სამოქალაქო პროცესუალური სამართალი II...
Click here to load reader
-
Upload
ezra-dalier -
Category
Documents
-
view
515 -
download
83
description
Transcript of სამოქალაქო პროცესუალური სამართალი II...
Tengiz liluaSvili
samoqalaqo procesualuri
samarTali
II gamocema
Tbilisi 2005.
w i n a T q m a
saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTlis pirveli gamocemidan
(1992 weli) sakmaod didi dro gavida. am meore gamocemis aseT
dagvianebas aqvs obieqturi mizezebi, romlebic ZiriTadad saqarTveloSi
samarTlebrivi da sasamarTlo reformebis momzadebiTa da gatarebiT
aixsneba.
1997 wels amoqmedda saqarTvelos axali samoqalaqo saproceso
kodeqsi, romelic arsebiTad gansxvavdeba saqarTvelos 1964 wlis
samoqalaqo samarTlis saproceso kodeqsisagan, Tumca mTeli rigi
normebisa da institutebisa, romlebmac gauZles drois gamocdas da rac
mTavaria pasuxoben dRevandel Secvlil socialuri da ekonomikuri
cxovrebis moTxovnebs, SenarCunebulia axal kodeqsSi.
meore gamocemis dagvianeba ganpirobebulia agreTve axali
samoqalaqo saproceso kodeqsis danergvisa da mosamarTleTa kadrebis
swavlebisaTvis praqtikuli saxelmZRvaneloebis momzadebis
aucileblobiT. am mimarTulebiT momzadda da ramdenjerme gamoica
„samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi“ praqtikuli
saxelmZRvanelo“. (1999-2004 w.) „samoqalaqo procesis sakiTxebi
saqarTvelos sasamarTloebis praqtikaSi“ (2002 weli), „samoqalaqo
saproceso kodeqsis komentari“, 2004 weli (TanaavtorobiT), „apelacia
samoqalaqo procesSi“, praqtikuli saxelmZRvanelo (2005 weli) da
sxva.
cxadia, rom iuridiuli fakultetebis studentoba sargeblobda da
dResac sargebloben am gamocemebiT. miuxedavad amisa, saWiro iyo da
studentTa swavlebis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT momzadebuli
saxelmZRvanelos gamocema.
am wignSi, romelic SeiZleba gamoyenebuli iqnes rogorc
saxelmZRvanelo iuridiuli umaRlesi saswavleblebisa da iuridiuli
fakultetis studentebisaTvis, gaSuqebulia Cvens mierve SemuSavebuli
programis mixedviT samoqalaqo saproceso samarTlis yvela ZiriTadi
sakiTxi. amasTan, Sesaswavli sakiTxebis aTvisebis gaadvilebis mizniT
wigni gajerebulia praqtikuli magaliTebiT.
X
X X
X
wigni gaTvaliswinebulia iuridiuli umaRlesi saswavleblebisa da
iuridiuli fakultetebis studentebisaTvis, doqtorantebisaTvis,
magistratebisaTvis da profesor-maswavleblebisaTvis.
wigni SeiZleba warmatebiT iqnes gamoyenebuli mosamarTleebis,
advokatebis da sxva praqtikos iuristebis, agreTve samosamarTlo
swavlebis centris msmenelTa mier.
S i n a a r s i
Tavi I
samoqalaqo marTlmsajuleba
1
$1. principebi, romlebic safuZvlad daedo saqarTveloSi 1997 wels
gatarebul sasamarTlo reformas . . . . . . . . . . . . . . . .
I. profesiuli sasamarTalo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. mosamarTleTa kvalificiuroba da kompetenturoba . . . .
III. mosamarTleTa specializacia . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. sasamarTlo xelisuflebisa da mosamarTlis damoukidebloba . .
V. mosamarTleTa SerCevisa da daniSvnis idealuri modeli:
ratom ver SevTavazeT igi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. samsafexuriani sasamarTlo sistema. kasacia rogorc
saboloo instancia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. kasaciis mxolod erT sasamarTloSi koncetrirebis
principi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. samoqalaqo marTlmsajulebis organoebi . . . . . . . . . .
I. sasamarTlo xelisufleba. marTlmsajulebis raoba . . .
II. pirveli instanciis sasamarTloebi . . . . . . . . . . . .
III. meore instanciis (saapelacio) sasamarTloebi . . . . .
IV. mesame instanciis (sakasacio) sasamarTloebi . . . . . . .
$3. mosamarTle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$4. mosamarTlis aparati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. mosamarTlis TanaSemwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. sxdomis mdivani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$5. advokati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$6. sasamarTlo aRmasrulebeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi II
samoqalaqo saproceso samarTlis cneba.
samoqalaqo saproceso urTierToba
$1. samoqalaqo saproceso samarTlis cneba . . . . . . . . . . .
I. sasamarTlo da samoqalaqo saproceso samarTali . . . .
II. samoqalaqo saproceso samarTali da misi amocanebi . . .
III. samoqalaqo saproceso samarTlis sagani da sistema . . .
IV. samoqalaqo saproceso samarTlis urTierTdamokidebuleba
samarTlis sxva dargebTan . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. samoqalaqo saproceso samarTlis wyaroebi . . . . . .
VI. samoqalaqo saproceso samarTlis normis moqmedeba
droSi da sivrceSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. samoqalaqo saproceso urTierToba . . . . . . . . . . .
I. cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. samoqalaqo saproceso urTierTobis warmoSobis
pirobebi da Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi III
samoqalaqo saproceso samarTlis principebi
2
$1. principebis cneba da klasifikacia . . . . . . . . . . . .
I. dispoziciurobis principi . . . . . . . . . . . . . . . .
II. SejibrebiTobis principi . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. SejibrebiTobisa da samZebro principis Tanafardoba . .
2. SejibrebiTobis principis Sinaarsi . . . . . . . . .
3. sasamarTlos iniciativisa da aqtiurobis farglebi . .
III. mxareTa Tanasworobis principi . . . . . . . . . . . .
IV. saqmis ganxilvis daCqarebisa da procesualuri
ekonomiis principebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. saqveynobis principi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. saxelmwifo enis principi . . . . . . . . . . . . . . .
VII. zepirobis principi da misi werilobiT formasTan
Sexameba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. uSvalobis principi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi IV
samoqalaqo saproceso urTierTobis
(samarTalwarmoebis) subieqtebi
$1. samoqalaqo saproceso uflebaunarianoba . . . . . . . . . . .
I. samarTlis subieqtebi zogadad . . . . . . . . . . . . . . .
II. samoqalaqo procesis subieqtebi . . . . . . . . . . . . . .
$2. samoqalaqo saproceso qmedunarianoba . . . . . . . . . . . . .
I. cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. SezRuduli qmedunarianoba . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. mcirewlovnebi da qmeduunaroni . . . . . . . . . . . . . .
$3. mxareebi samoqalaqo procesSi . . . . . . . . . . . . . . . .
$4. arasaTanado mxare da misi Secvlis wesi . . . . . . . . . . .
$5. saproceso Tanamonawileoba. Tanamonawileobis
saxeebi da miznebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. savaldebulo Tanamonawileoba . . . . . . . . . . . . . .
III. arasavaldebulo Tanamonawileoba . . . . . . . . . . . .
$6. mesame pirebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. cneba da saxeebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovniT . . .
III. mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovnis
gareSe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis
saqmeSi Cabmis samarTlebrivi safuZveli . . . . . .
2. damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis
saqmeSi Cabmis wesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. sasamarTlos ganCineba mesame piris saqmebi
Cabmis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris
saproceso uflebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$7. saproceso uflebamonacvleoba . . . . . . . . . . . . . . . .
I. uflebamonacvleobis cneba da safuZvlebi . . . . . . . .
3
II. saproceso uflebamonacvleobis daSvebis wesi . . . . .
III. saqmis warmoebis SeCereba da ganaxleba . . . . . . . . .
IV. uflebamonacvlis saproceso uflebebi . . . . . . . . . .
$8. mxareTa saproceso uflebebi da movaleobebi . . . . . . . .
I. mxareTa uflebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. mxareTa movaleobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi V
sasamarTlos uwyebrivi qvemdebareoba da
gansjadoba
$1. uwyebrivi qvemdebareobis cneba . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. gansjadobis cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$3. gansjadobis saxeebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. gvareobiTi gansjadoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. teritoriuli gansjadoba . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso
kompetenca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$4. saqmis gadacema erTi sasamarTlodan meoreSi . . . . . . .
$5. gansjadobis wesebis darRvevis Sedegebi . . . . . . . . . . . .
Tavi VI
saqmis warmoeba warmomadgenlis meSveobiT
$1. sasamarTlo warmomadgenlobis cneba da saxeebi . . . . . . .
$2. nebayoflobiTi (xelSekrulebiTi) warmomadgenloba . . . . .
I. sasamarTlos uari piris warmomadgenlad daSvebaze . . . .
$3. iuridiuli piris warmomadgenloba . . . . . . . . . . . . . . .
$4. warmomadgenlis uflebamosilebis farglebi . . . . . . . . . .
I. warmomadgenlis mier sxva advokatis an TanaSemwis
daxmarebis gamoyeneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. warmomadgenlis uflebamosilebis gaformeba . . . . . . .
$5. warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta . . . . . . . . . .
I. warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta
marwmuneblis mier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta
TviT warmomadgenlis mier . . . . . . . . . . . . . . . .
III. warmomadgenlobiTi uflebamosilebis Sewyveta
mxareTa nebis gareSe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$6. kanonieri warmomadgenlebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$7. saproceso warmomadgenlebi (mzrunveli) . . . . . . . . . . . .
I. saproceso warmomadgenlis daniSvna qmeduunaro
mopasuxisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saproceso warmomadgenlis daniSvna qmeduunaro
mosarCelisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi VII
4
vadebi samoqalaqo procesSi
$1. saproceso vadebis mniSvneloba da saxeebi . . . . . . . . . . .
$2. saproceso vadebis gamoTvla da damTavreba . . . . . . . . . .
$3. saproceso vadis SeCereba, gagrZeleba da gamoTvla . . . . .
$4. saproceso vadis gasvlis Sedegei . . . . . . . . . . . . . .
Tavi VIII
procesis xarjebi
$1. procesis xarjebis cneba da Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . .
$2. saxelmwfifo baJi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. saxelmwifo baJis gadaxdevinebis safuZvlebi . . . . . . .
2. saxelmwifo baJis odenoba . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. davis sagnis Rirebulebis gansazRvris wesi . . . . . . . .
$3. saqmis ganxilvasTan dakavSirebuli xarjebi . . . . . . . . . .
$4. sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan ganTavisufleba . . . . .
$5. sasamarTlo xarjebis gadaxdis gadadeba, ganawilvadeba da
maTi odenobis Semcireba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$6. sasamarTlo xarjebis ganawileba mxareTa Soris . . . . . . . .
Tavi IX
sasamarTlo mtkicebuleba
$1. faqtebis damtkicebis aucilebloba. sasamarTlo
mtkicebis cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. mtkicebis sagani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. mtkicebis sagnis cneba da gansazRvris kriteriumi . . . .
II. faqtebi, romlebic ar saWiroeben damtkicebas . . . . . . .
$3. faqtebis miTiTebis tvirTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$4. faqtebis damtkicebis tvirTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$5. damtkicebis tvirTis ganawileba mniSvneloba . . . . . . . . . .
I. damtkicebis tvirTis subieqtebi . . . . . . . . . . . . . . . .
II. damtkicebis tvirTis ganawilebis mniSvneloba . . . . . . .
$6. damtkicebis tvirTis ganawilebis safuZvlebi. prezumfciis
mniSvneloba samoqalaqo procesSi . . . . . . . . . . . . . . . .
$7. mtkicebulebis cneba samoqalaqo procesSi . . . . . . . . . . .
$8. mtkicebulebaTa dasaSveboba da gankuTvnadoba . . . . . . . . . .
$9. mtkicebulebaTa Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$10. mtkicebulebaTa saxeebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. mxareTa (mesame pirTa) axsna-ganmarteba. faqtis aRiareba . . .
II. werilobiTi mtkicebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. mowmis Cveneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. nivTieri mtkicebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. eqspertis daskvna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$11. adgilze daTvaliereba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
$12. mtkicebulebaTa uzrunvelyofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nakveTi meore
Tavi X
sasarCelo warmoeba
$1. sarCelis cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. sarCeli rogorc saproceso samarTlis instituti . . .
II. sarCelis elementebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. sarCelis elementebis mniSvneloba . . . . . . . . . .
2. sarCelis sagani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. sarCelis safuZveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. sarCelis Secvla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. sarCelis saxeebi (sarCelebis saproceso samarTlebrivi
klasifikacia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. mikuTvnebiTi sarCelebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. aRiarebiTi sarCelebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. gardaqmniTi sarCelebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$3. sarCelis ufleba. sarCelis warmoebaSi miRebis pirobebi . . .
$4. sarCelis forma da Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. sarCelis forma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. sarCelis Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. sarCelis xarvezis cneba da Sevsebis wesi . . . . . . . . . .
IV. sarCelis umoZraod datoveba . . . . . . . . . . . . . . . . .
$5. sarCelis uzrunvelyofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. gancxadebis Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. uzrunvelyofis faqtobrivi safuZvlis
damtkicebis tvirTi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. jer ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofa . . . . . . . . .
V. ganCineba sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb . . . . . . . . .
VI. sarCelis uzrunvelyofiT gamowveuli zaralis anazRaureba
(mopasuxis interesebis dacva) . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi XI
mopasuxis sarCelisagan Tavdacvis
saSualebebi
$1. Tavdacvis saSualebaTa saxeebi . . . . . . . . . . . . . . . .
I. sarCelis uaryofa (arcnoba) . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. procesualuri Sesagebeli . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. materialur samarTlebrivi Sesagebeli . . . . . . . . . .
IV. mosarCelis sapasuxo Sesagebeli . . . . . . . . . . . . . .
V. Sesageblis forma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Sesageblis warudgenlobis Sedegebi . . . . . . . . . . .
$2. Segebebuli sarCeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Sesagebeli Tu Segebebuli sarCeli :
6
dacvis saSualebaTa arCeva . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Segebebuli sarCelis warmoebaSi miRebis winapiroba . . .
III. Segebebuli sarCelis aRZvris vada . . . . . . . . . . . .
IV. Segebebuli sarCelis miReba da ganxilva . . . . . . . .
Tavi XII
saqmis winaswari momzadeba zepiri
ganxilvisaTvis
$1. samoqalaqo saqmis winaswari momzadeba, rogorc saqmis
warmoebis pirveli etapi da misi mniSvneloba . . . . . . . .
$2. saproceso moqmedebebi, romlebic unda Sesruldes saqmis
momzadebis mizniT
I. mopasuxisagan werilobiTi Sesageblis gamoTxova . . .
II. sarCelisa da Sesageblis safuZvelSi miTiTebuli
faqtebis samarTlebrivi mniSvnelobis Sefaseba.
mtkicebis sagnis gansazRvra . . . . . . . . . . . . . . . .
III. mtkicebulebaTa Segroveba . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. saqmeSi monawile pirTa gansazRvra . . . . . . . . . . . .
V. mosamzadebeli sxdoma . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. sasamarTlos mTavari sxdomis (zepiri ganxilvis)
daniSvna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$3. Setyobineba da dabareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi XIII
saqmis arsebiTad ganxilva sasamarTlos
mTavar sxdomaze
$1. saqmis mTavar sxdomaze ganxilvis mniSvneloba da wesi . . .
I. sasamarTlos mTavari sxdomis cneba da mniSvneloba . . .
II. mTavari sxdomis gaxsna da misi Catarebis SesaZleblobis
garkveva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. saqmis arsebiTad ganxilvis dawyeba. mosamarTlis
moxseneba saqmis arsis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . .
IV. mtkicebulebaTa gamokvleva . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. mxareTa paeqtroba. sasamarTlos xelmZRvaneloba
mxareTa Sejibrebisadmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. sxdomis daxurva da gadawyvetilebis gamotana . . . . .
VII. sasamarTlos dadgenilebaTa saxeebi . . . . . . . . . . .
$2. saqmis ganxilvis gadadeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. cneba da dasaSveboba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saproceso moqmedebebi, romlebic unda Sesruldes
saqmis ganxilvis gadadebis SemTxvevaSi . . . . . . . . . .
$3. saqmis warmoebis SeCereba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$4. saojaxo saqmeebis ganxilvis Taviseburebani . . . . . . . . . .
$5. reketuli qonebis CamorTmevis Taobaze aRZruli sarCelebis
ganxilvis Taviseburebani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Tavi XIV
sasamarTlo gadawyvetileba
$1. sasamarTlo gadawyvetilebis cneba da saxeebi . . . . . . . . .
I. sasamarTlo gadawyvetilebis cneba da mniSvneloba
II. gadawyvetilebis saxeebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. gadawyvetilebis Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. gadawyvetilebis nakli da misi gasworebis wesi . . . . .
1. gadawyvetilebaSi usworobaTa da aSkara
ariTmetikuli Secdomebis gasworeba . . . . . . . . . .
2. damatebiTi gadawyvetileba . . . . . . . . . . . . . . . .
3. gadawyvetilebis ganmarteba . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. gadawyvetilebis kanonieri Zala
I. gadawyvetilebis kanonieri Zalis cneba. formaluri da
materialuri kanonieri Zala . . . . . . . . . . . . . . . .
II. gadawyvetilebis kanonieri Zalis obieqturi
farglebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. gadawyvetilebis droiTi farglebi . . . . . . . . . . . .
IV. gadawyvetilebis kanonieri Zalis subieqturi
farglebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. gadawyvetilebis kanonieri Zalis moqmedebis Sewyveta . .
$3. sasamarTlo ganCineba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. ganCinebis miReba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. ganCinebis miRebis wesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. ganCinebis Sinaarsi da kanonieri Zala . . . . . . . . . . .
Tavi XV
dauswrebeli warmoeba
$1. dauswrebeli warmoebis cneba da mniSvneloba . . . . . . . . .
$2. dauswrebeli gadawyvetilebis miRebis zogadi
winapirobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. dauswrebeli gadawyvetilebis cneba da safuZveli . . .
II. dauswrebeli gadawyvetilebis miRebis zogadi
winapirobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. dauswrebeli gadawyvetileba mosarCelis
gamoucxadeblobis gamo . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. dauswrebeli gadawyvetileba mopasuxis
gamoucxadeblobis gamo . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. orive mxaris gamoucxadeblobis Sedegebi . . . . . . . .
$3. dauswrebeli gadawyvetilebis gasaCivreba . . . . . . . . .
I. saCivris Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saCivris dasaSvebobis Semowmeba . . . . . . . . . . . . .
III. saCivris dasabuTebulobis anu dauswrebeli
gadawyvetilebis gauqmebis safuZvlebis Semowmeba . . .
IV. meore dauswrebeli gadawyvetileba da misi
8
gasaCivrebis wesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavi XVI
saqmis damTavreba gadawyvetilebis gamotanis
gareSe
$1. saqmis damTavrebis formebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. saqmis warmoebis Sewyvetis safuZvlebi da Sedegi . . .
II. sarCelis ganuxilvelad datovebis safuZvlebi
da Sedegi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nakveTi mesame
gamartivebuli warmoeba
Tavi XVII
Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZruli
sarCelebis ganxilva
$1. Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZruli sarCelebis
ganxilvis Taviseburebani . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. gansjadoba
II. Tamasuqis Sesaxeb sarCelebis warmoebaSi miRebis
winapirobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. saqmis ganxilvis gamartivebuli wesi . . . . . . . .
Tavi XVIII
davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb
saqmis ganxilvis gamartivebuli wesi
(gadaxdis brZanebis miReba)
$1. davalianebis gadaxdevinebis gamartivebuli wesiT
ganxilvis mizani da safuZvlebi . . . . . . . . . . . . .
I. mizani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. dasaSveboba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. gadaxdis brZanebis gauqmeba da saqmis ganxilva
saerTo sasarCelo wesiT . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. gadaxdis brZaneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. gadaxdis brZanebis Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . .
II. gadaxdis brZanebis gadacema mopasuxisaTvis . . . . . .
III. gadaxdis brZanebis gauqmeba da saqmis ganxilva
saerTo sasarCelo wesiT . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Tavi XIX
lizingis sagnis dabrunebis Taobaze saqmis
ganxilvis gamartivebuli wesi
$1. gancxadeba lizingis sagnis dabrunebis Taobaze . . . . .
$2. sasamarTlos brZaneba lizingis sagnis gamcemisaTvis
lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb . . . . . . . . . . . .
nakveTi meoTxe
udavo warmoeba
Tavi XX
udavo warmoebis wesiT gansaxilveli saqmeebi
$1. udavo warmoebis cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. iuridiuli mniSvnelobis mqone faqtis dadgena . . . . .
I. iuridiuli faqtis dadgenis winapirobebi . . . . . . .
II. sasamarTlo gadawyvetileba iuridiuli faqtis
dadgenis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$3. moqalaqis ugzo-ukvlod dakargulad aRiareba
an gardacvlilad gamocxadeba . . . . . . . . . . . . . . . .
$4. moqalaqis SezRudul qmedunarianad da qmeduunarod
aRiareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. safuZveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saqmis ganxilvaSi monawile pirebi . . . . . . . . . . .
III. meurvisa da mzrunvelis daniSvna . . . . . . . . . . . . .
IV. SezRuduli qmedunarianobis gauqmeba da moqalaqis
qmedunarianad aRiareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$5. dakargul an ganadgurebul sawarmomdgenlo fasian
qaRaldsa da saordero fasian qaRaldze uflebis
aRdgena (gamowveviTi warmoeba) . . . . . . . . . . . . . . .
$6. qonebis upatronod cnoba . . . . . . . . . . . . . . . . .
$7. Svilad ayvana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nakveTi mexuTe
sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivreba
Tavi XXI
a p e l a c i a
$1. apelaciis arsisa da mniSvnelobis Sesaxeb.
saapelacio sasamarTlos qarTuli modeli . . . . . . . .
$2. saqmis warmoeba saapelacio sasamarTloSi . . . . . . . .
I. saapelacio saCivris obieqti, anu sasamarTlos
romel dadgenilebaze SeiZleba saapelacio
10
saCivris Setana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saapelacio saCivris uflebis subieqti, anu vis
SeuZlia saapelacio saCivris Setana . . . . . . . . .
III. saapelacio saCivris dasabuTeba . . . . . . . . . . .
IV. saapelacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi . .
V. saapelacio saCivris warmoebaSi miRebis Sedegebi . .
$3. Segebebuli saapelacio saCivari . . . . . . . . . . . . . .
I. Segebebuli saapelacio saCivris cneba da saxeebi . . . .
II. Segebebuli saapelacio saCivris dasaSveboba . . . . . .
III. Segebebuli saapelacio saCivris saxeebi . . . . . . . .
$4. saqmis ganxilva saapelacio sasamarTloSi . . . . . . . .
I. saqmis momzadeba zepiri ganxilvisaTvis . . . . . . . . .
II. saqmis zepiri ganxilva mTavar sxdomaze . . . . . . . .
1. saqmis mTavar sxdomaze ganxilvis wesi . . . . . . .
2. axali faqtebisa da mtkicebulebebis wardgenis
winapirobebi saapelacio sasamarTloSi . . . . . . .
III. gadawyvetilebis Semowmebis farglebi da saapelacio
sasamarTlos uflebamosileba . . . . . . . . . . . .
IV. sauaresod Sebrunebis dauSvebloba . . . . . . . . .
V. dauswrebeli warmoeba apelaciaSi . . . . . . . . .
$5. saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba . . . . . . .
I. gadawyvetilebisa da ganCinebis gamotanis safuZvlebi . .
II. saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba . . . . . . . .
Tavi XXII
k a s a c i a
$1. kasaciis iuridiuli buneba da mizani.
kasaciis qarTuli modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. kasaciis iuridiuli buneba . . . . . . . . . . . . . . . .
II. kasaciis mizani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. sakasacio saCivari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. sakasacio saCivris obieqtebi da subieqtebi . . . . . .
II. sakasacio saCivris warmoebaSi miRebisa da dasaSvebobis
winapirobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. sakasacio saCivris warmoebaSi miRebis winapirobebi . .
2. sakasacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi . . . . .
3. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos did palataze
saqmeTa gadacemis winapirobebi . . . . . . . . . . . . .
III. Segebebuli sakasacio saCivari
$3. saqmis warmoeba sakasacio sasamarTloSi
I. sakasacio saCivris Semotanis Sedegebi . . . . . . . . . . .
II. gadawyvetilebis Semowmebis farglebi . . . . . . . . . .
1. sauaresod Sebrunebis dauSvebloba . . . . . . . . . .
2. samarTlis normebis darRvevis Semowmebis
farglebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. sakasacio sasamarTlos gadawyvetileba . . . . . . . . . .
1. gasaCivrebuli gadawyvetilebis Semowmebis Sedegebi . .
2. sakasacio sasamarTlosSemxebloba faqtebTan. saqmis
11
faqtobrivi garemoebebis mniSvneloba gadawyvetilebis
samarTlebrivi SemowmebisaTvis . . . . . . . . . . . . .
Tavi XXIII
kerZo saCivari
$1. kerZo saCivris cneba, obieqti da subieqtebi . . . . . . . . . .
I. cneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. kerZo saCivris obieqti, subieqti da dasaSvebobis
winapirobebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. kerZo saCivris ganxilvis Taviseburebani . . . . . . . . . . .
I. kerZo saCivris ganxilva gasaCivrebuli ganCinebis
gamomtani sasamarTlos mier . . . . . . . . . . . . .
II. kerZo saCivris ganxilva zemdgomi sasamarTlos mier.
kerZo saCivris Setanis Sedegebi . . . . . . . . . . . .
Tavi XXIV
saqmis warmoebis ganaxleba
$1. saqmis warmoebis ganaxlebis obieqti da saxeebi . . . . .
I. ganaxlebis obieqti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saqmis warmoebis ganaxlebis saxeebi da safuZveli . .
III. gansjadoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
$2. gancxadebis dasaSveboba
I. gancxadebis Sinaarsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis
dasaSvebobis Semowmeba . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis
safuZvlianobis Semowmeba . . . . . . . . . . . . . . . .
12
Tavi I
samoqalaqo marTlmsajuleba
$1. principebi, romlebic safuZvlad daedo saqarTveloSi 1997 wels
gatarebul sasamarTlo reformas
1997 wlis ivnisSi saqarTvelos parlamentma miiRo organuli
kanoni „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“. es kanoni aris samarTlebrivi
reformis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani aqti, romlis proeqti
SemuSavda specialurad Seqmnili komisiis mier.
sasamarTlo reformis komisias unda gadaewyvita mravali sakiTxi
da maT Soris ganesazRvra principebi, romlebic safuZvlad daedeboda
sasamarTlo reformas saqarTveloSi. mizanSewonilad migvaCnia mokled
SevexoT mxolod zogierT fundamenturi xasiaTis princips, romelsac
daefuZna sasamarTlo reforma, romlebzec aigo sasamarTlo sistema
saqarTveloSi.
sagangebod gvinda mkiTxvelis yuradReba mivapyroT erT metad
mniSvnelovan garemoebas: 2005 wels sasamarTlo sistemaSi gatarebulma
zogierTma cvlilebam aramarto ar gadauxvia am prinipebidan, aramed
kidev ufro gamoikveTa maTi ganuxrelad dacvis aucilebloba.
I. profesiuli sasamarTlo
kanoni saerTo sasamarTloebis Sesaxeb amkvidrebs profesiul
sasamarTlos. es imas niSnavs, rom sasamarTloebi saqmeebs ganixilaven
msajulebis gareSe erTi an am kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi -
sami profesiuli mosamarTlis SemadgenlobiT. es arsebiTi xasiaTis
novelaa, romlis SemuSavebas win uswrebda, jer-erTi, Cveni qveynis
sasamarTlo praqtikis ganzogadeba da romelmac gviCvena konkretul
saqmeTa ganxilvaSi msajulTa formaluri monawileobis arnaxuli
masStabebi, agreTve TiTqmis gadaulaxavi siZneleebi, rasac mosamarTleebi
awydebodnen msajulTa mowvevisa da maTi monawileobiT sasamarTlo
kolegiis formirebis dros da meore - sazRvargareTis im qveynebis
gamocdileba, sadac msajulTa da maT Soris nafic msajulTa instituti
dResac moqmedebs, magram maTi monawileobiT saqmeTa ganxilvis
koeficienti ar aRemateba 2-dan 5 procents.
ras niSnavs nafic msajulTa sasamarTlo da riT gansxvavdeba igi
CvenSi adre moqmed saxalxo msajulTa sasamarTlosagan?
nafic msajulTa sasamarTlo, ise rogorc saxalxo msajulTa
sasamarTlo, marTlmsajulebis ganxorcielebaSi xalxis monawileobis
erT-erTi formaa.
saxalxo msajulebis monawileobiT saqmeTa ganxilva, romelic
sabWoTa xelisuflebis mier dainerga, warmoadgens jer kidev me-18
saukuneSi germaniaSi warmoSobil da garkveuli kategoriis saqmeebze iq
13
dResac moqmed Sefenebis sasamarTlo saxesxvaobas. ise rogorc Sefenebi,
CvenSi moqmedi msajulebi profesiul mosamarTlesTan erTad qmnidnen
ganuyofel kolegias: maT aqvT Tanabari uflebebi da monawileoben
aramarto bralisa da sasjelis sakiTxebis erToblivad gadawyvetaSi,
aramed saqmis ganxilvis procesSi wamoWril yvela sakiTxis
gadawyvetaSi, erTad gadian saTaTbiro oTaxSi gadawyvetilebis
gamosatanad. rac Seexeba nafic msajulTa sasamarTlos misi fundameturi
maxasiaTebeli, romlis gareSe sasamarTlo ver CaiTvleba nafic
msajulTa sasamarTlod - esaa funqciebis gamijvna nafic msajulTa da
profesiul mosamarTleTa Soris: nafici msajulebi profesiul
mosamarTlisagan damoukideblad da mis gareSe wyveten faqtis sakiTxs,
xolo iuridiul sakiTxs, ufro zustad, nafic msajulTa mier dadgenil
faqtebs, iuridiul Sefasebas aZlevs erTpirovnulad profesiuli
mosamarTle. Tu msajulebs da mosamarTles Soris funqciebi araa
gamijnuli da saqmis ganxilvis procesSi wamoWril yvela sakiTxs
erToblivad wyveten msajulebi da mosamarTle - aseT sasamarTlos ar
SeiZleba vuwodoT nafic msajulTa sasamarTlo. aqedan gamomdinare
SeiZleba gavakeToT daskvna: msajulTa raodenobis gazrda, vTqvaT
eqvsamde, Tormetamde an ufro metad, verasdros ver mogcems nafic
msajulTa sasamarTlos, Tu ar moxdeba funqciebis gamijvna nafic
msajulebsa da mosamarTles Soris. es igive saxalxo msajulebis
sasamarTlo iqneba erTiani da ganuyofeli kolegiis SenarCunebiT, oRond
im gansxvavebiT, rom aseT SemTxvevaSi ubralod kolegia gafarTovdeba.1
nafic msajulTa sasamarTlos aramarto Rirsebebis, aramed misi
iseTi naklovanebebisa da xarvezebis mxedvelobaSi miRebiT, romlebzec
miuTiTeben im qveynebis iuristebi, sadac aseTi sasamarTloebi moqmedeben,
agreTve im pirobebis gaTvaliswinebiT, romlebSic Cveni xalxi am etapze
cxovrobda da moRvaweobda - komisiam upiratesoba mianiWa samoqalaqo
saqmeebze profesiul mosamarTleTa sasamarTlos SemoRebas. msajulTa
monawileobiT saqmeTa ganxilva SenarCunebul iqna mxolod rogorc
gamonaklisi, zogierTi sisxlisa da administraciul saqmeTa ganxilvis
dros.
II. mosamarTleTa kvalificiuroba da kompetenturoba
cnobilia, rom yvelaze idealuri sasamarTlo sistemac ver
mogvcems sasurvel efeqts, Tu sasamarTlo korpusi araa
dakompleqtebuli maRalkvalificiuri mosamarTleebiT. amis Sesaxeb
miTiTebebs Seicavs mravali saerTaSoriso aqti da maT Soris evropis
sabWos rekomendacia #12 (94) 12 da mosamarTleTa statusis evropuli
qartia. aRniSnuli rekomendaciis ganmartebiT memorandumSi kerZod
naTqvamia: „imis sagarantiod, rom kanoni sworad iqneba gamoyenebuli
sruliadac ar kmara, rom mosamarTled SerCevis dros kandidats hqondes
saTanado kvalifikacia. mosamarTleebma unda gaiaron Sesaferisi
momzadeba rogorc Tanamdebobaze gamwesebamde, ise mis Semdeg - mTeli
karieris ganmavlobaSi“.2
1 dawvrilebiT ix. T.liluaSvili, gaamarTlebs Tu ara nafic msajulTa sasamarTlo? Jurn.
„samarTali“, 1992, #5. gv.2 2 mosamarTle da marTlmsajuleba: evropuli standartebi. Tb. 2001, gv.24
14
saqarTvelos axali sasamarTlo sistema orientirebulia swored
mosamarTlis maRal kvalificiurobaze da kompetenturobaze, mis maRal
kulturaze da ganaTlebulobaze. Cveni kanonebi sasamarTlo reformis
sferoSi efuZnebian im debulebas, rom mxolod maRalprofesiul
maRalganaTlebul mosamarTles SeiZleba miendos marTlmsajulebis
aRsruleba.
rogor da ra gziT avamaRloT mosamarTlis kvalifikacia, rogor
mivaRwioT imas, rom mosamarTlis maRali Tanamdeboba daiWiros mxolod
maRalkvalificiurma pirovnebam?
ai kidev erTi problema, romelic SeiZleba nebismieri sxva qveynis
winaSec idga, magram Cveni qveynis pirobebSi am problemas da mis
gadaWris gzebs gaaCnia Taviseburebani, romlis gauTvaliswineblobas
SeiZleba moyves marTlmsajulebis paralizeba. es Tavisebureba mTlianad
ganpirobebulia im axali samarTlebrivi sivrciT, romelSiac Cven
SevediT.
saqme isaa, rom am bolo dromde Cven vcxovrobdiT sul sxva
samarTlebriv sistemaSi, romelic cnobili iyo socialisturi
samarTlebrivi sistemis saxelwodebiT, amJamad ki saqarTveloSi
SemuSavda, miRebulia da moqmedeben axali kanonebi, romlebic efuZnebian
sabWoTa socialisturi samarTlebrivi sistemisagan arsebiTad
gansxvavebul sxva samarTlebriv sistemas. dRes SeiZleba gadauWarbeblad
iTqvas: Cven ukve aRar vekuTvniT socialisturi samarTlebrivi sistemis
ojaxs. Cven ukve vekuTvniT samarTlebriv sistemas, romelic romanul-
germanuli samarTlebrivi sistemis saxelwodebiTaa cnobili.
magram samarTlebriv sferoSi am radikalurma da sasikeTo
clilebebma Tavis mxriv warmoSva seriozuli da urTulesi kolozia
erTis mxriv axal samarTlebriv sistemasa da meores mxriv iuristTa
profesiuli ganaTlebis xasiaTsa da Sinaars Soris: bevri maSindeli
mosamarTle, advokati, prokurori aRizarda socialisturi samarTlis
principebze da normebze, xolo dRes ukve cxovroben da moRvaweoben
sul sxva samarTlebriv sivrceSi, sul sxva samarTlebriv sistemaSi,
romlis principebi da normebi maT ar SeuswavliaT, arada maT win udevT
saqmeebi, Tanac didi raodenobiT da rTuli saqmeebi, romlebic unda
gadawyviton swored am axali kanonmdeblobis Sesabamisad.
ufro metic, maT sasamarTlo procesebic axleburad unda
Caataron. saqme isaa, rom samoqalaqo sasamarTlo warmoeba, samoqalaqo
procesi agebulia ara samZebro, anu ara inkviziciur, aramed
SejibrebiTobisa da dispoziciurobis sawyisebze. saqarTvelos axali
samoqalaqo saproceso kodeqsic am principebzea agebuli.
ai, mxolod zogierTi problema, zogierTi iseTi faqtori,
romlebic aucileblad unda yofiliyo miRebuli mxedvelobaSi, raTa
sworad agvego Cvens qveyanaSi mosamarTleTa swavleba, mosamarTleTa
momzadeba da gadamzadeba.
vfiqrob interesmoklebuli ar iqneba aRiniSnos, rom yvela es
problema da faqtori danaxuli iqna jer kidev 1996 wels, rodesac
marTalia miRebuli iyo zogierTi axali kanoni (magaliTad kanoni
mewarmeTa Sesaxeb), magram kerZo da sajaro samarTlis zogierTi
fundamenturi kanoni, magaliTad saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi,
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, kanoni gakotrebis saqmeTa
warmoebis Sesaxeb da sxva mxolod proeqtebis saxiT arsebobdnen.
15
imisaTvis, rom davxmarebodiT mosamarTleebs axali kanonmdeblobis
SeswvlaSi, agreTve am axali kanonmdeblobis bazaze sakvalifikacio
gamocdebis CabarebaSi miRebul iqna, me vfiqrob, Cveni qveynis pirobebis
gaTvaliswinebiT yvelaze optimaluri gadawyvetileba - Seqmniliyo
saqarTvelos iusticiis saswavlo centri, sadac axali kanonmdeblobis
bazaze swavlebas gaivlian mosamarTleebi, mosamarTleebis TanaSemweebi,
da mosamarTleobis pretedentebi.
miRebul iqna gadawyvetileba, rom sasamarTlo reformis pirvel
etapze saqarTvelos iusticiis saswavlo centrs, sxva qveynebis
analogiuri saswavlo centrebisagan gansxvavebiT ormagi datvirTva
eqneboda: man Tavis msmenelebs unda aswavlos aramarto kanonmdeblobis
sworad gamoyenebis, sasamarTlo procesebis Catarebis, sasamarTlo
gadawyvetilebaTa miRebisa da formirebis xelovneba, aramed uwinares
yovlisa da umTavresad Zvelisagan arsebiTad gansxvavebuli axali
kanonmdebloba, romelic maT ar uswavliaT universitetSi.
sxvanairad rom vTqvaT, iusticiis saswavlo centrs daekisra
funqcia, romelsac Cveulebriv viTarebaSi asrulebs universiteti. es ar
iyo sasurveli, magram es iyo Cven pirobebSi erTad-erTi swori
gadawyvetileba, radgan sxva ufro misaRebi gza mosamarTleTa codnaSi
samarTlebrivi reformiT gamowveuli xarvezis SesavsebaT ar arsebobda.
rogori mdgomareoba gvaqvs amJamad? viTareba amJamad Seicvala,
sasamarTlo reforma ZiriTadad dasrulda, sasamarTloebi dakompleqtda
mosamarTleebiT, romlebmac warmatebiT Caabares sakvalifikacio da
sakonkurso gamocdebi. mosamarTleTa momzadebisa da gadamzadebis
sferoSi daiwyo axali etapi, romelic axal amocanebs saxavs
samosamarTlo swavlebis winaSe. mosamarTleTa kandidatebis momzadeba,
agreTve mosamarTleTa kvalifikaciis amaRleba unda ganTavisufldes im
formebisagan, romlebic sauniversiteto ganaTlebisaTvisaa
damaxasiaTebeli. maTi swavlebis formebi da meTodebi mTlianad unda
emsaxurebodes erT mTavar mizans: kvalificiurad daeuflon mosamarTlis
xelovnebas, warmatebulad ganaxorcielon TavianTi profesiuli
movaleoba.
III. mosamarTleTa specializacia
sazogadoebrivi urTierTobebis samarTlebrivi regulireba dRiTi
dRe farTovdeba da moicavs adamianis moRvaweobis TiTqmis yvela sferos.
es bunebrivi da kanonzomieri procesia: samarTlis meSveobiT
regulirdeba iseTi sferoebi, romlebic winaT sxva socialuri normebiT
wesrigdeboda.
amas isic emateba, rom sxvadasxva socialuri, ekonomikuri Tu
mecnierul-teqnikuri faqtorebis zegavleniT warmoiSveba axali da
axali sazogadoebrivi urTierTobebi, romlebic agreTve samarTlebriv
regulirebas saWiroeben. aseTi viTareba obieqturad warmoSobs
sasamarTlos specializaciis aucileblobas. saqme isaa, rom SeuZlebelia
movTxovoT erT romelime mosamarTles yvela im normebis codna,
romlebic sruliad gansxvavebul sferoebs aregulireben. aqedan
gamomdinare, aucilebeli Seiqna specializacia. arsebobda specializaciis
ori varianti: erTi - specializebuli sasamarTloebis SemoReba,
rogoricaa magaliTad, Sromis sasamarTlo, safinanso sasamarTlo,
16
administraciuli sasamarTlo, socialuri sakiTxebis sasamarTlo da
a.S. e.i. sasamarTloebi, romlebic Tavisi kompetenciis farglebSi
ganixilaven mxolod garkveuli kategoriis saqmeebs da, meore -
mosamarTleTa specializacia, e.i. sasamarTlo ganixilavs mis gansjad
yvela saqmes (sisxlis, samoqalaqo, administraciul, Sromis da a.S.
saqmeebs), magram ama Tu im kategoriis saqmes, magaliTad Sromis
samarTlebrivi urTierTobidan warmoSobil saqmeebs, saojaxo saqmeebs,
administraciul saqmeebs da a.S. ganixilavs am sasamarTlos is
mosamarTle, romelic daspecialebulia aseT saqmeebis ganxilvaSi.
upiratesoba Cveni pirobebis gaTvaliswinebiT mieniWa meore
variants - mosamarTleTa specializacias. kanonmdebelmac es varianti
miiRo. sasamarTlo reformis pirvel etapze kanoni iTvaliswinebs
pirveli instanciis doneze mosamarTleTa specializaciis mxolod or
sferos - samoqalaqo samarTals da sisxlis samarTals. es niSnvs imas,
rom mosamarTle, romelic daspecialebulia samoqalaqo saqmeebis
ganxilvaSi, aRar gaarCevs sisxlis samarTlis saqmeebs da piriqiT. aseTi
farTo masStabis specializacia, cxadia, SeiZleba ar aRmoCndes
sakmarisi, magram kanoni Seicavs erT mniSvnelovan debulebas:
sasamarTloebi sadac orze meti mosamarTlea SeiZleba ganxorcieldes
mosamarTleTa ufro viwro specializacia („saerTo sasamarTloebis
Sesaxeb“ organuli kanonis me-14 muxli). aseTi specializacia
gaTvaliswinebulia aramarto pirveli instanciis, aramed zemdgomi
sasamarTlo instanciebis donezec, rac uzrunvelyofs im konkretul
saqmeTa zust samarTlebriv analizs, romlebic Tanamedrove
sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli garTulebuli samarTlebriv
urTierTobidan gamomdinareoben.
migvaCnia, rom mosamarTleTa specializacia, Cveni qveynis pirobebis
gaTvaliswinebiT, aramarto obieqturi aucileblobiT nakarnaxevi, aramed
didi perspeqtivis mqone mimarTulebaa, romlis kidev ufro daxvewa da
ganviTareba did sargeblobas moutans marTlmsajulebis saTanadod
aRsrulebis saqmes, sasamarTlos avtoritetis amaRlebas.
III. sasamarTlo xelisuflebisa da mosamarTlis damoukidebloba
reformamdeli sasamarTlo xelisuflebisa da marTlmsajulebis
paralizebaSi, sxvadasxva faqtorebTan erTad, sruliad garkveuli roli
Seasrula damoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis uqonlobam, misma
srulma damokidebulobam aRmasrulebel xelisuflebaze.3 arada,
marTlmsajulebis ganmxorcielebli organo sasamarTlo, aucileblad
unda pasuxobdes garkveul moTxovnebs, romelTa gareSe misi saqmianoba
ver CaiTvleba marTlmsajulebad. am moTxovnebs Soris erT-erTi mTavari
da ZiriTadi - esaa sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba. es didi
xania cnobili da, SeiZleba iTqvas, sayovelTaod aRiarebuli principia.
am principis realizaciis, anu misi realurad damkvidrebis mizniT
SemuSavda da sakanonmdeblo wesiT ganmtkicda iseTi iuridiuli
meqanizmebi, romlebmac unda uzrunvelyos sasamarTlos damoukidebloba,
rogorc aRmasrulebeli, ise sakanonmdeblo xelisuflebisagan da
3 T. liluaSvili. sasamarTlo damoukidebeli unda iyos. Jurn. „samarTali“, 1992, #3, gv. 2-8
17
romlebic warmatebulad asruleben TavianT funqcias sxva demokratiul
qveynebSi.
garda sazRvargareTis qveynebis gamocdilebisa gaTvaliswinebuli
iqna agreve gaeros 1985 wlis marTlmsajulebis damoukideblobis
ZiriTadi principebi, agreTve evropis sabWos ministrTa komitetis 1994
wlis 13 oqtombris rekomendacia #R(94)12 „mosamarTleTa
damoukideblobis, efeqtianobisa da rolis Sesaxeb“.
pirvel rigSi, sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis
samarTlebrivi uzrunvelyofis fundamenturma principebma Tavisi asaxva
poves saqarTvelos konstituciaSi. kerZod, konstituciiT
gansazRvrulia sasamarTlos adgili xelisuflebis meqanizmSi.
saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis me-4 nawilis Tanaxmad
saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba xelisuflebis danawilebis
principebze dayrdnobiT. amis Sesabamisad, konstituciam daamkvidra
sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba rogorc sakanonmdeblo, ise
aRmasrulebeli xelisuflebisagan (82-e muxli). gaerosa da evropis
sabWos zemod miTiTebuli rekomendaciebis gaTvaliswinebiT saqarTvelos
konstituciam, agreTve mis safuZvelze SemuSavebulma sxva kanonebma,
rogoricaa saqarTvelos organuli kanoni „saerTo sasamarTloebis
Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanoni „saqarTvelos uzenaesi
sasamarTlos Sesaxeb“, „saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi“,
„saqarTvelos sisxlis saproceso kodeqsi“ - iuridiulad ganamtkices
sasamarTlo xelisuflebis damoukideblobis iseTi fundamenturi
garantiebi, rogoricaa sasamarTlo xelisuflebis aqtebis
savaldebuloba saqarTvelos mTel teritoriaze da am aqtebis
gadasinjvis dauSvebloba sakanonmdeblo da aRmasrulebeli
xelisulfebis mier, anu maTi gauqmebis, Secvlis Tu SeCerebis
dauSvebloba sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisuflebis mier,
mosamarTlis mxolod kanonisadmi damorCileba, saqmeTa ganxilva mxolod
miukerZoebeli sasamarTlos (mosamarTlis) mier, marTlmsajulebis
ganxorcieleba saproceso kanonmdeblobis moTxovnaTa sruli dacviT,
rac uzrunvelyofs swori da samarTliani gadawyvetilebis gamotanas,
mosamarTlis Tanamdebobis SeuTavsebloba romelime politikuri partiis,
Tu organizaciis wevrobasTan da a.S.
mosamarTleTa damoukidebloba - sasamarTlo xelisuflebis
damoukideblobis umniSvnelovanesi elementia, rac imas niSnavs, rom
sasamarTlo xelisuflebis damoukidebel xelisuflebad Camoyalibebis
interesebi moiTxoven mosamarTleTa damoukideblobis uzrunvelyofas.
aqedan gamomdinare, SemuSavda da sakanonmdeblo wesiT ganmtkicda
mosamarTleTa damoukideblobis iseTi sayovelTaod aRiarebuli da
gaerosa da evropis sabWos ministrTa komitetis mier rekomendirebuli
principebi, romlebmac unda Seuqmnas TviT mosamarTleebs
damoukideblobis ganwyoba, xolo aRmasrulebel Tu sakanonmdeblo
xelisuflebis warmomadgenlebs aRukveTos SesaZlebloba gaataros maT
mimarT raime aramarTlzomieri RonisZieba.
garda zemod CamoTvlilisa, mosamarTlis damoukideblobis
uzrunvelsayofad ganmtkicebulia iseTi samarTlebrivi meqanizmebi,
rogoricaa mosamarTlis daniSvna garkveuli kanoniT gaTvaliswinebuli
vadiT, misi sxva samuSaoze gadayvanis an vadamde ganTavisuflebis
akrZalva, garda kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa da
18
safuZvlebiT, mosamarTlis profesiuli karieris, misi kandidaturis
SerCevis, mosamarTlis dawinaurebisa da waxalisebis racionaluri
sistemis damkvidreba, mosamarTled piris SerCevis dros iseTi
obieqturi kriteriumebiT xelmZRvaneloba, rogoricaa kvalifikacia,
patiosneba, unarianoba da a.S. mosamarTlisa da misi ojaxis
uzrunvelyofa saxelmwifos mier, mosamarTlis xelSeuxebloba,
mosamarTleze raime zemoqmedebis an mis saqmianobaSi Carevis, zewolis an
muqaris akrZalva, rac xels SeuSlis mas miiRos swori da samarTliani
gadawyvetileba, aseTi zemoqmedebis dasjad qmedebad gamocxadeba da a.S.
V. ratom ver SevTavazeT mosamarTleTa
daniSvnis idealuri modeli
1. mosamarTleTa daniSvnis idealuri modelad iTvleba is modeli,
romelic rekomendirebulia evropis sabWos ministrTa komitetis mier
1994 wlis 13 oqtombers miRebuli rekomendaciebiT, agreTve, amave
ministrTa komitetis 1998 wels damtkicebuli „mosamarTleTa statusis
evropuli qartiiT.4 am modelis arsi SemdegSi mdgomareobs:
pirveli - yvela gadawyvetileba, romelic Seexeba mosamarTlis
profesiul karieras, unda efuZnebodes obieqtur
kriteriumebs. mosamarTlis SerCeva unda emyarebodes
kandidatis Rirsebebs, romelic mis kvalifikacias,
patiosnebas, unarianobas da efeqtianobas Seexeba.
meore - organo, romelic iRebs gadawyvetilebas mosamarTleTa
SerCevisa da dawinaurebis Sesaxeb „damoukidebeli unda
iyos xelisuflebisa da administraciisagan. am
damoukideblobis misaRwevad, kanonma unda uzrunvelyos,
rom misi wevrebi arCeul iqnan sasamarTlo xelisuflebis
mier da am organom TiTon SeimuSavos Tavisi saproceduro
wesebi“.
aseTia evropis sabWos ministrTa komitetis mier miRebuli
rekomendaciis pirveli principis moTxovnebi.
aRniSnuli rekomendaciis gaTvaliswinebiT da mis aRsasruleblad
evropis sabWom daamtkica „mosamarTleTa statusis evropuli qartia,
romlis 1.3 punqtis Tanaxmad:
„SerCevis, samsaxurSi miRebis, daniSvnis, dawinaurebisa da
mosamarTlis uflebamosilebis Sewyvetis Taobaze TiToeul
gadawyvetilebasTan dakavSirebiT, statusi iTvaliswinebs
aRmasrulebeli da sakanonmdeblo xelisuflebisagan
damoukidebeli organos Carevas, romlis Semadgenlobis naxevari
mainc misi Tanasworebis mier aris arCeuli, rac sasamarTlo
xelisuflebis frTo warmomadgenlobas uzrunvelyofs“.
mosamarTleTa statusis evropuli qartiis ganmartebiT
memorandumSi aRniSnulia, rom:
„wamoiWra damoukidebeli organos wevrTa Semadgenlobis
sakiTxi. qartia pirobad ayenebs, rom am organos wevrTa sul
cota naxevars mainc maTive TanasworTa mier arCeuli
mosamarTleebi unda Seadgendnen. es niSnavs erTi mxriv, rom ar
4 ix. wigni „mosamarTle da marTlmsajuleba: evropuli standartebi. Tb. 2001 weli. gv.9 da 32
19
unda iqnes daSvebuli, rom mosamarTleebi umciresobaSi iyvnen,
xolo meore mxriv, arc is aris savaldebulo, rom isini
umravlesobas qmnidnen. evropul qveynebSi sxvadasxva
koncepcualuri midgomebisa da debatebis Sedegad, imZlavra
azrma, rom damoukidebel organoSi mosamarTleTa minimum 50%-
ian warmomadgenlobas Seswevs unari uzrunvelyos dacvis
maRali garantiebi... qartia adgens, rom damoukidebeli organos
wevri mosamarTleebi arCeuli unda iqnan maTi Tanasworebis
mier, ramdenadac maTi Tanaarsi „damoukidebloba“ gamoricxavs
misi wevrebis arCevasa Tu daniSvnas politikuri organos mier,
romelic miekuTvneba aRmasrulebel an sakanonmdeblo
xelisuflebas. amgvari proceduriT mosamarTleebis daniSvnisas
gaCndeboda partiul-politikuri mikerZoebis riski“.
amrigad, gaeros generaluri asambleis 1985 wels damtkicebuli
sasamarTlos damoukideblobis zogadi principebis, adamianis uflebaTa
da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis Sesaxeb evropuli konvenciis, evropis
sabWos ministrTa komitetis mier miRebuli mosamarTleTa
damoukideblobis, efeqtianobisa da rolis Sesaxeb rekomendaciis da
mosamarTleTa statutis evropuli qartiis Sesabamisad - mosamarTleTa
daniSvnisa da dawinaurebis idealur modelad iTvleba:
aRmasrulebeli da sakanonmdeblo xelisuflebisagan
damoukidebeli organos Seqmna, romlis Semadgenlobis naxevars
(50%-s) mainc Seadgenen mosamarTleebi, romlebic arCeuli
arian maTive TanasworTa, e.i. mosamarTleTa korpusis mier.
SeeZlo Tu ara saqarTveloSi sasamarTlo reformis komisias am
modelis gadmoReba?
ara, ar SeeZlo im ubralo mizezis gamo rom saqarTvelos
uklebriv yvela mosamarTles unda Sewyvetoda uflebamosileba, xolo
reformirebul sasamarTlo sistemis axal rgolebSi (safexurebSi)
mosamarTlis kandidatebis SerCeva da daniSvna SeiZleboda mxolod
sruliad axali wesebis dacviT. sxva sityvebiT rom vTqvaT
mosamarTleTa kandidatebis wamoyenebas da daniSvnas ver mivandomebdiT im
mosamarTleebs, romlebsac jer TviTonac ar hqondaT Cabarebuli
samosamarTlo (sakvalifikacio) gamocdebi, ar hqondaT gavlili
konkursi da ar iyvnen daniSnuli mosamarTleebad kanoniT dadgenili
wesiT.
aucilebeli Seiqmna sxva modelis Seqmna.
am „sxva modelis“ Seqmnisas mxedvelobaSi iyo misaRebi da
aucileblad gasaTvaliswinebeli is garemoeba, rom sasamarTlo reforma
moiTxovda aramarto mosamarTleTa kandidatebis SerCevisa da daniSvnis
axal wesebs, aramed maTi momzadebisa da Semdgom gadamzadebis, maTTvis
sakvalifikacio gamocdebis Cabarebis organizaciis, konkursis Catarebis
wesebisa da uamravi normatiuli aqtebis proeqtebis momzadebis
aucileblobas. am „sxva modelze“ muSaobis dros sasamarTlo reformis
komisias didi daxmareba gauwia gaerosa da evropis sabWos
zemoddasaxelebulma konvenciebma, rekomendaciebma da qartiam. kerZod,
evropis sabWos zemod dasaxelebuli rekomendaciis (#R(94)12) I
principis „g“ punqtis meore abzacis mixedviT iq sadac konstituciaa,
sxva kanonmdebloba anda samarTlebrivi tradiciebi saSualebas iZleva
mosamarTle iniSnebodes aRmasrulebeli xelisuflebis mier, imis
20
garantia mainc unda arsebobdes, rom daniSvnis procedura gamWirvale da
praqtikulad damoukidebeli iyos da rom arCevanze araferi axdendes
gavlenas garda zemod dasaxelebuli obieqturi kriteriumebisa. es aris
Semdegi garantiebi:
I. specialuri damoukidebeli da kompetenturi organos arseboba,
romlis rCevasac, xelisufleba, rogorc wesi, gaiTvaliswinebs;
II. individis ufleba, gaasaCivros mis mimarT miRebuli
gadawyvetileba damoukidebeli organos winaSe.
III. xelisufleba, romelic iRebs gadawyvetilebas, unda
uzrunvelyofdes arasaTanado da dauSvebeli zegavlenis Tavidan
acilebas“5.
faqtiurad igive moTxovnebs Seicavs zemod dasaxelebuli
„mosamarTleTa statusis evropuli qartia“, romelic damtkicebuli iqna
mogvianebiT, 1998 wlis 8-10 ivliss.
gaerosa da evropis sabWoTa zemod dasaxelebul konvenciebisa da
rekomendaciebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT Tavdapirvelad SevimuSaveT
da gansaxilvelad gamovaqveyneT „sasamarTlo reformis koncefia“6,
romelSic dasabuTebuli iyo marTlmsajulebis umaRlesi sabWos Seqmnis
aucilebloba, xolo cota mogvianebiT, kerZod amave 1993 wels
gamoqveynda kanonis proeqti „marTlmsajulebis umaRlesi sabWosa da
mosamarTleTa kandidatebis momzadebis mizniT iusticiis saxelmwifo
saswavlo centris Seqmnis Sesaxeb“.
am proeqtSi kerZod naTqvamia, rom „sasamarTlo reformis erT-
erTi mTavari mimarTuleba unda iyos mosamarTleTa profesiuli donis
amaRleba, sasamarTlo korpusis dakompleqteba Rirseuli adamianebiT....“
am miznis realizaciisaTvis unda Seqmniliyo „marTlmsajulebis
umaRlesi sabWo“ romlis SemadgenlobaSi Sevlen samarTlis dargis
wamyvani mecnierebi, agreTve saqarTvelos iusticiis saministrosa da
uzenaesi sasamarTlos TanamSromlebi Tormeti kacis SemadgenlobiT.“7
sxvadasxva amocanebTan erTad, marTlmsajulebis umaRles sabWos am
proeqtiT ekisreboda mosamarTleTa kandidatebis SerCeva, maTi momzadeba,
samarTlis im dargebis SerCeva da saswavlo meToduri literaturis
SemuSaveba, romelTa mixedviT unda gaiaron swavleba mosamarTleTa
kandidatebma da a.S.
am kanonis proeqtis gamoqveynebis Semdeg muSaoba kvlav gagrZelda
misi sabolaod daxvewis mizniT, xolo 1997 wels saqarTelos mTavrobas
waredgina saqarTvelos kanonis proeqti „saerTo sasamarTloebis
Sesaxeb“, romlis ganxilvisa da mowonebis Semdeg es proeqti waredgina
saqarTvelos parlaments.
marTalia, saqarTvelos parlamentis sakonstitucio, iuridiul
sakiTxTa da kanonierebis komitetSi ganxilvis Sedegad am proeqtma
ganicada garkveuli cvlileba, magram mosamarTleTa kandidatebis
5 ix. evropis sabWoTa ministrTa komitetis mier 1994 wlis 13 oqtombris rekomendacia (#R(94)12). wigni „mosamarTle da marTlmsajuleba: evropuli standartebi“. Tb. 2001, gv. 11 6 T.liluaSvili. sasamarTlo reformis koncefcia. ix. Jurn. „samarTali“. 1993 weli, #1-2, gv.20-28 7 T.liluaSvili. marTlmsajulebis (iusticiis) umalResi sabWosa da mosamarTleTa kandidatebis
momzadebis mizniT iusticiis saxelmwifo saswavlo centris Seqmnis Sesaxeb“. Jurn. „samarTali“ 1993,
#3-4. gv.27.
Jurn. „samarTlis“ amave nomerSi gamoqveynda Cvens mier SemuSavebuli pirveli proeqti „saqarTvelos
respublikaSi sasamarTlo xelisuflebis statusisa da mowyobis Sesaxeb“.
21
SerCevis, maTi momzadebisa da daniSvnis sakiTxebSi ucvleli darCa.
kerZod, am proeqtis Tanaxmad iusticiis sabWo8 SeimuSavebs winadadebebs
saqarTvelos prezidentisaTvis qveyanaSi sasamarTlo reformis
gatarebisaTvis „mosamarTleTa korpusis maRalkvalificiuri da
Rirseuli adamianebiT Sevsebis, sasamarTlo xelisuflebis
damoukideblobis uzrunvelyofis da saqarTvelos kanonmdeblobiT
gaTvaliswinebul sxva sakiTxebze“. am proeqtiT ganisazRvra ZiriTadi
moTxovnebi, romlebic waeyeneba mosamarTled dasaniSn pirs.
mosamarTleTa daniSvnis wesi ki aseTia: uzenaesi sasamarTlos
mosamarTleebs irCevs saqarTvelos parlamlenti saqarTvelos
prezidentis wardginebiT, xolo raionis (saqalaqo) da saapelacio
sasamarTleobis mosamarTleebs niSnavs saqarTvelos prezidenti
iusticiis sabWos wardginebiT.
Cveni proeqtis mixedviT, iusticiis sabWos SemadgenlobaSi Sedian
Tanamdebobis mixedviT uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare, mosamarTleTa
konferenciis mier arCeuli ori mosamarTle, generaluri prokurori,
iusticiis ministri, saqarTvelos advokatTa kolegiis Tavmjdomare,
avtonomiuri respublikis iusticiis ministrebi, saqarTvelos
parlamentis ori wevri; iusticiis sabWos or wevrT niSnavs
saqarTvelos prezidenti.
unda avRniSnoT, rom mosamarTleTa monawileoba iusticiis sabWos
SemadgenlobaSi, arc am kanonproeqtis miRebis dros da arc mis Semdeg
gaziarebuli ar iqna, Tumca amJamad ukve arsebobs gacilebiT ufro
ukeTesi pirobebi da SesaZleblobebi imisaTvis, rom iusticiis sabWoSi
warmodgenili iyos ufro meti raodenobiT mosamarTle.
proeqtiT ganisazRvra moTxovnebi, romlebic waeyeneba mosamarTled
dasaniSn pirs, romelTa Soris aRsaniSnavia sakvalifikacio gamocdebis
Cabareba. Seiqmna agreTve iusticiis saswavlo centri, sadac swavleba
SeuZlia gaiaros nebismierma pirma, romelsac aqvs umaRlesi iuridiuli
ganaTleba, mosamarTlis Tanamdebobis dasakaveblad kandidatis
sakonkurso wesiT SerCevis dros mTlianad uzrunvelyofilia
gamWirvaloba. gansazRvrulia agreTve obieqturi kriteriumebi,
romlebiTac unda ixelmZRvanelos iusticiis sabWom mosamarTleTa
SerCevis dros.9
VI. samsafexuriani sasamarTlo sistema.
kasacia rogorc sabolao instancia
sabWoTa sasamarTlo sistema morgebuli iyo saxelmwifo marTvis
im reJimze, romelic avtoritaruli reJimis saxelwodebiTaa cnobili. am
sasamarTlo sistemas hqonda ori arsebiTi nakli: erTi - ar arsebobda
saapelacio sasamarTloebi, romlebsac SeeZlo Seemowmebia gasaCivrebuli
gadawyvetilebebi, rogorc faqtobrivad, ise iuridiulad da, meore -
kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebi SeiZleboda gadasinjuliyo
saqarTvelosa da ssr kavSiris prokuraturisa da umaRlesi sasamarTlos
Sesabamisi Tanamdebobis pirTa protestis safuZvelze. es imas niSnavs,
8 komisiam mizanSewonilad CaTvala, rom marTlmsajulebis sabWos nacvlad am sabWos ewodos
„iusticiis sabWo“. 9 saqarTvelos organuli kanoni „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ muxli 46-52. „normatiuli aqtebi
saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“. Tb. 2002 w. gv. 14.
22
rom sasamarTlos ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebi SeiZleba
gadasinjuliyo nebismier dros da nebismier farglebSi, xolo, aqedan
gamomdinare, mxareTa samarTlebrivi usafrTxoebis fundamentur principi
mTlianad ignorirebuli iyo. saqme isaa, rom aseTi sasamarTlo sistemis
dros procesi SeiZleba dausruleblad gagrZeldes, radgan
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvla jer kidev ar niSnavs saqmis
dasrulebas, radgan mosalodnelia prokuraturis, an umaRlesi
sasamarTlos Sesabamisi Tanamdebobis pirTa protesti, romelsac
ganixilavda sazedamxedvelo instanciis sasamarTlo da saqmeze yvela
gadawyvetilebis ganCinebis gauqmeba da saqmis Tavidan ganxilva da
gadawyveta. am uaRresad arasasurveli da yovlad gaumarTlebeli
viTarebis aRmofxvris mizniT SemoRebuli iqna samsafexuriani
sasamarTlo sistema; sabolaod miviReT Cveni sasamarTlo reformis
namdvil mSenebad aRiarebuli samsafexuriani sasamarTlo sistema, sadac
kasacia gvevlineba rogorc sabolao instancia, ris Sesaxebac ufro
dawvrilebiT saubari gveqneba qvemoT.
VII. kasaciis mxolod erT sasamarTloSi
koncentrirebis principi
sruliad axleburad da, Cveni azriT, Zalian gonivrulad
ganisazRvra sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivrebis wesi da
farglebi: pirveli instanciis sasamarTlo gadawyvetilebebi romlebic
ar Sesulan kanonier ZalaSi, SeiZleba gasaCivrdnen saapelacio
sasamarTloSi, xolo saolqo sasamarTloebis Sesabamis kolegiaTa
gadawyvetilebebi sakasacio sasamarTloSi. saapelacio sasamarTloebis
gadawyvetilebebi SeiZleba gasaCivrdes sakasacio sasamarTloSi, xolo
sakasacio sasamarTlos gadawyvetilebebi sabolao da maTi gasaCivreba
aRar daiSveba.
rogorc vxedavT, sasamarTlo sistema da sasamarTlo
gadawyvetilebaTa gasaCivrebis wesi isea Camoyalibebuli, rom erTxel da
samudamod unda mieRos bolo saqmeTa dausrulebel moZraobas
sasamarTlo instanciebSi, am saqmeTa daumTavreblobas.
xom ar niSnavs es imas, rom sakasacio sasamarTlo, rogorc
sabolao instancia, Secdomebs ar dauSvebs da, amitom, saWiro aRaraa
misi gasaCivreba?
sasamarTlo sistemisa da instanciurobis SemuSavebis dros
mxedvelobaSi iyo miRebuli is, rom sakasacio sasamarTlos SeiZleba
mouvides Secdoma. magram, agreTve Secdoma SeiZleba dauSvas Tu
SemoRebuli iqneba me-4, me-5 da a.S. instanciis sasamarTloebi. aseTnairi
logikiT sasamarTlo instanciebis Camoyalibebas xatovnad uwodes
„procesis ukvdaveba“. amitom, am logikiT sasamarTlo instanciebis
Camoyalibebaze uari Tqves jer kide me-19 saukuneSi - didi
samarTlebrivi da sasamarTlo reformebis gatarebis epoqaSi. magram,
vimeoreb, uari imitom ki ar Tqves, rom sabolao instanciad
Camoyalibebuli sasamarTlo (kasacia, revizia) Secdomebs ar dauSvebs.
raTqma unda ara! rogorc Cans sasamarTlo sistemis agebis dros, ise
rogorc adamianis moRvaweobis nebismier sxva sferoSi, romelime
gonivrulad mignebul zRvarze, Secdomis daSvebis albaToba xelovnurad
23
unda gamovricxoT, radgan sasamarTlo instanciebis raodenobaTa zrda
arcerTi TvalsazrisiT misaRebi araa.
aqedan gamomdinare, orientacia aRebuli iqna ara instanciurobis
gazrdisaken, aramed marTlmsajulebis organizaciisa da funqcionirebis
iseTi principebiT aRWurvisaken, romlebmac unda uzrunvelyon saqmis
sworad gadawyveta, Secdomebis daSvebis albaTobis minimumamde Semcireba.
es principebi Camoyalibda saqarTvelos konstituciaSi, saqarTvelos
organul kanonSi „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ da saqarTvelos
samoqalaqo saproceso da sisxlis saproceso kodeqsebSi.
orientacia aRebuli iqna agreTve iqiTken, rom qveyanaSi yofiliyo
mxolod erTi sakasacio sasamarTlo.
riTi iyo ganpirobebuli aseTi orientacia?
rogor es naCvenebi iqneba am wignis me... TavSi, kasacias aqvs
aramarto individualuri interesebis, anu kasatoris uflebis dacvis,
aramed sajaro interesis, anu samarTlis ganviTarebisa da erTiani
marTlmsajulebis uzrunvelyofis mizanic.
am miznebis realizacia SesaZlebeli SeiZleba iyos mxolod iseT
pirobebSi, rodesac qveyanaSi arsebobs mxolod erTi sakasacio
sasamarTlo, am sakasacio sasamarTlos mier Tavis gadawyvetilebaSi
Camoyalibebuli samarTlebrivi Tvalsazrisi (Sefaseba) savaldebulo
iqneba im sasamarTlosaTvis, romelsac saqme ubrundeba xelaxla
gansaxilvelad da sakasacio sasamarTlos imave an sxva Semadgenlobas
(kolegias) ufleba ar eqneba gadauxvios adre sxva saqmeze
Camoyalibebul samarTlebriv Sefasebas („TviTSezRudvis principi“).
TavisTavad cxadia, rom saxelmwifoSi ramdenime sakasacio
sasamarTlos arsebobis pirobebSi - es absoluturad SeuZlebeli da
ganuxorcielebeli miznebi iqneboda.
$2 samoqalaqo marTlmsajulebis organoebi
I sasamarTlo xelisufleba. marTlmsajulebis raoba
saqarTvelos konstituciis me-5 muxlis Tanaxmad „saxelmwifo
xelisufleba xorcieldeba xelisuflebis danawilebis principze
dayrdnobiT“. am principis Sesabamisad, saqarTvelos konstitucia
acxadebs sasamarTlo xelisuflebas, rogorc sakanonmdeblo da
aRmasrulebeli xelisuflebisagan damoukidebel xelisuflebas.
sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba ar SeiZleba gavigoT
ise, TiTqos yvela saqmis ganxilva-gadawyveta warmoebs sasamarTlos
(mosamarTlis) mixedulebiT. mosamarTleebi, romlebic axorcieleben
sasamarTlo xelisuflebas, emorCilebian mxolod kanons. amasTan erTad,
sasamarTlo xelisuflebis damoukidebloba niSnavs imas, rom igi Tavisi
uflebamosilebis ganxorcielebisas ar SeiZleba romelime sakanonmdeblo
Tu aRmasrulebeli organos, agreTve Tanamdebobis piris gavlenaSi
moeqces.
saqarTvelos konstituciiT damkvidrebuli sasamarTlo
xelisuflebis damoukidebloba mTeli Tavisi arsiT mimarTulia ara
mxolod sasamarTloebisadmi, aramed agreTve yvela organosa da
Tanamdebobis pirisadmi, romlebsac ekrZalebaT sasamarTlos saqmeebSi
Careva, sasamarTloze raime zegavlenis moxdena. aseTi Carevisa Tu
zegavlenisaTvis kanonmdebloba iTvaliswinebs Sesabamis pasuxismgeblobas.
24
saqarTvelos konstituciiT sasamarTloebi gamocxadebulia agreTve
sasamarTlo xelisuflebis erTad-erT organod. es imas niSnavs, rom
arcerT sxva organos ar SeuZlia sasamarTlo xelisuflebis
ganxorcieleba, sul erTia xelisuflebis romel ganStoebas -
sakanonmdeblo Tu aRmasrulebels - ganekuTvneba es organo.
saqarTvelos konstituciis 82-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad
sasamarTlo xelisufleba xorcieldeba sakonstitucio kontrolis,
marTlmsajulebisa da kanoniT dadgenili sxva formebis meSveobiT. amave
konstituciis 83-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad ki „marTlmsajulebas
axorcieleben saerTo sasamarTloebi, maTi sistema da samarTalwarmoebis
wesi dadgenilia kanoniT“.
marTlmsajulebis formiT sasamarTlos saqmianobis ganxorcieleba
gansxavdeba yovelgvari sxva saqmianobisagan imiT, rom sasamarTlom
ganuxrelad unda ixelmZRvanelos saqmeTa ganxilva-gadawyvetis kanoniT
winaswar dadgenili wesiT. saqmeTa ganxilva am wesebis ugulvebelyofiT,
an am wesebidan arsebiTi gadaxveviT, aRar iqneba marTlmsajuleba da
sasamarTlos aseTi saqmianoba aRarafriT iqneba gansxvavebuli sxva saxisa
da sxva organoebis saqmianobisagan.
amasTan erTad, marTlmsajulebis ganxorcielebis wesi zustad da
amomwuravadaa gansazRvruli kanoniT, kerZod: dasaSvebia mxolod iseTi
saproceso moqmedebis Sesruleba da im wesiT, romelic kanoniTaa
gaTvaliswinebuli, sasamarTlos gadawyvetileba SeiZleba daefuZnos
mxolod iseT faqtobriv garemoebebs, romlebic dadgenilia kanoniT
zustad gansazRvruli mtkicebis saSualebebiT, mxareebs
uzrunvelyofili aqvT saqmis ganxilvaSi monawileobis ufleba, agreTve,
saqmis warmoeba warmomadgenlis (advokatis) meSveobiT, pirs, romelic
Tvlis, rom mis mimarT gamotanilia dausabuTebeli gadawyvetileba,
ufleba aqvs gaasaCivros igi zemdgom sasamarTlo instanciaSi,
sasamarTlo gadawyvetilebaTa kanonierebisa da dasabuTebulobis
Semowmebis mizniT Seqmnilia specialur organoTa da maTi saqmianobis
momwesrigebel samarTlebriv normaTa mwyobri sistema da sxva.
saqarTvelos saerTo sasamarTloebis sistema ganisazRvra „saerTo
sasamarTloebis Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanoniT, romlis
mixedviT igi ase gamoiyureboda:
1. raionuli (saqalaqo) sasamarTloebi
2. saolqo sasamarTloebi
3. avtonomiuri respublikis umaRlesi sasamarTloebi
4. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo
am sasamarTloebis struqtura da uflebamosileba ganisazRvreba
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli kanoniT da „saqarTvelos
uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb“ organuli kanoniT.
sasamarTlo sistemis yvela rgolSi saqmeTa ganxilvis
(samarTalwarmoebis) wesi gansazRvrulia Sesabamisi saproceso kodeqsiT,
rogoricaa samoqalaqo saproceso, sisxlis saproceso da
administraciul saproceso kodeqsebi, agreTve, zogierTi sxva
normatiuli aqtiT, romelic awesrigebs calkeuli kategoriis saqmeTa
sasamarTloSi ganxilvas, im TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT, romlebic
am saqmeebs axasiaTebT.
II. pirveli instanciis sasamarTloebi
25
1997 wlis sasamarTlo reformis mixedviT samoqalaqo saqmeebze
pirveli instanciis sasamarTloebia: a) raionuli (saqalaqo)
sasamarTloebi; b) saolqo sasamarTlos samoqalaqo da samewarmeo
saqmeTa kolegia; g) avtonomiuri respublikis umaRlesi sasamarTlos
samoqalaqo da samewarmeo saqmeTa kolegia.
amJamad, pirveli instanciiT saqmeTa ganxilvis aseTi wesi Seicvala.
„saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi cvlilebebisa da
damatebebis Setanis Sesaxeb“ 2005 wlis 23 ivnisis kanoniT raionuli
(saqalaqo) sasamarTloebi ganixilaven yvela kategoriis saqmeebs pirveli
instanciiT, maT Soris saqmeebs, romlebic iyo avtonomiuri respublikis
umaRles sasamarTlosa da saolqo sasamarTloebis kolegiebis gansjadi.
am kolegiebma ki Sewyvites arseboba.
garda amisa, raionuli (saqalaqo) sasamarTlos SemadgenlobaSi
SeiZleba Sediodes magistrati mosamarTle, romelic ganixilavs kanoniT
gansazRvruli zogierTi mciremniSvnelobis saqmeebs. magistrati
mosamarTlis gansjadobas gansazRvravs ssk me-14 muxli. amave kodeqsis
me-15 muxlis 1I nawilis mixedviT sarCelebi magistrati mosamarTlis
gansjad saqmeebze „Seitaneba raionul (saqalaqo) sasamarTloSi
magistrati mosamarTlis adgilsamyofelis mixedviT“.
raionuli sasamarTlo iqmneba saqarTvelos prezidentis
brZanebulebiT raionSi, agreTve iseT qalaqSi, romelic ar Sedis arcerT
raionSi da ar gaaCnia raionuli dayofa, agreTve qalaqis raionSi, e.i.
iseTi qalaqis raionSi, rormelsac gaaCnia raionuli dayofa. magaliTad,
q.quTaiss ar gaaCnia raionuli dayofa. amitom, aq Seqmnilia quTaisis
saqalaqo sasamarTlo, romelic Tavisi uflebamosilebiT da gansjadobiT
arafriT ar gansxvavdeba raionuli sasamarTlosagan. rac Seexeba
q.Tbiliss, mas aqvs raionuli dayofa da am raionuli dayofis mixedviT
Seqmnili iyo raionuli sasamarTloebi.
amJamad raionuli da saqalaqo sasamarTloebis Seqmnis aseTi wesi
nawilobriv Seicvala, kerZod saqarTvelos prezidentis 2005 wlis 12
aprilis #213-e brZanebulebiT mosamarTleTa specializaciis
uzrunvelyofis mizniT likvidirebul iqna Tbilisis raionuli
sasamarTloebi da Seiqmna Tbilisis saqalaqo sasamarTlo, romlis
samoqmedo teritoria ganisazRvra Tbilisis administraciul-
teritoriuli sazRvrebiT. mosamarTleTa specializaciis ukeT
uzrunvelyofis mizniT, Tbilisis saqalaqo sasamarTloSi Seiqmna
specializebuli sasamarTlo kolegiebi, rogoricaa samoqalaqo saqmeTa
kolegia, sisxlis samarTlis saqmeTa kolegia da administraciul saqmeTa
kolegia.10
raionuli (saqalaqo) sasamarTlos samoqmedo teritoria
ganisazRvreba saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT, swored am
teritoriis farglebSi ganisazRvreba raionuli sasamarTloebis
gansjadoba.
raionuli (saqalaqo) sasamarTloebi, ganixilaven saqmeebs erTi
profesiuli mosamarTlis SemadgenlobiT.
saerTo sasamarTloebis Sesaxeb organuli kanoni, mosamarTleTa
specializaciis principidan gamomdinare amkvidrebs wess, romlis
10 saqarTvelos prezidentis 2005 wlis 12 aprilis #213-e brZanebuleba
26
Tanaxmad raionuli (saqalaqo) sasamarTloSi, sadac aranakleb ori
mosamarTlea erTi ganixilavs sisxlis samarTlis saqmeebs, xolo meore
- samoqalaqo da sxva kategoriis saqmeebs, xolo Tu am sasamarTloebSi
orze meti mosamarTlea SeiZleba ganxorcieldes mosamarTleTa ufro
viwro specializacia.
III. meore (saapelacio) instanciis sasamarTloebi
saqarTvelos organuli kanoniT saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“
saolqo sasamarTloSi iqmneba „samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis
saqmeTa palata„“ (me-20 muxli), romelic aris saapelacio sasamarTlo.
avtonomiuri respublikis umaRles sasamarTloSi aseve iqmneba
„samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa palata“, romelic
agreTve warmoadgens saapelacio instanciis sasamarTlos. amis Sesaxeb
miTiTebulia „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ kanonis 21-e muxlis
pirvel nawilSi da 32-e muxlis pirvel nawilSi, romelTa Tanaxmad
saolqo sasamarTlosa da avtonomiuri respublikis umaRles
sasamarTlos zemod dasaxelebuli palatebi saqmeebs ganixilaven
saapelacio wesiT.
saolqo da avtonomiuri respublikis umaRlesi sasamarTlos
palatebi saapelacio wesiT ganixilaven raionuli (saqalaqo)
sasamarTloebis gadawyvetilebebze Setanil saapelacio saCivrebs.
saolqo da avtonomiuri respublikis umaRlesi sasamarTlos
palatebi, rogorc saapelacio sasamarTloebi, saqmeebs ganixilaven sami
profesiuli mosamarTlis SemadgenlobiT. 2005 wlis 23 ivnisis kanoniT
ganxorcielebuli cvlilebebiT es sasamarTloebi TavianT
uflebamosilebas axorcieleben 1 noembramde. amis Semdeg unda Seiqmnas
saapelacio sasamarTloebi.
IV. mesame instanciis (sakasacio) sasamarTloebi
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb organuli kanonis me-2 muxlis
Tanaxmad, romelic gansazRvravs saerTo sasamarTloebis sistemas,
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo am sistemis erT-erTi rgolia.
„saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb“ organuli kanonis me-7
muxlis Tanaxmad ki uzenaes sasamarTloSi iqmneba samoqalaqo, samewarmeo
da gakotrebis saqmeTa palata, romelic, amave kanonis me-9 muxlis
Tanaxmad „aris sakasacio instanciis sasamarTlo. uzenaesi sasamarTlos
palata saqmeebs ganixilavs sami mosamarTlis SemadegnlobiT.
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da
gakotrebis saqmeTa palata, rogorc sakasacio sasamarTlo sakasacio
wesiT ganixilavs saapelacio sasamarTloebis mier gamotanil
gadawyvetilebebze da ganCinebebze Semotanil sakasacio saCivrebs.
saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi funqcionirebs agreTve didi
palata, romelic aris sakasacio sasamarTlo da Sedgeba 12
mosamarTlisagan. didma palatam saqmeebi SeiZleba ganixilos 9
mosamarTlis SemadgenlobiT.
amasTan erTad, uzenaesi sasamarTlos did palatas saqme
gansaxilvelad SeiZleba gadasces mxolod uzenaesi sasamarTlos
27
sakasacio palatam, romelic ganixilavs saqmes sakasacio saCivris
sauZvelze. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb“ organuli
kanonis me-9 muxlis me-2 nawilis Tanaxmad saqmis ganmxilvelma
sakasacio palatam Tavisi motivirebuli ganCinebiT saqme gansaxilvelad
SeiZleba gadasces did palatas Semdeg SemTxvevebSi: „a) saqmis
ganxilvasa da gadawyvetas gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs erTiani
sasamarTlo praqtikis CamoyalibebisaTvis; b) saqmis sirTulidan
gamomdinare gadawyvetilebis miReba saWiroebs normis axlebur
ganmartebas; g) saqme Tavisi SinaarsiT warmoadgens iSviaT samarTlebriv
problemas“.
amrigad, sakasacio saCivris adresati ar SeiZleba iyos didi
palata, anu sakasacio saCivari ar SeiZleba daiweros didi palatis
saxelze. did palatas saqme SeiZleba gadasces gansaxilvelad
samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa sakasacio palatam,
romelsac unda ganexila sakasacio saCivari, magram zemod CamoTvlili
da kanoniT gansazRvruli safuZvlebis gamo mas saWirod miaCnia es
saCivari ganixilos didma palatam, ris Sesaxebac gamoaqvs motivirebuli
ganCineba.
aseTia mokled samoqalaqo saqmeebze marTlmsajulebis
ganmxorcielebel organoTa sistema, romelTa funqcionirebis principebis
Sesaxeb dawvrilebiT gveqneba saubari am naSromis momdevno TavebSi.
$3 BmosamarTle
saqarTvelos konstituciis 82-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad
„sasamarTlo xelisufleba damoukidebelia da mas axorcieleben mxolod
sasamarTloebi“. Tavis mxriv, sasamarTloebi, ufro zustad, saqarTvelos
sasamarTlo sistemis yvela rgoli - Sedgeba mosamarTleeebisagan,
romlebsac mindobili aqvT kanoniT dadgenili wesiT sasamarTlo
xelisuflebis ganxorcieleba.
am uniSvnelovanesi funqciis efeqtianad da warmatebulad
Sesrulebis mizniT mosamarTles waeyeneba garkveuli moTxovnebi.
kanonmdeblobiT gansazRvrulia agreTve misi SerCevis, daniSvnisa da
Tanamdebobidan daTxovnis pirobebi da wesi.
I. moTxovnebi, romelic waeyeneba mosamarTles. pirveli da erT-
erTi ZiriTadi moTxovna, romelic waeyeneba mosamarTles - esaa
moqalaqeoba. mosamarTle SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe, romelsac
Seusrulda 30 weli.
erT-erTi ZiriTadi moTxovna, romelic waeyeneba mosamarTles
mdgomareobs agreTve imaSi, rom mas unda hqondes umaRlesi iuridiuli
ganaTleba da specialobiT muSaobis sul cota 5 wlis gamocdileba
(saqarTvelos konstituciis 86-e muxli)
rogorc avRniSneT, aseTia saqarTvelos konstituciiT
mosamarTlisadmi wayenebuli ZiriTadi moTxovnebi. amasTan erTad,
mosamarTles waeyeneba sxva moTxovnebic, romlebic konstituciuri
moTxovnebidan gamomdinareoben da maT dakonkretebas warmoadgenen.
magaliTad, „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 46-e
muxlis Tanaxmad mosamarTle SeiZleba iyos saqarTvelos qmedunariani
28
moqalaqe, romelic garda konstituciiT pirdapir gaTvaliswinebuli
moTxovnebisa „flobs saxelmwifo enas da Cabarebuli aqvs
sakvalifikacio gamocda. mosamarTled ar SeiZleba gamwesdes
nasamarTlevi piri, agreTve piri, romelic ganTavisuflebuli iyo
mosamarTlis Tanamdebobidan kanoniT gaTvaliswinebuli zogierTi
safuZvliT (46-e muxlis me-2 nawili).
II. mosamarTlis Tanamdebobis dakavebis wesi. mosamarTlis
kandidats, romelic pasuxobs aq CamoTvlil moTxovnebs da maT Soris
Cabarebuli aqvs sakvalifikacio gamocdebi, SeuZlia Seitanos gancxadeba
mosamarTlis vakanturi Tanamdebobis dasakaveblad. maTi Tanamdebobaze
wardgena xdeba konkursis wesiT. am konkursSi gamarjvebuli raionuli
(saqalaqo) sasamarTlosa da saolqo sasamarTlos mosamarTleebs niSnavs
saqarTvelos prezidenti saqarTvelos iusticiis sabWos wardginebiT
xolo avtonomiuri respublikis teritoriaze moqmedi raionuli
(saqalaqo) sasamarTloebis mosamarTleebs - saqarTvelos prezidenti,
saqarTvelos iusticiis sabWosa da avtonomiuri respublikis iusticiis
sabWos erToblivi wardginebiT.
rac Seexeba avtonomiuri respublikis umaRlesi sasamarTlos
mosamarTleebs, maT irCevs avtonomiuri respublikis warmomadgenlobiTi
organo, avtonomiuri respublikis iusticiis sabWos wardginebiTa da
saqarTvelos prezidentis winaswari werilobiTi TanxmobiT.
gansxvavebulia saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis
Tanamdebobaze gamwesebis wesi. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos
Sesaxeb organuli kanonis me-20 muxlis Tanaxmad uzenaesi sasamarTlos
mosamarTle unda pasuxobdes yvela im moTxovnebs, romlebsac unda
pasuxobdes yvela sxva rgolis sasamarTlos mosamarTled dasaniSni
piri. amasTan erTad, saqarTvelos prezidenti uflebamosilia
mosamarTlis sakvalifikacio gamocdis Cabarebis gareSe uzenaesi
sasamarTlos mosamarTlis Tanamdebobaze asarCevad saqarTvelos
parlaments warudginos samarTlis gamoCenili specialistis
kandidatura. am gamocdisagan Tavisufldeba agreTve uzenaesi
sasamarTlos Tavmjdomaris Tanamdebobaze asarCevad wardgenili piri.
amave organuli kanonis 21-e muxlis Tanaxmad uzenaesi sasamarTlos
Tavmjdomares da mosamarTleebs, irCevs saqarTvelos parlamenti
saqarTvelos prezidentis wardginebiT.
zemoT Cven ukve visaubreT imis Sesaxeb aris, Tu ara mosamarTleTa
SerCevis, daniSvnisa da arCevis saqarTvelos kanonmdeblobiT
damkvidrebuli wesi optimaluri da pasuxobs Tu ara es wesi
Tanamedrove moTxovnebs.(ix. gv.... )
damatebiT aq SeiZleba mokled iTqvas Semdegi:
evropaSi Cven ver SevxvdebiT or iseT qveyanasac ki, sadac
erTnairad xdebodes mosamarTlis Tanamdebobis dakaveba. amis Sesaxeb
pirdapiraa miTiTebuli evrosabWos ministrTa komitetis mier 1994
wlis 13 oqtombers miRebul rekomendaciebSi, romlis Tanaxmad
„evrosabWos bevr qveyanaSi SemoRebulia sistema, romelic iTvaliswinebs
sasamarTlo xelisuflebis formirebaSi mTavrobis, parlamentis an
saxelmwifo meTauris monawileobas. rekomendacia ar moiTxovs
dadgenili sistemebis Secvlas, Tu ki isini aTeuli wlebis an
saukuneebis ganmavlobaSi moqmedebdnen da pozitiur gamocdilebas
29
qmnidnen. magram im qveynebSi, sadac mosamarTleebi oficialurad
iniSnebian aRmasrulebeli xelisuflebis mier, aucileblad aris
miCneuli raime iseTi sistemis SemoReba, romelic uzrunvelyofs, rom
mosamarTleTa daniSvnis procedura gamWirvale da praqtikulad
damoukidebeli iyos. zogierT qveyanaSi es garantirebulia specialuri,
damoukidebeli da kompetenturi organos SeqmniT, romelic rCevas
aZlevs mTavrobas, parlaments an saxelmwifo meTaurs, romelsac
rogorc wesi iTvaliswineben. es garantirebulia agreTve mosamarTleobis
kandidatisaTvis gasaCivrebis SesaZleblobis micemiT. sxva qveynebi
irCeven sistemas, romelic gulisxmobs farTo konsultaciebs
sasamarTlo xelisuflebasTan Tumca oficialur gadawyvetilebas
aRmasrulebeli xelisufleba iRebs“.11
evrosabWos mier damkvidrebul mosamarTleTa damoukideblobis
principebis Tanaxmad, iq sadac konstitucia, sxva kanonmdebloba, anda
samarTlebrivi tradiciebi saSualebas iZleva mosamarTle iniSnebodes
aRmasrulebli xelisuflebis mier, imis garantia mainc unda arsebobdes,
rom daniSvnis procedura gamWirvale da praqtikulad damoukidebeli
iyos da rom arCevanze araferi axdendes gavlenas garda obieqturi
kriteriumebisa“.12
rogorc ukve avRniSneT saqarTveloSi iseT organod, romelsac
evaleba winadadebebis SemuSaveba mosamarTleTa kandidatebis SerCevis,
wardgenis, mosamarTleTa Tanamdebobidan ganTavisuflebis,
sakvalifikacio gamocdebis organizebisa da sxva amocanebis
gansaxorcieleblad - gvevlineba iusticiis sabWo, romelic saqarTvelos
prezidentis saTaTbiro organoa.
kanonmdeblobiT gansazRvrulia agreTve obieqturi kriteriumebi,
romelTa mxedvelobaSi miRebiT warmoebs mosamarTleobis kandidatebis
SerCeva. es kriteriumebia sakvalifikacio gamocdis Sedegebi, kandidatis
saqmiani da moraluri reputacia, profesiuli muSaobis gamocdileba da
fizikuri mdgomareoba, („saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli
kanonis 47-e muxlis me-4 naw.).
mosamarTlis damoukideblobis mniSvnelovan garantias warmoadgens
misi Tanamdebobidan vadamde gaTavisuflebis an misi sxva samuSaoze
gadayvanis dauSvebloba. saqarTvelos konstituciis 84-e muxlis me-2
nawilis Tanaxmad „mosamarTlis Camocileba saqmis ganxilvisagan,
Tanamdebobidan misi vadamde gaTavisufleba an sxva Tanamdebobaze
gadayvana daiSveba mxolod kanoniT gansazRvrul SemTxvevaSi“.
konstituciis am muxliT damkvidrebuli danawesis dakonkretebis mizniT,
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli kanonis 54-e muxli Seicavs
mosamarTlis Tanamdebobidan gaTavisuflebis safuZvlebis amomwurav
CamonaTvals. mxolod am safuZvlebis arsebobis SemTxvevaSi SeiZleba
mosamarTlis Tanamdebobidan gaTavisufleba. am kanoniT gansazRvrulia
agreTve safuZvlebi, romelTa arsebobis SemTxvevaSi dasaSvebia
mosamarTlis sxva sasamarTlo Tanamdebobaze gamweseba, an misi
Camocileba saqmis ganxilvisagan (54-55-e muxlebi).13
11 ix. „mosamarTle da marTlmsajuleba: evropuli standartebi“ Tbilisi, 2001, gv. 21 12 ix. dasaxelebuli wignis gv. 11 13„ mosamarTleTa statusis evropuli qartiis“ me-3.4 punqtis Tanaxmad „dauSvebelia sasamarTloSi
gamwesebuli mosamarTle, misi Tanxmobis, misi Tavisufali nebis gareSe daniSnuli an gadayvanili iqnes
sxva sasamarTloSi dawinaurebis gziTac ki (xazgasma Cvenia - T.l). am principidan gamonaklisi
30
mosamarTlis statusisa da misi damoukideblobis mniSvnelovan
garantias warmoadgens „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli
kanonis 52-e muxliT damkvidrebuli mosamarTlis xelSeuxeblobis
principi. am muxlis Tanaxmad mosamarTle xelSeuxebelia. dauSvebelia
misi sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micema, dakaveba an dapatimreba,
misi binis, manqanis, samuSao adgilis an piradi gaCxreka saqarTvelos
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris Tanxmobis gareSe, xolo uzenaesi
sasamarTlos Tavmjdomarisa da mosamarTleTa - saqarTvelos
parlamentis Tanxmobis gareSe. gamonaklisia danaSaulze waswrebis
SemTxveva, rac dauyonebliv unda ecnobos Sesabamisad saqarTvelos
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomares an saqarTvelos parlaments. Tu
isini ar miscemen Tanxmobas, dakavebuli an dapatimrebuli mosamarTle
dauyonebliv unda ganTavisufldes. saxelmwifo uzrunvelyofs
mosamarTlisa da misi ojaxis usafrTxoebas.
$4. mosamarTlis aparati
I. mosamarTlis TanaSemwe
evropis sabWos ministrTa komitetis 1994 wlis 13 oqtombris
zemod dasaxelebuli rekomendaciis III principis Tanaxmad saTanado
samuSao pirobebis SeqmniT mosamarTleebs saSualeba unda mieceT imuSaon
efeqtianad. amisaTvis SemoTavazebulia ramdenime RonisZieba, romelTa
Soris dasaxelebulia mosamarTlis Sesaferisi damxmare StatiTa da
aRWurvilobiT uzrunvelyofa. am principis komentatorebi aRniSnaven,
rom „mosamarTleebs SesaZlebloba eqnebaT ufro efeqtianad imuSaon da
droulad warmarTon saqmeebi, Tu sasamarTloSi uzrunvelyofilia
Sesaferisi damxmare Stati da aRWurviloba“,14
swored am mosazrebisa da rekomendaciis gaTvaliswinebis Sedegad
SemoRebuli iqna mosamarTlis TanaSemwis Stati.
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli kanonis 73-e muxlis
me-2 nawilis Tanaxmad „mosamarTlis TanaSemwed SeiZleba dainiSnos piri,
romelsac aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba da rogorc wesi
gavlili aqvs samTviani saswavlo kursi samosamarTlo swavlebis
centrSi, an aqvs mosamarTled, prokurorad, gamomZieblad, agreTve
advokatad muSaobis erTi wlis gamocdileba, anda saqarTvelos uzenaesi
sasamarTlos, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis
umaRlesi sasamarTloebis, Tbilisis saolqo sasamarTlos konsultantad
muSaobis aranakleb erTi wlis gamocdileba, agreTve piri romelsac
Cabarebuli aqvs mosamarTlis sakvalifikacio gamocda“.
mosamarTlis TanaSemwes Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan
anTavisuflebs sasamarTlos Tavmjdomare. misi funqciebi gansazRvrulia
saerTo sasamarTloebis Sesaxeb kanoniT, agreTve saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kodeqsiT, agreTve sxva normatiuli aqtebiT.
organuli kanonis 73-e muxlis Tanaxmad „mosamarTlis TanaSemwe
iRebs moqalaqeebs, maT gancxadebebs, amzadebs saqmeebs sasamarTlo
daSvebulia im SemTxvevaSi, Tu gadayvana dadgenilia disciplinuri sanqciiT, gamowveulia kanonis
safuZvelze ganxorcielebuli sasamarTlo sistemis cvlilebiT, anda ukavSirdeba mezobeli
sasamarTlos daxmarebis aucileblobas“. 14 dasaxelebuli wignis gv. 13 da 25
31
sxdomis gansaxilvelad, mosamarTlis davalebiT asrulebs saqmis
ganxilvasTan dakavSirebul sxva movaleobebs“.
mniSvnelovani funqciebis Sesruleba ekisrebaT maT sasamarTloebis
organizaciuli muSaobisa da saqmis warmoebis wesebis Sesaxeb
debulebiT.15 am debulebis me-20 muxlis Tanaxmad mosamarTlis
TanaSemwe mosamarTlis davalebiT amzadebs sasamarTlo gadawyvetilebaTa
proeqtebs, uzrunvelyofs nivTier mtkicebulebaTa dacva-Senaxvas,
amzadebs saproceso dokumentebis aslebs da gadascems maT
samarTalwarmoebis monawileebs, awvdis mosamarTleebs saWiro
literaturas da masalebs, sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb gamotanili
ganCinebis asls gadascems dainteresebul mxares da a.S. (ix. am
debulebis 19-21-e muxlebi).
aRniSnuli debulebis mixedviT, mosamarTlis TanaSemwem Tu mas
daevaleba saqmis winaswari momzadeba ssk me-200 muxlis Sesabamisad,
unda Seasrulos iseTi saproceso moqmedebebi, romlebic saqmis
momzadebisaTvisaa saWiro da aucilebeli. magaliTad, TanaSemwem,
romelsac daevala saqmis momzadeba, SeiZleba Seadginos ganCineba
mopasuxisaTvis sarCelis aslisa da masze darTuli dokumentebis
gadagzavnis Sesaxeb, dauniSnos mas vada am sarCelze Tavisi werilobiTi
Sesageblis warmodgenis Sesaxeb, romelSic mopasuxem unda gasces pasuxi
yvela im sakiTxze, romlebic gansazRvrulia kanoniT (ssk 101-e muxli,
„debulebis“ 75-e muxli).
mas Semdeg, rac miRebuli iqneba mopasuxis werilobiTi Sesagebeli,
TanaSemwes SeuZlia Seadginos ganCineba mopasuxis Sesageblis
mosarCelisaTvis gadagzavnis Sesaxeb. mas SeuZlia daavalos mxareebs
Seavson, xolo saWiroebis SemTxvevaSi ganmarton maT mier warmodgenili
werilobiTi masalebi.
Tu TanaSemwis mosazrebiT arsebobs ssk 205-e muxliT
gaTvaliswinebuli pirobebi mas SeuZlia daniSnos mosamzadebeli sxdoma,
romelic SeiZleba Caataros mosamarTlem, magram misi davalebiT igi
SeiZleba Caataros uSvalod TanaSemwemac. mosamzadebeli sxdoma xom
saqmis momzadebis mizniT ganxorcielebuli moqmedebaa da, maSasadame,
Sedis momzadebis cnebis SinaarsSi. aqedan gamomdinare, TanaSemwes unda
SeeZlos Seasrulos yvela saWiro saproceso moqmedeba da maT Soris
moarigos mxareebi da miiRos ganCineba am morigebis damtkicebisa da
saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb, an kidev, Sewyvitos saqmis warmoeba,
Tu mosarCelem uari Tqva sarCelze, xolo Tu mopasuxem cno sarCeli -
gamoitanos gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebis Sesaxeb.
TanaSemwe marTlac did daxmarebas gauwevs sasamarTlos, Tu igi
momzadebis stadiaze samarTlebriv Sefasebas miscems im faqtiur
garemoebebs, romlebzec mosarCele amyarebs Tavis sasarCelo moTxovnas
da mopasuxe - Tavis Sesagebels. mas unda mieces agreTve SesaZlebloba
Seadginos am saqmeze gadawyvetilebis proeqti, romelsac cxadia,
gaecnoba mosamarTle. TanaSemwem, romelsac mindobili aqvs saqmis
momzadeba, ssk 103-e muxlis Tanaxmad, SeiZleba winadadeba misces
mxareebs warmoadginon damatebiTi mtkicebulebebi, gamoiTxovos mxareTa
SuamdgomlobiT, es mtkicebulebebi sxvadasxva fizikuri Tu iuridiuli
pirebisagan, Tu mxareebma es TviTon ver moaxerxes, gadawyvitos
15 normatiuli aqtebi saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. Tb. 2002. gv. 218.
32
specialistis mowvevis sakiTxi, eqspertis daniSvnis sakiTxi,
gansazRvros mxareebTan erTad im sakiTxTa wre, romlebic unda
ganmartos eqspertma da a.S.
TanaSemwes marTlac didi daxmarebis gaweva SeuZlia
mosamarTlisaTvis, Tu igi gamonTavisufldeba sxva iseTi davalebebis
Sesrulebisagan, romlebic warmatebiT SeZliaT Seasrulon sasamarTlo
aparatis nebismier TanamSromels da ar moiTxovs umaRles iuridiul
ganaTlebas.
TanaSemwis saqmianobis momwesrigebeli normebi gabneulia sxvadasxva
kanonebSi da qvekanonur aqtebSi. TanaSemwis Tanamdeboba Tavidanve iqna
SemoRebuli im mizniT, raTa daexmaros mosamarTles saqmis sasamarTlo
ganxilvisaTvis winaswari momzadebisa da misi droulad da arsebiTad
sworad gadawyvetaSi, am saqmeze gamotanili gadawyvetilebis faqtobrivi
da samarTlebrivi dasabuTebulobis uzrunvelyofaSi - mizanSewonilad
unda CaiTvalos TanaSemwis Sesaxeb erTiani kanonis miReba, romelic
gansazRvravs TanaSemwis saqmianobis yvela ZiriTad mimarTulebas, mis
amocanebs da saqmianobis wess.
II. sxdomis mdivani
rogorc avRniSneT, mosamarTlis aparati Sedgeba mosamarTlis
TanaSemwisa da sxdomis mdivnisagan.
ssk 287-e muxlis Tanaxmad sasamarTlos TiToeuli sxdomis
Sesaxeb, agreTve sxdomis gareSe Sesrulebuli TiToeuli saproceso
moqmedebis Sesaxeb, romlebSic monawileoben mxareebi, maTi
warmomadgenlebi, mowmeebi, eqspertebi, specialistebi - oqmis Sedgena
savaldebuloa.
amave kodeqsis 289-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad „oqms
adgens mdivani TviT sasamarTlo sxdomaze an sxdomis gareSe calkeuli
saproceso moqmedebis Sesrulebis dros“. oqms xels awers mosamarTle
da mdivani.
garda oqmis Sedgenisa, sasamarTlo sxdomis mdivans evaleba
Seamowmos mxareebisa da saqmeSi monawile sxva pirTa gamocxadeba,
CabardaT Tu ara gamoucxadebel pirebs uwyebebi kanoniT dadgenili
wesiT da ra cnobebi arsebobs maTi gamoucxadeblobis mizezebis Sesaxeb.
yovelive amis Sesaxeb sasamarTlo sxdomis mdivanma unda moaxsenos
sasamarTlos.
sasamarTlo sxdomis mdivns ekisreba agreTve movaleoba sworad
asaxos oqmSi sasamarTlos (mosamarTlis) calkeuli moqmedeba, agreTve
sxdomis monawileTa moqmedebebis Sinaarsi, maTi gancxadebebi,
Suamdgomlobebi, Cvenebebi, axsna-ganmartebani. daafiqsiros oqmSi
procesSi monawileTa rogorc SekiTxva, ise am SekiTxvaze pasuxi.
sasamarTlo sxdomis mdivans evaleba qronologiuri TanmimdevrobiT
Caakeros saqmeSi sacnobaro furceli, ganCinebebi, mimoweris masalebi da
a.S. yvela werilobiTi masala, romlebic gamoegzavna mosamarTles an
TanaSemwes, mas Semdeg rac gaecnoba adresati, unda gadaeces mdivans
saqmeSi Casakereblad.16
16 dawvrilebiT ix. „debuleba“ sasamarTloebSi organizaciuli muSaobisa da saqmis warmoebis wesis
Sesaxeb (Tavi VIII). „normatiuli aqtebi saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“. Tb. 2002, gv. 229.
33
sasamarTlo sxdomis mdivans, „debulebis“ 23-e muxlis „d“ punqtis
Tanaxmad ufleba aqvs oqmis momzadebisas gamoiyenos magnitofoni,
kompiuteri an sxva teqnikuri saSualebebi, romelTa Canawerebi oqms Tan
erTvis. es Canawerebi „gadatanili unda iqnes oqmSi“.
sasamarTlos aparati. „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli
kanonis 72-e muxlis Tanaxmad marTlmsajulebis ganxorcielebis,
sasamarTlo praqtikis Seswavlisa da ganzogadebis, sasamarTlo
statistikis analizis, agreTve sasamarTlos sxva saqmianobis
uzrunvelyofis mizniT saqarTvelos saerTo sasamarTloebSi moqmedeben
sasamarTlo aparatebi.
imis mixedviT, Tu sasamarTlo sistemis romeli rgolis aparatzea
saubari, am aparatis struqtura da Semadgenloba sxvadasxvanairia (ix.
„debulebis“ me-7-8-e muxlebi).
sasamarTlo aparatis TanamSromlebi arian saxelmwifo
mosamsaxureebi da maTze vrceldeba Sesabamisi kanonmdebloba.
$5. advokati
ssk 93-e muxlis Tanaxmad mxareebs SeuZliaT saqme awarmoon
sasamarTloSi piradad an warmomadgenlis meSveobiT. saqmis warmoeba
warmomadgenlis meSveobiT ar arTmevs uflebas mxareebs TviTonac
piradad miiRon monawileoba saqmeSi.
warmomadgenlad sasamarTloSi SeiZleba gamovides advokati.
„advokatTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad saadvokato
saqmianobas axorcielebs advokati. am kanonis pirveli muxlis Tanaxmad
advokati aris Tavisufali profesiis piri, romelic emorCileba mxolod
kanonsa da profesiuli eTikis normebs da Seyvanilia saqarTvelos
advokatTa erTian siaSi.
amrigad, saqarTvelos kanonmdebloba ar icnobs advokatis
savaldebulo monawileobas anu e.w. advokatis process: mxares SeuZlia
nebismier sasamarTlo instanciaSi TviTon piradad awarmoos saqme, an
kidev, procesis nebismier stadiaze da nebismier instanciaSi aiyvanos
warmomadgeneli (advokati) an kidev, monawileoba miiRos advokatTan
(warmomadgenelTan) erTad saqmis ganxilvaSi.
advokats waeyeneba garkveuli moTxovnebi, romelTa Soris
aRsaniSnavia Semdegi: (a) advokati SeiZleba iyos fizikuri piri (b)
romelsac gavlili aqvs advokatTa testireba kanoniT dadgenili wesiT,
(g) dadebuli aqvs advokatis fici da (d) aqvs iuristad an advokatis
staJiorad muSaobis aranakleb 1 wlis Sromis staJi.
advokati mowodebulia iuridiuli rCeva-darigeba misces pirs,
romelmac mas daxmarebisaTvis mimarTa, gamovides sasamarTloSi mxaris
warmomadgenlad da awarmoos saqme. samoqalaqo procesSi misi
monawileobis safuZvlebsa da ZiriTad principebs gansazRvravs „kanoni
advokatTa Sesaxeb“ da saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi.
$6. sasamarTlo aRmasrulebeli
34
saqarTvelos konstitucia Seicavs mniSvnelovan debulebas imis
Sesaxeb, rom „sasamarTlos aqtebi savaldebuloa yvela saxelmwifo
organosa da pirisaTvis qveynis mTel teritoriaze“.
konstituciis es debuleba dakonkretebulia „saerTo
sasamarTloebis Sesaxeb organuli kanonis me-4 muxliT, romlis Tanaxmad
sasamarTlo aqtebi, agreTve Tavisi uflebamosilebis gansaxorcieleblad
sasamarTlos moTxovna da gankarguleba, savaldebuloa saqarTvelos
mTel teritoriaze yvela fizikuri Tu iuridiuli piris, saxelmwifo
da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organosaTvis. sasamarTlo
gadawyvetilebis Seusrulebloba iwvevs kanoniT gaTvaliswinebul
pasuxismgeblobas.
kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebis aRsrulebis wessa da
pirobebs gansazRvravs samoqalaqo saproceso kodeqsi da saqarTvelos
kanoni „saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb“.
rac Seexeba sasamarTlo aRmasrulebels, mis samarTlebriv
mdgomareobas gansazRvravs „kanoni saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb“.
am kanonis Tanaxmad aRmasruleblis Tanamdeboba konkursis wesiT
SeiZleba daikavos iuridiuli ganaTlebis mqone saqarTvelos moqalaqem,
romelic gamocdas Caabarebs saqarTvelos iusticiis saministros
sakvalifikacio sagamocdo komisias.
sasamarTlo aRmasrulebels Tanamdebobaze niSnavs da
Tanamdebobidan aTavisuflebs saaRsrulebo samsaxuris ufrosi.
Tanamdebobaze daniSvnisas mas eZleva samsaxurebrivi mowmoba da
ganesazRvreba samoqmedo teritoria.
aRmasruleblis statuss anu mis samarTlebriv mdgomareobas
mniSvnelovnad gansazRvravs „saaRsrulebo warmoebaTa Sesaxeb“ kanonis
me-17 muxli, romlis Tanaxmad „samsaxurebrivi movaleobis
SesrulebasTan dakavSirebuli sasamarTlo aRmasruleblis moTxovnebi
savaldebuloa yvela fizikuri da iuridiuli pirisaTvis, miuxedavad
maTi daqvemdebarebisa da organizaciul-samarTlebrivi formisa“.
saaRsrulebo moqmedebaTa Sesrulebis mizniT sasamarTlo
aRmasrulebels ufleba aqvs Sevides movalis binaSi, daaTvalieros yvela
saTavso da, saerTod, movalis qoneba. Tu movale ar dauSvebs
sasamarTlo aRmasrulebels ganaxorcielos misTvis kanoniT miniWebuli
uflebamosileba sasamarTlo aRmasrulebels SeuZlia moiwvios policia.
„saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni Seicavs
sasamarTlo aRmasruleblis Tanamdebobaze daniSvnis, misi Tanamdebobidan
ganTavisuflebis pirobebsa da safuZvlebs. es kanoni iTvaliswinebs
agreTve sxva garantiebs. magaliTad, samsaxurebrivi movaleobis
Sesrulebisas sasamarTlo aRmasruleblis daRupvis SemTxvevaSi mis
ojaxs saxelmwifo biujetidan eZleva erTdrouli kompensacia 10 wlis
xelfasis odenobiT, Tu aRmasrulebeli daiWra an dasaxiCrda
samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas, mas miecema kompensacia
biujetidan 1-dan 5 wlamde xelfasis odenobiT da a.S.
35
Tavi II
samoqalaqo saproceso samarTlis cneba
samoqalaqo saproceso urTierToba
I. sasamarTlo da samoqalaqo saproceso samarTali.
1. sazogadoebriv urTierTobaTa regulirebis aucilebloba.
farTod gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad adamianTa sazogadoebas ar
SeuZlia winsvla da ganviTareba qcevis garkveuli wesebis arsebobisa da
am wesebis ganuxrelad dacvis gareSe. marTlac, calkeul adamians,
xolo, aqedan gamomdinare, urTierTobebs am adamianebs Soris aqvT
sxvadasxva mizani da interesebi. bunebrivia, rom adamianTa qcevis
mowesrigebisa da am qcevis Sedegebis SeTanxmebulobis gareSe warmoiSoba
namdvili qaosi, Seiqmneba saocrad konfliqturi situacia da sruli
36
anarqia, xolo warmoSobili konfliqti yovelTvis fizikurad Zlieris
sasargeblod gadawydeba.
cxadia, aseT pirobebSi adamianTa sazogadoebas arseboba da
ganviTareba ar SeeuZlia. swored amitom, adamianebis qcevis regulirebis
aucilebloba warmoiSveba sazogadoebis adreul safexurze;
pirvelyofil sazogadoebaSic ki adamianebis qceva wesrigdeboda
adaTebiTa da xzne-CveulebebiT, xolo ganviTarebis ramdenadac ufro
maRal safexurs aRwevs sazogadoeba, imdenad ufro did mniSvnelobas
iZens am sazogadoebis wevrTa saqmianobis mowerigeba.
normebi, romlebic aregulireben adamianebis qcevas, adamianebs
Soris urTierTobebs, warmoadgenen socialur normebs. socialuri
normebis erT-erT saxes warmoadgenen samarTlebrivi normebi.
2. uflebis dacvis aucilebloba. sazogadoebrivi urTierTobis
regulirebisaTvis samarTali iyenebs sxvadasxva xerxebsa da saSualebebs.
erT-erTi aseTi saSualebaa fizikuri da iuridiuli pirebisaTvis
garkveuli uflebebis miniWeba da maTze garkveuli movaleobebis
dakisreba. magram, zogjer movaleoba ar sruldeba da ufleba irRveva, an
mis ganxorcielebas vinme uqmnis iseT dabrkolebas, rom kanoniT
miniWebuli am sikeTiT sargebloba SeuZlebeli xdeba. aseT pirobebSi
sazogadoebrivi urTierTobis monawileTa Soris warmoiSoba konfliqti
(dava), rac yovelTvis qmnis uflebis droebiT ganusazRvrelobas, sxva
sityvebiT rom vTqvaT, aseT konfliqtur viTarebaSi movaleoba ar
sruldeba da ufleba ver xorcieldeba, samarTliT regulirebuli
urTierToba aRar viTardeba sasurveli mimarTulebiT, irRveva samarTlis
normebiT gansazRvruli wesrigi. bunebrivia, rom ramdenadac didxans
grZeldeba dava, imdenad ufro mZimea misi mavne Sedegebi. amitom, pirebs
Soris wamoWrili davis (konfliqtis) droulad da samarTlianad
gadawyvetiT dainteresebuli unda iyos aramarto mxareebi, aramed
saxelmwifoc.
3. sasamarTlos Seqmnis aucilebloba. sasamarTlos Seqmnis
aucilebloba istoriulad ganpirobebuli iyo marTlwesrigis
ganmtkicebisaTvis, samarTaldarRvevis aRmosafxvrelad, mxareTa Soris
wamoWrili konfliqtis gadasawyvetad.
farTodaa cnobili da aRiarebuli sasamarTlos mokle, magram
arsebiTad yovlis momcveli daxasiaTeba: sasamarTlo sazogadoebrivi
wesrigis sayrdenia. igi Seiqmna, da arsebobs imisaTvis, rom uzrunvelyos
kanonis batnoba, daafuZnos samarTlianoba, daamyaros mSvidoba
sazogadoebis wevrebs Soris, ganumtkicos maT yovelgvari xelyofisagan
dacvisa da piradi Tavisuflebis uzrunvelyofis rwmena. aseTi rwmenis
gareSe ki gardauvalia RirebulebaTa sruli gaufasiureba, sazogadoebis
TandaTanobiTi, magram SeuCerebeli svla zneobrivi gadagvarebisaken,
ekonomikuri cxovrebis moSla.
magram, am miznebis realizaciisaTvis sasamarTlos mxolod Seqmna
da misi gamocxadeba sasamarTlo xelisuflebis ganmxorcielebel
organod, cxadia ar kmara. amasTan erTad, aucilebelia, rom saxelmwifom
aRWurvos sasamarTlo organizaciulad da funqcionalurad iseTi
samarTlebrivi meqanizmebiT da saSualebebiT, romlebic uzrunvelyofen
mis efeqtian da warmatebul saqmianobas.
37
samarTlebrivi normebis erTobliobas, romlebic gansazRvraven
sasamarTloSi samoqalaqo saqmeTa warmoebis principebsa da wesebs -
uwodeben samoqalaqo saproceso samarTals.
II. samoqalaqo saproceso samarTali da misi amocana
saqarTelos konstituciis me-5 muxlis me-4 punqtis Tanaxmad
„saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba xelisuflebis danawilebis
principze dayrdnobiT“. konstituciis am debulebis Sesabamisad 82-e
muxlis me-3 punqti amkvidrebs princips, romlis Tanaxmad „sasamarTlo
xelisufleba damoukidebelia da mas axorcieleben mxolod
sasamarTloebi“.
amrigad, sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisuflebis gverdiT,
sasamarTlo xelisuflebis ganmxorcielebel erTad-erT organod
gvevlineba sasamarTlo, kerZod, sakonstitucio sasamarTlo da saerTo
sasamarTlo.
amasTan erTad, saerTo sasamarTloebi sasamarTlo xelisuflebas
axorcieleben marTlmsajulebis formiT. Tavis mxriv, marTlmsajulebis
formas, anu samoqalaqo saqmeTa sasamarTloSi ganxilvisa da gadawyvetis
formas gansazRvravs saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali.
ra aris samoqalaqo saproceso samarTali?
amis Sesaxeb zemoT ukve iTqva. aq damatebiT SeiZleba avRniSnoT
Semdegi:P
imis mixedviT, Tu rogoria regulirebis sagani, anu imis mixedviT,
Tu ras aregulirebs normebis esa Tu is erToblioba, samarTali iyofa
samarTlis calkeul dargebad. samarTlis erT-erTi damoukidebeli
dargia samoqalaqo saproceso samarTali. amitom mas axasiaTebs is niSan-
Tviseba, romelic axasiaTebs samarTals saerTod. aqedan gamomdinare, Tu
samarTals ganvsazRvravT rogorc saxelmwifos mier dadgenil da
Sesasruleblad savaldebulo normebis (qcevis wesebis) erTobliobas,
maSin samoqalaqo saproceso samarTalic unda ganvsazRvroT rogorc
normebis erToblioba, romelic aregulirebs sasamarTloSi saqmis
ganxilvasTan dakavSirebiT warmoSobil uTrierTobebs.
amasTan erTad, SeiZleba SemovifargloT samoqalaqo saproceso
samarTlis iseTi konkretuli ganmartebiT, romelic uSvalod da ufro
naTlad gamoxatavs mis funqcias. am TvalsazrisiT samoqalaqo saproceso
samarTali - esaa normaTa erToblioba, romelic gansazRvravs samoqalaqo
saqmeebis warmoebis wesebs sasamarTloSi.
samoqalaqo saproceso samarTlis aseTi ganmarteba mTlianad
Seesabameba da gamomdinareobs ssk-is pirveli muxlidan, romlis Tanaxmad
„saqarTvelos saerTo sasamarTloebi samoqalaqo saqmeebs ganixilaven am
kodeqsiT dadgenili wesebis mixedviT“.
farTod gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad samoqalaqo
saproceso samarTali, romelic aregulirebs saxelmwifo organos -
sasamarTlos saqmianobas, mis mier samoqalaqo saqmeTa ganxilvis wesebs,
ganekuTvneba sajaro samarTlis sferos.17
17 magaliTad, rusul, germanul, avstriul samoqalaqo saproceso samarTlis TeoriaSi gabatonebuli
Sexedulebis Tanaxmad samoqalaqo saproceso samarTali aris sajaro samarTlis dargi. ix.И. Е. Энгелъманъ. Курс гражданского судопроизводства. 1912 г. стр . 12. W.Kallwass. Privatrecht Koln 1996, s 17 O.jauernig. Zivilprozessesrecht. 25 Auflage, 2003, s. 7.
38
aq garkveuli gaugebrobis mizezi SeiZleba gaxdes erTi garemoeba:
samoqalaqo saproceso samarTali awesrigebs samoqalaqo da sxva kerZo
samarTlebrivi urTierTobebidan warmoSobili davebis (saqmeebis)
ganxilvas sasamarTloSi. amitom, ratom unda mivakuTvnoT sajaro
samarTals is, rac emsaxureba kerZo samarTliT miniWebuli uflebebis
dacvas?
kiTxva savsebiT kanonzomieria. magram am kiTxvaze SeiZleba ase
vupasuxoT:
calkeul fizikur Tu iuridiul pirTa uflebis darRveva an am
uflebiT sargeblobisaTvis dabrkolebis Seqmna iwvevs uflebis dacvis
aucileblobas. Tavis mxriv, uflebis darRveviT irRveva marTlwesrigi -
samarTliT regulirebuli urTierToba aRar viTardeba sasurveli
mimarTulebiT. es ki seriozul safrTxes uqmnis samoqalaqo -
samarTlebriv wyobas, sazogadoebriv marTlwesrigs. TavisTavad cxadia,
rom saxelmwifo, romelic dainteresebulia marTlwesrigis SenarCunebiT,
samoqalaqo-samarTlebrivi wyobis simtkiciT, ver miandobs Tavisi
moqalaqeebis Tu iuridiuli pirebis samarTlebrivi davebis ganxilva-
gadawyvetis saqmes mxolod kerZo samediatoro sasamarTloebs,
miuxedavad imisa, rom es davebi kerZo samarTlebrivi urTierTobidan
arian warmoSobili. amitom, saxelmwifo qmnis sasamarTlos, romelsac
mindobili aqvs xelisuflebis erT-erTi umniSvnelovanesi ganStoebis -
sasamarTlo xelisuflebis gatareba. amasTan erTad, yoveli saxelmwifo
cdilobs aRWurvos sasamarTlo iseTi samarTlebrivi meqanizmebiT Tu
saSualebebiT, romlebic uzrunvelyofen mis winaSe mdgari amocanebis
gadaWras.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
calkeul pirTa Soris wamoWrili samarTlebrivi davis gadawyvetiT maTi
darRveuli uflebebis dacviT (individualuri interesebis dacva)
saxelmwifo icavs sazogadoebriv marTlwesrigs, emsaxureba
samarTlebrivi usafrTxoebis interesebs, amyarebs mSvidobas
sazogadoebis wevrebs Soris da qmnis uflebis yovelgvari xelyofisagan
dacvisa da piradi Tavisuflebis uzrunvelyofis rwmenas (sajaro
interesebis dacva).
swored am garemoebebiTaa ganpirobebuli samoqalaqo saproceso
samarTlis miznebi da amocanebi: man unda daamkvidros samaTalwarmoebis
iseTi principebi da wesebi, romlebic uzrunvelyofen rogorc
individualuri interesebis, anu konkretul pirTa Soris wamoWrili
samarTlebrivi davis dacvasa da gadawyvetas, ise sajaro interesebis,
anu samarTlebrivi mSvidobisa da usafrTxoebis dacvasa da aRdgenas.
am garemoebebiTaa ganpirobebuli agreTve sasamarTloSi saqmeTa
ganxilvis momwesrigebeli normebis - samoqalaqo saproceso samarTlis
sajaro samarTlebrivi xasiaTi, rac arsebiTad ganasxvavebs mas im
normebisagan, romlebic kerZo arbitraJis anu samediatoro sasamarTlos
saqmianobas awesrigeben, romlebic kerZo samarTals ganekuTvnebian.
amasTan erTad unda aRiniSnos da es metad mniSvnelovania:
samoqalaqo saproceso samarTali mxedvelobaSi iRebs da srulad uwevs
angariSs kerZo samarTlis fundamentur principebs da debulebebs.
magaliTad, mxareebs samoqalaqo procesSi ufleba aqvT mimarTon
sasamarTlos magram SeuZliaT ar mimarTon mas, anu iTminon TavianTi
uflebis darRveva, isini TviTon gansazRvraven davis sagans, SeuZliaT
39
uari Tqvan ukve aRZrul sarCelze, mopasuxes SeeuZlia cnos sarCeli,
aRZras Segebebuli sarCeli, sasamarTlos ufleba ar aqvs gascildes
sasarCelo moTxovnis farglebs, mxareebs SeuZliaT Secvalon sarCeli,
gaadidon an Seamciron TavianTi moTxovnis farglebi da a.S.
magram, yovelive es, rac ganpirobebulia samoqalaqo Tu kerZo
samarTlis sxva romelime dargis principebiT, ver gaaqarwyleben
samoqalaqo saproceso samarTlis sajaro xasiaTs.
III. samoqalaqo saproceso samarTlis sagani da sistema
1. samarTlis ama Tu im dargis sagani aris is, rasac es dargi
aregulirebs. magaliTad saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis pirveli
muxlis Tanaxmad „es kodeqsi awesrigebs pirTa Tanasworobaze
damyarebul kerZo xasiaTis qonebriv, saojaxo da pirad urTierTobebs“.
rogorc vxedavT, samoqalaqo samarTlis, rogorc normaTa erTobliobis
regulirebis sagani yofila qonebrivi, saojaxo da piradi urTierTobebi.
igive iTqmis samarTlis sxva dargebzec, romlebsac regulirebis Tavisi
sagani aqvT.
samoqalaqo saproceso samarTalsac regulirebis Tavisi sagani aqvs:
aseTi sagania samoqalaqo saproceso urTierTobebi, romlebic
warmoiSveba sasamarTloSi samoqalaqo saqmis ganxilva - gadawyvetasTan
dakavSirebiT.18
2. samoqalaqo saproceso samarTlis sistema aris erTmaneTTan
Tanmimdevrulad dakavSirebuli normaTa erToblioba romelic
ganpirobebulia im urTierTobaTa TaviseburebebiT da xasiaTiT,
romlebsac es normebi aregulireben.
samoqalaqo saproceso samarTlis normebi dayofilia sam jgufad:
pirvel jgufSi Sedian iseTi normebi, romlebsac procesis yvela
stadiisaTvis aqvT mniSvneloba da maT ewodebaT zogadi debulebebi.
meore jgufSi Sedian iseTi normebi, romlebic awesrigeben saqmeebis
warmoebas pirveli instanciis sasamarTloebSi, mesame jgufSi Sedian
normebi, romlebic gansazRvraven sasamarTlo gadawyvetilebaT
gasaCivrebis wesebs, kerZod saqmeebis warmoebas saapelacio da sakasacio
sasamarTloSi, agreTve kerZo saCivris dasaSvebobisa da ganxilvis wesebs.
amave nawilSi Sedis normebi, romlebic saqmis warmoebis ganaxlebis
wesebs aregulireben.
am wignSi Cven ar vexebiT arc saaRsrulebo warmoebas da arc
uflebis dacvis sxva (arasasamarTlo) formebs, rogoricaa magaliTad,
kerZo arbitraJSi, anu samediatoro sasamarTloSi saqmeTa ganxilvis
wesebi. saqme isaa, rom saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb miRebuli iqna
specialuri kanoni „saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb“, romelic amoqmedda
1999 wlis 15 maisidan. am kanonis me-4 muxlis Tanaxmad „saaRsrulebo
samsaxuri warmoadgens saaRsrulebo dawesebulebas da Sedis
18 ise rogorc kanonmdebloba da misi gamoyenebis praqtika, Cvenc cnebas „samoqalaqo saqme“ farTo
gagebiT vxmarobT, romlebic aramarto sakuTriv samoqalaqo samarTlebrivi urTierTobidan, aramed
samewarmeo, SromiTi da kerZo samarTlis sxva dargebiT mowesrigebuli urTierTobebidan warmoSobili
davebis ganxilvis gamoa aRZruli.
40
saqarTvelos iusticiis saministros mmarTvelobis sferoSi, rogorc
sajaro samarTlis iuridiuli piri.“19
rac Seexeba samoqalaqo uflebaTa dacvis arasasamarTlo formebs
(kerZo arbitraJi, notariati, samoqalaqo aqtebis registracia da sxva),
isini savsebiT gasagebi mizezebis gamo arsebiTad gansxvavdebian
sasamarTloSi saqmeTa warmoebis formebisagan. uflebis dacvis aseTi
formebi, cxadia, ar ganekuTvneba samoqalaqo saproceso samarTals.
IV. samoqalaqo saproceso samarTlis
urTierTdamokidebuleba samarTlis sxva dargebTan
1. samoqalaqo saproceso samarTali, rogorc samarTlis
damoukidebeli dargi, warmoadgens saqarTvelos samarTlis erTiani
sistemis organul nawils da, aqedan gamomdinare, mas ar SeiZleba ar
hqondes kavSiri da raime damokidebuleba am erTiani sistemis samarTlis
sxva dargebTan.
yvelaze ufro metad aseTi kavSiri da urTierTdamokidebuleba
samoqalaqo saproceso samarTals aqvs samoqalaqo materialur
samarTalTan, agreTve samarTlis im dargebTan, romlis mier
mowesrigebuli urTierTobidan warmoSobili davebi ganixileba
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT (samewarmeo,
SromiTi, sagakotrebo, nawilobriv, administraciuli saqmeebi).
samoqalaqo saproceso samarTlis arseboba warmoudgeneli da
SeuZlebelic ki aris im materialuri samarTlis gareSe, romlis mier
regulirebuli urTierTobidan warmoSobili davebis ganxilvis wesebs
gansazRvravs igi. amitom, damokidebuleba saproceso samarTalsa da
materialur samarTals Soris garkveulwilad aris formisa da
Sinaarsis damokidebuleba.
saqme isaa, rom Tu samoqalaqo samarTalwarmoeba, rogorc
materialur samarTlebrivi uflebis dacvis forma, emsaxureba am
uflebis dacvas, maSin es dasacavi materialuri ufleba yofila
saproceso formis Sinaarsi. Tavis mxriv, forma unda moergos Sinaarss.
es imas niSnavs, rom dacvis forma ise unda SemuSavdes, rom man
uzrunvelyos uflebis dacva.20
19 diskusia sakiTxze, ganekuTvneba Tu ara aRsruleba sasamarTlo warmoebis stadias gansakuTrebiT
farTod gaiSala ruseTSi mas Semdeg, rac miRebuli iqna calke kanonebi „saaRsrulebo warmoebis
Sesaxeb“ da „sasamarTlo pristavebis Sesaxeb“ (ix.Настольная книга судебного пристава - исполнителя, Справочно - методическое пособие. М. 2000, стр. 82. germanul samoqalaqo saproceso literaturaSi farTod gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad
saaRsrulebo warmoeba warmoadgens warmoebis damoukidebel saxes da Seiswavleba saaRsrulebo
warmoebis mecnierebis mier. ix. А.Г.Давтян. Гражданское процесуальное право Германии. М.2000, стр.8. rogorc Cans, am garemoebiT SeiZleba aixsnas is, rom germaneli avtorebis mier daweril samoqalaqo
saproceso samarTlis saxelmZRvaneloebSi, zogierTi iSviaTi gamonaklisis garda, saaRsrulebo
warmoeba ar ganixileba. yovelive es xels ar uSlis rogorc saasrulebo warmoebas, ise uflebis
dacvis arasasamarTlo (ara samoqalaqo saproceso). formebis ganxilvas wignSi, romelic eZRvneba
samoqalaqo saproceso samarTals, oRond imis aucilebeli aRniSvniT, rom saaRsrulebo warmoeba,
warmoebis damoukidebeli saxea, xolo uflebis dacvis arasasamarTlo formebi arsebiTad
gansxvavdebian sasamarTlo formebisagan. 20 iuridiul literaturaSi farTod ganixilaven saproceso formis sakiTxs da miuTiTeben erTi da
igive an erTgvarovani uflebebis dacvis gansxvavebul saproceso formebze, rogorc dadebiT da
savsebiT misaReb mdgomareobaze. amasTan erTad, aRiareben, rom uflebis dacvis samoqalaqo saproceso
(sasamarTlo) forma, yvela sxva formasTan SedarebiT (rogoricaa samediatoro, kerZo saarbitraJo da
sxva arasasamarTlo formebi), uzrunvelyofs uflebis ukeT dacvas. es sworia, magram aqedan
gamomdinareobs logikuri daskvna, rasac samwuxarod ar akeTeben: Tu uflebis dacvis yvela sxva
41
amrigad, samoqalaqo saproceso samarTali arsebobs imisaTvis, rom
moemsaxuros materialuri samarTlis dargebs, uzrunvelyos
sazogadoebriv urTierTobaTa warmarTva im mimarTulebiT, rac
materialuri samarTliTaa gansazRvruli, Tu es urTierTobebi ratomRac
aRar viTardeba materialuri samarTliT dasaxuli gziT.21
2. ise, rogorc yovelgvari forma saerTod, samoqalaqo saproceso
formac xasiaTdeba garkveuli elastiurobiTa da moqnilobiT, risi
wyalobiTac mas SeuZlia moemsaxuros sxvadasxva Sinaarss, amiT SeiZleba
aixsnas is garemoeba, rom administraciul samarTlebrivi
urTierTobebidan warmoSobili davebis ganxilvisas, garda
administraciul saproceso kodeqsiT dadgenili wesebisa, gamoiyeneba
samoqalaqo saproceso kodeqsis mTeli rigi normebi da principebi.
3. samoqalaqo saproceso samarTals samarTlis sxva dargebTanac
aqvs garkveuli kavSiri.
magaliTad, samoqalaqo saproceso samarTali dakavSirebulia
sisxlis saproceso samarTalTan. es kavSiri maT Soris ganpirobebulia
imiT, rom orive awesrigebs sasamarTlos mier marTlmsajulebis
ganxorcielebis wesebs. amitom, samarTlis am or dargs bevri saerTo
instituti da principi aqvT, gansakuTrebiT mtkicebulebaTa Segrovebis,
Semowmebisa da Sefasebis sferoSi, rac ganpirobebulia imiT, rom
faqtebis Semecnebis mecnierulad damuSavebuli da iuridiulad
ganmtkicebuli meTodebi ar SeiZleba gansxvavdebodnen erTmaneTisagan.
magram, gansxvaveba samoqalaqo da sisxlis saproceso samarTals Soris
mudam darCeba, radgan mudam darCeba gansxvaveba sisxlis samarTalsa da
samoqalaqo samarTals Soris, romlebiTac determinirebulia procesis
Sesabamisi dargebia.
V. samoqalaqo saproceso samarTlis wyaroebi
formasTan da organosTan SedarebiT saproceso (sasamarTlo) forma uflebis dacvis yvelaze met
garantias Seicavs, maSin yvela es „sxva formebi da organoebi“ unda gauqmdes da darCes mxolod is,
romelic ukeT uzrunvelyofs darRveuli uflebis dacvas, e.i. samoqalaqo saproceso forma.
uflebis dacvis arasasamarTlo formebi da organoebi (magaliTad, samediatoro sasamarTlo
anu kerZo arbitraJi SeiZleba SevinarCunoT da kidev ufro gavafarTovoT oRond erTi aucilebeli
pirobiT: Tu isini iarsebeben rogorc davis winaswari da arasabolaod gadawyvetis uflebamosilebiT,
xolo modave mxares yovelTvis eqneba SesaZlebloba mimarTos sasamarTlos mis mimarT gamotanili
gadawyvetilebis gadasasinjad.
dawvrilebiT ix. T.liluaSvili. „samoqalaqo samarTlebrivi normis gamoyenebisa da
sasamarTlo gadawyvetilebis dasabuTebulobis zogierTi sakiTxi (rusul enaze) krebuli :
„гражданско - правовая норма и формы ее применения“ изд-во „мецниереба“ 1982. стр. 116-117. 21 materialuri samarTlisa da saproceso samarTlis urTierTdamokidebulebis sakiTxs Seexen
cnobili germaneli procesualistebi l.rozenbergi, k.Svabi, p.goTvaldi, romlebic aRniSnaven, rom
samoqalaqo samarTali warmoSobs samarTlebriv urTierTobebs da iZleva SesaZleblobas SeiZino
uflebebi, magram arafers ar akeTebs maT gansaxorcieleblad da uzrunvelsayofad, samoqalaqo
saproceso samarTlis sagani, amis sapirispirod, aris samarTlebrivi dacvis forma. Rosenberg Schwart, Gottwald. Zivilprozessreeht. 15 auflago, München, 1993. s.5. samoqalaqo saproceso samarTlis samsaxurebriv rolze miuTiTebs agreTve volfgang grunski,
romlis mixedviT samoqalaqo procesi - esaa kanoniT gansazRvrul principebze dafuZnebuli warmoeba,
romelic emsaxureba kerZo uflebebis ganxorcielebas sasamarTlo gadawyvetilebis saSualebiT da
amis garda samarTlebrivi mSvidobis dacvas da aRdgenas.
DDr. iur. Wolfgang Grunsky. Zivilprozessreoht. 2003, s.5.
42
samarTlis TeoriaSi ganasxvaveben samarTlis wyaros
sociologiuri gagebiT, romelSic esmiT realuri sinamdvilis faqtebi,
romelTa gavleniT yalibdeba samarTali da samarTlis wyaro iuridiuli
gagebiT, romelSic esmiT kanonmdebloba, iuridiuli samecniero
literatura, sasamarTlo praqtika.
samarTlis TeoriaSi samarTlis wyaros uwodeben agreve im
formebs, romlebSiac Tavis gamoxatulebas poulobs samarTlebrivi
normebi.22 Tu samarTlis wyaros am viwro gagebiT vixelmZRvanelebT,
samoqalaqo saproceso samarTlis wyaroebi SeiZleba ganvsazRvroT
rogorc iseTi formebi, romlebSiac gamoixateba samoqalaqo saproceso
normebi.
samoqalaqo saproceso samarTlis normebis gamoxatulebis
formebad ki gvevlineba normatiuli aqtebi, rogoricaa kanonebi,
dadgenilebebi, gankargulebebi da a.S. agreTve saerTaSoriso
xelSekrulebebi, romlebic Seicaven samoqalaqo saproceso normebs,
romlebiTac unda ixelmZRvanelon saerTo sasamarTloebma garkveuli
pirobebis arsebobisas.
yvela im normatiuli aqtis, Tu saerTaSoriso xelSekrulebis
amomwuravi CamoTvla, romelSiac Tavis asaxvas poulobs an momavalSi
SeiZleba ipovos samoqalaqo saproceso normam, aramarto rTulia, aramed
praqtikulad moklebulia mniSvnelobas, Tu mxedvelobaSi miviRebT
imasac, rom dro da dro es normatiuli aqtebi icvlebian an saerTod
uqmdebian.
aqedan gamomdinare, aq mizanSewonilia miuTiToT mxolod im
ZiriTad normatiul wyaroebze, romlebSic aisaxeba samoqalaqo
saproceso samarTlis Sinaarsis ganmsazuRreli normatiuli aqtebi.
samoqalaqo saproceso samarTlis wyaroebi SeiZleba Semdegnairad
davajgufoT:
1. saqarTvelos konstitucia. konstitucia saxelmwifos ZiriTadi
kanonia da, bunebrivia, igi warmoadgens kanonmdeblobis ganviTarebis
iuridiul bazas. saqarTvelos konstitucia amkvidrebs pricnips, romlis
Tanaxmad yovel adamians Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad
SeuZlia mimarTos sasamarTlos da rom yoveli piri unda gansajos im
sasamarTlom, romlis iurisdiqciasac eqvemdebareba misi saqme (42-e
muxli). konstituciiT ganmtkicebulia sasamarTlosa da mosamarTlis
damoukideblobis, agreTve samarTalwarmoebis zogierTi ZiriTadi
organizaciuli da funqionaluri principebi (82-e-92-e muxlebi). am
principebma Semdgomi ganviTareba da dakonkreteba ganicades sxva
sakanonmdeblod aqtebSi.
2. samoqalaqo saproceso samarTlis mniSvnelovani wyaroa
saqarTvelos organuli kanoni „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“. es
kanoni gansazRvravs saerTo sasamarTloebis sistemasa da organizacias,
agreTve mosamarTlis samarTlebriv mdgomareobas. saqarTvelos
konstituciis ZiriTadi debulebebis Semdgomi ganviTarebisa da
dakonkretebis safuZvelze „saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli
kanoni Seicavs normebs, romlebic gansazRvraven samarTalwarmoebis
organizaciul-funqcionalur principebs.
22 giorgi xubua. samarTlis Teoria. Tb. 2004, gv. 130
43
3. saqarTvelos organuli kanoni „saqarTelos uzenaesi
sasamarTlos Sesaxeb“ samoqalaqo saproceso samarTlis umniSvnelovanesi
wyaroa, romelic gansazRvravs uzenaesi sasamarTlos mier
marTlmsajulebis ganxorcielebis principebs, uzenaesi sasamarTlos
struqturas da uflebamosilebas da a.S.
4. samoqalaqo saproceso samarTlis erT-erTi, SeiZleba iTqvas,
yvelaze mniSvnelovani wyaroa „saqarTvelos samoqalaqo saproceso
kodeqsi“. es kodeqsi aris kodificirebuli normatiuli aqti, romelic
detalurad gansazRvravs samarTalwarmoebis zogad principebs,
sasamarTlos uwyebriv qvemdebareobas da gansjadobas, procesis
monawileTa uflebaunarianobas da qmedunarianobas, sasamarTlo
mtkicebulebaTa gamoyenebis wesebs, saqmeTa warmoebas pirveli instanciis
sasamarTloSi, sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivrebas da a.S.
5. samoqalaqo saproceso samarTlis umniSvnelovanesi wyaroa
saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsi, romelic gansazRvravs
saerTo sasamarTloebSi administraciul saqmeTa ganxilvisa da
gadawyvetis saproceso wesebs. swored administraciul saproceso
kodeqsiTaa damkvidrebuli wesi, romlis Tanaxmad „Tu am kodeqsiT sxva
ram araa dadgenili, administraciul samarTalwarmoebaSi gamoiyeneba
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis debulebebi“.
6. samoqalaqo saproceso samarTlis umniSvnelovanesi wyaroa
saqarTvelos kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“. am kanonis
calkeuli normebi, agreTve misi II Tavi (me-8-20-e muxlebi) da IX Tavi
(57-e-73-e muxlebi) mTlianad eZRvneba saqarTvelos sasamarTloebis
saerTaSoriso kompetencias da sxva saproceso wesebs, rodesac
saqarTvelos saerTo sasamarTloebi ganixilaven saqmeebs ucxouri
elementiT, anu roca saqmeSi monawile erT-erTi mxare ucxo qveynis
moqalaqe an iuridiuli piria.
7. samoqalaqo saproceso samarTlis umniSvnelovanesi wyaroa
saqarTvelos kanoni gakotrebis Sesaxeb. gakotrebis saqmeebs
sasamarTloebi ganixilaven aramarto samoqalaqo saproceso kodeqsiT
dadgenili wesiT, aramed gakotrebis Sesaxeb saqarTvelos kanoniT
dadgenili wesebiT, romlebic Camoyalibebulia gakotrebis saqmeTa
ganxilvis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT.
8. bolos, unda aRiniSnos isic, rom arc ise iSviaTad samoqalaqo
saproceso samarTlis wyarod gvevlineba materialur samarTlebrivi
kanoni; magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi Seicavs iseT
normebs, romlebic saproceso samarTlebrivi xasiaTisaa. magaliTad,
samoqalaqo kodeqsis 624-e muxlis Tanaxmad sesxis xelSekrulebis
namdviloba ar SeiZleba dadgindes mxolod mowmeTa CvenebiT“. amave
kodeqsis 183-e muxlis Tanaxmad uZravi nivTis SesaZenad aucilebelia
sanotaro wesiT damowmebuli sabuTi da SemZenis registracia sajaro
reestrSi. es imas niSnavs, rom uZravi nivTis SeZenis faqtis
dadasturebisaTvis SeiZleba gamoyenebuli iqnes mxolod werilobiTi
mtkicebuleba. saproceso normebs Seicavs agreTve saqarTvelos kanoni
„mewarmeTa Sesaxeb“ da sxva materialur samarTlebrivi kanonebi.
unda aRiniSnos, rom Tu sxvadasxva sakanonmdeblo Tu normatiuli
aqtebiT dadgenili wesebi ar Seesabamebian an ewinaaRmdegebian samoqalaqo
saproceso kodeqsiT dadgenil wesebsa da principebs, maSin gamoiyeneba
samoqalaqo saproceso kodeqsiT dadgenili wesebi, radgan igi
44
warmoadgens specialur kanons, romelic awesrigebs samoqalaqo saqmeTa
ganxilvas sasamarTloSi.
VI. samoqalaqo saproceso samarTlis normis
moqmedeba droSi da sivrceSi
1. ssk pirveli muxlis me-2 nawilis Tanaxmad samoqalaqo saqmeebis
warmoeba xorcieldeba saproceso kanonmdeblobiT, romelic moqmedebs
saqmis ganxilvis, calkeul saproceso moqmedebis Sesrulebis, an
sasamarTlo gadawyvetilebis aRsrulebis dros.
amrigad, ssk pirveli muxlis me-2 nawili gansazRvravs samoqalaqo
saproceso kodeqsis moqmedebas droSi. am muxliT damkvidrebulia
principi romlis Tanaxmad samoqalaqo saproceso kanons ukuqceviTi Zala
ar aqvs. es imas niSnavs, rom samoqalaqo saqmeebis warmoeba sasamarTloSi
xorcieldeba im saproceso kanonmdeblobis mixedviT, romelic moqmedebs
saqmis ganxilvis, calkeuli saproceso moqmedebis Tu gadawyvetilebaTa
aRsrulebis dros. igive principi damkvidrebulia samoqalaqo saproceso
kodeqsis gardamavali debulebebis 435-e muxliT.
sailustraciod SeiZleba moviyvanoT ramdenime magaliTi:
magaliTi 1: sarCeli miRebulia warmoebaSi mosamarTlis ganCinebiT
10 maiss. 15 maiss miRebuli iqna axali kanoni,
rormelic gansxvavebul pirobebs iTvaliswinebs
sarCelis warmoebaSi miRebisaTvis. am axal kanons ar
aqvs ukuqceviTi Zala. amitom, sarCeli unda darCes
warmoebaSi miRebulad, miuxedavad imisa, rom axali
kanoniT igi SeiZleba ar yofiliyo miRebuli
warmoebaSi.
magaliTi 2: saqmis momzadebis mizniT Sesrulebuli iqna mTeli
rigi saproceso moqmedebebi: mxarem warmoadgina
werilobiTi Sesagebeli, dainiSna eqspertiza, moxda
adgilze daTvaliereba da a.S.
amasobaSi miRebuli iqna axali kanoni, romelic
sxva TanmimdevrobiTa da sxva wesiT aregulirebs am
saproceso moqmedebaTa Sesrulebas. miuxedavad amisa,
ukve Sesrulebuli saproceso moqmedebebi iTvleba
Sesrulebulad, e.i. ver CaiTvleba kanonis darRveviT
Sesrulebulad. rac Seexeba sxva saproceso
moqmedebebs, romlebic jer ar Sesrulebula, isini
unda Sesruldes axali kanonis mixedviT, radgan
Zveli, romelic am axalma kanonma Secvala, aRar
arsebobs (gauqmebulia).
gacilebiT ufro rTulia sakiTxi, rodesac axali kanoniT icvleba
saproceso moqmedebis Sesrulebis vada. aseT SemTxvevebSi unda
vixelmZRvaneloT erTi kriteriumiT: auaresebs, Tu aumjobesebs axali
vadis dadgena im mxaris mdgomareobas, romelmac saproceso moqmedeba
unda Seasrulos da amis mixedviT gadavwyvitoT sakiTxi.
magaliTi 3. im dros rodesac mxares gadaeca sasamarTlos
motivirebuli gadawyvetileba misi gasaCivrebis vada
iyo erTi Tve, am vadis aTvla iwyeboda
gadawyvetilebis gadacemis momentidan. axalma
45
kanonma Secvala gadawyvetilebis gasaCivrebis
erTTviani vada 14 dRiT, magram ucvleli datova am
vadis aTvlis wesi, anu vadis aTvla kvlav iwyeba
gadawyvetilebis gadacemis momentidan. mxares unda
mieces ufleba Seasrulos saproceso moqmedeba, anu
gaasaCivros gadawyvetileba Zveli kanonis mixedviT,
anu erT TveSi misTvis gadawyvetilebis gadacemis
momentidan. winaaRmdeg SemTxvevaSi axali kanonis
amoqmedebam SeiZleba gaauaresos misi mdgomareoba,
rac dauSvebelia.23
magaliTi 4. Zveli kanoniT gadawyvetilebis gasaCivrebis vada iyo
14 dRe am gadawvetilebis gadacemis momentidan.
gadawyvetilebis gadacemidan jer kidev ar iyo
gasuli 14 dRe, rodesac miRebuli iqna axali
kanoni, romlis mixedviT gasaCivrebis vada gaxda
erTi Tve. mxares unda mieces ufleba isargeblos
am erTTviani vadiT, Tumca vadis aTvla unda
daiwyos ara axali kanonis miRebidan, aramed
gadawyvetilebis gadacemidan. magram, Tu
gadawyvetilebis gadacemidan gavida 14 dRe, mxares
ki ar gausaCivrebia igi am vadaSi, xolo axali
kanoni, romelmac daawesa gadawyvetilebis
gasaCivrebis erTTviani vada, miRebul iqna
(amoqmedda) am 14 dRiani vadis gasvlis Semdeg
(vTqvaT me-16 dRes) mxares aRar unda mieces
ufleba gaasaCivros gadawyvetileba, radgan man
axali kanonis miRebamde dakarga saproceso
moqmedebis Sesrulebis ufleba, anu gadawyvetilebis
gasaCivrebis ufleba.
amrigad, sarCelis aRZvra moxda da saqmis warmoeba gaixsna axali
samoqalaqo saproceso kanonis amoqmedebamde, xolo Semdeg miRebul iqna
axali kanoni (kodeqsi), sasamarTlom unda gamoiyenos es axali kanoni,
damoukideblad imisa, saqmis warmoebis gaxsna - ganxilva daiwyo Zveli
kanonis moqmedebis pirobebSi.
aseT SemTxvevaSi Zveli kanonis pirobebSi Sesrulebuli yvela
saproceso moqmedeba iTvleba marTlzomierad Sesrulebulad da am
moqmedebis ganmeorebiT Sesruleba axali kanoniT dadgenili wesiT -
dauSvebelia. xolo, iseTi saproceso moqmedebebi, romlebic axali
kanonmdeblobis pirobebSi unda ganxorcieldes, Sesruldeba ara Zveli,
aramed am axali kanoniT dadgenili wesis Sesabamisad.
saqarTvelos konstituciis me-3 muxlis „J“ qvepunqtis Tanaxmad
saproceso kanonmdebloba, maT Soris, cxadia, samoqalaqo saproceso
kanonmdebloba, mxolod saqarTvelos umaRles saxelmwifo organoTa
gamgeblobas ganekuTvneba. es imas niSnavs, rom samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobis moqmedeba sivrceSi vrceldeba saqarTvelos mTel
teritoriaze da saqarTvelos erTiani sasamarTlo sistemis yvela
23 sayovelTaod aRiarebuli mosazrebis Tanaxmad axali samoqalaqo saproceso kanoni yovelTvis ufro
gonivrulad awesrigebs saproceso moqmedebis Sesrulebas da, maSasadame, ukeT uzrunvelyofs uflebis
dacvas.
46
sasamarTlo da yvela mosamarTle valdebulia ixelmZRvanelos am
kanonmdeblobiT.
$2. samoqalaqo saproceso urTierToba
I. cneba
sasamarTloSi sarCeliT (gancxadebiT) mimarTvis, am sarCelis
warmoebaSi miRebisa da misi ganxilva-gadawyvetis procesSi warmoiSveba
samoqalaqo saproceso urTierTobebi erTis mxriv - im pirebs Soris
romlebmac mimarTes sasamarTlos gancxadebiT (sarCeliT) agreTve,
romlebic monawileoben procesSi sxvadasxva statusiT da meore mxriv -
sasamarTlos Soris, romelmac miiRo sarCeli warmoebaSi da romelmac
unda ganixilos saqme. saqmis ganxilvaSi monawile pirebsa da
sasamarTlos warmoeSvebaT saproceso uflebebi da movaleobebi,
romlebic Seadgenen samoqalaqo saproceso urTierTobis Sinaarss.
samoqalaqo saproceso urTierToba - sazogadoebrivi urTierTobaa,
romelic samoqalaqo saproceso normebiT regulirdeba. aqedan
gamomdinare, saproceso urTierTobas, rogorc samarTlebriv
urTierTobas, axasiaTebs mTeli rigi iseTi Tvisebebisa romlebic
axasiaTebT samarTlebriv urTierTobebs saerTod. magaliTad, ise rogorc
yvela sxva saxis materialur samarTlebriv urTierTobas saerTod,
saproceso urTierTobac warmoiSveba mxolod iuridiuli faqtebis
safuZvelze, e.i. iseTi faqtebis safuZvelze, romlebsac samarTlebrivi
norma ukavSirebs garkveul iuridiul Sedegs.
magaliTad: imisaTvis, rom warmoiSvas nasyidobis, ijaris, sesxis,
qiravnobis da a.S. materialur samarTlebrivi
urTierToba saWiroa Sesabamisi xelSekrulebis
(nasyidobis, ijaris, sesxis, qiravnobis) dadeba kanoniT
gaTvaliswinebuli wesiT.
imisaTvis, rom warmoiSvas samoqalaqo saproceso
urTierToba saWiroa sasamarTlosaTvis mimarTva
sarCeliT (gancxadebiT) darRveuli an sadavo uflebis
dacvis Sesaxeb samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT
dadgenili wesiT.
samoqalaqo saproceso kanonis moTxovnaTa dacviT sasamarTloSi
mimarTva sarCeliT (gancxadebiT) aris iuridiuli faqti, radgan mas
samoqalaqo saproceso kodeqsi ukavSirebs garkveul Sedegs _ sarCelis
(gancxadebis) gansaxilvelad warmoebaSi miRebas.
amrigad, samoqalaqo saproceso samarTlebrivi urTierToba - esaa
samoqalaqo saproceso normiT mowesrigebuli urTierToba, romelic
warmoiSveba kanoniT dadgenili wesiT sasamarTloSi sarCeliT
(gancxadebiT) mimarTvisa da misi sasamarTlos mier warmoebaSi miRebis
safuZvelze, erTis mxriv, sasamarTlosa da meores mxriv, mxareebsa da
procesis sxva monawileTa Soris.
amasTan erTad, samoqalaqo saproceso urTierTobas gaaCnia
Taviseburebani, romlebic ganasxvavebs mas sxva arasaproceso materialur
samarTlebrivi urTierTobebisagan.
47
iuridiul literaturaSi farTod gavrcelebuli Sexedulebis
Tanaxmad24 samoqalaqo saproceso samarTlebrivi urTierTobis
Taviseburebani ZiriTadad mdgomareobs SemdegSi:
1. saproceso samarTlebrivi urTierTobis savaldebulo monawilea
sasamarTlo. maSasadame saproceso urTierToba ar SeiZleba warmoiSvas
mxareebs Soris, kerZod mosarCelesa da mopasuxes Soris, mxareebsa da
mesame pirebs Soris, mxareebsa da mowmeebs Soris, mowmeebsa da
eqspertebs Soris.
2. raxan sasamarTlo aris samoqalaqo saproceso urTierTobis
savaldebulo monawile, aseTi urTierToba SeiZleba warmoiSvas mxolod
sasamarTlosa da mosarCeles Soris, sasamarTlosa da mopasuxes Soris,
sasamarTlosa da eqsperts Soris da a.S.
ar aris gamoricxuli, rom eqspertis daskvna mxarem TviTon
warmoadginos sasamarTloze, romelic am mxaris winadadebiT da masTan
SeTanxmebi Seadgina specialuri codniT aRWurvilma pirma. aseT
SemTxvevaSi, cxadia, myardeba urTierToba erTis mxriv, mxaresa da
meores mxriv, eqsperts Soris, magram es urTierToba aris ara
saproceso samarTlebrivi, aramed materialur samarTlebrivi, kerZod
samoqalaqo kodeqsis 709-e muxliT gaTvaliswinebuli davalebis
materialuri urTierToba.
3. materialur samarTlebrivi urTierToba SeiZleba arsebobdes
rogorc faqtobrivi urTierToba. rogorc wesi, faqtobrivi
materialuri urTierTobebi aranair iuridiul uflebebsa da
movaleobebs ar warmoSobs, magram zogjer aseT faqtobriv urTierTobebs
samarTali ukavSirebs garkveul iuridiul Sedegs. magaliTad, faqtobriv
qorwinebaSi anu dauqorwinebel mSoblebisagan Svilis warmoSoba
SeiZleba dadgindes samoqalaqo materialuri kodeqsis 1190-e muxliT
gaTvaliswinebuli wesiT. agreTve, Tu piri faqtobrivad flobda moZrav
nivTs xuTi wlis ganmavlobaSi, maSin igi moipovebs am nivTze sakuTrebis
uflebas (samoq. kod. 165-e muxliT).
rogorc ukve avRniSneT, gansxvavebiT materialur samarTlebrivi
urTierTobebisa, samoqalaqo saproceso urTierToba ar SeiZleba
24 samoqalaqo saproceso samarTlis TeoriaSi cnobilia samoqalaqo saproceso samarTlebrivi
urTierTobis Sesaxeb ramdenime Sexeduleba.
pirveli Sexedulebis Tanaxmad samoqalaqo saproceso urTierToba warmoiSoba sasamarTlosa da
mosarCeles Soris, sasamarTlosa da mopasuxes Soris. mxareebs - mosarCelesa da mopasuxes aqvT
mxolod uflebebi, xolo sasamarTlos mxolod movaleobebi.
am Sexedulebis avtoria cnobili germaneli mecnieri oskar biulovi, romelmac pirvelma
detalurad daamuSava samoqalaqo saproceso urTierTobis problemebi (Oskar Bülow. Die Lehre von den Prazeseinreden und Processvoraussetzungen. 1868). meore Sexedulebis Tanaxmad sasamarTlos aqvs aramarto movaleobebi, aramed uflebebic arsebobs
agreTve Sexuleba, romlis Tanaxmad sasamarTlo da mxareebi dakavSirebulia erTmaneTTan
urTierTuflebebiTa da movaleobebiT.
bolos, gamoiTqva mosazreba, romlis Tanaxmad ufleba-movaleobebiT erTmaneTis mimarT aRWurvilia
mxolod mxareebi - mosarCele da mopasuxe, rac Seexeba sasamarTlos mas ar gaaCnia raime
damoukidebeli interesi procesSi, ar aris saproceso urTierTobis subieqti da rogorc saxelmwifo
xelisuflebis organo dgas mxareT zemoT, maTze maRla.
amrigad, saproceso urTierTobebis subieqtebisa da maTi ufleba-movaleobebis Sesaxeb
gamoTqmulia obieqturad da logikurad yvela SesaZlebeli Sexeduleba. magram, yvelaze ufro
gavrcelebulia da, SeiZleba iTqvas, gabatonebulia Sexeduleba, romelic pirvelad daasabuTa zemod
dasaxelebulma mecnierma oskar biulovma. (dawvrilebiTi analizi am Sexelulebebis Sesaxeb ix.
E.B.Backoвckuй курс гражданского процесса Том. I. 1913, стр 682)
48
arsebobdes faqtobrivi urTierTobis saxiT, igi SeiZleba yovelTvis
arsebobdes mxolod iuridiuli urTierTobis saxiT.
II. samoqalaqo saproceso samarTlebrivi urTierTobis
warmoSobis pirobebi da Sinaarsi
1. saproceso samarTlebrivi urTierTobis warmoSobis winapirobebi
saproceso urTierToba - esaa samarTlebrivi urTierToba, amitom
misi warmoSobisaTvis saWiroa iseTive pirobebi, rogoric nebismieri sxva
samarTlebrivi urTierTobisaTvis saerTod.
aseTi winapirobebia:
1. samoqalaqo saproceso samarTlis norma. samoqalaqo saproceso
samarTlebrivi urTierToba SeiZleba warmoiSvas mxolod da mxolod
samoqalaqo saproceso samarTlis Sesabamisi normis safuZvelze, im
pirobiT, Tu saproceso samarTlis norma iTvaliswinebs aseTi
urTierTobis warmoSobis SesaZleblobas.
2. samoqalaqo saproceso uflebaunarianoba. uflebaunarianobis
gareSe piri ar SeiZleba gaxdes samarTlebrivi urTierTobis subieqti
saerTod. samoqalaqo procesSiac es sakiTxi ase dgas: saproceso
uflebaunarianobis gareSe piri ver gaxdeba saproceso urTierTobis
monawile, es gansakuTrebiT exeba iuridiul pirebs, romelTa
uflebaunarianoba warmoiSveba maTi qmedunarianobis warmoSobasTan erTad.
rac Seexeba fizikur pirebs, maTi uflebaunarianoba warmoiSveba
dabadebidan (dawvrilebiT ix. Tavi IV) gansxvavebiT uflebaunarianobisa,
qmedunarianoba ar warmoadgens fizikuri pirisaTvis saproceso
urTierTobaSi monawileobis winapirobas. qmeduunaroni SeiZleba gaxdnen
urTierTobis subieqtebi, magram TviTon uSualod ver ganaxorcieleben
TavianT saproceso uflebebs. amas maTi warmomadgenlebi gaakeTeben.
3. iuridiuli faqtebi, iuridiuli faqtebis gareSe ar SeiZleba
warmoiSvas arc materialuri da arc saproceso urTierToba. rogorc
wesi, saproceso urTierTobis warmoSobisaTvis saWiroa faqtebis
erToblioba.
magaliTad: a-nis mier sarCelis Setana sasamarTloSi, aris
iuridiuli faqti, magram saproceso urTierTobis
warmoSobisaTvis saWiroa, rom sasamarTlom miiRos es
sarCeli warmoebaSi an ar miiRos igi Tavisi
ganCinebiT. mosamarTlis moqmedeba anu mis mier
sarCelis miReba, Tu ar miReba, iuridiuli faqtia,
romelic mosarCelis moqmedebasTan erTad (mis mier
sarCelis Setana) warmoSobs samoqalaqo saproceso
urTierTobas.25
imisaTvis, rom warmoSobilma saproceso urTierTobam
maSinve ar Sewyvitos arseboba da ganviTardes
samoqalaqo saproceso kodeqsiT gaTvaliswinebuli
TanmimdevrulobiTa da wesiT saWiroa sarCelis
25 sarCelis umoZraod datoveba, an mis miRebaze uarisTqma, miuxedavad logikuri Seusabamobisa, mainc
SeiZleba CaiTvalos saproceso urTierTobis warmoSobis safuZvlad, radgan mosarCeles eZleva
ufleba gaasaCivros sasamarTlos aseTi moqmedeba. magram, Tu sasamarTlos ganCineba ZalaSi darCeba,
maSin urTierTobac Sewydeba, swored amaze iTqmis „dabadebac ver moaswro, rom arseboba Sewyvita“.
49
(gancxadebis) warmoebaSi miRebis (sarCelis uflebis)
yvela winapirobis arseboba (ix. Tavi X $3.)
