κλασι­διοιλεκτος ηταν ανυπέρβλητο αισθητικο προτυπο, το ο­ κισμο της γαλλικης επαναστασεως, οπως θα μπορου­ποιο περαν της αρχαιας σοφιας που διεσωζε, περαν της σε να υπηρετη οιανδηποτε μορφη παραδοσιμη, δεν

¿­ ε Ν ι | π Ν ε· | κ π ~ ›πνευματικης υπέροχης που έδινε στοὺς 'Ελληνἔς της ειχε δικα της ριζώματα και βασιζόταν, μοιραια, εξαυτοκρατοριας, έναντι ὅλων των άλλων λαων, ιατη­ ισου στον τυπο.

Η 'Ξ' ` 3ρουσε αναλλοίωτη την ἱστορικη τους μνημη και τους ”|Ο δημοτικισμὸς ειναι μια βἑαιη ἀντίδραση επίσηςεἔἑασφαλιζε γραμμη πλευσεως μεσα |στις,δοκιμασιες λογιων σ αυτο τον μαρασμο. Δεν συνιστα δηλαδη κι:των αιωνων, χωρις αυτο να σημαινη ὅτι νομιμο­ νημα εκ των κατω προερχομενο, αλλα θεωρηση τουποιοὔνται και καθαγιάζονται τὰ ποικίλα κακοπλάσμα­ ἐκπαιδευτικοϋ και πολιτιστικοὔ μας ἐν γένει προβλη­

Ν Ν Ν Ν Χ =¬= Ν Ν Ν 3 Ν 3 |τα της λογοτεχνικης των παραγωγης. ,Εαν συνεπως ματος, έπι τηγβάσειγτων άρχων της αστικης Ευρωπης,οι Βυζαντινοι αττικισαν ευλογα, διοτι επι τελους η θεωρηση την οποια εκαλλιεργησαν οι κυκλοι των φιλε­| \ | Έ. , 9 Ί ? Ν | | | \ ` .Ν ί|παραδοση στην ριζα ηταν γιγ αυτοης σκοπος, τουτο λευθερωχ λεγομένων διανοουμένων, χωρις να βρη ο­δεν ισχυει για τους αρχαϊστας λογιους της Τουρκο­ μως απηχηση στον λαο, για να μην πω ὅτι προεκαλε­| \ Ν ) | 3! , | \ | \ 9 | ) Ν | \ Νκρατιας και της απελευθερωσεως, ειτε απερριπταν το σε φιλυποψια και εχθροτητα, αφουξὲθιγε τον μυθο που,πνευμα της Δυσεως, ειτε ζητουσαν μετακενωση των την πιστη στην αιωνια Ελλαδα. Η λαλουμενη ητανφώτων της Ευρώπης στην άναγεννώμενη πατρίδα. >Ε­ στην ἱστορία μας πάντοτε δημώδης και ὅσοδηποτεπιλέγοντας μία στάση συντηρησεως σὲ περίοδο ἀνα­ ἀρχαιἶζουσα να ητπλάσεως, οἱ μὲν κατέπνιγαν ἐν ὀνόματι της παραδε­ ἐτιθετο· έτέθη ὅταν

Ω‹οηὀ

®°­‹

ραπτη, γλωσσικο ζητημα δενημοτικισμὸς ανέλαβε ὑπὸ την

δομένης τάξεως κάθε στοιχεῖο ζωης, που ἐνδεχομέ­ προστασία του την δημώδη (άρα δὲν εἶναι κατ, ἀνάγ­νως την προσβάλλει· ειἔαγγελιζόμενοι την άν­όρθωση κην δημοτικιστης, ὅποιος γράφει στην δημώδηιεἴτετου ελληνισμου διὰ του ορθου λογου και της γνω­ ὁνομάζεται Πτωχοπρόδρομος ειτε Κοντογλου, αρκεισεως, οἱ ἄλλοι ναυαγοὔσαν στὸ γενέθλιο έδαφος. Καὶ νὰ ξέρη τι τοῦ γίνεται), ὅταν η γλῶσσα μετετράπη σὲοί δύο στεροὕνταν ἰδἱας πνοης, τοὺς έλλειπε η δη­ ἰδεολογία, τὸ δὲ αἴσθημα κατηντησε αἴτημα καὶ κα­μιουργικη έκείνη δύναμις, πώ τρέπει διὰ μυστικης νονίσθηκε ἐργαστηριακὥς. Κάτι τέτοιο μόνο έρημην

Νἀνακράσεως τὰ παρελθόντα καὶ τὰ παρόντα σὲ μέλ­ τοὔ λαοὕ μποροὕσε νὰ συμβη, πλην, ὡς συνηθως, ἐνλοντα. Καταφεύγοντας ἔτσι μὲ ὑπέρογκη αὐτάρκεια ονόματί του, καὶ φυσικὰ τὸ συνέλαβαν καὶ τὸ ἐξετέλε­στὸ ἀρχαΐζον ἰδίωμα, ἀδιαφόρησαν γιὰ ,την αληθεια σαν οἱ :|Ελληνες προσηλυτοι της Δύσεως, ἀρχης γενο­

δημωδης εκφραση, αρπαχτηκαν απο μενης απο τον Μοισιοδακα, τον Βηλαρα, τον Χριστο­τὸν τύπο καὶ απέτυχαν, ὅπως άπέτυχε η καθομιλουμέ­ πουλο, τὸν Ψαλλίδα, μὲ τὸν έξυπηρετικὸ συλλογισμό,

Ϊ , |που εκομιζε

εὀῇ

θθ 91

ότι τὰ δικαιώματα τοὕ πολίτου προϋποθέτουν μόρφω­ ὁλοκληρου έργο τῶν μοναχὥν καὶ τοὕ κατωτέρου κλη­. Ν η ρ Ν .ῖ. .ση τωνγατομων καὶ ότι τουτο ειναι ἀνέφικτο ἐκτὸς ρου, πού μὲ άπίθανη αύταπάρνηση μαθαίναν στὰ παι­

·· Ν ι ε ε Ν κ Ι : κ Ν ­= ιλαικης εκπαιδευσεως, η οποία ἐξ ὁρισμου βασίζεται δια καποια καλυβογραμματα και «του Θεού τα πρά­\ ι ·­ κ κ › : κ › Ν Νστην ζωντιχνη”|γλωσσα.\ Προκειται γιὰ συνεπέστερο ματαφ σε ακαταμετρητα Δασκαλειαγαπανταχου της

ς ..διαφωτισμο, αςιωματικο και τυποκρατουμενο οσο ο Ελλαδος. Περαν ομως της Βκκλησιας, η παροικιαί | ± Ν : Ι | κ Φ Νκαθαρευων, πλεονεκτικωτερρ εν τούτοις ὡς πρὲζς,±¬,υ της|Βενετιας, μεμονωμένα ατομα και οι”Φαναριω:τες,

μέθοδο που ακολουθει και το πεδιο δράσεως που επι­ κινηθηκαν δραστηρια υπερ της παιδειας, οπου και οταν| 3 Ν : κ ‹ Ν κ › ι |λέγει, αφου συνδέει τη] παιδεία ,μὲ την,σύγχρονη ζωη οι συνθηκες το επέιρεπαν. ,Το 5Ι)λαγγι,νειο φροντηστη­

και αγωνιἴἑεται υπερ της λαλουμενης.Λεω ‹‹πλεονεκτι­ ριο, η ὅθηναικη ακαδημια, ,η Μεγαλη του ΓένουςΝ Ν › , ι ι ι Ν › ικωτερο» απο πλευρας δυνατης απηχησεως και όχι Σχολη και πολλα αλλα καθιδρυματα υψηλού επιπεδου,

Ν : Ν Ηπροσφοράς, διοτι ` ἔ οντα π ὸ ὁ θαλ ων τ`ν κ ί δεί νουν τὸ ὁίτοπο κάθε πα αλλ λισ ου ετα ύ ἑλλ ­φ μ η Ρ σηταυτότητος, απομονώνει την γλωσσικη της ἐπίφαση νικὥν χωρὥν και παπικἦς Δύσεως σ) αὐτὸ τὸ σημειο.\ \ 7 Ι κ ι Ν τ › › ι : ‹ κ κ ›ι κ :και την εγκεντριζει στα περι σκοταδισμου και ανθρω­ Εαν παντως ο δημοτικισμος δεν εχει τα γεγονοτα

Ν , | "πιστικης αναγεννησεως, πού ἰσχύουν γιὰ την Δύση. (Η τὸ μέρος του, ἐὰν δὲν πλησίασε τὰ λαικὰ στρώματαλαϊκη παιδεία, ὡς γνωστόν, δὲν ἔλλειψε ποτὲ στην βυ­ την ψυχρη του λογικη, ἐπωφεληθηκε ὡστόσο ἀπὸ

\ 3 Ν ιιζαντιακη Ανατολη, γιὰ νὰ ἔχωμε την στυγνη πνευμα­ χάος των πνευμάτων πού προκάλεσε ὁ άρχαισμός, γ\ | Ν Ντικη δεσποτεια του κληρου της Ρώμης, η ὁποία θὰ νο­ νὰ ἐπιβάλη σιγὰ­σιγά, μὲ την στεγνη και ἐπίμονη ευ

ω鬋·]εεοἶἔἶἔἑ,

μιμοποιουσεγ είς τὰ καθ” ημας παρόμοια τοποθέτηση γλωττία του την εύρωπαϊκη προοπτικη, σὰν μόνη δυ­( \ Ν Ν ε Ν κ κ | _ ι · Ναφηνω που η τροπη του γλωσσικού, υπηρξε, καθὼς νατη θετικη προταση. στερουμενος δημιουργικης

Ν ` \ \ \εἴδαμε, ὅλως διαφορετικη. Μάλιστα ένω κανεις δια­ πνοης, έδωσε ὰπλως ἑλληνικη φωνη σε βαρβαρικαΝ \ ἔκεκριμένος ”Ελλην λόγιος δὲν ζη στην ὁθωμανικη πράγματα. Και δὲν ηταν η πολιτεία του καρπός υπο­

αυτοκρατορία κατὰ τὰ τέλη του ίὕου και τις άρχὲς του λογιστικἦς κακοηθείας, όσο καλοπίστου ἐπιπολαιότη­ίθου αιωνρς, έξ αἰτίας "τῶν συνεπεία της ξἕλλώσεως τος και ὰβελτηρίαςξ ὰφ, ης στιγμης ὁ Νέος ελληνισμός,μεταναστευσεων στις χωρες της Βυρωπης, η Μεγαλη προσκολλημενος σε καποιο αμυδρο παρελθον, αδυνα­Ϊδκκλησία όχι μόνο διασώζει την πνευματικη μας πα­ τοὔσε νὰ πλάση τὸ μέλλον, γονιμοποιώντας τὸ παρον

ραδοση, αλλα μὲ την σύνοδο του ίὕθδ μεταρρυθμίζει μὲ τις μεγάλες αξίες της παραδόσεως, ηταν πολύ πι­` ι › › | κτην ]ἘατριαρχικηΝ Ακαδημία, εισαγοντας διδασκαλία θανὸ νὰ ζητηση διέξοδο στην ρωμαλέα κρουστη πραγ­

θετικων επιστημών, και συγχρόνως προτρέπει τούς ματικότητα της Δυτικης Εύρώπης, ύπ) αύτη δὲ τηνμητροπολιτες ηὰ ἱδρύσουν ὰνώτερες σχολὲς στὶς με­ ἔννοια ὁ δημοτικισμὸς καὶ ὁ πεφωτισμένος λογιωτατι­γαλες πόλεις, επιτυγχάνοντας ὰξιοσημείωτα άποτε­ σμός, ὰποτελοὔν δύο όψεις ἑνὸς μόνου νομίσματος. (Ηλεσματα. Φυσικα τα στοιχειώδη μαθηματα εἶναι ἐξ στροφη ηταν εὔλογη, ἀλλὰ έξ ύπαρχης καταδικασμέ­

92 93

| Ἰ ον Ν |νη,|διοτι αγνοώνταςγτὰ ἱερὰ φαντάσματα του τόπρυ, στην διαλυτικη ἐνέργεια της συμβάσεως.απεκλειε κάθε μετοχη της λαικηςγψυχης: στην καινουρ­ `Γιατι αραγε η γλωσσα εγινε το επιμαχο πνευμα­” › Ν Ν Νγία ζωη την οποια του προτειναν, ο Ρωμηος ουτε βρηκε, τικογπροβλημα της νεωτέρας ιστοριας μας, Το πραγ­ουτε θὰ βρη ποτὲ τὸν ἑαυτο του ­­τι σχέση εχει μὲ τον μα ειναι, κατ, Ϊ 9 Ϊ | | ρ|

ςηο

Έ

ε, ευεξηγητο. στην γλῶσσα, και μονοαδιστακτο εποχουμενο μαζανθρωπο, ποὺ νεκρωνει ο,τι σ” αυτην, μνημειώνεται ὁ σύνολος βίος τοὔ ἑλληνισμοὔ°πιάση στὰ χέρια του ;­ κι ἐνῶ άλλοτε, σὲ καιροὺς ί­ όχι τὰ γεγονότα τὰ περιστατικά, ποὺ βοηθοὕν νὰσχυρου κλσνισμοὔ ἀπότομης πτώσεως, τὸν στηριζε φαντασθοὔμε ἐκ τῶν υστέρων την πορεία μέσα ἀπὸη μνημη των περασμένων, δίνοντάς του ἐλπίδες ἀνα­ συντρίμματα, ἀλλὰ ἕνα ριγος υπάρξεως, ἐρχόμενο ἀπὸστάσεως, τώρα πιὰ κάτι τέτοιο γίνεται ἀδόνατο, ἀφοὔ διαρκη ἀντοψία μὲ την ρίζα. Ἑννοῶ τὸν συμπαγη χρό­ὅραμα τοὕ δημοτικισμοὕ εἶναι η Δόση, που ἑρμηνεύει νο, την συνθετικη λειτουργία καὶ τὸν έσωτερικὸ προ­τὸν ἀρχαῖο πολιτισμὸ κατ) είκόνα καὶ ὁμοίωση καὶ φυ­ σανατολισμὸ της ψυχης, η ὁποία συνέχει, διαιρεί καὶσικὰ τὸν ξεχωρίζει ἀπὸ τὸν βυζαντινό, ἐπειδη δὲν της διακλαδώνει την γλῶσσα ὡς έκφραση, χωρίς νὰ δια­κάνει. ,Εξ οὕ η συνηθης αλλεργία τῶν δημοτικιστῶν κρίνη σὲ ποιηματα καὶ σὲ ἀπολιθώματα. Οί ίδιες ρί­πρὸς την ίδέα της ἐθνικης μας ἑνότητος ἀνὰ τους ζες θρέφουν τὶς τοπικὲς διαλέκτους, ἀπὸ τὶς ίδιες κρα­αίῶνες, ἰδέα η ὁποία υποθέτει πίστη στην παράδοση τοὔν καὶ συντηροὕνται, παρὰ την φαινομένη ἀντίθεση,καὶ συντηρεί τὸ βαθυ αίσθημα ποὺ ξεσπά ποιητικὰ η ἀττικη, η κοινη, η δημώδης. Μὲ την διαφορὰ πὼς ὁστὶς δύσκολες ῶρες. <Η μετεωρολεσχία τῶν ἀρχαϊστῶν μὲν ἀττικιστης καὶ ὁ καθαρεύων καλλιεργοὕν μία γρα­λογίων, διεφύλαξε, ὰν μη τι άλλο, την έσχάτη ἐκείνη πτη, της ὁποίας η γραμματικη ἀκολουθεί την ἀρχαίαἑστία ἀντιστάσεως τοὔ ἐλληνισμοὔ, ένῶ ὁ όρθολογι­ καὶ προσλαμβάνει ἀπὸ την λαλουμένη ό,τι ἐναρμονί­σμδς των δημοτιμιστῶν την βπονομευει συστηματικά, ζεται, κατασκευάζογτας γλωσσικη βάση, ποὺ θεωρη­εν ονοματι της αντικειμενικης αληθειας, ἐξαφανίζον­ τικα ενοποιει τὸ πληθος των διαλέκτων, ἐμποδίζει τηντας κατ, αὐτὸ τὸν τρόπο την κοινωνία στην κοινωνιο­ περαιτέρω ὰπλοποίηση ἀκόμη ἐκχυδαίσμὸ τοϋ προ­λογία καὶ μεταβάλλοντας την γλῶσσα σὲ άθροισμα τυ­ φορικοὔ λόγου καὶ γενικῶς ἐπαρκεί στὶς ἀνάγκες τοὔποποιημένων ἐκφράσεων, όπου τὸ ὕφος καὶ τὸ πρόσω­ ἀνασυγκροτουμένου ,Έθνους (η δημοτικη είναι, ὥςπο ἐκμηδενίζονται. 'Όσο κι ὰν ὀμνύη στην λαϊκη γλῶσ­ γνωστόν, σχηματισμένη πληρως ἀπὸ τὸν Μο ηδη αἰῶ­σα, ὁ δημοτικιστης την πολεμᾶ κατὰ βάθος ἐξ ίσου μὲ να, ἀλλὰ στὸ μὲν Βυζάντιο διεπλάσθη περιθωριακά,τὸν καθαρεύοντα· ἀποκηρύσσει βεβαίως την ἐπιτηδευ­ διότι η πνευματικη ηγεσία, έκκλησιαστικη καὶ μη, ἀτ­μένη λεξιθηρικη λογοκοπία καὶ την δαιδαλώδη σόντα­ τίκιζε, στην δὲ περίοδο της Τουρκοκρατίας ἔξακολοό­ξη τοὕ ἀρχαίζοντος, ἀντ” αυτης δέ, που θεράπευε, ἔ­ θησε νὰ ἀναπτύσσεται αυθόρμητα καὶ ἀδιοίκητα, υπόστω άθλια, τὸ νόημα τοὔ λόγου ὡςίἐκφράσεως, είσάγει συνθηκες διαρκοὕς καταπιέσεως, ὥστε κι ὁὶν πηρε τὸντην διάσταση τοὔ όργάνου καὶ παραδίδει την γλῶσσα ἀέρα τοὔ αἰσθηματος, ἔμεινε ξένη στὸν ρυθμο τοὔ νοὕ),

94 . 96 Δ

ἐνωἑα δηαοτνανἶτληἔ ἐενανα απὸωταὶν Ρμνἔονμένἔὶ αξαὶ κα” γου. Τὴν διπλὴ λειτουργία του λόγου, ὑπηρετεῖ μόνονονι οντα τ ν τπι ασειτουκ ατουντοςι ιω ατρς · · ι ι ~ ι ι ν ~ ι ×ἔ Ὁ Φ νη ΤἩΡ Ν:ς¬ Ρ ­θ Ρ: ν­8­› η ολικη θεωρηση της„γλωρσας,\ που απαιτει με τηντης ε ,οποννησρυ και της ωτερεαςγ πρυιἰπα Ξ­ να την σειρα της διδασκαλια εξω απο τις κλασματικες δημο­`ίΡαψαἹ· ,Η δ'·αΡ·αχαΙ\ δεν αφΡΡΡΡσΞ Την Ἱςλωσσα 3­ΡΡΡ Ρα? τικὲς και καθαρεόουσες προκαταληψεις, ὥστε μὲ αφε­λΡΡΡ~\ε› αφΡΡΡνσε Νταἰν Ἱῖλωσσα Μπα) `ίΡαΨΡΡΞ› Ὁζχοἐχν δε τηρία τὸ ἀκανόνιστο και ἑλευθεριάζον καθεστως τηςπ οιον επιτακτικν ανα κ τα νεοσυστατη ε ννι­ ~ ~ × > ι × × ι _Ρ ιγἔ Ϊ ηἔ Διἔ Η ἔῖ νεοελληνικης φωνης, να αγκαλιαση βωαθμηδον το συμααὶἔ Ἱἕολβσεναἔι να επαΡκεση ἶῃὶν ενἶονη π'·ΞΡ­ΎἹΝΤΡΡ ν“ παν τὴς ἑλληνίδος. Τὸ γλωσσικό πηρε στα νεώτεραΉαἔ) ΧΡΞΡΡΡ και ΤΡἙΓΞΡΡ ζωηἔ· μὲ? ἶὶἔ ΞΉΥΡΡΊΡ δη” χρόνια τὴν γνωστὴ τροπὴ ­πνευματικὴ περιπέτεια

ω ει ε αναπτυ ανισα και εν υπ ε το οο ·α­ ~ ` ` >| ¬` ι _ > ι 3 ·ι_Ρ αὶἦ ζλ. 1 Ξί αἱ ΥΙΡΧ δ,ι Ύ” μαλλον θα την ελεγα η γλωσσομαχια, επειδη αρχαι\να που ηωνσα' ,ον πΡ`Ρ®ΡΤαΡΞ®Ρι ΞΪΡΡΡΉΞΡ Ρπωσ ηποβ ζοντες και δημοτικισται, παρα οσα επρεσβευαν περινα δημιουργηθη. Αλλα παρομριογεγχειρημα χρἶιαζα ἱστορικὴς ὁλομελείας της ἑλληνικὴς, δὲν ἐννοοὔσαν τὴνΤανςανα μεγαλη πηαη\γἰωσσΜἶἰΡ,ανα7Ϊλασε®3Ρ καναν­ ὁμογλωσσία ἐν πολυτυπία: οἱ πρὥτοι διεπίστωσανΤη ἶἰταν ἶεννανααν θα εννοω­ γἰ αΡζαξα· Στἶἴν σννχΡΡ“ ανεπάρκεια τὴς δημώδους καὶ της ἀρνηθηκαν προοπτι­νη εχγδολξη λοξ·­παν τον γλξνσσνκονγι νφεΡπει βη σνναἕπἶἴ” κη, ἐνὥ οἱ δεύτεροι αντιμετώπισαν τα ἀρχαἶα σὰν νε­ἶη Ρε την ἐΕ1νΡωπλἹ›\ σννανῖηση αἱ αποξα πΡΡκαλἕζ· αἴἔ κρὴ ξένη γλῶσσα· ἔτσι όμως ἔσπαγε η πνευματικὴ συ­αναἔιαασἶὶ ΞΤασἙΡΟΨνΙ έκ­νιν,Ρ'·ζα·,Γνα να παννχαι ωσἶα νοχὴ τοϋ 'Έθνους, ποὺ βυθίστηκε σὲ κρίση ταυτότη­σο ααα Τεζνονορ α;πανΤε®^­αν ωΡ'·σΡ·εναΙ ἶΡΡἔαΊνενΤΜαὶ\πΡΡεἶ“ τος, γιὰ νὰ περάση ἀδιαφόρετα απο τὸν λογιωτατισμό,Ρἶσηι πβν να ,εξασἶαλνἐη ἔωῃανἔἰ εἶαφη Ρνε ΤΡΡΡ στὴν σημερινὴ φραγκοδημοτικὴ ἀφασία. κάθε ὁμιλου­

_ Ι › Ν ε· ν › Ν |α ασνκωἔι να αῖποκ εὀαἰ ααἶφαλξὺἔ Την σΤἔ'·Ρα αΡ μενη εκ των πραγμάτων ειναι δημωδης, αφου βασιζε­χααζλοινα καἑλτην πα” ηῖνἶη απΡΡ·'·Ρ·ηση·ΝΤΡνΤ\Ρ Ρ,ΡνΡ ται στὸ κοινο αἴσθημα και πλαθεται στὴν χοντρη καὶ

ε ενιαια συ τ ωσσ ο ου ε να ιν > × > × × × ­­ ¬ ν <Ρ, Η ξ ηψῃ ης Υ ,ης μπγ Ρ ,Ρ ἐἴ ηι ακαλλωπιστη αλλα\παντα χρμωδη λαικησὲκφραση, οΡον? εαν αἐΡ`|ΙΤΡΡἶ*Ι αναβαπἶνζοταν σαλνγσννο ,Ρ Ύ ωσ” τονος ωστοσο και το υφος βρισκονται στο υψος του πο­σικο α σαυ ο α ο οιωνοντα και απο ιπτοντα ~ ι ν > ` × ·ι τ ~ ιΡ; Ρ η Ρ„ι φ Ρ· Ρ ΡΡ γ, Ρ λιτισμου καιδινονταιαπο τα εργα του γραπτου λογου.με γνω,μονα την εκρρρασηγ αιρ ημιῃιἶἐ κωηνονι Ρχν ενα Ο προφορικος λογος επιδιωκει δραστικοτητα και ρε­ῖΕΡΡνπαΡχΡ7Τα κανονα· αἔν υΞΡΡσΪηΡ'·ζω την γδωσλσικη πει στὴν ὁμοφωνία· ὁ γραπτός διεκδικεῖ μουσικὴ ἀρ­ανα ια ουτε πα α νω ι ω οτι ουσ ατικ ωσ­ × τ ~ × ι · ι × 3 ιΡχδιὲ Ρ Ξ Ρ Ύἶὶ ῖηα λἶἰ τιοτητα καικαλλιεργει την ποικιλια. Η εγγενης αυτη

_ γ· τ Ρ

ἔἶξἶἔω ἐἶἶἶἶἶιζἶζ ἶἔἶἶξ ἦογλἔἔζἶξοἀἶξἶἐιἶἔἔεἶἶι σἶιηι ζανορα ιινῖται χαωἶηα Ρταν σειπερνπτωσεις Οῖωἐς η· ικη μας, τα κλασικα προτυπα ειναι πνευματικα επι­

9 | 3| Ν ` | 3!