2. samoqalaqo saproceso urTierTobis Sinaarsi
nebismier samarTlebriv urTierTobis Sinaarss zogadad, Seadgens am
urTierTobis monawileTa uflebebi da movaleobebi. am TvalsazrisiT,
samoqalaqo saproceso urTierTobebic ar warmoadgens gamonakliss. maTi
Sinaarsic ganisazRvreba im pirTa uflebebiTa da movaleobebiT,
romlebic am urTierTobaSi monawileoben. iuridiul literaturaSi
farTodaa gavrcelebuli Sexeduleba, romlis Tanaxmad saproceso
urTierTobis Sinaarss Seadgens ara uflebebi da movaleobebi, aramed am
urTierTobis monawileTa moqmedebebi.
moqmedeba SeiZleba Sesruldes an uflebis ZaliT, an movaleobis
ZaliT. moqmedeba, romelic arc uflebisa da arc movaleobis ZaliT ar
sruldeba - aramarTlzomieri moqmedebaa.
amitom, moqmedebis ganxilva rogorc saproceso urTierTobis
Sinaarsi, ar iqneba Secdoma, magram ufro zusti da samarTlebrivi
urTierTobis bunebis ganmsazRvreli iqneba am urTierTobis monawileTa
uflebebi da movaleobebi, romlebic ar SeiZleba arsebobdnen iuridiuli
urTierTobis gareSe, ise rogorc aseTi urTierTobac ar SeiZleba
arsebobdes uflebamovaleobebis gareSe.
saproceso urTierToba, ise rogorc yovelgvari sxva
samarTlebrivi urTierToba, warmoadgens uflebebisa da movaleobebis,
ufro zustad, samoqalaqo saproceso uflebebisa da movaleobebis
arsebobisa da realizaciis formas.
erTmaneTisagan ganasxvaveben samoqalaqo saproceso samarTlis
subieqtebs da samoqalaqo saproceso urTierTobis subieqtebs.
samoqalaqo saproceso samarTlis subieqtebia pirebi, romlebsac
SeuZliaT isargeblon samoqalaqo saproceso samarTliT
gaTvaliswinebuli uflebebiT da Seasrulon saproceso movaleobebi.
aseT pirTa kategorias, zogadad, ganekuTvnebian saqarTvelos moqalaqeebi
da iuridiuli pirebi, agreTve ucxoeli moqalaqeebi da iuridiuli
pirebi da moqalaqeobis armqone pirebi.
rac Seexeba samoqalaqo saproceso urTierTobis subieqtebs, aseT
subieqtebad gvevlineba iseTi pirebi, romlebmac daamyares saproceso
urTierToba sasamarTlosTan, magaliTad, mimarTes sasamarTlos sarCeliT
(gancxadebiT) darRveuli an sadavod gamxdari uflebis dasacavad.
amrigad, samoqalaqo saproceso samarTlis subieqti gaxdeba
samoqalaqo saproceso urTierTobis subieqti im SemTxvevaSi, Tu igi
gamoavlens nebas da mimarTavs sasamarTlos TxovniT (kanoniT dadgenili
wesiT) daicvas misi darRveuli ufleba. (dawvrilebiT ix. Tavi IV)
50
Tavi III
samoqalaqo saproceso samarTlis principebi
$1 principebis cneba da klasifikacia
principi laTinuri sityva da niSnavs dasawyiss, dasabams. am
termins xmaroben romelime Teoriis, moZRvrebis, mecnierebis ZiriTadi
amosavali debulebis, saxelmZRvanelo ideis, agreTve qcevis ZiriTadi
wesis aRmniSvnelad.26
am termins iyeneben rogorc yoveldRiur cxovrebaSi ise
mecnierebis sxvadasxva dargebSi da praqtikuli moRvaweobis sxvadasxva
sferoebSi.
samoqalaqo saproceso samarTlis pricnipebi, ise rogorc
samarTlis principebi saerTod, gansxvavdeba mecnierebis sxvadasxva
dargis (fizikis, qimiis, medicinis, fsiqologiis, logikis da sxva)
principebisagan aramarto Tavisi SinaarsiTa da daniSnulebiT, aramed
imiTac, rom samarTlis principebi yovelTvis ganmtkicebulia
samarTlebrivi normiT. sxva sityvebiT rom vTqvaT samoqalaqo saproceso
samarTlis principi, SeiZleba vuwodoT mxolod iseT debulebas an iseT
ideas, romelic samarTlis normiTaa ganmtkicebuli da
gaTvaliswinebuli.
aqedan gamomdinare, samoqalaqo saproceso samarTlis principi
ewodeba iseT saxelmZRvanelo debulebas, iseT ZiriTad ideas, romelic
ganmtkicebulia samarTlebrivi normiT da romelzec agebulia
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba, samoqalaqo saproceso samarTali
mTlianad.27
samoqalaqo saproceso samarTlis principis cnebis am
ganmartebidan ukve naTlad Cans misi erTi mniSvneloba: raxan saproceso
samarTali, saqmis warmoeba sasamarTloSi, agebulia garkveuli
principebis safuZvelze, kanonmdebeli valdebulia angariSi gauwios amas,
rodesac samoqalaqo saproceso kanonmdeblobaSi Seaqvs esa Tu is
cvlileba da damateba.
26 ix. ucxo sityvaTa leqsikoni, Tb. 1973, gv. 333 27 procesis principis cneba, misi etimilogiuri Sinaarsidan gamomdinare TiTqmis erTgvarovnadaa
gagebuli sxvadasxva qveynis procesualistebis mier. ix.советский гражданский процес под ред, М. К. Треушникова М. 1989 г. стр.24 O. Jauernig. Zivilprozressrecht. München 1993 s. 73 Luke. Zivilprozessreecht. Verlag C.H. Beck. 1999, s. 4-5
51
sailustraciod SeiZleba moviyvanoT dispoziciurobisa da
SejibrebiTobis principebi. Tu procesi agebulia am principebze, maSin
sasamarTlos iniciativis farglebic SezRudulia: mas ufleba ar aqvs
TviTon gansazRvros mtkicebis sagani, anu im faqtebis wre, romlebsac
aqvT mniSvneloba saqmeze gadawyvetilebis gamosatanad, sasamarTlo
Tavisi iniciativiT ver gansazaRvravs da ver gamoiTxovs mtkicebulebebs,
ver gascildeba mxareTa moTxovnis farglebs da a.S. yovelive es mxareTa
nebazea damokidebuli, maTi uflebamosilebaa. magram, Tu procesi
agebulia samZebro (inkviziciur) principze, maSin sasamarTlos SeuZlia
TviTon Seitanos mtkicebis saganSi faqtebi, romlebzec mxareebi ar
miuTiTeben, magram romlebsac aqvT mniSvneloba saqmis sworad
gadawyvetisaTvis, TviTon, Tavisi iniciativiT gamoiTxovos
mtkicebulebebi da a.S.
amrigad, procesis principebis mniSvneloba, pirvel rigSi, vlindeba
sakanonmdeblo saqmianobis doneze, samarTalSemoqmedebiTi saqmianobis
dros. kanonmdebels, cxadia, SeuZlia daadginos garkveuli gamonaklisi
(SezRudva, gadaxveva) principidan, magram es man sagangebod unda
daasabuTos, samoqalaqo procesSi ver SevxvdebiT iseT princips
romlidanac ar iyos gakeTebuli gamonaklisebi (SezRudvebi), magram es
SezRudvebi kanonmdeblobiT unda iyos gaTvaliswinebuli. es imas niSnavs,
rom sasamarTlos ar SeuZlia TviTon daadginos SezRudvebi, gadauxvios
principis moTxovnebs.
procesis principebis mniSvneloba amiT ar amoiwureba.
procesis principebi ganmtkicebulia samarTlebrivi normiT, rac
imas niSnavs, rom am principebiT unda ixelmZRvanelos sasamarTlom
samoqalaqo saqmeTa ganxilvisa da gadawyvetis dros. konkretul
samoqalaqo saqmeTa ganxilvisa da gadawyvetis dros procesis principis
ugulvebelyofa an darRveva (magaliTad, saqmis ganxlva daxurul
sxdomaze, roca amis safuZveli ar arsebobda da ar iyo amis Sesaxeb
sasamarTlos ganCineba), an gadawyvetilebis gamotana im mosamarTlis
mier, romelic ar monawileobda saqmis ganxilvaSi, miCneuli unda iqnes,
rogorc saproceso kanonmdeblobis arsebiTi darRveva, romelic iwvevs
sasamarTlo gadawyvetilebis gauqmebas.
amrigad, procesis principis meore mniSvneloba vlindeba
samarTalSefardebiTi saqmianobis doneze: sasamarTlo valdebulia
konkretul saqmeTa ganxilvis dros ganuxrelad daicvas saproceso
samarTlebrivi principebis moTxovnebi.
bolos, principebi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens, rodesac
sasamarTlo iZulebulia gamoiyenos samarTlis analogia. samarTlis
analogiis gamoyenebis dros sasamarTlo gvevlineba aramarto rogorc
samarTalSemfardebeli, aramed rogorc samarTalSemoqmedebiTi organo,
romelic samarTlis zogad principebze dayrdnobiT ayalibebs qcevis
wess konkretuli saqmis ganxilvisa da gadawyvetis mizniT.
principebis klasifikacia. iuridiul literaturaSi albaT ver
vipoviT or avtors, romlebic erTnairad gansazRvraven principebis
raodenobas: zogi asaxelebs xuTs, zogi eqvs, zogi rvas, xolo zogic
sams, Tu sakiTxi exeba specifiur dargobriv da ara dargTaSoriso
principebs28.
28 ix. В.М. Семенов. Конституционные принципы гражданского судопроизводства. М. 1982, стр. 110
52
ar arsebobs agreTve principebis erTgvarovani klasifikacia. imis
mixedviT Tu romeli kriteriumebiT (niSnebiT) xelmZRvaneloben -
klasifikaciac sxvadasxvanairia. magaliTad, Tu principebs davyofT imis
mixedviT sadaa es principi Camoyalibebuli - romel sakanonmdeblo
aqtSi, maSin principebi SeiZleba davyoT konstituciur da dargobriv
principebad, e.i. principebad, romlebic Camoyalibebulia samoqalaqo
saproceso kanonmdeblobaSi.
principebis am niSniT dajgufeba araviTar davas ar iwvevs. unda
aRiniSnos mxolod is, rom aseTnairma dajgufebam ar Segviqmnas mcdari
warmodgena.
saqme isaa, rom principebis konstituciur da arakonstituciurad
(dargobrivad) dayofa srulebiTac ar niSnavs imas, rom
arakonstituciuri principebi ufro dabali rangis principebia da, rom,
es principebi SeiZleba arc ki ganvaxorcieloT. ra Tqma unda ara!
mTavaria, rom principi kanonSi iyos asaxuli, kanoniT iyos
ganmtkicebuli, xolo misi ganuxrelad gatarebis TvalsazrisiT aranairi
mniSvneloba ar aqvs, Tu romel kanonSia igi asaxuli. ZiriTadi anu
konstituciis da araZiriTadi kanonis yvela moTxovna erTnairad
savaldebuloa Sesasruleblad. gansxvaveba mxolod isaa, rom
saxelmwifos ZiriTadi kanoni (konstitucia) - esaa baza Semdgomi
sakanonmdeblo saqmianobisa imis sruli gaTvaliswinebiT, rom yvela
kanoni unda Seesabamebodes konstitucias.
rogorc avRniSneT, principebs ajgufeben imis mixedviT dargobrivia
isini, Tu dargTaSorisi. marTlac, zogierTi principi magaliTad, saqmis
ganxilvis sajaroba, uSvaloba, zepiroba da a.S. moqmedebs sisxlis
procesSiac, magram aris principebi, romlebic mxolod samoqalaqo
procesisaTvisaa damaxasiaTebeli.
bolos farTod gavrcelda Sexeduleba, romlis Tanaxmad procesis
principebi unda dajgufdes maTi daniSnulebis mixedviT, e.i. imis
mixedviT, Tu ra rols asruleben principebi. amis Sesabamisad, Tu
principi sasamarTlos organizaciis sakiTxebs exeba, aseTi principebi
unda gavaerTianoT erT jgufad da vuwodoT maT marTlmsajulebis
organizaciuli, an samoqalaqo samarTalwarmoebis organizaciuli
principebi, xolo, Tu principi konkretuli saqmis ganxilvis dros
sasamarTlosa da mxareTa saqmianobas awesrigebs, aseTi principebi
SeiZleba gavaerTianoT da vuwodoT maT sasamarTlowarmoebis
(samarTalwarmoebis) funqcionaluri principebi.
principebis aseTi wesiT dajgufebas Cvenc mxars vuWerdiT29 da
dResac viziarebT, radgan ufro gamokveTilia am principebis daniSnuleba
da roli, romelsac isini asruleben samoqalaqo procesSi.
mTel rig organizaciul principebs, rogoricaa magaliTad,
sasamarTlosa da mosamarTlis damoukidebloba, sasamarTlo
xelisuflebisa da marTlmsajulebis ganxorcieleba mxolod
sasamarTlos mier, mosamarTlis mxolod kanonisadmi damorCileba da
sxva Cven ukve ganvixileT am naSromis pirvel TavSi.
aq Cven ganvixilavT mxolod im ZiriTad principebs, romlebic
sasamarTlosa da mxareebis mier TavianTi funqciisa da
Rosenberg /schwa / Gottwald, Zivilprozessrecht 15.Auflage. 1993. s. 422 29 T. liluaSvili. saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali. g-ba „mecniereba“, Tb. 1992 , gv.16
53
uflebamosilebebis wess aregulireben da ris gamoc maT funqcionaluri
principebi uwodes. aqve isic unda SevniSnoT, rom es principebi
imavdroulad samarTalwarmoebis organizaciis ama Tu im aspeqtsac
SeiZleba exebodes.
I. dispoziciurobis principi
adre moqmedi (1964 wlis) samoqalaqo saproceso kodeqsi ar
Seicavda specialur muxls dispoziciurobis principis Sesaxeb, Tumca
mxareebs miniWebuli hqondaT mTeli rigi uflebebisa, romlebic mxolod
dispoziurobis principiT SeiZleboda yofiliyo ganpirobebuli.
magaliTad, mxareebs SeeZloT uari eTqva sarCelze, ecnoT (eRiarebinaT)
sarCeli, an kidev, saqme daemTavrebiaT morigebiT. yovelive es
dispoziciurobis gamovlinebaa, magram, amasTan erTad, 1964 wlis ssk
Seicavda miTiTebas imis Sesaxeb, rom sasamarTlos SeuZlia ar miiRos
mosarCelis mier sarCelze uarisTqma, mopasuxis mier sarCelis cnoba an
ar daamtkicos mxareTa morigeba, Tu maTi aseTi moqmedeba ewinaaRmdegeba
kanons, arRvevs visime uflebebs da kanonTi dacul interesebs (34-e
muxli).
sasamarTlos aseTi Carevas kerZo samarTlebriv urTierTobebSi
imiT xsnidnen, rom sasamarTlos evaleba iyos aqtiuri da daadginos
saqmeze obieqturi WeSmariteba, gamoitanos kanonieri da samarTliani
gadawyvetileba. amaSi xedavdnen dispoziciurobis socialisturi
principis Zireul gansxvavebas dispoziciurobis burJuaziuli
principisagan.30
faqtiurad es niSnavda mxareTa mier TavianTi materialuri da
saproceso uflebebis Tavisuflad gankargvis Tu mTlianad
ugulebelyofas ara, mis seriozulad da mniSvnelovnad SezRudvas.
dispoziciurobis princips specialuri muxli eZRvneba amJamad
moqmed samoqalaqo saproceso kodeqsSi. am kodeqsis me-3 muxlis
Tanaxmad, romelsac „dispoziciurobis principi“ ewodeba „mxareebi
iwyeben saqmis warmoebas sasamarTloSi . sarCelis an gancxdebis Setanis
gziT. isini gansazRvraven davis sagans da TviTonve iReben
gadawyvetilebas sarCelis (gancxadebis) Setanis Sesaxeb. mxareebs
SeuZliaT saqmis warmoeba morigebiT daamTavron. mosarCeles SeuZlia
uari Tqvas sarCelze, xolo mopasuxes - cnos sarCeli“.
amrigad, dispoziciurobis principi samoqalaqo procesSi, romelic
samoqalaqo materialuri samarTlis erT-erTi fundamenturi principis -
nebis avtonomiis sruli anareklia, niSnavs mxareTa Tavisuflebas
gankargos TavianTi aramarto materialuri, aramed saproceso uflebebi.
dispoziciurobis principzea agebuli samoqalaqo saproceso
kanonmdebloba am principiTaa gamsWvaluli misi yoveli norma.
ra konkretuli garemoebebiTaa ganpirobebuli am principis SemoReba
samoqalaqo procesSi da rogoria misi Sinaarsi?
arsebobs uflebis cnebis Sinaarsis sxvadasxvanairi ganmarteba,
magram erT-erTi farTod aRiarebuli ganmarteba aseTia: ufleba - esaa
kanoniT gaTvaliswinebuli SesaZlebeli (dasaSvebi) qcevis zoma. es imas
niSnavs, rom pirs, romelsac aqvs esa Tu is ufleba, SeuZlia gamoiyenos
30 Советский гражжанский процесс. над под М.К. Треушникова. М. 1989. стр. 38.
54
es ufleba, isargeblos am uflebiT, magram SeuZlia ar gamoiyenos igi.
es agreTve imasac niSnavs, rom uflebis gamoyeneba araa valdebuleba.
uflebis gamoyeneba rom valdebuleba iyos, maSin igi ufleba ki ara,
valdebuleba iqneboda, romlis Seusruleblobas kanoni yovelTvis
ukavSirebs garkveul Sedegs da romlis Sesruleba uzrunvelyofilia
saxelmwifos iZulebiTi ZaliT. sxva sityvebiT rom vTqvaT valdebuleba
(uflebis sapirispirod) - aris piris savaldebulo qcevis zoma, romlis
Sesruleba kanoniTaa garantirebuli.
amrigad, samoqalaqo uflebis arsi mdgomareobs imaSi, rom es
ufleba misi mflobelis srul gankargulebaSia. amasTan, kerZo
samarTlebrivi urTierTobis obieqti SeiZleba iyos rogorc qonebrivi,
ise araqonebrivi sikeTe. samoqalaqo kanonmdebloba, Tavis mxriv,
uzrunvelyofs samoqalaqo brunvis Tavisuflebas (sk me-7 da me-9
muxlebi). pirs (fizikurs, Tu iuridiuls) SeuZlia isargeblos am
sikeTiT, gaasxvisos Tavisi ufleba, an saerTod uari Tqvas masze. nebis
avtonomia, romelzec agebulia kerZo samarTlebrivi urTierToba,
rogorc avRniSneT, Tavis uSvalo zegavlenas axdens samoqalaqo
procesze. es zegavlena ZiriTadad SemdegSi vlindeba:
1. Tu pirs SeuZlia gankargos Tavisi materialur samarTlebrivi
ufleba ise, rogorc es mas miaCnia mizanSewonilad, maSin mas SeuZlia
iTminos an ar iTminos am uflebis darRveva sxva piris mier. es imas
niSnavs, rom aravis ar aqvs ufleba aiZulos piri, raTa man miiRos
zomebi Tavisi darRveuli (sadavo) uflebis dasacavad.
am mdgomareobiTaa ganpirobebuli ssk me-2 muxlis danawesi,
romlis Tanaxmad „saqmis ganxilvas sasamarTlo Seudgeba im piris
gancxadebiT, romelic mimarTavs mas Tavisi uflebis an kanoniT
gaTvaliswinebuli interesebis dasacavad“. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
saqmis warmoebas sasamarTloSi iwyeben mxareebi (ssk me-3 muxli).
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos sarCeliT da moiTxova
mopasuxe b-anisagan zianis anazRaureba g-anis
sasargeblod 5000 laris odenobiT, rac man miayena
misi axlo naTesavis g-anis qonebas. sasamarTlom
daakmayofila sarCeli. mopasuxe b-anim gaasaCivra es
gadawyvetileba im safuZvliT, rom ssk me-3 muxlis
Tanaxmad „mxareebi TviTon iReben gadawyvetilebas
sarCelis (gancxadebis) Setanis Sesaxeb“. dazaralebul
mxares g-anis TviTon ar Semoutania sarCeli zianis
anazRaurebis Sesaxeb da ar mouTxovia mopasuxe b-
anisagan misi anazRaureba. mosarCele a-ni arc
dazaralebulia da mas arc hqonda uflebamosileba
sxvisi uflebis dasacavad aReZra sarCeli. amitom,
sasamarTlos ar unda mieRo es sarCeli da ar unda
ganexila igi.
saapelacio sasamarTlom gaauqma gadawyvetileba
ssk me-3 muxliT damkvidrebuli dispoziciurobis
principis darRvevis gamo.
mxareebs SeuZliaT miandon saqmis warmoeba sasamarTloSi sxva
pirebs, kerZod warmomadgenlebs (advokatebs), magram es am SemTxvevaSi
arafers ar niSnavs. ssk-si iTvaliswinebs mxaris saproceso uflebas
awarmoos saqme sasamarTloSi piradad an warmomadgenlis meSveobiT,
55
warmomadgeneli am SemTxvevaSi moqmedebs am uflebis matarebeli piris
(marwmuneblis) nebis safuZvelze, romlis dasacavadac mimarTes
sasamarTlos.
2. pirs SeuZlia uflebis damrRvevisagan moiTxovos anazRaureba im
zomiT da odenobiT, ramdensac TviTon CaTvlis saWirod da
mizanSewonilad.
am principidan gamomdinare saproceso kanonmdebloba Seicavs Semdeg
danawess:
darRveuli uflebis subieqtebi TviTonve „gansazRvraven davis
sagans“, anu moTxovnis Sinaarss (ssk me-3 muxli). isini valdebulia
miuTiTon TavianT sarCelSi (gancxadebaSi) imaze, Tu ra moTxovnas
ayeneben mopasuxis mimarT, anu ras moiTxoven mopasuxisagan (ssk 178-e
muxli). mosarCeles eZleva agreTve ufleba Secvalos sarCelis
safuZveli an sagani, e.i. moTxovnis xasiaTi da Sinaarsi, gaadidos an
Seamciros moTxovnis odenoba (ssk 83-e muxli)
gacilebiT ufro meti kategoriulobiT gamoirCeva ssk 248-e
muxli, romlis Tanaxmad „sasamarTlos ufleba ar aqvs miakuTvnos
Tavisi gadawyvetilebiT mxares is, rac mas ar uTxovia, an imaze meti
vidre is moiTxovda“.
magaliTad: g-anim mimarTa sasamarTlos sarCeliT b-anis winaaRmdeg
da moiTxova misgan zianis anazRaureba 10 000 laris
odenobiT, rac gamowveuli iyo misi qonebis dazianebiT
mopasuxis mier. mopasuxis SuamdgomlobiT sasamarTlom
daniSna eqspertiza miyenebuli zianis namdvili odenobis
(fulad gamoxatulebaSi) gansazRvrisaTvis. eqspertma
sasamarTlos warudgina daskvna imis Sesaxeb, rom
miyenebuli ziani Seadgens imaze mets, vidre amas
moiTxovs mosarCele, kerZod 15000 lars. sasamarTlo
daeyrdno eqspertis daskvnas da gamoitana
gadawyvetileba, romliTac mopasuxes daakisra 15 000
laris gadaxda mosarCelisaTvis.
mopasuxem am gadawyvetilebaze Seitana saapelacio
saCivari, romelic daasabuTa imiT, rom sasamarTlos
ufleba ar hqonda miekuTvnebia mosarCelisaTvis imaze
meti, vidre igi moiTxovda, miT umetes, mas ar
gaudidebia Tavisi sasarCelo moTxovna.
saapelacio sasamarTlom gaauqma gasaCivrebuli
gadawyvetileba da ssk me-3 da 248-e muxlebze
dayrdnobiT gamoitana axali gadawyvetileba, romliTac
daakisra mopasuxes 10000 laris gadaxda mosarCelis
sasargeblod.
magram, SeeZlo Tu ara sasamarTlos miekuTvnebia mosarCelisaTvis
imaze naklebi, vidre igi moiTxovda?
ra Tqma unda SeeZlo, Tu eqspertis daskvniT an saqmeSi arsebuli
sxva mtkicebulebebiT dadasturdeboda, rom zianis odenoba
ganisazRvreba ara 10 000 lariT, aramed, vTqvaT 5000 lariT.
3. nebis avtonomiis Sinaarsi da, aqedan gamomdinare, garigebis
Tavisufleba materialur samarTalSi, moicavs piris srul
SesaZlebloabs dados nebismieri garigeba. „garigeba aris calmxrivi,
ormxrivi an mravalmxrivi nebis gamovlena, romelic mimarTulia
56
samarTlebrivi urTierTobis warmoSobis, Secvlis an Sewyvetisaken“ (ssk
50-e muxli).
Tu garigeba nebis Tavisufali gamovlenis Sedegia da pirs SeuZlia
dados nebismieri kanoniT gaTvaliswinebuli garigebebi, maSin es
SesaZlebloba mas ar SeiZleba waerTvas mis mier aRZruli sarCelis
sasamarTloSi ganxilvis drosac.
aqedan gamomdinareobs saproceso kanonmdeblobis danawesi, romlis
Tanaxmad mosarCeles, romelmac garkveuli moTxovna wauyena mopasuxes,
SeuZlia SeuTanxmdes (mourigdes) mas. modave mxareTa morigeba saqmis
sasamarTloSi ganxilvis procesSi, romelic gulisxmobs am mxareTa
nebas urTierTdaTmobis gziT miaRwion SeTanxmebas, imavdroulad
warmoadgens sasamarTloSi saqmis warmoebis Sewyvetis safuZvels
(dawvrilebiT ix. gv....).
4. nebis avtonomiidan gamomdinareobs mxareTa sruli Tavisufleba
mosarCelem uari Tqvas Tavis sasarCelo moTxovnaze, xolo mopasuxem
cnos (aRiaros) sarCeli (ssk me-3 muxli).
mosarCelis mier sarCelze uarisTqmas ukavSirdeba seriozuli
saproceso samarTlebrivi Sedegebi, kerZod saqmis warmoebis Sewyveta
(ssk 272-e muxli).
sarCelze uarisTqma - esaa materialur samarTlebrivi gankargvis
aqti saproceso samarTlebrivi SedegiT.
mopasuxis mier sarCelis cnoba agreTve uflebis gankargvis aqtia,
romelsac ukavSirdeba saproceso Sedegi - sarCelis dakmayofileba.
5. dispoziciurobis principidan gamomdinareobs agreTve mxareTa
saproceso ufleba gaasaCivron sasamarTlo gadawyvetilebebi an
Seurigdnen am gadawyvetilebas, cnon igi, moiTxovon misi aRsruleba an
uari Tqvan mis aRsrulebaze da a.S.
amasTan erTad, unda aRiniSnos, rom dispoziciurobis princips aqvs
sazRvrebi: is risi uflebac mxares ar aqvs procesis gareT, procesis
farglebs iqeT, mas aseTi ufleba ar SeiZleba hqondes sasamarTloSi
saqmis ganxilvis drosac.
magaliTad: bankma „kreditma“ aRZra sarCeli s-Zis winaaRmdeg,
romelmac ar daubruna banks aRebuli sesxi 50000
laris odenobiT da moiTxova ipoTekiT datvirTuli
saxlis iZulebiT gayidva auqcionze da am saxlidan
mopasuxisa, misi meuRlis da ojaxis sxva wevrebis
gamosaxleba
mopasuxe s-Zem cno sarCeli. sasamarTlom
gamoitana gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebis
Sesaxeb. mopasuxis meuRlem gaasaCivra gadawyvetileba
im safuZvliT, rom jer - erTi, is ar iyo Cabmuli
procesSi rogorc Tanamopasuxe da meorec, mopauxe s-
Zes ar hqonda mTeli saxlis ipoTekiT datvirTvis
ufleba misi winaswari Tanxmobis gareSe, radgan am
saxlis naxevari, rogorc qorwinebis dros SeZenili,
ekuTvnis piradad mas. aqedan gamomdinare. mopasuxes ar
hqonda agreTve ufleba ecno sarCeli mTlianad,
radgan mas ar SeuZlia gankargos ufleba, romelic mas
ar ekuTvnis.
57
sasamarTlo praqtikaSi wamoiWra agreTve sakiTxi imis Sesaxeb
SeuZlia Tu ara sazogadoebis (sawarmos) direqtors (partniors) cnos
nebismieri sarCeli. direqtori, rogorc cnobilia uflebamosilia
sazogadoebis saxeliT miiRos monawileoba sasamarTlo procesSi
specialuri rwmunebulebis gareSe. amasTan erTad, mTeli rigi moqmedebis
SesrulebisaTvis direqtorebs (sasamarTlo procesebis gareSe) WirdebaT
sameTvalyureo sabWos an saerTo krebis Tanxmoba. magaliTad, mewarmeTa
Sesaxeb kanonis 55-9-e muxlis Tanaxmad mxolod sameTvalyureo sabWos
TanxmobiT SeiZleba ganxorcieldes sawarmoTa 50%-ze meti wilis SeZena
da gasxviseba, uZravi qonebis SeZena, gasxviseba, datvirTva an ijariT
gacema, agreTve warmoebis ijariT gacema an misi saqmianobis Sewyveta da
a.S. aqedan gamomdinare, Tu sasamarTloSi mimdinareobs dava, vTqvaT,
saaqcio sazogadoebis kuTvnili ama Tu im uZravi qonebis (nagebobis,
miwis nakveTis) ijaris Sesaxeb, direqtors, romelic warmoadgens
sazogadoebas sasamarTloSi, ar SeuZlia cnos ijaris xelSekrulebis
arseboba, Tu mas ar gaaCnia specialuri uflebamosileba amis Taobaze
sameTvalyureo sabWos mxridan. sxva sityvebiT rom vTqvaT, direqtorebs
an kanoniT an wesdebiT warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT aRWurvil
sxva pirs (partniors) ufleba aqvs Seasrulos nebismieri saproceso
moqmedeba yovelgvari specialuri uflebamosilebis gareSe, magram is,
risi uflebac mas ar aqvs sazogadoebis ama Tu im organos winaswari
Tanxmobis gareSe, mas es ufleba ar SeiZleba hqondes sasamarTlo
proceszec, Tu amisaTvis mas ar gaaCnia am organos specialuri
uflebamosileba.
sxvisi uflebis, maT Soris saerTo uflebis, agreTve iseTi
uflebis gankargvis akrZalva, risTvisac sxva piris an organos Tanxmobaa
saWiro, ar niSnavs dispoziciurobis principis SezRudvas.
dispoziciurobis principi samoqalaqo samarTalwarmoebaSi esaa
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli da
garantirebuli mxareTa SesaZlebloba Tavisuflad isargeblon an
gankargon TavianTi materialuri da saproceso uflebebiT.
II. SejibrebiTobis principi
1. SejibrebiTobisa da samZebro principebis Tanafardoba
bolo dromde, ufro zustad saqarTvelos axali samoqalaqo
saproceso kodeqsis miRebamde saqarTvelos samoqalaqo
samarTalwarmoebaSi gabatonebuli iyo samZebro (inkviziciuri) principi.
am principze iyo agebuli saqarTvelos 1922 wlis samoqalaqo
saproceso kodeqsi, saqarTvelos 1932 wlis samoqalaqo saproceso
kodeqsi da saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsi.
samZebro princips upirispirdeba SejibrebiTobis principi. amitom,
dRes moqmedi kodeqsis proeqtze muSaobis dros Cvens winaSe mTeli
simZafriT idga sakiTxi: SevinarCunoT samZebro principi da masze avagoT
axali saproceso kodeqsi, Tu uari vTqvaT am principze da procesi
avagoT SejibrebiTobaze.
arCevanis gakeTeba ar iyo CvenTvis Zneli, radgan SegveZlo Zalian
farTo sasamarTlo praqtikis analizi, praqtikisa, romelic samZebro
principze agebul samoqalaqo saproceso kodeqsis gamoyenebas emyareboda.
58
1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsi ki aseT moTxovnas
Seicavda: „sasamarTlo movalea ar dasjerdes warmodgenil masalebs da
axsna-ganmartebebs da miiRos kanoniT gaTvaliswinebuli yvela zoma, raTa
yovelmxriv, srulad da obieqturad gamoarkvios saqmis namdvili
garemoebani da mxareTa ufleba-movaleobani“ (me-11 muxli).
amave kodeqsis 52-e muxlis Tanaxmad „Tu warmodgenili
mtkicebulebebi sakmarisi ar aris, sasamarTlo mxareebs da saqmeSi
monawile sxva pirebs winadadebas aZlevs warmoadginon damatebiTi
mtkicebulebebi an krebs maT Tavisi iniciativiT“.
am principis moqmedebis pirobebSi gamoikveTa rigi uaryofiTi
tendeciebisa, romelTa Soris SeiZleba davasaxeloT Semdegi: a) Zalian
Sesustda mxareTa aqtivoba: isini didad aRar zrunavden im faqtebis
srulad da amomwuravad miTiTebaze, romlebic asabuTeben maT
moTxovnebsa da Sesagebels („sul erTia am faqtebis zusti da sruli
gansazRvra sasamarTlos evaleba“). isini ar iCenden aqtiurobas
mtkicebulebaTa moZiebasa da sasamarTlosaTvis wardgenaze („sulerTia
sasamarTlos evaleba maTi moZieba da Segroveba“); b) saqmis ganxilvis
uzomod gaWianureba, radgan sasamarTlo ver umklavdeboda misTvis
ukiduresad mZime movaleobis Sesrulebas moeZia, gamoeTxova da
Seemowmebia mtkicebulebebi. SemTxveviTi ar iyo amitom sakanonmdeblo
winadadebis wamoyeneba, romelsac yavda mxardamWerebi da romelic
moiTxovda samoqalaqo procesSi winaswari gamoZiebis msgavsi organos
Seqmnas; g) sasamarTlo gadawyvetilebaTa xSiri gauqmeba zemdgomi
instanciis sasamarTloebis mier im motiviT, rom sasamarTlom ver
daadgina saqmeze obieqturi WeSmariteba.31 saqmeze mxareTa namdvili
uflebebisa da movaleobebis daudgenlobis mizezad saxeldeboda is, rom
sasamarTlom ar moiZia da ar gamoiTxova mtkicebulebebi, ar gansazRvra
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovani faqtebis wre (mtkicebis sagani),
saqme ganixila erT-erTi mxaris dauswreblad da a.S. faqtiurad
marTlmsajulebis ganxorcieleba damokidebuli iyo arakeTilsindisieri
mxaris nebasurvilze: Tu igi inebebda da gamocxaddeboda, sasamarTlo
ganixilavda saqmes da gamoitanda gadawyvetilebas, Tu arada -
sasamarTlo ver gadawyvetda saqmes, xolo Tu bolos da bolos mainc
ganixilavda da gamoitanda gadawyvetilebas, mas rogorc wesi,
aucileblad gaauqmebda zemdgomi sasamarTlo.
saWiro iyo am uaRresad arasasurveli da maxinji praqtikidan
Tavis daRweva. es ki SesaZlebeli iqneboda Tu samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobas avagebdiT SejibrebiTobis sawyisebze, samZebro principis
winaswar zustad gansazRvruli elementebis SezavebiT.
maSasadame, ara samZebro principi SejibrebiTobis SezavebiT, aramed
SejibrebiTobis principi samZebro elementebis SezavebiT.32
asec moviqeciT.
31 samZebro principis moqmedebis pirobebSi arsebuli sasamarTlo praqtikis analizi dawvrilebiT
gaSuqebulia: T.liluaSvili. „samoqalaqo saproceso samarTlis sakiTxebi saqarTvelos ssr
sasamarTloebis praqtikaSi“. krebuli „sabWoTa samoqalaqo samarTlisa da procesis aqtualuri
sakiTxebi“, Tb. g-ba „mecniereba“ 1977 w. gv. 104-127. 32 cnobili germaneli procesualistebi l.rozenbergi, r.Svabi da goTvaldi aRniSnaven, rom
SejibrebiTobis principi araa iseTi dogma, romlis darRveva ar SeiZlebodes. mxareebs SeiZleba
aRmouCinos daxmareba sasamarTlom saqmis garemoebebis gasarkvevad saWiro mtkicebulebaTa wardgenaSi.
Rosenberg, schwa Gottwald, Zivilprozessrecht, 1993. s. 123
59
2. SejibrebiTobis principis Sinaarsi
SejibrebiTobis principi, mxareTa Tanasworobis principTan erTad
damkvidrebulia saqarTvelos konstituciiT, risi wyalobiTac am
principma saxelmwifoebriv samarTlebrivi, anu konstituciuri
mniSvneloba SeiZina. konstituciis 85-e muxlis me-3 nawils Tanaxmad
„samarTalwarmoeba xorcieldeba mxareTa Tanasworobisa da
SejibrebiTobis safuZvelze“.
konstituciiT damkvidrebuli am principis dakonkretebas
warmoadgens ssk me-4 muxli, romlis Tanaxmad „samarTalwarmoeba
mimdinareobs SejibrebiTobis safuZvelze. mxareebi sargebloben Tanabari
uflebebiTa da SesaZleblobebiT, daasabuTon TavianTi moTxovnebi,
uaryon an gaaqarwylon meore mxaris mier wamoyenebuli moTxovnebi,
mosazrebebi Tu mtkicebulebebi. mxareebi TviTonve gansazRvraven, Tu
romeli faqtebi unda daedos safuZvlad maT moTxovnebs an romeli
mtkicebulebebiT unda iqnes dadasturebuli es faqtebi“ SejibrebiTobis
principma Tavisi asaxva hpova ssk-is mTel rig sxva normebSi.
SejibrebiTobis principis Sinaarsis garkveva SesaZlebeli iqneba mxolod
am muxlebis analizis safuZvelze. am muxlebis analizi ki safuZvels
gvaZlevs gavakeToT Semdegi daskvnebi:
1. SejibrebiTobis principi moicavs mxareTa saqmianobas mxolod
saqmis faqtobrivi garemoebebisa da mtkicebulebebis sferoSi.
sakiTxi imis Sesaxeb, rom sasamarTlo saqmis ganxilvas (samoqalaqo
process) iwyebs mxolod dainteresebuli piris moTxovniT, an, rom
sasamarTlo ar unda gascdes mxareTa moTxovnis farglebs da a.S.
ganekuTvneba ara SejibrebiTobis, aramed dispoziciurobis
principis sferos.
2. mxareTa moTxovnebis Tu Sesageblis faqtobrivi (da ara
iuridiuli) dasabuTeba (gamarTleba) ekisrebaT TviTon mxareebs.
3. mxareebma TviTon unda gansazRvron Tu romeli faqtebi daedos
safuZvlad maT moTxovnebs (Sesagebels). amis Sesaxeb pirdapiraa
miTiTebuli agreTve ssk 178-e muxlSi, romlis Tanaxmad sarCelSi
aRniSnuli unda iyos „garemoebebi, romlebzec mosarCele amyarebs
Tavis moTxovnebs“, agreTve ssk 201-e muxlSi, romlis Tanaxmad Tu
mopasuxe sarCels ar cnobs man unda miuTiTos „ra konkretul
garemoebebs emyareba misi Sesagebeli sarCelis winaaRmdeg“.
4. mxareebma TviTon unda miuTiTon mtkicebulebebze, romelTa
safuZvelze unda damtkicdes (dadasturdes) maT mier TavianTi
moTxovnis (Sesageblis) dasabuTebis mizniT miTiTebuli faqtebi.
amis Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli ssk 178-e muxlSi, romlis
Tanaxmad sarCelSi aRniSnuli unda iyos „mtkicebulebani,
romlebic adastureben am garemoebebs“ (e.i. mosarCelis mier
sarCelSi miTiTebul garemoebebs), agreTve, ssk 201-e muxlSi,
romlis Tanaxmad mopasuxem Tavis pasuxSi (SesagebelSi) unda
miuTiTos „ra mtkicebulebebiT SeiZleba damtkicdes es
garemoebebi“, (e.i. mopasuxis mier Tavis SesagebelSi miTiTebuli
garemoebebi).
koncetrirebulad SejibrebiTobis principi gamoxatulia ssk
102-e muxlSi, romlis Tanaxmad „TiToeulma mxarem unda daamtkicos
60
garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da
Sesagebels“.
SejibrebaSi gamarjvebulad gamocxaddeba mxare, romelmac ukeT
SeZlo daerwmunebia sasamarTlo Tavisi moTxovnis (Sesageblis)
faqtobriv dasabuTebulobaSi, anu mxare, romelmac miuTiTa faqtebze,
romlebic iuridiulad amarTleben moTxovnas (Sesagebels) da
warmoudgina sasamarTlos mtkicebulebebi, romlebic adastureben am
faqtebs.
3. sasamarTlos iniciativisa da aqtiurobis farglebi
ra roli SeuZlia Seasrulos sasamarTlom mxareTa Sejibrebis
procesSi? faqtiurad esaa sakiTxi, Tu ra zomiTaa gamoyenebuli
samZebro principis elemlentebi Cvens samoqalaqo samarTalwarmoebaSi.
ssk me-4 muxlis me-2 nawilis Tanaxmad „saqmis garemoebaTa
gasarkvevad sasamarTlos SeuZlia Tavisi iniciativiT mimarTos am
kodeqsSi gaTvaliswinebul RonisZiebebs“.
ra Sinaarsis SeiZleba iyos es RonisZiebebi?
1. pirvel rigSi mizanSewonilia SevexoT sakiTxs mtkicebis sagnis
anu gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone faqtebis wris zustad da
srulad gansazRvris Sesaxeb.
rogorc ukve avRniSneT mtkicebis sagans, anu im faqtebis wres,
romlebsac aqvT mniSvneloba saqmis sworad gadawyvetisaTvis,
gansazRvraven TviTon mxareebi (ssk me-4 muxli). es imas niSnavs, rom
mxolod faqtebi, romlebzec miuTiTeben mxareebi, SeiZleba safuZvlad
daedos gadawyvetilebas.
ibadeba kiTxva: SeuZlia Tu ara sasamarTlos Tavisi iniciativiT
Seitanos mtkicebis saganSi da safuZvlad daedos gadawyvetilebas
faqtebi, romlebzec mxareebi ar miuTiTeben?
ara, ar SeuZlia!@
sasamarTlos SeuZlia mxolod mxareTa axsna-ganmartebis mosmenis
dros, rac SeiZleba moxdes mosamzadebel sxdomaze (ssk 205-e muxli) an
mTavar sxdomaze (ssk 218-e muxli), SekiTxvebis micemis saSualebiT
kidev erTxel daazustos faqtiuri garemoebebi, romlebsac emyareba
mxareTa moTxovna (Sesagebeli). amis Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli ssk
128-e muxlSi, romlis Tanaxmad „sasamarTlos ufleba aqvs SekiTxvebi
misces mxareebs, romlebic xels Seuwyoben saqmis gadawyvetisaTvis
mniSvnelobis mqone garemoebebis srulad da zustad gansazRvras“.
unda aRiniSnos isic, rom, Tu mxareTa mier miTiTebuli faqtebi
iuridiulad ver asabuTeben maT moTxovnebs da, maSasadame, ar aqvT raime
mniSvneloba saqmis sworad gadawyvetisaTvis sasamarTlos SeuZlia
Sesabamisi ganmarteba misces mxareebs amis Taobaze, romlebmac TviTon
unda SeZlon Sesabamis faqtebze miTiTeba. amasTan dakavSirebiT,
sagulisxmoa ssk 219-e muxlis danawesi imis Sesaxeb, rom „mxareTa
axsna-ganmartebis mosmenis dros maT SeuZliaT wamoayenon axali
mosazrebebi da miuTiTon axal garemoebebze“.
amrigad, faqtebze TviTon mxareebma unda miuTiTon. sasamarTlos
SeuZlia mxolod mxareTa gamokiTxvisa da SekiTxvebis micemis gziT xeli
Seuwyos gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone faqtebis srulad da
zustad gansazRvras.
61
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg da moiTxova
misgan sesxis saxiT micemuli valis 10 000 laris
dabruneba. mopasuxem (b-anim) ar cno sarCeli da Tavis
werilobiT SesagebelSi da mosamzadebel sxdomaze
micemul zepir axsna-ganmartebaSi miuTiTa, rom es vali
gasturmebulia mis mier mosarCelis SekveTiT sxvadasxva
xasiaTis samuSaoebis SesrulebiT. sasamarTlom uari
uTxra mosarCeles sarCelze im motiviT, rom gasulia
sk 129-e muxliT dadgenili moTxovnis xandazmulobis
vada. mosarCelem gaasaCivra es gadawyvetileba im
motiviT, rom sasamarTlom daarRvia SejibrebiTobis
principi, radgan gadawyvetilebas safuZvlad daudo
faqti, romelzec ar miuTiTebia mopasuxes da romelzec
ar umsjelia mxareebs.
eWvs ar iwvevs, rom am SemTxvevaSi marTlac darRveulia
SejibrebiTobis principi.
am TvalsazrisiT radikalurad gansxvavebuli mdgomareoba gvaqvs
saojaxo saqmeebis ganxilvis dros. ssk 354-e muxlis Tanaxmad
„sasamarTlos SeuZlia Tavisi iniciativiT gansazRvros dasadgen
garemoebaTa wre da mxareTa axsna-ganmartebis Semdeg TviTon gamoiTxovos
mtkicebulebebi, romlebzec mxareebs ar miuTiTebiaT“.
is. rac dasaSvebia saojaxo-samarTlebrivi urTierTobebidan
warmoSobili saqmeebis ganxilvisas, dauSvebelia sxva kategoriis
samoqalaqo saqmeTa ganxilvisas.
2. gacilebiT ufro aqtiur rols asrulebs sasamarTlo
mtkicebulebaTa Segrovebis procesSi. aq kvlav unda gavixsenoT ssk me-4
muxlis me-2 nawili, romlis Tanaxmad saqmis garemoebaTa gasarkvevad
sasamarTlos SeuZlia „Tavisi iniciativiT mimarTos am kodeqsSi
gaTvaliswinebul RonisZiebebs“.
es uaRresad mniSvnelovani debuleba, romelic amkvidrebs or
mTavar ideas: a) saqmis garemoebaTa, anu gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelovani garemoebebis (mtkicebis sagnis) gasarkvevad sasamarTlos
SeuZlia gamoiCinos iniciativa; b) sasamarTlos iniciativis farglebi ar
SeiZleba iyos ganusazRvreli, rasac SeuZlia gamoiwvios SejibrebiTobis
principis aramarTlzomieri SezRudva an darRveva. sasamarTlos
iniciativis farglebi gansazRvrulia kanoniT, rac uzrunvelyofs
SejibrebiTobis principis, misi mdidari Sinaarsis srulyofilad
realizacias.
rogoria sasamarTlos iniciativis kanoniT gansazRvruli
farglebi?
pirveli - Tu sasamarTlos SexedulebiT mxareTa mier
warmodgenili mtkicebulebebi arasakmarisia an ver pasuxoben
mtkicebulebaTa gankuTvnadobis Tu dasaSvebobis moTxovnebs (ix. gv.......),
sasamarTlos SeuZlia SesTavazos mxareebs warmoadginon damatebiTi
mtkicebulebebi (ssk 103-e muxli) .
meore - mtkicebulebebs sasamarTlos warudgenen mxareebi, magram
Tu maT, ama Tu im mizezis gamo ver SeZles saWiro mtkicebulebaTa
piradad miReba da maTi sasamarTloSi wardgena imis gamo, rom piri,
romelmac es mtkicebuleba unda gasces, uars ambobs mxarisaTvis mis
gadacemaze, maSin am mxaris SuamdgomlobiT sasamarTlos SeuZlia TviTon
62
gamoiTxovos es mtkicebuleba am pirisagan ssk-iT dadgenili wesiT (ssk
134-e, 136-e, 154-e, 156-e da 203-e muxlebi).
mesame - sasamarTlos SeuZlia Tavisi iniciativiT moaxdinos
adgilze daTvaliereba im werilobiTi, Tu nivTieri mtkicebulebebisa,
romelTa sasamarTloSi wardgena maTi moculobis Tu odenobis gamo
Znelia an SeuZlebelia (ix. gv....)
meoTxe - sasamarTlos SeuZlia saqmis momzadebis wesiT an saqmis
zepiri ganxilvis dros Tavisi iniciativiT daniSnos eqspertiza, Tu
saWiro saqmisaTvis mniSvnelobis mqone iseTi garemoebis dadgena,
romelic specialur codnas moiTxovs (ssk 162-e, 203-e muxlebi).
aseTia mxareTa SejibrebaSi sasamarTlos iniciativisa da misi
aqtiuri rolis farglebi, romlebic gansazRvrulia kanoniT, ris gamoc
uzrunvelyofilia SejibrebiTobis mtkiced da ganuxrelad gatareba, misi
darRvevis Tavidan acileba.
III. mxareTa Tanasworobis principi
rogorc avRniSneT, es principi, SejibrebiTobis principTan erTad
aRiarebulia konstituciis 85-e muxliT. es araa SemTxveviTi: mxareTa
namdvili Sejibreba realurad SeuZlebeli iqneboda rom ar iyos am
SejibrebaSi monawile mxareebi Tanasworni.
ras niSnavs mxareTa Tanasworoba samoqalaqo procesSi?
mxareTa procesualuri Tanasworobis ganmsazRvreli ZiriTadi niSnebi da
mimarTulebani Camoyalibebulia ssk me-4 muxlSi romlis Tanaxmad
„mxareebi sargebloben Tanabari uflebebiTa da SesaZleblobebiT
daasabuTon TavianTi moTxovnebi, uaryon an gaaqarwylon meore mxaris
mier wamoyenebuli moTxovnebi, mosazrebebi Tu mtkicebulebebi“.
mxareTa procesualuri Tanasworobis principiTaa gamsWvaluli
saproceso kanonmdeblobis TiTqmis yoveli norma dawyebuli saqmis
momzadebis stadiiT da damTavrebuli gadawyvetilebis gamotaniT da misi
gasaCivrebiT.
magaliTad, sarCelis warmoebaSi miRebis Semdeg sasamarTlo
(mosamarTle) valdebulia gadaugzavnos mopasuxes am sarCelisa da masze
darTuli dokumentis aslebi. mopasuxes Tavis mxriv SeuZlia cnos
sarCeli, an ar cnos, magram Tu ar cnobs - unda warmoudginos
sasamarTlos werilobiTi formiT Sedgenili pasuxi sarCelze da masze
TandarTul sabuTebze. am werilobiT pasuxSi manve unda acnobos
sasamarTlos Tu ra saproceso saSualebebiT apirebs mosarCelisagan
Tavis dacvas.
aqve unda aRiniSnos, rom saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs
mosarCelis Tavdasxmisagan, anu sarCelisagan, mopasuxis Tavdacvis iseT
saSualebebs, rogoricaa Sesagebeli da Segebebuli sarCeli (ix. gv........)
ise, rogorc mosarCeles, mopasuxes sruli ufleba aqvs aramarto
gamoTqvas Tavisi mosazrebebi mosarCelis mier warmodgenili faqtebis
uarsayofad, aramed warmoudginos sasamarTlos faqtebi da
mtkicebulebebi, romlebic amarTleben mis Sesagebels, aqarwyleben
mosarCelis mier warmodgenil mtkicebulebebs, adastureben am
mtkicebulebebis siyalbes an arasarwmunobas da a.S.
araTanabar mdgomareobaSi ayenebs sasamarTlo mxareebs rodesac
mopasuxe mis winaaRmdeg aRZruli sarCelis Sesaxeb igebs mxolod
63
sasamarTlo uwyebiT, romliTac mas atyobineben sasamarTlos mTavari
sxdomis Sesaxeb.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg zianis
anazRaurebis Sesaxeb. sasamarTlom ar gaugzavna b-
anis am sarCelisa da masze darTuli dokumentebis
aslebi da ar gamoiTxova misgan werilobiTi
Sesagebeli, mopasuxes ar Seatyobina agreTve
mosamzadebeli sxdomis Sesaxeb. daniSna mTavari
sxdoma, romelzec gamocxadda mopasuxe, magram man
moiTxova sxdomis sxva droisaTvis gadadeba, raTa
gaecnos saqmis masalebs, aiyvanos warmomadgeneli,
warmoadginos Sesabamisi mtkicebulebebi da, saerTod,
moemzados sarCelisagan TavdacvisaTvis.
mxareTa Tanasworobis principi irRveva im SemTxvevaSic, rodesac
sasamarTlo uars eubneba mxares miiRos misgan mtkicebuleba, romelic
mimarTulia mowinaaRmdege mxaris mier warmodgenili mtkicebulebis
utyuarobis gaqarwylebisaken im motiviT, rom am mtkicebulebebs afasebs
sasamarTlo Tavisi Sinagani rwmeniT. es marTlac asea, magram es ar
arTmevs uflebas mxares warmoudginos sasamarTlos mowinaaRmdege mxaris
mier warmodgenili mtkicebulebis siyalbis Tu arasarwmunobis
damadasturebeli mtkicebuleba, romelic agreTve unda Sefasdes
sasamarTlos Sinagani rwmeniT.33
mxareebs aqvT erTnairi ufleba gaasaCivron sasamarTlos
gadawyvetilebebi da ganCinebebi, maT agreTve ufleba aqvT uari Tqvan
gasaCivrebaze. aRsaniSnavia, rom mxareTa saproceso Tanasworobis
principi gamokveTilia wesSi, romlis Tanaxmad Tu erTerTma mxarem uari
Tqva gadawyvetilebis gasaCivrebaze, magram mowinaaRmdege mxarem
gaasaCivra gadawyvetileba, maSin mxares, romelmac uari Tqva
gasaCivrebaze, SeuZlia miuxedavad amisa, gaasaCivros gadawyvetileba.
rogorc avRniSneT, mxareTa saproceso Tanasworobis principiT
gamsWvalulia procesis TiTqmis yvela instituti da norma. amitom, am
principis detaluri gaSuqeba moiTxovs yvela am normisa da institutis
analizs, rasac eZRvneba am wignis momdevno Tavebi.
aq mxolod avRniSnavT imas, rom Tanasworobis procesualuri
principi organuladaa dakavSirebuli SejibrebiTobis principTan, romlis
srulad, Tanmimdevrulad da samarTlianad gatareba SeuZlebeli iqneboda
mxareTa Tanasworobis gareSe. sasamarTlo ver gamoitans gadawyvetilebas
Tu man ar mousmina orive dapirispirebul mxares an ar misca maT
SesaZlebloba gamoiyenon saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli
yvela ufleba da meqanizmebi TavianTi poziciis gasamarTleblad,
TavianTi uflebebis dasacavad.
aRsaniSnavia, rom ssk 394-e muxlis „b“ punqtis Tanaxmad saqmis
ganxilva erT-erTi mxaris dauswreblad, romelsac ar miuRia
33 adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis pirveli punqtiT damkvidrebuli samarTliani
sasamarTlo ganxilvis ufleba moicavs „Tanaswor (Tanabar) saSualebTa“ principsac anu mxareTa
Tanasworobas procesualuri TvalsazrisiT. am principis darRveva dafiqsirda saqmeebSi, rodesac
erT-erT mxares uari eTqva saqmis masalebis gacnobaze, uari eTqva sasamarTlos mier warmodgenil
mtkicebulebaTa ganxilvaze, rodesac sasamarTloebma ganixiles mxolod erTi mxaris mier
warmodgenili mtkicebulebebi da a.S. ix. adamianis uflebaTa evropuli konvenciis mokle megzuri.
Tbilisi 2000 w. gv. 65-67.
64
Setyobineba kanoniT dadgenili wesiT - warmoadgens sakasacio saCivris
absolutur safuZvels (gadawyvetilebis gauqmebis udavo safuZvels).
IV. saqmis ganxilvis daCqarebisa da procesualuri
ekonomiis principebi
1. saqmis ganxilvis daCqareba
am saxelmZRvanelos VII TavSi ganxilulia drois faqtoris
mniSvneloba samarTalSi saerTod da samoqalaqo procesSi kerZod,
avRniSneT, rom saproceso vada - esaa drois garkveuli monakveTi,
romlis ganmavlobaSi unda Sesruldes esa Tu is saproceso moqmedeba.
avRniSneT isic, rom drois faqtoris anu vadebis mniSvneloba
samoqalaqo samarTalwarmoebaSi uSvalod ukavSirdeba samoqalaqo saqmeTa
sasamarTlo warmoebis miznebsa da amocanebs.
saqmis ganxilvis vadebs gansazRvras yvela qveynis kanonmdebloba,
magram am vadebis gansazRvrisas gamoyenebulia sxvadasxva meTodi.
zogierTi qveynis kanonmdebloba mimarTavs saqmis ganxilvis dReebis,
kvireebiT an TveebiT gansazRvris meTods da uSvalod kanonSia
miTiTebuli Tu ramden dReSi, kviraSi Tu TveSi unda iqnes gadawyvetili
saqme. magaliTad, saqarTvelos ssk 59-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad
samoqalaqo saqmeebs sasamarTloebi ganixilaven gancxadebis miRebis
dRidan araugvianes ori Tvisa, xolo gansakuTrebiT rTuli kategoriis
saqmeebze es vada SeiZleba gagrZeldes araumetes 5 Tvisa.
amasTan erTad, mTeli rigi qveynebis samoqalaqo saproceso
kodeqsebi (magaliTad, germaniis da avstriis samoqalaqo saproceso
kodeqsebi), Tumca Seicaven saproceso moqmedebaTa Sesrulebis vadebs,
magram ar Seicaven saqmis ganxilvis vadebs.
niSnavs Tu ara yovelive es imas, rom im qveynebSi sadac araa
kanoniT gansazRvruli, Tu ra vadaSi unda iqnes ganxiluli saqme, am
saqmis ganxilva SeiZleba dausruleblad gagrZeldes?
am kiTxvaze uaryofiTad unda vupasuxoT: iq sadac kanoni ar
Seicavs saqmeTa ganxilvis konkretul vadebs, saqmeebi ganxiluli unda
iqnan gonivrul vadebSi. amis Sesaxeb araerTgzis iyo miTiTebuli
evropis sabWos konvenciebSi da rekomendaciebSi. magaliTad, adamianis
uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis Tanaxmad „yvelas aqvs
miniWebuli ufleba Tavisi saqmis samarTliani da sajaro ganxilvisa
gonivrul vadaSi“ amave, evropis sabWos ministrTa komitetis mier 1994
wels damtkicebul rekomendaciis #R(94)12 mixedviT „kanonma unda
gansazRvros Sesabamisi procedura imis uzrunvelsayofad rom, sul
mcire, daculi iqnes konvenciiT gaTvaliswinebul saTanado proceduris
moTxovnebi, magaliTad saqme ganxiluli unda iqnes gonivrul vadaSi“34.
rogorc vxedavT, iq sadac kanoniT araa gansazRvruli saqmeTa
ganxilvis kalendaruli vadebi, unda ixelmZRvanelon „gonivruli
vadebiT“. Cveni qveynisaTvis aseT gonivrul vadas Seadgens 2 Tve, xolo
rTul saqmeebze es vada SeiZleba gagrZeldes 5 Tvemde.
saqarTvelos samoqalaTqo saproceso kanonmdebloba ara marto
gansazRvravs saqmeTa ganxilvis vadebs, aramed qmnis saqmis ganxilvis
34 ix. „mosamarTle da marTlmsajuleba: evropuli standartebi“. Tb. 2001 weli, gv. 15
65
iseT models, ayalibebs samoqalaqo saqmis warmoebis iseT wesebsa da
meqanizmebs, romlebmac, im pirobiT, Tu isini sworad iqnebian gagebuli
da gamoyenebuli, unda uzrunvelyon saqmeTa droulad, e.i. kanoniT
gansazRvrul vadebSi ganxilva da gadawyveta.
saqmis ganxilvis daCqarebisa da saproceso ekonomiis principis
moqmedeba iwyeba jer kidev sarCelis (gancxadebis) warmoebaSi miRebis
momentidan. kerZod, Tu Semotanil sarCels aqvs xarvezi, sasamarTlom
uari ki ar unda Tqvas mis miRebaze, aramed unda misces dro (dauniSnos
vada) mosarCeles gamoasworos xarvezi. Tu am droSi xarvezi ar iqneba
gamosworebuli, sasamarTlos mxolod amis Semdeg SeuZlia datovos
sarCeli umoZraod da daubrunos igi mosarCeles (ssk me-185-e muxli).
saqmeTa droulad, anu kanoniT dadgenil vadebSi ganxilvas
emsaxureba saqmis winaswari momzadebis instituti. kerZod, sarCelis
warmoebaSi miRebisTanave mosamarTlem am sarCelis asli da masze
TandarTuli sabuTis aslebi unda gadaugzavnos mopasuxes da dauniSnos
mas vada am sarCelze misi pasuxis (Sesageblis) werilobiTi formiT
warmodgenisaTvis (ssk 201-e muxli). am moqmedebis mopasuxis mier
daniSnul vadaSi Sesruleba uzrunvelyofilia ssk 206-e muxliT,
romlis mixedviT, Tu igi ar Seasrulebs sasamarTlos mier miTiTebul
moqmedebas da ar warudgens mas werilobiT gaformebul Sesagebels, mas
erTmeva ufleba Seasrulos aseTi moqmedeba am saqmis arsebiTad
ganxilvis dros (dawvrilebiT ix. gv...)
saqmis winaswari momzadebis stadiaze unda Sesruldes iseTi
saproceso moqmedebebi, rogoricaa Segebebuli sarCelis aRZvra,
mtkicebulebebis warmodgena, adgilze daTvaliereba, mesame pirebis
saqmeSi Cabma, eqspertizis daniSvna da a.S.
saqmis droulad ganxilvas emsaxureba vadebi, romlebic mxareTa
mier saproceso moqmedebis SesrulebisTvisaa gaTaliswinebuli.
magaliTad, Tu saqmis sasamarTlos mTavar sxdomaze ganxilvis
dros mxare aRZravs sxvadasxva xasiaTis Suamdgomlobebs, rogoricaa
mowmeTa gamoZaxeba, sxva mtkicebulebebis warmodgena, Segebebuli
sarCelis aRZvra, saqmeSi mesame pirebis CarTva da a.S. sasamarTlos
SeuZlia uari uTxras mas am Suamdgomlobebis dakmafoilebaze Tu isini
„sapatio mizeziT ar iyo aRZruli sasamarTlo ganxilvisaTvis saqmis
momzadebis stadiaze“ (ssk 215-e muxli).
mosarCeles ufleba aqvs Secvalos sarCelis sagani an safuZveli,
magram Tu aseTi Secvlis sakiTxi man daayena saqmis mTavar sxdomaze
ganxilvis dros, maSin aseTi SecvlisaTvis saWiroa mopasuxis Tanxmoba.
(ssk 83-e muxlis me-3 naw.)
saqmis droulad ganxilvas emsaxureba ssk 380-e muxliT dadgenili
wesi, romlis Tanaxmad saapelacio sasamarTloSi SeiZleba moyvanil iqnes
axali faqtebi da wardgenil iqnes axali mtkicebulebebi, magram
saapelacio sasamarTlo ar miiRebs maT, Tu mxares SeeZlo waredgina
isini jer kidev pirveli instanciis sasamarTloSi da „Tu maTi ganxilva
xels SeuSlis saapelacio sasamarTloSi saqmis droulad ganxilvas“.
procesis daCqarebisa da saqmis droulad (swrafad) ganxilvis
principi Tavis konkretul gamoxatulebas poulobs agreTve im
araxelsayrel SedegebSi, romlebic emuqrebaT mxareebs ama Tu im
saproceso moqmedebis kanoniT an sasamarTlos mier gansazRvrul vadebSi
SeusruleblobisaTvis. sailustraciod SeiZleba moviyvanoT ssk 206-e
66
muxli, romlis Tanaxmad mxareebi movalea Seasrulon sasamarTlos
miTiTeba saqmis momzadebis stadiaze. werilobiTi masalebis Tu sxva
moqmedebis Seusrulebloba iseTi mizeziT, romelsac sasamarTlo
arasapatiod cnobs arTmevs mxares uflebas Seasrulos aseTi moqmedeba
am saqmis arsebiTad ganxilvis dros. ssk 216-e muxlis Tanaxmad saqmis
ganxilvis gadadebis SemTxvevaSi sasamarTlo daavalebs mxareebs
daniSnul vadaSi warmoadginon maT xelT arsebuli mtkicebulebebi. „Tu
mxare Tavs aridebs am movaleobis Sesrulebas saqmis ganxilvis
gaWianurebis mizniT sasamarTlos SeuZlia ar miiRos dagvianebiT
warmodgenili mtkicebulebebi, ar gamouZaxos mowmes da a.S. ssk 219-e
muxlis Tanaxmad mxareTa axsna-ganmartebis mosmenis dros maT SeiZleba
wamoayenon axali mosazrebebi, an miuTiTon axal garemoebebze, romelTa
Sesaxeb ar yofila gancxadebuli saqmis momzadebis stadiaze. magram
sasamarTlo gaiTvaliswinebs am axal garemoebebs da mtkicebulebebs Tu
cnobs, rom maT Sesaxeb Tavis droze ar iyo gancxadebuli sapatio
mizeziT da rom es ar momxdara saqmis ganxilvis gaWianurebis mizniT.
saqmis ganxilvis daCqarebisa da droulad gadawyvetis principi
Tavis konkretul gamoxatulebas poulobs ssk-is mTel rig
institutebSi da normebSi, romelTa Sesaxeb ufro dawvrilebiT gveqneba
saubari qvemoT, roca am institutebis gaSuqebas SeudgebiT.
2. procesualuri ekonomiis principi
ekonomia berZnuli sityvaa da niSnavs dazogvas, momWirneobas35, maT
Soris droisa da fuladi saxsrebis momWirned xarjvas.
ekonomias mimarTaven adamianis moRvaweobis yvela sferoSi da maT
Soris yoveldRiur cxovrebaSiac.
cxadia, ekonomiis moTxovnebs angariSs uwevdnen samoqalaqo
procesSiac.
ekonomiis principma Tavisi pirdapiri gamoxatuleba ver hpova
kanonmdeblobaSi, magram am principis moTxovnebiT gajerebulia
samoqalaqo samarTalwarmoebis yvela norma da instituti.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba ekonomiis
principis zemoqmedebas sxvadasxva mimarTulebiT ganicdis.
erTi aseTi, SeiZleba iTqvas ZiriTadi da fundamenturi
mimarTuleba - esaa samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis, misi
calkeuli normebisa da institutebis ageba ise, rom samarTalwarmoebis
mizani - saqmis swrafad da sworad gadawyveta, miRweul iqnes droisa da
saproceso saSualebebis, maT Soris fuladi saxsrebis, rac SeiZleba
mcire danaxarjebiT.
meore da aseve ZiriTadi mimarTuleba - esaa saproceso
moqmedebebis Sesruleba rogorc sasamarTlos, ise mxareebis mier kanoniT
an sasamarTlos mier gansazRvrul vadebSi. kanonmdebeli am vadebs ise
gansazRvravs, rom SesaZlebeli iyos saproceso moqmedebis Sesruleba.
arc meti da arc naklebi, magram, roca vadebis gansazRvra mindobili
aqvs sasamarTlos, manac igive kriteriumiT unda ixelmZRvanelos.
procesualuri ekonomiis principis konkretuli gamovlinebaa
magaliTad samarTalwarmoebis dayofa or did etapad (stadiad) - saqmis
35 ix. qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni. erTtomeuli. Tb. 1986, gv. 217-218
67
winaswari momzadebis stadiad da saqmis mTavar sasamarTlo sxdomaze
zepirad ganxilvis stadiad. ra Tqma unda, rom ar iyos saqmis winaswari
momzadebis stadia, mainc SesaZlebeli iqneboda saqmis sworad gadawyveta.
magram amisaTvis saWiro iqneboda sasamarTlos mTavari sxdomebis
dausruleblad gadadeba mxareTa sxvadasxva Suamdgomlobebis (axali
faqtebisa da mtkicebulebebis warmodgenis, eqspertizis daniSvnis,
adgilze daTvalierebis Catarebis, mesame pirebis Cabmis, Segebebuli
sarCelis miRebis Sesaxeb da a.S.) ganxilvisa da dakmayofilebis gamo.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, rom ara saqmis winaswari momzadebis
instituti, sul sxvagvarad unda agebuliyo sasamarTlos mTavari
sxdomebis warmarTvisa da Catarebis wesebi, saqmeTa ganxilvis gadadebis
safuZvlebi da sxva.
procesualuri ekonomiis principis uSvalo zemoqmedebiTaa
SemoRebuli Segebebuli sarCelis aRZvris SesaZlebloba da misi ZiriTad
sarCelTan erTad ganxilvis dasaSveboba (ssk 188-e muxli).
procesualuri ekonomiis principis moTxovnaTa sruli
gaTvaliswinebiTaa SemuSavebuli erT sarCelSi ramdenime moTxovnis
gaerTianebis Sesaxeb, anu sarCelebis obieqturi gaerTianebisa da, agreTve
ramdenime mosarCelis mier ramdenime mopasuxis winaaRmdeg sarCelis
aRZvris SesaZlebloba, anu sarCelebis subieqturi gaerTianeba (ssk 182-e
muxli).
procesualuri ekonomiis principis konkretuli gamovlenaa agreTve
wesi, romlis Tanaxmad sasamarTlos SeuZlia gaerTianebuli
moTxovnebidan calke warmoebad gamoyos erTi an ramdenime moTxovna, Tu
cnobs, rom moTxovnaTa gancalkevebuli garCeva ufro mizanSewonilia
(ssk 182-e muxli).
proceualuri ekonomiis uSvalo zemoqmedebiTaa Camoyalibebuli
arasaTanado mxaris Secvlis wesebi. kerZod, Tu sarCeli aRZrulia ara
im piris mier, romelsac moTxovnis ufleba aqvs, sasamarTlos SeuZlia
misi Secvla saTanado mosarCeliT, anu im piriT, romelsac aseTi
moTxovnis ufleba aqvs. igive wesi moqmedebs arasaTanado mopasuxis
Secvlis drosac (ssk 84-85-e muxlebi).
kanonmdebeli zrunavs aramarto imaze, rom yvelgan, sadac es
mizanSewonilia, gaiTvaliswinos saproceso ekonomiis principis
moTxovnebi, aramed imazec, rom am moTxovnaTa gaTvaliswinebiT
SemuSavebuli wesebi ganuxrelad gatardes. magaliTad, sasamarTlos
mTavari sxdomis daniSvna SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, rodesac
mosamarTle „cnobs saqmes sakmaod momzadebulad“ (ssk 207-e muxli).
saproceso moqmedebebis droulad Sesrulebis uzrunvelyofis
RonisZiebebs iTvaliswinebs ssk-is calkeuli institutebi - dawyebuli
pirvel instanciaSi saqmeTa ganxilviT da damTavrebuli axlad
aRmoCenil garemoebaTa gamo saqmis warmoebis ganaxlebiT.
V. saqveynobis principi
saqarTvelos konstituciis 85-e muxlisa da „saerTo
sasamarTloebis Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanonis me-12 muxlis
Sesabamisad, ssk me-9 muxlma daamkvidra saqmis ganxilvis saqveynoobis
principi.
68
saqveynobis principi - esaa konkretul samoqalaqo saqmeTa ganxilva
sasamarTlos Ria sxdomebze mxareebisa da sasamarTlo sxdomis darbazSi
myof pirTa daswrebiT.
saqveynobis principis am ganmartebidan naTlad Cans misi moqmedebis
sfero: saqveynobis principis moqmedebis sferoa sasamarTlos mTavari
sxdoma, romelzec ganixileba konkretuli samoqalaqo saqme. aqedan
gamomdinareobs meore daskvnac: saqveynobis principi ar moqmedebs saqmis
winaswari momzadebis, an sxva mizniT Sesrulebul calkeul saproceso
moqmedebis Sesrulebis dros. magaliTad, saqveynobis principi ar
moqmedebs sasamarTlos mier sarCelis umoZraod datovebis, sarCelis
warmoebaSi miRebis an aseT miRebaze uarisTqmis, Segebebuli sarCelis
miRebis, saapelacio da sakasacio saCivrebis dasaSvebobis da a.S.
sakiTxebis ganxilva-gadawyvetisas.
erTmaneTisagan ganasxvaveben saqveynobis princips mxolod
mxareebisaTvis, anu saqveynobis princips viwro gagebiT da saqveynobis
princips rogorc mxareebisaTvis, ise yvela msurvelisaTvis, anu
saqveynobis princips farTo gagebiT.36
saqveynobis principSi mxareebisaTvis anu viwro gagebiT,
gulisxmoben mxareTa uflebas gaecnon saqmis masalebs, monawileoba
miiRon sasamarTlos mier ama Tu im saproceso moqmedebis SesrulebaSi.
magaliTad, ssk 83-e muxlis Tanaxmad mxareebs ufleba aqvT gaecnon
saqmis masalebs, gaakeTon amonawerebi am masalebidan, gadaiRon aslebi,
maT agreTve ufleba aqvT monawileoba miiRon mtkicebulebaTa
SemowmebaSi da gamokvlevaSi da a.S. ssk 121-e muxlis Tanaxmad
sasamarTlos mier adgilze daTvalierebis Catarebis Sesaxeb ecnobebaT
mxareebs da maT warmomadgenlebs, raTa monawileoba miiRon am saproceso
moqmedebis SesrulebaSi da a.S.
Cveni azriT, mxareebisaTvis saqveynobis principis, anu viwro
gagebiT saqveynobis principis, Sinaarsis aseTi gagebisaTvis ar arsebobs
safuZveli. is, ra Sinaarsac am principSi aqsoven, sinamdvileSi
warmoadgens mxareTa, anu iuridiulad dainteresebul pirTa
monawileobTi saqmeTa ganxilvis aucileblobidan da mxareTa
Tanasworobisa da SejibrebiTobis principebidan gamomdinare moTxovnebs.
amrigad, arsebobs saqveynobis principi mxolod farTo gagebiT,
romlis moqmedeba vrceldeba, erTis mxriv, sasamarTlos mTavar
sxdomebze da, meores mxriv - mxareebze da farTo sazogadoebriobaze,
romlebsac aqvT survili daeswron sasamarTlo sxdomebs, mousminon
sasamarTlos da saqmeSi monawile sxva pirebs.
dasaSvebia Tu ara sasamarTlos sxdomebze kino da foto
gadaRebebi?
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ kanonis me-12 muxlis me-2
punqtis Sesabamisad sasamarTlos sxdomebze kino da foto gadaRebebis,
audio da video Canaweris „akrZalva daiSveba mxolod sasamarTlos
motivirebuli ganCinebebiT. aseTi akrZalva SeiZleba ganxorcieldes
rogorc mxareTa SuamdgomlobiT, ise sasamarTlos iniciativiT“.
36 Baur /Grunsky. Zivilprozessreeht. 9 auflago, Luchterhand 1997, s.43. Luke. Zivilprozeareeht. München 1999. s.25.
69
rogorc vxedavT, dasaxelebuli kanonis me-12 muxli efuZneba
princips: is rac akrZaluli araa - nebadarTulia. es imas niSnavs, rom
sasamarTlo sxdomaze foto da kino gadaRebebi, audio da video
Canawerebis gakeTeba - nebadarTulia saqmis ganmxilveli sasamarTlos
specialuri nebarTvis gareSe. yovelive es akrZalulia mxolod im
SemTxvevaSi, rodesac arsebobs sasamarTlos ganCineba aseTi akrZalvis
Sesaxeb. cxadia, rom ganCineba akrZalvis Sesaxeb unda iyos
motivirebuli.37
cxadia, rom kino da foto gadaRebebis, audio da video Canawerebis
gakeTeba Sedis samarTalwarmoebis saqveynobis principis SinaarsSi.
saqveynobis princips mravalmxrivi mniSvneloba aqvs.
sasamarTlos mTavari sxdomebis Catareba aramarto mxareTa
monawileobiT, aramed sazogadoebis dainteresebul wevrTa TandaswrebiT,
agreTve am sxdomebis Sesaxeb informaciis miwodebiT presis, radios
telviziis saSualebiT sazogadoebriobisaTvis, romlebic ar eswreboden
sasamarTlo sxdomebs - warmoadgens sasamarTlos saqmianobisadmi
sazogadoebis kontrolis erT-erT formas.
sasamarTlo procesebis Catareba sazogadoebriobis TandaswrebiT
akisrebs sasamarTlos movaleobas kidev ufro srulyofilad moemzados
saqmis ganxilvisaTvis, sasamarTlo sxdomebis CatarebisaTvis, sasamarTlo
sxdomebi unda iyos nimuSi wesrigisa da disciplinis, or
dapirispirebul mxareTa Soris paeqrobis eTikisa da kulturis sxva
normebis dacviT warmarTvisa.
mxolod sasamarTlo procesebis Catarebas samoqalaqo saproceso
normebiT dadgenili wesiTa da sxva socialuri normebis moTxovnaTa
sruli gaTvaliswinebiT SeuZlia Camouyalibos ndoba sazogadoebas
Tavisi sasamarTlos mimarT.
bolos, saqveynobis princips aqvs garkveuli mniSvneloba
sazogadoebis marTlSegnebis amaRlebis, maTi kanonisadmi pativiscemis
suliskveTebiT aRzrdis TvalsazrisiTac. aq sazogadoeba igebs aramarto
imis Sesaxeb, Tu rogoria kanonis moTxovnebi, aramed imisac, rom am
moTxovnebis darRvevas ar SeiZleba ar moyves seriozuli araxelsayreli
Sedegebi misi damrRvevisaTvis. saqveynobis (sajaroobis) principis
darRveva warmoadgens gadawyvetilebis gauqmebis absolutur safuZvels.
ssk 394-e muxlis „d“ punqtis Tanaxmad gadawyvetileba yovelTvis
CaiTvleba kanonis darRveviT miRebulad da unda gauqmdes Tu
„gadawyvetileba miRebulia saqmis zepiri ganxilvis safuZvelze, romlis
drosac darRveulia procesis sajaroobis wesebi“.E
sajaroobis (saqveynobis) principi darRveulad iTvleba maSin,
rodesac sasamarTlos ar miuRia ganCineba da ar daudgenia saqmis
daxurul sxdomaze ganxilva, magram sazogadoebriobis im nawils,
romelsac surda sxdomaze daswreba, ar uSvebdnen sasamarTlo sxdomis
darbazSi.
2. kanonmdebloba iTvaliswinebs saqveynobis principis SezRudvis
SesaZleblobas. magaliTad, saqarTvelos konstituciis me-20 muxlis
Sesabamisad yoveli adamianis piradi cxovreba, piradi Canaweri, mimowera,
saubari satelefono da sxva saxis teqnikuri saSualebiT, agreTve
37 kino da foto gadaRebebis, agreTve audio da video Canawerebis gakeTebis akrZalvis yvelaze
gavrcelebul motivad gvxvdeba sasamarTlos normaluri msvlelobisaTvis xelis SeSla.
70
teqnikuri saSualebiT miRebuli Setyobineba xelSeuxebelia. es imas
niSnavs, rom daxuruli sasamarTlo sxdoma SeiZleba gaimarTos aseTi
mimowerisa da Canaweris saidumloebis dacvis mizniT, Tu Sesabamisi
mxare Suamdgomlobs amis Sesaxeb.
ssk me-9 muxlis Tanaxmad saqme daxurul sxdomaze unda iqnes
ganxiluli, Tu es aucilebelia saxelmwifo saidumloebis dacvis
interesebisaTvis. ssk 350-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad gancxadeba
Svilad ayvanis Sesaxeb SeiZleba ganxilul iqnes daxurul sasamarTlo
sxdomaze. sasamarTlos SeuZlia daadginos daxurul sxdomaze saqmis
ganxilva, Tu es aucilebelia mxareTa intimuri cxovrebis Sesaxeb
cnobebis gavrcelebis Tavidan acilebisaTvis.
saqmis daxurul sxdomaze ganxilvis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs
motivirebuli ganCineba. sasamarTlos SeuZlia daxuros sxdoma mTlianad
an nawilobriv. sasamarTlos aseT ganCinebaze kerZo saCivris Setana ar
SeiZleba.
rac Seexeba sasamarTlos ganCinebas mxaris SuamdgomlobiT sxdomis
daxurvaze uaris Tqmis Sesaxeb, aseTi ganCinebis gamotanas kanoni ar
iTvaliswinebs. bunebrivia, arc misi gasaCivrebis SesaZleblobaa kanoniT
gaTaliswinebuli. magram, Tu aseTi ganCineba iqneba gamotanili, masze
kerZo saCivris Setana ar daiSveba.
3. saqarTvelos konstituciis 85-e muxlisa da saerTo
sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli kanonis me-12 muxlis Tanaxmad,
sasamarTlos gadawyvetileba cxaddeba saqveynod.
am muxlebis azri ar SeiZleba gavigoT ise, TiTqos sasamarTlos
gadawyvetileba, miRebuli saqmis daxurul sxdomeze ganxilvis Sedegad,
yovelTvis unda gamocxaddes saqveynod. sasamarTlos gadawyvetileba
daxurul sxdomaze unda gamocxaddes, Tu misi sajarod gamocxadebiT
saqveynod gaxdeba cnobili yovelive, ris gamoc saqmis ganxilva daixura,
agreTve, roca amas kanoni iTvaliswinebs (ssk 351-e muxli).
VI. saxelmwifo enis principi
es principi saqarTvelos konstituciiT damkvidrebuli principia,
romlis Tanaxmad samarTalwarmoeba xorcieldeba saxelmwifo enaze. pirs,
romelmac saxelmwifo ena ar icis, mieCineba Tarjimani. saqarTvelos
konstituciis me-8 muxlis Tanaxmad „saqarTvelos saxelmwifo ena aris
qarTuli, xolo afxazeTSi - agreTve afxazuri“.
amasTan erTad, adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6
muxlis Tanaxmad mxareebs SeuZliaT isargeblon Tarjimnis ufaso
momsaxurebiT, Tu maT ar ician ena, romelzec mimdinareobs sasamarTlo.
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-10
muxlma gaiTvaliswina adamianis uflebaTa evropuli konvenciis es
moTxovna da daadgina, rom „Tarjimnis momsaxureba anazRaurdeba
saxelmwifo biujetis xarjze“.
amrigad, samarTalwarmoebis enis armcodne pirs Tarjimnis
meSveobiT SeuZlia srulad ganaxorcielos yvela is ufleba, rac mas
aqvs miniWebuli samoqalaqo saproceso kodeqsiT.
aRsaniSnavia isic, rom Tarjimnis funqcia ar SeiZleba SeiTavsos
mosamarTlem, sxdomis mdivanma, an saqmeSi monawile romelime sxva pirma.
71
sasamarTlom unda ganumartos sasamarTlo enis armcodne mxares
misi uflebebi isargeblos Tarjimnis momsaxurebiT, romlis xarjebs
aanazRaurebs saxelmwifo.
VII. zepirobis principi da misi werilobiT
formasTan Sexameba
nebismieri mosazreba, Sexeduleba, pozicia, daskvna, STabeWdileba,
winadadeba, gadawyvetileba da a.S. SeiZleba gadmoices rogorc zepiri,
ise werilobiTi formiT.
maSasadame, zepiroba (zogjer mas zepirsityvierebasac uwodeben) da
werilobiToba azris gadmocemis formebia. romeli forma iqneba
gamoyenebuli - damokidebulia imaze, Tu ra mizans isaxavs azris
gadmocema.
rac Seexeba samarTalwarmoebas, kerZod ki samoqalaqo saqmeTa
warmoebas sasamarTloSi, istoriulad samarTalwarmoebis sawyis etapze
yvela qveyanaSi da maT Soris saqarTveloSi, gabatonebuli iyo zepiri
forma, rac unda aixsnas werakiTxvis gauvrceleblobiT, ufro zustad
misi Zlier SezRudulad gavrcelebiT. magram, mTavari aq isaa, rom
samarTalwarmoebaSi wminda zepiri formis gamoyenebas gaaCnda seriozuli
naklovanebebi, romelTa aRmofxvra SesaZlebeli iyo mxolod werilobiT
formasTan SexamebiT an masTan kombinaciiT.38
saqarTvelos sasamarTlo praqtikis analizis safuZvelze axali
saproceso kodeqsis SemuSavebis dros miRebuli iqna gadawyvetileba
davyrdnobodiT zepirobis princips oRond werilobiTi formasTan misi
farTo SexamebiT.
konkretulad zepiri da werilobiTi formebis Sexameba SemdegSi
gamoixateba:
1. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis mixedviT
saqmis sasamarTloSi warmoeba SeiZleba or did etapad (stadiad)
davyoT: a) saqmis winaswari momzadeba sasamarTlo ganxilvisaTvis da b)
saqmis ganxilva sasamarTlos mTvar sxdomaze.
amasTan, mxedvelobaSia misaRebi, rom saqmis winaswari sasamarTlo
ganxilvisaTvis momzadeba aris savaldebulo, anu saqmis momzadeba unda
gaiaros yvela saqmem.
2. saqmis winaswari momzadebis etapze upiratesad gamoiyeneba
werilobiTi forma. sxva sityvebiT rom vTqvaT, am etaps SeiZleba
vuwodoT mxareTa werilobiTi dokumentebiT Sejibreba. am etapze
mxareebi erTmaneTs ar xvdebian sasamarTloSi da arc sasamarTlosTan
maTi Sexvedra ar xdeba, garda erTi SemTxvevisa, roca sasamarTlos
saWirod miaCnia daniSnos mosamzadebeli sxdoma (saqmis momzadebis
Sesaxeb ix. Tavi.... gv.....).
Cveni samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT, sarCeli SeiZleba
waredginos sasamarTlos mxolod werilobiTi formiT, romelic unda
pasuxobdes kanonis yvela sxva moTxovnas (ssk 177-e-178-e muxlebi).
38 wminda zepiri formis an wminda werilobiTi formis naklovanebebisa da xarvezebis Sesaxeb
dawvrilebiT SeiZleba gaecnoT; Е.В. Васковскии, Курс гражданского процессуалъного права. 1914, стр. 430-448 Arens. Mundlichkeitsprinzip und Prozesbeschleunigung im Zivilprozess, 1977.s.10.
72
3. sarCelis warmoebaSi miRebisTanave iwyeba saqmis momzadebis
etapi, rac imas niSnavs, rom sasamarTlom sarCelisa da masze
TandarTuli dokumentis aslebi unda gadaugzavnos mopasuxes, dauniSos
mas vada werilobiT gasces pasuxi sasamarTlos mier mis winaSe dasmul
yvela sakiTxze, romelTa Sesaxeb miTiTebulia ssk 201-e muxlSi,
gadaugzavnos mosarCeles mopasuxisagan miRebuli werilobiTi masalebi,
winadadeba misces mxareebs (werilobiTi formiT) warmoadginon
saqmisaTvis mniSvnelovani yvela masala, Tu arsebobs mxareTa
werilobiTi Txovna, gamoiTxovos mtkicebulebebi sxvadasxva pirebisagan
da a.S.
sxva sityvebiT, rom vTqvaT saqmis warmoebis am umniSvnelovanes
etapze, rogoricaa saqmis ganxilvisaTvis winaswari momzadeba,
sasamarTlos (mosamarTles) piradi kontaqti mxareebTan ar aqvs:
yvelaferi warmoebs mimoweris saSualebiT - werilobiTi formiT.
4. erT-erTi SemTxveva, roca sasamarTlos mosamarTles uxdeba
Sexvedra mxareebTan am etapze, esaa mosamzadebeli sxdoma, romelsac
niSnavs sasamarTlo mxolod kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi (ssk
205-e muxli). agreTve Tu momzadebis mizniT sasamarTlos mier
Sesasrulebeli saproceso moqmedeba moiTxovs mxareTa monawileobas
(magaliTad, adgilze daTvaliereba).
5. bolos, saqmis winaswari momzadebis etapze werilobiTi formis
upirates gamoyenebaze miuTiTebs ssk 206-e muxli, romlis Tanaxmad
mxareebi movaleni arian Seasrulon saqmis momzadebis mizniT
mosamarTlis miTiTebebi. werilobiTi masalebis warudgenloba Tu sxva
moqmedebis Seusrulebloba iseTi mimzeziT, romelsac sasamarTlo
arasapatiod cnobs, arTmevs mxares uflebas Seasrulos aseTi moqmedeba
am saqmis arsebiTad ganxilvis dros, anu sasamarTlos mTavar sxdomaze,
zepiri ganxilvis dros.
ganCineba saqmis mTavar sxdomaze ganxilvis daniSvnis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs mas Semdeg, roca igi cnobs saqmes sakmaod
momzadebulad (ssk 207-e muxli).
ai, am ganCinebis miRebidan iwyeba saqmis warmoebis axali etapi -
saqmis Ria sasamarTlo sxdomaze sajarod ganxilvis etapi, sadac
„gabatonebuli“ mdgomareoba uWiravs zepirobis princips. sxva sityvebiT
rom vTqvaT, aqedan iwyeba mxareTa zepiri Sejibrebis etapi, ris
Sesaxebac kanonSiac aris miTiTeba: ssk 207-e muxlis Tanaxmad saqmis
ganxilvis dRes sasamarTlo niSnavs im varaudiT, rom mxareebs
SesaZlebloba hqondeT moemzadon „zepiri SejibrebisaTvis“.
es imas ar niSnavs, rom am etapze gamoiricxeba werilobiTi
masalebis warmodgena. ra Tqma unda ara! werilobiTi mimowera da
werilobiTi masalebis warmodgena am etapzec dasaSvebia kanoniT
gaTvaliswinebuli pirobebis arsebobisas. magaliTad. Tu arsebobs
sapatio mizezi (ssk 215-e muxli) ris gamoc igi ar iyo Tavis droze
wardgenili, magram, werilobiT formas am etapze „daqvemdebarebuli“
mdgomareoba uWiravs.
zepir formaze, rogorc zepirobis principze, romelzec agebulia
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba utyuarad miuTiTebs
is, rom mxareTa werilobiTi formiT warmodgenil masalebs mniSvneloba
eniWebaT mxolod im SemTxvevaSi, rodesac mxareebi gamocxaddebian mTavar
sxdomaze da monawileobas miiReben paeqrobaSi, zepir SejibrebaSi. Tu
73
romelime mxare ar gamocxaddeba mTavar sxdomaze da ar miiRebs
monawileobas saqmis ganxilvaSi sasamarTlo mis winaaRmdeg gamoitans
dauswrebel gadawyvetilebas (ssk 229-e da 230-e muxlebi), xolo, Tu
arcerTi mxare ar gamocxaddeba - sasamarTlo sarCels ganuxilvelad
datovebs. (ssk 231-e muxli).
amrigad, erT-erTi mxaris an orive mxaris mTavar sasamarTlo
sxdomaze gamoucxadeblobis, an Tumca gamocxadebisa, magram saqmis
ganxilvaSi monawileobaze uaris Tqmis SemTxvevaSi (ssk 232-e muxli).
sasamarTlos ar gamoaqvs gadawyvetileba saqmeSi arsebuli werilobiTi
masalebis mixedviT.
werilobiT masalebs mniSvneloba eniWeba mxolod maSin, rodesac
mxare monawileobs maT ganxilvaSi, rodesac is mxars uWers an uaryofs
saqmeSi arsebul werilobiT Tu sxva masalebs.
yovelive es utyuarad miuTiTebs zepirobis principis
upiratesobaze mis sapirispiro werilobiT formasTan SedarebiT,
romelic ase farTod gamoiyeneba Cvens procesSiac.
bolos ar SeiZleba mokled mainc ar iTqvas mxareTa zepiri
gancxadebebis, Sesageblis, Sepasuxebis, Suamdgomlobebis da a.S.
werilobiTi damagrebis Sesaxeb, rac ZiriTadad oqmis saSualebiT xdeba
(ssk 287-e-291-e muxlebi). rogorc es aRiarebulia, zepiri gancxadebebis
Tu mosazrebebis aseTi werilobiTi damagreba ar Sedis werilobiTi
principis cnebis SinaarsSi, magram aseTi damagreba ucilebelia
gasaCivrebul gadawvetilebaTa SemowmebisaTvis zemdgomi sasamarTlo
instanciebis mier.
VIII. uSualobis principi
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis mixedviT saqmis
winaswar momzadebas axdens is sasamarTlo (mosamarTle), romelmac
miiRo sarCeli (gancxadeba) warmoebaSi (ssk 184-e da me-200 muxlebi).
mtkicebulebaTa Segrovebas Semowmebas da Sefasebas axdens sasamarTlo,
romelsac gadaeca saqme gansaxilvelad (ssk 103-105-e muxlebi).
sasamarTlos mTavar sxdomaze mxareTa axsna-ganmartebis mowmeTa Cvenebis,
eqspertTa mosmenisa da mxareTa paeqrobis damTavrebis Semdeg,
sasamarTlo gadis gadawyvetilebis misaRebad (ssk 226-e muxli).
gadawyvetilebis gamotanisas saqmis ganmxilveli sasamarTlo
(mosamarTle) afasebs mtkicebulebebs, gansazRvravs romeli garemoebebia
dadgenili da romeli kanoni unda iqnes gamoyenebuli (ssk 244-e muxli).
amrigad, uSualobis principis dedaazri mdgomareobs imaSi, rom
gadawyvetileba saqmeze SeuZlia gamoitanos im sasamarTlom, romelmac
uSualod gamoikvlia, Seamowma da Seafasa mxareTa mier warmodgenili
mtkicebulebebi da damtkicebulad CaTvala am gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone garemoebebi.
uSualobis principis Sinaarsidan gamomdinare misi ganuxrelad
gatarebis erT-erTi pirobaa mosamarTleTa ucvleloba. es imas niSnavs,
rom Tu saqmis warmoebis procesSi da miT ufro saqmis mTavar
sasamarTlo sxdomaze ama Tu im mizezis gamo xdeba mosamarTlis Secvla
sxva mosamarTliT uSualobis princips eqmneba dabrkoleba. mosamarTlis
Secvla ki zogjer aucilebelia, rodesac igi daavaddeba da saWiroebs
mkurnalobas, rodesac mxareebma mas ganucxades acileba an TviTon
74
ganacxada TviTacileba, rodesac igi kanoniT gaTvaliswinebuli
safuZvliT Camoaciles saqmis ganxilvas da a.S.
rogor unda moviqceT aseT SemTxvevaSi?
arsebobs am sakiTxis gadawyvetis ori SesaZlebloba (gza) erTi -
mosamarTlis Secvlis SemTxvevaSi, damokideblad imisa, Tu ra safuZvliT
xdeba es, saqmis ganxilva unda daiwyos Tavidan. gamonakliss am mxriv
warmoadgens saqmis momzadebis stadia. aq axal mosamarTles SeuZlia
gaagrZelos saqmis momzadeba.
meore - mosamarTlis Secvlis SemTxvevaSi, damoukideblad imisa Tu
ra safuZvliT xdeba es, saqmis mTavar sxdomaze ganxilva grZeldeba im
etapidan, romel etapzec moxda Secvla. es imas niSnavs, rom mxareTa
axsna-ganmartebis mosmena, mowmeTa dakiTxva, eqspertis mosmena da sxva
ganmeorebiT SeiZleba aRar ganxorcieldes da Secvlil mosamarTles
SeuZlia maT mosazrebebsa da Cvenebebs, agreTve, saqmeSi arsebul sxva
masalebs gaecnos sasamarTlo sxdomis oqmis meSveobiT sadac
gadmocemulia mxareTa axsna-ganmartebebi, mowmeTa Cvenebebi, eqspertis
ganmartebebi, agreTve saqmeSi arsebuli werilobiTi da nivTieri
mtkicebulebebi.
cxadia, rom erTpirovnulad saqmis gamrCev axal mosamarTles, an
kolegiur sasamarTlos mxareTa motivirebuli Suamdgomlobis an TviTon
axali mosamarTlis iniciativiT SeuZlia ganmeorebiT Seasrulos esa Tu
is saproceso moqmedeba, (magaliTad, xelmeored dakiTxos mowme) Tu
amis aucilebloba arsebobs.
Cvenma samoqalaqo saproceso kodeqsma kodeqsma airCia es meore
gza: mosamarTlis Secvlis SemTxvevaSi saqmis Tavidan ganxilvis dawyeba
da Sesrulebul saproceso moqmedebaTa ganmeorebiT Sesruleba anu
ganmeorebiT mxareTa axsna-ganmartebis mosmena, mowmeTa ganmeorebiT
dakiTxva, ganmeorebiT eqspertizis daniSvna da a.S. saWiro araa, Tu amis
aucileblobas TviTon Secvlili mosamarTle an kolegiurad saqmis
ganmxilveli sasamarTlo ver xedavs.
Tqma ar unda, es aris uSvalobis principidan gadaxveva, magram es
aris gonivruli gadaxveva, rasac arc ise iSviaTad mimarTavs
kanonmdebeli. magaliTad, mtkicebulebaTa uzrunvelyofis wesiT
Segrovili yvela masala „gaegzavneba saqmis ganmxilvel sasamarTlos“
(ssk 116-e muxli), sasamarTlos davalebiT SeiZleba mtkicebulebaTa
Segroveba da Semowmeba sxva sasamarTlom moaxdinos (ssk 107-e muxli),
sxva sasamarTlos SeiZleba daevalos mowmis dakiTxva, adgilze
daTvaliereba da a.S. cxadia, rom aseT SemTxvevebSi uSvalod saqmis
ganmxilveli sasamarTlo ar aRiqvams mtkicebulebas (mowmis Cvenebas,
nivTier mtkicebulebas), mas egzavneba mxolod saTanado oqmiT
damagrebuli Cvenebebi, Tu sxva sasamarTlos mier uSvalod aRqmuli da
Semowmebuli mtkicebulebebis Sedegebi.
magram, vimeorebT, es aris gonivruli gadaxvevebi, gamowveuli imiT,
rom mtkicebulebaTa Segroveba sasamarTloSi saqmis aRZvris Semdeg
SeiZleba SeuZlebeli gaxdes an imis gamo, rom mowme mZimedaa
daavadebuli, an imis gamo, rom nivTierma mtkicebulebebma SeiZleba
mogvianebiT dakargon mtkicebulebiTi mniSvneloba (magaliTad, malfuWadi
nivTebi) an imis gamo, rom mtkicebulebaTa saqmis ganmxilvel
sasamarTloSi warmodgena SeuZlebelia an dakavSirebulia did xarjebTan
75
(magaliTad unda daikiTxos mowme, romelic Soreul qveyanaSi cxovrobs
da moRvaweobs) da a.S.
aqve unda aRiniSnos, rom ar arsebobs principi, romlisganac
gadaxvevas ar iTvaliswinebdes kanoni.
uSualobis principTan dakavSirebiT ki xazgasmiT unda avRniSnoT,
uSualobis principidan gadaxveva dauSvebelia sasamarTlo
gadawyvetilebis Camoyalibebisa da miRebis etapze: gadawyvetileba unda
Camoayalibos da mas xeli unda moaweros im mosamarTleebma an
mosamarTlem (Tu saqmes erTpirovnulad ixilavda mosamarTle),
romlebic monawileobdnen bolo sasamarTlo sxdomaze. mas Semdeg, rac
sasamarTlom saqmis ganxilva damTavrebulad CaTvala da gavida
gadawyvetilebis gamosatanad, mosamarTlis Secvla dauSvebelia.
X
X X
X
aseTia mokled samoqalaqo procesis (samoqalaqo
samarTalwarmoebis) ZiriTadi principebi. rogorc ukve avRniSneT,
iuridil literaturaSi ar arsebobs erTgvarovani mosazreba arc maTi
odenobis, arc maTi klasifikaciis, arc maTi Sinaarsis da arc maTi
dalagebis Sesaxeb. marTlac, samoqalaqo saproceso kanonmdebloba
mraval progresul da gonivrul ideas da debulebas efuZneba da maTi
principad gamocxadeba ar iqneba Secdoma, Tumca aseT pirobebSi
principebis CamonaTvali SeiZleba dausruleblad gagrZeldes.
Cven im mravalricxovani principebidan, romlebic pirdapir Tu
arapirdapir Camoyalibebulia kanonSi, SevexeT mxolod iseTebs,
romlebic Cveni azriT wamyvan rols asruleben samarTalwarmoebaSi.
76
Tavi IV
samoqalaqo saproceso urTierTobis
(samarTalwarmoebis) subieqtebi
$1. samoqalaqo saproceso uflebaunarianoba
I. samarTlis subieqtebi zogadad
samarTlis subieqtebad gvevlineba pirebi, anu fizikuri da
iuridiuli pirebi, romlebzec vrceldeba samarTali saerTod, anu
romlebsac SeuZliaT isargeblon yvela im uflebiT, romlebic
gaTvaliswinebulia saqarTvelos kanonmdeblobiT. es aris zogadi
uflebaunarianobis Sinaarsi, romlis Tanaxmad saqarTelos yvela
fizikur da iuridiul pirs miniWebuli aqvs iuridiuli SesaZlebloba
isargeblos kanoniT gaTvaliswinebul yvela uflebiT. aseTi unariT, e.i.
unariT hqondes kanoniT gaTvaliswinebuli uflebebi, aRWurvilia yvela
fizikuri piri dabadebidan da yvela iuridiuli piri - misi
registraciis momentidan.
magram aseTi zogadsamarTlebrivi uflebaunarianobiT aRWurvili
arian aramarto saqarTvelos fizikuri da iuridiuli pirebi.
saqarTvelos kanoniT „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“
„ucxo qveynis fizikur da iuridiul pirebs, agreTve moqalaqeobis
armqone pirebs aqvT iseTive uflebaunarianoba da qmedunarianoba,
rogorc saqarTvelos moqalaqeebs“ (21-e muxli). am wesidan gamonaklis
iTvaliswinebs isev am kanonis 21-e muxli, romlis Tanaxmad saqarTvelos
kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli uflebebiT ver isargebleben im
qveynis fizikuri da iuridiuli pirebi, romel qveyanaSic moqmedebs
saqarTvelos fizikuri da iuridiuli pirebis uflebebis SemzRudavi
normebi.39 unda aRiniSnos, rom saqarTvelos kanoni „saerTaSoriso
kerZo samarTlis Sesaxeb emyareba saqarTvelos konstitucias, kerZod
mis 47-e muxls, romlis Sesabamisad saqarTveloSi mcxovreb ucxo
39 dawvrilebiT ix. T.liluaSvili, saerTaSoriso kerZo samarTali. g-ba „jisiai“, Tb. 2004, gv. 51
77
qveynis moqalaqeebs da moqalaqeobis armqone pirebs aqvT Tanabari
uflebebi da movaleobebi, garda kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli
gamonaklisebisa.
ucxoelebad saqarTveloSi iTvlebian pirebi, romlebic ar arian
saqarTvelos moqalaqeebi da aqvT sxva qveynis moqalaqeobis
damadasturebeli sabuTi. moqalaqeobis armqone pirebad iTvlebian iseTi
pirebi, romlebic ar arian arc saqarTvelos moqalaqeebi da arc sxva
qveynis moqalaqeobis damadasturebeli sabuTi aqvT.40
rac Seexeba konkretulad unars gqondes samoqalaqo uflebebi da
movaleobebi, agreTve unars SeiZino da gankargo Seni moqmedebiT es
uflebebi da movaleobebi (samoqalaqo uflebaunarianoba da
qmedunarianoba), fizikuri da iuridiuli pirebis mimarT
gaTvaliswinebulia samoqalaqo kodeqsis (sk) me-11-12 da 25-e muxlebiT.
II. samoqalaqo procesis subieqtebi
rogorc ukve avRniSneT, zogjer ufleba irRveva, an mis
ganxorcielebas vinme iseT dabrkolebas uqmnis, rom kanoniT miniWebuli
am sikeTiT sargebloba SeuZlebeli xdeba. aseT pirobebSi warmoiSveba
uflebis dacvis aucilebloba, xolo aseTi dacvis yvelaze efeqtiani
saSualeba - esaa sasamarTlo. SeuZliaT Tu ara fizikur da iuridiul
pirebs mimarTon sasamarTlos TavianTi darRveuli an sadavo uflebis
dasacavad da, maSasadame, gaxdnen samoqalaqo saproceso urTierTobis
(samarTalwarmoebis) subieqtebi?
es aris ara samoqalaqo materialuri, aramed samoqalaqo
procesualuri uflebaunarianobis sakiTxi.
samoqalaqo saproceso kodeqsis me-2 muxlis Tanaxmad „yoveli
pirisaTvis uzrunvelyofilia uflebis sasamarTlo wesiT dacva“. am
muxlis aseTi danawesi ukve Seicavs saproceso uflebaunarianobis
elementebs, magram srulyofilad igi Camoyalibebulia ssk me-80 muxlSi,
romlis Tanaxmad „saqarTvelos yvela fizikuri da iuridiuli piri
aRWurvilia unariT hqondes samoqalaqo saproceso uflebebi da
movaleobebi (saproceso uflebaunarianoba)“.
amrigad, samoqalaqo saproceso uflebaunarianoba - esaa piris
unari, misi iuridiulad uzrunvelyofili SesaZlebloba hqondes
samoqalaqo saproceso uflebebi da movaleobebi.
aseTi unariT aRWurvilia yvela piri, romelsac SeiZleba hqondes
materialur samarTlebrivi uflebebi da movaleobebi (sk me-11 muxli).
rogorc materialuri, ise samoqalaqo saproceso
uflebaunarianobiT aRWurvili arian fizikuri da iuridiuli pirebi,
magram maTi uflebaunarianobis Sinaarsi xasiaTdeba garkveuli
TaviseburebebiT. amitom, mizanSewonilad migvaCnia calk-calke
ganvixiloT am pirTa uflebaunarianobis Sinaarsi.
a) fizikuri pirebi. fizikuri piris saproceso uflebaunarianoba,
e.i. unari hqondes saproceso uflebebi da movaleobebi warmoiSoba
dabadebis momentidan da Sewydeba misi gardacvalebiT. aqedan gamomdinare,
fizikuri piris saproceso uflebaunarianobis warmoSobis dro zogjer
40 ucxo saxelmwifos moqalaqeTa da moqalaqeobis armqone pirTa samarTlebrivi statusi
gansazRvrulia saqarTvelos 1993 wlis kanoniT „ucxoelTa samarTlebrivi mdgomareobis Sesaxeb“.
78
SeiZleba ar daemTxves samoqalaqo materialuri uflebaunarianobis
warmoSobis dros. magaliTad, sk me-11 muxlis Tanaxmad
uflebaunarianoba, marTalia, warmoiSoba dabadebis momentidan, magram
amave muxlis me-2 nawilis Tanaxmad memkvidred yofnis ufleba
warmoiSoba CasaxvisTanave, Tumca am uflebis ganxorcieleba
damokidebulia dabadebaze. es imas niSnavs, rom samoqalaqo saproceso
uflebebi da movaleobebi, rac dakavSirebulia memkvidreobasTan, SeiZleba
warmoiSvas mxolod dabadebis momentidan.
amrigad, samoqalaqo saproceso uflebaunarianobis warmoSobis da
ganviTarebis TvalsazrisiT raime asakobrivi SezRudva ar arsebobs. aseTi
SezRudvebi ar arsebobs agreTve fizikuri piris fsiqikuri mdgomareobis
TvalsazrisiT: samoqalaqo saproceso uflebaunarianobiT aRWurvilia
yvela fizikuri piri, miuxedvad misi suliT avadmyofobis Tu
Wkuasustobisa, miuxedavad imisa, aRiarebulia Tu ara es piri
sasamarTlos mier aseTad.
sxva sakiTxia SeuZliaT Tu ara mcirewlovnebs, arasrulwlovnebs,
sasamarTlos mier SezRuduli qmedunarianad, an qmeduunarod aRiarebul
pirebs TviTonve, anu Tavisi moqmedebiT ganaxorcielon TavianTi
saproceso uflebebi. es aris samoqalaqo saproceso qmedunarianobis
sakiTxi da amis Sesaxeb saubari gveqneba qvemoT (ix. $2) agreTve me-...
TavSi, sadac ganixileba sakiTxi samoqalaqo procesis monawileebis
Sesaxeb.
b) iuridiuli pirebi da organizaciebi, romlebic ar arian
iuridiuli pirebi. fizikuri pirebis msgavsad, iuridiul pirebs
SeuZliaT mimarTon sasamarTlos TavianTi uflebebis dasacavad. amis
Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli ssk 79-e muxlis pirvel nawilSi.
es imas niSnavs, rom iuridiuli pirebi aRWurvili arian
samoqalaqo saproceso uflebaunarianobiT, e.i. unariT hqondeT
samoqalaqo saproceso uflebebi da movaleobebi.
iuridiuli piris aseTi uflebaunarianoba warmoiSoba misi
registraciis momentidan da Sewydeba misi likvidaciis registraciis
momentidan (ssk me-90 muxlis me-3 nawili da sk 25-e muxlis me-4
nawili).
amrigad, fizikuri da iuridiuli pirebi warmoadgenen samoqalaqo
saproceso samarTlis subieqtebs, romlebsac SeuZliaT isargeblon yvela
im uflebebiT, romlebic damkvidrebulia samoqalaqo saproceso
samarTlis normebiT.
ssk 79-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad „kanoniT gaTvaliswinebul
SemTxvevebSi mxareebad SeiZleba iyvnen organizaciebi, romlebic ar arian
iuridiuli pirebi“.
am muxlis analizidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
„organizaciebi, romlebic ar arian iuridiuli pirebi, SeiZleba
aRiWurvon samoqalaqo saproceso uflebaunarianobiT, e.i. unariT iqonion
saproceso ulebebi da movaleobebi. mxolod kanoniT gaTvaliswinebul
SemTxvevaSi. (ix. gv.......).
$2. samoqalaqo saproceso qmedunarianoba.
I. cneba.
79
rogorc aRvniSneT, uflebaunarianoba - esaa iuridiuli
SesaZlebloba gqondes (isargeblo) samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli uflebebiT, romlebsac, gansxvavebiT
materialur samarTlebrivi uflebebisa, uwodeben samoqalaqo saproceso
uflebebs.
magram, rom isargeblo am uflebebiT unda gamoiyeno
uflebaunarianobiT gaTvaliswinebuli SesaZlebloba, anu mimarTo
sasamarTlos darRveuli an sadvao uflebis dasacavad. ssk me-2 muxlis
Tanaxmad „saqmis ganxilvas sasamarTlo Seudgeba im piris gancxadebiT,
romelic mimarTavs mas Tavisi uflebis an kanoniT gaTvaliswinebul
interesebis dasacavad“.
SeuZlia Tu ara saproceso uflebaunarianobiT aRWurvil yvela
fizikur Tu iuridiul pirs mimarTos sasamarTlos Tavisi uflebis
dasacavad? am kiTxvaze uaryofiTad unda vupasuxoT: yvela
uflebaunarian pirs ar SeuZlia TviTon uSvalod mimarTos sasamarTlos
Tavisi uflebis dasacavad, rac srulebiT ar niSnavs imas rom aseTi
piris darRveuli ufleba daucveli darCeba. maT uflebebs icaven
kanonieri warmomadgenlebi (ix. gv....). ise rogorc materialur
samarTalSi, saproceso samarTalSiac moqmedebs qmedunarianobis
instituti. magaliTad, samoqalaqo samarTlis mixedviT fizikuri piris
unari Tavisi nebiTa da moqmedebiT sruli moculobiT ganaxorcielos
samoqalaqo uflebebi (magaliTad, dados garigebebi), warmoiSoba
srulwlovnebis miRwevis Semdeg (sk me-12 muxli).
igive wesi moqmedebs samoqalaqo saproceso samarTalSic:
samoqalaqo saproceso uflebaunarianobiT aRWurvil yvela fizikur pirs
SeuZlia Tavisi moqmedebiT ganaxorcielos sasamarTloSi saproceso
uflebebi da Seasrulos saproceso movaleobebi (saproceso
qmedunarianoba) - srulwlovnebis miRwevis Semdeg. rac Seexeba
iuridiul pirebs - maTi qmedunarianobis warmoSobis momenti mTlianad
emTxveva maTive saproceso uflebaunarianobis warmoSobis moments; sxva
sityvebiT rom vTqvaT, iuridiul pirs registraciis momentidan SeuZlia
Tavisi moqmedebiT SeiZinos da ganaxorcielos samoqalaqo uflebebi da
movaleobebi.
sk me-12 muxlis Tanaxmad srulwlovania piri, romelmac miaRwia
Tvrameti wlis asaks. qmedunarianad iTvleba agreTve piri, romelmac
iqorwina 18 wlis asakis miRwevamde.
amrigad, srulwlovanebi, 18 wlis asakamde daqorwinebuli pirebi
da iuridiuli pirebi sargebloben sruli qmedunarianobiT.
II. SezRuduli qmedunarianoba
fizikuri pirebi 7-dan 18 wlamde iTvlebian arasrulwlovnebad.
isini sargebloben SezRuduli qmedunarianobiT: maT SeuZliaT mimarTon
sasamarTlos mxolod kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, rodesac
miniWebuli aqvT ufleba TviTon damoukideblad gankargon TavianTi
qoneba, dadon wvrilmani sayofacxovrebo garigebebi, an Teqvsmeti wlis
asaks miRweul arasrulwlovans gadacemuli aqvs sawarmos
damoukideblad gaZRolis ufleba da am sferoSi warmoSobil
urTierTobebSi mas SeuZlia damoukideblad dados garigebebi (sk 65-e
muxli).
80
SuzRuduli qmedunarianad SeiZleba sasamarTlo wesiT iqnes
aRiarebuli srulwlovani piri, romelic eZaleba alkohols an
narkotikul nivTierebebs (ix. Tavi.........). SezRudul qmedunarianad
aRiarebul pirsac ar gaaCnia saproceso qmedunarianoba, e.i. ver
mimarTavs sasamarTlos sarCeliT uflebis dacvis Sesaxeb.
cxadia, rom yovelive es ar niSnavs imas, rom maTi uflebebi
daucvelia. ra Tqma unda ara. arasrulwlovanTa da sasamarTlos mier
SuzRudul qmedunarianad aRiarebul pirTa uflebebsa da interesebs
sasamarTloSi icaven maTi kanonieri warmomadgenlebi, rogoricaa maTi
mSoblebi, mSvileblebi an mzrunvelebi.
III. mcirewlovnebi da qmeduunaroni
Taviseburi saproceso mdgomareoba uWiravT mcirewlovnebs da
sasamarTlos mier qmeduunarod aRiarebul pirebs (ssk 326-e muxlis me-
2 nawili). saproceso qmedunarianobis TvalsazrisiT isini
gaTanabrebulni arian - maT ar gaaCniaT saproceso qmedunarianoba.
amitom, maT uflebebs sasamarTloSi icaven mxolod maTi kanonieri
warmomadgenlebi, rogoricaa mSoblebi, mSvileblebi, meurveebi,
mzrunvelebi.
magram, Tu maT ar yavT kanonieri warmomadgeneli?
samoqalaqo materialuri, Tu samoqalaqo procesualuri
kanonmdeblobis azrisa da Sinaarsis mixedviT mcirewlovans da
qmeduunaro pirs (aseTad ki miiCneva piri, romelic sasamarTlos mieraa
aRiarebuli qmeduunarod) unda yavdes kanonieri warmomadgeneli. magram,
kanonmdebeli ar gamoricxavs imasac, rom aseT pirebs SeiZleba ar yavdeT
kanonieri warmomadgeneli. sworad aseTi SesaZleblobiTaa ganpirobebuli
ssk 82-e muxlis danawesi, romlis Tanaxmad Tu sarCeli Setanilia
qmeduunaro mxaris winaaRmdeg, an qmeduunaro mxaris mier, romlebsac ar
yavT kanonieri warmomadgeneli, sasamarTlos garkveuli pirbebis
arsebobisas SeuZlia dauniSos mas saproceso warmomadgeneli
(mzrunveli).
Tu rogoria saproceso warmomadgenlis sasamarTlos mier
daniSvnis pirobebi, agreTve, SeiZleba Tu ara saproceso warmomadgenlis
daniSvna iseT pirobebSi, roca piri Tumca angariSs ver uwevs Tavis
moqmedebas, magram jer kidev araa aRiarebuli sasamarTlos mier
qmeduunarod - dawvrilebiT saubari gveqneba qvemoT (ix. Tavi..... gv.....)
$3. mxareebi samoqalaqo procesSi
samoqalaqo saproceso uflebaunarianoba, rogorc zemoT davinaxeT,
uzrunvelyofs piris SesaZleblobas hqondes saproceso uflebebi,
kerZod aRZras sarCeli sasamarTloSi. samoqalaqo saproceso
qmedunarianoba uzrunvelyofs piris SesaZleblobas TviTon uSvalod
mimarTos sasamarTlos sarCeliT, TviTon uSvalod daicvas Tavi
sarCelisagan, e.i. awarmoos saqme piradad, an miandos saqmis warmoeba
warmomadgenels.
sasamarTlosaTvis piris mimarTva sarCeliT, raTa man daicvas misi
darRveuli an sadvao ufleba, warmoadgens am piris saproceso
81
uflebanarianobisa da qmedunarianobis realizacias, mis konkretul
gamovlinebas.
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba, Tumca xSirad iyenebs
„mxaris“ cnebas, magram ar gansazRvravs am cnebis Sinaarss.
pirvelad es cneba gamoyenebulia ssk me-3 muxlSi, romlis Tanaxmad
„mxareebi iwyeben saqmis warmoebas sasamarTloSi“ sarCelis an
gancxadebis Setanis gziT. aqve, amave muxlSi miTiTebulia, rom „mxareebs
SeuZliaT saqmis warmoeba morigebiT daamTavron. mosarCeles SeuZlia
uari Tqvas sarCelze, xolo mopasuxes - cnos sarCeli“.
ssk 79-e muxlis Tanaxmad sasamarTlo saqmis ganxilvas Seudgeba
dainteresebuli pirebis gancxadebiT. „mxareebad sasamarTloSi SeiZleba
gamovidnen fizikuri da iuridiuli pirebi“. es muxli gulisxmobs
rogorc ganmcxadebeblebs, romlebsac aqvT iuridiuli interesi
daadasturon sasamarTlos meSveobiT raime, magaliTad, iuridiuli faqti
(ix. Tavi.........) ise modave mxareebs sasarCelo warmoebis dros. udavo
warmoebis dros yovelTvis gvyavs erTi mxare - ganmcxadebeli. sasarCelo
warmoebis dros piriqiT: yovelTvis gvyavs ori, Tavisi interesebiT
urTierTdapirispirebuli mxare - mosarCele da mopasuxe.
interesTa dapirispirebuloba SeiZleba gamoixatos imiT, rom
mosarCele kanoniT daSvebuli da gaTvaliswinebuli saSualebebis
gamoyenebiT cdilobs miiRos misTvis xelsayreli gadawyvetileba, anu
sasamarTlom daakmayofilos misi sasarCelo moTxovna, xolo mopasuxe
piriqiT - cdilobs, raTa sasamarTlom Tavisi gadawyvetilebiT uari
uTxras mosarCeles sarCelis dakmayofilebaze.
aqedan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna: mxareebi samoqalaqo
procesSi ewodeba im pirebs, romelTa saxeliT mimdinareobs saqme da
romelTa Soris dava samoqalaqo uflebis Sesaxeb sasamarTlom unda
ganixilos da gadawyvitos.
mxareTa interesebis dapirispirebuloba sasarCelo warmoebis
konstituciuri niSania: Tu aseTi dapirispirebuloba ar arsebobs, an Tu
arsebobda, magram Semdeg Sewyda, sasarCelo warmoebac unda Sewydes.
dauSvebelia, magaliTad, mosarCelisa da mopasuxis rolebis SeTavseba
erT pirSi, ise rogorc SeuZlebelia kreditorisa da movalis SeTavseba.
magaliTad, ssk 452-e muxlis Tanaxmad „valdebulebiTi urTierToba
Sewydeba, Tu movale da kreditori erTi da igive piri aRmoCndeba“.
samoqalaqo procesSi es SeiZleba ase warmovidginoT: mosarCelem
aRZra sarCeli mopasuxis winaaRmdeg da moiTxova misi qonebidan wilis
gamoyofa. sasamarTloSi saqmis warmoebis dros mopasuxe gardaicvala da
mTeli misi qoneba memkvidreobiT miiRo mosarCelem.41 SeiZleba moxdes
piriqiTac, gardaicvala mosarCele da misi qoneba memkvidreobiT miiRo
mopasuxem. aseT da sxva analogiur SemTxvevebSi procesis gagrZeleba
sruli uazroba iqneboda, radgan warmoudgenelia edavo Sen Tavs da
aseTi „davis“ gadawyveta moTxovo sasamarTlos.
amrigad, sasarCelo warmoebis ganmsazRvrelia modave mxareTa
interesebis dapirispirebloba da ara maTi simravle. SeiZleba
mosarCelis mxareze iyo ramdenime piri, xolo mopasuxis mxareze
ramdenime piri, magram es arafers ar cvlis, mxare mainc rCeba ori: erTi
41 z. axvlediani, valdebulebiTi samarTali, meore gamocema, gv. 89.
82
- romelic ayenebs garkveul moTxovnas mopasuxeebis mimarT da, meore -
romelic ar cnobs am moTxovnas (mopasuxe mxare).
mosarCele aris piri, romelmac aRZra sarCeli Tavisi darRveuli
an sadavo uflebis dasacavad. aqedan gamomdinare mosarCeled ver
CaiTvleba piri, romelmac aRZra sarCeli sxva piris uflebis dasacavad.
amitom, mosarCeled ver CaiTvleba warmomadgeneli, romelic mimarTavs
sasamarTlos sarCeliT sxva pirTa uflebebis dasacavad.
mopasuxe aris piri, romelmac mosarCelis gancxadebiT daarRvia an
sadavod gaxada misi ufleba. mosarCelem unda daasaxelos mopasuxe - es
misi movaleobaa (ssk 178-e muxlis punqti „d“). sxva sakiTxia, marTla
unda agos Tu ara mosarCelis mier mopasuxed dasaxelebulma pirma
pasuxi, e.i. marTla aris Tu ara es piri is, vinc daarRvia mosarCelis
ufleba. es gairkveva procesis bolos - sasamarTlos gadawyvetilebiT.
magram Tavdapirvelad mosarCelis mier mopasuxis dasaxeleba aris
saWiro da aucilebeli, raTa sasamarTlom miiRos da ganixilos sarCeli.
mxareebad sasamarTloSi - mosarCeled da mopasuxed, SeiZleba
gamovidnen fizikuri da iuridiuli pirebi. es davas ar iwvevs magram
SeiZleba Tu ara mxareebad (mosarCeled da mopasuxed) mogvevlinon
organizaciebi, romlebic ar arian iuridiulil pirebi? rogorc zemoT
avRniSneT, ssk 79-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad organizaciebi,
romlebic ar arian iuridiuli pirebi SeiZleba gamovidnen samoqalaqo
procesSi mxareebad, oRond erTi pirobiT - Tu amas iTvaliswinebs,
uSvebs kanoni ama Tu im konkretulil organizaciis mimarT. magaliTad,
samoqalaqo kodeqsis 45-e muxlis Tanaxmad araregistrirebuli kavSiri
ar aris iuridiulil piri, magram igi SeiZleba warmodgenili iyos
sasamarTloSi da samarTlos gareSe urTierTobebSi Tavisi wevrebiT an
saamisod uflebamosili pirebiT.
igive SeiZleba iTqvas „mewarmeTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 2.5-
e muxlis meore nawilis Sesaxeb, romlis Tanaxmad „Tu registraciamde
sazogadoebis saxeliT raime moqmedeba ganxorcielda, am moqmedebis
Semsruleblebi da damfuZneblebi pasuxs ageben personalurad, rogorc
solidaruli movaleebi am moqmedebidan warmoSobili yvela
valdebulebisaTvis. es pasuxismgebloba ZalaSi rCeba sazogadoebis
registraciis Semdegac“.
did praqtikul mniSvnelobas iZens im sawarmoebsa da
sazogadoebebis mdgomareoba, romlebic adre iyvnen registrirebuli,
magram Semdgom, kanonis moTxovnaTa Sesabamisad, unda gaevloT
registracia, xolo Tu kanoniT daTqmul vadaSi isini ar gaivlian
registracias, maSin maTi registracia gauqmebulad iTvleba.
registraciis gauqmeba ki niSnavs imas, rom es sawarmo (sazogadoeba)
aRaraa iuridiuli piri.
magram niSnavs Tu ara es imas, rom am sawarmos (sazogadoebis)
mimarT ar SeiZleba aRiZras sarCeli, an es sawarmo TviTon iyos
mosarCele?
ara, ar niSnavs!
saqme isaa, rom aseT sawarmoebs (sazogadoebebs) ar SeiZleba ar
hqondeT mravalgvari iuridiuli kavSirebi samarTlis sxva subieqtebTan.
am kavSir- urTierTobebis safuZvelze SeiZleba warmoiSvas sxvadasxva
xasiaTis davebi, romlebic sasamarTlom unda gadawyvitos. amitom isini
SeiZleba mogvevlinon mxareebad procesSi, Tumca aRar SeiZleba
83
CaiTvalon iuridiul pirebad, radgan ar gauvliaT xelaxali
registracia. sxva sakiTxia, rom aseTi organizaciebisa da maTi wevrebis
pasuxismgeblba gansxavdeba im iuridiuli pirebis pasuxismgeblobisagan,
romlebic mxolod Tavisi qonebiT ageben pasuxs magram, miuxedavad amisa
mxareebad procesSi isini SeiZleba gamovidnen.42
$4. arasaTanado mxare da misi Secvlis wesi
samoqalaqo ulebis Sesaxeb davis gamo saqmis sasamarTloSi aRZvris
sawyis etapze, sasamarTlosTvis jer kidev araa cnobili da arc
SeiZleba iyos cnobili, rom mosarCele namdvilad flobs im uflebas,
romlis dacvasac igi moiTxovs, rom es ufleba namdvilad darRveulia
an sadavodaa gamxdari da, amitom, saWiroebs dacvas da, rom mopasuxe,
e.i. piri romelzec miuTiTebs mosarCele rogorc uflebis damrRvevi,
marTlac is piria, romelmac namdvilad daarRvia mosarCelis ufleba.
es aris iseTi sakiTxebi, romlebic sasamarTlom unda gaarkvios
ara sarCelis miRebis win, aramed saqmis arsebiTad ganxilvis Sedegad,
sasamarTlo gadawyvetilebiT.
kanoniT dadgenili wesis dacviT sarCelis sasamarTloSi aRZvra da
mopasuxisadmi sruliad garkveuli materialur-samarTlebrivi moTxovnis
wamoyeneba, ukve qmnis varauds, rom rogorc mosarCele, ise mopasuxe
warmoadgenen sadavo samarTlebrivi urTierTobis monawileebs. es
varaudi aris savsebiT sakmarisi imisaTvis, rom sasamarTlom miiRos da
ganixilos sarCeli, cxadia Tu arsebobs sarCelis warmoebaSi miRebis
sxva winapirobebi (ssk 186-e muxli).
amasTan erTad, sarCelis warmoebaSi miRebis Semdeg zogjer ki
saqmis arsebiTad ganxilvis procesSi irkveva, rom mosarCele araa is
piri, romelsac ekuTvnis sadavo ufleba, an kidev, mopasuxe araa is piri,
romelmac pasuxi unda agos sarCelze.
magaliTi 1. a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg 4000 laris
dabrunebis Sesaxeb, romelic mas sesxad hqonda aRebuli
da romlis dabrunebis vada ukve movida, magram
nebayoflobiT ar abrunebs. sasamarTlom miiRo sarCeli
gansaxilvelad. am saqmis momzadebis stadiaze gairkva,
rom mopasuxe ar uaryofs, rom sesxi aRniSnuli
odenobiT marTlac miiRo, magram ara mosarCele a-
nisagan, aramed misi Svilisagan, romelmac zepiri
SeTanxmebiT ganuvada mas am sesxis dabrunebis vada.
amrigad, gasesxebuli Tanxis dabrunebis Sesaxeb
moTxovnis ufleba aqvs ara mosarCele a-nis, aramed mis
42 iuridiul literaturaSi, agreTve zogierTi qveynis kanonmdeblobaSi da sasamarTlo praqtikaSi
erTmaneTisagan ganasxvaveben aqtiur da pasiur uflebaunarianobas. aqtiur uflebaunarianoba - esaa
unari iyo mosarCele an mopasuxe sasamarTloSi. pasiuri uflebaunarianoba - esaa unari iyo mxolod
mopasuxe da daicva Tavi sarCelisagan, magram ar SeiZleba iyo mosarCele. e.i. pasiuri
uflebaunarianobiT aRWurvili organizaciis (gaerTianebis) winaaRmdeg SeiZleba aRiZras sarCeli,
magram aseT organizacias TviTon ar SeuZlia aRZras sarCeli. mxedvelobaSia iseTi organizaciebi
(gaerTianebebi), romlebic araa iuridiuli piri.
Baur/Grunsky - Zivilprozessrecht. s.74. rogorc aRvniSneT, saqarTvelos ssk-iT organizaciebi, romlebic ar arian iuridiuli pirebi,
SeiZleba gamovidnen procesSi mxareebad (mosarCeleebad da mopasuxeebad) mxolod kanoniT
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, Tumca unda aRiniSnos, rom sasamarTlo praqtikam gaafarTova aseTi
organizaciebis monawileoba procesSi. magaliTad, mopasuxeebad xSirad gvevlineba sabinao amxanagobebi.
84
Svils, radgan igi aris sadavo samarTlebrivi
urTierTobis subieqti. aqedan gamomdinare, a-ni araa
saTanado mosarCele.
magaliTi 2. ojaxis erT-erTma ufrosma wevrma g-anim Seitana
sarCeli mopasuxe d-onis mimarT binidan gamosaxlebisa
da am binis gamonTavisuflebis Sesaxeb. sasamarTlom
miiRo es sarCeli warmoebaSi. saqmis momzadebis
stadiaze gairkva, rom binis qiravnobis xelSekruleba
damqiravebels dadebuli aqvs ojaxis sxva wevrebTan,
romelic registrirebulia sajaro reestrSi am binis
mesakuTred.
amrigad, mosarCele g-ani araa saTanado mosarCele,
radgan igi araa sadavo samarTlebrivi urTierTobis,
kerZod, binis qiravnobis xelSekrulebis monawile.
rogor unda moiqces sasamarTlo aseT SemTxvevaSi? arsebobs am
sakiTxis gadawyvetis ori gza: erTi - sasamarTlom uari uTxras
mosarCeles sarCelis miRebaze yovelTvis, roca mosarCeles ar aqvs
moTxovnis ufleba, xolo Tu SecdomiT miiRebs aseTi arasaTanado
mosarCelisagan sarCels da mxolod amis Semdeg gairkveva, rom mas ar
aqvs moTxovnis ufleba - Sewyvitos saqmis warmoeba. meore -
sasamarTlom miiRos sarCeli warmoebaSi da Tu aRmoCndeba, rom
mosarCeles ar aqvs moTxovnis ufleba, e.i. arasaTanadoa, Secvalos igi
saTanadoTi, Tu saqmis masalebidan gamomdinare cxadia, vis SeiZleba
hqondes am moTxovnis ufleba.
saqarTvelos kanonmdebloba wavida am meore gziT. amasTan erTad
gansazRvra arasaTanado mxaris saTanadoTi Secvlis wesic, ris Sesaxebac
saubari gveqneba qvemoT.
zogjer kanoni TviTon miuTiTebs Tu vin SeiZleba iyos saTanado
mosarCele. magaliTad, mSvileblis mezobelma aRZra sarCeli
sasamarTloSi Svilad ayvanis gauqmebis Sesaxeb im motiviT, rom
mSvilebeli sastikad epyroba Tavis naSvilebs da, rom, aseTi Svilad
ayvana ar Seesabameba bavSvis interesebs.
am SemTxvevaSi mosarCele araa saTanado, radgan samoqalaqo
kodeqsis 1268-e muxlis me-2 punqtis Tanaxmad „calkeuli pirebi,
romlebsac miaCniaT, rom Svilad ayvana ar Seesabameba bavSvis interesebs
da igi unda gauqmdes, amis Sesaxeb acnobeben meurveobisa da
mzrunvelobis organoebs, romelic wyvets Svilad ayvanis gauqmebis
Taobaze moTxovnis wardgenis sakiTxs“.
amrigad, mSvileblis mezobeli, romelmac aRZra sarCeli
sasamarTloSi Svilad ayvanis gauqmebis Taobaze, ar aris saTanado
mosarCele.
igive viTareba SeiZleba Seiqmnas mopasuxis mimarTac.
magaliTad: v-inim aRZra sarCeli T-anis mimarT manqanis dazianebiT
gamowveuli zianis anazRaurebis Sesaxeb, manqanis
dazianeba gamowveuli iyo imiT, rom mopasuxe T-anis binis
fanjridan gadmoagdes mZime sagani, romelic daeca ezoSi
dayenebul manqanas, ramac mTlianad Caamtvria misi
saxuravi da minebi. sasamarTlom miiRo sarCeli
warmoebaSi, saqmis ganxilvis procesSi gamoirkva rom
oTaxi, romlis fanjridanac gadmoagdes mZime sagani
85
uWiravs damqiravebel l-asis. samoq. kodeqsis 1004-e
muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, Tu ziani miyenebulia
Senobidan sagnis gadagdebiT „pasuxs agebs piri,
romelsac dakavebuli aqvs sadgomi“.
amrigad, binis mesakuTre T-ani, romlis winaaRmdegac
aRZrulia sarCeli, araa saTanado mopasuxe. saTanado
mopasuxea l-asi, romelsac dakavebuli aqvs sadgomi.
rogorc aRvniSneT, saqarTvelos samoqalaqo saproceso
kanonmdebloba iTvaliswinebs arasaTanado mxaris Secvlis SesaZleblobas
(ara savaldebulobas). es imas niSnavs, rom sasamarTlos SeuZlia, Tu
is amas mizanSewonilad CaTvlis, Secvalos arasaTanado mxare saTanado
mxariT, magram mas SeuZlia aseTi Secvla ar ganaxorcielos da Tavisi
gadawyvetilebiT uari uTxras mosarCeles sarCelis dakmayofilebaze,
Tu aRmoCndeba, rom igi arasaTanadoa, an Tu aRmoCndeba, rom mis mier
dasaxelebuli mopasuxe arasaTanadoa.
amasTan erTad, sagangebod unda aRiniSnos, rom sasamarTlo ar
ikvlevs specialurad Tu vis SeiZleba hqondes aRZruli moTxovnis
ufleba, an vis winaaRmdeg SeiZleba wayenebuli iqnes es moTxovna. amis
Sesaxeb informacia TviTon saqmis masalebidan an kanonidan unda
gamomdinareobdes. Tu am saqmis masalebidan da kanonidan naTlad da
garkveviT Cans Tu romeli mxarea saTanado da romeli ara, maSin
procesis ekonomiis principidan gamomdinare sasamarTlos SeuZlia
Secvalos arasaTanado mxare saTanado mxariT.
Secvlis wesi ki aseTia: arasaTanado mosarCelis saTanado
mosarCeliT SecvlisaTvis saWiroa am arasaTanado mosarCelis Tanxmoba.
aseTi Tanxmobis SemTxvevaSi sasamarTlo gamoitans ganCinebas am
arasaTanado mosarCelis mimarT saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb,
radgan man faqtiurad uari Tqva mis mier aRZrul sarCelze. Tu
saTanado mosarCele Tanaxmaa Secvalos saqmidan gasuli arasaTanado
mosarCele, anu daikavos misi adgili, saqmis ganxilva gagrZeldeba am
saTanado mosarCelis mimarT, magram Tu igi araa Tanaxma Secvalos
arasaTanado mosarCele, maSin saqmis warmoeba aRar gagrZeldeba.
im SemTxvevaSi, rodesac arasaTanado mosarCele araa Tanaxma
Seicvalos saTanadoTi, xolo saTanado mosarCele Tanaxmaa Caebas saqmeSi,
maSin saTanado mosarCele SeiZleba Caebas saqmeSi mesame pirad
damoukidebeli moTxovniT (ix. Tavi .......). arasaTanado mosarCeles
sasamarTlo uars etyvis Tavisi gadawyvetilebiT sarCelis
dakmayofilebaze,M vinaidan mas ar aqvs moTxovnis ufleba, xolo mesame
pirad saqmeSi Cabmuli saTanado mosarCelis sarCels daakmayofilebs
saerTo safuZvelze.
gacilebiT ufro martivad wydeba sakiTxi, rodesac sarCeli
aRZrulia arasaTanado mopasuxis mimarT. mopasuxis dasaxelebis
uflebamosileba da movaleobac ekisreba mosarCeles. aqedan gamomdinare,
sasamarTlo ver Secvlis mosarCelis mier dasaxelebul mopasuxes sxva
mopasuxiT. aseTi SecvlisaTvis aucilebelia mosarCelis Tanxmoba. Tu
mosarCele araa Tanaxma arasaTanado mopasuxis saTanadoTi Secvlaze,
maSin sasamarTlo gamoitans gadawyvetilebas da uars etyvis mosarCeles
sarCelis dakmayofilebaze am mopasuxis mimarT. magram Tu mosarCele
aseTi Secvlis momxrea, maSin Tavdapirveli mopasuxe gadis saqmidan,
xolo saqme ganixileba saTanado mopasuxis mimarT.
86
imisaTvis, rom arasaTanado mopasuxe Seicvalos saTanadoTi, am
saTanado mopasuxis Tanxmoba araa saWiro.
yvelaze ufro mizanSewonilad unda vcnoT arasaTanado mxaris
Secvla saTanadoTi saqmis winaswari momzadebis stadiaze. Tu aseTi
Secvlis sakiTxi wamoiWreba saqmis arsebiTad ganxilvis stadiaze, rac
yovelTvis dakavSirebuli iqneba am saqmis ganxilvis gadadebasTan, axali
mtkicebulebebis SegrovebasTan da sabolao angariSSi saqmis ganxilvis
uzomod gaWianurebasTan, SeiZleba ufro misaRebi da mizanSewonili iyos
saqmis ganxilvis damTavreba gadawyvetilebis gamotaniT, xolo Tu
arasaTanado mosarCele uars ambobs mis mier arasworad aRZrul
sarCelze - saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb ganCinebis gamotaniT. miT
ufro dauSveblad unda vcnoT arasaTanado mxaris Secvla zemdgom
sasamarTloSi, kerZod apelaciaSi an kasaciaSi. zemdgomi sasamarTlo
amowmebs gadawyvetilebas faqtobrivi an samarTlebrivi TvalsazrisiT.
Tu gasaCivrebuli gadawyvetilebiT dakmayofilda arasaTanado
mosarCelis sarCeli an arasaTanado mopasuxis mimarT, aseTi
gadawyvetileba arcerT SemTxvevaSi ar SeiZleba CaiTvalos
dasabuTebulad da igi unda gauqmdes. zemdgomi sasamarTlo ar ikvlevs
vis eqneboda moTxovnis ufleba, an vis winaaRmdeg SeiZleboda aseTi
moTxovnis wayeneba, xolo rac Seexeba saTanado mosarCeles, mas
yovelTvis SeuZlia aRZras sarCeli roca amas saWirod CaTvlis da
aRZras igi saTanado mopasuxis winaaRmdeg yovelgvari „Secvlisa“ da
„sxvisi“ adgilis dakavebis miuxedavad.
$5. saproceso Tanamonawileoba.
Tanamonawileobis saxeebi da miznebi
I. cneba
erT saqmeSi mosarCelis mxareze, mopasuxis mxareze, an orive
mxareze erTdroulad ramdenime piris monawileobas saproceso
Tanamonawileoba ewodeba.
mosarCelis mxareze monawile pirebs TanamosarCeleebs, xolo
mopasuxis mxareze monawile pirebs Tanamopasuxeebs uwodeben. cxadia,
rom erT mxareze monawile Tanamonawileebis interesebi ewinaaRmdegeba
meore mxareze monawile Tanamonawileebis interesebs, magram erT
mxareze monawile TanamonawileTa interesebi ar SeiZleba
ewinaaRmdegebodes erTmaneTs. es imas niSnavs, rom mosarCelis mxaris
Tanamonawileebis interesebi yovelTvis unda ewinaaRmdegebodes
mopasuxis mxaris Tanamonawileebis interesebs, magram mosarCelis an
mopasuxis mxaris TanamonawileTa interesi erTmaneTs ar SeiZleba
ewinaaRmdegebodes. Tanamonawileobis aseTi xasiaTi da Sinaarsi
ganasxvavebs mas damoukidebeli moTxovniT mesame pirebisagan, romelTa
interesebi ewinaaRmdegeba rogorc mosarCelis, ise mopasuxis
interesebs. aseTi mesame piri acxadebs Tavis moTxovnas swored im
saganze, romelzec davoben mxareebi - mosarCele da mopasuxe.
Tanamonawileobis safuZvlebs gansazRvravs ssk 86-e muxli, romlis
Tanaxmad Tanamonawileoba dasaSvebia, Tu: a) sarCelis sagans
warmoadgens saerTo ufleba; b) sasarCelo moTxovnebi
gamomdinareobs erTi da imave safuZvleblidan; g) sasarCelo
87
moTxovnebi erTgvarovania, miuxedavad imisa erTgvarovania Tu ara maTi
safuZveli da sagani.
Tanamonawileobis mizania saqmis ganxilvisa da gadawyvetis
daCqareba, xarjebis Semcireba, sasamarTlo sxdomebis raodenobis
Semcireba, erTmaneTis Seusabamo gadawyvetilebaTa gamotanis Tavidan
acileba, swori da samarTliani gadawyvetilebis gamotana.
am mizniT Tanamonawileoba SeiZleba ganxorcieldes momzadebis
stadiaze. kerZod, ssk 182-e muxlis me-4 nawilis Tanaxmad, Tu
sasamarTlos warmoebaSi aris ramdenime erTgvarovani da samarTlebrivad
erTmaneTTan dakavSirebuli saqme, romlebSic erTi da igive an sxvadasxva
mxareebi monawileoben, sasamarTlos SeuZlia mxaris SuamdgomlobiT
gaaerTianos es saqmeebi calke warmoebad, Tu amas moyveba davis ufro
swrafad da sworad ganxilva.
saqmeTa erT warmoebad gaerTianebis iniciativiT SeiZleba gamovides
mosamarTlec (sasamarTloc) im TvalsazrisiT, rom urCios mxares
daTanxmdes aseT gaerTianebaze.
_ Tanamonawileoba SeiZleba iyos savaldebulo da fakultaturi
(ara aucilebeli).
II. savaldebulo Tanamonawileoba
Tanamonawileoba savaldebuloa, Tu materialur-samarTlebrivi
urTierTobidan gamomdinare, SeuZlebelia am urTierTobis yvela
subieqtis monawileobis gareSe saqmis ganxilva. magaliTad, sarCelis
sagans warmoadgens saerTo ufleba (ssk 26-e muxli) da saerTo
sakuTrebis uflebis erT-erTma monawilem moiTxova wilis gamoyofa.
saqmeSi Cabmuli unda iqnes yvela mesakuTre: yovelTvis, roca dava exeba
saziaro sagans, saqmeSi Cabmuli unda iqnes saziaro uflebis yvela
mesakuTre; Tu saqme exeba binidan gamosaxlebas (binis gaTavisuflebas),
maSin am saqmeSi Cabmuli unda iqnan am sadavo binaSi mcxovrebi yvela
piri da a.S.
savaldebulo Tanamonawileobisas, Tu yvela Tanamonawile ar iqneba
Cabmuli saqmeSi da sasamarTlo ise gamoitans gadawyvetilebas, maSin am
gadawyvetilebis aRsruleba ver moxerxdeba, radgan misi kanonieri Zala
vrceldeba mxolod im pirebze, romlebic monawileobdnen saqmeSi.
amitom, Tu sarCeli araa aRZruli saerTo uflebis yvela Tanamonawilis
an saerTo valdebulebis mqone yvela piris mimarT, maSin sasamarTlom
unda Caabas isini saqmeSi Tavisi iniciativiT.
praqtikaSi wamoiWra sakiTxi imis Sesaxeb, SeuZlia Tu ara
sasamarTlos savaldebulo Tanamonawileobis dros gamoitanos
dauswrebeli gadawyvetileba, Òroca ar gamocxadda arcerTi
Tanamonawile (TanamosarCele an Tanamopasuxe), an gamocxadda ara yvela,
aramed erT-erTi maTgani.
Tu sasamarTlo sxdomaze ar gamocxadda arcerTi Tanamonawile
(TanamosarCele an Tanamopasuxe), romlebsac gaegzavnaT Setyobineba
kanoniT dadgenili wesiT, sasamarTlo gamoitans dauswrebel
gadawyvetilebas (ssk 229-e da 230-e muxlebi).
Tu sasamarTlo sxdomaze gamocxadda erT-erTi Tanamonawile, vTqvaT
TanamosarCele, sasamarTlom unda gamoitanos ara dauswrebeli, aramed
Cveulebrivi gadawyvetileba saqmis masalebis mixedviT.
88
savaldebulo Tanamonawileobis dros erT-erTi Tanamonawilis
gamocxadeba niSnavs yvela Tanamonawilis gamocxadebas, Tu yvela
Tanamonawiles gaegzavna Setyobineba kanoniT dadgenili wesiT.
Tu arcerTi mxare, e. i. arcerTi TanamosarCele da arcerTi
Tanamopasuxe ar gamocxadda sasamarTlos SeuZlia sarCeli ganuxilvelad
datovos (ssk 231-e muxli).
III. arasavaldebulo Tanamonawileoba
arasavaldebulo (fakultaturi) Tanamonawileoba SeiZleba
ganpirobebuli iyos imiT, rom `sasarCelo moTxovnebi gamomdinareobs
erTi da imave safuZvlebidan~, an kidev imiT, rom `sasarCelo moTxovnebi
erTgvarovania, miuxedavad imisa, erTgvarovania Tu ara maTi safuZveli
da sagani (ssk 86-e muxlis „b“ da „g“ punqtebi).
magaliTad, Tu piris qonebas ziani miayena ramdenime pirma,
dazaralebuls SeuZlia sarCeli aRZras rogorc calkeuli zianis
mimyeneblis, ise yvelas mimarT erTad. aseve, TiToeul muSa-mosamsaxures
SeuZlia cal-calke aRZras sarCeli administraciis mimarT xelfasis
miRebis Taobaze, magram maT SeuZliaT gaaerTianon TavianTi erTgvarovani
moTxovnebi erT sarCelSi.
Tanamonawileoba aseT SemTxvevebSi gamarTlebulia saqmis sworad da
swrafad gadawyvetis interesebiT, agreTve, saproceso ekonomiis
principis moTxovnebiT. ama Tu im konkretul SemTxvevaSi es mizani
SeiZleba ver iqnes realizebuli. maSin sasamarTlos SeuZlia ramdenime
mosarCelis an ramdenime mopasuxis mimarT wardgenili moTxovnebidan
calke warmoebad gamoyos erTi an ramdenime moTxovna (ssk 182-e muxlis
me-3 naw.).
Tanamonawileobisagan unda ganvasxvavoT ramdenime sasarCelo
moTxovnis erT sarCelSi gaerTianeba erTi da imave mopasuxis mimarT.
Tanamonawileoba _ es aris sarCelebis subieqturi gaerTianeba, xolo
ramdenime moTxovnis erTi sarCelSi gaerTianeba erTsa da imave mopasuxis
mimarT _ sarCelebis obieqturi gaerTianeba. sasamarTlos SeuZlia
gaerTianebuli moTxovnebidan calke warmoebad gamoyos erTi an ramdenime
moTxovna (ix. Tavi ..........).
praqtikaSi wamoiWra sakiTxi SeuZlia Tu ara sasamarTlos
arasavaldebulo (fakultaturi) Tanamonawileobis dros gamoitanos
dauswrebeli gadawyvetileba, Tu ar gamocxadda arcerTi an gamocxadda
mxolod erT-erTi Tanamonawile.
aseTi Tanamonawileobis dros, Tu ar gamocxadda erT mxareze
monawile arcerTi Tanamonawile, sasamarTlos SeuZlia gamoitanos
dauswrebeli gadawyvetileba yvela gamoucxadebel mxareTa
sawinaaRmdegod (ssk 229-230-e muxlebi). magram, Tu sasamarTlo
sxdomaze gamocxadda erT mxareze monawile mxolod erTi an mxolod
nawili, maSin sasamarTlos SeuZlia gamoitanos Cveulebrivi
gadawyvetileba mxolod gamocxadebuli Tanamonawilis mimarT da
dauswrebeli gadawyvetileba gamoucxadebel TanamonawileTa mimarT.
arasavaldebulo Tanamonawileobis dros TiToeul Tanamonawiles
SeeZlo aReZra damoukidebeli sarCeli calke aRebuli mopasuxis mimarT.
aqedan gamomdinare, arasavldebulo Tanamonawileobis dros erT-erTi
Tanamonawilis gamocxadeba ar niSnavs yvela Tanamonawilis gamocxadebas.
89
amitom, aseT SemTxvevaSi gamoucxadeblobas unda moyves is Sedegi,
rasac kanoni ukavSirebs mxaris gamoucxadeblobas saerTod.
ssk 86-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad TiToeuli mosarCele an
mopasuxe meore mxaris mimarT procesSi gamodis damoukideblad.
TiToeuli Tanamonawilis procesSi damoukideblad gamosvla imas
niSnavs, rom mis mier ama Tu im saproceso moqmedebis Seusruleblobas
ar SeuZlia raime ziani miayenos sxva Tanamonawiles an zegavlena
moaxdinos sxva Tanamonawileebze. magaliTad, erTi Tanamonawilis mier
sarCelze uaris Tqma, an sarCelis cnoba ar niSnavs sarCelze uaris
Tqmas an sarCelis cnobas sxva Tanamonawileebis mier.
sasamarTlo Sewyvets saqmis warmoebas im mosarCelis mimarT,
romelmac uari Tqva sarCelze da sxvebis mimarT gaagrZelebs saqmis
ganxilvas. aseve sasamarTlo daakmayofilebs sarCels im mopasuxis
mimarT, romelmac cno sarCeli, xolo sxvebis mimarT gaagrZelebs saqmis
ganxilvas.
Tanamonawileebs SeuZliaT saqmis warmoeba sasamarTloSi erT-erT
Tanamonawiles miandon. aseT SemTxvevaSi Tanamonawile or funqcias
asrulebs: is aris mxare, romelic icavs Tavis uflebebs da,
imavdroulad is aris warmomadgeneli sxva Tanamonawileebisa. am ori
funqciis (mxare, warmomadgeneli) SeTavseba dasaSvebia mxolod
Tanamonawileobis dros.
saqmis warmoebis mindoba erT-erTi TanamonawilisaTvis aucileblad
unda gaformdes kanoniT dadgenili wesiT (ssk 96-e muxli). magaliTad,
moqalaqeTa mier gacemuli mindobiloba unda damowmdes sanotaro wesiT
an im organizaciis mier, sadac muSaobs an swavlobs marwmunebeli.
Tanamonawiles, romelsac mindobili aqvs saqmis warmoeba sxva
Tanamonawileebis mier, Tavis mxriv, ar ekrZaleba aiyvanos advokati.
Tanamonawileebi (TanamosarCeleebi, Tanamopasuxeebi) arian mxareebi,
romlebic icaven TavianT uflebebs da kanoniT gaTvaliswinebul
interesebs. amitom, isini sargebloben yvela im uflebiT, ra uflebebic
aqvT mxareebs.
$6. mesame pirebi
I. cneba da saxeebi
sasarCelo warmoebis dros yovelTvis gvyavs ori
urTierTdapirispirebuli mxare - mosarCele da mopasuxe. gansazRvrulia
agreTve davis sagani, e.i. is, ris gamoc es ori mxare upirispirdeba
erTmaneTs, ver SeTanxmebulan erTmaneTTan da amitom iZulebuli
gamxdaran miemarTaT sasamarTlosTvis, raTa man gadaWras wamoWrili
dava. zogjer, rogorc zemoT avRniSneT, mosarCelis an mopasuxis
mxareze, an kidev orive mxareze ramdenime piri (Tanamonawileebi -
TanamosarCeleebi, Tanamopasuxeebi) gamodis. magram es principulad
arafers ar cvlis, radgan ori urTierTdapirispirebuli mxare rCeba.
adgili aqvs mxolod mxareTa raodenobriv zrdas: mosarCelis mxareze
90
gamodis erTi ki ara, aramed ramdenime piri, xolo mopasuxis mxareze -
aseve ramdenime piri. ori urTierTdapirispirebuli mxare ki rCeba.
magram zogjer samoqalaqo saqmis ganxilvis procesi rTuldeba
imiT, rom am procesSi Semodis piri, romlis interesebi ar emTxveva arc
mosarCelis da arc mopasuxis interesebs. igi ebmeba procesSi Tavis
uflebis dasacavad.
amrigad, mesame piri - es iseTi piria, romelic Semodis mxareTa
mier ukve dawyebul procesSi Tavisi sakuTari uflebebisa da
interesebis dasacavad, romlebic aramarto ar emTxveva, aramed piriqiT,
ewinaaRmdegeba kidec mxareebis (mosarCelis, mopasuxis) interesebs.
swored amitom, isini ar SeiZleba Caeban procesSi Tanamonawileebad,
romlis dros erT mxareze monawile pirebis (magaliTad,
TanamosarCeleebis) interesebi emTxveva erTmaneTs.
Tavisi xasiaTiTa da SinaarsiT mesame pirTa interesebi SeiZleba
gansxvavebuli iyos. am gansxvavebuli interesebis mixedviT moxda mesame
pirebis dayofa or saxed: mesame pirebi, romlebic acxadeben
damoukidebel moTxovnas davis saganze, e.i. im saganze, romelzec ukve
aRZrulia dava mosarCelesa da mopasuxes Soris sasamarTloSi da mesame
pirebi romlebic ar acxadeben damoukidebel moTxovnas davis saganze,
magram surT daicvan TavianTi sxva, iuridiulad angariSgasawevi,
interesi.
II. mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovniT
nebismier fizikur Tu iuridiul pirs, romelic gaigebs, rom
sasamarTloSi mimdinareobs dava mxareTa, anu mosarCelesa da mopasuxes
Soris da aqvs Tavisi interesebi am davis sagnis mimarT, SeuZlia es
interesebi daicvas ori gziT: erTi - Seitanos Tavisi sarCeli
sasamarTloSi sanam igi miiRebdes gadawyvetilebas da ganacxados Tavisi
damoukidebeli moTxovna am davis sagnis mimarT mTlianad an nawilobriv,
an, meore - daelodos ranair gadawyvetilebas miiRebs sasamarTlo da
Semdeg aRZras sarCeli im mxaris winaaRmdeg, romelsac sasamarTlom
miakuTvna davis sagani an romlis sasargebloTac man gamoitana
gadawyvetileba.
magaliTad, sasamarTloSi aRZrulia vindikaciuri sarCeli,
romliTac mosarCele moiTxovs mopasuxisagan garkveuli nivTis gadacemas
im safuZvliT, rom igi aris am nivTis mesakuTre. gaigo ra aseTi
sarCelis aRZvris Sesaxeb sxva pirma, romelic fiqrobs, rom am sadavo
nivTis mesakuTre TviTonaa, SeuZlia mimarTos sasamarTlos sarCeliT da
ganacxados Tavisi damoukidebeli moTxovna davis saganze an mis nawilze,
an kidev, daelodos sasamarTlos gadawyvetilebas da, imis mixedviT Tu
vis sasargeblod iqneba gamotanili es gadawyvetileba, aRZras mis
winaaRmdeg sarCeli saerTo wesiT.
arCevnis gakeTeba damokidebelia TviTon dainteresebul pirze, am
mxriv raime samarTlebrivi SezRudva ar arsebobs: mas veravni aiZulebs
aRZras sarCeli da ganacxados damoukidebeli moTxovna sasamarTloSi
mimdinare davis saganze da mas veravin etyvis uars sarCelis miRebaze da
ganxilvaze im motiviT, ratom Tavis droze, e.i. sasamarTlos mier am
davis sagnis mimarT gadawyvetilebis miRebamde, ar ganacxada Tavisi
damoukidebeli moTxovna am sagnis mimarT.
91
sarCelis aRZvra, maT Soris mesame piris mier sasamarTloSi
mimdinare davis saganze Tavisi damoukidebeli sasarCelo moTxovnis
aRZvra, aris ufleba da ara movaleoba, es fundamenturi ufleba
damkvidrebulia ssk me-2 da 88-e muxlebiT.
magram, Tu dainteresebulma pirma gadawyvita ganacxados
damoukidebeli moTxovna sasamarTloSi sxva pirTa mier aRZrul davis
saganze, maSin es mas SeuZlia gaakeTos ssk 88-e muxlis ZaliT. am
muxlis Tanaxmad yovel dainteresebul pirs, romelic acxadebs
damoukidebel moTxovnas davis saganze an mis nawilze, SeuZlia aRZras
sarCeli orive an erT-erTi mxaris mimarT sasamarTlos mier
gadawyvetilebis gamotanamde.
aseT pirebs ewodeba mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo
moTxovniT.
imisaTvis, rom sasamarTlom miiRos da ganixilos mesame piris
sarCeli Tavdapirvel sarCelTan erTad da gamoitanos gadawyvetileba am
ori sarCelis mimarT erToblivaT, amisaTvis saWiroa garkveuli
pirobebi. aseTi pirobebia:
a) dainteresebulma pirma, romelic acxadebs damoukidebel
moTxovnas davis saganze an mis enawilze, unda mimarTos sasamarTlos
werilobiT Camoyalibebuli sarCeliT. zepiri an sxva raime formiT
damoukidebeli moTxovnis wamoyeneba davis saganze dauSvebelia
b) mesame piris sarCeli - esaa sarCeli da igi unda pasuxobdes
yvela im moTxovnas rasac iTvaliswinebs kanoni saerTod sarCelebis
mimarT. am mxriv gamonaklisia mxolod gansjadobis wesebi: mesame pirs
SeuZlia aRZras sarCeli damoukidebeli moTxovniT davis saganze, im
sasamarTloSi, sadac es dava ganixileba;
g) mesame piris sarCeli mimarTuli unda iyos uSvalod davis
saganze an mis nawilze. sxva saganze, ra gind axlo kavSirSiac ar unda
iyos igi davis saganTan, mesame piris sarCeli dauSvebelia;
d) mesame piris sarCeli SeiZleba wardgenil iqnas gadawyvetilebis
gamosatanad sasamarTlos saTaTbiro oTaxSi gasvlamde.
damoukidebeli moTxovniT mesame piris sarCelis warmoebaSi miRebis
Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba. swored aseTi ganCinebis miRebis
Semdeg moipovebs piri „damoukidebeli moTxovniT mesame piris“
saproceso mdgomareobas. es imas niSnavs, rom Tu ar arsebobs
sasamarTlos ganCineba damoukidebeli moTxovniT mesame piris sarCelis
warmoebaSi miRebis Sesaxeb, maSin arc arsebobs mesame piri
damoukidebeli sasarCelo moTxovniT, miuxedavad imisa, arsebobs saqmeSi
aseTi mesame piris sarCeli Tu ara.
mesame piri damoukidebeli moTxovniT moipovebs yvela im uflebas,
rac kanoniTaa misTvis gaTvaliswinebuli, ara mis mier sarCelis aRZvris,
aramed sasamarTlos mier am sarCelis warmoebaSi miRebis Sesaxeb
ganCinebis miRebis momentidan.
cxadia, rom Tu mesame piris sarCeli xarveziania, an ar aris
gadaxdili saxelmwifo baJi, sasamarTlom unda dauniSnos mas vada am
xarvezis SesavsebaT saerTo wesiT (ix. Tavi..... gv........) Tu am vadaSi
xarvezi ar iqneba Sevsebuli, sasamarTlo am sarCels umoZraod datovebs
da daubrunebs mesame pirs. mesame piris sarCeli unda pasuxobdes
agreTve yvela im winapirobas, romlebic sarCelis warmoebaSi
miRebisTvisaa gaTvaliswinebuli kanoniT (ssk 186-e muxli).
92
sasamarTlos ganCineba mesame piris sarCelis warmoebaSi miRebis
Sesaxeb ar gasaCivrdeba. sasamarTlos ganCinebaze mesame piris sarCelis
umoZraod datovebis Sesaxeb an mis miRebaze uarisTqmis Sesaxeb, SeiZleba
kerZo saCivris Setana (ssk 185-e da 187-e muxlebi).
sasamarTlo praqtikam wamoWra sakiTxi: SeiZleba Tu ara mesame
pirma davis saganze damoukidebeli moTxovniT aRZras sarCeli
saapelacio (sakasacio) instanciaSi?
am kiTxvaze uaryofiTad unda vupasuxoT. saapelacio sasamarTlo
amowmebs gasaCivrebul gadawyvetilebas saapelacio saCivris farglebSi.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, saapelacio sasamarTlo ganixilavs saCivars
gadawyvetilebaze, romelic gamotanilia pirveli instanciis
sasamarTloebis mier iq aRZrul sarCelebze da ara TviTon am sarCelebs.
mesame piris sarCeli, rogorc zemoT avRniSneT, aris Cveulebrivi
sarCeli da aseTi sarCeliT saapelacio sasamarTloSi (miT umetes
kasaciaSi) mimarTva dauSvebelia. im SemTxvevaSi, Tu mesame pirma ver
SeZlo damoukidebeli sasarCelo moTxovniT pirveli instanciis
sasamarTloSi mimarTva am sasamarTlos mier gadawyvetilebis
gamotanamde, mas sruli SesaZlebloba aqvs aRZras sasamarTloSi sarCeli
saerTo wesiT.
mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovniT igive
mosarCeleebia da isini sargebloben yvela im uflebiT, ra uflebebiTac
sargebloben mosarCeleebi (mxareebi) saerTod.
III. mesame pirebi damoukidebeli
sasarCelo moTxovnis gareSe
saqarTvelos sasamarTloebis praqtikaSi xSiria SemTxvevebi,
rodesac samoqalaqo saqmeTa ganxilvaSi damoukidebeli moTxovnis gareSe
mesame pirebad abamen iseT pirebs, rogoricaa saxelmwifo qonebis marTvis
organoebi, qalaqis meria, gamgeobebi, sxvadasxva inspeqciebi, notariusebi
(gansakuTrebiT Tu sakiTxi exeba xelSekrulebis baTilad cnobas) da a.S.
xSirad gaugebaria da araa motivirebuli sasamarTloebis mier, Tu
romeli mxaris dasaxmareblad Caeben isini procesSi, ra mosazrebiT an
romeli kanoniT xelmZRvanelobda sasamarTlo, roca gamoitana ganCineba
maTi saqmeSi Cabmis Sesaxeb da sxva.
aseTi praqtika ar Seesabameba kanons, iwvevs aramarto saqmeTa
ganxilvis uzomod gaWianurebas, zedmeti masalebis Segrovebas,
adamianebis mocdenas, aramed xSirad sruliad dausabuTebeli
gadawyvetilebebis gamotanas.
rogoria kanoni da rogori unda iyos misi gamoyenebis praqtika?
1. damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis saqmeSi Cabmis
samarTlebrivi safuZveli.
ssk 89-e muxlis Tanaxmad „yovel dainteresebul pirs, romelic
ar acxadebs damoukidebel moTxovnas davis saganze an mis nawilze,
SeuZlia mimarTos sasamarTlos gancxadebiT, raTa dauSvas igi saqmeSi
mesame pirad mosarCelis an mopasuxis mxareze, radgan sasamarTlo
gadawyvetilebas am saqmeze SeuZlia SemdgomSi gavlena moaxdinos mis
uflebebsa da movaleobebze erT-erTi mxaris mimarT. mesame pirad
93
daSvebis sakiTxs mxareTa mosazrebebis gaTvaliswinebiT wyvets
sasamarTlo“.
amrigad, piris daintereseba CaerTos saqmeSi mesame pirad srulebiT
araa sakmarisi. es imas niSnavs, rom yvela is piri, romelmac mimarTa
sasamarTlos gancxadebiT mesame pirad saqmeSi misi CarTvis Sesaxeb, ver
iqneba CarTuli mesame pirad saqmeSi. piris subieqturi daintereseba -
sakmarisi araa.
imisaTvis rom piris Suamdgomloba (gancxadeba) saqmeSi mesame
pirad CarTvis Sesaxeb daakmayofilos sasamarTlom, am saqmeze
gamotanilma gadawyvetilebam gavlena unda iqonios mis uflebebsa da
movaleobebze saqmeSi monawile erT-erTi mxaris mimarT.
aqedan gamomdinare, imisaTvis, rom sworad e.i. kanonis Sesabamisad,
gadawyvitos piris mesame pirad daSvebis sakiTxi, sasamarTlom zustad
da naTlad unda gaarkvios ra gavlenas moaxdens am saqmeze gamotanili
gadawyvetileba im piris erT-erTi mxaris mimarT uflebebze da
movaleobebze, romelic mesame pirad saqmeSi CarTvas moiTxovs.43
am sakiTxis gadawyvetis (garkvevis) dros sasamarTlom kvlav unda
mimarTos kanons. saqme isaa, rom sakiTxi exeba piris uflebebsa da
movaleobebs erT-erTi mxaris mimarT. uflebebi da movaleobebi wminda
iuridiuli kategoriebia da maTi warmoSoba, Secvla Tu Sewyveta
mxolod kanonis safuZvelze da kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSia
SesaZlebeli.
sailustraciod SeiZleba mivmarToT samoqalaqo kodeqsis 703-706-e
muxlebis analizs. 703-e muxlis Tanaxmad tvirTis dakargvis, dazianebis
an gadazidvis gamo zianis anazRaurebis moTxovnebi SeiZleba wardgenil
iqnes mxolod pirveli, bolo, an im gadamzidvelis mimarT, romlis mier
gadazidvisas daikarga, dazianda an gadacilebul iqna tvirTis Cabarebis
vada. im SemTxvevaSi, rodesac tvirTis gamgzavni mimarTavs sasamarTlos
sarCeliT erT-erTi gadamzidvelis mimarT tvirTis dazianebis gamo
zianis anazRaurebis Sesaxeb, maSin mopasuxes, e.i. gadamzidvels SeuZlia
iSuamdgomlos sasamarTlos winaSe, raTa saqmeSi Cabmuli iqnes mesame
pirad damoukidebeli moTxovniT, sxva momdevno gadamzidveli. aseTi
SuamdgomlobiT sasamarTlos SeiZleba mimarTos uSvalod am momdevno
gadamzidvelmac. cxadia, rom vinc ar unda mimarTos sasamarTlos mesame
pirad saqmeSi Cabmis Sesaxeb, Suamdgomloba (gancxadeba) amis Taobaze
motivirebuli unda iyos. am konkretul SemTxvevaSi motivireba
SesaZlebelia samoqalaqo kodeqsis 704-e da 706-e muxlebis safuZvelze.
704-e muxlis Tanaxmad gadadmzidvels, romelmac aanazRaura ziani
garkveuli pirobebis arsebobisas aqvs ukumoTxovnis ufleba sxva
gadamzidvelis mimarT.
amasTan erTad, am sxva gadamzidvels, romlis mimarT aRZrulia
ukumoTxovnis Sesaxeb sarCeli (regresuli sarCeli), ufleba ar aqvs
sadavo gaxados, rom mosarCelem, e.i. gadamzidvelma, romelmac ukve
aanazaRaura ziani sasamarTlo gadawvetilebis ZaliT, usafuZvlod
gadaixada Tanxa, Tu es gadamzidveli saTanadod iyo gafrTxilebuli
sasamarTlo procesis Sesaxeb da SeeZlo monawileoba mieRo am procesSi.
43 savsebiT sworad miuTiTebs q.gabelaia, rom yvela im piris mesame pirad saqmeSi CarTva, visac amis
subieqturi interesi aqvs, gamoiwvevs qaoss praqtikaSi da sabolao angariSSi mxareTa uflebebis
Selaxvas. ix. T.liluaSvilisadmi miZRvnili saiubileo krebuli. Tb. 2003, gv. 256. Cveni mxriv
daumatebdiT, rom tendecia qaosisken praqtikaSi marTlac SeimCneva mesame pirTa Cabmis dros.
94
rogorc vxedavT, damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris
procesSi Cabmas aqvs didi praqtikuli mniSvneloba, rodesac
gadawyvetilebas am saqmeze SeuZlia zegavlena iqonios mis ufleba-
movaleobaze erT-erTi mxaris mimarT.
sasamarTlo gadawyvetilebis preidiciuli (winaswargadamwyveti)
Zala sxva sarCelebis ganxilvisas ganisazRvreba imis mixedviT Cabmuli
iyo Tu ara mesame piri saqmis ganxilvaSi. amitom, damoukidebeli
moTxovnis gareSe mesame piris saqmeSi CabmiT dainteresebuli unda iyos
rogorc uSvalod mxare, ise mis mxareze monawile mesame piri.
ukumoTxovnis anu regresuli moTxovnis wayenebis saSiSroeba
marTalia aris mesame pirisaTvis procesSi Cabmis ZiriTadi, magram ara
erTad-erTi samarTlebrivi safuZveli.
magaliTad, praqtika dasaSvebad Tvlis mesame pirad im bavSvis
mSoblis saqmeSi Cabmas, romelic adre gamotanili gadawyvetilebis
safuZvelze iRebs aliments. Tu alimentis gadamxdelis mimarT aRZruli
iqneba sarCeli sxva qorwinebaSi dabadebuli bavSvisaTvis alimentis
gadaxdevinebis Sesaxeb, maSin am sarCelis ganxilvaSi SeiZleba mesame
pirad Caebas im bavSvis mSobeli, romelic ukve iRebs aliments, radgan
sxva qorwinebaSi dabadebuli bavSvisaTvis alimentis gadaxdevinebis
dakisrebam SeiZleba gamoiwvios pirveli gadawyvetilebiT gansazRvruli
alimentis odenobis Semcireba.
mesame pirebis saqmeSi Cabmis SesaZleblobas iTvaliswinebs ssk
184-e muxlis me-3 nawili. es muxli emyareba princips, romlis Tanaxmad
Tu sasamarTlos mier araa gatarebuli sarCelis uzrunvelyofis
RonisZiebebi, mxareebs ar erTmevaT ufleba gayidon, gaaCuqon davis sagani
an daTmon moTxovna. magram, sadavo sagnis aseTi gasxvisebis pirobebSiac,
mxared rCeba is piri, vinc gaasxvisa davis sagani, e.i. piri vinc iqneboda
mxared procesSi sadavo sagnis gasxviseba rom ar moexdina.
sadavo sagnis SemZens, an im pirs, visac moTxovna dauTmes, SeuZlia
Caebas procesSi im mxaris nacvlad, romelmac gaasxvisa davis sagani an
daTmo moTxovna, oRond erTi aucilebeli pirobiT: Tu mowinaaRmdege
mxare Tanaxma iqneba amaze. aseTi Tanxmobis uqonlobis SemTxvevaSi,
sadavo sagnis SemZens SeuZlia Caebas procesSi mesame pirad
damoukidebeli moTxovnis gareSe. cxadia, rom mesame pirad procesSi
Cabmis mizani SeiZleba iyos is, rom daexmaros mxares saqmis mis
sasargeblod gadawyvetaSi. winaaRmdeg SemTxvevaSi mas SeiZleba daevalos
davis sagnis mogebuli mxarisaTvis an im mxarisaTvis dabruneba,
romlisaganac igi SeiZina.
damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebi gansxvavdebian
Tanamonawileebisagan. Tanamonawileebis procesSi monawileobis
safuZvlebi, rogorc zemoT davinaxeT, iseTia, rom isini yovelTvis
upirispirdebian mowinaaRmdege mxares: TanamosarCeleebi upirispirdebian
Tanamopasuxeebs da piriqiT. rac Seexeba mesame pirebs damoukidebeli
moTxovnis gareSe, isini materialur samarTlebriv urTierTobaSia
mxolod im pirTan, romlis mxarezec gamodian procesSi da aranairi
samarTlebrivi urTierToba mowinaaRmdege mxaresTan maT ar akavSirebT.
piriqiT, mesame piri damoukidebeli moTxovnis gareSe exmareba da
yovelnairad cdilobs, raTa procesi moigos im mxarem, romlis mxarezec
igi gamodis procesSi, magram, Tu misma mxarem procesi waago, maSin
SeiZleba moxdes, rom mesame piri daupirispirdes swored imas, vis
95
mxarezec gamodioda procesSi. magaliTad, regresuli (ukumoTxovnis)
sarCelebSi mesame pirebi yovelTvis upirispirdebian regresuli
sarCelebis aRmZvrel mosarCeleebs, romelTa mxareze isini gamodiodnen
saqmeSi.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToTo daskvna:
damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris saqmeSi Cabmis
samarTlebrivi safuZvelia zegavlena, romelic SeiZleba iqonios am
saqmeze gamotanilma gadawyvetilebam aseTi mesame piris uflebebze da
movaleobebze erT-erTi mxaris mimarT.
niSnavs Tu ara es imas, rom iuridiuli interesi saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT ar warmoadgens mesame piris
saqmeSi Cabmis samarTlebriv safuZvels?
ara, ar niSnavs!
ruseTis 1866 wlis samoqalaqo samarTalwarmoebis wesdebis 663-e
muxlis Tanaxmad „mesame pirs, romlis interesi damokidebulia erT-erTi
mxaris sasargebloT gadawyvetilebis gamotanaze“, SeuZlia am Tavisi
survilis Sesaxeb ganacxados Tavisi monawileobis Sesaxeb mosarCelis,
an mopasuxis mxareze.
germaniis ssk 60-e muxlis Tanaxmad piri, romelic „iuridiuladaa
dainteresebuli erT-erTi mxaris gamarjvebaSi, SeuZlia SeuerTdes am
mxares misi mxardaWeris mizniT“. gancxadebaSi aseTma pirma „unda
miuTiTos samarTlebriv interesze, ris gamoc CaerTvis procesSi
damoukidebeli moTxovnis gareSe (70-e muxli).
avstriis ssk me-17 muxlis Tanaxmad „piri, romlis samarTlebrivi
interesi mdgomareobs imaSi, rom romelime mxarem moigos procesi....
SeuZlia Caebas saqmeSi rogorc am mxaris damxmare“. amave kodeqsis 21-e
muxlis Tanaxmad, „Tu gadawyvetilebas SeiZleba preiudiciuli Zala
hqondes mesame piris mimarT, mas SeuZlia CaerTos saqmeSi mesame pirad“.
rogorc vxedavT, aq miTiTebuli qveynebis saproceso kodeqsebis
mixedviT damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis saqmeSi CarTvis
samarTlebrivi safuZveli - esaa iuridiuli interesi anu daintereseba,
rom mxarem moigos procesi.
ufro detalurad iuridiuli interesi ganxiluli iqneba qvemoT,
aq mxolod avRniSnavT imas, rom iuridiuli interesi SefasebiTi
msjelobaa. amitom, igi ganekuTvneba ara gnoseologiis (Semecnebis)
sferos, aramed aqsiologiis (Rirebulebis, Sefasebis) sferos. aqedan
gamomdinare, iuridiuli interesis „dadgena - dadastureba“
mtkicebulebebis meSveobiT, maT Soris uSvalo (grZnobis organoebiT)
aRqmis gziT - SeuZlebelia. aqedan gamomdinare, kanonmdebelma
upiratesoba mianiWa mesame piri rogorc Cans, amitom Cvenma ssk-ma
saqmeSi Cabmis iseT kriteriums, romelic ufro gasagebi da misaRebi
iqneboda rogorc mxareebisaTvis, ise sasamarTlosaTvis.
amrigad, iuridiuli interesi saqarTvelos samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobiTac aucilebelia, magram igi arsebobs maSin, rodesac
sasamarTlos gadawyvetilebas SeuZlia gavlena moaxdinos mesame piris
uflebebze da movaleobebze erT-erTi mxaris mimarT.
iuridiuli interesis arsebobis ganmsazRvreli am kriteriumis
gamoyeneba ar unda iwvevdes raime garTulebas. mosamarTles Tavisi
iuridiuli codnis safuZvelze Tavisuflad SeuZlia ganWvritos Tu ra
gavlena SeuZlia moaxdinos misma gadawyvetilebam im piris ufleba-
96
movaleobebze, romelic moiTxovs damoukidebeli moTxovnis gareSe
saqmeSi mesame pirad CarTvas.
2. damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis
saqmeSi Cabmis wesi
samoqalaqo saqmis ganxilvaSi mesame piri damoukidebeli moTxovnis
gareSe SeiZleba Cabmuli iqnes TviT am mesame piris gancxadebiT
(SuamdgomlobiT), agreTve mxaris iniciativiT. sasamarTlos iniciativiT
mesame piris saqmeSi Cabmas ssk-si ar iTvaliswinebs.
mosarCelis an mopasuxis mxareze mesame pirad saqmeSi Cabmaze
sasamarTlos SeuZlia mimarTos nebismier dainteresebul pirs. aseTi
mimarTvis erTad-erTi forma SeiZleba iyos werilobiTi gancxadeba,
radgan zepiri formiT aseTi gancxadebis gakeTeba gamoricxulia im
ubralo mizezis gamo, rom es piri ar aris procesis monawile da igi
aseT zepir gancxadebas ver gaakeTebs. TavisTavad cxadia, rom gancxadeba
mesame pirad daSvebaze unda iyos motivirebuli. es imas niSnavs, rom
gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos konkretulad raSi gamoixateba misi
iuridiuli interesi, ra gavlenas moaxdens mis ufleba-movaleobebze im
saqmeze gamotanili gadawyvetileba, romelSi Cabmasac is moiTxovs (ssk
89-e muxli).
rac Seexeba mxareebs maT SeuZliaT mimarTon sasamarTlos
damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris saqmeSi Cabmis Sesaxeb
rogorc werilobiTi, ise zepiri gancxadebiT. damokideblad imisa, Tu ra
formiT mimarTaven sasamarTlos, gancxadeba yovelTvis unda iyos
motivirebuli, zepiri formiT gakeTebuli motivirebuli gancxadeba
Seitaneba sxdomis oqmSi (ssk 90-e muxli).
praqtikuli TvalsazrisiT mniSvnelovania sakiTxi, Tu procesis
romel stadiaze (etapze) daiSveba gancxadeba mesame piris saqmeSi Cabmis
Sesaxeb. Cveni saproceso kanonmdebloba uSvebs SesaZleblobas aseTi
gancxadebiT mimarTon sasamarTlos gadawyvetilebis gamotanamde,
praqtikulad sasamarTlos saTaTbiro oTaxSi gadawyvetilebis
gamosatanad gasvlamde. amasTan erTad, kanonmdebloba ebrZvis saqmis
ganxilvis gaWianurebis mizniT mesame piris saqmeSi Cabmis institutis
gamoyenebas. brZolis meqanizmi aseTia: jer kidev saqmis momzadebis
stadiaze sasamarTlo avalebs mxareebs acnobon Tu „vin SeiZleba Caebas
procesSi Tanamonawileebad an mesame pirebad“. (ssk 201-e muxlis me-2
nawilis „e“ punqti). saqmis momzadebis stadiaze sasamarTlos SeuZlia
gadawyvitos sakiTxi sasamarTlo procesSi mesame pirebis daSvebis
Sesaxeb.
sasamarTlo praqtikaSi arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac
mxareebi Suamdgomloben sasamarTlos winaSe mesame pirebis CaqmeSi Cabmis
Sesaxeb sasamarTlo sxdomebze da mas Semdeg, rac ukve gavida ramdenime
Tve sarCelis warmoebaSi miRebidan. sasamarTlo mTavar sxdomaze da isic
ase dagvianebiT sasamarTlosaTvis mimarTva dasaSvebia mxolod im
SemTxvevaSi, Tu iyo sapatio mizezi amisaTvis (ssk 215-e muxli). am
TvalsazrisiT SedarebiT ufro naklebi moTxovnebi waeyeneba TviTon
mesame pirs, romelmac SeiZleba gvian gaigo procesis mimdinareobis
Sesaxeb.
97
3. sasamarTlos ganCineba damoukidebeli moTxovnis gareSe
mesame piris saqmeSi Cabmis Sesaxeb
mesame piris saqmeSi Cabmis sakiTxs sasamarTlo gadawyvets mxareTa
mosazrebebis gaTvaliswinebiT. mxareTa mosazrebebis gaTvaliswineba ki
SeiZleba Semdegnairad moxdes: Tu gancxadeba mesame piris saqmeSi Cabmis
Sesaxeb Semotanilia am saqmis momzadebis stadiaze, maSin es gancxadeba
gadaegzavneba mxares (mxareebs), romelsac daeniSneba vada am sakiTxze
misi werilobiTi mosazrebis warmodgenisaTvis. am vadaSi werilobiTi
mosazrebis warmoudgenloba ver daabrkolebs sasamarTlos mier sakiTxis
gadawyvetas. Tu gancxadeba Semotanilia sasamarTlo sxdomaze, maSin
mxareTa mosazrebebis mosmena amave sxdomaze xdeba.
damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris saqmeSi Cabmis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs motivirebuli ganCineba, romelSic miTiTebuli
unda iyos agreTve, Tu vis mxareze xdeba mesame piris saqmeSi Cabma da
konkretulad raSi gamoixateba misi iuridiuli interesi (ra gavlena
SeuZlia iqonios am saqmeze gamotanilma gadawyvetilebam mesame piris
uflebebze da movaleobebze.
am ganCinebaze kerZo saCivris Setana ar SeiZleba.
rac Seexeba sasamarTlos ganCinebas mesame piris saqmeSi Cabmaze
uaris Tqmis Sesaxeb, am ganCinebaze SeiZleba kerZo saCivris Setana (ssk
90-e muxlis me-2 nawili).
4. damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris
saproceso uflebebi.
mesame pirs miniWebuli aqvs yvela is saproceso ufleba, rac
aucilebelia misi interesebis dasacavad. maT aqvT igive uflebebi, rac
mxareebs, garda dispoziciurobis principidan gamomdinare uflebebisa,
rogoricaa gaadidon an Seamciron sasarCelo moTxovnis odenoba,
Secvalon sarCelis safuZveli an sagani, cnon sarCeli, uari Tqvan
sarCelze an morigdnen, aRZran Segebebuli sarCeli, moiTxovon
gadawyvetilebis iZulebiT aRsruleba (ssk 91-e muxli). aseT mesame pirs
ar SeuZlia agreTve gaasaCivros sasamarTlos gadawyvetileba saapelacio
an sakasacio wesiT (ssk 364-e da 391-e muxlebi), Seitanos kerZo
saCivari (ssk 414-e muxli), garda ganCinebisa, romliTac uari eTqva pirs
gancxadebaze damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirad saqmeSi Cabmis
Sesaxeb.
$7. saproceso uflebamonacvleoba.
I. uflebamonacvleobis cneba da safuZvlebi
samoqalaqo ufleba an movaleoba SeiZleba erTi piridan meoreze
gadavides. im SemTxvevaSi, rodesac es ufleba Tu movaleoba
sasamarTlos ganxilvis sagania, warmoiSoba saproceso
uflebamonacvleobis aucilebloba. es imas niSnavs, rom saproceso
uflebamonacvleobas adgili aqvs maSin, rodesac sadavo materialur
samarTlebrivi urTierTobidan gadis erT-erTi mxare da ara maSin,
98
rodesac saqmidan gadis esa Tu is mxare (magaliTad, arasaTanado mxare
gavida saqmidan da mis nacvlad Semovida saTanado mxare).
amrigad, saproceso uflebamonacvleoba - esaa mxareebis da mesame
pirebis Secvla im pirebiT, romlebzec maTi uflebebi da movaleobebi
gadavida.
rogorc vxedavT, saproceso uflebamonacvleoba mTlianad efuZneba
uflebamonacvleobas materialur samarTalSi.
saproceso uflebamonacvleobis safuZvlebi (anu sadavo
samarTlebrivi urTierTobidan gasvlis SemTxvevebi) miTiTebulia ssk
92-e muxlSi. aseTi safuZvlebia
a) moqalaqis gardacvaleba. magaliTad, sk 1306-e muxlis Tanaxmad,
gardacvlili piris qonebis gadasvla sxva pirze xorcieldeba kanoniT
an anderZiT.
b) iuridiuli piris reorganizacia. iuridiuli piris
reorganizacia (SeerTeba, mierTeba, gayofa, gamoyofa, gardaqmna)
gaTvaliswinebulia „mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis me-14 muxliTa da sk-is
39-e muxliT (universaluri uflebamonacvleoba).
g) moTxovnis daTmoba. gaTvaliswinebulia sk 199-e muxliT,
romlis Tanaxmad, garkveuli pirobebis arsebobisas moTxovnis mflobels
(kreditors) SeuZlia moTxovna mesame pirs dauTmos. aseT SemTxvevaSi
Tavdapirveli mflobelis adgils ikavebs is piri, romelsac moTxovna
dauTmes (singularuli uflebamonacvleoba) Sesabamisad, saproceso
uflebamonacvlis adgils, nacvlad Tavdapirveli mflobel-mosarClisa,
daikavebs piri, romelsac am Tavdapirvelma mflobel-mosarClem dauTmo
moTxovna.
d) valis gadacema. valis gadacema (gadakisreba) gaTvaliswinebulia
sk 203-e muxliT, romlis Tanaxmad, moTxovnis mflobelTan dadebuli
xelSekrulebiT vali SeiZleba Tavis Tavze aiRos mesame pirmac. aseT
SemTxvevaSi piri, romelmac Tavis Tavze aiRo vali, daikavebs
Tavdapirveli movalis adgils. es imas niSnavs, rom Tu Tavdapirveli
movale gvevlineba saqmeSi mopasuxed, valis gadakisrebis SemTxvevaSi mis
saproceso uflebamonacvled mogvevlineba piri, romelsac gadaeca
(gadaekisra) vali.
uflebamonacvleoba gansxvavdeba procesSi arasaTanado mxaris
Secvlisagan: arasaTanado mxare _ es iseTi piria, romelic ar aris
sadavo samarTlebrivi urTierTobis subieqti. amitom, mas ara aqvs
moTxovnis ufleba, agreTve man ar unda agos pasuxi mis mimarT aRZrul
moTxovnaze. uflebamonacvleobis dros ki piriqiT xdeba: Tavdapirveli
mxare iyo saTanado mxare, radgan igi iyo samarTlebrivi urTierTobis
subieqti da mxolod imis Sedegad, rom misi adgili am samarTlebriv
urTierTobaSi daikava (kanoniT dadgenili safuZvlebiTa da wesiT) sxva
pirma, Sesabamisad, es sxva piri ikavebs mis adgils samoqalaqo
samarTalwarmoebaSi (saproceso uflebamonacvleoba).
saproceso uflebamonacvleobis safuZvelia uflebamonacvleoba
materialur samarTalSi, rodesac materialuri samarTlis normebis
mixedviT, dasaSvebia samarTlebriv urTierTobaSi uflebebisa da
movaleobebis subieqtebis Secvla, rodesac axali subieqti mTlianad an
nawilobriv iRebs Tavis Tavze winamorbedis uflebebs an movaleobebs.
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos sarCeliT b-anis winaaRmdeg
misi qonebis dazianebiT miyenebuli zianis anaRzaurebis
99
Sesaxeb. am saqmis warmoebis procesSi mopasuxe b-ani
gardaicvala. sasamarTlom SeaCera saqmis warmoeba ssk
379-e muxlis „a“ qvepunqtis Tanaxmad, gardacvlili
mopasuxis uflebamonacvlis dadgenamde (ssk 281-e
muxli).
Tu uflebamonacvleoba materialuri samarTlis mixedviT
dauSvebelia, maSin dauSvebelia saproceso uflebamonacvleobac. aseT
SemTxveaSi saqmis warmoeba ki ar unda SeCerdes, aramed unda Sewydes.
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlo sarCeliT b-anis winaaRmdeg
samuSaoze aRdgenis Sesaxeb. saqmis warmoebis procesSi a-
ni gardaicvala. sasamarTlom Sewyvita saqmis warmoeba,
radgan sadavo SromiT samarTlebriv urTierTobas
dasaSvebad ar miaCnia samuSao adgilis Tu Tanamdebobis
memkvidreobiT miReba (uflebamonacvleoba).
saqmis warmoeba unda Sewydes, Tu gardaicvala is piri visTvisac
moiTxovdnen aliments, radgan alimentis gadaxdevinebis uflebis
gadasvla sxva pirze dauSvebelia. aseve, saqmis warmoeba unda Sewydes,
Tu gardaicvala iseTi movale, romlis piradi monawileobis gareSe
SeuZlebelia valdebulebis Sesruleba, an kidev, Tu gardaicvala
kreditori, romlisTvisac piradad iyo gaTvaliswinebuli Sesruleba (sk
453-e muxli).
II. saproceso uflebamonacvleobis daSvebis wesi
uwinares yovlisa unda aRiniSnos, rom uflebamonacvleoba
materialur samarTlebriv urTierTobaSi anu sadavo materialur
samarTlebrivi uflebis gadasvla erTi piridan meoreze, ar warmoadgens
procesualuri uflebamonacvleobis savaldebulo sababs. ise rogorc
sarCelis aRZvra sasamarTloSi, uflebamonacvleoba procesSiac mxareTa
nebasurvilzea damokidebuli. aqedan gamomdinare, roca saqme exeba
procesidan ama Tu im mizeziT gasul mosarCelis uflebamonacvles,
kerZod, daikavos Tu ara man procesidan gasuli mosarCelis adgili - es
mTlianad damokidebulia TviTon uflebamonacvleze, xolo, roca saqme
exeba procesidan gasuli mopasuxis uflebamonacvles, maSin Caebas Tu
ara es uflebamonacvle procesSi mopasuxed, damokidebulia ara am
uflebamonacvleze, aramed mosarCelis nebasurvilze. aseTi wesi
mTlianad efuZneba im zogad princips, romlis Tanaxmad, rogorc
sarCelis aRZvris, ise mopasuxis dasaxelebis uflebamosileba mTlianad
ekuTvnis mosarCeles.
saproceso uflebamonacvleoba dasaSvebia procesis nebismier
stadiaze, kerZod sarCelis warmoebaSi miRebidan gadawyvetilebis
gamotanamde, gadawyvetilebis gamotanidan mis kanonier ZalaSi Sesvlamde,
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlidan mis aRsrulebamde. cxadia,
rom uflebamonacvleoba dasaSvebia rogorc pirvel, ise saapelacio da
sakasacio instanciis sasamarTloSi.
III. saqmis warmoebis SeCereba da ganaxleba
100
Tu uflebamonacvleobis aucilebloba warmoiSva gadawyvetilebis
gamotanamde (saqmis pirvel, saapelacio Tu sakasacio instanciaSi
ganxilvis dros), maSin sasamarTlom unda SeaCeros saqmis warmoeba (ssk
279-e muxlis `a~ punqti), ris Sesaxebac sasamarTlos gamoaqvs ganCineba.
am ganCinebaSi sasamarTlom unda miuTiTos, rom saqmis warmoeba SeCere-
bulia uflebamonacvlis dadgenamde, magram uflebamonacvlis dadgeniT
yovelTvis ver moxdeba SeCerebuli saqmis ganaxleba.
kerZod, Tu sakiTxi Seexeba mosarCelis uflebamonacvles, maSin man
unda mimarTos sasamarTlos gancxadebiT, raTa dauSvas igi saqmeSi
rogorc mosarCelis uflebamonacvle. manve unda warudginos
sasamarTlos uflebamonacvleobis damadasturebeli mtkicebulebebi
(samkvidro mowmoba, moTxovnis daTmobis Sesaxeb xelSekruleba, valis
gadakisrebis Sesaxeb xelSekruleba, iuridiuli piris reorganizaciis
damadasturebeli dokumentebi da a. S).
- Tu sakiTxi Seexeba mopasuxes, maSin mosarCelem an TviTon
mopasuxis uflebamonacvlem unda mimarTos sasamarTlos Sesabamisi
gancxadebiT. maT sasamarTlos unda warudginon uflebamonacvleobis
damadasturebeli sabuTebi. Tu mosarCelis mier dasaxelebuli mopasuxis
uflebamonacvle uaryofs Tavis uflebamonacvleobas, man es uaryofa
unda daadasturos.
_ apelantis Tu kasatoris uflebamonacvlis dasaxelebiT da
SeCerebuli saapelacio Tu sakasacio warmoebis ganaxlebiT SeiZleba
dainteresebuli iyos mowinaaRmdege (saapelacio Tu sakasacio mopasuxe)
mxarec. magaliTad, mosarCelem moigo procesi da mas miekuTvna is
sikeTe, rasac moiTxovda (raime nivTi, fuladi Tanxa, binaSi Sesaxleba
da a. S.). mopasuxem Seitana saapelacio (sakasacio) saCivari, magram sanam
sasamarTlo am saCivars ganixilavda, apelanti (kasatori) gardaicvala.
imis gamo, rom am SemTxvevaSi saCivari aris faqtobrivad da iuridiulad
sruliad uperspeqtivo, apelantis (kasatoris) uflebamonacvle
saerTod ar aris dainteresebuli ganaxldes saqmis ganxilva. is mxolod
cdilobs, rom gaWianurdes am saqmis saboloo gadawyveta. mowinaaRmdege
mxare ki piriqiT _ dainteresebulia am saqmis ganxilviTa da
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi SesvliT. amitom, apelantis Tu
kasatoris mowinaaRmdege mxare TviTon atyobinebs saapelacio (sakasacio)
sasamarTlos, rom man ganaaxlos SeCerebuli saapelacio (sakasacio)
warmoeba, vinaidan ukve gamovlinda uflebamonacvle.
_ Tu uflebamonacvled gvevlineba ramdenime piri, maSin yoveli
maTgani unda iqnen saqmeSi Cabmuli.
_ uflebamonacvlis dadgenis Semdeg, sasamarTlom unda ganaaxlos
saqme, ris Sesaxebac gamoaqvs ganCineba. unda acnobos uflebamonacvles
saqmis ganxilvis Sesaxeb da miuTiTos im Sedegebze, rac SeiZleba moyves
mis gamoucxadeblobas.
_ SeCerebuli saqmis ganaxlebis Semdeg, saqmis ganxilva Tavidan ar
daiwyeba, aramed gagrZeldeba im etapidan, romel etapzec SeCerda misi
warmoeba.
_ gadawyvetilebis kanonieri Zala vrceldeba uflebamonacvleze,
magram Tu uflebamonacvleoba warmoiSva am gadawyvetilebis kanonier
ZalaSi Sesvlis Semdeg_aRsrulebis stadiaze, maSin es sakiTxi SeiZleba
mogvardes gadawyvetilebis ganmartebis wesiT (ssk 262-e muxli).
101
sasamarTlos ganCinebaze uflebamonacvleobis dadgenamde saqmis
warmoebis SeCerebis Sesaxeb SeiZleba kerZo saCivris Setana.
sasamarTlos ganCinebaze uflebamonacvlis dadgenis gamo saqmis
warmoebis ganaxlebis Sesaxeb kerZo saCivris Setana ar SeiZleba.
IV. uflebamonacvlis saproceso uflebebi
uflebamonacvles, Tu igi daSvebuli iqneba procesSi, aqvs
absoluturad yvela is saproceso ufleba, rac hqonda mis winamorbeds.
amasTan erTad, uflebamonacvlisaTvis savaldebuloa yvela saproceso
moqmedeba, romelic Sesrulebuli iyo mis daSvebamde im odenobiT, rac
savaldebulo iqneboda misi winamorbedisaTvis. es imas niSnavs, rom
uflebamonacvles ar SeuZlia moiTxovos im saproceso moqmedebis
xelmeored (ganmeorebiT) Sesruleba, romelic misma winamorbedma
Seasrula. magaliTad, mas ar SeuZlia moiTxovos mowmeTa ganmeorebiT
gamoZaxeba da dakiTxva, saproceso vadebis Tavidan aTvla, Tu es vada
gaSvebuli iyo jer kidev winamorbedis sicocxleSi an iuridiuli piris
reorganizaciamde. magaliTad, Tu uflebamonacvleoba warmoiSva
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg, e.i. winamorbedis
sicocxleSi, maSin uflebamonacvles ar SeuZlia gaasaCivros es
gadawyvetileba. magram, Tu uflebamonacvleoba warmoiSva
gadawyvetilebis gamotanisTanave, magram mis kanonier ZalaSi Sesvlamde,
uflebamonacvles SeuZlia gaasaCivros es gadawyvetileba (ganCineba).
winamorbedis mier Sesrulebuli yvela saproceso moqmedeba
iTvleba Sesrulebulad uflebamonacvlis mier. magaliTad, winamorbedma
Secvala sarCelis sagani da nacvlad mopasuxis binidan gamosaxlebis
moiTxova misgan binis qiris gadaxda. uflebamonacvle ver ityvis uars
sarCelis aseT Secvlaze. magram, Tu winamorbeds kanonis Tanaxmad
SeuZlia uari Tqvas mis mier Sesrulebul saproceso moqmedebaze, maSin
aseTive ufleba aqvs uflebamonacvlesac. magaliTad, uflebamonacvles
SeuZlia uari Tqvas winamorbedis mier Setanil saapelacio (sakasacio)
saCivarze, radgan mis winamorbedsac hqonda aseTive ufleba (ssk 378-e
muxli).
$8. mxareTa saproceso uflebebi da movaleobebi
I. mxareTa uflebebi
cnebas „mxare“ Cven aq viyenebT farTo gagebiT da am cnebaSi
vgulisxmobT aramarto mosarCeles da mopasuxes, aramed agreTve
Tanamonawileebs, anu TanamosarCeleebs da Tanamopasuxeebs, mesame pirebs
damoukidebeli sasarCelo moTxovniT, maT uflebamonacvleebs. rac
Seexeba mesame pirebs damoukidebeli moTxovnis gareSe, isini, rogorc
zemoT avRniSneT sargebloben mxolod im saproceso uflebiT, rac
aucilebelia maTi interesebis dasacavad.
yvela zemoT CamoTvlili piri aRWurvilia farTo saproceso
uflebebiT, rac saWiroa maTi materialur samarTlebrivi interesebis,
moTxovnebis, Tu Sesageblis dacvisaTvis. amasTan erTad, saqarTvelos
konstituciis 85-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad „samarTalwarmoeba
xorcieldeba mxareTa Tanasworobisa da SejibrebiTobis safuZvelze“.
102
konstituciis am danawesis Sesabamisad saqarTvelos samoqalaqo
saproceso kodeqsis 83-e muxlis Tanaxmad „mxareebi sargebloben
Tanabari saproceso uflebebiT“.
imis mixedviT, Tu romeli konkretuli interesis realizacias
emsaxureba, mxareTa saproceso uflebebi SeiZleba sam ZiriTad jgufad
davyoT.
erTi jgufi saproceso ulebebisa mimarTulia mxareTa materialur
samarTlebrivi da saproceso samarTlebrivi uflebebis gankargvis
uzrunvelyofisaken. am mizniT mxareebs ufleba aqvT Secvalon sarCelis
sagani (moTxovna) an safuZveli, gaadidon an Seamciron sasarCelo
moTxovnis odenoba, daazuston da daakonkreton sarCelSi (SesagebelSi)
miTiTebuli garemoebebi, moiTxovon erTi nivTis nacvlad sxva nivTis
mikuTvneba, anda am nivTis Rirebuleba (ssk 83-e muxli), daamTavron saqme
morigebiT, mosarCelem uari Tqvas Tavis sarCelze, xolo mopasuxem cnos
sarCeli (ssk me-3 muxli).
meore jgufi mxareTa saproceso uflebebisa mTlianad emsaxureba
mxareTa aRWurvas dacvis saproceso saSualebebiT. aseT saSualebebad
gvevlineba mxareTa ufleba gaecnon saqmis masalebs, gaakeTon amonawerebi
am masalebidan, gadaiRon aslebi, ganacxadon acilebani, waradginon
mtkicebulebani, monawileoba miiRon mtkicebulebaTa gamokvlevaSi,
ganacxadon sasamarTlos winaSe sxvadasxva xasiaTisa da Sinaarsis
Suamdgomlobebi, miscen sasamarTlos axsna-ganmarteba, uaryon meore
mxaris Suamdgomlobebi, daskvnebi da mosazrebebi da a.S.
mesame jgufi saproceso uflebebisa mimarTulia sasamarTlo
gadawyvetilebaTa da ganCinebaTa faqtobrivi da iuridiuli
dasabuTebulobis Semowmebis uzrunvelyofisaken. am mizniT mxareebs
ufleba aqvT gaasaCivron sasamarTlos gadawyvetilebebi da ganCinebebi
saapelacio, sakasacio, agreTve kerZo saCivris Setanis wesiT, miuTiTon
TavianT saCivrebSi Tu konkretulad raSi mdgomareobs gasaCivrebul
gadawyvetilebaTa ( ganCinebaTa) usworoba (ssk 83-e muxli). mxareebs
SeuZliaT agreTve moiTxovon kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT
damTavrebuli saqmis ganaxleba Tu arsebobs am gadawyvetilebis baTilad
cnobis an axlad aRmoCenil garemoebaTa gamo saqmis ganaxlebis
safuZvlebi.
ra Tqma unda, aq CamoTvlili mxareTa saproceso (ssk 421-e
muxli) uflebebi araa amomwuravi. magaliTad, mxareebs ufleba aqvT
moiTxovon sarCelis uzrunvelyofa, awarmoon saqme piradad an
warmomadgenlis meSveobiT, aRZran Segebebuli sarCeli, Seitanos
Segebebuli saapelacio an sakasacio saCivari, ganacxadon uari an ukan
gaiTxovon saCivari da a.S.
aq CamoTvlili uflebebi - esaa mxareTa ZiriTadi da, SeiZleba
iTqvas, tradiciuli saproceso uflebebi.
II. mxareTa saproceso movaleobebi
ekisrebaT Tu ara mxareebs saproceso movaleobebi?
am sakiTxze iuridiul literaturaSi ar arsebobs erTgvarovani
mosazreba.
farTodaa gavrcelebuli Sexeduleba, romlis Tanaxmad uflebebTan
erTad mxareebs ekisrebaT saproceso movaleobebi, rogoricaa magaliTad
103
mxareTa movaleoba miuTiTon faqtebze TavianTi moTxovnebis (Sesageblis)
dasabuTebis mizniT, mxareTa movaleoba daamtkicon maT mier miTiTebuli
faqtebi, mxareTa movaleoba keTilsindisierad gamoiyenon TavianTi
saproceso uflebebi da a.S. mxareTa saproceso movaleobebis arsebobas
imiT asabuTeben, rom aseTi movaleobis Seusruleblobas yovelTvis
ukavSirdeba araxelsayreli Sedegi im mxarisaTvis, romelmac masze
dakisrebuli movaleoba ar Seasrula. magaliTad, Tu mxarem ar daamtkica
an ver daamtkica faqtiuri garemoeba, romelzec igi amyarebs Tavis
moTxovnas (Sesagebels), mas daekisreba am faqtis daumtkicebulobis
araxelsayreli Sedegebi anu sasamarTlo gamoitans misTvis
araxelsayrel (wamgebian) gadawyvetilebas.44
Tanamedrove rusul iuridiul literaturaSi prof. m.a. gurviCi
iziarebda mosazrebas imis Sesaxeb, rom mxareebs iuridiuli movaleoba
procesSi ar ekisrebaT, radgan saproceso kanonmdebloba ar
iTvaliswinebs aseTi movaleobis darRvevisaTvis saxelmwifo iZulebis
RonisZiebis gamoyenebis SesaZleblobas.45
yvelaze ufro detalurad sakiTxi mxareTa saproceso movaleobebis
arseboba-ararsebobis Sesaxeb ganxiluli iyo germanul iuridiul
literaturaSi. magaliTad, jer kidev me-19 saukunis bolos da me-20
saukunis dasawyisSi cnobili germaneli procesualistebi o.biulovi,
r.Smidti da sxvebi aRniSnavdnen, rom mxareebs samoqalaqo procesSi ar
ekisrebaT iuridiuli movaleobebi arc sasamarTlos winaSe da arc
erTmaneTis mimarT. isini araa valdebuli gamocxaddnen sasamarTloSi,
uaryon mowinaaRmdege mxaris gancxadebebi da mosazrebebi, aRiaron
faqtebi Tu moTxovnebi, warmoadginon faqtebi da mtkicebulebebi.
ganacxadon Suamdgomlobebi da a.S. ra Tqma unda, mxaris umoqmedeba
gamoiwvevs misTvis araxelsayrel Sedegebs, magram, Tu amis gamo amboben
moqmedebis movaleobis Sesaxeb, mxedvelobaSi SeiZleba gvqondes mxolod
movaleoba Tavisi Tavis mimarT, anu moqmedebis Sesrulebis aucilebloba
(da ara movaleoba), Tu Sen ginda miiRo am moqmedebidan gamomdinare
gmorCena (sargebeli).46
ufleba da movaleoba ganuyreladaa dakavSirebuli erTmaneTTan.
ufleba yovelTvis Sexamebulia movaleobasTan: ar arsebobs ufleba
movaleobis gareSe da movaleoba uflebis gareSe. es imas niSnavs, rom
Tu vinme ar asrulebs Tavis movaleobas, amiT igi arRvevs viRacis
uflebas. Tu movaleobis SeusruleblobiT aravis ufleba ar irRveva,
aseTi „movaleoba“ iuridiuli TvalsazrisiT, arc SeiZleba ganvixiloT
rogorc movaleoba.
Tu mxareTa saproceso movaleobebs am TvalsazrisiT ganvixilavT
ar SeiZleba ar gavakeToT daskvna, rom aseTi movaleoba marTlac ar
arsebobs, radgan rodesac mxare (sulerTia mosarCele iqneba es, Tu
mopasuxe) ar asrulebs saproceso movaleobas, igi amiT aravis uflebas
44 Sexedulebas, romlis Tanaxmad mxareebs ekisrebaT saproceso movaleobebi viziarebdiT Cvenc. ix.
T.liluaSvili. saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali. Tb. 1992, gv. 35-36.
es Sexeduleba farTodaa gavrcelebuli agreTve Tanamedrove rusul iuridiul literaturaSi. ix. Гражданское процессуальное право. учебник. изд-во „проспект“, М. 2004, стр. 81. 45 Kурс Советского Гражданского процессуального права. Том. Ш. М. 1981, стр. 231. 46 ix. E.Б. Васъковскии. Kурс Гражданского процесса. Том. 1. 1913, стр. 630-631.
104
ar arRvevs. swored amitom, arc arsebobs iuridiuli meqanizmi, romlis
gamoyenebiTac SeiZleboda saproceso movaleobis Sesrulebis
uzrunvelyofa saxelmwifo iZulebis RonisZiebis gamoyenebis saSualebiT.
aqedan gamomdinare, wminda iuridiuli TvalsazrisiT mxareTa
saproceso moqmedebebi, romlebic unda Seasrulon mxareebma, ar
ganekuTvnebian iuridiul valdebulebaTa kategorias.
amasTan erTad, ar SeiZleba yuradReba ar miiqcios erTma
garemoebam: samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs iseT
saproceso moqmedebebs, romelTa Sesrulebis Tu Seusruleblobis
mxolod mxareTa uflebebis sferoze gadatana namdvilad seriozul
eWvebs iwvevs. magaliTad, sasamarTlom dauniSna mosarCeles vada
sarCelis xarvezis Sesavsebad. Tu mosarCele am vadaSi xarvezs ar
Seavsebs, sasamarTlo datovebs sarCels ganuxilvelad. aris Tu ara
xarvezis Sevseba mxaris ufleba, Tu igi misi movaleobaa? Tu mosarCele
an orive mxare ar gamocxaddeba sasamarTlo sxdomaze, sasamarTlos
SeuZlia ganuxilvelad datovos sarCeli (ssk 275-e muxlis „d“
qvepunqti). aris, Tu ara sasamarTlo sxdomaze gamocxadeba mxaris
ufleba, Tu igi movaleobaa? Tu mxarem ver daamtkica garemoebebi,
romlebzec igi ampyarebs Tavis moTxovnas (Sesagebels), sasamarTlo
gamoitans misTvis araxelsayrel gadawyvetilebas. aris, Tu ara faqtebis
damtkicebis tvirTi mxaris ufleba, Tu igi mxaris movaleobaa? da a.S.
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba marTlac iTvaliswinebs iseT
moqmedebebs, romelTa Seusrulebloba mxaris mier iwvevs misTvis
araxelsayrel Sedegebs. sxva sityvebiT rom vTqvaT, zogierT SemTxvevaSi
saproceso kanonmdebloba Seicavs naTlad gamokveTil da zustad
gansazRvrul muqaras, rac SeiZleba dadges moqmedebis
SeusruleblobisaTvis.
amasTan erTad, aris iseTi saproceso moqmedebebic, romelTa
Seusruleblobas saproceso kanoni ar ukavSirebs aseT konkretulad
gamoxatul araxelsayreli Sedegebis dadgomas. magaliTad, mxareebs
SeuZliaT gaecnon saqmis masalebs, maT SeuZliaT gaakeTon amonawerebi am
masalebidan, mxareebs SeuZliaT gaasaCivron sasamarTlos ganCinebebi da
gadawyvetilebebi da a.S. magram, Tu mxareebi ar isargebleben am
SesaZleblobebiT (uflebebiT), kanoni ar iTvaliswinebs amisaTvis raime
konkretul sanqciebs, Tumca zogadad savsebiT SesaZlebelia aseT
umoqmedobas moyves arasasurveli Sedegebi, kerZod, Tu ar gaasaCivreb
gadawyvetilebas, amiT SeiZleba dakargo SenTvis araxelsayreli
gadawyvetilebis gauqmebis Sansi, Tu ar gaecnobi saqmis masalebs,
SeiZleba mxedvelobidan gauSva da gamogrCes TavdacvisaTvis
mniSvnelovani saSualeba.
rogorc vxedavT, TviT mxareTa mier ganxorcielebuli saproceso
ulebebi gansxvavdeba erTmaneTisagan imiT, rom zog SemTxvevaSi uflebis
ganuxorcielebulobas ukavSirdeba sruliad garkveuli da konkretulad
gansazRvruli Sedegi, xolo zogjer aseTi konkretuli Sedegi araa
gansazRvruli kanoniT.
miuxedavad amisa, arcerT SemTxvevaSi saqme ar gvaqvs
valdebulebasTan, romlis dros valdebuli piri movalea Seasrulos
raime moqmedeba meore (sxva) uflebamosili piris sasargeblod.
saproceso urTierTobebSi mxare asrulebs moqmedebas mxolod imitom,
rom Tavidan aicilos misTvis araxelsayreli Sedegi, misTvis
105
araxelsayrelil gadawyvetilebis gamotana. ufro metic, mxareebs Soris
procesSi, anu mosarCelesa da mopasuxes Soris saproceso urTierToba
saerTod ar warmoiSoba.
amrigad, samoqalaqo samarTalwarmoebaSi SeiZleba vilaparakoT
mxaris mier ama Tu im saproceso moqmedebis Sesrulebis aucileblobaze
da ara valdebulebaze. amitom roca Cven vambobT, rom mxarem unda
Seavsos sarCelis an saCivris xarvezi, mxarem unda warmoadginos
werilobiTi Sesagebeli, mxare unda gamocxaddes sasamarTloSi, an roca
vambobT, rom mxare movalea daamtkicos faqtebi, mxare movalea acnobos
sasamarTlos Tavisi adgilsamyofeli, mxare movalea warmoadginos
mtkicebuleba da a.S. sinamdvileSi mxedvelobaSia ara valdebuleba,
aramed saproceso moqmedebis Tavisive interesebisaTvis Sesrulebis
aucilebloba.
T a v i V
sasamarTlos uwyebrivi qvemdebareoba da
gansjadoba
$1. uwyebrivi qvemdebareobis cneba
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba erTmaneTisagan
mijnavs or erTmaneTTan mWidrod dakavSirebul, magram gansxvavebuli
Sinaarsis cnebebs: uwyebriv qvemdebareobas, anu sasamarTlo
106
saqveuwyebobas da gansjadobas (ssk me-11 da me-13-e muxlebi).
ras niSnavs sasamarTlos uwyebrivi qvemdebareoba?
nebismieri organo, romelic arsebobs an Seiqmneba ama Tu im
saxelmwifoSi, valdebulia imoqmedos Tavisi uflebamosilebis
(iurisdiqciis) farglebSi da ar gascdeba am farglebs. rogorc ki
romelime organo gascildeba Tavisi uflebamosilebis farglebs, igi
iWreba sxva organos kompetenciaSi, e.i. iRebs Tavis Tavze iseTi sakiTxis
gadaWris uflebamosilebas, romelic mas ki ara, sxva organos aqvs
mikuTvnebuli. saxelmwifoSi arsebul organoebs Soris
uflebamosilebaTa gamijvnas uaRresad didi mniSvneloba aqvs jer erTi
im TvalsazrisiT, rom ar moxdes erTi da igive sakiTxis sxvadasxva
organoebis mier ganxilva-gadawyveta, rac namdvilad qaosur viTarebas
Seqmnida qveyanaSi da, meore, im TvalsazrisiT, rom zustad unda
vicodeT romel konkretul organos ra konkretuli sakiTxis
gadaWrisaTvis ekisreba pasuxismgebloba. swored amitomaa, rom arcerT
organos an Tanamdebobis pirs ufleba ar aqvs gascdes Tavis
kompetencias, gadaametos Tavisi uflebamosilebas. saxelmwifoSi
arsebuli yoveli organos uflebamosileba (kompetencia) ganisazRvreba
am organosaTvis SemuSavebuli kanoniT, wesdebiT, debulebiT an sxva
normatiuli aqtiT. aqedan gamomdinare, uwyebrivi qvemdebareoba, anu
saqveuwyeboba SeiZleba ganvmartoT, rogorc im uflebamosilebaTa
erToblioba da farglebi, romelic kanoniT aqvs gansazRvruli ama Tu
im organos.
cxadia, rom sasamarTlos, ise rogorc sxva organos, Pzustad
aqvs gansazRvruli uflebamosilebaTa farglebi da igi ar SeiZleba
gascdes am farglebs. magaliTad, saqarTvelos kanonebis saqarTvelos
konstituciasTan Sesabamisobis sakiTxs, saxelmwifo organoebs Soris
davas kompetenciis Taobaze, davas referendumis Tu arCevnebis
konstituciurobis Sesaxeb da a.S. gadawyvets saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlo konstituciuri sarCelis an wardginebis
safuZvelze.47 saqarTvelos konstituciis 83-e muxlis Tanaxmad
„sakonstitucio kontrolis sasamarTlo organoa saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlo, misi uflebamosileba, Seqmnisa da
saqmianobis wesi ganisazRvreba konstituciiT da organuli kanoniT“.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
sasamarTlo uwyebrivi qvemdebareoba (sasamarTlo saqveuwyeboba) kanoniT
gansazRvrul im uflebamosilebaTa erTobliobaa, romlis farglebSi
sasamarTlos SeuZlia miiRos da ganixilos saqmeebi.48
vfiqrobT, saWiro da mizanSewonili iqneba aRiniSnos, rom
saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsiT saerTo
sasamarTloebis uflebamosilebis (saqveuwyebobis) farglebi Zlier iyo
SezRuduli. iuridiul literaturaSi aseTi viTareba uaryofiTad iyo
Sefasebuli. saqme isaa, rom im pirobebSiac, romelSic es kodeqsi
moqmedebda, sasamarTlo mainc rCeboda piris darRveuli an sadavo
47 saqarTvelos kanoni „@sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb“ muxli 19. ix. krebuli „kanonmdebloba
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb da sasamarTlo praqtika“, Tb. 2001, gv.60. 48 iuridiul literaturaSi arsebobs gansxvavebuli mosazreba, romlis mixedviT uwyebrivi
qvemdebareoba – esaa im saqmeebis wre, an kidev, im saqmeTa Tviseba, romlebic ganekuTvneba, sasamarTlo
organoebs, an romelTa mixedviT xdeba am organoebisaTvis gansaxilvelad gadacema. ix. a. kobaxiZe.
samoqalaqo saproceso samarTali. Tb. 2003, gv. 253. S. qurdaZe. samoqalaqo saqmeTa ganxilva pirveli
instanciis sasamarTloSi. T. 2005, gv. 243.
107
uflebis dacvis yvelaze ufro momarjvebul formad da, rom uflebis
dacvis yvelaze met garantiebs swored samarTalwarmoebis wesebi
Seicavdnen.
aqedan gamomdinare, farTod ganixileboda sakiTxi sasamarTloebis
uflebamosilebaTa gafarToebis Sesaxeb. gamoTqmuli iyo mosazreba, rom
kriteriumi unda iyos erTi: yovel dainteresebul pirs unda hqondes
SesaZlebloba mimarTos sasamarTlos Tavisi uflebis dasacavad, Tu es
ufleba samarTliT regulirebuli urTierTobidan gamomdinareobs.49
es mosazreba gaiziara kanonmdebelma. saqarTvelos amJamad moqmedi
samoqalaqo saproceso kodeqsi ganusazRvrelad afarTovebs
sasamarTlos iurisdiqcias, mis uflebamosilebas. am kodeqsis me-11
muxli Seicavs sanimuSo CamonaTvals im urTierTobebisas, romlebidanac
warmoSobil davebs ganixilavs sasamarTlo samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. saerTo sasamarTloebi ganixilaven
samoqalaqo, saojaxo, Sromis, sadgilmamulo, bunebrivi resursebis
gamoyenebis, garemos dacvis urTierTobebidan warmoSobil davebs, udavo
warmoebis saqmeebs, davebs sazogadoebriv da religiur organizaciebs
Soris. am muxlis meore nawilis Tanaxmad kanoniT sasamarTloebs
SeiZleba daeqvemdebaros sxva kategoriis saqmeTa ganxilvac.
metad mniSvnelovania aRiniSnos isic, rom saerTo sasamarTloebis
uflebamosileba anu maTi uwyebrivi qvemdebareobis farglebi ar
amoiwureba mxolod zemoT CamoTvlili kategoriis saqmeebiT. saerTo
sasamaroTloebi ganixilaven agreTve davebs „im samarTlebriv
urTierTobebTan dakavSirebiT, romlebic gamomdinareobs
administraciuli samarTlis kanonmdeblobidan“ (ask me-2 muxli).
administraciul samarTlebrivi davebis ganxilvisas sasamarTlo
xelmZRvanelobs, rogorc administraciul saproceso kodeqsiT (ask), ise
samoqalaqo saproceso kodeqsiT (ask pirveli muxli).
ssk 186-e muxlis „a“ punqtis Tanaxmad mosamarTle ar miiRebs
sarCels Tu sarCeli ar eqvemdebareba sasamarTlo uwyebas, xolo Tu
sasamarTlo Secda da man miiRo arasaqveuwyebo saqme, rac am saqmis
ganxilvis procesSi gamoikveTa, maSin man unda Sewyvitos saqme. ssk 272-e
muxlis Tanaxmad sasamarTlo Sewyvets saqmis warmoebas Tu „saqme ar
unda iqnes ganxiluli sasamarTloSi imis gamo, rom kanonis Tanaxmad
misi ganxilva sxva uwyebis kompetenciaSi Sedis“.
rogorc vxedavT, erTad-erTi kriteriumi, romliTac unda
ixelmZRvanelos sasamarTlom imisaTvis, rom sworad da Seucdomlad
gansazRvros eqvemdebareba Tu ara uwyebrivad saqme sasamarTlos – esaa
kanoni da misi gamoyenebis praqtika. amitom, sasamarTlos uwyebrivi
qvemdebareobisaTvis kriteriumebis kvlevas, rogorc amas zogjer
vxvdebiT literaturaSi, SeiZleba hqondes mniSvneloba sakanonmdeblo
organosaTvis, magram ara sasamarTlosaTvis.
uwyebrivi qvemdebareoba sasamarTlom unda Seamowmos Tavisi
iniciativiT. sasamarTlos mier arasaqveuwyebo saqmis ganxilva da
gadawyveta warmoadgens am saqmeze gamotanili gadawyvetilebis gauqmebis
absolutur (udavo) safuZvels (sssk 394-e muxlis „g“ punqti).
49 ix. T. liluaSvili. „saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali“. g-ba „mecniereba“ Tb. 1992,
gv. 85-86.
108
$2. gansjadobis cneba
rogorc wina paragrafSi iTqva, sasamarTlos uwyebrivi
qvemdebareoba gvaZlevs saSualebas pasuxi gavceT kiTxvaze: ganekuTvneba
Tu ara saqme sasamarTlo organoebs, Sedis Tu ara am saqmis ganxilva
sasamarTlo organoebis uflebamosilebaSi (iurisdiqciaSi). Tu es
sakiTxi dadebiTad iqneba gadawyvetili wamoiWreba meore sakiTxi:
romelma sasamarTlom unda ganixilos uwyebrivad sasamarTlo
organoebisadmi daqvemdebarebuli es saqme.
am sakiTxze pasuxis gasacemad arsebobs samoqalaqo saproceso
samarTlis meore instituti, romelsac gansjadoba ewodeba.
gansjadoba awesrigebs sasamarTlosadmi uwyebrivad qvemdebare
saqmeebis ganawilebas calkeuli sasamarTloebis mixedviT. magaliTad,
sarCeli sakuTrebis uflebis, vindikaciuri sarCeli, anu sarCeli
sxvisi ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxovis Sesaxeb, sarCelebi
keTilsindisieri mflobelis mier misi mflobelobis ganxorcielebaSi
xelSeSlis aRkveTis Sesaxeb, qonebis gayofis Sesaxeb da a.S. uwyebrivad
sasamarTlo organoebis ganxilvas eqvemdebareba. magram, romelma
sasamarTlom unda ganixilos es sarCelebi? amaze pasuxs Seicaven ssk
me-13-24-e muxlebi. kerZod, am kodeqsis me-18 muxlis Tanaxmad sarCeli
sakuTrebis uflebis qonebis gayofis, ganawilebisa da flobasTan
dakavSirebiT, Tu dava exeba uZrav nivTebs, SeiZleba Setanil iqnes
sasamarTloSi am sadavo nivTis adgilsamyofelis mixedviT.
amrigad, gansjadoba-esaa sasamarTlo organoebisadmi uwyebrivad
daqvemdebarebuli saqmeebis kanoniT zustad gansazRvruli wesiT
ganawileba calkeuli sasamarTloebis mixedviT, romlebic pirveli
instanciiT ganixilaven saqmeebs.
praqtikuli daskvna, romelic gansjadobis cnebis Sinaarsidan
gamomdinareobs, mdgomareobs imaSi, rom sasamarTlom, jer kidev
sarCelis warmoebaSi miRebamde unda gaarkvios aramarto uwyebrivi
qvemdebareobis sakiTxi, aramed sakiTxi, aris Tu ara es sarCeli misi
gansjadi, e.i. ganekuTvneba Tu ara misi ganxilva swored am sasamarTlos
kompetencias.
$3. gansjadobis saxeebi
I. gvareobiTi gansjadoba
im faqtiuri garemoebebis mixedviT, romlebic safuZvlad udevs
gansjadobas kanoni erTmaneTisagan ganasxvavebs gvareobiT anu sagnobriv
da teritorialur gansjadobas. 1. gvareobiTi (sagnobrivi) gansjadoba –
esaa saqmeTa ganawileba am saqmeTa gvareobis anu sagnis mixedviT
sxvadasxva donis (saxis) sasamarTloebs Soris. magaliTad, rogorc ukve
aRvniSneT, inteleqtualur davebs agreTve davebs, romelTa sagnis
Rirebuleba 500,000 lars aRemateboda, ganixilavden avtonomiuri
respublikisa da saolqo sasamarTloebis samoqalaqo da samewarmeo
saqmeTa kolegiebi.
amJamad es kolegiebi gauqmebulia. yvela saxis qonebriv da
109
araqonebriv davebs ganixilaven raionuli (saqalaqo) sasamarTloebi.
amasTan erTad, raionuli (saqalaqo) sasamarTlos SemadgenlobaSi
SeiZleba Sediodes magistrati mosamarTle. magistrati mosamarTleebi
pirveli instanciiT ganixilaven qonebriv davebs, Tu sarCelis fasi ar
aRemateba 2000 lars, udavo da gamartivebuli warmoebis saqmeebs, garda
Svilad ayvanis, agreTve gamartivebuli wesiT gadaxdis da qonebis
upatronod cnobis saqmeebisa, Tu moTxovnis an qonebis Rirebuleba
aRemateba 2000 lars, Sromis samarTlebrivi urTierTobidan warmoSobil
davebs, agreTve saojaxo samarTlebrivi urTierTobebidan warmoSobil
davebs garda kanoniT gaTvaliswinebuli zogierTi gamonaklisebisa.50
II. teritoriuli gansjadoba – esaa saqmeTa ganawileba erTi
donis (saxis) sasamarTloebs Soris im teritoriis mixedviT, romelzec
vrceldeba am sasamarTlos saqmianoba (kompetencia). magaliTad,
TiToeuli raionuli sasamarTlos samoqmedo teritoria ganisazRvreba
saqarTvelos prezidentis 1997 wlis 14 noembris #649 brZanebulebiT.
Tbilisis saolqo sasamarTlos samoqmedo teritoria ganisazRvreba
saqarTvelos prezidentis 1999 wlis 19 aprilis #154 brZanebulebiT
da a.S.51
teritoriuli gansjadobis farglebSi kanoni ganasxvavebs saerTo
gansjadobas, gansakuTrebul gansjadobas, xelSekrulebiT gansjadobas,
urTierTdakavSirebuli ramdenime saqmis gansjadobas, nivTobriv
gansjadobas, ojaxuri davebis gansjadobas.
ganvixiloT gansjadobis TiToeuli saxe cal-calke.
1. saerTo gansjadoba. teritoriuli gansjadobis saerTo wess
gansazRvravs ssk me-15 muxli. gansjadobis am saerTo wesis mixedviT
xdeba nebismieri sarCelis (gancxadebis) aRZvra sasamarTloSi, Tu
kanonmdeblobiT sxva ram araa dadgenili. gamonaklisebs am saerTo
wesidan adgenen ssk me-16-24-e muxlebi, romelTa Sesaxeb qvemoT gveqneba
saubari.
saerTo gansjadobis dedaazri mdgomareobs SemdegSi:
sarCeli unda waredginos im raionuli, saolqo Tu avtonomiuri
respublikis sasamarTlos, romlis teritoriaze mopasuxes aqvs
sacxovrebeli adgili. igive wesi vrceldeba iuridiul pirze, romlis
winaaRmdeg aRZruli sarCeli unda waredginos im sasamarTlos, romlis
teritoriaze mas aqvs adgilsamyofeli.
fizikur pirebs SeiZleba hqondeT ramdenime sacxovrebeli bina Tu
saxli, xolo aqedan gamomdinare, ramdenime sacxovrebeli adgili. amitom
SeiZleba wamoiWras sakiTxi: romeli adgili iTvleba mopasuxis
sacxovrebel adgilad?
samoqalaqo kodeqsis me-20 muxlis Tanaxmad, „fizikuri piris
sacxovrebel adgilad miiCneva adgili, romelsac igi Cveulebriv
sacxovrebel adgilad irCevs. pirs SeiZleba hqondes ramdenime
sacxovrebeli adgili“. amJamad saqarTveloSi Caweris nacvlad
SemoRebulia registracia. es imas niSnavs, rom fizikuri piris mimarT
sarCeli aRiZvreba sasamarTloSi mopasuxis saregistracio aRricxvis
adgilis mixedviT.
50 ix. saqarTelos kanoni samoqalaqo saproceso kodeqsSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis
Sesaxeb. „saqarTvelos sakanonmdeblo macne“ 2005, #..... muxli ...... 51 ix. „normatiuli aqtebi saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“. Tb. 2002. gv. 170
110
gasaTvaliswinebelia, rom sasamarTlo ar axdens mopasuxis
sacxovrebeli adgilis dadgenas. mopasuxis sacxovrebeli adgilis
miTiTebis movaleoba ekisreba TviTon mosarCeles (ix. 178-e muxlis „d“
qvepunqti). sarCeli SeiZleba aRiZras arasrulwlovanebis mimarTac.
„arasrulwlovanis sacxovrebel adgilad iTvleba mSoblis uflebis
mqone mSoblebis sacxovrebeli adgili“ (samoqalaqo kodeqsis me-20
muxlis me-2 naw.). es imas niSnavs, rom sarCelebi arasrulwlovanebis
mimarT unda aRiZras sasamarTloSi kanonieri warmomadgenlebis
sacxovrebeli adgilis mixedviT, Tundac arasrulwlovanebi sxvagan
cxovrobdnen. rac Seexeba araqmedunarianad an SezRudulqmedunarianad
aRiarebul pirebs, sarCelebi SeiZleba aRiZras maTi sacxovrebeli
adgilis mixedviT.
rac Seexeba iseT pirebs, romlebic ixdian sasjels an imyofebian
sagamoZiebo izolaciaSi, sarCelebi maT mimarT aRZvris maTi ukanasknel
sacxovrebeli adgilis mixedviT an qonebis adgilsamyofelis mixedviT.
ar aris gamoricxuli, rom mopasuxes ar hqondes sacxovrebeli
adgili. erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT sacxovrebeli adgili“ da
„adgilsamyofeli“. sacxovrebel adgilad miCneuli unda iqnes mopasuxis
registraciis adgili, magram Tu aseTi adgili cnobili araa, maSin
sarCeli SeiZleba Setanili iqnes sasamarTloSi mopasuxis
adgilsamyofelis mixedviT. mxedvelobaSia ara misi moklevadiani yofna
ama Tu im adgilas, aramed sakmaod xangrZlivi droiT misi yofna am
adgilas, rac SeiZleba ganpirobebuli iyos ama Tu im samuSaos
SesrulebiT, xangrZlivi mivlinebiT, mkurnalobiT da a.S. sakiTxi, Tu
drois ra monakveTia sakmarisi imisaTvis, rom sasamarTlom miiRos
sarCeli da ganixilos igi, damokidebulia TviT sasamarTlos
mixedulebaze.
ar aris gamoricxuli, rom sasamarTloSi gansjadobis wesebis
dacviT saqmis warmoebis gaxsnis Semdeg mopasuxem Seicvalos
sacxovrebeli adgili, magram es ver gaxdeba gansjadobis Secvlisa da
sxva sasamarTlosaTvis am saqmis gadacemis safuZveli (ssk 22-e muxli).
amasTan erTad, mxare valdebulia acnobos sasamarTlos Tavisi
misamarTis Secvlis Sesaxeb. Tu ar acnobebs, sasamarTlos mier
gagzavnili uwyeba Zvel misamarTze Cabarebulad CaiTvleba, aqedan
gamomdinare yvela SedegebiT (ssk 76-e muxli).
rogorc avRniSneT sarCelebi iuridiuli pirebis mimarT
sasamarTlos waredgineba am iuridiuli pirebis adgilsamyofelis
mixedviT.
gansjadobis am wesebzea agebuli samoqalaqo kodeqsisa da
mewarmeTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis Sesabamisi normebi. magaliTad,
samoqalaqo kodeqsis 31-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad kavSiris
registraciisaTvis aucilebeli masalebi waredgineba kavSiris
adgilsamyofelis mixedviT arsebul sasamarTlos. amave kodeqsis 32-e
muxlis me-2 nawilis „g“ qvepunqtis Tanaxmad kavSiris Sesaxeb wesdeba
unda Seicavdes „adgilsamyofels (iuridiul misamarTs“). es imas niSnavs,
rom sarCelebi kavSiris (fondis) mimarT waredgineba sasamarTlos maTive
wesdebaSi miTiTebuli misamarTis mixedviT.52 igive wesia damkvidrebuli
„mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis me-5 TaviT. am muxlis Tanaxmad gancxadeba
52 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni pirveli, Tb. 1999, gv.
111
reestrSi registraciis Sesaxeb Seitaneba sazogadoebis iuridiuli
misamarTis mixedviT, romelic aucileblad unda iyos miTiTebuli
sazogadoebis wesdebaSi.53
sasarCelo warmoebis gverdiT samoqalaqo saproceso kodeqsi
awesrigebs udavo warmoebas da gamartivebul warmoebas. udavo warmoebis
wesiT, sasamarTlo ganixilavs saqmeebs saerTo wesiT (ssk 311-e muxli).
amasTan erTad, samoqalaqo saproceso kodeqsi adgens gamonaklisebs am
saerTo wesidan. magaliTad, gancxadeba iuridiuli mniSvnelobis faqtebis
dadgenis Sesaxeb Seitaneba sasamarTloSi ganmcxadeblis sacxovrebeli
adgilis mixedviT, xolo gancxadeba moqalaqis SezRudulqmedunarianad
an qmeduunarod aRiarebis Sesaxeb Setanil unda iqnes sasamarTloSi am
moqalaqis sacxovrebeli adgilis mixedviT (ssk 322-e muxli).
2. gansakuTrebuli gansjadoba. gavrcelebuli da erTxmad
aRiarebuli Sexedulebis Tanaxmad, gansakuTrebuli gansjadoba – es
iseTi gansjadobaa, romelic uSvebs sarCelis aRZvris SesaZleblobas
mxolod erT romelime sasamarTloSi da krZalavs sxva sasamarTloSi
misi aRZvris SesaZleblobas. gansakuTrebuli gansjadobis wesebs
iTvaliswinebs ssk me-16 muxli, romlis pirveli nawilis Tanaxmad
sarCeli ramdenime mopasuxis mimarT sasamarTlos warudgeba erT-erTi
mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT.
ssk me-16 muxlis pirveli nawili, uwinares yovlisa,
iTvaliswinebs mosarCelis interesebs – uadvilebs mas saqmis warmoebas
sasamarTloSi, roca aRZravs sarCels ramdenime mopasuxis mimarT.
ramdenime mopasuxis mimarT sarCelis aRZvra ki SeiZleba gamowveuli
iyos sxvadasxva mizeziT. magaliTad, mosarCelis qonebas an janmrTelobas
erTad miayena ziani ramdenime pirma, romlebic sxvadasxva raionis
(qalaqis) teritoriaze cxovroben. aseT da sxva analogiur SemTxvevebSi
mosarCeles SeuZlia airCios sasamarTlo erT erTi mopasuxis
sacxovrebeli adgilis mixedviT.
gansjadoba erT-erTi mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT
gansxvavdeba alternatiuli gansjadobisagan alternatiuli gansjadobis
dros mosarCeles SeuZlia aRZras sarCeli sasamarTloSi mopasuxis
sacxovrebeli adgilis, misi adgilmdebareobis an misi qonebis
mdebareobis mixedviT, xolo gansjadoba me-16 muxlis pirveli nawilis
mixedviT uflebas aZlevs mosarCeles airCios sasamarTlo mxolod erT-
erTi mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT, rac ar cvlis
teritoriuli gansjadobis zogad princips.
ssk me-16 muxlis me-2 nawilis mixedviT xelSekrulebidan
gamomdinare sarCelebi sasamarTlos waredgineba xelSekrulebis
Sesrulebis adgilis an im adgilis mixedviT, sadac xelSekruleba unda
Sesrulebuliyo.
xelSekrulebis an am xelSekrulebidan gamomdinare
valdebulebis Sesrulebis adgilad iTvleba is adgili, romelic am
xelSekrulebiTaa gaTvaliswinebuli. samoqalaqo kodeqsis 362-e muxlis
Tanaxmad, Tu Sesrulebis adgili ar aris gansazRvruli, maSin unda
vixelmZRvaneloT valdebulebaTa urTierTobis arsiT. magaliTad,
nagebobis remontis valdebulebis Sesrulebis adgili iqneba is adgili,
sadac es nageboba mdebareobs. Tu Sesrulebis adgili arc TviTon
53 l. Wanturia, T. niniZe, „mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis komentari, g-ba „samarTali“, Tb. 2002, gv. 81.
112
xelSekrulebidan da arc misi Sesrulebis arsidan ar gamomdinareobs,
maSin xelSekrulebis Sesrulebis adgili individualurad gansazRvruli
sagnis SemTxvevaSi, iqneba is adgili, sadac es sagani imyofeboda
xelSekrulebis dadebis momentisaTvis, xolo gvareobiT gansazRvruli
sagnis SemTxvevaSi – is adgili, sadac imyofeba movalis sawarmo, xolo
Tu aseTi ar aris, maSin misi sacxovrebeli adgili (iuridiuli
misamarTi).54 magaliTad, agaris Saqris sawarmos warmomadgenlobam dado
xelSekruleba q. foTSi Saqris garkveuli raodenobis miwodebis
Sesaxeb. xelSekrulebiTi valdebulebis Sesrulebis adgilad, Tu es ar
aris gansazRvruli TviTon xelSekrulebaSi, unda CaiTvalos adgili,
sadac mdebareobs agaris Saqris sawarmo, es imas niSnavs, rom sarCeli
unda aRiZras im sasamarTloSi, romlis teritoriaze mdebareobs movale
sawarmo, anu agaris Saqris sawarmo.
ssk me-16 muxlis me-3 nawili gansazRvravs gansjadobas iuridiuli
piris filialis adgilmdebareobis mixedviT. iuridiuli piris filiali
gancalkevebuli qvedanayofia, romelic mdebareobs iuridiuli piris
adgilsamyofelis gareT da axorcielebs im iuridiuli piris funqciebs,
romlis qvedanayofic is aris (samoqalaqo kodeqsis 28-e muxli).
imisaTvis, rom sarCeli aRiZras iuridiuli piris filialis
adgilsamyofelis mixedviT, savaldebuloa erTi piroba: sarCeli unda
gamomdinareobdes iuridiuli piris filialis (da ara TviTon
iuridiuli piris) saqmianobidan.
nebismieri sarCeli, romelic gamomdinareobs kanonismieri an
anderZismieri memkvidreobidan, waredgineba sasamarTlos im sacxovrebeli
adgilis mixedviT, sadac cxovrobda mamkvidrebeli gardacvalebamde. ssk
me-16 muxlis me-4 nawili gansazRvravs gansjadobas im SemTxvevaSic,
roca mamkvidrebeli saqarTvelos moqalaqe iyo da gardacvalebis
momentisaTvis igi sazRvargareT cxovrobda. aseT SemTxvevaSi kanoni
uSvebs alternatiul gansjadobas: sarCeli SeiZleba aRiZras
sasamarTloSi mamkvidreblis ukanaskneli sacxovrebeli adgilis an
samkvidro qonebis adgilsamyofelis mixedviT.
rogorc vxedavT, ssk me-16 muxlis Sinaarsi (am muxls ewodeba
“gansakuTrebuli gansjadoba“) ver pasuxobs mTlianad gansakuTrebuli
gansjadobis cnebis tradiciul da aRiarebul Sinaarss, romlis mixedviT
gansjadoba gansakuTrebulia, Tu kanoni uSvebs sarCelis aRZvras
mxolod erT romelime sasamarTloSi. aseTi gansjadobis nimuSad
gamodgeba magaliTad „saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb“ saqarTvelos
kanonis 32-e muxli, romlis Tanaxmad „Tu mesame piri amtkicebs, rom mas
aRsrulebis saganze gaaCnia ufleba, maSin, im sasamarTloSi, romlis
samoqmedo teritoriazec xdeba aRsruleba, mesame pirs SeuZlia aRZras
sarCeli“. amrigad, sarCelebi yadaRisagan qonebis gaTavisuflebis
Sesaxeb SeiZleba aRiZras mxolod im sasamarTloSi, romlis samoqmedo
teritoriaze xdeba aRsruleba.
3. nivTobrivi gansjadoba. rogorc saxelwodebidanac Cans
nivTobrivi gansjadoba – esaa gansjadoba nivTebis adgilsamyofelis
mixedviT. magaliTad, sarCelebi sakuTrebis uflebis, qonebis uflebrivi
datvirTvis an aseTi datvirTvisagan ganTavisuflebis Sesaxeb, agreTve
qonebis gayofasTan, ganawilebasa da flobasTan dakavSirebiT, Tu dava
54 z. axvlediani, valdebulebaTa samarTali, meore gamocema, Tb. 1999, gv. 46-47.
113
exeba uZrav nivTebs – SeiZleba Setanil iqnes sasamarTloSi nivTebis
adgilsamyofelis mixedviT (ssk me-18 muxli).
nivTobrivi gansjadobis wesiT, e.i. nivTebis adgilsamyofelis
mixedviT, SeiZleba aRiZras sarCeli uZravi nivTis mesakuTris an
mflobelis winaaRmdeg, magaliTad sarCeli sxvisi ukanono
mflobelobidan nivTis gamoTxovis Sesaxeb, sarCeli mesakuTris mier
uflebis borotad gamoyenebis aRkveTis Sesaxeb, sarCeli uZravi nivTis
dazianebis an zaralis anazRaurebis Sesaxeb da a.S
4. qonebrivi gansjadoba. sarCeli mopasuxis qonebis
adgilsamoyfelis mimarT SeiZleba aRiZras mxolod im SemTxvevaSi,
rodesac am mopasuxes ar aqvs sacxovrebeli adgili saqarTveloSi. im
SemTxvevaSi, rodesac moTxovna uzrunvelyofilia raime nivTiT, maSin
sarCeli SeiZleba aRiZras am nivTis adgilsamyofelis mixedviT.
moTxovnis „ raime nivTiT uzrunvelyofaSi“ (ssk me-17 muxli),
igulisxmeba materialur samarTlebrivi uzrunvelyofis saSualebebi,
magaliTad, girao, ipoTeka, magram ar aris gamoricxuli, jer ar
aRZruli sarCelis uzrunvelyofa da Sesabamisad, sarCelis aRZvra aseTi
mopasuxis yadaRadadebuli qonebis adgilsamyofelis mixedviT. saqme isaa,
rom ssk 192-e muxli iTvaliswinebs gadaudebel SemTxvevaSi sarCelis
uzrunvelyofis SesaZleblobas sarCelis aRZvramde.
5. xelSekrulebiTi gansjadoba. xelSekrulebiTi gansjadoba – esaa
gansjadoba mxareTa SeTanxmebiT. aseTi xelSekrulebiTi gansjadoba
gaTvaliswinebulia ssk 21-e muxlis pirveli nawiliT, romlis Tanaxmad
Tu kanoniT araa dadgenili erTmniSvnelovnad gansjadi sasamarTlo,
maSin mxareebs SeuZliaT SeTanxmebis gziT daadginon sasamarTlos
gansjadoba.
kanoni iTvaliswinebs agreTve SeTanxmebis formasac: SeTanxmeba
gansjadobis Sesaxeb unda gaformdes werilobiTi formiT.
amasTan erTad, gansjadobis ori saxis Secvla ar SeiZleba mxareTa
SeTanxmebiT. esaa gvareobiTi (sagnobrivi) da gansakuTrebuli gansjadoba.
mxareTa SeTanxmeba werilobiT SeiZleba Camoyalibdes an TviTon
mxareTa mier werilobiT garigebaSi (magaliTad, werilobiT gaformebul
qiravnobis xelSekrulebaSi), an specialurad gansjadobis Sesaxeb
dadebul SeTanxmebaSi. Tu mxareTa werilobiTi SeTanxmebis Sesabamisad
saqme ganixila sasamarTlom, maSin mxares erTmeva ufleba daasabuTos
Tavisi saCivari zemdgom sasamarTloSi gansjadobis darRvevis motiviT
da moiTxovos gadawyvetilebis (ganCinebis) gauqmeba im motiviT, rom
saqme aragansjadma sasamarTlom ganixila.
6. ojaxuri davebis gansjadoba. aseTi xasiaTis davebis gansjadobas
eZRvneba ssk specialuri muxli, romlis Tanaxmad sarCeli qorwinebis
Sewyvetis, qorwinebis baTilad cnobis, agreTve sarCeli qorwinebis
arsebobis Tu ararsebobis Sesaxeb – SeiZleba Setanil iqnes
sasamarTloSi meuRleebis erToblivi sacxovrebeli adgilis mixedviT. im
SemTxvevaSi, rodesac meuRleebs ar gaaCniaT aseTi erToblivi
sacxovrebeli adgili, maSin sarCeli SeiZleba Setanil iqnes mopasuxis
sacxovrebeli adgilis mixedviT.
Tu Tanamedrove sasamarTlo praqtikas gavecnobiT davinaxavT, rom
arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac mopasuxes ar gaaCnia sacxovrebeli
adgili saqarTveloSi. ssk me-19 muxlis pirveli nawilis Tanaxmad Tu
mopasuxes ar gaaCnia sacxovrebeli adgili saqarTveloSi, maSin sarCeli
114
SeiZleba Setanil iqnes sasamarTloSi mosarCelis sacxovrebeli adgilis
mixedviT.
rogoc vxedavT, kanoni uflebas aZlevs mosarCeles gadauxvios
saerTo gansjadobis wesebs da Seitanos sarCeli ara mopasuxis, aramed
Tavisi sacxovrebeli adgilis mixedviT. saerTo gansjadobis wesidan
aseT gadaxdvevebis daSveba zogjer gamowveulia mosarCelisaTvis
SeRavaTiani pirobebis SeqmniT, bavSvis interesebiT, sxva raionSi an
qalaqSi gamgzavrebis siZneleebiT da a.S.
swored am mosazrebebiTaa nakarnaxevi ssk me-19 muxlis meore
nawilSi Camoyalibebuli wesi, romlis Tanaxmad, Tu mosarCelesTan
cxovroben arasrulwlovani SeiZlebi, rac aZnelebs mis gamocxadebas
sasamarTloSi mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT, saqme SeiZleba
mosarCelis TxovniT gairCes sasamarTloSi misi sacxovrebeli adgilis
mixedviT.
mosarCelis sacxovrebeli adgilis mixedviT SeiZleba wardgenil
iqnes sasamarTloSi sarCeli mamobis dadgenis Sesaxeb, alimentis
gadaxdevinebis Sesaxeb. aqve unda aRiniSnos, rom ufleba aRZras sarCeli
Tavisi sacxovrebeli adgilis mixedviT ar arTmevs uflebas mosarCeles
aRZras sarCeli mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT.
7. alternatiuli gansjadoba. alternatiuli gansjadoba – esaa
mosarCelis arCeviT sarCelis aRZvris SesaZlebloba or an met
sasamarTlodan erT-erTSi. sxva sityvebiT, rom vTqvaT, alternatiuli
gansjadoba – esaa gansjadoba mosarCelis arCeviT.
mosarCelis ufleba airCios sasamarTlo damkvidrebulia ssk me-20
muxlSi, romlis Tanaxmad „sasamarTlos arCevis ufleba, Tu saqme
ramdenime sasamarTlos gansjadia, ekuTvnis mosarCeles“. am muxlis
analizidan naTlad Cans, rom mosarCeles mxolod im SemTxvevaSi aqvs
arCevanis ufleba, rodesac kanonis Tanaxmad saqme ramdenime sasamarTlos
gansjadia. magaliTad, sarCeli mamobis dadgenis Sesaxeb SeiZleba
wardgenil iqnes rogorc mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT, ise
im bavSvis sacxovrebeli adgilis mixedviT, romlis mamobis dadgenis
Sesaxeb sarCeliT mimarTaven sasamarTlos. aseve sarCeli alimentis
gadaxdevinebis Sesaxeb SeiZleba wardgenil iqnes sasamarTloSi rogorc
mopasuxis, ise mosarCelis sacxovrebeli adgilis mixedviT da a.S.
alternatiuli gansjadobis dros saWiro araa mowinaaRmdege
mxaresTan (mopasuxesTan) winaswari SeTanxmeba. amiT igi gansxvavdeba
mxareTa SeTanxmebiT gansjadobisagan, romlis dros mxareebi
erTmaneTTan SeTanxmebiT irCeven iseT sasamarTlos, romlis gansjadi es
saqme saerTod araa.
III. saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso kompetencia
ssk me-11 muxlis me-4 nawilis Tanaxmad sasamarTloebi ganixilaven
saqmeebs, romlebic saerTaSoriso xelSekrulebebidan gamomdinareobs,
agreTve im saqmeebs, romlebSic monawileoben ucxo qveynis moqalaqeebi,
moqalaqeobis armqone pirebi, sawarmoebi da organizaciebi.
saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso kompetenciis
(gansjadobis) SemTxvevebs, agreTve saqarTvelos sasamarTloebis
gansakuTrebuli saerTaSoriso kompetencias gansazRvravs saqarTvelos
115
kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ (me-8-20-e muxlebi).
samoqalaqo saproceso kodeqsisagan gansxvavebiT, saqarTvelos
kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ icnobs mxolod erT
cnebas - kompetencias, anu saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso
kompetencias.
saerTaSoriso kerZo samarTlis es instituti Tavisi
daniSnulebiTa da SinaarsiT ar gansxvavdeba imisagan, rasac saqarTvelos
ssk gansjadobas uwodebs. gansxvaveba maT Soris mxolod masStabebSia:
gansjadoba mowodebulia gansazRvros sasamarTlosadmi uwyebrivad
qvemdebare saqmeebidan saqarTvelos romelma (lagodexis, sagarejos,
goris da a.S.) sasamarTlom unda ganixilos es saqme. igive funqcias
asrulebs „saerTaSoriso kompetencia“, romelic gansazRvravs
sasamarTloebisadmi uwyebrivad qvemdebare saqme anu saerTaSoriso dava
romeli qveynis sasamarTlom unda ganixilos.
es sakiTxebi ganekuTvneba saerTaSoriso samoqalaqo saproceso
samarTals da amitom dawvrilebiT maTze aq ar SevCerdebiT.55
$4. saqmis gadacema erTi sasamarTlodan meoreSi.
ssk 23-e muxli iTvaliswinebs saqmis gadacemas erTi
sasamarTlodan meore (sxva) sasamarTloSi mxolod or SemTxvevaSi: erTi
– Tu mopasauxe, romlis sacxovrebeli adgili winaT ar iyo cnobili
moiTxovs, rom saqme gadaeces sasamarTlos misi sacxovrebeli adgilis
mixedviT da meore – erTi an ramdenime mosamarTlis acilebis gamo amave
sasamarTloSi SeuZlebelia maTi Secvla.
pirvel SemTxvevas mxedvelobaSi aqvs iseTi viTareba, rodesac
Tavdapirvelad ar iyo cnobili mopasuxis adgilsamyofeli da amitom
sarCeli aRiZra misi ukanaskneli sacxovrebeli adgilis mixedviT,
rogorc amas iTvaliswinebs ssk me-15 muxlis meore nawili, magram
Semdeg, rodesac mopasuxisaTvis cnobili gaxda, rom mis winaaRmdeg
aRZrulia sarCeli sasamarTloSi misi ukanaskneli sacxovrebeli
adgilis mixedviT, moiTxova saqmis gadacema sasamarTlosaTvis Tavisi
amJamindeli sacxovrebeli adgilis mixedviT.
cxadia, rom sasamarTlom unda daakayofilos es moTxovna, magram
Tu mosarCele ar moiTxovs saqmis gadacemas – sasamarTlos SeuZlia
ganixilos saqme da gamoitanos gadawyvetileba, rac ver gaxdeba am
gadawyvetilebis gauqmebis safuZveli. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
imisaTvis rom sasamarTlom saqme gadasces sxva sasamarTlos mopasuxis
amJamindeli sacxovrebeli adgilis mixedviT, saWiroa TviTon am
mopasuxis Txovna amis Sesaxeb.
meore SemTxvevas, rodesac saqme erTi sasamarTlodan meores
gadaecema, mxedvelobaSi aqvs iseTi viTareba, rodesac ramdenime
mosamarTlis acilebis gamo amave sasamarTloSi SeuZlebelia maTi
Secvla.
samoqalaqo saqmis ganxilva acilebuli mosamarTlis monawileobiT
dauSvebelia, xolo Tu mainc moxdeba es imis gamo, rom am sasamarTloSi
araa sxva iseTi mosamarTle, romelic Secvlida mas, es unda Sefasdes
rogorc saqmis ganxilva sasamarTlos arakanonieri Semadgenlobis
55 dawvrilebiT ix. T. liluaSvili. saerTaSoriso kerZo samarTali. meore gamocema, Tb. 2004, gv. 125.
116
mier, rac am gadawyvetilebis gauqmebis absoluturi safuZvelia (ssk
394-e muxli). amitom, aseT SemTxvevebSi saqme unda gadaeces sxva
sasamarTlos. saqmis sxva sasamarTloSi gadacemis safuZvels
iTvaliswinebs agreTve ssk 21-e muxlis pirveli nawili, romlis
Tanaxmad Tu ar aris erTmniSvnelovnad dadgenili gansjadi sasamarTlo,
maSin mxareebs SeuZliaT SeTanxmebis gziT daadginon sasamarTlos
gansjadoba.
erTi sasamarTlos mier saqmis sxva sasamarTloSi gadacemis wess
iTvaliswinebs ssk 23-e muxli, romlis Tanaxmad Tu gadasacemi saqme
ramdenime sasamarTlos gansjadia, igi gadaecema sasamarTlos mosarCelis
arCeviT. yvela sxva SemTxvevaSi sakiTxs imis Sesaxeb Tu romel
sasamarTlos gadaeces saqme – gadawyvets TviTon sasamarTlo, kerZod: a)
Tu saqmis sxva sasamarTloSi gadacema xdeba mopasuxis sacxovrebeli
adgilis mixedviT, maSin TviTon am sasamarTlos (mosamarTles) gamoaqvs
ganCineba amis Sesaxeb; b) Tu saqmis gadacema xdeba mosamarTlis
(mosamarTleebis) acilebis gamo da misi sxva mosamarTliT Secvla
SeuZlebelia, maSin ganCineba aseTi gadacemis Sesaxeb gamoaqvs
sasamarTlos Tavmjdomares.
sasamarTlos ganCineba saqmis erTi sasamarTlodan meoreSi
gadacemis Sesaxeb ar gasaCivrdeba, magram sasamarTlos ganCineba aseT
gadacemaze uaris Tqmis Sesaxeb SeiZleba kerZo saCivris Setana.
$5. gansjadobis wesebis darRvevis Sedegebi
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba moiTxovs, rom
sarCeli (gancxadeba) aRiZras im sasamarTloSi, romlis gansjadic es
saqmea, e.i. gansjadobis wesebis dacviT. amis Sesaxeb pirdapiraa
miTiTebuli ssk 186-e muxlSi. am muxlis „n“ punqtis Tanaxmad
sasamarTlo ar miiRebs sarCels Tu „saqme am sasamarTlos gansjadi
araa“.
praqtikuli TvalsazrisiT Zalian mniSvnelovania aRiniSnos isic,
rom Tu sarCelis miRebaze uarisTqma motivirebulia imiT, rom es
sarCeli araa am sasamarTlos gansjadi, mosamarTle valdebulia
miuTiTos Tavis ganCinebaSi, Tu romel sasamarTlos unda mimarTos
mosarCelem (ssk 187-e muxli).
sarCelis miRebaze uarisTqmis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba, romelzec SeiZleba kerZo saCivris Setana.
ibadeba kiTxva, rogorc unda moiqces sasamarTlo im SemTxvevaSi,
rodesac man miiRo sarCeli warmoebaSi da mxolod amis Semdeg, anu
saqmis momzadebis stadiaze, an am saqmis arsebiTad ganxilvis dros
gairkva, rom sarCeli araa am sasamarTlos gansjadi.
pasuxs am kiTxvaze Seicavs ssk 21-e muxlis me-2 nawili, romlis
Tanaxmad aragansjadi sasamarTlo SeiZleba gansjadi gaxdes im
SemTxvevaSi, rodesac mopasuxe araa winaaRmdegi, rom saqme ganixilos
aragansjadma sasamarTlom da Tanaxmaa monawileoba miiRos saqmis
ganxilvaSi. amasTan erTad, es muxli moiTxovs, rom mopasuxe
warmodgenili iyo advokatiT, magram Tu mas ar hyavs advokati, maSin
sasamarTlom unda ganumartos mopasuxes, rom aragansjadobis motiviT
gadawyvetilebis gasaCivreba ar iqneba gaziarebuli zemdgomi
sasamarTlos mier Tu is ar gamoiyenebs Tavis uflebas ganacxados
117
protesti aragansjadi sasamarTlos mier saqmis ganxilvis winaaRmdeg.
im SemTxvevaSi, rodesac mopasuxe winaaRmdegia saqme ganixilos
aragansjadma sasamarTlom, maSin sasamarTlo sarCels ganuxilvelad
datovebs (ssk 275-e muxlis analogiiT), da Tavis ganCinebaSi amis
Sesaxeb miuTiTebs Tu romel sasamarTlos SeuZlia mimarTos mosarCelem.
praqtikuli TvalsazrisiT mniSvnelovania aRiniSnos isic, rom
zemdgomi instanciis sasamarTlo ar amowmebs pirveli instanciis
sasamarTlos gansjadobas. gansjadobis Semowmebas zemdgomi sasamarTlo
moaxdens mxolod im SemTxvevaSi, Tu amis Sesaxeb iqneba mopasuxis
moTxovna. amasTan erTad, aseTi moTxovnis safuZvelze gansjadobis
Semowmebas zemdgomi sasamarTlo moaxdens oridan erT-erTi pirobis
arsebobisas: a) Tu mopasuxem saqmis pirvel instanciaSi ganxilvisas
wamoayena aragansjadobis Sesaxeb moTxovna da sasamarTlom igi ar
daakmayofila an b) mopasuxes aseTi moTxovna pirveli instanciis
sasamarTloSi ar wamouyenebia sapatio mizezis gamo (sssk 377-e muxlis
me-2 nawili).
amrigad, Tu mopasuxe ar aprotestebs aragansjadobas, zemdgomi
instanciis sasamarTlos SeuZlia CaTvalos es dumiliT gamoxatul
Tanxmobad da am motiviT ar gaauqmos gadawyvetileba.
T a v i VI
saqmis warmoeba warmomadgenlis meSveobiT
$1. sasamarTlo warmomadgenlobis cneba da saxeebi
1. dasaSveboba. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba
amkvidrebs princips, romlis Tanaxmad mxareebs (fizikur da iuridiul
pirebs), SeuZliaT saqme awarmoon sasamarTloSi piradad anu
warmomadgenlis gareSe (ssk 93-e muxlis pirveli nawili). es imas
niSnavs, rom Cveni samoqalaqo saproceso kanonmdebloba ar
iTvaliswinebs warmomadgenlis meSveobiT saqmis warmoebis
savaldebulobas arc romelime kategoriis saqmeebze da arc romelime
instanciis sasamarTloSi, rogorc amas adgili aqvs zogierTi qveynis
samarTalwarmoebaSi56
56 mag. germaniis, safrangeTis, avstriis kanonmdeblobiT mxareebs SeuZliaT awarmoon samoqalaqo
saqmeebi sasamarTloSi mxolod warmomadgenlis meSveobiT. gamonaklisia daSvebuli mxolod yvelaze
dabali rgolis sasamarTloebSi da isic mxolod zogierTi kategoriis saqmeebze.
118
mxaris davaldebuleba (iZuleba), raTa man aiyvanos advokati
(warmomadgeneli) da sasamarTlos ufleba uari uTxras mas saqmis
warmoebaze Tu aseTi warmomadgeneli ar hyavs – iqneboda
dispoziciurobis principis uxeSi darRveva, romlis Tanaxmad mxareebi
TviTon iReben gadawyvetilebas mimarTon sasamarTlos uflebis
dacvisaTvis da TviTonve irCeven am uflebis dacvis formebsac. aseTi
iZuleba iqneboda agreTve saqarTvelos konstituciis 42-e muxliT
damkvidrebuli uflebis darRveva, romlis Tanaxmad yovel adamians
ufleba aqvs Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad mimarTos
sasamarTlos. amave muxlis me-3 punqtis Tanaxmad „dacvis ufleba“
garantirebulia“.
saerTo sasamarTloebis Sesaxeb organuli kanonis me-3 muxlis
Tanaxmad „yovel adamians ufleba aqvs Tavis uflebaTa da
TavisuflebaTa dasacavad piradad an warmomadgenlis meSveobiT pirdapir
mimarTos sasamarTlos“.
zemoaRniSnulidan SeiZleba gavakeToT daskvna: ise rogorc
darRveuli an sadavo uflebis dacvisaTvis sasamarTloSi mimarTva aris
fizikur da iuridiul pirTa ufleba da ara movaleoba, aseve daicva
Tavi, miando Seni uflebis dacva sxva pirs, awarmoo sasamarTloSi saqme
am sxva pirTa meSveobiT – aris ufleba da ara movaleoba.
yovelive amas SeiZleba daumatoT isic, rom samoqalaqo kodeqsis
709-e muxliT gaTvaliswinebuli davalebis xelSekruleba, romlis erT-
erT saxesxvaobas ganekuTvneba mxaris (marwmuneblis) mier
warmomadgenelze gacemuli mindobiloba, SeiZleba daidos mxolod am
garigebis monawile mxareTa Tavisufali nebis gamovlenis safuZvelze.57
amrigad, saqarTvelos kanonmdeblobiT mxareebs SeuZliaT saqme
awarmoon sasamarTloSi piradad, magram Tu maT es saWirod miaCniaT
SeuZliaT saqme awarmoon warmomadgenlis meSveobiT.
2. cneba. sasamarTlo warmomadgenloba samoqalaqo saproceso
samarTlis damoukidebeli da uaRresad mniSvnelovani institutia,
romelic warmoadgens fizikuri da iuridiuli pirebis kanonieri
interesebis dacvis metad mtkice da efeqtian garantias. misi umTavresi
amocanaa mxareebisaTvis iuridiuli daxmarebis aRmoCena, mxareTa
uflebebisa da urTierTobebis dadgenaSi da garkvevaSi xelisSewyoba maTi
saproceso uflebebis srulyofilad da mizandasaxulad ganxorcieleba.
sasamarTlo warmomadgenloba – esaa piris kanoniT garantirebuli
SesaZlebloba awarmoos saqme sasamarTloSi warmomadgenlis meSveobiT.
sasamarTlo warmomadgeneli aris piri, romelic asrulebs
sasamarTloSi marwmuneblis saxeliT da misi interesebis Sesabamisad
W.Zeiss. Zivilprozessrecht. Tubingen. 1997 s. 61-62. Gerard. Couchez Procedure civilė. paris. 1992, P 95 57 iuridiul literaturaSi gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad, warmomadgenlobiT urTierTobaSi
unda ganvasxvavoT e.w. garegani urTierToba, romelic myardeba warmomadgenelsa da sasamarTlos
Soris da romelic aris saproceso samarTlebrivi normebiT mowesrigebuli urTierToba da Sinagani
urTierToba, romelic myardeba warmomadgenelsa da marwmunebels Soris da regulirdeba materialur
samarTlebrivi normebiT. ix. Гражданский процесе. Под ред. В.А. Мусина, М.А.Чечиной М. 1998, стр. 96. S. qurdaZe das. naSromi, gv. 206. aseTi Sexeduleba gavrcelebulia agreTve germanul da avstriul iuridiul literaturaSi.
ix. Fasching, H.W. Lehrbuch des Osterreichischen zivilprozessrechts. 2 Auslage. Wien, 1990. s 212. sasamarTlo warmomadgenlobiTi urTierTobis dayofa saproceso da materialur anu geragпn da
Sinagan urTierTobebad moklebulia praqtikul mniSvnelobas. saqme isaa, rom nebismieri saproceso
samarTlis instituti Tu urTierToba SeiZleba ganvixiloT aramarto saproceso, aramed materialur
samarTlebrivi TvalsazrisiTac.
119
yvela im saproceso moqmedebas, rac gaTvaliswinebulia kanoniT da
marwmuneblis mier gacemuli mindobilobiT.
sasamarTlo warmomadgenloba daiSveba uklebliv yvela saqmeze,
romelic sasamarTlos eqvemdebareba uwyebrivad. sxva sityvebiT rom
vTqvaT sasamarTlo warmomadgenloba daiSveba rogorc sasarCelo, ise
udavo (gansakuTrebul da gamartivebuli wesiT saqmeTa warmoebis),
agreTve, administraciul-samarTlebrivi urTierTobebidan warmoSobili
saqmeebis ganxilvis dros.
warmoSobis safuZvlis mixedviT sasamarTlo warmomadgenlobas
yofen Semdeg saxeebad:
a) nebayoflobiTi, anu xelSekrulebiTi warmomadgenloba;
b) iuridiuli piris warmomadgenloba;
g) kanonieri warmomadgenloba.
$2. nebayoflobiTi (xelSekrulebiTi) warmomadgenloba
rogorc es TviTon saxelwodebidanac Cans, nebayoflobiTi
warmomadgenloba warmoiSoba mxareTa nebis safuZvelze (sk 709-e
muxli).58
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba gansazRvravs im pirTa wres,
romlebic SeiZleba gamovidnen procesSi nebayoflobiT warmomadgenlebad
agreTve im pirTa wres, romlebic aseT warmomadgenlebad ar SeiZleba
gamovidnen.
nebayoflobiT (xelSekrulebiT) warmomadgenlebad SeiZleba
gamovidnen:
a) advokatebi. advokatebad iwodebian pirebi, romlebic
gawevrianebuli arian advokatTa asociaciaSi, Seyvanili arian advokatTa
erTian siaSi, dadebuli aqvT fici aRmasrulebeli sabWos winaSe da
miRebuli aqvT saadvokato saqmianobis uflebis damadasturebeli mowmoba
(„advokatTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-13 muxli).
b) organizaciebis warmomadgenlebi. organizaciebis
warmomadgenlebad SeuZliaT gamovidnen da xSirad gamodian kidec
iuriskonsultebi an sxva Tanamdebobis pirebi. organizaciis aseT
TanamSromlebs, romlebic ar arian aRWurvili kanoniT an wesdebiT
warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT, sWirdebaT mindobiloba, romelic
damowmebuli unda iyos am organizaciis warmomadgenlobiTi
uflebamosilebiT aRWurvili piris an organos mier (ssk 96-e muxli).
rac Seexeba Tanamdebobis pirebs, romlebic kanoniT an wesdebiT
aRWurvili arian sasamarTloSi warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT,
maT ar sWirdebaT mindobiloba, ris Sesaxebac saubari gveqneba qvemoT.
g) Tanamonawile. rogorc zemoT avRniSneT erT saqmeSi
mosarCelis mxareze, mopasuxis mxareze da orive mxareze erTdroulad
SeiZleba monawileobdes ramdenime piri (ssk 86-e muxli).
Tanamonawileebs SeuZliaT saqmis warmoeba erT-erT Tanamonawiles
58 samoqalaqo kodeqsis 709-e muxli davalebis xelSekrulebis monawileebs uwodebs rwmunebuls, rac
igivea, rasac saproceso kodeqsi uwodebs saproceso warmomadgenels da marwmunebelsb cxadia, rom
aseTi terminologiuri gansxvaveba, rac samoqalaqo procesis TaviseburebiTaa ganpirobebuli, arafers
ar cvlis.
120
miandon. aseT SemTxvevaSi saqmis warmoebis mindoba erT-erTi
TanamonawilisaTvis unda gaformdes kanoniT dadgenili wesiT (ix. gv.).
d) nebismieri qmedunariani piri. fizikuri da iuridiuli piris
warmomadgenlad SeiZleba gamovides nebismieri qmedunariani piri.
qmedunarianad iTvleba yoveli srulwlovani piri, romelic kanoniT
dadgenili wesiT araa aRiarebuli sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli
gadawyvetilebiT qmeduunarod (ssk 322-e da 326-e muxlebi). garda
qmedunarianobisa, aq raime sxva moTxovnebi gaTvaliswinebuli araa. es
imas niSnavs, rom ar moiTxoveba umaRlesi iuridiuli ganaTlebac ki,
rac ase aucilebelia marwmuneblis uflebis warmatebulad dacvisaTvis,
misTvis kvalificiuri daxmarebis aRmoCenisaTvis.
rogorc avRniSneT, ssk Seicavs im pirTa amomwurav CamonaTvals,
romlebic ar SeiZleba iyvnen warmomadgenlebad sasamarTloSi. aseTi
pirebia mosamarTle, gamomZiebeli, prokurori. es imas niSnavs, rom
warmomadgenlisa da mosamarTlis, warmomadgenlisa da prokuroris,
agreTve, warmomadgenlisa da gamomZieblis funqciebis SeTavseba ar
SeiZleba (sssk 95-e muxli). kanoni amomwuravad gansazRvravs iseT
SemTxvevebs, rodesac aq CamoTvlili pirebi, SeiZleba rogorc
gamonaklisi, gamovidnen warmomadgenlebad. kerZod, mosamarTle SeiZleba
gamovides Tavis sasamarTlos warmomadgenlad, roca es sasamarTlo
procesSi gamodis mxared, aseve, prokurori an gamomZiebeli SeiZleba
gamovides Tavisi prokuraturis an momkvlevi organos warmomadgenlad,
roca es prokuratura, an momklvevi organo gamodis procesSi mxared,
agreTve, rodesac es pirebi procesSi gamodian mSoblebad, meurveebad,
mzrunvelebad, e.i. kanonier warmomadgenlebad.
mosamarTlis, prokuroris, gamomZieblis warmomadgenlad ardaSvebis
Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba, romelic ar gasaCivrdeba.
$I. sasamarTlos uari piris warmomadgenlad daSvebaze.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba Seicavs
arakvalificiuri warmomadgenlis procesSi monawileobisagan Tavis
dazRvevis erT metad mniSvnelovan meqanizms: sasamarTlos SeuZlia ar
dauSvas piri, romelic araa advokati, warmomadgenlad, Tu miaCnia, rom
mas ar gaaCnia sakmarisi monacemebi warmoadginos mxare da saTanadod
daicvas misi uflebebi ( sssk 97-e muxli). es wesi emsaxureba mxaris
uflebis realurad dacvis interesebs. Tu sasamarTlosaTvis aSkaraa,
rom mxaris mier warmomadgenlad SerCeuli piri ver daicavs mis
uflebebs, mas ufleba aqvs uari Tqvas am piris warmomadgenlad
daSvebaze.
sasamarTlos mxriv aseTi uaris Tqma SeiZleba gamowveuli iyos
imiT, rom warmomadgenels ar gaaCnia sakmarisi codna da gamocdileba
sasamarTloSi saqmis warmoebisaTvis, an kidev imiT, rom igi kanoniT
gaTvaliswinebuli safuZvlebiT, gamoyvanilia advokatTa erTiani siidan
mis mimarT gamamtyunebeli ganaCenis gamotanis gamo an imis gamo, rom igi
ar akmayofilebs Sesabamis moTxovnebs, rac gaTvaliswinebulia advokatTa
Sesaxeb kanonis me-10 da me-14 muxlebiT da sxv.
uarisTqma warmomadgenlad piris daSvebaze sasamarTlos SeuZlia
mxolod iseTi piris mimarT, romelic araa advokati, radgan ivaraudeba,
121
rom advokatebs gaaCniaT sakmarisi monacemebi awarmoon saqme
sasamarTloSi da daicvan mxaris uflebebi.
piris warmomadgenlad daSvebaze uarisTqmis Sesaxeb sasamarTlos
gamoaqvs ganCineba. aseTi ganCineba sasamarTlom SeiZleba miiRos maSinve,
rogorc ki mas waredgineba piris warmomadgenlobiTi uflebamosilebis
damadasturebeli dokumenti, agreTve saqmis warmoebis nebismier
stadiaze. aseTi ganCineba SeiZleba miRebul iqnes mxareTa Setyobinebis
gareSe, xolo Tu aseTi ganCineba miRebulia sasamarTlo sxdomaze, maSin
igi SeiZleba aisaxos sxdomis oqmSi. cxadia, rom aseTi ganCinebis Sesaxeb
unda ecnobos mxares, visi uflebamosilebiTac gamodioda gadayenebuli
warmomadgeneli, agreTve TviT gadayenebuli warmomadgenelic.
amave ganCinebiT mxares unda ganemartos, rom mas SeuZlia TiTon
awarmoos saqme, an miandos saqmis warmoeba sxva warmomadgenels,
risTvisac sasamarTlo uniSnavs mas vadas da afrTxilebs, rom Tu am
vadaSi ar iqneba mis mier SerCeuli sxva warmomadgeneli, sasamarTlo
gaagrZelebs saqmis ganxilvas.
ssk 97-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad sasamarTlos ganCinebaze
piris warmomadgenlad daSvebaze uarisTqmis Sesaxeb, kerZo saCivris
Setana ar daiSveboda. ssk 97-e muxlis am danawesis arakonstituciurad
cnobis Sesaxeb saqarTvelos sakonstitucio sasamarTloSi Setanili iqna
sarCeli. sakonstitucio sasamarTlom Tavis 2004 wlis 16 Tebervlis
gadawyvetilebiT daakmayofila sarCeli. es imas niSnavs, rom
sasamarTlos ganCineba piris warmomadgenlad daSvebaze uarisTqmis
Sesaxeb SeiZleba gasaCivrdes kerZo saCivriT.59
$3. iuridiuli piris warmomadgenloba
nebayoflobiTi anu xelSekrulebiTi warmomadgenlobisagan unda
ganvasxvavoT iuridiuli piris im xelmZRvanelis warmomadgenloba
sasamarTloSi, romelic Sesabamisi kanoniT, wesdebiT Tu debulebiT
aRWurvilia warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT.
magaliTad, „mewarmeTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 563-e muxlis
Tanaxmad „saaqcio sazogadoebas sasamarTloSi warmoadgenen
direqtorebi“, es imas niSnavs, rom Tu mxared sasamarTloSi gvevlineba
saaqcio sazogadoeba, maSin mis direqtors ar sWirdeba specialuri
mindobiloba. sakmarisia man sasamarTlos warudginos misi direqtorobis
damadasturebeli dokumenti. Tu iuridiul pirs hyavs ara erTi, aramed
ramdenime direqtori an xelmZRvaneli, romlebic aRWurvilia erTnairi
da Tanabari warmomadgenlobiT uflebamosilebiT da maT Soris araa
gamijnuli uflebamosileba, maSin isini valdebulia gascen specialuri
uflebamosileba erT-erT maTganze, Tu surT, rom warmomadgenlobiTi
uflebamosileba sasamarTloSi am erT-erTma maTganma gaswios.
im SemTxvevaSi, rodesac iuridiuli piris wesdebis Tanaxmad
warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT aRWurvilia erT-erTi romelime
xelmZRvaneli piri (erT-erTi partniori, erT-erTi direqtori, roca
ramdenime direqtoria), sasamarTlos unda warudginon dokumenti,
romelic adasturebs am piris uflebamosilebas sasamarTloSi
warmomadgenlobaze. aseT dokumentad SeiZleba gamodges wesdeba an
59 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2004 wlis 16 Tebervlis gadawyvetileba
122
amonaweri wesdebidan. ar aris gamoricxuli, rom arc kanonidan da arc
wesdebidan ar Candes naTlad da garkveviT Tu romeli konkretuli
Tanamdebobis piri sargeblobs sasamarTloSi warmomadgenlobiTi
uflebamosilebiT. aseT SemTxvevaSi iuridiuli piris nebismierma
Tanamdebobis pirma sasamarTlos unda warudginos am iuridiuli piris
marTvis organos (saerTo krebis, direqtoratis) mindobiloba.
$4. warmomadgenlis uflebamosilebis farglebi
1.uflebebi, romlebic avtomaturad eniWeba warmomadgenels.
sakanonmdeblo teqnikis TvalsazrisiT zogjer ufro mizanSewonilia
amomwuravad CamoTvalo is uflebebi, romlebic SeiZleba hqondeT
samarTlebrivi da maT Soris, saproceso samarTlebrivi urTierTobis
monawileebs. zogjer ki piriqiT, ufro mizanSewonilia CamoiTvalos
uflebebi, romlebic ar SeiZleba hqondeT mxareebs. kanonmdebeli xSirad
mimarTavs regulirebis am xerxebs. roca kanoni Seicavs uflebebis
amomwuravad CamonaTvals, igulisxmeba, rom mxares sxva uflebebi ar
gaaCnia, magram, roca kanonmdebeli CamoTvlis, Tu romeli uflebebiT ar
SeuZlia isargeblos mxarem, maSin igulisxmeba, rom yvela sxva
saproceso uflebiT mas SeuZlia isargeblos.60
warmomadgenlis mimarT kanonmdebeli mimarTavs am meore xerxs:
CamoTvlis im uflebebs, romlebic ar SeiZleba hqondes nebayoflobiT
(xelSekrulebiT) warmomadgenels. es imas niSnavs, rom yvela sxva
saproceso uflebiT, romelic gaaCnia mis marwmunebels, anu pirs,
romelsac igi warmoadgens, mas SeuZlia isargeblos.
amrigad, warmomadgenloba avtomaturad, e.i. specialuri miTiTebis
gareSe, uflebas aniWebs warmomadgenels Seasrulos yvela saproceso
moqmedeba, magram mas ar aqvs ufleba uari Tqvas sasarCelo moTxovnaze,
cnos sarCeli, Secvalos sarCelis sagani, daamTavros saqme morigebiT,
gadasces saqme gansaxilvelad kerZo arbitraJs (samediatoro
sasamarTlos), gaasaCivros sasamarTlo gadawyvetileba, waradginos
saaaRsrulebo furceli iZulebiTi aRsrulebisaTvis, miiRos
gadawyvetilebiT gansazRvruli qoneba an fuli. yvela aq CamoTvlili
ufleba uSualod ukavSirdeba da gamomdinareobs marwmuneblis
materialur samarTlebrivi uflebis gankargvidan (dispoziciurobis
principidan) da, amitom, kanonmdebeli moiTxovs, rom Tu marwmunebeli
romelime am uflebas aniWebs warmomadgenels, man amis Sesaxeb
specialurad unda aRniSnols mis mier gacemul mindobilobaSi.
aqedan gamomdinare, Tu warmomadgenelma Seasrula iseTi saproceso
moqmedeba, romelic specialur mindobilobas moiTxovs, romelic mas ar
gaaCnia, maSin aseTi moqmedeba araviTar Sedegs ar warmoSobs. magaliTad,
warmomadgenelma cno sarCeli, an uari Tqva sarCelze, an kidev saqme
daamTavra morigebiT da a.S. aseTi moqmedeba ar warmoSobs raime Sedegs,
xolo Tu sasamarTlom daakavSira mas aseTi Sedegi, sasamarTlos
gadawyvetileba (ganCineba) usaTuod unda gauqmdes dainteresebuli piris
moTxovniT. praqtikaSi zogjer gvxvdeba SemTxveva, rodesac
warmomadgeneli saapelacio an sakasacio wesiT asaCivrebs
60 cxadia, kanonmdebeli zogjer mimarTavs am ori xerxis Sexamebulad gamoyenebas, an kidev
Semoifargleba uflebaTa mxolod araamomwuravi (sanimuSo) CamoTvliT, magram es udavod saintereso
problema araa Cveni ganxilvis sagani.
123
gadawyvetilebas, Tumca mindobilobaSi araa miTiTebuli misi aseTi
uflebamosilebis Sesaxeb. aseTi saCivari, rogorc dauSvebeli,
ganuxilvelad unda datovos Sesabamisma zemdgomma sasamarTlom, Tu mas
ar mieca vada xarvezis Sesavsebad. cxadia, rom Tu sasamarTlos mier
daniSnul vadaSi xarvezi ar iqneba Sevsebuli, saCivari ar iqneba
ganxiluli.
dispoziciurobis principidan gamomdinare, uflebebis gankargvis
aseTi mniSvnelobis gamo sasamarTlos evaleba zedmiwevniT yuradRebiT
Seamowmos warmomadgenlis uflebamosilebis farglebi, romlebic
specialur mindobilobaSia Camoyalibebuli.
I. warmomadgenlis mier sxva advokatis an TanaSemwis daxmarebis
gamoyeneba.
ssk 98-e muxlis meore nawili uflebas aniWebs warmomadgenels
calkeuli saproceso moqmedebis Sesruleba miandos sxva advokats an
TanaSemwes.
am uflebis ganxorcielebis mizniT, warmomadgenelma aucileblad
unda misces mindobiloba sxva advokats im saproceso moqmedebaze
miTiTebiT, romelic man unda Seasrulos. aseTi moqmedeba iqneba
safuZveli sasamarTlosaTvis, raTa dauSvas igi aRniSnuli saproceso
moqmedebis Sesasruleblad. kanonSi laparakia calkeuli saproceso
moqmedebaze da ara saqmis warmoebaze mTlianad. es imas niSnavs, rom
warmomadgenels SeuZlia miandos sxva advokats calkeuli saproceso
moqmedebis Sesruleba gonivrul farglebSi da amisaTvis Sesabamisi
safuZvlis arsebobisas (magaliTad, avadmyofoba, mivlineba, sxva saqmeze
gadaudebeli saproceso moqmedebis Sesruleba da a.S.).
rac Seexeba advokatis TanaSemwes, aseTi Tanamdeboba marTalia
SemoRebulia „advokatTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-17 muxliT,
magram igi ar daiSveba samarTalwarmoebaSi. mas SeuZlia mxolod
advokatis davalebiT da mis mier xelmowerili da damowmebuli
nebarTviT gaecnos saqmis masalebs.
samagierod „advokatTa Sesaxeb“ kanoniT SemoRebuli iqna advokatis
staJioris Tanamdeboba, romelsac SeuZlia Sesabamisi advokatis
davalebiT ganaxorcielos misi uflebamosilebebi.61
II. warmomadgenlis uflebamosilebis gaformeba
warmomadgeneli asrulebs uaRresad mniSvnelovan funqcias.
bevradaa damokidebuli yvela im saproceso saSualebebis Tu meqanizmebis
amoqmedeba, romlebic marwmuneblis interesebis dacvas uzrunvelyofen.
mxedvelobaSia misaRebi is garemoebac, rom warmomadgenlis mier am
saproceso saSualebebis gamouyenebloba, an kidev, mis mier ama Tu im
saproceso moqmedebis Seusruleblobis Tu arasaTanadod Sesrulebis
uaryofiTi Sedegebi mxolod marwmunebels daekisreba da ara
warmomadgenels. aqedan gamomdinare, cxadia udidesi mniSvneloba eniWeba
61 „advokatTa Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni, Tb. 2003, muxli me-16
124
kvalificiuri warmomadgenlis SerCevas, rac mTlianad marwmunebelzea
damokidebuli. sasamarTlos am SerCevaSi raime rolis Sesruleba ar
SeuZlia, Tu mxedvelobaSi ar miviRebT ssk 97-e muxliT
gaTvaliswinebul wess, romlis Tanaxmad sasamarTlos SeuZlia uari
Tqvas im piris (garda advokatisa), warmomadgenlad daSvebaze, romelsac
ar gaaCnia sakmarisi monacemebi daicvas mxare.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, savsebiT gasagebi unda iyos kanonis
kategoriuli moTxovna warmomadgenlis zustad dadgenili wesiT
gaformebis Sesaxeb. es imas niSnavs, rom Tu warmomadgenlis
uflebamosileba araa gaformebuli am wesis dacviT, sasamarTlo ar
dauSvebs mas warmomadgenlad.
kanonmdeblobis erT-erTi ZiriTadi moTxovna mdgomareobs imaSi,
rom warmomadgenlis uflebamosileba unda Camoyalibdes kanonis
Sesabamisad gacemul da gaformebul mindobilobaSi. advokatis mimarT
igive wess iTvaliswinebs „advokatTa Sesaxeb“ kanonis me-19 muxli,
romlis Tanaxmad „advokati saadvokato saqmianobas axorcielebs
xelSekrulebis safuZvelze“, xolo amave muxlis me-2 nawilis Tanaxmad
advokati, sxva dokumentebTan erTad, sasamarTlos warudgens
mindobilobas rogorc, zemoT avRniSneT, es mindobiloba sxva araferia
Tu ara davalebis xelSekruleba (sk 709-e muxli).
amrigad, pirveli da erT-erTi mTavari moTxovna – esaa saTanado
wesiT damowmebuli mindobiloba, romlis sasamarTloSi wardgenis
movaleoba ekisreba yvelas, romlebic marwmuneblebTan xelSekrulebiT
(SeTanxmebiT) sawyisebze gamodian sasamarTloSi. mxolod advokatebTan
mimarTebaSi es mindobiloba SeiZleba Secvalos orderma.
rogorc aRvniSneT, warmomadgenlis mier sasamarTloSi warsadgeni
mindobiloba unda pasuxobdes garkveul moTxovnebs, kerZod, igi unda
iyos saTanado wesiT gaformebuli da damowmebuli. amasTan erTad, kanoni
gansazRvravs Tu romeli pirobebis arsebobisas da romel organos
SeuZlia daamowmos aseTi mindobiloba.
moqalaqeTa mier gacemuli mindobilobebi unda damowmdes sanotaro
wesiT an im organizaciis mier, sadac muSaobs an swavlobs marwmunebeli,
agreTve, stacionaluri samkurnalo dawesebulebis administraciis mier,
sadac moqalaqe samkurnalod imyofeba, an kidev, Sesabamisi samxedro
nawilis mier, Tu mindobilobas samxedro mosamsaxure gascems. rac
Seexeba pirs, romelic sapatimroSi imyofeba, mis mier gacemul
mindobilobas daamowmebs Sesabamisi sapatimro adgilis administracia.
mindobilobis damowmebis aseTi wesi, uwinares yovlisa, marwmunebelTa
interesebiTaa ganpirobebuli – uadvilebs maT mindobilobis damowmebis
proceduras, magram yvela maTgans sruli ufleba aqvs gverdi auaros
aseT wess da daamowmos mindobiloba sanotaro wesiT.
organizaciis saxeliT gacemul mindobilobebs gascems da
daamowmebs am organizaciis xelmZRvaneli an sxva uflebamosili piri.
zemoT Cven ukve visaubreT imis Sesaxeb, rom Tu iuridiuli piris
wesdebis Tanaxmad warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT aRWurvilia
erT-erTi xelmZRvaneli piri, mas SeuZlia gamovides warmomadgenlad
sasamarTloSi mindobilobis gareSe. aseTma xelmZRvanelma pirma
sasamarTlos unda warudginos amonaweri wesdebidan, romliTac
dasturdeba misi sasamarTloSi warmomadgenlobiTi uflebamosileba.
125
erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT kanoniT an wesdebiT
warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT aRWurvili pirisa da am
iuridiuli piris TanamSromlis warmomadgenloba sasamarTloSi.
saqme isaa, rom iuridiuli piris (organizaciis) uflebebis
dasacavad sasamarTloSi xSirad gamodian am organizaciis
iuriskonsultebi da sxva TanamSromlebi. maT unda warudginon
sasamarTlos mindobiloba am organizaciis saxeliT, romelsac gascems
warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT aRWurvili Tanamdebobis piri,
xolo Tu aseTi araa, maSin kolegiuri organo, romelic aseTi
uflebiTaa aRWurvili kanoniT an wesdebiT.
„advokatTa Sesaxeb“ kanonis me-13 muxlis me-4 nawilis Tanaxmad
piri iZens advokatis statuss da iRebs saadvokato saqmianobis uflebis
damadasturebel mowmobas, romliTac igi axorcielebs saadvokato
saqmianobas mxolod ficis dadebis Semdeg. magram, imisaTvis, rom man
gamovides sasamarTloSi warmomadgenlad, man aseve unda gaaformos
mindobiloba warmomadgenelTan (klientTan), xolo sasamarTloSi
waradginos ori dokumenti: a) saadvokato saqmianobis uflebis
damadasturebeli mowmoba da b) warmomadgenlis (klientis) mier masze
gacemuli dokumenti – mindobiloba an orderi“ („advokatTa Sesaxeb“
kanonis me-19 muxli).
yvela sxva piri, romelsac jer kidev ar aqvs advokatis statusi,
valdebulia warudginos sasamarTlos marwmuneblis mier gacemuli
mindobiloba, damowmebuli im wesiT, romlis Sesaxebac zemoT gvqonda
saubari.
aseTia rogorc saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis, ise
saqarTvelos „advokatTa Sesaxeb“ kanonis azri da Sinaarsi am sakiTxSi.
$7. warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta
I. warmomadgenlis uflebamiosilebis Sewyveta marwmuneblis mier.
ise rogorc marwmuneblis ufleba awarmoos saqme sasamarTloSi
warmomadgenlis meSveobiT, mas aseTive ufleba aqvs Seuwyvitos
marwmunebels uflebamosileba. ssk 99-e muxlis Tanaxmad,
marwmunebels ufleba aqvs saqmis warmoebis yvela stadiaze gaauqmos
Tavis mier gacemuli mindobiloba da Sewyvitos warmomadgenlis
uflebamosileba. marwmunebels ar evaleba imis motivireba
(dasabuTeba), Tu ratom Seuwyvita man uflebamosileba
warmomadgenels. erTad-erTi, rac marwmunebels aseT SemTxvevaSi
evaleba – esaa werilobiT acnobos amis Sesaxeb sasamarTlos da
warmomadgenels. im momentidan, roca sasamarTlos werilobiT ecnoba
warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyvetis Sesaxeb sasamarTlo aRar
dauSvebs mas saproceso moqmedebaTa Sesrulebaze.
Tu aseTi gancxadeba mxarem gaakeTa saqmis sasamarTlo sxdomaze
ganxilvis dros, maSin es gancxadeba Seitaneba sxdomis oqmSi, razec
xeli unda moaweros ganmcxadebelma.
amrigad, warmomadgenlis uflebamosileba Sewyvetilad iTvleba,
roca mxare werilobiT mimarTavs sasamarTlos, an, roca aseTi
gancxadeba gakeTdeba sasamarTlos mosamzadebel an mTavar sxdomaze.
126
aRniSnul uflebas mxare ver gamoiyenebs saqmis ganxilvis
gaWianurebis mizniT. swored am mosazrebiT xelmZRvanelobs
kanonmdebeli, rodesac miuTiTebs, rom mxaris iniciativiT
warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta ver gaxdeba saqmis
warmoebis SeCerebis Tu saqmis ganxilvis gadadebis safuZveli, e.i.
saqmis warmoeba da ganxilva unda gagrZeldes da sasamarTlom ar
unda daakmayofilos mxaris Suamdgomloba SeCerebis Tu gadadebis
Sesaxeb (Tu aseTi Suamdgomloba aRiZvris). Tu mas surs aiyvanos sxva
warmomadgeneli, droulad da yovelgvari gaWianurebis gareSe unda
gaakeTos es.
marwmuneblis mier warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta
(ise rogorc saqmis warmoeba warmomadgenlis meSveobiT) aris mxaris
sruli ufleba da sasamarTlom yovelTvis unda daakmayofilos misi
aseTi gancxadeba. warmomadgenels ar aqvs ufleba gaaprotestos
marwmuneblis aseTi moqmedeba.
II. warmomadgenlis uflebamosilebis Sewyveta TviT
warmomadgenlis mier.
ise, rogorc marwmunebels, warmomadgenelsac ufleba aqvs
calmxrivad da motivirebis gareSe mimarTos sasamarTlos da
marwmunebels werilobiTi gancxadebiT Tavisi uflebamosilebaze
uarisTqmis Sesaxeb. aseTi uari mas SeuZlia ganacxados sasamarTlos
sxdomazec, rac Seitaneba sxdomis oqmSi.
- Tavis uflebamosilebaze uarisTqmis Sesaxeb gancxadebis Setana,
an sasamarTlos mosamzadebel Tu mTavar sxdomaze aseTi gancxadebis
gakeTeba jer kidev ar niSnavs uflebamosilebis Sewyvetas. marTalia,
aseTi gancxadeba yovelTvis unda daakmayofilos sasamarTlom, radgan ar
SeiZleba vaiZuloT piri gaswios warmomadgenloba, magram dros, roca
warmomadgenels ufleba aqvs Sewyvitos procesSi monawileoba – niSnavs
sasamarTlo. dros sasamarTlo niSnavs im varaudiT, rom marwmunebelma
TviTon miiRos monawileoba procesSi an aiyvanos axali warmomadgeneli
(ssk me-100 muxli).
gansxvavebiT iseTi SemTxvevisa, roca marwmunebeli ambobs uars
warmomadgenelze, rac ver gaxdeba saqmis ganxilvis gadadebis safuZveli,
Tu uflebamosilebaze uarisTqma keTdeba warmomadgenlis mier
sasamarTlos mTavar sxdomaze, SeiZleba saWiro gaxdes am sxdomis
gadadeba im droiT, rac saWiro iqneba axali warmomadgenlis
ayvanisaTvis, Tu amis survils gamoTqvams marwmunebeli. Tu am drois
manZilze marwmunebeli ar aiyvans axal warmomadgenels, sasamarTlos
SeuZlia CaTvalos, rom marwmunebeli TviTon piradad awarmoebs saqmes
warmomadgenlis gareSe da ganixilos saqme saerTo wesiT.
III. warmomadgenlobiTi uflebamosilebis Sewyveta mxareTa nebis
gareSe.
zemoT miTiTebuli SemTxvevebi iseTia, rodesac warmomadgenlobiTi
urTierTobis Sewyveta xdeba mxareTa nebiT, magram am urTierTobis
Sewyveta SeiZleba moxdes maTi nebis gareSec.
127
erT aseT SemTxvevaze zemoT gvqonda saubari, kerZod, rodesac
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba piris warmomadgenlad daSvebaze
uarisTqmis Sesaxeb. cxadia, rom aseT SemTxvevaSi warmomadgenlis
uflebamosileba Sewydeba.
sxva SemTxveva – esaa mxareTa gardacvaleba. cnobilia, rom sk 453-
e muxlis Tanaxmad valdebuleba Sewydeba urTierTobis monawile mxareTa
gardacvalebiT. es imas niSnavs, rom Tu gardaicvala warmomadgeneli,
misi aramarto saproceso uflebamosileba, aramed materialur-
samarTlebrivi valdebuleba gaTvaliswinebuli davalebis xelSekrulebiT
– Sewydeba. cxadia, rom marwmunebels SeuZlia mosTxovos
warmomadgenlis uflebamonacvleebs mis mier gadaxdili honoraris an
misi nawilis ukan dabruneba.
im SemTxvevaSi, rodesac gardaicvala marwmunebeli (an moxda
iuridiuli iuridiuli piris likvidacia) da uflebamonacvleoba
dauSvebelia, maSin Sewydeba saqmis warmoeba (sssk 272-e muxlis „e“
punqti) da, cxadia, masTan erTad warmomadgenlis uflebamosilebac.
magram, Tu uflebamonacvleoba dasaSvebia, maSin saqmis warmoeba
SeCerdeba (sssk 279-e muxlis „a“ punqti). saqmis warmoebis SeCerebasTan
erTad SeCerdeba yvela saproceso moqmedebis Sesruleba da maT Soris
warmomadgenlis saproceso moqmedebebic am saqmeze.
SeCerebuli saqmis ganaxlebasTan erTad ganaxldeba saqmis
ganxilvac (ssk 283-e muxli). Tu uflebamonacvle isurvebs da
gamoxatavs am survils Tavisi gancxadebiT an dumiliT, warmomadgeneli
gaagrZelebs Tavisi uflebamosilebis ganxorcielebas, magram
uflebamonacvles SeuZlia uari Tqvas am warmomadgenelze da aiyvanos
sxva warmomadgeneli.
$8. kanonieri waprmomadgenlebi
1. yvela fizikuri da iuridiuli piri aRWurvilia saproceso
uflebaunarianobiT, e.i. unariT hqondes saproceso uflebebi da
movaleobebi. magram yvela pirs ar gaaCnia unari Tavisi moqmedebiT
ganaxorcielos sasamarTloSi Tavisi uflebebi, maT Soris daavalos
saqmis warmoeba warmomadgenels, e.i. yvela pirs ar gaaCnia saproceso
qmedunarianoba. aseT pirTa kategorias ganekuTvnebian qmeduunaro
moqalaqeebi da SezRuduli qmedunarianobis mqone moqalaqeebi (sssk 81-e
muxli), romelTa Sesaxeb saubari gvqonda zemoT.
imis Sesaxeb, Tu vin SeiZleba gamovides sasamarTloSi aseTi
pirebis warmomadgenlebad, izruna TviTon kanonmdebelma. swored amitom
ewodeba aseT warmomadgenlebs kanonieri (kanonismieri) warmomadgenlebi.
amis dasadastureblad SeiZleba moviyvanoT ssk 101-e muxlis pirveli
nawili, romlis Tanaxmad „qmeduunaro moqalaqis agreTve SezRuduli
qmedunarianobis mqone moqalaqis uflebebsa da kanoniT dacul
interesebs sasamarTloSi icaven maTi mSoblebi, mSvileblebi, meurveebi
da mzrunvelebi, romlebic warudgenen sasamarTlos TavianTi
uflebamosilebis damadasturebel dokumentebs“.
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 21-e da 22-e muxlebi
iTvaliswineben sasamarTlos gadawyvetilebiT piris ugzo-ukvlod
dakargulad aRiarebas da piris gamocxadebas gardacvlilad. amis
128
Sesabamisad, ssk 317-e-321-e muxlebi gansazRvraven am kategoriis saqmeTa
ganxilvis wesebs.
ibadeba kiTxva: vin SeiZleba gamovides sasamarTloSi ugzo-ukvlod
dakargulad cnobili moqalaqis, an kidev, im memkvidris warmomadgenlad,
romelsac unda mieRo gardacvlilad gamocxadebuli moqalaqis qoneba?
pasuxs am kiTxvaze Seicavs ssk 101-e muxlis me-3 da me-4 nawilebi:
saqmeSi, romelSiac unda monawileobdes kanoniT dadgenili wesiT ugzo-
ukvlod dakargulad cnobili moqalaqe, mis warmomadgenlad monawileobs
piri, romelsac gadaeca samarTavad ugzo-ukvlod dakarguli piris
qoneba. xolo saqmeSi, romelSiac unda monawileobdes gardacvlilis an
gardacvlilad gamocxadebuli piris memkvidre, Tu memkvidreoba aravis
ar miuRia, maSin aseTi memkvidris warmomadgenlad gamodis samkvidro
qonebis dacvisa da marTvisaTvis daniSnuli piri.
amrigad, kanonieri warmomadgenlebis wres da maTi procesSi
monawileobis pirobebs gansazRvravs uSualod TiTon kanoni.
2. kanonieri warmomadgeneli monawileobs procesSi ara
xelSekrulebis, aramed kanonis ZaliT. aqedan gamomdinare, cxadia,
kanonieri warmomadgenlebis uflebamosilebis dadasturebisaTvis,
gansxvavebiT nebayoflobiT (xelSekrulebiT) warmomadgenlobisagan, raime
specialurad gaformebuli mindobilobis warmodgena arc saWiroa da arc
dasaSvebi. kanonierma warmomadgenlebma sasamarTlos unda warmoudginon
imis damadasturebeli dokumenti, rom isini arian kanonieri
warmomadgenlebi, kerZod, pasporti an sxva iseTi oficialuri
dokumenti, romelSic aris Canaweri Svilebis Sesaxeb, Svilad ayvanis
mowmoba, meurveobis Tu mzrunvelobis damadasturebeli dokumenti,
sasamarTlos gadawyvetileba, romliTac dasturdeba ugzo-ukvlod
dakargulis an gardacvlilad gamocxadebuli piris qonebis samarTavad
gadacema, aragistrirebul qorwinebaSi dabadebuli bavSvis dedis, xolo,
Tu aseTi bavSvis mamoba dadgenilia sasamarTlos wesiT, maSin am faqtis
damadasturebeli dokumenti, rogoric SeiZleba iyos moqalaqeobis
registraciis organos mier gacemuli cnoba, sasamarTlos kanonier
ZalaSi Sesuli gadawyvetileba an sxva oficialuri cnoba.
3. kanonieri warmomadgenlebi sargebloben farTo saproceso
uflebebiT. kanonieri warmomadgenloba avtomaturad (specialuri
uflebamosilebis gareSe), aniWebs maT uflebas Seasrulon yvela
saproceso moqmedeba, romelTa Sesrulebis ufleba aqvT warmomdgenT,
maT Soris isargeblon ganmkargulebiTi uflebebiT, rogoricaa sarCelis
cnoba, sarCelze uarisTqma, saqmis morigebiT damTavreba, gadawyvetilebis
gasaCivreba da sxva.
amasTan erTad, kanoni Seicavs SezRudvebsac. magaliTad,
samoqalaqo kodeqsis 129-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, meurveobisa
da mzrunvelobis organos winaswari Tanxmobis gareSe meurves ufleba
ar aqvs sameurveo piris saxeliT dados garigeba, xolo mzrunvels –
samzrunvelo piris saxeliT daTanxmdes garigebis dadebaze, romelic
Seexeba qonebis gasxvisebas, dagiravebas, Txovebas, sameurveo da
samzrunvelo piris kuTvnil uflebaze uaris Tqmas da a.S. am
TvalsazrisiT, rig SezRudvebs Seicavs sk 1296-e – 1297-e muxlebi.
aq miTiTebuli muxlebis analizidan SeiZleba gavakeToT daskvna:
sasamarTlom ar unda miiRos meurvisa da mzrunvelis mier sarCelze
uarisTqma, sarCelis cnoba, Tu saqmis morigebiT damTavreba, Tu ar aris
129
amis Sesaxeb meurveobisa da mzrunvelobis organoebis winaswari
Tanxmoba, gamoxatuli werilobiTi formiT.
kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli SezRudvebis farglebs gareT,
rac qmeduunaro da SezRuduli qmedunariani pirebis interesebis
dacvisaTvisaa gaTvaliswinebuli, kanonier warmomadgenlebs SeuZliaT
Seasrulon yvela saproceso moqmedeba, romelTa Sesrulebis ufleba
aqvT maT warmomdgenT.
4.kanonier warmomadgenlebs SeuZliaT saqmis warmoeba
sasamarTloSi miandon advokats, rac ar arTmevs maT uflebas TviTonac
miiRon monawileoba saqmis ganxilvaSi, ssk 101-e muxlis me-5 nawilSi
marTalia miTiTebulia advokatze, magram am muxlis danawesi unda
gavigoT farTod da avRniSnoT, rom maT SeuZliaT saqmis warmoeba
miandon aramarto advokats, aramed nebismier pirs, romelic SeiZleba
gamovides procesSi warmomadgenlad (ssk 94-e muxli).
$7. saproceso warmomadgeneli (mzrunveli)
I. saproceso warmomadgenlis daniSvna qmeduunaro mopasuxisaTvis.
saproceso warmomadgeneli (mzrunveli) saqarTvelos saproceso
samarTlis sruliad axali institutia. misi SemoRebis mizania iseTi
qmeduunaro mxaris uflebebisa da interesebis saTanadod dacvis
uzrunvelyofa, romelsac ama Tu im mizeziT ar yavs kanonieri
warmomadgeneli.
saproceso warmomadgenlis (mzrunvelis) daniSvnasa da misi
procesSi monawileobis wess iTvaliswinebs ssk 82-e muxli, romelic
ori nawilisagan Sedgeba.
ssk 82-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, Tu sarCeli Setanilia
qmeduunaro mxaris winaaRmdeg, romelsac ar yavs kanonieri
warmomadgeneli, sasamarTolo mosarCelis gancxadebis safuZvelze
dauniSnavs mas saproceso warmomadgenels da ganixilavs saqmes, Tu misi
ganuxilveloba zianiT emuqreba mosarCeles.
amrigad, imisaTvis, rom sasamarTlom dauniSnos qmeduunaro mxares
saproceso warmomadgeneli (saproceso mzrunveli) da ganixilos saqme,
saWiroa sami pirobis erTdroulad arseboba. erTi piroba – piri unda
iyos qmeduunaro. qmeduunarod iTvleba piri 7-dan 18 wlamde asakisa,
garda kanoniT gaTvaliswinebuli gamonaklisebisa, agreTve qmeduunarod
sasamarTlos gadawyvetilebiT aRiarebuli sruwlovani piri. meore
piroba – unda iyos mosarCelis Suamdgomloba mopasuxisaTvis saproceso
warmomadgenlis daniSvnis Sesaxeb, radgan mas ar yavs kanonieri
warmomadgeneli. mesame piroba – am saqmis ganuxilvelobam SeiZleba ziani
miayenos mosarCeles.
Tu yvela es piroba arsebobs, sasamarTlo dauniSnavs qmeduunaro
mopasuxes saproceso warmomadgenels (mzrunvels), raTa daculi iqnes
misi uflebebi da kanonieri interesebi.
130
sasamarTlo praqtikaSi wamoiWra sakiTxi imis eSsaxeb, SeiZleba Tu
ara saproceso warmomadgeneli daeniSnos iseT pirs, romelic
srulwlovania, araa aRiarebuli sasamarTlos mier, rogorc qmeduunaro,
e.i. iuridiulad qmedunariania, magram aSkarad ver uwevs angariSs Tavis
moqmedebas fsiqikuri mdgomareobis an Wkuasustobis gamo, e.i. faqtiurad
qmeduunaroa. aseT pirs SeiZleba daeniSnos saproceso warmomadgeneli
misi mSoblis, srulwlovani Svilis, meuRlis saxiT an Tu aseTi ar yavs
sxva iseTi piris saxiT, romelsac SeuZlia daicvas am faqtiurad
qmeduunaro piris interesebi sasamarTloSi.
rac Seexeba arasrulwlovans, mis kanonier warmomadgenlad
iTvleba misi mSobeli. saproceso warmomadgeneli mas mxolod im
SemTxvevaSi SeiZleba daeniSnos, roca ar yavs mSobeli.
mopasuxisaTvis saproceso warmomadgenlis daniSvnis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs motivirebuli ganCineba, romelzec ar SeiZleba
kerZo saCivris Setana. Tu saproceso warmomadgenelis daniSvnis
pirobebi ar arsebobs, sasamarTlo gamoitans ganCinebas mis daniSvnaze
uarisTqmisa da sarCelis ganuxilvelad datovebis Sesaxeb ssk 275-e
muxlis analogiiT, romelzec SeiZleba kerZo saCivris Setana.
II. saproceso warmomadgenlis daniSvna qmeduunaro
mosarCelisaTvis
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis mixedviT
sasamarTlom araqmedunariani mxarisagan saerTod ar unda miiRos
sarCeli (sssk 186-e muxlis „v“ punqtze). magram, Tu aseTi piris mier
Semotanili sarCeli miiRo sasamarTlom, mas SeuZlia datovos igi
ganuxilvelad, Tu sasamarTlos mizanSewonilad ar miaCnia dauniSnos mas
saproceso warmomadgeneli (sssk 275-e muxlis „a“ punqti).
amrigad, sasamarTlos SeuZlia ganixilos qmeduunaro piris mier
aRZruli sarCeli Tu arsebobs zemod aRniSnuli pirobebi da
sasamarTlos mizanSewonilad miaCnia am pirobebis gaTvaliswinebiT
ganixilos sarCeli.
magaliTad, pirma, romelmac aRZra sarCeli samkvidro qonebidan
konkretuli wilis gamoyofis Sesaxeb ar aRmoCnda srulwlovani da
maSasadame, qmedunariani. kanonieri warmomadgeneli mas ar gaaCnia, xolo
sarCelis ganuxilvelad datoveba zianiT emuqreba aramarto am
arasrulwlovan mosarCeles, aramed, savsebiT SesaZlebelia, mopasuxesac.
aseT da sxva analogiur SemTxvevebSi SeiZleba mizanSewonili iyos
saproceso warmomadgenlis daniSvna.
arasrulwlovani mosarCelis mimarT sakiTxi SedarebiT ufro
martivad SeiZleba gadawydes, magram rogor unda moiqces sasamarTlo,
rodesac mosarCele srulwlovania, araa aRiarebuli sasamarTlos mier
arc qmeduunarod da arc SezRudul qmedunarianad, e.i. iuridiulad
qmedunariania, magram faqtiurad aSkarad ver uwevs angariSs Tavis
moqmedebas, anu faqtiurad qmeduunaroa. aseT pirs SeiZleba daeniSnos
saproceso warmomadgeneli misi mSoblis, srulwlovani Svilis, meuRlis
saxiT, an Tu aseTi ar yavs nebismieri sxva piris saxiT, romelsac
SeuZlia daicvas am faqtiurad qmeduunaro piris interesebi. saproceso
warmomadgenels, ise rogorc kanonier warmomadgenels, SeuZlia saqme
awarmoos sasamarTloSi warmomadgenlis (advokatis) meSveobiT.
131
mosarCelisaTvis saproceso warmomadgenlis daniSvnis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba, romelzec ar SeiZleba kerZo saCivris
Setana; mosarCelisaTvis saproceso warmomadgenlis daniSvnaze
uarisTqmis SemTxvevaSic sasamarTlos gamoaqvs ganCineba sarCelis
ganuxilvelad datovebis Sesaxeb sssk 275-e muxlis „a“ punqtis
Sesabamisad, romelzec SeiZleba kerZo saCivris Setana ( ssk 276-e
muxli).
III. saproceso warmomadgenlis uflebebi da movaleobebi
saproceso warmomadgenels (mzrunvels) aqvs igive uflebebi, rac
meurveebsa da mzrunvelebs saerTod, magram erTi aucilebeli pirobis
aRniSvniT: maTi ganmkargulebeli moqmedebebi, rogoricaa sarCelis cnoba,
sarCelis aRiareba, saqmis morigebiT damTavreba TviTon sasamarTlom
unda Seamowmos xom ar arRvevs kanons an qmeduunaro piris interesebs
da mxolod amis Semdeg miiRos Sesabamisi gadawyvetileba (ganCineba).
132
T a v i VII
vadebi samoqalaqo procesSi
$1.saproceso vadebis mniSvneloba da saxeebi
1. mniSvneloba. drois faqtori yovelTvis asrulebda erT-erT
mTavar rols pirTa Soris urTierTobis samarTlebriv mowesrigebaSi.
samarTliT mowesrigebuli urTierTobebidan warmoSobili uflebebi da
movaleobebi yovelTvis arseboben droSi. ufro metic, drois gasvlas
kanoni zogjer ukavSirebs uflebis warmoSobas, xolo zogjer ki
piriqiT – uflebebisa da movaleobebis Sewyvetas. magaliTad, sk 403-e
muxlis Tanaxmad „movale, romelic fuladi Tanxis gadaxdis vadas
gadaacilebs, valdebulia gadacilebuli droisaTvis gadaixados kanoniT
gansazRvruli procenti“. amave kodeqsis 394-e muxlis Tanaxmad movalis
mier vadis gadacilebisas kreditors SeuZlia dauniSnos movales
valdebulebis SesrulebisaTvis aucilebeli dro. Tu movale am droSic
ar Seasrulebs valdebulebas, maSin kreditors ufleba aqvs
valdebulebis Sesrulebis nacvlad moiaTxovos zianis anazRaureba.
drois faqtori did rols asrulebs darRveulia Tu sadavo
uflebis dacvis SesaZleblobis daSvebis TvalsazrisiTac.
sailustraciod SeiZleba moviyvanoT xandazmulobis instituti
samoqalaqo materialur samarTalSi, romelic cnobilia sasarCelo
xandazmulobis an moTxovnis xandazmulobis saxelwodebiT. am
xandazmulobis arsi imaSi mdgomareobs, rom moTxovnis warmoSobis
momentidan garkveuli drois gasvlis Semdeg piri kargavs am moTxovnis
iZulebiT sasamarTlo wesiT realizaciis uflebas (sk 128-129-e
muxlebi).
drois faqtori did rols asrulebs samoqalaqo saproceso
samarTalSi: saqmis ganxilvasTan dakavSirebiT aucilebeli saproceso
moqmedebebi SeiZleba Seasrulos mxareebma mxolod kanoniT
gaTvaliswinebul vadebSi.
ra aris saproceso vada?
saproceso vada aris drois garkveuli monakveTi, romlis
ganmavlobaSi unda Sesruldes esa Tu is saproceso moqmedeba.
vadebis mniSvneloba samoqalaqo procesSi uSualod ukavSirdeba
samoqalaqo saqmeTa sasamarTlo warmoebis (samarTalwarmoebis) miznebsa
da amocanebs. samoqalaqo samarTalwarmoebis mizania aramarto im pirTa
uflebebis dacva, romlebic mimarTaven sasamarTlos sarCeliT
(gancxadebiT), aramed am uflebebis droulad da gonivrul vadebSi
dacva.
saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvrulia am „gonivruli“ vadis
farglebi. ssk 59-e muxlis Tanaxmad samoqalaqo saqmeebs sasamarTloebi
ganixilaven gancxadebis miRebis dRidan araugvianes ori Tvisa, xolo
133
rTuli kategoriis saqmeebze es vada SeiZleba gagrZeldes araumetes 5
Tvisa. es muxli iTvaliswinebs zogierTi kategoriis saqmeebis mimarT
kidev ufro mokle vadebs.
saproceso vadis erT-erTi da mTavari daniSnuleba imaSi
mdgomareobs rom misi meSveobiT sasamarTlom zemoqmedeba moaxdinos
mxareebze, raTa maT daniSnul vadaSi Seasrulon saproceso moqmedeba.
magaliTad, ssk 185-e muxlis Tanaxmad, Tu mosarCele daniSnul vadaSi
ar Seavsebs sarCelis xarvezs „sasamarTlo sarCels umoZraod datovebs
da mosarCeles daubrunebs“. ufro metic, rom ar iyos vadebi
SeuZlebeli iqneboda sasamarTlo gadawyvetilebis aRsruleba. swored am
mosazrebiT xelmZRvanelobda kanonmdebeli, roca SemoiRo
gadawyvetilebis gasaCivrebis vada. am vadis gasvlis Semdeg
gadawyvetileba Sedis kanonier ZalaSi da mogebul mxares SeuZlia
moiTxovos misi iZulebiT aRsruleba.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna: rom ar
iyos gansazRvruli dro, romlis ganmavlobaSiac modave mxareebma unda
Seasrulon esa Tu is saproceso moqmedeba – samoqalaqo saqmis ganxilva
saerTod verasdros ver damTavrdeboda, uflebis dacva saerTod ver
ganxorcieldeboda, samarTalwarmoebaSi damkvidrdeboda qaosi da
TviTneboba, marTlmsajulebis ganxorcieleba mTlianad iqneboda
damokidebuli im mxaris neba-survilze, romlis interesebSi ar Sedis
saqmis droulad ganxilva.
2. saxeebi. imis mixedviT, Tu procesis romeli subieqtisTvisaa
saproceso vada gaTvaliswinebuli, erTmaneTisagan ganasxvaveben:
a) saproceso vadebs, romlebic sasamarTlos saqmianobisaTvisaa
gaTvaliswinebuli, e.i. vadebs, romelTa ganmavlobaSi sasamarTlom unda
Seasrulos esa Tu is moqmedeba, magaliTad, samoqalaqo saqme
sasamarTlom unda ganixilos 2 TveSi, xolo gansakuTrebiT rTuli
saqmeebi – 5 TveSi (sssk 59-e muxli), mosamarTle valdebulia sarCelis
Cabarebidan 5 dReSi gamoitanos ganCineba am sarCelis warmoebaSi miRebis
Sesaxeb (sssk 183-e muxli), dasabuTebuli gadawyvetilebis gamotana
sasamarTlos SeuZlia 14 dRis ganmavlobaSi im dRidan, roca damTavrda
saqmis ganxilva (ssk 257-e muxli) da a.S.
b) saproceso vadebi, romlebic mxareebisTvis, saqmeSi monawile
sxva pirebisTvis, xolo zogjer saqmeSi ar monawile pirebisTvisacaa
gaTvaliswinebuli; magaliTad, ssk 155-e muxlis Tanaxmad sasamarTlos
mier gamoTxovili nivTieri mtkicebulebebi fizikurma da iuridiulma
pirebma, romlebiTanac aseTi mtkicebulebebi inaxeba, unda warudginon
sasamarTlos daniSnul vadaSi. igive movaleobas iTvaliswinebs agreTve
ssk 136-e muxli werilobiTi mtkicebulebebis gamoTxovis SemTxvevaSi da
sxv. aRniSnuli fizikuri Tu iuridiuli pirebi, marTalia ar arian
procesis monawileebi, magram isini valdebulia Seasrulon sasamarTlos
moTxovna amave sasamarTlos mier daniSnul vadaSi.
imis mixedviT, Tu vis mieraa gansazRvruli saproceso moqmedebis
vada, erTmaneTisagan ganasxvaveben kanonier da sasamarTlosmier vadebs.
a) kanonismieri vadebi kanoniTaa gansazRvruli da saproceso
moqmedeba am vadaSi unda Sesruldes. magaliTad, kerZo saCivris Setana,
ssk 416-e muxlis Tanaxmad, SeiZleba ganCinebis gadacemis momentidan 12
dRis ganmavlobaSi. kanoniT zogjer gaTvaliswinebulia kerZo saCivris
Setanis Semcirebuli vadac. magaliTad, ssk 194-e muxlis me-3 nawilis
134
Tanaxmad sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb sasamarTlo ganCinebis
gasaCivrebis vada Seadgens xuT dRes. kanoniT gansazvrulia saapelacio
da sakasacio saCivris Setanis vadebi (sssk 369-e da 397-e muxlebi) da
a.S.
kanonismieri vadebis kategorias ganekuTvneba vadebi, romlebic
ganisazRvreba ara raime TariRze miTiTebiT, aramed im garemoebaze
miTiTebiT, romlis dadgomamde an dadgomis Semdegac unda Sesruldes
moqmedeba. magaliTad, mopasuxes ufleba aqvs aRZras Segebebuli sarCeli
saqmis winaswari momzadebis damTavrebamde (sssk 188-e muxli). „am vadis
gaSvebis Semdeg mopasuxes SeuZlia aRZras Segebebuli sarCeli,
sasamarTlo paeqrobis damTavrebamde, Tu sasamarTlo sapatiod miiCnevs
vadis gaSvebas“ (ssk 188-e muxlis me-2 naw.) eqspertizis daniSvnis
SemTxvevaSi sasamarTlos SeuZlia SeaCeros saqmiswarmoeba „eqspertizis
damTavrebamde“ (sssk 281-e muxlis „b“ punqti) da a.S.
b) sasamarTlosmieri vadebi – esaa vadebi, romlebic sasamarTlos
mieraa gansazRvruli. sasamarTlos SeuZlia gansazRvros ama Tu im
saproceso moqmedebis SesrulebisaTvis vada, mxolod im SemTxvevaSi, Tu
aseTi vada araa dadgenili kanoniT. magaliTad, ssk 201-e muxlis
Tanaxmad sasamarTlo gadaugzavnis mopasuxes sarCelisa da sxva
sabuTebis aslebs, dauniSnavs mas vadas werilobiT Seadginos Tavisi
pasuxi sarCelisa da masSi dasmul sakiTxebze da warudginos isini
sasamarTlos. im SemTxvevaSi, rodesac Semotanili sarCeli xarveziania,
sasamarTlo gamoitans ganCinebas am xarvezis Sevsebis Sesaxeb, risTvisac
dauniSnavs mosarCeles vadas (ssk 185-e muxli). ssk 216-e muxlis me-2
nawilis Tanaxmad „sasamarTlo saqmis ganxilvis gadadebisas daniSnavs
dRes axali sasamarTlo sxdomisaTvis“. amave muxlis me-3 nawilis
Tanaxmad saqmis ganxilvis gadadebis SemTxvevaSi „sasamarTlo daavalebs
mxareebs daniSnul vadaSi warmoadginon werilobiTi da nivTieri
mtkicebulebebi“ da a.S.
$2. saproceso vadis gamoTvla da damTavreba
1. saproceso vadis gamoTvla. saproceso moqmedebis Sesrulebis
vada SeiZleba ganisazRvros:
a) zusti kalendaruli TariRiT. magaliTad, Tu sasamarTlom
miiRo gadawyvetileba gadaudos mxares sasamarTlo xarjebis gadaxda,
maSin sasamarTlom Tavis ganCinebaSi unda miuTiTos zusti kalendaruli
TariRi (magaliTad, 2004 wlis 5 seqtembramde), rodemdec mas gadaedo
am xarjebis gadaxda.
b) im garemoebaze miTiTebiT, romelic unda dadges. magaliTad, Tu
saqmis warmoeba SeCerebulia imis gamo, rom jer unda gadawydes sxva
saqme, romelic sxva sasamarTloSi ganixileba, maSin am saqmis warmoeba
SeiZleba ganaxldes mxolod mas Semdeg, roca kanonier valaSi Seva am
sxva sasamarTlos gadawyvetileba.
g) drois monakveTiT. magaliTad, gancxadebis Setana axlad
aRmoCenil garemoebaTa gamo saqmis ganaxlebis Sesaxeb dauSvebelia
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlidan 5 wlis gasvlis Semdeg.
ssk me-60 muxli gansazRvravs, Tu saidan, anu ra droidan unda
daiwyos saproceso vadis gamoTvla, rasac didi praqtikuli mniSvneloba
135
aqvs. magaliTad, kerZo saCivris Setanis vada, garda kanoniT
gaTvaliswinebuli gamonaklisebisa aris 12 dRe. magram saidan daiwyeba am
12 dRiani vadis gamoTvla?
am 12 dRiani vadis dasawyisia ganCinebis gadacemis momenti, xolo
Tu am ganCinebis gamocxadebas eswreboda kerZo saCivris Setanis uflebis
mqone piri, maSin vadis dasawyisia misi gamocxadebis momenti (416-e
muxli). am muxlis me-2 nawilis Tanaxmad kerZo saCivris Setanis 12
dRiani vadis gamoTvla unda daiwyos Sesabamisad ganCinebis gadacemis
meore (Semdgomi) dRidan, an am ganCinebis gamocxadebis meore dRidan. e.i.
Tu ganCineba gadaeca mxares 10 noembers, am ganCinebis gasaCivrebis vadis
dena daaiwyeba 11 noembridan da damTavrdeba 22 noembers. am wesiT unda
moxdes vadebis gamoTvla, roca es vadebi ganisazRvreba wlebiT, TveebiT
an dReebiT.
2. saproceso vadis damTavreba. ama Tu im saproceso moqmedebis
Seusrulebloba kanoniT an sasamarTlos mier gansazRvrul vadaSi,
iwvevs am moqmedebis mogvianebiT Sesrulebaze uflebis dakargvas. amitom,
Zalian didi praqtikuli mniSvneloba aqvs imis zustad codnas, Tu
saidan iwyeba vadis aTvla da misi damTavreba.
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba gansazRvravs wlebiT da
TveebiT gamosaTvleli vadis damTavrebis erTian wess. kerZod, wlebiT
gamosaTvleli vada mTavrdeba vadis ukanaskneli wlis Sesabamis Tvesa da
ricxvSi. magaliTad, ssk 426-e muxlis Tanaxmad gancxadeba
gadawyvetilebis baTilad cnobisa da axlad aRmoCenil garemoebaTa gamo
saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb Setanil unda iqnes gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvlidan 5 wlis gasvlis Semdeg. es imas niSnavs, rom
Tu gadawyvetileba Sevida kanonier ZalaSi 2000 wlis 1 seqtembers,
maSin xuTwliani vadis aTvla, ssk me-60 muxlis me-2 nawilis Tanaxmad,
daiwyeba 2 seqtembridan da damTavrdeba 2005 wlis 2 seqtembers.
igive wesi moqmedebs TveebiT gamosaTvleli vadis mimarTac, kerZod,
TveebiT gamosaTvleli vada gasulad CaiTvleba vadis ukanaskneli Tvis
Sesabamis Tvesa da ricxvSi, xolo Tu TveebiT gamosaTvleli vadis
ukanasknel Tves saTanado ricxvi ar aqvs maSin vada damTavrebulad
CaiTvleba am Tvis ukanasknel dRes.
magaliTad, sasamarTlo gadawyvetilebis sakasacio wesiT
gasaCivrebis vada aris erTi Tve. am vadis aTvla
iwyeba mxarisaTvis gadawyvetilebis gadacemis
momentidan. aqedan gamomdinare, Tu mxares
gadawyvetileba gadaeca 10 maiss, maSin misi
gasaCivrebis erTTviani vada mTavrdeba 11 ivniss,
radgan ssk me-60 muxlis me-2 nawilis Tanaxmad
TveebiT gamosaTvleli vada iwyeba im kalendaruli
TariRis (am SemTxvevaSi 10 maisi) Semdgomi dRidan,
romliTac gansazRvrulia misi dasawyisi“. dasawyisi,
rogorc avRniSneT gansazRvrulia gadawyvetilebis
mxarisaTvis gadacemis momentidan, erTTviani vadis
aTvla ki daiwyeba Semdgomi anu am dasawyisi TariRis
meore dRidan.
im SemTxvevaSi, rodesac TveobiT gamosaTvleli vadis ukanasknel
Tves saTanado ricxvi ar aqvs maSin vada gasulad CaiTvleba am Tvis
ukanasknel dRes.
136
magaliTad, gadawyvetilebis baTilad cnobis gamo saqmis
ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis Setanis erTTviani
vada iwyeba am gadawyvetilebis mxarisTvis gadacemis
momentidan. Tu vadis aTvla daiwyo 30 ianvars, maSin
vada gasulad CaiTvleba 28 Tebervals, radgan am
Tves Sesabamisi ricxvi ar aqvs.
vadis ukanaskneli dRe gasulad CaiTvleba am bolo dRis 24 saaTis
Semdeg. es imas niSnavs, rom Tu saproceso moqmedeba Sesrulda
saproceso vadis ukanaskneli dRis 24 saaTamde, saproceso moqmedeba
vadaSi Sesrulebulad iTvleba.
magaliTad, saapelacio saCivari Cabarda fostas vadis ukanaskneli
dRis 24 saaTze. saCivari iTvleba vadaSi Setanilad.
saproceso vadis dena ganuwyvetliv mimdinareobs. es imas niSnavs,
rom arasamuSao dReebisa Tu dResaswaulebis gamokleba ar xdeba. garda
amisa, Tu vada iwyeba arasamuSao dRes, vadis denac am dRidan iwyeba,
magram, Tu vada gadis arasamuSao dRes, maSin vadis damTavrebis dRed
iTvleba am arasamuSao, Tu sadResaswaulo dRis Semdgomi momdevno
samuSao dRe.
magaliTad, Tu saproceso moqmedebis Sesrulebis vadis
damTavrebis dRe gadis 2005 wlis 28 noembers,
romelic aris arasamuSao dRe-kvira, maSin vadis
damTavrebis dRed CaiTvleba ara 28 noemberi, aramed
misi momdevno samuSao dRe – 29 noembers (orSabaTi).
$3 saproceso vadis SeCereba, gagrZeleba da aRdgena
1.saproceso vadis SeCereba. saproceso vadis SeCereba uSualodaa
dakavSirebuli da mTlianad damokidebulia saqmis warmoebis SeCerebasTan.