αδνααοπαἰγενταση πΡ3φΡΡΜη§κα®Ν”ΥΡαφΡΡ~εναὶἔ= ἶνἕα τεύγματα απαράμιλλης αισθητικης περιωπης, ὁπότεση μεταἔυ σημαντιἔηῶ Ξσἔλιἔ­ΡαακνΙἔ› αφ ενοἔ χαἑ Ρα­ αν δὲν ἐνεργοποιηθοὕν στοὺς κόλπους αὑτοδόναμουφΡασ”ακηἔ ‹πΡ"ὶ”αααὶἔ) αφ ΡΤΡΡΟΨ λΞ'·ΤΡΡΡΎ'·αἔ του Μ” διάδοχου πολιτισμοῦ, ἔχουμε, τυπολατρεία ὁδηγοὕσα

96 επ

7

εἴτε σὲ θεατρικη μεγγαλορρημσσόνη, εἴτε σὲ καθαρη γιαδικη ξενομανία τους μὲ ἔργα αυτογνωσίας, μελε­Ν Ϊ \ Ω Ϊ \ Ν ` Ϊπτωχευση. \Εδω|θα επιμεινη ο ίἰαραβιδας, οικολου­ τωντας την ιστορια, την γλωσσα, τα τραγουδια, τὶς

θωνιαἐ με τον τροπο του τα ιχνη ενος Ζαμπελιου (πο­ παραδόσεις του λαοὔ καὶ μορφώνοντας νέο πνεῦμα.Ν ` › ^ Ϊ ·~· 3 κ Ι › › Ν κ 5 Ι νσα δεν χρ~ωστα στο~ εξοχρ Γλιωσσηρ περιπετειαι των Αντιμετωπισαν βεβαιως αρχης την επιβουλη σι­

Βυζαντινων Μελετων του επτανησιου λογιου!), ενος γ κειοποιηση των κατεστημενων και την διαβολη τωνΠαπαρρηγόπουλου, ἑνὸς Νικολάου Πολίτη, ἑνὸς Βερ­ ί προοδευτικὥν, ἀλλὰ μένουν και ισχυουν γιατι κρα­

Ϊ ( Ἱ Ν Ϊ \ Ϊ ` Ϊ ιν εν ον Νναρδακη, ενος Περικλη|Γιαννρπουλου, θἔγπαρη δε τε­ τουν τὸ νημα της ζωης, ἀνοίγουν την προοπτικη νέαςτοια τ οπ ε τ ν πα ε ασ του συ τ σ ωστε συνθέσεω τ” δίνουν κὕ ο πα αδόσεω και `ν το­Ρωγἐίξ Ή ίϊμίὅ ἕη η ηθηι ἑ›\ηἔ| Ρωἔ Ρ Νἔ Τηνα μιιορη επι Τε Θνἐ να ααα ωσνιγ­ πο ετουν στο επικεντρο του πνευματικου μας βιου, της

·`· Ν κ Ν Ν Ν ε·Οι σνννθαφειἐ Τονἐ Θποιονἐ ανεφεοαν ανηαιονν σε πολιτιστικης και της παιδευτικης μας πολιτικης. ΕιναιΪ Ϊ Ϊ Ϊ Ί Ϊ \ `μια τριτη κατηγορια λογιων, που σφραγισαν με την η ἑλληνικη γραμμη, “Εὰν τὸ “Εθνος πάσχη κρίση ταυ­

Ϊ \ Ϊ Ϊ Ν ,εν Ϊπαρουσια τους το δευτερο ημισυ του ίθου αιωνος, σπα­ Τό­εητρς, ἐὰν η κριση ­ι­ού­τη σημαινη ὲπιβρλη ἀλλρτριρυ\ Ϊ Ν Ϊ \ Ϊ 3 Ϊ ον

ζονταἐ Το φΡαΥμα|Τον Τνπον και πΡοοΦεο`ονΤα€|ααιλΘτ προορισμου και ανυπαρξία ἀρχιμηδείου στηρίγματος­Ν Ἱ Ϊ Ϊ Ϊ Ϊ Ἱ Κ Ϊνητα θεμελια στηριγματα στην νεοελληνικη συνειδηση, (η ριρτοπεποιθησεωςξ, τοτε ίἐασηγκαθε περι |Βλλαδος

για να οτεοεωθη και να ποοχωρηοη. Στο εργο τους, και Ελληνων συζητησεως ειναι η αυτογνωσια. Μονοε κ : ι κ : ι κ | Ν , .,. .η λογια παραδοση παυει ν>α συντοιυτιζεται (με την μο­ ετσι μας μιλήσουν οί αρχαιοι καὶ οί Βυζαντινρί,νομανη προσηλωση στο αρχαιο ιδιωμα (η υπευθυνη μονο ετσι θα υπαρξη ιθαγενης παιδεια και πολιτισμος,

Ν Ν ι κ ε | ι κ › κ ι κσπννδη Τηἑ νεοελλὉνι%Ὁ€ δεν αοχιζει με τον Γεωργιο που θα ενωση σε μιαν εσωτερικη μεταστροφη τις με­Ι :Χατζιδακι,)° ἀνεγνώρισαν ότι τα έθνη κρίνονται ἀπὸ γάλες ἐθνικές μας παραδόσεις.

κ ε : κ ›: : κ κ Ν κ 6 Ν υ › Ω | ρ ... \ ο ` ι |τα οραματα και ρχι απο το σχημα στρ οποιο κατ αω 9 Κοιροιβιδοις ικκολσυθει λριπον αυτη Ζην γραμμη,νανκην πΡ0σαΡ>μ­οζονται, ανοιχτηκαν δε στην ιίηυχη του αλλα στην σκεψη του ενεργουν, καθως ειδαμε, αντι­

Ν Ν Ν \ Ν Ν \ Ἱ ἔ Ϊ ιιΡωμηου, που επι αιωνες πυρπολουσαν συναξαρια, ει­ νομικα στοιχεια, δυσμενη για την ερμηνεια που προ­Ϊ \ Ϊ \ \ “Ϊ Ϊ \ ` Ϊ Π πω

κονεἐ και τροπαρια, για να του μιλησουν με την θερ­ σφέρει στὸ κρίσιμο θέμα των δύο παραδόσεων, είτε τὸ\ \ ΒΪ Ν Ϊ Ν Ϊ Νμη και το υφοτ; της παλλομενηο δικης των καθαοευου­ συζητει γενικά, εἴτε τὸ αντιμετωπίζει εἰδικώτερα. Δι­

α ε › λ λ ι | κ Ν „ Νσας. Οπως η αξττικη, περνωντας`στην λατρεια δια της ότι αν στὸ ,περὶ δημοτικισμου κριὶ λογίας παραδόσεως¬ > | ι· οι : Νπιστεως, ηταν αδυνατο να ερθη σε ρηξη με το αισθημα κειμενο το θεωρει συνολικα, με την δημοσίευση του

Ϊ ξ Ϊ .Ν Ϊ αν Ν 'ε' ου

(Ρ­Ὁπωἐ Ὁ αιαθαοευουοα του Κοιλβου, του Βιζυηνου, του ΪΘΖΘ περὶ μακεδονοσλαβικης κοινότητος, θὰ τὸ ἐξετά­Ϊ Ν ι \ | 9 7 ι 5 κ : Φ ι ι Ν ›Παπαδιαμαντη, του Καβαφη, δεν ξεσηκωνεη αισθη­ ση στο αυστηρα κοιθωρισμενο ιστορικο πλαισιο της, α­

ι Ν Ν 0ματα και ριγη, ελευθερωνοντας την μεσα ματια,), ετσι λεξανδρινης και ιδιως βυζαντινης περιοδου, οπου εμ­\ ¦ Ϊ ` \ Ϊ Μ ι Η ονκαι ο λογος τους. Στο βιβλιολογικο χαος των διανοου­ φανἰζεται ὑπὸ την μορφη του λεγρμἐνρυ ἀττικισμου

Ϊ , Ϊ ` Ϊ ` Ϊμενων απηντησαν με δημιουργικότητα και στην ρα­ και ἐπιβιώνει, ἐκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, μέχρι

98 99 .

λικ” ἐπικ ατίσεω . Μέσα στι ἀτελείωτε πε ιπέ­σὴμερα. Τα δυο μελετὴματα ἐκ νέου διασταυρώνονται Ρεἐέ Νς ἱἶποηίας ςας 3­_,_αν)συἶ,επὥς ἀπσοηί Ξοςαὁω ς· Ἡ . 33γιὰ νὰ σαφηνισθουν και ειναι πολυ πιθανὸ νὰ ὕπάρχη τη 3 Ρ μΝ 7 η Ν '3 3η Ν

3 3 3 3 3 3 3 3 3 καθορισμος σταθερου προσανατολισμου και ιδανικουμυστικη γεωμετρια πισω απο την συμπτωση, να υ­ 3 3 3 Ν 3 Ν ­ 3 3 3 3 3

πά · δ λαδ` ἀναλο ία εταμυ ιιἑλλ νιστικοὔ» ἰδανι αναλλωωπ­ου καί Τουτο υπηρξε Ο αΤΉκω­μοςί που ωςἕχη 3η3 Υ] 3 θέ μ δὲ' 3 η 3 Ν 3 φυσικὸ συντηρητικὸ τοὔ κλασικοὕ ἑλληνισμοὕ, έδινεκου και ανατομιας της «διγλωσσιας», αφου μαλιστα 3 3 3 Ν 33θ 3

Ν αυτοπεποιθηση στο παραπαιον ε νος. Παραλαμβα­\ ` | Β < \ ξκοινο παοονομασ τιθεται ελλ νικ οι α. Η Ν Ν3 ς 3 ' Ν · /Ε­ηἔ Ἡ 3η 3 η 3η μ Ρ Ν νει δηλαδὴ τὴν κρατουσα ερμηνεία του φαινομένου ὡςαντινο ιατ ς σκε εω του ποεπει ετο ενω να αν Ν

33 μ 3 η Ψ 39 " 3 83 Ι μ χς 3 φ 3η3° Ν έκδηλώσεως περιόδου παρακμης, ἐπειδὴ ὅμως συνδέειαν βασανισουμε την αποψη που εχεται, χωρις αυτο Τ3ν ,Ι μὲ εναώτε ἐθνω,3 ίσ καὶ ὅ ὰΪ Μ Η 33 _να μειώνη υποχρεωτικὰ τὴν πρωτοτυπία καί τὴν δύ­ η Ν Η 3μ Υ 33 ρη 3 η Ρο η ὅθ

3 Κ 3 3 33 3 #3 33 3 33 3 3 πλως με ανυπαρξια εργων πνευματος, οπως συνη ωςναμη της. αι η αποψη του ειναι οτι καθ ολο το δια­ 3 3 3 3 3 3 3 3Ν 3 Ν 3 Ν 3 3 συμβαινει, ο αττικισμος χανει τον αρνητικο του χα­στημα των αλεξανδρινων και βυζαντινων χρονων, η Ν 3 3λλ 3 3 3 3 38 . __Ν3λλ 3 λΝ 3 3 3 8 3 3 3 ρακτηρα και προβα ει ως αναγκαια αντι ραση ιωνε ηνικη γ ωσσα υφισταται εν εχομενως τον αττικι 3 3 3 33 3 3 3

ὸ Τῶν λο 3 .3 3 3 3 3 3 Ν διασκορπισμενων Βλληνων, αρα ως θετικο γεγονος.μ γιων* Οπωἔ υφωταταί” χω Τις πιεσεις Του Που ση αίνει αὐτὸ τὸ ξέρει καὶ τὸ υπο αμμίζει, _.

δημωδους ἰδιώματος, πλὴν τὸ φαινόμενο της αδιγλωσ­ 3 Η” 3 Κ 38 3 /1 3 3ὁ γρ 3 Δ3 Ν 8 3 33 8 3 33 3 8 , εμφατικα ο αραβι ας στο οχιοι παρα οσις και η­σιας» της ιτυπιας η ιμ0ρφια€3 Οπωἐ σωστα ωθ

Ν ,ιιοτικισμός καίτοι δὲν τὸ βασανίζει μέχρι τέλους ἐ: ε τ ““Φ _ ςθωνουν οι γλωσσολόγοι­ ειναι δευτερογενὲς και ὥς ἐκ πΞ,δ3 ἔ ζῇραμμχν ἀλλω Τὴν 3 ὅτ, ίλο

τούτου προωρισμένο νὰ εκλείψει μὲ τὴν ἐπικράτηση 3 η χ33δ 3 η 3 33 χγί 3 3

Ν λ λ 3 3Η 3 33 33 Ν 3 για παρα οση ειχε ­και εχει τεραστια απηχησητης α ουμενης. σταση του ομως εναντι του αττι 3 3 Ν Ν 3 3 3 3 3

Ν 3 Ν 3 3 3 3 Ν στην ψυχη του λαου,γιατι νευουσα κατα το παρελθονκισμου και της λογιας εν γενει παραδοσεως διατηρει 3 3 3 3 3 3 3 3 3

3 3 3 33 33 3 3 3 και κατα το μελλον, εμπλουτιζει με υπερχρονικα στοι­την γνωστη γονιμοτητα κι ετσι οχι μονο δεν καταφευ­ Ν 3 3 3 3 3 33 3 3 ΝΝ χεια το παρον, δινει, αοριστη εστω, συνειδηση εαυτου\ 3 Ϊ \ Ϊ |ει στα α ασανιστα πολε ικα επι ει ατα των δ ­ Ν

Υ Νβ 3 3 3 3 μ 33 χ Ρηίί” 3 3η3 καὶ διασώζει τον μυθο του. Τὴν στιγμη, μ, ἄλλα λό­μοτικιστων, αλλα εμβαθυνει οντως στην αδιαλυτη αυτη 3 3 3 3λ 7 3 3 338 3λ 3 3 3 3 8 3 3 3 330 3 για, που η σκεψη του ο οκ 3ηρωνεται, την ι ια στιγμηπερίπ οκη, η οποία υναστευεί Τον Τοπθ. Τ­αν Το 3 3 νδ : 8 κ λι › 3 ε κ :33Εθ 3 λ Ν 3 8 Ν 3 3 γινεται α ιεξο η και παρα υει. αφ ενος αποφασιστι­νος πασχει πο ιτικως και ιασπαται η κοινωνικη, 3 3 Ν Ν 3 3 3 3

οἰκονο ικ` και πνευ ατικί του συνο ί ὐποσ ίζει κος παραΥων της γλωσσαης εξελίξεως λογιζεταί Ο

οἱ τοπίίκὲἔδιάλεκτοιίθτολλοἶπλασιάζονξδὶιί ὁ δὲἶἕέτικιί συμπαγὴς ἐνεργὸς πληθυσμός, ἀφ, ἑι­έρου ὁ ἀΤΉΜ_Ἡ _ πω» Ν ασ

3 3 Β 8 3 _3 3' 3 Ν σμός, ἐκ του ὁποίου τὸ Γένος ἀντλει δυνάμεις ζωηςσμος ανα εικνυεται σωτηριος συνεκτικος δεσμος του 3 3 3 33 3 3 3 Ν 3 3 3

3 Ν Ν 3 3 Ν 3 3 3 γ τις πιο δυσκολες ωρες και στον οποιο οφειλει εν πολ­εν διασπορα λαου, συμβολο εθνικης διακρισεως και ε­ 3 Ν 3 3 3 3 ..3 3νότηως ἐνὥ ἀνππθέτως ὅῖαν ὡ ἑνφ 3 λοις την σωτηρια του, αποδεικνυεται προιον γνησιου3 7 33 3 3 Ρ μ 3' ® χηΝ ἰδεαλισμοὔ, ὁπότε κατ) αὐτὴ τὴν λογικη, ουδεμία στα­ρουσιαζει ανθιση, διαθετει δε πληθυσμο συμπαγη κα. 3 3 3 Ν 3 3 3 3 3

3 Ν 3 3 3 3 3 3 3 θεροτης και διαρκεια μπορει να ελπιζεται επι γεωοι­ευημερουντα, το ιδιωμα της προβαλλει αξιωσεις καθο­,ΟΠ ΗΝ

ΝΝ

κοχομικὴς καθαρὰ βάσεως. “Αλλωστε όταν ὴ εμφάνιση γραπτὰ μνημεῖα της, ἀλλὰ νὰ τοποθετὴ τὴν γένεση τηςτου αττικισμοὔ συνδυάζεται ὁπωσδὴποτε μὲ κοινωνι­ στὰ χρόνια τοὕ Φιλίππου (ὴ γλῶσσα τοῦ ,Αριστοτέ­κὴ, οἰκονομικὴ και πολιτικὴ κατάπτωση πληθυσμια­ λους συνηγορεῖ, πιστεύω, ὑπὲρ αύτοὔ), όμως σφάλλεικὴ ἐξασθένιση, πῶς ἐξηγεῖται ὴ άνθιση του στὸ Βυ­ ὅταν υποστηρίζη πως ὴ μετὰ τὸν ,Αλέξανδρο κατ, ὀί­ζάντιο ὴ η ἐσχάτη παρακμὴ τὴς έκφράσεως στὴν ό­ τομο καὶ όχι κατὰ μάζας διαρροὴ τῶν Έὰλλὴνων στὴνποιαΝκαταντησαμε, μολονρτι η σύγχρονη Ἑλλάδα εύ­ Ασια, δημιουργησε μια παγκοσμια ηγετικη ταξη, χω­πορει, ο πληθυσμός της ειναι συμπαγὴς καὶ τὸ γλωσ­ ρὶς ὁμογενὲς λαϊκὸ ἔρεισμα, προκάλεσε δέ, παρὰ τὴνσικὸ ἰδίωμα ἑνιαῖο; φαινομενικὴ ἀκμὴ,διάλυση τὴς συνοχὴς του ,Έθνους

(Η προβληματικὴ του Καραβίδα δὲν θίγει τὸν8 ` Ν Ν < | \ ιν

9»¬ει

Φ­

­ και ἐπέφερε ὰπώλεια τῶν πηγῶν τῆς γλωσσοπλαστι­κρυφό εσμο της πνευματικης υποστασεως και της εκ­ κὴς του άνανεώσεως, πρρδικάζοντας κατ” αιῖτὸ, τὸν

Ν „ , „ „ „ ..ρασεως του ελληνισμού, ούτε μπορει έ άλλου, άφου τροπο τὴν μιξο αρ αρικὴ εξελιξη της κοινης, οποτε ο

ωὀῃ

Φ Ξ β βόπτικὴ του γωνία άκολουθεἶ τις ιρυσικὲς διαδικασίες ὰττικισμὸς προκύπτει ὡς υγιὴς, καθ, όλα νόμιμη ἀντί­

ισορροπίας ,καὶ προσαρμογὴς, δευτερευρύσηςωσημασί­ δρασις. ἔἰαὶ σφάλλει διότι οί :Ήλληνες ἐπέμειναν στὴνας ,προκειμενου περι ςσαινρμενωγἴσανωτην γλωσσα. Ο αττικη οχι για να αποκαταστησρυν θραυσμενη ενρ­τροπος μαλιστα με τον οποιο εςηγει την προελευση τητα ενος εθνους διαπλατου σε προιουσα διαδικασιακαὶ τὴν σημασία της «διγλωσσίας», θέτει ἐπίμονα τὸ ἀποσυνθέσεως, όπως μπορει νὰ βλέπη ὁ σημερινός ί­ζητημα του έν λόγῳ δεσμοὔ καὶ ταυτοχρόνως άποκα­ στορικὸς άπο τὸ ύψος του εἰκοστοὔ αίῶνος (αὐτὸ δὲνλύπτει τὰγὅρια τὴς γεωοικονομίας, πού μένει έκτεθει­ συμβιβάζεται μὲ τὸν ρόλο ἐκπολιτιστῶν τὴς οίκουμέ­μενη στα ιστοριἕὰγκαθέκασταη ἑρἑιηνεία Ξσἕἶλάττι­ νης πούγὰναλαμβάνουν νδἕ διαδραματίρ·ουν,\δη\λ3ιξη μεκισμου ως αντι ρασεως των α ε αν ρινων ηνων την αρραγιστη αυτοπεποι ηση τους, ουτε με ται ια ταστὴν ἔκπτωσὴ τους, ἔχει μεγάλη ἀληθοφάνεια, ἀλλὰ πράγματα, ὰφοὕ ίδρυσαν ύπερδιακόσιες πόλεις στὴνμικρὴ δόση άλὴθειας και ὰποκλείει περαιτέρω διείσδυ­ ύ ,Ασία καὶ τὴν Αἴγυπτο, πολλὲς ἐκ τῶν ὁποίων, ὴ Νι­ση στὸΐἐρευνώμενο ἀντικείμενο, Και περαιτέρω διείσ­ κομὴδειρι λόγου χάριν, ,διέθεταν άμιγὴ ἑλληνικὸ πλη­δυση ειναι οωφωτισμοςωτων σχεσεων αττικης και κοι­ θυσμο, ενω σῃν Αλεξάνδρεια, την ,Αντιόχεια και τηννης, τον οποιο ἐπιχειρει μὲ ταλέντο καὶ δύναμη ὁ Κα­ Πέργαμο, ζουσαν ἑκατονταδες χιλιαδες Ελληνων° ού­ραβίδας, πλὴν άνεπιτυχῶς. “Έχει δίκηο νὰ μὴν ὰπο­ τε μὲ τὸ γεγονὸς ότι στὴν κυρίως Έἦλλάδα, όπου τὸδίδη στὸν άττικισμὸ τὴν υποχώρηση τὴς κοινὴς και κοινωνικὸ σῶμα υπὴρχε ὁμοιογενές, ὴ κοινὴ, μολονότινὰ θεωρὴ εύτράπελη τὴν σκέψη, ότι μερικοι γραμματι­ ἐκεῖ διεπλάσθη, όχι μόνο δὲν παρουσίασε καμμία ἐξέ­κοὶ καὶ μέτριοι κατὰ πάντα συγγραφεῖς, κατώρθωσαν λιξη, ἀλλὰ μετὰ τούςγἀλεξανδρινοὺς χρόνους βαθμηδὸν

, Ννὰ στρέψουν τὸ ρευμα τὴς γλῶσσας· ἔχει μᾶλλον δίκηο ἐγκαταλειπεται και εχομε επιστροφη στα αρχαια το­νὰ μὴν χρυνολογὴ τὴν κοινὴ ἀπὸ τὰ πρῶτα ἐλληνιστικὰ πικὰ ίδιώματα), ἐπέμειναν μὲ συνείδηση ἔθνους κοσμο­

102 ίθθ

κράτορος καὶ φωτοδότη. ίἶαὶ επειδη η στάση τους ηταν κη, η δὲ κοινη, που ἔχει στὸ ενεργητικό της ἕνα κείμενοπρομελετημενη, βαραινει ακριβως τὸ σκεπτικὸ που την πνευματικης εντάσεως άπείρων μεγατόννων σὰν τὸπροκάλεσε, τουτέστι η ίστορικη συνείδηση τῶν τότε Ευαγγέλιο, ἀλλὰ όχι καὶ την εὔνοια τῶν Ἑλληνων, πο­Ἑλληνων. (Ο ἀττικισμὸς ηταν επομένως εκφραση ευ­ λὺ γρηγορα υποχωρεῖ, ἀφοῦ μάλισταη Ἱἔἶκκλησία ­τὸρωστίας καὶ δόξης, χειρονομία διὰ της οποίας οἱ πρό­ ἀριστούργημα του καιροὕ καὶ τῶν ἑπομένων αἰώ­γονοί μας διεκδικοθσαν κατὰ θεία τρόπον τινὰ μοῖρ­α νων­, γιά νὰ άποτρέψη τὸν εξανατολισμὸ τοὔ χρι­και προνομια της φυσεως, την πνευματικη ηγεσια της στιανισμου καὶ νὰ φέρη είς πέρας τὸ μέγα δημιουργη­ελληνιζουσης υφηλίου, άνεξαρτητως ἐὰν επὶ ρωμαιο­ μα τοῦ δόγματος, χρειάζεται την δικη τους συμπαρά­κρατίας εμπορευθηκαν ἀδίστακτα την σφραγίδα της σταση καὶ άναφανδὸν άττικίζει. Με την κράση αυτη,δωρεάς τῶν πατερων τους· ηταν, θὰ ἔλεγα, επίσημη ὁ ἀττικισμὸς τῶν ἀλεξανδρινῶν καὶ μεταλεξανδρινῶνάναγνώριση εθνικης ταυτότητος ­εξ οιἶ τὸ άπροσπέ­ χρόνων πέρασε`στὸ Βυἶζάντιο ὥς παράδοση, ὅπου ἀρ­λαστο του φαιγομενου υπο το στενο πρισμα της ‹‹δι­ γοτερα έλαβε την μορφη μεσου διατηρησεως της συνε­γλωσσιας»­, η οποία διεχώριζε τους ελληνόφωνους χείας του ”Βθνους. (Η κοινη ὀφείλεται στην πανελληνιαἀπὸ τους ”Έλληνες καὶ άνεδείκνυε τους τελευταίους, ἀκτινοβολία τῶν ,Αθηνῶν καὶ θὰ επικρατοὕσε ὁπωσδη­θεματοφυλακες τοῦ άδαπανητου θησαυροῦ ἑνὸς παρελ­ ποτε στην χερσόνησο, εφ” όσον δὲν μεσολαβοὔσε η μα­θόντος άποδεδειγμένα ὁριακοὔ. (Η κοινη πτώχευσε κεδονικη πορεία προς ὰνατολάς, ὁπότε ἔγινε διάλεκτοςγιατὶ εν τέλει δεν εγράφη καὶ δὲν εγράφη επειδη οἱ κοσμοπολιτικη, κατ) επέκταση δὲ πεδίο άνταγωνιστι­”Έ]λληνες ηθελαν νὰ φέρουν είς πέρας τὸ ἔργο ποὺ άνέ­ κης συναντησεως (Ελλάδος καὶ >Ασίας, εκθέτοντας τὸλαβαν. Ἱῖἰ ἑλληνιστικη περίοδος, χαρακτηρίζεται ἀπὸ ἑλληνικὸ πνεὕμα σὲ ἐπιδράσεις ὀλέθριες, ἀπὸ τὶς ὁποῖεςγιγαντιαια συγκέντρωση πγευματικῶνδυνάμεων· άρ­ μπορογἶσε γνὰπροφυλαχθη μόνο μὲΝστροφη πρὸς πηγεςκετηναγ σκεφθη κανεις ρτιγο στωικισμος, |ο επικρυρι­ καθαρες. Βαν μαλιστα προστεθη πως η ανυπαρξιασμος, ο νεοπυθαγορισμος, ο νεοπλατωνισμος, βγαινουν γενικευμένης λαϊκης παιδείας ὰπέκλειε ἐκ προοιμίουάπὸγτὰ σπλάχνα της, όπως ἀπὸ τὰ σπλάχνα της βγαί­ την ἐντελη ἀφομοίωση τῶν ἀλλοφώνων ἀπὸ τὸ κρα­νει ο Θεοκριτος, ὁ Καλλίμαχος, ὁ Πολόβιος, ὁ ”Αρχι­ τοῦν ἰδίωμα καὶ ενίσχυε την διὰ παραγκωνισμοὔ τῶνμηδης, ὁ Ευκλείδης, ὁ Ἑρατοσθένης, ὁ ”Αρίσταρχος, ἐπὶ μέρους τοπικῶν διαλἐκτωνζὡς υποδεεστέρων, επέ­

μεγάλρι κριτικοὶ φιλόλογοι της άλεξανδρινης σχο­ κταση του, εξηγεῖται χωρὶς δυσκολία, γιατὶ η κοινηλης, ότι εκει επιτελειται τὸ κολοσσιαιο εγχείρημα της δὲν κατώρθωσε νὰ μετεξελιχθη σὲ γραφομένη καὶ γιατὶοίκουμενικης διαδόσεως τοῦ ἑλληνικοὔ φωτὸς καὶ εκ­ η ἀπαράμιλλη άττικη εν τέλει επεκράτησε. 'Ένα ἰδίω­κολάπτεται νέα θρησκευτικη συνείδηση, που πολὺ μα προϋποθέτει άσφαλῶς ἔθνος «δουλεὔον καὶ μοιρα­συντομα θὰ μαρτυρηση στὸ όνομα τοϋ Ἰησοὔ Χριστου. ζόμενο τους κόπους του», επιβάλλεται ῶστόσο, ότανΤὰ ἔργα λοιπὸν υπάρχουν, γράφονται ὅμως στην ἀττι­ οί ὰξίες που υπηρετεῖ ἀκτινοβολοῦν μία τελειότητα,

ίθ­ί 105

εἑὀε

οκ­

Ξ!

οία τὸ καταξιώνει στις συνειδησεις καὶ προκαλει δωση της ἐκφρἀσεως, )Αφ> ης στιγμης μένει αδιά­ετσι ἀρραγη ψυχικη συνοχη τῶν ατόμων. Τὸ ἔθνος σπαστη, οἱ παρελθουσης χρησεως τρόποι της λειτουρ­δ Ν \ λνν ὕλλῖ ἕ ἐξ ` θ Ν \ \ 8 Ϊ 8 ` :5\ημιουργει την γ ωσσαζ αν α η εκφραση την κα ιε γουν παρριγωγικαριαι συνο ευουν ιακριτικαηγπαρεμ­

Ν › Ν Ν : ›ρωνει και τουτο διοτι στην εκφραση μορφωνεται ο κα­ βαινουν αμεσα στον αγωνα του εθνους για την εκφρα­ημος που η καθημερινότητα βιωνει ασυνειδητα και α­ ση. Το γλωσσικο προβλημα θα υφισταται κατ αυτοδυνατεἶ. φυσικα νὰ φροντίζη. τὸν τρόπο ἀενάως μᾶλλον θὰ ἐπιλυεται ἀδιάκοπα ἐ­

<Η γλῶσσα λαῶν μὲ μεγάλη παράδοση, όπως οι πιτυχὥς εἴτε ἀνεπιτυχὥς, αναλόγως του τί καταθέ­Ἱ· ” ? Ν | Ν Ν .Ὁ |.×]ἔ]λληνες, ειναι δεσμός αἱματινος του χρονου και της τρυν οἱ\γενε;ὲς ὥς αξίες της ςωης των; ® Οσο τιμιώτερα

μοιρας° η πολυτυπια δεν συνιστα ανωμαλο φαινομενο ειναι τα οραματα και τα νοηματα, τοσο μεστωνει καικαὶ όφείλεται ἀφ, ἑνὸς στην ἔνταση γραπτἦς και λα­ υψώνεται ὁ λόγος, ἐνῶ ἢ πτώχευση τῶν συγχρόνων

| Ϊ ) ( | , \ Ω| < , \ | Ν \ ξ Ἱ \ Ι Νλουμενης, αφ ετερου εις το οτι η εθνικη ταυτοτης βε­ γλωσσων και η καταθλιπτικη δημοτικη καταντια τηςον ξ Ν , Ν \ ζ .Ν ονβαιουτριι ως συνείδηση ἱστορικης αποστολης„που ε­ δικης μας σημαίνει ἐρημία ψυχης τε καὶ πγεύματος,

| | 3 | \ Ννωνει ασυναρτητα παροντασε διαρκεια. Ϊπ αυτη την απουσοα φαντασιρις και πνοης ενος μη περαιτερω. Βανεννοια το αρχαιο γλωσσικο ιδιωμα επιβιωνει γονιμα ομως η παρακμη προκαλει μαρασμο, που μετριοπα­

Ν | ονκαὶ φνσωλοννχὰ σΤΟὺ€ κόλπονἑ Τον νεα3ΤἐΡ0ν› ὸἶαν θέστεροι λαοι υποφέρουν μὲ καρτερία, σ) εμας οξύνειΪ ` | Ϊ ( Ϊὅ ω τὸ σίαε α πέ τει πολυ α λα εν συ κ ισει τ`ν πατ οπα άδο αταιοδο ια οποία κυ ιευειμκςκαιω (Ξ κ ι9# 9 | η›:ε κ ιι97 ιν : Ν

7ΞΡΟ€ 'ΤΟ νψοἐ ΤΕΝ πρίζαναν Το 'καλα'­Ο ι­δι­ωμα εΐαβνωνει­ κατ αρχην την κοινωνια με την ελεεινη ιδεολογια τηςΝ „ , „ „ως τυπος νεκρος, πσυ μεταβιβαζομενος κληρονομικῳ μοιρασιας ­ενα συνονθυλευμα στυγνου Νορθολογισμου

δικαιωματιμσυντηρειται τεχνιτα και χρησιμοποιειτοιι καιπουδριῖκης εσχατολογιας­Ππροχωρει δε)ακαθεκτηνα καλυφη την γυμνια, προκαλωντας συχνοτατα εθνικη κι; αχαλινωτη ν|α ‹‹ρμθμιση›› την γλωσσα, αφου μόνο

Ν Ν . Νσχιζοφρενεια, ενω θα μπορουσε να γινη ζωοδοχυε Τη· λεγοντας ο,τι θελει ανεξελεγκτα, μπορει ο Ρωμηος να| | \ \ ) |

_ Ν | \Υἢ­ Τε) πραβλνὶμα ίἔεβαι­ωἐ ἶεν θα ετ'­ε)εΤΟ› εαν Ο πΡ¶° κραδαίνη ἀνέτως τὸ \ρόπαλο> του αξερεις π\οιος ειμαιφορικος και γραπτρς λογος ησαν παραλληλοιισυμθαι­ εγώ». |Η δημοτικη, ας μην αμφιβαλουμεζ δεν επεκροι­

Ωνει εν τουτοις να μην γραφω οτι σκεπτομαι, |αλλα ο,τι τησε συμφωνα με αναποτρεπτους φυσικους νοριουῷ 6­Ν | |θέλω νὰ πω, ὥστε ὀφειλω να υπερβαινω παντοτε τα πως ἐπροφητευαν τα πρωτοπαλληκαρα της, δεν επε­

ὅρια της ὁμιλονμένηςι ἐνεργοποιὡντας τὸ σύνολα αν βληθη απο την φορα τῶν πραγμάτων, διοτι ποια ειναιεν Ν Ν κ ·­= Ν ›ειναι δυνατόν, της γλωσσικης παραδιἔσεως “και των αὐτνχη «φορά›ἐ7 ὅτανμὅδηγη σε ἀφασία, ἐπεβληθη οφὅὸ

ποι τικων Ου εσων ει α 0 συν ωἐ Των κανο­ τυ λ αταιο ο ια ενο λαου που ε ει ασει κα εη~ μ ηι ·~· φημ`›ἔκἔ›|7 ε κ›νων Τηἐ Υραμματικης ομοιομορφιας. Μια γλωσσα μα­ πνευματικη αρχη και καθε εννοια ισορροπιας. Την α­Ν Ι Νκρας διαρκείας υπάρχει καὶ πορεύεται πολυτροπη, χω­ πόδειξη προσφέρει η ἀπερίγραπτη βαναυσότης του ση­

| οω αν Ν ) , Ϊρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνη τόσο «διγλωσσια», όσο διακλα­ μερινου γλωσσικου καθεστωτος, απελπιστικη ακομη

ίθθ ᾶθἶ

καὶ γιὰ τοὺς ἐκ πεποιθὴσεως δημοτικιστάς, οἱ όποιοι „ , , , , μ Νχάνουν πλέον τὴν κατάσταση ἀπὸ τὰ χέρια τους. Και τας ολοτελα για την πραγματικοτητα της νεοελληνικης

αν ( ξ | | ) 3 | 3 \ \ |ηταν μοιραιο να τὴν χάσουν, γιατὶ καθως λογικὴ του ψυδ­Ζει ηΤῖ)ἶο;ἶ>Ξγα['ἶεΕ ἔῖἶἔἶἔθξιαἔἶἔῖξοπἔυζἕἕηζῖ

.Ϊ Ω Ϊ |κατηιρορου ειναι ο πατος, κυριαρχησε τὸ ιδίωμα που ἶἶαι ην , Ρ, ρατ α' , Υ Β ° ,ςν ι ι ι ν δ υ δι ασ σ ν «δι λωσσιαυ δε­

Ν Ν :γραφ|ου και του δημαγωγου, με την αγροικία και τὴν Ομ' Ο, Ν α ἔλ , μ 7 , ρ ,\ Ὁ ρ , ηΜ Ονωα του ὅ λου_ “Ο δὲν ἐκατώ θωσαν Οἱ Τοῦ σημασια του παμπα αιου τουτου φαινομε νου, κατα πεΦ Ρ Ρ : › : _ ε › Ν 3 κ : > κ

Ν ριοδους εδιεφεραν ο αρχαιος αττικισμος γεννιεται αποκοι ἐπὶ τέσ ε όλό λ ” ` ' ό “ ·. σ ρεις ο οκ ηρους αιωνες (σε μια μονο η­ , , , Ν Νεπιγνωση οικουμενικου προορισμου° ὁ βυζαντινὸς ἀπὸ| /μερα,\παραδιδεται, ἐκόπηκαν στὴν Αἴγυπτο τριάντα ,ξ λλ , Ν ,Ε λ , ὶ ,ν ὕ ά

αν ι`ι ( Νχιλιαδες γλωσσες Ρωμηων οἱ οποιοι ἐπέμεναν νὰ μι­ ε ε ,ηἶισμο της ,κκ ησιας Ϊ στη ,σῖερη φ, ΟΞΥ]τικ α αδοσεω και ε­λγοὔν ελληνικά), τὸ πετύχαμε μόνοι σὲ λίγα χρόνια ἐν ἔου ἐχπο ἶιἐἶἕγνζσμχ ἶνἶυμαω ηἶ πὸρ ἔειδει εκπαιδευτικης μεταορυθμισεως, γιὰ να έκλειψη νικης σι” ησεως Ο ΟΉ Τοπ σμ ς Των νεωτ Ρ

‹ ι _

ξ Ἡ ἔ δ | 3 \ | | ΨἰΝ Και Ο ημθΐικισμθς απθ ΧΡΕΟΎΙ ”ΓαὉΤΟΤ”ηΤΟς. αχνθνΐας| 2 | χ .ταχα η ξιδιγλωσσια» και να «ιρωτισθη» ο λαος. ὴ ` ς , , Ν Ν 8, , (8 ,

γλωσσα εξαρθρώθηκε σὲ Τέτοιο βαθμὰ ὥστε οἱ ἐπΞρ_ τον εαυτογ τους εκει οπου εν βρισκεται, οι υτικοφρο­χόμενες γενεὲς τῶν Ἱδλληνων νὰ συνεννοοὔνται πιθα­ νεεπροχαλεσαν τἶὶν «δ'”Υζ\ωσσ'”ΞΟἶ¦ Ν ΝΗ κριση ταυτοτητος απηχει ενα σχημα ζωης χω­# \ ι ι κ ›κ κ

Ν |νωταια με βρυχηθμουςἶ να μηιν εχουν δε καμμία σξ)νεί_ ὶ π οοπτικ\ και ω ι π ότυπο σ Ν α στο ὁποῖοδηση ιστορικης συνεχειας, για να διεκδικησουν την ἑ­ ρςςδ Ρ, ηΝ ,Έθχ Ρ 9 , Ρ , °\/χημ Π ,, Ν _θνικη τους υπαρξη. Διτυπία εἴχαμε και στους αἰωνες οι υνἶῳηεβς Του , δνους μενΟυν,ανδ ερ­ΥὉΤἶς“ ροἶζεἐ­ ~ < ισ ε ε ­της σκλαβιας, όμως οὔτε τὴν Έἶκκλησία εμπόδισε στὸν , ται γἕα εσωπ­ΝΞΡΜΟ Βασκορπ μο° ραπευομενο μ α

ναγνωριση της ἀρχετυπου ἐκείνης δυνάμεως, που με­| Ι | \ ι \ |ναυαγοσωστικο της ρολο, ουτε τον λαο στην πιστη, , ς , , , , , , , , Νταδιδεται ως κανων απο γενεα σε γενεα και οδηγεικ ›| κ κ | ν | 9 |Τα εργα Χαἰ την ”ΥλὉΧῖ.)ΤαΤη Του. ,Αν εκόνδυπ \ ( | , \ , ,Ντην ιστορια μας ανα τους αιωνες ”Η ἐξέλιξη δὲν άπορ­\ \ \ , | Η | ἔ | .νευσε το|2ἰ και το ελευθερο εθνος κατοπιν υπεστη , , , , Ν 8, , λ, ,>°­Χαι Ὁφισἴαἴαιπ

¬·Ιρα

·¬ ιπάνδερνα π Οσωπικὰ αποδίδω ΡΕἹἙΊἘΕ Τις αξΐνεζ Της παρα Οσεως, αλ α ενεργοποἶιεβ ΤοΝ ν Ρ ιν ι ν Δ αἰώνιο στοιχεῖο που τὶς συντηρεῖ απαντώντας ὅμωςτὴν διατὴρηση του κρατους μας σε ευνοια ανεξηγητη , , Ν , Ν 7, , ,

~ Ν στην κληση της αρχης και κατοπτριζοντας το αναπαλ­9 8 Ι λ # ¬\ Π : ›|α η ου παρατασεως­η χιουμορ της ρονοιας, ευνοια , Ν Ν ^ „κ 2 λΟΤριωΤΟ Τμημα Της πνευμαΐιλίης μας φὉσιΟΥνωμίας,7 2 Ι Η | |καταπειθουσα οιονδηποτε, οτι και σημερα γινονται θαυ­ , , , , , , , , Ν

ματα),ὀφείλεται κυριως στὴν ξενομανία των λογἰων,ποὺ3επεδιωξαν πάσῃ δυνάμει να μεταφυτευσουν εὐρωπαϊκὰ

­ η παραδοση εμφανιζεται φυσει λογια, πλην δεν μπορεινὰ λειτουργηση ὀὶν δὲν εἶναι ζωοποιός. ”Η δικη μας

× ν λογια παράδοση απέτυχε νὰ εκφραση θετικὸ περιεχό­Ι ` ρ |πρΟΤὉπα Ο”Τ”ην «Ο"ΥΟὶ)ρ”η μας Χ.Ο'γχ”η)) Και ανθιξαν ζ ,Ν 3, | 8 , ί θ «πολὺ ονότι ν ι ν ι ενο ω ο ιτοσο ιοτι στ

σι­εν ιδημοτιιχἑσμο, ΤΟΥ Ξξαπῃαλισμο” τον σοσιαλωμὸ έα στουἹς]ςτύτἕους›› ὁ δ οτιδῖιόί δς ἐξ ἴσου δεν σρ”| ¦ | ῷξ _και τα λοιπα ανθυγιεινα υποπροιοντα τους αδιαφορων­ |, .ν › ι ημ .ν μ ν Ν τη7 ριχθηκε,­, οσο επειδη δεν εγινε διαρκεια του παρελ­

408409

θό ® \ ° | Ν ,Ψτνξοἐ ΐἕ Ιτο εκαστοτε \παοόν, ἐπειδὴ ακριβως δὲν έ­

ά ραἶου 38 ενοςωπρξὶς Τις Ρβζεἐ­| Η προσοικείωση τοὔ

δ‹ἶἕοΥίαςιδέχνι3ωυ ωμῖ Την πνροσθηέίη νεωπμχἦς μεθο­ν οι κει ο × . > ιπάνἑων ἐσπἑἶἦνομιἔε ἔ Καραἔὶιδαςω επιβαλ­

κοὔ καὶ σαφέστατα ἑθρωτἔεςοθῳἶκσ οὶπἶΐτἱσμος Ζω πωηΤΕ_

σεως ῆιπιια ι α ι ι χ τρ νηέἴοςἶης ῖῳσβα·Ύιὰ να φθά έφεἔ εὶι θα εκκωῃἔση απο Τα πραγματα,.. σ σε απο ε ~ ι τ ι

ἱστορία μας Ζαὶ μὲ _\ν Δἶ3ῖΞ›€›Κ'­οξρἔη δδιαλ0'Υ0 με τηνι .

πΡαΥματικό”ΓὉτα εἶνἔι ὁ ἄθ αι Ξπἴ γζνεοελληιιχησΤὴν καθ \ Μ |ν Ρωποἑ ΤὉΩ Ορθοδοξιαα

α σεη Ξ ω # ›: τ

μπι ετ νὰρθπῖ) Ξ Ρ Η μεἴη του μἶρφη” ΟυἶἶθεσηΠ ΑΡΑΡΤ Η ΜΑ

παρἐχάμ αΡ ῖκ Φνἶέ γονιμος διαλογοα εφ οσονπτου ε τ ν Ν `

.

Ρία καὶ Τὸ καὶἔ ην χι ὶεἶη βυζανῖακη φξχνΤ¶σ!ἐαΥο_Γλωσσοὁιοηθωτὲς καὶ τονοφάγοι

ζυ ώσεβ Χ \αΡ”ἶηΡω Τηἦ σκλαβιας, που τον εχουν, Ν | Ν

.

μὲυνά ωρἰα; τον καταλυτη ρωμαιικη; ψυχης,|

Τὸ ἑζ 'ἦ Τ®ι3·π®ξΡἦλθ¶νΤΟ€3 δεν ελευθερωνονται καὶὥνἶω ἕργει λαυτη< δινει επιγνξοση των ἔσω Ο­Τα­

ωη ε ασοἶα "ιζει ενοτηταπνευματος σὲ μία ἱσ­το­Ρ Νη ρ οπτικηζ οπου η λατρεια της καταγωγῆ; μπο­ρεέ να χρησέμευση μόνο ὑπὸ τὴν ἔννοια νεκρώσεως

|ζθηφορου καὶ ἀναστάσιμης, Ἐὰν ὑπάρχη ἐλπίδα δι­κηε μας προσβάσεως στὸν σύγχρονο κόσμο ­οἱ περὶκοινοτισ οὔέ α ' ” | τ

ἐπειδὴ Τὶὶν νοεῖἶμοῖὶθἶοθθυκκαραββδα εωιαι θεμελὶώθεω”ται σ ὶν ὁ θ|δ ξ | αητἶικστεξἶεωνουνἶ­ἔ κρυβε­

Τη Η Ο Ο Ὁ ψυχη, γιατι ως αυθεντικη ανατολί­Τ'·σσα› αυτη διαθετει τα τεράστια αποθέματα αἰσθἡ­

` Ιμἶῖοἑ κἔυ ΐἔέυματοςηποὺ αντιστέκονται στὴν πρό­

ΐιιἔἐἶΰἔἑον ἔ”εΞ"°θ°ῖ°®Τη κρὁτοἑ Τὸ ινα τῆς Μεακο ου ησωμε α οὕ εεπὶτέλ υ `

Ἑλλάδα. 7 Ρ μ Ο ς την

Πε"τέλη› Ἰούνιος­Νοέμβηιος ΖΩ??

Μθ

ΙΔΒΟΓΔΩΣΣΙΑ ΚΑΙ ΜΑΖΟΤΕΛΕΙΑ

Πρὸ πολλου κηδευμένο δημοσια δαπάνηζ τὸ λεγόμε­νο γλωσσικο ζητημα ηρθε να ταραξη την|νυκτερινημας μακαριοτητα σαν νεκρος που δεν βρισκει ανα­παυση.|”`Αν ὅμως πρωτα, \ὅπως νὰ τὸ/ἕβλεπε κανείς,Έ' |ηταν κατι χειροπιαστο και συγκεκριμενο, τωρα πλα­νιέται ἀσύλληπτο σὰν φάντασμα, ὥστε νὰ μένη αδιά­γνωστη η ξαφνικη κατάπτωση ποὺ ἔπληξε την ἔκ­

) \ \ \ \ | ?φραση γαπο τογἰίῃθ, για να λαβη, διαστασεις θεομη­νιας πεντε χρονια μετα και δη απο τον Οκτωβριοἰ981, ὁπότε την συνεσταλμένη ἐναρκτηριο ἐμφανιση

Ν ` | 3 | 3 |του Ζαχυὁρομικο τελος εισπροιχθηκε \ακολουθησε,μεταξυ πολλων αλλων, το Ντρομοκρατικο Ολογηαφατων ταχυδρομικων επιταγων. τ

Σὲ διάστημα λίγων μηνὥν δημοσιεύθηκαν. ἀρ­κετὲἱ ἑπιτυχεῖφπεριγραφες του κακοηωουἐ φαινομε­νου ιδ υθ κε δε λωσσικο ο ιλος ο οποιο δεν α­

7 | \ | | | 7, \ \ ` ἴ? Ρπευθυνεται σε οσους μονο γραφουν αλλα και σε οσους3 Ϊ ¦ Ν ( _αντι νὰ υλιζουν επι ἐνουν νὰ ιλουν. Η ά λοι­

\ ` _ ` Ν μ | ἄ | 9 | \πρν για την γλωσσα βρισκεται εν πληρειγεξελιξει, μετην διαφορα οτι αυτη την φορα συγκρουεται το δη­

118

8

μόσιο αίσθημα μὲ τούς προπαγανδιιῖτὰς ἑνὸς καινο­ φραστικὴΝ μειονεξία τὴς δημοτικὴς στὴν δεύτερηφανονε ἀλλόκοτου ἰδιώματοε. οἱ όποιοι με τὴν ἀιιε­ σκρπὸς ειναι ὁ ὀρθρπεδικὸς ὲκδὴμοτικιρμρς του «ἀ­ριστη συμπαράσταση μεγάλου μέριυυς Τοῦ Τύπου ἔαὶ καθάρτου» ὁμιλουμένου ἰδιώματος ἀπὸ ἀλλεργία στὴντου κρατικοὔ μηχανισμού, σφυροκοποὔν τὸν πλη υ­ πρλυτοπία.σμὸ νύχτα καὶ μέρα ἀπὸ τούς ἀδοσίλογους προμαχὥτ Γιὰ νὰ ἐξωραισθὴ ὴ τερατογονία ἐπιστρατεύεταινεέ Τῶν μέσων μαζϋκἦἑ ἐνημ­εΡώσεω€› γιὰ νὰ Τοῦ μά” τὸ αίτημα ἑνὸς πραγματικοὔ λαϊκοὕ πολιτισμού στὴνθουν τὴν γλῶσσα του! Καὶ μὲ μιὰ ἄλλη έπίσης δια­ θέση τοϋ κατεστημένου πνευματικοὔ ἐποικοδομὴμα­φορά, χαρακτηριστικὴ τὴς φύσεως τῶν πραγμάτων: τος. Δὲν πρόκειται γιὰ ὁίδολο λαϊκισμό διότι κάτι τέ­στὴν ἀναμέτρηση τούτη δὲν ύπάρχει περιθώριο συ­ τοιο θὰ προκαλούσε γλωσσικὸ ρωμαντισμὸ και όχιζητησεως γιατὶ οἱ αύτόκλητοι γλωσσοδιορθωτὲς δὲν τὰ ἰλαροτραγικὰ Φόμος περὶ ἀπόλυσης, ἀνεξάρτηταἀκουν τὸν ἀντίλογο, ἀκόμη κι άν προέρχεται ἀπὸ τούς προέλευσης, κατόπιν νιορτῆς, πού «βγαίνουν κάθεπιό καλόπιστους καὶ υπεύθυνους ἀνθρώπους. μέρα στὸν ἀέρα››° πρόκειται γιὰ ἀχαλίνωτο ἰδεολογι­

Ποιά εἶναι όμως ὴ αύθεντία πού ἐπιτρέπει μὲ τὸ σμό, ὁ ὁποῖος χρησιμοποιεῖ ὡς κατ) ἐξοχὴν πεδίοκὔροε της στοὺς σημερινούς γλωσσοθετεε νὰ περι­ δράσεως τὸν επίσημο πρρρρρικὸ και τὸν γραπτὸ λόγοφρονοὔν τὴν γνώμη| τῶν ἀνθρώπων τοϋ Νλόγρυ καὶ ἐπειδὴ ἐκεξἰ ἀκριβῶς τὸ τυπικρ στοιχεῖο ἔχει τὸ ιπρο­τὴν δυσφορια που κοσμου, Τι νομιμοποιει στην­συν: βαδισμα, εν αντιθεσει προς τον καθημερωοΰ που ρε­ειδηση τους το λίαν ἐπιεικὰ καὶ τὶς ὅράσταινες του οντὰς ἀπροβούλευτα κατευνάζει εξ αύτομάτου τονἕχκλήματος, πού διασταυρώνονται στούς αίθέρες καὶ φανατισμὸ τῶν προσηλύτων καὶ τὸν περιορίζει σὲτὶς στὴλες τῶν έφημερίδων, μολονότι ούδεὶς τὰ εἶχε εύλαβικὴ τηρηση ὡρισμένων καταλὴξεων. Στὴν λει­διανοηθὴ καὶ τὰ εἶχε προφέρει μέχρι σημερα; ”Ο ψυ­ ψανοθὴκη τὴς αύθορμησίας τῶν λεγομένων μέσωνχαρικὸς δημοτικισμὸς μὲ τὴν ,ιιπασιὰ (είσοδο), δ@0· μαζικὴς ἐνημερώσεως, ὴ ἀγκυλωμένη γλῶσσα εἶναιμιὰ (διεύθυνση), τρινυρισιὰ (περιβάλλον) και τοπω­­ πάντοτε εύπρόσδεκτη.σιὰ (διάστημα), μπορεῖ νὰ δηλητηρίαζε τούς χυμούς Στὴν σφαῖρα τὴς ιδεολογίας ὁ γλωσσολόγος, ὁτὴς πρλυμορφίας ἀλλὰ δὲν έἶξουθένωνε τις πλαστικεε φιλόλογοςωκαὴ ὁ ποιητὴςωἀφοπλίἔογταὴγιατὶ ιὸ ζητη­8ϋναΤΟΤὉΤε€ Τηἔ Υλωσσοξἐ Οι­πε ιἔλλθι­ωνε Τον εσωτἶἐτ μα ξεπερνα τα μετρα του υψηλου η του κοινου λογου.ρικο της ρυθμο. Τότε επιχειρουσαν νὰ δημιουργη­ Ειναι χαρακτηριστικό ότι οἱ διαμαρτυρόμενοι γιασθϋν σΤὸ ἐΡΥασΤἢΡι0 μιὰ 'Υλὥσσα ἀμ­ι'Υὥ€ δημ­ΟΤΜ“ίΙ” τὴν ἀκατάσχετη γλωσσικὴ έκπτωση δὲν ἀποκρούον­τώρα ἐπιχειροὔν νὰ μεταμφιέσουν σὲ δημοτικὴ τὴν ται μὲ ἀντεπιχειρὴματα ἀλλὰ μὲ διλὴμματα και πα­

| \ αν | \ · | Ν Ε Ν 'Β' ι ΑΚλογιοτροπη\πλευρα της κοἱθομιλουμενηςμε διατεταγ­ ρατηρὴσεις διαφορετικης υφης. «Ερστε συνειδητά ημενη αλλαγη στοιχειων του τυπικου. Στην πρωτη πε­ ασυνειδητα αντιδραστικοι° θελετε να εκτονωσετε εναρίπτωση σκοπὸς ηταν νὰ έξαλειφθὴ ὴ ἐγνωσμένη έκ­ κίνημα, τὸ ὁποἴο θὰ λυτρώση ἐπὶ τέλους τὸν λαὸ ἀπὸ