Tu SeCerdeba saqmis warmoeba, SeCerdeba saproceso vadis denac. saqmis
warmoebis SeCereba dasaSvebia mxolod kanoniT gaTvaliswinebuli
safuZvlebiT. magaliTad, ssk 279-e muxlis „g“ punqtis Tanaxmad
sasamarTlo SeaCerebs saqmis warmoebas. Tu am muxlis safuZvelze
sasamarTlom gamoitana ganCineba saqmis warmoebis SeCerebis Sesaxeb, maSin
SeCerdeba daumTavrebeli saproceso vadis denac, magram am vadis dena
SeCerdeba ara im dRidan, roca sasamarTlom gamoitana ganCineba saqmis
warmoebis SeCerebis Sesaxeb, aramed im dRidan, roca warmoiSva warmoebis
SeCerebis safuZveli.
rodis ganaxldeba saproceso vadis dena?
saproceso vadis dena kvlav daiwyeba mxolod mas Semdeg, roca
warmoiSoba (aRdgeba, Seicvleba) garemoeba, romelic safuZvlad daedo
warmoebis SeCerebas. magaliTad, sasamarTlom SeaCera saqmis warmoeba
imis gamo, rom mxare imyofeba xangrZliv samsaxurebriv mivlinebaSi.
rogorc ki es mxare dabrundeba mivlinebidan, saproceso vadis dena
daiwyeba, magram sasamarTlom unda miiRos ganCineba SeCerebuli saqmis
warmoebis ganaxlebis Sesaxeb. aseve, Tu saqmis warmoeba SeCerebuli iyo
imis gamo, rom dainiSna eqspertiza an mxare imyofeba SeiaraRebuli
Zalebis moqmed nawilSi, maSin saproceso vadis dena daiwyeba rogorc ki
miRebuli iqneba eqspertis daskvna an mopasuxe dabrundeba SeiaraRebuli
Zalebis moqmed nawilidan. magram, nebismier SemTxvevaSi sasamarTlom
137
unda gamoitanos ganCineba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb. swored am
ganCinebis gamotanis dRidan ganaxldeba saproceso vadis denac.
amrigad, saproceso vadis dena SeCerda im droidan, roca warmoiSva
saqmis warmoebis SeCerebis safuZveli da ara saqmis warmoebis SeCerebis
Sesaxeb sasamarTlos ganCinebis miRebidan, xolo saproceso vadis dena
ganaxldeba ara im droidan, roca ukve aRar arsebobs safuZveli, ris
gamoc SeCerda warmoeba, aramed im droidan, roca sasamarTlom miiRo
ganCineba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxebb
2. saproceso vadis gagrZeleba da aRdgena. kanoniT dadgenili, an
sasamarTlos mier daniSnuli vadis gasvlis Semdeg saproceso moqmedebis
Sesrulebis ufleba ispoba, rac imas niSnavs, rom mxares an saqmis
monawile sxva pirs aRar SeuZlia saproceso moqmedebis Sesruleba.
amasTan erTad, kanoni uSvebs sasamarTlos mier daniSnuli vadis
gagrZelebis, xolo kanoniT gansazRvruli saproceso vadis aRdgenis
SesaZleblobas.
sasamarTlos mier daniSnuli vadis gagrZeleba dasaSvebia rogorc
dainteresebuli mxaris TxovniT, ise sasamarTlos iniciativiTac. mxaris
Suamdgomloba saproceso vadis aRdgenis Sesaxeb dasabuTebuli unda
iyos, kerZod miTiTebuli unda iyos mizezi, ris gamoc, saproceso
moqmedebis Sesruleba ver xerxdeba daniSnul vadaSi.
saproceso vadis gagrZelebis an aseT gagrZelebaze uaris Tqmis
Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba. Tu aseTi ganCineba ar arsebobs
vada ar SeiZleba CaiTvalos gagrZelebulad. sasamarTlo ganCinebaze
saproceso vadis gagrZelebis Sesaxeb, an aseT gagrZelebaze uarisTqmis
Sesaxeb kerZo saCivris Setana ar SeiZleba.
rogorc aRvniSneT, Tu saproceso vada kanoniTaa dadgenili, maSin
dasaSvebia am vadis aRdgena, garda kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli
akrZalvebisa. kanoniT dadgenili saproceso vadis aRdgena dasaSvebia
mxolod im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTlo cnobs, rom saproceso
moqmedebis Seusrulebloba gamowveuli iyo sapatio mizeziT (ssk 65-e
muxli).62
kanonismieri saproceso vadis aRdgena sasamarTlos iniciativiT
dauSvebelia. kanonismieri vadis aRdgenis Sesaxeb sasamarTlos SeiZleba
mimarTon mxareebma. gancxadeba saproceso vadis aRdgenis Sesaxeb
sasamarTlos waredgineba werilobiTi formiT, romelSic miTiTebuli
unda iyos mizezebi, romlebmac ganapirobes saproceso moqmedebis vadaze
Seusrulebloba, agreTve maTi damadasturebeli mtkicebulebebi.
magaliTad, Tu mxare miuTiTebs iseT mizezze, rogoricaa avadmyofoba an
mivlineba, man unda warmoadginos amis damadasturebeli Sesabamisi
cnobebi. saproceso vadis gaSvebis sapatio mizezis damtkicebis tvirTi
(movaleoba) mTlianad ekisreba ganmcxadebels, e.i. pirs, romelmac
moiTxova kanonismieri vadis aRdgena.
kanonismieri vadis aRdgenis SemTxvevaSi sasamarTlo ar niSnavs
axal vadas saproceso moqmedebis SesrulebisaTvis. swored amitom
62 sasamarTlos mier daniSnuli vadebis mimarT ssk iyenebs termins „vadis gagrZeleba“, xolo
kanonismieri saproceso vadebis mimarT – „vadis aRdgena“. marTalia, vadis gagrZelebis, Tu vadis
aRdgenis SemTxvevaSi vaRwevT erTsa da igive Sedegs – saproceso moqmedebis Sesrulebis vadis
gadawevas ufro Sors, magram aseT terminologiur gansxvavebas aqvs garkveuli safuZveli:
sasamarTlo araa kanonmdebeli da igi ver Secvlis kanonmdeblis mier daniSnul vadas, mas SeuZlia
mxolod aRadginos es vada.
138
kanonismieri vadis aRdgenis Sesaxeb gancxadebasTan erTad, roca es vada
gaSvebulia, mxares evaleba Seasrulos es saproceso moqmedeba. es imas
niSnavs, rom sasamarTlo ver ganixilavs gancxadebas kanonismieri vadis
aRdgenis Sesaxeb, Tu am gancxadebasTan erTad ar sruldeba Sesabamisi
saproceso moqmedeba.
gadacilebuli saproceso vadis aRdgenaze uarisTqmis Sesaxeb
sasamarTlos ganCinebaze SeiZleba kerZo saCivris Setana.
$4.saproceso vadis gasvlis Sedegebi
saproceso vadebis arsebobas SeiZleba qondes azri da mniSvneloba
mxolod im SemTxvevaSi, Tu am vadebis gasvlas moyveba garkveuli
Sedegi. aseT Sedegs iTvaliswinebs ssk 63-e muxli, romlis Tanaxmad
saproceso moqmedebis Sesrulebis ufleba gaqarwyldeba kanoniT
dadgenili an sasamarTlos mier daniSnuli vadis gasvlis Semdeg.
saCivari an sabuTebi, romlebic Setanilia saproceso vadis gasvlis
Semdeg, ganuxilvelad darCeba, aseTia Sedegi, romelsac kanoni
ukavSirebs vadis gaSvebas.
amasTan erTad, saproceso vadis gaSvebis Sedegebis ganxilvisas ar
SeiZleba mxedvelobidan gauSvaT Semdegi: vadebi dadgenilia aramarto
mxareebisaTvis, aramed sasamarTlosaTvisac. vadebi SeiZleba daudginos
sasamarTlom saqmeSi ar monawile sxva pirebsac. magaliTad, werilobiTi
an nivTieri mtkicebulebebi SeiZleba inaxebodes iseT fizikur Tu
iuridiul pirebTan, romlebic ar monawileoben saqmis ganxilvaSi.
sasamarTlos SeuZlia gamoiTxovos isini am pirebisagan, risTvisac
dauniSnavs maT vadas.
saproceso vadis gaSvebis Sedegebi sxvadasxvanairia imis mixedviT,
Tu vin gauSva es vada. magaliTad, Tu sasamarTlom gauSva samoqalaqo
saqmis ganxilvis vada, igi mainc valdebulia ganixilos saqme, Tu
sasamarTlom misTvis sarCelis gadacemidan 5 dRis ganmavlobaSi ar
gamoitans ganCinebas sarCelis warmoebaSi miRebis Sesaxeb, igi iTvleba
miRebulad da unda ganixilos man. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
sasamarTlos mier ama Tu im moqmedebis kanoniT dadgenil vadaSi an,
saerTod, gonivrul vadaSi, Seusrulebloba ganixileba rogorc
samsaxurebrivi movaleobis darRveva, romelic SeuZlia gaasaCivros
mxarem da romelsac SeiZleba mohyves disciplinuri devnis aRZvra.
Tu pirma, visTanac inaxeba werilobiTi Tu nivTieri mtkicebuleba,
sasamarTlos mier daniSnul vadaSi ar warmoadgina isini, es piri mainc
valdebulia warmoadginos es mtkicebulebebi (ssk 136-e da 156-e
muxlebi).
rac Seexeba mxareebs, Tu isini dadgenil vadaSi ar Seasruleben
saproceso moqmedebas, maSin kargaven am moqmedebis Sesrulebis uflebas.
cxadia, mxedvelobaSia iseTi viTareba, roca sasamarTlom ar gaagrZela
(aRadgina) gasuli saproceso vada kanoniT dadgenili wesiT.
139
T a v i VIII
procesis xarjebi
$1.procesis xarjebis cneba da Sinaarsi
samoqalaqo saqmis ganxilva sasamarTloSi dakavSirebulia garkveul
xarjebTan. am xarjebis udides nawils TviTon saxelmwifo kisrulobs:
dawyebuli mosamarTleTa da sasamarTlos sxva muSakTa xelfasebiTa da
damTavrebuli maTi sxva saxis materialur-teqnikuri uzrunvelyofiT.
ufro metic, zogierT iseT xarjs, rac dakavSirebulia uSualod
konkretuli saqmis ganxilvasTan, saxelmwifo kisrulobs magaliTad,
„saerTo sasamarTloebis Sesaxeb“ organuli kanonis me-10 muxlis
Tanaxmad samarTalwarmoeba xorcieldeba saxelmwifo enaze. pirs,
romelmac ar icis saxelmwifo ena mieCineba Tarjimani. „Tarjimnis
140
momsaxureba anazRaurdeba saxelmwifo biujetis xarjze“. ssk 47-e
muxlis Tanaxmad, Tu mxares ar SeuZlia advokatis xarjebis anazRaureba,
sasamarTlos ufleba aqvs moiwvios advokati saxelmwifos xarjze da
a.S. aRsaniSnavia isic, rom sasamarTlos moqalaqis qonebrivi
mdgomareobis gaTvaliswinebiT SeuZlia gaaTavisuflos igi sasamarTlo
xarjebis gadaxdisagan.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis aseTi pozicia
pirdapir gamomdinareobs adamianis uflebaTa evropis konvenciis me-6
muxliT damkvidrebuli principebidan.
zemoaRniSnuls isic unda daumatoT, rom TviTon sasamarTlo
xarjebis mcire moculobisaa da mxareebs ar unda warmoeSvaT ramdenadme
seriozuli siZnele misi gadaxdis dros. aseTi viTareba kidev ufro
ganamtkicebs saerTaSoriso paqtebiTa da konvenciebiT ganmtkicebul
princips, romlis Tanaxmad sasamarTloSi mimarTva xelmisawvdomi unda
iyos yvela pirisaTvis.63
procesis xarjebi ori saxisaa: a)sasamarTlo xarjebi da
b)sasamarTlos gareSe xarjebi.
sasamarTlo xarjebis wre amomwuravadaa gansazRvruli kanoniT da
aseT xarjebs miekuTvneba: saxelmwifo baJi, mowmeebis, eqspertebis,
specialistebisaTvis misacemi xarjebi, Tarjimnad mowveuli pirisaTvis
misacemi Tanxebi, adgilobriv daTvalierebaze gaweuli xarjebi,
mopasuxis moZebnis xarjebi, sasamarTlo gadawyvetilebis aRsrulebasTan
dakavSirebuli xarjebi, advokatisaTvis saxelmwifo biujetidan
gadaxdili Tanxebi (ssk 37-e muxlis me-2 naw.).
rac Seexeba sasamarTlos gareSe xarjebs, aseTi xarjebis wre araa
gansazRvruli amomwuravad. kanoni Seicavs mxolod sanimuSo
CamonaTvals, rogoricaa advokatisaTvis gaweuli xarjebi, dakarguli
xelfasi (ganacduri), mtkicebulebaTa uzrunvelsayofad gaweuli
xarjebi da sxva.
saqmis ganxilvasTan dakavSirebuli xarjebi – esaa xarjebi,
romlebic gadaxdili unda iqnes calkeuli saproceso moqmedebis
SesrulebisaTvis, agreTve im pirebisaTvis, romlebic exmarebian
sasamarTlos marTlmsajulebis ganxorcielebaSi (mowmeebi, eqsperti,
specialisti). gansxvaveba saxelmwifo baJisa da saqmis ganxilvasTan
dakavSirebul xarjebs Soris, mdgomareobs imaSi, rom saxelmwifo baJi –
esaa savaldebulo gadasaxadi sasamarTloSi saqmis ganxilvisaTvis, rac
winaswaraa gansazRvruli kanoniT, xolo saqmis ganxilvasTan
dakavSirebuli xarjebi – esaa xarjebi, romlebic unda aunazRauron im
pirebs, romlebic daxmarebas uweven sasamarTlos.
rac Seexeba sasamarTlosgareSe xarjebs, maTi odenoba
ganisazRvreba faqtiurad gaweuli danaxarjebiT. amitom, dainteresebulma
mxarem sasamarTlos unda warudginos faqtiurad gaweuli xarjebis
damadasturebeli mtkicebulebebi. winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlo ver
SeZlebs daakisros Sesabamis mxares am xarjebis anazRaurebis movaleoba.
$2. saxelmwifo baJi
63 adamianis uflebaTa evropis konvenciis me-6 muxliT damkvidrebuli debuleba, romlis
Tanaxmad yvela pirs aqvs damoukidebeli da miukerZoebeli sasamarTlos mier misi saqmis
ganxilvis ufleba, anu „sasamarTlos ufleba“, moicavs mis uflebas sasamarTlos
xelmisawvdomobazec.
141
saxelmwifo baJis cnebis zogad ganmartebas Seicavs „saxelmwifo
baJis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis pirveli muxli, romlis Tanaxmad
saxelmwifo baJi – esaa saqarTvelos biujetSi savaldebulo Senatani,
romelsac ixdian fizikuri da iuridiuli pirebi saxelmwifos mier maTi
interesebis Sesabamisi iuridiuli moqmedebebis SesrulebisaTvis da
saTanado sabuTebis gacemisaTvis.
saxelmwifo baJis am zogadi ganmartebidan gamomdinare, saxelmwifo
baJi sasamarTloSi SeiZleba Semdegnairad ganvmartoT: saxelmwifo baJi
sasamarTloSi – esaa mxareebis mesame pirebis (damoukidebeli
moTxovniT), ganmcxadeblebis Senatanebi, rasac isini ixdian
sasamarTloSi saqmis ganxilvisaTvis kanoniT gansazRvruli odenobiT da
wesiT.
1. saxelmwifo baJis gadaxdevinebis safuZvlebi.
ssk 38-e muxli Seicavs im moqmedebaTa amomwurav CamonaTvals,
romlebisTvisac gadaixdevineba saxelmwifo baJi, kerZod, saxelmwifo
baJi gadaixdevineba: a)sarCelebze, agreTve gancxadebaze gamartivebuli
wesiT gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb; b)Segebebul sarCelze; g)
mesame piris sarCelze, romelic damoukidebel moTxovnas acxadebs davis
saganze; d)gancxadebaze udavo warmoebis wesiT saqmeTa aRZvris Sesaxeb;
e)sarCelze saxelmwifo samarTlebrivi da administraciul
samarTlebrivi urTierTobebidan warmoSobili davebis Sesaxeb;
v)saapelacio saCivarze; z)sakasacio saCivarze; T)kerZo saCivarze.
saxelmwifo baJi winaswar Seaqvs mosarCeles (momCivans),
sasamarTlos ufleba ar aqvs ganixilos sarCeli, (saCivris) Tu baJi ar
aris gadaxdili (sssk 185-e, 368-e muxlebi). sasamarTlos SeuZlia
ganixilos saqme baJis winaswari gadaxdis gareSe, Tu is gaanTavisuflebs
mxares baJis gadaxdisagan an gadaudebs (gaunawilvadebs) mas baJis
gadaxdas.
2. saxelmwifo baJis odenoba.
arsebobs saxelmwifo baJis odenobis gansazRvris ori meTodi:
martivi da proporciuli. martivi meTodis gamoyenebis dros
kanonmdebeli winaswar gansazRvravs mis odenobas larebiT an TeTriT.
proporciuli meTodis gamoyenebis dros kanonmdebeli saxelmwifo baJis
odenobas gansazRvravs im Tanxebis moculobis procentulad, romelsac
Seadgens sarCelis, gancxadebis Tu saCivris fasi. saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba, rogorc wesi, mimarTavs
proporciul meTods da adgens Semdegs: sarCelebze da gancxadebebze,
garda gancxadebisa gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb, sadavo sagnis
Rirebulebis 2,5 procents, xolo gancxadebaze davalianebis amoRebis
Sesaxeb brZanebis miRebis Taobaze – 1,5 procents, saapelacio
saCivrisaTvis sadavo sagnis Rirebulebis 3 procents, sakasacio
saCivrisaTvis sadavo sagnis Rirebulebis 4 procents, xolo kerZo
saCivrisaTvis – davis sagnis Rirebulebis 1,5 procents.
3. davis sagnis Rirebulebis gansazRvris wesi. davis sagnis
(sarCelis sagnis) Rirebulebis gansazRvris movaleoba ekisreba
mosarCeles. es imas niSnavs, rom mosarCelem Tavis sarCelSi unda
miuTiTos davis sagnis fasze. es pirdapiraa gaTvaliswinebuli kanoniT
(ssk me-40 muxli) im SemTxvevaSi, Tu mosarCvele ar Seasrulebs am
142
movaleobas. e.i. ar miuTiTebs davis sagnis fasze, maSin sasamarTlos
SeuZlia datovos sarCeli umoZraod (185-e muxli).
mosamarTles, romelmac unda gadawyvitos sakiTxi sarCelis miRebis
Sesaxeb, ufleba aqvs Seamowmos Seesabameba Tu ara mosarCelis mier
miTiTebuli sarCelis fasi mis namdvil Rirebulebas. Tu mosamarTle
miva im daskvnamde rom mosarCelis mier miTiTebuli fasi ar Seesabameba
sadavo qonebis namdvil Rirebulebas, maSin es fasi TviTon mosamarTlem
unda gansazRvros. Tu davis sagnis (sadavo qonebis) namdvili
Rirebulebis gansazRvra mosamarTlisTvisac Znelia, mas SeuZlia
moiwvios specialisti (ssk 204-e muxli).
samoqalaqo saproceso kodeqsi uSvebs erT sarCelSi ramdenime
sxvadasxva moTxovnis gaerTianebas (ssk 82-e muxli). es sxvadasxva
moTxovnebi cal-calke ki ar unda Sefasdes, aramed unda ganisazRvros
gaerTianebuli moTxovnebis fasi, Sejamebuli moTxovnebis fasi, ris
Sedegad miviRebT am moTxovnebis saerTo fass.
es wesi ar gamoiyeneba im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTloSi
Semosulia ramdenime erTgvarovani saqme da sasamarTlom mizanSewonilad
cno maTi gaerTianeba erT warmoebad (ssk 182-e muxlis me-4 nawili).
aseT SemTxvevaSi gaerTianebuli sarCelebis Sefaseba cal-calke unda
moxdes.
gacilebiT ufro rTulia araqonebrivi davebis sagnis Rirebulebis
gansazRvra. aseTi sirTule gamowveulia zogadi xasiaTis kriteriumebiT,
romlebiTac unda ixelmZRvanelos sasamarTlom. pirvel rigSi
mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli saqmis moculoba, Sesamowmebel da
Sesafasebel mtkicebulebaTa raodenoba, Sesasrulebel saproceso
moqmedebaTa xasiaTi da Sinaarsi, saqmeSi monawile pirTa raodenoba
(simravle) da a.S.
sarCeli SeiZleba mimarTuli iyos rogorc araqonebrivi, ise misgan
warmoSobili qonebrivi uflebebis dacvisaken. aseT SemTxvevaSi unda
ganisazRvros araqonebrivi davaTa Rirebuleba da qonebrivi davis
Rirebuleba. sabolood ki davis sagnis Rirebuleba ganisazRvreba maT
Soris ufro maRali sagnis RirebulebiT, e.i. Sejameba araqonebrivi
davisa da qonebrivi davebis sagnis Rirebulebisa ar xdeba.
magaliTad, pativisa da Rirsebis Semlaxveli cnobebis uaryofis
Sesaxeb araqonebrivi davis sagani, imis gamo, rom dakavSirebulia mraval
werilobiT Tu nivTier mtkicebulebaTa gamokvlevasTan mowmeTa
dakiTxvebTan, specialistis miwvevasTan da a.S. sasamarTlom Seafasa 10
000 lariT, xolo am araqonebrivi urTierTobidan warmoSobili
qonebrivi dava TviTon mosarCelem gansazRvra 5 000 lariT. davis sagnis
Rirebuleba unda ganisazRvros 10 000 lariT, radgan araqonebrivi davis
sagnis Rirebuleba ufro maRalia, vidre qonebrivisa.
$3. saqmis ganxilvasTan dakavSirebuli xarjebi
saqmis ganxilvasTan dakavSirebul xarjebs ganekuTvneba mowmeebis,
eqspertebis, specialistebisaTvis misacemi Tanxebi, Tarjimnad mowveuli
pirebisaTvis misacemi Tanxebi, adgilobriv daTvalierebaze gaweuli
xarjebi, sasamarTlo gadawyvetilebis aRsrulebasTan dakavSirebuli
xarjebi da advokatisaTvis saxelmwifo salarodan gadaxdili Tanxebi.
143
saqmis ganxilvasTan dakavSirebuli xarjebi, saxelmwifo baJTan erTad
Seadgens maT erTobliobaSi sasamarTlo xarjebs.
xarjebi, romlebic unda mieceT mowmeebs, eqspertebs,
specialistebs da Tarjimnebs, gaTvaliswinebulia kanoniT. yvela am pirs,
romlebic mowodebulni arian daexmaron sasamarTlos marTlmsajulebis
ganxorcielebaSi, ekuTvniT anazRaureba mgzavrobisaTvis, sacxovrebeli
sadgomis daqiravebisaTvis da kvebisaTvis (dRiuri Tanxa), im odenobiT,
rac gansazRvrulia am miznebisaTvis Sesabamisi tarifebiT qveynis SigniT
mivlinebisaTvis. garda amisa, eqspertebi, Tarjimnebi da specialistebi
damatebiT iReben gasamrjelos sasamarTlos davalebiT Sesrulebuli
samuSaosaTvis im odenobiT, rac gansazRvrulia maTsa da sasamarTlos
Soris dadebuli SeTanxmebiT, oRond erTi pirobiT, Tu am samuSaos
Sesruleba ar Sedis maT samsaxurebriv movaleobaSi, risTvisac isini
iReben xelfass (magaliTad, sasamarTlo saeqsperto dawesebulebebis
TanamSromlebi).
45-e muxlis me-2 nawili Seicavs zogad kriteriums, romlis
safuZvelze sasamarTlom unda gansazRvros im gasamrjelos odenoba,
romelic unda mieces eqsperts, specialists Tu Tarjimans.
faqtiurad es kriteriumebi moiTxovs Sesasrulebeli samuSaos
xasiaTisa da sirTulis gaTvaliswinebas, masalebi, romlebic unda
gaanalizos eqspertma an Targmnos Tarjimanma, saboloo angariSSi ki
dro, romelic maT dasWirdebaT davalebis Sesasruleblad. cxadia, rom
Tu eqsperti, specialisti an Tarjimani Tavisi samsaxurebrivi
mdgomareobis gamo valdebulni arian Seasrulon samuSao, romelsac maT
avalebs sasamarTlo, maSin isini ver miiReben gasamrjelos
Sesasrulebeli samuSaosaTvis, magram SeunarCundebaT saSualo xelfasi
sasamarTloSi gamocxadebis mTeli drois manZilze.
mowmeebad gamosaZaxebel pirebs unarCundebaT saSualo xelfasi
samuSao adgilze, magram Tu isini ar arian SromiT urTierTobaSi, anu
umuSevrebia, maSin maT eZlevaT gasamrjelo faqtobrivad daxarjuli
droisa da Sromis anazRaurebis im minimaluri odenobis
gaTvaliswinebiT, rac dadgenilia oficialurad mTeli qveynis masStabiT.
rac Seexeba adgilze daTvalierebas, sasamarTlom unda gansazRvros
am xarjebis odenoba da daakisros misi gadaxda erT-erT an orive
mxares, imis mixedviT Tu visi iniciativiT warmoebs daTvaliereba (sssk
126-e muxli).
rogorc avRniSneT, mopasuxis moZebnis xarjebi ganekuTvneba saqmis
ganxilvisaTvis dakavSirebuli xarjebis kategorias. mopasuxis Zieba
Sinagan saqmeTa organoebis meSveobiT, dasaSvebia mxolod kanoniT
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. erTad-erTi aseTi kanoni, - esaa
„saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb“ kanoni. am kanonis 30-e muxlis
Tanaxmad saqmeebze alimentis gadaxdevinebis Sesaxeb, sxeulis
dasaxiCrebiT an sxvagvari dazianebiT, agreTve marCenalis sikvdiliT
gamowveuli zianis anazRaurebis Sesaxeb, rodesac movalis
adgilsamyofeli ucnobia, mosamarTles gamoaqvs ganCineba policiis
organoebis meSveobiT movalis Zebnis Sesaxeb. aseTi ganCinebis gamotana
dasaSvebia mxolod mas Semdeg, rodesac sasamarTlom gamoitana
gadawyvetileba zemoaRniSnul saqmeebze sarCelis dakmayofilebis
Sesaxeb da es gadawyvetileba Sevida kanonier ZalaSi, an sasamarTlom
daadgina misi dauyovnebliv aRsruleba.
144
movalis Zebnis xarjebi Tavdapirvelad biujetis saxsrebidan
anazRaurdeba, magram SemdgomSi am xarjebis anazRaureba daekisreba
TviTon mxareebs. xarjebis odenobis gansazRvrisaTvis sasamarTlom unda
moiTxovos Sinagan saqmeTa organoebis angariSi am danaxarjebis Sesaxeb.
gadawyvetilebaTa aRsrulebac dakavSirebulia garkveul xarjebTan,
es xarjebi gaTvaliswinebulia „saaRsrulebo warmoebaTa Sesaxeb“ kanonis
39-e muxliT, romlis Tanaxmad, aRsrulebasTan dakavSirebul xarjebs
miekuTvneba 1. im pirebisaTvis asanazRaurebeli Tanxebi, romelTa
mowvevac aucilebeli iyo karebis an sacavis gaxsnisaTvis (aq
mxeldvelobaSia specialistis mowveva); 2. nivTebis Sesanaxad
gadasaxdeli Tanxebi; 3. xarjebi, romlebic warmoiSva sajaro vaWrobis
gamocxadebisas; 4. xarjebi, romlebic warmoiSva movalis dakavebiT; 5.
auqcionis Catarebis xarjebi. aRsrulebis xarjebi ekisreba movales.
isini amoRebuli unda iqnen aRsasrulebel pretenziasTan erTad.
$4. sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan ganTavisufleba
sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan mxareTa ganTavisufleba
SeiZleba moxdes kanonis ZaliT da sasamarTlos mier. magram arc kanons
da arc sasamarTlos ar SeuZlia mxare gaanTavisuflos iseTi
sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan, romelic meore mxares unda
aunazRaurdes. gadaxdisagan ganTavisufleba SeiZleba mxolod
saxelmwifo biujetis sasargeblod gadasaxdeli Tanxebisagan. aseTi
Tanxebis kategorias, rogorc wesi, ganekuTvneba saxelmwifo baJi.
ssk 46-e muxlis Tanaxmad saxelmwifo biujetis sasargeblod
sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan Tavisufldebian mosarCeleebi
alimentis gadaxdevinebis sarCelebze, danaSauliT miyenebuli
materialuri zianis anazRaurebis sarCelebze, marCenalis sikvdiliT
miyenebuli zianis anazRaurebis sarCelebze da a.S. ssk 46-e muxlis
CamonaTvali araa amomwuravi; sasamarTlo xarjebisagan ganTavisuflebis
sxva SemTxvevebs iTvaliswinebs „saxelmwifo baJis Sesaxeb“ kanonis me-
5 muxli, romlis Tanaxmad saxelmwifo baJis gadaxdisagan
Tavisufldebian mosarCeleebi sarCelebze saavtoro uflebebis Sesaxeb,
socialuri dazRvevis organoebi regresul sarCelebze, sabiujeto
dawesebulebebi sarCelebze biujetSi Tanxebis gadaxdevinebis Sesaxeb
saqarTvelos erovnuli banki – yvela sarCelze da a.S. rogorc ukve
avRniSneT mxareebi ganTavisuflebulebi arian sasamarTlo xarjebis
gadaxdisagan saxelmwifo biujetSi, rac imas niSnavs, rom isini ar arian
ganTavisuflebuli iseTi xarjebisagan, romlebic maT unda gadaixadon
erT-erTi mxaris sasargeblod.
2. sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan ganTavisufleba sasamarTlos mier.
garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa, sasamarTlo xarjebisagan
ganTavisufleba SeiZleba moxdes sasamarTlos mierac (ssk 47-e muxli).
sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan sasamarTlom SeiZleba
gaanTavisuflos mxolod fizikuri da ara iuridiuli piri. iuridiuli
piris mimarT dasaSvebia mxolod sasamarTlo xarjebis gadaxdis
gadadeba, ganawilvadeba, maTi odenobis Semcireba (sssk 47-e muxlis
pirveli nawili). fizikuri piris sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan
145
ganTavisuflebis gawyvetisas sasamarTlom mxedvelobaSi unda miiRos
ori garemoeba. pirveli – moqalaqis qonebrivi mdgomareoba, ris gamoc
mas ar aqvs saSualeba gadaixados sasamarTlos xarjebi. am garemoebis
dadasturebis tvirTi ekisreba TviTon am fizikur pirs da meore –
ganTavisufleba SeiZleba mxolod iseTi sasamarTlo xarjebis
gadaxdisagan, romlebic saxelmwifo biujetSi unda Cairicxos. amitom,
mxare ar SeiZleba ganTavisufldes iseTi sasamarTlo xarjebis
gadaxdisagan, romlebic man erT-erTi mxaris sasargeblod unda
gadaixados.
sasamarTlos mier erT-erTi mxaris ganTavisufleba sasamarTlo
xarjebis gadaxdisagan, ar anTavisuflebs meore mxares aseTi xarjebis
gadaxdisagan. es meore mxare valdebulia gaiRos yvela is xarji, rasac
is gaiRebda, rom erT-erTi mxare ar yofiliyo ganTavisuflebuli
xarjebis gadaxdisagan.
magaliTad, sasamarTlom gaanTavisufla mosarCele baJis
gadaxdisagan, magram mosarCelem moigo procesi da is
kidec rom ar yofiliyo ganTavisuflebuli baJis
gadaxdisagan da gadaexada es baJi, sasamarTlos
aramarto am baJis, aramed procesis mTeli xarjebis
gadaxda unda daekisrebia mopasuxisaTvis, radgan
sasamarTlo xarjebis gadaxda sabolao angariSSi
unda daekisros wagebul mxares. aseT SemTxvevaSi
mosarCeles ubrundeba mis mier gadaxdili baJic da
mis mier gaweuli sxva xarjebic, Tu amas hqonda
adgili, magram, Tu igi ganTavisuflebuli iyo baJis
gadaxdisagan da gadawyvetileba mis sasargeblod iqna
gamotanili am baJis gadaxda daekisreba mopasuxes
sasamarTlos gadawyvetilebiT.
$5. sasamarTlo xarjebis gadaxdis gadadeba, ganawilvadeba da maTi
odenobis Semcireba
sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan ganTavisuflebis gverdiT,
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs sasamarTlo
xarjebis gadaxdis gadadebas, ganawilvadebas, e.i. am xarjebis
etapobrivad (nawil-nawil) gadaxdas da Semcirebas. TavisTavad cxadia,
rom sasamarTlos SeuZlia erTdroulad Seamciros xarjebis odenoba da
gadaudos kidec an gaunawilvados am Semcirebuli xarjebis gadaxda.
TiToeuli am sakiTxis gadawyvetisas sasamarTlo xelmZRvanelobs erTi
kriteriumiT – mxareTa qonebrivi mdgomareobiT.
sasamarTlo xarjebis odenobis Semcireba yovelTvis araa
damokidebuli sasamarTlos mixedulebaze. arsebobs kanoniT
gaTvaliswinebuli konkretuli safuZvlebi, romelTa arsebobis
SemTxvevaSi sasamarTlo valdebulia Seamciros sasamarTlo xarjebis
odenoba. kerZod, ssk 49-e muxlis Tanaxmad sasamarTlo xarjebis
odenoba ganaxevrdeba, Tu mosarCelem uari Tqva sarCelze, mopasuxem cno
sarCeli, mxareebi morigdnen, gamotanilia dauswrebeli gadawyvetileba.
146
$6. sasamarTlo xarjebis ganawileba mxareTa Soris
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba amkvidrebs princips, romlis
Tanaxmad im mxaris mier gaRebuli xarjebis gadaxda, romlis
sasargeblodac iqna gamotanili gadawyvetileba, ekisreba meore mxares,
Tundac es mxare ganTavisuflebuli iyos saxelmwifo biujetSi
sasamarTlo xarjebis gadaxdisagan.
es imas niSnavs, rom Tu mosarCelem moigo procesi saxelmwifo
baJis (agreTve sxva xarjebis) gadaxda daekisreba mopasuxes, Tumca
mosarCeles baJi ar gadauxdia, radgan igi ganTavisuflebuli iyo misi
gadaxdisagan. magram Tu mosarCeles uari eTqva sarCelis
dakmayofilebaze, e.i. mopasuxem moigo procesi, maSin mopasuxes ver
daekisreba baJis gadaxda. misi gadaxda verc mosarCeles daekisreba,
radgan igi ganTavisuflebuli iyo baJis gadaxdisagan. rac Seexeba sxva
xarjebs, romlebic mopasuxis sasargeblod unda iqnes gadaxdili, maTi
gadaxda mosarCeles daekisreba.
cxadia, rom mxareTa Soris xarjebis ganawileba, erTi mxaris mier
gaweuli xarjebis meore mxareze gadakisreba unda moxdes sarCelis im
moTxovnis proporciulad, romelic daakmayofila an uari uTxra
sasamarTlom Tavisi gadawyvetilebiT.
garkveuli TaviseburebebiT xasiaTdeba sasamarTlo xarjebis
ganawileba mosarCelis mier sarCelze uaris Tqmisa da mxareTa morigebis
SemTxvevaSi.
sarCelze uarisTqma SeiZleba sxvadasxva motiviT iyos
ganpirobebuli. yvela SemTxvevaSi aseTi uaris Sedegad mopasuxes ar
ekisreba im xarjebis anazRaureba, romelic mosarCelem gaswia.
erTaderTi SemTxveva, rodesac mopasuxes SeiZleba daekisros mosarCelis
mier gaweuli xarjebis anazRaureba – esaa mosarCelis mier sarCelze
uarisTqma im motiviT, rom mopasuxem nebayoflobiT daakmayofila igi
sarCelis aRZvris Semdeg. magram aq aucilebelia erTi piroba;
mosarCelis Txovna, rom es xarjebi da advokatis daxmarebis gamo
gaweuli xarjebis anazRaureba daekisros mopasuxes. Tu aseTi Txovna ar
arsebobs, sasamarTlo Tavisi iniciativiT amas ver gaakeTebs.
mxareTa morigebis SemTxvevaSi, maT SeuZliaT erTmaneTSi
SeTanxmdnen sasamarTlo xarjebis ganawilebis wesze, rac savaldebuloa
sasamarTlosaTvis. Tu mxareebi ar SeTanxmebulan, maSin sasamarTlom
TviTon Tavisi iniciativiT unda gaanawilos mxareTa Soris sasamarTlo
xarjebi.
sarCelze uarisTqmisa Tu mxareTa morigebis gamo sasamarTlos
gamoaqvs ganCineba (272-e da 273-e muxlebi), romelSiac unda Caiweros,
Tu romel mxares ra xarjebi da ra odenobiT unda daekisros.
ar aris gamoricxuli, rom mxarem mimarTos sasamarTlos xarjebis
ganawilebis Sesaxeb mas Semdeg, roca sasamarTlom ukve gamoitana
ganCineba, romelSic araferia naTqvami xarjebis ganawilebis Taobaze.
maSin sxva gza araa, sasamarTlom ssk 261-e muxlisa analogiiT unda
gamoitanos damatebiTi ganCineba da gansazRvros Tu romelma mxarem ra
xarjebi unda gaswios.
ssk 53-e muxli gansazRvravs warmomadgenlis daxmarebisaTvis
gaweuli xarjebis anazRaurebas, roca gadawyvetileba gamotanilia im
mxaris sasargeblod, romelmac aseTi xarjebi gaswia. am SemTxvevaSiac
147
moqmedebs wesi, romlis Tanaxmad, Tu sarCeli mTlianad ki ara
nawilobriv iqna dakmayofilebuli, maSin warmomadgenlis daxmarebisaTvis
gaweuli xarjebi daekisreba meore mxares im moTxovnis proporciulad,
rac sasamarTlos gadawyvetilebiT iqna dakmayofilebuli.
warmomadgenelSi igulisxmeba ara marto advokatebi, aramed
pirebi, romlebic Sesabamisi mindobilobis safuZvelze (94-e muxli)
axorcieleben warmomadgenlobas. aq uwinares yovlisa, mxedvelobaSia,
saqarTveloSi farTod gavrcelebuli iuridiuli firmebis
TanamSromlebi, agreTve pirebi, romlebic aseT firmebSi ar iricxebian,
magram mindobilobiT da garkveuli sazRauriT warmomadgenlad gamodian
sasamarTloSi.
kanoni gansazRvravs mxaris mier warmomadgenlis daxmarebisaTvis
gaweuli xarjebis im odenobis maqsimums, romelic SeiZleba daekisros
meore mxares: davis sagnis Rirebulebis 4% (ssk 47 muxlis me-2
nawili). am maqsimumis farglebSi sasamarTlos TviTon SeuZlia Tavisi
mixedulebiT-gonivrul farglebSi, gansazRvros daxmarebisaTvis
gaweuli xarjebis odenoba, romelic meore mxares unda daekisros.
warmomadgenlis daxmarebisaTvis gaweuli xarjebis odenobis
gansazRvris aseTi wesi qmnis am odenobis xelovnurad gazrdis
dabrkolebas, rac saboloo angariSSi icavs im mxaris interesebs,
romelsac am xarjebis anazRaureba unda daekisros.
nebismieri ganCineba, gamotanili sasamarTlo xarjebTan
dakavSirebul sakiTxebze, garda iseTi sakiTxebisa, romlebic procesis
bolos – sasamarTlos gadawyvetilebiT unda gadawydes, SeiZleba
gasaCivrdes kerZo saCivriT. Tu xarjebis ganawileba gadawyvetilebiTaa
gansazRvruli, maSin mxareebs SeuZliaT es gaasaCivron am
gadawyvetilebasTan erTad.
148
T a v i IX
I.sasamarTlo mtkicebulebaTa ZiriTadi
sakiTxebi
$1. faqtebis damtkicebis aucilebloba.
sasamarTlo mtkicebis cneba.64
yoveli konkretuli samoqalaqo saqmis gadawyveta sasamarTloSi
dakavSirebulia garkveuli faqtebis dadgenasTan. faqtebis dadgenis
aucilebloba ganpirobebulia imiT, rom sasamarTlo ixilavs da wyvets
mxareTa Soris warmoSobil davebs, romlebic samarTlis regulirebuli
urTierTobebidan warmoiSvebian. samarTlebrivi urTierToba ki, rogorc
es cnobilia, SeiZleba aRmocendes, ganviTardes an Sewydes mxolod
iuridiuli faqtebis safuZvelze. e.i. iseTi faqtebis safuZvelze,
romlebsac samarTlis norma ukavSirebs garkveul iuridiul Sedegs.
magaliTad, aRZrulia sarCeli xelSekrulebidan gamomdinare
valdebulebis Sesrulebis Sesaxeb. cxadia, unda damtkicdes
xelSekrulebis dadebis faqti, am xelSekrulebidan gamomdinare,
konkretuli valdebulis Sinaarsi (xasiaTi), valdebulebis Sesrulebis
vadis dadgoma da misi nebayoflobiT Seusrulebloba. Tu sarCeli
aRZrulia zianis anazRaurebis Sesaxeb, saWiroa dadgindes zianis
miyenebis faqti, zianis odenoba, zianis mimyeneblis vinaoba, anu
mizezobrivi kavSiri zianis mimyeneblis moqmedebasa da damdgar zians
Soris, zianis mimyeneblis brali.
amrigad, sasamarTlo ver gadawyvets vercerT samoqalaqo saqmes,
Tu man winaswar ar daadgina garkveuli faqtebi. am faqtebis dadgena
xorcieldeba umTavresad damtkicebis gziT, Sesabamisi mtkicebulebebis
gamoyenebiT. am TvalsazrisiT sasamarTlo mtkiceba Semecnebis erT-erTi
saxesxvaobaa, radgan igi xorcieldeba saerTo gnoseologiur
kanonzomierebaTa Sesabamisad. kerZod, saproceso kanonmdeblobiT
ganmtkicebuli debuleba, romlis Tanaxmad sasamarTloSi saqmeTa
64 qarTul iuridiul literaturaSi da, maT Soris samoqalaqo saproceso literaturaSi,
mtkicebulebaTa Teoriiis da praqtikis sakiTxebis gaSuqebis dros farTod gamoiyeneba terminebi da
cnebebi, romlebic jer kidev romis samarTlidan momdinareoben, romlebic aseTive saxiT
SenarCunebulia Tanamedrove evropul da, maT Soris qarTul kanonmdeblobaSi da praqtikaSi. es
terminebia: mtkicebuleba (доказательства, Beweis); mtkiceba anu sasamarTlo mtkiceba
(доказывание,BBeweisfűrung); mtkicebis sagani anu damtkicebis sagani (предемет доказывания, Beweisgegenstasnd): mtkicebis saSualeba (средство доказывания, beweismittel): miTiTebis tvirTi
(бремя утверждения Behaupt - ungslast), zogjer am cnebis aRsaniSnavad iyeneben laTinur termins; Ovus
profereveli; mtkicebis (damtkicebis) tvirTi (бремя доказывания bewaslast), zogjer am cnebis
aRsaniSnavad iyeneben laTinur termins: Onus probandi. am terminebiT visargeblebT Cvenc mtkicebulebis Teoriisa da praqtikis sakiTxebis gaSuqebisas.
ix. iuridiuli telminologia (rusul-qarTuli nawili). Semdgenelebi g. Jvania, d. furcelaZe, p.
qavTaraZe, T. wereTeli. mTavari redaqtori T. wereTeli. Tbilisi, 1963 weli.
149
ganxilvisas unda iqnes dadgenili faqtiuri garemoebebi, emyareba im
debulebas, rom adamianis cnobierebas sinamdvilis Secnobis unari
gaaCnia.
faqtebis damtkicebis procesi sakmaod detalurad regulirdeba
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT. kanonmdeblobiT kerZod,
gansazRvrulia mtkicebis saSualebaTa (mtkicebulebaTa) wre, romlebic
SeiZleba gamoiyenos sasamarTlom faqtobrivi garemoebebis dasadgenad,
am mtkicebulebaTa dasaSveboba da gankuTvnadoba, mtkicebis tvirTis
(movaleobis) ganawileba mxareTa Soris, anu romelma mxarem ra garemoeba
unda daamtkicos, mtkicebulebaTa gamokvlevis wesi, mtkicebulebaTa
Sefasebis zogadi wesebi da a.S.
rogorc vxedavT, sasamarTlo mtkicebis procesi – esaa saqmianoba,
romelsac axorcieleben mxareebi da sasamarTlo im farglebSi da wesiT,
romlebic gansazRvrulia kanoniT. magaliTad, mxareebi warudgenen
sasamarTlos mtkicebulebebs im faqtebis dadasturebis mizniT,
romlebzec isini amyareben TavianT moTxovnebs da Sesagebels.
sasamarTlo mtkicebulebaTa dasaSvebobisa da gankuTvnadobis principebis
moTxovnaTa dacviT iRebs am mtkicebulebebs da afasebs mas Tavisi
Sinagani rwmeniT. sxva sityvebiT rom vTqvaT, sasamarTlo mtkicebis
procesis sxvadasxva monawile sxvadaxsva funqcias asrulebs, magram
yvela maTganis saqmianoba mimarTulia erTi miznisaken – gairkves
simarTle, dadgindes saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone
garemoebebi.
amasTan erTad, faqtebis dadgena, maTi Semecneba, rogorc sworad
miuTiTebs k. baqraZe, SeiZleba orgvari iyos: uSualo da SualobiTi.
uSualo codna dakavSirebulia SegrZnebasTan, aRqmebTan, imasTan, rasac
Cven vxedavT, vismenT, vynosavT, SevexebiT da a.S. aseTia Cveni codna,
magaliTad, imis Sesaxeb, rom „dRes kargi daria“, „haerSi agdebuli qva
Camovarda“, „petre pavles gverdiT zis“ da sxv. uSualo codna eyrdnoba
cocxal ganWvretas, romelic gvaZlevs codnas sinamdvilis movlenebis
garegani, zedapiruli Tvisebis Sesexeb.65
magram, roca ama Tu im movlenis, faqtis, garemoebis dadgena
uSualo Semecnebis gziT SeuZlebelia, maSin mimarTaven e.w. SualobiT
Semecnebas, romlis dros jer winaswar vadgenT garkveul garemoebebs,
xolo Semdeg maTi meSveobiT CvenTvis saintereso sxva garemoebebs.
sasamarTlo Semecnebis formebis TvalsazrisiT saqmis sworad
gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebi SeiZleba or jgufad
davyoT: a) garemoebebi, romlebic ganagrZoben arsebobas sasamarTlos
mier saqmis ganxilvis dros (e.w. awmyos faqtebi) da amitom
SesaZlebelia maTi grZnobadi aRqmis gziT dadgena da b) garemoebani,
romlebsac adgili hqondaT warsulSi da amitom maTi dadgena uSualo
Semecnebis gziT SeuZlebelia. aseTi faqtebi SeiZleba dadgindes mxolod
gaSualebuli gziT, mtkicebulebis gamoyenebiT.
procesualuri kanonmdebloba iTvaliswinebs am garemoebaTa
dadgenis wess. amasTan, kanonmdebeli mTel rig samarTlebriv
principebTan erTad, mxedvelobaSi iRebs TviT dasadgeni garemoebis
xasiaTs da misi Semecnebis formebis Taviseburebas. magaliTad, Tu
dasadgen garemoebas adgili aqvs amJamad, anu sasamarTloSi saqmis
65 k. baqraZe, logika, T. 1955, gv. 16
150
ganxilvis momentSi da, amasTan erTad, misi grZnobadi aRqma
SesaZlebelia, procesualuri kanonmdebloba iTvaliswinebs faqtis aseTi
gziT dadgenis SesaZleblobas da wess. kerZod, ssk 120-e muxli
iTvaliswinebs adgilze daTvalierebas, romelsac awarmoebs saqmis
ganmxilveli sasamarTlo. adgilze daTvalierebis Sedegebi Seitaneba
oqmSi, romelsac SeiZleba daerTos daTvalierebis dros Sedgenili an
damowmebuli gegmebi, naxazebi, suraTebi da sxva. sasamarTlos mier
saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis grZnobadi aRqmis gziT
dadgenis dasaSveboba SeiZleba imiT dasabuTdes, rom aseTi aRqmisas
saWiro ar aris logikuri, azrobrivi procesebis Careva, radgan
empiriul safexurze xdeba. faqtis mxolod konstatacia. es faqti
erTnairad aRiqmeba rogorc sasamarTlos mier, ise adgilze
daTvalierebaSi monawile pirebis mier, ris gamoc maT ar SeiZleba
daebadoT eWvi aRqmis adekvaturobaSi aRsaqmel saganTan. rogorc
sworad miuTiTebs d. uznaZe, arasdros adamianis fsiqika ise axlos ar
dgas sinamdvilesTan, rogorc aRqmis SemTxvevaSi, aq sinamdvile pirdapir
moqmedebs Cveenze da aRqmam misi maqsimalurad uSvalo asaxva unda
mogvces.66
amasTan erTad, cnobilia isic, rom grZnobadi aRqmis
SesaZleblobebi SezRudulia, romelic ZiriTadad ganpirobebulia TviT
grZnobis organoebis bunebrivi SesaZleblobebiT. magaliTad, Cven ar
SegviZlia gavigonolT Zlieri magram Cvengan garkveuli manZiliT
daSorebuli xma. SezRudulia agreTve mxedvelobiTi aRqma da a.S.
adamiani, marTalia SezRudulia Tavisi grZnobis organoebis
fiziologiuri sazRvrebiT – wers k. megreliZe – magram amis gamo
savsebiT ar aris SezRuduli Tavis SemecnebaSi. teqnikuri saSualebebis
gamoyenebiT is afarTovebs Tavis aRqmas da Semecnebas dausruleblad,
bunebrivi SesaZleblobebis farglebs iqiT.67
SeuZlia Tu ara sasamarTlos gamoiyenos uSualo aRqmis dros
teqnikuri SesaZleblobebi (mowyobilobebi)? am sakiTxze saubari gveqneba
qvemoT. aq ki saWirod migvaCnia avRniSnoT, rom swored uSualo aRqmis
SesaZleblobebis SezRudalobis gamo Semecnebis mTavari gza azrovnebaa,
rac sinamdvilis gaSualebul asaxvas warmoadgens.
sasamarTlo mtkiceba, saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis
mqone faqtebis dadgenis procesi, swored gaSualebuli asaxvaa
sinamdvilisa.
sasamarTlo warmoebaSi ara marto uSualo Semecneba, aramed
mtkicebis procesi rogorc gaSualebuli Semecneba sakmao sisruliTaa
mowesrigebuli kanoniT. magaliTad, ssk 102-e muxlis Tanaxmad
„TiToeulma mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzec igi amyarebs
Tavis moTxovnebsa da Sesagebels“. rogorc vxedavT, kanoni gansazRvravs
Tu romelma mxarem romeli faqtobrivi garemoebebi unda daamtkicos.
kanoni gansazRvravs agreTve Tu romel mxares ekisreba mtkicebulebaTa
wardgena sasamarTloSi, romeli faqtebi ar saWiroeben damtkicebas,
mtkicebis ra saSualebebi daiSveba da ra ar daiSveba, rogor da ra
wesiT xdeba mtkicebulebaTa Segroveba, Semowmeba da Sefaseba da a.S.
66 d. uznaZe. zogadi fsiqologia. Tb. 1940. gv. 463.
67 k. megreliZe. azrovnebis sociologiis ZiriTadi problemebi. Tb. 1965 w. gv. 218
151
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
sasamarTlo (saproceso) mtkiceba warmoadgens mtkicebulebaTa
Segrovebis, Semowmebisa da SefasebisaTvis sasamarTlosa da mxareebis
samarTliT, mowesrigebul saqmianobas, romlis mizania saqmis sworad
gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis (faqtebis) dadgena.
am ganmartebidan naTlad Cans, Tu vin aris sasamarTlo mtkicebis
subieqti. sasamarTlo mtkicebis subieqtebad samoqalaqo procesSi
gvevlinebian mxareebi, anu mosarCele, mopasuxe, mesame piri
damoukidebeli sasarCelo moTxovniT, mesame piri damoukidebeli
moTxovnis gareSe, Tanamonawileebi, anu TanamosarCeleebi da
Tanamopasuxeebi.
am ganmartebidan naTlad Cans agreTve, Tu ra Sinaarsisaa
sasamarTlo mtkiceba. misi Sinaarsi mTlianad amoiwureba saqmianobiT,
romlis mizania mtkicebulebaTa Segroveba, sasamarTloSi wardgena,
Semowmeba (gamokvleva) da Sefaseba. mtkicebulebaTa sasamarTloSi
wardgena evaleba mxareebs, isini, kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi da
wesiT SeiZleba gamoiTxovos sasamarTlomac, magram mtkicebulebaTa
Sefaseba maTi utyuarobisa da sarwmunoobis TvalsazrisiT SeuZlia
mxolod saqmis ganmxilvel sasamarTlos. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
sasamarTlo mtkicebis subieqti mowodebulia Seasrulos funqcia,
romelic misTvisaa gansazRvruli kanoniT.
bolos, zemoT moyvanili ganmartebidan naTlad Cans, rom mtkicebis
mizniT Sesrulebuli saqmianoba mowesrigebulia samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobiT: mtkicebulebaTa warmodgena, Segroveba da Semowmeba,
xorcieldeba kanoniT gansazRvruli wesiT. kanoni gansazRvravs agreTve
mtkicebulebaTa Sefasebis mxolod zogad wess radgan Sefaseba efuZneba
azrovnebis obieqtur kanonebs, romlebsac swavlobs logika da romlebic
ar saWiroeben samarTlebriv regulirebas.68
$2. mtkicebis sagani
I. mtkicebis sagnis cneba da gansazRvris kriteriumi
sasamarTlo mtkiceba, rogorc avRniSneT, warmoadgens
sasamarTlosa da mxareTa saqmianobas, romlis mizania saqmis sworad
gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis (faqtebis) dadgena.
maSasadame, imisaTvis, rom ganaxorcielo mtkicebulebiTi saqmianoba
winaswar unda icode romeli faqtebis dadgena – damtkicebis mizniT
anxorcieleb am saqmianobas. sxva sityvebiT rom vTqvaT, SeuZlebelia
daamtkico Tu ar ici ra unda daamtkico. is, risi damtkiceba –
dadasturebis mizniTac xorcieldeba mtkicebiTi saqmianoba aris
mtkicebis sagani.
68 azrovnebis obieqturi kanonebi, ise rogorc yovelgvari sxva obieqturi kanoni saerTod, ar aris
damokidebuli adamianis nebaze da Segnebaze. iuridiuli kanoni ki piriqiT gamoxatavs sazogadoebis
inetersebs da mTlianad damokidebulia adamianis nebaze da Segnebaze. amasTan erTad, samarTals
SeuZlia zemoqmedeba moaxdinos mxolod adamianis nebaze da Segnebaze, magram mas ar SeuZlia
Secvalos, gardaqmnas gaauqmos obieqturi kanonebi. piriqiT, samarTali unda SemuSavdes am obieqturi
ekonomikuri Tu sxva kanonebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT. dawvrilebiT ix. T. liluaSvili.
socialisturi kanonierebis arsi da mniSvneloba.
152
am sakiTxis kidev ufro naTelsayofad SeiZleba SedarebisaTvis
mivmarToT formaluri logikis analogiur instituts, romelsac
dasabuTebis (mtkicebis) Tezis uwodeben. dasabuTebis cnebis cnebis
arsebidan Cans, rom dasabuTeba gulisxmobs garkveul msjelobas, romlis
gamarTleba aris saWiro, SeuZlebelia dasabuTebis warmoeba, Tu winaswar
ar viciT is msjeloba, romlis dasabuTeba gvinda. ai es dasasabuTebuli
debuleba aris dasabuTebis Tezisi, romlis gamarTleba aris saWiro. am
Tezisis WeSmaritobis Tu mcdarobis gamokvleva warmoadgens yoveli
dasabuTebis mizans.69
konkretuli samoqalaqo saqmis ganxilva da gadawyveta yovelTvis
dakavSirebulia iseTi faqtebis dadgenis aucileblobasTan, romlebic
erTmaneTisagan gansxvavdebian rogorc TavianTi xasiaTiTa da SinaarsiT,
ise im SedegebiT, romlebsac maT ukavSirebs kanoni. magaliTad, jer
kidev sarCelis miRebis dros sasamarTlom unda daadginos iseTi
garemoebebis arseboba an ararseboba, romlebsac ukavSirdeba mxolod
samoqalaqo saproceso samarTlebrivi Sedegi, rogorcaa magaliTad
sarCelis umoZraod datoveba, sarCelis miReba gansaxilvelad
(dasaSveboba), sarCelis ganuxilvelad datoveba da a.S. aseTi faqtebis
dadgenaze araa damokidebuli saqmis arsebiTad sworad ganxilva da
sworad gadawyveta. isini mxolod samoqalaqo saqmis ganxilvis,
samoqalaqo procesis aRmocenebisa da ganviTarebis winapirobebia,
romlebsac sarCelis uflebis winapirobebsac uwodeben. magaliTad,
sasamarTlom jer kidev sasarCelo gancxadebis miRebis dros unda
daadginos eqvemdebareba Tu ara saqme sasamarTlo organoebis ganxilvas
(saqveuwyeboba), xom ar yofila igive sarCeli ganxiluli da
gadawyvetili adre, aris Tu ara es sarCeli am sasamarTlos gansjadi,
qmedunariania Tu ara gancxadebis Semomtani piri. ssk 180-e muxlis
Tanaxmad, aRiarebiTi sarCeli SeiZleba miiRos sasamarTlom
gansaxilvelad, Tu mosarCeles aqvs iuridiuli interesi da a.S..
zemoT CamoTvlil garemoebebs kanoni ukavSirebs mxolod
procesualur samarTlebriv Sedegs, kerZod sarCelis miRebas
gansaxilvelad, Tu arsebobs amisaTvis kanoniT gaTvaliswinebuli yvela
piroba, an sarCelis miRebaze uarisTqmas, Tu aseTi pirobebi ar arsebobs.
mxolod mas Semdeg, rodesac dadebiTad iqneba gadawyvetili
sarCelis dasaSvebobis sakiTxi da igi miRebuli iqneba warmoebaSi
sasamarTlos mier, wamoiWreba meore sakiTxi – romeli faqtebi unda
iqnes dadgenili imisaTvis, rom sasamarTlom SeZlos arsebiTad sworad
gadawyvitos saqme, gamoitanos swori gadawyvetileba.
es faqtebi, SeiZleba iTqvas, sxva sibrtyeze mdebare faqtebia,
romlebsac ukavSirdeba sxva xasiaTisa da Sinaarsis Sedegebi; esenia
materialur samarTlebrivi faqtebi, radgan maT ukavSirdeba materialur-
samarlebrivi Sedegebi, kerZod, mosarCelis materialur-samarTlebrivi
moTxovnis, an mopasuxis materialur-samarTlebrivi Sesageblis
dasabuTebulad cnoba da dakmayofileba, an aseT dasabuTebulobaze da
dakmayofilebaze uaris Tqma, imis mixedviT damtkicda Tu ara am
moTxovnis (Sesageblis) safuZvelSi miTiTebuli faqtebi.70
69 k. baqraZe. logika, Tbilisi, 1953, gv. 447-448.
70 mopasuxis Sesagebeli SeiZleba iyos procesualur samarTlebrivi xasiaTis, romelic mimarTuli
iqneba iqiTken, rom ar aRmocendes da ar ganviTardes procesi. Cven aq mxedvelobaSi gvaqvs
153
garda zemoaRniSnuli faqtebisa, samoqalaqo procesSi saWiroa
dadgindes da dadasturdes agreTve mtkicebulebiTi faqtebi, romelTa
meSveobiT xorcieldeba saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis
mqone faqtebis, anu mTavari, saZiebeli faqtebis arseboba – ararsebobis
damtkiceba. am faqtebs sxvanairad mtkicebulebiT faqtebs
(mtkicebulebebs) uwodeben. magaliTad, mowme adasturebs, rom igi
eswreboda mopasuxis mier sesxis xelSekrulebaze xelmoweras, rom
mosarCelem misi TandaswrebiT miuTvala da gadasca mopasuxes 1000
lari, rom man dainaxa Tu rogor daejaxa mopasuxis avtomanqana quCaSi
dayenebul mosarCelis manqanas da daamsxvria igi da a.S. yvela am da
sxvagvar faqtebs aqvT mtkicebulebiTi mniSvneloba, romlebic
adastureben gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone faqtebs,
rogoricaa sesxis xelSekrulebis dadebis faqti, sesxis saxiT
garkveuli odenobis Tanxis gadacemis faqti, zianis miyenebis faqti da
a.S.
magram, sanam mtkicebulebiTi mniSvnelobis faqtebi iqnebodes
gamoyenebuli mTavari (saZiebeli) faqtebis dasadgenad, isini jer TviTon
unda iqnan dadgenili mtkicebis saSualebebiT, rogoricaa mowmis Cveneba,
werilobiTi mtkicebuleba, eqspertis daskvna da a.S.
amrigad, samoqalaqo procesSi dadgenili unda iqnan sami sxvadasxva
xasiaTis, Sinaarsisa da Sedegebis mixedviT faqtebi, rogoricaa:
1. faqtebi, romlebsac ukavSirdeba mxolod procesualur
samarTlebrivi Sedegi (sarCelis miReba warmoebaSi, an aseT miRebaze
uarisTqma);
2. faqtebi, romlebsac ukavSirdeba materialur samarTlebrivi
Sedegi, anu mTavari saZiebeli faqtebi (sarCelis dakmayofileba, an mis
dakmayofilebaze uarisTqma);
3. mtkicebulebiTi faqtebi, romelTa meSveobiT xorcieldeba
mTavari, anu gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovani faqtebis damtkiceba –
dadastureba.
pirveli, romelzec unda iqnes gamaxvilebuli yuradReba,
mdgomareobs imaSi, rom am sruliad gansxvavebuli mniSvnelobis faqtebis
erTmaneTSi areva, rasac samwuxarod adgili aqvs aramarto sasamarTlo
praqtikaSi, aramed saqarTvelos samoqalaqo procesis sakiTxebisadmi
miZRvnili samecniero-saswavlo literaturaSi, yovlad dauSvebelia da
SeiZleba mZime praqtikuli Secdomebis sababi gaxdes.
ar SeiZleba magaliTad mtkicebulebebi an mtkicebiTi faqtebi
vuwodoT faqtebs, romlebic safuZvlad udevs sasarCelo moTxovnas, anu
sarCelis safuZvlis faqtebs, agreTve, Sesageblis dasabuTebis mizniT
miTiTebul faqtebs. saqme isaa, rom mtkicebulebiT faqtebs,
mtkicebulebebs, sasamarTlo afasebs Tavisi Sinagani rwmeniT maTi
utyuarobis (sarwmunobis) TvalsazrisiT. rac Seexeba sarCelis
(Sesageblis) safuZvlis faqtebs, anu mTavar saZiebel faqtebs, maT
sasamarTlo afasebs ara Sinagani rwmeniT, aramed kanonis (materialur
samarTlebrivi normis) safuZvelze. am mTavari faqtebis aseTnair
Sefasebas samarTlebriv Sefasebasac uwodeben. maTi Sefaseba mosamarTlis
Sinagani rwmeniT ueWvelad gadaaqcevda mosamarTles aramarto
materialur samarTlebrivi Sesagebeli, romelic mimarTulia mosarCelis materialuri moTxovnis
gaqarwylebisaken (dawvrilebiT ix. gv. . .)
154
samarTalSemafasebel, aramed samarTalSemoqmed pirad, rac Cveni
kanonmdeblobiT da misi gamoyenebis praqtikiT yovlad dauSvebelia.
meore – rasac agreTve unda mieqces yuradReba, mdgomareobs imaSi,
rom am sxvadasxva xasiaTis faqtebis gaerTianeba erTi saproceso
kategoriis qveS, romelsac mtkicebis sagani ewodeba – praqtikulad
mizanSeuwonelia, saqme isaa, rom Tu mtkicebis sagnis gansazRvrisas
gadamwvet mniSvnelobas mivaniWebT imas, rac unda gairkves da
dadasturdes procesSi saerTod, maSin cxadia mtkicebis saganSi Seva
yvela is faqtobrivi monacemi, romelTa dadgenisa da gamokvlevis
aucileblobac warmoiSveba saqmeTa ganxilvis dros. aseT viTarebaSi
mtkicebis sagnis winaswar zustad gansazRvra SeuZlebeli iqneba, radgan
aravin ar SeiZleba icodes romeli mtkicebulebiTi faqtis
dadasturebis, an romeli procesualur samarTlebrivi mniSvnelobis
faqtis garkvevis aucilebloba warmoeSveba saqmis ganxilvis ama Tu im
stadiaze. aseT viTarebaSi mtkicebis sagani, rogorc procesis
damoukidebeli instituti, kargavs yovelgvar praqtikul mniSvnelobas:
igi veRar Seasrulebs misTvis Cveul orientiris rols, romelic
mimarTulebas aZlevs sasamarTlos, Tu saiT unda warmarTos Tavisi
gamokvleva.
amrigad, samoqalaqo procesSi mtkicebis sagania materialur
samarTlebrivi mniSvnelobis faqtebi, romlebzec miuTiTeben mxareebi
TavianTi moTxovnebis (Sesageblis) dasabuTeba-gamarTlebis mizniT.
ibadeba praqtikuli kiTxva: ra kriteriumiT unda
ixelmZRvanelos sasamarTlom mtkicebis sagnis gansazRvrisas?
sarCelis aRZvriT mosarCeles surs garkveuli Sedegis, dadgoma
(nivTis mikuTvneba, valis dabruneba, zianis anazRaureba, xelSekrulebis
moSla da a.S.), misi es survili aisaxeba sarCelis im elementSi,
romelsac sarCelis sagani ewodeba. amrigad, sarCelis sagans qmnis
mosarCelis moTxovnis Sinaarsi. magram, mosarCelisaTvis sasurveli
Sedegis dadgoma, misi sasarCelo moTxovnis dakmayofileba SesaZlebelia
mxolod garkveuli faqtebis safuZvelze, romlebsac kanoni ukavSirebs
mosarCelis materialur samarTlebrivi moTxovnis dakmayofilebas.
zustad igive unda iTqvas mopasuxis materialur samarTlebriv
Sesagebelze. vin unda gansazRvros im faqtebis wre, romlebsac
ukavSirdeba mxareTa moTxovnis (Sesageblis) faqtobrivi
dasabuTebuloba?
am sakiTxze dawvrilebiT saubari gveqneba momdevno paragrafSi,
romelic exeba faqtebis miTiTebis tvirTs. aq mxolod avRniSnavT, rom
miuTiTon faqtebze, romlebic asabuTeben mxareTa moTxovnebs da
Sesagebels, aris TviTon mxareTa movaleoba. amasTan dakavSirebiT unda
aRiniSnos isic, rom mxareebs aqvT sruli ufleba miuTiTon nebismier
faqtebze, romlebic maTi azriT asabuTeben moTxovnas (Sesagebels). am
TvalsazrisiT isini arafriT SezRudulni ar arian.
amasTan dakavSirebiT ibadeba kiTxva: Sedis Tu ara mxareTa mier
dasaxelebuli yvela faqti mtkicebis saganSi da maSasadame, sasamarTlom
unda miiRos, Seamowmos da Seafasos yvela am faqtis damtkicebis mizniT
warmodgenili mtkicebuleba?
am kiTxvaze uaryofiTad unda vupasuxoT. mxareTa Tavisufleba
TviTon gansazRvron, Tu romeli faqtebi unda daedos safuZvlad maT
moTxovnebs, ar zRudavs da verc SezRudavs sasamarTlos ar Seitanos
155
mtkicebis saganSi iseTi faqtebi, romlebzec marTalia miuTiTeben
mxareebi, magram sinamdvileSi aranairi mniSvneloba moTxovnis
samarTlebrivi dasabuTebisaTvis ar aqvs. ufro metic, mxareTa mier
miTiTebuli faqtebis samarTlebrivi Sefasebis uflebamosileba mxolod
sasamarTlos aqvs. sxva sityvebiT rom vTqvaT, sasamarTlo aramarto
uflebamosilia, aramed movalecaa mxareTa mier miTiTebul faqtebs
misces samarTlebrivi Sefaseba (kvalifikacia) im TvalsazrisiT, Tu
ramdenad SeuZliaT am faqtebs mxareTa moTxovnis (Sesageblis)
dasabuTeba iuridiulad.
amrigad, araa gamoricxuli mxareebma TavianTi moTxovnebis Tu
Sesageblis dasabuTebisaTvis miuTiTon iseT faqtebze da garemoebebze,
romlebsac sinamdvileSi aranairi mniSvneloba maTi dasabuTebisaTvis ar
gaaCniaT.
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos sarCeliT da moiTxova
mopasuxe b-anisagan sexis saxiT micemuli Tanxis –
10,000 laris ukan dabruneba. am moTxovnas a-ni
asabuTebs imiT, rom asesxa b-anis aRniSnuli Tanxa
garkveuli droiT, ukve dadga es dro, magram
miuxedavad araerTgzis gafrTxilebisa mopasuxe ar
asrulebs Tavis valdebulebas – ar abrunebs sesxs
ukan. amasTan erTad, a-nim miuTiTa, rom igi
Cavardnilia mZime ekonomikur mdgomareobaSi, ris
dasadasturebladac Suamdgomlobs sasamarTlos winaSe
gamouZaxos da dakiTxos mis mier dasaxelebuli
mowmeebi.
cxadia, sasamarTlom ar unda Seitanos mtkicebis saganSi da
maSasadame, ar unda gamouZaxos da dakiTxos mowmeebs im faqtis
dasadastureblad rom mosarCele a-ni marTla imyofeba mZime ekonomikur
mdgomareobaSi. saqme isaa, rom valdebulebis Sesruleba araa
damokidebuli kreditoris ekonomikur mdgomareobaze. valdebuleba unda
Sesruldes Tu igi namdvilad arsebobs, miuxedavad kreditoris
ekonomikuri mdgomareobisa. amitom, am faqtis dadgenas ar aqvs
mniSvneloba am saqmeze swori gadawyvetilebis gamotanisas.
aqedan gamomdinare, SeiZleba gavakeToT daskvna: sasamarTlom
konkretul saqmeze mtkicebis sagnis gansazRvris dros unda
ixelmZRvanelos mxareTa mier sarCelisa da Sesageblis dasabuTebisaTvis
miTiTebuli faqtebiT, magram Tu am faqtebs Soris arian iseTebic,
romlebsac kanonis Tanaxmad ar aqvT mniSvneloba am mxareTa moTxovnebis
Tu Sesageblis samarTlebrivi dasabuTebisaTvis, e.i. Tu es faqtebi
iuridiulad ver amarTleben am moTxovnebs –sasamarTlom ar unda
Seitanos es faqtebi mtkicebis saganSi da unda miiRos mtkicebulebebi
maT dasadastureblad.
rogorc vxedavT, mxareTa mier daSvebuli Secdoma faqtebis
miTiTebis dros, rac konkretulad imaSi gamoixata rom miuTiTes iseT
faqtebze, romlebic ver daasabuTeben iuridiulad moTxovnas
(Sesagebels), SeuZlia da unda gamoasworos sasamarTlom: mtkicebis
saganSi man unda Seitanos mxareTa mier miTiTebuli mxolod iseTi
faqtebi, romlebic samarTlebrivad asabuTeben mxareTa moTxovnebs
(Sesagebels).
156
cxadia, rom Tu sasamarTlom mxareTa mier miTiTebul faqtebs ver
misca swori iuridiuli Sefaseba, amas SeiZleba mohyves arsebiTad
araswori gadawyvetilebis gamotana.
marTlac, sasamarTlos mier faqtis araswori iuridiuli Sefaseba,
SeiZleba gamoixatos imiT, rom sasamarTlom samarTlebrivi mniSvneloba
mianiWa faqts, romelsac sinamdvileSi ar aqvs saqmisaTvis mniSvneloba
(samarTlebrivad umniSvnelo faqti). an kidev, sasamarTlom
samarTlebrivi mniSvneloba ar mianiWa mxareTa mier wamoyenebul iseT
faqts, romelsac sinamdvileSi aqvs mniSvneloba gadawyvetilebisaTvis.
orive saxis Secdomis SemTxvevaSi mosalodnelia mxolod araswori
gadawyvetilebis gamotana. magram, Tu gadawyvetileba mainc aRmoCnda
swori, es SeiZleba bednier SemTxvevas mivaweroT: arc iuridiuli
mecniereba da arc iuridiuli praqtika ar SeiZleba iyos SemTxveviTobis
momxre.71
meore xasiaTis Secdoma, romelic SeiZleba dauSvan mxareebma
SeiZleba gamoixatos imiT, rom maT ar miuTiTes yvela im faqtiur
garemoebaze, romelsac aqvs mniSvneloba saqmisaTvis, swori
gadawyvetilebis gamotanisaTvis.
mxareTa mier daSvebul am Secdomas sasamarTlo ver gamoasworebs:
sasamarTlo ver „gaamdidrebs“, ver Seavsebs mxareTa mier miTiTebul
faqtebs, radgan mxolod mxareebs SeuZliaT gansazRvron Tu romeli
faqtebi unda daedos safuZvlad maT moaTxovnebs (ssk me-4 muxli).
PzemoaRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba gavakeToT daskvna
mtkicebis sagnis gansazRvris kriteriumis Sesaxeb: mtkicebis saganSi
Sedian mxareTa mier miTiTebuli faqtebi, romlebic sasamarTlos
SexedulebiT samarTlebrivad asabuTeben (amarTleben) maT moTxovnebsa da
Sesagebels.
kriteriumi, romliTac unda ixelmZRvanelos sasamarTlom
imisaTvis, rom sworad gansazRvros mxareTa mier miTiTebuli faqtebidan,
Tu romeli amarTlebs samarTlebrivad mxareTa moTxovnebs (Sesagebels)
da romeli araa, - esaa sarCelis sagani (mosarCelis moTxovnis
Sinaarsi), mopasuxis Sesagebeli da materialur samarTlebrivi norma,
romlis gareSe SeuZlebelia imis dadgena, Tu miTiTebuli faqtebidan
romels SeuZlia daasabuTos es moTxovnebi da Sesagebeli.
II. faqtebi, romlebic ar saWiroeben damtkicebas.
mxareTa mier miTiTebuli faqtebidan, sasamarTlom am faqtebis
samarTlebrivi Sefasebis Sedegad unda gamoyos iseTi faqtebi, romlebsac
aqvT mniSvneloba saqmis sworad gadawyvetisaTvis. rogorc avRniSneT,
mxolod aseTi faqtebi Sedian mtkicebis saganSi da, maSasadame mxolod
maT mimarT unda Segrovdes mtkicebulebebi. magram, mtkicebis sagnis
gansazRvris mimarT sasamarTlos saqmianoba amiT ar mTavrdeba. man
71 aRniSnuli Secdomebis Tavidan acilebas bevrad Seuwyobs xels rCevebi da rekomendaciebi, romlebic
Camoyalibebulia h.boelingisa da l. Wanturias zemoT dasaxelebul wignSi. es wigni gvTavazobs
naTlad da gasagebad Camoyalibebul meTodebs, Tu rogor unda dalagdes da damuSavdes mxareebis mier
miTiTebuli faqtebi, ra moTxovnebs unda pasuxobdes mxareTa mier warmodgenili mtkicebulebebi, raTa
miiRos, Seamowmos da Seafasos isini sasamarTlom, rogor da ra wesiT unda Seafasos sasamarTlom
faqtebi, Seadginos samarTlebrivi daskvna da Camoayalibos gadawyvetilebis proeqti da a.S. h.
boulingi, l. Wanturia, dasax. wigni, gv. 3-84.
157
samarTlebrivad mniSvnelovani da mtkicebis saganSi Semavali faqtebidan
unda gamijnos iseTebi, romlebic kanonis Tanaxmad ar saWiroeben
damtkicebas. aseTi faqtebis kategorias miekuTvneba sayovelTaod
cnobili faqtebi da preidiciulad dadgenili faqtebi (sssk 106-e
muxli).
a)sayovelTaod cnobili faqtebi – es iseTi faqtebia, romlebsac
sasamarTlo aseTad miiCnevs (sssk 106-e muxlis „a“ punqti). imisaTvis,
rom faqti sayovelTaod cnobilad iqnes miCneuli araa aucilebeli, rom
am faqtis Sesaxeb mTelma kacobriobam icodes. faqtis Sesaxeb SeiZleba
cnobil iyos respublikis an qalaqis Tu raionis masStabiT. mTavaria,
rom am faqtis Sesaxeb icodes aramarto saqmis ganmxilvelma
sasamarTlom, aramed adamianTa farTo wrem;
Tu faqtis Sesaxeb cnobilia mxolod raionis (qalaqis) masStabiT
sasamarTlom unda miuTiTos amis Sesaxeb gadawyvetilebaSi, raTa
zemdgomi instanciis sasamarTlom SeZlos faqtis sayovelTaod cnobilad
aRiarebis sisworis Semowmeba.
b) preidicialurad dadgenilia faqtebi – es iseTi faqtebia,
romlebic dadgenilia sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli
gadawyvetilebiT, Tu am saqmeSi igive mxareebi monawileoben.72
preidicialurad dadgenili faqtebi ukavSirdeba rogorc
samoqalaqo saqmeze gamotanil gadawyvetilebas, ise sisxlis samarTlis
saqmeze gamotanil gadawyvetilebas, oRond preidiciulobis farglebi
gansxvavebulia. kerZod, faqtebi, romlebic dadgenilia erT samoqalaqo
saqmeze sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT aRar
saWiroeben damtkicebas Tu sxva samoqalaqo saqmis ganxilvisas igive
mxareebi monawileobenb magram rac Seexeba sisxlis samarTlis saqmeze
gamotanil ganaCens, misi preidiciuloba mTlianad amoiwureba ori
faqtiT: hqonda Tu ara moqmedebas adgili (magaliTad, zianis miyenebas)
da Caidina Tu ara es moqmedeba pirma, romlis moqmedebis samoqalaqo
samarTlebriv Sedegebis Sesaxeb saqmes ixilavs sasamarTlo (magaliTad,
am piris mier zianis anazRaurebas).
rogorc ukve avRniSneT, saqarTvelos ssk-si mxolod am ori
faqtis mimarT Seicavs miTiTebas imis Sesaxeb, rom isini ar saWiroeben
damtkicebas. rac Seexeba udavo faqtebs da prezumfciebs, am faqtebis
mimarT kodeqsi ar Seicavs aseTive miTiTebas. magram es imas ar niSnavs,
rom aRniSnuli faqtebi saWiroeben damtkicebas.
g) udavo faqtebi. iuridiul literaturaSi farTod
gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad mtkicebis saganSi Sedian mxolod
sadavo faqtebi, anu faqtebi, romlebzec mxareebi davoben.73
udavo faqtebi – es iseTi faqtebia, romelTa Sesaxeb mxareebi ar
davoben. magram Tu mxare ar davobs mowinaaRmdege mxaris mier
miTiTebuli faqtis arseboba – ararsebobis Sesaxeb, maSasadame igi
aRiarebs am faqts (magaliTad, xelSekrulebis dadebis faqts).
saqarTvelos ssk-si efuZneba koncevfias, romlis Tanaxmad faqtis
aRiareba aris erT-erTi mtkicebuleba, ris gamoc igi moTavsebulia ssk-
is im karSi, romelic eZRvneba „sasamarTlo mtkicebulebebs“. faqtis
72 preiudicia (preiudicium ) laTinuri sityvaa da niSnavs winaswar gadawyvetas.
73 W. Lüke. Zivilpozessrecht. Münchem, 1999. s 209 Х.. Шак. Международное гражданское
процессуальное право. Перевод с немецкого. М. 2001, стр. 324.
158
aRiareba rogorc mtkicebuleba, arsebiTad gansxvavdeba sarCelis
aRiarebisagan (ssk me-3 muxli). sarCelis aRiareba dispoziciurobis
principis erT-erTi gamovlinebaa, romelic Tavis mxriv materialuri
samarTlis fundamenturi pricipis – piradi avtonomiis anareklia, misi
msgavsi rolis Semsrulebelia procesSi: mxareebi ToTnve gankargaven
TavianT uflebebs, TviTon iwyeben saqmis warmoebas sasamarTloSi,
TviTon gansazRvraven davis sagans, TviTonve SeuZliaT morigdnen, uari
Tqvan sarCelze, cnon sarCeli da a.S. (ssk me-3 muxli).
rac Seexeba faqtis aRiarebas, is ar SeiZleba ganvixiloT rogorc
uflebis Tavisuflad gankargvis aqti. faqtis aRiareba SeiZleba
emyarebodes mxaris rwmenas am faqtis arsebobis Sesaxeb. amiT SeiZleba
iyos ganpirobebuli ssk 133-e muxlis danawesi imis Sesaxeb, rom mxares
SeuZlia gaaqarwylos (ukuagdos) Tavisi aRiareba, Tu daamtkicebs, rom
es aRiareba iyo Secdomis Sedegi da ganpirobebuli iyo iseTi
garemoebiT, romelic cnobili gaxda misTvis aRiarebis Semdeg. magram
mTavari aq isicaa, rom mxarem SeiZleba aRiaros faqti (magaliTad,
xelSekrulebis dadebis faqti), magram ar aRiaros sarCeli.
amrigad, udavo faqtebi – eseni faqtis (da ara sarCelis)
aRiarebis erT-erTi saxesxvaobaa. udavo faqtebs ukavSirdeba
absoluturad iseTive Sedegebi, rogoric mxaris mier faqtis aRiarebas.
isini mxolod imiT gansxvavdebian erTmaneTisagan, rom erT SemTxvevaSi
saqme gvaqvs zepir an werilobiT gamoTqmul aRiarebasTan, xolo meore
SemTxvevaSi dumiliT gamoTqmul aRiarebasTan („dumili Tanxmobis
niSania“). Tumca aqve unda avRniSnoT, rom praqtikaSi TiTqmis ver
SevxvdebiT SemTxvevas, roca mxare mxolod dumiliT Semoifarglos da
zepirad ar ganacxados, rom igi ar uaryofs ama Tu im faqts
(magaliTad, xelSekrulebis dadebas, zianis miyenebas, nivTis miRebas da
a.S.), magram sxva faqtobrivi garemoebebis gamo ar cnobs sasarCelo
moTxovnas.
amrigad, saqarTvelos ssk-is Sesabamisadac ar unda Segrovdes
mtkicebulebebi udavo faqtebis mimarT, radgan isini, ise rogorc
zepirad Tu werilobiT gancxadebuli aRiareba, iTvlebian dadgenilad
(damtkicebulad) da swored amis gamo aRar saWiroeben damatebiTi
mtkicebulebebis Segrovebas.
d) prezumfciebi. iuridiul literaturaSi farTodaa agreTve
gavrcelebuli Sexeduleba imis Sesaxeb, rom damtkicebas ar saWiroeben
e.w. preziumirebuli, anu navaraudevi faqtebi.
prezumfciebis arsisa da mniSvnelobis Sesaxeb dawvrilebiT saubari
gveqneba qvemoT. aq mizanSewonilad migvaCnia avRniSnoT Semdegi:
a)prezumfcia warmoadgens varauds ama Tu im faqtis arsebobis
Sesaxeb. aseTi varaudi ki, Tavis mxriv, SeiZleba warmoiSvas mxolod
garkveuli faqtebis safuZvelze, romlebic winaswar cnobilia an unda
dadgindes. magaliTad, moZrav nivTze faqtobrivi batonobis faqti
warmoSobs sakuTrebis varauds, sxv sityvebiT rom vTqvaT mflobeli
ivaraudeba mesakuTred. sajaro reestrSi registraciis faqti, Tu ra
Tqma unda aseTi registracia dadasturdeba, warmoSobs sakuTrebis
varauds. aseve Tu dadasturdeba, rom mosarCelis qoneba daaziana
mopasuxem, warmoiSoba am faqtis safuZvelze varaudi, rom mopasuxes
miuZRvis brali zianis miyenebaSi da a.S. am varaudebis gasaqarwyleblad
mowinaaRmdege mxarem unda daamtkicos, rom sadavo nivTis mesakure aris
159
ara is piri,vis sasaargebloTac moqmedebs varaudi,aramed TviTon, rom
mas ar miuZRvis brali zianis miyenebaSi da a.S.
absoluturad igive wesebs emorCileba mxareTa Soris mtkicebis
tvirTis ganawileba, romlis mixedviT saqmis sworad gadawyvetisaTvis
mniSvnelobis mqone faqtebis nawili ivaraudeba mopasuxis sasargeblod
da amitom isini unda daamtkicos mosarCelem, xolo Tu mosarCele
daamtkicebs am faqtebs,maSin warmoiSoba gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone sxva faqtebis arsebobis varaudi mis sasargeblod da,
amitom maT gasaqarwyleblad mopasuxem unda daamtkicos garkveuli
faqtebi.
yovelive es mxolod imaze SeiZleba miuTiTebdes, rom
prezumfciebis meSveobiT kanonmdebeli anawilebs mtkicebis tvirTs
mxareTa Soris da igi aris mtkicebis tvirTis gamoxatvis erT-erTi
yvelaze srulyofili da yvelaze ufro gavrcelebuli forma. magaliTad,
ssk 158-e muxlis Tanaxmad „ivaraudeba, rom nivTis mflobeli aris misi
mesakuTre“. sakuTrebis am prezumfciidan gamomdinare, Tu vinme aRZravs
sarCels sxvisi ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxovis Sesaxeb (sk
172-e muxli), maSin mosarCelem unda daamtkicos, rom igi aris am sadavo
nivTis mesakuTre, radgan mopasuxe, e.i. piri, romelic faqtiurad flobs
nivTs, am faqtiuri mflobelobis safuZvelze ivaraudeba, rom aris
sadavo nivTis mesakuTre da mas ar sWirdeba, amitom, daamtkicos, rom
namdvilad aris mesakuTre. im SemTxvevaSi, Tu mosarCele daamtkicebs
rom igi aris sadavo nivTis mesakuTre, maSin mopasuxes (faqtiur
mflobels) SeuZlia, imisaTvis, rom Tavidan aicdinos misTvis
araxelsayreli gadawyvetilebis gamotana, daamtkicos, rom am sadavo
nivTs flobs marTlzomierad (ssk 162-e muxli).
amrigad, prezumfciebis anu preziumirebuli (navaraudevi)
faqtebis mikuTvneba iseTi faqtebisaTvis, romlebic ar saWiroeben
damtkicebas – arasworia (ix. $ ).
$3. faqtebis miTiTebis tvirTi (onus proferendi)
am sakiTxs nawilobriv ukve SevexeT, rodesac vixilavdiT
mtkicebis sagnis sakiTxs. aq Cven mizanSewonilad migvaCnia ganvixiloT
Semdegi sakiTxebi: 1. aris Tu ara faqtebis miTiTebis tvirTi movaleoba,
Tu es aris mxolod ufleba, romelic mxares SeuZlia ar Seasrulos: 2.
vis ekisreba faqtebis miTiTebis tvirTi, anu procesis romeli monawilea
faqtebis miTiTebis tvirTis subieqtebi 3. ra iuridiuli Sedegi
SeiZleba mohyves faqtebze miTiTebis tvirTis Seusruleblobas?
1. aris Tu ara faqtebis miTiTebis tvirTi movaleoba. am
sakiTxis gasarkvevad mizanSewonilad migvaCnia mokled SevexoT
saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsiT damkvidrebul
zogierT debulebas: am kodeqsis 134-e muxlis Tanaxmad mosarCelem Tavis
sasarCelo gancxadebaSi unda miuTiTos garemoebani, romlebzec igi
amyarebs Tavis moTxovnas, agreTve mtkicebulebani, romlebic adastureben
am garemoebebs.
am muxlis analizi savsebiT sakrisia imisaTvis, rom gavakeToT
daskvna: faqtebis miTiTebis tvirTi, romelic mxareebs ekisrebodaT,
gaTvaliswinebuli iyo saqarTvelos 1964 wlis kodeqsiTac.
160
amasTan erTad, 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsis me-11
muxlis Tanaxmad „sasamarTlo movalea ar dasjerdes warmodgenil
masalebsa da axsna-ganmartebebs da miiRos kanoniT gaTvaliswinebuli
yvela zoma, raTa yovelmxriv, srulad da obieqturad gamoarkvios saqmis
namdvili garemoebani da mxareTa ufleba-movaleobani. sxva sityvebiT rom
vTqvaT, sasamarTlom Tavisi iniciativiT unda Seitanos mtkicebis saganSi
iseTi garemoebebic, romlebzec mxareebi ratomRac ar miuTiTeben, magram
asabuTeben (amarTleben) mxareTa moTxovnebs da Sesagebels da amitom,
aqvT mniSvneloba saqmis arsebiTad sworad gadawyvetisaTvis. sasamarTlo
praqtika mtkiced da ganuxrelad atarebda am moTxovnebs.
aseT pirobebSi, cxadia, savsebiT swori iyo Cvens mier
Camoyalibebuli mosazreba imis Sesaxeb, rom faqtebis miTiTebis tvirTi,
rogorc movaleoba, romlis Seusruleblobas SeiZleba mohyves
mxarisaTvis araxelsayreli Sedegi, sabWoTa samoqalaqo procesSi ar
arsebobda.74
saqarTvelos 1997 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsi, rogorc
ukve avRniSneT, agebulia SejibrebiTobis principze. am principis
Sesabamisad „mxareebi TviTonve gansazRvraven, Tu romeli faqtebi unda
daedos safuZvlad maT moTxovnebs an romeli mtkicebulebebiT unda
iqnes dadasturebuli es faqtebi“ (ssk me-4 muxli).
savsebiT cxadia, rom mxareebma TviTonve unda miuTiTon, Tu
romeli faqtebis safuZvelze ayeneben TavianT moTxovnebs, Tu Sesagebels.
es wesi SejibrebiTobis principis erT-erTi konkretuli gamovlinebaa.
magram SeiZleb Tu ara faqtebis miTiTebis tvirTi ganvixiloT rogorc
movaleoba?
qarTul iuridiul literaturaSi arsebobs mosazreba, romlis
Tanaxmad faqtebis miTiTebis tvirTi gulisxmobs, rom mxare
uflebamosilia gamoxatos Tavisi mosazreba gansazRvrul faqtebTan
dakavSirebiT, Tu mas surs Tavisi uflebebis dacva. winaaRmdeg
SemTxvevaSi mis mimarT iZuleba ar gamoiyeneba, Tumca igi wamgebian
mdgomareobaSi aRmoCndeba. am movaleobebs, romelTa Sesruleba iZulebiT
ar xdeba, e.i. savaldebulo ar aris, magram maTi ugulebelyofa xSirad
movaleobis subieqts araxelsayrel pirobebSi ayenebs, uwodeben
fakultatur movaleobebs. saproceso samarTalSi amgvar fakultatur
movaleobebs ganekuTvneba miTiTebis tvirTi.75
savsebiT sworad miuTiTeben avtorebi, rom kanonmdebloba marTlac
ar iTvaliswinebs iseT RonisZiebebs Tu saSualebebs, romelTa meSveobiT
SeiZleboda gveiZulebina mxare mieTiTebina faqtebze Tavis moTxovnis
dasabuTeba-gamarTlebis mizniT. aseTi iZuleba gamoricxulia, magram ar
aris gamoricxuli da, piriqiT, igulisxmeba, rom Tu mxare ar
iaqtiurebs da ar miuTiTebs faqtebze Tavisi moTxovnis (Sesageblis)
dasabuTebis mizniT, man SeiZleba waagos procesi. procesis wagebis
saSiSroeba, misTvis araxelsayreli gadawyvetilebis gamotanis
saSiSroeba ubiZgebs mxares, aiZulebs mas iyos aqtiuri, miuTiTos yvela
im faqtiur garemoebaze romlebic faqtobrivad da iuridiulad
gaamarTleben mis moTxovnas (Sesagebels).
74 T. liluaSvili, saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali. Tb. 1992 w. gv. 126.
75 hain boelingi, lado Wanturia. samoqalaqo saqmeebze sasamarTlo gadawyvetilebaTa miRebis
meTodika. Tb. 2003 w. gv. 30-31
161
amrigad, iuridiuli valdebuleba am cnebis klasikuri da
tradiciuli gagebiT, aq namdvilad ar gvaqvs, magram movaleoba, romlis
Seusruleblobas SeiZleba moyves araxelsayreli Sedegi am movale
subieqtisaTvis, aq namdvilad gvaqvs.
mtkicebis sagani ama Tu im konkretul saqmeze ganisazRvreba im
faqtebiT, romlebzec miuTiTeben mxareebi. Tu romeli faqtebi daudon
safuZvlad TavianT moTxovnebs – gansazRvraven TviTon mxareebi. magram,
niSnavs Tu ara es imas, rom yvela im faqtis mimarT, romlebzec
miuTiTeben mxareebi, gamoTxovili unda iqnes mtkicebuleba, anu yvela am
faqtis mimarT wardgenili mtkicebuleba unda miiRos Tu ara
sasamarTlom da Seafasos igi?
mxareebi, ssk me-4 muxlis Tanaxmad sruliad Tavisufalni arian
miuTiTon nebismier faqtze. es maTi uflebaa, magram maT mier
miTiTebuli faqtobrivi garemoebebis samarTlebrivi Sefaseba, e.i. imis
dadgena da garkveva, Tu ramdenad asabuTeben es faqtebi iuridiulad
mxareTa moTxovnebs da Sesagebels – es ukve sasamarTlos prerogativaa.
aqedan gamomdinare, Tu mxaris mier miTiTebuli faqti an faqtebi ver
amarTleben, an ver asabuTeben iuridiulad moTxovnas (Sesagebels),
sasamarTlom arc unda Seitanos aseTi faqti mtkicebis saganSi da arc
unda miiRos am faqtis dasadastureblad mtkicebuleba.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna: faqtebis
miTiTebis tvirTi Sesrulebulad SeiZleba CaiTvalos mxolod im
pirobiT, Tu mxareebi TavianTi moTxovnis (Sesageblis) dasabuTebis
mizniT uTiTeben samarTlebrivi mniSvnelovan faqtebze. aris Tu ara
mxareTa mier miTiTebuli faqtebi samarTlebrivad mniSvnelovani, Tu
umniSvnelo, wyvets sasamarTlo.
rogorc zemoT aRvniSneT (gv. 170) mxareTa mier miTiTebuli
faqtebis araswor iuridiul Sefasebas SeiZleba mZime Secdoma moyves.
faqtis araswori iuridiuli Sefaseba SeiZleba SemdegSi gamoixatos:
sasamarTlom samarTlebrivi mniSvneloba mianiWa faqts, romelsac
sinamdvileSi ar aqvs am saqmisaTvis mniSvneloba, an kidev, sasamarTlom
samarTlebrivi mniSvneloba ar mianiWa mxareTa mier miTiTebul iseT
faqts, romelsac sinamdvileSi aqvs mniSvneloba am saqmis sworad
gadawyvetisaTvis.
$II. faqtebis damtkicebis tvirTi (onus probandi)
1. damtkicebis tvirTis cneba. mtkicebis sagans mWidrod
ukavSirdeba meore mniSvnelovani instituti – damtkicebis tvirTi. es
gasagebicaa: mas Semdeg, rac sasamarTlom gansazRvra saqmis sworad
gadawyvetisaTvis samarTlebrivad mniSvnelovani faqtebis wre, gamoyo am
wridan faqtebi, romlebzec ar davoben (aRiareben) mxareebi,
sayovelTaod cnobili faqtebi da preidiciulad dadgenili faqtebi, e.i.
mas Semdeg, rac sasamarTlom gansazRvra dasamtkicebel garemoebaTa wre
anu mtkicebis sagani mis winaSe wamoiWreba sxva sakiTxebi, kerZod: ra
wesiT unda damtkicdes mtkicebis saganSi Semavali sadao faqtebi?
romel mxares ekisreba maTi damtkicebis tvirTi ? ra moqmedeba unda
Seasrulos mxarem damtkicebis tvirTis (movaleobis)
gansaxorcieleblad? da a.S.
162
pirvel rigSi unda aRvniSnoT, rom is rac iTqva zemoT faqtebis
miTiTebis tvirTze rogorc fakultatur movaleobaze – mTlianad exeba
da ganekuTvneba damtkicebis tvirTsac, anu damtkicebis tvirTic aris
mxaris movaleoba Seasrulos garkveuli moqmedeba.
sanqcia am movaleobis SeusruleblobisaTvis mdgomareobs imaSi,
rom mxares, romelmac es movaleoba ar Seasrula, daekisre faqtis
daumtkiceblobis materialur samarTlebrivi TvalsazrisiT
araxelsayreli Sedegi: uaris Tqma sarCelis dakmayofilebaze, Tu
mosarCelem ver daamtkica gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovani faqti, an
sarCelis dakmayofileba, Tu mopasuxem ver daamtkica sarCelis
winaaRmdeg mis mier miTiTebuli Sesageblis safuZveli.
magram, konkretulad ra moqmedeba unda Seasrulos damtkicebis
tvirTis (movaleobis) subieqtma, raTa mas ar daekisros faqtis
daumtkiceblobis araxelsayreli Sedegi?
pirveli, rac unda gaakeTos mxarem damtkicebis movaleobis
Sesasruleblad – esaa mtkicebulebaTa warmodgena sasamarTloSi im
faqtis dadgenis mizniT, romlis damtkicebis movaleobac mas ekisreba.
magram, mtkicebulebis warmodgena jer kidev ar niSnavs imas, rom
mxarem ukve Seasrula Tavisi movaleoba da mas aRar emuqreba faqtis
daumtkiceblobis araxelsayreli Sedegebi. saqme isaa, rom mxaris mier
warmodgenili mtkicebuleba jer erTi unda pasuxobdes mtkicebulebaTa
gankuTvnadobisa da dasaSvebobis kanoniT gaTvaliswinebuli principebis
moTxovnebs. Tu am moTxovnebs pasuxobs sasamarTlo miiRebs am
mtkicebulebebs. meorec, warmodgenili mtkicebuleba iseT kavSirSi unda
iyos dasadgen garemoebasTan, rom SeiZlebodes am garemoebis arseboba –
ararsebobis Sesaxeb utyuari daskvnis gakeTeba. sakiTxi imis Sesaxeb
Seasrula Tu ara mxarem masze dakisrebuli damtkicebis movaleoba
sabolood unda gadawydes sasamarTlos mier, radgan sasamarTlo afasebs
mtkicebulebebs Tavisi Sinagani rwmeniT, aqedan gamomdinare, faqti
damtkicebulad (dadgenilad) CaiTvleba, Tu sasamarTlo CaTvlis mas
aseTad, Tu sasamarTlo darwmundeba am faqtis arsebobaSi.
sasamarTlosaTvis aseTi rwmenis Seqmna im pirTa movaleobaa, romlebsac
damtkicebis movaleoba ekisrebaT. gamodis, rom mxareTa mtkicebiTi
saqmianobis saboloo mizani – esaa sasamarTlos darwmuneba saqmis
sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebis arsebobaSi.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
damtkicebis tvirTi – esaa samoqalaqo samarTalwarmoebaSi saqmis
sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelovani faqtebis damtkicebis movaleobis
dakisreba mxareebze, romlis Sesruleba uzrunvelyofilia materialur
samarTlebrivi TvalsazrisiT araxelsayreli gadawyvetilebis gamotaniT
im mxaris mimarT, romelmac es movaleoba ar (ver) Seasrula.76
76 germanul samoqalaqo saproceso literaturaSi erTmaneTisagan ganasxvaveben obieqtur da
subieqtur damtkicebis tvirTs. obieqturi damtkicebis tvirTi gansazRvravs, Tu romel mxares
ekisreba es tvirTi da, maSasadame, romel mxares daekisreba araxelsayreli Sedegi, Tu ver
damtkicdeba gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovani faqti, subieqturi damtkicebis tvirTi ki
gansazRvravs romel mxares ekisreba mtkicebulebis wardgenis movaleoba. L. Rosenberg, s schwab /Gotbwald/, dasax. naSromi, gv. 670. Хаймо щак dasax. naSromi, gv. 329-332 Cveni azriT, obieqturi da subieqturi damtkicebis tvirTis gamijvnisaTvis ar arsebobs
sakmao safuZveli. mtkicebuleba faqtis dasadastureblad unda warmoadginos im mxarem, romelsac
ekisreba am faqtis damtkicebis tvirTi. ar aris gamoricxuli, rom es faqti SeiZleba dadasturdes
mowinaaRmdege mxaris mier warmodgenili mtkicebulebiTac. sasamarTlo cxadia, gamoiyenebs nebismier
163
$5. damtkicebis tvirTis ganawilebis mniSvneloba
1. damtkicebis tvirTis subieqtebi.
samoqalaqo saqmis ganxilvaSi monawileoben mosamarTleebi,
mxareebi, mesame pirebi, Tanamonawileebi (TanamosarCeleebi,
Tanamopasuxeebi). warmoadgenen Tu ara isini damtkicebis tvirTis
subieqtebs, anu ekisrebaT Tu ara maT mtkicebis saganSi Semavali sadavo
faqtebis damtkicebis movaleoba?
sasamarTlos (mosamarTlis) Sesaxeb Cven ukve avRniSneT, rom igi
movalea samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesis dacviT
miiRos mxaris mier warmodgenili mtkicebuleba, Seamowmos da Seafasos
igi. mtkicebulebaTa Segroveba, Semowmeba da Sefaseba warmoadgens
mtkicebulebiT saqmianobas da Sedian sasamarTlo mtkicebis cnebis
SinaarsSi. aqedan gamomdinare, sasamarTlo aris mtkicebis, rogorc
saproceso saqmianobis subieqti.
magram sasamarTlo ar aris da arc SeiZleba iyos damtkicebis
tvirTis (movaleobis) subieqti. sasamarTlos mier miRebuli
gadawyvetilebis kanonieri Zala, cxadia, ar vrceldeba TviTon
sasamarTloze. maSasadame, sasamarTloze ar SeiZleba gavrceldes faqtis
daumtkiceblobis araxelsayreli materialur samarTlebrivi Sedegebi.
sasamarTlos winaSe faqtis damtkicebis arc aucilebloba da arc am
aucileblobiT ganpirobebuli movaleoba ar arsebobs.77
damtkicebis tvirTis subieqtebi SeiZleba iyvnen saqmeSi monawile
is pirebi, romlebzec SeiZleba gavrceldes faqtis daumtkiceblobis
araxelsayreli Sedegebi, anu gadawyvetilebis kanonieri Zala. aseTi
pirebia uwinares yovlisa, mxareebi da Tanamonawileebi, kerZod,
mosarCele, mopasuxe, TanamosarCele, Tanamopasuxe. damtkicebis tvirTis
subieqtebia agreTve mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovniT,
agreTve mesame piri damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe, radgan,
Tu igi ver daexmareba mxares moigos procesi, SemdgomSi mis winaaRmdeg
aRZrul regresuli sarCelis ganxilvis dros mas ufleba aRar eqneba
daamtkicos faqtebi, romelTa daumtkiceblobis gamo im mxarem, romlis
mxardasaWeradac monawileobda mesame piri procesSi, waago es procesi.
rac Seexeba kanonier warmomadgenlebs, rogoricaa mSoblebi,
mSvileblebi, meurveebi, mzrunvelebi, isini mowodebulni arian daicvan
sasamarTlos mier qmeduunarod an SezRudul qmedunarianad aRiarebuli
pirebis, agreTve mcirewlovnebisa da arasrulwlovnebis uflebebi.
amitom, isini warmoadgenen damtkicebis tvirTis subieqtebs. igive unda
iTqvas im pirze, romelsac samarTavad gadaeca ugzo-ukvlod dakarguli
piris qoneba, agreTve samkvidro qonebis dacvisa da marTvisaTvis
daniSnuli piri, roca memkvidreoba ar miuRia gardacvlili an
gardacvlilad gamocxadebuli piris memkvidres (ssk 101-e muxli).
rac Seexeba nebayoflobiT warmomadgenlebs, isini asruleben
saproceso moqmedebas marwmuneblis saxeliTa da interesebisaTvis.
mtkicebulebas, romlebic warmodgenilia sasamarTloSi. magram, es ar cvlis damtkicebis tvirTis
iuridiul bunebas. 77 samZebro principze agebuli samoqalaqo procesSi sasamarTlos zogjer ganixilavdnen rogorc
damtkicebis tvirTis subieqts.
164
damtkicebis tvirTis subieqtebi swored es marwmuneblebia da ara maTi
warmomadgenlebi.
II. mniSvneloba
samoqalaqo samarTlis procesSi ar aris winaswari mokvlevisa da
gamoZiebis organoebi. amitom, damtkicebis tvirTis dakisreba saqmeSi
monawile erT romelime pirze ar iqneboda mizanSewonili arc faqtis
dadgenisa da arc samarTlianobis TvalsazrisiT. verc mosarCele, verc
mopasuxe da verc TviT sasamarTloc ki, calke aRebuli ver SeZlebs
yvela im garemoebis damtkicebas, romelTa gareSe SeuZlebeli iqneba
samoqalaqo saqmis sworad gadawyveta. swored am mosazrebidan
gamomdinare samoqalaqo samarTlis procesSi odiTganve warmoebs
damtkicebis tvirTis mxareTa Soris ganawileba.
am mosazrebas efuZneba ssk 102-e muxlis pirveli nawili, romlis
Tanaxmad „TiToeulma mxarem unda daamtkicos garemoebani, romlebzedac
igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da Sesagebels“.
rogorc vxedavT, samoqalaqo procesSi, mtkicebis saganSi Semavali
garemoebebidan erTi nawili unda daamtkicos mosarCelem, xolo meore
nawili – mopasuxem.
amasTan erTad, damtkicebis tvirTis ganawilebis ZaliT erTi mxare,
romelmac sruliad garkveuli faqtebi unda daamtkicos Tavisufldeba
im faqtebis dadgenisagan, romelic meore mxarem unda daamtkicos. es
imas niSnavs, rom mosarCele Tavisufldeba im faqtebis dadgenisagan,
romelic mopasuxem unda daamtkicos da piriqiT, mopasuxe Tavisufldeba
im faqtebis dadgenisagan, romlebic mosarCelem unda daamtkicos.
amrigad mtkicebis tvirTis mxareTa Soris ganawilebis instituti
miuTiTebs aramarto imaze, Tu romelma mxarem ra faqtebi unda
daadginos, aramed imazec, Tu romeli faqtebis dadgenis movaleobisagan
Tavisufldeba esa Tu is mxare. aqedan gamomdinare, mxareTa Soris
damtkicebis tvirTis ganawileba mxareTa Tanasworuflebianobis
principis konkretuli gamovlinebaa samoqalaqo procesSi.
iuridiul literaturaSi farTodaa gavrcelebuli Sexeduleba,
romlis Tanaxmad damtkicebis tvirTi mniSvnelobas iZens iseT
SemTxvevaSi, rodesac ver xerxdeba gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis
mqone faqtis dadgena-damtkiceba. mniSvneloba ar aqvs imas, Tu romeli
mxaris mier warmodgenil mtkicebulebis safuZvelze sasamarTlom
CaTvala faqti damtkicebulad. magram, rodesac faqti ver iqna
damtkicebuli, maSin sasamarTlom unda gansazRvros, Tu romel mxares
ekisreboda am faqtis damtkicebis tvirTi da ise gamoitanos Sesabamisi
gadawyvetileba.78
aq Camoyalibebul mosazrebaSi araferi araa mcdari, magram, araa
srulad gansazRvruli damtkicebis tvirTis mxareTa Soris ganawilebis
mniSvneloba, romlis Sesaxebac zemoT gvqonda saubari da aq saWirod
migvaCnia kidev erTxel gavimeroT: mxareTa Soris damtkicebis tvirTis
ganawilebis instituti stimuls aZlevs mxareTa aqtiurobas moiZion da
warudginon sasamarTlos mtkicebulebebi im faqtebis dasamtkiceblad
78 h. boelingi, l. Wanturia. dasax. naSromi, gv 63.
165
(dasadgenad) romelTa damtkicebis movaleoba maTi ekisreba. aseTia
mtkicebulebis tvirTis ganawilebis saproceso samarTlebrivi
mniSvneloba.
amasTani erTad, mxareTa Soris damtkicebis tvirTis ganawilebis
instituts aqvs aramarto saproceso samarTlebrivi, aramed materialur
samarTlebrivi mniSvnelobac, rac mdgomareobs imaSi, rom faqtis
daumtkiceblobas araxelsayreli Sedegebi unda daekisros im mxares,
romelsac am faqtis damtkiceba evaleboda. araxelsayreli
gadawyvetilebis gamotanis muqara warmoadgens faqtors, romelic
uzrunvelyofs mxareTa aqtiurobas warmoudginon sasamarTlos Sesabamisi
mtkicebulebebi, daamtkicon Sesabamisi faqtebi.
$6. damtkicebis tvirTis ganawilebis safuZvlebi
prezumfciis mniSvneloba samoqalaqo procesSi
damtkicebis tvirTis mxareTa Soris ganawilebis mniSvnelobidan
gamomdinare savsebiT cxadia, rom Secdomas am tvirTis ganawilebaSi, anu
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone faqtis damtkicebis tvirTis
dakisrebas im mxareze, romelsac sinamdvileSi ar ekisreba misi
damtkiceba, SeiZleba moyves araswori da usamarTlo gadawyvetilebis
gamotana. damtkicebis tvirTis mxareTa Soris sworad ganawilebis aseTi
mniSvnelobiT SeiZleba aixsnas naSromebis simravle, romlebic am
problemas eZRvneba. wamoyenebuli iqna mravali Teoria, safuZvlebi,
kriteriumi, romelTa momarjvebiT, rogorc amas maTi avtorebi
gvTavazoben, SeiZleboda damtkicebis tvirTis sworad ganawileba
mxareTa Soris.79
damtkicebis tvirTis problema araa mxolod samoqalaqo saproceso
samarTlis problema. es problema dgas, magaliTad, sisxlis samarTlis
procesSic. kerZod, saqarTvelos konstituciis me-40 muxlis Tanaxmad
„adamiani udanaSaulod iTvleba, vidre misi damnaSaveoba ar damtkicdeba
kanoniT dadgenili wesiT da kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos
gamamtyunebeli ganaCeniT“.
rogorc vxedavT, am muxliT damkvidrebulia udanaSaulobis
prezumfcia. am prezumfciidan gamomdinare „arvin ar aris valdebuli
amtkicos Tavisi udanaSauloba. braldebis mtkicebis movaleoba ekisreba
bralmdebels“ (me-40 muxlis me-2 nawili).
amrigad, udanaSaulobis prezumfciis procesualuri mniSvneloba
mTlianad amoiwureba damtkicebis tvirTis dakisrebiT: raxan yoveli
adamiani igulisxmeba udanaSaulod, maSin is, vinc mas debs brals
danaSaulis CadenaSi, movalea daamtkicos es braleuloba. es savsebiT
gasagebi da cxadia: piri, romelsac deben brals danaSaulis CadenaSi,
isedac igulisxmeba rogorc arabraleuli da udanaSaulo, mas ar
sWirdeba amtkicos is, rac isedac, e.i. damtkicebis gareSe, igulisxmeba
(iTvleba, ivaraudeba).
prezumfciebi samoqalaqo samarTalSiac moqmedeben, magram aq ar
gvaqvs winaswari gamoZiebis organoebi da ar gvyavs bralmdebeli da
79 ix. T. liluaSvili. mtkicebis sagani da tvirTi sabWoTa samoqalaqo samarTlis procesSi (rusul
enaze). Tb. 1957 weli
166
braldebuli. aseTma mdgomareobam ganapiroba prezumfciebis gamoyenebis
Taviseburebani samoqalaqo procesSi.
ise rogorc sisxlis samarTlis procesSi, samoqalaqo procesSic,
prezumfciebis procesualuri mniSvneloba mxareTa Soris mtkicebis
tvirTis ganawilebiT amoiwureba. Tavisebureba sisxlis samarTlis
procesTan SedarebiT ganpirobebulia imiT, rom samoqalaqo procesSi
aris ori Tavisi interesebiT erTmaneTisadmi dapirispirebuli mxare –
mosarCele da mopasuxe da ar aris arc bralmdebeli da arc
braldebuli, agreTve winaswari gamoZiebis organoebi.
amitom, bunebrivia, nawili mtkicebis saganSi Semavali sadavo
faqtebisa ivaraudeba mosarCelis sasargeblod, nawili ki mopasuxis
sasargeblod. faqtebi, romlebic ivaraudeba mopasuxis sasargeblod,
unda daamtkicos mosarCelem (rac imasac niSnavs, rom mopasuxe
Tavisufalia am faqtebis damtkicebisagan), xolo faqtebi, romlebic
ivaraudeba mosarCelis sasargeblod, unda daamtkicos mopasuxem (rac
imasac niSnavs, rom mosarCele Tavisufalia am faqtebis damtkicebisagan).
absoluturad imave wesebs emorCileba mxareTa Soris damtkicebis
tvirTis ganawileba. am SemTxvevaSiac gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis
mqone faqtebis nawili ivaraudeba mopasuxis sasargeblod da, amitom,
isini unda daamtkicos mosarCelem, xolo Tu mosarCele daamtkicebs am
faqtebs, maSin warmoiSoba gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone sxva
faqtebis arsebobis varaudi mis sasargeblod da amitom, maT
gasaqarwyleblad (uarsayofad) mopasuxem unda daamtkicos garkveuli
faqtebi.
es imas niSnavs, rom prezumfciebi samoqalaqo samarTalwarmoebaSi
damtkicebisagan ki ar aTavisuflebs mxares, aramed warmoadgens
dapirispirebul mxareTa Soris damtkicebis tvirTis ganawilebis wess.
ama Tu im faqtis damtkicebis tvirTisagan ganTavisufleba warmoadgens
ara mizezs, aramed am tvirTis ganawilebis Sedegs.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, prezumfciebis meSveobiT kanonmdebeli
anawilebs damtkicebis tvirTs mxareTa Soris da mtkicebis tvirTis
gamoxatvis sxva formebs Soris, romlebsac icnobs materialuri
samarTali, prezumfciebi yvelaze srulyofili da praqtikulad
xelmisawvdomi formaa.80
zemoaRniSnulidan gamomdinare, cxadia isic, rom prezumfciebi ar
SeiZleba ganvixiloT rogorc gamonaklisi damtkicebis tvirTis mxareTa
Soris ganawilebis saerTo wesidan, rogorc amas gvTavazobs farTod
gavrcelebuli da gabatonebuli Sexeduleba. aseTi Sexeduleba aramarto
usworoa, aramed did uxerxulobasac qmnis: gamodis, rom samoqalaqo
materialuri samarTali da saerTod kerZo samarTali, mxolod imiTaa
dainteresebuli, rom Camoayalibos gamonaklisebi damtkicebis tvirTis
ganawilebis saerTo wesidan.
unda aRiniSnos isic, rom samoqalaqo samarTalma ar icis
prezumfciebis, anu mxareTa Soris damtkicebis tvirTis ganawilebis
80 samoqalaqo samarTlis kanonmdebloba icnobs damtkicebis tvirTis gamoxatvis sxva formebsac,
magaliTad, sk 1012-e muxlis Tanaxmad, „uxarisxo produqciiT miyenebuli zianisaTvis
pasuxismgeblobisas mtkicebis tvirTi ekisreba dazaralebuls“. ibadeba kiTxva: romeli faqtebi unda
daamtkicos dazaralebulma? faqtebi, romlebic iwveven produqciis mwarmoeblis pasuxismgeblobas,
Tu faqtebi, romlebic ar aTavisufleben mas aseTi pasuxismgeblobisagan? (sk 1009-e muxli). am
sakiTxis gadawyvetisaTvis saWiroa sk 1009-e da 1011-e muxlebis analizi. prezumfciebis dros aseTi
rTuli analizi saWiro araa.
167
dasrulebuli sistema. rig SemTxvevaSi kanoni ar Seicavs pirdapir
miTiTebas imaze Tu romeli faqtebis arsebobis safuZvelze, an romeli
faqtebis damtkicebis safuZvelze warmoiSoba varaudi (prezumfcia)
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone sxva faqtebis arseboba –
ararsebobis Sesaxeb. sxva sityvebiT rom vTqvaT, zogjer kanoni ar
Seicavs pirdapir miTiTebas imis Taobaze, Tu romelma mxarem
konkretulad ra faqtebi unda daadginos.
aseTi viTareba gvikarnaxebs gavarkvioT Tu ra mosazrebiT
SeiZleboda exelmZRvanela kanonmdebels im SemTxvevaSi, rodesac
ayalibebda prezumfciebs, anu gansazRvravda romelma mxarem
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone romeli faqti unda
daamtkicos.
im normebis analizi, romlebic Seicaven prezumfciebs, anu
mxareTa Soris damtkicebis tvirTis ganawilebis wesebs, safuZvels
gvaZlevs gavakeToT daskvna, rom kanonmdebeli calkeul SemTxvevebSi
sxvadasxva mosazrebebiT xelmZRvanelobs.
zogierT SemTxvevaSi kanonmdebeli xelmZRvanelobs im mosazrebiT,
Tu romeli mxarisaTvis ufro advili da mosaxerxebeli iqneba ama Tu im
faqtis damtkiceba-dadastureba da romeli mxarisaTvis misi damtkiceba
saerTod SeuZlebeli iqneba.
aqedan gamomdinare, mtkicebulebaTa warmodgenis movaleobas
mtkicebis saganSi Semavali faqtis dasadgenad, kanonmdebeli akisrebs im
mxares, romlisTvisac es ufro advili da mosaxerxebelia. magaliTad,
daamtkicos xelSekrulebiTi urTierTobis warmoSobis faqti (vTqvaT,
sesxis micemis faqti), gacilebiT ufro advilia mosarCelisaTvis
(gamsesxeblisaTvis), vidre mopasuxisaTvis daamtkicos, rom
xelSekrulebiTi urTierTobis warmoSobis faqts adgili ar hqonia.
magram imis damtkiceba, rom xelSekrulebiT nakisri valdebuleba
mopasuxem Seasrula (vTqvaT, daabruna sesxi), gacilebiT ufro advilia
TviT mopasuxisaTvis, vidre mosarCelisaTvis imis damtkiceba, rom
mopasuxes ar Seusrulebia xelSekrulebiT nakisri valdebuleba
(magaliTad ar daubrunebia vali).
xelSekrulebiT urTierTobebidan warmoSobili valdebulebis
SeusruleblobiT gamowveul sarCelebSi mosarCelem unda daamtkicos,
anu mas ekisreba damtkicebis tvirTi im faqtebisa, rom aseTi
urTierToba arsebobs, dadga am xelSekrulebidan gamomdinare
valdebulebis Sesrulebis dro, xolo Tu mopasuxe ar cnobs aseTi
urTierTobis warmoSobas, man unda daamtkicos faqtebi, romlebic
kanonis Tanaxmad abrkoleben urTierTobis warmoSobas (magaliTad,
garigeba ewinaaRmdegeba sajaro wesrigs an zneobis normebs (sk 54-e
muxli) an kidev, igi dadebulia nebarTvis gareSe, roca kanoni aseT
nebarTvs moiTxovs (sk 59-e muxli da a.S.). SeiZleba mopasuxem ar
uaryos da ar gailaSqros xelSekrulebiTi urTierTobis warmoSobis
winaaRmdeg, magram wamoayenos Sesagebeli, rom mosarCelis mier misTvis
gadacemuli nivTi ar aris nivTobrivad unaklo (sk 487-e muxli). nivTis
nivTobrivad naklovanebis faqtis damtkicebis tvirTi ekisreba mopasuxes.
sxva SemTxvevebSi kanonmdebeli xelmZRvanelobs sazogadoebis
realuri sinamdvilisa da realuri urTierTobis ganzogadebuli
daskvnebiT, sinamdvilis mudmivad ganmeorebadi faqtebiT. Sesabamisad
kanonmdebeli TviTon gansazRvravs Tu romeli faqtebis arsebobisas
168
SeiZleba gavakeToT daskvna sxva faqtebis arseboba-ararasebobis Sesaxeb.
magaliTad, sk 1007-e muxlis Tanaxmad samedicino dawesebulebaSi
mkurnalobisas piris janmrTelobisaTvis miyenebuli ziani unda
anazRaurdes saerTo safuZvlebiT. „zianis mimyenebeli Tavisufldeba
pasuxismgeblobisagan, Tu daamtkicebs, rom zianis dadgomaSi mas brali
ar miuZRvis“. rogorc vxedavT, pirma, romelic mimarTavs sasamarTlos
janmrTelobis dazianebiT miyenebuli zianis anazRaurebis Sesaxeb, unda
daamtkicos misi janmrTelobis dazianebis faqti, mizezobrivi kavSiri
ziansa da samedicino dawesebulebis moqmedebas Soris da zianis odenoba.
es piri, e.i. mosarCele, araa valdebuli daamtkicos, rom samedicino
dawesebulebas miuZRvis brali zianis miyenebaSi, radgan misi brali
ivaraudeba, magram kanoni uSvebs SesaZleblobas am varaudis
gaqarwylebisaTvis da aZlevs SesaZleblobas samedicino dawesebulebas
(mopasuxes) daamtkicos Tavisi arabraleuloba. Tu mopasuxe
daamtkicebs Tavis arabraleulobas, igi ganTavisufldeba
pasuxismgeblobisagan, magram Tu mopasuxe – samedicino dawesebuleba,
ver daamtkicebs Tavis arabraleulobas, maSin amoqmeddeba bralis
prezumfcia (varaudi) da samedicino dawesebulebas daekisreba zianis
anazRaureba.
amrigad, mosarCele movalea daamtkicos faqtebi, romelTa
safuZvelze SeiZleba gakeTdes daskvna gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone sxva faqtebis arsebobis varaudis Sesaxeb, xolo im
faqtebis damtkicebis tvirTi, romlebic aseT varauds gaaqarwyleben –
dakisrebuli aqvs mopasuxes. saboloo angariSSi ki aseTi mdgomareoba
iqmneba: mtkicebis sagnis, anu gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovani
faqtebis wridan erTi nawili unda daamtkicos mosarCelem, xolo meore
nawili – mopasuxem. magram aseT mdgomareobas viRebT saboloo angariSSi.
ise ki faqtebis damtkicebas iwyebs mosarCele, romelmac unda
daamtkicos mis mier mopasuxisadmi wayenebuli moTxovnis faqtobrivi
safuZveli. mxolod im SemTxvevaSi, rodesac mosarCele daamtkicebs am
faqtebs, mopasuxeze gadadis damtkicebis tvirTi. magaliTad
vindikaciuri sarCelis ganxilvis dros, e.i. rodesac aRZrulia sarCeli
sxvisi ukanono mflobelobidan nivTis gamoTxovis Sesaxeb, mopasuxes
winaswar arafris damtkitceba ar sWirdeba, piriqiT, mosarCelem unda
daamtkicos, rom igi aris sadavo nivTis mesakuTre, radgan „ivaraudeba,
rom nivTis mflobeli (mopasuxe – T.l.) aris misi mesakuTre“ (ssk 158-e
muxli). mxolod im SemTxvevaSi, Tu mosarCele – vindikatori
daamtkicebs, rom igi aris sadavo nivTis mesakuTre da amiT gaaqarwylebs
zemod dasaxelebul varauds, maSin mopasuxeze gadadis misi Sesageblis
faqtobrivi safuZvlis damtkicebis tvirTi. kerZod, Tu mas surs, rom
Tavidan aicilos nivTis ukan dabruneba, unda daamtkicos, rom mas aqvs
am nivTis flobis kanonieri ufleba.
rogorc vxedavT, mopasuxis sasargeblod varaudi warmoiSva
faqtebis yovelgvari winaswari damtkicebis gareSe, ris gamoc
mosarCelem unda daamtkicos garkveuli faqtebi, xolo Tu mosarCele
daamtkicebs am faqtebs, maSin warmoiSoba varaudi sxva faqtis (faqtebis)
arsebobis (ararsebobis) Sesaxeb da maTi damtkicebis tvirTi ekisreba
mopasuxes.
sakiTxi imis Sesaxeb, Tu romeli mxarisaTvis ufro advilia
daamtkicos esa Tu is faqti, agreTve, romeli faqtebis damtkicebis
169
safuZvelze warmoiSoba varaudi (prezumfcia) gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone sxva faqtebis arsebobis Sesaxeb, gansazRvrulia
kanoniT, xolo zogierT SemTxvevaSi sasamarTlo praqtikiT. yovelive es
uzrunvelyofs konkretuli samoqalaqo saqmis gadawyvetisas mxareTa
Soris damtkicebis tvirTis zust, Seucdomel da erTgvarovan
ganawilebas, iZleva imis mtkice garantias, rom Tavidan aviciloT
araerTgvarovneba damtkicebis tvirTis ganawilebis dros.
kidev erTxel xazgasmiT unda aRiniSnos, faqtis dadgenis mizniT
sasamarTlosTvis mniSvneloba ar aqvs, Tu romelma mxarem warmoadgina es
mtkicebuleba, magram es ise ar unda gavigoT, TiTqos yovelTvis, roca
mtkicebulebas warmoudgens sasamarTlos ara is mxare, romelsac misi
warmodgena ar evaleboda, damtkicebis tvirTi am mxareze gadadis. ra
Tqma unda ara. sasamarTlos mier mtkicebulebis gamoTxova an misi miReba
iseTi mxarisaTvis, romelsac aseTi faqtis damtkicebis movaleoba ar
ekisreba, ar anTavisuflebs Sesabamis mxares movaleobisagan daamtkicos
faqti. sxva sityvebiT rom vTqvaT, mtkicebulebaTa gamoTxova an maTi
sasamarTloSi wardgena ara im mxarisgan, visac maTi warmodgena ar
ekisreba, mxareTa Soris damtkicebis tvirTis ganawilebaSi arafers ar
cvlis, faqtis damtkicebis movaleoba mainc ekisreba im mxares, visac
kanonis Tanaxmad ekisreba es.
erTad-erT gamonaklis am TvalsazrisiT, warmoadgens ssk 136-e
muxlis me-5 nawili da 157-e muxli, romelTa Tanaxmad Tu werilobiTi
an nivTieri mtkicebulebis wardgenaze uars ambobs erT-erTi mxare,
romelic ar uaryofs rom mtkicebuleba mis xelTaa, an Tu am
mtkicebulebaTa wardgenaze uars sasamarTlo arasapatiod miiCnevs, mas
SeuZlia aRniSnul mtkicebulebaTa gamoTxovaze Suamdgomlobis
aRmZvreli piri gaanTavisuflos im faqtis damtkicebis movaleobisagan,
romelic am mtkicebulebiT unda daedasturebina da aseTi movaleoba
gadaakisros mxares, romelic uars ambobs mis xelT arsebuli
mtkicebulebis wardgenaze.
aq miTiTebul SemTxvevaSi faqtis damtkicebis tvirTi gadadis im
mxaridan, romelsac evaleboda misi damtkiceba, meore mxareze. aqedan
gamomdinare, am faqtis daumtkiceblobis araxelsayreli Sedegebi
daekisreba ara im mxares, romelsac ekisreboda misi damtkicebis
movaleoba, aramed mowinaaRmdege mxares. damtkicebis tvirTis aseTi
gadasvlis mizania mtkicebulebaTa wardgenis uzrunvelyofa im
mxarisagan, romelTanac inaxeba werilobiTi Tu nivTieri mtkicebuleba,
magram misTvis araa xelsayreli maTi sasamarTloSi wardgena, radgan
faqti, romelsac es mtkicebulebebi adastureben mowinaaRmdege
mxarisaTvis aris sargeblobis momtani.
$7. mtkicebulebis cneba samoqalaqo procesSi
rogorc avRniSneT, konkretuli saqmis sworad gadawyvetisaTvis
sasamarTlom winaswar unda daadginos mtkicebis sagnis anu
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone faqtebi. es faqtebi, warsulis
faqtebia, e.i. iseTi faqtebia, romlebsac adgili hqondaT warsulSi da
amitom uSualo aRqmis gziT maTi dadgena SeuZlebelia, garda zogierTi
iSviaTi gamonaklisisa. radgan saqme gvaqvs iseT faqtTan, romelsac
adgili hqonda warsulSi, SeiZleba aseT faqtebs istoriuli faqtebi
170
vuwodoT, maTi dadgena ise, rogorc adgili hqondaT warsulSi,
SesaZlebelia mxolod mtkicebulebebis meSveobiT, mtkicebulebebis
gamoyenebiT.
ufro naTeli warmodgena rom Segveqmnas mizanSewonilad migvaCnia
gavavloT zogierTi paraleli, kerZod, sasamarTlo ar aris erTad-erTi
organo, sadac mtkicebulebebs iyeneben. mtkicebulebebs iyeneben yvelgan,
sadac saWiroa warsulis raime faqtis dadgena, maT Soris mecnieruli
kvlevis dros da, agreTve, yoveldRiur cxovrebaSic. gansxvaveba mxolod
isaa, rom jer erTi, miznebia sxvadasxva. mecnierebi faqts adgenen raime
Teoriis Sesamowmeblad an raime kanonzomierebis gasarkvevad da
SesamuSaveblad. yoveldRiur cxovrebaSi faqts vadgenT raime
cxovrebiseuli sakiTxis gadasawyvetad da a.S. sasamarTlo ki faqts
adgens marTlmsajulebis ganxorcielebis miznebisaTvis, konkretuli
saqmis gadawyvetisaTvis. meorec, gansxvaveba isicaa, rom sasamarTlo
mtkicebulebebs ayenebs kanoniT zustad gansazRvruli wesiT, maSin,
rodesac mecnieri TviTon irCevs faqtis dadgenis meTods, xolo
yofacxovrebaSi TviTon moqalaqe gansazRvravs misTvis saintereso
faqtebis dadgenis wesebsac da gzebsac.
mtkicebulebaTa Segrovebis, Semowmebis, gamokvlevisa da Sefasebis
saproceso forma anu saproceso kanonmdeblobiT gansazRvruli wesi,
rogorc Cans ganapirobebs imas, rom marTlmsajulebis ganxorcielebis
miznebisaTvis gamoyenebul mtkicebulebebs sasamarTlo mtkicebulebebs
uwodeben.
ra aris sasamarTlo mtkicebuleba?
saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsis 51-e
muxli Seicavda mtkicebulebaTa legalur ganmartebas. am muxlis
Tanaxmad mtkicebulebebia yovelgvari faqtobrivi monacemi, romelTa
safuZvelze sasamarTlo daadgens saqmisaTvis mniSvnelobis mqone
garemoebebs. es monacemebi dadgindeba mxareTa axsna-ganmartebiT, mowmeTa
CvenebiT, eqspertis daskvniT, werilobiTi da nivTieri mtkicebulebebiT,
romlebsac kanoni uwodebs ara mtkicebulebebs, aramed mtkicebis
saSualebebs.
amrigad, 1964 wlis ssk 51-e muxli mtkicebulebebs uwodebda
faqtiur monacemebs, xolo riTac am monacemebis dadgena SeiZleboda –
mtkicebis saSualebebs.
miuxedavad, mtkicebulebaTa legaluri anu kanonismieri
ganmartebisa, iuridiul literaturaSi TiTqmis yvela avtori, romelic
am problemas exeboda, cdilobda Tavisi origanaluri, an, yovel
SemTxvevaSi raRaciT sxvebisgan gansxvavebuli ganmarteba SemoeTavazebina.
amasTan erTad, kanonmdeblis msgavsad yvela avtori erTmaneTisgan
mijnavda faqtobriv monacemebs da mtkicebis saSualebebs.
Cven migvaCnda, rom aseTi gamijvna dauSvebelia, an yovel
SemTxvevaSi es mxolod garkveuli pirobiT SeiZleba.
saqme isaa, rom faqtobrivi monacemebi (cnobebi, informaciebi),
mtkicebulebad SeiZleba iwodebodnen mxolod imitom, rom maTi
meSveobiT SeiZleba CvenTvis saintereso sxva faqtis dadgena. am
TvalsazrisiT isini mtkicebis saSualebebia. meores mxriv, is rac
mtkicebis saSualebad iwodeba (magaliTad, mowmis Cveneba, eqspertis
daskvna da a.S.). sinamdvileSi sxva araferia Tu ara mtkicebuleba. aqedan
gamomdinare, vakeTebdiT daskvnas, rom marTalia kanoni (1964 wlis ssk
171
51-e muxli) mxareTa axsna-ganmartebas, mowmis Cvenebas, eqspertis
daskvnas da a.S. uwodebs ara mtkicebulebas, aramed mtkicebis
saSualebas, magram eseni sxva araferia Tu ara mtkicebulebebi. gana
SeiZleba imis Tqma, rom mtkicebulebebi araa mtkicebis saSualebebi,
xolo mtkicebis saSualebebi araa mtkicebulebebi?
aqedan gamomdinare, vakeTebdiT daskvnas, rom mtkicebulebebi da
mtkicebis saSualebebi identuri cnebebia da erTmaneTisagan maTi
gamijvnas SeiZleba seriozuli gaugebroba mohyves.81
saqarTvelos 1997 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsi aRar
mijnavs erTmaneTisagan faqtobriv monacemebs, rogorc mtkicebulebebs da
mtkicebis saSualebebs, rogoricaa mxareTa axsna-ganmarteba, mowmis
Cveneba da a.S.
aqedan gamomdinare, SeiZleba gavakeToT daskvna: samoqalaqo
procesSi mtkicebulebebia kanoniT gansaRzvruli mtkicebis saSualebebi,
romelTa gamoyenebiT sasamarTlos SeuZlia daadginos saqmis sworad
gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone faqtiuri garemoebebi.
kanoni amomwuravad gansazRvravs mtkicebulebaTa anu mtkicebis
saSualebaTa saxeebs, esenia: mxareTa (mesame pirTa) axsna-ganmarteba,
mowmeTa Cveneba, werilobiTi mtkicebuleba, nivTieri mtkicebuleba,
eqspertis daskvna (ssk 102-e muxlis me-3 nawili.
mxareebs SeuZliaT warudginon sasamarTlos mxolod aq
CamoTvlili mtkicebuleba, xolo sasamarTlos ar SeuZlia gamoiTxovos,
miiRos an Seamowmos da Seafasos sxva saxis mtkicebuleba. ufro metic,
zogjer kanonma SeiZleba ar dauSvas aq CamoTvlili romelime
mtkicebuleba ama Tu im faqtis dadgenis mizniT.
$9. mtkicebulebaTa dasaSveboba da gankuTvnoba.
1. dasaSveboba. samoqalaqao saproceso kanonmdeblobiT
gaTvaliswinebuli nebismieri mtkicebuleba dasaSvebia da mxares SeuZlia
warudginos sasamarTlos isini Tavisi moTxovnis (Sesageblis)
faqtobrivi safuZvlis arsebobis damtkicebis mizniT. aseTia dasaSvebobis
procesualuri principi, azri da Sinaarsi.
magram am zogadi wesidan arsebobs gamonaklisi, romlis Tanaxmad
saqmis garemoebani, anu faqtebi, romlebic safuZvlad udevs mxareTa
moTxovnas (Sesagebels) da „romlebic kanonis Tanaxmad unda
dadasturdes garkveuli saxis mtkicebulebebiT, ar SeiZleba
dadasturdes sxva mtkicebulebebiT“.
magaliTad, sk 183-e muxlis Tanaxmad uZravi nivTis SesaZenad
aucilebelia sanotaro wesiT damowmebuli sabuTi da SemZenis
registracia sajaro reestrSi. aqedan gamomdinare, uZravi nivTis SeZenis
faqtis dadasturebisaTvis SeiZleba gamoyenebul iqnes mxolod
werilobiTi mtkicebuleba. amave kodeqsis 593-e muxlis Tanaxmad, miwis
ijaris xelSekruleba unda daidos werilobiTi formiT. „Tu es forma
ar aris daculi, maSin ivaraudeba, rom xelSekruleba dadebulia
ganusazRvreli vadiT“. aqedan gamomdinare, mxare, romelic miuTiTebs,
rom xelSekruleba dadebulia garkveuli vadiT, man unda warudginos
81 Cveni moxseneba dabeWdilia: „Новое в гражданском и в гражданско – процесуалъном законодателъстве......“ Труды научной сессии ВИЮН. москва 1962 г. стр. 190-192. ix. agreTve: saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali. Tb. 1992 w. gv. 137-138
172
sasamarTlos werilobiTi xelSekruleba. sxva saxis mtkicebulebebiT am
faqtis dadastureba dauSvebelia.
2. gankuTvnadoba. praqtikuli TvalsazrisiT es umniSvnelovanesi
principi mowodebulia Tavidan agvacilos saqmeebis gadatvirTva iseTi
masalebiT, romlebsac araviTari mniSvneloba am saqmis gadawyvetisaTvis
ar aqvT. saqmeSi iseTi mtkicebulebebis Tu sxva masalebis Setana,
romlebsac araviTari mniSvneloba ar aqvT, iqneboda aramarto drois
unayofo xarjva, aramed gadawyvetilebaTa dasabuTebulobis Semowmebas
zemdgomi sasamarTloebis mier.
mtkicebulebaTa gankuTvnadobis principi damkvidrebulia ssk 104-e
muxliT, romlis Tanaxmad „sasamarTlo ar miiRebs, ar gamoiTxovs an
saqmidan amoiRebs mtkicebulebebs, romlebsac saqmisaTvis mniSvneloba
ar aqvT. aqedan gamomdinare, sasamarTlom unda miiRos mxolod iseTi
mtkicebuleba, romelic exeba saqmes, romelsac SeuZlia daadasturos
saqmisaTvis mniSvnelobis mqone romelime garemoeba.
mtkicebulebaTa gankuTvnadobis principis konkretuli gamovlinebaa
wesi, romlis Tanaxmad werilobiTi sabuTis gamoTxovis Sesaxeb
Suamdgomlobis aRmZvreli piri valdebulia miuTiTos Tu romeli
garemoebis dadgena SeiZleba am mtkicebulebiT (134-e muxlis me-3
nawili), igive wesia Camoyalibebuli sxva saxis mtkicebulebaTa mimarT
(140-e muxlis me-3 nawili).
erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT mtkicebulebaTa gankuTvnadoba da
mtkicebulebaTa utyuaroba (sarwmunoba). mtkicebulebaTa gankuTvnadoba
uzrunvelyofs saWiro da saqmisaTvis mniSvnelobis mqone
mtkicebulebebis Segrovebas, zedmeti da gamousadegari mtkicebulebebis
Segrovebaze da Semowmebaze drois fuWad xarjvis Tavidan acilebas:
gankuTvnadia mxolod iseTi mtkicebuleba, romelic mimarTulia
saqmisaTvis mniSvnelobis mqone ama Tu im garemoebis dadasturebisaken.
sxva sakiTxia, rom gankuTvnadi da sworad miRebuli mtkicebuleba
SemdgomSi Semowmebisa da Sefasebis Sedegad ar aRmoCnda utyuari da
sarwmuno. aseT mtkicebulebebs sasamarTlo ver daeyrdnoba ara imitom,
rom isini araa gankuTvnadi, aramed imitom, rom isini araa sarwmuno da
utyuari.
sasamarTlos SeuZlia amoiRos saqmidan SecdomiT miRebuli
aragankuTvnadi mtkicebuleba, magram is ver amoiRebs saqmidan iseT
mtkicebulebas, romelic gankuTvnadia, magram araa sarwmuno.
mtkicebulebaTa, Tu sxva masalaTa miRebaze, gamoTxovaze an
SecdomiT miRebuli mtkicebulebebis saqmidan amoRebis Taobaze
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba, romelSic miTiTebuli unda iyos faqtze,
romlis dasadasturebladac isini iyo warmodgenili, magram romelic
sinamdvileSi ara mimarTuli am faqtis dadasturebisaken. magaliTad,
sasamarTlom ar miiRo an saqmidan amoiRo mravalricxovani cnobebi,
rekomendaciebi, daxasiaTebebi, romlebic marTalia dadebiTad axasiaTeben
mxaris pirovnebas, magram araviTari mniSvneloba ar aqvT vTqvaT, im
sakiTxis gadawyvetisaTvis daakisros Tu ara am mxares valis gadaxda,
zianis anazRaureba mowinaaRmdege mxaris sasargeblod, ris Sesaxebac
mimdinareobs dava sasamarTloSi.
$19. mtkicebulebaTa Sefaseba
173
mtkicebulebaTa Sefaseba sasamarTlos SemecnebiTi saqmianobis erT-
erTi umniSvnelovanesi etapia. mas Semdeg, rac Segrovilia
mtkicebulebebi, saWiroa maTi Semowmeba da Sefaseba.
vin SeiZleba iyos mtkicebulebaTa Sefasebis subieqti, anu vis
SeuZlia Seafasos saqmeSi arsebuli mtkicebulebebi?
mtkicebulebaTa Sefasebis aucilebloba wamoiWreba mas Semdeg,
rodesac sasamarTlo am mtkicebulebaTa gankuTvnadobisa da dasaSvebobis
principebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT miiRebs (dauSvebs) warmodgenil
mtkicebulebas. mtkicebulebaTa daSvebisa da maTi miRebis sakiTxs wyvets
mxolod sasamarTlo.
mas Semdeg, rodesac sasamarTlom dauSva mtkicebuleba da daurTo
igi saqmes, saWiroa am mtkicebulebis Sefaseba. magram, sanam uSualod
mtkicebulebaTa Sefasebis kriteriumze SevCerdebodeT sagangebod unda
SevCerdeT praqtikuli TvalsazrisiT erT metad mniSvnelovan sakiTxze:
ssk 105-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad „sasamarTlosaTvis araviTar
mtkicebulebas ar aqvs winaswar dadgenili Zala“. es imas niSnavs, rom
arcerT mtkicebulebas ar gaaCnia erTmaneTis mimarT raime upiratesoba.
magaliTad, eqspertis daskvnas ar gaaCnia raime upiratesoba sxva
mtkicebulebebTan SedarebiT, magaliTad mowmis CvenebasTan SedarebiT
(rasac, samwuxarod praqtikaSi zogjer aqvs adgili), werilobiT
mtkicebulebas ar gaaCnia raime upiratesoba nivTier mtkicebulebebTan
SedarebiT da a.S.82
saqarTvelos ssk-si agebulia mtkicebulebaTa Tavisufali Sefasebis
sayovelTaod aRiarebul principze, romlis Tanaxmad mxareTa mier
warmodgenili da sasamarTlos mier Segrovili mtkicebulebebis Zala da
utyuaroba ganisazRvreba uSualod sasamarTlos mier.
mtkicebulebaTa sarwmunobis, Tu arasarwmunobis, utyuarobis Tu
siyalbis Sesaxeb TavianTi mosazreba SeiZleba gamoTqvan mxareebma da
procesis sxva monawileebma. maT mosazrebas udavod aqvs mniSvneloba
mtkicebulebaTa yovelmxriv da srulyofilad SefasebisaTvis. magram,
mtkicebulebebs sabolod afasebs sasamarTlo, rac imas SeiZleba
niSnavdes, rom samoqalaqo procesSi mtkicebulebaTa Sefasebis erTad-
erTi subieqti aris sasamarTlo.
rogor da ra wesiT afasebs mtkicebulebebs sasamarTlo?
saqarTvelos 1964 wlis ssk 53-e muxlis Tanaxmad „sasamarTlo
xelmZRvanelobs ra kanoniTa da socialisturi marTlSegnebiT, afasebs
mtkicebulebebs Tavisi Sinagani rwmeniT“.
rogorc vxedavT, mtkicebulebaTa Sefasebis dros sasamarTlos
unda exelmZRvanela kanoniT da sociaplisturi marTlSegnebiT. es
aramarto zRudavda mtkicebulebaTa Tavisufali Sefasebis princips,
aramed garkveul winaswarSemuSavebul da savaldebulo mimarTulebas
aZlevda sasamarTlos, romelsac SeeZlo gavlena moexdina mis Sinagan
rwmenaze, kerZod utyuarad da sarwmunod mieCnia mtkicebuleba
(gamomdinare socialisturi marTlSegnebidan), romelic sinamdvileSi ar
iyo aseTi.
82 mtkicebulebaTa formaluri Sefasebis epoqa, roca ama Tu im mtkicebulebis mtkicebiTi Zala da
mniSvneloba ganisazRvreboda ara mosamarTlis mier, aramed kanoniT (magaliTad ori da meti mowmis
Cveneba ufro sandoa, vidre erTisa, aristokratis Cveneba ufro sandoa, vidre glexisa da a.S.) didi
xania warsuls Cabarda.
174
amitom, savsebiT samarTlianad kanonmdebelma ar gaiziara
mtkicebulebaTa Sefasebis aseTi SezRudva da 1997 wlis ssk-i aRar
Seicavs am debulebas.
ssk 105-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad „sasamarTlo afasebs
mtkicebulebebs Tavisi Sinagani rwmeniT. amrigad, Sinagani rwmena,
romelic Tavisufalia yovelgvari garegani zemoqmedebisagan, warmoadgens
samoqalaqo procesSi mtkicebulebaTa Sefasebis erTaderT kriteriums.
cxadia, rom Sinagani rwmena ar niSnavs TviTnebobas. TviTneboba da
kerZod ki sasamarTlos TviTneboba, warmoadgens obieqtur safuZvels
moklebul, dausabuTebel da gaumarTlebel pozicias, romelic TviT
sasamarTlos pirad simpaTiebsa da survilebs emyareba. sasamarTlos
Sinagani rwmena – es Sefasebis Sinagani, subieqturi kriteriumia,
romelic yovelTvis unda emyarebodes garkveul obieqtur monacemebs,
yovelTvis unda iyos dasabuTebuli am obieqturi monacemebiT anu imiT,
Tu saidan da rogor Camouyalibda sasamarTlos aseTi Sinagani rwmena
mtkicebulebis utyuarobis Tu misi siyalbis Sesaxeb. aq SeiZleba saWiro
iyos kvlav gavimeoroT, rom mtkicebulebaTa Sefasebis procesSi
sasamarTlos Sinagani rwmena vllindeba sasamarTlos TavisuflebaSi
Seafasos isini raime formaluri niSnebis gareSe da rom mtkicebulebaTa
Sefasebis dros igi araa SezRuduli raime garegani ZalebiT da kanoniT
dawesebuli SezRudvebiT.
amasTan erTad, mtkicebulebaTa Sefaseba, ise rogorc yovelgvari
Sefaseba, warmoadgens azrobriv process da aseTi Sefasebis dros
sasamarTlom unda ixelmZRvanelos logikis kanonebiT, romelic
gvaswavlis sworad azrovnebas. sworad azrovnebis logikuri kanonebis
samarTlebrivi mowesrigeba (regulireba) arc SesaZlebelia da arc
dasaSvebi: obieqturi kanonebi imitom arian obieqturi, rom isini
yovelgvari subieqturi Carevisa da, miT umetes, samarTlebrivi
mowesrigeba-regulirebis gareSe moqmedeben.
amasTan erTad, saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs
mtkicebulebaTa Sefasebis zogad wesebs, romlebsac saproceso wesebi
SeiZleba vuwodoT. es wesebi SemdegSi mdgomareobs:
1. mtkicebulebebs afasebs uSualod saqmis ganmxilveli
sasamarTlo pirveli instanciis sasamarTlo, romelic ixilavs saqmes,
valdebulia uSualod gamoikvlios mtkicebulebebi. Tu saqmis zepiri
ganxilvis dros moxda mosamarTlis acileba, ris gamoc saqmis ganxilva
gadaido, maSin am saqmis ganxilva Tavidan unda daiwyos (ssk 216-e
muxlis pirveli nawili).
2. mxareebs unda mieceT SesaZlebloba gamoTqvan TavianTi mosazreba
saqmeSi arsebuli mtkicebulebebis Sesaxeb, xolo Tu aseTi mtkicebuleba
warmodgenili iqna mxaris mier da igi miRebuli iqna sasamarTlos mier
saqmis zepiri ganxilvis dros, maSin misi Sinaarsi unda gamoqveyndes am
sxdomaze, an igi unda waredginos mxareebs gasacnobad
(dasaTvaliereblad).
3. mxareebs ufleba avqT SekiTxvebi miscen mowmeebs, eqspertebs,
specialistebs, agreTve erTmaneTs.
4. mtkicebulebebs sasamarTlo afasebs maT erTobliobaSi, rac imas
niSnavs, rom ar SeiZleba sasamarTlo dakmayofildes mtkicebulebaTa
izolirebulad SefasebiT. es imas ar niSnavs, rom mas ar SeuZlia
izolirebulad Sefaseba, raTa gaarkvios xom ar aris saWiro damatebiTi
175
mtkicebulebebis warmodgena, magram saboloo Sefasebis dros
mtkicebulebebi maT erTobliobaSi unda Sefasdes.
5. Tu mtkicebulebaTa erTobliobaSi Sefasebis Sedegad aRmoCndeba,
rom maT Soris arsebobs winaaRmdegoba, sasamarTlo valdebulia axsnas,
riTaa ganpirobebuli aseTi winaaRmdegobis arseboba.
6. mtkicebulebebs sasamarTlo afasebs yovelmxriv, srulad da
obieqturad. aq uwinares yoflisa igulisxmeba mtkicebulebaTa Sefaseba
maTi utyuarobis TvalsazrisiT, risTvisac saWiroa am mtkicebulebaTa
yovelmxrivi Semowmeba, maTi dapirispireba saqmeSi arsebul sxva
mtkicebulebebTan da, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania sasamarTlos
sruli miukerZoebloba mtkicebulebaTa Semowmeba-Sefasebis dros.
aseTia mokled mtkicebulebaTa sasamarTlos mier Sefasebis
ZiriTadi wesebi, romlebsac SeiZleba vuwodoT mtkicebulebaTa
Sefasebis saproceso wesebi.
bolos unda aRiniSnos, rom mosamarTlis Sinagani rwmeniT
mtkicebulebaTa Sefaseba ar niSnavs sruliad uangariSgebo daskvnebis
uflebas, sasamarTlom Tavis gadawyvetilebaSi unda miuTiTos
mosazrebebze, ris gamoc, zogierTi mtkicebuleba cno utyuarad, xolo
sxvebi arasarwmunod.
kanonis aseT danawess aqvs sxvadasxvagvari mniSvneloba, magram erT-
erTi mTavari mniSvneloba mdgomareobs imaSi, rom zemdgom instanciis
sasamarTlos, kerZod saapelacio sasamarTlos SeuZlia Seamowmos
gadawyvetilebis faqtobrivi dasabuTebuloba, rac SeuZlebeli iqneba, Tu
gadawyvetilebaSi ar iqneba miTiTebuli ra mosazrebiT gaiziara saqmis
pirveli instanciiT ganmxilvelma sasamarTlom esa Tu is mtkicebuleba,
an ratom uaryo saqmeSi arsebuli sxva mtkicebuleba.
$ 10. mtkicebulebaTa saxeebi
I. mxareTa (mesame pirTa) axsna-ganmarteba. faqtis aRiareba.
1. mxaris axsna-ganmarteba rogorc mtkicebuleba. mxare - esaa piri,
romelic sadavo samarTlebrivi urTierTobis uSualo monawilea. amitom,
man yvelaze kargad unda icodes im garemoebaTa Sesaxeb, romlebsac aqvT
mniSvneloba saqmisaTvis. am mosazrebiT xelmZRvanelobs kanonmdebeli,
rodesac mxareTa axsna-ganmartebas Tvlis mtkicebulebad, mtkicebis erT-
erT damoukidebel da mniSvnelovan saSualebad (sssk 102-e muxli).
amave dros, mxareebi da mesame pirebi saqmis SedegiT
dainteresebulia pirebia. am garemoebam ki SeiZleba zegavlena moaxdinos
maTi axsna-ganmartebis sisworesa da utyuarobaze. magram, aseTi viTareba
mxareTa axsna-ganmartebas ki ar arTmevs mtkicebulebiT Zalas da
mniSvnelobas, aramed avalebs sasamarTlos gansakuTrebuli yuradRebiT
Seafasos mxaris Cveneba. mxaris yoveli ganmarteba faqtebis Sesaxeb,
romelic gakeTebulia mis sasargeblod, magaliTad, mopasuxis ganmarteba
imis Sesaxeb, rom man Seasrula valdebuleba mosarCelis winaSe,
marTalia aris mtkicebuleba, magram arasakmarisi mtkicebuleba, romelic
moiTxovs dadasturebas sxva mtkicebulebis meSveobiT.
erTmaneTisagan unda gavmijnoT mxareTa axsna-ganmartebis is nawili,
romelic moTxovnis Camoyalibebas dazustebas, Tu dakonkretebas
emsaxureba da axsna-ganmartebis is nawili, romelic saqmis faqtiur
176
garemoebas Seexeba. mtkicebulebas warmoadgens mxaris axsna-ganmartebis
mxolod is nawili, romelic saqmis sworad gadawyvetisaTvis
mniSvnelobis mqone garemoebis arseboba-ararsebobas adasturebs.
imisdamiuxedavad, Tu ra formiTaa warmodgenili mxareTa axsna-ganmarteba
–werilobiT Tu zepiri formiT, mtkicebulebiTi mniSvneloba aqvs
mxolod axsna-ganmartebis im nawils, romelic Seicavs miTiTebas
faqtebis Sesaxeb.
aqedan gamomdinare, sasamarTloebSi farTod gavrcelebuli
praqtika, romlis mixedviT axsna-ganmartebas saqmis faqtiuri
garemoebebis Sesaxeb aZlevs ara uSualod mxare, romelic eswreba saqmis
ganxilvas, aramed misi warmomadgeneli ar Seesabameba kanons.
warmomadgenels farTo saproceso uflebebi aqvs. mas SeuZlia
gaanalizos saqmis masalebi, gamoTqvas Tavisi mosazrebebi saqmeSi
arsebuli mtkicebulebebis utyuarobis Sesaxeb, imis Sesaxeb, Tu romeli
kanoni unda iqnes gamoyenebuli da rogori gadawyvetileba unda iqnes
gamotanili da a.S. magram mas ar SeuZlia SeiTavsos mxaris rogorc
mtkicebulebis wyaros funqcia, ise rogorc ar SeuZlia SeiTavsos
mowmis an eqspertis funqcia. ufro metic, igi ar SeiZleba daikiTxos
rogorc mowme, iseTi garemoebis Sesaxeb, romlebic misTvis cnobili
gaxda warmomadgenlis movaleobis SesrulebasTan dakavSirebiT (ssk 141-e
muxli).
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba sakmao
sisruliT gansazRvravs mxareebisagan axsna-ganmartebis miRebis wesebs,
maT Soris mxaris mier mowinaaRdege mxarisaTvis, agreTve mosamarTlis
mier mxarisaTvis SekiTxvebis micemis wesebs (ssk 127-e, 128-e muxlebi).
Zalian mniSvnelovania aRiniSnos, rom kanonmdebloba krZalavs axsna-
ganmartebis miRebas iseTi pirebisagan, romlebsac Tavisi fizikuri an
fsiqikuri naklis gamo ar SeuZlia sworad aRiqvas faqtebi, agreTve
sasuliero pirisagan iseT garemoebaTa Sesaxeb, romlebic mas gaandves
aRsarebis dros, agreTve Tanamdebobis pirisagan, iseT garemoebebze,
romelTa Sesaxeb saidumloebis dacva mis samsaburebriv movaleobaSi
Sedis (ssk 129-e muxli).
2.faqtis aRiareba. faqtis aRiareba-esaa mxareTa axsna-ganmartebis
erT-erTi saxesxvaoba, mtkicebuleba, romelsac zogjer mtkicebulebaTa
mefesac ki uwodebdnen. aRiarebis, rogorc mtkicebulebis Tavisebureba
imaSi mdgomareobs, rom am mtkicebulebiT xdeba iseTi faqtis
dadastureba, romelzec meore mxare amyarebs Tavis moTxovnas an
Sesagebels. maSasadame, faqts, romelic unda daedasturebina erT mxares,
adasturebs mowinaaRmdege mxare. swored amitom, aRiareba rogorc
mtkicebuleba iTvleba utyuar mtkicebulebad, radgan igi gakeTebulia
mowinaaRmdege mxaris sasargeblod da amRiareblis interesebis
sawinaaRmdegod.
am mosazrebiT xelmZRvanelobs kanonmdebeli, rodesac amkvidrebs
wess, romlis Tanaxmad erTi mxaris mier iseTi garemoebis dadastureba,
romelzec meore mxare amyarebs Tavis moTxovnas Tu Sesagebels,
sasamarTlom SeiZleba sakmaris mtkicebulebad CaTvalos da safuZvlad
daudos Tavis gadawyvetilebas (ssk 131-e muxli).
sasamarTlo praqtikaSi xSiria SemTxveva, rodesac mxare Tavis
aRiarebas garkveul daTqmas ukeTebs, magaliTad, mxare aRiarebs, rom
marTlac isesxa gakveuli Tanxa mosarCelisagan, magram gadauxada kidec
177
es Tanxa. aq mxaris axsna-ganmartebis is nawili, romelic mowinaaRmdege
mxaris sasargeblodaa, kerZod rom marTlac aiRo sesxi mosarCelisagan,
aris aRiareba, radgan igi gakeTebulia mowinaaRmdege mxaris
sasargeblod; rac Seexeba axsna-ganmartebis im nawils, romelic Tavis
sasargeblodaa gakeTebuli, kerZod, rom daubruna nasesxebi Tanxa
mosarCeles, igi araa aRiareba, radgan gakeTebulia amRiareblis
sasargeblod. am faqts sWirdeba dadastureba sxva mtkicebulebebiT.83
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba gansazRvravs aRiarebis
formas. aRiareba mxares SeuZlia gaakeTos werilobiTi an zepiri
formiT. zepiri formiT mxaris aRiareba SeiZleba gakeTdes mosamzadebel
an mTavar sxdomaze, am sxdomis oqmSi aucilebeli SetaniT.
mxares, romelmac aRiara saqmisaTvis mniSvnelobis mqone esa Tu is
faqti (garemoeba), ufleba aqvs Semdgom gaaqarwylos (uaryos) es
aRiareba oRond kanoni gansazRvravs amisaTvis aucilebel pirobebs. es
pirobebia: a)aRiarebis gaqarwyleba dasaSvebia gadawyvetilebis
gamotanamde. gadawyvetilebis gamotanis Semdeg sasamarTlo, bunebrivia,
veRarc ganixilavs aRiarebis gaqarwylebis sakiTxs da veRarc Secvlis
Tavis gadawyvetilebas. es imas niSnavs, rom saapelacio sasamarTloSi
aRar SeiZleba aRiarebis gaqarwylebis sakiTxi daisvas. saapelacio
sasamarTlos SeuZlia ganixilos es sakiTxi, Tu saapelacio
sasamarTlos mier gadawyvetilebis gamotanamde iqneba dayenebuli mxaris
mier da man uxeSi gaufrTxileblobis gamo ar dasva es sakiTxi pirveli
instanciis sasamarTlos winaSe. b) mxarem, romelic moiTxovs mis mier
gakeTebuli aRiarebis gaqarwylebas, unda daamtkicos (damtkicebis
tvirTi) Semdegi faqtebi: 1) aRiareba iyo Secdomis Sedegi; magaliTad,
gamnaTxovrebelma aRZra sarCeli mopasuxis mimarT naTxovari nivTis ukan
dabrunebis Sesaxeb. mopasuxem (monaTxovrem) aRiara, rom man marTla
inaTxovra sadavo nivTi, magram uvadod da amitom araa valdebuli
daubrunos igi mosarCeles. Semdeg mopasuxem daazusta, rom faqtis aseTi
aRiareba iyo Secdoma, radgan man nivTi saCuqrad miiRo da ara
naTxovrobiT. Secdoma gamowveuli iyo misi iuridiuli gaunaTleblobiT.
2) mas daemuqra mowinaaRmdege mxare samsaxuridan daTxovniT an mis
Sesaxeb iseTi cnobebis gavrcelebiT, romelic laxavs mis pativsa da
Rirsebas (fsiqikuri zemoqmedeba); 3) an kidev, mas scemes da daemuqrnen
fizikuri ganadgurebiT (fizikuri zemoqmedeba).
amrigad, faqtis aRiareba unda gamoxatavdes amRiareblis
Tavisufal nebas da Tu amRiarebeli daamtkicebs, rom aseTi neba
sinamdvileSi gamoricxuli iyo – aRiareba gaqarwyldeba.
II. werilobiTi mtkicebuleba
SeiZleba gadauWarbeblad iTqvas, rom werilobiTi
mtkicebulebebi, sxva saxis mtkicebulebebs Soris yvelaze frTod
gamoiyeneba samoqalaqo procesSi, konkretul saqmeTa ganxilva-
gadawyvetis dros. aRsaniSnavia isic, rom gadawyvetilebisaTvis
83 faqtis aRiareba unda ganvasxvavoT sarCelis aRiarebisagan. sarCelis aRiareba-esaa mxaris mier
Tavisi materialur samarTlebrivi uflebis gankargvis aqti. sarCelis aRiarebis dros mxare cnobs
sasarCelo moTxovnis marTlzomierebas da aseT SemTxvevaSi mtkicebulebaTa Segroveba, Semowmeba da
Sefaseba aRaraa saWiro. sasamarTlom unda daakmayofilos sarCeli (dawvrilebiT ix. gv. . . . ).
178
mniSvnelovani zogierTi faqtis dadgena dasaSvebia mxolod werilobiTi
mtkicebulebis gamoyenebiT.
ssk 134-e muxlis Tanaxmad werilobiT mtkicebulebas warmoadgens
aqtebi, sabuTebi, saqmiani da piradi xasiaTis werilebi, romlebic
Seicavs cnobebs saqmisaTvis mniSvnelovan garemoebaTa Sesaxebb
werilobiTi mtkicebulebis am gansazRvrebaSi sworadaa miTiTebuli imis
Sesaxeb, rom igi unda Seicavdes cnobebs saqmisaTvis mniSvnelovan
garemoebebze. magram, aseTive cnobebs Seicaven sxva mtkicebulebebic,
rogoricaa nivTieri mtkicebuleba da eqspertis daskvna. miuxedavad
amisa, werilobiTi mtkicebuleba gansxvavdeba nivTieri mtkicebulebisagan
imiT, rom werilobiTi mtkicebuleba werilobiTi niSnebis gamoyenebiT
Seicavs cnobebs dasamtkicebel anu saqmisaTvis mniSvnelovan garemoebaTa
Sesaxeb, xolo nivTieri mtkicebuleba aseT cnobebs Seicavs Tavisi
TvisebiT an xarisxiT (ix. gv. . .). werilobiTi niSnebis gamoyenebiT
Seicavs cnobebs saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis Sesaxeb
eqspertis daskvnac. miuxedavad amisa, eqspertis daskvna ar warmoadgens
werilobiT mtkicebulebas, radgan igi Sedgenilia sasamarTlos mier
daniSnuli da specialuri codniT aRWurvili piris mier. rac Seexeba
werilobiT mtkicebulebas igi, rogorc wesi, Sedgenilia sasamarTloSi
saqmis warmoebis gaxsnamde da, maSasadame, sasamarTlos miTiTebis gareSe,
xolo werilobiTi mtkicebulebis avtorTan sasamarTlos saproceso
samarTliT mowesrigebuli raime urTierToba ar aqvs.
amrigad, werilobiTi mtkicebulebebi iseTi sagnebia, romlebSic
werilobiTi Tu sxva amgvari niSnebis saSualebiT Camoyalibebulia
azrebi Tu ideebi, romlebic Seicaven cnobebs gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelovan garemoebebze. azrebi SeiZleba gadmocemuli iyos aramarto
werilobiTi niSnebiT, aramed cifrebiT, sanoto niSnebiT, SifrebiT,
stenografiuli niSnebiT da a.S. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
mtkicebuleba rom werilobiTs mivakuTvnoT, jer-erTi, mTavaria
Sinaarsobrivi mxare: igi Tavisi SinaarsiT (da ara TvisebiT an xarisxiT)
unda gvawvdides saWiro cnobebs da meore, am cnobebs unda viRebdeT
wakiTxviT (amokiTxviT).
Tavisi Sinaarsis mixedviT werilobiT mtkicebulebebs yofen
ganmkargulebel da Sematyobinebel (cnobebis momwodebel) werilobiT
mtkicebulebebad. ganmkargulebel werilobiT mtkicebulebad miCneulia
iseTi dokumentebi, romlebSiac gamoxatulia nebiTi aqti, mimarTuli
iuridiuli urTierTobis warmoSobis, Secvlis an Sewyvetisaken
(magaliTad, garigeba, administraciis brZaneba da a.S.). Semtyobinebel
werilobiT mtkicebulebad miCneulia iseTi dokumentebi, romlebic
mxolod adastureben ama Tu im faqts, rogoricaa magaliTad, saqmiani da
piradi xasiaTis werilebi. sailustraciod SeiZleba moviyvanoT piradi
xasiaTis werili, romelic adasturebs gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelovan iseT faqts, rogoricaa raime valdebulebis arseboba,
magaliTad, sesxis faqts. arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac
araregistrirebul qorwinebaSi dabadebuli bavSvis dedas sasamarTloSi
miaqvs bavSvis faqtiuri mamis werilebi, romlebSic igi aRiarebs am
bavSvis mamobas da a.S.