ΙΜ Μό

τον σκοταδισμό, ποὺ τοὔ αφαιροὔσεηαἰὥνες τώρα κά­ θαζαεζ

ΦΩ|

ὀιΟ9ζ

γιὰ τοὺς γλωσσοθέτες καταιγιστικά,'Ξ' Ν Μ 9 Χ Χ :| 1 3

θε ἰκμάδα ζωης», τοὺς πετοὕν και προστατευτικὰ Τωἦα εωαξ σἔεδονγαἶφαξραιεαλλα θα εσπευἕαν να εξι:ἐπ,φἐρο„\„ «¬×Αν σας ἐνδαχφέρη εἰλ„ῳ,νὰ Τὸ μέλλον χνιασουν γεκεινο το,οποιο, υπακουοντας σε σκοτεινα

3 | τ

του τόπου, οφείλετε νὰ συμπαρασταθητε στὸ κίνημα γ μα Νσωο­Τα πθοαίσθημαται ωνομασαν (ηεκμηρω πολι”| \ 'Ψ Ϊ |Ν › γ­ × ¬ ›, ι ι τικ ταυτοτ το ›› και «λαθ αιο ολοκλ ωτισιιο»της αλλαγης και να τὸ ενθαρρυνετε, ὅχι να ἐνισχυετε ηἔ „ ηγ ς , Ρ \ 8 ηἦ ι ρ

την αντιδραση, εξεγειρόμενοι κατα τοὕ δηθεν εὺτελι­ χαρές Ομωἔ να Ξτροἕωρηἑἶοιζν ,στίς Βερευνησείἔ που

σμουέτὥχ γλξυσδ­Μὥν ἀξιἔ)ν))­ΝΠρ(ἶκἶ[ιαΒ γιὰ ἐνστάη ΟΒ ἔέξκἶαοἶἶὺἕίίσἐὺαιοἔτιαῖιἔοτιοὺνα είτἶὺαὔακἶὺέχψενι ὰ ιὺ ἰδεο­σεις αρχης (αρχη προφανως ειναι η ιδεα της πολιτι­ , Ρ , \ \ ς α μ, Νί Υ κ Υ α °\ \ > `

στικης ἐπαναστάσεως) ἀπὸ την λογικη τὥν ὁποίων λοἕίσμο· ·/αυΐο Το σΤΟ'·χεί·®Ν υπηρχε καί την εποχηἹ |γίνεται σαφες οτι τὸ γλωσσικὸ ζητημα ἔχει λάβει νέες του μαχομενου δημοτικισμου, ὅταν τὸ γλωσσικὸσυν­

| \ \ Ϊ \ \ \ Ϊδιαστάσεις, ποὺ άκριβῶς προκαλοὔν δυσχέρειες κα­ ἔεοΐαημἶ τον, φιλοσοιἦικο διαφωτισμο και την ἶκἶαι­τανοησεως ἐπειδη φέρουν ένδυμα παλαιὸ ­την ἄρ­ ,ευἶίαη ανααεννἔίἶη· ωγραδομἶς πα) Το Τεερζ αγηαανηση οιασδηποτε άναμείξεως λογιοτρόπων λέξεων ἶαεωο ζα[Εημ,α ε ηξει\το„'· ΞΟ αγίαο Ξροίπαα ξανἶί δία

εξατμισθη περασε στην ιδια την γλωσσα η οποιακαι έκφράσεων, στην «καθαρη» δημοτικη των γηπέ­ γ Ν , γ \ ι

δων, τῶν ἐργοστασίων και τῶν γιαπιων­ καλειται να διαπλασθη συμφωνα με ,την θεωρία της' π : ι κ › κ κ

"“ μεταβασεως απο Την αυΐῦίρχίκη λθγίοὕίραΐθυμενηΤὸ πραγμα ειναι εὺεξηγητο. Με τὸν κοινωνικὸ\ | κ .. ι ι κ ›| ι κ ι

χαρακτηρα ποὺ προσέλαβε κατὰ την ἱστορικη του Ν αοξναὶνια σἶην λαωξη ἕημοαρατίααί καί Ζχί με Το ποιονΜ 9 Ι

διαδρομη, ὁ δημοτικισμὺς απετέλεσε οὺσιαστικὸ στοι­ καί Ήἔ αναγκεξ Με εχφΡασεΟ3ἔ· Εξ­ ΣΒ) ενα ίἔίαίτεροΛι #`ι Αυ ,_ Φ _χειο της ἑλληνικης προοδευτικότητος και άκράδαντο χαρααταίραῖ ζἔκο ῖα) σημερίνου Τἦαγἶ αφου; το αμγο

πιστεύω κάθε πολιτικοὔ σχηματος, τὸ ὁποῖο ηθελε να νοἐ δηλαδη, Οτι νεοδηιἰοτικιστες εχουν αναισθητο­την ἐνσαρκώνη. ίΑφ” ὅτου ὅμως η δημοτικη καθιερώ­ ποιηθη πληρως εναντι της γλωσσικης πραγματικό­

τητος καὶ δὲν βλέπουν πὼς τὸ ιδίωμα ποὺ θέλουν νὰ3 | 2 | | \θηκε επισημα, οι περιστάσεις μετεβληθησαν και στε­ , , , , \ \ Ν Ν ξ Νρούμενος πεμεχομένου ὁ δ„,μΟΤ,κ,σμὸς συντηρεῖτα, επιίἔαλουν ειναι ξενο προς την γλωΝσσα,του ελληνικου

3 Ι | κ ε ›× × ­ Ν >δ λ ι ‹× λ ­ δ λαου. Αποκλειεται μαλιστα να δουν, αφου, ως ιδεο­πία. ΠΤΟΨ χωρθ Της Β ΕΟ Ογίαζ, ΟἹἙΩὉ εἴ/ΓΟὉΡΥΞΒ ία | \ Ϊ ` ) Ϊ )| \ |φορεΤ,κά_ <Η σημερωφ, Τροπἠ Του γλωσσωωυ σ„\„_ λογοι, δεν πιστευουκ: στα αυτια ουτε στα ματια τους,Ν γ ι ­ οποτε αρμονιζουν τα δεδομενα κατα βουλησιν με τον

Ἱ 9 |στα φαινομενο άναφανδον ἐξωγλωσσικό, τὸ όποιο Ϊ |δὲν προεκτείνει την διένεξη τοϋ παρελθόντος, μολο­ προααταἶαεξαασμεαο ,κοσμο ποθ ενασξααζονταὺ'

7 |νότι φέρει ὅλα τα σχετικα διάσημα. Τοὔτο δὲν ἔγινε Αααα Το κακο δεν σΤαμαΤαεί εδω Αποατωνα­ας3 | Ω Ν | )| \ακό συνείδ σις. Ἐὰν ει ε ίνει οι άντιδ ὥντε χαραααηθα ίδεολζζγίκοι αί γλωσσα συνδεεται αμεσα με

× ¬ × × ¬ 7 × = › τὰ πεπ ω ένα τ ἰστ ία εἰ τ όπον ὥστε < ὲνδεν, θα περιοριζρνταν σε φιλολογικη πολεμικη, εν επι­ ,δέ ίἰὥἔσα λοἔς ` (τὰ ἦϋ οτἶἐσἕεταγ στγν 72 ί:°κ\γνωσει οτι αυτα τα πυρα, ποὺ υπὸ διαφορετικες συν­ 1 α Υ καί υπ η Υ η

Μθ Η?

Ητης ἀναγκαιότητος καὶ κατ” ἐπέκταση στὸ κίνημα ρει ἀπὸ τὸ ἄγχος τῶν ἀνεξελέγκτων γεγονότων καὶπου την ἐκφρἀζει, ὁ δὲ λόγος νὰ ἀποβάλη κάθε άπο­ τον ἀναπαύει. Στην ἴδια προοπτικη ἐργάζεται ἐκ τωνΝ

,καλυπτικηλειτουργία καὶ μεταβοιλλόμενος σὲ όργανο πραγμάτων το ἰδεογλώσσημα, υπ) αὐτηςδὲ την ἔν­να ε κλωὲι τον ὀινθοωπο σ ν ε ιαλτικη «ποα α­ νοια εν οιντιθεσει π ο τ ν ιο ανικ ο ο αλακτο

: ι κ ὶ Ν (Ρ 'Ν ὶιγἐι 7 κ | ι ·ι· Ν ετικοτητα» ενος παρανοικου τετραγωνισμου. Το ολι­ του κομμουνιστικη δημοτικη, που ειναι γλωσσα ιε­σθ ὸ λοιπὸν καὶ ἄκ ω ἐπικίνδυνο σ εῖο δὲν ειναι ατείου το νεόκοπο ‹‹λα`ικὸ›› ἰδίω α συνιστᾶ λῶσ­< | ._ | Ἡ ἕ η | 3 \ | 7 ` ( | | Ν Ιη συμμοριριιὶση της φρασεως προς ωρισμενο ριρραγες σα ,ιιαζοις και ως τετοια γινεται σημειο ταΝυτο\τητος.τυπικο και ο παντι σθενει εξοβελισμος του ακανονι­ Η ιδεολογικη υποτροπη του γλωσσικου θα ητανστου ἀτύπρυ, (ειναι ότι τὸ μέλλογ της γλώσσας παρα­ μετα την καθιέρωση τηςγδημοτικης ἀνέφικτη, ὁὶν η κοι­διδεται στον οδοστρωτηρα της ιδεολογιας. Μπορου­ νωνια μας δεν εξασφαλιζε ευνοικες προϋποθεσεις.

\ | ἴ 3 Ϊ \ |ε να καυ ω αστε πως στὶν Έλλάδα ὁ ὅ ο ἰὁεολο­ (Η ἑλλ νικὶ κοινωνια υπέστ απο το ἰθὕθ αθ ιαιαΪ ) | | ` \ Ρ Ν ) | ξ ἕ | \ Ἡ 3/ Νγια απεκτησε πληρότητα μογαδικη γιατι|ενω)παντου αλλοιωση, η οποιοι μετα το ἰθθ7 ελαβε σαιρη κατα­

'Ν Ν ? ιισημαινει απλως την λογικη ωρισμενης ιδεας, εδω δη­ ναλωτικη τροπη και δημιουργησε ενα προιοντα εξα­| \ \ Ν \ Ν Ν Ι 3' | \ `λωνει και την γλωσσα της. τομισμο του πληθυσμου, που ενθαρρυνει το μαζικό

(Η μεταβολη ἐπεκτείνεται καὶ σ

¬­Ι­ο­

τε

Χ

οινωνικὸ ρό­ φαινόμενο, ἐκφραζόμενο πολιτικὥς μὲ σταθερη προ­λο\τηςΝ ἰδεολογίαςη Ἡνὥ πρῶτα­ τὸ οραμα τοῦ βίου ώθηση τεχγοκρατικων επιλογων μὲ τάσεις ολοκλη­και του κοσμου που προσεφερε εξεφραζε τις προσδο­ ρωτικων λυσεων. Οι δυο ροπες ειναι αρκετα σαφεις,

| Μ Ϊ |κιες στοιθερων συνολων, τώρα στὶς «ανεπτυγμένες» τ ἐμφανίζονται δε υπ μορφην διλημματος: (ΙΗ μιαΝ ι | „ Νχωρες με τα κλρνισμενοι παραδοσιακα περιγραμμοιτα καλλιεργει ατμοσφαιρα κοσμικης εσχατολογιας, μεΝ Ν Ν ιτων ομαδων και των ταξεων, συγκροτει, όπως λενε ἰδεολογικο προγραμμα χωρις συγκεκριμενο περιε­

οι κοινωνιολόγοι,\ἀφηρημένο δεσμὸ μαζὥν. 'Όμως η χόμενο, ὥστε νὰ ἐἔασφαλίζη γτυφληγ εμπιστοσύνη τῶνΝ › 3 7 Ν Ν 1μαζα δεν εχει στις αναλυσεις τους την παρελθουσης μαζων καὶ στηριζόμενη σό αυτες να οδηγη τα πραγ­

| Ϊ Ν Ν ) Ν ἶ 9χρησεως εννοια του μεγάλου ἀπροσώπου ἀριθμου, ματα πρὸς ἐπιθυμητὲς λύσεις, ενω η ἄλλη αντιπαρα­¦ \ Ν Ν 9 Ναλλα του συμφυρμου ἀνεστίων ατόμων, τὰ ὁποια μέ­ θέτει «ἐκσυγχρονισμό», υπολογιζοντας στην διευ­

| 3 | | Ν \ \ ) |

>'Οεε

οκ

της ἰδεολογιας αποκτοὕν περιεχομενο ζωης καὶ ρυνόμενη ἐπεμβαση του κράτους και στον αχαλινω­< Ϊ 5

ο υπαρξεως. Στον παραπαίοντα δίβουλο κι εγω­ το καταναλωτισμό. Φυσικά, παρὰ τὰ ἐκάστοτε δια­τικὸ ατομάνθρωπο τοὕ πληθους τῶν μόνων, η ἰδεο­ κηρυσσόμενα γιὰ ψηφοθηρικοὺς λόγους, καμμιά τους

/ | \ ) Ϊ ἕ \ ( | \ Ω | 3! | ` ξ | \λογια βρισκει βαθεια απηχηση ως λγογικο υποκατα­ δεν γυπολογιζει ουτε θελει να υπρλογιζη|τα πνευμα­στατο πιστεως θρησκευτικης, γιατι με την «εξηγηση» τικα, ιστορικα και γεωοικονομικα δεδομενα της νεο­τὥν φυσικὥν, ὶστορικὥν, κοινωνικὥν, ψυχικὥν φαι­ ­ελληνικης ζωης, που ἀνακεφαλαιώνονται στὸ κοινο­

| Ί 9/ \ 3| \ | \ ΰ | \ Ν Ν Ἱ Ι Ν \ Κ Ν 9νομενων, που εχει την ανεση να παρεχη, τον ανασυ­ τικο πνευμα της Ορθοδοξιας, πνευμα το οποιο απο­

ΜΒ Μθ

θαρρύνει την ἐξατομίκευση καὶ άποτελεῖ καθοριστι­ τοποίησης, δὲν έγκειται συνεπῶς στην μείξη δύο τύ­κὁ παράγοντα γνησιας κοινωνικης άναπλάσεως στο πων, ποὺ θὰ μπορουσε θαυμάσια νὰ εἶναι νόμιμη καὶὰκλόνητο έδαφος της προσωπικης ἔναντι πάντων εύ­ ὰπολαυστικη, ὰν κρίνω ἀπὸ τὸ παράδειγμα της κα­θύνης, ί θομιλουμένης, ἀλλὰ στὸ τεχνικὁ ἔργο τὁ ὁποῖο γλωσ­

Γλῶσσα μάζας δὲν εἶναι λοιπὸν τὸ ἰδίωμα τῶν σικῶς ἐπιτελοὔν καὶ τὸ ὁποῖο ενσαρκώνει μὲ τὸν τρό­ἀγροτῶν (αύτὁ εἶναι παραστατικὁ και γπλούσιοἐ οἶτε τ]τΙο τουγ το δόγμα «ἱστορικης ἀναγκαιότητας».τῶν ε ατῶν αυτο εἶναι τω ο αλλα υ ῶ ες ¬ ῶς να ακουστη αν ρωπινη φωνη στο παγερο τουτοτοῦ μιῖιἔοαστιἑοὕ πληθυσμὁοὕ τ)ὁἶ›ν πόλεωξ Εΐαύτὸ εῖι) τσιμεντένιο κατασκεύασμα, πού­ χρειάζεται μόνο φε­ναι συγκροτημένο καὶὰκριβές), εἶναι τὸ παραμιλητὁ ρέφωνα; Και πῶς η συμπαγης κακοφωνία νὰ δια­τῶν μετεώρων ἰδεολόγων, μιὰ γλῶσσα ποὺ ύποτάσ­ σκεδασθη, ὅταν ἐνορχηστρώνεται άκριβῶς γιὰ νὰσει τὁ ,ψυχικγὁ πρόσλημμα στὸ αἰτιοκρατικὁ (ἶχῖἰμοξ ἀποκλείση καὶ την πιὸ ἀμυδρηγμουσικη,της ιδεας, αποβαλλοντας καθε αυθορμητισμό και Φωτιζεται τωρα, νομιζω, η σκοτεινη πλευρα τουποιητικότητα. Τὸ ἰδίωμα τοὔτο δὲν αναγνωρίζει πιὰ νέου ἰδιώματος καὶ διευκρινίζεται η ἀληθης ἔννοιατὁν κόσμο τῶν σημασιῶν ύπηρετεῖ\ ἀποκλειστικὰ χαρακτηριστικῶνπογυ ἐπὶ μέρους γνωρισμάτων„ὅπωςτην μηχανικη συνοχη της φρασεως και το επιτυγχα­ η φανατικη επιδιωςη γραμματικης ομοιομορφιαςχηχει με εξοδα της καθαρευρυσας, την οπρια μεταμφιε­ ισοπεδωπικη ,κατάργηση των αποχρωσεων, με τηνςει σε δημοτικη. Λογῳ αρτιοτητος και εκφραστικης μεστη ασαφειας και ακυριολεξιας πανσημια κοινο­πολυδυναμίας,η καθαρεύουσα προσφέρεται κατ” ἐξο­ χρηστων τύπων (πηγαίνω γιὰ κάθε είδους κίνηση,χην στὁ ἰδίωμα που θέλει νὰ εἶναι άπολύτως λογικό, κάνω γιὰ κάθε πράξη) πού η κατάργηση αύτη συνε­μολονότι ἐκείνη δὲν ηταν καὶ γι, αύτὁ άλλωστε ἔδω­ πάγεται, η κυριαρχία της ἀφηρημένης ούσιαστικό­σε τρυφερότατες σελίδες του Παπαδιαμάντη, πύρι­ τητος, συναφης πρὸς την αλειακη ἀντίληψη τηςνους στίχους τοὔ Ιίάλβου, παλλόμενα κείμενα τοὔ, γλώσσας, η ὁίναρθρη ἐκφορα, η άποσυνθετικη άνα­Παπαρρηγόπουλου, γιὰ νὰ μην πῶ ότι στὸ λόγιο βυ­ λυτικότης, η συνθηματολογικη ­ χωρίς καμμία ἐπι­ζαντινό της παρελθὁν σπαργάνωσε καὶ ἔθρεψε τὁ θρη­ γραμματικότητα ­ διατύπωση της φράσεως, σχη­σκευτικό μας βίωμα. ”Αφαιρώντας όμως την συντα­ ματικότητα της σκέψεως, τὸ ἐπιτακτικὁ απρόσωποκτικη δομη ὰπὁ τὁ ὀργανικὸ σύνολο στὁ ὁποῖο ὁπάρ­ ύφος, ὁ ἐξοστρακισμὸς τοϋ συμβόλου ὑπὲρ του ση­χει, πνίγουμε τὸ αίσθημα της καθαρεύουσας και συγ­ ματος, ὁ βιασμὁς της γλωσσικης ηχορρυθμίας _ γνω­χρόνως νεκρώνουμε τὸ αίσθημα της δημοτικης προσ­ ρισμάτων τὰ ὁποῖα δὲν ὰρμόζουν στὸν λόγο ποὺ μι­θέτοντας τὶς καταληξεις της σὲ ἕνα ἄψυχο σῶμα. <Η λοὔμε ἀλλὰ σ, ἔναν ξένο ποὺ μᾶς κυβερνά. Ἐὰν η συρ­βαναυσότης προτάσεων, όπως ἑτοιμότητα ἐπέμβα­ ρίκνωση τῶν ἐκφραστικῶν μέσων εἶναι φτώχεμα, ησης τῆς στρατιωτικης δύναμης, νόμος περὶ ἀνωτα­ μοναδικότης ἑνὸς ἰδιώματος, τὸ ὁποῖο μεταγράφει

τη»

κρο

τζ

ΠΟ 421

σὲ βαθμους ἀναισθησίας τὴν ἱστορικὴ ἐξέλιξη, ειναι ναμη,

οκ

Ηοε

„Η(ΪΓ

θὰ εκφράζεται ὁ ἄνθρωπος καὶ όχι ὴὁλοκληρωτισμός. ἀπρόσωπη ιστορία.

ξ | Ν Ν ἔ | | | | !| ξ | Ϊ 9Η βαρβαρότητα του γλωσσικου ολοκληρωτι­ Κατόπιν τουτων τι γινεται οταν η ῳυχραιμη επα­Ν Ν | Οσμου δὲν έγκειται στὴν τακτικης σκοπεύσεως μερι­ νεκτίμηση αποκροόεται καὶ τὸ κοινὸ γλωσσικὸ αἴ­

\ \ Ν ινμνα νὰ ἑξομαλύνη προκρούστεια τον λόγο καὶ να τον σθημα περιφρονειται ἀπὸ τοὺς κορυβαντιωντες γλωσ­| Μ Ν μεἀπαλλάξη ἀπὸ περιττὴ και ανώμαλη τάχα πολυτυπια, σοδέτες; Που πρέπει κανείς νὰ στραφη καὶ πως νὰ|ἔγκειται| στὴν \στρατηγικὴ έπιδί`ωξη| νὰ τὸνγ πλαση ἐνεργὴση\γιὰ\ νὰ μὴν προχωρηση τὸγ κακό, Ἱὶπείγει

κατ εικονα και ομοιωσηωπρος τον κοσμο| που απερ­ κατ αρχην (να διευκρινισθη η αληθινη φυση του προ­γαζεται, κοσμο στον οποιο δεν υπαρχει θεση για την βληματος, ωστε οι συνειδησεις να μην παγιδευωνται

| ανδιαφορὰ οὔτε γιὰ τὴν ἐλευθερία. Ἐὰν τώρα λογαρια­ και νὰ μὴν ἐφησυχάζουν μὲ τὴν ἰδέα μιας στενὰ γλωσ­Ν 2 ι κ κ 9 Ν λ Ν ο Ν 3 Ι ι : Ν 1ση κανεις πως η όλη προσπαθεια δεν εξαντλειται με σικης γεκτροπης. Ρν συνεχεια να εττιδιωχθη διαλογος

την καθιερωση του τυπικρυ της δημρτικηςγστα δη­ με τους συμπαθουντες που\περιβαλλουμ τον πυρηνα5 Ν Ν Νμρσια εγγραφα και στα μεσα ενημερωσεως αλλα κα­ των­ γλωσσοδιορθωτων και του παρέχουν ζωτικη

λυπτει επισης την παιδεια, η παρουσα γλωσσικη εκ· ψευδαισθηση επαφης με την πραγματικοτητα. Προσ­τ οπ παι νει διαστασει εθνικ συ ο ας. Ολο­ κει ενο συναισθ ατικα αλλα οντας ιδεολο ικα

Ρ η ι ρ Ι 8 Ν υ | ν κ 3 π ε : κ | κ |κληρωτικη παιδεια δεν ειναι οποια προπαγανδιζει αιχμαλωτος, αυτος ο κοσμος κατα μεγα ποσοστο δε­μονότονα ὡρισμένη κοσμοαντίληψη, ειναι όποια θα­ χεται καλόπιστη συζητηση, εἰς τρόπον ὥστε ὰν δια­

_ ι Ν › Ννατώνει μὲ τοὺς ἰδεολογικούς της καταναγκασμθυἐ φωτισθη νὰ επιδράση στὴν ἐξέλιξη των γεγονότων.τὴν μυχιαιτάτη διάθεση του ἀνθρώπου γιὰ πρωτο­ ”Οταν οἱ συμπαθουντες καὶ οἱ συνεργαζόμενοι δὲν

κ 9 λ 2 : ›| ι 7 : \ Ν ι ιι 3 Ν ¬κβρυλία και αυτενεργεια, οδηγωντας ετσι\ σε ναυαγιο προσφερουν στομ πυρηνα το αισθημα Ναποδοχης ητον πολιτισμό και ωθωντας3στρ μηγδεν την κοινωνια. εστω|ανοχης που χρεἰαζεται, δημιουργουνταιωοι πρε)­Το κενο των` ανυπαρκτων αἕιων δεν συγκαλυπτετριι υποθεσεις ιδεολογικου Ναρτοχρωματισμου του ζητη­μὲ μουσειακη συντηρηση της γραφικης, και ως εκ ματος, αποχρωματισμου ο οποιος αργα η γρηγορα θα

Ν αν ιι Ν ί Ντούτου ὰνώδυνης πλευρας των λαικων παραδόσεων, ὑποχρεώση τὴν ξύλινη γλωσσα νὰ ἐπιστρέψη στό' | (οὔτε μὲ αἰσθητικὴ πολιτικολογία. Ί­Ι ἰδεογλωσσια γκέτο της. Τὸ ολοκληρωτικό ἰδίωμα συνοδεύει, όπου

­ε­ κ \ Ν ε λειναι ριζικὰ ὰντίθετη πρὸς τὴν δημιουργια ριαι,γι` γης, τοὺς ομοουσιους του πολιτικους ὁργανισμοός,\ Ϊ ` \ \ ` 9αὐτὸ έπιδιώκει πάσῃ θυσία να γυμνωση τον λογο απο χωρις να ταυτιζεται με την ‹‹προοδευτικὴ›› ιδεολο­|θ | ΘΪ > | ἐ 9 ν / Εἰ β /ν[ Ἱ Τὶ/ <­Υ· 9 , \ \κα ε ποιητικοτητα. α επικρατηση ιργ ρ για, οπως σ¦μ|αι ε στον οπ|ο μας. π αυτη την

#`, (Μ 7 .Ν δμα της γλωσσαςωποταχθη στην λογικη, σαν |σε νυμρ· εννοια καθε αντιδραση των Ιενδον πληττει την συμ­τελεια° θα νικηθη εφ οσον η γλωσσα αντιταξη στον παγεια\του ιδεολογικου ρποβαθρουεκαι αναγνωριζον­

Αν | \ Ν Ι | ,νό ο τ ὰνα καιοτ το τ ν πλαστου ικ τ ς δυ­ τα στ ν λωσσα ια υποστασ ε ωπολιτικ επι­μ ηἔ. ›

422 123

τρἐπει νὴφαλιώτερὴ ἀντιμετιδπισὴ ἐπόγάγαθῷ όλων. Μ Ο Ν Ο Τ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Α Φ Ω Ν Ι ΑἘνδεδειγμένὴ ἀγωγὴ γιὰ μια τετοια ασθενεια ειναιὴ ὁμοιοπαθὴτικὴ.

­

(Η ἱστορία μπορεῖ νὰ ἐπαναλαμβάνεται σὰν φάρσα,μπορει ὅμως νὰ επαναλαμβάνεται καὶ σὰν ἀπωθὴμέ­νο άνοικονόμὴτο, μὲ συνέπειες πικρές. Παράδειγμα

Ν Ν |ὴ καθιερωσὴ του μονοτονικου συστηματος."Έχει περάσει αἰὥνας ἀπὸ τότε που ὴ τονικὴ με­

ταρρύθμισις γράφτὴκε στὴν ὴμερὴσία διάταξη τουΝ 3 Ν |πνευματικου μας βιου. Υπερ αυτὴξς κὴρυχθὴκαν αν­

θρωποι οι οποιοι στο γλωσσικό υπὴρξαν ανενδοτοιάντίπαλοι (ὁ Φαρδόςγ ὁ Σκυλίτσὴς, ὁ Χατζιδάκις, όΙἐ[·”υχάρὴς7 ὁ Τζάρτζανοςζ ὁ<Τριανταφυλλίδὴς) άλλὰγὴασυνὴθιστα|ευρεια\για τὴν Ελλάδα \τουτὴ συμπαρα­ταξὴ δεν πετυχε να εξοστρακισὴ απο τον γραπτο λο­γο τους τόνους καὶ τὰ πνεύματα διότι συνδέονταν άρ­ρὴκτα με τὴν διδασκαλία τῶν ,Αρχαίων κριὶ τὴν λο­για εν γενει παραδοση, πουγδιατὴρουσξ: στον λαο με­γαλο κυρος. Χρειασθὴκε να αμβλυνθὴ ὴ λαϊκὴ συν­είδ σι νὰ κατα θοϋν τὰ 3Α αῖα στὸ Γυ νά­

\7 \ Ϊ ` Ι ἔ Ϊ \ \σιο και να επιβλὴθὴ δια νομου ὴ δὴμοτικὴ, για ναθεσπισθὴ ἐντελὥς πρόσφατα τὸ μονοτονικὸ σύστημα.Δὲν ὑπαινίσσομαι ότι οἱ θιασὥτες του εἶχαν ἔχουν

124 126

ὁπωσδηποτε πονηρη πρόθεση: ὡς τεχνικοί έπιστη­ Τὰ οἰκονομικὰ όφέλη, ὡς ἐπιχείρημα ὑπὲρ τηςμονες βλέπουν τὸ θέμα ψυχρά, ύποτιμώντας κάθε άλ­ × τονικης μεταρρυθμίσεως, δὲν θὰ μὲ ὰπασχολησουν.λη πλευρά ­Ε­θα Ι “Οχι έπειδη τὰ δηθεν πλεονεκτηματα της ἐθνικης

(Η πολιτεία κατηργησε τὸ παραδεδομένο τονικὸ οίκονομίας μεθερμηνεύουν στην πραγματικότητα τὰσύστημα, έπικαλούμενη, πέρα της ἐπιστημονικης ύπερκέρδη τῶν, συγκροτημάτων τύπου ὰλλὰ διότι ησυναυλίας, ίστορικούς, παιδαγωγικους και οικονομι: γλωσσα μορφωνει κριτα μεγα μερος το ηθος μας,κούς λόγους. Οἱ ἱστορικοὶ λόγοι ἐπισημαίνουν ότι η Ν πραγμα που αξιζει να πληρώνουμε όσο καὶ ὰν κοστί­άνύπαρκτη γιὰ τούς ἀρχαίους τονογραφία ὰποτελεῖ ζη. “Αλλωστε ό ἴδιος ό νομοθέτης τὰ ύποβιβάζει σιω­έφεύρημα τῶν ὰλεξανδρινῶν φιλολόγων, ἐντεθειμένο πηρὰ σὲ λόγο δευτερεύοντα, ἀφοῦ έν έναντία περι­ἐκ τῶν ύστέρων στην γλῶσσα° οἱ παιδαγωγικοὶ προ­ πτώσει έπρεπε, συνεπης πρὸς ἑαυτόν, νὰ εἰσαγάγηβάλλουν την ὰνάγκη ὰπλουστεύσεως τῶν σχολικῶν τουλάχιστον ἀτονικὸ σύστημα, γιὰ νὰ μην πῶ λατι­σπουδῶν, ὥστε οἱ μαθηταὶ λυτρωμένοι ἀπὸ τὸ όίχθος νικούς χαρακτηρες.τῶν νεκρῶν τύπων νὰ στραφοὔν στην οὐσία° οἱ οίκο­ Τὸ παιδαγωγικό έπιχείρημα ηχεῖ διαφορετικά.νομικοί, τέλος, ὑπογραμμίζουν τὸ κερδόφορο τοῦ πε­ Πίσω ὅμως ἀπὸ τὰ έναντίον της τυπολατρείας καὶριωρισμένου κόστους ἐκτυπώσεως. Και οἱ τρεῖς, έν τοὕ ὰδίκου κόπου τῶν παιδιῶν διακηρυσσόμενα (εἶ­τούτοις προϋποθέτουν ένα θεμελιώδη λόγο τέταρτο ναι άραγε δίκαιος ό κόπος, όταν οί μαθηταὶ διδάσκων­­¬ τὸν πρακτικό. Ί­Ι φιλοσοφία της τονομαχίας βα­ ται στὸ Λύκειο τὸ παραδεδομένο τονικὸ σύστημα μα­σίζεται στὸ άξίραμα της\πρακτικης σἑιοπιμότητος, ζὶ με την γραμματικη τῶν ”Αρχαίξυν και ταυτοχρό­εν ονοματι του οποιου και της συναφους προς αυτό νως υποχρεωνονται να το λησμονουν προκειμενου ναδιακρίσεως χρησίμου καὶ ὰχρηστου, οί φιλόλο­ διαβάσουν νὰ γράψουν στὰ Νέα;), βρίσκεται η ὰρ­γοι καλοὔνται νὰ άντιμετωπίζουν τὰ γλωσσικά μας χη της ησσονος προσπαθείας. ΕΗ θεωρία τοὕ ὰδίκουπράγματα. Βέβαια η διάκριση­χρησίμου και ἀχρη­ κόπου νομιμοποιεῖ την ἀπροσπάθεια και συγκαλύπτειστου εἶναι ρευστη, ἀμφίβολη καί, τὸ κυριώτερο, την ψυχικης συνηθως προελεύσεως δυσμάθεια τοὕστηρίζεται σὲ παράνομη ταύτιση της χρησιμότητος παιδιου, ἀντὶ νὰ την καταπολέμηση έγκαίρως. Ση­μὲ θεραπεία ὡρισμένης ύλικης ἀνάγκης, ἀλλὰ τουτο μειωτέον ότι η γενικη διδασκαλία της τονογραφίαςδὲν τὸ λογαριάζει ό τονοκλάστης. (Η μικρονοϊκη έξαντλεῖται σὲ δυὸ σχολικὲς ῶρες (οἱ έπί μέρους κα­λογικη της ὰναγκαιότητος ύποβλέπει κάθε δραστη· νόνες εἶναι κατάσπαρτοι στὰ ὑπόλοιπα κεφάλαια τηςριότητα ­ της τέχνης συμπεριλαμβανομένης ­ γραμματικης), ἐνῶ η ὰκριβης έφαρμογη της ὰπαιτεῖπού δὲν ὰποδίδει «πρακτικό» αποτέλεσμα, μολο­ την μέση νοημοσύνη καὶ την φυσιολογικη ἐπιμέλειανότι θὰ μποροὕσε νὰ εἶναι πολύ πιὸ ζωτικη γιὰ πού· προϋποθέτει τὸ καθ) ὕλην σχολικὸ πρόγραμμα,την ύπαρξη ἀπὸ όλες τὶς βιομηχανίες τοϋ κόσμου. πρᾶγμα έντελῶς διαφορετικό ἀπὸ τὶς χιλιάδες ῶρες

ΙΖΒ 127

ἐκμαθησεως και τριβης, τις όποιες οἱ καλοθεληταὶ παρελθὸν ἀμετάκλητο. Εἶναι γνωστο ότι η αρχαία λέ­ἔσπευσαν νὰ ἐφεύρουν πρὸς δημιουργίαν ἐντυπώσεων. ξη, μολονότι διαθέτει γνωστικὸ περιεχόμενο και ἐπο­Οἱ μαθηται πού συναντοὔν δυσκολίες μὲ τὸν τονισμό, γ μένως σταθερη ἐξ άρχἦς την τονικη προσωδία, συγ­παρουσιάζουν σχεδὸν πάντα μειωμένη ἀπόδοση στὰ αροτεῖ ταυτοχρόνως αύτοδύναμη μουσικορρυθμικηπερισσότερα μαθηματα και γι) αύτὸ στις γλωσσες ό­ όντότητα, ἐξ αἰτίας της διαφορετικης διαρκείας τῶν

( | ` | | | ` Ν ον Ηπου οι τονοι δεν δηλωνοντάι, καρε άλλο παρα γιγριν­ προφερομένων\ συλλαρων.) ιΙ:Ι ζἶημασία >ἀ7¶θξΩς`7Ν , Ν ι

Τθιιαχοϋν με 'ιιἐ Οιισιεἐι ιιοιιιοι εχουν ιιπ0ιλ?ιΦιΥει απο λογου χαριν, δεν πηγάζει απο καποια έννοια αλλα αποΝ Ν \ ` Ν Ντην σιςουριὰ της γαπεριττης» γνώσεως. Τογ μυαλο του τ¬)γντ­τροφτρομέννγ μοξκτξότνγτα τον ὥμέγαγ χάρη ,στὴν

παιδιου δεν ιιΟι)ΡΟιζΞ“ιΟιι” %ΟυΡΟιζε”ι'Οιι Ὁ ψιλχγι Του­ Του· οποια διακρινεται απο το βραχυκαταληκτο ουσια­'ΰ' | Ν ρτοφσημαίνειγότι ειναιγ εἰς θέσιν νὰ άφομοιώση ὁικοπα στικὸ ἀναθός. “Ετσι δὲνγ μεταφέρει απλως ἔννοιεςι ό­

Ν Η. 3 ιι Β. 'Β .­τους τονικονε και πασης φνσεως κανονες, αρκει να πως οι λέξεις των νεωτερων ευρωπαικων νγ εύρωτιαι­Ν Ϊ

'ιοὺἐ διδαχθιι ιιαιαλλίλλωετ Ἐὰν ύφίσταται άρα προ­ ζόντων ἰδιωμάτων, ἀλλὰ ὡς αύτοτελης υπόσταση ύ­? Ἱ | ξ ω αν κι

βλημ­αν ὑφισιοιιοιι ὡἐ Τιρὸἐ Τὴν μεθοδο και ὸχι ωἐ φης πνευματικης και ύλικης φέρει τις ἀναφορὲς ἐπά­Ν | `

Τιρὸἐ Τοὺἐ Τόνουῶ Τὸ παιδι δυσανασκειει ἶπανγ Το νω της, εἶναι δηλαδη «σύμβολο μὲ δύναμη σημείου».Ω | \ 3 \ ί Ν ονυποχρεωνουν σε εντατικη διανοητικη εργασια, οταν Τὴν μονσιιτορρυθμικη τούτη διάσταση του ἑλληνικου8 δι ε : : θι κ λ 9 ιι : α : ε ι π ινηλα η η ι ασκαλια απευ υνεται στο λογικοι εν Οσῳ λογου ενσαρκωνει η ποιητικη προσωδια. Οταν λοι­

Ν \ Ϊ ) Ϊ ` ίαύτὸ εἶναι άνρινάπτυκτογ ίΑφ3 ης στιγμης ὅμως ό\ Ϊ λ \ Ηθηγητης καλεση σε συνεργασια και το αισθημα (

ι.Χ2ἔ|Ω

πον η αρχεγονη προφορικη συνυπαρξη της τονικηςκαι της ποιητικης προσωδίας άνετράπη, μὲ την κα­

τοὕ προκειμένου συνδυάζοντας μουσικη ἑρμηνεία των τὰ τούς ἀλεξανδρινούς χρόνους ἐπελθοὔσα σύγχυσηιν \ | 3 \ ` 3 .Ν ιν οωτονικων κανόνων, με παραδειγματα απο την εκκλη­ των διαλέκτων, η διατηρηση της γλωσσικης ­ και

Ε \ / \ ` Ν ωσιαστικη υμνογραφία τὸ δημοτικο τραγουδι και τις ἐθντκνγςβ μας ταυτότητος ἐττέβαλε νὰ μννγμετωθνγ ὁ7

διαλέκτους του ἑλληνικοὔ λαου), τότε τὸ ἀντικείμενο χρόνος τῶν συλλαβὥν εἰς τὸν ὁποῖο βασιζόταν η ποιη­ον | ( Ντης διδασκαλίας γίνεται ζωντανό και ένδιαφερονγ ο τικνγ προσωδία, να διασωίἶη δηλαδημη άρμονικη προ­

δε μαθητης δονλευειδημιονργικα. φορα, που διακρινοντας ηχητικα τις αμφιβολες λε­ίἴ , | \Ἱσχνὸ ειναι και τὸ ἱστορικὸ επιχειρημα, κατα ξττςγ ἐξασφάλτζε τνγν ὀρθνγ ἀτ­τα­νντλία ιδτάβαζετ ἀνά­

Ν \ Ν Ντὸ όποιο δὲν ἔχει νόημα νὰ σημειώνωνται οἱ τόνοι και γνωση) των κλασικων καὶτην γλωσσικη συνέχεια. Αύ­` Ϊ 3 Ον ξ ) | \ \ | ` ` | χ χ Ι Μτα πνευματαζ οιφου η αρχαια γραφη δενωδιεθετε το; ­το δεν ἔγινε σημειωνοντας κ|ωδικα τους τονους της

νζἴγρυίφἕγθι Χἶίι 'η| πθίηἶικη Ἱῖξἶθἔῖωδἐιθί |ΤΟὉ Ξελληλίικθι) φχονηςγ ἐγωε ἶνσωμρςτωγιονταε τους στξ··ηγ\ ῃδῃα τηνλογου\ εχειγεκλειψει δια παντος; Οι τονοιγ εν τουτοις λεξη, ἶγποὶς σἔῃεβἶγ με Τουἕ φθογγους ζωα Τα γρογμμα­και τα πνευματα δεν ειναι\σημεια που εισηγαγαν μα­ τα; Με την ανακαλυφη της τονογραφιας περισωθηκενιακθι 'ΥρΟ€μμ.ΟιΤι%Οι, για να Ο'ΟνΤ”ηρ'ηυ0Ι)ν ΤΞχΨηΤΟί Ξνα γγ αρχεγονγγ αχοηστηχγγ ετχονα των λεξεωνγ γγ δε ηχομ­

Π8 429

9

κ : | Ν | › | Φ κ · Ν ΝΡνθμτηη αντστσλἦτα τησ νλωσσασ σττσβτσασσ στην τἶη°° συνδέει τὸν αναγνώστη μὲ τὸ σύστημα της ἱστορικηςμσττκη κατ την σκκληστασττκη μσνσ'·κη› δτατηΡων_ ορθογραφίας γιατὶ αὐτὰ πού διέκρινε πρῶτα μὲ τὸτας ανέπαφο το βαθύτερο αἴτ α του πολιτισμού ° ` ` 8 τ τ τ τ | Ττ ® ι ` °ημ| αρτι τα ιακρινει τωρα |με το ματι. ην οργαν.κη αυ­μας. 'Γην ΞνΟΤ”ηΤ“Οι Ο'(.ι)μΟί.ΤΟς Και ΤΕνεὶ)μ.ΟίΤΟς σε μια Τε τη σχεση, που υποδηλωνεη

| κ | ι : κλΞΒ(.ὺση πρθΰωπύκη. ΜνημΞίωνΟνΤΟίς 'ῖθυς Τθνθθζ Χα! τόσων αἰώνων7 πρέπεχ νὰ.

Φκὀ

><Η

ονογραφικη παραδοσηωμε παντα κατα νοὔ,

τα πνεύματα οἱ γραμματικοὶ αξίωσαν τὸν ἑλληνικὸ 5 \ δν θτλ \ | τ ° λ τ \ Ὁ τ7 εαν εν ε ωμε να χασουμε την επαφη με τα κρ φαλν κ ο ι κ : κ 8 | ' Ν | \ \ 9 | \ ,„σγσ να αταἶφννη στον ττστηττχσ τον πνρηνα την τα­ ρεύματα της γλωσσας και να ενισχύσουμε την προιου­

στταση ττεστεχσντσἔ καὶ ττσστσχσμένσα δταστταση ττσὺ σα ἐκφραστικη παρακμη, στην δίνη της ὁποίας πνί­| κ κ 9 Ι κ κ Ω Ι \ ` γ \ 3

5ΓσΝ8ηἶζΙ¿ἶσεοστηνΟσημ)εΡ'·νη\ απσσσννθεἶη τσν ττσλτττσμσ γεται η μιλια μας. Την τονικη μεταρρύθμιση θα\ακο­ησ σ σ· χ\ Ρτσμσἔ τασγττλίσ τσσ ματ ττεστσχα λουθηση αναποδραστα επγεμβαση στην ιστξορικη ορ­

μενσν ττρσααλση μταγτσχνη μἦ ενσσνστα απσαλεξσττκα θογραφία ­η έπεμβαση έχει ηδη αρχισει ως ‹‹απλο­` ) / \ § \ )

\±σητ'αη¬ η Ρδτεστα τστνσντασ σῖμσρφτμη ττρανματωση πρίηση» ­, τηη επέμβαση |στην γιστορικη ορθογρα­` ΰ Νσσμσμσνηἑ τ ταση χρηστμσττστἦτ τσ, μσνστασ στσηίστσ φια θα ακολούθηση Νενδεχομενωςγεισαγωγη της μεγα­

ως φἑἶσον, για να το καταντηση ηχητικο εξωτερικο λῖηραμματης Υραφγὀς) δηλαδη εξχγβεχγσρος ολξωχἶ­πεστ ημα· τοϋ ούσικο υ ικοὔ στοι ειού ακο και σαν

(Ιστορικο δὲν εἶναι τὸ χρονολογικό εἶναι το κα­ εης η μ τρρ τ μη έ Ν 3 μὲη Ω› αναμνησεως, που με την φροντι α των εν ιαφερομετανωντκσ· Βχστ δε αττσακττηηη σημαστα σττσνδατα νων δὲν αποκλείεται να καταληξη σὲ καθιέρωση τοϋ

κ : κ ›: κ › κ Ν › : Ν ___ 3

γταττ δετχνεί· ποωτ ετμαστε κατ απο που εΡχομαστε› λατινικου ­ ἑλληνικης έξ αλλου προελεύσεως ­ αλ­| \ Ώ / \ "'

βἱηθωνταἦ μασ να αῖτσφαστἔσνμσ κατ· πρὸς τα γπσν φαβητου. Οί διαδοχικὲς μεταβάσεις θα αποφασίζων­® › Ν :παμε· Υπ ανἶη την εμνσμἶετ τσνστ ανττπρξαὁαωτῖενονν ται κάθε φορα εν ὁνόματι πρακτικης σκοπιμοτητο`ς,

ματ­τ σημανττμο ντα την Ύ ωσσα χατ την ε ντκη μας στ\ν π α ατικὀτ τα ὅ ω θα καταστ έ ουν τ νύπόστασ ”\Αν τὸ ποσοτικὸ συλλαβικὸ στ ι εῖο τ” η Θ γμτ τη τμ ς 8 τ Ρ Υ!η· · ξλΧ` |ησ ποιητικη φλεβα της γλωσσαςγ δε ομενού οτι χωριςπαααταἔ ττρσφοσαἔ ὲχστ τττα σξαλσμΡθη› αντσ δεν θτνετ τόνους δυσχεραίνεται σὺν τοῖς ἄλλοις η διακριση θε­| κ ι ›| › ο ω Ν Ν (

τξανσ τ®ν®νσ·ΝΘα τσνβ εθτνεωσφ σσσν σαζτῳστστζσαν μελιακων στοιχείων του λόγου? όπως οἱ αντωνύμίες,στδσσαωδτκων σημστων› ττσανμα σττωσ σἰδαμσ ασν­ οἱ πτώσεις τα μόρια, και ὁ λόγος κατα ανάγκην

κ κ Ν Ν κ κ ›ι | \ \ | 3 `σἶατἶ; Τοὶκἕδξκο σημεμζ αατασιςεττατ; με την τστα αναπτύσσεται προς την βαρβαροηχη επικοινωνιακηενησ '·α|ττσν τ Ρνἶταμ σΖ.τ σμωἐ τη­σσ·|τσ σΐαεσνιρτσμενσ εκφραση (βαρβαροηχη εδω σημαινει την διανοητικηστα γραμματαἶσημα τησ τσνσνσαφτασ; Οτ ,τονω κξμ· γλωσσα του στειρού αναλυτικούξπλατύασμου), μη δια­ταστνενματα ;ττνα'·|η ηντταῇτσσσντα μνημη σσνανταησ θέτοντας αλλη διέξοδο απὸ την υποταγη στο χρησιμο­

·×· κ κ κ ·­· .__ Ν „σχσσσξσἔ τησ Ξαῖίασασεωσ μσγτην ·ΥΡαῖΡη σἦμταειλωστ θηρικὸ πνευμα της τεχνοκρατίας. Στὸ βασίλειο τηςσα ττσν ανσδνθη αττσ μσνστασνσ Ρνθμσνσο μνημη η σποτα πρακτικης σκοπιμότητος, κάθε αποτέλεσμα τρέπεται

ύ .