Tavisi formis mixedviT ganasxvaveben ubralo anu martiv da
kvalificiur werilobiT mtkicebulebebs. kvalificiuri werilobiTi
mtkicebulebebi Seicaven faqtis oficialur dadasturebas. magaliTad,
179
notarialurad gaformebuli werilobiTi xelSekruleba. sk 183-e muxlis
Tanaxmad uZravi nivTis SeZena unda moxdes sanotaro wesiT damowmebuli
sabuTiT. es imas niSnavs, rom uZravi nivTis SeZenis dasadastureblad
SeiZleba wardgenil iqnes sasamarTloSi mxolod notarialurad
damowmebuli sabuTi. ubralo (martivi) werilobiTi dokumentebi ar
saWiroeben aseT damowmebas. sakmarisia, rom dokumenti an masze
xelmowera Sedgenili iyos an xels awerdes mxare. magaliTad, sk 69-e
muxlis Tanaxmad martivi werilobiTi formis arsebobisas garigebis
namdvilobisaTvis sakmarisia garigebaSi monawile mxareTa xelmowera.
warmoSobis xerxis anu wyaros xasiaTis mixedviT ganasxvaveben
dedan (original) dokumentebsa da am dokumentebis pirebs anu aslebs.
iseT pirobebSi, rodesac teqnikis ganviTarebam miaRwia arnaxul
masStabebs da dokumentis gayalbeba TiTqmis araviTar siZneles ar
warmoadgens, gansakuTrebul mniSvnelobas iZens werilobiTi sabuTebis
dednis saxiT wardgena sasamarTloSi, rasac moiTxovs ssk 135-e muxli.
mxare SeiZleba ganTavisufldes dedani sabuTis wardgenisagan mxolod
im SemTxvevaSi, Tu daamtkicebs, rom aseTi sabuTis wardgena SeuZlebelia
imis gamo, rom igi ganadgurda xanZris gamo an sxva raime stiqiuri
ubedurebis Sedegad da sxva.
subieqtebis mixedviT ganasxvaveben oficialur da araoficialur
werilobiT sabuTebs. oficialuria iseTi sabuTebi, romlebic Sedgenilia
saxelmwifo organizaciebis, sajaro iuridiuli pirebis Tu Sesabamisi
Tanamdebobis pirebis mier, agreTve kerZo iuridiuli pirebisa da maTi
Tanamdebobis pirebis mier. araoficialuria werilobiTi sabuTebi
gacemuli fizikuri pirebis mier.
werilobiT mtkicebulebas sasamarTlos warudgenen mxareebi. maT
SeuZliaT sTxovon sasamarTlos im werilobiTi sabuTebis gamoTxova,
romelTa miReba TviTon ver SeZles. iuridiuli pirebi Tu moqalaqeebi
valdebulni arian miawodon sasamarTlos gamoTxovili werilobiTi
masalebi. am valdebulebis SeusruleblobisaTvis iuridiuli piris
Sesabamisi Tanamdebobis piri, visi braliTac ar moxda sasamarTlos mier
gamoTxovili werilobiTi sabuTis gadmogzavna, an fizikuri piri,
SeiZleba dajarimdes, rac ar aTavisuflebs maT am werilobiTi sabuTebis
wardgenisagan (ssk 136-e muxli).
dainteresebul mxares SeuZlia ganacxados, rom werilobiTi
sabuTi yalbia. aseT SemTxvevaSi, mxares, romelmac igi warmoadgina
SeuZlia sTxovos sasamarTlos am sadavo sabuTis mtkicebulebebidan
amoricxvis Sesaxeb. Tu mowinaaRmdege mxare winaaRmdegia aseTi
amoricxvis, maSin sasamarTlom unda Seamowmos sabuTis namdviloba,
risTvisac SeuZlia daniSnos eqspertiza. magaliTad, mosarCelem
warmoadgina nasyidobis xelSekruleba, magram meore mxarem ganacxada,
rom yalbia da misi saxeliT xelmowera am xelSekrulebaze sinamdvileSi
ar ekuTvnis mas. am faqtis dasadastureblad sasamarTlos SeuZlia
daniSnos eqspertiza. Tu damtkicdeba, rom xelSekruleba yalbia,
sasamarTlo amoricxavs mas saqmeSi arsebuli mtkicebulebebidan,
gamoitans dasabuTebul ganCinebas da am xelSekrulebas eqspertis
daskvnasTan erTad gadascems sagamoZiebo organoebs (ssk 137-e muxli).
erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT mtkicebulebis saxiT
sasamarTloSi warmodgenili dokumentis siyalbis sakiTxis ganxilva,
rac mimarTulia am dokumentis mtkicebulebiTi mniSvnelobis
180
gaqarwylebisaken da sarCelebi dokumentis siyalbis dadgenis Sesaxeb,
romelTa ganxilvis Sedegad sasamarTlos gamoaqvs ara ganCineba, aramed
gadawyvetileba (ssk 180-e muxli).
sasamarTloSi wardgenili dedani sabuTebi gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg SeiZleba daubrundes (Tu amas
moiTxovs) misi warmdgen pirs. aseT SemTxvevaSi, sasamarTlo valdebulia
gadaiRos aslebi, daamowmos mosamarTlem da Seinaxos sasamarTloSi.
III. mowmis Cveneba.
1. mowmis Cvenebis cneba. mowmis Cveneba erT-erTi yvelaze farTod
gamoyenebuli mtkicebulebaa samoqalaqo procesSi. mowmis meSveobiT
dasturdeba mravali faqti, romlis gareSe SeuZlebeli iqneboda saqmis
arsebiTad sworad gadawyveta.
kanonmdeblobis analizidan gamomdinare, mowmes Semdegi moTxovnebi
waeyeneba:
a) mowmed SeiZleba iyos yoveli piri, romlisTvisac cnobilia
raime garemoeba saqmis Sesaxeb. amitom, mowmis dabarebis Sesaxeb
Suamdgomlobis aRmZvreli piri movalea miuTiTos, saqmisaTvis
mniSvnelobis mqone romeli garemoebis dadastureba SeuZlia mowmes. Tu
aRmoCndeba, rom faqtebs, romelTa dadasturebisTvis mxare
Suamdgomlobs mowmis gamoZaxebaze, ar aqvT saqmisaTvis mniSvneloba
sasamarTlos SeuZlia uari Tqvas mis gamoZaxebaze da dakiTxvaze (ssk
140-e muxli).
b) mowmed SeiZleba iyos piri, romelsac Seswevs unari sworad
aRiqvas faqtebi da misces maT Sesaxeb swori Cveneba (ssk 141-e muxlis
pirveli nawili).
g) mowmed SeiZleba iyos piri, romelic ar aris iuridiulad
dainteresebuli saqmis SedegiT. aq mxedvelobaSia iuridiuli interesi
anu iseTi interesi, romelic gaaCnia mosarCeles da mopasuxes,
romlebisTvisac saqmeze gamotanil gadawyvetilebas SeuZlia garkveuli
sargeblobis motana. Tu pirs aqvs iuridiuli interesi, is unda Caebas
procesSi rogorc erT-erTi mxare (TanamosarCele, Tanamopasuxe) an
mesame piri sxva sakiTxia, rodesac mowme dainteresebulia SedegiT
mxareebis mimarT megobruli, naTesauri Tu sxva damokidebulebis gamo.
aseTi araiuridiuli daintereseba ar arTmevs pirs uflebas dakiTxuli
iqnes mowmed. misi aseTi interesi gaTvaliswinebuli unda iqnes misi
Cvenebis Sefasebis dros.
amrigad, mowme samoqalaqo procesSi sasamarTlos mier saqmis
garemoebebis Sesaxeb Cvenebis misaRebad gamoZaxebuli piria, romelsac
Seswevs unari sworad aRiqvas faqtebi da misces maT Sesaxeb swori
Cveneba.
ramdenadac mowme TviTon uSualod aRiqvams faqtebs, igi ar
SeiZleba Seicvalos sxva piriT. amasTan erTad, mowmem SeiZleba misces
Cveneba iseT faqtobriv garemoebebze, romelTa Sesaxeb uSualod ki ara,
aramed sxvebisgan gaigo. aseT SemTxvevaSi mowmem unda miuTiTos Tu
visgan miiRo cnobebi. mowmis Cveneba, romlis wyaro cnobili ar aris,
mtkicebulebad ver gamodgeba.
amrigad, mowmis Cveneba – esaa sasamarTloSi mowmed gamoZaxebuli
da kanoniT gansazRvruli wesiT dakiTxul iuridiulad dauinteresebeli
181
piris cnobebi saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone
faqtobrvi garemoebebis Sesaxeb.
2. Cvenebis micemaze uarisTqmis ufleba. kanonmdebloba gansazRvravs
im pirTa wres, romlebic ar SeiZleba dakiTxul iqnen rogorc mowme.
cxadia, rom Tu aseTi pirebi gamoZaxebuli iqnebian, maT SeuZliaT uari
Tqvan Cvenebis micemaze.
aseTi pirebis kategorias ganekuTvnebian:
a) piri, romelsac ar SeuZlia sworad aRiqvas faqtebi Tavisi
fizikuri an fsiqikuri naklis gamo; aseTi piri rogorc zemoT
avRniSneT, saerToT arc SeiZleba gamoZaxebuli iqnes mowmed, magram Tu
igi gamoZaxebuli iyo, sasamarTlom ar unda miiRos misgan Cveneba;
b) sasuliero piri-im garemoebaTa Sesaxeb, romlebic mas gaandes
aRsarebis dros; rac Seexeba sxva garemoebebs, maT Sesaxeb sasuliero
piri SeiZleba daikiTxos;
g) warmomadgenlebi samoqalaqo saqmeebze da damcvelebi sisxlis
samarTlis saqmeebze – iseTi garemoebebTan dakavSirebiT, romlebic
maTTvis cnobili gaxda warmomadgenlis an damcvelis movaleobis
Sesrulebisas (sssk 141-e muxli).
Tu aq CamoTvlili pirebi gamoZaxebuli iqnebia mowmeebad zemoT
miTiTebul garemoebebze Cvenebis misacemad, maT SeuZliaT uari Tqvas
aseTi Cvenebis micemaze.
amasTan erTad, kanoni gansazRvravs im pirTa wres, romlebsac
SeuZliaT uari Tqvan Cvenebis micemaze nebismieri faqtis arseboba-
ararsebobis Sesaxeb. aseT pirTa kategorias ganekuTvnebian:
a)mxareTa meuRleebi; b) axlo naTesavebi (Svilebi, SviliSvilebi,
Zmebi, debi, mSoblebi, mSvileblebi, Svilobilebi, mzrunvelebi,
meurveebi, bebiebi, babuebi); g) pirebi, romlebic TavianTi samsaxurebrivi
mdgomareobis gamo valdebuli arian daicvan saidumloeba. es imas
niSnavs, rom „g“ punqtSi miTiTebuli pirebi sxva faqtebis Sesaxeb
SeiZleba daikiTxon (ssk 142-e muxli).
aq CamoTvlil pirebs ufleba aqvT ar miscen Cveneba mxolod im
pirobiT, Tu es gamoiwvevs mis an axlo naTesavis mimarT sisxlis
samarTlis saqmis aRZvras, an miayenebs maT qonebriv zians. magaliTad,
axlo naTesav mowmes ufleba aqvs ar misces Cveneba imis Sesaxeb, rom
xanZari gamowveuli iyo misi mSoblis uxeSi gaufrTxileblobiT, rasac
moyva mosarCelis qonebis ganadgureba.
kanoni Seicavs iseTi SemTxvevis amomwurav CamonaTvals, rodesac
Tumca arsebobs Cvenebis micmaze uaris Tqmis ufleba, magram piri mainc
valdebulia misces Cveneba. aseTi valdebuleba warmoiSoba a) Tu saWiroa
dadasturdes garigeba, romlis dadebisas igi miwveuli iyo mowmed.
magaliTad, dasamowmebelia aqti, romlis erT-erTi monawile aris yru-
munji, brma, wera-kiTxvis armcodne (ix. „sanotaro moqmedebaTa wesis
Sesaxeb“ instruqcia, me-20 muxli); b) saWiroa gairkves ojaxis wevris
dabadebis, daqorwinebis an gardacvalebis sakiTxebi; g) Tu piri ama Tu
im samarTlebrivi urTierTobis warmoSobisas moqmedebda rogorc
warmomadgeneli. magaliTad, sk 103-e muxlis Tanaxmad garigeba SeiZleba
daidos warmomadgenlis meSveobiTac. roca garigebas debs warmomadgeneli
davalebis (mindobilobis) safuZvelze, maSin es warmomadgeneli, kidec
rom sargeblobdes Cvenebis micemaze uarisTqmis uflebiT, mainc
182
valdebulia misces Cveneba am garigebis dadebasTan dakavSirebul
sakiTxebze.
Cvenebis micemaze uarisTqmis uflebis damtkicebis tvirTi ekisreba
pirs, romelic aseT uflebaze akeTebs gancxadebas. magaliTad, Tu mowmed
dasaxelebuli piri acxadebs, rom igi romelime mxaris axlo naTesavia,
unda warudginos sasamarTlos amis damadasturebeli dokumenti da a.S.
mowmes, rogorc saproceso urTierTobis monawiles, aqvs uflebebi
da movaleobebi.
mowmis uflebebia: misces Cveneba mSobliur enaze, miiRos
sasamarTloSi gamocxadebisaTvis gaweuli mgzavrobisa da sacxovrebeli
sadgomis daqiravebis xarjebi, dRiuri Tanxa, SeunarCundeT saSualo
xelfasi, xolo Tu isini ar arian SromiT urTierTobaSi, maSin maT
Cveulebrivi saqmianobidan mocdenisaTvis eZlevaT gasamrjelo
faqtobrivad daxarjuli droisa da Sromis anazRaurebis minimaluri
odenobis gaTvaliswinebiT (ssk 45-e muxli).
mowmis movaleobebia: a) gamocxaddes sasamarTloSi daniSnul dros
da b) misces swori Cveneba. am movaleobaTa Sesruleba uzrunvelyofilia
aramato samoqalaqo saproceso sanqciiT, rogoricaa dajarimeba 10
lariT an iZulebiT (policiis organoebis meSveobiT) moyvana, aramed
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobiT, cru Cvenebis micemisaTvis an
Cvenebis micemaze uarisTqmisaTvis (sisaxlis samarTlis kodeqsis 370-e,
371-e muxlebi).
3. mowmis dakiTxvis wesi. samoqalaqo saproceso kanonmdebloba
iTvaliswinebs mowmeTa dakiTxvis wess, romelic SemuSavebulia
fsiqologiuri mecnierebis miRwevebis gaTvaliswinebiT.
es wesi zogadad SemdegSi mdgomareobs:
a) yoveli mowme calke unda daikiTxos. mowmeebi, romlebsac jer
ar miuciaT Cveneba, ar unda iyvnen sasamarTlo sxdomis darbazSi, xolo
dakiTxuli mowmeebi rCebian darbazSi saqmis ganxilvis damTavrebamde
(ssk 148-e muxlis pirveli nawili);
mowmeTa dakiTxvis aseT wess SeiZleba is mniSvneloba hqondes, rom
ar moaxdinon gavlena erTmaneTze Cvenebis micemisas, xolo dakiTxuli
mowmis sxdomis darbazSi yofnas SeiZleba is mniSvneloba hqondes, rom
SeiZleba saWiro gaxdes misi ganmeorebiT dakiTxva an sxva mowmeebTan
dapirispireba (ssk 149-e muxli).
b) dakiTxvis dawyebis win sasamarTlom unda gaarkvios mowmis
pirovneba. es aucilebelia ara marto imisaTvis, rom icodes
sasamarTlom da mxareebma vis dakiTxvas apireben, aramed SeimuSaos am
mowmis dakiTxvis taqtika. kerZod, mowmis damokidebulebis garkvevas
mxareebTan (megobroba, erToblivad raime saqmianobis warmarTva da a.S.),
aqvs mniSvneloba sasamarTlos mier misi Cvenebis Sefasebis dros;
g) mowmes unda mieces sruli SesaZlebloba Tavisufali TxrobiT
gadmosces yvelaferi, rac man icis saqmis garemoebebis Sesaxeb. mxolod
mas Semdeg, roca mowme Tavisufali TxrobiT gadmoscems imas rac icis,
amis Semdeg SeiZleba mieces mas SekiTxvebi.
SekiTxvebis micemis aucilebloba ganpirobebulia imiT, rom
Tavisufali TxorobiT gadmocemuli Cveneba, rogorc wesi, araa
yovelTvis sruli. am xarvezis Sevsebas emsaxureba SekiTxvebis micema.84
84 ix. d. uznaZe. zogadi fsiqologia, Tbilisi, 1940, gv. 323-328.
183
sasamarTlom ganuxrelad unda daicvas SekiTxvebis micemis kanoniT
dadgenili rigiToba, romlis mixedviT pirvelad SekiTxvas aZlevs mxare,
romlis iniciativiTac daibares mowme, an am mxaris warmomadgeneli. amis
Semdeg sasamarTlos nebarTviT SekiTxva SeiZleba misces saqmis monawile
sxva pirebma.
SekiTxvebis micemis rigiToba ar vrceldeba sasamarTloze;
mosamarTles SeuZlia SekiTxva misces dakiTxvis yvela momentSi. mas
SeuZlia agreTve moxsnas nebismieri SekiTxva, romelic ar emsaxureba
saqmisaTvis mniSvnelovani garemoebis garkvevas, an, Tu SekiTxva
STamagonebel zegavlenas axdens mowmeze, rac fsiqologiuri mecnierebis
monacemebiT dauSvebelia.
e) mowme unda daikiTxos sasamarTlos mTavar sxdomaze (ssk 147-e
muxli).
gamonaklisi am wesidan, e.i. mowmis dakiTxva misi adgilsamyofelis
mixedviT, dasaSvebia, Tu avadmyofobis, invalidobis an sxva sapatio
mizeziT mas ar SeuZlia gamocxaddes sasamarTloSi, an kidev, dasakiTxia
mravali mowme, romlebic erT adgilas cxovroben da maTi sasamarTloSi
gamocxadeba did xarjebs moiTxovs.
mowmis dakiTxva misi adgilsamyofelis mixedviT unda moxdes
mxareTa SetyobinebiT da im wesebis dacviT, rac kanoniTaa gansazRvruli.
v)mowmis dakiTxva SeiZleba moxdes sasamarTlo davalebis wesiTac
(ssk 107-108-e muxlebi). es imas niSnavs, rom mowme, romelic sxva
qalaqSi, raionSi an sxva qveyanaSi cxovrobs (muSaobs), SeiZleba
sasamarTlos davalebiT daikiTxos im sasamarTlos mier, romlisTvisac
teritoriulad es ufro mosaxerxebelia. mowmis dakiTxvis oqmi unda
gadaegzavnos im sasamarTlos, romlis davalebiTac daikiTxa mowme.85
T) samoqalaqo saprocso kanonmdebloba iTvaliswinebs erT
mniSvnelovan siaxles: mowmis mier ficis dadebas (ssk 153-e muxli).
imisaTvis, rom mowmes mieces ficis dadebis SesaZlebloba ori
garemoebis erTdroulad arsebobaa aucilebeli: erTi - mowmis Cvenebas
unda hqondes gadamwyveti mniSvneloba davis gadawyvetisaTvis. magaliTad,
mowmis Cvenebazea damokidebuli sarCelis dakmayofileba, an mis
dakmayofilebaze uaris Tqma da meore – ficis dadebas sasamarTlo
mizanSewonilad CaTvlis. magaliTad, mowmis Cvenebas imis Sesaxeb, rom
misi TandaswrebiT mopasuxem miuTvala sesxad aRebuli Tanxa mosarCeles,
aqvs gadamwyveti mniSvneloba saqmisaTvis. amitom, Tu sasamarTlos es
mizanSewonilad miaCnia, am mowmes SeiZleba mosTxovos ficis dadeba.
fsiqologiis mecnierebis monacemebiT TviTon faqti piris mowmis
saxiT sasamarTlSi gamoZaxebisa STamagonebel zegavlenas axdens am pirze.
miT umetes aseTi zegavlena Zlierdeba, roca mowmes afrTxileben
sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis Sesaxeb. magram, roca mas RmerTis
winaSec aficeben, ar aris gamoricxuli aseTma pirma saerTod
ganacxados, rom araferi saqmis garemoebebis Sesaxeb ar icis da amitom
verc miscems maT Sesaxeb raime Cvenebas. amitom, ficis dadebis momenti,
Tu amas sasamarTlo mizanSewonilad CaTvlis, unda moxdes mxolod
Cvenebis micemis Semdeg da im wesiT, rogorc es ssk 153-e muxlis me-5
nawilSia Camoyalibebuli.
85 „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 62-e muxli. agreTve, minskis
konvencia „samoqalaqo, saojaxo da sisxlis saqmeebze samarTlebrivi daxmarebisa da samarTlebriv
urTierTobaTa Sesaxeb“ (me-6 muxli).
184
religiuri, Tu arareligiuri ficis dadeba, an kidev Tavisi
rwmenis gamo, ficis dadebaze uarisqma ar aTavisuflebs sasamarTlos
Seafasos mowmis Cveneba Tavisi Sinagani rwmeniT. ficiT dadasturebuli
mowmis Cveneba sasamarTlom SeiZleba sarwmunod miiCnios. swored am
mosazrebiT SeiZleboda exelmZRvanela kanonmdebels, roca ssk 153-e
muxlis me-4 nawiliT miuTiTa imis Sesaxeb, rom sasamarTlom auxsnas
mowmes ficis dadebis win „winaswar ganzraxulad daficebis gziT yalbi
Cvenebis micemiT gamowveuli sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis
Sesaxeb“.
amrigad, kanonmdebeli ar gamoricxavs yalbi Cvenebis ficis
meSveobiT dadasturebis SesaZleblobas. es imas niSnavs, rom
sasamarTlom unda Seafasos mowmis Cveneba misi utyuarobis
TvalsazrisiT yvela SemTxvevaSi, gamonaklisis gareSe.
aseTia mowmis dakiTxvisa da misgan Cvenebis miRebis ZiriTadi
wesebi. am wesebis dacva aucilebelia, raTa mowmis Cvenebas mieces
mtkicebulebiTi mniSvneloba.
IV. nivTieri mtkicebuleba
1.cneba. ssk 154-e muxlis pirveli nawili Seicavs nivTieri
mtkicebulebebis kanonismier (legalur) ganmartebas: nivTieri
mtkicebulebebia nivTebi, romlebic Tavisi xarisxiT, TvisebebiT an
arsebobiT warmoadgenen saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis
dadgenis saSualebas.
am ganmartebiT kidev erTxel gamoikveTa gansxvaveba, romelic
arsebobs nivTier mtkicebulebasa da werilobiT mtkicebulebas Soris.
werilobiTia yoveli sagani, romelic masze gamoxatuli niSnebiT da maTi
amokiTxvis saSualebiT Seicavs cnobebs faqtebis Sesaxeb, xolo
nivTieria sagnebi, romlebic Tavisi TvisebiT, xarisxiT, mdebareobiT da
a.S. gvawvdis aseT cnobebs. magaliTad, romelime werilobiTi dokumenti
SeiZleba werilobiTi ki ara, aramed nivTieri mtkicebuleba iyos, Tu
gvainteresebs am dokumentis ara Sinaarsi, aramed misi Tviseba, kerZod
is, rom igi gayalbebulia (yalbia blanki, Stampi, beWedi masze,
amoSlilia (gadafxekilia) xelmowera da a.S. am SemTxvevaSi es
dokumenti iqneba nivTieri mtkicebuleba. zogjer nivTieri mtkicebuleba
cnobebs gvawvdis Tavisi xarisxiT, magaliTad, rodesac sadavoa
Sesyiduli (gadacemuli) nivTis xarisxi (sk 488-e muxli).
nivTier mtkicebulebebs sasamarTlos warudgenen mxareebi. mxarem
SeiZleba sTxovos sasamarTlos TviTon gamoiTxovos nivTieri
mtkicebuleba mxolod im SemTxvevaSi, Tu man uSualod ver SeZlo misi
miReba im pirisagan, romelTanac es mtkicebuleba inaxeba. mxare, romelic
Txovs sasamarTlos miiRos misgan nivTieri mtkicebuleba an gamoiTxovos
igi, valdebulia miuTiTos Tu saqmisaTvis mniSvnelobis romeli
garemoebis dadastureba SeiZleba am mtkicebulebiT. im SemTxvevaSi,
rodesac garemoebas (faqts), romlis dasadasturebladac mxare
Suamdgomlobs nivTieri mtkicebulebis gamoTxovaze an miRebaze, ar aqvs
mniSvneloba saqmis sworad gadawyvetisaTvis, sasamarTlom uari unda
uTxras am mxares mis miRebaze da gamoTxovaze.
nebismieri fizikuri Tu iuridiuli piri, nebismieri Tanamdebobis
piri valdebulia gadaugzavnos sasamarTlos mis mier gamoTxovili
185
nivTieri mtkicebuleba amave sasamarTlos mier dadgenil vadaSi. am
valdebulebis Sesruleba uzrunvelyofilia sanqciiT, rogoricaa
dajarimeba pirvelad 10 lariT. dajarimeba SeiZleba moqalaqis, an im
Tanamdebobis piris, visi braliTac ar gadaigzavna nivTieri mtkicebuleba.
Tu nivTieri mtkicebuleba ganmaorebiT dajarimebis Semdegac ar iqneba
gadagzavnili, maSin sasamarTlo amoiRebs maT policiis meSveobiT an
moaxdens maT daTvalierebas adgilze (ssk 159-e muxli).
sul sxva xasiaTis Sedegebs iwvevs sasamarTlos mier gamoTxovili
nivTieri mtkicebulebis warudgenloba mxaris mier. Tu nivTieri
mtkicebulebis wardgenaze uars ambobs erT-erTi mxare romelic ar
uaryofs, rom es mtkicebuleba mis xelTaa, maSin sasamarTlos SeuZlia
nivTieri mtkicebulebis gamoTxovaze Suamdgomlobis aRmZvreli piri
gaaTavisuflos im faqtis damtkicebis tvirTisagan, romelic am
mtkicebulebiT unda daedasturebina da aseTi tvirTi gadaakisros
mxares, romelic uars ambobs mis xelT arsebuli nivTieri
mtkicebulebis wardgenaze.
nivTier mtkicebulebebs, ise rogorc nebismier sxva mtkicebulebas,
sasamarTlo afasebs Tavisi Sinagani rwmeniT. amisaTvis, uwinares
yovlisa, saWiroa, rom man daaTvalieros es mtkicebulebebi. Tu isini,
maTi moculobis gamo ver iqnebian warmodgenili sasamarTloSi, maSin
sasamarTlom isini unda daaTvalieros adgilze. adgilze daTvalierebas
sasamarTlo awarmoebs kanonmdeblobiT dadgenili wesiT (ix. gv. . . . ).
cxadia, rom mxareebs SeuZliaT aramarto daaTvalieron warmodgenili
nivTieri mtkicebulebebi, aramed gamoTqvan TavianTi mosazrebebi maT
Sesaxeb, rac daexmareba sasamarTlos am mtkicebulebebis SefasebaSi.
mxareebs SeuZliaT sTxovon sasamarTlos nivTier mtkicebulebaTa
Semowmebis mizniT daniSnos eqspertiza. eqspertizis daniSvna am mizniT
SeuZlia sasamarTlosac Tavisi iniciativiT.
nivTieri mtkicebuleba inaxeba saqmeSi an sasamarTlos Sesanax
kameraSi, xolo Tu maTi sasamarTloSi mitana SeuZlebelia, maSin isini
inaxeba adgilze. aseT SemTxvevaSi isini dawvrilebiT unda aRiweros da
miRebuli iqnes zomebi maTi ucvlelad SenaxvisaTvis. Tu Senaxva
SeuZlebelia sasamarTlo moaxdens maT realizacias da Semosul Tanxas
Caricxavs sasamarTlos sadepozito angariSze.
nivTebi, romlebic warmodgenili iyo rogorc mtkicebululebebi,
daubrundeba mis warmomdgen pirs, an im mxares, romelsac sasamarTlom
miakuTvna ufleba am nivTze.
rogorc wesi, nivTieri mtkicebulebebis dabruneba xdeba mxolod
mas Semdeg, rodesac gadawyvetileba Seva kanonier ZalaSi. cxadia,
mxedvelobaSia iseTi nivTebi, romlebic SeiZleba iyos moqalaqeTa
mflobelobaSi. Tu iseTi nivTebia, romlebic ar SeiZleba iyos maT
mflobelobaSi, an SeiZleba, magram amisaTvis specialuri nebarTvaa
saWiro, maSin es nivTebi gadaecema Sesabamis organoebs. magaliTad, Tu
nivTieri mtkicebulebebis saxiT warmodgenili iyo sanadiro Tofi,
romlis specialuri nebarTva mxares ar gaaCnda, igi gadaecema policiis
organoebs.
rogorc gamonaklisi, nivTebi SeiZleba daubrundes mis warmomdgen
pirs gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlamde ori pirobis
erTdroulad arsebobisas: erTi – Tu aris nivTieri mtkicebulebebis
mflobelis an warmomadgenlis Suamdgomloba da meore – Tu
186
sasamarTlos azriT nivTebis dabruneba ar ewinaaRmdegeba saqmis
ganxilvis interesebs. xels ar SeuSlis saqmis sworad gadawyvetas.
V. eqspertis daskvna
1. specialuri codnis raoba. sasamarTlo Semecnebis procesSi,
kerZod, saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone faqtebis
dadgenis dros SeiZleba Segvxvdes iseTi faqtebi, romelTa damtkiceba
da dadastureba Cveulebrivi meTodebiTa da cnobili saSualebebiT
SeuZlebelia. aseT SemTxvevaSi sasamarTlosaTvis didi daxmarebis gaweva
SeuZlia mecnierul-teqnikur progress. mecnierul-teqnikuri progresi
mravalmxriv zegavlenas axdens sazogadoebrivi urTierTobebis sxvadasxva
sferoze. am zegavlenis gareSe ar darCenila sasamarTlo Semecnebac.
mecnierul-teqnikuri progresis zegavlena sasamarTlo Semecnebaze
sxvadasxva mimarTulebiT vlindeba. erT-erTi aseTi mimarTulebaa
mecnierul-teqnikuri miRwevebis danergva sasamarTlo praqtikaSi
saqmisaTvis mniSvnelobis mqone faqtiuri garemoebebis dadgenisa da
mtkicebulebaTa dafiqsirebis mizniT.
arsebobs mecnierul-teqnikuri miRwevebis marTlmsajulebis
miznebisaTvis gamoyenebis sxvadasxva formebi, romelTa Soris
gansakuTrebuli adgili uWiravs sasamarTlo eqspertizas. ssk 162-e
muxlis Tanaxmad Tu saqmis ganxilvasTan dakavSirebiT wamoiWra iseTi
sakiTxi, romlis ganmarteba specialur codnas moiTxovs, sasamarTlos,
mxareTa TxovniT an Tavisi iniciativiT SeuZlia daniSnos eqspertiza.
ra aris specialuri codna?
kanoni, romelic uSvebs specialuri codnis gamoyenebis
SesaZleblobas, ar gansazRvravs am cnebis Sinaarss.
uwinares yovlisa unda aRiniSnos, rom yovelgvari codna, romelic
samarTlebriv sferos ganekuTvneba, ar SeiZleba specialur codnas
mivakuTvnoT. amave dros, ara yoveli codna, romelic samarTlebrivs ar
ganekuTvneba, aris specialuri codna. saqme isaa, rom ama Tu im sakiTxis
gadawyvetisas, an ama Tu im saproceso moqmedebis Sesrulebisas
sasamarTlos ufleba aqvs isargeblos ara marto Tavisi profesiuli
gamocdilebiT, aramed adamianebis empiriuli dakvirvebis safuZvelze
SemuSavebuli da sayovelTaod cnobili ganzogadebebiT, agreTve im
wesebiTa da normebiT, romlebic SemuSavda cxovrebis mier da romlebic
asaxaven Cveni sazogadoebis moralur Sexedulebebsa da rwmenas.
socialuri Tanacxovrebisa da moralis moTxovnebi ar warmoadgenen
samarTlebriv normebs, magram maT aqvT mniSvneloba samoqalaqo
samarTlebriv urTierTobisa da maTi monawileTa SefasebisaTvis. aq
sakmarisi iqneba avRniSnoT, rom sk 54-e muxlis Tanaxmad garigeba
baTilia ara marto im SemTxvevaSi, rodesac igi arRvevs kanoniT
dadgenil wessa da akrZalvebs, an rodesac igi ewinaaRmdegeba sajaro
wesrigs, aramed, rodesac igi ewinaaRmdegeba zneobis normebs.
TavisTavad cxadia, rom socialuri Tanacxovrebis moralis an
sxva socialuri normebis codna ar miekuTvneba specialuri codnis
sferos. mosamarTleebma, rogorc Tavisi sazogadoebis wevrebma, unda
icodnen es normebi da kargadac unda erkveodnen masSi. eqspertizis
daniSvna aseT sakiTxebze, magaliTad, xom ar ewinaaRmdegeba garigeba
zneobis normebs, dauSvebelia.
187
samoqalaqo procesualuri samarTlis TvalsazrisiT specialuri
codna – es iseTi codnaa, romelic scildeba samarTlebrivi codnis,
adamianebis empiriuli dakvirvebis Sedegad SemuSavebul sayovelTaod
cnobil ganzogadebebisa da im wesebisa da normebis farglebs, romlebic
asaxaven sazogadoebis moralur Tu sxva Sexedulebas da rwmenas.
2. eqspertizis daniSvna. rogorc ukve avRniSneT, eqspertiza
SeiZleba dainiSnos rogorc mxareTa TxovniT, ise sasamarTlos
iniciativiT. eqspertiza unda dainiSnos saqmis momzadebis stadiaze (ssk
103-e muxlis „a“ punqti). mogvianebiT, e.i. saqmis momzadebis damTavrebis
Semdeg, roca ukve daniSnulia sasamarTlos mTavari sxdoma, sasamarTlo
daniSnavs eqspertizas, Tu misi droulad daniSvna ver moxerxda sapatio
mizezis gamo. damoukideblad imisa, Tu rodis, an saqmis warmoebis
romel stadiaze iniSneba eqspertiza, sasamarTlo yovelTvis atyobinebs
mxareebs, raTa maT SeZlon gamoTqvan TavianTi mosazreba eqspertad
SerCeuli pirisa da im sakiTxebis Sesaxeb, romlebzec saWiroa eqspertis
daskvna. cxadia, rom maTi gamoucxadebloba ver daabrkolebs eqspertizis
daniSvnas.
sasamarTlos ganCineba eqspertizis daniSvnis Sesaxeb unda
Seicavdes Semdegi Sinaarsis miTiTebebs:
a) specialuri saeqsperto dawesebulebas, romelsac miendo
eqspertis gamoyofa da eqspertizis Catareba;
b) eqspertad daniSnuli piris vinaobas, Tu eqspertiza tardeba
araspecialur sasamarTlo saeqsperto dawesebulebaSi;
g) im faqtebis zust da srul CamonaTvals, romelTa arsebobis,
Tu ararsebobis Sesaxeb saWiroa eqspertizis daskvna;
d) im masalebis CamonaTvals, romlebic waredgina eqsperts
gamosarkvevad.
iseT SemTxvevebSi, rodesac eqspertizis Catareba mindobili aqvs
specialur sasamarTlo saeqsperto dawesebulebis eqsperts, sasamarTlo
ugzavnis Tavis ganCinebas eqspertizis daniSvnis Sesaxeb am dawesebulebis
xelmZRvanels, romelic, Tavis mxriv eqspertizis Catarebas miandobs am
dawesebulebis erT-erT an ramdenime eqsperts. saeqsperto dawesebulebis
xelmZRvaneli ganumartavs eqsperts saproceso kanonmdeblobiT misTvis
gaTvaliswinebul uflebebsa da movaleobebs (ssk 168-e muxli). mas
Semdeg, rodesac mxarisaTvis cnobili gaxda Tu vis miendo eqspertizis
Catareba, mas SeuZlia ganacxados acileba am eqspertis mimarT. acilebis
sakiTxs ganixilavs sasamarTlo (ssk 34-e muxli).
mas Semdeg, rac specialurma saeqsperto dawesebulebis
xelmZRvanelma eqspertizis Catareba miando mis erT-erT TanamSromels
(eqsperts), saproceso urTierToba myardeba sasamarTlosa da am
eqsperts Soris. es imas niSnavs, rom Tu am eqsperts surs miiRos
damatebiTi masalebi eqspertizis CatarebisaTvis an sxva nebismier
sakiTxze, man unda mimarTos uSualod sasamarTlos. mxedvelobaSia
misaRebi is garemoeba, rom eqspertizas atarebs ara iuridiuli piri –
specialuri saeqsperto dawesebuleba, aramed eqsperti-fizikuri piri,
romelic pasuxismgebelia eqspertizis CatarebisaTvis da miukerZoebeli
da swori daskvnis micemisaTvis.
im SemTxvevaSi, rodesac eqspertiza ar tardeba specialuri
saeqsperto dawesebulebis mier, maSin pirs eqspertad niSnavs uSualod
sasamarTlo, romelic gadascems mas saWiro masalebs, ganumartavs
188
ufleba-movaleobebs da afrTxilebs pasuxismgeblobis Sesaxeb daskvnis
micemaze uarisTqmis Tu Segnebulad yalbi daskvnis micemisaTvis (ssk
167-e muxli).
ssk 163-e da 164-e muxlebis Tanaxmad, aucileblobis SemTxvevaSi
eqspertizis Casatareblad sasamarTlo niSnavs ramdenime eqsperts.
ramdenime eqspertis daniSvnis aucilebloba SeiZleba warmoiSvas mxolod
im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTlosaTvis saintereso sakiTxis
gasarkvevad saWiroa specialuri codna mecnierebis sxvadasxva dargSi,
codnis sxvadasxva sferoebSi. aseT eqspertizas kompleqsur eqspertizas
uwodeben.
eqspertis daskvnis utyuarobis, misi obieqturobisa da sisworis
uzrunvelyofis mizniT samoqalaqo saproceso kanonmdebloba
iTvaliswinebs eqspertis mier ficis dadebas. ficis dadeba SeiZleba
moxdes eqspertizis Catarebamde an mis Semdeg. dros, Tu rodis moxdes
ficis dadeba gansazRvravs sasamarTlo. zogadad, ficis Sinaars
gansazRvravs kanoni (ssk 175-e muxli). am kanonis Tanaxmad ficis
Sinaarsi SeiZleba ase gamoiyurebodes: „vficav Cavatare (an Cavataro)
eqspertiza Cemi codnisa da sindisis Sesabamisad“.
specialuri sasamarTlo saeqsperto dawesebulebis eqspertebs
SeiZleba micemuli hqondeT saerTo fici, ris gamoc, aRaraa saWiro
yoveli calkeuli eqspertizis Catarebisas dadon fici.
Tu eqsperti uars ambobs ficis dadebaze, maSin mosamarTle
mimarTavs eqsperts „adasturebT Tu ara sasamarTlos winaSe
pasuxismgeblobis mTeli SegnebiT, rom Tqven mieciT daskvna Cveni
codnisa da rwmenis mixedviT“. eqsperti pasuxobs „diax vadastureb“.
3. eqspertizis CatarebisaTvis saWiro masalebis Segroveba.
eqspertizis CatarebisaTvis saWiro masalebs sasamarTlos warudgenen
mxareebi. am masalebis gamoTxova SeuZlia agreTve sasamarTlosac Tavisi
iniciativiT. eqsperts ufleba ar aqvs TviTon Seagrovos aseTi masalebi.
eqsperts SeuZlia mxolod sTxovos sasamarTlos damatebiTi masalebis
wardgena. eqspertma SeiZleba miiRos misTvis saWiro masalebi mxolod
sasamarTlos meSveobiT. Tavisi iniciativiT eqsperts ufleba ar aqvs
Seagrovos aseTi masalebi.
ssk 169-e muxlis me-2 nawili Seicavs erT metad mniSvnelovan
siaxles: Tu eqspertizis CatarebisaTvis saWiroa mowmis Cveneba,
sasamarTlos SeuZlia gamouZaxos da dakiTxos igi eqspertis
TandaswrebiT. am wesiT dakiTxuli mowme ar Tavisufldeba sasamarTlo
sxdomaze gamocxadebisagan da zepir ganxilvaze ganmeorebiT
dakiTxvisagan.
4. eqspertis daskvna da misi Sefaseba sasamarTlos mier.
specialuri codniT aRWurili piri, romelic eqspertad daniSna
sasamarTlom, atarebs gamokvlevas (eqspertizas) im sakiTxebis garkvevis
mizniT, romlebic ainteresebs sasamarTlos. gamokvlevis Sedegebi
aisaxeba eqspertis daskvnaSi, romelic unda Sedges werilobiTi formiT
da am formiT Sedgenili daskvna waredgineba sasamarTlos (ssk 170-e
muxli).
amrigad, samoqalaqo saproceso samarTlis TvalsazrisiT,
eqspertis daskvna – esaa mtkicebis damoukidebeli saSualeba, romelic
Sedgenilia sasamarTlos mier eqspertad daniSnuli specialistis mier
189
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT Catarebuli
gamokvlevis Sedegad.
am ganmartebidan gamomdinare, eqspertis daskvnad, rogorc
damoukidebeli saxis mtkicebis saSualeba, ver miviCnevT daskvnebs,
romlebic TviTon mxareebis uSualo davalebiT Seadgina Sesabamisma
specialistebma, an kidev, uwyebrivi eqspertebis daskvnebs, romlebic
Sedgenilia maTi samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis gamo. yvela
aseTi daskvna SeiZleba miiRos sasamarTlom rogorc werilobiTi
mtkicebuleba da Seafasos rogorc aseTi.
eqspertis daskvna SeiZleba iyos kategoriuli – roca eqsperti,
erTmniSvnelovnad (calsaxad) pasuxobs mis winaSe dasmul sakiTxebze,
savaraudo – roca eqsperti ar gamoricxavs sakiTxis sxvanairad
gadawyvetis SesaZleblobas da. bolos, sakiTxis gadawyvetis
SeuZleblobis Sesaxeb.
eqspertis daskvnis Sefaseba iwyeba eqspertis daskvnis SemowmebiT.
mxareebi da maTi warmomadgenlebi eqspertis daskvnis Semowmebis mizniT
jer mas adareben saqmeSi arsebul mtkicebulebebs. aseTi Sedarebis
mizania imis garkveva, Tu ramdenad Seesabameba da ra TanafardobaSia
eqspertis daskvna saqmeSi arsebul sxva mtkicebulebebTan. Tu eqspertis
daskvna upirispirdeba sxva mtkicebulebebs, gansakuTrebiT ki iseT
mtkicebulebebs, romlis utyuaroba ar unda iwvevdes eWvs, maSin ukve
wamoiWreba mravali sakiTxi, romelic SeiZleba gairkves eqspertisaTvis
SekiTxvebis micemiT. eqspertis winaSe SeiZleba daisvas kiTxvebi misi
daskvnis ganmartebis Sesaxeb da imis Taobaze Tu ra meTodis gamoyenebiT
gaakeTa man aseTi daskvna. SekiTxvebis micemis kanoniT gansazRvruli
rigiToba (ssk 171-e muxli), unda daicvas sasamarTlom.
eqspertis daskvna warmoadgens damoukidebel mtkicebis saSualebas
(mtkicebulebas). maSasadame, igi SeiZleba gamoyenebuli iqnes saqmisaTvis
mniSvnelobis mqone garemoebebis dasadgenad, magram vidre am mizniT
iqnebodes gamoyenebuli, eqspertis daskvna unda Seafasos sasamarTlom
Tavisi Sinagani rwmeniT (ssk 105-e muxli).
eqspertis daskvnis sisworisa da dasabuTebulobis mniSvnelovani
garantiaa eqspertis daniSvnisa da Catarebis saproceso formis (wesis)
dacvab amitom, sasamarTlom unda Seamowmos xom ar iyo es forma
darRveuli.
eqspertis daskvnis sisworis mniSvnelovani garantiaa eqspertis
mecnieruli kompetenturoba. amitom sasamarTlom kidev erTxel unda
Seamowmos misi kompetenturoba.
xazgasmiT unda aRiniSnos, rom eqspertis daskvnis uaryofis sababi
SeiZleba gaxdes saproceso formis ara yovelgvari darRveva, aramed misi
iseTi darRveva, romelsac SeeZlo gavlena moexdina eqspertis daskvnis
sisworeze da dasabuTebulobaze. magaliTad, Tu aRmoCndeba, rom daskvna
Seadgina eqspertma, romelic dainteresebulia saqmis SedegiT, an
arakompetenturma pirma, romelsac ar gaaCnia saTanado specialuri
codna da gamocdileba, an kidev, eqspertma gamoikvlia arasaTanado da
uxarisxo obieqti da a.S. maSin eqspertis daskvna ar SeiZleba miviCnioT
rogorc swori da dasabuTebuli.
eqspertis daniSvnisa da Catarebis saproceso formis (wesis) dacva
jer kidev ar niSnavs imas, rom eqspertis daskvna dasabuTebulia.
eqspertis daskvnis SefasebisaTvis sasamarTlom unda Seafasos is
190
winamZRvrebi, faqtobrivi da mecnieruli monacemebi, romlebic
safuZvlad udevs am daskvnas.
aseTi Sefaseba sakmaod rTulia mosamarTlisaTvis, vinaidan igi araa
aRWurvili im specialuri codniT, romliTac aRWurvilia Sesafasebeli
daskvnis avtori-eqsperti.
amitom, Tu eqspertis daskvna ewinaaRmdegeba saqmeSi arsebul sxva
mtkicebulebebs da am winaaRmdegobis moxsna sasamarTlos (mosamarTles)
ar ZaluZms, maSin mas SeuZlia daniSnos ganmeorebiTi eqspertiza (ssk
173-e muxli).
ganmeorebiTi eqspertiza, romlis Catareba unda miendos sxva
eqsperts, SeiZleba dainiSnos or SemTxvevaSi: erTi - roca sasamarTlos
azriT eqspertis daskvna araa dasabuTebuli da meore - roca
eqspertebis daskvna ewinaaRmdegebian erTmaneTs. mxedvelobaSia iseTi
SemTxvevebi, rodesac eqspertizis daskvna mindobili hqonda ramdenime
eqsperts, romlebic ar eTanxmebian erTmaneTs da amitom Seadgines cal-
calke daskvnebi, an kidev, miRebuli iqna ganmeorebiT daniSnuli
eqspertis daskvna, romelic ewinaaRmdegeba pirveladi eqspertis daskvnas.
amrigad, ganmeorebiTi eqspertiza warmoadgens eqspertis daskvnis
Semowmebisa da Sefasebis erT-erT saSualebas.
$11. adgilze daTvaliereba
adre moqmedi samoqalaqo saproceso kodeqsis mixedviT adgilze
daTvaliereba moTavsebuli iyo meqevsmete TavSi „samoqalaqo saqmis
ganxilva sasamarTloSi“ (186-e muxli). amJamad moqmedi samoqalaqo
saproceso kodeqsis mixedviT adgilze daTvaliarebas eZRvneba calke
Tavi da igi moTavsebulia mesame karSi, romelic sasamarTlo
mtkicebulebebs exeba.
adgilze daTvalierebis momwesrigebeli normebis aseTi ganlageba
araa SemTxveviTi: 1997 wlis ssk-i mtkicebulebaTa daTvalierebas da maT
Soris am mtkicebulebaTa adgilze daTvalierebas uSualod sasamarTlos
mier ganixilavs ori mniSvnelobiT, rogorc mtkicebulebaTa Semowmebis
(gamokvlevis) saSualebas da rogorc sasamarTlos mier uSualo
Semecnebis gziT saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis dadgenis
saSualebas.86
aqve xazgasmiT unda avRniSnoT, daTvalierebis buneba da mizani ar
icvleba imis mixedviT Tu sad tardeba es daTvaliereba – sasamarTloSi,
Tu dasaTvalierebeli obieqtis samyofel adgilze.
adgilze daTvaliereba SeiZleba saWiro gaxdes, rodesac nivTieri
Tu werilobiTi mtkicebulebebis wardgena sasamarTloSi SeuZlebelia.
mtkicebulebaTa sasamarTloSi wardgenis SeuZlebloba an siZnele
SeiZleba ganpirobebuli iyos sxvadasxva mizeziT. magaliTad, Tu
aRZrulia sarCeli naTesebis dazianebiT miyenebuli zianis anazRaurebis
Sesaxeb, cxadia, rom miwis nakveTis sasamarTloSi wardgena SeuZlebelia,
an kidev, Tu dasadgenia didi odenobiT tvirTis dazianebis faqti,
romelTa wardgena sasamarTloSi Znelia an did xarjebTan aris
dakavSirebuli, sasamarTlos SeuZlia daadginos adgilze daTvaliereba.
86 zemoT (ix. gv. . . ) Cven ukve avRniSneT, rom saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone
garemoebebi, anu mtkicebis saganSi Semavali faqtebi, sasamarTlom SeiZleba daadginos aramarto
mtkicebulebebis gamoyenebiT, aramed am faqtebisa da garemoebebis uSualo Semecnebis gziTac.
191
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs adgilze
daTvalierebis aramarto SesaZleblobas, aramed gansazRvravs aseTi
daTvalierebis wesebsac.
kerZod, adgilze daTvaliereba SeiZleba moxdes, rogorc mxareTa
SuamdgomlobiT, ise sasamarTlos iniciativiT.
mxareTa Suamdgomloba (gancxadeba) adgilze daTvalierebis Sesaxeb
motivirebuli unda iyos, e.i. masSi miTiTebuli unda iyos, Tu ra
mizeziTaa ganpirobebuli adgilze daTvalierebis aucilebloba.
samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis azris mixedviT adgilze
daTvaliereba unda moxdes saqmis momzadebis stadiaze (ssk 203-e muxlis
„e“ punqti). mxareTa mier dagvianebiT aRZruli Suamdgomlobebi adgilze
daTvalierebis Sesaxeb sasamarTlom ar unda daakmayofilos, Tu ar
arsebobs sapatio mizezi, ris gamoc, droulad ar iqna aRZruli aseTi
Suamdgomloba (ssk 215-e muxli).
adgilze daTvalierebis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba,
damoukideblad imisa, mxareTa SuamdgomlobiT, Tu sasamarTlos
iniciativiT xdeba es.
adgilze daTvalierebis Sesaxeb ecnobebaT mxareebs da maT
warmomadgenlebs, romlebsac SeuZliaT mosamarTlis yuradReba miaqcion
dasaTvalierebeli nivTebis Tu werilobiTi masalebis ama Tu im
Tvisebaze, niSnebze, xarisxze da sxva. miuxedavad maTi daTvalierebaSi
monawileobis aseTi mniSvnelobisa, Tu isini ar gamocxaddebian daniSnul
dros, es xels ver SeuSlis daTvalierebas.
adgilze daTvalierebaSi monawileobis misaRebad sasamarTlom
SeiZleba gamouZaxos mowmeebsac, Tu maT SeuZliaT daxmareba aRmouCinon
sasamarTlos daTvalierebis srulyofilad CatarebaSi.
sasamarTlos ganCinebaze adgilze daTvalierebis Sesaxeb ar
SeiZleba kerZo saCivris Setana, magram ganCinebaze adgilze
daTvalierebaze uarisTqmis Sesaxeb SeiZleba kerZo saCivris Setana.
adgilze daTvalierebas, rogorc wesi, atarebs erTpirovnulad
mosamarTle, xolo Tu saqmes kolegiuri Semadgenloba ixilavs, maSin
igi SeiZleba Caataros Semadgenlobis erT-erTma mosamarTlem, am
sasamarTlos Tavmjdomaris gadawyvetilebiT.
adgilze daTvalierebaSi SeiZleba monawileoba miiRos
specialistma, ris Sesaxebac sasamarTlos gamoaqvs ganCineba. specialisti
unda ganvasxvavoT eqspertisagan. specialisti ar atarebs gamokvlevas, ar
wers daskvnas, misi mTavari funqciaa daxmareba aRmouCinos mosamarTles,
miapyros misi yuradReba ama Tu im garemoebaze, Seadginos naxazebi,
moaxdinos foto gadaRebebi, urCios sasamarTlos, rom man daniSnos
eqspertiza da a.S. misi rCevebi da konsultaciebi Seitaneba
daTvalierebis oqmSi, romelic gamoyenebuli iqneba saqmis mTavar
sxdomaze ganxilvis dros.87 Tu adgilze daTvalierebas awarmoebs
kolegiuri sasamarTlos mTeli Semadgenloba, magram Tu daTvalierebas
87 daTvalierebaSi monawile specialistis aseTi funqciis gamo, Cvens procesSi ar wamoiWreba sakiTxi
warmoadgens Tu ara daTvaliereba, romelSic eqsperti monawileobs mosamarTlesTan erTad,
imavdroulad eqspertizas, Tu es mainc daTvalierebaa, rogorc es sakiTxi miRebulia germanul
samoqalaqo saproceso literaturaSi. ix. O.Jauernig. Zivilprozessrecht. München 1993 s. 195. rogor avRniSneT, Cvens procesSi daTvalierebaSi monawileobs ara eqsperti, aramed
specialisti, romelsac ar gaaCnia eqspertis funqcia. ufro metic, Tu mas saWirod miaCnia, SeuZlia
urCios mosamarTles daniSnos eqspertiza.
192
atarebs erTpirovnulad mosamarTle maSin es mosamarTle iRebs
ganCinebas specialistis mowvevis Sesaxeb.
daTvalierebis dros oqmis Sedgena savaldebuloa da igi unda
pasuxobdes kanonis moTxovnebs (ssk 125-e muxli). daTvalierebis oqmi
aris mtkicebis saSualeba, romelic emyareba mosamarTlis maRal
avtoritets. cxadia, rom oqmi srulyofilad unda Sedges da
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces masSi daTvalierebis Sedegebis
zustad, naTlad da amomwuravad asaxvas. daTvalierebis SedegebSi
igulisxmeba faqtebi da garemoebebi, romlebsac mniSvneloba aqvT am
konkretuli saqmis gadawyvetisaTvis da romlebic dadasturebulad
CaTvala sasamarTlom daTvalierebis safuZvelze.
Tu daTvaliereba dakavSirebulia xarjebTan, es xarjebi unda
dafaros im mxarem, visi TxovniTac xdeba daTvaliereba, magram Tu igi
sasamarTlos iniciativiT xdeba, maSin am xarjebs orive mxare ixdis.
$12. mtkicebulebaTa uzrunvelyofa.
1. mtkicebulebaTa uzrunvelyofis cneba da mizani. mtkicebulebaTa
uzrunvelyofis safuZveli miTiTebulia kanonSi: yovelTvis, roca
arsebobs saSiSroeba, rom saWiro mtkicebulebebis wardgena
sasamarTloSi SeuZlebeli an Zneli iqneba, dainteresebul pirs SeuZlia
sTxovos sasamarTlos am mtkicebulebaTa uzrunvelyofa (ssk 109-e
muxli).
mtkicebulebaTa uzrunvelyofis aucilebloba SeiZleba sxvadasxva
mizeziT iyos ganpirobebuli, rogoricaa magaliTad, mowmis avadmyofoba,
misi xangrZlivad wasvla mivlinebaSi, samuSaod sxva qveyanaSi wasvla,
nivTier mtkicebulebaTa malfuWadoba da a.S.
mtkicebulebaTa uzrunvelyofa unda ganvasxvavoT sarCelis
uzrunvelyofisagan. sarCelis uzrunvelyofis mizania momavali
gadawyvetilebis aRsrulebis uzrunvelyofa (191-e muxli).
mtkicebulebaTa uzrunvelyofis mizania saqmis sworad gadawyvetisaTvis
mniSvnelobis mqone faqtis dadgenis uzrunvelyofa.
amrigad, mtkicebulebaTa uzrunvelyofa- esaa saproceso moqmedeba,
romelsac asrulebs sasamarTlo an erTpirovnulad mosamarTle im
mizniT, raTa kanoniT dadgenili wesiT daamagros mtkicebulebebi
samoqalaqo saqmis arsebiTad ganxilvis dros maTi gamoyenebisaTvis.
mtkicebulebaTa uzrunvelyofa dasaSvebia sasamarTloSi saqmis
aRZvris Semdeg da sasamarTloSi saqmis aRZvramdec.
Tu mtkicebulebaTa uzrunvelyofa warmoebs sasamarTloSi
sarCelis Setanis Semdeg, maSin aseTi uzrunvelyofa SeiZleba
ganxorcieldes saqmis momzadebis stadiaze. dainteresebulma mxarem
SeiZleba sTxovos sasamarTlos mtkicebulebaTa uzrunvelyofis Sesaxeb
momzadebis stadiaze. araa gamoricxuli, rom es sakiTxi daisvas mTavar
sxdomazec saqmis sasamarTlos mTavar sxdomaze arsebiTad ganxilvis
dros, sasamarTlo isedac valdebulia Seamowmos da Seafasos
mtkicebulebebi. (ssk 111-e muxli), magram aseT SemTxvevaSi mxarem unda
daamtkicos, rom momzadebis stadiaze mas ar hqonda saSualeba
uzrunvelyofis sakiTxi daeyenebina, e.i. mtkicebulebaTa uzrunvelyofis
sakiTxis dauyenebloba sapatio mizeziT iyo ganpirobebuli (ssk 215-e
muxli).
193
mtkicebulebaTa uzrunvelyofas sasamarTloSi saqmis aRZvramde
axdens im raionis an olqis mosamarTle, romlis teritoriaze unda
Sesruldes saproceso moqmedeba uzrunvelyofis mizniT (magaliTad
mowmis dakiTxva, nivTier mtkicebulebaTa daTvaliereba da a.S.).
sarCelis aRZvris Semdeg mtkicebulebaTa uzrunvelyofis mizniT
Sekrebili masalebi gadaegzavneba saqmis ganmxilvel sasamarTlos.
2. gancxadeba mtkicebulebaTa uzrunvelyofis Sesaxeb. garda yvela
im monacemisa, romelsac unda Seicavdes sasamarTlosadmi mimarTuli
nebismieri gancxadeba (Suamdgomloba), gancxadeba mtkicebulebaTa
uzrunvelyofis Sesaxeb, ra formiTac ar unda iyos igi gakeTebuli,
motivirebuli unda iyos, raTa sasamarTlos SeeZlos gadawyvitos
uzrunvelsayofi mtkicebulebis dasaSvebobisa da gankuTvnadobis sakiTxi
(ssk 102-e muxlis me-3 nawili da 104-e muxli).
ganmcxadebelma kerZod, unda miuTiTos:
a) ara marto mtkicebulebaze, romlis uzrunvelyofasac moiTxovs,
aramed sad imyofeba an sad mdebareobs es mtkicebuleba;
b) mtkicebulebaTa gamoTxova saerTod da, miT ufro,
mtkicebulebaTa uzrunvelyofa dasaSvebia mxolod im pirobiT, Tu am
mtkicebulebiT SeiZleba dadasturdes saqmisaTvis mniSvnelobis mqone
garemoeba, e.i. garemoeba, romelic asabuTebs mosarCelis moTxovnas an
mopasuxis Sesagebels.
aqedan gamomdinare, im garemoebaze miTiTeba, romlis
dadasturebisTvisac saWiroa uzrunvelyofa - warmoadgens gancxadebis
ganxilvis winapirobas.
g) mtkicebulebaTa uzrunvelyofis mizniT Sesasrulebeli
RonisZiebebis gasatareblad ar kmara mxolod is, rom mtkicebulebas
aqvs mniSvneloba saqmisaTvis. aucilebelia agreTve arsebobdes realuri
saSiSroeba, rom am mtkicebulebis wardgena an gamoyeneba mogvianebiT
Zneli an SeuZlebeli gaxdeba. Tu aseTi saSiSroeba ar arsebobs,
sasamarTlom uari unda Tqvas mtkicebulebaTa uzrunvelyofaze.
d) mtkicebulebaTa uzrunvelyofis mizniT Sesasrulebeli
saproceso moqmedeba unda ganxorcieldes samoqalaqo kanonmdeblobiT
dadgenili wesiT (ssk 13-e muxlis me-2 nawili).
zogjer ama Tu im saproceso moqmedebis Sesaxeb sasamarTlom unda
Seatyobinos mxareebs. swored amitomaa, rom gancxadebaSi miTiTebuli
iyos mxareebi da maTi misamarTebi, magram Tu uzrunvelyofa sarCelis
aRZvramde unda ganxorcieldes, maSin gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos
mxare da misi misamarTi, romlis winaaRmdegac mosarCele apirebs
sarCelis aRZvras.
mtkicebulebaTa uzrunvelyofis mizniT sasamarTlom SeiZleba
Seasrulos sxvadasxva moqmedeba, kerZod, dakiTxos mowme, daTvalieros
nivTieri mtkicebuleba, daniSnos eqsperti da sxva. yvela es saproceso
moqmedeba unda Sesruldes kanoniT dadgenili wesiT, romelic arsebobs
mowmis dakiTxvisaTvis, adgilze daTvalierebisaTvis, eqspertis
daniSvnisaTvis da a.S.
mxareebs unda ecnoboT mtkicebulebaTa uzrunvelyofis dro da
adgili, magram maTi gamoucxadebloba ver daabrkolebs uzrunvelyofis
mizniT Sesabamisi saproceso moqmedebis Sesrulebas. gadaudebel
SemTxvevebSi mtkicebulebaTa uzrunvelyofa SeiZleba moxdes mxareTa
Seutyobinebladac. gadaudebeli SeiZleba iyos iseTi SemTxveva, rodesac
194
uzrunvelyofas moiTxovs malfuWadi nivTieri mtkicebuleba, mowmis
mZime daavadebiT gamowveuli krizisuli mdgomareoba da sxva.
3. xarjebis anazRaurebis wesi. rogorc wesi mtkicebulebaTa
uzrunvelyofa dakavSirebulia xarjebTan. xarjebis odenoba SeiZleba
sxvadasxva iyos imis mixedviT Tu ra xasiaTis saproceso moqmedeba unda
Sesruldes. igulisxmeba mgzavrobis xarjebi, foto gadaRebebisa da
naxazebis Sedgenis xarjebi, specialistisaTvis misacemi Tanxebi, Tu igi
monawileobda uzrunvelyofaSi da a.S.
mtkicebulebaTa uzrunvelsayofad gaweuli xarjebis odenobas
winaswar gansazRvravs sasamarTlo, romelic SeiZleba ar aRmoCndes
zusti. dazustebuli xarjebi ganisazRvreba uzrunvelyofis
RonisZiebebis Catarebis Semdeg. sabolood, am xarjebisa da saerTod,
sasamarTlo xarjebis ganawileba mxareTa Soris unda moxdes saqmis
arsebiTad gadawyvetisas (ssk 53-e muxli).
mtkicebulebaTa uzrunvelyofis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba ssk 113-e da 119-e muxlebi), romelic ar gasaCivrdeba. rac
Seexeba ganCinebas mtkicebulebaTa uzrunvelyofaze uarisTqmis Sesaxeb am
ganCinebaze SeiZleba kerZo saCivris Setana.
195
nakveTi meore
T a v i X
sasarCelo warmoeba $1. sarCelis cneba
I. sarCeli rogorc saproceso samarTlis instituti
ra aris sarCeli?
sasamarTlo arsebobs imisaTvis rom daicvas piris, e.i. fizikuri an
iuridiuli piris darRveuli Tu sadavod gamxdari ufleba da kanoniT
gaTvaliswinebuli interesi. uflebis sasamarTlo wesiT dacva
uzrunvelyofilia yoveli pirisaTvis, magram imisaTvis, rom sasamarTlom
gaxsnas saqmis warmoeba da Seudges saqmis ganxilvas, saWiroa, rom pirma
mimarTos sasamarTlos uflebis dacvis Sesaxeb gancxadebiT (TxovniT,
SuamdgomlobiT).
es imas niSnavs, rom sasamarTlo Tavisi iniciativiT ver daiwyebs
saqmis warmoebas, ver ganaxorcielebs ama Tu im piris uflebis dacvas.
saqmis warmoebas sasamarTloSi iwyeben dainteresebuli pirebi, sarCelis
an gancxadebis Setanis gziT. isini gansazRvraven davis sagans da
TviTonve iReben gadawyvetilebas sarCelis (gancxadebis) Setanis Sesaxeb“
(ssk me-3 muxli). aseTia dispoziciurobis principis moqmedebis erT-erTi
praqtikuli da mTavari Sedegi.
rogorc vxedavT sasamarTlos saqmianobis aRZvra, saqmis warmoeba
sasamarTloSi iwyeba sarCelis an gancxadebis SetaniT. rogorc wesi,
sarCeliT mimarTaven sasamarTlos, rodesac aris dava uflebis Sesaxeb,
xolo gancxadebiT sasamarTlos mimarTaven, rodesac ar aris dava da ar
aris modave mxareebi, saWiroa mxolod iuridiuli faqtis dadgena, ris
Sesaxebac dawvrilebiT saubari gveqneba qvemoT.
amrigad, im pirs, romelsac surs meore pirisagan raimes (nivTis,
fuladi Tanxis) mikuTvneba an misgan raime moqmedebis Sesruleba an
aseTi moqmedebis Sesrulebisagan Tvis Sekaveba, an kidev, uflebis Tu
samarTlebrivi urTierTobis arseboba-ararsebobis dadgena an aseTi
urTierTobis Secvla-gardaqmna, man unda mimarTos sasamarTlos
sarCeliT.
196
sarCeli rogorc samoqalaqo saproceso samarTlis instituti -
esaa uflebis dacvis Sesaxeb piris Suamdgomloba sasamarTlosadmi, raTa
man ganixilos am sarCelSi mopasuxis winaaRmdeg wayenebuli moTxovna
da gamoitanos amis Taobaze Tavisi gadawyvetileba.88
II. sarCelis elementebi
1. sarCelis elementebis mniSvneloba
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-3 da me-4
muxlebis, agreTve amave kodeqsis 83-e muxlis me-2 da me-3 nawilebisa da
178-e muxlebis analizi (dawvrilebiT ix. qvemoT), srul safuZvels
gvaZlevs gavakeToT daskvna, rom sarCeli ori elementisagan Sedgeba: a)
sarCelis sagani da sarCelis safuZveli.
sarCelis TiToeul am elements aqvs mravalmxrivi praqtikuli
mniSvneloba, romelic SemdegSi mdgomareobs:
a) am elementebis meSveobiT SesaZlebelia mxolod sarCelis
individualizacia msgavsad imisa, Tu rogor xdeba pirovnebis
individualizacia misi saxelisa da gvaris mixedviT. sarCelis
elementebis sworad garkvevis safuZvelzea SesaZlebeli erTi sarCelis
sxva sarCelebisagan gamijvna, imis gansazRvra xom ar aris aRZruli igive
sarCeli, romelic adre iyo ganxiluli. cnobilia, rom ssk 186-e muxlis
Tanaxmad sasamarTlom ar unda miiRos sarCeli Tu igive sarCeli adre
iyo aRZruli da mis mimarT gamotanilia gadawyvetileba. b) sasamarTlo
movalea ganixilos sarCeli im moTxovnis farglebSi, romelic
Camoyalibebulia sarCelSi da im faqtebis mimarT, romlebic safuZvlad
daudo Tavis moTxovnas mosarCelem. aRsaniSnavia, rom ssk 248-e muxlis
Tanaxmad „sasamarTlos ufleba ar aqvs miakuTvnos Tavisi
gadawyvetilebiT mxares is, rac mas ar uTxovia, an imaze meti vidre is
moiTxovda“. g) dasaSvebia mxolod sarCelis erT-erTi elementis -
sagnis an safuZvlis Secvla. sarCelis am erT-erTi elementis Secvla ki
SeuZlia mxolod da mxolod mosarCeles kanoniT dadgenili wesiT (ssk
83-e muxlis me-2 da me-3 nawilebi).
d) bolos sarCelis elementebs mniSvneloba aqvs mopasuxisaTvis.
Tanasworobis principidan gamomdinare man unda icodes ra moTxovnas
88 iuridiul literaturaSi farTodaa gavrcelebuli Sexeduleba, romlis mixedviT erTmaneTisagan
unda ganvasxvavoT sarCeli saproceso samarTlebrivi TvalsazrisiT da sarCeli materialur-
samarTlebrivi TvalsazrisiT. am Sexedulebis sapirispirod gamoiTqva mosazreba imis Sesaxeb, rom
sarCeli erTiani cnebaa da mas mxolod ori mxare aqvs - saproceso samarTlebrivi - e.i.
sasamarTlosadmi mimarTva SuamdgomlobiT, raTa man daicvas sadavo ufleba da materialur-
samarTlebrivi - anu mosarCelis materialur samarTlebrivi moTxovna mopasuxisadmi (dawvrilebiT ix.
„Советский гражданский процес“ МГУ, М, 1979, стр. 106). Cven am Sexedulebebs ar viziarebT (ix. Cveni „saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali“ Tb.
1992 w. gv.92). jer erTi, zemoT moyvanili Sexedulebebi erTmaneTs ar ewinaaRmdegeba: erTsac da
meoresac sarCeli saproceso samarTlebrivi TvalsazrisiT, anu sarCelis saproceso samarTlebrivi
mxare, aseve sarCeli materialur samarTlebrivi TvalsazrisiT anu sarCelis materialur
samarTlebrivi mxare - absoluturad erTnairad esmiT. meorec, is, rasac uwodeben sarCels
materialur-samarTlebrivi TvalsazrisiT, anu sarCelis materialur samarTlebriv mxares (sadavo
samarTlebrivi moTxovna mopasuxisadmi) mTlianad emTxveva sarCelis erT-erT elements, romelsac
sarCelis sagani ewodeba (ix. qvemoT).
sxva sityvebiT rom vTqvaT, sarCeli, marTalia saproceso samarTlis institutia, magram igi ar
arsebobs im uflebaze miTiTebis gareSe, romlis dacvasac mosarCele moiTxovs, e.i. mopasuxisadmi
wayenebuli moTxovnis gareSe.
197
uyeneben da ris safuZvelze, winaaRmdeg SemTxvevaSi ver moemzadeba Tavis
dasacavad.
2. sarCelis sagani
ra aris sarCelis sagani?
sarCelis sagnis cnebis Sinaarsis gansazRvrisas SeiZleba
vixelmZRvaneloT saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT.
ssk 178-e muxlis pirveli nawilis „e“ punqtis Tanaxmad sarCelSi
aRniSnuli unda iyos: „mosarCelis moTxovna“. amave kodeqsis 182-e
muxlis pirveli nawilis Tanaxmad mosarCeles SeuZlia erT sarCelSi
gaaerTianos „ramdenime moTxovna erTi da imave mopasuxis mimarT“. amave
muxlis me-3 nawilis Tanaxmad „ramdenime mopasuxis mimarT wardgenili
moTxovnebis miRebisas“ sasamarTlos SeuZlia calke warmoebad gamoyos
erTi an ramdenime moTxovna.
am muxlebis analizi srul safuZvels gvaZlevs vakeToT daskvna,
rom mikuTvnebiT sarCelebSi sarCelis sagani - esaa mosarCelis
materialur-samarTlebrivi moTxovna mopasuxisadmi, romelic unda
ganixilos sasamarTlom da romlis mimarT man unda gamoitanos Tavisi
gadawyvetileba.89
amrigad, sarCelis sagans warmoadgens mosarCelis moTxovnis
Sinaarsi da ara am moTxovnis materialuri obieqti. magaliTad,
mosarCele moiTxovs mopasuxisagan sesxad gadacemuli Tanxis dabrunebas,
lizingis sagnis dabrunebas miyenebuli zianis anazRaurebas, nivTis
dabrunebas mopasuxis ukanono mflobelobidan da a.S. sarCelis sagani
iqneba ara am moTxovnaTa materialuri obieqti, magaliTad, avtomanqana,
roiali, saxli, fuli da a.S. aramed valis dabruneba, nivTis dabruneba,
zianis anazRaureba, alimentis gadaxdevineba da a.S.
sarCelis sagnis Sesaxeb aseTi mosazreba mTlianad emyareba
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobas, romlis Tanaxmad
sarCelis Secvlad ar CaiTvleba mosarCelis mier sasarCelo moTxovnebis
odenobis Semcireba, an erTi nivTis nacvlad meore nivTis mikuTvneba
misTvis, anda am nivTis Rirebulebis anazRaureba“ (ssk 83-e muxlis me-4
nawili). sarCelis sagnis Secvlad ar miiCneva agreTve sasarCelo
moTxovnebis odenobis gadideba (ssk 83-e muxlis me-2 nawili), Tumca
aseTi gadadebis SemTxvevaSi unda ecnobos mopasuxes.90
rac Seexeba aRiarebiT da gardaqmniT sarCelebs, aq sarCelis sagani
xasiaTdeba garkveuli TaviseburebebiT.
ssk 180-e muxlis Tanaxmad, (romlis saxelwodebaa „aRiarebiTi
sarCeli“) „sarCeli SeiZleba aRiZras uflebis Tu samarTlebrivi
89 zogjer kanoni xmarobs termins: „davis sagani“ (magaliTad, ssk me-40-42 muxlebi, 381-e muxli da
sxva); davis sagania is, razec davoben mxareebi da ris gamoc aRZrulia sarCeli, anu sarCelis sagani.
es imas niSnavs, rom davis sagani da sarCelis sagani igiveobrivi (identuri) cnebebia. 90 iuridiul literaturaSi arsebobs mosazreba imis Sesaxeb, rom sarCelis sagani esaa sadavo
samarTlebrivi urTierToba, an kidev, mosarCelis ufleba, romlis Sesaxebac is moiTxovs
gadawyvetilebis gamotanas da a.S. (ix. А.А. Доброволскии, С.А. Иванова Основные проблемы исковои формы зашиты права. Изд-ва МГУ, М. 1979. стр. 33-34). am SexedulebaTa logikur ganviTarebas miyvevarT sarCelis sagnis iseT gansazRvramde, romlis
Sesaxebac Cven zemoT gvqonda saubari. amitom, Cven aq ver vxedavT raime Secdomas, mas mxars ar
uWerT mxolod imitom, rom misi gamoyeneba praqtikas uqmnis garkveul uxerxulobas da sirTuleebs.
198
urTierTobis arseboba-ararsebobis dadgenis, dokumentebis namdvilobis
aRiarebis an dokumentis siyalbis dadgenis Sesaxeb“.
aq ukve gansazRvrulia aRiarebiTi sarCelis sagani: mosarCelis
ufleba (magaliTad sakuTrebis ufleba raime nivTze), samarTlebrivi
urTierToba (magaliTad, winare xelSekrulebiT gansazRvruli
samarTlebrivi urTierTobis arsebobis aRiareba), dokumentis namdviloba
an siyalbe (magaliTad, dabadebis mowmobis siyalbis dadgena).
rac Seexeba gardaqmniTi sarCelebis, aq sarCelis sagnaT gvevlineba
mosarCelis moTxovna erTi (ukve arsebuli) urTierTobis, meore sxva
urTierTobad gardaqmnis Sesaxeb (magaliTad, saerTo sakuTrebidan wilis
gamoyofa), ris Sesaxebac dawvrilebiT ixileT qvemoT.
amrigad, damoukideblad imisa, Tu romeli sarCelis saxesTan gvaqvs
saqme, sarCelis sagans yovelTvis warmoadgens mosarCelis materialur
samarTlebrivi moTxovnis Sinaarsi, rac xSirad dakavSirebulia
mopasuxis mier ama Tu im moqmedebis Sesrulebaze an aseTi moqmedebis
Sesrulebisagan Tavis Sekavebaze (nivTis dabruneba, zianis anazRaureba,
alimentis gadaxdevineba, samuSaoze aRdgena da a.S), raime uflebis Tu
samarTlebrivi urTierTobis arseboba-ararsebobis aRiarebasTan, an kidev,
aseTi urTierTobis gardaqmnasTan.
ras niSnavs mosarCelis „materialur samarTlebrivi moTxovna
mopasuxisadmi“?
sasamarTlo mowodebulia ganixilos mxolod iseTi moTxovnebi,
romlebic materialuri samarTliT (samoqalaqo, Sromis, samewarmeo da
a.S) samarTliT mowesrigebuli urTierTobidan warmoiSvebian. magaliTad,
moTxovna mopasuxis binidan gamosaxlebis Sesaxeb (binis ganTavisuflebis
Sesaxeb), qonebis dazianebis gamo zianis anazRaurebis Sesaxeb, an kidev,
samuSaoze aRdgenis Sesaxeb da sxva, imitom iwodeba materialur
samarTlebriv moTxovnebad, rom isini warmoiSvebian materialuri
samoqalaqo an Sromis samarTliT (da ara saproceso samarTliT)
mowesrigebuli urTierTobebidan.
xSirad, materialur samarTlebrivi moTxovnas moixseneben
winsarTiT - „sadavo“ („sadavo materialur samarTlebrivi moTxovna“). es
absoluturad sworia, magram araa aucilebeli, radgan sasamarTlosadmi
mimarTva sarCeliT ukve gulisxmobs davas mxareebs Soris, ukve
gulisxmobs imas, rom mopasuxe nebayoflobiT ar asrulebs raime
moqmedebas mosarCelis sasargeblod.
3. sarCelis safuZveli
ssk 178-e muxlis „v“ punqtis Tanaxmad sarCelSi aRniSnuli unda
iyos „garemoebebi, romlebzedac mosarCele amyarebs Tavis moTxovnebs“.
amave kodeqsis 102-e muxlis Tanaxmad ki TiToeulma mxarem unda
daamtkicos garemoebani, romlebzec igi amyarebs Tvis moTxovnas da
Sesagebels.
rogorc vxedavT, mosarCeles ar SeuZlia Semoifarglos mxolod
da mxolod Tavisi moTxovnis CamoyalibebiT. man unda miuTiTos agreTve
im garemoebebze, romlebsac es moTxovna emyareba da, maSasadame,
romlebsac SeuZliaT faqtobrivad daasabuTon (gaamarTlon) es moTxovna.
rogorc avRniSneT, mosarCelis sasarCelo moTxovna aris
materialur-samarTlebrivi xasiaTis moTxovna. es imas niSnavs, rom igi
199
SeiZleba dasabuTdes mxolod iuridiuli xasiaTis faqtebiT (faqtiuri
garemoebebiT). iuridiuli faqtebi - es iseTi faqtebia, romlebsac
samarTlis norma, (am SemTxvevaSi ki materialuri samarTlis norma)
ukavSirebs garkveul Sedegs, kerZod iseT Sedegs, romlis dadgomac
surs mosarCeles. magaliTad, Tu mosarCele moiTxovs mopasuxisagan
Tanxis dabrunebas romelic sesxad hqonda micemuli, maSin man unda
miuTiTos sarCelis safuZvelSi, rom mxareebs Soris dadebuli iyo
sesxis xelSekruleba, romlis ZaliTac mopasuxem Tavis droze miiRo
sesxad garkveuli Tanxa, romelic unda daebrunebia ukan amave
xelSekrulebiT gaTvaliswinebul vadaSi da rom es vada uve dadga,
magram mopasuxe ar abrunebs vals. samoqalaqo kodeqsis 623-e da 626-e
muxlebis Tanaxmad sesxis gadacema, misi dabrunebis vadis dadgoma da am
vadaSi misi daubrunebloba - es iseTi faqtebia, romlebic asabuTeben
(amarTleben) mosarCelis moTxovnas gasesxebuli Tanxis dabrunebis
Sesaxeb.
rogorc uve aRvniSneT, faqtebis miTiTebis (gadmocemis) tvirTi
ekisrebaT mxareebs. mxareebma TviTonve unda gansazRvron, Tu romeli
faqtebi unda daedos safuZvlaT maT moTxovnebs (ssk me-4 muxli).
cxadia, ar aris gamoricxuli, rom mosarCele SeiZleba Secdes da ver an
ar miuTiTos yvela im faqtze, romelic sinamdvileSi asabuTeben mis
moTxovnas. ar aris gamoricxuli isic, rom sarCelis safuZvelSi mis
mier miTiTebul faqtebs sinamdvileSi ar aqvs raime mniSvneloba misi
moTxovnis dasabuTeba-gamarTlebisaTvis. dRes moqmedi samoqalaqo
saproceso kanonmdeblobiT ganmtkicebuli dispoziciurobisa da
SejibrebiTobis principebidan gamomdinare, sasamarTlo ver Seavsebs am
xarvezs, ver gamoasworebs am naklovanebas. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
sasamarTlo ver daudebs safuZvlad Tavis gadawyvetilebs iseT faqtebs,
romlebzec mxareebi ar miuTiTeben. erTad-erTi rac SeuZlia gaakeTos
sasamarTlom esaa is, rom gamokiTxos mosarCeles, miiRos misgan axsna-
ganmarteba faqtiuri garemoebebis Sesaxeb da am gziT daazustos
sarCelis safuZvelSi miTiTebuli faqtebi. mosarCeles yovelTvis aqvs
ufleba daazustos, Seavsos, daakonkretos da saerTod Secvalos
sarCelis safuZveli.
4. sarCelis Secvla
sarCelis ganxilvis procesSi SeiZleba wamoiWras sarCelis
Secvlis aucilebloba.
rogoria sarCelis Secvlis farglebi?
ssk 83-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad mosarCeles ufleba aqvs
Secvalos sarCelis safuZveli an sagani.
amrigad, mosarCeles SeuZlia Secvalos sarCelis erT-erTi
elementi - an sagani, an safuZveli, magram ara orive elementi
erTdroulad.
ratom?
zemoT Cven avRniSneT, rom sarCeli ori elementisagan Sedgeba:
sarCelis sagnisagan da sarCelis safuZvlisagan. avRniSneT isic, rom
sarCelis elementebis meSveobiT xdeba sarCelis individualizireba, misi
igiveobriobis dadgena, misi gansxvaveba da gamijvna sxva sarCelebisagan,
rasac uaRresad didi praqtikuli mniSvneloba aqvs: Tu ar gvecodineba
200
ra kriteriumebiT unda gavmijnoT sarCelebi erTimeorisagan, SeiZleba
moxdes erTi da igive sarCelis orjer da metad ganxilva da maT mimarT
sxvadasxva Sinaarsis da urTierTsawinaaRmdego gadawyvetilebaTa
gamotana.
aqedan gamomdinare, Tu sarCeli ori elementisagan Sedgeba, maSin am
orive elementis Secvla faqtiurad gamoiwvevs ara sarCelis Secvlas,
ara masSi cvlilebebis Setanas, aramed sarCelis „gamocvlas“, ufro
zustad rom vTqvaT, Tavdapirvel sarCelze uarisTqmas da axali
sarCelis Semotanas (aRZvras).
mxare ar aris SeboWili da mas SeuZlia mimarTos sasamarTlos
kanoniT dadgenili wesiT axali da axali sarCelebiT, magram mas ar
SeuZlia sarCelis Secvlis niRbiT warmoadginos axali sarCeli.
SesaZlebelia Tu ara sarCelis sagnis Secvla ise, rom ar gaxdes
saWiro sarCelis safuZvlis Secvla? savsebiT SesaZlebelia.
magaliTad, samoqalaqo kodeqsis 487-e muxlis Tanaxmad
„gamyidvelma myidvels unda gadasces nivTobrivi da uflebrivi
naklisagan Tavisufali nivTi“. im SemTxvevaSi, Tu aRmoCndeba, rom
gayiduli nivTi naklis mqonea, maSin myidvels warmoeSveba sxvadasxva
xasiaTisa da Sinaarsis moTxovnis ufleba gamyidvelis mimarT, xolo
gamyidvels am uflebis Sesabamisi movaleobebi. kerZod, samoqalaqo
kodeqsis 490-e, 491-e, 492-e, 494-e muxlebis Tanaxmad myidvels
SeuZlia aRZras sarCeli gamyidvelis mimarT da moiTxovos naklis mqone
nivTis gamosworeba, misi Secvla unaklo nivTiT, xelSekrulebis moSla,
fasis Semcireba da a.S. Tu nivTis myidveli (mosarCele) moiTxvos am
nivTis gamyidvelisagan (mopasuxe) vTqvaT, nivTis naklis gamosworebas im
safuZvliT, rom mas gamyidvelma gadasca nivTobrivad naklis mqone nivTi,
mas SeZlia Secvalos es moTxovna anu sarCelis sagani, sxva moTxovniT,
vTqvaT nivTis fasis Semcirebis moTxovniT, ise rom ar Secvalos
sarCelis safuZveli, anu nasyidobis xelSekrulebiT gadacemuli nivTis
naklovaneba (misi Seusabamoba SeTanxmebul xarisxTan an Cvveulebrivi
sargeblobisaTvis misi gamousadegoba).
mTel rig SemTxvevebSi saqme gvaqvs sapirispiro SemTxvevasTan: da
erTsa imave Sedegs kanoni ukavSirebs sxvadasxva faqts.
magaliTad, samoqalaqo kodeqsis 562-e muxlis Tanaxmad
sacxovrebeli sadgomis qiravnobis xelSekruleba SeiZleba Sewydes
(samarTlebrivi Sedegi) sxvadasxva faqtiuri garemoebebis safuZvelze,
vTqvaT sacxovrebeli sadgomi sWirdeba uSvalod TviTon gamqiravebels
an axlo naTesavs, an kidev, damqiravebelma Tavisi saxelSekrulebo
valdebuleba daarRvia da a.S.
amis Sesabamisad, Tu gamqiravebeli mosarCele moiTxovs qiravnobis
xelSekrulebis Sewyvetas (sarCelis sagani) im safuZvliT, rom bina
Wirdeba axlo naTesavisaTvis (sarCelis safuZveli), mas SeuZlia
Secvalos sarCelis safuZveli ise rom ar Secvalos Tavdapirveli
moTxovna (sarCelis sagani) da moiTxovos xelSekrulebis Sewyveta im
safuZvliT, rom damqiravebeli (mopasuxe) uars ambobs gadaixados
gazrdili qira, rac bazarze arsebul binis qiras Seesabameba (sk 562-e
muxlis „g“ punqti).
rogorc vxedavT, sarCelis safuZvlis Secvla aq miTiTebuli
faqtiuri garemoebiT, an kidev sxva iseTi garemoebebiT, romlebic
201
gaTvaliswinebulia sk 562-e muxliT, ar iwvevs sarCelis sagnis Secvlas
da amitom savsebiT dasaSvebia.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs
sarCelis Secvlis wess, romelic zustad unda daicvas sasamarTlom.
kerZod, sarCelis sagnis an safuZvlis Secvla, mosarCeles SeuZlia
saqmis winaswari sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis stadiaze - mis
damTavrebamde. saqmis winaswari momzadebis stadia mTavrdeba
sasamarTlos ganCinebiT am saqmis sasamarTlos mTavar sxdomaze
ganxilvis daniSvnis Sesaxeb (ssk 207-e muxli). am ganCinebis gamotanis
Semdeg, rac, rogorc avRniSneT, imis mauwyebelia, rom damTavrda saqmis
momzadeba, sarCelis safuZvlis an sagnis Secvla dasaSvebia mxolod
erTi pirobiT - Tu amis Tanaxma iqneba mopasuxe. Tu mopasuxe Tanaxma ar
iqneba sasamarTlom unda ganixilos sarCeli Tavdapirveli moTxovnisa
(sagnisa) da safuZvlis mimarT.
mosarCelem SeiZleba ar Secvalos sarCelis sagani magram gaadidos
(gazardos) moTxovnis farglebi, magaliTad moiTxovda 1000 lars da
gazarda es moTxovna 2000 lariT, moiTxovda mxolod roials da
gaadida es moTxovna wignebis karadiT da a.S. aseve, moiTxovda
avtomanqanas exla moiTxovs mis Rirebulebas da a.S.
yovelive es (garda sarCelis sagnis an safuZvlis Secvlisa),
rogoricaa sasarCelo moTxovnis odenobis gadideba Tu Semcireba, erTi
nivTis nacvlad meore nivTis mikuTvneba an am nivTis Rirebulebis
anazRaureba, SeiZleba ganxorcieldes procesis nebismier stadiaze _
saqmeze gadawyvetilebis gamotanamde da mopasuxis Tanxmobis gareSe.
igive SeiZleba iTqvas sarCelis safuZvelze. ssk 83-e muxlis me-4
nawilis Tanaxmad sarCelis Secvlad ar CaiTvleba mosarCelis mier
sarCelis safuZvelSi miTiTebuli garemoebebis dazusteba, dakonkreteba
da damateba. es imas niSnavs, rom sarCelSi Tavdapirvelad miTiTebuli
faqtobrivi garemoebebi ar icvleba, isini rCeba ucvlelad da maT kvlav
ekisrebaT sasarCelo moTxovnis dasabuTeba-gamarTlebis funqcia.
dasaSvebia mxolod maTi dakonkreteba. magaliTad, mosarCeles romelic
moiTxovs qiravnobis xelSekrulebis Sewyvetas im safuZvliT, rom
damqiravebeli uars ambobs binis qiris gazrdili odenobiT gadaxdaze,
SeuZlia daazustos es garemoeba da miuTiTos, rom amJamad arsebul
pirobebSi garkveuli faqtorebis zemoqmedebiT gaizarda binis qiris
odenoba. mosarCeles SeuZlia agreTve damatebiT miuTiTos iseT
garemoebaze, romelsac kanoni ukavSirebs misTvis sasurvel Sedegs.
$2. sarCelis saxeebi (sarCelebis saproceso
samarTlebrivi klasifikacia)
sarCelebis klasifikacia, anu maTi dayofa saxeebad sxvadasxva
niSnis mixedviT xdeba. magaliTad, Tu sarCelebis dayofas materialur-
samarTlebrivi TvalsazrisiT vaxdenT, maSin yofen calkeuli
institutebis mixedviT, rogoricaa sanivTo sarCelebi, maT Soris
vindikaciuri sarCelebi anu sarCelebi nivTis gamoTxovis Sesaxeb sxvisi
ukanono mflobelobidan, negatoruli sarCelebi, anu sarCelebi nivTiT
sargeblobis xelisSeSlis aRkveTis Sesaxeb, valdebulebiTi sarCelebi,
sarCelebi zianis anazRaurebis Sesaxeb, sabinao sarCelebi, saojaxo
samarTlebrivi urTierobidan gamomdinare sarCelebi, saalimento
202
sarCelebi da a.S. sarCelebis dayofa warmoebs agreTve samarTlis
calkeuli dargebis mixedviT, rogoricaa samoqalaqo, Sromis, samewarmeo,
administraciuli da a.S. sarCelebis materialur-samarTlebrivi niSnis
mixedviT dayofas aqvs garkeuli praqtikuli mniSvneloba ori
TvalsazrisiT: pirveli - saproceso samarTlebrivi kanonmdebloba
gansazRvravs Taviseburebebs, romlebic maTi ganxilva-gadawyvetisaTvis
SeiZleba iyos saWiro, Tu amis aucileblba arsebobs. magaliTad, ssk-si
iTvaliswinebs saojaxo saqmeTa ganxilvis Taviseburebebs (ssk 352-e
muxlebi). meore - sarCelebis materialur samarTlebrivi niSniT dayofas
aqvs garkveuli mniSvneloba sasamarTlo praqtikis ganzogadebis mizniT,
raTa ufro zustad ganisazRvros calkeuli kategoriiis saqmeTa
mixedviT praqtikis mdgomareoba, romeli kategoriis saqmeebi (saojaxo,
sabinao, savtoro, Sromis da sxva) Warboben da ra aris amis mizezi, ra
RonisZiebebi SeiZleba daisaxos samarTaldarRvevaTa profilaqtikis, Tu
samarTalwarmoebis Semdgomi srulyofis mizniT da a.S.
amasTan erTad, samoqalaqo samarTalwarmoebaSi gansakuTrebul
mniSvnelobas iZens sarCelebis klasifikacia samoqalaqo saproceso
TvalsazrisiT. am TvalsazrisiT sarCelebis dayofa saxeebad warmoebs
sasarCelo moTxovnis Sinaarsis mixedviT, imis mixedviT, Tu ras
moiTxovs mosarCele - raimes mikuTvnebas mopasuxisagan, raimes cnobas
(aRiarebas), Tu mopasuxesTan misi urTierTobis Secvlas an Sewyvetas.
sarCelebis dayofa saproceso samarTlebrivi niSnis mixedviT
moicavs uflebis dacvis yvela saxes da aseT dayofas aqvs mravalmxrivi
praqtikuli mniSvneloba rogorc mtkicebis sagnis zustad da srulad
gansazRvrisaTvis, ise sarCelis individualizaciisaTvis - erTi sarCelis
meorisagan gamijvnisaTvis.
ganvixiloT samoqalaqo saproceso niSniT dayofili sarCelebi
cal-calke.
1. mikuTvnebiTi sarCelebi
sasamarTlo praqtikis analizi sruli safuZvels gvaZlevs
gavakeToT daskvna, rom mikuTvnebiTi sarCelebi, romlebsac zogjer
aRsrulebiT sarCelebsac uwodeben, yvelaze metadaa gavrcelebuli da am
saxis sarCelebis gamoyenebas uflebis dasacavad yvelaze xSirad
mimarTaven fizikuri da iuridiuli pirebi.
rogorc TviT saxelwodebidanac Cans mikuTvnebiTi sarCelebi - es
iseTi sarCelebia, romliTac mosarCele moiTxovs mopasuxisagan raimes
mikuTvnebas, an ufro zustad, raime moqmedebis Sesrulebas an am
moqmedebisagan Tavis Sekavebas. magaliTad, mosarCele moiTxovs
mopasuxisagan ama Tu im nivTis dabrunebas, miyenebuli zianis
anazRaurebas, Dvalis dabrunebas, lizingis sagnis dabrunebas, binis
ganTavisuflebas, alimentis gadaxdas, samuSaoze aRdgenas da a.S.
rogorc avRniSneT, aseT sarCelebs zogjer uwodeben aRsrulebiT
sarCelebs. saqme isaa, rom Tu aseTi mikuTvnebiTi sarCelebi
dakmayofildeba da sasamarTlo gamoitans gadawyvetilebas, romelic Seva
kanonier ZalaSi, mosarCeles SeuZlia moiTxovos am gadawyvetilebis
iZulebiTi aRsruleba da saaRsrulebo furclis gamowera. amitom
mikuTvnebiT sarCelebs SeiZleba vuwodoT agreTve aRsrulebiTi
sarCelic.
203
rogorc vxedavT, mikuTvnebiTi sarCelebis sagania mosarClis
moTxovna mopasuxisadmi, rom man Seasrulos mosarCelis sasargeblod
garkeuli moqmedeba an Tavi Seikavos aseTi moqmedebis Sesrulebisagan. es
aris mosarCelis materialur samarTlebrivi moTxovna, romelsac igi
sasamarTlos meSveobiT uyenebs mopasuxes. rogorc amis Sesaxeb zemoTac
miuTiTeT, moTxovnis materialur samarTlebrivi xasiaTi ganpirobebulia
imiT, rom mxolod materialuri samarTali gansazRvravs Tu rodis da
ra SemTxveaSi SeiZleba daekisros mopasuxes raime moqmedebis Sesruleba,
vTqvaT valis dabruneba, nivTis gadacema, zianis anazRaureba da a.S.
imisaTvis, rom daevalos mopasuxes raime moqmedebis Sesruleba mas unda
warmoeSvas, materialuri samarTlis ZaliT, aseTi movaleoba. magaliTad,
Tu mosarCele moiTxovs gasesxebuli Tanxis dabrunebas, amisaTvis ar
kmara, rom arsebobdes sesxis urTierToba, rom mosarCelem marTla
asesxa garkveuli Tanxa mopasuxes. saWiroa da aucilebelia agreTve
isic, rom ukve dadga valis dabrunebis vada, rac xelSekrulebiTaa
gaTvaliswinebuli da mopasuxe ar abrunebs am vals, e.i. arRvevs
xelSekrulebiT nakisr valdebulebas. an kidev, ukve dadga qiravnobis
sagnis dabrunebis xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli vada da mopasuxe ar
abrunebs am sagans, an kidev, mopasuxem miayena ziani mosarCelis qonebas
da ar anazRaurebs am zians nebayoflobiT da a.S.
maSasadame, mikuTvnebiTi (aRsrulebiTi) sarCelebis
dakmayofilebisaTvis ar kmara mxolod mxareTa Soris urTierTobis
arsebobis dadastureba, aramed aucilebelia agreve am urTierTobidan
gamomdinare uflebis darRveva. swored rom uflebis darRveva warmoSobs
am uflebis iZulebiTi ganxorcielebisa da uflebis damrRvevis
movaleobas Seasrulos garkveuli moqmedeba.91
aqedan gamomdinare, mikuTvnebiT sarCelebSi kidec rom dadasturdes
urTierTobis arseboba, magaliTad, sesxis, qiravnobis, lizingis,
nasyidobis urTierTobebis warmoSoba da arseboba, mikuTvnebiTi sarCeli
mainc ver iqneba dakmayofilebuli, Tu ar dadasturda am urTierTobidan
gamomdinare uflebis darRveva da mowinaaRmdege mxaris mier movaleobis
Seusrulebloba. SesaZlebelia Tu ara am mxriv raime gamonaklisi? aseTi
gamonaklisi SesaZlebelia. magaliTad Cveni ssk 181-e muxlis Tanaxmad
dasaSvebia sarCeli valdebulebis momavalSi Sesrulebis Sesaxeb. es imas
niSnavs, rom sasarCelo moTxovnis Sesrulebis vada jer ar damdgara da,
maSasadame, mosarCelis ufleba jer ar darRveula, radgan mopasuxe jer
araa valdebuli aseTi moTxovna Seasrulos. miuxedavad amisa, mopasuxes
mainc SeiZleba daekisros raime moqmedebis Sesruleba oRond erTi
aucilebeli pirobiT, Tu „viTarebis mixedviT gamarTlebulia SiSi imis
Taobaze, rom movale Tavs aaridebs valdebulebis droulad
Sesrulebas“.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli sasamarTloSi da moiTxova b-
anisagan valis dabruneba 100000 laris odenobiT,
Tumca jer ar damdgara misi dabrunebis vada. Tavisi
sasarCelo moTxovna a-nim imiT daasabuTa, rom b-anim
daiwyo Tavisi qonebis gasxviseba, gaxda igi
91 esaa uflebis iseTi mdgomareoba, romelsac zogierTi procesualisti uwodebs sarCelis uflebas
materialur samarTlebrivi TvalsazrisiT, ris Sesaxebac zemoT gvqonda saubari. Cveni azriT, esaa
mikuTvnebiTi sarCelis erT-erTi elementi - sagani, romelic aseTi saxis sarCelebSi mosarCelis
moTxovnis Sinaarsis gamomxatvelia
204
gadaxdisuunaro, xolo Sepirebuli uzrunvelyofa
saerTod ver warmoadgina. (sk 367-e muxli).
sxva sityvebiT rom vTqvaT, mosarCelis ufleba jer ar darRveula,
magram arsebobs realuri saSiSroeba, rom igi momavalSi dairRveva.
unda aRiniSnos, rom mikuTvnebiTi sarCelebis dakmayofileba aseT
pirobebSi dasaSvebia mxolod da mxolod kanoniT gaTvaliswinebuli
pirobebis arsebobisas, am pirobebis zustad da utyuarad
dadasturebisas.
2. aRiarebiTi sarCelebi
zog SemTxvevaSi mosarCelis moTxovna mdgomareobs mopasuxis mxriv
ara raime moqmedebis SesrulebaSi an am moqmedebis Sesrulebisagan Tavis
SekavebaSi, aramed imaSi, rom sasamarTlom cnos, aRiaros Tavisi
gadawyvetilebiT ama Tu im samarTlebrivi urTierTobis arseboba an
ararseboba, ama Tu im dokumentis siyalbe an misi namdviloba. aseTi
sarCelebi gamijnulia sxva sarCelebisagan da maT uwodeben aRiarebiT
sarCelebs an kidev, dadgeniT sarCelebs.
aRiarebiTi sarCelebi SeiZleba iyos dadebiTi (pozitiuri) da
uarfofiTi (negatiuri). dadebiTi aRiarebiTi sarCeli mimarTulia raime
konkretuli samarTlebrivi urTierTobis an raime uflebis arsebobis
dadgenisaken, agreTve romelime dokumentis namdvilobis
dadasturebisaken. magaliTad, sarCeli nivTiT sargeblobis uflebis
aRiarebis (dadgenis) Sesaxeb, mamobis dadgenis Sesaxeb, Tanaavtorad
cnobis Sesaxeb da a.S. warmoadgenen dadebiT (pozitiur) aRiarebiT
sarCelebs. magram sarCelebi ama Tu im urTierTobis ararsebobis Sesaxeb,
xelSekrulebis baTilad cnobis Sesaxeb, dokumentis siyalbis Sesaxeb da
a.S. warmoadgenen uaryofiT (negatiur) aRiarebiT sarCelebs.
saqarTvelos sasamarTloebis praqtikaSi yvelaze xSirad gvxvdeba
negatiuri aRiarebiTi sarCelebi ama Tu im garigebis maT Soris anderZis
baTilad cnobis Sesaxeb, Tumca aseTi sarCelebis miRebis winapirobebi
yovelTvis ar gvaqvs (ix. qvemoT).
aRiarebiTi sarCelebi yovelTvis gulisxmoben modave mxareebs.
amitom, aseT sarCelebSi yovelTvis gvyavs ori modave mxare - mosarCele
da mopasuxe. amiT igi gansxvavdeba udavo warmoebis wesiT iuridiuli
faqtis dadgenisagan (saerTod udavo warmoebisagan), romlis dros gvyavs
mxolod erTi mxare - ganmcxadebeli. magram, Tu udavo warmoebis dros
wamoiWra dava, maSin sasamarTlom unda Sewyvitos saqmis udavo wesiT
warmoeba da urCios mxareebs aRZran sarCeli (ix. gv.......)
aRiarebiTi sarCelis miRebisaTvis saWiroa yvela is dadebiTi Tu
uaryofiTi winapirobebi, romlebic miTiTebulia ssk 186-e muxlSi da
romlebic yvela saxis sarCelebs exeba. amasTan erTad, aRiarebiT
sarCelebs waeyenebaT kidev erTi damatebiTi winapiroba - iuridiuli
interesi. es imas niSnavs, rom kidec rom arsebobdes sarCelis aRZvris
anu sarCelis miRebis yvela winapiroba, magram ar arsebobs iuridiuli
interesi, mosarCeles uari unda eTqvas aRiarebiTi sarCelis miRebaze
(daSvebaze) da ganxilvaze.
gansxvavebiT mikuTvnebiTi (aRsrulebiTi) sarCelebisa, romlebic
mimarTulia darRveuli uflebis dacvisaken, aRiarebiTi sarCelebis dros
205
mosarCelis ufleba jer kidev araa darRveuli, magram arsebobs misi
momavalSi darRvevis saSiSroeba, radgan viRac edaveba mas am uflebaSi.
aqedan gamomdinare, iuridiuli interesis arsebobisaTvis, romelic
warmoadgens aRiarebiTi sarCelis miRebisa da ganxilvis winapirobas -
saWiroa:
1. arsebobdes dava mxareTa Soris uflebisa Tu samarTlebrivi
urTierTobis Sesaxeb, e.i. mopasuxe unda ecilebodes (edavebodes)
mosarCeles uflebaSi (magaliTad, sakuTrebis uflebaSi, moTxovnis
uflebaSi da a.S);
2. aseTi dava unda qmnides am uflebis momavalSi darRvevis
realur saSiSroebas;
3. aRiarebiTi sarCelis gadawyveta, davis gadawyvetis saukeTeso
saSualeba unda iyos, anu am gadawyvetilebas sruliad garkeuli
sargebloba unda mohqondes mosarCelisaTvis; is unda qmnides uflebis
Tu urTierTobis gansazRvrulobas, rac dairRva mxareTa Soris
wamoWrili davis gamo;
4. aRiarebiTi sarCeli dauSvebelia, Tu ukve SesaZlebelia sarCeli
TviT valdebulebis Sesrulebis Taobaze, e.i. Tu SesaZlebelia aRiZras
mikuTvnebiTi (aRsrulebiTi) sarCeli.
aRiarebiTi sarCelis safuZveli mTlianad ganpirobebulia aseTi
sarCelebis sagniT anu mosarCelis moTxovnis SinaarsiT. aqedan
gamomdinare, Tu, magaliTad, mosarCele moiTxovs, rom sasamarTlom
daadginos (aRiaros) Tavisi gadawyvetilebiT ama Tu im garigebis
arseboba an ama Tu im dokumentis namdviloba, maSin aseTi pozitiuri
aRiarebiTi sarCelis safuZveli iqneba faqtebi, romlebsac kanoni
ukavSirebs samarTlebrivi urTierTobis warmoSobas, dokumentis
namdvilobas (uflebawarmomSobi faqtebi). magram, Tu mosarCelis
moTxovna mdgomareobs imaSi, rom sasamarTlom aRiaros Tavisi
gadawyvetilebiT uflebis an urTierTobis ararseboba, maSin aseTi
aRiarebiTi sarCelis safuZveli iqneba faqtebi, romlebic abrkoleben
samarTlebrivi urTierTobis (uflebis) warmoSobas, rogoricaa
magaliTad motyueba, Zaladoba, Zalauflebis borotad gamoyeneba,
qmeduunaroba da a.S. (uflebadamabrkolebeli faqtebi).
rogorc vxedavT, uflebis darRvevis faqti ar Sedis aRiarebiTi
sarCelis safuZvelSi, radgan mosarCele aseTi sarCeliT ar moiTxovs
mopasuxisagan raime moqmedebis Sesrulebas. misi mizania mxolod is, rom
sasamarTlom Tavisi gadawyvetilebiT aRiaros urTierTobis (uflebis)
arseboba an ararseboba, dokumentis namdviloba an siyalbe.
aRiarebiT sarCelebis mimarT gamotanil sasamarTlo
gadawyvetilebebs garkveuloba da sizuste SeaqvT mxareTa
urTierTobebSi, amitom maTi mniSvneloba am urTierTobaTa sworad
warmarTvaSi Zalian didia. amasTan erTad, aRiarebiT sarCelebs didi
mniSvneloba aqvT uflebis darRvevis profilaqtikisaTvis.
3. gardaqmniTi sarCelebi
rogorc TviT saxelwodebidanac es kargad Cans, gardaqmniTi
sarCelebi - esaa sarCelebi, romlebic mimarTulia arsebuli
urTierTobis gardaqmnisaken. arsebuli urTierTobis gardaqmna ki
SesaZlebelia am urTierTobis SecvliT an SewyvetiT. ise rogorc
206
urTierTobis warmoSoba, ise misi Secvla an Sewyveta SeiZleba moxdes
mxolod iuridiuli faqtebis safuZvelze. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
faqtebs, romlebsac kanoni ukavSirebs iuridiuli urTierTobis
warmoSobas, Secvlas an Sewyvetas ewodebaT iuridiuli faqtebi.
magaliTad, nebismieri garigeba, vTqvaT nasyidobis xelSekrulebis dadeba,
aris iuridiuli faqti, romelic warmoSobs nasyidobis samarTlebriv
urTierTobas, romlis ZaliT am urTierTobis erTi mxare - myidveli,
valdebulia gadasces meore mxares - gamyidvels garkveuli Tanxa,
xolo es meore mxare - gamyidveli, valdebulia gadasces myidvels nivTi
(nasyidobis obieqti). ise rogorc urTierTobis warmoSoba, am
urTierTobis Secvla da Sewyvetac, rogorc wesi, pirTa nebis
safuZvelze xdeba. magaliTad, urTierToba Sewydeba am urTierTobidan
gamomdinare valdebulebebis SesrulebiT (sk 428-e muxli). pirTa nebis
gamovleniT xdeba agreTve urTierTobis Secvlac. magaliTad, saziaro
ufleba SeiZleba gauqmdes am uflebis monawileTa SeTanxmebiT (sk 961-e
muxli).
zogjer kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi,
urTierToba SeiZleba Sewydes am urTierTobis monawile erT-erTi piris
calmxrivi nebis gamovleniTac. magaliTad, davalebis xelSekruleba
SeiZleba Sewydes mxareTa SeTanxmebiT, magram misi Sewyveta dasaSvebia
calmxrivadac - erT-erTi mxaris mier (sk 720-e muxli). igive wess
iTvaliswinebs ssk 99-e muxlis Tanaxmad marwmunebels ufleba aqvs
saqmis warmoebis yvela stadiaze gaauqmos Tavis mier gacemuli
mindobiloba da Sewyvetis warmomdagenlis uflebamosileba. igive ufleba
calmxrivad Sewyvitos mindobiloba da uari Tqvas Tavis
uflebamosilebaze (ssk me-100 muxli). rogorc ukve avRniSneT, arsebuli
urTierTobis Secvla an Sewyveta calmxrivad, am urTierTobis erT-erTi
monawilis mier, dasaSvebia mxolod kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul
SemTxvevebSi, rac Zalzed iSviaTad xdeba.
rogorc wesi, arsebuli urTierTobis gardaqmna, misi Secvla an
Sewyveta, rogorc zemoT avRniSneT dasaSvebia mxolod mxareTa
SeTanxmebiT, magram Tu aseTi SeTaxmeba ver iqneba miRweuli,
dainteresebul pirs (mxares) SeuZlia mimarTos sasamarTlos.
magaliTad, sk 1124-e muxlis Tanaxmad moqalaqeobrivi mdgomareobis
registraciis organoSi (mmro) ganqorwineba daiSveba „im meuRleebs
Soris urTierTTanxmobiT, romelTac ar hyavT arasrulwlovani Svilebi
da SeaqvT erToblivi gancxadeba ganqorwinebis Sesaxeb“. amave kodeqsis
1126-e muxlis Tanaxmad „Tu meuRleTa Soris aris dava, an meuRleebs
hyavT arasrulwlovani Svilebi, ganqorwinebis saqmes ganixilavs
sasamarTlo“. aseT saqmeebs sasamarTlo ganixilavs sasarCelo wesiT (sk
1127-e muxli). cxadia, rom Tu sasamarTlo gamoitans gadawyvetilebas
ganqorwinebis Sesaxeb, mxareTa Soris qorwineba Sewydeba am
gadawyvetilebis safuZvelze mmro-Si ganqorwinebis registraciis
momentidan (sk 1132-e muxli).
ufleba SeiZleba erToblivad ekuTvnodes ramdenime pirs (sk 953-e
muxli). TiToeuli mowiles euTvnis Tanabari wili, Tu sxva ram ar aris
dadgenili (sk 954-e muxli). amasTan erTad, TiToeul mowiles SeuZlia
moiTxovos saziaro uflebis gauqmeba. aseTi gauqmeba dasaSvebia im
SemTxvevaSi, rodesac Tu mowileebi Tanaxmani iqnebian. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, e.i. rodesac mowileebi araa Tanaxma saziaro uflebis
207
gauqmebaze, maSin dainteresebul pirs (mowiles) SeuZlia mimarTos
sasamarTlos. sasamarTlos gadawyvetilebiT wilis gamoyofisa da
saziaro uflebis gauqmebis Sesaxeb, arsebuli saziaro urTierToba da
aqedan gamomdinare saziaro ufleba gardaiqmneba individualur uflebad
- saziaro uflebis saganze individualur sakuTrebad.
gardaqmniTi sarCelebi gansxvavdebian mikuTvnebiTi sarCelebisagan
imiT, rom mosarCeleebi ar moiTxoven mopasuxeebisagan raime konkretuli
moqmedebis Sesrulebas an aseTi moqmedebis Sesrulebisagan Tavis
Sekavebas. gardaqmniTi sarCelebiT mosarCeleebs surT miaRwion arsebuli
urTierTobis Secvlas an Sewyvetas, rac man ver SeZlo meore mxaresTan
SeTanxmebiT, e.i. sasamarTlos gareSe.
gardaqmniTi sarCelebis aRZvris aucilebloba SeiZleba
ganpirobebuli iyos imiTac, rom arsebuli urTierTobis gardaqmna misi
SecvliT an SewyvetiT, zogjer mxolod sasamarTlos meSveobiTaa
SesaZlebeli. magaliTad, sk 1205-e muxlis Tanaxmad mSoblis uflebis
CaomrTmeva, rogorc ukiduresi RonisZieba „SeiZleba mxolod
sasamarTlos wesiT“. amave kodeqsis 1209-e muxlis Tanaxmad „mSoblis
uflebis aRdgena SeiZleba mxolod sasamarTlo wesiT“.
gardaqmniTi sarCelebi gansxvavdebian agreTve aRiarebiTi
sarCelebisagan imiT, rom aRiarebiT sarCelebis moTxovnis Sinaarsi
mdgomareobs imaSi, rom sasamarTlom cnos, daadginos esa Tu is ufleba
an samarTlebrivi urTierToba. gardaqmniTi sarCeliT mosarCele
moiTxovs arsebuli samarTlebrivi urTierTobis Secvlas an Sewyvetas.
gardaqmniTi sarCelebi, anu konstitutiuri sarCelebi, rogorc mas
zogjer uwodeben, dasaSvebia mxolod im pirobiT, Tu kanoni
iTvaliswinebs urTierTobis Sewyvetis an Secvlis SesaZleblobas. es
imas niSnavs, rom sasamarTlos SeuZlia Sewyvitos an Secvalos
urTierToba, Tu dadasturdeba faqtebi, romlebsac kanoni aseT Secvlas
(Sewyvetas) ukavSirebs. winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlo uars etyvis
mosarCeles sarCelis dakmayofilebaze. magaliTad, mSoblebs SeiZleba
CamoerTvaT mSoblis ufleba mxolod im pirobiT, Tu dadasturdeba ssk
1205-e muxliT gaTvaliswinebuli faqtebi, kerZod „Tu gamoirkveva, rom
isini (an erT-erTi maTgani) sistematurad arideben Tavs Svilebis
aRzrdis movaleobis Sesrulebas, an borotad iyeneben mSoblis uflebas
- sastikad epyrobian Svilebs, mavne gavlenas axdenen maTze“.... da a.S.92
$3. sarCelis ufleba. sarCelis warmoebaSi miRebis pirobebi
1. sarCelis uflebis cneba. sarCeli Cveni TvalsazrisiT aris
saproceso samarTlis instituti (ix. zemoT, gv..........) Sesabamisad
sarCelis uflebac wminda saproceso samarTlis institutia, romlis
Sinaarsi mdgomareobs imaSi, rom nebismier dainteresebul pirs SeuZlia
92 gardaqmniTi sarCelebi, rogorc sarCelebis erT-erTi damoukidebeli saxesxvaoba, araa aRiarebuli
yvela procesualistis mier, isini Tvlian, rom es sarCelebi sinamdvileSi aRiarebiTi sarCelebia. ix.
a. kobaxiZe. samoqalaqo saproceso samarTali, Tbilisi 2003, gv...
aseT mosazrebas adre Cvenc viziarebdiT. ix. „saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali“. Tb.
1992, gv. 96
208
mimarTos sasamarTlos Tavisi darRveuli uflebis (interesis)
dasacavad.
sasamarTloSi mimarTvis ufleba gaTvaliswinebulia uwinares
yovlisa, saqarTvelos konstituciiT, romlis mixedviT yovel adamians
ufleba aqvs Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad mimarTos
sasamarTlos (42-e muxli). es ufleba vrceldeba agreTve iuridiul
pirebze (45-e muxli).
saqarTvelos konstituciis am danawesis Sesabamisad saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kodeqsma daamkvidra wesi, romlis Tanaxmad
yoveli pirisaTvis uzrunvelyofilia uflebis sasamarTlo wesiT dacva
da rom saqmis ganxilvas sasamarTlo Seudgeba im piris gancxadebiT,
romelic mimarTavs mas Tavisi uflebis an kanoniT gaTvaliswinebuli
interesebis dasacavad (ssk me-2 muxli). amave kodeqsis me-3 muxlis
Tanaxmad, mxareebi iwyeben saqmis warmoebas sasamarTloSi sarCelis
(gancxadebis) Setanis gziT.
amrigad, sarCeli warmoadgens uflebis dacvis saproceso
saSualebas, xolo sarCeliT sasamarTloSi mimarTva SeuZlia yovel
dainteresebul pirs.
rogorc saproceso samarTlis instituti, sarCelis ufleba - esaa
yoveli dainteresebuli piris kanoniT garantirebuli SesaZlebloba
mimarTos sasamarTlos Tavisi darRveuli an sadavo uflebis dasacavad.93
2. sarCelis warmoebaSi miRebis wina pirobebi. ufleba mimarTos
sasamarTlos sarCeliT, aqvs yovel dainteresebul pirs. am
TvalsazrisiT sarCelis ufleba mTlianad emTxveva saproceso
uflebaunarianobas. magram es imas ar niSnavs, rom sasamarTloSi
wardgenili (aRZruli) yoveli sarCeli unda aucileblad miiRos
sasamarTlom da ganixilos igi.
imisaTvis, rom sasamarTlom miiRos da ganixilos sarCeli saWiroa
garkveuli, kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebi (winamZRvrebi), romlebic
sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebs (winamZRvrebs) warmoadgens.94
sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebs sxvadasxva niSnis
mixedviT ajgufeben. magaliTad, imis mixedviT, Tu romeli kategoriis
saqmeebis mimarT gamoiyenebian, erTmaneTisagan ganasxvaveben saerTo da
specialur pirobebs (winamZRvrebs), imis mixedviT Tu rogori xasiaTisaa
93 farTod gavrcelebuli Sexedulebis Tanaxmad erTmaneTisagan ganasxvaveben sarCelis uflebas
saproceso samarTlebrivi da materialur samarTlebrivi TvalsazrisiT. sarCelis ufleba materialur
samarTlebrivi TvalsazrisiT - esaa sarCelis, ufro zustad, sasarCelo moTxovnis dakmayofilebis
ufleba.
sarCelis uflebis, rogorc saproceso institutis, realizaciisaTvis da sarCelis uflebis,
rogorc materialuri samarTlis institutis - realizaciisaTvis sruliad gansxvavebuli pirobebia
saWiro, magram mTavari da ZiriTadi isaa, rom sarCelis ufleba saproceso TvalsazrisiT araa
dakavSirebuli sarCelis uflebasTan materialuri TvalsazrisiT; sasamarTlom unda miiRos da
ganixilos sarCeli, damoukideblad imisa dasabuTebulia Tu ara igi faqtobrivad da iuridiulad,
rac SeiZleba gairkves mxolod am sarCelis arsebiTad ganxilvis Sedegad, procesis bolos,
sasamarTlos gadawyvetilebiT. 94 iuridiul literaturaSi am pirobebs sxvadasxva saxelwodebiT moixsenieben, rogoricaa
magaliTad „sarCelis uflebis winapirobebi“ (предпосылки права на иск), sarCelis aRZvris
winapirobebi“ (предпосылки права на “предявление иска“) „procesis winapirobebi“ (die Prozessvoraussetzungen) „sarCelis dasaSvebobis winapirobebi“ ( die Zulassigkeit der klage) da a.S. rogorc avRniSneT, sarCelis uleba aqvs nebismier saproceso uflebaunarianobiT aRWurvil pirs,
magram sasamarTlom rom miiRos dainteresebuli piris mier warmodgenili sarCeli warmoebaSi,
amisaTvis saWiroa garkveuli, kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebi. amitom, Cven maT vuwodebT
sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebs.
209
TviTon es winapirobebi, erTmaneTisagan gamoyofen dadebiT da uaryofiT
winapirobebs.95
farTodaa gavrcelebuli Sexeduleba, romlis mixedviT sarCelis
warmoebaSi miRebis pirobebi unda dajgufdes imis mixedviT, Tu vis an
ras ganekuTvneba es pirobebi.
am niSnis mixedviT procesis winapirobebs sam jgufad yofen.
pirvel jgufs miakuTvneben winapirobebs, romlebic sasamarTlos
ganekuTvneba (magaliTad, uwyebrivi qvemdebareoba, gansjadoba da a.S.)
meore jgufs miakuTvneben iseT pirobebs, romlebic mxareebs ganekuTvneba
(magaliTad, qmedunarianoba), xolo mesame jgufs miakuTvneben
winapirobebs, romlebic davis sagans ganekuTvneba (magaliTad, sarCelis
sagnis Rirebuleba).96
sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebis klasifikacia
zemoddasaxelebuli niSnis mixedviT, savsebiT SesaZlebelia da
dasaSvebia. sakiTxi mxolod mdgomareobs imaSi, romeli ufro
mizanSewonilia praqtikuli TvalsazrisiT.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis mixedviT
sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebi CamoTvlilia ssk 186-e
muxlSi. unda aRiniSnos, rom es winapirobebi ar SeiZleba miviCnioT
amomwuravad. ssk-is sxva muxlebSi SevxvdebiT iseT garemoebebze
miTiTebas, romlebic abrkoleben sarCelis warmoebaSi miRebas, magaliTad,
mosarCelem ar Seavso sarCelis xarvezi, romelzec miuTiTa
sasamarTlom, an kidev, ar gadaixada saxelmwifo baJi. aseT SemTxvevaSi
sarCeli umoZraod unda datovos sasamarTlom (ssk 185-e muxli).
faqtiurad esaa sarCelis miRebaze uarisTqma. amitom, yvela am
winapirobis gaTvaliswineba aucilebelia, radgan sarCelis miRebaze
uaris Tqma iseTi safuZvliT, romelic kanoniT araa gaTvaliswinebuli,
unda dakvalificirdes, rogorc marTlmsajulebaze uaris Tqma, rac
piris erT-erTi ZiriTadi uflebis uxeSad darRveva iqneba.
amrigad, nebismier fizikur, Tu iuridiul pirs aqvs ufleba
mimarTos sasamarTlos uflebis dasacavad, magram aseTi mimarTvisaTvis
arsebobs kanoniT dadgenili wesi da pirobebi, romelTa sruli
gaTvaliswinebiT unda moxdes uflebis dacva.
rogoria sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebi?
1. sarCelis sasamarTloebisadmi uwyebrivi qvemdebareoba.
dawvrilebiT sakiTxi uwyebrivi qvemdebareobisa (saqveuwyebobisa)
da misi darRvevis Sedegebis Sesaxeb ganxiluli gvaqvs am wignis me-IV
Tavis pirvel paragrafSi. aq mokled aRvniSnavT mxolod imas, rom
sasamarTlo ver ganixilavs sarCels, Tu misi ganxilva ar Sedis saerTo
sasamarTloebis kompetenciaSi (ssk me-11 muxlis me-2 nawili). aseT
SemTxvevaSi sasamarTlo gamoitans ganCinebas sarCelis miRebaze
uarisTqmis Sesaxeb, xolo, Tu sasamarTlom SecdomiT miiRo sarCeli da
mxolod amis Semdeg gairkva, rom igi uwyebrivad ar eqvemdebareba
sasamarTlos, maSin sasamarTlo gamoitans ganCinebas saqmis warmoebis
Sewyvetis Sesaxeb (ssk 272-e muxlis „a“ qvepunqti).
2. saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso kompetencia.
95 Гражданское процесуалное право. Под ред. М.С. Шакарян. И. 2004, стр, 294, a. kobaxiZe. samoqalaqo saproceso samarTali. Tb. 2003, gv. 294. 96 procesis winapirobaTa aseTi dajgufeba farTodaa aRiarebuli germanul iuridiul
literaturaSi.Rosenberg, /Schwab/, Gottwald. dasax. naSromi, gv. 536. O.Jauernig. dasax.naSromi, gv. 115
210
saerTaSoriso kerZo samarTlebrivi davebi, anu davebi, romlebic
warmoiSva ucxouri elementiT datvirTuli urTierTobidan, SeiZleba
ganixilon saqarTvelos sasamarTloebma Tu aseTi davebi ganekuTvneba maT
kompetencias.
saqarTvelos kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“
Seicavs miTiTebas imis Sesaxeb, rom „saqarTvelos sasamarTloebs aqvT
saerTaSoriso kompetencia, Tu mopasuxes saqarTveloSi aqvs
sacxovrebeli adgili, rezidencia an Cveulebrivi adgilsamyofeli“. (sks
kanonis me-8 muxli). saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso
kompetenciis es zogadi danawesi dakonkretebulia sks kanonis me-9-20
muxlebSi.97
3. sarCelis gansjadoba am sasamarTlosadmi.
dawvrilebiT sakiTxi gansjadobisa da misi darRvevis Sedegebis
Sesaxeb ganxilulia am wignis IV Tavis me-2-5 paragrafSi. aq SeiZleba
kvlav miuTiToT imis Sesaxeb, rom ssk III Tavis me-13-24 muxlebi
eZRvneba gansjadobas. cxadia, rom sasamarTlom unda ixelmZRvanelos
gansjadobis sakiTxis garkvevisas am TavSi Camoyalibebuli wesebiT. unda
aRiniSnos isic, rom gansjadobis darRveviT saqmis ganxilva ar
warmoadgens gadawyvetilebis gauqmebis udavo safuZvels. ufro metic
Tu mopasuxes pirvel instanciaSi saqmis ganxilvisas ar wamouyenebia
gansjadobis sakiTxi. rogorc es miTiTebulia ssk 377-e muxlis me-5
punqtSi, moTxovna gansjadobis Semowmebis Sesaxeb „dasaSvebia, Tu igi
saqmis pirvel instanciaSi ganxilvisas iyo wamoyenebuli mopasuxis mier,
an Tu arsebobs sapatio mizezi, ris gamoc aseTi moTxovna ver iqna wina
instanciaSi wamoyenebuli“.
4. sarCelis Sinaarsis Sesabamisoba kanonis moTxovnebTan.
dawvrilebiT sarCelis Sinaarsis Sesaxeb saubari gveqneba qvemoT
(ix.....$.....gv.....). aq avRniSnavT imis Sesaxeb, rom, Tu sarCeli ar pasuxobs
kanonis moTxovnebs, anu ar Seicavs yvela im savaldebulo rekvizits,
rasac iTvaliswinebs kanoni (ssk 178-e muxli), maSin sasamarTlos
gamoaqvs ganCineba xarvezis Sevsebis Sesaxeb da niSnavs vadas amisaTvis.
Tu daniSnul vadaSi xarvezi ar iqneba Sevsebuli, sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba sarCelis umoZraod datovebis Sesaxeb (ssk 185-e muxli). aseT
SemTxvevaSi sarCeli ubrundeba ukan mosarCeles.
5. mosarCelis saproceso uflebaunarianoba.
samoqalaqo saproceso uflebaunarianoba - esaa piris unari
hqondes saproceso uflebebi da movaleobebi. fizikuri piris saproceso
uflebaunarianoba warmoiSoba dabadebis momentidan da Sewydeba misi
gardacvalebiT. rac Seexeba iuridiul pirebs maTi saproceso
uflebaunarianoba warmoiSoba registraciis momentidan da Sewydeba misi
likvidaciis registraciis momentidan (ssk me-80 muxli). vinaidan
fizikur pirTa uflebaunarianobis SezRudvas an CamorTmevas
kanonmdebloba ar iTvaliswinebs praqtikulad sakiTxi aseT pirTa
uflebaunarianobis Semowmebis Sesaxeb ar dgeba. rac Seexeba iuridiul
pirebs, maTi saproceso uflebaunarianobisaTvis saWiroa registracia
kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT. amitom, Tu mxared - mosarCeled an
mopasuxed warmodgenilia iuridiuli piri, sasamarTlo valdebulia
97 dawvrilebiT saqarTvelos sasamarTloebis saerTaSoriso kompetenciis Sesaxeb ix. T.liluaSvili.
saerTaSoriso kerZo samarTali. Tb. 2004, gv. 125
211
Seamowmos registraciis faqti (uflebaunarianobis Sesaxeb dawvrilebiT
ix. Tavi IV.
6. mxareTa saproceso qmedunarianoba.
qmedunarianoba - esaa piris unari Tavisi moqmedebiT ganaxorcielos
sasamarTloSi saproceso uflebebi da Seasrulos saproceso
movaleobebi, agreTve daavalos saqmis warmoeba warmomadgenels (ssk 81-e
muxli). fizikuri piris qmedunarianoba warmoiSoba 18 wlis asakidan, e.i.
srulwlovnebidan, xolo iuridiuli piris qmedunarianoba -
registraciis momentidan. kanonmdebloba iTvaliswinebs agreTve
srulwlovan fizikur pirTa qmedunarianobis SezRudvis da maTi
qmeduunarod gamocxadebis SesaZleblobas. kanonmdebloba iTvaliswinebs
agreTve fizikur pirTa qmedunarianobis warmoSobas 18 wlis asaks
miRwevamde, Tu arsebobs kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebi.
aqedan gamomdinare, sasamarTlos SeuZlia Seamowmos fizikur da
iuridiul pirTa saproceso qmedunarianoba rogorc mxareTa TxovniT,
ise Tavisi iniciativT. Tu aseTi Semowmebis Sedegad aRmoCndeba, rom
mxare araa qmedunariani an imis gamo, rom mas jer ar miuRwevia
srulwlovanebamde, an imis gamo, rom Tumca srulwlovania, magram
aRiarebulia sasamarTlo gadawyvetilebiT qmeduunarod, mosamarTle ar
miiRebs sarCels. rac Seexeba iuridiul pirebs, maT unda daadasturon
registraciis faqti. (dawvrilebiT saproceso qmedunaroianobis Sesaxeb
ix. Tavi IV.
7. sarCelis aRZvra sxva pirTa uflebebis dasacavad uflebamosili
piris mier.
or SemTxvevaSi sarCeliT dainteresebul pirTa uflebebis
dasacavad SeuZliaT mimarTon ara uSvalod am dainteresebulma pirebma,
aramed sxva pirebma.
erT SemTxvevaSi esenia meurveebi, mzrunvelebi da
kanonieriwarmomadgenlebi (dawvrilebiT ix. Tavi.$........ gv....). meore
SemTxvevaSi esenia nebayoflobiTi warmomadgenlebi. rogorc cnobilia
mxareebs SeuZliaT awarmoon saqme sasamarTloSi piradad an
warmoadgenlis meSveobiT (dawvrilebiT ix. Tavi ..$.......gv.....).
arauflebamosil pirad iTvleba iseTi piri, romelic mimarTavs
sasamarTlos sarCeliT sxva pirTa uflebis dasacavad, magram ar
warmoadgens am sxva piris arc kanonier warmomadgenels da arc
nebayoflobiT warmomadgenels anu warmomadgenels mindobilobis
safuZvelze (ix. gv.....).
8. am an sxva sasamarTloSi igive sarCelis ararseboba.
sarCelis igiveobriobis dadgenisaTvis gadamwyveti mniSvneloba aqvs
misi elementebis, anu misi sagnisa da safuZvlis igiveobas. es imas
niSnavs, rom Tu sarCelis sagani (moTxovnis Sinaarsi) da sarCelis
safuZveli (faqtebi, romlebic safuZvlad udevs am moTxovnas) erTi da
igivea da igi aRZrulia igive mosarCelis mier imave mopasuxis
winaaRmdeg - es igive sarCelia, romelic arafriT ar gansxvavdeba sxva
aseTive da ufro adre aRZruli sarCelisagan.
erTi da igive sarCelis sxvadasxva, an igive sasamarTloSi
ganxilvis SesaZleblobis daSveba niSnavs erTsa da imave sarCelis mimarT
sxvadasxva Sinaarsis an urTierTsawinaaRmdego sasamarTlo
gadawyvetilebis arsebobis daSvebas, rac yovlad dauSvebelia da
gamoiwvevs gadawyvetilebis aRsrulebis SeuZleblobas.
212
amitom, Tu or an met sasamarTloSi Setanilia erTi da igive
sarCeli, saqme unda ganixilos im sasamarTlom, romelmac yvelaze adre
miiRo an romelSic yvelaze adre miRebulad iTvleba sarCeli (ssk 183-e
muxli).
Tu sasamarTlom yovelive amis Sesaxeb Seityo ara sarCelis
warmoebaSi miRebis etapze, aramed misi miRebis Semdeg maSin man unda
gamoitanos ganCineba sarCelis ganuxilvelad datovebis Sesaxeb (ssk
275-e muxlis „e“ punqti).
9. saarbitraJo SeTanxmebis arseboba.
mxareTa Soris dadebul SeTanxmebas davis kerZo arbitraJisaTvis
anu samediatoro sasamarTlosaTvis gadacemis Sesaxeb aqvs iuridiuli
Zala rogorc TviTon mxareebisaTvis, ise sasamarTlosaTvis. amitom,
aseTi SeTanxmebis (xelSekrulebis) arsebobisas sasamarTlos ufleba ar
aqvs miiRos da ganixilos sarCeli, xolo Tu SecdomiT miiRo _
Sewyvitos saqmis warmoeba (ssk 272-e muxlis „v“ punqti).
10. igive sarCelis mimarT sasamarTlo gadawyvetilebis an saqmis
warmoebis Sewyvetis Sesaxeb ganCinebis ararseboba.
pirvel rigSi mxedvelobaSia sasamarTlo gadawyvetileba igive
sarCelze, rac efuZneba akrZalvas, romlis mixedviT gadawyvetilebis
arsebobis SemTxvevaSi mxareebs aRar SeuZliaT xelaxla ganacxadon
sasamarTloSi igive sarCeli (ssk 266-e muxli).
aseTive Sedegi ukavSirdeba sasamarTlo ganCinebas saqmis warmoebis
Sewyvetis Sesaxeb, imis gamo, rom mosarCelem uari Tqva sarCelze,
mopasuxem cno sarCeli, an kidev mxareebi morigdnen.
Tu igive sarCelis mimarT gadawyvetilebis an ganCinebis arsebobis
Sesaxeb sasamarTlo Seityobs sarCelis warmoebaSi miRebis Semdeg, maSin
man unda Sewyvitos saqmis warmoeba (ssk 272-e muxlis „b“ punqti).
11. uflebis dacvis iuridiuli interesi aRiarebiT sarCelebSi.
iuridiuli interesi, rogorc sarCelis warmoebaSi miRebis
winapiroba gaTvaliswinebulia mxolod aRiarebiTi sarCelebis mimarT
(ssk 180-e muxli). es imas niSnavs, rom Tu mosarCeles ar aqvs
iuridiuli interesi, e.i. gadawyvetilebas aseT sarCelze aranairi
sargeblobis motana ar SeuZlia mosarCelisaTvis, an, Tu aRiarebiTi
sarCelis gadawyveta araa davis gadawyvetis saukeTeso saSualeba da
mxares SeuZlia aRZras mikuTvnebiTi sarCeli mis nacvlad, sasamarTlom
ar unda miiRos da ganixilos aseTi sarCeli. (dawvrilebiT ix. am Tavis
$2).
sarCelis warmoebaSi miRebis aq CamoTvlili winapirobebis garda
kanonmdebloba iTvaliswinebs agreTve damatebiT winapirobebs Segebebuli
sarCelebis warmoebaSi miRebisaTvis, ris Sesaxebac dawvrilebiT saubari
gveqneba qvemoT (ix. Tavi IX. $2, gv.....).
aseTia mokled sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebi. Tu
romelime winapiroba ar arsebobs, sasamarTlo ar miiRebs sarCels
warmoebaSi, xolo Tu SecdomiT miiRebs imis gamo, rom romelime
winapirobis ararseboba gamovlinda sarCelis miRebis Semdeg, sasamarTlo
Sewyvets saqmis warmoebas an sarCels ganuxilvelad datovebs, imis
mixedviT, Tu romeli winapirobis ararseboba gamovlindeba (ssk 272-e da
275-e muxlebi). sarCelis ganuxilvelad datovebis da saqmis warmoebis
Sewyvetis ganCinebiT warmoeba am saqmeze mTavrdeba, ris Sesaxebac
dawvrilebiT ixileT gv.....
213
$4. sarCelis forma da Sinaarsi
I. sarCelis forma
sarCelis rogorc forma, ise Sinaarsi ganisazRvreba kanoniT. es
imas niSnavs, rom pirs SeuZlia mimarTos sasamarTlos nebismieri
SuamdgomlobiT, raTa man ganixilos da gadawyvitos dava, romelic
wamoiWra massa da mopasuxes Soris, magram aseTi mimarTva dasaSvebia
kanoniT gansazRvruli formiT.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT sarCeli
Sedgenili unda iyos werilobiTi formiT (ssk 177-e muxli). zepiri
formiT sarCelis an Segebebuli sarCelis wardgenisa da misi gaformebis
wesebs Cveni kanonmdebloba ar iTvaliswinebs. maSasadame, zepiri formiT
sarCelis wardgena dauSvebelia.98
II. sarCelis Sinaarsi
formasTan erTad, kanoniT gansazRvrulia sarCelis Sinaarsi, anu
moTxovnebi, romlebsac unda pasuxobdes werilobiTi formiT Sedgenili
sarCeli. es imas niSnavs, rom sarCelis Sinaarsis Camoyalibeba araa
damokidebuli mosarCelis mixedulebaze. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
mosarCeles aramarto SeuZlia, aramed TviTonve unda gansazRvros davis
sagani da misi safuZvlebi, magram kanoni avalebs mas Tu rogor da ra
TanmimdevrobiT unda asaxos yovelive es sarCelSi.
kanoni iTvaliswinebs sarCelis savaldebulo da arasavaldebulo
rekvizitebs.
1. garda im rekvizitebisa, romlebic saerToa sasamarTloSi
mimarTvis yoveli formisaTvis, sarCelSi savaldebuloa miTiTebuli iyos
mosarCelis moTxovna (sarCelis sagani). es uaRresad mniSvnelovani da
principuli xasiaTis miTiTebaa. saqme isaa, rom sasamarTlo ixilavs
sarCels da gamoaqvs gadawyvetileba swored am sasarCelo moTxovnis
farglebSi, romlebsac sasamarTlo verc Secvlis da verc gaafarTovebs.
dispoziciurobis principidan gamomdinare, sasarCelo moTxovnis Secvlis
an gafarTovebis ufleba mxolod mosarCles aqvs.
aqedan gamomadinare cxadia, sarCelSi naTlad, garkveviT da
amomwuravad unda iyos miTiTebuli, Tu ras moiTxovs mosarCele
mopasuxisagan. Tu es moTxovna araa srulyofilad Camoyalibebuli - es
aris xarvezi, romelic unda Seavsos mosarCelem. sasamarTlom Tavisi
ganCinebiT unda dauniSnos mas vada am xarvezis Sesavsebad.
2. sarCelSi miTiTebuli unda iyos garemoebebi, romlebzec
mosarCele amyarebs Tavis moTxovnas. es garemoebebi erTobliobaSi
Seadgenen mtkicebis sagans. sasamarTlo aqac SeboWilia: SejibrebiTobis
principidan gamomdinare mxareebma TviTon unda gansazRvron Tu romeli
faqtebi unda daudon safuZvlad TavianT moTxovnebs Tu Sesagebels (ssk
me-4 muxli). sasarCelo moTxovnis dasabuTebisaTvis, misi iuridiuli
gamarTlebisaTvis sarCelSi miTiTebuli faqtebi, warmoadgenen im
iuridiul faqtebs, romlebic qmnian sarCelis safuZvels.
mtkicebulebaTa Sekreba, Semowmeba da Sefaseba sasamarTlom unda
98 aRsaniSnavia, rom werilobiTi forma araa sarCelis erTad-erTi forma. zogierTi qveynis
kanonmdebloba uSvebs sarCelis zepiri formiT sasamarTloSi mimarTvis SesaZleblobas. magaliTad,
germaniis saubno sasamarTloebSi (amtsgerixtSi) sarCeli SeiZleba aRiZras zepiri formiTac, rac
aisaxeba am sasamarTlos oqmSi. W. Lüke. dasax. naSromi, gv. 109.
214
awarmoos sarCelis safuZvelSi miTiTebuli faqtiuri garemoebebis
mimarT. sasamarTlos SeuZlia ar Sekribos mtkicebulebebi iseTi
faqtebis mimarT, romlebzec marTalia miuTiTebs mosarCele, magram maT
ar aqvT mniSvneloba saqmis sworad gadawyvetisaTvis.
zemoaRniSnulidan gamomdinare cxadia,M sarCelSi naTlad da
garkvevis unda iyos miTiTebuli garemoebebze, romlebzec mosarCele
afuZnebs Tavis moTxovnebs, winaaRmdeg SemTxvevaSi man unda misces
mosarCeles vada xarvezis Sesavsebad (ssk 185-e muxli).
3. sarCelSi miTiTebuli unda iyos mtkicebulebebze, romlebsac
SeuZliaT daadasturon mosarCelis mier sarCelis safuZvelSi
miTiTebuli faqtebi. mtkicebulebebze miTiTebac savaldebuloa, Tu aseTi
miTiTeba araa, maSin sasamarTlom unda misces mosarCeles vada xarvezis
Sesavsebad.
mosarCeles ar evaleba sadavo samarTlebrivi urTierTobis
iuridiuli kvalifikacia. es imas niSnavs, rom mosarCele araa
valdebuli miuTiTos sarCelSi kanonebze da iuridiulad daasabuTos
Tavisi sasarCelo moTxovna.
aseTia mokled kanonis miTiTebis Sesabamisad Sedgenili da
Camoyalibebuli sasarCelo gancxadebis Sinaarsi.
sarCelSi SeiZleba Camoyalibdes agreTve mosarCelis moTxovnebi
sasamarTlosadmi (da ara mopasuxisamdi) imis Sesaxeb, rom man daavalos
mopasuxes warmoadginos mtkicebulebebi, romlebic masTan inaxeba, misces
miTiTeba Sesabamis dawesebulebebs, raTa warudginon sasamarTlos
saqmisaTvis mniSvnelobis mqone werilobiTi Tu nivTieri mtkicebulebebi,
droulad Seatyobinos da gamoiZaxos mowmeebi, romlebsac SeuZliaT
daadasturon sarCelSi aRniSnuli garemoebebi da a.S.
sarCelSi am arasavaldebulo rekvizitebze miTiTeba Zalze
sasurvelia da xels Seuwyobs saqmis droulad ganxilva-gadawyvetas,
rac mTlianad Seesabameba mosarCelis interesebs. magram maTze
miuTiTebloba ver gaxdeba xarvezis Sevsebisa, Tu sarCelis umoZraod
datovebis sababi.
bolos unda aRiniSnos, rom sarCels xels awers mosarCele, magram
Tu sarCels xels awers misi warmomadgeneli (advokati), maSin man unda
daurTos sarCels mindobiloba, xolo advokatma kidev damatebiT
saadvokato saqmianobis uflebis damadasturebeli mowmoba („advokatTa
Sesaxeb“ kanonis me-19 muxli).
III. sarCelis xarvezis cneba da Sevsebis wesi
sarCelis xarvezi SeiZleba or jgufad davyoT: 1. xarvezi,
romelic uSvalod sarCelis Sinaarss Seexeba da 2. xarvezi, romelic
misi sasamarTloSi wardgenis wesidan gamomdinareobs.
1. sarCeli xarvezianad iTvleba, Tu igi ar pasuxobs kanoniT
gaTvaliswinebul moTxovnebs, magaliTad ar aris dasaxelebuli mopasuxe,
anu piri romlis winaaRmdegac aRZrulia sarCeli, an kidev, mopasuxe
Tumca dasaxelebulia, magram araa miTiTebuli misi misamarTi Tu
adgilsamyofeli, araa Camoyalibebuli mosarCelis moTxovna
mopasuxisadmi, araa miTiTebuli faqtebze, romlebic safuZvlad udevs am
moTxovnas da a.S.
215
rogorc vxedavT, sarCeli xarvezianad iTvleba, roca igi ar
Seicavs ama Tu im savaldebulo rekvizits, an imdenad bundovania, rom
gaugebaria misi azri da Sinaarsi.
2. meore jgufi sarCelis xarvezianobisa moicavs iseT
naklovanebebs, romlebic uSvalod sarCelis Sinaarsidan ar
gamomdinareobs, magram gamowveuli arian sarCelis wardgenis wesebidan
gadaxveviT.
magaliTad, sarCeli da masze TandarTuli sabuTi araa wardgenili
imdeni asliT, ramdenic mopasuxe (ssk 179-e muxli), sarCels ar erTvis
saxelmwifo baJis gadaxdis qviTari (ssk 179-e muxli).
mosamarTle, sarCelis misTvis Cabarebidan xuTi dRis ganmavlobaSi,
yuradRebiT unda gaecnos sarCels im TvalsazrisiT pasuxobs Tu ara igi
kanonis moTxovnebs da xom ar aqvs mas xarvezi (ssk 185-e muxli).
xarvezis arseboba ar aZlevs mosamarTles uflebas uari uTxras
mosarCeles sarCelis warmoebaSi miRebaze. man unda gamoitanos ganCineba
xarvezis Sevsebis Sesaxeb, romelSic amomwuravad unda iyos miTiTebuli
Tu ra xarvezi gaaCnia sarCels da ra vadaSi unda aRmoifxvras es
xarvezi. xarvezis SevsebisaTvis vadas gansazRvravs sasamarTlo imis
mixedviT, Tu ra moqmedeba unda Seasrulos mosarCelem da ra vada iqneba
amisaTvis saWiro.
ganCineba xarvezis Sesaxeb SeiZleba Cabardes mosarCeles uSvalod
sasamarTloSi, an gadaegzavnos mas ssk 70-78-e muxlebiT dadgenili
wesiT.
IV. sarCelis umoZraod datoveba.
saproceso moqmedebis Sesruleba sasamarTlos mier daniSnul
vadaSi (sasamarTlosmieri vada) savaldebuloa ise, rogorc aseTi
moqmedebis Sesruleba kanoniT gansazRvrul vadaSi (kanonismieri vada).
es imas niSnavs, rom mosarCelem unda gamoasworos sasamarTlos
ganCinebaSi miTiTebuli xarvezi amave ganCinebaSi miTiTebul vadaSi.
rogorc ki xarvezis Sevsebis vada amoiwureba, Tu xarvezi am
vadaSi ar iyo Sevsebuli, sasamarTlo gamoitans ganCinebas sarCelis
umoZraod datovebisa da misi mosarCelisaTvis dabZrunebis Sesaxeb. es
ganCineba, sarCeli da masze TandarTuli masalebi unda Cabardes da
daubrundes mosarCeles an uSvalod sasamarTloSi, an ssk 70-78-e
muxlebiT dadgenili wesiT.
am ganCinebaze SeiZleba kerZo saCivris Setana 12 dRis
ganmavlobaSi. vadis aTvla iwyeba: a) Tu sarCelis umoZraod datovebis
Sesaxeb ganCinebis gamocxadebas eswreboda mosarCele - gamocxadebis
momentidan; b) xolo Tu ar eswreboda, im dRidan roca mas Cabarda
ganCineba uSvalod sasamarTloSi an 70-78-e muxleiT dadgenili wesiT
(ssk 416-e muxli).
im SemTxvevaSi, rodesac ganCineba sarCelis umoZraod datovebis
Sesaxeb gauqmdeba, sasamarTlo gamoitans ganCinebas „sarCelis warmoebaSi
miRebis Sesaxeb“, magram, im SemTxvevaSi, rodesac mosamarTle ucvlelad
tovebs ganCinebas sarCelis umoZraod datovebis Sesaxeb, mosarCeles
ubrundeba sarCelic, masze TandarTuli dokumentebic da saxelmwifo
baJic (Tu igi Setanili iyo).
216
$5. sarCelis uzrunvelyofa
I. cneba
sarCelis uzrunvelofa - esaa gadawyvetilebis realurad
aRsrulebisaTvis mosalodneli dabrkolebis Tavidan acileba,
mopasuxisaTvis Tavisi qonebis an fuladi saxsrebis gankargvis uflebis
SezRudvis gziT.
gancxadeba sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb SeiZleba Seitanos
aramarto mosarCelem, aramed mesame pirma damoukidebeli moTxovniT,
agreTve mopasuxem mxolod im pirobiT, Tu man aRZra Segebebuli sarCeli
da moiTxovs mis uzrunvelyofas.
II. sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb gancxadebis Sinaarsi.
sarCelis uzrunvelyofa sasamarTlos iniciativiT dauSvebelia.
amitom, sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb sasamarTlos SeZlia mimarTos
dainteresebulma pirma.
gancxadeba sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb garda yvela saxis
gancxadebisaTvis saWiro rekvizitebisa, unda Seicavdes:
1. miTiTebas im faqtobriv garemoebebze, romelTa gamo
uzrunvelyofis RonisZiebebis miuRebloba gaarTulebs an SeuZlebels
gaxdis gadawyvetilebis aRsrulebas;
2. miTiTebas mowinaaRmdege mxaris im qonebaze an fulad saxsrebze
(angariSebze bankSi da sxva), romelTa mimarT unda moxdes
uzrunvelyofa;
3. miTiTebas uzrunvelyofis RonisZiebebze, romelTa gatarebac
ganmcxadebels miaCnia mizanSewonilad da gamarTlebulad.
III. uzrunvelyofis faqtobrivi safuZvlis damtkicebis tvirTi.
rogorc vxedavT, mosarCeles evaleba miuTiTos Tavis gancxadebaSi
im konkretul garemoebebze (faqtebze) romlebic adastureben varauds,
rom uzrunvelyofis RonisZiebebis miuRebloba gaaZnelebs an SeZlebels
gaxdis gadawyvetilebis aRsrulebas.
cxadia, rom am garemoebebze mxolod miTiTeba ar kmara. mosarCelem
unda daamtkicos kidec am garemoebebis arseboba, radgan mas ekisreba
maTi damtkicebis tvirTi im zogadi principidan gamomdinare, romlis
Tanaxmad „TiToeulma mxarem unda daamtkicos is garemoebani, romlebzec
igi amyarebs Tavis moTxovnebsa da Sesagebels (ssk 102-e muxli).
magaliTad, im mizniT, raTa Tavidan aicilos valis dabruneba,
mopasuxem daiwyo Tavisi qonebis (Zvirfasi nivTebis, binis) fiqtiuri
gaCuqeba an sxva gziT gasxviseba, fuladi saxsrebis gamotana bankebidan
da gadamalva da a.S.
aseTi da sxva amgvari faqtobrivi garemoebebi, romlebic qmnian
varauds, rom momavalSi miRebuli gadawyvetilebis aRsruleba SeiZleba
garTuldes an SeuZlebeli gaxdes, unda daamtkicos mosarCelem anu im
pirma, vinc uzrunvelyofas moiTxovs. miT ufro, sasamarTlo
praqtikidan cnobilia iseTi SemTxvevebi, rodesac sasamarTlo
gadawyvetilebis iZulebiTi aRsrulebis droisaTvis mopasuxes ukve
gaCuqebuli, an gayiduli aqvs mTeli Tavisi qoneba da aRmasrulebeli
iZulebulia Seadginos uqonlobis aqti. saaRsrulebo warmoebis Sesaxeb
kanonis 35-e muxlis „b“ punqtis Tanaxmad saaRsrulebo sabuTi
217
ubrundeba kreditors Tu movales ar gaaCnia qoneba an Semosavali,
romlidanac SeiZleba moxdes gadaxdevineba.
aseTi saSiSroeba moixsneba mxolod erT SemTxvevaSi, kerZod, Tu
moxda sadavo sagnis gasxviseba (gayidva) an moTxovnis daTmoba.
saqme isaa, rom Tu araa gatarebuli sarCelis uzrunvelyofis
RonisZiebebi, mxareebs ufleba aqvT gayidon, gaaCuqon davis sagani, an
daTmon moTxovna. magram sadavo sagnis gasxvisebis pirobebSiac mxared
rCeba is piri, vinc gaasxvisa davis sagani, anu piri, romelic iqneboda
mxared procesSi, mas rom davis sagnis gasxviseba ar moexdina. sadavo
sagnis SemZens, an im pirs, visac moTxovna dauTmes, SeuZlia Caebas
procesSi im mxaris nacvlad, romelmac gaasxvisa davis sagani an daTmo
moTxovna, oRond erTi pirobiT, Tu mowinaaRmdege mxare Tanaxma iqneba
amaze. aseTi Tanxmobis uqonlobis SemTxvevaSi sadavo sagnis SemZens
SeuZlia Caebas procesSi mesame pirad damoukidebeli moTxovnis gareSe,
romelmac anda daexmaros mxares saqmis mis sasargeblod gadawyvetaSi,
winaaRmdeg SemTxvevaSi mas SeiZleba daevalos davis sagnis mogebuli
mxarisaTvis dabruneba.99
IV. jer ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofa
sarCelis aRZramde sasamarTloSi sarCelis uzrunvelyofa, anu jer
ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofa mniSvnelovani da arsebiTi xasiaTis
siaxlea kanonmdeblobaSi.
gancxadeba jer ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb
SeiZleba Setanil iqnes sasamarTloSi mxolod „gadaudebel SemTxvevaSi“
(ssk 192-e muxli).
gadaudebeli SemTxveva SeiZleba sxvadasxva garemoebiT iyos
gamowveuli, rogoricaa magaliTad, qonebis mosalodneli gayidva,
gaCuqeba, xSirad fiqtiuri gasxviseba, gadamalva da a.S. magram, ra
garemoebiTac ar unda iyos gamowveuli, ganmcxadebelma unda daamtkicos
jer ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofis gadaudebloba.
jer ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofisas mowinaaRmdege mxares
SeuZlia iSuamdgomlos sasamarTlos winaSe, raTa man daniSnos vada,
romlis ganmavlobaSi, Tu ganmcxadebeli ar aRZravs sarCels, gamoitanos
ganCineba sarCelis uzrunvelyofis RonisZiebis gauqmebis Sesaxeb.
imisaTvis, rom mowinaaRmdege mxarem SeZlos am uflebis droulad
realizacia, mizanSewonili iqneba jer ar aRZruli sarCelis
uzrunvelyofis sakiTxi ganxilul iqnas mowinaaRmdege mxaris
SetyobinebiT, yvela SemTxvevaSi, mowinaaRmdege mxares, rogorc ki
Seityobs jer ar aRZruli sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb, SeuZlia
mimarTos sasamarTlos, rom man dauniSnos ganmcxadebels sarCelis
aRZvris vada da, rom, Tu am vadaSi ar iqneba aRZruli sasamarTlom
gaauqmos mis mier daniSnuli uzrunvelyofis RonisZieba.
99 gadawyvetilebis kanonieri Zalis subieqturi farglebi vrceldeba mxolod saqmeSi monawile
mxareebze. gadawyvetilebis kanonieri Zalis moqmedeba mesame pirebze, romlebic ar monawileoben
procesSi, SeiZleba gavrceldes mxolod gamonaklis SemTxvevebSi, kerZod Tu davis sagani gaiyida an
gadaeca mesame pirs.
ix. Волъфганг Голасовски. Окончптелъность судебных решеный и пересмотр по немецкому праву. „Законная сила судебных решении и их пересмотр “. сб. 1-ой кавказской конференции судей. 2002. стр. 68-69
218
im SemTxvevaSi, rodesac ganmcxadebeli ar aRZravs sarCels
daniSnul vadaSi, an aRZravs magram waagebs process, mas daekisreba im
zaralis anazRaureba, rac miadga mowinaaRmdege mxares jer ar aRZruli
sarCelis uzrunvelyofiT (ssk 199-e muxlis me-2 naw.).
V. ganCineba sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb
sarCelis uzrunvelyofis procesi - esaa daCqarebuli (swrafi)
procesi. es iqedan Cans, rom gancxadebas sarCelis uzrunvelyofis
Sesaxeb sasamarTlo ganixilavs misi Setanis dResve da mopasuxisaTvis
Seutyobineblad (ssk 193-e muxli). aseve dauyonebliv xdeba
uzrunvelyofis Sesaxeb sasamarTlo ganCinebis aRsrulebac, rac
xorcieldeba im wesiT, rogorc xdeba gadawyvetilebis aRsruleba (ssk
195-e muxli). sxva sityvebiT rom vTqvaT, sasamarTlom unda gasces
saaRsrulebo furceli uzrunvelyofis Sesaxeb ganCinebis
gamotanisTanave, romelic gadaecema mxares saaRsrulebo biuroSi
warsadgenad. ganCineba aseve dauyonebliv egzavneba agreTve mowinaaRmdege
mxares, romelsac SeuZlia gaasaCivros es ganCineba.
garda saerTo monacemebisa, romlebsac unda Seicavdes ganCineba
sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb ganCineba unda Seicavdes : a)
uzrunvelyofis romeli konkretuli RonisZieba gaatara sasamarTlom; b)
im qonebis adgilmdebareobaze miTiTebas da mis individualur niSnebs,
romelTa mimarTac gatarda RonisZiebaK g) TiToeuli nivTis srul da
zust saxelwodebas, maT wonas da sxva parametrebs da a.S.
sarCelis uzrunvelyofis RonisZiebaTa wres gansazRvravs ssk 198-e
muxli. sakiTxs imis Sesaxeb, Tu romeli RonisZieba unda iqnes
gamoyenebuli wyvets sasamarTlo,. am sakiTxis gadawyvetisas sasamarTlom
mxedvelobaSi unda miiRos sasarCelo moTxovnis xasiaTi da Sinaarsi.
magaliTad, Tu aRZrulia sarCeli nivTis gamoTxovis Sesaxeb, maSin
sarCelis uzrunvelsayofad sasamarTlom SeiZleba gamoiyenos yadaRa,
romelic SezRudavs mopasuxes, misi gankargvis (gayidvis, gaCuqebis)
uflebamosilebas. magram, Tu sarCeli aRZrulia raime nawarmoebis an
gamogonebis Tanaavtorad cnobis Sesaxeb, uzrunvelyofis RonisZiebad
SeiZleba gamoyenebuli iqnes am nawarmoebis Tu gamogonebis gamoqveynebis
da danergvis akrZalva.
sarCelis uzrunvelyofis kanonSi CamoTvlili RonisZiebebi Tumca
farToa, magram araa amomwuravi (ssk 198-e muxli). sasamarTlos SeuZlia
sxva RonisZiebebis gamoyenebac, an erTdroulad ramdenime RonisZiebis
gamoyeneba.
VI. sarCelis uzrunvelyofiT gamowveuli zaralis anazRaureba
(mopasuxis interesebis dacva).
cxadia, rom sarCelis uzrunvelyofis RonisZiebis gatarebma, miT
umetes, Tu aseTi RonisZiebiT izRudeba mopasuxis uflebamosileba
gankargos Tavisi qoneba an fuladi saxsrebi - SeiZleba garkveuli ziani
miayenos mas.
kanonisa da sasamarTlos winaSe mxareTa Tanasworobis
konstituciuri principi vlindeba am SemTxvevaSic: kanoni erTnairad
icavs aramarto mosarCelis, aramed mopasuxis angariSgasawev
219
interesebsac. amitom pirs, romelic sarCelis uzrunvelyofas moiTxovs
SeiZleba garkveuli, kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebis arsebobisas,
daekisros im mosalodneli zaralis anazRaurebis uzrunvelyofa, rac
SeiZleba miadges mopasuxes sarCelis uzrunvelyofiT.
ssk 199-e muxli iTvaliswinebs mopasuxis interesebis dacvis or
erTmaneTTan dakavSirebul samarTlebriv saSualebas:
erTi - esaa mosarCelis mier im zaralis anazRaureba, romelic
miadga mopauxes sarCelis uzrunvelyofiT. zaralis anazRaureba
mopasuxes SeuZlia Semdegi faqtobrivi garemoebebis arsebobisas: 1.
mosarCeles uari eTqa uzrunvelyofili sarCelis dakmayofilebaze anu
man waago procesi, an kidev, uzrunvelyofili iyo jer ar aRZruli
sarCeli (ssk 192-e muxli), magram Semdgom man ar aRZra es sarCeli
sasamarTlos mier daniSnul vadaSi, ris gamoc uzrunvelyofis
RonisZieba gauqmda; 2. sarCelis uzrunvelyofiT mopasuxes namdvilad
miadga ziani, romlis odenoba unda daamtkicos mopasuxem.
sarCelis uzrunvelyofis RonisZiebebis gatarebiT gamowveuli
zianis anazRaurebis Sesaxeb sasamarTlos sarCeliT unda mimarTos
mopasuxem.
meore - esaa mopasuxisaTvis mosalodneli zianis anaRzaurebis
uzrunvelyofa (ssk 199-e muxli). es imas niSnavs, rom Tu mosarCele
moiTxovs sarCelis uzrunvelyofas, mopasuxes SeuZlia moiTxovos
sarCelis uzrunvelyofiT misTvis mosalodneli zianis ara anazRaureba,
aramed anazRaurebis uzrunvelyofa. SeiZleba aseT viTarebas vuwodoT
sapasuxo uzrunvelyofa, romelic unda ganxorcieldes ssk 57-e muxliT
dadgenili wesiT. am muxlis Tanaxmad sapasuxo uzrunvelyofa unda
ganxorcieldes mosarCelis mier fuladi Tanxis an fasiani qaRaldis
dadebiT. amasTan erTad, sasamarTlom SeiZleba SeRavaTiani pirobebiT
dauSvas sxva saSualebebic, rogoricaa magaliTad sakredito
dawesebulebis mier gacemuli Tavdeboba (ssk 57-e muxli).
rogorc vxevdavT, sarCelis uzrunvelyofiT uzrunvelyofilia
mosarCelis interesebis dacva, xolo zianis anazRaureba, rac miadga
mopasuxes sarCelis uzrunvelyofis RonisZiebebis gatarebiT,
uzrunvelyofilia mopasuxis interesebis dacva.
sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba,
romelic unda pasuxobdes ssk 194-e muxlis moTxovnebs.
sarCelis uzrunvelyofiT mopasuxisaTvis mosalodneli zianis
anazRaurebis mizniT mosarCelis mier fuladi Tanxis an fasiani
qaRaldebis sasamarTlos sadepozito angariSze Semotanis Sesaxeb -
sasamarTlos gamoaqvs agreTve ganCineba.
Tu sasamarTlom daadgina mopasuxisaTvis mosalodneli zianis
anazRaureba (sapasuxo uzrunvelyofa), magram mosarCele ar asrulebs am
dadgenilebas (ar Semoaqvs Tanxa an fasiani qaRaldebi da a.S.), maSin
mizanSewonilia sarCelis uzrunvelyofis RonisZieba gauqmdes.
ganCineba sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb, an kidev ganCineba
sapasuxo uzrunvelyofis Sesaxeb, yovelTvis unda gauqmdes, roca aRaraa
safuZveli, ris gamoc es ganCinebebi iyo miRebuli.
220
Tavi XI
mopasuxis sarCelisagan Tavdacvis
saSualebebi
$1. Tavdacvis saSualebaTa saxeebi
mxareTa Tanaswrobisa da SejibrebiTobis principis gaSuqebis dros
(gv....). avRniSneT, rom mxareebi samoqalaqo procesSi sargebloben
Tanaswori saproceso uflebebiT, kerZod, nebismier dainteresebul pirs
ufleba aqvs mimarTos sasamarTlos sarCeliT Tavisi uflebis dasacavad,
xolo pirs, romlis winaaRmdegac aRZrulia sarCeli, SeuZlia daicvas
Tavi am sarCelisagan. mxareTa es uflebebi maTi saproceso
Tanasworobisa da SejibrebiTobis principebis konkretuli gamovlinebaa.
amasTan erTad, sarCelis aRZvra da am sarCelisgan Tavis dacva
mimdinareobs kanoniT gansazRvruli wesiTa da saSualebebis gamoyenebiT.
sxva sityvebiT rom vTqvaT samoqalaqo saproceso kanonmdebloba
iTvaliswinebs mopasuxis Tavdacvis saproceso saSualebebs da amasTan
erTad gansazRvravs am saSualebaTa gamoyenebis saproceso normebs
(saproceso wesebs). aseTi saSualebebia: I.sarCelis uaryofa (arcnoba);
II. saproceso Sesagebeli; III. materialur samarTlebrivi Sesagebeli;
ganvixiloT es saSualebebi cal-calke.