Ἰδθ ἰδἰ

ί

σα δὲν ἐκβιαοζονται μὲ νόμους τὰ πράγματα)

Φ`$Ε­

ρ­ν‹

9 | ι | | Ν | 9 3 |αεναως σὲ μεσον νεου σκοπου διοτι εν εναντια περι­ ~ Ἱ δ | Ἡ ἄ. τιστοιχη σε ιδιωμα μονοσημαντο και ανιστορικο,

(Θ

Τα­ώἶεί· Ξο βαοοο οαἰἔ ποαατίαοτητοἔ Τ αοα Να­αι Τἦἔ ­ πειδη ακριβως η σημασία θὰ εἶναι παράγωγο τῶν ἐν­υλικης αναγκαιοτητος­ κλονιζεται. Η γλωσσα σοΝ 3 \ \ Ψ δί 3 \ Ι λ \ λίξ .Θ` 8 ­νοιων αντι να ξεπη ηση απο συνο η την ε η α ηΏ ` ` ` ) Ϊ Ν \ | Ναυτο την πι><Ξ<>ητι×η αεηγιν­ει μοιραια Ξον κοσμο την ­ λώνουμε επομένως εε,­ιι λέμε και επι θὰ λέμε δεν μπο­

σημασίων ααί ακολοοθεί· τον οοομο Ταὶἔ αωοίαοπωη­ ρεἴ νὰ σημαίνη τίποτε πέρα τοὔ δηλώματος (πολλὲς` 9! , \ ­ \ Ή Ε | ο θωφορες ουτε αυτο γιατι αν ο χεωὁαιτης εμφανισ η

Μὲ τὴν ἐποοοίνωνίακθ λ;'°:ποοΡΥία`Τοο λοΎοο σονα“Ν γεοὁέτις, ἀντὶ να μοιράζη δένει την γη και ἐπὶ πλέον

ναπτοοσεταί· μία οεοντολοιοα οχ7ῖ`π'·α οογανοκηἔ οχε” αλλάζει φὕλο), οπότε η γραφη ἐκπίπτει σὲ σημειωτι­οεωἔ εααοοαοοωἔ και Υοαφηἔ αλ α οομπτωοεωἔ ”Υοα“ κ\ π ά Χάνοντα τ`ν ίστο ία Ω λέ απο άλ­„, „ , , ,_ οεἔη |εη\\ρτ·ηεηΝξη β\φἶἰἔ καρ ποοοοοοαξηοομπτωσεωἔ αἱ οποία πλαἰττεί εο λει την πολυσημια, για να αχρηστευθη ουσιαστικα< 9οεωἔ την ίαΤοΡ'·α·αΙ|οοοο`Γοναφία καὶ χατ), οπἐατασἶὶ Τῖὶν ὡς τόπος δημιουργίας, είς βάρος τοὕ πολιτισμοῦ. Αὐ­οῖομοἔοΐίαη δεαφαἶεία τῖἰἔ λεξεωῶ ζωο ςῇειλεί Το ίἰα” τὸ τὸν δρόμο πηρε τὸ “Εθνος μὲ την καθιέρωση τουΡοζ Τηἔ ο3Ίμοξοί·αο·\ Ηὔαοτίση Ύοαφηἔ ααἰ ποοφοοαἔη μονοτονικοὕ και την νομιμοποίηση της απλουστευ­ταυτιση αρχης για την νομιμοποιηση του μονοτονι­ τικης λο ”γικης του.ον | \ | Ν Μ ξαοιὀ σο(ΞΤημαΤο§ και ,καθε Ϊλοοσσοααἰἔ μῃαβολαἰῷ οῖοο: Βίρησθω ἐν παρόδῳ πως οἱ τόνοι και τα πνεύματααα ίσῖα στην απορία και την πολοοηίαα ποο αο”"ἱ ι εἶναι λειτου ικα ένοι π ο τὸ ὀπτικὸ έ ο τΝ λέ­συνεπάγεται τα λημματοι καταλογογραμμένων λεξι­ ι ργ ­Ξ Ρ ςι δι μερ ςθ ηεξεως και συνεπως καταργουμενοι εν εξασ ενιζουγ

\ Ν 9 π κ κ ­› \ \ #κων. Μα δεν υπαρχει ιστορια και πολυσημια στις τον δεσγλὥσσες>ποὺ αντί ητα, ὕψιλον, ἰὥτα, ἔψιλον ἰωτα βαθμὸ πο, Νομικρον ιωτα εχουν ένα και μοναδικο ‹‹ι››· Τπαρχει ×θ

ληνικης ίστορικης ορθογραφίας ­Ν συμπλέκεταιτην μουσικη ὐφη τοὕ λόγου. ,Α‹ρ, ης στιγμης η

Έετ­Ο”

|<τι9­Φ5

δι›|

­ἔκΩὀκιε

ς εικονας με τον ηχο και το νοημα σελοιώνεπαι η λέξη. Οἱ τόνοι δημιουρ­

ι κ ι α › ι κ κ 7 κ 7 ι ­ηκαν καί” ­η μεταρρυθμθση επεδδωχθοη ακριβως εο­ί:·ο`ΤαὶΥ οἔαφοογα οτί· αοαο Το μοναοιαο Μ» ποοβαονεἑ πειδη συνδέονται μὲ τὸ ακουστικο μέρος της λέξεως,απρ την ιστορια ἔους, ιστρριγα μακραιωνος γλωσσικου τὸ ὁπδγο ἐν Τῷ μεΐαξὺ ἔπαψαν ἀμέσως νὰ ἐχφράζουν'και πνευ ατικου ανεισ ου απο ν ελλ νι και ο ι η × × > × . ι 9 ι _μ μγ ΤΪΙ Ὁ καὶ λί Δεχόμενοι και προβάλλοντας την οπτικη κυριως ενερπζἴἴαίαἦ οαΙίαοοοΎοαἔ; [Σο αοτο ααί· αδ σλιμαεαα εδω οἶ γεια τῶν τόνων, παρακάμπτομε την οὐσία τοὕ ζητη­παρχει εννοιδκεντρικη, εμω στην περιπτωση μας, πδυ μαΐος καὶ ἐνθαρρύνομε ἀκδδσίως Τὴν ‹(Τεχνγκ,ιγ„ τουη ιστορια ερθανει μεχρι το ιροξνολογικογ υπρστρωμα γης αντιμετώπιση. 'Η οὐσία ἐδῶ εἶνα, ἱστορικὴ, ἀντ„φά_γλωσσας, η σημασια ­αυτο ειναι το βαθος της ελ­ σ Ξ, δι ·× > δ×δ × × στὸνκ ε οποιος απο ι ει πρωταρχικη σημασια

οπτικό ,ρόλο της τονογραφίας καὶ σ|υγχρόνως| ἐπικα­λειται εμφαντικὰ τὸ ίστορικὸ επιχειρημα. Λεω «αν­

Τοοταὶ ααταογηοἦ οία οίαΤαΥμαΤοἔ› αι φωναΐαα­αἱ ΥΡ φάσκε γιατι μὲ τὸ να στηρίζη τὸν συ ογ μ\

132

_ τι ι» λλ ισ οφη που θα προκυψη (εαν προκυψη, διοτι στην γλωσ­138

Νστήν εἰκονοστατική δράση τῶν τόνων ὑποβιβάζει έκ λιστα άποτελεῖ κι αὐτὸ προϊον σειρας τροποποιή­των πραγμάτων τον ίστορικὸ παράγοντα. Ειναι ὀρθὸ σεων (τροποποιήσεων οί όποιες ὅμως αφορουσαν τὸννα δεχθή κανεὶςΝὡς προς τήν ὁρθογραφία ὅτι ή σαφή­ τρόπο τής ἐφαρμογής καἔ ὅχι αὅτή ταύτηγτήν χρήσηνεια της οπτικης εικονος βοηθει αποφασιστικα την πνευμάτων και τονων), αλλα να αναγνωρισουμε τηνμετάδοση του νοήματος, πλήν τρὕτο δὲν ισχύει γιὰ πνευματική τρυ διάστασηζνὰ συνειδητοποιήσουμε δη­τον τονισμο παρα όλως δευτερευόντως. Και στις δυο λαδή ὅτι εν αντιθεσει προς το πολυτονικο, που δια­

ω | ξ | <περιπτωσεις ή Νὁποιαδήποτε μεταβολή πλήττει τὸ τηρει ἔστω μνημονικὰ τήν ποιητικατητοἰ (ο\τονος|ωςιστορικό στοιχειο, αλλὰ στήν πρωτη ο δεσμος της διορισμὸς του συλλαβικου χρονου αφορα την φρασηὁρθογραφίας μὲ τήν ἐτυμολογία καταστρέφει τὸ νόη­ και τήν συναρμολογεῖ σαν μία λέξη ρυθμική), τὸ μο­

Ν Ν 2 2 2 κε # Ιθ Μ Ν 9 λ Ιμα στον κυκεωνα των διαφορων «απλοποιησεων» νοτονικο εξαφανιζει κα ε ιχνος μουσικης ετυμο ογιας: ε Ν ·;· Η Ν Ν Ν Ν ι ι Ν κ ι Ν(παραδειγμα η του ητα τωνγ ρηματικων καταλήξεων, της ἑλληνικης φωνης, για να περιοριστη και να μας

ι­ ) Β.που γραφεται πλεον αδιακριτως με εψιλον γιωτα, εις περιοριση στην νοηματοδοσια (\ο τονοςως συλλαβικηπεισμα διασκεδαστικων συγχύσεων του τυπου ζει, ἐπίτασις άφορα την λεξη και την οριζει αποκλειστικατὸ ὁποῖο ὡς γνωστὸν σημαίνει ‹‹βράζει››, και ζῆ, τὸ ὡς χὥρο νοήματος);

Ν 1 κ 5 Ν › Ν κ | ·ε· _οποιο σημαινει «βρισκεται εν ζωη››), ενω στην δευ­ Ποια ειναι η σχεση ορθογραφιας και τονογραφιας,‹ › : Ν › Ν › Ν ε › κ ο τ κ : Ντερη η απωλεια του αρχικου ηχορρυθμικου προορι­ Η ορθογραφια αναδεικνυει την σημασια της λεξεως

Ν ? Ϊ Ώ | \ \ | Ν | \ Ν ἔ | ` Ν | \ |σμου κανει περιπου \αδιαφο|ρη για το νοημα της /λε­ δια τηςγιστοριας και της λειτουργιας της στην προ:ξεως την μονοτονικη συρρικνωση της τονογραφιας. ταση° η τονογραφια σχηματοποιει την ακουστικη

Ν \ Μ ω Χ |Συνδεό ενοι ὲ τὸ ὁπτικὸ έ ο των λέἴεων και ο· ι εἰκόνα τ λέ εω καὶ κατ) αὐτὸ τον τ οπο ετε ειμ ίλ Ρ ἔ ε ηἔ §

ἔ°

9Η

οσ

ὲ τήν προφορα τῶν συλλαβων, οί τόνοι ἐξαρτὥνται ' ἐνεργὰ στήν σύσταση και τήν μετάδοση τοὕ νοήμα­› Ν Ξτὸ ἑκάστοτε τονογραφικο εθος και τροπολογουν­ τος. Οι αρχαῖοι δὲν ἕγραφαν τόνους ἐπειδή τοὺς ἐπρό­

ται μαζί του, ὅπως συνέβη στήν περίπτωση τής βα­ φεραν, άργότερα ὅμως χρειάσθηκε νὰ τους σημειώ­ρείας. ”\Αν και προφέρεται πάνταή βαρεῖα στήν γλῶσ­ σουν γιατὶ μὲ τήν έκλειψη τής ποιητικής προσωδίαςσα μας, ή ήχητική της εκδήλωση ἔχει μιὰ λεπτότητα ή φωνητική γραφή ήταν ἀδόνατο νὰ παίξη τὸν ρόλοδυσδιάκριτη στήν ρύμη τοὔ καθημερινου λόγου, οπο­ της: έπρεπε ή χαμένη προφορα νὰ μνημεινωθη. Μετε θεωρήθηκε σημεῖο διακοσμητικό και συν τῷ χρο­ τοὺς τόνους διασώθηκε ή συνθετική υφή της γλωσ­νῳ άνέτως καταργήθηκε γιατὶ δὲν διέθετε τήν ὀρθο­ σας και τοὕτο φαίνεται ὅταν κανεὶς διαβάση μονοτο­

α ικ` αἴ λ τ”ς ὁ είας και τ”ς πε ισπω έν ς. (Η νισ ένο `\ άτονικὸ ά αῖο κεί ενο. Θὰ συναντίσ ίγρ φ η Υ η η η Ρ μ η μ Ὁ ρχ μ Ὁ ησημασία λοιπὸν τοϋ παραδεδομένου τονικοὔ συστή­ ­ ἐμπόδια σὲ κάθε στοιχεῖο τοϋ λόγου, ποὺ ή κατανόησή

'Ϊ ) ) ` ξ \ \ \ | | ` ( Ν 3 \ \ Έ Ϊ ¬\ \ματο`ς ειναι κατ εξοχήν ιστορική) και δεν εχει νοημα του δεν υπηρετειται απο την ερμηνεια η\τα συμφρα­Ν Έ· Ν Ε Ννα το συντηρουμε τυπολατρικα, αφ ης στιγμης μα­ ζομενα. Να προσθεσω οτι στην ελληνικη γλωσσα η

ιει 486

ί

ἔκφραση μένει καθ, ἑαυτην άλλότρια πρὸς τὰ όποια λει ἑπομένως νὰ ὑπερμαχη τοὔ παραδεδομένου τονι­σω 3 | \ | Ν \ 3 Ν ἴσυμφραζόμενα επειδη γάκριβως αναπαυεται στα μο: κου και ορθογραφικομ συστηματος καί νὰ άπορρίπτη

ρια; Τοτε που η γραφη ηταν κεφαλαιογραμματη και · ολες τις αυθαιρετες, εν ασυνειδησια του τονικου φαι­τὸ διάβασμα γινόταν μεγαλόφωνα δὲν ὑφίστατο ζη­ ί νομένου ἑπιγενόμενες «ὰπλοποιησεις» (κατὰ ποιὰ. ο ›| ἕ ἄ

ξ Ν Κ Ι 5τημα γιατὶ ἐπρόφεραν τοὺς τόνους όταν εσβησε η αρ­ Κ λογικη οριζουμε τὸ άλφα στὸ γλώσσα μακρὸ καὶ κα­` Ιχαία προφορὰ καὶ η άνάγνωση ἔγινε σιωπηρη (πρω­ τὰ ποιὰ τὸ διατηροὔμε βραχὺ στὸ πῆγοη), ὰν θέλη νὰ| ) |τη μαρτυρία σιωπηρᾶς άναγνώσεως βρίσκουμε, άπό ι εἶναι συνεπης καὶ σωστος. ,Οφείλει ακομη νὰ κατα­όσο ξέρω, στὶς ”Ε”ξο,ιιολοη»ἠσεις τοϋ Αόγουστίνου), νοηση πὼς η ἀρχέγονη μουσικορρυθμικη διάστασηοί τόνοι μετεβληθησαν σὲ στοιχεῖο ἀπαραίτητο γιὰ της γλώσσας μας, ποὺ μνημειώνεται στοὺς τόνους καὶτην προσπέλαση τὥν κειμένων. ,Ατονικη μονοτο­ ι τὰ πνεύματα, ἐπηρεάζει ἔμμεσα την λειτουργία τηςνικη, η έλληνικη καταδικάζεται σὲ άναλυτικότητα,

λ σύνολης ἐκφράσεως και πως κατὰ συνέπεια στην το­ποὺ μὲ την σειρά της θεραπεύει την σχηματικη σκέ­

Ν νικη «ὰπλοποίηση» χορδίζεται μοιραία παραφωνία.ψη καὶ τὸν τεχνικὸ πολιτισμό, ὁδηγεῖ δὲ ἀναπόφευ­ 'Εξ οὔ η ἀνάγκη διατηρησεως τῶν τριὥν κλίσεων, ποὺκτα σὲ ῖστορικη άφασία. Τὸ κλασικό πιὰ παράδειγμα . μὲ την ποικιλία των πτώσεων (της φωνης) συντη­«ελικόπτερο τραυμάτισε κηπουρο εφοπλιστη» άπο­ ' ροὔν ἐπί άλλου ἐπιπέδου την γλωσσικη ηχορρυθμία.δεικνύει του λόγου τὸ άληθές. ”Η­ συνθετικης ἐνερ­ γ Μετατρέποντας, αίφνης, τὰ θηλυκὰ τριτόκλιτα σὲγείας καθαρεόουσα δομη της προτάσεως, δημιουργεῖ πρωτόκλιτα στην γενικη ἑνικοὕ, κερδίζω ίσως σὲσοβαρό πρόβλημα κατανοησεως στην μονοτονικη δη­ γ «προοδευτισμό», ό λόγος μου ὅμως χάνει σὲ εὔφωνίαμοτικη καταγραφη της διότι η γενικη πτώση μὲ την γ καῖ πλαστικότητα, ἀκόμη καὶ ὰν πρόκειται γιὰ δι­ὀίναρθρη καὶ ὁίτονη ἐκφορὰ δὲν διακρίνεται, πρᾶγμα σόλλαβα, τὰ ὁποῖα μὲ την συντομία τους ὰμβλόνουντὸ ὁποῖο θὰ άπεφεόγετο ἐὰν είχαμε την φράση «τραυ­

. Νμάτισε τον κηπουρο ενος εφοπλιστη». Απλως (α­

­­¬£'.#_Α...ς

την ὀξότητα της παρατονισμένης πρωτοκλίτου κατα­Ι ον κιληξεως. Ἐξ οὕ και η διαφορὰ του μονοτονικου συ­πλῶς;) θὰ παραμέναμε στὰ όρια της ἀναλυτικης έκ­ ° στηματος ὰπὁ τὸ ἀτονικό. Με άτονικὸ προφέρω ὰδια­φράσεως, στὰ πλαίσια δηλαδη μιᾶς σηματοδοτικης. κρίτως τοὔ συνἐὁριου ητοὕ συνεδρίου ἀλλὰ ἔχει ζω­

Στὶς γλὥσσες σὰν την δικη μας μὲ ἱστορία μακρά, τικη σημασία γιὰ τὸ ἦθος της γλώσσας τί ἀπὸ τὰ δύοη ὁποία φορτίζει τὸ νόημα των λέξεων, κάθε μετάβο­ θὰ πὥ. "Αν ὅμως τὸ μονοτονικὸ διασώζη την συλλα­λη ὰπερίσκεπτη στὸν τόπο τοῦ γραπτοὔ λόγου ειναι βικη ἐπίταση, δὲν σώζει την ἀκεραιότητα της φρά­τραυματικη διότι μειώνει την πολυφωνία καὶ την σεως ὡς ἑνότητος ­σημαντικης καὶ πολὺ περισσότεροποιητικότητα. ”Η­ τονογραφία ἐνσαρκώνει τὸ παρελ­ · δὲν την προάγει. (Ο συνθετικὸς λόγος δὲν ἔχει μόνοθὸν της γλώσσας καὶ ὑπό αύτη την ἔννοια άφορᾶ ἀμέ· ι ἀπαιτησεις σηματοδοτησεως, ἔχει κυρίως ἀπαιτη­σως τὸ παρόν της. (Ο έπικριτης του μονοτονικου όφεί­ σεις δημιουργίας καὶ μεταδόσεως σημασιὥν. ”Η κω­

°Ι8θ 487

δικη ἐνέργεια τοϋ σηματος αποκλείει κάθε ποιητικη πολιτισμό |καὶ τηνξ παράδοσηγμας νοιώθουμε το `ὰλη­πνοη. \ι θινογτου μεγεθος; Η τονικη αλλαγη συνδεεταιγ με την

Θα πρεπη να το πω χωρις περιστροφεςν Απο ιστό­ καταργηση|των Αρχαιων στο Γυμνάσιο, εντάσσεταιΝ δ | | 3| ` 3 \ Ν ­Ὁ |ρικης αποψεως οι τονοι εχουν την ιδια σημασια με Κ δε στο πλαισιο της πολυφονικης μεταρρυθμισεως, ποὺ

τὶς κολώνες του Παρθενώνα, μὲ τὰ ὰρχαἶα ὰγάλματα άρχισε τὸ Ή­Ϊἶθ και συνεχίζεται μέχρι σημερα. Ἐὰνπου ὰναζητοὕμε μανιωδώς καἴη ὰν δεν καπηλευώμα­ δὲν εἶχε προηγηθρἦ Ζἢ κατάργηση γτοὕ μαθηματος τωνστε πλ ωνου ε αδ α ια να τα υλα ε στα ουσεια Α αιων ια να ετοι ασ το εδαεοο υπονο ευον­

) Νρ \ "' ) | Ξ | \ ἕ Ϊ \ Κ 7 \ | Ν | Δι \ ` μ |μας, ενω θα ηταν απειρως αωερελιμωτερου να ιδρυω­ τας το ιστορικό θεμελιο της γλωσσας και την θεσημε με αυτα τα ποσα νοσοκομεια. Ομως τα θελουμε της παραδοσεως στην παιδεια μας, η καθιερωμενη το­

\ \ Ν < | Ώ Ν | 3 | ` 3| Έ Ϊ \ ` ` Ϊκαι τα διατηρουμε ως κορην οφθαλμου διοτι ακτινο­ νογραφια θα εμενε ακλονητη. Τα παιδια θα μαθαι­Ν 0 Ν Ν 5 Ν 3βολουν ένα πνευμα ζωης, που μεταρσιώνει τὸ ευτε­ νουν στὸ ἑξης όχι μόνο φτωχὰ ἑλληνικὰ και κακόχυ­

3 Ν | : Νλὲς παρόν μας. Αυτὰ τὰ οὐτιδανὰ σημεια εἶναι κο­ μα, όχι μόνο βαθμηδὸν ὁ λόγος τους θὰ ὁδηγηθη σὲσμος ὁλόκληρος καὶ κατὰ κανένα τρόπο διακοσμη­ σημασιολογικη πτώχευση, ἀλλὰ ἐπὶ πλέον θὰ σκοτι­τικὰ ‹‹μπιχλιμπί.δια››, κόσμος ὁ ὁποῖος ἀντὶ νὰ ὰπορ­ σθη στις συνειδήσεις τους τὸ πραγματικο γλωσσικό

Ν | | \ Ν | ` Ιριφθη ασυλλογιστα, πρεπει να συντηρηται παση θυ­ μας προβλημα. Καιξ το|πραγματικο γλωσσικο μας| Η | 'Ϊσια, οχι για να μεταδιδεται μηχανικά υπο μορφην προβλημα δεν ειναι η επιμονη προσηλωση στὰ παρα­­

γραμματικὥν κανόνων ἀλλὰ γιὰ νὰ παραδιδη ἀπὸ γε­ δεδομένα ­ τόσο η λογια ἔκφραση όσο καὶ η τονο­νηὰ σὲ γενηὰ τὸ μυστικό της ἐθνικης μας φωνης. Ἐν­ γραφία συνδυάστηκαν μὲ πνευματικὰ ἔργα ὑψηλοτά­

Ν ` Ϊ | < ἕ Ϊ , 3 Ν 'Ϊ ξ | 3 \ \ 'Ξ'νοω την μουσικορρυθμικη της διασταση, η οποια αερ της περιωπης ­, εινριι η παρεκκλιση απο το ηθοςης στιγμης υπαρχεξ γηγενης, μας βαθαινει|με την τηςγδημιουργιας καη η προσχώρηση διὰ των «απλου­

| | Ν Ν Ν |παρουσια της σε αυτεπιγνωση και μας διδάσκει να στευσεων» στην αηθεια της τεχνικης. Γιατὶ άπορ­μην ξεπερνοὕμε τὰ όρια των δυνατοτητων γκαὶ του ριιμη της παραδόσεως δεν σημαινει ληθη\ τομ ἱστορι­ηθους της γλωσσας μας. Η νεοελληνικη εκφραση κου παρελθόντος­ποτε δεν ξεραμε για το παρελ­› Ν ` | 0έχει νὰ ῶφεληθη πολλαπλὰ ὰπὸ τέτοια συνειδητοποιη­ θὸν όσα ξέρουμε στην άντιπαραδοσιακη ἐποχη μας ­,

| 9 \ Ν $| \ < Ν \ 3 Ϊ 9 | ( | Νση διοτι εκτος των αλλων θα υποχρεωθη να αντιμε­ σημαινει απόρριψη ωρισμενης μοναδικης του προσ­‹ › 9 Ν Ν Ντωπίσ ευθέως τὰ ὰδιέξοδα όπου τ`ν έσπ ωξε ” ιδιο­ ο ας ποὺ διεδ α άτιζε όλο συνδετικου ἰστου καὶ

\ ¦ Ϊ Ν Ν Ω ( Ν \ \ | Ω 7 Ϊ | \ 3 \φυης ασυνειδησια του Σολωμουγ ο οποιος για να πλα­ οδηγητικου νηματος, γμεταφερομεηη σαν εθνικος θη­| ξση μορφες κατά τα εσπερια προτυπα χρησιμοποιησε ι σαυρος ,αδαπανητος απο γενηα σε γενηα. Ως κατὰ

ὲνα λογο|που τιςωαθετουσε. ι χρονονγ απεριοριστη καιτοι κατα χωρον περιωρισμενη,Το ζητημαγτων τονων εηναιγμξεχωριστο απο την η παραδοση αποτελει την συνισταμενη καθολικης πε­

ιστορια της γλωσσας αλλα μονο αν συσχετισθη με τον ριχωρησεως ζωντων και τεθνεωτων. Στην περιχώ­

ιεε ιεο ό

ρὴση τούτη, ποὺ ὴ ἑλληνικὴ γλῶσσα ἑγνώρισε: ἀνέ­καθεν ὡς λόγο κοινο καὶ ὁμιλἰα προσώπων, οἱ ζων­τανοἱ μὲ τὴν ἰδιοτἐλειά τους ξεχωρίζουν ποτὴτικὰκαὶ οἱ νεκροὶ μὲ τὴν ἀνιδιοτέλειά τους τοὺς ἑνώνουν.

ΜΟ

Ε] Π Ι Μ Β Τ Ρ Ο

Συνέντευξη

ι ε κ κ κ 3 κΕἙΡΤΙΪΣΕΙ. Περα απο την προσωπικη ευχαρίστηση,που αισθανεται ενας δημοσιογραφος οταν κατορθω­νει νὰ ἔχη μιὰ συνομιλία μ, ἕνα συγγραφέα,­του ὁποί­\ Ν | \ 3 Ν Ώ θ| \ \ου το εργο γνωριζει και εκτιμα, αισ ανεται και τιςδυσκολίες που παρουσιάζει μιὰ τέτοια συζητηση, ἀφοῦ

Έ' ξ | Ώειναι υποχρεωμενος νὰ θέση ερωτηματα γιὰ λογαρια­σμὸ ἀναγνωστὥν, οί ὁποῖοι δὲν είναι ολοι ἐνημερω­μενοι πανω στην προσωπικοτηητα και|την πνευματικη

Ν Ν Ν 3εργασια του συνομιλητη του. Βδω αλλωστε βρισκε­Ν Νται και η σκοπιμότης συνεντεύξεων αυτου του είδους.