I. sarCelis uaryofa (arcnoba)
221
mopasuxes SeuZlia ar cnos sarCeli mTlianad an faqtebi,
romlebic safuZvlad udevs am sarCels. aseT SemTxvevaSi mas SeuZlia
Tavi daicvas imiT, rom ubralod uaryos sarCeli, an is faqtebi,
romlebsac igi emyareba. es SeiZleba iyos umotivo uaryofa, rasac
zogjer uwodeben sarCelis uaryofas.
sarCelis uaryofa TavisTavad da damoukideblad arafers ar
adasturebs, magram aseT uaryofas aqvs sruliad garkveuli saproceso
mniSvneloba. aseTi uaryofis gamo faqtebi, romlebic safuZvlad udevs
sarCels, iZens sadavo faqtebis Tvisebas, romlebsac ar cnobs mopasuxe
da amitom isini Sedian mtkicebis saganSi da mosarCeles evaleba
daamtkicos maTi arseboba, Tu ararseboba. rom ara mopasuxis mier am
faqtebis uaryofa, rac, Tavis mxriv, gauTanabrdeboda mis mier am
faqtebis aRiarebas mosarCele ganTavisufleboda am faqtebis damtkicebis
tvirTisagan.
amrigad, im faqtiuri garemoebebis uaryofa, romlebic safuZvlad
udevs sarCels, anu mopasuxis winaaRmdeg aRZrul sasarCelo moTxovnas,
aris Tavdacvis erT-erTi saSualeba da igi SeiZleba ganvixiloT rogorc
Sesagebeli farTo gagebiT, romelic aseT uaryofasac moicavs.
magram, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis
mixedviT Sesagebeli - esaa sarCelisagan mopasuxis Tavdacvis iseTi
saSualeba, romelic Tavis mxriv TviTon emyareba samarTlebrivad
mniSvnelovan faqtebs, anu faqtebs, romlebsac kanoni ukavSirebs
sarCelis ganxilvaze uarisTqmas, procesis Sewyvetas, sasarCelo
moTxovnebis dakmayofilebaze uarisTqmas da a.S.
aseTi Sesagebeli igulisxmeba ssk me-4 muxlSi, romlis Tanaxmad
mxareebi sargebloben Tanabari uflebebiTa da SesaZleblobebiT
daasabuTon TavianTi moTxovnebi, uaryon an gaaqarwylon meore mxaris
mier wamoyenebuli moTxovnebi, mosazrebebi, Tu mtkicebulebebi.
aseTi Sesagebeli igulisxmeba ssk 102-e muxlSi, romlis mixedviT
TiToeulma mxarem unda daamtkicos garemoebebi, romlebzedac igi
amyarebs Tavis moTxovnebs da Sesagebels.
imis mixedviT, Tu ra Sedegis miRweva surs mopasuxes, anu, Tu ra
Sedegi ukavSirdeba mopasuxis mier Tavis SesagebelSi miTiTebul faqtebs
_ erTmaneTisagan ganaxsvaveben procesualur da materialur-
samarTlebriv Sesagebels.
II. procesualuri Sesagebeli
zemoT (gv.) Cven ukve visaubreT imis Sesaxeb, rom sarCelis
warmoebaSi miRebisaTvis, anu procesis warmoSobisa da ganviTarebisaTvis,
aucilebelia garkveuli winapirobebis arseboba.
am winapirobebis ararsebobisas procesi SeiZleba Sewydes, sarCeli
ganuxilvelad darCes an saqmis warmoeba SeCerdes.
magaliTad, praqtikaSi arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac
mopasuxe Tavis SesagebelSi miuTiTebs, rom sarCeli, romelic aRZrulia
ukve ganxiluli iyo adre da arsebobs mis mimarT kanonier ZalaSi
Sesuli gadawyvetileba. Tu mosarCele daadasturebs am faqts da
sasamarTlos warudgens Sesabamisi gadawyvetilebis asls - sasamarTlo
Sewyvets saqmis warmoebas (ssk 272-e muxlis „b“ punqti).
222
zogjer faqts, romelsac saproceso samarTlis norma ukavSirebs
mopasuxisaTvis xelsayrel Sedegs, aqvs upirobo anu absoluturi
mniSvneloba. magaliTad, Tu mopasuxe Tavis SesagebelSi miuTiTebs iseT
faqtebze, rogoricaa saqmis arasaqveuwyeboba anu miTiTebas imis Sesaxeb,
rom saqme ar eqvemdebareba saerTo sasamarTloebs da rom am saqmis
ganxilva sxva uwyebis kompetenciaSi Sedis - sasamarTlom unda
Sewyvitos saqmis warmoeba. aseTi saqmis ganxilva da mis mimarT
gadawyvetilebis gamotana warmoadgens am gadawyvetilebis gauqmebis
absolutur safuZvels
aris agreTve iseTi saproceso Sesageblebi, romlebsac ar aqvT
absoluturi xasiaTi. aseTebs uwodeben procesis warmoSobisa da
ganviTarebis SefardebiT pirobebs. aviRoT magaliTad gansjadoba. ssk 21-
e muxlis Tanaxmad sasamarTlos SeuZlia ganixilos misi aragansjadi
saqme, Tu mopasuxe amis winaaRmdegi ar aris an, Tu mas miecema
ganmarteba imis Sesaxeb, rom ufleba aqvs wamoayenos Sesagebeli
aragansjadobis winaaRmdeg da miuxedavad amisa aseT Sesagebels ar
wamoayenebs.
nebismieri piroba, romelic sarCelis warmoebaSi miRebis
winapirobadaa cnobili, SeiZleba gaxdes saproceso xasiaTis Sesageblis
faqtobrivi safuZveli.
Tavis mxriv, mopasuxis saproceso Sesagebels, imis mixedviT, Tu
romeli faqti udevs mas sauZvlad, SeiZleba sxvadasxva saproceso
Sedegi daukavSirdes. magaliTad, Tu mopasuxe uTiTebs Tavis SesagebelSi,
rom mosarCele qmeduunaroa, an kidev, sxva sasamarTlos warmoebaSia
igive saqme da yovelive es dadasturdeba, sasamarTlos SeuZlia sarCeli
ganuxilvelad datovos (ssk 275-e muxli), magram, Tu mopasuxe Tavis
SesagebelSi miuTiTebs, rom es saqme erTxel ukve gadawyvetilia
kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT, sasamarTlo Sewyvets saqmis
warmoebas (272-e muxli).
procesualuri Sesagebeli SeiZleba iseT faqts emyarebodes,
romelic Tu dadasturdeba iwvevs ara sarCelis ganuxilvelad datovebas
an saqmis warmoebis Sewyvetas, aramed saqmis warmoebis SeCerebas.
magaliTad: mopasuxe iuridiuli piris Sesagebeli imis Sesaxeb, rom
mimdinareobs an ukve ganxorcielda am iuridiuli piris
reorganizacia, an kidev, Sesagebeli imis Sesaxeb, rom am
saqmis ganxilva SeuZlebelia sxva saqmis gadawyvetamde,
romelic ganxilul unda iqnes sisxlis samarTlis
wesiT da sxva, iwvevs saqmis warmoebis SeCerebas (ssk
279-e muxli)
rogorc vxedavT, procesualuri Sesagebeli araa mimarTuli
uSvalod arc sasarCelo moTxovnebis da arc am moTxovnebis safuZvelSi
miTiTeuli faqtebis winaaRmdeg, sxva sityvebiT rom vTqvaT, igi araa
mimarTuli sarCelis winaamdeg arsebiTad.
procesualuri Sesagebeli - esaa mopasuxis mier iseT faqtobriv
garemoebebze miTiTeba, romlebsac samoqalaqo saproceso samarTlis
normebi ukavSireben sarCelis warmoebaSi miRebaze uarisTqmas, saqmis
warmoebis Sewyvetas, sarCelis ganuxilvelad datovebas an kidev, saqmis
warmoebis droebiT SeCerebas.
rogorc wesi, sarCelis warmoebSi miRebis yvela absoluturi
winapirobis Semowmeba sasamarTlos iniciativiT xdeba, magram es
223
srulebiT ar uSlis xels mopasuxes, mas sruli ufleba da
SesaZlebloba aqvs waradginos saproceso Sesagebeli da sasamarTlos
yuradReba miaqcios iseT garemoebebze, romlebic miuTiTeben procesis
warmoSobis, ganviTarebisa da gagrZelebis aramarTlzomierebaze.
III. materialur samarTlebrivi Sesagebeli
materialur samarTlebrivi Sesagebeli - esaa sarCelisagan
mopasuxis Tavdacvis saSualeba iseT faqtebze miTiTebiT, romlebsac
materialuri samarTali ukavSirebs mosarCelis mier mopasuxis
winaaRmdeg wayenebuli moTxovnis dakmayofilebaze uarisTqmas. amrigad,
igi mimarTulia sarCelis winaaRmdeg arsebiTad.
magaliTad: mosarCele moiTxovs mopasuxisagan miyenebuli zianis
anazRaurebas, an xelSekrulebiT nakisri valdebulebis
Sesrulebas (qiris gadaxdas, sesxad aRebuli Tanxis
dabrunebas, naTxovari nivTis darunebas da a.S.).
mopasuxes SeuZlia Tavis Sesagebels safuZvlad daudos
iseTi faqtebi, romlebic gamoiwveven sarCelze
uarisTqmas, kerZod mas SeuZlia miuTiTos, rom
valdebuleba man Seasrula, e.i. ziani aanazRaura, nivTi
daabruna, vali gadaixada da a.S. sxva sityvebiT rom
vTqvaT valdebuleba marTlac arsebobda, magram igi
Sesrulebulia. Tu mopasuxe daamtkicebs am faqts,
sasamarTlo uars etyvis mosarCeles sarCelis
dakmayofilebaze, radgan valdebuleba Sewydeba
kreditoris sasargeblod valdebulebis SesrulebiT (sk
427-e muxli).
magram Sesagebeli, romelic emyareba Sesrulebas Zalzed iSviaTia
ise rogorc iSviaTia sarCelebi Sesrulebuli valdebulebis moTxovniT.
ufro xSiria Sesagebeli, romelic uSvalodaa mimarTuli sasarCelo
moTxovnis winaaRmdeg.
magaliTad: mosarCele moiTxovs mopasuxis binidan gamosaxlebas da
binis ganTavisuflebas im motiviT, rom es bina anderZiT
dautova misma axlo naTesavma (bebiam), mopasuxem am
sarCelis winaaRmdeg warmoadgina Sesagebeli, romelsac
safuZvlad daudo iuridiuli faqti imis Sesaxeb, rom
igi aris anderZis damtoveblis Svili, daibada da
mudmivad cxovrobs sadavo binaSi, e.i. faqtobrivad
daeufla samkvidro qonebas, xolo dedamisi (anderZis
damtovebeli) anderZis datovebis droisaTvis iyo
suliT daavadebuli da ar SeeZlo sworad aReqva
realuri viTareba, ris gamoc anderZi baTilad unda
iqnes cnobili (sk 58-e muxlis me-3 nawili).
arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac mopasuxe ar uaryofs
sasarCelo moTxovnis arsebobas an mosarCelis uflebas, romlis
dacvasac igi moiTxovs, magram Tavis SesagebelSi miuTiTebs, rom jer ar
damdgara am moTxovnis, Tu uflebis iZulebiT ganxorcielebis dro.
magaliTad: mosarCelem moiTxova mopasuxisagan sesxad micemuli
valis dabruneba. mopasuxe ar uaryofs, rom man
marTlac isesxa mosarCelisagan fuli, magram Tvis
224
Sesagebels safuZvlad udebs faqts, imis Sesaxeb, rom
sesxis xelSekrulebiT daTqmuli iyo valis
dabrunebis vada, romelic jer ar damdgara (sk 361-e
muxlis me-2 naw. da 626-e muxlis me-3 nawili).
praqtikaSi arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac mopasuxeTa
Sesegebeli mimarTulia mosarCelis moTxovnis gaqarwylebisaken.
magaliTad: mosarCele moiTxovs mopasuxisagan ama Tu im
valdebulebis Sesrulebas (valis dabrunebas, nivTis
gadacemas, zianis anazRaurebas da a.S.) mopasuxem
Tavis Sesagebels sasarCelo moTxovnis winaaRmdeg
safuZvlad daudo xandazmulobis vadis gasvla (sk
128-e muxli).
mopasuxe zogjer ar uaryofs sarCelis safuZvelSi miTiTebul
faqtebs, magram miuTiTebs iseT faqtebze, romlebic aTavisufleben mas
pasuxismgeblobisagan.
magaliTad: mosarCele moiTxovs uxarisxo produqtiT gamowveuli
zianis anazRaurebas. mopasuxe ar uaryofs, rom
produqcias aqvs nakli, magram Tavis SesagebelSi
miuTiTebs, rom nakli, romelic am produqts aqvs
sarealizaciod misi gatanisas Seesabameboda im dros
moqmed normebs (sk 1009-e muxlis pirveli nawilis
„d“ punqti).
praqtikaSi sakmaod sSiria, rodesac mopasuxeebi TavianTi
SesagebliT miuTiTeben pasuxismgeblobis gamomricxvel garemoebebze.
magaliTad: araswori mkurnalobiT gamowveuli zianis anazRaurebis
Sesaxeb sarCelis sawinaaRmdegod mopasuxem waradgina
Sesagebeli imis Sesaxeb, rom mas ar miuZRvis brali
zianis dadgomaSi (sk 1007-e muxli).
cxadia, rom Sesageblis wardgena mopasuxis mier ar kmara
imisaTvis, rom mosarCeles uari eTqvas sarCelis dakmayofilebaze.
saWiroa agreTve, rom SesagebelSi miTiTebuli faqtebi, anu faqtebi
romlebic safuZvlad udevs Sesagebels, damtkicdes mtkicebulebaTa
gamoyenebiT da kanoniT dadgenili wesiT.
ibadeba kiTxva: unda moeTxovos Tu ara mopasuxes mis mier
SesagebelSi miTiTebuli nebismieri faqtis damtkiceba?
aq moqmedebs igive principi, romelic moqmedebs sarCelis
safuZvelSi miTiTebuli faqtebis mimarT: damtkicebas saWiroeben
SesagebelSi miTiTebuli mxolod is faqtobrivi garemoebebi, romlebsac
kanoni ukavSirebs sasarCelo moTxovnis dakmayofilebaze uarisTqmas.
iseTi faqtebis mimarT, romlebsac Tumca emyareba mopasuxis Sesagebeli,
magram maT kanoni ar ukavSirebs aseT Sedegs, sasamarTlom ar unda
miiRos, Seamowmos da Seafasos mtkicebulebebi.
magaliTad: pasuxismgeblobisagan ganTaviuflebis mizniT
gadamzidveli Tavis SesagebelSi miuTiTebs, rom
tvirTis dazianeba gamowveuli iyo gadazidvisaTvis
gamoyenebuli satransporto saSualebis nakliT (sk
686-e muxlis me-3 naw.)
sasamarTlom ar unda daadginos es faqti, radgan
mas ar aqvs mniSvneloba gadamzidvelis
pasuxismgeblobisagan ganTavisuflebisaTvis.
225
SeiZleba moviyvanoT kidev erTi magaliTi: movale
Tavis SesagebelSi miuTiTebs, rom igi unda
ganTavisufldes pasuxismgeblobisagan zianis
miyenebisaTvis, radgan mxareebi winaswar iyvnen
SeTanxmebuli zianis anazRaurebisagan misi
ganTavisuflebis Sesaxeb.
sasamarTlom arc es faqti ar unda daadginos,
radgan mas ar aqvs mniSvneloba zianis
anazRaurebisagan movalis ganTavisuflebisaTvis (sk
395-e muxlis me-2 naw.).
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba aseTi daskvna gavakeToT :
mtkicebis saganSi Sedis da, maSasadame, unda damtkicdes SesagebelSi
miTiTebuli mxolod iseTi faqtebi, romlebsac aqvT samarTlebrivi
mniSvneloba am Sesageblis dasabuTebisaTvis, misi iuridiuli
gamarTlebisaTvis.
gansxvavebiT saproceso Sesageblisa, materialur samarTlebrivi
Sesagebeli TviTon mopasuxem unda warmoadginos. man unda miuTiTos
faqtebze, romlebic abrkoleben uflebis warmoSobas, romlis dacvasac
mosarCele moiTxovs, aqarwyleben am uflebas, aCereben uflebis
iZulebiT ganxorcielebis SesaZleblobas da da.S.100 TviTon sasamarTlos
ar aqvs ufleba Tavisi iniciativiT wamoayenos faqtebi („aRZras
Sesagebeli“), romlebmac SeiZleba gamoiwvios sarCelze uarisTqma.101
gamonakliss am TvalsazrisiT warmoadgenen faqtebi, romlebic
miuTiTeben imaze, rom garigeba arRvevs kanoniT dadgenil akrZalvebs,
ewinaaRmdegeba sajaro wesrigs an zneobas, dadebulia qmeduunaro piris
mier.102 cxadia, rom aseT SemTxvevaSi sasamarTlom unda gamoiCinos
gansakuTrebuli sifrTxile, raTa misma iniciativam ar gamoiwvios
dispoziciurobisa da SejibrebiTobis principebis darRveva, mxareTa
uflebebis Selaxva.
sasamarTlos iniciativis farglebis gansazRvris kriteriumi
SeiZleba iyos erTi: kanonismieri akrZalvebis darRveva, garigebaTa
baTiloba kanonis ZaliT da Secilebis gareSe.
IV. mosarCelis sapasuxo Sesagebeli.
100 iuridiul literaturaSi zogjer mopasuxis materialur samarTlebriv Sesagebels ajgufeben imis
mixedviT, Tu ra Sedegs iwvevs igi. am Sedegebis mixedviT gamoyofen uflebadamabrkolebel,
uflebagamaqarwylebel da uflebaSemwyvet Sesagebels.
Cven migvaCnia, rom praqtikuli mniSvneloba aqvs imis naTlad da garkveviT dadgenas aqvs, Tu ara
SesagebelSi miTiTebul faqts samarTlebrivi mniSvneloba am Sesageblis dasabuTebisaTvis. arian Tu
ara es faqtebi uflebadamabrkolebeli, uflebagamqarwylebeli da a.S. esaa Sedegi samarTlebrivi
Sefasebisa da ara mizezi. amitom, samarTlebrivi normis moSveliebis gareSe Sesageblebis aseT
kategoriebad dayofa praqtikulad naklebad dagvexmareba.
101 aSkarad ar Seesabameba kanons farTod gavrcelebuli praqtika, rodesac saqarTvelos
sasamarTloebs gamoaqvT gadawyvetilebebi sarCelis dakmayofilebaze uaris Tqmis Sesaxeb moTxovnis
xandazmulobis gamo, maSin rodesac arc mopasuxes da arc saqmeSi monawile sxva pirs aseTi
Sesagebeli ar wamouyenebia, dawvrilebiT amis Sesaxeb ix. h.boelingi, l.Wanturia. dasax. naSromi gv.
170 102 literaturaSi arsebobs mosazreba imis Sesaxeb, rom materialuri Sesageblebi or jguad SeiZleba
daiyos: a) Sesagebeli, romelic SeuZlia warmoadginos mopasuxem da b) Sesagebeli, romelic
sasamarTlosac SeuZlia warmoadginos, rodesac garigeba arRvevs kanonismier akrZalvebs an dadebulia
qmeduunaro mxaris mier. ix. h.boelingi, l. Wanturia dasax. naSromi, gv. 170
226
Sesagebeli yovelTvis asocirdeba mopasuxesTan, anu roca
vlaparakobT Sesagebelze, vgulisxmobT mopasuxes. es absoluturad
logikuria: mosarCele aRZravs sarCels mopasuxis winaaRmdeg da, Tu
mopasuxes surs Tavi daicvas am sarCelisagan, mas SeuZlia Seagebos
mosarCeles Tvisi iaraRi, romelsac Sesagebeli ewodeba.
mosarCeles, Tavis mxriv, SeuZlia mopasuxis Sesagebels
daupirispiros Tavisi Sesagebeli. amis Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli
ssk 202-e muxlSi, romlis Tanaxmad mosarCeles ufleba aqvs warudginos
mosamarTles damatebiTi mtkicebulebebi, agreTve „werilobiT acnobos
mas Tavisi mosazrebebi mopasuxis werilobiTi pasuxis Taobaze“,.
mosarCeles, ise rogorc mopasuxes, SeuZlia ar cnos da uaryos
mopasuxis mier SesagebelSi miTiTebuli faqtebi. aseT SemTxvevaSi
mopasuxes evaleba daamtkicos mis mier Sesageblis safuZvelSi
miTiTebuli faqtebi.
mopasuxis Sesageblis gaqarwylebis mizniT mosarCelem SeiZleba
Tavis sapasuxo SesagebelSi miuTiTos faqtebze, romlebsac materialur
samarTlebrivi norma ukavSirebs mopasuxis Sesageblis mniSvnelobis
dakargvas (gauqmebas).
magaliTad: mopasuxe Tavis SesagebelSi miuTiTebs, rom man gaqviTa
mosarCelis moTxovna (sk 443-e muxli). mopasuxis am
Sesagebels mosarCelem daupirispira sapasuxo
Sesagebeli imis Sesaxeb, rom moTxovnaTa gaqviTva
winaswar SeTanxmebiT iyo gamoricxuli (sk 447-e
muxli)
kidev erTi magaliTi: gamqiravebelma aRZra sarCeli da moiTxova
damqiraveblisagan daTqmuli qiris gadaxda.
damqiravebelma waradgina Sesagebeli,
romelsac safuZvlad daudo is garemoeba,
rom daqiravebul nivTs aqvs nakli, ris
gamoc qira unda Semcirdes.
mosarCelem Tavis sapasuxo SesagebelSi
miuTiTa, rom xelSekrulebis dadebisas
damqiraveblisaTvis cnobili iyo nivTis
nakli, ris gamoc mas arc ganucxadebia
Tavisi pretenzia. amitom mas ar aqvs
ufleba moiTxovos qiris Semcireba (sk
538-e muxli).
cxadia, rom mopasuxis analogiurad „mosarCeles SeuZlia Tavisi
sapasuxo Sesagebeli warmarTos mopasuxis mier warmodgenili
mtkicebulebebis winaaRmdeg, saeWvo gaxados am mtkicebulebaTa
utyuaroba, miuTiTos, rom mopasuxis mier warmodgenili mtkicebuleba
yalbia da a.S.
V. Sesageblis forma.
saqmis ganxilvisaTvis winaswari momzadebis etapze, Sesageblis
forma ganisazRvreba kanoniT, romlis mixedviT igi unda iyos
werilobiTi. ssk 201-e muxlis Tanaxmad saqmis momzadebis mizniT
sasamarTlo gadaugzavnis mopasuxes sarCelisa da maszed darTuli
dokumentebis aslebs, dauniSnavs mas vadas werilobiT Seadginos Tavisi
227
Sesagebeli. am SesagebelSi mopasuxem unda miuTiTos ra konkretul
garemoebebs emyareba misi Sesagebeli, romeli mtkicebulebebiT SeiZleba
damtkicdes es garemoebebi, ra saproceso saSualebebiT apirebs mopasuxe
sarCelisagan Tavis dacvas, kerZod xom ar apirebs Segebebuli sarCelis
aRZvras, xom ar uaryofs sarCelis dasaSvebobas, xom ar eqneba acileba
da a.S.
mxareTa saproceso Tanasworobis principidan gamomdinare
„mopasuxis werilobiTi pasuxi da masze darTuli sabuTebis aslebi un
da gadaegzavnos mosarCeles“ (ssk 202-e muxli), romelsac ufleba aqvs
werilobiT acnobos sasamarTlos Tavisi mosazrebebi mopasuxis
werilobiT Sesageblis Taobaze.
mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, rom mopasuxis mier dadgenil
vadaSi werilobiTi Sesageblis warudgenloba araTanabar mdgomareobaSi
ayenebs mosarCeles, arRvevs mxareTa saproceso Tanasworobis princips,
rac konkretulad imiT gamoixateba, rom mopasuxem icis sarCelisa da
masze darTuli dokumentebis Sesaxeb, rac saSualebas aZlevs mas kargad
moemzados TavdacvisaTvis, xolo mosarCelem ar icis ras apirebs
mopasuxe, ra faqtebs daemyareba misi Sesagebeli sarCelis winaaRmdeg.
amitom ver moemzadeba winaswar da SeiZleba verc gaaqarwylos erTbaSad
sasamarTlos mTavar sxdomaze mopasuxis mier zepirad Camoyalibebuli
Sesagebeli.
rogorc Cans am mosazrebiT xelmZRvanelobda kanonmdebeli rodesac
daadgina mxareTa movaleoba „Seasrulon saqmis momzadebis mizniT
mosamarTlis miTiTebebi. werilobiTi masalebis warudgenloba Tu sxva
moqmedebis Seusrulebloba iseTi mizeziT, romelsac sasamarTlo
arasapatiod cnobs, arTmevs mxares uflebas Seasrulos aseTi moqmedeba
am saqmis arsebiTad ganxilvis dros“ (ssk 206-e muxli).
rogorc vxedavT, Tu mopasuxem ar warmoudgina sasamarTlos
werilobiTi Sesagebeli sarCelze, maSin mas, marTalia ar erTmeva
ufleba zepirad Camoayalibos mTavar sxdomaze Tavisi Sesagebeli, magram
sasamarTlo gaiTvaliswinebs am SesagebelSi Camoyalibebul mosazrebebs,
faqtebs, mtkicebulebebs, Tu cnobs, rom maT Sesaxeb ar iyo
gancxadebuli sasamarTlos mier daniSnul vadaSi sapatio mizeziT da
rom es ar momxdara saqmis gaWianurebis mizniT“. (ssk 219-e muxli).
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
mopasuxis Sesagebeli warmodgenili unda iqnes werilobiTi formiT.
zepiri formiT misi warmodgena, rac SeiZleba ganxorcieldes
sasamarTlos mosamzadebel an mTavar sxdomaze mopasuxis mier axsna-
ganmartebis micemis dros, dasaSvebia mxolod im pirobiT Tu
sasamarTlo CaTvlis, rom werilobiTi formiT Sesageblis
warmoudgenloba gamowveuli iyo sapatio mizeziT da ar iyo gamowveuli
saqmis ganxilvis gaWianurebis mizniT.
VI. Sesageblis warudgenlobis Sedegebi
Sesagebeli - esaa saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli
samarTlebrivi saSualeba, romliTac mopasuxes SeuZlia daicvas Tavi mis
winaaRmdeg aRZruli sarCelisagan magram, Sesageblis wardgena, ise
rogorc sarCelisagan Tavis dacva, ar warmoadgens mopasuxis
valdebulebas im TvalsazrisiT, rom misi warmoudgenlobis SemTxvevaSi
228
gamoyenebuli iqneba mis mimarT saxelmwifo iZulebis RonisZieba. aseTi
RonisZiebis gamoyeneba gamoricxulia. amitom, Cven aq ver vilaparakebT
mopasuxis valdebulebaze daicvas Tavi.
sakiTxi exeba mxolod aucileblobas, rac gamowveulia imiT, rom
Tu mopasuxe ar warmoadgens Sesagebels (an ar aRZravs Segebebul
sarCels) anu sxva sityvebiT rom vTqvaT, Tu mopasuxe ar daicvavs Tavs
- igi waagebs process, sasamarTlo gamoitans misTvis araxelsayrel
gadawyvetilebas. mxolod am TvalsazrisiT SeiZleba ganvixiloT
sarCelisagan Tavis dacva (Sesageblis Tu Segebebuli sarCelis wardgenis
gziT), rogorc mopasuxis movaleoba, romlis Seusruleblobas SeiZleba
moyves misTvis araxelsayreli gadawyvetilebis gamotana.
$2. Segebebuli sarCeli
I. Sesagebeli Tu Segebebuli sarCeli: dacvis saSualebaTa arCeva
praqtikuli TvalsazrisiT dacvis saSualebis arCeva anu romeli
saSualebiT daicvas Tavi mopasuxem - SesagebliT Tu Segebebuli
sarCeliT - Zalian mniSvnelovani sakiTxia. yvelafers rom Tavi
davaneboT ekonomikuri TvalsazrisiT Segebebuli sarCeli ufro Zvirad
Rirebuli dacvis saSualebaa: Segebebuli sarCeli unda Camoyalibdes
werilobiTi formiT da misi Sinaarsi unda pasxubdes ssk 178-e muxlis
moTxovnebs. mopasuxem Segebebuli sarCelisaTvis unda gadaixados
saxelmwifo baJi, Segebebuli sarCeli sasamarTlos unda waredginos
imdeni aslis odenobiT, ramdenic mxarea procesSi, sasamarTlom unda
Seamowmos sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebis arseboba, miiRos
ganCineba misi warmoebaSi miRebis an armiRebis Sesaxeb da a.S.
rogorc vxedavT, Segebebuli sarCeli aramarto fuladi saxsrebis,
aramed drois zedmetad xarjvasTanacaa dakavSirebuli.
aqedan gamomdinare ki cxadia, Tu mopasuxes SeuZlia gverdi auaros
Segebebul sarCels da daicvas Tavi SesagebliT, man ar unda gamoiyenos
Segebebuli sarCeli.
magram arCevani ar aris yovelTvis da mTlianad damokidebuli
mopasuxeze. mTavari da gadamwyvetia is, Tu rogoria mopasuxis
moTxovnis Sinaarsi da mizani.
Tu mopasuxis moTxovna amoiwureba imiT, rom sasamarTlom uari
uTxras mosarCeles sasarCelo moTxovnis dakmayofilebaze mTlianad an
nawilobriv, maSin mopasuxes SeZlia Semoifarglos Sesageblis
wardgeniT. amasTan, mniSvneloba ar aqvs Tu samarTlebrivad mniSvnelovan
romel faqts udebs safuZvlad Tavis Sesagebels. es SeiZleba iyos
faqti imis Sesaxeb, rom man ukve Seasrula Tavisi valdebuleba
mosarCelis mimarT, an aseTi Sesrulebis vada jer ar damdgara, an mas
ar ekisreba raime valdebuleba mosarCelis mimarT da a.S.
mopasuxes SeuZlia Tavi daicvas SesagebliT iseT faqtebze
miTiTebiT, romlebic marTalia ar uaryofen sasarCelo moTxovnas, magram
am moTxovnis dafarva moxda gaqviTviT, an kidev, gasulia moTxovnis
xandazmulobis vada da sxva.
magram, Tu mopasuxis interesi ar Semoifargleba mxolod mis
winaaRmdeg aRZruli sasarCelo moTxovnis uaryofiT da paralelurad
229
igi Tavis damoukidebeli uflebebis dacvasac moiTxovs, maSin man unda
aRZras Segebebuli sarCeli.
magaliTad: mosarCele moiTxovs mopasuxis binidan gamosaxlebas,
vinaidan igi ar ixdis binis qiras. mopasuxem aRZra
Segebebuli sarCeli da moiTxova sadavo binis
TanamesakuTred cnoba. Tu mopasuxe marTlac iqneba
cnobili sasamarTlos mier sadavo binis TanamesakuTred,
maSin sasamarTlom uari unda uTxras mosarCeles
sarCelze da amave gadawyvetilebiT daakmayofilos
mopasuxis Segebebuli sarCeli da cnos igi
TanamesakuTred.
II. Segebebuli sarCelis warmoebaSi miRebis winapirobebi
Segebebuli sarCeli - Cveulebrivi sarCelia. Segebebuli mas imitom
ewodeba, rom igi aRiZvris sxva ZiriTadi (Tavdapirveli) sarCelis gamo,
Tumca, rom ara es ZiriTadi sarCeli, igi SeiZleba aRZruliyo rogorc
damoukidebeli da ZiriTadi sarCeli.
amitom, Segebebul sarCels waeyeneba igive moTxovnebi, rac
nebismier sxva sarCels. kerZod, misi Sinaarsi unda Seesabamebodes 178-e
da 179-e muxlis moTxovnebs agreTve unda pasuxobdes 186-e muxlis
moTxovnebs, garda am muxlis „e“ punqtSi miTiTebuli pirobisa
gansjadobis Sesaxeb, radgan Segebebuli sarCeli SeiZleba aRiZras im
sasamarTloSi, romelic ixilavs Tavdapirvel sarCels.
garda sarCelis dasaSvebobisa da sarCelis miRebis saerTo
pirobebisa, ris Sesaxebac saubari gvqonda zemoT (ix. gv....) Segebebuli
sarCeli unda pasuxobdes specialur (damatebiT) pirobebsac Cven aq
mokled SevexebiT mxolod am specialur pirobebs.
a) Segebebuli sarCelis moTxovna mimarTuli unda iyos pirvandeli
sasarCelo moTxovnis CasaTvlelad.
magaliTad, aRZrulia sarCeli zaralis anazRaurebis Sesaxeb 1000
laris odenobiT. mopasuxem aRZra Segebebuli sarCeli da moiTxova
mosarCelisagan 2000 laris gadaxdevineba, rac mas sesxis saxiT hqonda
gacemuli mosarCelisaTvis. amasTan erTad, mopasuxem sTxova sasamarTlos
CauTvalos 1000 lari zaralis anazRaurebaSi, xolo darCenili 1000
laris gadaxda daakisros mosarCeles mis sasargeblod.
valdebulebis Sewyveta CaTvliT gaTvaliswinebulia kerZod,
samoqalaqo kodeqsis 442-e muxliT.103
b) Segebebuli sarCelis dakmayofileba mTlianad an nawilobriv
gamoricxavs pirvandeli sarCelis dakmayofilebis SesaZleblobas.
magaliTad, aRZrulia sarCeli binis damqiraveblis binidan
gamosaxlebis Sesaxeb, im motiviT, rom igi uars ambobs gadaixados qira.
mopasuxem aRZra Segebebuli sarCeli, raTa igi cnon sadavo binis
mesakuTred (an TanamesakuTred). cxadia, rom Tu Segebebuli sarCeli
dakmayofildeba da mopasuxe cnobili ineba binis mesakuTred, maSin
gamoiricxeba pirvandeli sarCelis dakmayofileba.
g) Sgebebul da pirvandel sarCelebs Soris aris urTierTkavSiri.
103 ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, Tb., 2001, gv. 544.
230
magaliTad, nivTis mimbarebelma aRZra sarCeli am nivTis
Semnaxvelis mimarT Sesanaxad mibarebuli nivTis ukan dabrunebis Sesaxeb.
Semnaxvelma Tavis mxriv aRZra Segebebuli sarCeli SenaxvisaTvis
gaweuli xarjebis 1000 laris oednobiT nivTis mimbarebelze dakisrebis
Sesaxeb (samoq. kodeqsis 776-e muxli). aq urTierTkavSiri pirvandel
sarCelsa da Segebebuli sarCels Soris aSkaraa.
sasamarTlom unda Seamowmos Segebebuli sarCelis warmoebaSi
miRebis winapirobebi da Tu mas aRmoaCndeba xarvezi, gamoitanos ganCineba
xarvezis Sevsebis Sesaxeb (ssk 185-e muxli) an, Tu igi ar pasuxobs
moTxovnas, romlis gamosworeba SeuZlebelia, an kidev, ar arsebobs
romelime winapiroba - sasamarTlo gamoitans ganCinebas Segebebuli
sarCelis warmoebaSi miRebaze uarisTqmis Sesaxeb.
III. Segebebuli sarCelis aRZvris vada.
Segebebuli sarCelebis aRZvrisa da sasamarTloebis mier maTi
warmoebaSi miRebis praqtika srul safuZvels gvaZlevs gavakeToT
daskvna, rom aseTi sarCelebi xSirad gamoyenebulia dainteresebuli
mxaris mier saqmis ganxilvis gaWianurebis mizniT, xolo sasamarTloebi
saTanadod ar ikvleven aseTi sarCelebis miRebis winapirobebs.104
rogorc Cans, kanonmdebeli varaudobda saqmis gaWianurebis mizniT
Segebebuli sarCelis gamoyenebis SesaZleblobas da gaiTvaliswina mTeli
rigi wesebisa, romelTa dacviT sasamarTlos SeuZlia SeebrZolos aseT
mcdelobebs.
erT-erTi aseTi wesi mdgomareobs Segebebuli sarCelis
aRZvrisaTvis vadis gansazRvraSi. ssk 188-e muxlis Tanaxmad mopasuxes
ufleba aqvs misTvis sarCelis aslis Cabarebidan saqmis zepiri
ganxilvisaTvis winaswari momzadebis damTavrebamde aRZras mosarCelis
mimarT Segebebuli sarCeli pirvandel sarCelTan erTad gansaxilvelad.
amrigad, kanoni ar gansazRvravs Segebebuli sarCelis aRZvrisaTvis
kalendarul TariRs, magram gansazRvravs mis aRZvris vadas garkveuli
movlenis dadgomis meSveobiT, kerZod saqmis „winaswari momzadebis
damTavrebamde“. winaswari momzadeba ki damTavrebulad iTvleba im
momentidan rodesac sasamarTlo gamoitans ganCinebas saqmis sasamarTlos
mTavar sxdomaze ganxilvis daniSvnis Sesaxeb (ssk 207-e muxli).
dasaSvebia Tu ara amis Semdeg Segebebuli sarCelis aRZvra?
ssk 188-e muxlis meore nawilis Tanaxmad „am vadis gaSvebis Semdeg
mopasuxes SeuZlia aRZras Sgebebuli sarCeli sasamarTlo paeqrobis
damTavrebamde, Tu sasamarTlo sapatiod miiCnevs vadis gaSvebas“.
amrigad, kanoniT dadgenili vadis gaSvebis Semdegac, e.i. saqmis
winaswari momzadebis damTavrebis Semdegac, mopasuxes SeuZlia aRZras
Segebebuli sarCeli, Tu daamtkicebs, rom Tavis droze igi ver aRiZra
sapatio mizeziT. mizezis sapatioba aq gvevlineba dagvianebiT aRZruli
Segebebuli sarCelis miRebis erT-erT winapirobad. aris Tu ara
Segebebuli sarCelis droulad aRuZvrelobis mizezi sapatio -
gadawyvets sasamarTlo.
104 dawvrilebiT Segebebuli sarCelebis warmoebaSi miRebis dros daSvebul Secdomebze da saqmis
ganxilvis gaWianurebis mizniT maT gamoyenebaze ix. T.liluaSvili, samoqalaqo procesis sakiTxebi
saqarTvelos sasamarTloebis praqtikaSi, naw. I Tb. 2002. gv. 34-45.
231
IV. Segebebuli sarCelis miReba da ganxilva
Tu arsebobs Segebebuli sarCelis warmoebaSi miRebis yvela zogadi
Tu specialuri piroba da igi droulad aris aRZruli, sasamarTlo
gamoitans ganCinebas misi warmoebaSi miRebisa da pirvandel sarCelTan
erTad gansaxilvelad. sasamarTlo praqtikis analizi gviCvenebs, rom
saqmeSi zogjer aris Segebebuli sarCeli, magram saqmeSi zogjer ar aris
ganCineba misi warmoebaSi miRebis Sesaxeb. praqtikaSi zogjer gvxvdeba
SemTxvevebi, rodesac sasamarTlo iRebs gadawyvetilebas Segebebuli
sarCelis dakmayofilebis an aseT dakmayofilebaze uaris Tqmis Sesaxeb,
magram saqmeSi ar aris sasamarTlos ganCineba am Segebebuli sarCelis
warmoebaSi miRebis Sesaxeb da a.S. aris SemTxveveSi, rodesac saqmeSi
aris Segebebuli sarCeli, igi miRebulia warmoebaSi, magram
gadawyvetileba am saqmeze ar Seicavs raime pasuxs am Segebebuli
sarCelis mimarT.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis azris mixedviT
Segebebuli sarCeli iTvleba miRebulad, rodesac sasamarTlo gamoitans
ganCinebas misi warmoebaSi miRebis da Tavdapirvel sarCelTan erTad
ganxilvis Sesaxeb. Segebebuli sarCeli ar iTvleba miRebulad, Tu
saqmeSi arsebobs sasamarTlos ganCineba misi warmoebaSi miRebaze
uarisTqmis Sesaxeb.
es imas niSnavs rom, Tu mopasuxem Semoitana Segebebuli sarCeli
sasamarTlo valdebulia gamoitanos ganCineba misi warmoebaSi miRebis an
armiRebis Sesaxeb.
Tu sasamarTlom gamoitana ganCineba Segebebuli sarCelis
warmoebaSi miRebis Sesaxeb, igi valdebulia ganixilos es sarCeli da
gamoitanos mis mimarT Tavdapirvel sarCelTan erTad motivirebuli
gadawyvetileba.105
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba Seicavs praqtikuli
TvalsazrisiT kidev erT mniSvnelovan debulebas, romlis Tanaxmad
sasamarTlos SeuZlia gamoitanos nawilobrivi gadawyvetileba
dainteresebuli mxaris TxovniT „rodesac aRZruli iyo Segebebuli
sarCeli, garkveulia da momzadebulia gadawyvetilebis gamosatanad erT-
erTi sarCeli an Segebebuli sarCeli.“ (ssk 245-e muxli, naw. 2).
amrigad, nawilobrivi gadawyvetilebis gamosatanad, anu am
SemTxvevaSi, imisaTvis, rom sasamarTlom gamoitanos ara erToblivi,
aramed gadawyvetileba calke Tavdapirveli sarCelis mimarT da datovos
gadawyvetilebis gareSe Segebebuli sarCeli (an piriqiT), saWiroa
ramdenime piroba: erTi - faqtobrivi garemoebebi, rac saWiroa
Tavdapirvel sarCelze gadawyvetilebis misaRebad, dadgenilia da
utyuaradaa damtkicebuli, xolo Segebebuli sarCelis mimarT
samarTlebrivad mniSvnelovani yvela faqtobrivi garemoeba araa
dadgenili; meore - Segebebuli sarCelis Tavdapirvel sarCelTan erTad
gadawyvetis gareSe datoveba ar gamoiwvevs mopasuxis an mosarCelis
interesebis Selaxvas; mesame - arsebobs erTi mxaris Suamdgomloba
105 praqtikaSi arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac yovelgvari dasabuTebis gareSe gadawyvetilebiT
uari eTqva mopasuxes Segebebuli sarCelis dakmayofilebaze. sakasacio sasamarTlom araerTgzis
miuTiTa, rom sasamarTlom unda imsjelos am sarCelebis safuZvlianobis Sesaxeb da gamoitanos maT
mimarT motivirebuli gadawyvetileba, winaaRmdeg SemTxvevaSi es iqneba ssk 394-e muxlis „e“ punqtis
safuZvelze misi gauqmebis absoluturi safuZveli. susg samoqalaqo saqmeebze. 6.VI. 2002, gv. 564.
232
nawilobrivi gadawyvetilebis gamotanis Sesaxeb da amisaTvis marTlac
arsebobs yvela piroba da bolos meoTxe - ar aris imis safuZveli
vifiqroT, rom mogvianebiT gamotanili iqneba urTierTgamomricxavi
gadawyvetileba.
im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTlos gamoaqvs ara erToblivi,
aramed nawilobrivi gadawyvetileba, man amis Sesaxeb aucileblad unda
miuTiTos da daasabuTos Tavis nawilobriv gadawyvetilebaSi. winaaRmdeg
SemTxvevaSi nawilobrivi gadawyvetilebis gamotana SeiZleba gagebul
iqnes rogorc saproceso kanonmdeblobis danawesis darRveva, romlis
Tanaxmad pirvandeli da Segebebuli sarCelis mimarT sasamarTlos
gamoaqvs erToblivi gadawyvetileba, garda kanoniT gaTvaliswinebuli
gamonaklisi SemTxvevebisa (ssk 189-e muxlis me-3 naw.)106
amrigad, Segebebuli sarCelil ganxiluli da gadawyvetili unda
iqnes Tavdapirvel sarCelTan erTad. es Segebebuli sarCelis aRZvris
erT-erTi mizanicaa. mis mimarT calke gadawyvetilebis gamotana
dasaSvebia mxolod zemoT miTiTebuli pirobebis arsebobisas da Tu amiT
xeli ar SeeSleba mopasuxis sarCelisagan Tavdacvis interesebs.
106 erT-erT saqmeze sakasacio sasamarTlom gaauqma gadawyvetileba im motiviT, rom „sasamarTlom
miiRo gadawyvetileba mxolod ZiriTadi sarCelis mimarT da araferi Tqva Segebebul sarCelze, riTac
daarRvia ssk 189-e muxli“. susg samoqalaqo saqmeebze #10, 2000, gv. 283.
233
Tavi XII
saqmis winaswari momzadeba zepiri
ganxilvisaTvis
$1. samoqalaqo saqmis winaswari momzadeba rogorc saqmis warmoebis
pirveli etapi da misi mniSvneloba
saqmis momzadebis mniSvneloba kanoniTaa gansazRvruli: saqmes
sasamarTlo amzadebs „raTa daCqardes misi ganxilva da SesaZlebeli
gaxdes erT sasamarTlo sxdomaze ganxilvis damTavreba da saqmis sworad
gadawyveta“ (ssk me-200 muxli).
samoqalaqo saqmeTa sasamarTloSi warmoebis praqtikis analizi
utyuarad da calsaxad gvidasturebs erT udavo WeSmaritebas: Tu saqme
ar iyo saTanadod momzadebuli sasamarTlos mTavar sxdomaze
gansaxilvelad es gardauvlad iwvevs am sxdomebis mravaljer gadadebas
iseTi saproceso moqmedebis Sesasruleblad, romelic marTalia
aucilebelia, magram SeiZleboda da unda Sesrulebuliyo sasamarTlos
mTavari sxdomis daniSvnamde da Catarebamde.
rogor avicdinoT yovelive es Tavidan?
saqarTvelos axalma samoqalaqo saproceso kodeqsma daamkvidra
samoqalaqo saqmis warmoebis iseTi modeli, romelmac unda uzrunvelyos
saqmis aramarto sworad, aramed swrafad (droulad) ganxilva da
gadawyveta.
am modelis Sesaxeb ufro naTeli da zusti warmodgena rom
viqonioT mizanSewonili iqneba saqmis warmoeba sasamarTloSi davyoT or
did etapad (stadiad): pirveli etapi – saqmis momzadeba mTavar sxdomaze
gansaxilvelad, romelsac pirobiTad SeiZleba vuwodoT mxareTa
werilobiTi Sejibreba da meore etapi – saqmis ganxilva sasamarTlos
mTavar sxdomaze, romelsac aseve SeiZleba vuwodoT mxareTa zepiri
Sejibreba.
saqmis warmoebis TiToeul am etaps aqvs Tavisi da mxolod misTvis
damaxasiaTebeli miznebi da amocanebi. romelTa gaTvaliswinebiT
gansazRvrulia saproceso moqmedebaTa wre, romelic am etapze unda
Sesruldes.
saproceso moqmedebaTa Sesrulebis gadatana erTi etapidan meoreze
dauSvebelia, garda kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa da
pirobebisa.
magaliTad, saqmis mTavar sxdomaze arsebiTad ganxilvis dros
mopasuxe Suamdgomlobs sasamarTlos winaSe, raTa
man daibaros mowme da dakiTxos igi, an kidev,
gamoiTxovos werilobiTi Tu nivTieri
mtkicebuleba ama Tu im pirisgan da a.S.
234
aseTi da sxva amgvari Suamdgomlobebi SeiZleba daakmayofilos
sasamarTlom mxolod im pirobiT, Tu isini sapatio mizeziT ar iyo
aRZruli saqmis „momzadebis stadiaze“ (ssk 215-e muxli).
rogorc vxedavT, saproceso moqmedebebi, Suamdgomlobebi,
gancxadebebi da sxva, romlebic SeiZleboda da unda ganxorcielebuliyo
(aRZruliyo) saqmis winaswari momxadebis stadiaze aRar SeiZleba
Sesruldes an aRiZras am saqmis arsebiTad ganxilvis dros, Tu amisaTvis
ar arsebobs sapatio mizezi, romlis damtkicebis tvirTi ekisreba
Suamdgomlobis aRmZvrel pirs.
saqmis winaswari momzadebis Tavisebureba SeiZleba imaSic
mdgomareobdes, rom am etapze sasamarTlos ar aqvs uSualo Semxebloba
mxareebTan: sasamarTlos davalebebi mxareebis mimarT, mxareTa
Suamdgomlobebi sasamarTlos mimarT – xorcieldeba werilobiTi
formiT (mimoweriT). gamonaklisia mosamzadebeli sxdoma, ris Sesaxebac
ix. qvemoT (gv. 269). sxva sityvebiT rom vTqvaT procesis am etapze
upiratesad moqmedebs werilobiTi forma.
momzadebis etapi unda gaiaros uklebliv yvela saqmem
damoukideblad imisa, martivia Tu rTuli es saqme (ssk me-200 muxli).
momzadebis etapze sasamarTlom sabolood unda daazustos da
gansazRvros faqtebis wre, romlebzec mxareebi amyareben TavianT
moTxovnebs da Sesagebels (mtkicebis sagani), mtkicebulebebi, romelTa
saSualebiT mxareebs surT am garemoebebis damtkiceba, materialur
samarTlebrivi norma, romlis gamoyenebiTac unda moxdes damtkicebuli
da dadasturebuli garemoebebis iuridiuli Sefaseba (kvalifikacia) da,
bolos, am saqmeze gadawyvetilebis winaswari (arasaboloo) proeqti.
yovelive es SeiZleba warmatebiT ganxorcieldes Tu sasamarTlo
ganuxrelad ixelmZRvanelebs im normebis danawesiT, romlebic saqmis
momzadebas awesrigebs.
$2. saproceso moqmedebebi, romlebic unda Sesruldes saqmis
momzadebis mizniT
I. mopasuxisagan werilobiTi Sesageblis gamoTxova
sarCelis (gancxadebis) warmoebaSi miRebisTanave mopasuxes unda
gadaegzavnos am sarCelis (gancxadebis) da masze darTuli dokumentis
aslebi (ssk 184-e muxli).
saqmis momzadeba ar SeiZleba dausruleblad gagrZeldes, igi unda
damTavrdes gonivrul vadaSi, e.i. iseT vadaSi, rom SesaZlebeli gaxdes
am saqmis ganxilva da gadawyveta kanoniT gansazRvrul vadaSi. swored am
mosazrebiTaa ganpirobebuli kanonis danawesi imis Sesaxeb, rom saqmis
momzadeba iwyeba sarCelisa da masze darTuli werilobiTi masalebis
aslebis mopasuxisaTvis gadagzavniT, ris Sesaxebac sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba.
ganCinebaSi sarCelisa da masze darTuli dokumentebis aslebis
mopasuxisaTvis gadagzavnis Sesaxeb miTiTebuli unda iyos vada, romlis
ganmavlobaSiac mopasuxem unda gasces pasuxi yvela kiTxvaze, romelic
mis winaSea dasmuli sasamarTlos mier. kanoni gansazRvravs im sakiTxebis
wres, romlebic miTiTebuli unda iyos ganCinebaSi da romlebzec pasuxi
unda gasces mopasuxem. mopasuxis werilobiT pasuxSi kerZod,
235
miTiTebuli unda iyos: a) cnobs Tu ara mopasuxe sarCels; b) Tu ar
cnobs ra konkretul garemoebebs emyareba misi Sesagebeli sarCelis
winaaRmdeg; g) ra an romeli mtkicebulebebiT SeiZleba damtkicdes es
garemoebebi; d) romeli saproceso saSualebebiT apirebs igi
sarCelisagan Tavis dacvas, xom ar apirebs Segebebuli sarCelis aRZvras,
xom ar eqneba acileba sasamarTlos an mosamarTlis mimarT da a.S. e) vin
SeiZleba Caebas procesSi Tanamonawileebad an mesame pirebad; v) romeli
mowme unda iqnes gamoZaxebuli sasamarTlo sxdomaze da a.S.
cxadia, mopasuxes SeuZlia ar Semoifarglos am sakiaTxebiT da
Tavisi iniciativiT dasvas da pasuxi gasces iseT sakiTxebzec, romlebic
ar iyo sasamarTlos ganCinebaSi dasmuli.
mopasuxe valdebulia sasamarTlos mier daniSnul vadaSi acnobos
sasamarTlos werilobiTi formiT Sedgenili Sesagebeli, mosazrebebi
sarCelze darTuli sabuTebis Sesaxeb da pasuxi yvela im sakiTxze,
romelic dasmulia mis winaSe sasamarTlos ganCinebiT (ssk 201-e muxli).
mopasuxes SeiZleba mieces damatebiTi, magram Semoklebuli vada mis mier
arasrulad Sedgenili werilobiTi Sesageblis xarvezis Sesavsebad.
sasamarTlos ganCineba Sesageblis gamoTxovis Sesaxeb unda
Seicavdes gafrTxilebas imis Sesaxeb, rom mopasuxis mier werilobiTi
Sesageblis sasamarTlos mier daniSnul vadaSi warudgenloba arTmevs
mas uflebas Seasrulos es moqmedeba dagvianebiT - saqmis momzadebis
damTavrebis Semdeg (ssk 206-e muxli). mopasuxis werilobiTi
Sesageblis, mosazrebebis, mtkicebulebebis, Suamdgomlobebis aslebi unda
gadaegzavnos mosarCeles, raTa masac SeeZlos droulad moemzados
sapasuxo Sesageblis sasamarTloSi wardgenisaTvis (ssk 202-e muxli).
II. sarCelisa da Sesageblis safuZvelSi miTiTebuli faqtebis
samarTlebrivi mniSvnelobis Sefaseba.
mtkicebis sagnis gansazRvra
faqtebis miTiTebis tvirTis problemis gaSuqebis dros aRniSnuli
iyo, rom mxareebi TviTonve gansazRvraven Tu romeli faqtebi unda
daedos safuZvlad maT moTxovnebs an romeli mtkicebulebebiT unda
dadasturdes es faqtebi. sxva sityvebiT rom vTqvaT faqtebis miTiTebas
tvirTi da faqtebis damtkicebis tvirTi mxareebs ekisrebaT.
amasTan dakavSirebiT wamoiWreba ori erTmaneTTan mWidrod
dakavSirebuli sakiTxi: erTi – unda damtkicdes Tu ara, anu, unda
miiRos da Seagrovos Tu ara sasamarTlom mtkicebulebebi yvela im
faqtis dasadastureblad, romlebzec miuTiTeben mxareebi da, meore -
SeuZlia Tu ara sasamarTlos mxareTa gamokiTxviT Seavsos da
daazustos faqtebi.
pirvel sakiTxTan dakavSirebiT Cven saubari gvqonda am wignis
IX Tavis me-8 paragrafSi. aq mokled SeiZleba aRiniSnos Semdegi:
sasamarTlo aramarto uflebamosilia, aramed valdebulicaa gansazRvros
aqvT Tu ara mxareTa mier miTiTebul faqtebs mniSvneloba sasarCelo
moTxovnis, Tu Sesageblis dasabuTeba-gamarTlebisaTvis. es SesaZlebeli
iqneba mxolod am faqtebis samarTlebrivi Sefasebis Sedegad, Tanac,
aseTi Sefaseba unda ganxorcieldes sarCelTan da SesagebelTan
mimarTebaSi. Tu aseTi Sefasebis Sedegad aRmoCndeba, rom mxareTa mier
miTiTebuli faqtebs ar SeuZliaT daasabuTon (gaamarTlon) maTi
236
moTxovnebi (Sesagebeli), sasamarTlom arc unda Seitanos es faqtebi
mtkicebis saganSi da, aqedan gamomdinare, man ar unda miiRos da
daurTos saqmes, Seamowmos da Seafasos mtkicebulebebi, romlebic
mimarTulia iseT faqtebis dadgenisaken, romlebsac am saqmis sworad
gadawyvetisaTvis aranairi mniSvneloba ar aqvT.
momzadebis stadiaze unda ganisaz Rvros agreTve, im faqtebis wre,
romlebzec ar davoben mxareebi. udavo faqtebi unda ganisazRvros
imdenad, ramdenadac amis saSualebas iZleva mxareTa mier warmodgenili
werilobiTi masalebi. cxadia, rom udavo faqtebis mimarTac ar unda
iqnes Sekrebili mtkicebulebebi.
rac Seexeba meore sakiTxs imis Sesaxeb SeuZlia Tu ara
sasamarTlos TviTon, Tavisi iniciativiT Seitanos mtkicebis saganSi
faqtebi, romlebzec mxareebi ar miuTiTeben, magram romlebsac SeiZleba
hqondeT mniSvneloba saqmisaTvis, am sakiTxze SeiZleba mxolod
uaryofiTi pasuxis gacema, sasamarTlos es ar SeuZlia. winaaRmdeg
SemTxvevaSi dairRveva dispoziciurobisa da SejibrebiTobis
principebi.107
amasTan erTad, mosamzadebel sxdomaze mxareebis gamokiTxvisa da
axsna-ganmartebis miRebis dros, sasamarTlos SeuZlia jer-erTi,
ganumartos maT, rom sarCelis safuZvelSi Tu SesagebelSi miTiTebul
faqtebs sinamdvileSi ar aqvT samarTlebrivi mniSvneloba am sarCelis da
Sesageblis dasabuTeba – gamarTlebisaTvis da rom saWiro iqneba
samarTlebrivad mniSvnelovan faqtebze miTiTeba, Tu, raTqma unda, aseTi
faqtebi arseboben da meore sasamarTlos SeuZlia daazustos da
daakonkretos mxareTa mier miTiTebuli faqtebi, ganumartos mxareebs
rom maT SeuZliaT saqmis momzadebis stadiaze Seavson faqtebi TavianTi
moTxovna – Sesageblis dasabuTeba-gamarTlebis mizniT.
amrigad, samoqalaqo saqmis warmoebis im etapze, romelsac saqmis
winaswari momzadebis etapi ewodeba, xdeba mxareTa mier miTiTebuli
faqtebis dazusteba, dakonkreteba da Sevseba, am faqtebis samarTlebrivi
mniSvnelobis gansazRvra sasamarTlos mier da mtkicebis sagnis
gansazRvra.
III. mtkicebulebaTa Segroveba
mtkicebulebaTa Segroveba saqmis winaswari momzadebis etapis erT-
erTi umniSvnelovanesi funqciaa. amitom, sasamarTlo movalea
gamoiTxovos mxareebisagan yvela is mtkicebuleba, romelic maT xelTaa.
sasamarTlom unda gaafrTxilos mxareebi, rom maT SeuZliaT
warmoadginon mtkicebulebebi swored momzadebis stadiaze, da, Tu aseTi
mtkicebulebebi warmodgenili iqneba mTavar sxdomaze, saqmis zepiri
ganxilvis dros, sasamarTlo ar miiRebs aseT mtkicebulebebs, garda
107 samZebro principze agebuli saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsis Sesabamisi
muxlebis analizidan Cven vakeTebdiT daskvnas, rom sasamarTlom Tavisi iniciativiT unda Seitanos
mtkicebis saganSi iseTi faqtebi, romlebzec mxareebi ratomRac ar miuTiTeben, magram isini, kanonis
Tanaxmad, asabuTeben mxareTa moTxovnebs Tu Sesagebels da, maSasadame, aqvT mniSvneloba saqmis
arsebiTad sworad gadawyvetisaTvis. T. liluaSvili. mtkicebis sagani da tvirTi sabWoTa samoqalaqo
procesSi (rusul enaze). Tb. 1957, gv. 12. agreTve, T. liluaSvili, saqarTvelos samoqalaqo
saproceso samarTali. 1992, gv. 119.
saqarTvelos dRes moqmedi ssk-is mixedviT, romelic SejibrebiTobis principzea agebuli. es
dauSvebelia
237
iseTi SemTxvevebisa, roca maTi droulad warmoudgenloba gamowveuli
iyo sapatio mizeziT.
mtkicebulebaTa Segrovebisa da Semowmebis kanoniT damkvidrebuli
principebis dacviT, sasamarTlos SeuZlia daavalos mxareebs
warmoadginon yvela is werilobiTi, Tu nivTieri mtkicebuleba, romelic
maT gaaCniaT, gamoiTxovos mxareTa TxovniT mtkicebulebani sxvadasva
pirebisagan, Seamowmos warmodgenili mtkicebulebani, risTvisac daniSnos
eqspertiza an Caataros adgilze daTvaliereba, es saWiroa da a.S.
momzadebis stadiaze sasamarTlo afasebs warmodgenil
mtkicebulebebs, magram aseT Sefasebas, cxadia, aqvs winaswari xasiaTi.
maTi saboloo Sefaseba xdeba gadawyvetilebis gamotanis dros –
saTaTbiro oTaxSi.
IV. saqmeSi monawile pirTa gansazRvra
sasamarTlo praqtikis analizi gviCvenebs, rom mTavari sxdomis
gadadebis mizezs xSirad warmoadgens mxareTa Suamdgomloba
damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis saqmeSi CarTvis Sesaxeb,
procesSi Tanamonawileebis CarTvis Sesaxeb, arasaTanado mxaris
saTanadoTi Secvlis, specialistis mowvevis Sesaxeb da a.S.
yvela am Suamdgomlobis dakmayofileba marTlac gamoiwvevs
sasamarTlos mTavari sxdomis gadadebas, radgan sasamarTlos sxdomaze
mowveuli unda iqnes mesame piri, Tanamonawile (TanamosarCele an
Tanamopasuxe), specialisti da a.S.
magram yvela es sakiTxi SeiZleboda da unda ganxiluliyo da
gadawyvetiliyo jer kidev saqmis momzadebis etapze, manam sanam
sasamarTlo gamoitans ganCinebas sasamarTlos mTavari sxdomis daniSvnis
Sesaxeb (sssk 207-e muxli).
unda aRiniSnos, rom zogierTi zemod dasaxelebuli sakiTxi unda
gadawydes TviTon sasamarTlos iniciativiT. magaliTad, Tanamonawileebis
saqmeSi Cabma, roca igi savaldebuloa unda ganxorcieldes sasamarTlos
iniciativiT saqmis momzadebis stadiaze.
igive SeiZleba iTqvas arasaTanado mxaris Secvlazec, momzadebis
stadiaze sasamarTlom icis mosarCelis moTxovnis Sinaarsi, faqtobrivi
garemoebebi, romlebic am moTxovnas udevs safuZvlad, mopasuxis
Sesagebeli da faqtebi, romlebic am Sesagebels udevs safuZvlad. yvela
es monacemi sakmarisi unda iyos imisaTvis, rom gairkves aris Tu ara
mosarCele is piri, romelsac moTxovnis ufleba aqvs, e.i. aris Tu ara
sarCelis aRmZvreli piri saTanado mosarCele, an aRZrulia Tu ara
sarCeli im piris winaaRmdeg romelmac pasuxi unda agos sarCelze, e.i.
saTanado mopasuxis winaaRmdeg.
amrigad, mosamzadebel stadiaze savsebiT SesaZlebelia gairkves da
gadawydes arasaTanado mxaris saTanado mxariT Secvlis sakiTxi. am
sakiTxebis gadatana sasamarTlos mTavar sxdomaze ueWvelad gamoiwvevs
saqmis ganxilvis sxva droisaTvis gadadebas, xolo saboloo angariSSi –
saqmis ganxilvis gaWianurebas.
praqtikuli TvalsazrisiT metad mniSvnelovania aRiniSnos, rom,
Tu arasaTanado mxaris Secvlis sakiTxi sapatio mizezis gareSe ar
daisva momzadebis stadiaze, sasamarTlom ar unda gadados saqmis
238
ganxilva, ar unda gadados mTavari sxdoma, aramed ganixilos saqme am
arasaTanado mxaris mimarT da gamoitanos Sesabamisi gadawyvetileba
sarClis dakmayofilebaze uarisTqmis Sesaxeb im motiviT, rom
mosarCeles ar aqvs aRZruli moTxovnis ufleba.
V. mosamzadebeli sxdoma
mosamzadebeli sxdoma araa sasamarTlos mTavari sxdoma, romelic
SeiZleba dainiSnos mxolod mas Semdeg, roca saqme momzadebuli iqneba.
mosamzadebeli sxdoma araa agreTve saqmis momzadebis stadiis
aucilebeli elementi: saqme SeiZleba momzadebulad CaiTvalos, ise rom
mosamzadebeli sxdoma SeiZleba arc moiwvios da arc Caataros
sasamarTlom.
mosamzadebeli sxdomis daniSvnisaTvis ramdenime pirobaa saWiro.
mosamzadebel sxdomas mosamarTle daniSnavs: pirveli – Tu
warmodgenili werilobiTi masalebi safuZvels aZlevs mosamarTles
ivaraudos, rom mxareebma SeiZleba saqme morigebiT daamTavron, an
mosarCelem uari Tqvas sarCelze, an kidev, mopasuxem cnos sarCeli da
meore – Tu saqmis momzadebis interesebi amas moiTxoven.
ganvixiloT mosamzadebeli sxdomis daniSvnis es pirobebi.
1. im SemTxvevaSi, Tu mosamarTlis varaudi gamarTldeba da
mxareebi morigdebian, sasamarTlo gamoitans am mosamzadebel sxdomaze
(ise, rom arc ki daniSnavs mTavar sxdomas), ganCinebas mxareTa morigebis
damtkicebisa da saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb (ssk 272-e muxli).
aqve xazgasmiT unda aRiniSnos, rom saqmis momzadebis stadiaze
sasamarTlom unda miiRos yvela zoma, raTa saqme morigebiT daamTavros.
ar aris agreTve gamoricxuli, rom warmodgenili masalebis
ganxilvis analizis Sedegad mosarCelem uari Tqvas Tavis sarCelze, an
kidev, mopasuxem cnos sarCeli. aseT SemTxvevaSiac mosamarTles SeuZlia
daamTavros saqme ise, rom ar daniSnos mTavari sxdoma, kerZod, Tu
mopasuxem cno sarCeli sasamarTlo gamoitans gadawyvetilebas sarCelis
dakmayofilebis Sesaxeb, xolo, Tu mosarCele uars ityvis Tavis
sarCelze – sasamarTlo gamoitans ganCinebas saqmis warmoebis Sewyvetis
Sesaxeb (ssk 272-e muxlis „g“ punqti).
2. rogorc avRniSneT, mosamzadebeli sxdoma SeiZleba dainiSnos,
rodesac mxareebi ratomRac ar aqtiuroben, droulad an saerTod ar
asruleben Sesabamis saproceso moqmedebebs, droulad, e.i. daniSnul
vadaSi ar warudgenen sasamarTlos werilobiT pasuxs mis winaSe dasmul
sakiTxebze da sxv. sxva sityvebis rom vTqvaT, saqme araa mzad zepiri
ganxilvisaTvis da amitom, sasamarTlo iZulebulia daniSnos
mosamzadebeli sxdoma, gamouZaxos mxareebs da zepiri gamokiTxviT
gaarkvios saqmis viTareba.
praqtikis analizi gviCvenebs, rom mxare, romelic dainteresebulia
saqmis ganxilvis gaWianurebiT, arc am mosamzadebel sxdomaze cxaddeba,
sasamarTlos ki miaCnia, rom man unda gadados mosamzadebeli sxdoma da
kvlav daibaros mxareebi. aseTi viTareba udavod miuTiTebs sasamarTlos
aramarTlzomier mcdelobaze aiZulos mxare iaqtiuros, Seasrulos
yvela iseTi saproceso moqmedeba, rac saWiroa saqmis saTanadod
momzadebisaTvis. sasamarTlos aseTi mcdelobis aramarTlzomiereba
mdgomareobs imaSi, rom mxares procesSi ar ekisreba raime iseTi
239
valdebuleba, romlis Seusrulebloba iwvevs mis mimarT iZulebis
RonisZiebis gatarebas. mxares aqvs uflebebi, magram mas ar ekisreba
valdebulebebi. am uflebebis gamouyeneblobas SeiZleba mohyves misTvis
araxelsayreli Sedegebi (procesis wageba).
meorec, kanoni ar iTvaliswinebs da ar gulisxmobs mosamzadebeli
sxdomis gadadebas, ganmeorebiT daniSvnas da mravaljer Catarebis
SesaZleblobas. ukidures SemTxvevaSi mosamzadebeli sxdoma SeiZleba
meored dainiSnos, Tu aucilebelia (magaliTad, mxareebs miecaT maTive
SuamdgomlobiT dro morigebisaTvis).
VI. sasamarTlos mTavari sxdomis (saqmis zepiri ganxilvis)
daniSvna
ssk 207-e muxlis Tanaxmad mosamarTles gamoaqvs ganCineba
sasamarTlos mTavar sxdomaze saqmis ganxilvis Sesaxeb „mas Semdeg, rac
cnobs saqmes sakmaod momzadebulad“.
rogorc vxedavT, saqmis momzadebuloba warmoadgens mTavari
sxdomis (zepiri ganxilvis) daniSvnis pirobas.
rogorc zemod davinaxeT, saqmis droulad da srulyofilad
momzadebis uzrunvelyofa SesaZlebelia ori garemoebis erTdroulad
arsebobisas:
pirveli – sasarCelo moTxovnis Sinaarsidan gamomdinare,
mosamarTlem srulad da zustad gansazRvra im saproceso moqmedebaTa
wre, romelTa Sesruleba aucilebelia am saqmis yovelmxrivi da drouli
momzadebisaTvis.
es mTlianad mosamarTleze, mis profesiulobaze da unarzea
damokidebuli.
meore – mxareebi sasamarTlos mier daniSnul vadaSi asruleben
mosamarTlis mier miTiTebul saproceso moqmedebebs, droulad aRZraven
sasamarTlos winaSe maTTvis saWiro da sasargeblo Suamdgomlobebs
(magaliTad, mesame pirebis Cabmis Sesaxeb, mowmis dabarebis Sesaxeb,
sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb, mtkicebulebaTa gamoTxovis Sesaxeb,
eqspertis daniSvnis Sesaxeb da a.S.).
es mTlianad mxareTa aqtiurobazea damokidebuli, maT aqtiuroba ki
uzrunvelyofilia araxelsayreli gadawyvetilebis gamotanis muqariT.
saqme isaa, rom SejibrebiTobis principis batonobis pirobebSi mxares
mtkiced unda wamdes, rom mis umoqmedobas SeiZleba moyves misTvis
araxelsayreli gadawyvetilebis gamotana.
magram, samwuxarod, rogorc zemod davinaxeT, zogjer saqme
moumzadebelia da amis erT-erTi mizezia is, rom mxareebi, ufro xSirad
ki mopasuxeebi, ar aqtiuroben, ufro metic Segnebulad cdiloben saqmis
ganxilvis gaWianurebas.
ibadeba kiTxva: dasaSvebia Tu ara ssk 207-e muxlis miTiTebis
miuxedavad, mTavari sxdomis daniSvna iseT pirobebSi, rodesac saqme
obieqturad araa momzadebuli?
240
saqarTvelos samoqalaqo saprocso kanonmdeblobiT gansazRvrulia
saqmis ganxilvis kvada, magram kidec rom ar iyos aseTi vada, saqme yvela
SemTxvevaSi ganxiluli unda iqnes gonivrul vadaSi.108
es imas niSnavs, rom saqmis winaswari momzadeba ar SeiZleba
dausruleblad gagrZeldes da igi unda damTavrdes iseT vadaSi, rom
SesaZlebeli gaxdes am saqmis ganxilva da gadawyveta swored gonivrul,
Tu kanoniT gansazRvrul vadaSi.
aqedan gamomdinare, unda gavakeToT daskvna: Tu sasamarTlom miiRo
kanoniT gaTvaliswinebuli yvela zoma, magram mxareebi, (rogorc wesi
mopasuxe), ar asruleben kanoniT gaTvaliswinebul da sasamarTlos mier
miTiTebul saproceso moqmededebs, sasamarTlos SeuZlia CaTvalos saqme
momzadebulad da daniSnos misi arsebiTad ganxilvisaTvis mTavari
sxdoma. sasamarTlos aramarto ar SeuZlia, aramed ufleba ar aqvs
dausruleblad elodos Tu rodis inebebs mxare Seasrulos esa Tu is
saproceso moqmedeba.
sasamarTlos mTavar sxdomaze saqmis arsebiTad ganxilvis daniSvnis
Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba (ssk 207-e muxli). am ganCinebiT
mTavrdeba saqmis winaswari momzadebis etapi da iwyeba axali etapi –
saqmis mTavar sxdomaze zepiri ganxilvis etapi. mTavari sxdoma unda
warimarTos kanonmdeblobiT gansazRvruli wesiT. mxareebs da saqmeSi
monawile sxva pirebs egzavnebaT Setyobineba ssk 70-78-e muxlebiT
dadgenili wesiT.
$3. Setyobineba da dabareba
sasamarTlos ganCineba saqmis momzadebis damTavrebisa da am saqmis
ganxilvisaTvis mTavari sxdomis daniSvnis Sesaxeb ar Semoifargleba
mxolod am garemoebebze miTiTebiT. am ganCinebaSi miTiTebuli unda iyos
agreTve imis Sesaxeb, procesSi monawile romeli pirebi unda iqnan
mowveuli sasamarTlo sxdromaze (mxareebi, mesame pirebi, maTi
warmomadgenlebi, mowmeebi, eqspertebi da a.S.) da ra Sedegebi SeiZleba
moyves maT gamoucxadeblobas. aRsaniSnavia, rom procesSi monawile
pirTa Setyobineba savaldebuloa. am vvaldebulebis Seusrulebloba
sxvadasxva arasasurvel, xolo zogjer mZime Sedegebs iwvevs. magaliTad,
sasamarTlo sxdomis Catareba da saqmis ganxilva-gadawyveta romelime
mxaris Setyobinebis gareSe warmoadgens gadawyvetilebis gauqmebis
absolutur safuZvels (ssk 394-e muxlis „b“ punqti).
mxedvelobaSi unda viqonioT ssk 70-e muxlis danawesi, romlis
Tanaxmad uwyeba unda gaegzavnoT aramarto mxareebs, aramed maT
warmomadgenlebsac. amasTan erTad, mxareebs da maT warmomadgenlebs
sasamarTlo atyobinebs (acnobebs) sasamarTlo sxdomis drosa da
adgils, rac ar niSnavs imas, rom isini valdebulni arian gamocxaddnen
am sxdomaze. maT SeuZliaT ar gamocxaddnen da ar miiRon monawileoba
saqmis ganxilvaSi, magram es ver daabrkolebs saqmis ganxilvas da
gadawyvetas. gamoucxadeblobis SemTxvevaSi an im SemTxvevaSi, rodesac
gamocxaddnen sxdomaze, magram monawileobas ar iReben saqmis ganxilvaSi.
108 adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-6 muxlis Tanaxmad yvelas aqvs ufleba miukerZoebeli
da damoukidebeli sasamarTlos mier misi saqmis „gonivrul vadaSi“ ganxilvisa.
241
sasamarTlos mainc SeuZlia ganixilos saqme da gamoitanos
gadawyvetileba (ix. Tavi XV dauswrebeli gadawyvetileba).
rac Seexeba mowmeebs, eqspertebs, specialistebs, Tarjimnebs – maT
sasamarTlo ubralod ki ar atyobinebs, aramed ibarebs sasamarTlo
sxdomaze, rac imas niSngavs, rom isini valdebulni ariani gamocxaddnen,
xolo gamoucxadeblobis SemTxvevaSi daekisrebaT kanoniT
gaTvaliswinebuli pasuxismgebloba (ssk 145-e muxli).
kanoni ar gansazRvravs drois im zust monakveTs, romlis
ganmavlobaSic unda CabardeT uwyeba gamosaZaxebel pirebs. am sakiTxs
wyvets sasamarTlo, romelmac unda ixelmZRvanelos im zogadi
kriteriumiT, romelic Camoyalibebulia ssk 70-e muxlis me-2 nawilSi
da romlis Tanaxmad uwyeba unda CabardeT im varaudiT, rom sakmao dro
hqondeT sasamarTloSi droulad gamosacxadeblad da saqmisaTvis
mosamzadeblad.
gamonaklisis saxiT, samoqalaqo saproceso kanonmdebloba uSvebs
Setyobinebas da gamoZaxebas ara uwyebiT, aramed telefonogramiT,
depeSiT, faqsis aparatiT, romlebic Tavisi SinaarsiT unda pasuxobdnen
moTxovnebs, romlebic waeyeneba uwyebas (ssk 72-e muxli). am
gamonaklisi wesiT Setyobineba-dabarebis dros aucilebelia im piris
dadastureba, romelsac aseTi Setyobineba gaegzavna. es imas niSnavs, rom
saqmeSi unda iyos Cakerebuli Tu ra Sinaarsis faqsi gaigzavna da pasuxi
im pirisa, visac igi gaegzavna. winaaRmdeg SemTxvevaSi uwyeba Cabarebulad
ver CaiTvleba.
mopasuxis dasaxeleba, agreTve misi misamarTis miTiTeba aris
mosarCelis movaleoba. mxareebs evalebaT agreTve miuTiTon im pirTa
misamarTebi, romelTa gamoZaxebaze Suamdgomloben sasamarTlos winaSe.
aseTi misamarTis miTiTebis gareSe sasamarTlo umoZraod datovebs
sarCels (ssk 185-e muxli), an kidev, ar daakmayofilebs mxaris
Suamdgomlobas mowmis Tu sxva piris gamoZaxebis Sesaxeb.
SeiZleba aRmoCndes, rom dasabarebeli piri ar cxovrobs
faqtobrivad miTiTebul misamarTze. aseT SemTxvevaSi kanoniT
gaTvaliswinebuli gamosavali erTia: uwyeba SeiZleba gaigzavnos misi
samuSao adgilis mixedviT. am samuSao adgilis Sesaxebac sasamarTlos
unda acnobos mosarCelem (mxarem).
erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT iseTi cnebebebi, rogorcaa
„faqtobrivad arcxovreba“ da „saerTod arcxovreba“. faqtobrivad
arcxovrebaSi unda vigulisxmoT is, rom gamosaZaxebeli piri cxovrobda
aq, magram sxvadasxva mizezebis gamo faqtobrivad aq aRar cxovrobs.
magram Tu piri arasdros aq ar cxovrobda, iTvleba rom arc
faqtobrivad da arc iuridiulad igi mxaris mier miTiTebul misamarTze
ar cxovrobs da arc ucxovria. aseT SemTxvevaSi, rodesac es exeba
mopasuxes sakiTxi Semdegnairad SeiZleba gadawydes: sasamarTlos
SeuZlia CaTvalos, rom mosarCelem ver Seasrula Tavisi movaleoba
miuTiTos mopasuxis misamarTi da, amitom datovos sarCeli
ganuxilvelad ssk 275-e muxlis analogiiT. mosarCeles ar erTmeva
ufleba kvlav aRZras igive sarCeli, roca daadgens mopasuxis
sacxovrebel adgils.
ufro martivad gadawydeba es sakiTxi mowmeebis, mxaris mier
dasaxelebuli eqspertebis, specialistebis mimarT. Tu mxaris mier
miTiTebul misamarTze es pirebi ar cxovroben – isini ver iqnebian
242
gamoZaxebuli da dakiTxuli, xolo saqme gadawydeba mopovebuli da
saqmeSi arsebuli masalebis mixedviT.
praqtikaSi arc ise iSviaTia SemTxveva, rodesac adresati, e.i. piri,
romelsac gaegzavna uwyeba, uars ambobs am uwyebis miRebaze.
marTlmsajulebis ganxorcieleba ar SeiZleba damokidebuli iyos mxaris
da, miT umetes, saqmeSi monawile nebismieri sxva piris nebasurvilze,
amitom, Tu adresati, marTalia imyofeba adgilze, magram uars ambobs
uwyebis miRebaze, rac unda aRiniSnos am uwyebis meore egzemplarze,
uwyeba Cabarebulad iTvleba, aqedan gamomdinare yvela Tavisi SedegiT. es
Sedegi ki sxvadasxvaa, imis mixedviT, Tu vin aris adresati. magaliTad,
Tu uwyebis miRebaze uars ambobs mopasuxe, romelic arc mTavar
sxdomaze ar gamocxadda, mis mimarT SeiZleba gamotanili iqnes
dauswrebeli gadawyvetileba, Tu uwyebis miRebaze uari Tqva mowmem da
arc mTavar sxdomaze ar gamocxadda, mas daekisreba jarimis gadaxda, an
sisxlis samarTlis pasuxismgebloba (ssk 145-e muxli). uwyeba, romlis
Sinaarsi zustad unda Seesabamebodes kanonis moTxovnebs (ssk 72-e
muxli), SeiZleba gaigzavnos fostiT an damtareblis meSveobiT, agreTve
erT-erTi mxaris meSveobiT, romelic Tanaxma iqneba Caabaros adresats
uwyeba. uwyeba Cabarebulad iTvleba mxolod im SemTxvevaSi, Tu am
uwyebis meore egzemplarze xels awers adresati, aRniSnulia misi
Cabarebis dro, dabrunda sasamarTloSi da Cakerebulia saqmeSi. uwyebis
meore egzemplarze SeiZleba xels awerdes sxva piric, oRond kanoniT
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi (ssk 74-e muxli). Tu uwyeba gaegzavna
organizacias, maSin mis meore egzemplarze xels unda awerdes am
organizaciis xelmZRvaneli an Tanamdebobis piri, romelic aRWurvilia
uflebamosilebiT miiRos korespodenciebi.
243
Tavi XIII
saqmis arsebiTad ganxilva sasamarTlos
mTavar sxdomaze
$1. saqmis mTavar sxdomaze ganxilvis mniSvneloba da wesi
I. sasamarTlos mTavari sxdomis cneba da mniSvneloba
sasamarTlos sxdomebi SeiZleba gaimarTos rogorc saqmis
ganxilvasTan dakavSirebuli calkeuli sakiTxebis gadawyvetis mizniT,
ise mTlianad saqmis arsebiTad ganxilva-gadawyvetis mizniT.
sasamarTlos sxdomas, romelic mowveulia saqmis arsebiTad
ganxilva-gadawyvetis mizniT, ewodeba mTavari sxdoma, radgan igi
Tavisi miznebiTa da Catarebis wesiT gansxvavdeba sasamarTlos im
sxdomebisagan, romlebic mowveulia mxolod calkeuli saproceso
sakiTxebis gadasawyvetad. aseT sxdomebs SeiZleba vuwodoT winaswari,
an rogorc mas kanoni uwodebs – mosamzadebeli sxdoma, radgan aseT
sxdomebze ganixileba da wydeba mxolod calkeuli sakiTxebi
(acileba, eqspertizis daniSvna, adgilze daTvaliereba da a.S.), rac
win uswrebs mTavar sxdomas da emsaxureba mis swrafad,
daubrkoleblad Catarebis interesebs.
samoqalaqo saqmis sasamarTlos mTavar sxdomaze ganxilvis
mniSvneloba mdgomareobs imaSi, rom igi aris samoqalaqo saqmis
gadawyvetis aucilebeli da savaldebulo piroba. es imas niSnavs, rom
samoqalaqo saqmeze ar SeiZleba gadawyvetilebis miReba am saqmis
mTavar sxdomaze winaswari ganxilvis gareSe. am mxriv, erTad-erTi
gamonaklisia iseTi SemTxveva, rodesac mopasuxe jer kidev
mosamzadebel sxdomaze cnobs sarCels. aseT SemTxvevaSi, saqmis
arsebiTad ganxilva saWiro aRar aris da sasamarTlos SeuZlia
gamoitanos gadawyvetileba mosamzadebel sxdomaze sarCelis
dakmayofilebis Sesaxeb.
sasamarTlos mTavari sxdomis mniSvnelobidan gamomdinare
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba sakmao sisruliT awesrigebs
aramarto misi mowvevisa da daniSvnis, aramed warmarTvis (Catarebis)
wesebs. a RsaniSnavia, rom mTavari sxdomis Catarebis kanoniT
damkvidrebuli wesebi SemuSavebulia im varaudiT, rom uzrunvelyos
mxareTa Soris wamoWrili davis swori da samarTliani gadawyveta,
maTi saproceso uflebebis realizaciis sruli SesaZlebloba,
procesis principebis amoqmedeba, mxareTa da procesis sxva
244
monawileTa pativisa da Rirsebis xelSeuxebloba, agreTve xeli
Seuwyos TviT sasamarTlosadmi moqalaqeTa ndobisa da mosamarTleTa
mimarT pativiscemis suliskveTebis ganwyobis Camoyalibebas.
cxadia, rom sasamarTlos mTavari sxdoma Seasrulebs am amocanas
mxolod erTi pirobiT, Tu igi Catardeba kanonmdeblobiT dadgenili
wesebis zusti dacviT.
im normebis analizi, romlebic aregulireben mTavari sxdomis
Catarebis wesebs, safuZvels gvaZlevs gamovyoT ramdenime ZiriTadi da
Tanmimdevrulad mimdinare stadia:
1. mTavari sxdomis gaxsna da misi Catarebis SesaZleblobebis
garkveva;
2. saqmis arsebiTad ganxilvis dawyeba. sasamarTlos moxseneba
saqmis arsis Sesaxeb;
3. mtkicebulebaTa gamokvleva;
4. mxareTa paeqroba;
5.sxdomis daxurva da gadawyvetilebis gamotana.
mTavari sxdomis TiToeuli am stadiis gamoyofas eqneba
praqtikuli mniSvneloba Tu daculi iqneba erTi stadiidan meoreze
gadasvlis logikuri Tanmimdevruloba, Tu erTi stadiidan meoreze
gadasvla xdeba mas Semdeg, roca ukve Sesrulda yvela is moqmedeba,
romelic wina stadiaze unda Sesrulebuliyo. xom ar iqneba
gamarTlebuli, rom jer mosamarTlem gaakeTos moxseneba saqmis arsis
Sesaxeb, warmoadginos mxareTa moTxovnebisa da Sesageblis xasiaTi
da Sinaarsi da mxolod amis Semdeg gaarkvios vin gamocxadda an ar
gamocxadda sxdomaze da arsebobs Tu ara mxaris an misi
warmomadgenlis gamoucxadeblobis sapatio mizezi.
zemoaRniSnulidan gamomdinare mizanSewonilad migvaCnia mokled
ganvixiloT sasamarTlo sxdomis calkeuli stadiis Sinaarsi.
II. mTavari sxdomis gaxsna da misi Catarebis SesaZleblobis
garkveva
rogorc aRvniSneT, sasamarTolo uwyebaSi mTavari sxdomis
mowvevis Sesaxeb, miTiTebuli unda iyos gamocxadebis droisa da adgilis
Sesaxeb. uwyebiT daniSnul dros sasamarTlo Semodis sxdomis darbazSi.
magram, Tu raime mizezis gamo es ver xerxdeba, maSin mosamarTlem an
misma TanaSemwem zustad daniSnul dros unda acnobos mxareebs da
sxdomaze dasaswrebad mosul pirebs Tu ra mizeziT ar iwyeba sxdoma
daniSnul dros da ramdeni SeiZleba daagviandes mis gaxsnas.
rodesac sasamarTlo Semodis sxdomis darbazSi, igi xsnis
sasamarTlos mTavar sxdomas da acxadebs, Tu romeli saqme iqneba
ganxiluli am sxdomaze.
dabarebul pirTa gamocxadebis Semowmeba. jer kidev sxdomis
dawyebis win (sanam sasamarTlo Semova sxdomis darbazSi), sxdomis
mdivanma unda Seamowmos gamosaZaxebel pirTagan vin gamocxadda da
arkvevs gamoucxadeblobis mizezebs, kerZod CabardaT Tu ara maT uwyeba
da aris Tu ara saqmeSi cnoba imis Sesaxeb, xom ar aris warmodgenili
raime cnoba (magaliTad, avadmyofobis Sesaxeb) gamoucxadeblobis
mizezebis Sesaxeb da sxva.
245
yovelive amis Sesaxeb sxdomis mdivanma unda moaxsenos
sasamarTlos.
gamocxadebul pirTa vinaobis dadgena. gamocxadebulTa vinaobas
adgens uSualod sasamarTlo (mosamarTle). mxareTa da procesSi
monawile sxva pirTa (mowmis, eqspertis, Tarjimnis, specialistis)
vinaobis dadgenis mizniT, Tu es aucilebelia, mosamarTles SeuZlia
moiTxovos piradobis damadasturebeli dokumenti. Tu mxare an
procesSi monawile piri araa saqarTvelos moqalaqe, an kidev
moqalaqeobis armqone piria, maSin aseTi piris vinaoba unda Semowmdes
ucxo qveynis moqalaqis pasportiT an sxva iseTi dokumentiT, romelic
aRiarebulia saerTaSoriso xelSekrulebiT. moqalaqeobis armqone pirTa
vinaoba SeiZleba dadasturdes.
Tu saqmeSi monawileobs warmomadgeneli, misi uflebamosilebisa da
am uflebamosilebaTa farglebis dadgenis mizniT mosamarTle unda
gaecnos mindobilobas da Seamowmos misi gacemis wesi. mxareTa, mowmeTa
da sxva dabarebul pirTa vinaobis dadgenis Semdeg, mosamarTle, Tu is
SesaZleblad Tvlis sxdomis gagrZelebas, winadadebas aZlevs mowmeebs
datovon darbazi da daelodon gamoZaxebas.
mxareTa Suamdgomlobebis aRZvra da ganxilva. mTavari sxdomis am
pirvel stadiaze xdeba mxareTa Suamdgomlobebis aRZvra da ganxilva.
amasTan erTad, mxedvelobidan ar SeiZleba gamogvrCes Semdegi
garemoeba: sasamarTlos mTavar sxdomaze dauSvebelia raime werilobiTi
Tu nivTieri mtkicebulebebis wardgena, raime Suamdgomlobebis Tu
gancxadebebis aRZvra, sarCelis Secvla an sasarCelo moTxovnis
gadideba, mowmis dasaxeleba da a.S.
magram ukidures SemTxvevaSi, kerZod, roca arsebobs amisaTvis
sapatio mizezi, aseTi SuamdgomlobebiT Tu gancxadebebiT mimarTva
sasamarTlosaTvis dasaSvebia mxolod mTavari sxdomis sawyis etapze, anu
am sxdomis gaxsnis etapze, roca xdeba misi Catarebis SesaZleblobis
garkveva. swored sxdomis am sawyis etapze unda gaarkvios sasamarTlom
xom ar eqnebaT mxareebs raime Suamdgomloba sasamarTlos winaSe da xom
ar arsebobs raime dasabuTebuli Txovna, romlis Sesruleba sxdomis
sxva droisaTvis gadadebas saWiroebs.
mxedvelobidan ar unda gauSvaT is garemoeba, rom am etapzec, e.i.
mTavari sxdomis gaxsnis etapzec, raime axali mtkicebulebebi,
Suamdgomlobebi, gancxadebebi SeiZleba miiRos da ganixilos
sasamarTlom mxolod im SemTxvevaSi Tu isini warmodgenili da aRZruli
ar iyo am saqmis momzadebis stadiaze sapatio mizeziT, romlis
damtkicebis tvirTi ekisreba axali mtkicebulebis warmdgens, Tu
Suamdgomlobebis aRmZvrel mxares. es imas niSnavs, rom Tu es mxare ver
daamtkicebs sapatio mizezis arsebobas, sasamarTlo saerTod ar miiRebs
da ar ganixilavs mxaris Suamdgomlobebs. magaliTad, mxares SeuZlia
ganacxados acileba mTavari sxdomis gaxsnis stadiaze „Tu aseTi acileba
sasamarTlos mier sapatiod cnobili mizeziT ar iyo gancxadebuli
saqmis mosamzadebel stadiaze“ (ssk 214-e muxli).
mxaris Suamdgomlobis dakmayofilebam SeiZleba saWiro gaxados
sxdomis gadadeba, ris Sesaxebac saubari gveqneba am Tavis mesame
paragrafSi.
III. saqmis arsebiTad ganxilvis dawyeba. mosamarTlis moxseneba
246
saqmis arsis Sesaxeb
mas Semdeg, rac ganxiluli iqneba mxareTa da maT warmomadgenelTa
yvela Suamdgomloba (gancxadeba, mosazreba) da sasamarTlo mivad im
daskvnamde, rom ar arsebobs saqmis ganxilvis gadadebis safuZveli,
daiwyeba meore stadia (etapi) – saqmis arsebiTi ganxilva.
ssk 217-e muxlis Tanaxmad „saqmis arsebiTi ganxilva iwyeba saqmis
moxsenebiT mosamarTlis mier, romelic unda emyarebodes mxareTa mier
warmodgenil masalebs“. es imas niSnavs, rom mosamarTlem mokled,
naTlad da yvelasaTvis gasagebad unda Camoayalibos saqmis arsi, mxareTa
Soris wamoWrili davis arsi. amisaTvis man Tavis moxsenebaSi zustad
unda uCvenos:
a) mosarCelis moTxovnis Sinaarsi da xasiaTi sasarCelo
gancxadebis mixedviT;
b) garemoebebi (faqtebi), romlebzec mosarCele uTiTebs Tavis
sasarCelo gancxadebaSi da mtkicebulebebi, romlebic realurad
warmoadgina man da aris saqmeSi;
d) mopasuxis mier warmodgenili werilobiTi Sesageblis, agreTve
Segebebuli sarCelis Sinaarsi da xasiaTi.
e) garemoebebi (faqtebi), romlebzec mopasuxe amyarebs Tavis
Sesagebels (Segebebul sarCels);
v) mtkicebulebebi, romlebic warmoadgina mopasuxem am garemoebebis
dasadastureblad.
mosamarTlis moxseneba saqmis arsis Sesaxeb amiT ar SeiZleba
amoiwuros. man Tavis moxsenebaSi unda miuTiTos agreTve, SeuZliaT Tu
ara mxareTa mier miTiTebul garemoebebs daasabuTon anu iuridiulad
gaamarTlon sasarCelo moTxovna da Sesagebeli (Segebebuli sarCeli),
xolo Tu romelime garemoeba kidec rom daadasturdes warmodgenili
mtkicebulebiT, ver daasabuTebs iuridiulad am moTxovnas, Tu
Sesagebels, amis Sesaxeb unda aRiniSnos mosamarTlis moxsenebaSi.
sasamarTlos sruli ufleba aqvs ar gamoiTxovos, ar miiRos, xolo Tu
SecdomiT miiRo saqmidan amoiRos „mtkicebulebebi, romlebsac
saqmisaTvis mniSvneloba ar aqvT“ (ssk 104-e muxli).
saqmis ganxilvis dawyebis aseT wess aqvs Rrma azri da didi
praqtikuli mniSvneloba. saqme isaa, rom gadawyvetilebas saqmeze iRebs
sasamarTlo. amasTan, igi SeboWilia mxareTa moTxovnis (Sesageblis)
farglebiT. aqedan gamomdinare, mxareTa moTxovnebis azrisa da Sinaarsis
sworad gagebas sasamarTlos mxriv gadamwyveti mniSvneloba aqvs mxareTa
sadavo uflebis dacvisaTvis. mxareebs, romlebmac moismines sasamarTlos
moxseneba, SeuZliaT daazuston an Sesworeba Seitanon mosamarTlis
moxsenebis im nawilSi, romelic maTi moTxovnis (Sesageblis) xasiaTs
da farglebs Seexeba, Tu ra Tqma unda mosamarTlem raime sworad ver
gaigo.
mxareebs da maT warmomadgenlebs SeuZliaT agreTve TavianTi
mosazrebebi Camoayalibon mosamarTlis mier saqmis faqtobrivi
garemoebebis samarTlebrivi Sefasebisa da mtkicebulebaTa gankuTvnadobis
Sesaxeb mis mier miRebuli gadawyvetilebis mimarT. SemTxveviTi araa,
amitom, rom „ mosamarTlis mier saqmis moxsenebis Semdeg iwyeba mxareTa
axsna-ganmartebis mosmena (ssk 218-e muxli).
247
saqarTvelos ssk-is Tanaxmad mxareTa axsna-ganmarteba aris
mtkicebulebis (mtkicebis saSualebis) erT-erTi saxe. amitom, igi
ganxilulia am wignis im TavSi romelic mtkicebulebebs exeba, amitom
Cven aq SevexebiT mxolod mxareTa axsna-ganmartebis im nawils, romelic
Seexeba maT mosazroebas saqmis arsis Sesaxeb, mosamarTlis mier
moxsenebaSi Camoyalibebul sakiTxebs.
mniSvnelovania aRiniSnos, rom axsna-ganmartebis win mosamarTlem
unda ganumartos mxareebs, rom maT ar gaimeron is, rac ukve iTqva
mosamarTlis mier, aramed aRniSnon Tu raime aqvT dasamatebeli an
dasazustebeli da ramdenad sworad iyo gagebuli da gadmocemuli maTi
moTxovnisa da Sesageblis (Segebebuli sarCelis) Sinaarsi. cxadia, maT
SeuZliaT koreqtivebi Seitanon mosamarTlis moxsenebaSi, Tu raime
arasworad iyo gagebuli mis mier.
mxareebisaTvis SekiTxvebis micemis gziT SeiZleba kidev erTxel
dazustdes, Tu gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovan romel garemoebebze
ar davoben isini da romeli faqtobrivi garemoeba iTvleba sadavod,
agreTve, saqmeSi arsebuli romeli mtkicebuleba SeiZleba CaiTvalos
sarwmunod da romeli ara da a.S.
mxareTa morigebaze sasamarTlo zrunavs jer kidev saqmis
momzadebis stadiaze, magram Tu am stadiaze es ver moxerxda,
sasamarTlom kvlav unda miiRos zomebi maTi morigebisaTvis da
ganumartos mxareebs im upiratesobaze, romelic aqvs mxareTa morigebiT
saqmis damTavrebas, gadawyvetilebiT saqmis damTavrebasTan SedarebiT.
mxareebs SeuZliaT mTavar sxdomaze axsna-ganmartebis micemis dros
wamoayenon axali mosazrebebi da miuTiTon axal garemoebebze. axali
iqneba iseTi faqtobrivi garemoebebi da mosazrebebi, romlebic adre ar
iyo gamoTqmuli da wamoyenebuli.
magaliTad: valdebulebis SeusruleblobisaTvis pasuxismgeblobisagan
ganTavisuflebis mizniT mopasuxe b-ani miuTiTebda, rom
es valdebuleba Sewyvetilia gaqviTviT. mosarCele a-nim
mTavar sxdomaze miuTiTa axal garemoebaze imis Sesaxeb,
rom mxareTa SeTanxmebiT valdebulebis Sewyveta
gaqviTviT winaswar iyo gamoricxuli (sk 447-e muxli).
es aris axali garemoeba, romliTac ar iyo cnobili manamde, saqmis
momzadebis stadiaze. amitom, imisaTvis, rom Seamowmos misi namdviloba
sasamarTlom jer unda gaarkvios, Tu ratom ar iqna wamoyenebuli es
garemoeba momzadebis stadiaze. saqme isaa, rom ssk 219-e muxlis
Tanaxmad „sasamarTlo gaiTvaliswinebs am axal garemoebebs da
mtkicebulebebs, Tu cnobs, rom maT Sesaxeb Tavis droze ar iyo
gancxadebuli sapatio mizeziT“.
uaRresad mniSvnelovania zustad da ganuxrelad iqnes daculi
SekiTxvebis micemis rigiToba da wesi. TiToeul mxares SeuZlia
SekiTxva misces meore mxares (mis warmomadgenels) mxolod sasamarTlos
nebarTviT, magram sasamarTlos nebarTviT mxaris mier micemuli SekiTxva
SeuZlia moxsnas sasamarTlom Tu es SekiTxva uadgilo an Seuferebelia
da ar emsaxureba saqmis garemoebis gamorkvevas. SekiTxvis moxnis sakiTxi
SeuZlia daayenos mxarem, magram mosamarTles es SeuZlia Tavisi
iniciativiTac. cxadia, rom mosamarTles SeuZlia SekiTxva misces mxares
nebismier dros, oRond mas Semdeg, roca mxare daamTavrebs Tavisufali
TxrobiT Tavisi axsna-ganmartebis gadmocemas.
248
IV. mtkicebulebaTa gamokvleva
rogorc ukve aRvniSneT, mxareTa axsna-ganmarteba warmoadgens Cveni
saproceso kanonmdeblobiT mtkicebulebas, mtkicebis erT-erT
damoukidebel saSualebas.
aqedan gamomdinare, mxareTa axsna-ganmartebis mosmeniT faqtiurad
iwyeba mtkicebulebaTa gamokvleva.
saqmeSi arsebul sxva mtkicebulebaTa Semowmeba maTi utyuarobis
Tu sarwmunoobis TvalsazrisiT sasamarTlos mTavar sxdomaze warmoebs
mxolod im SemTxvevaSi, Tu aseTi Semowmeba ar momxdara am saqmis
momzadebis stadiaze.
mtkicebulebaTa Semowmebis mizniT sasamarTlom uSualod unda
mousminos mxareebs, mesame pirebs, Tanamonawileebs, Seadaros maTi axsna-
ganmartebebi erTmaneTs; sasamarTlom uSualod unda dakiTxos da
mousminos mowmeebs kanoniT dadgenili wesiT. daaTvalieros nivTieri
mtkicebulebebi da moaxdinos adgilze daTvaliereba, Tu es ar
gaukeTebia saqmis momzadebis stadiaze obieqturi an sxva raime sapatio
mizezis gamo. saqmis arsebiTad ganxilvis stadiaze SeiZleba wamoiWras
iseTi garemoebis dadgenis aucilebloba, romelic specialur codnas
moiTxovs. es ukiduresaad arasasurveli SemTxvevaa, magram sxva gza ar
arsebobs – sasamarTlom unda daniSnos eqspertiza da, cxadia, unda
gadados saqmis ganxilva. aseT SemTxvevaSi saqmis ganxilvis gadadeba da
eqspertizis daniSvna gamarTlebulia imiT, rom am saqmis winaswari
momzadebis stadiaze ar iyo cnobili gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis
mqone garemoebis Sesaxeb da mxarem sapatio mizeziT ver wamoayena es
garemoeba am stadiaze.
mtkicebulebaTa gamokvlevis (Semowmebis) mizniT sasamarTlom unda
moaxdinos yvela Sekrebili masalis, saqmeSi arsebuli yvela
mtkicebulebis SedarebiTi gamokvleva. Tu aseTi Sedarebis Sedegad
aRmoCndeba, rom saqmeSi arsebobs urTierTsawinaaRmdego mtkicebulebebi,
sasamarTlom unda aRmofxvras es winaaRmdegoba, risTvisac SeiZleba
saWiro gaxdes mxareebisagan ganmeorebiT axsna-ganmartebis miReba,
mowmeTa ganmeorebiT dakiTxva, eqspertizis, maT Soris ganmeorebiTi da
damatebiTi eqspertizis daniSvna da a.S.
mas Semdeg, rac gamokvleuli iqneba yvela warmodgenili
mtkicebuleba, sasamarTlo kvlav unda SeekiTxos mxareebs da procesis
sxva monawileebs (Tanamonawileebs, mesame pirebs), xom ar surT raime
daumaton saqmis masalebs. Tu maT araferi aqvT dasamatebeli sasamarTlo
gadadis mxareTa paeqrobaze.
V. mxareTa paeqroba. sasamarTlos xelmZRvaneloba mxareTa
Sejibrebisadmi
mxareTa paeqroba mTavar sxdomaze saqmis ganxilvis erT-erTi
saintereso da mniSvnelovani nawilia.
paeqrobaSi monawileobis ufleba aqvT mxareebs, Tanamonawileebs,
mesame pirebs da warmomadgenlebs: mopaeqreebi saqmeSi arsebuli da
ganxiluli mtkicebulebebis analizis safuZvelze gamoTqvamen TavianT
mosazrebebs sasamarTlo ganxilvis yvelaze mTavar da ZiriTad sakiTxze:
249
sarCelis (Sesageblis) safuZvlianobis Tu usafuZvlobis,
dasabuTebulobisa Tu dausabuTeblobis Sesaxeb. mopaeqre Tavis sityvaSi
unda Seecados miuTiTos gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone
romeli garemoeba (faqti) SeiZleba CaiTvalos dadasturebulad, romeli
– ver dasturdeba da vis ekisreboda misi damtkicebis tvirTi da a.S.
mopaeqres SeuZlia gamoTqvas Tavisi mosazreba faqtebis iuridiuli
Sefasebis Sesaxeb da miuTiTos kanonze, romelic gamoyenebuli unda
iqnes.
ssk 227-e muxlis me-2 nawili gansazRvravs paeqrobaSi monawileTa
rigiTobas. kerZod, pirvelad gamovlen mosarCele da misi
warmomadgeneli, Semdeg mopasuxe da misi warmomadgeneli. Semdeg gamodis
mesame piri damoukidebeli moTxovniT da misi warmomadgeneli. rac
Seexeba mesame pirebs damoukidebeli moTxovnis gareSe, isini gamodian im
mxaris Semdeg, romlis mxarezec monawileobs procesSi.
mas Semdeg, rac paeqrobis yvela monawile warmoTqvams sityvas, maT
SeuZliaT xelmeored gamovidnen warmoTqmul sityvasTan dakavSirebiT.
ssk 228-e muxlis Tanaxmad aseT xelmeored gamosvlas replika ewodeba,
rac ganpirobebulia paeqrobaSi monawile pirisaTvis pasuxis gacemis
aucileblobiT. replikis, anu sapasuxo gamosvlis rigiToba unda
Seesabamebodes paeqrobaSi monawileobis rigiTobas, oRond imis
gaTvaliswinebiT, rom ukanaskneli replikis ufleba yovelTvis aqvs
mopasuxes da mis warmomadgenels. unda aRiniSnos, rom replika – esaa
ufleba, romliTac SeuZliaT isargeblon, magram SeuZliaT uari Tqvan
masze.
mxareTa Sejibrebas, ise rogorc saqmis warmoebas mTlianad
xelmZRvanelobs sasamarTlo. aseTi xelmZRvanelobisaTvis sasamarTlos
aqvs erTi didi orientiri – samoqalaqo saproceso kodeqsi, romelic
amomwuravad gansazRvravs saqmis warmoebis wess da maT Soris mxareTa
zepir Sejibrebas.
sasamarTlom kargad unda gaacnobieros, rom jer kidev procesis
sawyis etapze – sarCelis warmoebaSi miRebis momentidan, saqmis
momzadebas (werilobiT Sejibrebas), mis ganxilvas (zepir Sejibrebas) da
gadawyvetas xelmZRvanelobs sasamarTlo da rom igi uflebas ver
miscems Tavis Tavs da miT umetes mxares, daarRvios kanoniT
gansazRvruli saqmis warmoebis wesi.
mxareTa zepiri Sejibreba saqmis warmoebis yvelaze rTuli
nawilia. am dros sWirdeba sasamarTlos gansakuTrebuli yuradReba da
principuloba. sasamarTlom araviTar SemTxvevaSi ar unda dauSvas
mxareTa mier mwvave da urTierTSeuracmyofeli gamoTqmebi. man unda
Seawyvetinos sityva yvelas vinc ar emorCileba. nebismieri
gadawyvetileba, romelsac igi miiRebs procesis msvlelobis dros,
maSinve unda gamocxaddes.
praqtikis analizi srul safuZvels gvaZlevs gavakeToT daskvna,
rom yovelTvis, roca saqme kargad iyo momzadebuli, saqmis warmoeba
mimdinareobda kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli wesiT, saqmis ganxilva
zedmetad, usargeblod da usafuZvlod ar Wianurdeba – sasamarTlos
mTavari sxdoma da saqmis gadawyveta Zalian swrafad, Sesvenebis gareSe
mTavrdeba
VI. sxdomis daxurva da gadawyvetilebis gamotana
250
paeqrobiT mTavrdeba mTavari sxdoma da sasamarTlo gadis
gadawyvetilebis gamosatanad. saTaTbiro oTaxSi gasvlis win
sasamarTlom yovelTvis unda gamoacxados, rom sxdoma damTavrebulia da
igi gadis gadawyvetilebis misaRebad.
jer kidev saTaTbiro oTaxSi gasvlamde da gadawyvetilebis
gamotanamde sasamarTlos ukve unda hqondes Camoyalibebuli Tavisi
mosazrebebi saqmeSi arsebul mtkicebulebaTa Sesaxeb. maT Sefasebas
sasamarTlo iwyebs jer kidev saqmis momzadebis stadiaze da sasamarTlo
sxdomaze, sadac mxareebi zepirad ayalibeben TavianT mosazrebebs am
mtkicebulebaTa Sesaxeb. miuxedavad amisa, sasamarTlo saTaTbiro oTaxSi
kidev erTxel da sabolood afasebs mtkicebulebebs jer erTi maTi
sarwmunoobisa Tu utyuarobis TvalsazrisiT da meore – ra daskvnebis
gakeTeba SeiZleba maT safuZvelze mtkicebis saganSi Semavali
faqtobqrivi garemoebebis arseboba-ararsebobis Sesaxeb. swored aq –
saTaTbiro oTaxSi, gadawyvetilebis Camoyalibebis win, sasamarTlom
sabolod unda gaarkvios: a)saqmeSi arsebuli romeli mtkicebuleba unda
CaiTvalos sarwmunod (utyuarad) da romeli ara; b) saqmisaTvis
mniSvnelobis mqone romeli garemoeba (romelzec mxareebi amyareben
TavianT moTxovnasa da Sesagebels) iTvleba damtkicebulad da romeli
ara; g) romeli garemoebebis Sesaxeb ar davoben mxareebi (udavo
faqtebi); d)romeli kanoni unda iqnes gamoyenebuli da dakmayofildes
Tu ara sarCeli. gadawyvetilebis Sinaarsi ar amoiwureba mxolod am
sakiTxebis gadaWriT (249-e muxli), magram es is fundamenturi
sakiTxebia, romelTa gadaWris gareSe gadawyvetilebis gamotana
SeuZlebelia.
amasTan erTad sasamarTlom Tavisi gadawyvetilebiT pasuxi unda
gasces sarCelSi wamoyenebul da ganxilul yvela moTxovnas. rogorc
sasarCelo gancxadebidan da sakasacio saCivris Sinaarsidan irkveva –
naTqvamia sakasacio sasamarTlos erT-erT ganCinebaSi, mosarCele
sasamarTloSi ayenebda or moTxovnas. saapelacio sasamarTlom gaauqma
gadawyvetileba, magram axali gadawyvetilebis gamotanis dros ar
gadawyvita orive moTxovna, riTac daarRvia ssk 244-e muxlis danawesi.
„saqmis xelaxla ganxilvis dros saapelacio palatam unda imsjelos
kasatoris orive moTxovnaze da kanonis Sesabamisad gadawyvitos
dayenebuli sakiTxebi“.109
kanoni gansazRvravs agreTve kolegiuri sasamarTlos mier
gadawyvetilebis gamotanis wess, romlis Tanaxmad gadawyvetileba
dadgenili unda iqnes xmebis umravlesobiT. arcerT mosamarTles ar aqvs
ufleba Tavi Seikavos xmis micemisagan. Tavmjdomare xmas aZlevs
mosamarTleebis Semdeg, xolo mosamarTles, romelic ar eTanxmeba
umravlesobas, SeuZlia werilobiT Camoayalibos Tavisi gansxvavebuli
azri. gansxvavebuli azris werilobiTi Camoyalibebis movaleoba ar
arsebobs. gansxvavebuli azris qona mosamarTlis uflebaa da ara
movaleoba. Tu gansxvavebuli azri werilobiTaa Camoyalibebuli, igi
daerTvis saqmes da misi gacnobis ufleba aqvT mxareebs.
mosamarTleebs ufleba ar aqvT gaaxmauron TaTbiris dros
gamarTuli msjeloba.
109 susg samoqalaqo saqmeebze. 5. IV 2001, gv. 565
251
gadawyvetilebas wers mosamarTle. Tu saqmes ixilavs kolegiuri
sasamarTlo, maSin gadawyvetileba SeiZleba daweros erT-erTma
mosamarTlem, maT Soris kolegiuri sasamarTlos Tavmjdomarem. rogorc
wesi gadawyvetilebas wers momxsenebeli mosamarTle. gadawyvetilebas
xels awers yvela mosamarTle, maT Soris mosamarTle, romelic ar
eTanxmeba umravlesobiT miRebul gadawyvetilebas da aqvs Tavisi
gansxvavebuli azri.
kanoni gansazRvravs gadawyvetilebis formas sasamarTlo
gadawyvetileba unda Camoyalibdes werilobiTi formiT.
gadawyvetileba saqmis ganxilvis Semdeg dauyovnebliv unda iqnes
gamotanili da gamocxadebuli. mxolod gansakuTrebiT rTul saqmeebze
dasabuTebuli gadawyvetilebis gamotana SeiZleba gadaidos araumetes 14
dRiT, magram gadawyvetilebis sarezolucio nawili, romelic aseve
werilobiTi formiT unda Camoyalibdes, sasamarTlom unda gamoacxados
imave sxdomaze.
VII. sasamarTlo dadgenilebaTa saxeebi
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis mixedviT
sasamarTlom SeiZleba gamoitanos ramdenime saxis dadgenileba,
rogoricaa gadawyvetileba, ganCineba, gadaxdis brZaneba, brZaneba
lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb.
sasamarTlos gadawyvetileba – esaa saqarTvelos saxeliT
gamotanili sasamarTlos dadgenileba, romliTac saqme arsebiTad wydeba
(ssk 243-e muxlis pirveli nawili).
sasamarTlos ganCineba – esaa sasamarTlos dadgenileba, romliTac
saqme arsebiTad ar wydeba (ssk 284-e muxlis pirveli nawili).
gadaxdis brZaneba – esaa davalianebis gadaxdis Sesaxeb saqmis
gamartivebuli wesiT miRebuli sasamarTlos dadgenileba, romelic
avalebs mowinaaRmdege mxares (movales) gadaixados am brZanebaSi
miTiTebuli Tanxa (ssk 303-e muxli).
brZaneba lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb – esaa saqmis
gamartivebuli wesiT miRebuli sasamarTlos dadgenileba lizingis
gamcemis mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb (ssk 389-e
muxli).
ufro dawvrilebiT am dadgenilebebis Sesaxeb saubari gveqneba
qvemoT, roca SevexebiT TiToeul maTgans cal-calke.
$2. saqmis ganxilvis gadadeba
I. cneba da dasaSveboba.
saqmis winaswari sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebis stadia
arsebobs imisaTvis, rom ar gaxdes saWiro saqmis ganxilvis anu
sasamarTlos mTavari sxdomis gadadeba da saqme ganxiluli iqnes erT
sxdomaze da, Tu SesaZlebelia, Sesvenebis gareSe. magram, Tu es ver
xerxdeba da saWiro xdeba sxdomebis gadadeba sxva droisaTvis, Tanac
iseTi mizeziT, romelsac ar eqneboda adgili saqmis kanonis Sesabamisad
warmoebis SemTxvevaSi, es imaze migvaniSnebs, rom saqme ar iyo saTanadod
momzadebuli, an kidev, mxare cdilobs gaaWianuros saqmis ganxilva,
252
xolo sasamarTlo ver iyenebs im saproceso meqanizms, romlebic
gaWianurebis winaaRmdeg sabrZolvelad aris gamiznuli.110
amrigad, imis mixedviT, Tu ra mizeziT da visi SuamdgomlobiT
xdeba saqmis ganxilvis sxva droisaTvis gadadeba, Cven SegviZlia zustad
da Seucdomlad ganvsazRvros momzadebuli iyo Tu ara saqme
sasamarTlos mTavar sxdomaze ganxilvisaTvis, romeli mxare cdilobs
saqmis ganxilvis gaWianurebas da iRebs Tu ara sasamarTlo kanoniT
gaTvaliswinebul zomebs saqmis gaWianurebis winaaRmdeg.
saqmis ganxilvis gadadeba unda ganvasxvavoT saqmis ganxilvis
gagrZelebisagan meore an mesame dRes, im ubralo mizezis gamo, rom misi
ganxilva ver moeswro imave dRes. saqmis ganxilvis gadadeba – esaa am
saqmis ganxilvisaTvis axali sxdomis sxva droisaTvis daniSvna. aqedan
gamomdinare, arasworia vuwodoT saqmis ganxilvis gadadeba iseT
SemTxvevas, rodesac saqmis ganxilva erT dRes (erT sxdomaze) ver
mTavrdeba da amitom grZeldeba momdevno an sxva dRes. magram es iqneba
ara gadadeba, aramed saqmis ganxilvis gagrZeleba an Sesvenebis
gamocxadeba garkveul dromde.
saqmis ganxilvis gadadeba dasaSvebia mxolod kanoniT
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi (ssk 216-e muxli). magaliTad, Segebebuli
sarCelis aRZvra dasaSvebia saqmis winaswari momzadebis damTavrebamde.
amis Semdeg misi aRZvra SeiZleba, Tu es vada gaSvebuli iyo sapatio
mizeziT. Tu sasamarTlo cnobs rom aseTi sapatio mizezi arsebobs,
maSin is miiRebs dagvianebiT aRZrul Segebebul sarCels, magram
dainteresebuli mxaris TxovniT an Tavisi iniciativiT saqmis ganxilva
SeiZleba gadaidos im motiviT, rom saWiroa Segebebuli sarCelis
gansaxilvelad momzadeba. saqmis ganxilvis gadadebas iTvaliswinebs
agreTve ssk 229-e da 233-e muxlebi. amasTan erTad, unda aRiniSnos, rom
saqmis ganxilvis gadadebas kanoni pirdapir ki ara, aramed arapirdapir
SeiZleba iTvaliswinebdes. magaliTad, Tu sasamarTlom eqspertizis
daniSvnis Sesaxeb ganCineba gamoitana ara mosamzadebel stadiaze, aramed
mas Semdeg, rac dainiSna mTavari sxdoma, an uSualod mTavar sxdomaze,
maSin sasamarTlom unda gadados saqmis ganxilva da daelodos
eqspertis daskvnis miRebas. aseve, Tu mowmed dabarebuli piri ar
gamocxadda sasamarTlo sxdomaze sasamarTlos SeuZlia daadginos misi
iZulebiTi moyvana. cxadia, rom sasamarTlom, Tu aseTi gadawyvetileba
miiRo, unda gadados saqmis ganxilva sxva droisaTvis.
saqmis ganxilvis gadadeba SeiZleba sasamarTlos iniciativiT an
mxareTa SuamdgomlobiT. saWiroa aRiniSnos mxolod is, rom
sasamarTlom araviTar SemTxvevaSi ar unda dauSvas saqmis ganxilvis
gadadeba, Tu amas miznad aqvs saqmis ganxilvis gaWianureba.
II. saproceso moqmedebebi, romlebic unda Sesruldes saqmis
ganxilvis gadadebis SemTxvevaSi.
110 sasamarTlo praqtikis analizi gviCvenebs, rom saqmis ganxilvis gadadebis yvelaze gavrcelebuli
mizezia mxareTa Suamdgomlobebi mtkicebulebaTa warmodgenis Sesaxeb, mowmis gamoZaxebis Sesaxeb,
sasamarTlos mier werilobiTi masalebis gamoTxovis Sesaxeb, erT-erTi an orive mxaris
gamoucxadebloba, damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame piris CarTva, saqmis gasacnobad drois
micema, Tumca ramdenime Tvea mas Semdeg, rac am saqmis warmoeba mimdinareobs da a.S.
ix. T. liluaSvili. samoqalaqo procesis sakiTxebi saqarTvelos sasamarTloebis praqtikaSi, gv. 67-
76.
253
saqmis ganxilvis gadadeba Zalian arasasurveli movlenaa da amis
aucilebloba rom ar warmoiSvas saproceso kanonmdebloba Seicavs yvela
saWiro meqanizmebs. magram, miuxedavad amisa, garkveuli pirobebis
arsebobisas da kanoniT pirdapir an arapirdapir gaTvaliswinebul
SemTxvevebSi SeiZleba aucilebeli gaxdes saqmis ganxilvis gadadeba.
amasTan erTad kanoni moiTxovs sasamarTlos mxriv mTeli rigi
saproceso moqmedebebis Sesrulebas im SemTxvevisaTvis, Tu igi daadgens
saqmis ganxilvis gadadebas. kerZod, saqmis ganxilvis gadadebis
SemTxvevaSi sasamarTlom:
1. unda daniSnos dRe axali sxdomisaTvis da amis Sesaxeb unda
acnobos sxdomaze gamocxadebul pirebs, afrTxilebs maT axlad
daniSnul sxdomaze gamoucxadeblobis Sedegebis Sesaxeb. yovelive
amis Sesaxeb aRiniSneba sxdomis oqmSi, razedac xels aweren es
pirebi.
am pirebisaTvis damatebiT uwyebis gagzavna saWiro aRar aris.
isini iTvlebian gamoZaxebulebad (dabarebulad) kanoniT dadgenili
wesiT. rac Seexeba sxdomaze gamoucxadebel pirebs, maT unda
gaegzavnoT Setyobineba kanoniT dadgenili wesiT (ssk 70-78-e
muxlebi).
2. unda dakiTxos gamocxadebuli mowmeebi kanoniT dadgenili wesiT
(ssk 140-153-e muxlebi).
axal sasamarTlo sxdomaze am mowmeTa xelmeored dabareba
SeiZleba mxolod aucileblobis SemTxvevaSi. aris Tu ara aseTi
aucilebloba-gadawyvets sasamarTlo.
3. unda gaafrTxilos mxareebi, rom Tu maT gaaCniaT damatebiTi
mtkicebulebebi, warmoadgino isini sasamarTlos mier daniSnul
vadaSi – axali sxdomis Catarebamde. am vadas niSnavs sasamarTlo
da igi ar SeiZleba daemTxves axlad daniSnuli sxdomis dRes,
radgan maT droulad unda gaecnos mowinaaRmdege mxare, raTa mas
mieces sruli SesaZlebloba warmoadginos Tavisi mosazrebebi
axlad daniSnul sasamarTlo sxdomaze.
damatebiTi mtkicebulebebis sasamarTlos mier daniSnul vadaSi
warudgenloba arTmevs mxares uflebas warmoadginos isini saqmis
zepiri (sasamarTlo sxdomaze) ganxilvis dros
4. unda Seasrulos kanoniT gaTvaliswinebuli nebismieri sxva
moqmedeba, rac misi azriT aucilebelia axlad daniSnul sxdomaze
saqmis ganxilvis damTavrebisa da am saqmeze gadawyvetilebis
gamosatanad.
saqmis ganxilvis gadadebis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba,
romelic SeiZleba Setanili iqnes oqmSi (ssk 284-e muxli). ganCinebaSi
(oqmSi) miTiTebuli unda iyos saqmis ganxilvis gadadebis safuZveli,
dRe axali sxdomis Catarebisa, dro ama Tu im saproceso moqmedebis
Sesrulebisa, agreTve im pirTa xelmowerebi romlebic eswrebian
sxdomas da miTiTeba maTi gafrTxilebis Sesaxeb axlad daniSnul
sxdomaze gamoucxadeblobis Sedegebis Taobaze.
$3. saqmis warmoebis SeCereba
saqmis warmoebis SeCereba gansxvavdeba saqmis ganxilvis
gadadebisagan: saqmis ganxilvis gadadeba – esaa sxva droisTvis daniSnul
254
sasamarTlo sxdomaze saqmis ganxilvis gadatana, xolo saqmis warmoebis
SeCereba – esaa saproceso moqmedebaTa Sewyveta saqmis ganxilvis
stadiaze, rac gamowveulia iseTi obieqturi garemoebebiT, romelTa
mimarT SeuZlebelia imis winaswar zustad garkveva, Tu rodis Sewyveten
isini arsebobas. amitom, saqmis ganxilvis gadadeba yovelTvis unda
moxdes garkveuli vadiT, rac praqtikaSi yovelTvis ar sruldeba, xolo
saqmis warmoebis SeCereba SeiZleba moxdes kanoniT gaTvaliswinebuli
pirobebis (movlenis) dadgomamde.
saqmis warmoebis SeCereba gansxvavdeba saqmis ganxilvis
gadadebisagan sakanonmdeblo mowesrigebis TvalsazrisiTac, norma,
romelic awesrigebs saqmis ganxilvis gadadebas, aris miTiTebiTi norma
(ssk 216-e muxli), romelic uTiTebs sxva normebze, romlebic
iTvaliswineben aseTi gadadebis SemTxvevebs, xolo normebi, romlebic
awesrigeben saqmis warmoebis SeCerebas, ar warmoadgenen miTiTebiT
normebs. isini TviTon Seicaven im safuZvlebis amomwurav CamonaTvals,
romlebic iwveven saqmis SeCerebas. es imas niSnavs, rom sasamarTloebs
ar aqvT ufleba gaafarTovn an Sekvecon am safuZvlebis wre.
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs saqmis
warmoebis SeCerebis savaldebulo da fakultatur (arasavaldebulo)
safuZvlebs.
saqmis warmoebis savaldebulo safuZvlebis amomwurav CamonaTvals
Seicavs ssk 279-e muxli. im SemTxvevaSi, rodesac adgili aqvs am
muxlSi CamoTvlil erT-erT garemoebas – sasamarTlo valdebulia
SeaCeros warmoeba.
magaliTad: sasamarTlo ganixilavs davas zianis anazRaurebis
Sesaxeb. saqmis sasamarTloSi warmoebis procesSi
gardaicvala mosarCele (fizikuri piri). sasamarTlo
valdebulia SeaCeros saqmis warmoeba, risTvisac
gamoaqvs ganCineba.
aRsaniSnavia, rom fizikuri piris gardacvaleba mxolod maSin
iwvevs saqmis warmoebis SeCerebas, rodesac kanoni uSvebs
uflebamonacvleobas.
magaliTad: moqalaqem aRZra memkvidreobiTi urTierTobidan
gamomdinare sarCeli da gardaicvala. sasamarTlo
SeaCerebs saqmis warmoebs, radgan sk 1306-e muxlis
Tanaxmad, memkvidreoba SeiZleba gadavides
uflebamonacvleze.
magram, Tu kanoni ar uSvebs uflebamonacvleobas, maSin mxaris
gardacvalebis SemTxvevaSi sasamarTlom ki ar unda SeaCeros, aramed
Sewyvitos saqmis warmoeba.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli samuSaoze aRdgenis Sesaxeb, magram
saqmis warmoebaSi miRebis Semdeg igi gardaicvala.
sasamarTlom saqmis warmoeba unda Sewyvitos, radgan
kanoni ar uSvebs aseT SemTxvevaSi
uflebamonacvleobas; a-nis nacvlad samuSaoze ver
„aRadgenen“ mis uflebamonacmles (ssk 272-e muxlis
„e“ qvepunqti).
ssk 279-e muxlis „a“ qvepunqtis Tanaxmad SeCereba xdeba
„iuridiuli piris arsebobis Sewyvetisas“. sinamdvileSi iuridiuli
piris arsebobis Sewyveta xdeba iuridiuli piris likvidaciis dros.
255
magram, likvidaciis SemTxvevaSi uflebamonacvleoba ar warmoiSoba (sk
39-e muxli, „mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis me-14 muxli). aqedan
gamomdinare, iuridiuli piris arsebobis Sewyvetisas saqmis warmoebis
SeCerebas araviTari azri ar aqvs. amitom, iuridiuli piris arsebobis
„SewyvetaSi“ unda vigulisxmoT am iuridiuli piris reorganizacia
(SeerTeba, mierTeba, gayofa, gamoyofa, gardaqmna). saqmis warmoeba
SeCerdeba mxolod im SemTxvevaSi, Tu adgili hqonda iuridiuli piris
reorganizacias, romlis Sedegad warmoiSveba uflebamonacmleoba.
kanonmdebloba iTvaliswinebs saqmis warmoebis savaldebulo
SeCerebis sxva safuZvlebsac, rogoricaa mxaris mier qmedunarianobis
dakargva, mxareTa yofna armiaSi, saqmis ganxilvis SeuZlebloba sxva
saqmis gadawyvetamde, sakonstitucio sasamarTlosadmi mimarTva im
kanonis konstituciurobis Taobaze, romelic gamoyenebuli unda iqnes am
saqmis gadawyvetisas (ssk 279-e muxli).
saqmis warmoebis SeCerebis arasavaldebulo safuZvlebis amomwurav
CamonaTvals Seicavs ssk 280-e muxli. aseTi safuZvlebia: a) mxaris
yofna vadian samxedro samsaxurSi an gawveulia raime saxelmwifo
movaleobis Sesasruleblad: b) mxaris yofna xangrZliv samsaxurebriv
mivlinebaSi; g) mxaris yofna samekurnalo dawesebulebaSi an aris avad,
ris gamoc ar aqvs sasamarTloSi gamocxadebis saSualeba; d) mopasuxis
Zebnis gamocxadeba kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi; e) eqspertizis
daniSvna sasamarTlos mier.
am muxlSi CamoTvlili garemoebebis arsebobisas sasamarTlo araa
valdebuli SeaCeros saqmis warmoeba. sxvanairad aq CamoTvlil
garemoebebs saqmis warmoebis SeCerebis fakultatur safuZvlebs
uwodeben.
SeaCeros saqmis warmoeba Tu gadados saqmis ganxilva,
damokidebulia mosamarTlis mixedulebaze.
magaliTad: sasamarTlom daniSna eqspertiza. imis
gaTvaliswinebiT, Tu ra sirTulis gamokvlevaa
Casatarebeli, sasamarTlos SeuZlia gansazRvros vada
da ki ar SeaCeros saqmis warmoeba, aramed gadados
saqmis ganxilva.
- saqmis warmoebis SeCerebis arasavaldebulo safuZvlebs Soris
gansakuTrebul yuradRebas iqcevs mxaris avadmyofoba. praqtikaSi arc
ise iSviaTia SemTxveva, roca mxare namdvilad mZimedaa daavadebuli da
arc Cans raime perspeqtiva misi axlo momavalSi gamojanmrTelebisa.
arada mowinaaRmdege mxare saqmis ganxilvis gaWianurebiT naxulobs did
zarals. avadmyofi mxare ki araviTar ganzraxvas, miandos saqmis warmoeba
advokats (warmomadgenels) ar amJRavnebs. Tu aseTi piri mosarCelea,
mizanSewonili iqneba saqmis warmoebis SeCereba mis gamojanmrTelebamde,
magram, Tu aseTi piri mopasuxea, sasamarTlom 82-e muxlis analogiiT
mas unda dauniSnos misive ojaxis romelime wevri saproceso
warmomadgenlad, xolo Tu ojaxis wevrebs Soris aseTi piri ar
arsebobs, maSin sxva nebismieri piri, romelic SeZlebs avadmyofi
mopasuxis interesebis dacvas.
aseTi pirisaTvis saproceso warmomadgenlis daniSvna SeiZleba
moxdes mas Semdeg, rodesac sasamarTlo SesTavazebs mas dauniSnos
advokati saxelmwifos xarjze (Tu mas am xarjebis anazRaureba ar
256
SeuZlia), xolo avadmyofi mopasuxe amis kategoriuli winaaRmdegia (ssk
47-e muxlis me-2 nawili).
rac Seexeba mopasuxis Zebnis gamocxadebas (ssk 280-e muxlis „d“
punqti), jer-jerobiT kanoni amas ar iTvaliswinebs. SeiZleba mopasuxis
Zebnis gamocxadeba ama Tu im kategoriis saqmeze mxolod momavalSi iqnes
gaTvaliswinebuli. amJamad mxolod saaRsrulebo warmoebaTa Sesaxeb
kanonis 30-e muxli iTvaliswinebs policiis meSveobiT movalis Zebnis
gamocxadebis SesaZleblobas garkveuli kategoriis saqmebze gamotanili
da kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebebis aRsrulebis mizniT.
SeCerebuli saqmis warmoeba ganaxldeba im garemoebaTa acilebis
Semdeg, romlebmac gamoiwvies warmoebis SeCereba. magaliTad, Tu saqmis
warmoeba SeCerebuli iyo imis gamo, rom mxarem dakarga qmedunarianoba an
gardaicvala, maSin saqmis warmoeba ganaxldeba, rodesac qmeduunaro
mxares daeniSneba warmomadgeneli an dadgindeba gardacvlili piris
uflebamonacvle (ssk 281-e muxli).
SeCerebuli saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb sasamarTlos
gamoaqvs ganCineba, romelSic miTiTebuli unda iyos saqmis mTavar
sxdomaze ganxilvis dRe. mxareebs unda ecnoboT saqmis ganaxlebis
Sesaxeb, saqmis ganxilvis dRisa da im Sedegebis Sesaxeb, romlebic
SeiZleba moyves mis gamoucxadeblobas (ssk 72-e muxli).
saqmis ganxilva gagrZeldeba im etapidan, romel etapzec igi
SeCerda, e.i. SeCerebuli saqmis ganxilva Tavidan ar daiwyeba.
$4. saojaxo saqmeebis ganxilvis Taviseburebani
saojaxo samarTlebrivi urTierTobidan warmoSobili saqmeebis
ganxilva warmoebs samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT dadgenili
wesiT. amasTan erTad, ssk-si Seicavs am kategoriis saqmeTa
ganxilvisaTvis zogierT damatebas, romelic ganapirobebs maTi ganxilvis
Taviseburebas.
1. erT-erTi, SeiZleba iTqvas, fundamenturi Tavisebureba
mdgomareobs imaSi, rom saojaxo saqmeebis ganxilvis dros gacilebiT
ufro farTod, vidre sxva kategoriis saqmeTa ganxilvisas, gamoiyeneba
samZebro principi.
riT SeiZleba aixsnas es?
saojaxo samarTlebrivi urTierTobebi kerZo samarTlebrivi
urTierTobebis sferos, magram am urTierTobebis ganviTarebiTa da
simtkiciT dainteresebulia mTeli sazogadoeba. am sosazrebebiT
SeiZleba aixsnas is garemoeba, rom sasamarTlo romelic ixilavs
konkretul saojaxo - samarTlebriv davas, miniWebuli aqvs ufleba
TviTon, Tavisi iniciativiT miiRos yvela zoma, raTa daadginos saqmis
sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebi da gamoitanos
samarTliani gadawyvetileba, kerZod: a) sasamarTlos SeuZlia TviTon
gansazRvros mtkicebis sagani, e.i. im garemoebaTa wre, romelTa dadgenis
gareSe SeuZlebelia saqmis sworad gadawyveta; b) TviTonve Tavisi
iniciativiT gamoiTxovos mtkicebulebebi, romlebzec mxareebs ar
miuTiTebiaT, magram, romlebsac aqvT mniSvneloba mtkicebis saganSi
Semavali faqtebis dasadgenad.
257
2. meore Tavisebureba mdgomareobs imaSi, rom am kategoriis
saqmeTa ganxilvis dros Zlier SezRudulia sarCelebis gaerTianeba, maTi
sxva xasiaTis moTxovnebTan SeerTeba da ganxilva.
saojaxo samarTlebrivi urTierTobidan warmoSobili davebis dros
sarCelebis gaerTianeba an ramdenime moTxovnis SeerTeba dasaSvebia,
magram mxolod erTi pirobiT, Tu es moTxovnebi saojaxo samarTlebrivi
urTierTobidanaa warmoSobili.
magaliTad, ganqorwinebis saqmis gadawyvetasTan erTad meuRleebs
SeuZliaT moiTxovon qonebis gayofa, radgan orive es moTxovna
wesrigdeba saojaxo samarTliT. sasamarTlom unda ganixilos es
moTxovnebi, magram ganqorwinebis saqmesTan erTad ar SeiZleba ganxiluli
iqnes, magaliTad, ganxilul iqnes sesxis an qiravnobis urTierTobidan
warmoSobili moTxovnebi, radgan aseTi moTxovnebi ar ganekuTvneba
saojaxo samarTlebrivi urTierTobidan warmoSobil moTxovnebs.
3. Tu sasamarTloSi qorwinebis Sewyvetis Taobaze saqmis warmoebis
dros gardaicvala erT-erTi meuRle, sasamarTlom unda Sewyvitos saqmis
warmoeba, radgan aRaraa procesSi mowinaaRmdege mxare, xolo
uflebamonacvleobas am SemTxvevaSi, kanoni ar uSvebs (ssk 272-e muxlis
„e“ qvepunqti).
4. saqmis ganxilvis procesSi, jer kidev sabolao gadawyvetilebis
miRebamde, sasamarTlos SeuZlia mxareTa Suamdgomlobis safuZvelze,
miiRos droebiTi gankargulebebi, raTa moawesrigos: a) Svilis mimarT
mSobelTa zrunvis sakiTxi; b) erT-erTi mSoblis urTierToba bavSvTan;
g) bavSvis aRsazrdelad gadacema erT-erTi mSoblisaTvis; d) bavSvis
Senaxvis valdebuleba; e) biniT sargeblobis sakiTxi da sxva (ix. ssk
255-e muxli). es droebiTi gankargulebebi sasamarTlos gamoaqvs
ganCinebis formiT, romelic SeiZleba miRebul iqnes mxareTa
Seutyobineblad, saqmis zepiri ganxilvis gareSe, magram Tu sasamarTlos
miaCnia, mas SeuZlia es sakiTxebi mxareTa monawileobiT ganixilos. am
ganCinebebis gasaCivreba ar SeiZleba, magram sasamarTlos, romelmac es
ganCineba gamoitana, SeuZlia mxareTa gancxadebis safuZvelze TviTon
gaauqmos an Secvalos Tavisi ganCineba.
5. garkveuli TaviseburebiT xasiaTdeba sasamarTlos
gadawyvetilebis Sinaarsic. mxareTa Suamdgomlobis safuZvelze
sasamarTlos SeuZlia gadawyvitos: a) qorwinebaSi dabadebul bavSvze
mSobelTa saerTo zrunvis sakiTxi; b) erT-erTi mSoblis bavSvTan
urTierTobis sakiTxi; d) bavSvis rCenis sakiTxi; e) meuRleTa
urTierTrCenis sakiTxi (ssk 356-e muxli).
es CamonaTvali, romelsac Seicavs ssk 356-e muxli, araa
amomwuravi. ganqorwinebis an qorwinebis baTilad cnobis Sesaxeb saqmeTa
ganxilvisas, sasamarTlos SeuZlia ganixilos da gadawyvitos sxva
sakiTxebic, rogoricaa magaliTad, Svilebis sacxovrebeli adgili,
qonebis gayofis sakiTxi, baTilad cnobili qorwinebiT miyenebuli zianis
anazRaurebis sakiTxi da a. S. (samoq. kodeqsis 1128-e, 1130-e, 1147-e
muxlebi). erToblivad ganxiluli moTxovnebis mimarT sasamarTlos
gamoaqvs erTiani gadawyvetileba, sasamarTlos ufleba aqvs am
gaerTianebuli moTxovnebidan calke gamoyos esa Tu is moTxovna. Tu es
calke gamoyofili moTxovna Seexeba qorwinebaSi dabadebul bavSvze
mSobelTa saerTo zrunvis sakiTxs an erT-erTi mSoblis bavSvTan
urTierTobis sakiTxs, maSin am sakiTxebze sasamarTlos gamoaqvs
258
ganCinebebi, romlebze SeiZleba kerZo saCivris Setana. calke gamoyofil
sxva sakiTxebze sasamarTlos gamoaqvs gadawyvetileba.
$5. reketuli qonebis CamorTmevis Taobaze aRZruli
sarCelebis ganxilvis Taviseburebani
garkveul Taviseburebebs iTvaliswinebs kanonmdebloba im saqmeebis
ganxilvisaTvis, romlebic dakavSirebulia reketuli qonebis
CamorTmevasTan da saxelmwifosaTvis gadacemasTan. reketi - esaa
Semosavlis an sxvagvari qonebrivi sargeblis sistematurad miRebis
mizniT warmoebuli araerTjeradi da organizebuli saqmianoba, romelic
dakavSirebulia ganzrax danaSaulis CadenasTan. saproceso
kanonmdeblobiT gansazRvrulia agreTve reketuli qonebis cneba:
reketeuli qoneba - esaa reketidan miRebuli qoneba, am qonebidan
miRebuli Semosavali, reketidan miRebuli Semosavlis SeZenili qoneba,
agreTve reketuli dajgufebis, reketiris, reketiris ojaxis wevris,
axlo naTesavis an dakavSirebuli piris Semosavali, romlis
marTlzomierad miRebis damadasturebeli sabuTi, an sxva mtkicebuleba
ar arsebobs.
am kategoriis saqmeTa ganxilvis dros moqmedebs samoqalaqo
saproceso kanonmdeblobiT dadgenili saqmeTa warmoebis wesebi, garda
zogierTi gamonaklisebisa. kerZod:
1. reketuli qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemis
Taobaze sarCelis aRZvris ufleba aqvs prokurors, reketiris mimarT
sasamarTlos ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlidan 30 dRis vadaSi (ssk
3562-e muxli).
amrigad, sarCelis aRZvra dasaSvebia, Tu arsebobs sasamarTlos
gamamtyunebeli ganaCeni gamotanili reketiris mimarT.
garda amisa, saproceso kanonmdebloba gansazRvravs prokuroris
mier sarCelis aRZvris xandazmulobis vadas: sarCeli unda aRiZras
ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlidan 30 dRis ganmavlobaSi. Tu
prokurori am vadaSi ar aRZravs sarCels, sarCelis aRZvris ufleba
gaqarwyldeba da sasamarTlos SeuZlia ar miiRos dagvianebiT aRZruli,
anu xandazmuli sarCeli.
2. faqtebis damtkicebis tvirTi ekisreba mosarCeles anu
prokurors, romelsac „aqvs sarCelis aRZvris ufleba“ (ssk 3563-e
muxlis me-2 punqti). es imas niSnavs, rom mosarCele prokurors evaleba
daamtkicos, rom sadavo qoneba (Semosavlebi) marTlac reketiTaa
miRebuli.
niSnavs Tu ara es imas, rom reketiri ivaraudeba sadavo qonebis
(Semosavlebis) marTlzomier SemZenad sanam mosarCele prokurori ar
daamtkicebs, rom qoneba sinamdvileSi reketiTaa miRebuli?
ara ar niSnavs!
saqme isaa, rom ssk 3563-e muxlis Tanaxmad, mosamarTle qonebas
cnobs reketulad, Tu saqmis warmoebis procesSi, saTanado
mtkicebulebaTa Sefasebis safuZvelze, gairkveva, rom qoneba miRebulia
reketidan .. an ar arsebobs qonebis marTlzomieri saSualebiT miRebis
damadasturebeli sabuTi an sxva mtkicebuleba“.
259
rogorc vxedavT, Tu mosarCele prokurorma ver daamtkica rom
qoneba reketulia, maSin reketirma unda daamtkicos rom qoneba
marTlzomieradaa mis mier SeZenili.
amasTan dakavSirebiT sagulisxmoa ssk 3565-e muxlis me-2 punqti,
romlis Tanaxmad „Tu qonebis reketuloba nawilobriv dadasturdeba,
saxelmwifos gadaecema mopasuxis qonebis is nawili, romlis
arareketulobas mopasuxe sasamarTlos wesiT ver daadasturebs“.
rogorc vxedavT, mosarCele prokurori movalea daamtkicos
qonebis reketuloba, magram Tu ver daamtkicebs, maSin reketirze
(mopasuxeze) gadadis damtkicebis tvirTi da man unda daamtkicos, rom
sadavo qonebis arareketuloba, winaaRmdeg SemTxvevaSi sarCeli
dakmayofildeba da qoneba CamoerTmeva reketirs.
3. am kategoriis saqmeTa ganxilvis erT-erTi Tavisebureba
mdgomareobs agreTve imaSi, rom reketiris, misi ojaxis wevris, axlo
naTesavis an dakavSirebuli piris mimarT SeZileba gamocxaddes Zebna.
magram, es xels ver SeuSlis dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanas.
aseTia reketuli qonebis CamorTmevis zogierTi Tavisebureba. sxva
mxriv, am saqmeebis ganxilvisas gamoiyeneba samoqalaqo saproceso
kodeqsiT dadgenili wesebi.
Tavi XIV
260
sasamarTlo gadawyvetileba
$1. sasamarTlo gadawyvetilebis cneba da saxeebi
I. sasamarTlo gadawyvetilebis cneba da mniSvneloba
rogorc wesi, uflebebi, romlebic miniWebuli aqvT samarTlis
subieqtebs, xorcieldeba yovelgvari dabrkolebis gareSe, xolo
movaleobebi, romlebic maT ekisrebaT – nebayoflobiT. magram cxovrebaSi
gvxvdeba SemTxvevebi da arc ise iSviaTad, rodesac movaleoba ar
sruldeba da ufleba irRveva. aseT SemTxvevaSi samarTlis subieqtebs
Soris wamoiWreba dava, romelic TiTqmis yovelTvis qmnis uflebis
droebiT ganusazRvrelobas. Tavis mxriv, aseTi viTareba iwvevs imas, rom
samarTlis regulirebuli urTierToba veRar viTardeba sasurveli
mimarTulebiT, irRveva kanoniT gansazRvruli wesrigi (marTlwesrigi),
warmoiSoba dava (konfliqti) da a.S. unda aRiniSnos isic, rom
samarTlis mowesrigebuli urTierTobidan warmoSobili dava sworad da
swrafad gadawyvetiT didaa dainteresebuli ara marto modave mxareebi,
aramed TviT saxelmwifoc, romelic ar SeiZleba ar zrunavdes imaze,
rom misi qveynis pirebs Soris sufevdes marTlwesrigi da kanoniereba.
swored am zrunvis erT-erTi gamoxatulebaa sasamarTlo, romelic,
rogorc saxelmwifo organo, iqmneba da arsebobs imisaTvis, rom
ganaxorcielos marTlmsajuleba, ganixilos da gadawyvitos pirTa Soris
wamoWrili dava.
uflebis dasacavad piris sasamarTlosaTvis mimarTva, anu drois da
finansuri resursebis TvalsazrisiT am Zvirad Rirebuli
procedurisaTvis mimarTva, ukve TavisTavad gulisxmobs imas, rom TviTon
mxareebma ver SeZles mSvidobianad moegvarebinaT erTmaneTs Soris
wamoWrili dava.
magram, es imas ar niSnavs, rom sasamarTlom aRar unda ecados
gadawyvitos mxareTa dava mSvidobianad, morigebiT. mxareTa Soris
wamoWrili davis morigebiT damTavreba yovelTvis iTvleboda da dResac
iTvleba am davis gadawyvetis yvelaze saukeTeso saSualebad. swored
amitom evaleba sasamarTlos miiRos kanoniT gaTvaliswinebuli yvela
zoma mxareTa morigebisaTvis, saqmis mSvidobianad damTavrebisaTvis (ssk
205-e da 218-e muxlis me-3 naw.). mxolod im SemTxvevaSi, Tu
sasamarTlo amas ver miaRwevs – man unda ganixilos saqme da gamoitanos
Tavisi gadawyvetileba, romelic, marTalia, unda pasuxobdes kanonis
moTxovnebs, iyos swori da samarTliani, magram miuxedavad amisa, igi
mainc aris mxareebisaTvis Tumca maRalavtoritetuli organo, magram,
gamoricxuli, r mainc sxvis mier gamotanili gadawyvetileba. amitom,
srulebiTac araa gamoricxuli, rom gadawyvetilebiT, Tu orive mxare
ara erT-erTi mainc darCes ukmayofilo, xolo dava maT Soris
faqtobrivad kvlav gagrZeldes. miuxedavad yovelive amisa, sasamarTlo
gadawyvetilebiT mxareTa Soris wamoWrili dava iTvleba iuridiulad
erTxel da samudamod gadaWrilad da mxareebs, miuxedavad imisa
eTanxmebian isini am gadawyvetilebas Tu ara, ufleba aRar aqvT kvlav
aRZran sasamarTloSi (da aramarto sasamarTloSi), igive dava.
261
ra aris sasamarTlo gadawyvetileba?
sasamarTlo, rogorc cnobilia, araa erTad-erTi organo, romelsac
gamoaqvs gadawyvetileba. gadawyvetileba, rogorc garegnulad
gaformebuli aqti (dokumenti), gamoaqvT agreTve sxvadasxva kerZo Tu
sajaro samarTlis iuridiul pirebs, am iuridiuli pirebis calkeul
struqturul qvedanayofebs. ise, rogorc sasamarTloebs, am organoebsac
gadawyvetilebebi gamoaqvT TavianTi kompetenciis farglebSi. magram
sasamarTlo gadawyvetilebebi gansxvavdebian sxva organoebis
gadawyvetilebebisagan imiT, rom erT-erTi sasamarTlo gadawyvetilebis
gamotanas win uswrebs saqmis (davis) ganxilva im wesebis zustad da
ganuxrelad dacviT, romlebic damkvidrebulia samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobiT da romlebic uzrunvelyofen modave mxareTa uflebebis
dacvas, meorec – sasamarTlo gadawyvetileba unda emyarebodes kanons,
unda iyos dasabuTebuli faqtobrivad da iuridiulad. sasamarTlo
gadawyvetileba ar SeiZleba efuZnebodes mizanSewonilobas. Tu ar
arsebobs kanoni, romelic awesrigebs sadavo urTierTobas, sasamarTlom
unda gamoiyenos kanonis an samarTlis analogia da mesame – arsebobs
sasamarTlo gadawyvetilebis dasabuTebulobis Semowmebis mwyobriv
sistema da dainteresebul mxares SeuZlia Tavisuflad mimarTos am
sistemas (apelacias, kasacias).
sasamarTlos, rogorc aRvniSneT, gamoaqvs sxvadasxva formis
dadgenileba (gadawyvetileba, ganCineba, gadaxdis brZaneba). pirveli
instanciis sasamarTlos dadgenileba, romliTac saqme wydeba arsebiTad
sasamarTlos gamoaqvs gadawyvetilebis formiT (ssk 243-e muxli).
amrigad, sasamarTlo gadawyvetileba – esaa kanoniT dadgenili
wesiT saqmis ganxilvis Sedegad sasamarTlos mier miRebuli
marTlmsajulebis aqti, romelic pasuxobs kanoniT wayenebul moTxovnebs
da romliTac saqme wydeba arsebiTad.
gavrcelebuli da savsebiT swori Sexedulebis Tanaxmad
gadawyvetilebis daniSnuleba ar amoiwureba mxolod da mxolod
konkretul pirTa darRveuli (sadavo) uflebis dacviT. sasamarTlo
gadawyvetilebas aqvs ufro farTo funqcia – igi xels uwyobs
marTlwesrigis damkvidreba, samarTaldarRvevis profilaqtikas, pirTa
aRzrdas kanonebis ganuxrelad Sesrulebisa da Tanacxovrebis wesebis
pativiscemis sulikveTebiT.
II. gadawyvetilebis saxeebi
gadawyvetilebaTa saxeebad dayofa sxvadasxva niSnis mixedviT xdeba.
Tu gadawyvetilebebs davyofT sasarCelo moTxovnis Sinaarsis
(xasiaTis) mixedviT, maSin miviRebT Semdegi saxis gadawyvetilebebs: 1.
mikuTvnebiTi (anu aRsrulebiTi) gadawyvetileba; 2. aRiarebiTi (anu
cnobis Sesaxeb) gadawyvetileba da 3. gardaqmniTi (anu
kontradiqtoruli) gadawyvetileba.
magaliTad: a-ni moiTxovs b-nis binidan gamosaxlebas. sasamarTlom
gamoitana gadawyvetileba a-nis sasarCelo moTxovnis
dakmayofilebis Sesaxeb da daadgina b-anis sadavo
binidan gamosaxleba. es gadawyvetileba ganekuTvneba
mikuTvnebiT (aRsrulebiT) gadawyvetilebaTa jgufs.
262
meore magaliTi: a-ni moiTxovs im nawarmoebis Tanaavtorad cnobas
(aRiarebas), romlis avtorad miCneulia b-ani.
sasaarTlom gamoitana gadawyvetileba a-nis sasarCelo
moTxovnis dakmayofilebis Sesaxeb da cno igi sadavo
nawarmoebis (gamogonebis) avtorad. es gadawyvetileba
miekuTvneba aRiarebiT gadawyvetilebaTa jgufs.
mesame magaliTi: a-nim mimarTa sasamarTlos sarCeliT ba-nis winaaRmdeg
ganqorwinebis Sesaxeb. sasamarTlom Tavisi
gadawyvetilebiT daakmayofila sarCeli. es
gadawyvetileba miekuTvneba gardaqmniT
gadawyvetilebaTa jgufs, radgan am gadawyvetilebiT
Sewyda mxareTa Soris arsebuli urTierToba.
imis mixedviT, Tu ra moculobiT aris gadawyvetili sasarCelo
moTxovna, ssk amkvidrebs sasamaraTlo gadawyvetilebaTa ramdenime saxes,
rogoricaa: 1. saboloo gadawyvetileba; 2. nawilobrivi gadawyvetileba;
3. winaswari (Sualeduri) gadawyvetileba.
1. saboloa anu sruli gadawyvetileba (ssk 243-e muxli), ewodeba
iseT gadawyvetilebas, romelic Tumca SeiZleba jer kidev ar iyos
Sesuli kanonier ZalaSi, da, maSasadame, dasaSvebia misi gasaCivreba,
magramMSeicavs pasuxs mosarCelis sasarCelo moTxovnaze mTlianad da
amomwuravad.
amrigad, sabolao am gadawyvetilebebs imitom ki ar ewodeba, rom
isini Sevidnen kanonier ZalaSi da veRar gansaCivrdebian, aramed imitom,
rom sasamarTlom daamTavra saqmis ganxilva da miiRo gadawyvetileba
yvela im moTxovnis mimarT, romelic mosarCeles hqonda wamoyenebuli
Tavisi sarCeliT:
magaliTad, a-nim moiTxova b-anisagan sesxad micemuli Tapnxis
(valis) dabruneba am sesxisaTvis gaTvaliswinebul
procentTan erTad. sasamarTlom gamoitana
gadawyvetileba yvela am moTxovnis mimarT.
es gadawyvetileba iqneba sabolao (sruli) damoukideblad imisa,
mTlianad daakmayofila sarCeli Tu nawilobriv, mTlianad uari uTxra
sarCelis dakmayofilebaze, Tu nawilobriv daakmayofila da nawilobriv
uari uTxra moTxovnaze. aq mTavari isaa, rom sasamarTlom mTlianad
gasca pasuxi Tavis gadawyvetilebiT mosarCelis sasarCelo moTxovnas.
2. nawilobrivi gadawyvetileba (ssk 245-e muxli) es iseTi
gadawyvetilebaa, romelic mxolod nawilobrivad pasuxobs mosarCelis
moTxovnas im pirobiT, rom sxva moTxovnis nawilze pasuxi gacemuli
iqneba sxva dros da sxva gadawyvetilebiT.
nawilobrivi gadawyvetilebis gamotana dasaSvebia sarCelebis
obieqturi (ssk 182-e muxli), subieqturi (ssk 85-e muxli) gaerTianebis
dros da Segebebuli sarCelis aRZvris SemTxvevaSi (ssk 188-e muxli).
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis mimarT Sesanaxad mibarebuli
nivTis ukan dabrunebis Sesaxeb. ba-nim (Semnaxvelma),
Tavis mxriv, aRZra Segebebuli sarCeli SenaxvisaTvis
263
gaweuli xarjebis 200 laris odenobiT am nivTis
mimbarebelze, e.i. mosarCele a-nize dakisrebis Sesaxeb.
sasamarTlom gamoitana gadawyvetileba da
daakmayofila mosarCelis sarCeli, xolo Segebebuli
sarCelis gadawyveta gadaitana sxva droisaTvis,
vinaidan mis mimarT yvelaferi araa garkveuli.
rogorc wesi, ZiriTad da Segebebul sarCelze gamodis erTiani
gadawyvetileba, magram Tu garkveulia da mzadaa gadasawyvetad erT-erTi
maTgani (ZiriTadi an Segebebuli sarCeli), sasamarTlos SeuZlia
gamoitanos nawilobrivi gadawyvetileba am erT-erTi sarCelis mimarT.
3. winaswari (Sualeduri) gadawyvetileba (ssk 246-e muxli) –
esaa iseTi gadawyvetileba, romelic gamodis sarCelis mxolod erT-erTi
elementis kerZod, misi safuZvlis mimarT. sarCelis safuZvelSi Sedian
da mas qmnian faqtiuri garemoebebi, romlebsac emyareba da romlebic
faqtobrivad asabuTeben (amarTleben) mis meore elements – sarCelis
sagans (sasarCelo moTxovnas).
aseTi winaswari gadawyvetilebis gamotana SeiZleba gamarTlebuli
iyos mxolod im SemTxvevaSi, rodesac moTxovnis faqtobrivi safuZveli
dadgenilia, xolo TviTon moTxovnis moculobis (odenobis) dadgena
dakavSirebulia damatebiTi masalebis SegrovebasTan, mravalricxovan
gaangariSebebTan, moTxovnili sagnebis odenobis da xarisxis
gansazRvrasTan da a.S.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis mimarT 100, 000 laris
odenobiT miyenebuli zianis anazRaurebis Sesaxeb, rac
gamowveuli iyo Sesanaxad mibarebuli nivTebis
ganadgurebiT da dazianebiT. dadasturda, rom nivTebi
marTlac iyo mibarebuli Sesanaxad da rom am nivTebis
nawili ganadgurda xanZris Sedegad, rac gamowveuli
iyo b-nis uxeSi gaufrTxileblobiT, xolo nawili
mibarebuli nivTebisa Zlier dazianda. magram TviTon
moTxovnis moculobis (odenobis) dadgena
dakavSirebulia mravalricxovan gaangariSebebTan,
nivTebis moculobis, odenobisa da xarisxis
gansazRvrasTan da a.S.
aseT SemTxvevaSi sasamarTlos SeuZlia gamoitanos
winaswari gadawyvetileba da dadgenilad cnos
faqtobrivi garemoebebi, romlebic safuZvlad udevs
moTxovnas, xolo TviTon moTxovnis moculobis
gansazRvra sxva droisaTvis gadados.
winaswari gadawyvetileba aris preidiciuli gadawyvetileba,
radgan am gadawyvetilebiT dadgenili faqtobrivi garemoebebi aRar
saWiroeben kvlav dadgenas meore gadawyvetilebis gamotanisas, romelic
moTxovnis moculobas gansazRvravs.
gadawyvetilebebs yofen agreTve alternatiul da fakultatur
gadawyvetilebebad.
alternatiuli gadawyvetilebebi SeiZleba efuZnebodnen mxolod
alternatiul valdebulebebs, kerZod, sk 374-e muxlis Tanaxmad Tu
264
ramdenime valdebulebidan unda Sesruldes erT-erTi, arCevis ufleba
aqvs movales. sasamarTlo gadawyvetileba unda emyarebodes aseT arCevans.
fakultatur gadawyvetilebad iTvleba gadawyvetileba qonebis
naturiT mikuTvnebis Sesaxeb, Tu masSi miTiTebuli iqneba am qonebis
Rirebuleba, romelic unda gadaxdes mopasuxes, Tu gadawyvetilebis
aRsrulebisas mas es qoneba ar aRmoaCndeba (ssk 253-e muxli).
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis mimarT roialis dabrunebis
Sesaxeb. sasamarTlom daakmayofila sarCeli da
gadawyvetilebis sarezolucio nawilSi miuTiTa am
roialis Rirebulebaze, rac ganisazRvra 10,000 lariT,
romlis gadaxda daekisra mopasuxe b-anis im SemTxvevaSi,
Tu gadawyvetilebis aRsrulebisas masTan ar aRmoCndeba
roiali (rogorc amas iTvaliswinebs ssk 253-e muxli).
germaniis samoqalaqo saproceso samarTlis TeoriaSi
gadawyvetilebebis dayofa saxeebad xdeba agreTve sxva niSnis
mixedviTac.magaliTad, Tu gadawyvetileba gamotanilia orive mxaris
procesSi monawileobis Sedegad, e.i. SejibrebiTobis Sedegad, aseT
gadawyvetilebebs uwodeben kontradiqtorul (davis Sedegad miRebul)
gadawyvetilebebs. Tu gadawyvetileba miRebulia mxolod erTi mxaris
monawileobiT, aseT gadawyvetilebas uwodeben udavo gadawyvetilebas.
(die unst reitige urtail). aseT gadawyvetilebaTa saxeebs ganekuTvneba
dauswrebeli gadawyvetileba, gadawyvetileba mopasuxis mier sarCelis
cnobis safuZvelze da gadawyvetileba mosarCelis mier sarCelze
uarisTqmis safuZvelze.111
gadawyvetilebaTa aseT saxeebad dayofa SeiZleba Cvens procesSiac
iqnes gaziarebuli, oRond imis gaTvaliswinebiT, rom Tu mosarCele
ambobs uars sarCelze, sasamarTlos gamoaqvs ara gadawyvetileba, aramed
ganCineba saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxebb
arsebobs agreTve gadawyvetilebaTa saxeebad dayofa sxva niSnebis
mixedviTac, magram ZiriTadad yvelaze farTodaa aRiarebuli
gadawyvetilebis zemoT aRniSnul saxeebad dayofa.
III. gadawyvetilebis Sinaarsi
gadawyvetilebis Sinaarsi unda pasuxobdes kanoniT gansazRvrul
moTxovnebs, kerZod, ssk 249-e muxlis Tanaxmad gadawyvetileba Sedgeba
Sesavali, aRwerilobiTi, samotivacio da sarezolucio nawilebisagan.
gadawyvetilebis TiToeul am nawils aqvs Tavisi mniSvneloba da isini
unda Camoyalibdes gadawyvetilebaSi ise, rogorc amas moiTxovs kanoni
da im TanmimdevrobiT, rogorc es muxli gvTavazobs.
gadawyvetilebis Sesavali. gadawyvetilebis am nawilSi aRiniSneba
misi gamotanis dro da adgili, misi gamomtani sasamarTlos dasaxeleba
da Semadgenloba, sasamarTlo sxdomis mdivani, mxareebi, warmomadgenlebi,
davis sagani.
111 W. Luke. dasaxelebuli naSromi, gv. 352-358.
265
aris SemTxvevebi, rodesac gadawyvetilebaSi araa miTiTebuli misi
gamotanis adgili. aseT SemTxvevaSi iTvleba, rom misi gamotanis adgili
aris sasamarTlos misamarTi. rac Seexeba sasamarTlos dasaxelebas igi
unda emTxveodes oqmSi miTebuli sasamarTlos Semadgenlobas. marTalia
iSviaTad, magram praqtikaSi gvxvdeba SemTxvevebi, rodesac sasamarTlos
dasaxeleba gadawyvetilebaSi ar emTxveva oqmSi miTiTebul sasamarTlo
Semadgenlobas. aseTi garemoeba SeiZleba gaxdes gadawyvetilebis
gauqmebis safuZveli, im motiviT, rom es gadawyvetileba gamotanilia ara
im mosamarTleebis mier, romlebmac sxdomis oqmis mixedviT ganixiles
saqme, aramed sxva mosamarTleebis (mosamarTlis) mier, anu arakanonieri
sasamarTlos arakanonieri Semadgenlobis mier (ssk 396-e muxlis „a“
qvepunqti).
aseve, gadawyvetilebis miRebis TariRi unda emTxveodes im dRes,
roca sasamarTlom gamoitana gadawyvetileba. kanoni uflebas aZlevs
sasamarTlos gadados motivirebuli gadawyvetilebis gamotana 14 dRiT
(ssk 257-e muxli). amitom motivirebuli gadawyvetilebis gamotanis
daTariReba im ricxviT, romliTac TariRdeba sxdomis damTavrebulad
gamocxadeba da gadawyvetilebis sarezolucio nawilis gamocxadeba,
dauSvebelia da aranairi aucilebloba amisaTvis ar arsebobs.
aRwerilobiTi nawili. gadawyvetilebis am nawilSi mokled magram
naTlad da gasagebad unda aRiniSnos: a) sasarCelo moTxovnis Sinaarsi,
is Tu ras moiTxovs mosarCele mopasuxisagan. im SemTxvevaSi, Tu
mosarCelem sasamarTloSi saqmis warmoebis dros Secvala Tavisi
sasarCeloo moTxovna anu sarCelis sagani, maSin aRwerilobiT nawilSi
unda aRiniSnos Tu konkretulad raSi gamoixateba aseTi cvlileba; b)
garemoebebi, romlebsac emyareba sarCeli, anu sarCelis safuZveli. ar
aris gamoricxuli, rom mosarCelis mier miTiTebul faqtebs Soris aris
iseTi faqtebic, romlebic iuridiulad ver asabuTeben sasarCelo
moTxovnas. aseTi faqtebis mimarT arc unda Segrovdes mtkicebulebebi.
isini arc Sedian mtkicebis saganSi, magram sasamarTlom unda aRniSnos am
faqtebis Sesaxeb aRwerilobiT nawilSi da miuTiTos, rom maT ar aqvT
mniSvneloba saqmis sworad gadawyvetisaTvis; g) mtkicebulebebi,
romlebic warmoadgina mosarCelem sarCelis safuZvelSi miTiTebuli
faqtebis dasadastureblad. Tu sasamarTlom ar miiRo mosarCelis mier
warmodgenili mtkicebuleba imis gamo, rom igi dauSvebelia an ar aqvs
mniSvneloba saqmisaTvis (ssk 102-e muxlis me-3 nawili, 104-e muxli),
amis Sesaxebac unda aRiniSnos aRwerilobiT nawilSi.
amis Semdeg gadawyvetilebis aRwerilobiT nawilSi aseve naTlad
da rac SeiZleba gasagebad unda aRiniSnos: a) mopasuxis Sesageblis
mokle Sinaarsi (roca mopasuxe ar cnobs sarCels); b) garemoebebi
(faqtebi), romlebsac emyareba Sesagebeli, xolo Tu am garemoebebs
Soris aris iseTebic, romlebsac ar SeuZliaT iuridiulad daasabuTon
Sesagebeli, amis Sesaxebac unda iyos miTiTebuli aRwerilobiT nawilSi;
g) mtkicebulebebi, romlebic warmoadgina mopasuxem Tavis Sesageblis
dasadastureblad, maTi dasaSvebobisa da gankuTvnadobis Sesaxeb. igive
unda iTqvas Segebebuli sarCelisa da mesame piris sarCelis Sinaarsis
gadmocemaze, Tu isini iyo aRZruli.
ar aris gamoricxuli, rom mopasuxe, romelic ar cnobs sarCels,
uaryofs mosarCelis moTxovnas da mis mier miTiTebul faqtebs,
Semoifargleba mxolod ubralo uaryofiT da TviTon mas raime
266
mtkicebuleba ar warmoudgenia. aRwerilobiT nawilSi unda iyos
miTiTebuli amis Sesaxebac.
aRwerilobiT nawilSi unda aRiniSnos imis Sesaxebac mosarCelis
mier miTiTebul romel faqtebs ar uaryofs mopasuxe da, maSasadame,
cnobs maT arsebobas (ararsebobas).
samotivacio nawili. ssk 244-e muxli Seicavs praqtikuli
TvalsazrisiT uaRresad mniSvnelovan danawess: gadawyvetilebis
gamotanisas sasamarTlo afasebs mtkicebulebebs, gansazRvravs
saqmisaTvis mniSvnelovani romeli garemoebaa dadgenili da romeli –
daudgeneli, romeli kanoni unda iqnes gamoyenebuli am saqmeze da
dakmayofilebuli unda iqnes Tu ara sarCeli.
marTlac, am muxlSi miTiTebuli azrobrivi saqmianobis Sesrulebis
gareSe SeuZlebeli iqneba gadawyvetilebis gamotana. magram es muxli
gansazRvravs mxolod gadawyvetilebis CamoyalibebisaTvis winaswar
Casatarebel samuSaoTa xasiaTs da arafers ambobs imis Sesaxeb unda
aisaxos Tu ara am saqmianobis Sedegebi uSualod gadawyvetilebaSi. sxva
sityvebiT rom vTqvaT, es muxli gansazRvravs gadawyvetilebis miRebis
teqnologias, magram ar moiTxovs miRebuli gadawyvetilebis dasabuTeba-
gamarTlebas.
moTxovnas miRebuli gadawyvetilebis dasabuTeba-gamarTlebis
Sesaxeb Seicaven ssk-is sxva muxlebi (ssk 257-e, 370-e, 397-e muxlebi)
da maT Soris 249-e muxlis me-4 nawili. mxolod erT SemTxvevaSi
SeuZlia sasamarTlos ar daasabuTos Tavisi gadawyvetileba da
Semoifarglos mxolod sarezolucio nawilis CamoyalibebiT: Tu
mxareebi moiTxoven gadawyvetilebas dasabuTebis gareSe im motiviT, rom
eTanxmebian mas da uars amboben mis gasaCivrebaze.
ibadeba kiTxva: ra faqtorebma gansazRvres gadawyvetilebis
dasabuTebis moTxovna kanonmdeblis mxriv? sxva sityvebiT rom vTqvaT,
ratom moiTxovs kanonmdebeli, rom gadawyvetileba faqtobrivad da
iuridiulad motivirebuli iyos?
aq SeiZleba ramdenime ZiriTad (mTavar) faqtorze miuTiToT:
1. saxelmwifo dainteresebulia aramarto mxareTa Soris
wamoWrili konfliqtis iuridiuli gadawyvetiT, aramed maT Soris
arsebuli daZabulobisa da gamwvavebuli urTierTobis faqtobrivi
SewyvetiTac. es ki SeiZleba miRweul iqnes aramarto arsebiTad swori,
aramed dasabuTebuli (motivirebuli) gadawyvetilebis gamotaniT.
dausabuTebelma da maSasadame, aradamajerebelma (Tumca SeiZleba
arsebiTad sworma) gadawyvetilebam faqtiurad SeiZleba kidev ufro
daZabos mxareTa Soris manamde isedac gamwvavebuli urTierToba,
warmoSvas axali konfliqtebi da a.S.
2. mxolod dasabuTebul gadawyvetilebas SeuZlia daarwmunos
mxareebi gamoyenebuli kanonebis samarTlianobaSi, imaSi rom saqmis
garemoebebi sasamarTlom Seafasa ara Tavisi SexedulebiT, aramed kanonis
safuZvelze.
aq mxedvelobaSia misaRebi is garemoebac, rom Tu mxareebi ver
darwmunda gadawyvetilebis samarTlianobaSi da sisworeSi isini iwyeben
brZolas kanoniT daSvebuli yvela saSualebiT aseTi gadawyvetilebis
gauqmebisaTvis. es ki zemdgomi instanciis sasamarTloebis saCivrebiT
gadatvirTvis erT-erTi mizezia.
267
3. moTxovna, rom sasamarTlos gadawyvetileba aramarto swori,
aramed faqtobrivad da iuridiulad dasabuTebuli iyos, warmoadgens
TviT mosamarTleebis kvalifikaciis amaRlebis erT-erT efeqtian
saSualebas, radgan aseTi viTareba maT akisrebs damatebiT movaleobas
ufro meti pasuxismgeblobiT moekidon kanonmdeblobisa da misi
gamoyenebis praqtikis analizs da Sesabamisi iuridiuli literaturis
Seswavlas, gadawyvetilebaSi daskvnebis naTlad, gasagebad da logikuri
TanmimdevrobiT Camoyalibebas.112
bolos, ar SeiZleba ar daveTanxmoT h. boelingisa da l. Wanturias
mosazrebas imis Sesaxeb, rom miuxedavad imisa, Tu ramdenad didia
sajaro interesi samoqalaqo davis calkeul SemTxvevebSi, sazogadoebas
aqvs ufleba icodes, Tu ra gadawyvetilebebi gamoaqvT misi saxeliT da
ra aris maTi safuZveli. mxolod awonil-dawonil da damajereblad
dasabuTebul gadawyvetilebas aqvs Sansi miRebuli iqnes sazogadoebis
mier da rom dasabuTebuli gadawyvetileba emsaxureba ara calkeuli
mosamarTlis gamarTlebas, aramed zogadad qmnis warmodgenas
marTlmsajulebaze.113
gadawyvetilebis dasabuTebulobis aseTi mniSvnelobidan gamomdinare
cxadia, rom sasamarTloebma gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcion
gadawyvetilebis faqtobriv da iuridiul dasabuTebulobas, mis
motivirebas faqtebiT da kanoniT.
gadawyvetilebis samotivacio nawili mTlianad sasamarTlos
Semoqmedebaa. aq aisaxeba sasamarTlos SemecnebiTi msjeloba
gadawyvetilebisaaTvis mniSvnelobis mqone faqtebis arseboba-ararsebobis
Sesaxeb, romelic miiReba Tavisufali, anu sasamarTlos Sinagani rwmeniT
mtkicebulebaTa Sefasebis Sedegad, agreTve SefasebiTi msjeloba, am
dadgenili (aRiarebuli) faqtebis samarTlebrivi mniSvnelobis Sesaxeb,
romelic yalibdeba kanonis (samarTlebrivi normis) safuZvelze am
faqtebis sasamarTlos mier Sefasebis Sedegad.
amrigad, samotivacio nawilSi miTiTebuli unda iyos: a) faqtebi,
romlebsac aqvT mniSvneloba am saqmis gadawyvetisaTvis da romlebic
dadgenilad cno sasamarTlom an imis gamo, rom ar davoben mxareebi, an,
rac igivea, aRiara mxarem; b) faqtebi, romlebic dadgenilad cno
sasamarTlom mtkicebulebebis gamoyenebiT; g) mtkicebulebebi, romlebsac
emyareba sasamarTlo da am mtkicebulebaTa mokle analizi; d)
mtkicebulebebi, romlebic uaryo sasamarTlom maTi arasarwmunobis gamo.
mas Semdeg, rac zedmiwevniT naTlad, gasagebad da amomwuravad
iqneba miTiTebuli faqtobriv garemoebebze, romlebic sasamarTlom
CaTvala dadgenilad da dadasturebulad, sasamarTlom unda miuTiTos im
materialur-samarTlebriv normaze, romlis mixedviTac Seafasa am
normis gamoyenebis aucilebloba da mizanSewoniloba.
sarezolucio nawili. ssk-is 249-e muxlis me-5 nawili Seicavs
zogad miTiTebas imis Sesaxeb, Tu rogori unda iyos gadawyvetilebis
sarezolucio nawilis Sinaarsi. kerZod, sarezolucio nawili „unda
Seicavdes sasamarTlos daskvnas sarCelis dakmayofilebis an sarCelze
mTlianad an nawilobriv uarisTqmis Sesaxeb...“ marTlac, im SemTxvevaSi,
112 dawvrilebiT ix. T. liluaSvili „sasamarTlo gadawyvetilebis dasabuTebuloba“. krebuli „sabWoTa
samoqalaqo samarTlisa da procesis aqtualuri sakiTxebi“ Tb. 1977 w. gv. 3-30. 113 hain boelingi, lado Wanturia. samoqalaqo saqmeebze sasamarTlo gadawyvetilebaTa miRebis
meTodika. g-ba „jisiai“, Tb. 2003, gv. 70-77
268
rodesac sasamarTlo Tvlis, rom sarCelze uari unda eTqvas
mosarCeles,mas SeuZlia Semoifarglos gadawyvetilebis sarezolucio
nawilSi imaze miTiTebiT, rom uari eTqvas mosarCeles sarCelis
dakmayofilebaze. magram, im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTlo
akmayofilebs sarCels, mas ukve ar SeuZlia Semoifarglos sarezolucio
nawilSi mxolod imis aRniSvniT, rom mosarCelis sarCeli
dakmayofildes. gadawyvetilebis sarezolucio nawilis aseTnairad
Camoyalibeba iwvevs misi aRsrulebis SeuZleblobas, vinaidan ar aris
garkveuli, Tu ras moiTxovs konkretulad mosarCele Tavisi sarCeliT,
romelic daakmayofila sasamarTlom. aseT SemTxvevaSi saWiro xdeba
mivmarToT TviT sarCels da gavarkvioT sasarCelo moTxovnis arsi.
magram vin unda gaakeTos es? sasamarTlo aRmasrulebels amis ufleba ar
aqvs: man unda aRasrulos gadawyvetileba, romlis sarezolucio nawili
mTlianad gadadis saaRsrulebo furcelSi. raxan aRmasrulebelma ar
icis konkretulad ra moqmedeba unda Seasrulos valdebulma pirma, is
verc SeZlebs aRasrulos gadawyvetileba. maSasadame, es unda gaakeTos
gadawyvetilebis gamomtanma sasamarTlom. magram amis gakeTeba dasaSvebia
mxolod kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT. ssk 261-e muxlis „b“ punqtis
Tanaxmad, Tu sasamarTlos, romelmac daakmayofila sarCeli, ar
miuTiTebia gadasaxdeli Tanxis odenoba, gadasacemi qoneba, an moqmedeba,
romelic mxarem unda Seasrulos – sasamarTlom unda gamoitanos
damatebiTi gadawyvetileba. damatebiTi gadawyvetilebis gamotanisaTvis
ki kanoni gansazRvravs wess; cxadia, rom yovelive es qmnis damatebiT
sirTuleebs, dakavSirebulia damatebiT xarjebTan da sabolao angariSSi
iwvevs saqmis dasrulebis uzomod gaWianurebas.
amitom, sarezolucio nawilis Camoyalibebas sasamarTlom
gansakuTrebuli yurad Reba unda miaqcios da ecados igi Camoayalibos
imperatiuli formiT, maqsimalurad naTlad da absoluturad
amomwuravad.114
sasamarTlo Tavis gadawyvetilebas iRebs im sasarCelo moTxovnebis
mimarT, romlebic warmoadgina mosarCelem. zemod ukve ganvixileT
sakiTxi sarCelis saxeebis Sesaxeb da aRvniSneT, rom mikuTvnebiTi
(aRsrulebiTi) sarCelebis gverdiT arseboben aRiarebiTi da gardaqmniTi
sarCelebi. gadawyvetilebis Sinaarsze gansakuTrebiT ki mis
sarezolucio nawilis Sinaarsze uSualo gavlenas axdens sasarCelo
moTxovnis xasiaTi, is Tu ras moiTxovs mosarCele: raimes mikuTvnebas,
uflebis (samarTlebrivi urTierTobis) arseboba-arasebobis dadgenas, Tu
aseTi urTierTobis gardaqmnas.
gadawyvetilebis sarezolucio nawilis Sinaarsi damokidebulia
imaze, gamoaqvs sasamarTlos saboloo, nawilobrivi Tu winaswari
(Sualeduri) gadawyvetileba (ssk 243-e, 245-e, 246-e muxlebi).
sailustraciod SeiZleba moviyvanoT winaswari gadawyvetileba.
winaswari anu Sualeduri ewodeba iseT gadawyvetilebas, romelic
gamodis sarCelis mxolod erT-erTi elementis – misi safuZvlis mimarT
anu im faqtebis mimarT, romlebic safuZvlad udevs mosarCelis
moTxovnas. aseT gadawyvetilebas aqvs preidiciuli (winaswargadamwyveti)
Zala sasamarTlos momdevno meore gadawyvetilebisaTvis, romelic
114 gadawyvetilebis aRwerilobiTi, samotivacio da sarezolucio nawilebis Camoyalibebis
mniSvnelobaze da meTodebze uaRresad saWiro rekomendaciebs gvTavazobs h.boelingisa da l.
Wanturias zemod dasaxelebuli wigni.
269
moTxovnis moculobas gansazRvravs (ssk 246-e muxlis me-2 nawili).
aqedan gamomdinare, winaswari gadawyvetilebis sarezolucio nawilSi
unda zustad da amomwuravad mieTiTos, Tu am saqmis saboloo
gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone romeli faqtiuri garemoeba cno
sasamarTlom dadgenilad.
bolos gadawyvetilebis sarezolucio nawilSi aucileblad unda
aRiniSnos sasamarTlo xarjebis mxareTa Soris ganawilebis Sesaxeb,
kerZod, aucileblad unda iyos miTiTebuli romeli mxarisagan da ra
odenobiT unda iqnes gadaxdevinebuli es xarjebi, agreTve, romeli
mxarea ganTavisuflebuli am xarjebisagan.
sarezolucio nawilSi aucileblad unda mieTiTos, Tu ra wesiT
SeiZleba gadawyvetilebis gasaCivreba da romel sasamarTloSi SeiZleba
saCivris Setana.
IV. gadawyvetilebis nakli da misi gasworebis wesi
gadawyvetilebas SeiZleba aRmoaCndes nakli, romelic am
gadawyvetilebis sxvadasxva nawils SeiZleba axasiaTebdes. nakli
SeiZleba gamoixatos imiT, rom gadawyvetileba ar emyareba kanons,
romliTac sasamarTlom ixelmZRvanela misi gamotanis dros, an masSi
araa miTiTebuli faqtebze, romlebsac es gadawyvetileba emyareba, an
kidev, araa miTiTebuli im qonebaze, romelic mopasuxem unda daubrunos
mosarCeles, araa miTiTebuli im konkretul moqmedebaze, romelic unda
Seasrulos mopasuxem da a.S.
mTeli rigi naklovanebebisa da xarvezebisa, romlebic gaaCnia
gadawyvetilebas, SeiZleba gamoasworos mxolod zemdgomma sasamarTlom
an uSualod, an gaauqmos saCivris safuZvelze naklovanebiani
gadawyvetileba da daabrunos saqme xelaxla gansaxilvelad.
magram, aris mTeli rigi naklovanebebisa, romlebic SeuZlia
gamoasworos uSualod am gadawyvetilebis gamomtanma sasamarTlom.
kanoni miuTiTebs aseT naklovanebebze da gansazRvravs maTi gamosworebis
wess.
1. gadawyvetilebaSi usworobaTa da aSkara ariTmetikuli
Secdomebis gasworeba (ssk 260-e muxli). aq mxedvelobaSia usworobisa
da Secdomebis gasworeba gadawyvetilebaSi, romelic ukve gamoecxadaT
mxareebs. Tu gadawyvetilebaSi usworoba da Secdomebi gamovlinda mis
gamocxadebamde, maSin maTi gasworeba xdeba sxva wesiT, romelsac
iTvaliswinebs ssk 247-e muxli.
am muxlis Tanaxmad, Tu usworoba da Secdoma gamovlinda
gadawyvetilebis gamocxadebamde, maSin TviTon gadawyvetilebaSi SeiZleba
gakeTdes es Sesworeba (Casworeba).115 magram, Tu aseTi naklovanebani
gamovlinda gadawyvetilebis gamocxadebis Semdeg, maSin misi
gamosworebisaTvis gamotanili unda iqnes ganCineba. Sesworebis Setana
dasaSvebia rogorc mxareTa iniciativiT, ise sasamarTlosa da
aRmasruleblis iniciativiTac.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba emyareba
principul debulebas imis Sesaxeb, rom gadawyvetilebis gamomtan
sasamarTlos ufleba ar aqvs Secvalos an gaauqmos Tavisi
115 ix. T. liluaSvili, v. xrustali. ssk komentari, Tb. 2004, gv. 215.
270
gadawyvetileba, garda kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli
gamonaklisebisa. aqedan gamomdinare, dauSvebelia gadawyvetilebaSi iseTi
Sesworebis Setana, romelic arsebiTad cvlis gadawyvetilebas, mis
azrsa da Sinaars. dasaSvebia magaliTad gvaris, saxelis Tu
saxelwodebis dazusteba, agreTve ariTmetikuli uzustobis gasworeba,
romlebmac gamoiwvies gadasaxdevinebeli Tanxis odenobis aSkara
Semcireba an gadideba. magaliTad, aklia cifri „0“ an sxva romelime
cifri, rac ise cvlis Tanxis odenobas, rom aSkarad ar Seesabameba
saqmis masalebs da moTxovnis odenobas, ris Sesaxebac iyo msjeloba
sasamarTlos sxdomaze.
gadawyvetilebaSi Sesworebis Setanas aqvs azri am gadawyvetilebis
aRsrulebamde (mikuTvnebiT gadawyvetilebaSi). rac Seexeba aRiarebiT
gadawyvetilebebs, romelTa aRsruleba ar xdeba, maTSi Sesworebis
Setana araa Semofargluli raime vadiT.
2. damatebiTi gadawyvetileba (ssk 261-e muxli). damatebiTi
gadawyvetilebis gamotanis aucilebloba SeiZleba warmoiSvas im
SemTxvevaSi, roca ZiriTadi gadawyvetileba araa srulyofili da ar
Seicavs pasuxs yvela im sakiTxze, romelic ganxilvis sagani iyo
sasamarTlo procesSi.
damatebiTi gadawyvetilebiT yvela im naklovanebebis gamosworeba,
romelic gaaCnia ZiriTad gadawyvetilebas cxadia ar SeiZleba. zogjer
naklovanebebi iseTia, rom aucilebelia misi gauqmeba da axali
gadawyvetilebis gamotana. amitom, bungebrivia ibadeba kiTxva: ra
SemTxvevaSi SeiZleba gadawyvetilebis naklovanebebis gamosworeba
damatebiTi gadawyvetilebis gamotaniT, ise rom ar gauqmdes ZiriTadi
gadawyvetileba?
am kiTxvaze pasuxs gvaZlevs ssk 261-e muxli, romelic Seicavs
damatebiTi gadawyvetilebis gamotanis pirobebs da romelTa
gaTvaliswineba savaldebuloa sasamarTlosaTvis.
pirveli pirobis Tanaxmad, damatebiTi gadawyvetileba mxolod im
SemTxvevaSi SeiZleba iqnes gamotanili, Tu am saqmeze gamotanili
ZiriTadi gadawyvetileba ar Seicavs pasuxs mxaris iseTi moTxovnis
mimarT, romelic marTalia iyo ganxilvis sagani, warmodgenili iyo
mtkicebulebebi am moTxovnis faqtobrivi dasabuTebisaTvis, e.i. moxda
misi ganxilva am kodeqsiT dadgenili wesiT, magram sasamarTlos
ratomRac gamorCa mxedvelobidan mieRo gadawyvetileba am konkretuli
moTxovnis mimarT. magaliTad, sasamarTlom gamoitana gadaSwyvetileba
mopasuxeze valis gadaxdevinebis dakisrebis Sesaxeb, magram ar miiRo
gadawyvetileba procentebis Sesaxeb, romlis Taobaze mosarCelem
waradgina mtkicebulebebi, moismina mxareTa axsna-ganmartebebi da a.S. an
kidev, mosarCelem moiTxova mopasuxis binidan gamosaxleba da masze
binis qiris gadaxdevinebis dakisreba. sasamarTlom Tavisi
gadawyvetilebiT daadgina mopasuxis binidan gamosaxleba, magram araferi
Tqva (gamorCa) masze binis qiris gadaxdevinebis dakisrebis Sesaxeb
sakiTxis gadawyvetaze.
meore pirobis Tanaxmad, damatebiTi gadawyvetileba SeiZleba
gamotanili iqnes im SemTxvevaSiac, rodesac sasamarTlom marTalia
daadgina, rom dakmayofildes sasarCelo moTxovna, magram ar miuTiTa
arc am moTxovnis odenoba da arc misi saxeoba. magaliTad, daadgina
gadauxados mopasuxem Tanxa, an gadasces nivTi, magram ar miuTiTa ra
271
odenobis Tanxa gadaixados an ra saxis qoneba gadasces. an kidev,
sasamarTlom daadgina, rom mopasuxem Seasrulos mosarCelis
sasargeblod moqmedeba, magram ar miuTiTa Tu konkretulad romeli
moqmedeba (amoaSenos tixari, moangrios kedeli, amoqolos fanjara da
a.S.).
mesame piroba dakavSirebulia sasamarTlo xarjebis ganawilebasTan.
ssk 249-e muxlis Tanaxmad, gadawyvetilebis sarezolucio nawili unda
Seicavdes miTiTebas sasamarTlo xarjebis ganawilebis Taobaze. Tu
mosamarTles gamorCa es da gadawyvetileba Seicavs xarvezs am
TvalsazrisiT, maSin igi SeiZleba Seivsos damatebiTi gadawyvetilebiT.
praqtikaSi ufro gavrcelebulia iseTi SemTxvevebi, rodesac
aRZruli iyo ramdenime moTxovna, sasamarTlom ganixila yvela es
moTxovna, magram erT-erTi moTxovnis mimarT gadawyvetileba ar iqna
miRebuli.
damatebiTi gadawyvetilebis gamotanis aucilebloba SeiZleba
warmoiSvas rogorc ZiriTadi moTxovnis, ise Segebebuli sarCelisa da
mesame piris sarCelis mimarTac.
damatebiTi gadawyvetilebis gamotanis sakiTxi SeiZleba daisvas
ZiriTadi gadawyvetilebis gamocxadebidan 7 dRis ganmavlobaSi. am
muxlis danawesi ise unda gavigoT, rom ZiriTadi gadawyvetilebis
gamocxadebas eswrebodnen mxareebi. magram, Tu gadawyvetilebis
gamocxadebas ar eswrebodnen mxareebi, an erT-erTi mxare, maSin 7dRiani
vadis dena unda daiwyos im dRidan, rodesac mxares Cabarda
motivirebuli gadawyvetileba. ufro zustad rom vTqvaT 7 dRiani vadis
dena unda daiwyos im dRidan, saidanac iwyeba gadawyvetilebis
saapelacio (sakasacio) wesiT gasaCivrebis vadis dena.
am vadis arc gagrZeleba da arc aRdgena ar daiSveba. Tu es vada
gaSvebuli iqna da damatebiTi gadawyvetilebis gamotanis SesaZlebloba
daikarga, maSin mxares SeuZlia gaasaCivros ZiriTadi gadawyvetileba,
moiTxovos misi gauqmeba da saqmis xelmeored ganxilva im motiviT,
romlebic miTiTebulia ssk 261-e muxlis pirveli nawilis „a“ da „@b“
qvepunqtebSi, xolo sasamarTlo xarjebis ganawilebis sakiTxi TviTon
zemdgom sasamarTlosac SeuZlia ise, rom ar gaauqmos gadawyvetileba.
damatebiTi gadawyvetilebis gamotanis sakiTxs sasamarTlo wyvets
saqmeTa ganxilvis saerTo wesis dacviT, kerZod igi niSnavs sxdomas, ris
Sesaxebac atyobinebs mxarebes. maTi gamoucxadebloba ver daabrkolebs
damatebiTi gadawyvetilebis gamotanas, ver gaxdeba dauswrebeli
damatebiTi gadawyvetilebis gamotanis safuZveli.
damatebiTi gadawyvetilebis Sesaxeb sakiTxis dasma da ganxilva ver
SeaCerebs ZiriTadi gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlas da misi
vadis denis SeCerebas. TviTon damatebiTi gadawyvetileba Sedis kanonier
ZalaSi im wesiT da im vadebSi, rogorc ZiriTadi gadawyvetileba (ssk
264-e muxli) da misi gasaCivreba SeiZleba imave wesiT, ra wesiTac
saCivrdeba ZiriTadi gadawyvetileba (ssk 369-e muxli). damatebiTi
gadawyvetileba aris ZiriTadi gadawyvetilebis organuli nawili, magram
Tu igi ar gasaCivrebula iTvleba, rom am nawilSi ZiriTadi
gadawyvetileba ar gasaCivrebula da igi Sedis kanonier ZalaSi.
Tu sasamarTlos azriT ar arsebobs damatebiTi gadawyvetilebis
gamotanis pirobebi, mas gamoaqvs ganCineba damatebiTi gadawyvetilebis
272
gamotanaze uaris Tqmis Sesaxeb, romelzec SeiZleba kerZo saCivris
Setana (ssk 414-420-e muxlebi).
3. gadawyvetilebis ganmarteba (ssk 262-e muxli). rogorc zemoT
aRiniSna gadawyvetileba unda iyos naTeli da gasagebi yvelasaTvis da
gansakuTrebiT imaTTvis, visac igi uSualod exeba. amasTan erTad, aris
SemTxvevebi, rodesac gadawyvetileba mTlianad an misi romelime nawili
araa gasagebad Camoyalibebuli, zogjer ki Seicavs urTierTgamomricxav
an Seusabamo debulebebs. aseT SemTxvevaSi dasaSvebia misi ganmarteba imis
aucileblad gaTvaliswinebiT, rom ganmartebis saxiT ar moxdes
gadawyvetilebis ZiriTadi azrisa da Sinaarsis Secvla.
gadawyvetilebis ganmarteba rom ganxorcieldes aucilebelia, jer-
erTi – mxaris Suamdgomloba amis Sesaxeb da meore – gadawyvetileba
jer ar aRsrulebula, roca sakiTxi exeba aRsrulebiT da ara aRiarebiT
gadawyvetilebas. sxva sityvebiT rom vTqvaT, dauSvebelia im
gadawyvetilebis ganmarteba, romelic aRsrulebulia.
kanoni ar gansazRvravs vadas, Tu ramden dReSi SeiZleba
gadawyvetilebis ganmartebis Sesaxeb sasamarTloSi gancxadebiT mimarTva.
es imas niSnavs, rom aseTi gancxadebiT SeiZleba mimarTon sasamarTlos
nebismier dros – motivirebuli gadawyvetilebis gamotanidan mis
aRsrulebamde. ganmartebas axdens is sasamarTlo (mosamarTle),
romelmac igi gamoitana. Tu is sasamarTlo Semadgenloba (mosamarTle)
ar aris, maSin ganmartebas gaakeTebs am sasamarTlos sxva Semadgenloba
(mosamarTle).
ganmartebis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba, romelic aris
gadawyvetilebis organuli nawili da Caekereba saqmeSi.
ganmartebis aucilebloba SeiZleba warmoiSvas aramarto
gadawyvetilebis, aramed ganCinebis mimarTac. aseT SemTxvevaSi
sasamarTlos SeuZlia ganmartos ganCineba ssk 262-e muxlis analogiiT.
dauSvebelia gadawyvetilebis ganmartebis formiT gadawyvetilebis
Secvla an axali gadawyvetilebis miReba.
$2. gadawyvetilebis kanonieri Zala
I. gadawyvetilebis kanonieri Zalis cneba
formaluri da materialuri kanonieri Zala
gadawyvetilebis gamotaniT mTavrdeba saqmis ganxilva sasamarTloSi
da am saqmeze marTlmsajulebis ganxorcielebis mTeli procesi. ufro
metic, sasamarTlos, romelmac es gadawyvetileba gamoitana, ufleba ar
aqvs Secvalos igi, xolo mxareebs, romlebsac miaCniaT, rom am
gadawyvetilebiT Seilaxa maTi interesi, SeuZliaT agreTve uari Tqvan
mis gasaCivrebaze da nebayoflobiT aRasrulon gadawyvetileba.
amasTan erTad, arc gadawyvetilebis gasaCivrebis uflebis
gamoyenebis SesaZlebloba ar SeiZleba dausruleblad gaiWimos droSi da
arc am gadawyvetilebis aRsruleba ar SeiZleba mTlianad damokidebuli
iyos mxaris nebasurvilze.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, garkveul etapze sasamarTlos mier
gamotanili gadawyvetileba aRar SeiZleba gasaCivrdes, xolo Tu
mxareebi mas ar asruleben nebayoflobiT, igi unda aRsruldes
iZulebiTi wesiT, roca sakiTxi exeba aRsrulebiT gadawyvetilebebs. rac
273
Seexeba aRiarebiT da gardaqmniT gadawyvetilebebs, am gadawyvetilebiT
dadgenili uflebebi Tu samarTlebrivi urTierTobebi aRar SeiZleba
sadavo gaxadon mxareebma.
es ki SesaZlebelia mas Semdeg, roca gadawyvetileba Seva kanonier
ZalaSi, SeiZens kanonis Zalas.
ras niSnavs gadawyvetilebis kanonieri Zala?
gadawyvetilebis kanonieri Zala – esaa gadawyvetilebis Tviseba,
romelsac igi iZens garkveuli, kanoniT zustad gansazRvruli
pirobebis safuZvelze da romlis ZaliT es gadawyvetileba aRar
SeiZleba gasaCivrdes, sarCeli, romlis mimarTac igi gamotanilia aRar
SeiZleba xelmeored iqnes ganxiluli, gadawyvetilebiT dadgenili
faqtebi da samarTlebrivi urTierTobani aRar SeiZleba sadavo gaxadon
mxareebma da igi SeiZleba iZulebiT aRsruldes, Tu sakiTxi aRsrulebiT
gadawyvetilebas exeba.
erTmaneTisagan ganasxvaveben gadawyvetilebis formalur da
materialur kanonier Zalas.
1. gadawyvetilebis formaluri kanonieri Zala.
gadawyvetilebis formaluri kanonieri Zala – esaa
gadawyvetilebis Tviseba, romlis ZaliT igi aRar SeiZleba gasaCivrdes,
xolo mxareTa Soris wamoWrili dava iTvleba gadaWrilad.
sasamarTlo gadawyvetilebis formaluri kanonieri Zala
gaTvaliswinebulia ssk 264-e muxliT, romlis Tanaxmad pirveli
instanciis sasamarTlos gadawyvetileba Sedis kanonier ZalaSi:
1. Tu dauSvebelia misi saapelacio an sakasacio wesiT gasaCivreba;
aseTi gasaCivreba dauSvebelia or SemTxvevaSi: a)rodesac raionuli
sasamarTlos gadawyvetilebaze saCivari ar aRemateba 1000 lars, da b)
rodesac mxareebma uari Tqves kanoniT dadgenili wesiT gadawyvetilebis
gasaCivrebaze (ssk 250-e muxli). cxadia, araa gamoricxuli rom
miuxedavad gasaCivrebaze uarisTqmisa, mxarem mainc gaasaCivros
gadawyvetileba. zemdgomma sasamarTlom aseTi saCivari ganuxilvelad
unda datovos misi dauSveblobis gamo, xolo saCivris Setana ver
SeaCerebs gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlas.
2. Tu gasulis gasaCivrebis kanoniT dadgenili vada da am vadaSi
ar iyo Semotanili saCivari.
saqarTvelos ssk-si ar iTvaliswinebs gadawyvetilebis gasaCivrebis
vadis aRdgenas (gagrZelebas). amitom, saCivari Setanili am vadis
darRveviT ganuxilvelad unda darCes.
3. Tu saapelacio sasamarTlom, romelmac ganixila saCivari
ucvlelad datova gasaCivrebuli gadawyvetileba, xolo saapelacio
sasamarTlos ganCineba ucvlelad datovebis Sesaxeb Sevida kanonier
ZalaSi.
saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba kanonier ZalaSi Sedis:
1. rodesac dauSvebelia misi sakasacio wesiT gasaCivreba (ssk 391-e
muxli).
2. rodesac dasaSvebia saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis
sakasacio wesiT gasaCivreba, magram igi ar iyo gasaCivrebuli kanoniT
dadgenil erTTvian vadaSi (ssk 397-e muxli).
gasaCivrebis vadis aRdgenas (gagrZelebas) kanoni ar iTvaliswinebs,
amitom dagvianebiT Setanili saCivari ganuxilvelad unda darCes.
274
3. rodesac sakasacio sasamarTlom ar miiRo warmoebaSi,
dauSveblad cno sakasacio saCivari (391-e muxli). an ucvlelad datova
saapelacio sasamarTlos gasaCivrebuli gadawyvetileba.
rac Seexeba sakasacio sasamarTlos gadawyvetilebebs, isini
kanonier ZalaSi Sedian dauyovnebliv da maTi gasaCivreba ar daiSveba.
2. gadawyvetilebis materialuri kanonieri Zala.
gadawyvetilebis materialuri kanonieri Zala – esaa
gadawyvetilebis Tviseba, romlis ZaliT arc sasamarTlos da arc
mxareebs, romlebsac es gadawyvetileba exebaT, aRar SeuZliaT saeWvo an
sadavo gaxadon sxva procesSi es gadawyvetileba.
gadawyvetilebis materialuri kanonieri Zala damkvidrebulia
saqarTvelos ssk 266-e muxliT, romlis Tanaxmad gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg, mxareebs, agreTve maTi
uflebamonacvleebs ar SeuZliaT xelaxla ganacxadon sasamarTloSi
igive sasarCelo moTxovnebi imave safuZvelze, agreTve sadavo gaxadon
sxva procesSi gadawyvetilebiT dadgenili faqtebi da samarTlebrivi
urTierTobani“.116
gadawyvetilebis materialuri kanonieri Zalis konkretuli
gamovlinebaa samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT ganmtkicebuli
wesiT, romlis Tanaxmad sasamarTlo ar miiRebs sarCels, an Tu
SecdomiT miiRebs Sewyvets saqmis warmoebas, Tu arsebobs sasamarTlos
kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetileba gamotanil davaze imave mxareebs
Soris, imave saganze da imave safuZvlebiT (ssk 186-e da 272-e muxlis
„b“ punqti).
II. gadawyvetilebis kanonieri Zalis obieqturi farglebi
vrceldeba Tu ara gadawyvetilebis kanonieri Zala mTlianad
gadawyvetilebaze Tu mxolod mis erT-erT elementze anu mis nawilze?
samoqalaqo saproceso samarTlis TeoriaSi farTod gavrcelebuli
Sexedulebis Tanaxmad gadawyvetilebis kanonieri Zala vrceldeba ara
mTlianad gadawyvetilebaze, aramed mxolod mis im nawilze, romelsac
gadawyvetilebis sarezolucio nawils uwodeben. sxva sityvebiT rom
vTqvaT, gadawyvetilebis sarezolucio nawili – esaa sakuTriv
gadawyvetileba, romelic Seicavs pasuxs sasarCelo moTxovnaze:
dakmayofildes Tu ara sarCeli, konkretulad ra moqmedeba unda
Seasrulos mopasuxem, Tu sarCeli dakmayofilda (gadasces mosarCeles
garkveuli Tanxa, daubrunos mas nivTi da a.S.), romeli ufleba Tu
samarTlebrivi urTierToba cno sasamarTlom dadgenilad an rogor
116 d.i. polumordvinovis SexedulebiT gadawyvetilebis samarTlebrivi moqmedeba, rac gamoixateba misi
saboloobiT im procesSi, romelSiac igia gamotanili – aris gadawyvetilebis formaluri kanonieri
Zala. gadawyvetilebis samarTlebrivi moqmedeba, romlis ZaliT igi iZens saboloo xasiaTs aramarto
im procesisaTvis, romlis Sedegad iqna gamotanili, aramed mis farglebs gareTac – aris
gadawyvetilebis materialuri kanonieri Zala.
ix. i. polumordvinovi. dasax. naSromi, gv.38
igive mosazrebas iziarebs cnobili germaneli iuristi prof. h.Saki. misi azriT formaluri kanonieri
Zala warmoadgens davis damTavrebas am sasamarTlo ganxilvisaTvis, xolo materialuri kanonieri
Zala – icavs miRebul Sedegs xelyofisagan ufro mogvianebiT ix. h. Saki. dasax. naSromi gv. 445.
275
SeiZleba gardaiqmnas urTierToba (aRiarebiTi da gardaqmniTi
gadawyvetilebebiT) da a.S.
rac Seexeba gadawyvetilebis samotivacio nawils, romelic
warmoadgens am gadawyvetilebis sarezolucio nawilis fundaments da
romelSic aisaxeba faqtobrivi garemoebebi da samarTlebrivi
urTierTobani, romlebic sasamarTlom dadgenilad cno da romlebic
samarTlebrivi Sefasebis Sedegad safuZvlad daedo sarezolucio
nawils, igi ar warmoadgens kanonieri Zalis obieqts, masze ar
vrceldeba kanonieri Zala.117
saqarTvelos 1964 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsma da amJamad
saqarTvelos 1997 wlis samoqalaqo saproceso kodeqsma
gadawyvetilebis kanonieri Zala gaavrcela aramarto gadawyvetilebis
sarezolucio nawilze, aramed mis samotivacio nawilzec. kerZod, ssk
266-e muxlis Tanaxmad gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg
mxareeebs, agreTve maT uflebamonacvleebs ar SeuZliaT xelaxla
ganacxadon sasamarTloSi igive sasarCelo moTxovnebi, imave safuZvelze,
agreTve, „sadavo gaxadon sxva procesSi gadawyvetilebiT dadgenili
faqtebi da samarTlebrivi urTierTobani“. amave kodeqsis 106-e muxlis
Tanaxmad damtkicebas ar saWiroeben faqtebi, romlebic dadgenilia erT
samoqalaqo saqmeze sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli
gadawyvetilebiT, Tu sxva samoqalaqo saqmeebis ganxilvisas igive
mxareebi monawileoben.
amrigad, ar iwvevs eWvs, rom saqarTvelos samoqalaqo saproceso
kanonmdeblobis mixedviT gadawyvetilebis samotivacio nawili,
romliTac dadgenilia faqtiuri garemoebebi, romlebic safuZvlad udevs
sarezolucio nawils, Sedis kanonier ZalaSi.118
amasTan dakavSirebiT ibadeba praqtikuli TvalsazrisiT
mniSvnelovani kiTxva: SeuZlia Tu ara mxares gaasaCivros
gadawyvetilebis mxolod samotivacio nawili am gadawyvetilebis
sarezolucio nawilisagan damoukideblad, anu ise, rom ar moiTxovos
gadawyvetilebis sarezolucio nawilis Secvla („SecvaleT samotivacio
nawili, magram ar SecvaloT sarezolucio nawili“).
117 aseTi Sexeduleba, romelic emyareba germaniis samoqalaqo saproceso kanonmdeblobas, farTodaa
gavrcelebuli germaniis saproceso samarTlis TeoriaSi.
ix. Rosenberg, Schwab, Gottvald, Zivilprozessrecht. 1993, s. 926 В.Голасовски. Окончательность судебных решении и их пересмотр по немецкому праву. Сборник 1-ой кавказской конференции судей 2002, стр. 65-77. qarTul iuridiul literaturaSi aseT Sexedulebas anviTarebda d.i. polumordvinovi. ix. misi
„Мотивы судебных решении“ журнал „Соверское государство и право“. 1947 ню стр. 28-35 SemdgomSi man Secvala Tavisi Sexeduleba da aRniSna, rom rezoluciasTan erTad,
gadawyvetilebis motivi Sedis kanonier ZalaSi. misi azriT, gadawyvetilebis motivirebisaTvis
sasamarTlo: a)adgens im faqtebis arsebobas, romlebzec damokidebulia modave mxareTa Soris
samarTlebrivi urTierTobis warmoSoba, Secvla an Sewyveta; b) gansazRvravs kanons, romelic
gamoyenebuli unda iqnes am dadgenili faqtebis mimarT; g)akeTebs logikur daskvnas, romlidanac
gamomdinareobs misi sarezolucio nawili.
arc kanonze miTiTeba, arc misi logikuri daskvnebi ar SeiZleba Sevides kanonier ZalaSi. rac
Seexeba gadawyvetilebis motivs, faqtebisa da modave mxareTa Soris arsebuli samarTlebrivi
urTierTobis dadgenis nawilSi, romelic warmoadgens am gadawyvetilebis sarezolucio nawilis
safuZvels – igi Sedis kanonier ZalaSi. ar SeiZleba gadawyvetilebis sarezolucio nawili
movwyvitoT im faqtiur garemoebebs, romlebic am rezoluciis uSualo safuZvels warmoadgenen.
ix. d.i. polumordvinovi, gadawyvetilebis kanonieri Zala. (rusul enaze). Tb. 1964. gv. 171-172. 118 amasTan dakavSirebiT v. xrustalma gaakeTa mniSvnelovani da arsebiTad swori daTqma: kanonier
ZadaSi Sedis gadawyvetilebis samotivacio nawiliT dadgenili mxolod is faqtobrivi garemoebebi,
romlebic kanonis Tanaxmad asabuTeben, amarTleben sarezolucio nawils.
ix. v. xrustali dasax. naSromi, gv. 12
276
msjelobis Tanmimdevrulad ganviTarebis logika Cven gvTavazobs am
sakiTxis dadebiTad gadawyvetas: raxan samotivacio nawiliT dadgenili
faqtebi da samarTlebrivi urTierToba dadgenilad CaiTvleba sxva
saqmezec da sxva procesSi, mxares romlisTvisac xelsayrelia
gadawyvetilebis sarezolucio nawili, magram araa xelsayreli
gadawyvetilebis motivi anu faqtebis aseTnairad dadgena, unda SeeZlos
gaasaCivros mxolod samotivacio nawili da moiTxovos misi gauqmeba
(Secvla), ise rom sarezolucio nawili ucvlelad darCes.
logikurad es marTlac asea, magram arsebiTad es ar SeiZleba
dauSvaT Semdegi mosazrebebis gamo:
gadawyvetilebis sarezolucio nawili organuladaa dakavSirebuli
mis samotivacio nawilTan, romelic emsaxureba sarezolucio nawilis
dasabuTeba-gamarTlebas, warmoadgens mis safuZvels (fundaments).
gadawyvetilebis samotivacio nawilis mis sarezolucio
nawilisagan mowyvetis SemTxvevaSi sarezolucio nawili rCeba
absoluturad dausabuTebeli, ris gamoc igi tovebs TviTnebur da
intuiciur STabeWdilebas.
aqedan gamomdinare, Tu saCivris safuZvelze zemdgomi instanciis
sasamarTlo auqmebs gadawyvetilebis mxolod samotivacio nawils, man
TviTon, an sasamarTlom, romelmac saqme xelaxla gansaxilvelad
daubruna, unda daadginos sxva iseTi faqtebi da samarTlebrivi
urTierToba, romelic gadawyvetilebis ucvlelad datovebuli
sarezolucio nawilis dasabuTeba-gamarTlebas emsaxureba. magram Tu es
ver moxerxda an imis gamo, rom es sxva faqtebi ver dadasturda, an
kidev imis gamo, rom saCivris ganmxilveli sasamarTlo araa faqtebis
damdgeni sasamarTlo (sakasacio sasamarTlo), maSin gadawyvetileba rCeba
samotivacio nawilis gareSe, igi aRar pasuxobs kanoniT
gaTvaliswinebul moTxovnebs, kargavs sasamarTlo gadawyvetilebis
mniSvnelobas da aRar SeiZleba aRsruldes.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
1. sasamarTlo gadawyvetilebis kanonieri Zalis obieqturi
farglebi vrceldeba am gadawyvetilebis sarezolucio nawilze,
romelic Seicavs sasamarTlos daskvnas sasarCelo moTxovnis
dakmayofilebaze, an masze uarisTqmis Sesaxeb, agreTve sasamarTlos
mier dadgenil samarTlebriv urTierTobaze da faqtebze, romlebic
safuZvlad daedo sarezolucio nawils, anu gadawyvetilebis
samotivacio nawilze.
2. gadawyvetilebis samotivacio nawili faqtebis arseboba
ararsebobis Sesaxeb, rogorc am gadawyvetilebis sarezolucio nawilis
safuZveli da masTan organulad dakavSirebuli, ar SeiZleba am
sarezolucio nawilisagan mowyvetiT da misgan damoukideblad
gasaCivrdes, radgan misi gauqmebiT safuZveli gamoecleba sarezolucio
nawils, gamoiwvevs mis faqtiur gauqmebasac.
3. gadawyvetilebis samotivacio nawilis kanonieri Zalis Sedegi
mdgomareobs imaSi, rom am gadawyvetilebiT dadgenil samarTlebriv
urTierTobebs da faqtebs aqvT preidiciuli (winaswargadamwyveti)
mniSvneloba sxva samoqalaqo saqmis ganxilvisas, romelSic igive mxareebi
monawileoben.
III. gadawyvetilebis droiTi farglebi.
277
gadawyvetilebis kanonieri Zala vrceldeba am gadawyvetilebiT
dadgenil faqtobriv garemoebebze, romlebsac adgili hqondaT
gadawyvetilebis gamotanis momentisaTvis. faqtebi, romlebic warmoiSven
amis Semdeg warmoadgenen axal faqtebs, romlebic SeiZleba safuZvlad
daedos axal sarCels an mis winaaRmdeg mimarTul Sesagebels. cxadia,
rom am axal faqtebze anu gadawyvetilebis miRebis Semdeg warmoSobil
faqtebze, am gadawyvetilebis kanonieri Zala ver gavrceldeba.
magaliTad: sasamarTlom gamoitana gadawyvetileba, romliTac uari
uTxra mosarCeles ganqorwinebaze im motiviT, rom
marTalia mopasuxe zogjer zomaze met alkoholur
sasmelebs iRebs, magram is araa Cveuli alkoholiki da
jer kidev arsebobs ojaxis SenarCunebis Sansi. am
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlidan ramdenime
Tvis Semdeg mosarCelem kvlav mimarTa sasamarTlos
igive sasarCelo moTxovniT da im motiviT, rom
mopasuxe kvlav agrZelebs ufro meti intensiurobiT
alkoholis miRebas da uxeSad eqceva ojaxis wevrebs.
sasamarTlom unda miiRos es sarCeli gansaxilvelad,
radgan faqtebi, romlebzec miuTiTebs mosarCele Tavisi
moTxovnis dasasabuTeblad, warmoiSva pirveli
gadawyvetilebis miRebis Semdeg da amitom, isini sxva
faqtebad unda miviCnioT.
IV. gadawyvetilebis kanonieri Zalis subieqturi farglebi.
1. mxareebi
gadawyvetilebis kanonieri Zalis subieqturi farglebi gulisxmobs
im pirTa wris gansazRvras, romlebzedac vrceldeba gadawyvetilebis
kanonieri Zala.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobis Tanaxmad
gadawyvetilebis kanonieri Zala vrceldeba mosarCeleze, mopasuxeze,
mesame pirebze damoukidebeli sasarCelo moTxovniT.
unda aRiniSnos, rom jer kidev gasuli saukunis 40-iani wlebis
bolos qarTul iuridiul literaturaSi prof. d.i. polumordvinovma
Tavis sadoqtoro disertaciaSi daasabuTa mosazreba, rom sasamarTlo
davaSi monawileoba unda vcnoT iseT aucilebel pirobad, romlis
mixedviT SeiZleba ganisazRvros im pirTa wre, romlebzec vrceldeba
kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlo gadawyvetilebis moqmedeba da rom
sawinaaRmdego mosazreba iqneboda didi usamarTloba, ramdenadac
gadawyvetilebis kanonieri Zala gavrceldeboda iseT pirebze, romlebic
ar monawileobdnen procesSi, romlebmac SeiZleba arc ki icodnen am
gadawyvetilebis arsebobis Sesaxeb.119
d.i. polumordvinovis am mosazrebam Tavisi asaxva hpova samoqalaqo
saproceso kanonmdeblobaSi, romlis Tanaxmad saqmis ganxilva da
gadawyvetilebis miReba „erT-erTi mxaris dauswreblad, romelsac ar
119 d.i. polumordvinovi. dasaxelebuli naSromi, gv. 139-140.
278
miuRia Setyobineba kanoniT dadgenili wesiT“ warmoadgens am
gadawyvetilebis saapelacio (sakasacio) wesiT gauqmebis absolutur
safuZvels (ssk 394-e muxlis „b“ punqti). amave kodeqsis 422-e muxlis
pirveli nawilis „b“ punqtis Tanaxmad kanonier ZalaSi Sesuli
gadawyvetileba SeiZleba baTilad iqnes cnobili „Tu erT-erTi mxare, an
Tu mas kanonieri warmomadgeneli sWirdeba, aseTi warmomadgeneli ar iyo
mowveuli saqmis ganxilvaSi.“
amrigad, saqmis ganxilvaSi monawileoba warmoadgens mxareebze da
mesame pirebze damoukidebeli moTxovniT gadawyvetilebis kanonieri
Zalis moqmedebis gavrcelebis savaldebulo pirobas.
ras niSnavs „saqmis ganxilvaSi monawileoba“?
iTvleba, rom mxare monawileobda saqmis ganxilvaSi, Tu mas
gaegzavna Setyobineba kanoniT (ssk 70-78-e muxlebiT) dadgenili wesiT
saqmis ganxilvisa da mTavari sxdomis dRis daniSvnis Sesaxeb.
aucilebeli araa, rom igi TviTon gamocxaddes sxdomaze da uSualod
miiRos monawileoba saqmis ganxilvaSi. mas SeuZlia saqme awarmoos
sasamarTloSi piradad an warmomadgenlis meSveobiT (ssk 93-e muxlis
me-2 nawili). aqedan gamomdinare, iTvleba rom mxare monawileobda saqmis
ganxilvaSi, maSinac, rodesac TviTon uSualod ar gamocxadebula, magram
gamocxadda misi warmomadgeneli.
daskvna: iTvleba, rom mxare (mesame piri) monawileobda saqmis
ganxilvaSi: a) Tu mas gaegzavna Setyobineba mTavar sxdomaze saqmis
ganxilvis daniSvnis Sesaxeb kanoniT dadgenili wesiT (ssk 70-78-e
muxlebi) damoukideblad imisa, gamocxadda Tu ara sxdomaze; b) Tu
saqmis ganxilvaSi monawileobis misaRebad Setyobineba gaegzavna mxaris
warmomadgenels dadgenili wesiT, damoukideblad imisa, gamocxadda Tu
ara igi sxdomaze. mxaris (warmomadgenlis) mouwvevlobas da mowveuli
mxaris (warmomadgenlis) gamoucxadeblobas sxvadasvanairi Sedegebi
ukavSirdeba (ssk 229-230-e muxlebi da 394-e muxlis „b“ punqti).
2. mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovnis gareSe.
damoukidebeli moTxovnis gareSe mesame pirebis procesSi
monawileobis sakiTxis ganxilvisas aRvniSneT, rom maTze vrceldeba
gadawyvetilebis kanonieri Zala mxolod erTi pirobiT, Tu isini
Cabmuli iyvnen procesSi (saqmis ganxilvaSi). amis dasasabuTeblad
miuTiTeT aramarto imaze, rom gadawyvetilebis miRebamde yovel pirs
aqvs ufleba mousminon sasamarTloSi, aramed agreTve samoqalaqo
kodeqsis 706-e muxlze, romlis Tanaxmad, Tu mesame piri Cabmuli iqneba
procesSi maSin mis mimarT ukumoTxovnis wayenebisas mas aRar eqneba
ufleba amtkicos, rom ukumoTxovnis wamyenebels usafuZvlod daekisra
zianis anazRaureba. magram Tu igi ar iyo Cabmuli procesSi (ar iyo
saTanadod gafrTxilebuli procesis Sesaxeb), maSin mas ufleba aqvs
amtkicos, rom ukumoTxovnis aRmZvrel mosarCeles usafuZvlod daekisra
zianis anazRaureba.
es imas niSnavs, rom faqtebis dadgenis nawilSi gadawyvetilebis
kanonieri Zala vrceldeba mesame pirze damoukidebeli moTxovnis gareSe,
Tu igi Cabmuli iyo saqmis ganxilvaSi. swored amitom, im SemTxvevaSi,
Tu mis mimarT iqneba aRZruli regresuli sarCeli, mas aRar SeuZlia
amtkicos, rom misi monawileobiT ganxilul saqmeze gamotanili
279
gadawyvetilebiT dadgenili faqtebi ar Seesabameba sinamdviles (anu
moiTxovos am faqtebis xelmeored dadgena). amiT amoiwureba
gadawyvetilebis kanonieri Zalis farglebi damoukidebeli moTxovnis
gareSe mesame piris mimarT. mesame piri ar aris mxare da mas ar SeiZleba
daekisros raime moqmedebis Sesruleba romelime mxaris mimarT da mas ar
SeiZleba raime miekuTvnos romelime mxarisagan. mis winaaRmdeg an mis
mier romelime mxaris winaaRmdeg aRZruli sarCelis igiveobriobis
sakiTxi adre ganxilul da gadawyvetil sarCelTan ar SeiZleba daisvas.
TaviseburebiT xasiaTdeba mesame piri damoukidebeli moTxovnis
gareSe, romelic gaTvaliswinebulia ssk 184-e muxlis me-3 nawiliT,
romlis Tanaxmad sadavo nivTis gasxviseba an moTxovnis daTmoba ver
moaxdens zegavlenas procesis msvlelobaze da rom „sadavo sagnis
SemZens an im pirs, visac moTxovna dauTmes, ufleba ar aqvs
mowinaaRmdege mxaris Tanxmobis gareSe Caebas procesSi im mxaris
nacvlad, romelmac gaasxvisa davis sagani an daTmo moTxovna. maT
SeuZliaT Caeban procesSi mesame pirebad damoukidebeli moTxovnis
gareSe“.
am muxls mxedvelobaSi aqvs iseTi viTareba, rodesac sadavo sagnis
gasxviseba an uflebis daTmoba moxda procesis msvlelobis dros, saqmis
sasamarTloSi ganxilvis dros. aq Cven saqme gvaqvs uflebamonacvleobis
klasikur SemTxvevasTan (ssk 92-e muxli), rodesac sasamarTlom unda
SeaCeros saqmis warmoeba saqmeSi uflebamonacvlis Cabmis mizniT (ssk
279-e muxli). magram ssk 184-e muxlis me-3 nawili akeTebs gamonakliss
im TvalsazrisiT, rom uflebamonacvles anu sadavo sagnis SemZens an im
pirs visac moTxovna dauTmes, ufleba ar aqvs daikavos im mxaris
adgili, vinc gaasxvisa davis sagani an daTmo moTxovna. maT SeuZliaT
Secvalon mxare procesSi mxolod mowinaaRmdege mxaris TanxmobiT. Tu
aseTi Tanxmoba aris da moxda mxareTa Secvla, maSin yvelaferi SeiZleba
martivad gadawydes: gadawyvetilebis kanonieri Zala gavrceldeba
uflebamonacvleze, romelmac Secvala mxare procesSi. magram, Tu aseTi
Secvla ar ganxorcielda da uflebamonacvle Caeba procesSi mesame
pirad damoukidebeli moTxovniT, maSin gadawyvetilebis kanonieri Zala
am mesame pirze gavrceldeba imis mixedviT aris Tu ara igi sadavo
sagnis Tu uflebis keTilsindisieri SemZeni.120
3. uflebamonacvle
ssk 92-e muxlis mixedviT uflebamonacvleoba dasaSvebia procesis
nebismier stadiaze, kerZod sarCelis warmoebaSi miRebidan
gadawyvetilebis gamotanamde, gadawyvetilebis gamotanidan mis kanonier
ZalaSi Sesvlamde da gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlidan mis
aRsrulebamde. Tu uflebamonacvleobis safuZvlebi (ssk 92-e muxli)
warmoiSva gadawyvetilebis gamotanamde – sasamarTloSi saqmis warmoebis
dros, maSin sasamarTlom unda SeaCeros saqmis warmoeba sanam
dadgindebodes uflebamonacvleoba da Caebmebodes uflebamonacvle
saqmeSi (ssk 279-e muxli).121 uflebamonacvlisaTvis procesSi mis
120 ix. В. Галасовски. dasax. naSromi, gv.. 69.
121 gamonaklisi wesia gaTvaliswinebuli ssk 184-e muxlis me-3 nawiliT, romlis Tanaxmad Tu
uflebamonacvleobis safuZvelia davis sagnis gasxviseba an moTxovnis daTmoba, maSin uflebamonacvles
280
daSvebamde Sesrulebuli yvela moqmedeba savaldebuloa im odenobiT,
rac savaldebulo iqneboda im pirisaTvis, romelic man Secvala (ssk 92-
e muxlis me-2 nawili).
es imas niSnavs, rom gadawyvetilebis kanonieri Zala vrceldeba
uflebamonacvlezec miuxedavad imisa, rom igi ar monawileobda saqmis
ganxilvaSi, romlis mimarTac gamotanilia gadawyvetileba. amis Sesaxeb
pirdapiraa miTiTebuli ssk 266-e muxlSi,M romlis Tanaxmad
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg mxareebs agreTve maT
uflebamonacvleebs ar SeuZliaT xelaxla ganacxadon sasamarTloSi
igive sasarCelo moTxovnebi.
aqedan gamomdinare, Tu uflebamonacvleoba warmoiSva
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg – aRsrulebis
stadiaze, maSin mis mimarT gadawyvetilebis aRsrulebis sakiTxebi
SeiZleba mogvardes gadawyvetilebis ganmartebis wesiT (ssk 262-e
muxli).
II. gadawyvetilebis kanonieri Zalis moqmedebis Sewyveta
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs
uaRresad mniSvnelovan debulebas imis Sesaxeb, rom kanonier ZalaSi
Sesuli gadawyvetilebis gauqmeba an Secvla dasaSvebia mxolod im
SemTxvevaSi da im wesiT, rac dadgenilia kanoniT (ssk 265-e muxli).
ssk-si ar iTvaliswiebs gadawyvetilebis gasaCivrebis vadis
gagrZelebas (aRdgenas). amitom, gasaCivrebis vadis gasvlis Semdeg
gadawyvetileba Sedis kanonier ZalaSi.
gadawyvetilebis kanonieri Zalis moqmedeba Sewydeba saqmis
warmoebis ganaxlebiT (restitucia).
kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT an ganCinebiT
damTavrebuli saqmis warmoebis ganaxleba dasaSvebia mxolod maSin,
roca arsebobs gadawyvetilebis baTilad cnobis an axlad aRmoCenil
garemoebaTa gamo saqmis warmoebis ganaxlebis safuZvlebi (ssk 421-e
muxli).
saqmis warmoebis ganaxlebas eZRvneba am wignis specialuri Tavi,
amitom am sakiTxebze aq ar SevCerdebiT.
2. kanoniT gansazRvrul SemTxvevaSi dasaSvebia sasamarTlos mier
dadgenili perioduli gadasaxadebis Secvla. magaliTad, mSobels,
romelic arasrulwlovani Svilis sasargeblod ixdis aliments, ufleba
aqvs „aRZras sarCeli sasamarTlos mier dadgenili alimentis odenobis
Semcirebis Sesaxeb (sk 1221-e muxli), aseve ,.Tu Seicvala mSoblebis an
Svilebis materialuri Tu ojaxuri mdgomareoba – sasamarTlos SeuZlia
erT-erTi maTganis sarCeliT Secvalos alimentis dadgenili odenoba“
(sk 1222-e muxli).
cxadia, rom sarCeli sasamarTlos mier adre gamotanili
gadawyvetilebiT dadgenili alimentis odenobis Semcirebis Tu gadadebis
Sesaxeb SeiZleba emyarebodes iseT faqtiur garemoebebs, romlebic
warmoiSven am adre gamotanili gadawyvetilebis gamotanis Semdeg.
kanonmdebeli miuTiTebs mxolod zogad kriteriumze: Tu Seicvala
SeuZlia Caebas procesSi im mxaris nacvlad, romelmac gaasxvisa davis sagani an daTmo moTxovna. Tu
mowinaaRmdege mxare amis winaaRmdegia, maSin mas SeuZlia Caebas procesSi mxolod mesame pirad
damoukidebeli moTxovnis gareSe.
281
mSoblebis an Svilebis materialuri da ojaxuri mdgomareoba mas Semdeg,
rac sasamarTlom daadgina im Tanxis odenoba, romlebic unda gadaixadon
mSoblebma Tu Svilebma (sk 1221, 1222, 1230, 1231-e muxlebi).122
3. garkveuli TaviseburebebiT xasiaTdeba udavo warmoebis wesiT
miRebuli gadawyvetilebebis kanonieri Zalis moqmedebis Sewyveta. udavo
warmoebis wesiT saqmeTa ganxilvis Taviseburebas eZRvneba Tavi XX. aq mokled avRniSnavT Semdegs:
a) zogierT, kanoniT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da
safuZvliT, sasamarTlos, romelmac gamoitana gadawyvetileba udavo
warmoebis wesiT, SeuZlia TviTonve gaauqmos es gadawyvetileba.
magaliTad, ugzo-ukvalod dakargulad aRiarebuli an gardacvlilad
gamocxadebuli moqalaqis gamoCenis SemTxvevaSi, sasamarTlo axali
gadawyvetilebiT auqmebs Tavis winandel gadawyvetilebas (ssk 321-e,
326-e muxlebi).
b) zogjer sasamarTlo gadawyvetilebiT ganxorcielebuli Sedegis
gauqmebisaTvis sakmarisia ara gadawyvetilebis, aramed mxolod mis
safuZvelze ganxorcielebuli moqmedebis Tu Sedegis gauqmeba (ssk 348-e
muxli).
magaliTad, ssk 327-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad sasamarTlos
meurvis Tu meurvis ojaxis wevris gancxadebiT da fsiqiatriuli
eqspertizis daskvnis safuZvelze gamoaqvs gadawyvetileba
gamojanmrTelebuli piris qmedunarianad aRiarebisa da masze meurveobis
gauqmebis Sesaxeb, ise rom ar gaauqmos adre gamotanili gadawyvetileba
am piris qmeduunarod aRiarebis Sesaxeb.
$3. sasamarTlo ganCineba
I. ganCinebis miReba
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba naTlad da
garkveviT mijnavs erTmaneTisagan sasamarTlo gadawyvetilebisa da
sasamarTlo ganCinebis gamoyenebis sferoebs: saqmis arsebiTad
gadawyvetis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs gadawyvetileba, xolo saqmis
ganxilvis dros wamoWril calkeuli sakiTxebis gadawyvetis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba (ssk 284-e muxli).123
saqmis ganxilvis procesSi ki wamoiWreba uamravi sakiTxi, romelTa
gadaWris gareSe SeuZlebeli iqneba saqmis ganxilva da gadawyvetilebis
122 2002 wlis TbilisSi Catarebul mosamarTleTa konferenciaze germanelma mosamarTlem v.
golosovskim aRniSna, rom garda Cvens mier zemod miTiTebuli SemTxvevebisa germaniis kanonmdebloba
da sasamarTlo praqtika iTvaliswinebs gadawyvetilebis kanonieri Zalis moqmedebis Sewyvetis
SesaZleblobas, agreTve sakonstitucio sasamarTloSi saCivris Setanis SemTxvevaSi, roca es
pirdapiraa gaTvaliswinebuli kanoniT da roca gadawyvetilebas iyeneben sayovelTaod aRiarebuli
moralis normebis sawinaaRmdegod (germaniis samoqalaqo kodeqsis 826-e muxli).
ix. В.Голасовски. Окончательность судебных решении и их персемотр по немецкому праву. Сборник 1-ой кавказской конференции судей 2002, стр. 72-73. saqarTvelos kanonmdebloba da sasamarTlo praqtika analogiur SemTxvevebs ar iTvaliswinebs. 123 germaniis samoqalaqo saproceso kanonmdeblobaSi da Sesabamisad iuridiul literaturaSi
gadawyvetilebebisa da ganCinebebis erTmaneTisagan gamijvna xdeba imis mixedviT gamoaqvs sasamarTlos
Tavisi dadgenileba zepiri ganxilvis Sedegad Tu zepiri ganxilvis gareSe: dadgenilebebi, romlebsac
sasamarTlo iRebs zepiri ganxilvis gareSe, miiReba ganCinebis (der Beschlus) formiT, garda kanoniT gaTvaliswinebuli iSviaTi gamonaklisebisa, rodesac ganCineba SeiZleba miRebuli iqnes zepiri
ganxilvis Sedegadac. ix. Schellhamer. Zivilprozeß, Gesetz, Praxis, Fälle 1996 s. 328.
282
gamotana. magaliTad, sarCels (gancxadebas) aqvs xarvezi da igi unda
Seivsos, mopasuxes unda gadaegzavnos sarCelis da masze TandarTuli
dokumentebis aslebi, saWiroa Catardes adgilze daTvaliereba, unda
dainiSnos eqspertiza, unda moxdes sarCelis uzrunvelyofa, saWiroa
saqmis ganxilvis sxva droisaTvis gadadeba, mxaris TxovniT unda
moxdes mtkicebulebaTa gamoTxova an mtkicebulebaTa uzrunvelyofa da
a.S. yvela amgvar sakiTxze sasamarTlos gamoaqvs dadgenileba ganCinebis
formiT. ganCinebis formiT TavianTi dadgenilebebi gamoaqvT zemdgomi
instanciis sasamarTloebsac, magram maT Sesaxeb saubari gveqneba qvemoT,
rodesac SevexebiT apelaciisa da kasaciis sakiTxebs.
II. ganCinebis miRebis wesi
raionuli (saqalaqo) sasamarTloebSi, romlebic pirveli
instanciiT ganixilaven maT gansjadobas mikuTvnebul saqmeebs, rogorc
gadawyvetilebebi, ise ganCinebebi gamoaqvv erTpirovnulad mosamarTles.
sasamarTlo sistemis yvela sxva rgolSi, kerZod, saapelacio da
sakasacio sasamarTloebSi, saqmeebs ganixilaven kolegiurad. amitom, Tu
ganCineba gamoaqvs sasamarTlos kolegiur Semadgenlobas, mas xels awers
am Semadgenlobis yvela mosamarTle.
amasTan erTad, ar aris gamoricxuli, rom saqmis ganxilvasTan
dakavSirebuli ama Tu im sakiTxis gadawyveta an calkeuli saproceso
moqmedebis Sesruleba daevalos kolegiuri sasamarTlos romelime
mosamarTles. magaliTad, sarCelis miReba (ssk 187-e muxli), saqmis
momzadeba (ssk me-200 muxli), mtkicebulebaTa uzrunvelyofa (ssk 113-e
muxli), adgilze daTvaliereba (ssk 122-e muxli) da sxva, SeiZleba
daevalos kolegiuri sasamarTlos erT-erT mosamarTles. aseT
SemTxvevaSi, ganCineba gamoaqvs erTpirovnulad mosamarTles, romelic
aseve erTpirovnulad awers xels am ganCinebas.
nebismieri ganCineba SeiZleba miRebul iqnes rogorc calke
saproceso dokumentis saxiT, ise oqmSi SetaniT. saTaTbiro oTaxSi
oqmis Sedgena ar warmoebs. amitom, Tu sasamarTlo gavida saTaTbiro
oTaxSi ganCinebis gamosatanad, maSin aseTi ganCineba calke saproceso
dokumentis saxiT unda gamovides. saTaTbiro oTaxSi SeiZleba gavides
saqmis erTpirovnulad ganmxilveli mosamarTlec, magram ara imitom,
rom vinmes moeTaTbiros, aramed, Tu mis winaSe mxaris mier dasmuli
sakiTxis gadawyveta moiTxovs saqmis faqtobriv da samarTlebriv
analizs.
cxadia, rom ganCineba, romelic Setanilia sxdomis oqmSi, unda
pasuxobdes kanonis moTxovnebs (285-e muxli). mxares SeuZlia moiTxovos
am oqmidan ganCinebis amonabeWdi, Seitanos am ganCinebaze kerZo saCivari,
Tu kanoni iTvaliswinebs misi gasaCivrebis SesaZleblobas.
mizanSewonilad unda CaiTvalos yvela im ganCinebis calke
saproceso dokumentis saxiT Camoyalibeba, romlebzec dasaSvebia kerZo
saCivris Setana.
sasamarTlos ganCineba, damoukideblad imisa miRebulia igi calke
dokumentis saxiT Tu oqmSi SetaniT, miRebisTanave unda gamocxaddes.
ssk 286-e muxli Seicavs praqtikuli TvalsazrisiT metad
mniSvnelovan danawess: mxareebs, romlebic ar eswrebian ganCinebis
gamocxadebas, egzavnebaT ganCinebis aslebi saqmis warmoebis Sewyvetis,
283
sarCelis ganuxilvelad datovebisa Tu saqmis warmoebis SeCerebis
Sesaxeb, misi gamotanidan araugvianes 5 dRisa.
am muxlis danawesi ar SeiZleba gavigoT ise, TiTqos mxareebs
egzavnebaT mxolod aq miTiTebuli ganCinebebi. ssk 286-e muxli
gansazRvravs mxolod vadas (5 dRes), romlis ganmavlobaSiac mxares,
romelic ar eswreboda zemod aRniSnuli ganCinebebis gamocxadebas,
unda gadaegzavnos isini.
saerTod ki, yvela ganCineba, romelzec SeiZleba kerZo saCivris
Setana, aucileblad unda gadaegzavnos im mxares romelic ar eswreboda
aseTi ganCinebis gamocxadebas. aucileblad unda iqnes miRebuli
mxedvelobaSi is garemoeba, rom ganCinebaze kerZo saCivris Setanis vada
iwyeba ganCinebis gadacemis momentidan, roca mis gamocxadebas ar
eswreboda mxare (ssk 416-e muxli); ganCinebis gadacemis momentad
iTvleba misi aslis mxarisaTvis Cabareba uSualod sasamarTloSi, an
misi mxarisaTvis gadagzavna kanoniT dadgenili wesiT (ssk 70-78-e
muxlebi).
III. ganCinebis Sinaarsi da kanonieri Zala
sasamarTlo gadawyvetilebis analogiurad, sasamarTlo ganCinebis
Sinaarsic ganisazRvreba kanoniT (ssk 285-e muxli). kerZod, garda im
Cveulebriv da cnobil rekvizitebs Soris, romlebic unda aisaxos
sasamarTlos mier gamotanil nebismier dokumentSi (misi mimRebi
sasamarTlos dasaxeleba, Semadgenloba, mxareebis dasaxeleba da a.S.),
sasamarTlo ganCinebaSi unda aisaxos sakiTxi romelzec miRebuli iqna
ganCineba, motivebi da kanonebi, romlebiTac xelmZRvanelobda
sasamarTlo, sasamarTlos dadgenileba (sarezolucio nawili) da
ganCinebis gasaCivrebis wesi.
ganCinebis samarTlebrivi dasabuTebis dros sasamarTlo
xelmZRvanelobs samoqalaqo saproceso samarTlis normebi.
magaliTad: a-nim, romlis sarCelic miRebuli aqvs sasamarTlos
warmoebaSi, mimarTa sasamarTlos gancxadebiT sarCelis
uzrunvelyofis Sesaxeb. sasamarTlom am gancxadebis
ganxilvis Sedegad miiRo ganCineba da ssk 198-e muxlis
me-2 nawilis „a“ punqtis Tanaxmad yadaRa daado
mopasuxis qonebas.124
ganCinebis gamotanis dros sasamarTlom SeiZleba ixelmZRvanelos
materialur samarTlebrivi normebiTac. magaliTad, Tu materialuri
samarTali ar uSvebs uflebamonacvleobas, sasamarTlo gamoitans
ganCinebas ara saqmis warmoebis SeCerebis Sesaxeb, aramed saqmis
warmoebis Sewyvetis Sesaxeb. aseT SemTxvevaSi sasamarTlo ganCinebis
samotivacio nawilSi miuTiTebs ssk 272-e muxlis „e“ punqtze da
Sesabamis materialur samarTlebriv normaze.
magaliTad, gamomcemloba d-onim aRZra sarCeli mweral g-anis
mimarT zianis anazRaurebis Sesaxeb, rac gamowveuli iyo
xelSekrulebiT gaTvaliswinebul vadaSi nawarmoebis
gamomcemlobisaTvis warudgenlobiT. saqmis ganxilvis
124 sasamarTlo praqtikis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT Cvens mier SemuSavebuli iqna sasamarTlo
ganCinebaTa nimuSebi (formularebi). ix. T. liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi.
praqtikuli saxelmZRvanelo, me-4 gamocema, T. 2005 w.
284
procesSi mwerali g-ani gardaicvala. sasamarTlom
Tavisi ganCinebiT Sewyvita saqmis warmoeqa, radgan sk
453-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad movalis
gardacvaleba iwvevs valdebulebis Sewyvetas, Tu
„Sesruleba SeuZlebelia misi piradi monawileobis
gareSe“.
Sedian Tu ara ganCinebebi kanonier ZalaSi?
am kiTxvaze dadebiTad unda vupasuxoT: sasamarTlos ganCinebebi
savaldebuloa Sesasruleblad da maTi Seusrulebloba iwvevs garkveul
araxelsayrel Sedegs im mxarisaTvis, romelmac igi ar Seasrula.
magaliTad, a-nim aRZra sarCeli b-anis mimarT miyenebuli zianis
anazRaurebis Sesaxeb. sarCelSi ar iyo miTiTebuli
faqtobriv garemoebebze, romlebic asabuTeben a-nis
sasarCelo moTxovnas, agreTve mtkicebulebebze,
romlebic daadastureben am faqtebs. sasamarTlom
gamoitana ganCineba sarCelis xarvezis Sevsebis Sesaxeb
ssk 185-e muxlis Tanaxmad da dauniSna 10dRiani vada
mosarCeles am xarvezis Sesavsebad.
Tu mosarCele a-ni ar Seavsebs xarvezs am 10 dRian vadaSi, maSin
sasamarTlom ssk 185-e muxlis Tanaxmad sarCeli umoZraod unda
datovos da daubrunos mosarCeles.
arseboben ganCinebebi, romlebic SeiZleba gasaCivrdes kerZo
saCivriT. isini kanonier ZalaSi Sedian gasaCivrebis vadis gasvlis
Semdeg, Tu ar iyvnen gasaCivrebuli, xolo, Tu gasaCivrebuli iyvnen -
mas Semdeg, roca sasamarTlo uars etyvis momCivans saCivris
dakmayofilebaze.
arseboben agreTve ganCinebebi, romlebzec kerZo saCivris Setana ar
SeiZleba. aseTi ganCinebebi dauyovnebliv Sedian kanonier ZalaSi.125
125 dawvrilebiT kerZo saCivris Sesaxeb ix. Tavi XXII
285
Tavi XV
dauswrebeli warmoeba
$1. dauswrebeli warmoebis cneba da mniSvneloba
samoqalaqo procesSi (sasarCelo warmoebaSi) yovelTvis gvyavs
ori urTierTdapirispirebuli interesis mqone mxare - mosarCele da
mopasuxe). am ori mxaris aqtiuri monawileoba saqmis ganxilvaSi
uzrunvelyofilia maTi interesiT: mosarCelis interesi mdgomareobs
imaSi, rom sasamarTlom daakmayofilos sarCeli, gamoitanos misTvis
sasurveli (xelsayreli) gadawyvetileba, xolo mopasuxis interesi -
esaa mosarCelisaTvis sarCelze uarisTqma sasamarTlos mier anu misTvis
xelsayreli gadawyvetilebis gamotana.
am interesebis realizaciisaTvis mxareebs miniWebuli aqvT
Sesabamisi saproceso uflebebi. samoqalaqo procesis erT-erTi
Tavisebureba mdgomareobs imaSi, rom saproceso uflebebis gamouyenlobas
SeiZleba moyves araxelsayreli Sedegi im mxarisaTvis, romelmac es
ufleba ar gamoiyena, magram mis mimarT gamoricxulia raime
saxelmwifoebrivi iZulebis RonisZiebis gamoyeneba.
magaliTad, mxaris erT-erTi saproceso uflebaa monawileoba
miiRos saqmis ganxilvaSi. am uflebas Seesabameba sasamarTlos movaleoba
Seatyobinos mxares saqmis ganxilvis dRis Sesaxeb ssk 70-78-e muxlebiT
dadgenili wesiT. saqmis ganxilva da gadawyveta mxaris Seutyobineblad
da gamouZaxeblad unda dakvalificirdes rogorc saqmis ganxilva mxaris
monawileobis gareSe, mis dauswreblad, rac gadawyvetilebis gauqmebis
absoluturi safuZvelia (ssk 394-e muxli).
orive mxaris monawileobas procesSi aqvs mravalmxrivi
mniSvneloba maT Soris im TvalsazrisiTac, rom saSualebas gvaZlevs
srulyofilad avamoqmedoT SejibrebiTobis principi, davadginoT saqmis
faqtobrivi garemoebebi.
magram, rogor SeiZleba moviqceT, roca saqmis ganxilvaze ar
cxaddeba erT-erTi mxare?
saqmis ganxilva da am saqmeze marTlmsajulebis ganxorcieleba ar
SeiZleba damokidebuli iyos erT-erTi mxaris, kerZod mopasuxis
nebasurvilze. amitom, saqme unda iqnes ganxiluli da gadawyvetili.
magram rogor?
sxvadasxva qveynis kanonmdebloba am sakiTxs sxvadasxvanairad
wyvets. aris qveynebi, romelTa samoqalaqo saproceso kanonmdebloba
uSvebs erT-erTi mxaris gamoucxadeblobis SemTxvevaSi dauswrebeli
gadawyvetilebis gamotanas oRond saqmis masalebis mixedviT. es imas
286
niSnavs, rom dauswrebeli gadawyvetileba SeiZleba gamotanili iqnes
gamoucxadebeli mxaris sasargeblodac, Tu saqmis masalebi amis
safuZvels iZlevian.126
zogierTi qveynis saproceso kanonmdebloba uSvebs erT-erTi mxaris
gamoucxadeblobis SemTxvevaSi dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis
SesaZleblobas im mxaris winaaRmdeg, romelic ar gamocxadda saqmis
ganxilvaze (da ara saqmis masalebis mixedviT).127
saqarTvelo swored aseTi qveynebis kategorias ganekuTvneba.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis Tanaxmad erT-erTi mxaris
gamoucxadeblobis SemTxvevaSi sasamarTlos SeuZlia gamoitanos
dauswrebeli gadawyvetileba gamoucxadebeli mxaris sawinaaRmdegod da
saqmis masalebis miuxedavad.
amrigad, dauswrebeli warmoeba - es iseTi warmoebaa, romlis dros
saqmis ganxilvaSi ar monawileobs erT-erTi mxare - mosarCele an
mopasuxe, romlebic gafrTxilebulebi iyvnen kanoniT dadgenili wesiT.
saqmis dauswrebeli warmoebis mniSvneloba mTlianad
ganpirobebulia saqmeze marTlmsajulebis ganxorcielebisa da am saqmis
ganxilvis damTavrebis interesebiT.
cxadia, rom roca sasamarTlo procesze eswreba mxolod erTi
mxare, saqmis garemoebebis srulad da sworad dadgena TiTqmis
SeuZlebelia, radgan ar gvyavs mowinaaRmdege mxare, romelsac SeeZlo
Tavisi interesebidan gamomdinare gaeqarwylebia meore mxaris
mtkicebulebebi mosazrebebi, wamoeyenebia Tavisi faqtebi da
mtkicebulebebi da a.S.
am TvalsazrisiT dauswrebeli gadawyvetileba Sorsaa
srulyofisagan, magram uaRresad saWiro ramaa, radgan erTad-erTi iseTi
qmediTiT instrumentia, romliTac SesaZlebelia brZola
arakeTilsindisier mxaresTan, romelic yovelnairad cdilobs saqmis
ganxilvis gaWianurebas. garkveuli TvalsazrisiT, igi aris agreTve
sasjeli arakeTilsindisierebisaTvis da waxaliseba
keTilsindisierebisaTvis, razec naTlad miuTiTebs kanonis moTxovna imis
Sesaxeb, rom dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebisaTvis da saqmis
ganaxlebisaTvis srulebiTac ar kmara wagebuli mxaris ubralo
protesti (saCivari), da rom amisaTvis aucilebelia dadasturdes
aramarto gamoucxadeblobis mizezebis sapatioba, aramed isic, rom mas
ar SeeZlo droulad (dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanamde)
ecnobebina sasamarTlosaTvis am mizezebis Sesaxeb (dawvrilebiT ix.
qvemoT).
$2. dauswrebeli gadawyvetilebis miRebis zogadi winapirobebi
I. dauswrebeli gadawyvetilebis cneba da safuZveli
saqarTvelos sasamarTlo praqtikaSi, Tumca ukve iSviaTad, magram
mainc SevxvdebiT iseT „dauswrebel gadawyvetilebebs“, romlebic
126 ix. ГПК Российской федерации 2003 г. гл. 22. 127 magaliTad aseTi qveynebia germania da avstria
287
gamotanilia saqmis masalebis mixedviT da im mxaris sazianod romelic
gamocxadda da monawileoba miiRo saqmis ganxilvaSi.
aseTi gadawyvetileba ar SeiZleba mivakuTvnoT dauswrebeli
gadawyvetilebis kategorias. misi gasaCivrebis wesic gansxvavebuli iqneba
dauswrebeli gasaCivrebis wesisagan. aseTi „dauswrebeli“
gadawyvetilebebi SeiZleba gasaCivrdes saapelacio (sakasacio) wesiT.
dauswrebeli gadawyvetileba - esaa gamoucxadebeli mxaris
winaaRmdeg gamotanili gadawyvetileba, romelic emyareba mxolod
gamoucxadeblobas da ara saqmis masalebs.
dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanas safuZvlad udevs varaudi
imis Sesaxeb, rom gamoucxadebeli mxare uars ambobs Tavis moTxovnaze
mowinaaRmdege mxaris mimarT (roca mosarCele ar gamocxadda), an
aRiarebs (cnobs) faqtiur garemoebebs, romlebic safuZvlad udevs
sasarCelo moTxovnas, (roca ar cxaddeba mopasuxe).
gamoucxadebel mxares, romlis winaaRmdegac gamotanilia
dauswrebeli gadawyvetileba, SeuZlia gaaqarwylos varaudi, romelic
safuZvlad udevs am gadawyvetilebas da, maSasadame, moiTxovos misi
gauqmeba da saqmis ganaxleba Tu daamtkicebs, rom ar arsebobda
dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis winapirobebi.
II. dauswrebeli gadawyvetilebis miRebis zogadi winapirobebi
dauswrebeli gadawyvetilebis miRebis winapirobebi rogorc
mosarCelis, ise mopasuxis mimarT saerToa, garda zogierTi
gamonaklisisa, ris Sesaxebac saubari gveqneba qvemoT.
ganvixiloT es zogadi winapirobebi:
G a) winapirobebi, romlebsac adgili aqvT saqmis mTavar sxdomaze
ganxilvis dawyebamde.
1. gamoucxadebeli mxare mowveuli iyo saqmis ganxilvaSi da mas
droulad da kanoniT dadgenili wesiT ecnoba sasamarTlo sxdomis dRis
Sesaxeb (ssk 233-e muxlis „a“ punqti).
mowveulad iTvleba mxare, romelsac uwyeba gaegzavna da Cabarda
70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT. mxareTa Setyobinebas am wesebis
dacviT eniWeba gansakuTrebuli mniSvneloba: sarCelis ganxilva da
gadawyveta kanoniT dadgenili wesiT mxaris Seutyobineblad, unda
Sefasdes rogorc saqmis ganxilva mxaris monawileobis gareSe, rac
gadawyvetilebis gauqmebis absoluturi safuZvelia (ssk 394-e muxli).
dauswrebeli gadawyvetileba kanonis darRveviT miRebulad CaiTvleba da
unda gauqmdes im SemTxvevaSic, roca sasamarTlos uwyebaSi araa miTiTeba
gamoucxadeblobis Sedegebze, anu imis Sesaxeb, rom gamoucxadeblobis
SemTxvevaSi gamotanili iqneba dauswrebeli gadawyvetileba (ssk 72-e
muxlis „z“punqti).
2. adgili ar aqvs raime dauZlevel Zalas an sxva iseT movlenebs,
romlebsac SeeZloT xeli SeeSalaT sasamarTloSi mxaris droulad
gamocxadebisaTvis ( ssk 233-e muxlis „b“ punqti).
mxaris gamocxadebisaTvis am xelisSemSleli garemoebebis arsebobis
Sesaxeb cnobili unda iyos sasamarTlosaTvis. mniSvneloba ar aqvs, Tu
romeli wyaroebidan miiRo sasamarTlom es cnobebi uSualo aRqmis gziT,
(magaliTad miwisZvra, wyaldidoba da a.S.) Tu presisa, radios Tu
288
televiziis meSveobiT. mTavaria, rom sasamarTlos hqondes informacia am
movlenebis Sesaxeb.
3. gamoucxadebel mxares droulad ecnoba saqmis faqtobrivi
garemoebebis Sesaxeb. (ssk 233-e muxlis „g“ punqti).
ssk-si did mniSvnelobas aniWebs mxareebisaTvis saqmis faqtobrivi
garemoebebis Sesaxeb cnobebis droulad miwodebas. kerZod, sasamarTlos
evaleba droulad gadaugzavnos mopasuxes sarCelisa da TandarTuli
sabuTebis aslebi, agreTve yvela sxva masala, romelic Seicavs
informacias im faqtiuri garemoebebis Sesaxeb, romlebic wamoyenebulia
mis winaaRmdeg mosarCelis mier, Tavis mxriv, sasamarTlos evaleba
droulad gadaugzavnos mosarCeles mopasuxis mier warmodgenili
werilobiTi Sesagebeli da sxva masalebi (ssk 203-e muxli). „droulad
ecnobos“ imas niSnavs, rom mxarem aseTi informacia unda miiRos saqmis
momzadebis stadiaze, xolo gamonaklis SemTxvevaSi, am stadiis
damTavrebis Semdeg, magram im angariSiT, rom man SeZlos moemzados
mTavari sxdomisaTvis.
4. arsebobs sarCelis aRZvris yvela winapiroba da igi miRebulia
sworad (ssk 233-e muxlis „d“ punqti).
sarCelis aRZvris winapirobebi CamoTvlilia ssk 186-e muxlSi.
aRsaniSnavia, rom Tu es winapirobebi ar arsebobs, sasamarTlom ar unda
miiRos sarCeli gansaxilvelad. magram Tu sarCeli SecdomiT iqna
miRebuli sasamarTlom unda Sewyvitos saqmis warmoeba (ssk 272-e
muxli), an datovos sarCeli ganuxilvelad (ssk 275-e muxli), imis
mixedviT, sarCelis aRZvris romeli winapiroba ar arsebobs.
b) winapirobebi, romlebic warmoiSvebian saqmis mTavar sxdomaze
ganxilvis dros.
5. sasamarTlo sxdomaze gamocxadebuli mxare uars ambobs
monawileoba miiRos saqmis ganxilvaSi (ssk 232-e muxli).
praqtikaSi adgili aqvs iseT SemTxvevas, rodesac mxare gamocxadda
sasamarTlo sxdomaze, magram ara im ganzraxviT, rom monawileoba miiRos
saqmis ganxilvaSi. aseTi ganzraxva iqedan Cans, rom sxdomaze
gamocxadebuli mxare uars ambobs monawileoba miiRos saqmis ganxilvaSi.
aseTi mxare iTvleba gamoucxadebel mxared (ssk 232-e muxli) da mis
mimarT SeiZleba gamotanili iqnes dauswrebeli gadawyvetileba.
praqtikaSi ufro xSirad adgili aqvs iseT SemTxvevebs, rodesac
gamocxadebuli mxare uars ar ambobs saqmis ganxilvaSi monawileobaze,
acxadebs sasamarTlos winaSe ama Tu im Suamdgomlobas, xolo rodesac
sasamarTlo uars eubneba aseTi Suamdgomlobis dakmayofilebaze, igi,
protestis niSnad tovebs sxdomas. aseT SemTxvevaSi sasamarTlos unda
SeeZlos gamoitanos mis winaaRmdeg dauswrebeli gadawyvetileba erTi
aucilebeli pirobis dacviT: yoveli saqmis ganxilvis dawyebis wina (ssk
217-e muxli) sasamarTlom unda gaafrTxilos mxareebi, rom saqmis
ganxilvaSi monawileobis miuRebloba an sxdomis mitoveba sasamarTlos
nebarTvis gareSe, miCneuli iqneba rogorc gamoucxadebloba da maT
mimarT gamotanili iqneba dauswrebeli gadawyvetileba.
6. mosarCelis mier miTiTebuli faqtebi iuridiulad ar
amarTleben mis moTxovnas (ssk 230-e muxlis me-2 nawili).
Tu gamocxadda mosarCele, magram ar gamocxadda mopasuxe,
sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi garemoebebi iTvleba damtkicebulad,
magram mosarCelis sasargeblod dauswrebeli gadawyvetilebis
289
gamotanisaTvis aucilebelia am faqtebis iuridiuli Sefaseba. Tu aseTi
Sefasebis Sedegad aRmoCndeba, rom es faqtebi amarTleben moTxovnas,
iuridiulad asabuTeben moTxovnas, sasamarTlo gamoitans dauswrebel
gadawyvetilebas mosarCelis sasargeblod. winaaRmdeg SemTxvevaSi
sasamarTlo gamoitans gadawyvetilebas, romliTac uars etyvis sxdomaze
gamocxadebul mosarCeles sarCelis dakmayofilebaze. es iqneba ara
dauswrebeldi aramed Cveulebrivi gadawyvetileba, romelic SeiZleba
gasaCivrdes saapelacio (sakasacio) wesiT.
aseTia dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis winapirobebi. es
imas niSnavs, rom Tu sasamarTlosaTvis cnobili gaxda, rom ar arsebobs
erT-erTi winapiroba igi gamoitans ganCinebas saqmis sxva droisaTvis
gadadebis Sesaxeb.
magaliTad, a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg binidan
gamosaxlebis Sesaxeb im motiviT, rom igi ar ixdis
binis qiras. sasamarTlo sxdomaze ar gamocxadda
mosarCele. sasamarTlosaTvis cnobili gaxda, rom
adgili hqonda stiqiur movlenebs, romlebsac
SeeZloT xeli SeeSalaT mosarCelis
gamocxadebisaTvis, romelic am stiqiuri movlenebis
zonaSi imyofeboda.
miuxedavad sxdomaze gamocxadebuli mopasuxis
Suamdgomlobisa, sasamarTlom ar gamoitana
dauswrebeli gadawyvetileba da gadado saqmis
ganxilva sxva droisaTvis.
ar aris gamoricxuli, rom dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis
winapirobebi obieqturad arsebobda (magaliTad, mxares SeemTxva avaria an
mZimed daavadda da sxva), magram ar iyo cnobili sasamarTlosaTvis da
amitom gamoitana kidec dauswrebeli gadawyvetileba. aseT SemTxvevaSi
dauswrebeli gadawyvetileba kanoniT dadgenili wesiT SeiZleba gauqmdes
da saqmis warmoeba ganaxldes.
III. dauswrebelil gadawyvetileba mosarCelis gamocxadeblobis
gamo
Tu sasamarTlo sxdomaze ar gamocxadda mosarCele da gamocxadda
mopasuxe sasamarTlos SeuZlia gamoitanos dauswrebeli gadawyvetileba
ori pirobis erTdroulad arsebobisas:
pirveli - sasamarTloze gamocxadebuli mopasuxe Suamdgomlobs
sasamarTlos winaSe (es Suamdgomloba unda aisaxos oqmSi an daerTos
saqmes, Tu werilobiT iyo warmodgenili), raTa man gamoitanos
dauswrebeli gadawyvetileba gamoucxadebeli mosarCelis winaaRmdeg, e.i.
gamoitanos gadawyvetileba sarCelis dakmayofilebaze uarisTqmis Sesaxeb.
meore - mosarCeles gagzavnili da Cabarebuli hqonda Setyobineba
kanoniT dadgenili wesiT (70-78-e muxlebi), anu arsebobs dauswrebeli
gadawyvetilebis miRebis yvela winapiroba da sasamarTlos ar miuRia
mosarCelisagan cnoba gamoucxadeblobis mizezebis Sesaxeb (ssk 241-e
muxli).
Tu es pirobebi ar arsebobs sasamarTlo ver gamoitans
dauswrebell gadawyvetilebas. aseT SemTxvevaSi sasamarTlo gadadebs
saqmis ganxilvas sxva droisaTvis (ssk 216-e muxli). mas SeuZlia
290
agreTve datovos sarCeli ganuxilvelad (ssk 229-e muxlis me-2 nawili
da 275-e muxlis „g“ punqti).
amrigad, Tu sasamarTlo sxdomaze gamocxadebuli mopasuxe
winaaRmdegia dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis, an sarCelis
ganuxilvelad datovebis, sasamarTlo ver gamoitans dauswrebel
gadawyvetilebas da verc sarCels datovebs ganuxilvelad.
sasamarTlo praqtikaSi wamoiWra sakiTxi: Tu saqmis ganxilvis sxva
droisaTvis gadadebis Semdeg daniSnul sxdomaze kvlav ar gamocxadda
mosarCele, xolo am sxdomaze gamocxadebuli mopasuxe kvlav ar
moiTxovs dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanas SeuZlia Tu ara
sasamarTlos miuxedavad amisa mainc gamoitanos dauswrebeli
gadawyvetileba?
am kiTxvaze dadebiTad unda vupasuxoT: ssk 229-e muxlis meore
nawilis Tanaxmad „mosarCelis ganmeorebiT gamoucxadeblbis SemTxvevaSi
sasamarTlo gamoitans dauswrebel gadawyvetilebas“. es imas niSnavs,
rom mopasuxis Tanxmoba dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanaze,
moarCelis ganmeorebiT gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, saWiro araa.
sasamarTlom unda gamoitanos daswrebeli gadawyvetileba.
xom ar gamoiwvevs es mopasuxis interesebis Selaxvas?
dauswrebeli gadawyvetileba yovelTvis arais gamoucxadebeli
mxarisaTvis araxelsayreli da gamocxadebuli mxarisaTvis momgebiani.
amitom, dauswrebeli gadawyvetilebis gamotaniT arasdros ar SeiZleba
Seilaxos sasamarTlo procesze damswre mxaris interesebi.
IV. dauswrebeli gadawyvetileba mopasuxis gamoucxadeblobis gamo
sasamarTlo praqtikis analizi srul safuZvels gvaZlevs
gavakeToT daskvna, rom ufro xSirad dauswrebeli gadawyvetilebis
gamotana xdeba mopasuxis gamoucxadeblobis gamo.
mopasuxis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi dauswrebeli
gadawyvetilebis gamotana SesaZlebelia sami pirobis erTdroulad
arsebobis SemTxvevaSi. am sami pirobidan ori igivea, rac mosarCelis
gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, kerZod: 1. gamocxadebuli mosarCelis
Tanxmoba dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanaze da 2. dauswrebeli
gadawyvetilebis miRebis zogadi pirobebis arseboba, romelTa Sesaxeb
zemoT gvqonda saubari
amasTan erTad, mopasuxis gamoucxadeblobis gamo dauswrebeli
gadawyvetilebis gamotanisaTvis saWiroa mesame piroba: mosarCelis mier
sarCelSi miTiTebuli garemoebebi iuridiulad unda amarTlebdes
(asabuTebdes) mosarCelis sasarCelo moTxovnas (ssk 230-e muxlis me-2
nawili).
amrigad, mosarCelis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi sasamarTlo „ar
ixedeba arc kanonSi da arc saqmeSi“. mas gamoaqvs dauswrebeli
gadawyvetileba mTlianad sarCelis dakmayofilebaze uarisTqmis Sesaxeb.
mopasuxis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi ki sakiTxi sxvanairad
dgas. imisaTvis, rom man gamoitanos dauswrebeli gadawyvetileba
winaswar unda Seasrulos azrobrivi procedura: mosarCelis mier
miTiTebuli faqtebi, romlebic mopasuxis gamoucxadeblobis gamo
291
damtkicebulad iTvlebian, amarTleben Tu ara samarTlebrivad mis
sasarCelo moTxovnas.
amrigad, mopasuxis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi sasamarTlo ar
ixedeba saqmeSi, ar amowmebs da ar afasebs mtkicebulebebs, vinaidan es
saWiro araa, radgan gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovani faqtebi
damtkicebulad iTvleba, magram „ixedeba kanonSi“ raTa misces am
damtkicebulad CaTvlil faqtebs iuridiuli Sefaseba.
Tu aseTi Sefasebis Sedegad aRmoCndeba, rom aRniSnuli faqtebi
amarTleben Sesabamisi kanonis Tanaxmad mosarCelis moTxovnas,
sasamarTlo gamoitans dauswrebel gadawyvetilebas sarCelis
dakmayofilebis Sesaxeb. winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlom unda
gamoitanos Cveulebrivi gadawyvetileba sarCelze uaris Tqmis Sesaxeb.
magaliTi 1. a-nim aRZra sarCeli b-anis mimarT binidan gamosaxlebis
Sesaxeb. am moTxovnis safuZvlad a-nim miuTiTa, rom
bina ekuTvnis mas sakuTrebis uflebiT, massa da
mopasuxe b-ans Soris dadebulia binis qiravnobis
xelSekruleba, romlis Tanaxmad mopasuxem
yovelTviurad unda gadauxados 300 lari. miuxedavad
amisa, mas ar gadauxdia qira 5 Tvis ganmavlobaSi,
riTac daarRvia Tavisi saxelSekrulebo valdebuleba.
mopasuxis gamoucxadeblobis gamo faqtebi imis
Sesaxeb, rom mosarCele aris gaqiravebuli binis
mesakuTre, rom mxareebs Soris dadebulia qiravnobis
xelSekruleba, rom am xelSekrulebis ZaliT
mopasuxem yovelTviurad unda ixados qira 300 laris
odenobiT da rom mas es qira ar gadauxdia 5 Tvis
ganmavlobaSi - damtkicebulad unda CaiTvalos.
samoqalaqo kodeqsis 562-e muxlis meore nawilis
„a“ punqtisa da amave kodeqsis 558-e muxlis Tanaxmad
aRniSnuli faqtobrivi garemoebebi samarTlebrivad
amarTleben mosarCelis moTxovnas.
sarezolucio nawili:
dakmayofildes a-nis sasarCelo moTxovna. mopasuxe
b-ani gamosaxldes sadavo binidan da mis mier
dakavebuli oTaxi gamonTavisuflebuli saxiT Cabardes
mosarCeles.
sasamarTlo xarjebi 100 laris odenobiT
daekisros mopasuxe b-anis.
magaliTi 2. a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg da moiTxova
mTeli misi uZravi (orsarTuliani sacxovrebeli
saxli, romelic TbilisSi mdebareobs da miwis
nakveTi) da moZravi qonebis („kamazis“ markis
satvirTo avtomanqana, saZinebeli aveji, karadebi da
WaRebi) mikuTvneba da mopasuxisa da misi ojaxis
wevrebis binidan gamosaxleba.
Tavisi sasarCelo moTxovna imiT daasabuTa, rom
misi „opel-omegas“ 1999 wlis gamoSvebis avtomanqanas,
romlis Rirebuleba Seadgens 6000 lars, dayenebuli
292
iyo quCis ukiduresad marjvena mxares, sadac
dasaSvebia manqanebis dayeneba, daejaxa mopasuxis
satvirTo avtomanqanas, romelsac TviT mopasuxe
marTavda da daaziana igi, rom aucilebelia Zvirad
Rirebuli remontis Catareba mis aRsadgenad.
sasamarTlo sxdomaze ar gamocxadda mopasuxe.
sasamarTlom daadgina
sarezolucio nawili
uari eTqvas mosarCeles sarCelis
dakmayofilebaze, radgan faqtiuri garemoebebi,
romlebsac igi emyareba Tavisi moTxovnis
dasasabuTeblad marTalia iTvleba damtkicebulad
mopasuxis gamoucxadeblobis gamo, magram kanoni ar
ukavSirebs am faqtebs zianis mimyeneblisagan mTeli
uZrav-moZravi qonebis gadacemas dazaralebulisaTvis
(mosarCelisaTvis) da, maSasadame ver amarTleben
samarTlebrivad mis moTxovnas (ssk 230-e muxli.
sasamarTlo xarjebi 100 laris daekisros
mosarCeles.
zemoT Cven avRniSneT, dauswrebeli gadawyvetileba esaa
gamoucxadebeli mxaris winaaRmdeg gamotanili gadawyvetileba. amitom,
zemoT moyvanili gadawyvetileba, romelic gamotanilia sasamarTlos
mTavar sxdomaze gamocxadebuli da procesSi monawile mosarCelis
winaaRmdeg - araa dauswrebeli gadawyvetileba. igi Cveulebrivi
„daswrebuli“ gadawyvetilebaa.
ar aris gamoricxuli iseTi SemTxveva, rodesac mosarCelis mier
miTiTebuli garemoebebi nawilobriv amarTleben moTxovnas, xolo
nawilobriv ar amarTleben.
magaliTad, a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg da moiTxova
valis dabruneba 20 000 laris odenobiT, romelic
sesxad hqonda mas gadacemuli, agreTve mopasuxis
sacxovrebeli saxlis auqcionze gayidva, romelic
ipoTekiT iyo datvirTuli da am saxlidan mopasuxisa
da misi ojaxis wevrTa gamosaxleba.
Tavisi moTxovna mosarCelem imiT daasabuTa, rom
gadasca mopasuxes sesxad 20 000 lari da sesxis
uzrunvelyofis mizniT ipoTekiT datvirTa mopasuxis
sacxovrebeli saxli. ukve dadga sesxis
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli valis dabrunebis
vada, magram movale ar abrunebs mas.
sasamarTlo sxdomaze ar gamocxadda mopasuxe.
sasamarTlom gamoitana „gadawyvetileba -
dauswrebeli gadawyvetileba“. romliTac moTxovnis is
nawili, romelic gamarTlebulia iuridiulad sk
623-e muxlis Tanaxmad, kerZod msesxebelma daabrunos
vali, dakmayofildes, xolo moTxovnis is nawili,
romelic araa gamarTlebuli iuridiulad (mopasuxisa
293
da misi ojaxis wevrebis binidan gamosaxleba) ar
dakmayofildes.
V. orive mxaris gamoucxadebloba.
sasamarTlo praqtikaSi gvxvdeba iseTi SemTxvevebi, rodesac
sasamarTlos mTavar sxdomaze ar cxaddeba arcerTi mxare da maTi
warmomadgenlebi.
rogor SeuZlia moiqces sasamarTlo aseT SemTxvevaSi?
ssk-is mtkice da erTmniSvnelovnad Camoyalibebuli pozicia am
sakiTxze aseTia:
Tu sasamarTlo sxdomaze ar gamocxaddeba arcerTi mxare,
romlebsac gaegzavnaT Setyobineba ssk 70-78-e muxlebiT
gaTvaliswinebuli wesiT, sasamarTlo gamoitans ganCinebas sarCelis
ganuxilvelad datovebis Sesaxeb (ssk 231-e muxli).
amrigad, orive mxaris gamoucxadeblobis SemTxvevaSi sasamarTlom
saqmis ganxilva ki ar unda gadados, aramed sarCeli ganuxilvelad unda
datovos. magram amisaTvis man winaswar unda Seamowmos aris Tu ara
saqmeSi cnoba romelic adasturebs, rom mxareebs da maT
warmomadgenlebs namdvilad CabardaT uwyeba ssk 70-78-e muxlebiT
dadgenili wesiT. winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlom unda gadados
saqmis ganxilva, ris Sesaxebac igi atyobinebs mxareebs.
sarCelis ganuxilvelad datovebis Sedegebis Sesaxeb saubari
gveqneba qvemoT. avRniSnavT mxolod imas, rom sarCelis ganuxilvelad
datovebis Semdeg mosarCeles ar erTmeva ufleba kvlav aRZras igive
sarCeli.
$3. dauswrebeli gadawyvetilebis gasaCivreba.
I. dauswrebeli gadawyvetilebis gadasinjvisa da saqmis ganaxlebis
Sesaxeb saCivris Sinaarsi.
saCivari dauswrebeli gadawyvetilebis gadasinjvisa da saqmis
ganaxlebis Sesaxeb (saCivari dauswrebel gadawyvetilebaze) Tavisi
SinaarsiT gansxvavdeba rogorc saapelacio, ise sakasacio da kerZo
saCivrebisagan.
mTavari gansxvaveba mdgomareobs imaSi, rom saCivari dauswrebel
gadawyvetilebaze SeiZleba emyarebodes mxolod da mxolod imas, rom
sasamarTlo sxdomaze gamoucxadebloba gamowveuli iyo sapatio mizeziT.
sapatio mizezebs Soris SeiZleba dasaxelebuli iyos iseTi garemoebebi,
rogoricaa miZime avadmyofoba, stiqiuri movlenebi, romlebmac xeli
SeuSales mis sasamarTloSi gamocxadebas, Setyobinebis (uwyebis)
miuRebloba da a.S.
amrigad, saCivari dauswrebel gadawyvetilebaze ar SeiZleba
emyarebodes garemoebebs, romlebic asabuTeben mis usworobas arsebiTad,
294
mis Seusabamobas saqmis faqtobriv garemoebebTan, radgan dauswrebeli
gadawyvetileba miiReba ara saqmis masalebis safuZvelze, aramed mxaris
gamoucxadeblobis gamo. amitom, gamarTlebuli da axsnili unda iqnes
is, rasac es gadawyvetileba efuZneba - gamoucxadebloba, kerZod
gamoucxadeblobis sapatioba (ssk 238-e muxlis „g“ punpdqti).
saapelacio da sakasacio saCivrisagan dauswrebel gadawyvetilebaze
saCivari imiTac gansxvavdeba, rom am saCivars ixilavs da
gadawyvetilebas iRebs is sasamarTlo romelmac gamoitana dauswrebeli
gadawyvetileba.
am mxriv gamonaklisia meore dauswrebeli gadawyvetileba, romlis
Sesaxeb qvemoT gveqneba saubari.
saCivris Sinaarsi, garda zemoT aRniSnulisa, unda pasuxobdes ssk
238-e muxliT gaTvaliswinebul sxva moTxovnebsac, maT Soris saCivris
Semtani piris Txovnas Tu ra farglebSi unda Seicvalos gadawyvetileba.
aq saWiroa aRiniSnos, rom dauswrebeli gadawyvetileba SeiZleba
mTlianad gasauqmebeli iyos, radgan mxares, romlis winaaRmdegac igia
gamotanili, marTlac hqonda sapatio mizezi gamoucxadeblobisaTvis.
miuxedavad amisa, Tu igi ar moiTxovs dauswrebeli gadawyvetilebis
mTlianad gauqmebas, sasamarTlom, dispoziciurobis principidan
gamomdinare, ar unda gaauqmos es gadawyvetileba mTlianad da datovos
igi ucvlelad im nawilSi romlis gauqmebasac mxare ar moiTxovs.
magaliTad: dauswrebeli gadawyvetilebiT mopasuxe d-onis daekisra
valis - 10 000 laris da procentis - 600 laris
gadaxda mosarCelis sasargeblod. im motiviT, rom
sasamarTlo sxdomaze daswrebis mizniT mgzavrobisas mas
SeemTxva avaria, rasac adasturebs mis mier
warmodgenili cnobebi, man moiTxova am gadawyvetilebis
gauqmeba mxolod nawilobriv, kerZod im nawilSi,
romelic procentebis gadaxdas exeba. sasamarTlom
daadgina am nawilSi dauswrebeli gadawyvetilebis
gauqmeba da saqmis ganaxleba.
II. saCivris dasaSvebobis Semowmeba
pirveli moqmedeba, romelic unda Seasrulos sasamarTlom saCivris
miRebis Semdeg - esaa am saCivris dasaSvebobis Semowmeba. amisaTvis man
unda gamoarkvios arsebobs Tu ara saCivris dasaSvebobis pirobebi. es
pirobebia:
1. daculia Tu ara dauswrebeli gadawyvetilebis gasaCivrebis vada.
es vada aris 10 dRe da misi gamoTvla iwyeba im dRidan, rodesac mxares
Cabarda dauswrebeli gadawyvetilebis asli ssk 70-78-e muxlebiT
dadgenili wesiT. am 10 dRiani vadis gasvlis Semdeg dauswrebeli
gadawyvetileba Sedis kanonier ZalaSi da igi SeiZleba aRsruldes
iZulebiTi wesiT. vadis gagrZeleba (aRdgena) ar SeiZleba.
2. Seitana Tu ara saCivari uflebamosilma pirma.
ssk 236-e muxliT gansazRvravs Tu vis SeuZlia gaasaCivros
dauswrebeli gadawyvetileba da romel sasamarTloSi SeiZleba misi
gasaCivreba (mxedvelobaSia pirveli dauswrebeli gadawyvetileba). am
295
muxlis Tanaxmad saCivari dauswrebel gadawyvetilebaze SeuZlia
Seitanos mxarem, romlis winaaRmdegac is gamotanilia, xolo misi
gasaCivreba unda moxdes im sasamarTloSi, romelmac is gamoitana.
3. pasuxobs Tu ara saCivris Sinaarsi kanonis moTxovnebs (ssk
238-e muxli). Tu saCivari xarveziania anu is ar pasuxobs yvela im
moTxovnas, romelic miTiTebulia kanonSi (238-e muxlSi), maSin momCivans
unda mieces vada am xarvezis SesavsebaT. Tu am vadaSi xarvezi ar iqneba
Sevsebuli, saCivris miRebaze uari unda eTqvas misi dauSveblobis gamo
(ssk 239-e muxlis me-3 naw.)
magaliTad: a-nim Seitana saCivari dauswrebel gadawyvetilebaze,
romelic imiT daasabuTa, rom igi ar Seesabameba saqmis
masalebs, ar emyareba faqtobriv da samarTlebriv
safuZvlebs, ris gamoc arsebiTad usworo da
usamarTloa.
sasamarTlom gamoitana ganCineba da momCivans
dauniSna vada xarvezis Sesavsebad, radgan ssk 238-e
muxlis „g“ punqtis Tanaxmad saCivari dauswrebeli
gadawyvetilebis gauqmebisa da saqmis ganaxlebis
Sesaxeb SeiZleba efuZnebodes „garemoebebs, romlebic
adastureben, rom sasamarTlo sxdomaze
gamoucxadebloba gamowveuli iyo sapatio mizeziT“ da
ara am gadawyvetilebis faqtobriv da samarTlebriv
dausabuTeblobas.
4. gadaxdilia Tu ara saxelmwifo baJi
aseTia dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebaze da saqmis
ganaxlebaze saCivris dasaSvebobis pirobebi. Tu am pirobebis
Semowmebis Sedegad aRmoCndeba,. rom saCivari araa dasaSvebi, an am
saCivris xarvezi sasamarTlos mier daniSnul vadaSi ar iqna Sevsebuli
sasamarTlo gamoitans ganCinebas sarCelis miRebaze uaris Tqmis Sesaxeb
misi dauSveblobis gamo (ssk 239-e muxlis me-3 naw).
am ganCinebaze SeiZleba kerZo saCivris Setana.
Tu aRmoCndeba, rom dasaSvebobis yvela piroba arsebobs,
sasamarTlo gamoitans ganCinebas saCivris gansaxilvelad miRebis Sesaxeb,
romelSic unda aRiniSnos saqmis xelaxla ganxilvis dRe, ris Sesaxebac
atyobinebs mxareebs.
III. saCivris dasabuTebulobis anu dauswrebeli gadawyvetilebis
gauqmebis safuZvlebis Semowmeba
rogorc aRvniSneT, saCivris dasaSvebobis Semowmeba warmoebs
mxareTa Seutyobineblad da maTi monawileobis gareSe. rac Seexeba
saCivris dasabuTebulobis Semowmebas, anu dauswrebeli gadawyvetilebis
gauqmebis safuZvlebis Semowmebas, aseTi Semowmeba SeiZleba moxdes
mxolod sasamarTlo sxdomaze mxareTa savaldebulo SetyobinebiT. am
sxdomaze sasamarTlo arkvevs marTla hqonda adgili Tu ara saCivarSi
miTiTebul garemoebebs, romlebsac kanoni ukavSirebs dauswrebeli
gadawyvetilebis gauqmebas. Tu aseTi Semowmebis Sedegad aRmoCndeba, rom
296
ar arsebobs saCivarSi miTiTebuli da kanoniT gaTvaliswinebuli
dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebisaTvis (saCivari usafuZvloa),
maSin sasamarTlos gamoaqvs ganCineba saCivris dakmayofilebaze
uarisTqmis Sesaxeb da dauswrebeli gadawyvetilebis ZalaSi datovebis
Sesaxeb ( ssk 240-e muxlis me-2 naw) am ganCinebaze SeiZleba saapelacio
(sakasacio) saCivaris Setana (ssk 240-e muxlis me-3 naw.)
Tu aseTi Semowmebis Sedegad aRmoCndeba, rom arsebobs garemoeba,
romelic safuZvlad udevs dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebisa da
saqmis ganaxlebis Sesaxeb saCivars, sasamarTlo gamoitans ganCinebas
„dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebisa da saqmis ganaxlebis
Sesaxeb“.128 am ganCinebaze kerZo saCivris Setana ar SeiZleba.
saCivris dakmayofilebisa da dauswrebeli gadawyvetilebis
gauqmebis Semdeg saqmis ganxilva SeiZleba imave sxdomaze gagrZeldes, Tu
erTerTi an orive mxare motivirivebul uars ar acxadebs amis
winaaRmdeg da Tu arsebobs saqmis ganxilvis yvela piroba, kerZod, Tu
saWiro araa mowmeebis, eqspertebis, specialistebis da a.S. mowveva da
dakiTxva.
im SemTxvevaSi, Tu saqmis ganxilva imave sxdomaze araa
SesaZlebeli, sasamarTlo axlo momavalSi niSnavs mTavar sxdomas, ris
Sesaxebac iqve acnobebs mxareebs da afrTxilebs maT gamoucxadeblobis
Sedegebis Sesaxeb, rasac oqmSi xelismoweriT adastureben mxareebi. am
sxdomaze gamoucxadebel pirebs sasamarTlo atyobinebs axali sxdomis
dRis Sesaxeb kanoniT (ssk 70-78-e muxlebiT) dadgenili wesiT.
ar aris gamoricxuli, rom am sxdomaze ar gamocxaddes mxare,
romelmac Semoitana saCivari dauswrebel gadawyvetZvilebaze, an misi
mowinaaRmdege mxare. aseT SemTxvevaSi sasamarTlos gamoaqvs dauswrebeli
gadawyvetileba, ris Sesaxebac qvemoT gveqneba saubari.
IV. meore dauswrebeli gadawyvetileba da misi
gasaCivrebis wesi
ar aris gamoricxuli, rom mxarem, romelmac Semoitana saCivari
dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebisa da saqmis ganaxlebis Sesaxeb,
kvlav ar gamocxaddes daniSnul dros sasamarTlos sxdomaze. aseT
SemTxvevaSi sasamarTlo gamoitans mis mimarT meore dauswrebel
gadawyvetilebas.
rogoria meore dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis
winapirobebi?
1. imave piris mimarT, romelmac Semoitana saCivari dauswrebel
gadawyvetilebaze ukve arsebobs erTi dauswrebeli gadawyvetileba.
aqedan gamomdinare, dauswrebeli gadawyvetileba, romelic Tumca meored
gamoaqvs sasamarTlos magram ara im piris mimarT, vizec adre iyo
gamotanili pirveli dauswrebeli gadawyvetileba - ar iqneba meore
128 sxva mosazrebas anviTarebs prof. h. hainrixsi, romelic Tvlis, rom Tu saCivari dasabuTebulia
da gamoucxadeblobis mizezi marTlac sapatioa, sasamarTlom axali gadawyvetilebiT Secvalos
dauswrebeli gadawyvetileba an ucvlelad datovos igi, Tu aRmoCndeba, rom arsebiTad sworia, Cven
vTvliT, rom saqmis ganaxleba procesualurad da logikuradac SeuZlebeli iqneba, Tu dauswrebeli
gadawyvetileba araa gauqmebuli da igi kvlav ZalaSia. amitom, Tu dauswrebeli gadawyvetileba
gasauqmebelia igi jer unda gauqmdes da mxolod amis Semdeg SeiZleba saqmis arsebiTad ganxilva da
axali gadawyvetilebis miReba
297
dauswrebeli gadawyvetileba. amasTan, mniSvneloba ar aqvs es pirveli
dauswrebeli gadawyvetileba gauqmebulia Tu ara.
2. mimdinareobs sasamarTlos sxdoma ara saCivris dasaSvebobis
Semowmebis mizniT, aramed am saCivris safuZvlianobis Semowmebis mizniT,
an sxdoma, romelzec dauswrebeli gadawyvetilebis gauqmebis Semdeg
ganixileba saqme arsebiTad.
3. arsebobs zogadad dauswrebeli gadawyvetilebis yvela
winapiroba, anu ar arsebobs misi gamotanisaTvis kanoniT
gaTvaliswinebuli xelisSemSleli garemoebebi (ssk 233-e muxli).
rogoria meore dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis Sedegebi.
1. mxares, romlis winaaRmdegac gamotanilia meore dauswrebeli
gadawyvetileba ufleba ar aqvs imave sasamarTloSi gaasaCivros es
gadawyvetileba, rogorc es xdeba pirveli dauswrebeli gadawyvetilebis
mimarT.
2. mxares, romlis winaaRmdegac gamotanilia meore dauswrebeli
gadawyvetileba, SeuZlia gaasaCivros igi mxolod zemdgom sasamarTloSi
anu saapelacio (sakasacio) wesiT (ssk 242-e muxli).
3. meore dauswrebel gadawyvetilebaze Setanili saapelacio
saCivari SeiZleba emyarebodes imas, rom ar arsebobda ganmeorebiT
dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanisaTvis Sesabamisi samarTlebrivi
winamZRvrebi (ssk 366-e muxlis me-2 naw).
4. sasamarTlo xarjebi daekisreba momCivans, miuxedavad imisa,
moigo man saqme Tu ara.
Tavi XVI
saqmis damTavreba gadawyvetilebis gamotanis gareSe
$1. saqmis damTavrebis formebi
sasamarTloSi gansaxilvelad Semosuli saqmis damTavrebis
tradiciuli da yvelaze ufro gavrcelebuli forma - esaa saqmis
298
damTavreba gadawyvetilebis gamotaniT. gadawyvetileba - esaa
sasamarTlos dadgenileba, romliTac saqme wydeba arsebiTad.
magram sasamarTlo gadawyvetileba araa saqmis damTavrebis erTad
erTi forma. samoqalaqo saproceso kanonmdebloba uSvebs saqmis
warmoebis damTavrebas sxva formiTac. kerZod samoqalaqo saqmis warmoeba
SeiZleba damTavrdes: 1. sasamarTlos ganCinebiT saqmis warmoebis
Sewyvetis Sesaxeb da 2. sasamarTlos ganCinebiT sarCelis ganuxilvelad
datovebis Sesaxeb.
gadawyvetilebis gamoutanlad saqmis warmoebis damTavrebis es ori
forma gansxvavdebian erTmaneTisagan rogorc safuZvlebiT, ise Tavisi
SedegebiT. amitom mizanSewonilia ganvixiloT isini calk-calke.
1. saqmis warmoebis Sewyvetis safuZvlebi da Sedegebi
saqmis warmoebis Sewyveta sasamarTlos SeuZlia rogorc mxareTa
SuamdgomlobiT, ise Tavisi iniciativiTac.
saqmis warmoebis Sewyvetis safuZvlebi amomwuravadaa miTiTebuli
ssk 272-e muxlSi. es safuZvlebi aseTia:
1. saqme ar eqvemdebareba sasamarTlos uwyebrivad (saqmis
arasaqveuwyeboba), misi ganxilva sxva uwyebis kompetenciaSi Sedis.
magaliTad, aRZrulia sarCeli samoqalaqo kodeqsis 529-e muxlis
arakonstituciurobis Sesaxeb, romelic Cuqebis
gauqmebasa da gaCuqebuli qonebis ukan gamoTxovas
iTvaliswinebs. sasamarTlom ar unda miiRos es sarCeli,
magram Tu SecdomiT miiRo man unda Sewyvitos saqmis
warmoeba da ganCinebaSi amis Sesaxeb miuTiTos, rom
saqme sakonstitucio sasamarTlos kompetenciaSi Sedis.
erTmaneTSi ar unda agverios uwyebrivi qvemdebareoba da
gansjadoba. uwyebrivi qvemdebareoba pasuxobs kiTxvaze: eqvemdebareba Tu
ara saqme saerTo sasamarTloebs uwyebrivad. am kiTxvaze dadebiTi
pasuxis Semdeg wamoiWreba meore sakiTxi: romelma konkretulma
sasamarTlom unda ganixilos es saqme? am kiTxvaze pasuxs gvaZlevs
gansjadoba. SeiZleba aRmoCndes, rom saqme eqvemdebareba sasamarTlos
uwyebrivad, magram ar aris im sasamarTlos gansjadi, romelSic
Setanilia sarCeli.
magaliTad, sarCeli zianis anazRaurebis Sesaxeb Setanilia vake-
saburTalos raionul sasamarTloSi, magram igi unda
yofiliyo Setanili didubis raionul sasamarTloSi,
radgan mopasuxe am saqmeze cxovrobs am raionSi.
aseT SemTxvevaSi sasamarTlom saqme unda gadadagzavnos gansjad
sasamarTloSi (didube-CuRureTis raionul sasamarTloSi), rogorc amas
iTvaliswinebs ssk 23-e muxli.
2. arsebobs sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetileba
an ganCineba imave sarCelze (ssk 272-e muxlis „b“ punqti), amrigad, am
safuZvliT saqmis warmoebis Sewyveta dasaSvebia: a) Tu arsebobs
kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetileba igive sarCelze. sarCeli igivea,
Tu igivea sasarCelo moTxovna (sarCelis sagani), sarCelis safuZveli da
igi aRZrulia imave mxareebs Soris. Tu erT-erTi elementi sxvaa,
magaliTad, moTxovna igivea, magram safuZveli sxvaa, an kidev, yvelaferi
da maT Soris mosarCele igivea, magram mopasuxe sxvaa da a.S.
sasamarTlom saqme unda ganixilos: b) Tu arsebobs kanonier ZalaSi
Sesuli sasamarTlos ganCineba saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb im
299
safuZvliT, rom igive sarCelis mimarT mxareebi morigdnen an mosarCelem
uari Tqva sarCelze.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-nis winaaRmdeg da moiTxova 1000
laris odenobiT valis dabruneba im safuZvliT, rom man
asesxa b-anis es Tanxa da dadga misi dabrunebis dro.
sasamarTloSi saqmis ganxilvis dros mosarCele a-nim
uari Tqva Tavis moTxovnaze, sasamarTlom ssk 272-e
muxlis „g“ punqtis Tanaxmad gamoitana ganCineba saqmis
warmoebis Sewyvetis Sesaxeb. am ganCinebis kanonier
ZalaSi Sesvlis Semdeg mosarCelem kvlav aRZra igive
sarCeli imave mopasuxis mimarT. sasamarTlom ar unda
miiRos sarCeli, xolo Tu SecdomiT miiRo, Sewyvitos
Tavisi ganCinebiT saqmis warmoeba, roca gairkveva, rom
aRZrulia igive sarCeli.
3. mosarCelem uari Tqva sarCelze.
dispoziciurobis principidan gamomdinare mosarCeles ufleba aqvs
gankargos Tavisi uflebebi. sarCelze uaris Tqma aris uflebis
gankargvis aqti. amitom, sasamarTlom aseT SemTxvevaSi unda gamoitanos
ganCineba saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb, radgan aRar arsebobs davis
sagani, romlis mimarT sasamarTlom unda gamoitanos Tavisi
gadawyvetileba.
sarCelze uarisTqma, rogorc mosarCelis mier Tavisi materialur-
samarTlebrivi uflebis gankargva, unda ganvasxvavoT mosarCelis mier am
etapze sarCelis ganxilvaze uarisTqmisagan, romlis dros igi moiTxovs
mis mier Semotanili sarCelis ukan dabrunebas (sarCelis gamoxmoba).
aseT SemTxvevaSi saqmis Sewyveta dauSvebelia, radgan mosarCele uars ki
ar ambobs Tavis sasarCelo moTxovnaze, aramed ubralod ar surs am
etapze misi sarCelis ganxilva. sarCelis gamoxmoba xels ar uSlis
igive sarCelis xelmeored aRZvras.
4. mxareTa morigeba (ssk 272-e muxlis „d“ punqti).
mxareTa morigeba - esaa urTierTdaTmobis gziT mxareTa Soris
dadebuli garigeba, romelic axleburad gansazRvravs maT uflebebsa da
movaleobebs. morigebiT saqmis damTavreba, ise rogorc sarCelze
uarisTqma, dispoziciurobis principis erT-erTi konkretuli
gamovlinebaa (ssk me-3 muxli). mxareTa morigebis Sesaxeb sasamarTlos
gamoaqvs ganCineba, romelic detalurad gansazRvravs morigebis pirobebs.
am ganCinebis kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg igi SeiZleba iZulebiT
aRsruldes, Tu romelime mxare arRvevs am morigebis pirobas.
5. uflebamonacvleobis dauSvebloba(ssk 272-e muxlis „e“ punqti)
Tu mxared myofi fizikuri piri gardaicvala sasamarTlom unda
SeaCeros saqmis ganxilva uflebamonacvlis dadgenamde (ssk 279-e
muxli). magram, Tu uflebamonacvleoba materialur-samarTlebrivi
urTierTobidan gamomdinare dauSvebelia, sasamarTlom unda Sewyvitos
saqmis warmoeba.
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos misi meuRlis b-anis
winaaRmdeg da moiTxova misgan sarCos miReba. saqmis
ganxilvis procesSi mosarCele gardaicvala.
sasamarTlom unda Sewyvitos saqme, radgan, sarCos
miRebaze uflebamosili piri gardaicvala da mis
nacvlad sxva pirs sarCos miRebaze ufleba ar aqvs.
300
rac Seexeba iuridiul pirs, Tu mxared myofi
iuridiuli piris likvidacia moxda, sasamarTlom unda
Sewyvitos saqmis warmoeba, radgan iuridiuli piris
likvidaciis SemTxvevaSi uflebamonacvleoba ar
warmoiSveba.
6. arsebobs mxareTa Soris dadebuli saarbitraJo SeTanxmeba (ssk
272-e muxlis „v“ punqti).
davis kerZo arbitraJis an samediatoro sasamarTlosaTvis
gadacemis Sesaxeb mxareTa SeTanxmebas aqvs iuridiuli Zala, amitom, Tu
am SeTanxmebis erT-erTi mxare mainc mimarTavs sasamarTlos sarCeliT,
sasamarTlom ar unda miiRos es sarCeli, xolo Tu SecdomiT miiRebs,
unda Sewyvitos saqmis warmoeba.
aseTia saqmis warmoebis Sewyvetis kanoniT gaTvaliswinebuli
safuZvlebi.
saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs ganCineba,
romelic Sedis kanonier ZalaSi aqedan gamomdinare yvela Tavisi
SedegebiT.
amasTan erTad, saqmis warmoebis Sewyvetas ukavSirdeba Zalian
seriozuli Sedegi: saqmis warmoebis Sewyvetis SemTxvevaSi,
sasamarTlosaTvis xelmeored mimarTva davaze imave mxareebs Soris, imave
saganze da imave safuZvliT ar SeiZleba (ssk 273-e muxli)
II. sarCelis ganuxilvelad datovebis safuZvlebi da Sedegebi
sarCelis ganuxilvelad datoveba sasamarTlos SeuZlia rogorc
Tavisi iniciativiT, ise mxareTa gancxadebiT.
sarCelis ganuxilvelad datovebis safuZvlebs gansazRvravs ssk
275-e muxli.
es safuZvlebi aseTia:
1. sarCeli (gancxadeba) Seitana qmeduunaro pirma (ssk 275-e
muxlis „a“ punqti)
qmeduunarod iTvleba arasrulwlovani (ssk 81-e muxlis me-2
naw.), agreTve, srulwlovnebas miRweuli, magram sasamarTlos mier
qmeduunarod aRiarebuli piri. aseTi pirisagan sasamarTlom ar unda
miiRos sarCeli, magram Tu SecdomiT miiRo da mxolod Semdeg
gamoirkva, rom mosarCele aris qmeduunaro, romelsac ar yavs kanonieri
warmomadgeneli, sasamarTlos SeuZlia aseT mosarCeles dauniSnos
saproceso warmomadgeneli (ssk 82-e muxlis me-2 nawili). Tu saproceso
warmomadgenlis daniSvna mizanSewonilad ar miaCnia, sasamarTlo sarCels
ganuxilvelad datovebs.
2. sarCelis Setana arauflebamosili piris mier (ssk 275-e „b“
punqti)
arauflebamosili piri - es iseTi piria, romelic mimarTavs
sasamarTlos ara Tavisi, aramed sxvisi uflebis dasacavad, magram
amisaTvis mas ar gaaCnia am sxva pirisagan saTanadod gaformebuli
uflebamosileba. cnobilia, rom mxares SeuZlia saqme awarmoos
sasamarTloSi piradad an warmoadgenlis meSveobiT, magram
warmomadgenlis uflebamosileba unda gaformdes kanoniT dadgenili
wesiT (ssk 96-e muxli). erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT
araflebamosili piri da arasaTanado mosarCele. arasaTanado mosarCele
301
- es is piria, romelic moiTxovs „Tavisi“ iseTi uflebis dacvas,
romelic sinamdvileSi misi ki ara, sxvisi uflebaa da, maSasadame, mas ar
aqvs moTxovnis ufleba. arauflebamosili piri Tavisad ar asaRebs
uflebas, romlis dacvasac is moiTxovs, man icis, rom mimarTavs
sasamarTlos sxva piris uflebis dasacavad, magram ar aqvs amisaTvis
saTanadod gaformebuli uflebamosileba.
3. mosarCelis gamoucxadebloba ( ssk 275-e, „g“ punqti)
mosarCelis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi sasamarTlos gamoaqvs
dauswrebeli gadawyvetileba, oRond Tu amis Sesaxeb Suamdgomlobs
mopasuxe. magram, Tu mopasuxe dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis
winaaRmdegia, maSin sasamarTlos SeuZlia datovos sarCeli
ganuxilvelad, oRond amisaTvis saWiroa isev mopasuxis Tanxmoba. Tu
aseTi Tanxmoba ar aris, sasamarTlo gadadebs saqmis ganxilvas.
4. orive mxaris gamoucxadebloba (ssk 275-e, „d“ punqti).
Tu sasamarTlos mTavar sxdomaze arcerTi mxare da maTi
warmomadgenlebi ar gamocxadden, romlebsac gaegzavnaT Setyobineba
kanoniT dadgenili wesiT, maSin sasamarTlo sarCels ganuxilvelad
datovebs (ssk 231-e muxli). cxadia, rom sasamarTlos SeuZlia gadados
saqmis ganxilva sxva droisaTvis da kvlav gaugzavnos Setyobineba
mxareebs. magram, es damokidebulia sasamarTlos mixedulebaze.
5. imave an sxva sasamarTloSi aris igive saqme imave mxareebs Soris
(ssk 275-e, „e“ punqti).
sarCelis ganuxilvelad datovebis es safuZveli emyareba princips,
rom ar SeiZleba erTi da igive sarCeli orma (an metma) sasamarTlom
ganixilos. amitom, Tu aRmoCndeba, rom erTi da igive sarCeli aRZrulia
imave an sxva sasamarTloSi (es ki savsebiT mosalodnelia alternatiuli
gasjadobis dros), erT-erTma sarCeli ganuxilvelad unda datovos.
sarCeli ganuxilvelad unda datovos im sasamarTlom, romelSic ufro
gvian Sevida sarCeli. amis garkveva ar warmoadgens sirTules, Tu
miRebulia ganCineba sarCelis warmoebaSi miRebis Sesaxeb. Tu aseTi
ganCineba ar iyo miRebuli, maSin unda gairkves, romel sasamarTloSi
ufro adre gavida 5 dRe sarCelis Semosvlidan, romlis gasvlis Semdeg
sarCeli warmoebaSi miRebulad iTvleba (ssk 183-e muxli).
sarCelis ganuxilvelad datovebis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba, romliTac mTavrdeba saqmis warmoeba. am ganCinebaze SeiZleba
kerZo saCivris Setana.
im garemoebaTa aRmofxvris SemTxvevaSi, romlebic safuZvlad daedo
sarCelis ganuxilvelad datovebas, mosarCeles SeuZlia kvlav aRZras
igive sarCeli saerTo wesis dacviT.
302
nakveTi mesame
gamartivebuli warmoeba
Tavi XVII Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZruli
sarCelebis ganxilva
$1. Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZruli sarCelebis ganxilvis
Taviseburebani
I. gansjadoba
Tamasuqi - esaa fasiani qaRaldi, dokumenti, romliTac misi gamcemi
piri kisrulobs upirobo valdebulebas gadaixados TamasuqSi naCvenebi
Tanxa piradad an sxva pirs avalebs mis gadaxdas.
Ceki - esaa dadgenili formis fasiani qaRaldi, romelic Seicavs
Cekis gamcemis werilobiT davalebas sabanko dawesebulebisadmi da
gaanaRdos CekSi aRniSnuli Tanxa.129
ssk 301-e muxlis Tanaxmad Cekis Taobaze aRZruli saqmeebis
ganxilvisas gamoyenebuli unda iqnes Tamasuqis Taobaze aRZruli
saqmeebis warmoebis wesebi. aqedan gamomdinare, yovelive, rac Tamasuqis
Taobaze aRZruli sarCelebis ganxilvasTan dakavSirebiT iqneba aRniSnuli
mTlianad ganekuTvneba Cekis Taobaze aRZruli sarCelebis ganxilvasac.
sarCeli Tamasuqis Taobaze SeiZleba aRiZras rogorc im
sasamarTloSi, romlis teritoriazec unda moxdes gadaxda, ise
sasamarTloSi mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT. im SemTxvevaSi,
rodesac sarCeli mimarTulia erToblivad ramdenime Tamasuqvaldebulis
mimarT, maSin sarCeli SeiZleba aRiZras rogorc im sasamarTloSi,
romlis teritoriazec unda moxdes gadaxda, ise nebismier sasamarTloSi
erTerTi mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT (ssk 294-e muxli).
amrigad, Tamasuqis Taobaze aRZruli sarCelebis mimarT daSvebulia
alternatiuli gansjadoba, romlis Tanaxmad arCevanis gakeTeba SeuZlia
TviTon mosarCeles.
II. Tamasuqis Sesaxeb sarCelebis warmoebaSi
miRebis winapirobebi
Tamasuqis Taobaze aRZruli sarCelebi Cveulebrivi sarCelebia da
isini unda pasuxobdnen sarCelis miRebis yvela winapirobas. amasTan
erTad ssk-si iTvaliswinebs garkeul Taviseburebebs. es Taviseburebani
SemdegSi mdgomareobs:
1. sarCelSi miTiTebuli unda iyos mosarCelis Txovna imis Sesaxeb,
rom sasamarTlom es sarCeli ganixilos gamartivebuli wesiT, rogorc
es dadgenilia ssk XXXIII TaviT (ssk 292-e muxli).
2. sarCels Tan unda daerTos Tamasuqis asli. Tu aseTi asli ar
erTvis sarCels, sasamarTlo ver miiRebs mas warmoebaSi gamartivebuli
129 Tamasuqisa da Cekis cnebaTa aseTi ganmartebebi Camoyalibebulia saqarTvelos kanonebSi „Cekis
Sesaxeb“ da „Tamasuqis Sesaxeb“. ix. „normatiuli aqtebis krebuli“ wigni III. Tb. 1996, gv. 188 da
202
303
wesiT gansaxilvelad. sasamarTlos SeuZlia dauniSnos mosarCeles vada
xarvezis Sesavsebad da Tu am vadaSi xarvezi ar iqneba Sevsebuli,
datovebs sarCels umoZraod (ssk 185-e muxli).
Tamasuqis aslis sarCelTan erTad wardgena ar aTavisuflebs
mosarCeles movaleobisagan warmoadginos mTavar sxdomaze ganxilvisas
Tamasuqis dedani. am dedani Tamasuqis warmoudgenlobas SeiZleba moyves
sarCelis dakmayofilebaze uarisTqma (ssk 135-e muxli).
3. yvela werilobiTi dokumenti, romelic adasturebs faqtiur
garemoebebs, romlebic safuZvlad udevs sarCels, aslebis an dednis
saxiT unda daerTos sarCels.
mtkicebulebebad dasaSvebia mxolod werilobiTi dokumentebi da
mxareTa axsna-ganmarteba.
4. mtkicebulebaTa dasaSvebobis zogadi principidan gamomdinare
warmodgenili unda iqnes mxolod iseTi dokumentebi, romlebiTac
kanonis moTxovnaTa mixedviT SeiZleba dadasturdes esa Tu is faqti.
magaliTad, Tu dasadgenia Tamasuqis gadaxdaze uari, aseTi uari SeiZleba
dadasturdes „oficialuri oqmiT“ aqceptebis an gadaxdaze uaris
protestiT.130
rogorc aRvniSneT, gadawyvetilebas Tamasuqis (Cekis) Taobaze
aRZruli sarCelis gamartivebuli wesiT ganxilvis Sesaxeb iRebs
uSvalod mosarCele. amisaTvis mas ar Wirdeba arc mopasuxis da arc
mosamarTlis Tanxmoba. mTavaria mxolod is, rom man daicvas am wesiT
sarCelis aRZvrisa da misi warmoebis kanoniT dadgenili wesebi.
winaaRmdeg SemTxvevaSi sasamarTlos SeuZlia uari uTxras mosarCeles
gamartivebuli wesiT saqmis warmoebaze (roca ar arsebobs am wesiT
saqmis warmoebis winapirobebi).
mosarCeles SeuZlia agreTve uSualod da calmxrivad, mopasuxis
Tanxmobis gareSe, uari Tqvas gamartivebuli wesiT sarCelis ganxilvaze
am saqmis ganxilvis damTavrebamde, e.i. gadawyvetilebis gamotanamde. Tu
man ganacxada aseTi uari, sasamarTlos gamoaqvs ganCineba gamartivebuli
wesiT saqmis ganxilvis Sewyvetisa da am saqmis saerTo sasarCelo wesiT
ganxilvis Sesaxeb.
aseTi ganCinebis miRebis SemTxvevaSi sasamarTlom unda moamzados
saqmis ganxilva ise rogorc amas iTvaliswinebs ssk me-200-207-e
muxlebi, xolo momzadebis Semdeg daniSnos sasamarTlo sxdoma saqmis
saerTo sasarCelo wesiT ganxilvis mizniT.
III. saqmis ganxilvis gamartivebuli wesi
gamartivebuli wesiT saqmis ganxilvis dros am saqmis winaswari
momzadeba sasamarTlos mTavar sxdomaze ganxilvisaTvis ar xdeba.
sasamarTlo niSavs mTavar sxdomas da atyobinebs amis Sesaxeb mxareebs,
e.i. mosarCeles da mopasuxes. kanoni gansazRvravs vadas uwyebis
Cabarebidan sasamarTlo sxdomamde. es vada sxvadasxvanairia imis mixedviT
Tu sad cxovroben mxareebi. Tu mxareebi cxovroben an Tu maTi
adgilsamyofelia im sasamarTlos teritoria, romelmac unda ganixilos
sarCeli gamartivebuli wesiT, maSin uwyeba maT unda CabardeT
sasamarTlos sxdomis dawyebamde aranakleb 24 saaTiT adre. magram, Tu
130 „Tamasuqis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 38-e muxli.
304
uwyeba unda Cabardes am teritoriis farglebs gareT, maSin es vada
ganisazRvreba minimum sami dRiT (ssk 295-e muxli).
rogorc cnobilia kanoni iTvaliswinebs sarCelebis rogorc
obieqtur, ise subieqtur SeerTebas. magram kanoni krZalavs Tamasuqis
Taobaze aRZruli sarCelebis an sxva pretenziebis gamo aRZrul sxva
sarCelebTan SeerTebas (ssk 298-e muxli). kanoni krZalavs agreTve
Segebebuli sarCelebis aRZvras. es imas niSnavs, rom Tamasuqis Taobaze
aRZruli sarCeleisagan Tavis dacva SesaZlebelia mxolod SesagebliT,
magram ara Segebebuli sarCeliT.
mopasuxes ufleba aqvs moiTxovos saqmis damatebiTi warmoeba, Tu
Tvlis, rom misi uflebebi Seilaxa an ver ganxorcielda saqmis
gamartivebuli warmoebis gamo. aseTi moTxovna mopasuxes SeeuZlia
wamoayenos Tavisi werilobiTi SesagebliT, romelic warmoadgens saqmis
damatebiTi warmoebis safuZvels. saqmis damatebiTi warmoebis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba, romelzec kerZo saCivris Setana ar
SeiZleba.
mopasuxis werilobiTi Sesagebeli (protesti) imis moTxovniT, rom
Catardes saqmeze damatebiTi warmoeba, ver SeaCerebs avtomaturad
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlas da aRsrulebas. sasamarTlos
SeuZlia SeaCeros am gadawyvetilebis aRsruleba Tavisi ganCinebiT.
im SemTxvevaSi, Tu mopasuxem moiTxova ara damatebiTi warmoeba,
aramed Semoitana saapelacio (sakasacio) saCivari, maSin gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvla da aRsruleba warmoebs ise, rogorc nebismieri
sxva gadawyvetilebisa (Tssk 264-e muxli).
im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTlo akmayofilebs mopasuxis
Txovnas saqmis damatebiTi warmoebis Sesaxeb, maSin sasamarTlom unda
moamzados saqme da Caataros aseTi damatebiTi saproceso moqmedebebi.
damatebiTi warmoebis Sedegad SeiZleba gamoirkves rom saqmis
gamartivebuli wesiT ganxilvis safuZvelze miRebuli da mopasuxis mier
gaprotestebuli gadawyvetileba arsebiTad sworia. maSin sasamarTlos
gamoaqvs ganCineba gadawyvetilebis ucvlelad datovebis Sesaxeb.
magram, Tu damatebiTi warmoebis dros gamoirkveva, rom
gadawyvetileba arasworia, radgan am gadawyvetilebiT dakmayofilda
mosarCelis dausabuTebeli da usafuZvlo moTxovna, maSin gamartivebuli
wesiT miRebul gadawyvetilebas auqmebs misi gamomtani sasamarTlo da
Tavisi gadawyvetilebiT uars eubneba mosarCeles misi moTxovnis
dakmayofilebaze.
aseTi gadawyvetilebis gauqmebas ukavSirdeba Semdegi Sedegebi:
a) sasamarTlo xarjebi daekisreba mosarCeles (ssk 53-e muxlis
pirveli nawili);
b) moxdeba gadawyvetilebis aRsrulebis Sebruneba, Tu igi
aRsrulebuli iyo;
g) mosarCeles daekisreba im zianis anazRaureba, romelic miadga
mopasuxes gadawyvetilebis aRsrulebiT;
d) mopasuxes SeuZlia wamoayenos zianis anazRaurebis moTxovna
saqmis damatebiTi warmoebis procesSi.
305
Tavi XVIII
davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb saqmis ganxilvis
gamartivebuli wesi (gadaxdis brZanebis miReba)
$1. davalianebis gadaxdevinebis gamartivebuli wesiT
ganxilvis mizani da safuZvlebi
I. mizani
Tamasuqisa da Cekis Taobaze aRZruli saqmeebis garda,
gamartivebuli wesiT SeiZleba ganxiluli iqnes davalianebis
gadaxdevinebis Taobaze aRZruli saqmeebic. gamartivebulad saqmis
ganxilvas ori ZiriTadi mniSvneloba aqvs: mcirdeba saqmis warmoebasTan
dakavSirebuli xarjebi da meore, fizikuri Tu iuridiuli piri swrafad
aRwevs Tavisi uflebis dacvas (aRdgenas). saqme isaa, rom gamartivebuli
warmoebis dros ar gamoiyeneba sasamarTlo warmoebis rTuli procedura,
saqme ganixileba swrafad da operatiulad. amasTan erTad, cxadia isic,
rom saerTod gamartivebuli warmoebis dros da, kerZod, davalianebis
gadaxdevinebis Sesaxeb saqmeTa gamartivebuli warmoebis dros, SeiZleba
daSvebul iqnes Secdomebi da ganmcxadebels sasamarTlom SeiZleba
miakuTvnos mopasuxisagan is, risi mikuTvnebis uflebac mas
sinamdvileSi ar hqonda.
aseTi Secdomebis daSvebis SesaZleblobas iTvaliswinebs
kanonmdebeli da uflebas aniWebs mopasuxes moiTxovos saqmis saerTo
sasarCelo wesiT ganxilva da gadawyveta, Tu, cxadia, igi ar eTanxmeba
sasamarTlos mier gamotanil gadaxdis brZanebas.
II. dasaSveboba
306
davalianebis amoRebis Sesaxeb saqmis gamartivebuli wesiT
warmoebis pirveli etapi iwyeba gancxadebis dasaSvebobis SemowmebiT.
aseTi Semowmebis mizniT sasamarTlom unda gamoarkvios, arsebobs Tu ara
aseTi warmoebisaTvis dasaSvebobis pirobebi.
es pirobebia:
1) moiTxovs Tu ara ganmcxadebeli fuladi Tanxis gadaxdevinebas.
es imas niSnavs, rom Tu ganmcxadebeli moiTxovs ara fuladi Tanxis
gadaxdevinebas, aramed mopasuxisagan raime nivTis gadacemas, raime
samuSaos Sesrulebas da a. S. maSin gamartivebuli warmoeba am TaviT
gaTvaliswinebuli wesebiT ar daiSveba. am TvalsazrisiT erTad-erTi
gamonaklisia lizingis sagnis dabrunebis Taobaze aRZrul saqmeTa
ganxilva gamartivebuli wesiT, ris Sesaxebac ix. momdevno Tavi XIX.
2) xom ar aris moTxovnis wamoyeneba damokidebuli ganmcxadeblis
mxriv jer kidev Seusrulebel sapasuxo gadaxdaze. es imas niSnavs, rom
davalianebis gadaxdevinebis valdebuleba mopasuxis mimarT warmoiSoba
mas Semdeg, roca ganmcxadebeli Seasrulebs Tavis valdebulebas mis
mimarT. sailustraciod SeiZleba miuTiToT samoqalaqo kodeqsis 369-e
muxlze, romlis Tanaxmad piri, romelsac valdebuleba akisria ormxrivi
xelSekrulebidan gamomdinare, SeuZlia uari Tqvas valdebulebis
Sesrulebaze `sapasuxo moqmedebis ganxorcielebamde~.131
3) xom ar aris imis aucilebloba, rom gadaxdis brZaneba ecnobos
mopasuxes sajaro gamocxadebis gziT. es imas niSnavs, rom gadaxdis
brZaneba ver aRsruldeba, Tu ar aris cnobili mopasuxis
adgilsamyofeli an Tu igi imyofeba xangrZliv da Soreul mivlinebaSi.
4) pasuxobs Tu ara gancxadeba gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb
kanonis moTxovnebs, romlebic gaTvaliswinebulia ssk 303-e muxliT.
Tu ar arsebobs gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb gancxadebis
dasaSvebobis esa Tu is piroba, sasamarTlom unda gamoitanos ganCineba
gancxadebis (gadaxdis brZanebis) miRebaze uaris Tqmis Sesaxeb (ssk 305-e
muxli).
III. gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb
gancxadebis Sinaarsi
gadaxdis brZaneba sasamarTlos SeuZlia miiRos mxolod da
mxolod ganmcxadeblis TxovniT da es Txovna naTlad da garkveviT unda
iyos Camoyalibebuli gancxadebaSi. amis Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli
ssk 303-e muxlSi, romlis Tanaxmad davalianebis gadaxdis valdebulebis
Sesaxeb gancxadeba miznad unda isaxavdes sasamarTlos mier davalianebis
gadaxdevinebis Sesaxeb brZanebis miRebas (gadaxdis brZaneba).
zemoaRniSnulidan SeiZleba gavakeToT daskvna: sasamarTlos ar
SeuZlia saerTo sasarCelo wesiT aRZruli moTxovna mopasuxeze fuladi
Tanxis gadaxdis valdebulebis dakisrebis Sesaxeb gadazardos
131 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, Tb., 2001 w., gv. 298.
307
gamartivebul warmoebaSi da gadawyvetilebis nacvlad gamoitanos
gadaxdis brZaneba.
garda im saerTo monacemebisa, romlebsac unda Seicavdes
sasamarTlosadmi mimarTuli yovelgvari gancxadeba, (sasamarTlos
dasaxelebaM mxareTa dasaxeleba da maTi misamarTi da a.S.) gadaxdis
brZanebis miRebis Sesaxeb gancxadeba unda Seicavdes mxolod misTvis
damaxasiaTebel sxva monacemebsac.
aseTi monacemebia:
1) romel faqtobriv da samarTlebriv safuZvlebs emyareba
ganmcxadeblis ZiriTadi moTxovna davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb,
agreTve, Tu wamoyenebulia damatebiTi moTxovnebi ZiriTadTan erTad,
maSin gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos romel faqtobriv Tu
samarTlebriv safuZvels emyareba es damatebiTi moTxovna.
magaliTad, procenti, romelic kanonis an xelSekrulebis ZaliT
unda gadaixados movalem (samoq. kodeqsis 384-e
muxli), iqneba damatebiTi moTxovna.
2) ra mtkicebulebebs emyareba ganmcxadeblis moTxovna, romlebic
damowmebuli saxiT aucileblad unda erTvodes gancxadebas gadaxdis
brZanebis miRebis Sesaxeb. dasaSvebia mxolod saTanadod gaformebuli
werilobiTi dokumentebi.
magaliTad, Tu ZiriTadi valdebuleba emyareba sesxis
xelSekrulebas, gancxadebas unda erTvodes es
xelSekruleba, aseve, Tu damatebiTi valdebuleba
(magaliTad, procentebis saxiT) emyareba mxareTa
Soris SeTanxmebas, es SeTanxmeba werilobiTi saxiT
unda iyos warmodgenili.
3) miTiTeba imis Sesaxeb, rom moTxovna ar aris damokidebuli
ganmcxadeblis mxriv raime sanacvlo valdebulebis Sesrulebaze, an rom
mis mier aseTi valdebuleba ukve Sesrulebulia.
magaliTad, samoqalaqo kodeqsis 406-e muxlis Tanaxmad, Tu
ormxriv xelSekrulebaSi movales ufleba aqvs uari
Tqvas misTvis dakisrebul valdebulebaze, xolo
garemoeba, romelic mas aZlevs amis uflebas,
gamowveulia kreditoris braliT, maSin igi inarCunebs
sapasuxo Sesrulebis uflebas,132 aqedan gamomdinare,
Tu movale inarCunebs kreditorisagan sapasuxo
Sesrulebis miRebis uflebas, am kreditors ar
SeuZlia moiTxovos gadaxdis brZanebis miReba.
gancxadebis miRebaze uarisTqma. davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb
gancxadebis kanonis Sesabamisad Camouyalibeblobas ukavSirdeba
seriozuli uaryofiTi Sedegebi: sasamarTlom ar unda miiRos aseTi
gancxadeba gansaxilvelad, ris Sesaxebac mas gamoaqvs ganCinebaB
`davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb gancxadebis (gadaxdis brZanebis)
miRebaze uaris Tqmis Sesaxeb~.
132 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, Tb., 2001 w., gv. 446
308
am ganCinebaSi miTiTebuli unda iyos safuZveli, ris gamoc uari
eTqva ganmcxadebels gancxadebis miRebaze, radgan igi ar Seicavs
`monacemebs imis Sesaxeb, Tu romeli ZiriTadi da damatebiTi
valdebulebidan gamomdinareoben ganmcxadeblis moTxovnebi~ (303-e
muxlis me-2 nawilis `g~ qvepunqti).
aRsaniSnavia isic, rom gancxadebaSi moTxovnis faqtobriv
safuZvelze miTiTeba ar kmara. es safuZveli, jer erTi,_iuridiulad
unda amarTlebdes moTxovnas, e. i. kanoni am faqtobriv garemoebebs unda
ukavSirebdes im Sedegs, risi dadgomac surs ganmcxadebels da Bmeore, _
gancxadebas Tan unda erTvodes saTanadod gaformebuli dokumenturi
mtkicebulebebi.
ganCinebaSi, romliTac uari eTqva ganmcxadebels gancxadebis
miRebaze, zemoT aRniSnuli motiviT, miTiTebuli unda iyos amis Sesaxeb.
kanonis kategoriuli moTxovnis Tanaxmad, sasamarTlo ver
gamoitans ganCinebas gancxadebis miRebaze uaris Tqmis Sesaxeb, Tu
winaswar ar mousmina ganmcxadebels. (ssk 303-e muxlis me-2 naw.).
- gancxadebis miRebaze uarisTqmis SemTxvevaSi ganmcxadebels
ubrundeba mis mier gadaxdili saxelmwifo baJi.
gansjadoba. gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb gancxadebaze
vrceldeba gansjadobis saerTo wesebi da igi SeiZleba Setanil iqnes
sasamarTloSi mxolod mopasuxis sacxovrebeli adgilis mixedviT.
$2. gadaxdis brZaneba
I. gadaxdis brZanebis Sinaarsi
gadaxdis brZaneba unda Camoyalibdes werilobiTi formiT da misi
Sinaarsi unda pasuxobdes ssk 306-e muxliT gaTvaliswinebul
moTxovnebs.
gadaxdis brZaneba unda Seicavdes:
- sasamarTlos dasaxelebas, romelmac es brZaneba miiRo;
- mxareebisa da maTi warmomadgenlebis dasaxelebas;
- miTiTebas imis Sesaxeb Tu romeli ZiriTadi da damatebiTi
valdebulebidan wamoyenebuli moTxovnebi daakmayofila
sasamarTlom;
- romel werilobiT masalebs daemyara sasamarTlo
dakmayofilebuli moTxovnis dasabuTebis mizniT;
- miTiTebas imis ZSesaxeb, rom sasamarTlos ar Seumowmebia aqvs Tu
ara ganmcxadebels aRZruli moTxovnis ufleba;
- miTiTebas imis Sesaxeb, rom gadaxdis brZanebis miRebidan 10 dRis
manZilze movalem (mopasuxem) gadaixados vali procentebianad da
xarjebianad, Tu igi pretenzias dasabuTebulad miiCnevs, anda
Semoitanos sasamarTloSi werilobiTi Sesagebeli (protesti);
- miTiTebas imis Sesaxeb, rom gadaxdis brZanebis iZulebiTi
aRsrulebisaTvis gaicema saaRsrulebo furceli, Tu mopasuxe ar
Semoitans Sesagebels.
309
aseTia is savaldebulo rekvizitebi, romlebsac unda Seicavdes
gadaxdis brZaneba.
rogorc avRniSneT gadaxdis brZanebis miReba warmoebs mopasuxis
Setyobinebis gareSe. amitom, im werilobiTi masalebis Semowmeba,
romelic Tan unda erTvodes gancxadebas, maTi utyuarobis TvalsazrisiT
SeuZlebelia.
samagierod mopasuxes eZleva sruli SesaZlebloba Seitanos
sasamarTloSi werilobiTi Sesagebeli, Tu igi ar cnobs ganmcxadeblis
moTxovnas, miiCnevs am moTxovnas umarTebulod da dausabuTeblad.
II. gadaxdis brZanebis gadacema mopasuxisaTvis
saqmis warmoeba gamartivebuli wesiT davalianebis amoRebis Sesaxeb
mimdinareobs mopasuxis gareSe. amitom, es wesi iTvaliswinebs mopasuxis
interesebis dacvis srul SesaZleblobas. kerZod, sasamarTlo
valdebulia Tavisi iniciativiT Caabaros movales (mopasuxes) gadaxdis
brZaneba (ssk 306-e muxlis me-2 naw.). magram, Tu mopasuxisaTvis
gadaxdis brZanebis Cabareba SeuZlebelia ama Tu im mizezis gamo
(xangrZlivi samsaxurebrivi mivlineba, araa cnobili misi
adgilsamyofeli da a.S.), sasamarTlom saerTod ar unda gamoitanos
gadaxdis brZaneba, xolo Tu gamoitans, misi aRsruleba ver
ganxorcieldeba. amiT, davalianebis gadxdevinebis Sesaxeb saqmis
gamartivebuli wesiT warmoeba gansxvavdeba saerTo sasarCelo wesiT
saqmis ganxilvisagan, romlis dros Tu mopasuxis adgilsamyofeli
ucnobia, uwyeba SeiZleba Cabardes misi ojaxis wevrs, TviTmmarTvelobis
organos, misi ukanaskneli samuSao adgilis administracias da a.S. uwyeba
iTvleba Cabarebulad aseT SemTxvevaSi da sasamarTlos SeuZlia
ganixilos da gadawyvitos saqme, xolo gadawyvetileba SeiZleba
aRsruldes.
sasamarTlo Tavisi iniciativiT atyobinebs agreTve ganmcxadebels
gadaxdis brZanebis mopasuxisaTvis gadacemis Sesaxeb. aseTi wesi
saSualebas aZlevs ganmcxadebels moiTxovos gadaxdis brZanebis
aRsruleba, Tu mopasuxe cnobs gadaxdis brZanebas, magram Tu igi ar
cnobs gadaxdis brZanebas da Semoitans Sesagebels ganmcxadebels
SeuZlia moiTxovos saqmis sasarCelo wesiT ganxilva.
III. gadaxdis brZanebis gauqmeba da saqmis ganxilva
saerTo sasarCelo wesiT
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna: movalis
(mopasuxis) interesebis dacva saqmis gamartivebuli wesiT ganxilvisas
ZiriTadad ori saproceso saSualebiT xdeba: Tu mopasuxis
adgilsamyofeli ucnobia da mas gadaxdis brZaneba ver Cabardeba
uSualod - sasamarTlom ar unda gamoitanos gadaxdis brZaneba an, Tu
gamoitana - misi aRsruleba dauSvebelia da, meore - mopasuxes SeuZlia
ar cnos gadaxdis brZaneba mTlianad an nawilobriv da Semoitanos mis
winaaRmdeg motivirebuli Sesagebeli (protesti). aseTi Sesageblis
Setana mas SeuZlia 10 dRis vadaSi. am vadis aTvla ki unda daiwyos im
dRidan, roca mopasuxes gadaeca gadaxdis brZaneba. mopasuxisaTvis
310
gadaxdis brZanebis Cabarebis Sesaxeb sruli informacia unda iyos
saqmeSi.
im SemTxvevaSi, rodesac mopasuxem gauSva Sesageblis Setanis 10
dRiani vada, es vada SeiZleba aRadginos sasamarTlom (ssk 65-e muxli),
oRond mopasuxem unda daumtkicos sasamarTlos, rom vadis gaSveba
gamowveuli iyo sapatio mizeziT.
Sesageblis droulad Setanas SeiZleba moyves gadaxdis brZanebis
gauqmeba da saqmis saerTo sasarCelo wesiT ganxilva, ris Sesaxebac
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba, romelSic sxva garemoebebTan erTad
miTiTebuli unda iyos Semdegi:
„gamartivebuli warmoebis wesiT davalianebis gadaxdevinebis
Sesaxeb aRZruli moTxovna ganxiluli da gadawyvetili iqnes
saerTo sasarCelo wesiT“.
sasarCelo wesiT saqmis ganxilvisaTvis saWiro araa, nacvlad
gancxadebisa gadaxdis brZanebis miRebis Sesaxeb, ganmcxadebelma
Semoitanos sarCeli. sasamarTlo saerTo sasarCelo wesiT ganixilavs
davalianebis gadaxdevinebis gancxadebiT aRZrul moTxovnas, risTvisac
amzadebs mas ssk me-200-209-e muxlebis gansazRvruli wesiT.
amasTan erTad, sasamarTlos SeuZlia saqmis zepir ganxilvamde
daavalos mxareebs Seasrulon garkveuli saproceso moqmedebebi, kerZod
warmoadginos ganmcxadebelma damatebiTi dasabuTeba Tavisi
moTxovnisaTvis, warmoadginos mopasuxem werilobiTi Sesagebeli,
miuTiTon da warmoadginon damatebiTi mtkicebulebebi da a.S.
vinaidan saxelmwifo baJi gadaxdis brZanebis miRebisaTvis
gacilebiT ufro mcirea, vidre sarCelisaTvis (ssk 39-e muxli),
ganmcxadebelma baJi damatebiT unda Seitanos, rac SeiZleba ganisazRvros
am saqmeze gamotanili gadawyvetilebiTac, raTa ar dabrkoldes saqmis
ganxilva.
311
Tavi XIX lizingis sagnis dabrunebis Taobaze
saqmis ganxilvis gamartivebuli wesi
$1. gancxadeba lizingis sagnis misi gamcemisaTvis
dabrunebis Taobaze
gamartivebuli wesiT SeiZleba ganxiluli iqnes mxolod lizingis
xelSekrulebiT gadacemuli sagnis (qonebis) misi gamcemisaTvis
dabrunebis sakiTxi. gamartivebuli wesiT gancxadeba SeiZleba ganixilos
sasamarTlom mxolod im pirobiT, Tu ganmcxadebeli amas moiTxovs
sasamarTlosagan (ssk 3092-e muxli).
kanoni gansazRvravs gancxadebis Sinaars, mis savaldebulo
rekvizvitebs. es gancxadeba, garda yvela sxva monacemebisa, rac saerToa
sasamarTloSi wardgenili gancxadebebisaTvis unda Seicavdes: a) im
sagnis dasaxelebas (aRweras), romelic imyofeba lizingis mimRebis
mflobelobaSi da romlis dabrunebasac ganmcxadebeli moiTxovs; b)
miTiTebas, Tu romeli valdebulebiT (xelSekrulebiT) gadaeca lizingis
mimRebs sagani, romlis dabrunebasac lizingis gamcemi moiTxovs; g)
miTiTebuli unda iyos agreTve mtkicebulebebze, romlebic adastureben
ganmcxadeblis moTxovnas. cxadia, rom am mtkicebulebebs Soris
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba lizingis xelSekrulebas, romelic
samoq. kodeqsis 577-e muxlis Tanaxmad werilobiTi formiT ideba.
ssk 3092-e muxlis meore nawilis Tanaxmad gancxadebaSi
„aRniSnuli unda iyos“ wayenebuli moTxovnis damadasturebeli
mtkicebulebebi, magram praqtikulad SeuZlebelia am mtkicebulebebis
warmodgenis gareSe sadavo sagnis dabrunebis Sesaxeb brZanebis miReba.
amitom, es mtkicebulebebi, sinamdvileSi, unda erTvodes gancxadebas, miT
umetes, rom brZanebis miRebis sakiTxi sasamarTlom unda gadawyvitos
umokles vadaSi. am muxlis mesame nawili gansazRvravs gancxadebis
ganxilvis vadas. es vada aris 3 dRe da misi aTvla iwyeba ara
gancxadebis Semotanis dRidan, aramed misi warmoebaSi miRebis dRidan
(ssk 3094-e muxli).