Σας κάνω αὐτὸν τὸν πρόλογο κ. Ράμφο γιατὶ η συ­νομιλία μας θὰ ἔπρεπε, νομίζω, νὰ ἀρχίση

Ἱ:(τμ

μίαδ | Ϊ \ 3| ` | | ) ,ερωτηση, που θα επαιζε τον ρολο «μεσαζοντα» σ αυ­τη την προσπάθεια της γνωριμίας ἀνάμεσα σὲ ἐσᾶς\ Ἱ Ν Ν , | \ Ἰ |και τους ἀναγνωστες της εερημεριδος. "Ας εκκινησου­λ \ 3 \ Ν' \ ) | ) \ \ Νμε οιπον απο τουτο το ερωτημα. Απο το πρωτο σαςβιβλίο, Τόπος οἶπερουηάνιος, που πρωτοεκδόθη­

χ ς χ Ν Ω 5 2 ~κε το 19%, ως το τελευταιο σας, Η οιπιστια τουΘωμα, που κυκλοφόρησε τοῦτον τὸν χρόνο, μεσολα­βοὕν ἄλλα δεκατρία ἔργα σας. Στὰ ἔργα αὐτὰ μιλᾶτε

148

ὲ την βοίθεια κυ ίω τῶν ά αίων κλασικὥν β “Ρ­\ μ Ἱ “Ὁ | ρ¦ 5 Ἱρχ | 3 7\ ' ι ' ” ” να άνθ ώπου και κα συν τω ονω α ιαστα τον δ ο ο ου. Εντυπω­για καιρ.α προ ληματα του . η Θ . . Ρ Ρ­„ θ λ θτου άν ρώπου γενικώτερα καὶ ἀσφα ὥς ἔχετε ὅραμα ι σιάσ ηκα ἀπὸ την τεράστια σημασία ποὺ αποδίδουν

για τὸ μέλλον. Θα μί ἐνδιέφερε, λοιπόν, μιὰ συζητηση Οἱ 3ὑΡωπαῖω στην ἑλληνίχη καὶ δη την πλαῖωνίκηαν ` \ | Νπάνω ση αυτα τα θέματα. καὶ πρὶν ἀπί ὅλα μιληστε σκεψη, και για πρωτη φορα αίσθάνθηκα το ίἶάρος τηςΏ ὶ Η \Ν Ν Η 2μας γιὰ την πορεία σας μέχρι σημερα, για τὰ`γεγονο­ εθνικης μου γκαταγωγης. (Ομως οι ιδιοι αυτρι δια­

τα ἐκεῖνα, ποὺ ἔπαιξαν καθοριστικο ρολο στην πνευ­ νοηται, που ανείἔαζαν την ελληνικοτητα στα συννεφα,ματικη σας διαμόρφωση. ­ κατεληγαν, με επι κεφαλης τον Χαιντεγκερ, να την

ἐξορκίζουν ὥς μεταφυσικη καὶ νὰ της φορτώνουν τηνΑΠΑΝΤΗΣΗ: ”Η πνευματικη μου ἱστορία αρχίζει κρίση|της ἑπρχης μας. )Αντέδρασα ἐξ ἐνστίκτου καὶπολὺ συνηθισμένα: περὶ τα μέσα της δεκαετίας του απεφασισα να εμβαθυνω στους κλασικους, για ναἘΟ, μαθητης ὥν καὶ διψασμένος γιὰ άληθειάκαι δι­ μορφωσω, ει δυνατον, ιδιαν γνωμη).καιοσυνη, γνώρισα τὶς μαρξιστικὲς ἰδέες. Με τις α: Τα πορίσματα της| εργασιας αυτης υπηρξαν γιαπαντησεις που ἔχει για ὅλα, ,ὁ μαρξισμος δημιουργει μἶνα σημαντικα. αιεπιστωσα οτι στο πρρσωπο τουτην ιρευδαίσθηρη απολυτης επαρκμας, ενω συγχρο­ π ατωνισμου, η συγχρο×ἐη\ φρλοσοφια μαχεται ,τηννως αφαιρεί καθε εννοια προσωπικης υπευθυνοτηιμς, σχολαἶτξκη νΡησίαΝΡχία› Νία Τηἔ οπο'­αἱ τον ῖΕαΡελἶί­ἀνάγοντας τὸ κακὸ στὶς ἐξωτερικὲς συνθηκες. Τι αλ: βε, και οχι τρ πνευμΝα του Ιῖὶλατωνος, οπως αναβλυ­λο θέλει ένας ἔφηβος, ποὺ αντιμετωπίζει καθημερινα ζει απογτο κειμενο των διαλογων.| Η διαπιστωση αυ­Το σκληρο δίλημμα να εἶναι αυστηρος ευχαριστη­ τη με ωδηγησε στο ακολουθο Νερωτημα: εαν"η λογο­μένος μὲ τὸν ἑαυτό του; ”Απὸ τὶς ίδέες γρηγορα πε­ ί κρατια ειναι` συστατικοω στριχειο τομ ευρωπαικου πρ­σὴν πολῃωἢ δράση. Ἐκει ὅμως ειδα|την ηο­ λιτισμου και παραποιει το\κλασικο πνευμα, πως υ­σμοθεωρία μου στην πράξη καὶ συνειδητοποηησα οτι παρχει ο αρχαιο|ς στοχασμος στον κοσμο της βυζαν­ὁὶν ὁ σκοπὸς άγιάζη τα μέσα, δὲν ὑπάρχει τιποτε ν ν τινης πνευματικοτητος;

|άγιάζη τὸν σκοπο, ὁπὀτε για τὸν ἴδιο λόγο που ἔγιναι 3 ι λ 9 _μοιρξιστης, άπο αναγκη δηλαδη αληθειας και δικαιο

3| \ Ἰ | \ δ \ ` |Αρχισα να εργαζωμαι προς αυτη την κατευθυνσηκαὶ ὅσο προχωροὕσα, άνεκάλυπτα ὅτι οἱ Βυζαντινοὶ

συνης ἔπαψα νὰ εἶμαι. Αὐτὸ συνέβη μεταξυ ίθθέι καὶ είχαν πετύχει θαυμαστη άφομοίωση τοὔ κλασικοὔ7 Ν ~ ε Ν › | υ : › κ ι1985, ὅταν ημουν ἐπὶ πτυχίῳ φοιτητης της Νομικης ελληνισμου, εις, τροπον ωστε, μεσα απο| την θεολογι:

›Αθηνῶν. κη τους οπτικη, να απαντουν σε ερωτηματα, που η| › κ κ λ,Απαλλαγμενος απο τον ναρκωτικο επηρεασμο σχολαστικη ἑρμηνευτικη είτε δὲν υποψιαζόταν εἴτε

Ω? 3 | \ | ` < |της μαρξιστικης ίδεολογίας, άνεχώρησα τὸν Σεπτέμ­ γ αφηνε αναπαντητα. Τελικα πεισθηκα πως η θεολογιαβριο ίὶθθὅ στὸ Παρίσι, για φιλοσοφικὲς σπουδές. ΦΕ: γ τους ηταν βασιλικη ὁδὸς γιὰ νὰ συλλάβωμε την σκέ­κει ὁίρχισα μία προσπάθεια ανασυγκροτησεως και

ι­ιι θ ί

Ιἐὅ

ψη τὥν αρχαίων στοχαστὥν, παρὰ τό χάσμα ποὺ χω­ρίξει τοὺς δυὸ κόσμους. φυσικα να γινη αντικειαενρ εκμεταλλευσεως. Εν ονο­

)Αντιλαμβανόμουν τό ἐνδιαφέρον ποὺ παρουσιαζει μαἔί· ΤΟυγχΡαἶΤΤανΤσί·Τε® αἱ Ιεξα Βξεἶαωε επυεπεεὴ θέση αὐτὴ για τόν ἰστορικό, ἔβλεπα όμως ότι τό οὐ­ λουσε Τους α'·ΡεΤΜονε. γεν γονομαα Τηεἶη κωνωνιαηεσιὥδες βρισκόταν πιό πέρα, σὲ μία συνθετικὴ δηλαδὴ δίκαἔοευναὶε Ο Ψαλἔναἶμεε εξενἴὺσε αΕζ~εΤλϋΞΤα δεκά­ἀντιμετώπιση του ζητηματος, ὴ ὁποία, ἐὰν καρπο­ δεε|εααΤοίζ·μ·®ΡΤων αθαὲουεγ Δεν ενδΤα:ΡεΡεΤ επομενωεφοροὕσε, θα έθεμελίωνε τὴν δημιουργία συγχρόνου πεααε θα εαμεΤαλΖ\εΡθη Τα λενεμεναγ ί:·Ου› ποὺ στὸἑλληνικοὕ στοχασμοὔ στὴν δυναμικὴ της παραδό­ ααΤω ἶΤαΤω μ·ΤΤ¶βεΤ εξ Τσαν ααζνα να Τα εα·μεΤαλλε®θἦσεως και θα ἐπέτρεπε γόνιμη συνάντηση του μὲ τὴν εξ®μνωνΤαε Ταγ *Ι ααΤ®ῖ`ίνελΟνΤαε |Ται αλλα ἶεοση αλη­προβληματικὴ της Δύσεως. .Η ἱστορικὴ εξερεύνηση θε'·α νΤΤαΡΧεΤεΤ α®Τα· Επείδη βΡΤσαεΤαΤ ῖεανω αΤΤΟ,Ταἔμπαινε πλέον σὲ δευτέρα μοῖρα και προτεραιότητα συμεΡεΡενΤα› *ΙΝ αληθεία εἶπεν Τανἦυνενεί· αΤΤΟ Την εα°ὰποκτοὔσαν ἀναζητησεις καθαρα φιλοσοφικές: μου μεΤαλλευσνΙ Των ααλεθελνΙΤων ΟυΤ ααΤα ευνεπεααιχρειαζόταν ἔνας ἰσχυρός πνευματικός πυρηνας7 ὁ ό­ ΤΤαζαΡευεΤαΤ·|ποῖος να λειτουργὴση ὡς σημεῖο σταθερης αναφορας ­ίανεξαΡΤ`ηΤωἔ Ολων α®Τ0ν Τογθείαα Τεαραμενεακαι πόλος έλξεως, ὥστε τα ἐπὶ μέρουἐ ίστορικὰ στοι­ Τα®Τ';ζεΤαΤ Ο ΧΡΤξαΤΤανξσί~:·Οε με Τον εθνωασγμ­Οἔ 7Ασφα°χεῖα νὰ συμπηξουν μαζί του ἕνα ζωντανό σύνολο. λωε εχαγ Ομ~εῇἔ„εΤΤεαἶαΙ Ο χΞΤσΤΤαν'·σαΟἦ δεν εἶναΤ κο­Τόν πυρηνα αὐτόν ἔνοιωσα ότι ἔπρεπε να ζητησω εἰς εμ­Οθεεἑθἕα Τξοα α\Ρα δεν νοεγί­Ται απο Τοὺἐ ἀνθΡώ·τό παρόν τοῦ Νέου ἑλληνισμοῦ, ποὺ βγαίνει από τό πβνἦγεί· ΟΤΤΟΤΟΤ· Τον ζεΡν› μονο σαν:Β7ὲλαΙνεε απεεωμεμεταφυσικό καμίνι τὴς ,Ορθοδοξίας <Η ἐργασία μου να εΤ·ί·αἶΤε χΡ'·ξΤΤ'·ανοΤ› )ζωΡΤ­9 αιἴεε να σΤ!μαΤ·ναΙ αξιο­ἔλαβε νέα τροπὴ καὶ μετὰ δεκαετὴ περίπου διαμονὴ ζ\ΟνΤκαΙ Ρπερεχαὶ Τον ΤΤΡωΤΟ\® επἔ· Τον δευΤεΡΟυ αγλλαστό έξωτερικό7 γύρισα στὴν (Ελλάδα, γιὰ να συνεχί­ ἔίζΪἔνξἶἔΪ]Ἱἶἔβ.ἶἔΤεθ9ἐι.Ω.1Ζ1Ξα· ¬Αν`Ο |χΡΤ·σΤΤανΤσμ­ὸε επΤ­σω έπί τόπου. “Εκτοτε ἐρευνὥ πρός αὐτὴ τὴν κατεύ­ Τωκαἰ ἕαα ελευθεενι ῖΤΡεσωΤΤΤααΙ Ρἦαρἔη σἶοὺἐ ἶώλτθυνσηγ · πουςγτης κοινωνιας, η υπαρξη αυτη είναι αδιανοητη

εξω από τον ορίζοντα της ἐθνικης ταυτότητος. “ΑλλοΕΡΩΤΗΣΗ: Λένε ότι στα βιβλία σας ταυτίζετε τόν ἔαΙΤνΙμα εαν7 βε Τνινωεκαεεμίαευσαι Ταιε Ἑααλἶὶσίαα Τὸἐθνικισμό μὲ τόν χριστιανισμό, πραγμα τό ὁποῖον θα εθνοε αΤΤε Χωρεε Της αυεεωε ΤΤβεΤαΤ σΤαΙ\ν Ρπαὶεεσίαμποροὕσε να γίνη αντικείμενο παρεξηγησεως ἀκό­­ Τ0®ΝαΡαΤεΤ3ε›<μ·εΤα|βαλλΟμε`·'? γεε Τδεολβνωῖο βπλε εΤα­μη καὶ πολιτικὴ; έκμεταλλεύσεωω. Τί ἔχετε να πητε βοἶναὶε· Σ:Τἶλν |Βλλα§α› που "Ι \ΕααλαἹσ®·α ®ΤδεΤΤεΤε δΤε°ἀπα αὐτοῦ; γγορηθη να υπαρξη |ως κοσμικη δυναμις, ἔο ἔθνος δη­

ωνει την κοινωνια πνευματος εν συνει ησει κοινηςΑΠΑΝΤΗΣΗ: κάθε ίδέα μπορεῖ να παρεξηγηθὴ και καΤανωναιε\χαὶ αοεναὶε μοίεαῶ αΙαδεοι·¦·Ε%ν­λησία ἦταν,

ειναι και θα είναι εθῇναργ­εόοόυνσα.Ηιδ

μι?

εἢ

ΙΟ

ΩΟ ἑλληνοχριστιανισμὁς σὰν όρος καὶ ἔννοια ἔχει ΑΠΑΝΤΗΣΗ: 'Βρευνῶ την πνευματικη μας φυσιο­ίὅθ χρόνια ζωης. Είναι δημιούργημα τοϋ σπουδαίου γνωμία καὶ εἶναι εύλογο νὰ τὸ ἐπιχειρὥ, κατὰ δύνα­ἑπτανησίου λογίου Σπυρίδωνος Ζαμπελίου και ἐκφρά­ μιν, μὲ κριτηρια ἑλληνικά.ζ λ Ϊ Ϊ |θ Ρ? Έ )­Α Ρ Ϊ Ϊ ίύ Ϊ δΪ Έ' θ λΪ Νει μονο εκτικα την πεποι ηση οτιη| ρχαιοτης με το τι εν είναι απ ο πραγμα, εφΒυζάντιο αποτελουν ξεχωριστές φασεις στην αδια­ στοχασμος βρισκεται στα σπαργανα και τα διαθέσιμα

ο 3 | Ϊ

„>(ῆκ

­Θ

«κατὰ δύναμιν» για­Ωἴ ἕ Ϊοσον ο νεοελληνικος

| Ν ( Ν Ϊ Η Ϊ Σ | > Ν Ν ­ εε Ϊ Έ. | Ϊκοπη πορεια του ελληνισμου και οτι στην ορθόδοξη εργαλεια ειναι ευρωπαικα. Δεν θα ηταν λαθος να χρη­σύνθεση τους βρίσκεται τὸ μέλλον τοὕ 'Έθνους Ύπί , σιμοποιὥ, παραδείγματος χάριν, ἀφηρημένες ἱστο­αύτη την ἔννοια ὁ ἑλληνοχριστιανισμὸς δὲν εἶναι ἰδεο­ ι ρικες κατηγορίες, όπως τὸ Πνεύμα τὸ Κεφάλαιο,

ενο

­ειο|

λογία κατασκευην, εἶναι ἱστορικη πραγματικό­ ἀκόμη ύπαρξιακές, όπως η ”Ϊποκειμενικότης, την| Ϊ Ϊτης συνωνυγμη της `ΡωΝμηοσύνης καί` ίορθοδοἔιαςγ, ι στιγμη που, όλα `στον τόπο μας, από τὶς περιουσίες

πραγματικοτης επι της οποιας και μονο μπορει να ν εως την σχεση με την κρατικη εξουσία ειναι προσω­βασίζεται το Γένος. :Η σημερινη κρίση οφείλεται κα­ , πικά,| ὁ δὲ, ύπρκειμηενισμόςχὡς απόλυτη ὰτομικότης,τα πρωτο λογο εις το γεγονος ότι το θεμελιο αυτο της εκφραἔει εις τα καθ ημας μια συνθηκη ακρως νοσηρη,εθνικης, μας υπ“οσταο;εως,>που διατηρει στον λαο παν­ αφου ο Θεοςείναι διαρκως παρων για τον Ρωμηο στηντα τεραστιο κυρος, εχει εγκαταλειφθη ἀπὸ την πολι­ › ζεστασιὰ του άλλου, Ἐὰν κάποια άπ” τὰ συμπερά­τικηθηγεσία και την προρδευτικη λεγομένη διανόηση, σματα ἔχρυν Νκαθολικηγ ίσχύ, τόσο το καλύτερο (Ηεις οφελος χρεωκοπημενων, ξενικης προελεύσεως, τ επικοινωνια των λαων δεν μπορει να βασιζεται σε συμ­ἰδεῶν, όπως ὁ σοσιαλισμός, ὁ φιλελευθερισμός κ.τ.ό. ­ς βάσεις προσχωρησεως ἀλλὰ στην καθολικότητα τὥνΤὸ ξενικὸ δὲν μὲ βρίσκει ὰντίθετο ἀπὸ ίδεολογία ιγ έθνικῶν πολιτισμὥν. καθολικότητα διαθέτω όταν βυ­­γιατί νὰ μην δεχθῶ κάτι καλό; _ ἀλλὰ ἀπὸ ἐπί­ γ θισμένος στην ρίζα προσφέρομαι στην κοινωνία τῶνγνωση των δυσκολιὥν κάθε μεταφυτεύσεως, η ὁπρία πάντων καὶ όχι όταν ἐπικοινωνὥ μὲ τὰ πέρατα τηςπρρϋποθετει αφ) ενος μεν γεωργημένο εδαφος, αφ 5 υφηλίου τηλεφωνικως. Μονο η πυρηνικη συγκεντρω­ετερου δε καλη ποιοτητα και προσαρμοστικη ικανο­ ι ση εκλυει πυρηνικη ενεργεια.τητα τοὔ φυτοὔ.

Η

. ΕΡΩΤΗΣΗ: Τὰ βιβλία σας δείχνουν ότι σας καίει τὸΕΡΩΤΗΣΗ: Κάτι άλλο, ἐπίσης, ποὺ άκούει κανείς θέμα της παιδείας καὶ τὸ θέμα της γλώσσας. ”\Ας πά­ὰπὸ ἀναγνὥστες τῶν βιβλίων σας, εἶναι ότι προσπα­ ' ρουμε τὸ' πρῶτο. Πιστεύετε πράγματι πὼς «τὸ σχο­

Ν Ϊ | Ϊ Ϊ Ϊ Ν | Μ Ϊ Ι | Οί 3ἔειτε να φωτισετε την κοινωνικη καὶ την πνευματικη λειο έχει μεταβληθη σε δημοσιο κινδυνο», οπως α­Ϊ | Ϊ Σ Ν ἕ ί | ” | / Ϊ | Η |ω ενικα αε α ι ω ελλ νο θοδο α κ ιτ ια. Το ,πε ι αστα δ λωνετε στον π ολο ο του ι λιου8:η·Β_¬\ ,ξ ί ς: νη ρ ωίξ. Ρὰ | #. οιρν Ύ ›Ι βἕεχεσ ε, Αν να, πως το αιτιολογειτε, σας Παιδεια ε ηνικη, Κι αν ετσι, οντως, εχουν

γγ

ι

ιιε ὰ «ιο

ι τὰ πράγματα στην ἑλληνικη εκπαίδευση, πως φθά­

3 Ἡ Νκισαμε σύ αυτό το σημειο καὶ τί θεραπεία προτείνετε;

λ μαση για νΑΠΑΝΤΗΣΗ: ”Ασιραλὥς τα σχολεῖα μας ἔχουν μετα­ ί ση τὸ καλύτε| Ἱ \

Οι.

λ θ” σὲ δ όσιο κίνδυνο και θὰ πρότεινα ὡ ά ­ λό ο την ίυ ἶ του παιδιου ποὺ δὲν ἀνα νω ί ει πα­η ι γ ι Υ] Ψ χνὶ › Υ Ρ\ | Μ ` | 9 \ | ` ` | \ \ 3 | Ν , |μακο να κλεισουν, οπως τα δικαστηρια επι Ιἰαποδι­ ρα τον εαυτο του και τους ανθρωπους του αμεσου πε­." ί Ϊ 3στρια, ἐὰν δὲν ημουηπεπεισμένοςξὅιι με την κρατομ­ γγ ριβάλλοντρς, τηνγάνοίγει ,πρὸς όλους τους άλλους. (Ησα νοοτροπια η κατασταση, και υπ αυτους τους ο­ , ψυχικη αυτη αναπλαση επιτελειται όταν εμφυσουμεΈ. 3 Ν·ονρους άκόμη, ειναι αδύνατον νὰ διορθωθη.

ί στὸν μαθητη λόγῳ καὶ ἔργῳ ιδανικά ζωης, όχι ὅτανἹΙ παρακμη της πρό δεκαετίας ἀνεκτης και πα­ τὸν φορτώνουμε σωρούς πάσης φύσεως γνώσεων. Τὸλαιότερα καλης σχετικὰ παιδείας μας, ἀποτελεῖ χα­ ἰδανικὸ ενισχύει την βούληση, η ὁποία πιέζοντας μὲρακτηριστικη ἔνδειξη της κατηφόρας ἑνὸς τόπου, ὁ ὁ­ την σειρά της τὸν νου, ῶθεῖ τὸν ἔφηβο στην δημιουρ­ποῖος δὲν σέβεται πια τὸν ἑαυτό του. Διότι ἐὰν στην γικότητα.

οιΗ

ο×

τὶο|‹ἔδ

Ηίἔ

.ΟΞο­

οεὀεἔ`ΟΧ

λο της οικογενείας καὶ να τὸ ἑτοι­την κοινωνία, όπου θὰ πραγματω­

του ἑαυτό. Κοινωνικοποιεῖ, μ” ἕνα

ἀποτυχία της ως κοινωνικουΙλειτουργηματος, η παι­ ἑΗ­ ἐκπριίδευσις διέρχεται ἀπανταχοθ του κόσμουδεια μας μοιραζεται την κριση με τις οικονομικως κριση βαθυτατη επειδη εγκατελειψε την ψυχη τουπροηγμένες χωρες, των 'ὁποίων μιμεῖται ὅισυλλόγι­ παιδιρὔ και στράφηκε στην ἐγκέφαλό του, γιὰ να θε­στα τα π οτυπα αποσυνθεσ των τελευταιων ετων τι απευσ τι ανα κε του κοατου τ ιο ανιαΝ 5 ίπ ›: : ι 'Π κ ο κ ει Β › ›7σ η ›ι ι5 ^" 'Ν ?ειναι αποκλειστικό εργο της προηγουμενης κυβερνη­ και των επιχειρησεων. Ομως αφ οτου εκανε στοχοσεως, που είσηγαγε την μεταρρύθμιση του ίθ7θ, καὶ της τὸ δίπλωμα, γεμίσαμε διπλωματούχους και οίτης σημερινης, που την ἐξακολουθεῖ μὲ την δικη της γι πνευματικοὶ άνθρωποι ἐξαερανίσθηκαν.) | \ \ ἕ | \ Ἱ 3 \ | Ε ἕ | 9 Ϊθ \ Δί \ \ Ώαποχρωση και την ολοκληρωσε με τον οικτρο νομο Η Βλλαδα ακολου ησε την υση και στην εκ­πλαίσιο πε ι °Ανωτάτων Ἱδ υ άτων. Το κακὸ εἶναι ί παιδευτικ` ἑπιλο ί ἐπειδ` ὅ ως σύ αὐτὸ τὸν τόποΗ 3| δρ | \ ἕ | ρ Η \ 3 \ \ Ρ| Ν η \ 3! γη, \ η | Ὁ \ υί Θ |οτι εχομε αναγαγει σε υψιστη εκπαιδευτικη αρχη την ολα πανε στα ακρα, την ξεπερασε και εφ ασε πρωτη

ησσρνα) προσπάθεια και \την πολιτικολογία.` 'Όμως στο πληρες άδιέξοδο.|”Ηταν ἀναπόηρευκτο.\Ἐὰν στηνΆ Ν ›κατ αυτο τον τροπο αντι να μορφωσωμε τον δημι­

τ Ευρωπη το σχολειο εχει να κανη με παιδια που υπο­Νουργικὸ και ὑψηλόφρονα χαρακτηρα ποὺ χρειάζεται , τάσσουν τὰ πάντα στὸ δέον, τί άλλο θὰ μπορουσε νὰ

μέθοδός του έπρεπε να ἐφαρμοσθη σίδιασπασμένα, νευρικὰ, ἀπροσάρμοστα καὶ ἐν τέλει ἕνα παιδί, τὸ οποῖο δὲν ύπακούει παρὰ μόνο στην συγ­ἀντικοινωνικὰ άτομα. Τί μέλλον μπορει” νὰ ἔχη ἕνα κίνηση καὶ τὸ αίσθημα, “Ετσι ἀπὸ τὸν διεθνη έκδη­ἔθνος τὸ ὁποῖο ἀντὶ νὰ ἐνεργοποιη καταστρέφει τὶς Ἡ μοκρατισμὸ της παιδείας του μεγάλου άριθμοὕ των

ὁ τόπος μας, κατασκευάζουμε σωρηδὸν ἀνερμάτιστα,λ συμβη ὅτα

‹.±5~

Ν Ν Νπνευματικές του δυνάμεις;Ν τεχνικων καὶ των ὕπαλληλων, ἐδω καταντησαμε στὸν

Ρόλος του σχολείου ειναι νὰ παραλάβη τὸ παιδι ι ἐκδημοκρατισμὸ της προσαρμογης εἰς τὸ ἐπίπεδο τουιεο γ αει

ί

χειροτἐρου° ἀπὸ ενεαετη υποχρεωτικη ἐκπαίδευ­ ότι θὰ καταιρύγουμε σὲ ὁμοιοπαθητικη κάθαρση πα­σ;η› υ:πΘχ9εω°α%'η` απσνομη γυμνασιακοιἶ άπολυτη­ θὥν καὶ όχι σὲ λογικὲς πειθαρχίες. ”Βτσι, ἀντὶ νὰ με­ριου απο συμμετοχη\στην πανεπιστημιακη διοίκηση, ταδίδη νεκρὲς γνώσεις και νὰ παράγη διανοητικὲς μη­ἔε σΤ®Υν*Ι πνευί|·α”"χη καί· πέλλκίχη ΤΡΟΡ­Οκροκία Τῶν χαχές, η\παιδεία θὰ πλάση ζθδυσσεῖς, ἱκανοὺς νὰ πα­ημοκρατικοφρονων οιτ των. λευουν ε Τα α ` Ν Ν ε ι `

ίἶἶομίζω ότι η κατράστόίση πλέον δὲν σώζεται. “Ο­ χρόνωςίθὰ ρῖενῖθθἶράἶιολόῖδηΐἔἶδἔ ίδ]ἕεςσ›ἶοῖί)θἶίἶτςίῖίς.σὉγχι μρνο διότι κυβέρνησις και άντιπολίτευσις δὲν ἔχουν ­

συνειδηση του προβληματος ἀλλὰ κυρίως ἐπειδη οἱ ΕΡΩΤΗΣΗ: Τὸ γλωσσικὸ ζητημα παρουσιάζει ὅπωςπαθαχξὁρθσἦίἔ ποθ ἔχἕχναν “Γιὰ λόΎουἔ καθαθὥἔ ψηφο­ Τθνίζεπ στὶἐ Η­ελέΐεω σας, ὕποτροπη μὲ τὸν ίδεολογικὸη¬ηρικους7 δεν |τους επιτρέπουν νὰ ὑπαναχωρησουν. νεοδημοτικισμὸ καὶ τὸ μονοτονικὸ συστημα. Πῶς

Ν Ν › Ν

λείας, στὸ όνομα της ὁποίας ὁμνύουν και άλληλοκα­ ΑΠΑΝΤΗΣΗ· Ἱζπτὰ ί ` \ | Ν. . χρονια μετα την καθιερωση τηςΖἕὶζγἔἶοἔλννειῖ αἐϋανοἶεἐ· Τί Ϊοηίἔα ἕἐίεί ια διἕκἶἔ­Ουμε ίδημοτικηςζ τὸ χλωσσικὸ ζητημα παρουσιάζει ἐλεεινη

πἔωεἴ .μ Ρμ Ρα› Οτο” ΤΥΝ Β ια ωρα ια νονμε υποτροπημ ονοματι καποιου νεφελωδρυς\‹‹λαικου››η α­ πολιτισμου, οχι πλεον η καθαρευουσα αλλα η κοινη

ΑΩ ϋποθεσουμε Ομωἐ Οτι τὰ πράγματα παίρνουν ὁμιλουμένη ἑκτοπίζεται ἀπὸ ἕνα παγερὸ τεχνητὸ ί­ὰἶλλη Τροπῖι καὶ ὅΉ€ ἀρλἰζεί ἀνοικοδόμἢσιἐ­ Σὲ μια δίωμα, μία ἰδεολογικη σολωμονικη, που ἐπιβάλλεταιἶἶτοωξ πἶΡ'·πΤωσἶι› *Ι πιυοσπάθεια θα δώση καρποὺς άνωθεν στὰ μέσα οἐνημερώσεως, την Διοίκηση και τηνεαν δἶν ακολουθηση Τὴν μέχρι σήμερα πεπατημέψἢ­ Ἐκπαίδευση. ,Ακουμε καὶ διαβάζουμε: πιθανά λίαν›Αλλου

Νμιλδξ γρ αὐτὸ τρ θέμα διεξοδικά; ἐδὥΝ θὰ πε­ Υ ἶπιεικά, ὁ­λόνροιφοι) σοιφά, συνεπά, σὲ δέχτηκα ὁίμεσα,

τουργία της ἐκπαιδευσεως κι ἀἕργόὕ οηωνέψουμε ἔτι δὲν ἶῇῳἕῖἔωίέῖωἕἔθἔἕἕἕἔἐ σέ­Ου σἶφεὁθθοωί πξῃ) ωἶαθληλωφ.υπάρχει αυτη γιὰ τὸ κράτος ἀλλὰ τὸ κράτος γι” αυτην ἔνταλ οι ἔύλλ η/Ἡ ἶωφ /άίἔσωω αἴτθωἐτφπισίίἕίπρέπει νὰ θόσω ε ὡ ίδ ν ί ” ” θ ` ὰί · '56 Ώψης φξῃίος ε% πἕο εσηςαεἑὀ πθωτης 0:·°­ Εἰ Θ α ικοῇαἐἐ εναν αν ρωπο μῖτις φης ηφοχολονα, αντιπροσωπισσα, ηαντιπροσωπι­ὔΡε”ι”ε9 Της φυῇηἦ και 3070 Τα ῖ:λαΤΤωΡ­αΐα Της) εναν να, ἦ ὁιὀάσκοντα. ή ἠθοποιίνοω/ /...ανθθοἑπο πἦυ Ξχντί· να (ένΤαΥωνἐζεΤαι­ Τουἔ ἄλλοξυῶ λίὰ Γεννημένο ἀπὸ την σκοπιμότητα νὰ ῦποταγη ὁΪὅωριζη και να ξεπερνα διάρκως τον δικο του\ εαυτο. τ λόγος και τὸ πνεῦμα στην «ἱστορικη ἀναγκαιότητα»

απυθμενρς εθνικος μας εγωισμός μπορει να\μετα­ της .λεγομένης 7Αλλαγης, τὸ ἰδίωμα αὐτὸ χαρακτη­Τραπη σε Ὁθικη δημιουργικη δυναμη, υπο Τον 090 ρίζεται ἀπὸ φανατικη ἐπιδίωξη της μονοτυπίας, ίσο­

δεν

452 ιτε

πεδωτικη κατάργηση τῶν ἀποχρώσεων, κυριαρχία ἀλεξανδρινξόν χρόνων καὶ της παλαιολογείου περιό­Ν Ν , Ν ,των αφηρημένων ρυσιαστικων, εργαλειακη αντιλη­ δου. Τοτε ειχαμε στροφη των λογιων προς την αττικη

ψη της γλωσσας, ενω οι δημιουργοί του αναθερμαι­ διαλεκτο, απο επιγνωση οικουμενικου προορισμουΪ θ Ν | ξ | ` Ϊ ? \νουν τὸν γλωσσικό διχασμό τοὔ παρελθόντος καὶ τον των κυριαρχων Βλληνων στην πρωτη περιπτωση και

9 ρ τ 'ο <ς < ορ ὶ ό χημα γ ` νὰ λύ τι ἀπὸ ανάγκη συντονισμού της πνευματικης παοαδύ­επιστ Οί εἰ) Ὁν ω ίσΐ ΕΚΟ πρ σ , ία κα. _ ίψουν τὸ ὁλοκληρωτικὸ πρόσωπο τοϋ φαινομένου. Δὲν σεως καὶ της ἐκκολαπτομένης ἐθνικης συνειδησεωςἀρκεῖ ἑπομένως νὰ τονίζη κανεὶς την ίδεολογικη ύφη λ στην δεύτερη, χωρὶς αύτὸ νὰ προκαλέση ἀμφισβητησητου νεοκοπου ξυλίνου ίδιώματος, πρέπει ἐπὶ πλέον νὰ γνησιότητος καὶ ἐξοντωτικὸ πόλεμο ἑνὸς γλωσσικούδιαλύση τὸν μὕθο της διγλωσσίας, πού ύποθάλπει τύπου ἐναντίον ὀίλλου° τώρα ἔχομε γλωσσικό ζητηματούς γλωσσικούς φανατισμούς. ἀπὸ κρίση ταυτότητος. °Αναζητώντας τὸν ἑαυτό τους

ζΗ` γλωσσικη μας περιπέτεια εἶναι καρπός της ἔξω απὸ την Ἑλλάδα, ὁ λογιωτατισμὸς καὶ ό δημο­νομιζομένης διγλωσσίας. Ἐὰν όμως στην Βύρώπη τικισμὸς προκάλεσαν την «διγλωσσία». Συγκεκρι­ύπηρξε όντως διγλωσσία, ἀφοῦ η νεκρη λατινικη κυ­ μένα ὁ δημοτικισμόἐγ ἐπηρεασμένθἐ ἀπὸ Τὸ εὐρωπαΐ·ριαρχοὔσε ἐπὶ αἰὥνες βιαίως εἰς βάρος τῶν ζωντανών κὸ προηγούμενο, ἑρμηνευσε την διτυπία ὡς διγλωσ­ρωμανικὥν ἰδιωμάτων (ίταλικῶν, γαλλικὥν, ἱσπανι­ σία καὶ ἔσπρωξε το ἀστερέωτο ἀκόμη “Εθνος σὲ πνευ­κὥν κ.λπ.), στην Έλλάδα η ἀρχαία γλῶσσα δὲν πέ­ ματικὸ διχασμό, ἐπικουρούμενος ἀπὸ τὸν λογιωτατι­θανε ἀλλὰ παρακολουθώντας τὶς ποικίλες ἐθνικές μας τισμό, ὁ ὁποἶοἐ ναὶ μὲν διεκἢρϋσσε Την ἀδί­άκθπη συ·περιπέτειες, έφθασε στην σημερινη μορφη τοῦ γρα­ νέχεια της ἑλληνικης γλώσσης, πλην θεωροὔσε τηνπτοὕ καὶ προφορικοὕ λόγου. Ούδέποτε λοιπὸν είχαμε δημώδη ἀνίκανη νὰ ἀνταποκριθη στὶς ανάγκες τοὔδύο γλὥσσες° είχαμε πάντοτε δύο καὶ περισσοτέ­ νέου κράτους καὶ ἔτσι ένίσχυε ἔμπρακτα την περὶ δι­ρους τύπους μιᾶς καὶ της αύτης γλώσσας (τὰ χορικὰ γλωσσίας ἑρμηνεία. Εἶναι γεγονὸς πὼς η δουλεία τηςτων τραγ­ωδιὥν δὲν ἦσαν «καθαρεύουσα» ἐν σχέσει Τουρκοκρατίας συρρίκνωσε την ὁμιλουμένη εἰς τὸ ἔ­πρὸς τὰ διαλογικά των μέρη ;), πρᾶγμα πού εἶναι φαι­ πακρο, όπως εἶναι ἐπίσης γεγονὸς ότι χωρὶς τούς λο­νόμενο ύγιὲς καὶ δημιουργεῖται ἀπὸ την συνεχη ἔντα­ γίους καὶ τὶς μυριάδες λέξεις ποὺ δημιούργησαν μὲ

‹ Ϊ ( < > | ` )| / \ §| / \ ξ Ϊση μεταξύ της ομι ουμενης, ηξγραπΤη› καί· Τηἔ γθαφομενηῶ η

Μ λ

οἕιὲε,

Ξ*

εμψυχωνει την εμπνευση ποι|ητικη,\ θα ειχαμε περιπεσει σε ιστορικηεξυψωνει την αφασια εφ οσον με την απελευθερωση δεν γνωριζα­7

ὁμιλουμένη. με κὀὶν ὑπουργό, κυβέρνηση, νοσοκομεῖο, οἰκογένεια η=Αντὶ όμως έκφραστικη πολυδυναμία νὰ γίνη ἕφημερίδα, ἀλλὰ μινίστρο, γκουβέρνο, σπιτάλι, φα­

κατὰ τούς νεωτερους χρόνους αφετηρία της πολιτι­ ίέ μίλια, χαζέτα, όμως τοῦτο δὲν ειναι τὸ ὁίπαν της ἐκ­στικης μας ζωης δημιουργηθηκε γλωσσικό ζητημα, φρασεως καὶ ἑπομένως δὲν συνηγορει ὑπὲρ τἦἐ δι­·

`­3"

3 ι Νπού δὲν πρέπει νὰ συγχέεται μὲ τὸν άττικισμὸ τῶν ` γλωσσίας ἀλλὰ της διτυπίας.ί

154 165

(Η ἀλὴθεια εἶναι ὅτι τόσο ό δημοτικισμὸς όσο καὶ στραφοϋμε στὴν Ἑλληνικὴ. Αν­Γὸ δὲν σημὰίνεγ νὰ\ ) Ν Ν › | |ὁ λογιωτατισμος αποτελουν όψεις του ιδιου νομισμα­ πρωῳινωμε Τὴν ­γλωσσγχὰγ ὰνὰρχιὰ ὰλλὰ νὰ θέσωμειο Ν Ϊ Ϊ·Τσἑ­ Πθσιὀνΐα εἰσαΥωΥὉ€› Τὰ δύο Ρευμ­ατα ἀνηκσυν ἐπὶ ἑνιαίας βάσεως τὴν γλωσσικὴ διδασκαλία. (Η δι­πλέον στὴν ἱστορία μας, ιστορία ἑνὸς λοισὕ στροιπσι· Φ δασκαλία τῶν Ἑλληνικῶν προϋποθέτει καθεστως ἐκ­\ Ντσαρισμένου ἀπὸ τὴν ξενομανία. (Ο λογιωτατισμος φραστικης ἐλευθερίας, ὴ ὁποία δὲν συμβιβάζεται μὲΝ Ἡ \ 3| Ν ) ­ε Ν

ανσυνιστα την νεοκλασικη εκφραση τουγευρωπαικου νομικὴ κατοχύρωση ούδενὸς γλωσσικου τύπου, θὰσινθρωπισμσνι ἶνσλ Ο,δὉμΞΤι3σσμσ€ μ­ιαγ ιστσριἶεη κἕχι αποδωση δε οταν βασιζεται στὴν συνειδηση της συ­πιὸ δραστικη, η οποιοι τον επιτρεπει να προβοιλη ωε νεχειας και το γλωσσικό αισθημα, για να αναδειξηΗ | Ϊ ) ἄ Νμἐθσδσἐ ὰπλωσ δι­σιφσρετικη, ἰκανὴ να επιτύχη εκει­ μεθοδικὰ τὴν αἰσθητικὴ άρτιότητα και τὴν ἐκφραστι­\ | ἔ Ϊ \ ` | | Ν ιν Ννο που δὲν πετυχαν οι λογιοι, με την προσηλωση τους κὴ πολύδνναμια της ζωντανης λαλιας.στὸν Τύπο Τἦἐ ,ΑΡχαία€· Στὴν προοπτικὴ της γλωσσικὴς ἀναπλάσεως τὸΒεβαίως τὸ κοινὸ ἱδανικὸ τῶν δύο τάσεων δὲν πη­ μονοτονικὸ σύστημα δὲν μπορει; νὰ διατηρηθὴ. Έκ­ι ο ι ι 5 Ι 2 κ Ν 2 Ν ι Ν ι Ν ιγαζει αποΝτον εθνικο μας βιο. (Ρυθμός του ελληνικου τος του\ ότι παραθεωρει τὴν ἱστορία και τὴν ἀρχέγονηπολιτισμου ποτὲ δεν υπηρξε ο ατομανθρωπος αλλα μουσικη υφη της γλωσσης μας, εχει μειωμενη νοημα­αν \ `εκεινος πού ὁλοκληρώνεται στὴν προσφορὰ για τον τοδοτικὴ ικανότητα. Στὴν φράση, λόγου χάριν, Ω­σσνάνθρωπσ­ Στὴν σχέση τἦἐ πρσσφσραι­3 τὸ παρελθὸν ραία η θέα! Τι ωραίοι/, τὸ δεύτερο ωραίοι δὲν διακρί­συνυπάρχει μὲ τὸ παρὸν και μὲ τὸ μέλλον, ὴ δὲ γλῶσ­ νομε άν εἶκαι ἐπιθετ| Ί \ Ί

ινσα πορεύεται ἀγκαλιαζοντας τοὺς νεκρους και τους φηνίζεται αν βάλουμε

Ο

ἔὐωτζςσὀὕ

(ηΦ(ην

Η

ιρρημα, πραγμα που σα­Ν ηλ Ι Χ 5 Χα η περισπωμενη. Το αυτοζὥνσΐασι ΑὐΤ\ < ὑπε σνϋσ σννύπα ετέτ Θπε

γ ἰσ ύει και ιὰ άσει οπω :Ηλί ιι εποό αλε οι­\ 3 \ η Κ Ι Ἱ ιι Κ ›| ζ Υ κ χ ς ς |ω|η Μ κ Ιωτην αυστηρη θεολογικη παραδοση σε λαικο αισθημα Ωαγα μπροστα τοης γγ Η λεγτοωννιγῃ εθ,ὰηι›εγα ὁεω Ό­χι­ ἐπέσρεπε στὴν ,Ορθοδοξία νὰ συνδυάζη ΜΝΟὉΡΥΕ­ πάρχει ενιαία. Τὸ μοιραία και τὸ ενιαία ειναι ἐπίθετακὰ τὸν υζαντινὸ άττικισ ὸ ὲτὸν κοιν` τῶν Εύα ­ ”` ἐπι ύ ατα· Στ`ν άσ πάλι θεό ατο κό οι πα­γι, Ρβημ ι ηφρ η›\ γ ,Θ ιω\\γελιων και αργοτερα να δημιουργη την υπεροχη γλωο­

ε ρεσυρε βοηθο ασυρματιστη, δεν θα μαθωμε ποτε τηνσα τῶν συναξαριῶν, τὴν χυμώδη ἔκφραση τῶν ἰερο­· ταυτότητα του θύματος: πρόκειται για τὸν βοηθὸ τοϋ

.ἔ·ια

κηρύκων, τὰ κείμενα ἑνὸς Νικοδήμου (Αγιορείτου, άσυρματιστὴὴγ ὸν βοηθὸ άσυρματιστὴ τοὕ πλοίου,ἑνὸς Μακρυγιάννη ἑνὸς Παπαδιαμάντη αὐτὴ ἐπέ­ Τὸ ἐλάττωμα αύτο του μονοτονικοὔ δὲν εἶναι τυχαιο.βαλε πέρα καὶ πάνω ἀπὸ τὸ άγονο σχίσμα δημοτικι­ ,Οφείλεται στὸ γεγονὸς ότι διακριτικὸ στοιχεῖο τὴςΝ ι | Έ· Νστων και λογιωτατων τον σημερινο κοινο λογο, χω­ λεξεως ηταν στὴν αρχαία διάλεκτο ὴποσότης των συλ­ρὶς νὰ τούς ἀποκηρύσση. λαβῶν, ὁπότε δὲν εἴχαμε σύγχυση τῶν ὁμωνύμων τύ­| ` |σ

Πρεπει να εγκαταλειψουμε τούς φθαρτικους διχα­ πων. "Οταν αργότερα η συλλαβικὴ ποσότης έπαψεΝκ ι Ν ,σμούς του τύπου Δημοτικὴ­Καθαρεύουσα και να φωνητικως νὰ υφίσταται, τὰ τονικὰ σύμβολα έγιναν

1ὅθ1ὅ7

διακριτικα των ὁμωνύμων λἐξεωκς η δὲ γλὥσσα επει­ προσφέροντάς του ἱστορικη ταυτότητα καὶ πρακτικὸ| /θαρχησε στοὺς κανόνες των και νεωτέρους τύπους. κανονα βίου° οἱ παραδοσεις εἰσαγουν στὸ πνεῦμα αὐτὸ

Ϊ Ἱ | Ν \ Ώ ΝΤὸ μονοτονικὸ χρεωκοπεῖ. ὅπου συναντα ἐπιβιώσεις τους ανθρωπους ψυχη τε και σώματι, όπως ακριβως| ( °Δ\ | 3 | /της παλαιᾶς φωνητικης πραγματικοτητος. οι νηστεῖες η οι μετανοιες εισαγουν τὸν θρησκευο­Ἱ ϊμενο σωματικα στον χὥρο της πίστεώς του. ”Οταν τὸ

ΪΞΖΡΠΤΗΣΗ: Έ:κτὸς τῶν προβλημάτων της γλώσσας. λ σὥμα|δὲν ακολουθει, η προθυμία του πνεύματος εἶναιιδιαιτερα σας απασχολει η Παραδοση. Την θεωρείτε ματαιοτης.πρωταρχικό στοιχεῖρ κΝαί αναγκαῖο όρο>της εθνικης Τὸ|κενὸ των ἐφθαρμένων παραδόσεων αναπληρω­μας ζωης. Θελετε να μας μιλησετε γι αυτο το θεμα; νει επίπονη αναφορα της ανερματιστης κοινωνικης

Ν \ | | \ | \ )ζωης στην μεγαλη παραδοση. Δεν προκειται για εκΑΠΑΝΤΗΣΗ: Παραδοση δὲνἱστορικὸ παρὸν ἑνὸς αδρανοὕς

¬5±ει­έέ

αι η επιβίωση στὸ προοιμίου καταδικασμένη σὲ παροδικότητα ανανέω­Ν κ _ Ν κ κ κ Δ κ 8 πεκρου παρελθοντος ση μορφων, προκειται για καθολικη επανο ο στον|

δὲν είναι πολύ πε ισσότε ο Ω πεισ ατικ` ποοσίλω­ σταθε ὸ πυ να τ ς Πα αδόσεω ἐπανοδο ” ὁποία\ Β 9 | Ϊ 7 \| 3 Ἱ [\ \ Ν | | Η \ 9) | ` Νση σε μια εμπειρια, που μεταδοθηκε απο γενηα σε γε­ ειναι τοσο δημιουργικη, ωστε να αποκλειη την στει­νηα, όπως η παραδοση τῶν Ἑλβετὥν στην ὡρολογρ­ ρα προγονοπληξία καὶ την παθητικη απομίμηση.`ΈὰνΪ | | , | ¦ | | | \ποιία δεδο ενου ότι καθε νέα ε πειοια ανατ επει το ν υπα λοιπον θε α πα αδοσεως, θεοαπεια δεν θα

7 | | ` / δ | \ Ν 3 | Μ \ \ \ Ἄ | ` \ |προηγουμενη, |θελοντας και μη. Παραδοση δεν (ειναι επελθη με ιο να εισαγαγω π.χ. στην (θεια Λειτουρ­­ Ν Ν Ν .ούτε οι παραδοσεις του λαου ­­ τα τραγουδια. οι χο­ για μεταφρασεις των ιερων κειμενων η μουσικα ορ­ροί, οι τέχνες; τα ἔθιμα τρυ. Οἱ λαικὲςπαραδόσεις γανα, για\να” κμταστρέψω μ: αὐτὸ τὸν τρόπο τὸνγμυ­μορφωνονται απο την Παραδοση κι εν πουτοις η τυχη σταγωγικο και κατανυκτικο χαρακτηρα της και νατους δὲν ταυτίζεται μὲ την δικη της τύχη. (Υπαρχει ἐξοκείλω ὡς αναπαυμένο ἐγὼ στὸ ψυχρὸ νόημα καὶ τὸ

αλιστα τὸ ἐνδε ό ενο αὐτὲ να ἐκ υλισθοὕν ὁ ι­ λυκε ὸ συναίσθ .ια θα ἐπἑλθ ὅταν αποκαταστίσω` | ` \ / , η `Ι α 6 Ι ι κ › κ κ Νστικα, οταν ο δεσμἕς τους με την Παραδοσηγστην ἔΙιἕντανηΡκἔι αμἔσιτευτη οχεεἑη με το πνευμα της.

ποα καταλυεται. ε ια τετοια πε ιπτωσ οι πα­ ου ο ος ι ου και το π α..ἔτι ×Ν ιιγ ι>| τω ηωἴιγδφγ ηηρραδοσεις καταντουν διατηρητεα γραφικοτης και υπα­ Ποια ειναι η ικη μας παραδοση, η προαιωνιαγονται στην αρμοδιότητα καποιου Ύπουργείου, χω­ ἐθνικη πνευματικη ἐπιλογη; Έν αντιθέσει πρὸς τηνρὶς να παρασύρουν αναγκαστικα στην πτώση τους παράδοση της Δύσεως, ποὺ είναι η πίστη στὸν ύπερ­

Ἑ' | αν αν αντην μεγαλη παραδοση. Οἱ παραδόσεις ειναι ἐνεργη­ ανθρωπο της μηχανικης όργανώσεως και της τεχνι­μριτα της Παραδόσεως. <\Η Παραδοση συμπυκνωνει κης, δικη μας παραδοση εηίναι η πνευματικη η› κ Ν Ν Ν Ντο εθνικο πνευ α ζω τον λο ο εκεινο και σκοπο υ­ α ιστικ π α ις. Στ ν Α αιοτττα πα αδοσ

Ϊ ) ) .Ν 3 Ψ| Ϊ ξ Ώ \7 Ἱ | | | / Ώ ` 9 | \ \ | Λ \ <παρξεως, που ως ηθικη πια δυναμις στηριζει ενα εθνος, αυτη εκφραζεται με το αιτημα της οιρετης, που ο χρι­

ἰὅδ 459

ἐἔ.

στιανισμὁς κ η πατερικη θεολογία μετμμορφώνουν φερον. Ἱἰωίθρθοδοξία δὲν φοβδίται\τὁν συρμό. (Ο συρ­σὲ καλη ψυχικη αλλοίωση. Παράδοση της Ἱθρθοδο­ μος αφορα κατι τι προσκαιρο αλλα το προσκαιρο δὲν| Έ' ξ Ι 3! | ί ~ Ἱ Ί. | \ | |ξιας ειναι ο`σμντετριμμενοςωανθρω|πος. 'Οχι ρ κακο­ μπορει ηα ειναι συγχρονο, γιχατιγ χανεται μεσα`στὸνμοιρης, αλλα εκεινος ο οποιος βλεπει περα απο την χρόνο° συγχρονο εἶναι μονο το αιωνιο γιατι αυτο δη­μότη του και τὸν ἑαυτό του. Παράδοση μας ειναι μ” μιουργεῖ τὸν χρόνο.?| | | ( ­ ξ ¬ενα λογο ό ίδιος ο Χριστὸς καὶ κιβωτός της η Έκ­κλησία ­ ό ὁίγιος,Ἱἰ παράδοση αύτη οὔδέποτε ἔπαψε νὰ λειτουργηστὸν τόπο μας. Τὸ “Εθνος ἀπὸ ἐκεῖ κρατηθηκε στιςφοβερές του περιπέτειες, ἐκεῖ βρηκε ό λαὸς πάντακατριφυγη. ἶἱαραγκωνίσθηκε μόνο ἀπὸ την ηγετικημεριδα της αρχουσης ταξεως και ἀπὸ την προοδευ­τικη λεγομένη διανόηση, ποὺ εἶχαν τὰ μάτια στραμ­μενα στην ,Δυση. Σημερα ομως τα πραγματα παιρ­νουν καινουργια τροπη: Η ἀμείλικτη ίστορικη ἐτυ­μηγορία ἔιρερε στην επιφάνεια τὸ οὐσιαστικὸ κενό,

Νποὺ ὑπάρχει πίσω ἀπὸ την ὑλικη εόημερία του ἀστι­κοὕ καθεστὥτος και την οἰκονομικη ἑσχατολογία τῶνμαρξιστὥν, κι ἔκανε γιὰ πολλοὺς ἀπὸ εκείνους, οίόποῖοι τὶς εἶχαν πιστέψει, ἔντονη την ανάγκη ἐπιστρο­φἦς στην μεταιρυσικη δικη μας ρίζα. (Η πνευματικηκμριαρχία της Δύσεως στην Έλλάδα αρχίζει νὰ έμφα­νιζη ρωγμές, μὲ ἄδηλες ἀπώτερες συνέπειες. Διότιδὲν πρόκειται περι στροφης σὲ κάποια χριστιανικὰιδεώδη γενικά, ἀλλὰ στην ,Ορθοδοξία “Ανθρωποιποικίλων πολιτικὥν κατευθύνσεων και πνευματικῶνπροσανατολισμὥν, ὁδεύουν καθημερινα σχεδόν πρὸςτην ἔπαλξη της ζωντανης μας παραδόσεως, τὸ “Αγιον”Ορος. Σημεῖο τῶν καιρὥν! Δὲν ἔχει σημασία ὀὶν δί­νουν στὰ κίνητρα τους ἰδεολογικὸ φιλοσοφικὸ πε­ριεχόμενο, ὀὶν τους ὡθη πολλὲς φορὲς μιμητικὸ ένδια­

ἰθθ ἰθἰ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔ Ο­Σἰτί ΤΟΥ' ΣΤΕΑΙΟἹ” ΡΑΜΦΟΤΣΤΟΙΧΕΙΟΘΒΤΗΘΗΚΒ” ΣΕ)ΔΒΪΤΒΡΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΝ ΜΑΡ­ΤΙΟ 19% ΣΤΟ ΤΤΠΟΓΡΑΦΕΙΟΑ. ΖΟΤΜΑΔΑΚΗ , ΙΚΑΡΙΑΣ Θ

ΑΘΗ ΝΑΙ, ΓΙΑ ΑΟΓΑΡΙΑΣΜΟΤΟΤ ΕΚΔΟΤΙΚΟΤ ΟΙΚΟΤ

ΚΕΔΡΟΣ

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟΠ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

ΖΩοΔοΧοΥ ΠΗΓΗΣ 6. ΤΗΛ. 3621217ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔοΣεΩΝ ΚΕΔΡΟΣ,

Γ. τεΝΝΑΔΙοΥ 6. 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 36.ο2.‹›ο7ΜΑΙΟΣ ιοεεα