312
gansjadoba. ssk 3093-e muxlis Tanaxmad gancxadeba lizingis sagnis
mflobelobaSi lizingis sagnis dabrunebis Taobaze Seitaneba
sasamarTloSi ssk-iT dadgenili wesiT.
es imas niSnavs, rom unda vixelZmRvaneloT ssk me-16 muxlis me-2
nawiliT, romlis Tanaxmad xelSekrulebidan gamomdinare sarCelebi
sasamarTlos waredgineba xelSekrulebis Sesrulebis adgilis an im
adgilis mixedviT, sadac xelSekruleba unda Sesrulebuliyo.
xelSekrulebis an am xelSekrulebidan gamomdinare valdebulebis
Sesrulebis adgilad iTvleba is adgili, romelic am xelSekrlebiTaa
gaTvaliswinebuli. magram, Tu xelSekrulebis Sesrulebis adgili ar
aris gansazRvruli, maSin unda vixelmZRvaneloT valdebulebiTi
urTierTobis arsiT. Tu Sesrulebis adgili arc TviTon
xelSekrulebidan da arc misi Sesrulebis arsidan ar gamomdinareobs,
maSin xelSekrulebis Sesrulebis adgili individualurad gansazRvruli
sagnis SemTxvevaSi iqneba is adgili, sadac es sagani imyofeboda
xelSekrulebis dadebis momentisaTvis. gvareobiT gansazRvruli sagnis
SemTxvevaSi - adgili, sadac imyofeba movalis sawarmo, xolo Tu aseTic
ar aris maSin misi sacxovrebeli adgili (iuridiuli misamarTi).133
gancxadebis umoZraod datoveba. lizingis sagnis dabrunebis
Sesaxeb gancxadebis formisa da Sinaarsis kanonis moTxovnaTa dacviT
Camoyalibebas eniWeba gansakuTrebuli mniSvneloba. es iqedanac Cans, rom
Tu es gancxadeba ar pasuxobs am moTxovnebs, sasamarTlom unda
gamoitanos ganCineba xarvezis Sevsebis Sesaxeb, xolo, Tu am ganCinebiT
daniSnul vadaSi xarvezi ar iqneba Sevsebuli sasamarTlo gamoitans
meore ganCinebas am gancxadebis umoZraod datovebis Sesaxeb, rogorc
amas iTvaliswinebs ssk 3094-e muxli.
$2. sasamarTlos brZaneba lizingis sagnis gamcemisaTvis lizingis
sagnis dabrunebis Sesaxeb
sasamarTlos gamoaqvs mxolod erTi saxis brZaneba _
ganmcxadeblisaTvis lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb. aseTi brZaneba
mas gamoaqvs im SemTxvevaSi, rodesac gancxadebis ganmxilveli
sasamarTlos rwmeniT mtkicebulebebi, romlebic Tan erTvis gancxadebas
adastureben moTxovnas. es brZaneba eqvemdebareba dauyonebliv
aRsrulebas.
sasamarTlos brZanebaze lizingis sagnis gamcemis mflobelobaSi
lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb SeiZleba kerZo saCivris Setana, rac
ver SeaCerebs brZanebis aRsrulebas. cxadia, rom saCivris ganmxilvel
sasamarTlos SeuZlia, Tu mas es mizanSewonilad miaCnia, droebiT
SeaCeros brZanebis aRsruleba (ssk 418-e muxlis me-2 naw.).
lizingis sagnis dabrunebis Sesaxeb sasamarTlo brZanebaze
Setanili kerZo saCivari ganixileba 414-e-420-e muxlebiT dadgenili
wesiT.134
133 z. axvlediani. valdebulebiTi samarTali, meore gamocema, Tb. 1999 gv. 46-47 134 unda aRiniSnos, rom XXXIV1
Tavi, romelic daemata ssk-es 2002 wlis 7 maisis kanoniT, arc
pirdapir, arc arapirdapir ar Seicavs raime miTiTebas gamartivebuli wesiT gancxadebis ganxilvaSi
mopasuxis monawileobis Sesaxeb. es Tavi ar Seicavs agreTve miTiTebebs im garantiebis Sesaxeb,
romlebic miniWebuli aqvs movaleebs (mopasuxeebs) davalianebis gadaxdevinebis Sesaxeb gancxadebis
gamartivebuli warmoebis dros, magram, raxan aseTi garantiebi ar arsebobs unda vifiqroT, rom
313
nakveTi meoTxe
udavo warmoeba
Tavi XX
udavo warmoebis wesiT gansaxilveli saqmeebi
$1. udavo warmoebis cneba
udavo warmoeba aris sasamarTlo warmoebis erT-erTi
damoukidebeli saxe, romelic gansxvavdeba rogorc sasarCelo
warmoebisagan, ise gamartivebuli warmoebisagan. es gansxvaveba, Tavis
mxriv, ganapirobebs Taviseburebas, romelic udavo warmoebas axasiaTebs
da romelic mdgomareobs SemdegSi;
1. am kategoriis saqmeze araa dava mxareTa Soris uflebis Sesaxeb.
amitom, sasamarTlos amocanaa ara mxareTa Soris davis ganxilva
gadawyveta, aramed ama Tu im faqtis dadgena - dadastureba.
2. udavo warmoebis wesiT saqmeTa ganxilvis dros aris mxolod
ganmcxadebeli da ar arian modave mxareebi, kerZod, mosarCele, mopasuxe,
mesame pirebi, Tanamonawileebi. sxva sityvebiT rom vTqvaT udavo
warmoeba aris erTmxariani (erTpiriani) warmoeba. amitom, aq ar
gamoiyeneba saqmeTa ganxilvis is wesebi, romlebic ganpirobebulia
procesSi modave mxareTa, mesame pirTa, TanamonawileTa monawileobiT. aq
ar gamoiyeneba agreTve procesis iseTi institutebi, rogoricaa
sarCelze uarisTqma, sarCelis cnoba, mxareTa morigeba da a.S.
3. udavo warmoebis saqmeTa aRZvra xdeba ara sarCeliT, aramed
gancxadebiT, romlis Sinaarsi da mizani arsebiTad gansxvavdeba
sasarCelo gancxadebisagan, agreTve gancxadebisagan sasamarTlo brZanebis
miRebis Sesaxeb.
4. Tu saqmis udavo warmoebis dros aRiZvris dava, sasamarTlom
Tavisi ganCinebiT ganuxilvelad unda datovos gancxadeba da urCios
ganmcxadebels aRZras sarCeli saerTo wesis dacviT;
5. udavo warmoebis wesiT saqmeTa ganxilvisas gamoiyeneba ssk-iT
dadgenili saqmeTa ganxilvis saerTo wesebi, garda im gamonaklisebisa,
romlebic, am kategoriis saqmeTa ganxilvisaTvisaa dadgenili (ssk VI
kari).
udavo warmoebis wesiT gansaxilvel saqmeTa amomwurav CamonaTvals
Seicavs ssk 310-e muxli, romlis Tanaxmad am wesiT sasamarTloebi
ganixilaven saqmeebs: a) iuridiuli mniSvnelobis mqone faqtebis dadgenis
Sesaxeb; b) moqalaqis ugzo-ukvlod dakargulad aRiarebisa da
moqalaqis gardacvlilad gamocxadebis Sesaxeb; g) moqalaqis
qmeduunarod da SezRudul qmedunarianad aRiarebis Sesaxeb; d)
dakargul fasian qaRaldsa da saordero fasian qaRaldze uflebis
aRdgenis Sesaxeb (gamowveviTi warmoeba); e) qonebis upatronod cnobis
Sesaxeb; v) Svilad ayvanis Sesaxeb.
lizingis sagnis Taobaze gancxadebis ganxilvaSi monawileobisaTvis Setyobineba unda gaegzavnos
ganmcxadeblis mowinaaRmdege mxaresac (mopasuxes), raTa man SeZlos daicvas Tavisi uflebebi.
314
amrigad, udavo warmoeba - esaa samarTalwarmoebis damoukidebeli
saxe, romelic ganpirobebulia am wesiT gansaxilvel saqmeTa
TaviseburebiT, romelic gamoixateba davisa da modave mxareTa arsebobiT.
$2. iuridiuli mniSvnelobis mqone faqtis dadgena
iuridiuli faqtebi, es iseTi faqtebia, romlebsac kanoni ukavSirebs
garkveul iuridiul Sedegs. aqedan gamomdinare, Tu faqts, romlis
dadgenac surs ganmcxadebels, ar ukavSirdeba raime iuridiuli Sedegi,
sasamarTlom ar unda miiRos gancxadeba gansaxilvelad.
_ faqts SeiZleba ukavSirdebodes raime iuridiuli Sedegi da
amitom aseTi faqti iuridiuli faqtia, magram imisaTvis, rom
sasamarTlom miiRos gancxadeba am faqtis dadgenis mizniT es araa
sakamrisi. amisaTvis saWiroa, rom dasadgen faqts ukavSirdebodes
swored is Sedegi, romlis dadgomac surs ganmcxadebels. winaaRmdeg
SemTxvevaSi sasamarTlom ar unda miiRos gancxadeba gansaxilvelad.
ssk 312-e muxlis me-2 nawili Seicavs im iuridiuli faqtebis
arasrul CamonaTvals, romlebic SeuZlia daadginos sasamarTlom udavo
warmoebis wesiT. es faqtebia:
a) pirTa naTesauri kavSiri. naTesaur kavSirs, magaliTad, Svilobis,
SviliSvilobis, mSoblobis da a. S. faqts aqvs iuridiuli mniSvneloba,
radgan ukavSirdeba iuridiuli Sedegi, kerZod, memkvidreoba, rCenis
movaleoba da sxva. ganmcxadebelma unda miuTiTos gancxadebaSi
iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb, Tu ra miznisaTvis sWirdeba mas am
faqtis dadgena. Tu aRmoCndeba, rom ganmcxadebels unda naTesauri
kavSiris dadgena iseTi miznisaTvis, romlisTvisac am faqts ar aqvs
raime mniSvneloba (magaliTad, binebis gadacvlisaTvis, Tanamdebobis
dakavebisaTvis, samecniero xarisxis miniWebisaTvis da a. S.), maSin
sasamarTlom ar unda miiRos gancxadeba gansaxilvelad (315-e muxli).
b) kmayofaze yofnis faqti. es faqti mxolod im SemTxvevaSi
SeiZleba daadginos sasamarTlom, rodesac am faqts kanoni ukavSirebs
ganmcxadeblisaTvis sasurvel Sedegs. magaliTad, dazaralebulis
gardacvalebis SemTxvevaSi zianis mimyenebelma sarCos dawesebiT unda
aunazRauros ziani im pirs, romlis rCenac dazaralebuls evaleboda
(samoq. kodeqsis 1006-e muxli).
g) dabadebis, Svilad ayvanis, qorwinebis, ganqorwinebis,
gardacvalebis registraciis faqtis dadgena. sasamarTlos SeuZlia
daadginos mxolod da mxolod dabadebis, Svilad ayvanis, qorwinebis da
gardacvalebis registraciis faqti, e. i. faqti imis Sesaxeb, rom
dabadeba iyo registrirebuli, Svilad ayvana iyo registrirebuli,
qorwineba iyo registrirebuli da a. S. magram arqivi (Canawerebi
registraciis Sesaxeb) ganadgurda omianobis gamo, xanZrisa Tu raime
stiqiuri ubedurebis gamo.
gancxadeba am faqtebis dadasturebis Sesaxeb sasamarTlos SeuZlia
miiRos gansaxilvelad mxolod im SemTxvevaSi, Tu mas erTvis
moqalaqeobrivi mdgomareobis registaciis organoebidan (mros)cnoba
315
imis Sesaxeb, rom maT ar SeuZliaT gascen Sesabamisi dokumentis
dublikati arqivis ganadgurebis gamo.
d) uflebis damdgeni sabuTis kuTvnilebis faqtis dadgena. pirebi
farTod sargebloben ama Tu im dokumentiT, rogoricaa magaliTad,
Sromis wignaki, cnoba muSaobis Sesaxeb, ganaTlebis Tu samecniero
xarisxis damadasturebeli dokumenti da a. S. romlebsac aqvT
iuridiuli mniSvneloba. zogjer am dokumentebSi miTiTebuli saxeli,
mamis saxeli, gvari, ar emTxveva pasportSi an dabadebis mowmobaSi
aRniSnul saxels, mamis saxels an gvars.
amis mizezi SeiZleba mravali iyos, romelTa Soris yvelaze
gavrcelebulia saxelis SemoklebiT aRniSvna (magaliTad, goga giorgis
nacvlad, leqso aleqsandres nacvlad da a. S.). zogjer moqalaqeebi
icvlian TavianT gvars, magram ar cvlian dokuments da a. DS.
arasworia praqtika, rodesac sasamarTloebi TavianTi
gadawyvetilebiT adgenen ara dokumentis pirisadmi kuTvnilebis faqts,
rogorc es miTiTebulia am punqtSi, aramed im pirTa igiveobis faqts,
romlebic sxvadasxvanairad arian moxseniebuli gadawyvetilebaSi.
magaliTad, sasamarTlo gadawyvetilebaSi aRniSnulia: `Sromis wignakSi
miTiTebuli gogi niJaraZe da pasportSi miTiTebuli giorgi
niJaraZe_erTi da igive piria~, an kidev `n. b. qarazanaSvili da n. b.
qarzanaSvili_erTi da igive piria~. kanonis Sesabamisi iqneba aseTi
formulireba gadawyvetilebaSi: `Sromis wignaki gacemuli 2000 wlis 15
ianvars gogi niJaraZis saxelze ekuTvnis giorgi niJaraZes~, an kidev
`Tsu-s mier a. n. Sengelias saxelze 1955 wels gacemuli #5 diplomi
ekuTvnis a. n. Sengelaias~.
e) sakuTrebis uflebiT nivTis flobis faqtis dadgena.
sasamarTlos SeuZlia daadginos ara nivTis flobis faqti (faqtobivi
mflobeloba), aramed `sakuTrebis uflebiT nivTis flobis faqti~. es
imas niSnavs, rom piri flobs nivTs faqtiurad da amas ar sWirdeba
dadgena, ganmcxadebels unda daudgindes mxolod is, rom nivTs,
romelsac is flobs, flobs mas sakuTrebis uflebiT.
_ amasTan erTad, udavo warmoebis wesiT sasamarTlos SeuZlia
daadginos ara nivTebze piris uSualod sakuTrebis ufleba, aramed is,
rom ganmcxadebels gaaCnda sakuTrebis damadasturebeli dokumentebi,
romlebic daikarga, xolo Canawerebi maregistrirebel organoSi
garkveuli mizezebis gamo (xanZari, stiqiuri movlenebi, saomari
mdgomareoba da a. S.) ganadgurda.135
sasamarTlo ar aniWebs pirs sakuTrebis uflebas nivTze.
sasamarTlo mxolod adgens piris sakuTrebis uflebas nivTze, romelic
mas miniWebuli hqonda Sesabamisi kompetenturi organoebis mier, magram
aRar SeuZliaT daadasturon es, vinaidan Sesabamisi Canawerebi
ganadgurebulia.
_ gancxadeba sakuTrebis uflebiT nivTis flobis faqtis dadgenis
Sesaxeb sasamarTlos SeuZlia miiRos gansaxilvelad mxolod 313-e
muxliT dadgenili wesiT (ix. am muxlis komentari).
v) ubeduri SemTxvevis faqtis dadgena. mxedvelobaSia warmoebaSi
momxdari ubeduri SemTxveva, romlis Sesaxeb Sesabamis aqts adgens
Sromis teqnikuri inspeqciebi, rac gaTvaliswinebulia `debulebiT
135 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos didi palatis gadawyvetilebani 2001-2002. Tb. 2003, gv. 74
316
warmoebaSi momxdar ubedur SemTxvevaTa gamoZiebisa da aRricxvis
Sesaxeb~.
damkvidrebuli praqtikis Tanaxmad, sasamarTlos SeuZlia daadginos
warmoebaSi momxdari ubeduri SemTxvevis faqti mxolod maSin, roca am
faqtis dadgena sxva wesiT gamoricxulia an imis gamo, rom Tavis droze
es ar ganxorcielda, xolo exla ukve dagvianebulia, an Tavis droze
ubeduri SemTxvevis Sesaxeb Sesabamisi aqti Sedga, magram ama Tu im
mizezis gamo igi daikarga (ganadgurda).
gancxadebas ubeduri SemTxvevis faqtebis dadgenis Sesaxeb
aucileblad unda daerTos sawarmos administraciis cnoba, sadac moxda
ubeduri SemTxveva, imis Sesaxeb, rom am faqtis dadgena arasasamarTlo
wesiT am etapze ukve SeuZlebelia.
damkvidrebuli praqtikis Tanaxmad, sasamarTlos SeuZlia daadginos
mxolod ubeduri SemTxvevis faqti, rasac Sedegad moyva sawarmoo
travma. rac Seexeba Sromisunarianobis dakargvis mizezs da xarisxs,
invalidobis mizezsa da invalidobis jgufs_udavo warmoebis wesiT
sasamarTlo ar adgens. am faqtebs adgens saeqimo SromiTi saeqsperto
komisiebi.
z) piris garkveul drosa da garkveul viTarebaSi gardacvalebis
faqtis dadgena, roca mro-m uari Tqva registraciaze. gancxadebas piris
garkveul drosa da garkveul viTarebaSi gardacvalebis faqtis dadgenis
DSesaxeb, Tan unda erTvodes mmro_s cnoba imis Sesaxeb, rom igi uars
ambobs am faqtis registraciaze, agreTve mtkicebulebebi, romlebic
utyuarad adastureben piris garkveul drosa da garkveul viTarebaSi
gardacvalebis faqts.
T) memkvidreobis miRebis faqtisa da memkvidreobis gaxsnis
adgilis dadgena. damkvidrebuli praqtikis Tanaxmad, memkvidreobis
miRebis faqtisa da memkvidreobis gaxsnis adgilis dadgenis Sesaxeb
SeiZleba ganixilos sasamarTlom udavo warmoebis wesiT, Tu sanotaro
organom uari uTxra ganmcxadebels memkvidreobis miRebis uflebis
mowmobis gacemaze im motiviT, rom ganmcxadebels ar gaaCnia Sesabamisi
dokumentebi, romlebic adastureben samkvidro qonebis faqtobriv
mflobelobaSi miRebis faqts, rogoricaa, magaliTad, sxvadasxva
xasiaTisa da Sinaarsis qviTrebi, sabinao komunaluri momsaxurebisaTvis
gaweuli xarjebis qviTrebi, mezoblebis werilobiTi axsna-ganmartebebi
da a. S. Tu aseTi dokumentebi warudgina ganmcxadebelma notariuss,
magram man isini arasakmarisad CaTvala, maSin ganmcxadebels SeuZlia
mimarTos sasamarTlos saCivriT sanotaro moqmedebis Sesrulebaze uaris
Tqmis Sesaxeb.
iuridiuli faqtebis am muxlSi mocemuli CamonaTvali araa
amomwuravi, rac ar niSnavs imas, rom nebismieri faqti SeiZleba
daadginos sasamarTlom udavo warmoebis wesiT.
damkvidrebuli praqtikis Tanaxmad, udavo warmoebis wesiT ar
SeiZleba dadgindes Sromis staJi, Sromisunarianobis dakargvis mizezi
da xarisxi, invalidobis jgufi, SeiaraRebul nawilebSi namdvili
samsaxuris gavla, frontze yofna an saomar moqmedebebSi monawileoba,
Wrilobis miReba saomar moqmedebaSi monawileobis dros, moqalaqeTa
asaki, umaRlesi saswavleblis damTavreba da sxva.
iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb gancxadebis miReba
gansaxilvelad dasaSvebia mxolod im pirobiT, Tu sxva gziT am faqtis
317
dadgena namdvilad SeuZlebelia imis gamo, rom Sesabamisi Canawerebi
ganadgurebulia, xolo maTi aRdgena SeuZlebelia.
I. iuridiuli faqtis dadgenis winapirobebi
ssk 313-e muxlis Tanaxmad sasamarTlo iuridiuli mniSvnelobis
faqts daadgens mxolod am faqtis damadasturebeli sabuTis sxva wesiT
miRebis an dakarguli sabuTebis aRdgenis SeuZleblobis SemTxvevaSi.
amave kodeqsis 315-e muxlis Tanaxmad gancxadeba iuridiuli faqtis
dadgenis Sesaxeb unda Seicavdes im mizanze naTlad da gasagebad
miTiTebas, risTvisac Wirdeba ganmcxadebels iuridiuli faqtis dadgena.
es kanonis umniSvnelovanesi danawesia, rac imas niSnavs, rom faqti
marTla SeiZleba iyos iuridiuli im TvalsazrisiT, rom mas kanoni
ukavSirebs garkveul iuridiul Sedegs, magram ra miznisaTvisac
ganmcxadebeli moiTxovs faqtis dadgenas, am faqts aranairi mniSvneloba
ar aqvs, an faqts, romlis dadgenas moiTxovs ganmcxadebeli, ar
ukavSirdeba is Sedegi, romlis dadgomac surs ganmcxadebels.136
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos gancxadebiT, raTa man
daadginos, rom awgardacvlili d-oni aris misi
RviZli Zma. am faqtis dadgena mas surs, imisaTvis,
rom iyidos avtomanqana, romelic mis Zmas ekuTvnoda,
memkvidreebisagan. sasamarTlom ar miiRo gancxadeba,
radgan avtomanqanis nasyidobis xelSekrulebis
gaformebisaTvis naTesaobas raime mniSvneloba ar aqvs.
iuridiuli faqtis Sesaxeb gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos
agreTve mtkicebulebebze, romlebic adastureben saTanado sabuTis
miRebis an dakarguli sabuTis aRdgenis SeuZleblobas. amasTan erTad es
mtkicebulebebi warmodgenili unda iyos sasamarTloSi gancxadebasTan
erTad.
_ Tu gancxadeba iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb ar pasuxobs
am muxlis moTxovnebs, kerZod:
1) masSi araa miTiTebuli mizanze, risTvisac sWirdeba
ganmcxadebels iuridiuli faqtis dadgena;
b) masSi araa miTiTebuli mtkicebulebebze, romlebic adastureben
faqtis damadasturebeli sabuTis sxva wesiT miRebis an dakarguli
sabuTis aRdgenis SeuZleblobas;
g) gancxadebas ar erTvis (araa warmodgenili gancxadebasTan
erTad) es mtkicebulebebi, _ maSin sasamarTlom unda misces vada
ganmcxadebels xarvezis Sesavsebad. Tu am vadaSi xarvezi ar iqneba
Sevsebuli, sasamarTlo gancxadebas umoZraod datovebs (ssk 185-e
muxli).
Tu gancxadebis xarvezi gamovlinda misi warmoebaSi miRebis Semdeg,
sasamarTlo gamoitans ganCinebas am gancxadebis ganuxilvelad datovebis
Sesaxeb 311-e muxlis me-2 nawilis analogiiT.
II. sasamarTlo gadawyvetileba iuridiuli
136 erT-erT saqmeze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos didma palatam miuTiTa, rom gancxadebaSi im
mizanze miTiTeba, risTvisac ganmcxadebels am faqtis dadgena Wirdeba, warmoadgens gancxadebis
miRebis erT-erT aucilebel winapirobas.
ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos didi palatis gadawyvetilebani, 2001-2002, gv. 73
318
faqtis dadgenis Sesaxeb
_ gadawyvetileba iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb unda
pasuxobdes yvela moTxovnas, rasac sasamarTlo gadawyvetileba saerTod,
maT Soris, gadawyvetilebaSi miTiTebuli unda iyos mtkicebulebebze,
romelTa safuZvelze sasamarTlom gaakeTa daskvna faqtis arseboba-
ararsebobis Sesaxeb, agreTve faqtze, romelic sasamarTlom CaTvala
dadgenilad.
_ Tu sasamarTlom gamoitana gadawyvetileba iseTi faqtis Sesaxeb,
romelic registrirebuli unda iyos ama Tu im organoSi, maSin
gadawyvetileba warmoadgens safuZvels aseTi registraciisaTvis da
gaformebisaTvis. magaliTad, Tu gadawyvetilebiT dadgenilia qorwinebis,
ganqorwinebis, gardacvalebis da a. S. registraciis faqti, mmro-m
regisracia unda gaukeTos am faqts, radgan uSualod gadawyvetileba
ver Secvlis gasacem dokuments.
_ raxan iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb sasamarTlos
gadawyvetileba SeiZleba gaxdes safuZveli Sesabamisi kompetenturi
organoebis mier am gadawyvetilebiT dadgenili faqtis
registraciisaTvis da gaformebisaTvis, samotivacio nawilis
CamoyalibebasTan erTad Zalian didi mniSvneloba aqvs am gadawyvetilebis
sarezolucio nawilis Camoyalibebas, radgan faqtis registracia da
Sesabamisi dokumentebis gaformeba swored gadawyvetilebis
sarezolucio nawilis mixedviT unda moxdes.
_ ssk-is XXXVI Tavi, romelic iuridiuli mniSvnelobis mqone
faqtebis dadgenas eZRvneba, ar iTvaliswinebs am faqtebis dadgenis
Taobaze gamotanili gadawyvetilebis gasaCivrebis SesaZleblobas, magram
es imas ar niSnavs, rom am gadawyvetilebis gasaCivreba ar SeiZleba.
udavo warmoebis wesiT saqmeebs sasamarTlo ganixilavs ssk-iT
dadgenili wesebiT, im cvlilebebisa da damatebebis gaTvaliswinebiT,
romlebic dadgenilia am TaviT (ssk 311-e muxlis pirveli naw.).
aqedan gamomdinare, gadawyvetileba iuridiuli faqtis Taobaze
SeiZleba gasaCivrdes zemdgom sasamarTloSi.
_ kanonis moTxovna, rom gadawyvetilebis saapelacio da sakasacio
wesiT gasaCivreba SeuZliaT mxolod mxareebsa da mesame pirebs
damoukidebeli moTxovniT, ver gavrceldeba udavo warmoebis wesiT
gamotanil gadawyvetilebebze iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb,
radgan aseTi warmoebis dros aris mxolod ganmcxadebeli da ar arian
mxareebi mesame pirebi damoukidebeli sasarCelo moTxovniT,
Tanamonawileebi (TanamosarCeleebi, Tanamopasuxeebi).
aqedan gamomdinare, iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb
gadawyvetilebis gasaCivreba SeuZlia yvela dainteresebul pirs,
romlebsac miaCniaT, rom am faqtis dadgeniT Seilaxa maTi ufleba.
amasTan dakavSirebiT, erT-erT Tavis ganCinebaSi sakasacio
sasamarTlom miuTiTa:
_ Tu iuridiuli faqtis dadgenis Sesaxeb dainteresebulma pirebma
gaiges sasamarTlos mier gadawyvetilebis gamotanis Semdeg, maT ufleba
aqvT gaasaCivron es gadawyvetileba saapelacio wesiT, moiTxovon misi
gauqmeba da saqmis saerTo sasarCelo wesiT ganxilva, Tu es
gadawyvetileba jer kidev ar aris Sesuli kanonier ZalaSi.
319
im SemTxvevaSi, rodesac gadawyvetileba Sesulia kanonier ZalaSi,
dainteresebul pirebs, SeuZliaT mimarTon am gadawyvetilebis gamomtan
sasamarTlos misi baTilad cnobis Sesaxeb.137
$3. moqalaqis ugzo-ukvlod dakargulad aRiareba
an moqalaqis gardacvlilad gamocxadeba
1. samoqalaqo kodeqsis 21-e muxlis Tanaxmad, daintresebuli piris
gancxadebiT fizikuri piri SeiZleba sasamarTlos gadawyvetilebiT
aRiarebul iqnes ugzo-ukvlod dakargulad, Tu misi adgilsamyofeli
ucnobia da ori wlis manZilze igi ar gamoCenila Tavis sacxovrebel
adgilas. amave kodeqsis 22-e muxlis Tanaxmad, piri SeiZleba
gamocxaddes gardacvlilad, Tu mis sacxovrebel adgilas xuTi wlis
ganmavlobaSi ar moipoveba cnobebi am piris adgilsamyofelis Sesaxeb,
agreTve, Tu igi ugzo-ukvlod daikarga iseT garemoebebSi, romelic mas
sikvdils uqadda, anda savaraudoa misi daRupva raime ubeduri
SemTxvevis gamo da aseTi cnobebi eqvsi Tvis ganmavlobaSi ar moipoveba.
kidev ufro Sekvecili vadebia, roca piri ugzo-ukvlod daikarga saomar
pirobebSi.
gancxadeba piris ugzo-ukvlod dakargulad aRiarebis an
gardacvlilad gamocxadebis Sesaxeb SeuZliaT Seitanon dainteresebulma
pirebma,¸magram Tu vin iTvleba dainteresebul pirebad kanonSi
miTiTebuli araa.
samoqalaqo kodeqsis 21-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad,
kanoniT memkvidreebi moipoveben uflebas ukvalod dakargulis qoneba
marTon mindobili sakuTrebis saxiT, maT Soris, miiRon misgan sargebeli.
am qonebidan miecema sarCo ugzo-ukvlod dakargulis rCenaze myof
pirebs da daifareba valebi. piris gardacvlilad aRiarebis iuridiuli
interesi SeiZleba hqondeT im pirebs, romlebsac SeuZliaT miiRon
samkvidro qoneba memkvidreobiT (memkvidreebs). am pirebs, e. i.
memkvidreebs SeuZliaT Seitanon gancxadeba rogorc piris ugzo-ukvlod
dakargvis, ise misi gardacvlilad gamocxadebis Sesaxeb.
ar aris gamoricxuli, rom arc kanonismieri da arc anderZismieri
memkvidreebi ar arseboben, aseT SemTxvevaSi qoneba (umkvidro qoneba)
gadadis xazinaze, aqedan gamomdinare, piris gardacvlilad gamocxadebis
Sesaxeb gancxadeba SeiZleba Seitanos sasamarTloSi xazinam.
gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos mizanze, risTvisac
ganmcxadebels Wirdeba moqalaqis dakargulad aRiareba an misi
gardacvlilad gamocxadeba.
mizani SeiZleba sxvadasxva iyos, rogoricaa; qonebis mindobili
sakuTrebiT marTva, ganqorwineba, qonebis memkvidreobiT miReba
(memkvidreobis gaxsna), marCenalis sikvdilis gamo pensiis miReba da a. S.
aRsaniSnavia, rom moqalaqis gamocxadeba gardacvlilad iwvevs igive
iuridiul Sedegs, rasac moqalaqis gardacvaleba (samoq. kodeqsis 1122-e
da 1319-e muxlebi). magram ugzo-ukvlod an gardacvlilad gamocxadebas
137 susg samoqalaqo saqmeebze, 2002 w. 13 ivnisi, saqme #3k/681-02.
320
ar SeiZleba miznad hqondes sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis devnis
Sewyveta.
gancxadebaSi garda miznisa, miTiTebuli unda iyos iseT
garemoebaze, romlebic adastureben ugzo-ukvlod dakargvas an
gardacvalebas. magaliTad, samisamarTo biuroebis uaryofiTi pasuxebi,
aseTive uaryofiTi cnobebi misi adgilsamyofelis Sesaxeb samuSao Tu
bolo an savaraudo adgilebidan da a. S. Tu gancxadeba moiTxovs
moqalaqis gardacvlilad aRiarebas, maSin miTiTebuli unda iyos
garemoebebze, romlebic sikvdiliT emuqreboda moqalaqes, magaliTad,
saaviacio Tu avtokatastrofebi, miwisZvra, wyaldidoba da a. S. (samoq.
kodeqsis 22-e muxli).
moqalaqis ugzo-ukvlod dakargulad an gardacvlilad gamocxadeba
iwvevs metad seriozul samarTlebriv Sedegebs. amitom, sasamarTlos
varaudi piris ugzo-ukvlod dakargulad an gardacvlilad gamocxadebis
Taobaze unda emyarebodes iseT garemoebebs, romlebic qmnian maRali
xarisxis varauds am faqtebis Sesaxeb.
moqalaqis ugzo-ukvlod dakargulad aRiarebas ukavSirdeba
mxolod erTi Sedegi: dakargulis qoneba mindobili sakuTrebis saxiT
gadaecema samarTavad mis kanonier memkvidreebs. es imas niSnavs, rom, is,
visac gadaeca dakargulis qoneba mindobili sakuTrebis saxiT,
valdebulia daicvas samoqalaqo kodeqsis 725-729-e muxlebis moTxovna.
gamonaklisia mxolod is, rom aseT pirTan mindobis xelSekrulebis
dadeba aRaraa saWiro, radgan sakuTrebis mimndobis rolSi gvevlineba
sasamarTlo Tavisi gadawyvetilebis ZaliT.
cxadia, rom gadawyvetilebaSi naTlad da garkveviT unda iyos
miTiTebuli, Tu ra qoneba da vis gadaeca igi samarTavad.
gadawyvetilebis aRsruleba, e. i. am gadawyvetilebiT gaTvaliswinebuli
qonebis gadacema mindobil mesakuTreze, unda moaxdinos aRmsrulebelma.
rac Seexeba sasamarTlos gadawyvetilebas piris gardacvlilad
gamocxadebis Sesaxeb, aseTi gadawyvetileba warmoadgens safuZvels
moqalaqeobrivi mdgomareobis registraciis wignSi am piris
gardacvalebis Sesaxeb Canaweris SetanisaTvis.
amis Semdeg, am faqts ukavSirdeba yvela is Sedegi, rac piris
gardacvalebas saerTod.
2. ugzo-ukvlod dakargulad aRiarebuli an gardacvlilad
gamocxadebuli moqalaqis gamoCenis an misi adgilsamyofelis aRmoCenis
Sedegebi. moqalaqis ugzo-ukvlod dakargulad an gardacvlilad
gamocxadeba yovelTvis efuZneba prezumfcias (varauds). amitom, es
muxli uSvebs am varaudis gaqarwylebis SesaZleblobas. gaqarwyleba ki
SeiZleba dakargulad an gardacvlilad gamocxadebulis gamoCeniT an
misi adgilsamyofelis aRmoCeniT. es unda dadasturdes utyuarad
sasamarTlos winaSe TviTon am piris gamocxadebiT, an oficialuri
cnobiT misi adgilsamyofelis Sesaxeb.
sasamarTlos gancxadebiT SeiZleba mimarTos im pirma, visi
gancxadebiTac piri gamocxadda dakargulad an gardacvlilad, sxva
dainteresebulma pirma (317-e muxli) da cxadia, TviTon im pirma,
romelic gamocxadebuli iyo dakargulad an gardacvlilad.
321
gancxadebis ganxilvis Semdeg sasamarTlos gamoaqvs axali
gadawyvetileba (da ara ganCineba), romliTac auqmebs adre gamotanil
gadawyvetilebas. es axali gadawyvetileba gadaecema mmros, romelic mis
safuZvelze auqmebs registraciis wignSi am piris gardacvalebis Sesaxeb
Canawers, rac Tavis mxriv, iwvevs samoqalaqo kodeqsis 23-e muxliT
gaTvaliswinebul Sedegebs.
ugzo-ukvlod dakargulad aRiarebuli piris mimarT gamotanili
gadawyvetilebis gauqmebis SemTxvevaSi, uqmdeba am piris qonebis
mindobili sakuTrebis uflebiT sxva pirze samarTavad gadacema (samoq.
kodeqsis me-20 muxlis me-2 nawili).
$4. moqalaqis SezRudul qmedunarianad da qmeduunarod aRiareba
I. safuZveli
1. SezRudul qmedunarianad iTvleba arasrulwlovani Svididan
Tvramet wlamde, magram SezRuduli qmedunarianad iTvleba agreTve
srulwlovani, romelic sasamarTlom aRiara aseTad.
SezRudul qmedunarianad piris aRiarebis Sesaxeb sasamarTlos
SeiZleba mimarTon am piris ojaxis wevrebma an meurveobisa da
mzrunvelobis organoebma. es CamonaTvali aris amomwuravi da misi
gafarToeba dauSvebelia. saqme isaa, rom piri, romelic eZaleba
alkohols an narkotikul nivTierebas, mZime materialur mdgomareobaSi
ayenebs Tavis ojaxs. amitom, pirvel rigSi, misi ojaxis wevrebi unda
iyvnen dainteresebuli am piris SezRudul qmedunarianad aRiarebiT.
meurveobisa da mzrunvelobis organoebma, SeiZleba mimarTon
sasamarTlos gancxadebiT or SemTxvevaSi: rodesac aseT pirs ar hyavs
ojaxSi srulwlovani wevri an maT mimarTaven TxovniT ojaxis wevrebi,
Seutanon sasamarTloSi gancxadeba piris SezRudul qmedunarianad
aRiarebis Sesaxeb.
2. yoveli srulwlovani piri iTvleba qmedunarianad, sanam misi
qmeduunaroba araa aRiarebuli sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli
gadawyvetilebiT (samoq. kodeqsis me-12 muxli).
garda ojaxis wevrebisa da meurveobisa da mzrunvelobis
organoebisa, suliT avadmyofobis an Wkuasustobis gamo moqalaqis
qmeduunarod aRiarebis Sesaxeb gancxadebiT sasamarTlos SeiZleba
mimarTon fsiqiatriul-samkurnalo dawesebulebebma. im SemTxvevaSi,
rodesac sasamarTloSi gancxadeba Seaqvs ara ojaxis wevrs, aramed
meurveobisa da mzrunvelobis organos, an fsiqiatriul-samkurnalo
dawesebulebas, saqmis ganxilvaSi Cabmuli unda iqnes ojaxis
srulwlovani wevrebi.
im SemTxvevaSi, rodesac gancxadeba piris qmeduunarod aRiarebis
Sesaxeb Seaqvs arauflebamosil pirs (organos), sasamarTlom ar unda
miiRos aseTi gancxadeba, xolo Tu SecdomiT miiRo, datovos igi
ganuxilvelad (ssk 275-e muxlis `b~ punqti).
322
piris SezRudul qmedunarianad aRiarebisaTvis aucilebelia
dadasturdes ara marto is, rom igi borotad iyenebs alkohols an
narkotikul nivTierebas, aramed isic, rom amis gamo igi Tavis ojaxs
mZime materialur mdgomareobaSi ayenebs (ssk 323-e muxlis pirveli
naw.,).
amitom, gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos ara marto iseT
garemoebebze, romlebic adastureben aRniSnul garemoebebs, aramed
gancxadebas Tan unda erTvodes mtkicebulebebic am garemoebaTa
dasadastureblad (cnobebi samedicino dawesebulebebidan, saeqimo
daskvnebi, mkurnalobis Sesaxeb cnobebi da a. S.). Tu gancxadeba ar
Seicavs miTiTebas am garemoebebze an Tu mas ar erTvis Sesabamisi
mtkicebulebebi, sasamarTlom unda dauniSnos ganmcxadebels vada
xarvezis Sesavsebad. Tu am vadaSi xarvezi ar iqneba Sevsebuli, igi
gamoitans ganCinebas gancxadebis umoZraod datovebis Sesaxeb (ssk 185-e
muxli).
gancxadeba moqalaqis qmeduunarod aRiarebis Sesaxeb unda
Seicavdes miTiTebas garemoebebze, romlebic adastureben fsiqikur
moSlilobas , ris gamoc mas ar SeuZlia Seignos Tavisi moqmedebis
mniSvneloba da ganagos igi. gancxadebas unda erTvodes mtkicebulebebi,
romlebic adastureben piris fsiqikur moSlilobas (amonaweri misi
avadmyofobis istoriidan, cnobebi mis fsiqiatriul saavadmyofoSi
mkurnalobis Sesaxeb, mowmeTa Cvenebebi, romlebsac SeuZliaT
daadasturon piris iseTi saqcieli, romelic ar axasiaTebs jansaR
adamians da a. S.). Tu gancxadeba ar pasuxobs am moTxovnebs, an mas Tan
ar erTvis Sesabamisi mtkicebulebebi, sasamarTlo dauniSnavs vadas
ganmcxadebels, Seavsos xarvezi, winaaRmdeg SemTxvevaSi datovebs am
gancxadebas umoZraod (ssk 185-e muxli)
fsiqiatriuli eqspertizis daniSvna savaldebuloa im SemTxvevaSi,
rodesac sasamarTlo ixilavs gancxadebas piris qmeduunarod aRiarebis
Sesaxeb. piris SezRudul qmedunarianad aRiarebis dros, sasamarTlos
SeuZlia daniSnos fsiqiatriuli eqspertiza, Tu es mas miaCnia
mizanSewonilad. eqspertizis daniSvnis dros sasamarTlo
xelmZRvanelobs ssk 162-176-e muxlebiT, agreTve ssk 203-e muxlis
pirveli nawilis `T~ punqtiT.
eqspertizis winaSe SeiZleba daisvas iseTi sakiTxi, romelic
moiTxovs specialur codnas, kerZod, aris Tu ara piri fsiqikurad
daavadebuli. magram am sakiTxis garkveva ar kmara. fsiqikuri moSliloba
jer kidev ar niSnavs, rom pirs ar Seswevs unari sworad imoqmedos da
angariSi gauwios Tavis moqmedebas. amitom, eqspertis winaSe unda daisvas
agreTve sakiTxi: a) aqvs Tu ara pirs unari Seignos Tavisi moqmedebis
mniSvneloba (inteleqtualuri niSani); b) ixelmZRvanelos (ganagos) miTi
(nebelobiTi niSani).
am monacemebis safuZvelze daskvnas piris qmeduunarobis, rogorc
iuridiuli cnebis, Sesaxeb akeTebs sasamarTlo Tavis gadawyvetilebaSi.
fsiqiatriul eqspertizaze piris iZulebiTi gagzavna dasaSvebia
mxolod im SemTxvevaSi, rodesac es piri Tavs aridebs nebayoflobiT
323
Semowmebas. ganCineba amis Sesaxeb sasamarTlos gamoaqvs fsiqiatrisa da
policiis TanamSromelTa monawileobiT.
II. saqmis ganxilvaSi monawile pirebi
1. piris SezRudul qmedunarianad aRiarebas win unda uswrebdes
saqmis momzadeba. am mizniT, SezRudul qmedunarianad aRiarebul pirs
unda gaegzavnos gancxadebisa da masze darTuli dokumentebis aslebi,
gamoTxovil iqnes misgan werilobiTi mosazrebebi, gaegzavnos Setyobineba
kanoniT dadgenili wesiT saqmis mTavar sxdomaze misi SezRudul
qmedunarianad aRiarebis Sesaxeb saqmis ganxilvisa da misi savaldebulo
monawileobis Sesaxeb.
Tu es piri ar gamocxaddeba sasamarTlo sxdomaze, sasamarTlos
SeuZlia gamoitanos gadawyvetileba saqmis masalebis mixedviT (da ara
dauswrebeli gadawyvetileba). policiis meSveobiT am piris gamocxadebis
uzrunvelyofa dauSvebelia.
saqmis ganxilvaSi monawileobis misaRebad mizanSewonilia mowveul
iqnes (sasamarTlos iniciativiT) SezRudul qmeunarianad aRiarebuli
piris ojaxis srulwlovani wevrebi.
SezRudul qmedunarianad aRiarebul pirs eniSneba mzrunveli (ssk
326-e muxli). amitom, maTi monawileoba saqmis ganxilvaSi
savaldebuloa, ris Sesaxebac unda ecnobos am organoebs kanoniT
dadgenili wesiT. Tu, miuxedavad amisa, am organos warmomadgeneli ar
gamocxaddeba daniSnul dRes sxdomaze, sasamarTlom unda gadados saqmis
ganxilva da ganmeorebiT Seatyobinos mas da mis zemdgom organos, rom
maTi monawileoba savaldebuloa.
2. qmeduunarod aRiarebul moqalaqes eniSneba meurve. amitom, am
saqmis ganxilvisas aseve savaldebuloa meurveobisa da mzrunvelobis
organos warmomadgenlis monawileoba, ris Sesaxebac droulad unda
ecnobos am organos. Tu, miuxedavad amisa, sasamarTlo sxdomaze ar
gamocxaddeba aRniSnuli organos warmomadgeneli, sasamarTlom unda
gadados saqmis ganxilva da Seatyobinos amis Sesaxeb am organos da mis
zemdgom organos, romlis zemoqmedebiTac unda moxdes aRniSnuli
organos warmomadgenlis saqmis ganxilvaSi monawileobis uzrunvelyofa.
ganmeorebiT gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, sasamarTlom unda ganixilos
saqme policiis meSveobiT meurveobisa da mzrunvelobis organos
warmomadgenlis procesSi monawileobis uzrunvelyofa mizanSeuwonelia.
piri, romelmac Seitana gancxadeba (ganmcxadebeli) piris
SezRudul qmedunarianad an qmeduunarod aRiarebis Sesaxeb,
ganTavisuflebulia rogorc saxelmwifo baJis, ise saqmis ganxilvasTan
dakavSirebuli sxva xarjebisagan.
III. meurvisa da mzrunvelis daniSvna
324
1. sasamarTlo gadawyvetilebaSi, romliTac piri aRiarebulia
SezRudul qmedunarianad, miTiTebuli unda iyos, rom am pirs daeniSnos
mzrunveli. mzrunvels niSnavs ara uSualod sasamarTlo, aramed
meurveobisa da mzrunvelobis organo (samoqalaqo kodeqsis 1281-e
muxlis pirveli nawili). kerZod, socialuri uzrunvelyofis
adgilobrivi organo (samoqalaqo kodeqsis 1278-e muxli).
2. qmeduunarod sasamarTlos mier aRiarebul pirs eniSneba meurve.
gadawyvetilebis gamomtani sasamarTlo valdebulia am gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvlidan araugvianes sami dRisa acnobos amis Sesaxeb
meurveobisa da mzrunvelobis organos im piris sacxovrebeli adgilis
mixedviT, romelic saWiroebs meurves.
meurvis daniSvnis Sesaxeb miTiTebuli unda iyos sasamarTlos
gadawyvetilebaSi, magram meurves niSnavs ara uSualod sasamarTlo,
aramed meurveobisa da mzrunvelobis organo (samoqalaqo kodeqsis
1280-e muxli).
meurveobisa da mzrunvelobis organoebad gvevlineba, sasamarTlos
mier qmeduunarod aRiarebuli pirisaTvis - janmrTelobis dacvis
adgilobrivi organo (samoqalaqo kodeqsis 1278-e muxli).
IV. SezRuduli qmedunarianobis gauqmeba
da moqalaqis qmedunarianad aRiareba
1. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-14 muxlis me-3 nawiliT
gaTvaliswinebul SemTxvevaSi sasamarTlos, TviT moqalaqis, misi
mzrunvelis, ojaxis wevris gancxadebiT, gamoaqvs gadawyvetileba
moqalaqis SezRudul qmedunarianad aRiarebis gauqmebis Sesaxeb.
2. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis me-12 muxlis me-6 nawiliT
gaTvaliswinebul SemTxvevaSi sasamarTlos meurvis, fsiqiatriul-
samkurnalo dawesebulebis, ojaxis wevris gancxadebiT, sasamarTlo-
fsiqaitriuli eqspertizis daskvnis safuZvelze, gamoaqvs gadawyvetileba
gamojanmrTelebuli piris qmedunarianad aRiarebis Sesaxeb. sasamarTlos
gadawyvetilebis safuZvelze uqmdeba aRniSnul pirze dawesebuli
meurveoba. gancxadebas SezRuduli qmedunarianobis gauqmebis Sesaxeb Tan unda
erTvodes mtkicebulebebi imis Sesaxeb, rom moqalaqe, romelic
aRiarebuli iyo SezRudul qmedunarianad, ukve ganikurna.
mtkicebulebebad SeiZleba gamoyenebuli iyos cnobebi Sesabamisi
samkurnalo dawesebulebebidan, mowmeTa Cvenebebi, ojaxis wevrTa axsna-
ganmartebebi da sxva.
piris qmedunarianad aRiarebisaTvis aucilebelia sasamarTlo
fsiqiatriuli eqspertizis daskvna.
_ orive SemTxvevaSi, e.i. roca sasamarTlos gamoaqvs gadawyvetileba
moqalaqis SezRudul qmedunarianad aRiarebis gauqmebis Sesaxeb, an
moqalaqis qmedunarianad aRiarebis Sesaxeb, ar xdeba adre gamotanili
gadawyvetilebis gauqmeba, aramed xdeba saqmis ganaxleba.
gadawyvetilebaSi miTiTebuli unda iyos, rom uqmdeba moqalaqis
SezRudul qmedunarianad aRiareba da masze mzrunveloba, an uqmdeba
moqalaqis qmeduunanarod aRiareba da masze meurveobis daweseba.
325
$5. dakargul an ganadgurebul sawarmomadgenlo fasian qaRaldsa da
saordero fasian qaRaldze uflebis aRdgena (gamowveviTi warmoeba)
1. gancxadebis Setana. samoqalaqo kodeqsis 918-e muxli
iTvaliswinebs fasiani qaRaldis gamocxadebas Zaladakargulad. amis
Sesabamisad, es muxli gansazRvravs sawarmdgenlo fasiani qaRaldis
(samoq. kodeqsis 911-e muxli) da saordero fasiani qaRaldis (samoq.
kodeqsis 926-e muxli) dakargvis an ganadgurebis SemTxvevaSi maTi
baTilad cnobas, Zaladakargulad gamocxadebas da maTze uflebis
aRdgenas,138 rac ganixileba udavo warmoebis wesiT (ssk 311-e muxli).
fasiani qaRaldis gamomSvebi (emitenti) valdebulia ganmcxadebels
miawodos cnobebi, romlebic aucilebelia sasamarTlosaTvis am
gancxadebis ganxilvasTan dakavSirebiT (samoq. kodeqsis 918-e muxlis me-
2 nawili).
im SemTxvevaSi, rodesac fasiani qaRaldis gamomSvebi (emitenti) ar
asrulebs am movaleobas da ar awodebs saWiro cnobebs ganmcxadebels,
maSin mas SeuZlia ssk 103-e muxlis me-2 nawilis Tanaxmad
iSuamdgomlos sasamarTlos winaSe, raTa man gamoiTxovos es cnobebi.
fasiani qaRaldebi sxvadasxva saxisaa. sasamarTlos wesiT uflebis
aRdgena dasaSvebia mxolod sawarmdgenlo da saordero fasian qaRaldze.
sawarmdgenlo fasiani qaRaldi iseTi dokumentia, romelSic araa
miTiTebuli is konkretuli piri, romelsac gaaCnia moTxovnis ufleba.
amitom, aseTi ufleba warmoeSoba nebismier pirs, vinc warmoadgens
fasian qaRalds. rac Seexeba saordero fasian qaRalds, igi gamoiwereba
gansazRvrul pirze, magram imis miTiTebiT, rom qaRaldSi gamoxatuli
moTxovnis ufleba aqvs ara marto mis pirvel mflobels, aramed
garkveuli pirobebis dacviT, nebismier sxva pirs.139 rac Seexeba fasiani
qaRaldebis iseT saxeobas, rogoricaa piradi fasiani qaRaldi, igi
gansazRvruli piris saxelze Sedgenili dokumentia da mxolod am pirs
aqvs moTxovnis ufleba. es imas niSnavs, rom sxvisTvis aseTi uflebis
gadacema, an qaRaldSi gamoxatuli moTxovnis miReba praqtikulad
gamoricxulia.
miuxedavad amisa, saqarTvelos samoq. kodeqsis 928-e muxlis me-3
nawili iTvaliswinebs, rom Tu piradi fasiani qaRaldi `dakarguli an
ganadgurebulia, maSin igi gansakuTrebuli (udavo) warmoebis gziT
Zaladakargulad gamocxaddeba, Tu ki sxva ram ar aris
gaTvaliswinebuli. es wesi ar moqmedebs mcire Rirebulebis mqone
dokumentebs dakargvisas~.
samoqalaqo kodeqsis am danawesidan gamomdinare, samoqalaqo
saproceso kodeqsisi XXXIX Tavi saWiroebs garkveul dazustebas, magram
sanam aseTi dazusteba moxdebodes, sasamarTloebma unda miiRon
138 ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meoTxe, t. II, Tb., 2001, gv. 250-270. 139 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meoTxe, t. II, Tb., 2001, gv. 252.
326
gansaxilvelad udavo warmoebis wesiT piradi fasiani qaRaldis
Zaladakargulad gamocxadebis (baTilad cnobis) Sesaxeb gancxadeba.
garda yvela im savaldebulo monacemebisa, romlebsac unda
Seicavdes sasamarTloSi warsadgeni gancxadeba, am gancxadebaSi
miTiTebuli unda iyos: a) dakarguli (ganadgurebuli) sabuTis
ganmasxvavebeli niSnebi (sabuTis nomeri, misi gacemis TariRi, Tanxis
odenoba da a. S.); b) sabuTis gamcemi dawesebulebis zusti saxelwodeba
da misamarTi; g) garemoebebi, romelTa gamo, an romelTa arsebobis
pirobebSi moxda sabuTis dakargva Tu ganadgureba; d) ganmcxadeblis
moTxovna sabuTis Zaladakargulad (baTilad) gamocxadebis da masze
uflebis aRdgenis, agreTve am sabuTiT yovelgvari gadaxdisa da gacemis
akrZalvis Sesaxeb.
ganmcxadebelma ar icis vis xelSia dakarguli fasiani qaRaldi. es
rom icodes, mas SeeZlo Semoetana ara gancxadeba, aramed sarCeli.
amitom, mas ar moeTxoveba miuTiTos dakarguli sabuTis xelTmqonis
misamarTi.
ganmcxadebelma unda daurTos Tavis gancxadebas Sesabamisi
mtkicebulebebi, xolo fasiani qaRaldis gamcemi, Tavis mxriv,
valdebulia miawodos mas yvela is sabuTi, rac saWiro iqneba
sasamarTlosaTvis (samoqalaqo kodeqsis 918-e muxlis me-2 nawili).
xSirad, fasiani qaRaldis gamcemi dawesebulebebi ar iZlevian aseT
cnobebs sasamarTlos mimarTvis gareSe. es unda gaiTvaliswinon
sasamarTloebma gancxadebis miRebis dros.
amasTan erTad, Tu gancxadebas aqvs iseTi xarvezi, romlis Sevsebac
ganmcxadebels SeuZlia, sasamarTlom unda gamoitanos ganCineba da
daniSnos vada am xarvezis Sesavsebad. Tu ganmcxadebeli ar Seavsebs
xarvezs am vadaSi, sasamarTlo mas umoZraod datovebs (ssk 185-e
muxli).
gancxadebis warmoebaSi miRebis Semdeg sasamarTlo amzadebs saqmes
gansaxilvelad, risTvisac is asrulebs yvela saWiro saproceso
moqmedebas. pirveli, rac unda gaakeTos sasamarTlom gancxadebis
miRebisTanave _ esaa ganCinebis miReba sabuTis gamcemi pirisaTvis am
sabuTiT yovelgvari gadaxdisa da gacemis warmoebis akrZalvis Sesaxeb.
am ganCinebis ase swrafad miRebis aucilebloba ganpirobebulia imiT, rom
Tavidan iqnas acilebuli gadaxdisa da gacemis aramarTlzomierad
warmoebis SesaZlebloba.
sasamarTlos SeuZlia uari uTxras ganmcxadebels gadaxdisa da
gacemis warmoebis akrZalvaze, magram ganmcxadebels SeuZlia am
ganCinebaze kerZo saCivris Setana (ssk 414-420-e muxlebi).
2. publikaciis ganxorcieleba. publikacia savaldebuloa da unda
Seicavdes yvela im monacems, romlebic kanoniTaa gansazRvruli. kerZod,
publikacia unda Seicavdes:
a) im sasamarTlos dasaxelebas, romelSic Setanilia gancxadeba
sabuTis dakargvis Sesaxeb;
b) ganmcxadeblis dasaxelebasa da mis sacxovrebel adgils;
g) sabuTis dasaxelebasa da ganmasxvavebel niSnebs;
327
d) winadadebas im sabuTis xelTmqonis mimarT, romlis dakargvis
Sesaxebac Setanilia gancxadeba, rom man publikaciis dRidan sami Tvis
ganmavlobaSi Seitanos gancxadeba sasamarTloSi am sabuTze Tavisi
uflebis Sesaxeb (ssk 331-e muxli).
publikaciis savaldebuloba ganpirobebulia imiT, rom sasamarTlo
ver ganixilavs gancxadebas da ver gamoitans gadawyvetilebas, sanam ar
gava sami Tve publikaciidan. am sami Tvis ganmavlobaSi, sabuTis
xelTmqonem unda ganacxados publikaciaSi miTiTebul sabuTze Tavisi
uflebis Sesaxeb. Tu am vadaSi aseTi gancxadeba Semova, saqme SeiZleba
ganxilul iqnes saerTo sasarCelo wesiT (ssk 333-e muxli).
3. saqmis daniSvna gansaxilvelad. saqmes dakarguli sabuTebis
baTilad cnobis Sesaxeb sasamarTlo ganixilavs publikaciis dRidan 3
Tvis vadis gasvlis Semdeg, Tu sabuTis xelTmqonisagan ar Semovida
332-e muxlSi miTiTebuli gancxadeba.
samTviani vadis gamoTvla iwyeba ara im dRidan, roca sasamarTlom
gamoitana ganCineba publikaciis Sesaxeb, aramed publikaciis dRidan.
publikaciis dRed iTvleba im gazeTis gamoSvebis dRe (ricxvi),
romelSiac es publikaciaa moTavsebuli.
publikaciidan samTviani vadis gasvla aris gancxadebis ganxilvis
dasaSvebobis piroba. es imas niSnavs, rom Tu sabuTis xelTmqonis mier
gancxadeba Semovida mas Semdeg, rac sasamarTlom daniSna saqmis
ganxilva, an am saqmis ganxilvamde da gadawyvetamde, sasamarTlom,
miuxedavad amisa, mainc ganuxilvelad unda datovos gancxadeba da
urCios ganmcxadebels aRZras sarCeli saerTo wesiT (ssk 333-e muxli).
publikaciis dRidan sami Tvis vadis gasvlis Semdeg sabuTis
xelTmqonisagan gancxadebis Semoutanloba warmoSobs varauds
(prezumfcias), rom dakarguli sabuTi marTlac ekuTvnis ganmcxadebels.
am varaudis gasaqarwyleblad sasamarTlom mizanSewonilia gamouZaxos
sasamarTlo sxdomaze da mousminos sabuTis gamcemi dawesebulebis
warmomadgenels, rac SeiZleba gulmodgimed Seamowmos saqmeSi arsebuli
masalebi, TviTon ganmcxadeblis axsna-ganmarteba.
_ im SemTxvevaSi, Tu sasamarTlo daakmayofilebs gancxadebas, e. i.
gamoacxadebs sabuTs Zaladakargulad (baTilad), igi gamoitans amis
Sesaxeb gadawyvetilebas, romelic kanonier ZalaSi Sesvlis Semdeg
warmoadgens axali sabuTis (axali sawarmdgenlo, saordero Tu piradi
fasiani qaRaldis) gacemis safuZvels.
$6. qonebis upatronod cnoba
1. gancxadeba qonebis upatronod cnobis Sesaxeb sasamarTloSi
Seaqvs im pirs, romelic daeufla qonebas fizikuri piris sacxovrebeli
adgilis an iuridiuli piris adgilsamyofelis mixedviT (ssk 337-e
muxli).
mxedvelobaSia mxolod moZravi nivTebis upatronod cnoba, radgan
mitovebul (`upatrono~) uZrav nivTze sakuTrebis uflebas iZens
mxolod saxelmwifo.
328
gancxadeba qonebis upatronod cnobis Sesaxeb SeiZleba Seitanos im
pirma, romelic daeufla qonebas, anu romelic faqtiurad flobs
upatrono qonebas. qonebas SeiZleba daeuflos da, Sesabamisad,
gancxadebiT SeiZleba mimarTos sasamarTlos rogorc fizikurma, ise
iuridiulma pirma.
gancxadeba Setanili unda iqnes ganmcxadeblis sacxovrebeli
adgilis miexdviT, xolo Tu ganmcxadebeli iuridiuli piria _ misi
adgilsamyofelis mixedviT.
gancxadebis Sinaarsi bevradaa ganpirobebuli samoqalaqo kodeqsis
190-e muxlis danawesiT. am muxlis Tanaxmad, Tu piri mflobelobaSi
iRebs upatrono moZrav nivTs, igi iZens sakuTrebas nivTze, Tu misi
miTviseba araa akrZaluli kanoniT (magaliTad, narkotikuli nivTiereba,
iaraRi da a. S.). moZravi nivTi upatronod iTvleba, Tu uwindeli
mesakuTre sakuTrebaze uaris Tqmis mizniT nivTis mflobelobas
miatovebs.
aqedan gamomdinare, gancxadebaSi sxva monacemebTan erTad
miTiTebuli unda iyos: a) qonebis ganmasxvavebeli niSnebi: b)
mtkicebulebebi, romlebic adastureben mesakuTris mier qonebis
mitovebas, am qonebaze sakuTrebis uflebis SenarCunebis ganzraxvis
gareSe (magaliTad, satransporto saSualebis, sasoflo-sameurneo
teqnikis quCaSi an mindvrad mitoveba); g) mtkicebuleba imis Sesaxeb,
rom am qonebis (nivTis) miTviseba araa akrZaluli kanoniT (ssk 338-e
muxli)..
mtkicebulebebi, romlebzec miTiTebulia gancxadebaSi, Tan unda
erTvodes am gancxadebas.
Tu gancxadebas aqvs xarvezi, sasamarTlom unda misces
ganmcxadebels vada misi SevsebisaTvis. Tu am vadaSi xarvezi ar iqneba
Sevsebuli, sasamarTlom gancxadeba umoZraod unda datovos (185-e
muxli).
gancxadebis miRebis Semdeg sasamarTlo adgilobriv gazeTSi
aqveynebs cnobas, romelic unda Seicavdes:
a) im sasamarTlos dasaxelebas, romelmac unda miiRos
gadawyvetileba qonebis upatronod gamocxadebis Sesaxeb;
b) ganmcxadeblis vinaobas;
g) im qonebis aRweras, romelic upatronod unda gamocxaddes:
d) moTxovnas im pirTa mimarT, romelTac SeiZleba hqondeT
pretenzia qonebaze, romelic upatronod unda gamocxaddes, raTa maT
ganacxadon sasamarTloSi TavianTi uflebebis Sesaxeb 3 Tvis
ganmavlobaSi dRidan publikaciisa.
publikacia savaldebuloa, gancxadebis ganxilva da
gadawyvetilebis miReba dasaSvebia mxolod publikaciidan sami Tvis
gasvlis Semdeg. samTviani vadis gamoTvla iwyeba publikaciis gazeTSi
gamoqveynebis dRidan. publikacia SeiZleba adgilobriv gazeTSi _
gamoqveyndes.
publikacia unda Seicavdes moTxovnas im pirTa mimarT, romelTac
SeiZleba hqondeT pretenzia qonebaze, romelic upatronod unda
329
gamocxaddes, raTa maT ganacxadon sasamarTloSi TavianTi uflebis
Sesaxeb sami Tvis vadaSi dRidan publikaciisa.
ori mTavari da ZiriTadi garemoeba unda daadginos sasamarTlom
imisaTvis, rom gamoitanos gadawyvetileba: erTi _ qonebas ar yavs
mesakuTre, e. i. ver dadginda, vinaa mesakuTre; meore _ qoneba
mitovebulia mesakuTris mier im ganzraxvis gareSe, rom SeinarCunos am
qonebaze sakuTrebis ufleba, e. i. uwindelma mesakuTrem miatova nivTze
mflobeloba sakuTrebaze uaris Tqmis mizniT.140 (ssk 341-e muxli).
erT-erTi garemoebis dadasturebis SemTxvevaSi sasamarTlo
gamoitans gadawyvetilebas moZravi qonebis upatronod cnobisa da misi
ganmcxadeblis (e. i. im piris, romelic daeufla qonebas) sakuTrebaSi
gadacemis Sesaxeb. im SemTxvevaSi, rodesac arcerTi zemoT miTiTebuli
garemoeba ar dadasturdeba, sasamarTlo gamoitans gadawyvetilebas
gancxadebis dakmayofilebaze uaris Tqmis Sesaxeb, anu qonebis upatronod
cnobaze uaris Tqmis Sesaxeb.
$7. Svilad ayvana
1. administraciuli wesiT Svilad ayvanis sakiTxis gadawyvetisas
daSvebulma uxeSma Secdomebma ganapirobes am uaRresad mniSvnelovani
sakiTxis sasamarTlo wesiT gadawyvetis aucilebloba. samoqalaqo
kodeqsis 1242-e muxlis Tanaxmad, amieridan Svilad ayvanis sakiTxs
ganixilavs sasamarTlo, riTac mniSvnelovnad gaZlierda rogorc Svilad
asayvanis, ise mSvileblis interesebis dacvis garantiebi.
ssk 349-e muxli gansazRvravs alternatiul gansjadobas:
gancxadeba SeiZleba Setanil iqnes sasamarTloSi rogorc mSvileblis,
ise Svilad asayvanis sacxovrebeli adgilis mixedviT. arCevanis ufleba
aqvs ganmcxadebels.
gancxadeba Svilad ayvanis Sesaxeb SeiZleba sasamarTloSi Seitanos
nebismierma srulwlovanma da qmedunarianma pirma, garda im pirebisa: a)
romelsac CamorTmeuli aqvs mSoblis ufleba; b) adre hyavda naSvilebi,
magram Svileba gauqmda mis mier mSvileblis movaleobis arajerovnad
Sesrulebis gamo; g) romelsac avadmyofobis, moraluri an sxva piradi
Tvisebis gamo ar SeuZlia ganaxorcielos mSoblis uflebebi (samoq.
kodeqsis 1245-e muxli).
im SemTxvevaSi, rodesac bavSvi Svilad ayavs ara orive, aramed
erT-erT meuRles, saWiroa meore meuRlis Tanxmoba.
2. gancxadebaSi Svilad ayvanis Sesaxeb miTiTebuli unda iyos
monacemebi Svilad asayvanisa da mSvileblis (mSvileblebis) Sesaxeb,
agreTve garemoebebi, romlebic adastureben, rom Svileba xdeba bavSvis
keTildReobisa da interesebisaTvis.
gancxadebas Tan unda erTodes:
140 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meore, Tb., 1999, gv. 125.
330
a) meuRlis Tanxmoba, roca bavSvi Svilad hayavs erT-erT
meuRles;
b) gasaSvilebeli bavSvis mSoblebis Tanxmoba;
g) meurvis (mzrunvelis) Tanxmoba im bavSvis Svilad ayvanaze,
romelic meurveobaSia, Tu mas mSoblebi ara hyavs;
sasamarTlos, ganmcxadeblis TxovniT an Tavisi iniciativiT,
SeuZlia gamoiTxovos saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone
mtkicebulebebi, agreTve ganixilos saqme daxurul sasamarTlo sxdomaze.
(ssk 350-e muxli).
Svilad ayvana dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu is Seesabameba
bavSvis keTildReobasa da interesebs da mosalodnelia, rom
mSvilebelsa da naSvilebs Soris warmoiSoba iseTive urTierToba,
rogoric mSobelsa da naSvilebs Soris.141
aqedan gamomdinare, ssk 350-e muxlis pirveli nawili moiTxovs,
rom gancxadebaSi miTiTebuli iyos mSvileblisa da Svilad asayvanis
Sesaxeb monacemebi, kerZod, mSvileblis (mSvileblebis) daxasiaTeba misi
samuSao adgilidan, agreTve masTan erT saxlSi mcxovrebi pirebisagan,
romlebic Seicaven cnobebs Svilad amyvanis moralur-zneobrivi da
ekonomikuri mdgomareobis Sesaxeb, meurveobisa da mzrunvelobis
organoebis mosazreba mis Sesaxeb, rac am organoebis daskvnaSi iqneba
Camoyalibebuli da a.S.
gancxadebis warmoebaSi miRebis erT-erTi winapiroba im sabuTebis
warmodgenaa sasamarTloSi, romlebic rogorc zemoT iyo aRniSnuli Tan
unda erTvodes gancxadebas.
samoqalaqo kodeqsis 1242-e muxlis Tanaxmad, Svilad ayvanis
Sesaxeb gadawyvetileba SeiZleba gamoitanos sasamarTlom mxolod
meurveobisa da mzrunvelobis organos daskvnis miRebis Semdeg. es
daskvna SeiZleba Seicavdes mSvileblis daxasiaTebasac, agreTve
garemoebebs, romlebic adastureben, rom Svileba xdeba bavSvis
interesebisaTvis. amave daskvnaSi unda iyos am organoebis Tanxmoba
gaSvilebaze, rac saWiroa mxolod im SemTxvevaSi, rodesac
gasaSvilebeli meurveobaSia da mas ar yavs mSoblebi.
mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, rom mSoblebs SeuZliaT
gaSvilebaze Tanxmoba ganacxadon mSvileblis (konkretuli piris)
miuTiTeblad. mSvileblis SerCeva maT SeuZliaT miandon meurveobisa da
mzrunvelobis organos (samoq. kodeqsis 1251-e muxli).
udavo warmoebis wesiT saqmeTa ganxilvisas Zlier SezRudulia
SejibrebiTobis principis moqmedeba, radgan aq ar gvyavs
urTierTdapirispirebuli, modave mxareebi. amitom, aq ar gvaqvs
WeSmaritebis dadgenis is garantiebi, romlebic aris sasarCelo
warmoebis dros.
am xarvezis Sevseba xdeba sasamarTlos aqtiuri roliT, romelsac
SeuZlia ara marto ganmcxadeblis TxovniT, aramed Tavisi iniciativiT
gamoiTxovos mtkicebulebebi, gamoitanos ganCineba saqmis daxurul
sxdomaze ganxilvis Sesaxeb, Tu es misi azriT ufro mizanSewonilia.
3. garda samoqalaqo saproceso da samoqalaqo materialuri
kodeqsebisa, Svilad ayvanis calkeul sakiTxebs awesrigeben saqarTvelos
141 ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mexuTe, Tb., 2000, gv. 247.
331
kanoni „saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ (muxlebi 14, 52-53-e),
agreTve kanoni „Svilad ayvanis wesis Sesaxeb“ (1997 wlis 17 otomberi).
am kanonis me-10 muxlis Tanaxmad „Tu saqarTveloSi ar moiZebneba
mSvilebeli, bavSvis sxva saxelmwifoSi gaSvilebis sakiTxi SeiZleba
ganxiluli iqnes, rogorc bavSvis movlis alternatuli saSualeba.
saqarTveloSi mcxovrebi bavSvis sxva saxelmwifoSi gaSvileba SeiZleba
mxolod mSoblebis mzrunvelobis gareSe darCenili bavSvis
sainofrmacio bankSi aRricxvaze ayvanidan eqvsi Tvis Semdeg da, Tu
arsebobs saqarTvelos moqalaqeebis mier misi Svilad ayvanis
SeuZleblobis damadasturebeli sakmarisi dokumentacia.
aqve unda aRiniSnos isic, rom sxva saxelmwifos moqalaqis mier
saqarTveloSi mcxovrebi bavSvis Svilad ayvanis SemTxvevaSi daskvnas
amzadebs saqarTvelos ganaTlebis saministro, romelic unda waredginos
sasamarTlos. daskvnis momzadebaSi unda monawileobdnen pedagogi,
pediatri, bavSvTa fsiqiatri, fsiqologi da iuristi.
praqtikuli TvalsazrisiT mniSvnelovania aRiniSnos isic, rom
„saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb“ kanonis 52-e muxlis Tanaxmad
„Svilad ayvana wesrigdeba im qveynis samarTliT, romelsac ganekuTvneba
mSvilebeli Svilad ayvanis dros“.
rogorc vxedavT, saqarTvelos kanoni „saerTaSoriso kerZo
samarTlis Sesaxeb amkvvidrebs mniSvnelovan sakolizio princips,
romelic mTlianad Seesabameba Svilad ayvanis Taobaze arsebul
saerTaSoriso konvenciebs.
nakveTi mexuTe
sasamarTlo gadawyvetilebaTa gasaCivreba
Tavi XXI
a p e l a c i a
$1. apelaciis arsisa da mniSvnelobis Sesaxeb.
saapelacio sasamarTlos qarTuli modeli
332
saapelacio sasamarTlos sasargeblod da mis dadebiT mxareebze
gamoTqmulia mravali mosazreba, romelTa Soris yvelaze arsebiTia
Semdegi:
1. saapelacio sasamarTloebis arsebobiT Zlierdeba pirveli
instanciis sasamarTloebis pasuxismgebloba, radgan maTi
gadawyvetilebebi SeiZleba Seamowmos saapelacio sasamarTlom rogorc
faqtobrivad, ise iuridiuli TvalsazrisiT;
2. apelacia gacilebiT ufro miukerZoebelia vidre pirveli
instancia, radgan igi naklebad ganicdis adgilobrivi xelisuflebis
zegavlenas;
3. saapelacio sasamarTlo dakompleqtebulia ufro
maRalkvalificiuri mosamarTleebiT, romlebic ixilaven saqmes aranakleb
sami profesiuli mosamarTlis SemadgenlobiT;
4. saapelacio sasamarTlos arseboba qmnis rwmenas, rom pirveli
instanciis sasamarTlos mier daSvebuli Secdoma namdvilad
gamosworebuli iqneba da miRebuli iqneba samarTliani gadawyvetileba.
marTlac, rac ar unda kargad iyvnen momzadebuli pirveli
instanciis sasamarTloebis mosamarTleebi, ra keTilsindisierebiTa da
yuradRebiT ar unda moekidon isini TavianTi movaleobis Sesrulebas,
mainc ar arsebobs imis sruli garantia, rom Tavidan iqneba acilebuli
Secdomebi, rogorc saqmis faqtiuri garemoebebis dadgenis
TvalsazrisiT, ise am faqtebis samarTlebrivi Sefasebis drosac. am
mosazrebidan gamomdinare, saqarTvelos organuli kanoni `saerTo
sasamarTloebis Sesaxeb~ iTvaliswinebs raionuli sasamarTloebis
gadawyvetilebaTa saapelacio wesiT gasaCivrebis SesaZleblobas.
apelacia, rogorc sasamarTlo sistemis erT-erTi umniSvnelovanesi
rgoli, rogorc meore instanciis sasamarTlo, TiTqmis yvela qveyanaSi
arsebobs, maT bevri aqvT saerTo magram maT Soris arsebobs agreTve
mniSvnelovani gansxvavebac. am gansxvavebebma ganapirobes apelaciis or
jgufad, or saxed dayofis mizanSewoniloba rogoricaa sruli
(SeuzRudavi) apelacia da arasruli (SezRuduli) apelacia.
sruli an SeuzRudavi apelacia - es iseTi apelaciaa, romlis
mixedviT SeiZleba Semowmdes aramarto saqmeSi arsebuli masalebi,
faqtebi, mtkicebulebebi, aramarto gadawyvetilebis kanoniereba da saqmis
warmoebis Sesabamisoba im samarTlebriv normebTan, romlebic
gansazvraven samarTalwarmoebis wesebs, aramed mxareTa mier axlad
warmodgenil faqtobrivi garemoebebi da mtkicebulebebi, romlebic
saerTod ar iyo warmodgenili pirvel instanciaSi. sxva sityvebiT rom
vTqvaT sruli apelaciis dros saapelacio sasamarTlo xelmeored
ixilavs saqmes da, rogorc wesi, arasdros ar abrunebs saqmes xelaxla
gansaxilvelad pirveli instanciis sasamarTloSi. mas TviTon gamoaqvs
axali gadawyvetileba, Tu, cxadia, pirveli instanciis sasamarTlos
gadawyvetileba faqtobrivad an iuridiulad dausabuTebelia da
gasauqmebelia.
sxva Sinaarsisaa meore saxis apelacia, romelsac arasrul
(SezRudul) apelacias uwodeben.
arasruli apelaciis dros saapelacio saCivris dasabuTebulobis
Semowmeba xdeba im faqtobrivi garemoebebis mixedviT da im
mtkicebulebebiT, romlebic wardgenili iyo pirveli instanciis
333
sasamarTloSi da romlebic Semowmda da Sefasda am pirveli instanciis
sasamarTlos mier. rac Seexeba axal faqtebs da mtkicebulebebs, isini
SeiZleba wardgenil iqnan saapelacio sasamarTloSi mxolod garkveuli
pirobebis arsebobisas da mxolod gamonaklis SemTxvevebSi.
apelaciis TiToeul saxes aqvs Tavisi dadebiTi da uaryofiTi
mxareebi. magaliTad, sruli (SeuzRudavi) apelaciis dros mxareebi mTel
Tavis imedebs amyareben saapelacio sasamarTloze. amitom, xSirad,
garkveuli taqtikuri, Tu sxva mosazrebebiT ar miuTiTeben
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelovan faqtebze, ar warudgenen pirveli
instanciis sasamarTlos yvela maT xelT arsebul mtkicebulebebs da a.S.
yvela am faqtisa Tu mtkicebulebis wardgena sariskocaa im
TvalsazrisiT, rom isini SeiZleba uaryos pirveli instanciis
sasamarTlom rogorc arasarwmuno an rogorc samarTlebrivad
umniSvnelo da sxv. amitom, umjobesia, gacilebiT ufro nakleb sariskoa
da ufro efeqtiani SeiZleba aRmoCndes maTi Semonaxva da Semdgom
wardgena meore instanciis sasamarTloSi. sruli apelacia uaryofiT
zemoqmedebas axdens agreTve pirveli instanciis sasamarTlozec,
romelmac ar icis ras moimoqmedeben mxareebi apelaciaSi, romel axal
faqtebsa da mtkicebulebebs warudgenen isini am sasamarTlos da ra bedi
eweva mis mier gamotanil gadawyvetilebas. SeiZleba gadauWarbeblad
iTqvas, rom sruli apelacia marTalia uzrunvelyofs mxareTa
aqtiurobas apelaciaSi - saapelacio sasamarTloSi saqmeTa ganxilvis
dros, magram ver uzrunvelyofs amas pirveli instanciis sasamarTloSi
saqmeTa ganxilvis dros.
aseT viTarebas, sabolao angariSSi, mivyevarT rogorc pirveli
instanciis sasamarTlos funqciisa da prestiJis Sesustebamde, ise saqmis
sabolaod gadawyvetis uzomod gaWianurebamde.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, sruli (SeuzRudavi) apelacia -
esaa pirveli instanciis sasamarTlos ganmeoreba da ara gagrZeleba.
rac Seexeba arasrul (SezRudul) apelacias, es iseTi apelaciaa,
romlis dros axali faqtebisa da axali mtkicebulebebis wardgena
saapelacio samarTalwarmoebaSi dasaSvebia mxolod kanoniT
gansazRvruli pirobebis arsebobisas (magaliTad, Tu arsebobs sapatio
mizezi, ris gamoc maTi wardgena pirvel instanciaSi ver ganxorcielda).
arasrul apelacias aqvs mTeli rigi upiratesobebisa, romelTa Sesaxeb
dawvrilebiT saubari gveqneba qvemoT142.
aq SemovifarglebiT mxolod imis aRniSvniT, rom jer kidev gasuli
saukunis 90-ian wlebSi apelaciis sxvadasxva modelebis (saxeebis)
Seswavlisa da ganxilvis Sedegad upiratesoba mivaniWeT arasrul
apelacias, rac naTlad da sakmao sisruliT aisaxa saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kodeqsSi.
iseT pirobebSi, rodesac saqarTveloSi, arc adre da arc exla,
yvela ar iwonebda da arc exla iwonebs amJamad ukve saqarTvelos
samoqalaqo saproceso kodeqsiT damkvidrebul arasrul apelacias,
gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs evropis mosamarTleTa
sakonsultacio sabWos exlaxan SemuSavebuli daskvnis 99-e punqti,
romlis Tanaxmad:
142 ix. gv. 402-405
334
`zogierTi qveynis wesebi da kultura, romelTa
safuZvelzec regulirdeba sasamarTlo procesis warmoeba,
uflebas aZlevs mxareebs Seitanon Sesworebebi da damatebebi
saqmeSi an samxilSi TiTqmis SeuzRudavad - apelaciis stadiazec
ki. evropis mosamarTleTa sakonsultacio sabWos azriT, aseTi
meTodi ar aris misaRebi da movida dro, roca amgvari wesebi
unda gadafasdes da Seicvalos. mxareebi uflebamosili arian
maTi pretenziisa Tu dacvis `samarTlian sasamarTlo mosmenaze,
romelic unda dasruldes misaReb vadaSi~ da ara ganusazRvrel
SesaZleblobebze, warmoadginon Semdgomi an sxva saqmeebi, es
gansakuTrebiT exeba meore instanciis mier apelaciis mosmenas~.
gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs agreTv am daskvnis 136-e
paragrafi:
`Tumca pativiscemis grZnobiT epyroba zogierTi qveynis
tradicias, romelic gulixmobs SeuzRudav uflebas meore
instanciaSi ganmeorebiT procesis Catarebaze apelaciasTan
dakavSirebiT, evropis mosamarTleTa sakonsultacio sabWo
gamoTqvams sakuTar Sexedulebas imis Taobaze, rom igi
principSi ar iwonebs aseT midgomas; unda arsebobdes garkvuli
SezRudvebi yoveli mxarisaTvis warmoadginos axali
mtkicebuleba an samarTlis axali sakiTxebi, apelacia ar unda
iyos da ar unda ganixilebodes, rogorc SeuzRudavi
SesaZlebloba Sesworebebis Setanisa faqtobriv da samarTlebriv
sakiTxebSi, romelTa wardgenac mxares SeeZlo da unda
waredgina pirvel instanciaSi. es akninebs pirveli instanciis
mosamarTlis rols da am faqtma SeiZleba potenciurad
gamoiwvios pirveli instanciis mosamarTlis mier saqmis marTvis
aramizanSewonilobis dRis wesrigSi dayeneba~.
qvemoT Cven mogvyavs ramdenime SemTxveva saapelacio sasamarTlos
praqtikidan, romlebic naTlad adastureben am sasamarTloSi
saqarTvelos kanonmdeblobisa da saerTaSoriso organizaciebis
rekomendaciebis Sesabamisad saqmeebis warmoebis wesebidan gadaxvevas da
amis aRmofxvris mizniT efeqtiani RonisZiebebis saswrafod SemuSavebis
aucileblobas.
$2. saqmis warmoeba saapelacio sasamarTloSi
1. saapelacio saCivris obieqti, anu sasamarTlos romel
dadgenilebebze SeiZleba saapelacio saCivris Setana.
saapelacio wesiT SeiZleba gasaCirdes raionuli (saqalaqo)
sasamarTlos da Tbilisis saqalaqo sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa
kolegiis gadawyvetilebebi, romlebic jer kidev ar Sesulan kanonier
ZalaSi (ssk 364-e muxli)
saapelacio wesiT SeiZleba gasaCivrdes agreTve zemoT
dasaxelebuli sasamarTloebis ganCineba dauswrebeli gadawyvetilebis
gauqmebis Sesaxeb Setanili saCivris dakmayofilebaze uarisTqmisa da am
dauswrebeli gadawyvetilebis ZalaSi datovebis Sesaxeb (ssk 240-e
muxlis me-2 nawili). TavisTvad cxadia rom Tu raionuli sasamarTlo
335
auqmebs dauswrebel gadawyvetilebas da gamoaqvs axali gadawyvetileba,
maSin es axali gadawyvetileba SeiZleba gasaCivrdes saapelacio wesiT.
saapelacio wesiT SeiZleba gasaCivrdes meore dauswrebeli
gadawyvetileba (ssk 242-e muxlis me-2 nawili).
unda aRiniSnos, rom sasamarTlo praqtikaSi araerTgvarovnad esmiT
`meore dauswrebeli gadawyvetilebis“ cneba. meore dauswrebeli
gadawyvetileba aris iseTi gadawyvetileba, romelic gamotanilia im
mxaris winaaRmdeg, romlis winaaRmdegac gamotanili iyo pirveli
dauswrebeli gadawyvetileba.
magaliTad 1. mosarCele a-ni ar gamocxadda sasamarTlos mTavar
sxdomaze, anu saqmis zepir ganxilvaze. sasamarTlom
mopasuxis SuamdgomlobiT gamoitana mis winaaRmdeg
dauswrebeli gadawyvetileba. a-nim gaasaCivra mis
winaaRmdeg gamotanili es pirveli dauswrebeli
gadawyvetileba imave sasamarTloSi im motiviT, rom
gamoucxadebloba gamowveuli iyo sapatio mizeziT.
sasamarTlom Tavisi ganCinebiT dasaSvebad cno es
saCivari da amave ganCinebiT daniSna saqmis xelaxla
ganxilvis dRe (ssk 239-e muxlis me-2 naw). am
dRes kvlav ar gamocxadda mosarCele a-ni,
sasamarTlom gamoitana meore dauswrebeli
gadawyvetileba.
am SemTxvevaSi saqmeSi aRmoCndeba ori dauswrebeli gadawyvetileba,
gamotanili erTi da igive mxaris (mosarCelis) winaaRmdeg, am meore
dauswrebeli gadawyvetilebis gasaCivreba SeiZleba mxolod saapelacio
wesiT (ssk 366-e muxlis me-2 naw).
magaliTi 2. mosarCele a-ni, romlis mimarTac gamotanili iyo
pirveli dauswrebeli gadawyvetileba da romlis
saCivris safuZvelze sasamarTlom daniSna sxdoma,
gamocxadda am sxdomaze. sasamarTlom misi
gamoucxadebloba pirvel sasamarTlo sxdomaze
sapatiod cno da gaauqma dauswrebeli
gadawyvetileba. mxareTa SuamdgomlobiT
sasamarTlom saqmis arsebiTad ganxilva sxva
droisaTvis daniSna. am sxva droisaTvis daniSnul
saqmis ganxilvaze ar gamocxadda mosarCele a-ni,
sasamarTlom kvlav gamoitana mis mimarT
dauswrebeli gadawyvetileba.
aseT SemTxvevaSi saqmeSi aRmoCndeba erTi da imave mxaris mimarT
gamotanili ori dauswrebeli gadawyvetileba, romelTagan erTi
(pirveli) ukve gauqmebulia.
SeiZleba Tu ara CavTvaloT, rom a-nis mimarT gamotanilia meore
dauswrebeli gadawyvetileba, maSin rodesac pirveli dauswrebeli mis
mimarT gauqmebulia, Tu es mainc iqneba mis mimarT gamotanili pirveli
dauswrebeli gadawyvetileba.
imis mixedviT Tu rogori iqneba pasuxi am kiTxvaze, damokidebulia
pasuxi meore kiTxvaze: sad SeiZleba gasaCivrdes es ganmeorebiT
gamotanili meore dauswrebeli gadawyvetileba.
Cven migvaCnia, rom es ganmeorebiT gamotanili dauswrebeli
gadawyvetileba, gamotanili erTi da imave piris winaaRmdeg, iqneba meore
336
dauswrebeli gadawyvetileba, damokideblad imisa, gauqmebulia Tu ara
pirveli dauswrebeli gadawyvetileba da amitom, igi SeiZleba gasaCirdes
saapelacio wesiT.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
saapelacio wesiT SeiZleba gasaCirdes;
1. raionuli sasamarTloebis da Tbilisis saqalaqo sasamarTlos
gadawyvetilebebi;
2. am sasamarTloebis mier gamotanili meore dauswrebeli
gadawyvetilebebi;
3. am sasamarTloebis mier gamotanili ganCinebebi dauswrebeli
gadawyvetilebis gauqmebis Taobaze Semotanili saCivris
dakmayofilebaze uarisTqmisa da misi ZalaSi datovebis Sesaxeb.
saapelacio sasamarTloebi ganixilaven da sabolao
gadawyvetilebebs iReben raionuli da Tbilisis saqalaqo sasamarTloebis
ganCinebebze Semotanil kerZo saCivrebze, magram es saCivrebi ganixileba
ara saapelacio wesiT, aramed kerZo saCivrebisaTvis kanoniT dadgenili
wesiT.
II. saapelacio saCivris uflebis subieqtebi anu vis SeuZlia
saapelacio saCivris Setana
saapelacio saCivris uflebis subieqtebia mxareebi, e.i. mosarCele
da mopasuxe, agreTve mesame piri damoukidebeli moTxovniT (ssk 364-e
muxli).
saapelacio gasaCivrebis subieqtebia agreTve Tanamonawileebi
(TanamosarCeleebi, Tanamopasuxeebi), romlebic sargebloben yvela im
saproceso uflebiT, romlebic am kodeqsis Tanaxmad miniWebuli aqvT
mxareebs (ssk 87-e muxli).
im SemTxvevaSi, rodesac Tanamonawileobis safuZvels warmoadgens
saerTo ufleba (86-e muxlis `a~ punqti), e.i. sarCelis sagania saerTo
ufleba, maSin erT-erT mosarCeles SeuZlia Seitanos saapelacio
saCivari gadawyvetilebaze nebismier farglebSi, igive SeuZlia erT-erT
mopasuxes (Tanamopasuxes), roca valdebuleba solidarulia. magram im
SemTxvevaSi, roca erT sarCelSi gaerTianebulia sxvadasxva mosarCelis
sxvadasxva moTxovna sxvadasxva an erTi da igive mopasuxis mimarT, maSin
erT-erT mosarCeles (TanamosarCeles) SeuZlia gaasaCivros
gadawyvetileba im nawilSi, romelic erT sarCelSi gaerTianebul mis
moTxovnas exeba. igive wesi unda gavrceldes Tanamopasuxeebzec, rodesac
maT mimarT aRZrulia ara erTiani, aramed sxvadasxva (gancalkevebuli)
moTxovnebi.
Tu saqmis warmoeba sasamarTloSi mindobili aqvs erT-erT
Tanamonawiles (87-e muxlis me-2 punqti) gasaCivrebis uflebamosilebiT,
maSin mas SeuZlia gaasaCivros gadawyvetileba, rogorc mTlianad, ise
nawilobriv.
im SemTxvevaSi, rodesac sasamarTlo gadawyvetilebiT
gansazRvrulia iseTi piris uflebebi da movaleobebi, romelic ar
figurirebda saqmeSi arc mxared, arc mesame pirad damoukidebeli
moTxovniT, arc Tanamonawiled, arc uflebamonacvled da aqedan
gamomdinare arc saqmeSi yofila Cabmuli da arc dabarebuli (mowveuli),
337
aseT pirs unda mieces ufleba gaasaCivros gadawyvetileba, radgan
darRveulia, misi fundamenturi ufleba, monawileoba miiRos
sasamarTloSi im saqmis ganxilvaSi, romelic mis uflebas Seexeba.
nebismier pirs, romelic araa moxseniebuli gadawyvetilebaSi,
magram romelsac miaCnia, rom am gadawyvetilebiT dairRva an Seilaxa
misi uflebebi, SeuZlia mimarTos sasamarTlos sarCeliT am uflebis
dasacavad da ara saCivriT am gadawyvetilebaze.
rac Seexeba uflebamonacvleebs (ssk 92-e muxli), maT SeuZliaT
Seasrulon yvela is saproceso moqmedeba (maT Soris gaasaCivron
gadawyvetileba), romlis Sesrulebis ufleba eqneboda mis winamorbeds,
rom ar gasuliyo saqmidan.
amrigad, gadawyvetilebis saapelacio wesiT gasaCivrebis ufleba
aqvT:
1. mxareebs (mosarCeles, mopasuxes)
2. mesame pirebs damoukidebeli sasarCelo moTxovniT;
3. uflebamonacvleebs;
4. Tanamonawileebs (TanamosarCeleebs, Tanamopasuxeebs) maTi
Tanamonawileobis safuZvlebiT gansazRvrul farglebSi;
5. pirebs, romlebic marTalia ar figurireben saqmeSi rogorc
mxareebi, magram sasamarTlo gadawyvetilebiT ganisazRvra maTi
uflebebi da movaleobebi erT-erTi mxaris mimarT.
aq CamoTvlil pirTa warmomadgenels SeuZlia gaasaCivros
gadawyvetileba, Tu amis Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli mis saxelze
marwmuneblis mier gacemul mindobilobaSi (98-e muxli).
III. saapelacio saCivris dasabuTeba
ssk 368-e muxli gansazRvravs saapelacio saCivris svaldebulo
rekvizitebs, romelTa erToblioba qmnis saapelacio saCivris Sinaarss.
saapelacio sasamarTlo SeboWilia saapelacio saCivris farglebiT
anu am saCivarSi Camoyalibebuli apelantis moTxovnis farglebiT (ssk
377-e muxli).
es imas niSnavs, rom saapelacio saCivarSi naTlad da garkveviT
unda iyos Camoyalibebuli, Tu ras moiTxovs apelanti, rogoria misi
moTxovnis Sinaarsi (ssk 368-e muxlis pirveli nawilis `d~ punqti). im
SemTxvevaSi, rodesac apelanti asaCivrebs gadawyvetilebas ara mTlianad,
aramed nawilobriv, maSin man Tavis saCivarSi zedmiwevniT zustad da
araorazrovnad unda miuTiTos gadawyvetilebis ra nawils asaCivrebs.
saapelacio sasamarTlos SeuZlia Seamowmos gadawyvetilebis
rogorc faqtobrivi, ise iuridiuli mxare, gadawyvetilebis faqtobrivi
da iuridiuli dasabuTebuloba. amasTan erTad, raxan saapelacio
sasamarTlo SeboWilia saCivris farglebiT anu apelantis moTxovnis
farglebiT, mas SeuZlia Seamowmos gadawyvetilebis faqtobrivi da
iuridiuli dasabuTebuloba mxolod saapelacio moTxovnasTan
mimarTebaSi.
amitom, gansakuTrebul mniSvnelobas iZens saapelacio saCivarSi
imis naTlad Camoyalibeba, Tu konkretulad raSi gamoixateba
gasaCivrebuli gadawyvetilebis usworoba da riT sabuTdeba apelantis
moTxovna.
338
im SemTxvevaSi, Tu apelantis TvalsazrisiT, gadawyvetileba araa
dasabuTebuli faqtobrivad, maSin apelanti valdebulia miuTiTos, Tu
raSi gamoixateba an raSi vlindeba konkretulad faqtobrivi
dausabuTebloba.
magaliTad, Tu apelants miaCnia, rom sasamarTlom arasworad
gansazRvra am saqmeze mtkicebis sagani, maSin man unda miuTiTos, Tu
konkreulad romeli faqti ar CaTvala sasamarTlom
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqoneT da amitom ar miiRo da ar
Seafasa am faqtis mimarT mtkicebulebebi (Secdoma faqtis samarTlebriv
SefasebaSi).
Tu apelants miaCnia, rom sasamarTlom dadgenilad
(damtkicebulad) CaTvala saqmisaTvis mniSvnelobis mqone faqti, Tumca
saqmeSi araa mtkicebuleba, romelsac igi emyareba, maSin man unda
miuTiTos romeli faqtia es da uCvenos, rom saqmeSi namdvilad ar
moipoveba Sesabamisi mtkicebuleba.
Tu apelants miaCnia, rom arasworadaa ganawilebuli mxareTa Soris
damtkicebis tvirTi, maSin man unda miuTiTos konkretulad romeli
faqtia es da romel mxares daekisra misi damtkicebis tvirTi da romel
mxares unda dakisreboda es tvirTi.
magaliTad, a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg nivTis
gamoTxovis Sesaxeb (vindikaciuri sarCeli), im
motiviT, rom am nivTis mesakuTre aris TviTon a-ni,
xolo es nivTi imyofeba b-anis ukanono mflobelobaSi.
sasamarTlom b-anis daakisra im faqtis damtkicebis
tvirTi, rom igi aris sadvo nivTis mesakuTre. b-anim
waago procesi, radgan ver daamtkica, rom aris am
nivTis mesakuTre.
b-anim Tavisi saapelacio saCivari daasabuTa imiT,
rom samoqalaqo kodeqsis 158-e muxlis pirveli
nawilis Tanaxmad igi, rogorc nivTis mflobeli,
ivaraudeba am nivTis mesakuTred. amitom, ara mas,
aramed mosarCele a-nis unda dakisreboda imis
damtkicebis tvirTi, rom igi aris mesakuTre nivTisa.
Tu apelants miaCnia, rom sasamarTlom arasworad uTxra mas uari
ama Tu im mtkicebulebis (werilobiTi, nivTieri Tu sxva mtkicebulebis)
miRebaze an gamoTxovaze im motiviT, rom maT ar aqvT mniSvneloba
saqmisaTvis, maSin man unda miuTiTos Tavis saapelacio saCivarSi romel
konkretuli mtkicebuleba aqvs mxedvelobaSi da gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone romeli faqti SeiZleboda dadgeniliyo am
mtkicebulebiT da a.S.
im SemTxvevaSi, rodesac apelantis TvalsazrisiT gadawyvetileba
araa dasabuTebuli iuridiulad, maSin igi valdebulia miuTiTos, Tu
raSi vlindeba konkretulad gadawyvetilebis iuridiuli
dausabuTebloba, kerZod romeli kanonia darRveuli da raSi gamoixateba
konkretulad es darRveva.
kanonis darRvevis formebi (sasamarTlom gamoiyena kanoni, romelic
ar unda gamoeyenebina, arasworad gaigo kanonis azri da sxva)
Camoyalibebulia ssk 393-e muxlSi.
saapelacio saCivarSi faqtobriv da samarTlebriv usworobaze
(dausabuTeblobaze) miTiTeba cxadia ar kmara. saCivarSi aucileblad
339
unda aRiniSnos garemoebebi, romlebic asabuTeben (adastureben)
gasaCivrebuli gadawyvetilebis faqtobriv da samarTlebriv usworobas.
IV. saapelacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi
pirveli saproceso moqmedeba, romelic saapelacio sasamarTlom
unda Seasrulos saapelacio saCivris miRebis Semdeg - esaa am
saapelacio saCivris dasaSvebobis Semowmeba.
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs saapelacio
saCivris dasaSvebobis winapirobebs, romelTa arsebobis SemTxvevaSi
saapelacio saCivari SeiZleba miRebul iqnes warmoebaSi. aqedan
gamomdinare saapelacio sasamarTlo valdebulia Seamowmos es
winapirobebi, kerZod:
a) daculia Tu ara saapelacio saCivris Setanis vada (ssk 369-e
muxli). es vada ganisazRvreba 14 dRiT da misi dena iwyeba mxarisaTvis
motivirebuli gadawyvetilebis gadacemis momentidan, xolo, Tu am
gadawyvetilebis gamocxadebas eswreboda mxare - maSin misi gamocxadebis
momentidan.
gadawyvetilebis gadacemis momentad unda miviCnioT mxarisaTvis
xelze gadawyvetilebis damowmebuli aslis micema uSvalod
sasamarTloSi, rac man unda daadasturos Tavis xelmoweriT
gadawyvetilebis dedanze, an misi mxarisaTvis gadagzavnis dro.
gadagzavnis drod miCneuli unda iqnes dro, rodesac gadawyvetilebis
asli 70-78-e muxlebiT dadgenili wesiT Cabarda fostas an kuriers,
rac aRiniSneba konvertze, romelSic gadawyvetilebis aslia Cadebuli.
saqmeSi aucileblad unda iyos cnoba, rom am wesiT gagzavnili
gadawyvetilebis asli Cabarda adresats.
b) pasuxobs Tu ara saapelacio saCivris Sinaarsi kanonis
moTxovnebs (ssk 308-e muxli).
saapelacio sasamarTloebma gansakuTrebuli yuradReba unda
miaqcion saapelacio saCivris Sinaars mTlianad da kerZod mis im nawils,
romelSic unda aisaxos, Tu raSi mdgomareobs apelantis azriT,
gadawyvetilebis usworoba, ras moiTxovs igi, garemoebebi, romlebic
asabuTeben saapelacio saCivars da mtkicebulebebi, romlebic
adastureben am garemoebebs.
im SemTxvevaSi, Tu saapelacio saCivari ar pasuxobs kanoniT
gaTvaliswinebul moTxovnebs, saapelacio sasamarTlom unda daavalos
apelanits Seavsos xarvezi, risTvisac uniSnavs mas vadas, Tu am vadaSi
xarvezi ar iqneba Sevsebuli, saCivari aRar miiReba da saapelacio
sasamarTlo gamoitans ganCinebas misi ganuxilvelad datovebis Sesaxeb.
g) Seesabameba Tu ara saapelacio saCivris Rirebuleba kanoniT
gaTvaliswinebul odenobas (ssk 365-e muxli).
saapelacio saCivari dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu misi
Rirebuleba aRemateba 500 lars. mxedvelobaSia mxolod qonebriv
samarTlebrivi davebi, rac Seexeba araqonebriv davebs, nebismier
gadawyvetileba SeiZleba gasaCivrdes saapelacio wesiT, miuxedavad imisa,
ra odenobiT iyo gansazRvruli araqonebrivi davis sagnis Rirebuleba.
igive unda iTqvas udavo warmoebis wesiT ganxilul saqmeebze gamotanil
gadawyvetilebebze.
340
saapelacio saCivris Rirebuleba ganisazRvreba imis mixedviT, Tu
gasaCivrebuli gadawyvetilebis ra zomiT Secvlaze Seaqvs mxares
saCivari.
magaliTad: b-nim, romlis winaaRmdegac iqna gamotanili
gadawyvetileba da romliTac mas daekisra 2000
laris gadaxda, gaasaCivra gadawyvetileba mxolod
nawilobriv, kerZod im nawilSi, romliTac mas
daekisra 700 laris gadaxda mosarCelis
sasargeblod. am SemTxvevaSi saapelacio saCivris
fasi Seadgens 700 lars (da ara 2000 lars).
saxelmwifo baJis odenobac am 700 laridan unda
iqnes gaangariSebuli.
d) aris Tu ara gasaCivrebuli dauswrebeli gadawyvetileba meore
dauswrebeli gadawyvetileba (ssk 366-e muxli).
rogorc zemoT aRvniSneT, pirveli dauswrebeli gadawyvetileba
SeiZleba gasaCivrdes mis gamomtan sasamarTloSi. meore dauswrebeli
gadawyvetileba - es iseTi gadawyvetilebaa, romelic gamotanilia im
mxaris dauswreblobis gamo, romlis winaaRmdegac gamotanilia pirveli
dauswrebeli gadawyvetileba.
e) aqvs Tu ara saCivris Semomtan warmomadgenels gadawyvetilebis
saapelacio wesiT gasaCivrebis uflebamosileba (ssk 368-e muxlis me-4
nawili).
saapelacio saCivris Semomtani piri SeiZleba iyos mxaris
warmomadgeneli, magram es ar kmara. gadawyvetilebis saapelacio wesiT
gasaCivrebisaTvis mas unda hqondes miniWebuli ufleba da amis Sesaxeb
specilurad unda iyos aRniSnuli marwmuneblis mier gacemul
mindobilobaSi.
v) gadaxdilia Tu ara saxelmwifo baJi (ssk 368-e muxlis me-5
punqti).
saxelmwifo baJi mxares Seaqvs winaswar, amitom, Tu baJi araa
gadaxdili apelantis mier, maSin saapelacio sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba, romliTac uniSnavs vadas apelants Seavsos xarvezi, kerZod, am
SemTxvevaSi, gadaixados baJi. Tu xarvezi ar iqneba Sevsebuli, e.i. ar
iqneba baJi gadaxdili, saapelacio sasamarTlo gamoitans ganCinebas
saapelacio saCivris ganuxilvelad datovebis Sesaxeb misi dauSveblobis
gamo.
z) uari xom ar aqvs naTqvami apelants saapelacio gasaCivrebaze
kanoniT dadgenili wesiT. (ssk 370-e muxli).
saapelacio gasaCivrebaze uarisTqma mxaris uflebaa. am uflebis
realizacias ukavSirdeba garkveuli iuridiuli Sedegi, kerZod mxare,
romelmac aseTi uari ganacxada, kargavs uflebas gaasaCivros
gadawyvetileba saapelacio wesiT.
gadawyvetilebis saapelacio wesiT gasaCivrebaze uarisTqma unda
ganvasxvavoT saapelacio saCivarze uarisTqmisagan (ssk 378-e muxli).
saapelacio saCivarze uarisTqma niSnavs imas, rom apelanti uars ambobs
mis mier ukve Semotanil saapelacio saCivarze, rasac ukavSirdeba sxva
Sedegi, kerZod, saapelacio sasamarTlos aseT SemTxvevaSi gamoaqvs
`ganCineba saapelacio warmoebis Sewyvetis Sesaxeb~.
aseTia saapelacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi.
341
Tu dasaSvebobis am winapirobebis Semowmebisas aRmoCndeba, rom ar
arsebobs romelime maTgani, saapelacio sasamarTlos gamoaqvs ganCineba
xarvezis Sevsebis Sesaxeb, Tu es xarvezi Tavisi xasiaTiT da SinaarsiT
iseTia, rom misi Sevseba SesaZlebelia da dauniSnavs apelants vadas
xarvezis Sesavsebad.
magaliTad: a-nim Semoitana saapelacio saCivari saapelacio
gadawyvetilebis gauqmebis Taobaze, am saapelacio
saCivris dasaSvebobis Semowmebisas aRmoCnda, rom igi
ar aris Sedgenili kanonis moTxovnaTa Sesabamisad,
kerZod ar aris masSi miTiTebuli Tu ras moiTxovs
apelanti, agreTve ar aris gadaxdili saxelmwifo
baJi, saapelacio sasamarTlom gamoitana `ganCineba
saapelacio saCivris xarvezis Sevsebis Sesaxeb~.
Tu am ganCinebiT daniSnul vadaSi xarvezi ar iqneba Sevsebuli,
saapelacio sasamarTlom unda gamoitanos ganCineba saapelacio saCivris
ganuxilvelad datovebis Sesaxeb misi dauSveblbis gamo.
im SemTxvevaSi, rodesac ar arsebobs dasaSvebobis iseTi piroba,
romelic Tavisi xasiaTiTa da SinaarsiT araa gamosworebadi da vadis
daniSvna xarvezis gamosworebisaTvis sruliad gaumarTlebelia, maSin
sasamarTlos gamoaqvs ganCineba saapelacio saCivris miRebaze da
ganxilvaze uaris Tqmis Sesaxeb.
magaliTad: a-nim Semoitana saapelacio saCivari, romlis
dasaSvebobis Semowmebisas aRmoCnda, rom igi
Semotanilia sasamarTlo gadawyvetilebaTa
saapelacio wesiT gasaCivrebis vadis darRveviT, an
kidev, gasaCivrebulia pirveli dauswrebeli
gadawyvetileba; am xarvezebis gamosworeba
SeuZlebelia, radgan gasaCivrebis vadis gagrZelebas
kanoni ar iTvaliswinebs, saapelacio sasamarTlom
unda gamoitanos `ganCineba saapelacio saCivris
ganuxilvelad datovebis Sesaxeb misi dauSveblobis
gamo~.
V. saapelacio saCivris warmoebaSi miRebis Sedegebi
im SemTxvevaSi, rodesac saapelacio saCivris dasaSvebobis
winapirobebis Semowmebisas aRmoCndeba, rom yvela es winapiroba arsebobs,
saapelacio sasamarTlo gamoitans `ganCinebas saapelacio saCivris
miRebisa da misi gansaxilvelad momzadebis Sesaxeb~ (ssk 375-e muxlis
pirveli punqti).
aseTi ganCinebis miRebas ukavSirdeba garkveuli Sedegebi:
pirveli - SeCerdeba (avtomaturad) gasaCivrebuli gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvla. amasTan, Tu gadawyvetileba gasaCivrebuli iyo
mxolod nawilobriv, maSin gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvla
SeCerdeba mxolod im nawilSi, romelSic igi iyo gasaCivrebuli.
ganCinebaSi imis Cawera, rom gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvla
SeCerdes, araa aucilebeli, radgan gasaCivrebuli gadawyvetilebis (an
misi nawilis) kanonier ZalaSi Sesvla Cerdeba ara sasamarTlos
ganCinebis ZaliT, aramed kanonis ZaliT (ssk 264-e muxlis pirveli
punqtis `g~ qvepunqti).
342
meore - Tu saapelacio saCivari Setanilia iseT gadawyvetilebaze,
romlis mimarT gamotanilia ganCineba kanonier ZalaSi Sesvlamde misi
dauyonebliv aRsrulebis Sesaxeb, maSin saapelacio sasamarTlos,
apelantis SuamdgomlobiT, SeuZlia gamoitanos ganCineba gasaCivrebuli
gadawyvetilebis dauyonebliv aRsrulebis droebiT SeCerebisa da
aRsrulebis RonisZiebebis gauqmebis Sesaxeb. aseTi ganCinebis miReba
saapelacio sasamarTlos mier aucilebelia, radgan saapelacio saCivris
Setana avtomaturad ver SeaCerebs dauyonebliv aRsrulebis Sesaxeb adre
gamotanili gadawyvetilebis (ganCinebis moqmedebas).
mesame - saapelacio sasamarTlo niSnavs saqmis zepiri ganxilvis
dros, ris Sesaxebac atyobinebs mxareebs da iwyebs saapelacio saCivris
gansaxilvelad momzadebas (ssk 376-e muxli).
saapelacio saCivris gansaxilvelad momzadeba saapelacio
sasamarTloSi warmoebs im wesebis Sesabamisad, romlebic dadgenilia
pirveli instanciiT saqmeTa ganxilvisaTvis. es imas niSnavs, rom
saapelacio saCivrisa da damatebiT Semosuli yvela werilobiTi masalis
aslebs, saapelaciio sasamarTlo gadaugzavnis mowinaaRmdege mxares (ssk
201-e da 373-e muxlebi), dauniSnavs mas vadas werilobiT Seadginos
pasuxi saapelacio saCivarSi dasmul sakiTxebze, kerZod eTanxmeba Tu
ara saCivris moTxovnebs, xolo Tu ar eTanxmeba ra konkretul
garemoebebs emyareba, xom ar apirebs Segebebuli saapelacio saCivris
wardgenas da a.S. saqmis momzadebis mizniT saapelacio sasamarTlos
SeuZlia Seasrulos kanoniT gaTvaliswinebuli sxva zomebi, raTa
saapelacio saCivari ganxilul iqnes droulad.
$2. Segebebuli saapelacio saCivari
1. Segebebuli saapelacio saCivris cneba da saxeebi
rogorc ukve aRvniSneT, sasamarTlo gadawyvetilebis gasaCivrebis
ufleba aqvT mxareebs da mesame pirebs damoukidebeli sasarCelo
moTxovniT. es imas niSnavs, rom nebismier mxares, romlis winaaRmdegac
gamotanilia sasamarTlo gadawyvetileba, SeuZlia saapelacio wesiT
gaasaCivros igi mTlianad an nawilobriv. aqedan gamomdinare SeiZleba
aRmoCndes, rom sasamarTlo gadawyvetilebaze Semotanilia mosarCelis
saCivari, im nawilze, romelic mis winaaRmdegaa gamotanili da mopasuxis
saCivari, gadawyvetilebis im nawilze, romelic mis winaaRmdegaa
gamotanili.
es ori, erTmaneTisagan damoukidebeli saapelacio saCivrebia da
isini unda ganixilos saapelacio sasamarTlom aseve erTmaneTisagan
damoukideblad. es imas niSnavs, rom erT-erTi apelantis mier Tavis
saapelacio saCivarze uarisTqma an misi ukan gamoTxova gavlenas ver
moaxdens meore apelantis saapelacio saCivris ganxilvaze da
gadawyvetaze, an kidev, erTi saapelacio saCivris dakmayofilebaze
uarisTqma gavlenas ver moaxdens meore saapelacio saCivris bedze.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, aseT SemTxvevaSi saqme gvaqvs
saapelacio saCivrebis erTmaneTisadmi namdvil damoukideblobasTan
saproceso samarTlebrivi TvalsazrisiT.
ras warmoadgens Segebebuli saapelacio saCivari?
343
Segebebuli saapelacio saCivari - esaa ZiriTadi saapelacio
saCivris gamo da mis winaaRmdeg mimarTuli saCivari, romlis mizania am
ZiriTadi saapelacio saCivris paralizeba da gadawyvetilebis gauqmeba im
nawilSi, romliTac dakmayofilda apelantis moTxovna.
amrigad, Segebebuli saCivriT mxare cdilobs or mizans miaRwios:
erTi - gauqmdes gadawyvetileba im nawilSi, romliTac nawilobriv
dakmayofilda apelantis moTxovna da meore - ucvlelad darCes
gadawyvetileba im nawilSi, romliTac uari eTqva apelants moTxovnis
nawilobriv dakmayofilebaze.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg da moiTxova
misgan 5000 lari miyenebuli zianis
anazRaurebisaTvis. sasamarTlom daakmayofila sarCeli
nawilobriv da daakisra mopasuxe b-anis 3000 laris
gadaxdevineba mosarCelis sasargeblod, xolo 2 000
laris gadaxdevinebaze uari uTxra.
a-nim Seitana saapelacio saCivari gadawyvetilebis
im nawilze, romliTac mas uari eTqva 2 000 laris
gadaxdevinebaze.
b-anim imis gamo, rom a-nim Seitana saapelacio
saCivari, Tavis mxriv, Seitana Segebebuli saapelacio
saCivari gadawyvetilebis im nawilze, romliTac
dakmayofilda mosarCelis moTxovna 3 000 larze da
moiTxova gadawyvetilebis am nawilSi gauqmeba.
saapelacio sasamarTlom unda ganixilos da miiRos erTiani
gadawyvetileba orive am ZiriTad da Segebebul saapelacio saCivarze.
imis mixedviT, Tu romel saapelacio saCivars (ZiriTads Tu
Segebebuls) cnobs dasabuTebulad saapelacio sasamarTlos SeuZlia
gamoitanos Tavisi gadawyvetileba (ganCineba) imis Sesaxeb, rom: a) uari
eTqvas mxareebs rogorc ZiriTadi, ise Segebebuli saapelacio saCivrebis
dakmayofilebaze, xolo gadawyvetileba darCes ucvlelad, an b)
dakmayofildes ZiriTadi saapelacio saCivari, xolo Segebebul
saapelacio saCivarze uari eTqvas, an piriqiT, dakmayofildes Segebebuli
saCivari, xolo ZiriTad saapelacio saCivarze uari eTqvas.
nakleb savaraudoa orive saCivris erTdroulad dakmayofileba,
marTlac Zneli warmosadgenia gamovacxadoT gadawyvetileba usworod im
nawilSi, romliTac uari eTqva mosarCeles sarCelze da im nawilSic,
romliTac nawilobriv dakmayofilda misi sarCeli.
II. Segebebuli saapelacio saCivris dasaSveboba
Segebebuli saapelacio saCivari aris saapelacio saCivari da
bunebrivia, misi warmoebaSi miRebisaTvis saWiroa dasaSvebobis
winapirobebis arseboba, rac, zogierTi gamonaklisis garda, saWiroa
saapelacio saCivrisaTvis saerTod, romelTa Sesaxeb zemoT gvqonda
saubar.
es gamonaklisebi SemdegSi mdgomareobs:
a) Segebebul saapelacio saCivarze ar vrceldeba kanonis moTxovna
imis Sesaxeb, rom saapelacio saCivris Rirebuleba aRematebodes 1000
lars. igi SeiZleba 1000 larze naklebic iyos;
344
b) Segebebul saapelacio saCivarze ar vrceldeba kanonis moTxovna
imis Sesaxeb, rom saapelacio saCivris wardgena unda moxdes 14 dReSi
(ssk 369-e muxli). igi SeiZleba wardgenil iqnes saapelacio saCivris
mowinaaRmdege mxarisaTvis gadacemidan 10 dRis ganmavlobaSi ssk 379-e
mux.
g) Segebebuli saapelacio saCivari organuladaa dakavSirebuli
ZiriTad saapelacio saCivarTan. es imas niSnavs, rom, Tu apelanti uars
ityvis Tavis saapelacio saCivarze (ssk 378-e muxli), maSin Segebebuli
saapelacio saCivaric kargavs Tavis daniSnulebas da isic uaryofil
unda iqnes. igive Sedegi unda dadges im SemTxvevaSiac, rodesac apelants
ukan gaaqvs Tavisi saapelacio saCivari (saapelacio saCivris gamoxmoba).
zogadi principi SeiZleba ase CamovayaliboT: im SemTxvevaSi,
rodesac saapelacio sasamarTlo, ama Tu im mizezis gamo saapelacio
saCivars ganuxilvelad tovebs an wyets saapelacio warmoebas, man
ganuxilvelad unda datovos Segebebuli saapelacio saCivaric.
III. Segebebuli saapelacio saCivris saxeebi
imis mixedviT, pasuxobs Tu ara Segebebuli saapelacio saCivari
yvela moTxovnas, rac waeyeneba saerTod saapelacio saCivars, Segebebul
saapelacio saCivrebs yofen or saxed: damoukidebeli Segebebuli
saapelacio saCivari da damokidebuli Segebebuli saapelacio saCivari.
a) damoukidebeli Segebebuli saapelacio saCivari - es iseTi saCivaria,
romelic marTalia wardgenilia imasTan dakavSirebiT, rom Setanilia
saapelacio saCivari, magram igi Setanilia saapelacio saCivris
Setanis kanoniT gaTvaliswinebul vadaSi, misi Rirebuleba
Seesabameba saapelacio saCivrisaTvis kanoniT gansazRvrul fass da
pasuxobs saapelacio saCivris dasaSvebobis sxva winapirobebs.
b) damokidebuli Segebebuli saapelacio saCivari - es iseTi
saCivaria, romelic wardgenilia ZiriTad saapelacio saCivarTan
dakavSirebiT, magram saapelacio saCivrisaTvis kanoniT dadgenili
vadis gadacilebiT an kidev, misi Rirebuleba (fasi), ar Seesabameba
saapelacio saCivrisaTvis kanoniT gansazRvrul fass.
Segebebul saapelacio saCivrebs, imis mixedviT, Tu romel saxes
ganekuTvnebian isini, ukavSirdebiT sxvadasxva Sedegebi.
kerZod, damoukidebeli saapelacio saCivari unda ganixilos
sasamarTlom miuxedavad imisa, uari Tqva apelantma Tavis ZiriTad
saapelacio saCivarze, ukan gaiTxova es saCivari, Tu saerTod,
ganuxilvelad datova saapelacio sasamarTlom es ZiriTad saapelacio
saCivari.
damokidebuli saapelacio saCivari aRar SeiZleba ganixilos
saapelacio sasamarTlom, Tu igi, ama Tu im mizezis gamo ganuxilvelad
tovebs apelantis ZiriTad saapelacio saCivars an wyvets saapelacio
warmoebas.
aseTia sxvadasxva saxis Segebebuli saapelacio saCivrebis
ganxilvis Taviseburebani.
$4. saqmis ganxilva saapelacio sasamarTloSi
345
I. saqmis momzadeba zepiri ganxilvisaTvis
ssk 372-e muxlis Tanaxmad saqmis ganxilva saapelacio
sasamarTloSi warmoebs im wesebis dacviT, rac dadgenilia pirveli
instanciiT saqmeTa ganxilvisaTvis, im gamonaklisebiT, rac
gaTvaliswinebulia kanoniT, kerZod ssk 372-383-e muxlebiT.
saapelacio saCivris dasaSvebobis Semowmebisa da misi
gansaxilvelad miRebis SemTxvevaSi saapelacio sasamarTlos gamoaqvs
`ganCineba saapelacio saCivris miRebisa da misi gansaxilvelad
momzadebis Sesaxeb~ (ssk 374-e muxli). amave ganCinebiT saapelacio
sasamarTlo niSnavs saapelacio ganxilvis dResac (ssk 376-e muxli).
saapelacio saCivris anu saqmis zepiri ganxilvis dRes sasamarTlo
niSnavs im varaudiT, rom, gamomdinare saapelacio saCivris Sinaarsidan
da masze darTuli masalebidan, moeswros saqmis momzadeba zepiri
ganxilvisaTvis.
ra saproceso moqmedebebi unda Seasrulos sasamarTlom saqmis
momzadebis mizniT?
Tavisuflad SeiZleba am kiTxvaze erTi winadadebiT pasuxis gacema:
saqmis zepiri ganxilvisaTvis momzadebis mizniT saapelacio sasamarTlom
unda Seasrulos yvela is saproceso moqmedeba da im wesiT, rac
gaTvaliswinebulia pirveli instanciis sasamarTloebSi saqmeTa
momzadebisaTvis.
aqedan gamomdinare, yvelafari rac unda gakeTdes saqmis momzadebis
mizniT TiTqmis mTlianad exeba saapelacio sasamarTlosac. gamonaklisia
mxolod iseTi saproceso moqmedebebi, romlebic ganpirobebulia saqmeTa
ganxilvis TaviseburebebiT saapelacio sasamarTloSi.
kerZod, saapelacio sasamarTlo:
a) saapelacio saCivrisa da masze darTuli masalebis aslebs
gadaugzavnis mowinaaRmdege mxares.
b) dauniSnavs mowinaaRmdege mxares, anu saapelacio mopasuxes,
vadas werilobiT Seadginos da saapelacio sasamarTlos gadmougzavnos
pasuxi (Sesagebeli) saapelacio saCivarSi dasmul sakiTxebze.
g) am werilobiT SesagebelSi gasces pasuxi saapelacio saCivarSi
dasmul sakiTxebze, kerZod eTanxmeba Tu ara saCivris moTxovnebs, Tu ar
eTanxmeba ra konkretul garemoebebs emyareba da romeli
mtkicebulebebiT dasturdeba es garemoebebi, xom ar apirebs Segebebuli
saapelacio saCivris Semotanas, Tu aseTi Segebebuli saCivris
SemotanisTvis arsebobs pirobebi. ra Suamdgomlobebi eqneba saCivris
ganmxilvel saapelacio sasamarTlos mimarT, xom ar apirebs axali
faqtebisa da mtkicebulebebis warmodgenas saapelacio sasamarTloSi da,
Tu apirebs, ra mizeziT ar iqnen isini wardgenili pirveli instanciis
sasamarTloSi am saqmis ganxilvis dros da a.S.
amave ganCinebiT saapelacio sasamarTlo afrTxilebs mowinaaRmdege
mxares, rom werilobiTi Sesageblis warudgenloba Tu sxva moqmedebaTa
daniSnul droSi Seusrulebloba arasapatio mizeziT arTmevs mxares
uflebas Seasrulos aseTi moqmedeba saqmis zepiri ganxilvis dros (ssk
206-e muxli).
346
saqmis momzadebis mizniT saapelacio sasamarTlos SeuZlia
daniSnos mosamzadebeli sxdomac im wesebis dacviT, romelTa Sesaxeb
miTiTebulia ssk 205-e muxlSi.
saapelacio sasamarTloSi saqmeebs ixilavs sasamarTlos kolegiuri
Semadgenloba. amasTan dakavSirebiT ibadeba kiTxva: SeuZlia Tu ara saqme
moamzados saapelacio sasamarTlos kolegiuri Semadgenlobidan erT-
erTma wevrma, agreTve misma TanaSemwem?
am kiTxvaze dadebiTad unda vupasuxoT: zepiri ganxilvisaTvis
saqmis momzadeba SeiZleba miendos saapelacio palatis erT-erT
mosamarTles, xolo am mosamarTlis meTvalyureobiTa da
xelmZRvanelobiT mis TanaSemwes.
II. saqmis zepiri ganxilva mTavar sxdomaze
1. saqmis mTavar sxdomaze ganxilvis wesi
saapelacio sasamarTloSi saqmis zepiri ganxilva mimdinareobs im
wesebis dacviT, romlebic gavaliswinebulia pirveli instanciis
sasamarTlosaTvis (210-228-e muxlebi), im TaviseburebaTa
gaTvaliswinebiT, romlebzec miTiTiebulia ssk me-8 karSi.
ise rogorc pirveli instanciis sasamarTloSi, saapelacio
sasamarTloSic saqmis zepiri ganxilva iwyeba erT-erTi wevris
moxsenebiT.
saqmis ganxilvis dawyebis aseT wess aqvs didi praqtikuli
mniSvneloba: saqmis ganxilvaSi monawile apelanits da sxva pirebs
SesaZleblba eZlevaT gaarkvion Tu ramdenad sworad gaigo saapelacio
sasamarTlom saapelacio saCivarSi Camoyalibebuli apelantis moTxovna
da misi Sinaarsi, mowinaaRmdege mxaris Sesagebeli da misi Sinaarsi.
aseTi wesi saSualebas aZlevs mxareebs daazuston da Sesworeba Seitanon
momxsenebuli mosamarTlis gamosvlaSi, Tu am gamosvlaSi raime
uzustoba, gaugebroba an Secdoma iyo daSvebuli.
ssk 383-e muxlis me-2 nawili gansazRvravs im ZiriTadi sakiTxebis
wres, romlebsac unda Seexos saapelacio mosamarTle Tavis moxsenebaSi.
es sakiTxebia:
a) saqmis garemoebebi, e.i. vin aRZra sarCeli, vis winaaRmdeg,
rogoria mosarCelis moTxovna da mopasuxis Sesagebeli, romel
garemoebebs emyarebian mxareebi TavianTi moTxovnebis Tu Sesageblis
dasasabuTeblad, ra da romeli mtkicebulebebi waradgines maT pirveli
instanciis sasamarTloSi am garemoebebis dasadastureblad.
b) pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetilebis safuZvlebi,
e.i. faqtobrivi garemoebebi, romlebic dadasturebulad da dadgenilad
CaTvala da safuZvlad daudo Tavis gadawyvetilebas pirvelma instanciam
(gadawyvetilebis faqtobrivi safuZlebi), kanonebi, romliTac
ixelmZRvanela sasamarTlom am faqtobrivi garemoebebis samarTlebrivi
Sefasebis mizniT (gadawyvetilebis samarTlebrivi safuZvlebi).
g) saapelacio saCivris Sinaarsi da dasabuTebuloba, e.i. rogoria
saapelacio saCivris moTxovna anu ras moiTxovs apelanti
gadawyvetilebis mTlianad Tu nawilobriv gauqmebas, Secvlas Tu axali
gadawyvetilebis gamotanas (saapelacio saCivris ganacxadi), ra
faqtobriv Tu samarTlebriv safuZvlebs emyareba apelanti, romeli
347
kanonia misi azriT darRveuli da raSi gamoixateba konkretulad es
darRveva ssk 393-e da 394-e muxlebi).
momxsenebeli mosamarTlis Semdeg sityva eZleva mxareebs da maT
warmomadgenlebs. maT ufleba aqvT daazuston da daakonkreton TavianTi
moTxovnebisa da Sesageblis Sinaarsi Tu momxsenebelma mosamarTlem
raime Secdoma an uzustoba dauSva, magram maT ar unda gaimeoron is,
rac ukve iTqva momxsenebeli mosamarTlis mier.
pirveli gamodis apelanti, xolo Semdeg mowinaaRmdege mxare,
sasamarTlos nebarTviT mxareebma SeiZleba SekiTxva miscen erTmaneTs.
amis Semdeg sasamarTlo iwyebs mtkicebulebaTa gamokvlevas.
2. axali faqtebisa da mtkicebulebebis wardgenis pirobebi
saapelacio sasamarTloSi
axali faqtebisa da mtkicebulebebis wardgenas saapelacio
sasamarTloSi ori mizani SeiZleba hqondes: erTi - gasaCivrebuli
gadawyvetileba faqtobrivad an iuridiulad, an kidev, arc faqtobrivad
da arc iuridiulad araa dasabuTebuli da meore - apelantis moTxovna
dasabuTebuli da gamarTlebulia.
dasaSvebia Tu ara axali faqtebisa da mtkicebulebebis wardgena
saapelacio sasamarTloSi?
am kiTxvaze dadebiTad unda vupasuxoT: garkeuli, kanoniT zustad
gansazRvruli pirobebis arsebobisas saapelacio sasamarTloSi mxareebs
(da aramarto apelants) SeuZlia waradginos axali faqtebi da
mtkicebulebebi.
es pirobebi Semdegia:
1. saapelacio sasamarTloSi SeiZleba wardgenil iqnes mxolod axali
faqtebi da axali mtkicebulebebi (ssk 380-e muxlis pirveli
nawili).
2. am axali faqtebisa da mtkicebulebebis wardgena mxares ar SeeZlo
pirveli instanciis sasamarTloSi.
3. am axali faqtebisa da mtkicebulebebis miReba da ganxilva xels
ar SeuSlis saapelacio sasamarTloSi saqmis droulad ganxilvas.
4. mxarem uxeSi gaufrTxileblobis gamo ar warudgina es masalebi
pirveli instanciis sasamarTlos (ssk 380-e muxlis me-2 punqti).
amrigad, faqtebisa da mtkicebulebebis saapelacio sasamarTloSi
wardgenis erT-erTi yvelaze mTavari da ZiriTadi piroba - esaa maTi
siaxle, mxolod mas Semdeg, rac gairkveva, rom saapelacio
sasamarTloSi warodgenili faqtebi da mtkicebulebebi axalia, saWiro
gaxdeba zemod dasaxelebuli sxva pirobebis Semowmeba, aqedan
gamomdinare ki ibadeba savsebiT bunebrivi kiTxva:
ra igulisxmeba axal faqtebsa da axal mtkicebulebebSi?
1. ssk 380-e muxlis azrisa da Sinaarsis gaTvaliswinebiT axal
faqtebSi da mtkicebulebebSi unda vigulisxmoT faqtebi, romlebic
ar yofila wardgenili pirveli instanciis sasamarTloSi. magram
es ar kmara imisaTvis, rom saapelacio sasamarTlom miiRos da
ganixilos es axali faqtebi da mtkicebulebebi. aucilebelia
agreTve imis garkveva, rom axali faqtebisa da mtkicebulebebis
wardgena mxares (apelants an mis mowinaaRmdege mxares) SeeZlo
jer kidev pirveli instanciis sasamarTloSi da rom mxarem uxeSi
348
gaufrTxileblobis gamo ar warudgina es masalebi pirveli
instanciis sasamarTlos.
kanonis am danawesis dedazri mdgomareobs imaSi, rom faqtebi da
mtkicebulebebi, romelTa Sesaxeb cnobilia mxareebisaTvis, unda
waredginos pirveli instanciis sasamarTlos.
2. axali faqtebi da mtkicebulebebi, romlebic warmoiSvnen pirvel
instanciaSi saqmis ganxilvis Semdeg. Tu gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone fqti an mtkicebuleba warmoiSva pirvel
instanciaSi saqmis ganxilvis Semdeg, saapelacio sasamarTlom
yovelgvari winapirobis gareSe unda miiRos da ganixilos isini.
3. axalia faqtebi da mtkicebulebebi, romlebic Tumca arsebobden
pirvel instanciaSi saqmis ganxilvis dros, magram mxareebma ar
waradgines iq an imis gamo, rom ar icoden maT Sesaxeb, an kidev
imis gamo, rom es faqtebi mxareebma umniSvnelod CaTvales da
mxolod Semdeg gaarkvies, rom maT hqoniaT mniSvneloba saqmisaTvis.
saapelacio sasamarTlom yovelTvis gansakuTrebuli gulmodginebiT
unda Seamowmos da Seafasos axali faqtebisa da axli mtkicebulebebis
miRebisa da gamokvlevis dasaSvebobis pirobebi, saapelacio sasamarTlom
araviTar SemxTvevaSi ar unda dauSvas axali faqtebisa da
mtkicebulebebis ganxilva, Tu cxadia, rom raRac taqtikuri
mosazrebebiT Semoinaxa isini mxarem saapelacio sasamarTlosaTvis da
raRac moulodneli TavdasxmiT gamowveuli efeqtis miRebis survili
amoZravebda mas.143
rac Seexeba faqtebsa da mtkicebulebebs, romlebic iyo mxareTa
mier wamoyenebuli pirveli instanciis sasamarTloSi, maT SeuZliaT
kvlav wamoayenon apelaciaSi im SemTxvevaSi, Tu pirveli instanciis
sasamarTlom SecdomiT ar CaTvala es faqtebi saqmisaTvis mniSvnelobis
mqoned da ar Seamowma da ar daadgina, an marTalia daadgina, magram
saproceso normebis darRveviT.
Tu axali da xelmeored dasaxelebuli faqtebi dasaSvebad cno
apelaciam, man unda ganusazRvros mxareebs dro Sesabamisi
mtkicebulebebis warmosadgenad, Tu isini ar iyo warmodgenili maT mier.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
1. saapelacio sasamarTlo aris faqtebis damdgeni sasamarTlo, magram
faqtebisa da mtkicebulebebis wardgena am sasamarTloSi SesaZlebelia
mxolod SezRudul farglebSi da kanoniT gansazRvrul pirobebSi.
2. im faqtebisa da mtkicebulebaTa kategorias, romelTa wardgena
sasamarTloSi dasaSvebia ganekuTvneba:
a) axali faqtebi da mtkicebulebebi, romlebic warmoiSven pirvel
instanciaSi saqmis ganxilvis Semdeg;
b) faqtebi da mtkicebulebebi, romlebic Tumca arsebobdnen pirvel
instanciaSi saqmis ganxilvis dros, magram mxareebma ar
waradgines iq imis gamo, rom ar icoden am faqtebis Sesaxeb, an
143 sainteresoa am sakiTxze cnobili germaneli iuristis volfgang grunskis mosazreba imis Sesaxeb,
rom adre praqtikaSi xSirad gamoyenebuli meTodi „gaqceva apelaciaSi“, rasac mxareebi mimarTavdnen
imisaTvis, rom pirveli instanciis ar uareyo da Semoenaxa isini saapelacio sasamarTlosaTvis -
warmatebas aRar gvpirdeba, radgan, Tu faqtebi pirveli instanciis sasamarTloSi ganzrax ar iqna
warmodgenili, maSi savaldebuloa maTi uaryofa (Seadare Cveni ssk 380-e uxlis me-2 punqti- T.l.).
W. Grunsky. Zivilprozessrecht. 2003. s. 195.
349
Tumca icoden, magram ar CaTvales maSin saqmis sworad
gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqoned;
g) faqtebi, romlebic mxareebma waradgines pirvel instanciaSi,
magram sasamarTlom ar CaTvala isini saqmisaTvis mniSvnelovnad,
Tumca aseTi mniSvneloba maT aqvT (Secdoma samarTlebriv
SefasebaSi);
d) mtkicebulebebi, romlebic mxareebma waradgines pirvel
instanciaSi, magram ar miiRo sasamarTlom imis gamo, rom
saqmisaTvis ar aqvT mniSvneloba (ssk 104-e muxlis I punqti),
Tumca sinamdvileSi maT aseTi mniSvneloba aqvT (Secdoma
mtkicebulebaTa gankuTvnadobis SefasebaSi);
e) faqtebi, romlebic pirvelma instanciam dadgenilad CaTvala,
magram araa miTiTebuli romeli mtkicebulebis safuZvelze;
v) faqtebi, romlebic pirveli instanciis sasamarTlom dadgenilad
CaTvala kanonis darRveviT miRebuli mtkicebulebis safuZvelze.
3. saapelacio sasamarTlom ar undad dauSvas da ar unda miiRos iseTi
faqtebi da mtkicebulebebi, romlebic mxareebs SeeZloT waredginaT
pirveli instanciis sasamarTloSi, magram uxeSi gaufrTxileblobis
gamo ar waradgines iq (ssk 380-e muxlis me-2 punqti).
4. im SemTxvevaSi, rodesac zemoaRniSnuli pirobebis gaTvaliswinebiT,
saapelacio sasamarTlom dasaSvebad miiCnia axali faqtebi da
mtkicebulebebi, saapelacio sasamarTlos winaSe wamoiWreba meore,
praqtikuli TvalsazrisiT mniSvnelovani sakiTxi - uzrunvelyos maTi
droulad warmodgena.
5. amisaTvis, saqmis winaswari momzadebis wesiT, saapelacio sasamarTlom
mxareebs unda dauniSnos dro am axali faqtebisa da mtkicebulebebis
warmodgenisaTvis.
6. Tu faqtebi da mtkicebulebebi droulad (sasamarTlos mier daniSnul
vadaSi) ar iqneba warmodgenili, saapelacio sasamarTlos SeuZlia ar
miiRos isini, rogorc dagvianebiT warmodgenili, ris gamoc xeli
SeeSleba saapelacio sasamarTloSi saqmis droulad ganxilvas (ssk
206-e da 380-e muxlis me-2 punqti).
7. saapelacio sasamarTlos SeuZlia mTlianad gaiziaros pirveli
instanciis sasamarTlos mier mtkicebulebaTa Semowmebisa da
Sefasebis Sedegebi, magram, Tu ar iziarebs - es man kargad unda
daasabuTos Tavis gadawyvetilebaSi.
III. gadawyvetilebis Semowmebis farglebi da saapelacio
sasamarTlos uflebamosileba
1. saapelacio sasamarTlo SeboWilia saapelacio saCivris, anu am
saCivarSi Camoyalibebuli apelantis moTxovnis farglebiT. es imas
niSnavs, rom gadawyvetilebis faqtobrivi Tu iuridiuli dasabuTebuloba
saapelacio sasamarTlos SeuZlia Seamowmos saapelacio saCivris
moTxovnasTan mimarTebaSi (ssk 377-e muxli).
sauaresod Sebruneba, e.i. gadawyvetilebis gauqmeba an Secvla im
nawilSi, romelic apelants ar uTxovia, an iseTnairad, rogoric mas ar
wamouyenebia - dauSvebelia.
gasaCivrebuli gadawyvetilebis faqtobrivi dasabuTebulobis
Semowmebis dros sasamarTlom yuradReba unda miaqcios or garemoebas:
350
a) romel faqtobriv garemoebas Tvlis sasamarTlo dadgenilad da
amyarebs Tavis gadawyvetilebas gasaCivrebul nawilSi da b) dasturdeba
Tu ara es garemoebebi saqmeSi arsebuli an axlad warmodgenili
mtkicebulebebiT.
2. gadawyvetilebis samarTlebrivi dasabuTebulobis Semowmebisas
saapelacio sasamarTlom unda gansazRvros, sworad gamoiyena Tu ara
gasaCivrebuli gadawyvetilebis gamomtanma sasamarTlom kanoni, e.i.
iuridiulad sworad Seafasa Tu ara sasamarTlom is faqtobrivi
garemoebebi, romlebic man dadgenilad CaTvala.
- samarTlebrivi TvalsazrisiT Sefasebisas sasamarTlosaTvis
mTavari orientiria ssk 393-e muxli, romelic gansazRvravs, Tu ra
SemTxvevaSi CaiTvleba kanoni darRveulad da ssk 394-e muxli, romelic
Seicavs sakasacio saCivris absolutur safuZvlebs, anu gadawyvetilebis
gauqmebis udavo safuZvlebis CamonaTvals, romelic mTlianad vrceldeba
saapelacio sasamarTlozec.
- gadawyvetilebis rogorc faqtobrivi, ise iuridiuli
dasabuTebulobis Semowmebis dros saapelacio sasamarTlos SeuZlia
gascdes saapelacio saCivris farglebs, e.i. SeuZlia Seamowmos iseTi
darRvevebi, daSvebuli mtkicebulebisa da faqtiuri garemoebebis
dadgenis dros, agreTve kanonis iseTi darRvevebi, romlebzec ar iyo
miTiTebuli saapelacio saCivarSi.
saapelacio asamarTlos SeuZlia Seamowmos agreTve ganCinebebic,
romlebic win uswreben gasaCivrebul gadawyvetilebas.
gasaCivrebis dasaSvebobis TvalsazrisiT ganCinebebi SeiZleba or
jgufad davyoT: a) ganCinebebi, romlebzec SeiZleba kerZo saCivris
Setana, rac imas niSnavs, rom am ganCinebebis gasaCivreba dasaSvebia
calke, gadawyvetilebisagan damoukideblad da b) ganCinebebi, romelTa
calke gasaCivreba ar SeiZleba, magram dasaSvebia maTi uaryofa da maT
winaaRmdeg mosazrebaTa Camoyalibeba gadawyvetilebis winaaRmdeg
mimarTul saapelacio saCivarSi.
is ganCinebebi, romlebzec SeiZleba kerZo saCivris Setana,
SeiZleba, ama Tu im mizezis gamo, ar iyo Tavis droze gasaCivrebuli
mxaris mier an imis gamo, rom mxarem gauSva misi gasaCivrebis vada, an
imis gamo, rom ar moisurva maSin misi calke gasaCivreba. aseTi Tumca
gasaCivrebadi, magram Tavis droze gausaCivrebeli ganCinebebi
uTanabrdebian da iziareben im ganCinebebis `beds~, romlebzec ar
SeiZleba kerZo saCivris Setana, magram Tavisuflad SeiZleba maTi
uaryofa gadawyvetilebasTan erTad.
es imas ar niSnavs, rom gadawyvetilebaze calke unda daiweros
saapelacio saCivari, xolo zemoxsenebul ganCinebebze calke saCivari
(igive kerZo saCivari). ra Tqma unda ara! am ganCinebebis usworobaze
SeiZleba miTiTebuli iyos mxolod saapelacio saCivarSi. saapelacio
saCivarSi am ganCinebebis dausabuTeblobaze miTiTebas is mniSvneloba
SeiZleba hqondes, rom swored maTi miRebis wyalobiT iqna gamotanili
dausabuTebeli da ukanono gadawyvetileba.
magaliTad, apelantma Tavis saapelacio saCivarSi miuTiTa, rom
saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoeba ver
dadasturda, radgan sasamarTlom Tavis araswori da dausabuTebeli
ganCinebiT uari uTxra mas Sesabamisi mtkicebulebebis miRebaze, mowmis
gamoZaxebasa da dakiTxvaze, eqspertizis daniSvnaze da a.S. an kidev,
351
sasamarTlom Tavisi ganCinebiT, romelic kanonis darRveviTaa miRebuli,
uari uTxra mas Suamdgomlobaze acilebis Sesaxeb da a.S.
sasamarTlo gadawyvetilebasTan erTad saapelacio saCivriT
gasaCivrebul ganCinebaze saapelacio sasamarTlos ar gamoaqvs calke
ganCineba. saapelacio saCivris obieqtia sasamarTlos gadawyvetileba. am
gasaCivrebuli gadawyvetilebis mimarT mas gamoaqvs Tavisi
gadawyvetileba. Tu im ganCinebebs, romlebic win uswreben gasaCivrebul
gadawyvetilebas, marTlac SeeZlo zegavlena moexdinaT mis faqtobriv
Tu iuridiul dasabuTebulobaze. mas gamoaqvs Sesabamisi gadawyvetileba
(ganCineba) swored am gasaCivrebuli gadawyvetilebis da ara manamde
miRebuli ganCinebebis mimarT.
ssk 377-e muxlis Tanaxmad sasamarTlos uwyebriv qvemdebareobas
(me-11 muxli) (saqveuwyelobas) saapelacio sasamarTlo amowmebs Tavis
iniciativiT. Tavisi iniciativiT amowmebs igi agreTve saqarTvelos
saerTaSoriso kompetencias, risTvisac xelmZRvanelobs saqarTvelos
kanoniT saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb~.
gansjadobis Semowmeba saapelacio sasamarTlos SeuZlia mxolod
mopasuxis moTxovniT. aseTi moTxovna ki mopasuxes SeuZlia wamoayenos
mxolod 21-e muxlis me-2 nawiliT gaTvaliswinebuli pirobebis
safuZvelze.
IV. sauaresod Sebrunebis dauSvebloba
sauaresod Sebrunebis dauSvebloba (non reformatio in pejus) pirdapir gamomdinareobs kanonis danawesidan, romlis Tanaxmad saapelacio
sasamarTlo amowmebs gadawyvetilebas mxolod saCivris farglebSi da,
rom sasamarTlo uflebamosilia Secvalos gadawyvetileba mxolod im
farglebSi, rasac mxareebi moiTxoven (ssk 384-e muxli).
cxadia, ar aris gamoricxuli, rom gadawyvetilebis Semowmebisas
saapelacio sasamarTlo SeiZleba mivides im daskvnamde, rom
gadawyvetileba aSkarad arasworia im nawilSic, romelic araa
gasaCivrebuli da romelic apelantis sasargeblodaa gamotanili.
miuxedavad amisa, saapelacio sasamarTlo ver gaauqmebs gadawyvetilebas
am nawilSi.
magaliTad: sasamarTlom gamoitana gadawyvetileba, romliTac
nawilobriv daakmayofila a-nis sarCeli mopasuxe b-
anize 10,000 laris dakisrebis Sesaxeb, magram uari
uTxra mas amave mopasuxeze 20,000 laris dakisrebis
Sesaxeb. a-nim gaasaCivra es gadawyvetileba im nawilSi,
romliTac mas uari eTqva 20,000 laris mopasuxeze
dakisrebis Sesaxeb. am gadawyvetilebis Semowmebis
Sedegad saapelacio sasamarTlo mivida im daskvnamde,
rom aramarto 20,000 lari, aramed iuridiulad da
faqtobrivad arasworia apelant a-nis sasargeblod b-
anize 10,000 laris dakisreba. miuxedavad amisa,
saapelacio sasamarTlo ver gaauqmebs gadawyvetilebas
im nawilSi, romelic apelantis sasargeblodaa
gamotanili, anu ver gaauqmebs gadawyvetilebas a-nis
(apelantis) sasargeblod b-anize 10,000 laris
gadaxdis dakisrebis Sesaxeb.
352
sauaresod Sebrunebis akrZalvis principis gamarTlebis mizniT
moyavT mravali argumenti, romelTa Soris mniSvnelovania erTi is, rom
es principi emyareba dispoziciurobis princips, romlis Tanaxmad
sasamarTlom Tavisi msjeloba unda iqonios mxaris moTxovnis farglebSi
da meore is, rom warmoadgens saCivris Setanis uflebis uzrunvelyofis
garantias, radgan ganumtkicebs rwmenas apelants (kasators), rom
gadawyvetileba, romelic mis sasargeblodaa gamotanili ar Seicvleba
mis sazianod.
amasTan erTad, samoqalaqo saproceso kanonmdebloba, rogorc
zemoT aRvniSneT, uSvebs Segebebuli saapelacio (sakasacio) saCivris
wardgenis SesaZleblobas. Tu apelantis mowinaamdege mxarem Semoitana
Segebebuli saapelacio saCivari gadawyvetilebis im nawilze, romelic
apelants ar gausaCivrebia, maSin saapelacio sasamarTlo aramarto
ufleblamosilia, aramed valdebulicaa amis mixedviT Seamowmos
gadawyvetileba. Tu aseTi Semowmebis Sedegad aRmoCndeba, rom Segebebuli
saapelacio saCivari dasabuTebulia da gadawyvetileba unda gauqmdes im
nawilSi, romelic am Segebebuli saapelacio saCivriTaa gasaCivrebuli,
igi unda gauqmdes, miuxedavad imisa, rom apelantis sasargeblodaa
gamotanili.
magaliTad: zemod moyvanili magaliTis mixedviT a-nim, romelmac
gaasaCivra gadawyvetileba im nawilSi, romelic mis
winaaRmdeg iyo gamotanili, kerZod, romliTac uari
eTqva sarCelze mopasuxe b-anize 20000 laris mis
sasargeblod gadaxdevinebaze, sapasuxo anu Segebebuli
saapelacio saCivari Seitana mopasuxe b-anim, romliTac
moiTxova gadawyvetilebis gauqmeba im nawilSi,
romliTac mas daekisra am mosarCelis sasargeblod
10000 laris gadaxda. saapelacio sasamarTlom
dasabuTebulad cno Segebebuli saapelacio saCivari da
gaauqma gadawyvetileba im nawilSi, romliTac
mosarCele a-nis sasargeblod mopasuxe b-nis daekisra
10000 laris gadaxda, xolo mosarCele a-nis uari
uTxra ZiriTadi saapelacio saCivris dakmayofilebaze
da gadawyvetileba, romliTac uari eTqva mas mopasuxe
b-anize 20000 laris mis sasargeblod dakisrebaze,
datova ucvlelad.
aq ibadeba kiTxva: xom ar niSnavs es `sauaresod Sebrunebis
akrZalvis~ principze uarisTqmas?
am kiTxvaze mTeli kategoriulobiT unda vupasuxoT uaryofiTad,
saapelacio (sakasacio) gasaCivrebis ufleba aqvs aramarto im mxares,
romelmac mTlianad waago procesi, aramed im mxares, romelmac
nawilobriv moigo, magram nawilobriv waago procesi. saCivari
dasaSvebia mxolod gadawyvetilebis im nawilze, romelic apelantis
sawinaaRmdegodaa gamotanili. es imas niSnavs, rom rodesac
gadawyvetileba nawilobriv mosarCelis, xolo nawilobriv mopasuxis
sawinaaRmdegodaa gamotanili, cxadia orive mxares aqvs erTnairi ufleba
gaasaCivron gadawyvetileba maTTvis araxelsyrel nawilSi. es, vfiqrob,
imdenad cxadia, rom araviTar dasabuTebas ar saWiroebs.
magram, Tu es asea, maSin rodesac gadawyvetilebis orive nawili
saCivrdeba mxareebis mier, sul erTia damoukidebeli saapelacio
353
saCivrebiT, Tu damoukidebeli da Segebebuli (damokidebuli) saapelacio
(sakasacio) saCivriT, sauaresod Sebrunebis akrZalvis (non reformatio in pejus) principi aRar moqmedebs.144
V. dauswrebeli warmoeba apelaciaSi
dauswrebeli warmoebis aucilebloba SeiZleba warmoiSvas ara
marto pirveli instanciis, aramed saapelacio instanciis sasamarTloSic.
kanoni uSvebs saapelacio instanciis sasamarTloSi dauswrebeli
warmoebis SesaZleblobas imave safuZvliT, rac pirvel instanciaSi. -
mxaris, kerZod apelantis an misi mowinaaRmdege mxaris (saapelacio
mopasuxis) gamoucxadeblobis gamo. amasTan erTad, mniSvneloba ar aqvs
ganixileba saapelacio saCivari meore dauswrebel gadawyvetilebaze, Tu
sasamarTlos Cveulebriv (sabolao) gadawyetilebaze.
apelaciaSi dauswrebeli warmoebis dros moqmedeben igive wesebi,
rac pirveli instanciis sasamarTloSi (ssk 387-e muxlis me-3 punqti).
amitom, yvelaferi, rac exeba dauswrebel warmoebas pirveli instanciis
sasamarTloSi zogierTi gamonaklisis garda mTlianad exeba dauswrebel
warmoebas saapelacio sasamarTloSi, sxva sityvebiT rom vTqvaT
apelantis an misi mowinaaRmdegis gamoucxadebloba, an kidev, orive
mxaris gamoucxadebloba, erTdroulad iwvevs pirveli instanciis
sasamarTloSi mxareTa gamoucxadeblobis analogiur, anu erTgvarovan
Sedegebs. aq mizanSewonilad migvaCnia mokle daskvnebis saxiT
CamovayaliboT apelaciaSi dauswrebeli warmoebis zogierTi aspeqti:
1. Tu sasamarTlo sxdomaze ar gamocxadda apelanti (saapelacio
mosarCele), romelsac uwyeba Cabarda kanoniT dadgenili wesiT,
mowinaaRmdege mxaris TxovniT sasamarTlo gamoitans dauswrebel
gadawyvetilebas saapelacio saCivris dakmayofilebaze uaris Tqmis
Sesaxeb.
Tu mowinaaRmdege mxare moiTxovs saqmis ganxilvis gadadebas, maSin
saapelacio sasamarTlo gadadebs saqmis ganxilvas sxva droisaTvis, ris
Sesaxebac acnobebs gamoucxadebel mxares (apelants), xolo
gamocxadebul mowinaaRmdege mxares, agreTve saqmeSi monawile sxva
pirebs afrTxilebs gadadebuli sxdomis dRis Sesaxeb da maTi
gamoucxadeblobis Sedegebis Sesaxeb, rac Seitaneba oqmSi da razec xels
aweren es pirebi.
Tu apelanti kvlav ar gamocxaddeba, maSin saapelacio sasamarTlo
gamoitans dauswrebel gadawyvetilebas saCivris dakmayofilebaze uaris
Tqmis Sesaxeb.
2. Tu sxdomaze ar gamocxaddeba mowinaaRmdege mxare (saapelacio
mopasuxe), maSin sasamarTlo, apelantis TxovniT, gamoitans dauswrebel
gadawyvetilebas, an Tu aseTi Txovna ar aris da igi moiTxovs saqmis
ganxilvis gadadebas, maSin saapelacio sasamarTlo gadadebs saqmis
ganxilvas, ris Sesaxebac afrTxilebs gamocxadebul mxares da dadgenili
wesiT acnobebs gamoucxadebel pirebs. Tu mowinaaRmdege mxare kvlav ar
gamocxaddeba, saapelacio sasamarTlo gamoitans dauswrebel
gadawyvetilebas saapelacio saCivris dakmayofilebis Sesaxeb, oRond
erTi aucilebeli pirobiT Tu saapelacio saCivarSi miTiTebuli
144 dawvrilebiT ix. v. xrustali, dasaxelebuli naSromi, gv. 22.
354
faqtobrivi garemoebebi iuridiulad amarTleben saapelacio saCivarSi
Camoyalibebul apelantis moTxovnas.
saqme isaa, rom apelantis (saapelacio mosarCelis) mier
miTiTebuli faqtebi iTvleba dadasturebulad, magram dauswrebel
gadawyvetilebas apelantis sasargeblod mxolod im SemTxvevaSi
gamoitans saapelacio sasamarTlo, Tu es dadasturebulad
(damtkicebulad) CaTvlili garemoebebi iuridiulad amarTleben
apelantis moTxovnas (ssk 230-e muxlis me-2 nawili), xolo Tu ar
amarTleben, maSin saapelacio sasamarTlo gamoitans ganCinebas
saapelacio saCivarze uaris Tqmis Sesaxeb, magram es iqneba ara
dauswrebeli, aramed Cveulebrivid gadawyvetileba, romelic SeiZleba
gasaCivrdes sakasacio wesiT.
apelantis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi saapelacio sasamarTlos
SeuZlia ssk 229-e muxlis pirobebis dacviT gamoitanos ara marto
dauswrebeli gadawyvetileba, aramed datovos saapelacio saCivari
ganuxilvelad (ssk 229-e muxlis me-2 naw). saapelacio sasamarTlo
ganuxilvelad datovebs saapelacio saCivars roca sxdmoaze ar cxaddeba
arcerTi mxare (ssk 231-e muxli).
$3. saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba da ganCineba
I. gadawyvetilebisa da ganCinebis gamotanis safuZvlebi
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba gansazRvravs Tu
romeli safuZvlebis arsebobis SemTxvevaSi unda iqnes gamotanili
gadawyvetileba da romeli safuZvlebis arsebobisas ganCineba: ssk 243-e
muxlis Tanaxmad sasamarTlos dadgenileba, romliTac saqme wydeba
arsebiTad sasamarTlos gamoaqvs gadawyvetilebis formiT. amave kodeqsis
284-e muxlis Tanaxmad sasamarTlos dadgenileba, romliTac saqme
arsebiTad ar wydeba sasamarTlos gamoaqvs ganCinebis formiT.
gadawyvetilebisa da ganCinebis gamotanis es wesi vrceldeba
aramarto pirveli instanciis sasamarTloebze, aramed saapelacio da
sakasacio instanciis sasamarTloebzec.
aq SeiZleba sadavo gamxdariyo mxolod erTi sakiTxi: ra iTvleba
`saqmis arsebiTad gadawyvetad~ da ra aseTad ar iTvleba~
am kiTxvaze pasuxs kanonmdebloba ar Seicavs. amitom unda
mivmarToT praqtikas. sasamarTlo praqtikis Tanaxmad ki saqmis arsebiTad
gadawyvetad iTvleba sasamarTlos iseTi msjeloba, romelic
gansazRvravs sarCelis (gancxadebis) beds anu msjeloba imis Sesaxeb
dakmayofildes sarCeli, Tu uari eTqvas mosarCeles (ganmcxadebels)
misi moTxovnis dakmayofilebaze.
rac Seexeba sasamarTlos msjelobebs sarCelis (gancxadebis)
dasaSvebobis anu misi warmoebaSi miRebis winapirobebis Sesaxeb, sarCelis
ganuxilvelad datovebis Tu saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb,
calkeul saproceso moqmedebaTa (magaliTad, adgilze daTvaliareba,
sasamarTlo davalebebis micema, eqspertizis daniSvna da a.S.) Sesrulebis
Sesaxeb, sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb, saqmis warmoebis SeCerebis
Sesaxeb da a.S. aisaxeba sasamarTlos ganCinebebSi, radgan aseTi
msjelobebi ar gansazRvraven saqmis beds, ufro zustad ar gansazRvraven
355
mxaris moTxovnis faqtobriv da samarTlebriv dasabuTebulobas, Tu
dausabuTeblobas.
igive principiT ganviTarda sasamarTlo praqtika saapelacio da
sakasacio sasamarTloebis mimarTac: Tu saapelacio sasamarTlo auqmebs
gasaCivrebul gadawyvetilebas da TviTon gamoaqvs mis nacvlad axali
gadawyvetileba, ise rom saqmes ar abrunebs ukan xelaxla
gansaxilvelad, maSin mas gamoaqvs gadawyvetileba. magram, Tu igi
ucvlelad tovebs gasaCivrebul gadawyvetilebas, an auqmebs mas da
abrunebs saqmes xelaxla gansaxilvelad, maSin mas gamoaqvs ganCineba.
ganCineba mas gamoaqvs yovelTvis, roca saWirod Tvlis raime saproceso
moqmedebis Sesrulebas.
II. saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba
zemoaRniSnulidan gamomdinare cxadia, rom saapelacio sasamarTlos
mxolod erT SemTxvevaSi gamoaqvs Tavisi dadgenileba gadawyvetilebis
formiT: rodesac auqmebs gadawyvetilebas mTlianad an nawilobriv,
saqmes ar abrunebs xelaxla gansaxilvelad ukan imave an sxva
sasamarTloSi da TviTon iRebs gauqmebuli gadawyvetilebis Tu misi
nawilis sanacvlod axal gadawyvetilebas. amis Sesaxeb pirdapiraa
miTiTebuli ssk 386-e muxlSi, romlis Tanaxmad Tu saapelacio saCivari
dasaSvebia da saqme pirveli instanciis sasamarTlos ar ubrundeba,
saapelacio sasamarTlo TviTon iRebs gadawyvetilebs saqmeze. igi Tavisi
ganCinebiT uars ambobs saapelacio saCivris dakmayofilebaze an
gasaCivrebuli gadawyvetilebis SecvliT iRebs axal gadawyvetilebas
saqmeze~.
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis Sinaarsi unda pasuxobdes
kanoniT gaTvaliswinebul (ssk 249-e muxli) moTxovnebs, amasTan erTad,
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis Sinaarsi bevradaa
ganpirobebuli saapelacio saCivris xasiaTiTa da SinaarsiT, kerZod,
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebaSi naTlad da garkveviT unda
Camoyalibdes:
a) gasaCivrebuli gadawyvetilebis mokle Sinaarsi.
aseTi Sinaarsi unda Camoyalibdes, rogorc gasaCivrebuli
gadawyvetilebis aRwerilobiTi nawilidan, ise samotivacio da
sarezolucio nawilidan. kerZod, saapelacio sasamarTlom unda
miuTiTos ra Sinaarsisaa mosarCelis moTxovna, romelic ganixila
pirveli instanciis sasamarTlom romeli faqtobrivi garemoebebi,
romlebzec miuTiTeben mxareebi TavianTi moTxovnis Tu Sesageblis
dasasabuTeblad, CaTvala man dadgenilad, saqmeSi arsebul romel
mtkicebulebas daemyara sasamarTlo da romeli kanoniT ixelmZRvanela
man davis gadawyvetisas.
b) rogoria apelantis moTxovna.
apelantis moTxovnis zustad da amomwuravad miTiTeba -
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis uaRresad mniSvnelovani
elementia. es mniSvneloba naTlad Cans jer erTi iqedan, rom
dispoziciurobis principidan gamomdinare sasamarTlo SeboWilia
mosarCelis sasarCelo moTxovnis farglebiT da ver gacdeba am
farglebs da meore, ise rogorc pirveli instanciis sasamarTlo,
saapelacio sasamarTloc SeboWilia apelantis saapelacio moTxovnis
356
farglebiT da ufleba ar aqvs gacdes am farglebs. magram, rom ar
gacildes am farglebs da gadawyvetileba miiRos swored apelantis
saapelacio moTxovnis mimarT da mis farglebSi, zustad unda
gansazRvros saapelacio saCivris moTxovna da Camoaylibos igi
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebaSi.
g) rogor asabuTebs apelanti Tavis saapelacio moTxovnas anu
gadawyvetilebis aRwerilobiTi nawili.
gadawyvetilebis am nawilSi, romelic emyareba apelantis
saapelacio saCivars, mokled magram naTlad da amomwuravad unda iyos
miTiTebuli Tu romel faqtobriv an iuridiul safuZvlebs amyarebs
apelanti Tavis saapelacio moTxovnas, agreTve mtkicebulebebi,
romlebic apelantis azriT adastureben misi saapelacio moTxovnis
faqtobriv safuZvels. aqve unda mieTiTos apelantis mosazrebebze,
romlebic iuridiulad amarTleben mis moTxovnas, Tu, raTqma unda, igi
Tavis moTxovnas afuZnebs aramarto faqtobriv garemoebebze, aramed
samarTlebriv mosazrebebze.
aqve unda mieTiTos imis Sesaxeb, Tu romel axal faqtebs da
mtkicebulebebs emyareba apelanti, romlebic ar iyo wamoyenebuli mis
mier pirvel instanciaSi da mizezebi, ris gamoc isini ver iqneba
wamoyenebuli.
d) saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis samotivacio nawili.
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis samotivacio nawili
TiTqmis ar gansxvavdeba pirveli instanciis sasamarTlos
gadawyvetilebis samotivacio nawilisagan.
ise rogorc pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetilebis
samotivacio nawilSi, saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis
samotivacio nawilSic motivirebulad unda aRiniSnos asabuTeben Tu ara
apelantis mier miTiTebuli faqtebi da samarTlebrivi Sefasebebi mis
moTxovnas, ramdenad dasaSvebia ssk 380-e da 382-e muxlebis mixedviT
axali faqtebi da mtkicebulebebi, romlebsac igi emyareba, romeli
faqtebis mimarT ar davoben (aRiareben) mxareebi da romeli dadgenilad
iTvleba mtkicebulebebis gamoyenebiT, romeli kanoniT ixelmZRvanela
saapelacio sasamarTlom rodesac saapelacio saCivris moTxovna
daakmayoila da gasaCivrebulil gadawyvetileba gaauqma (Secvala), an,
rodesac uari uTxra apelants saapelacio saCivris dakmayofilebaze
xolo gasaCivrebuli gadawyvetileba ucvlelad datova.145
e) saapelacio sasamarTlo gadawyvetilebis sarezolucio nawili.
saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis sarezolucio nawili,
anu, rogorc zogjer mas uwodeben - sakuTriv gadawyvetileba,
145 germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis 543-e muxlis Tanaxmad saapelacio sasamarTlos
SeuZlia uari Tqvas gadawyvetilebaSi saqmis garemoebebis miTiTebaze, agreTve am gadawyvetvilebis
safuZvlebis Camoyalibebaze, Tu igi, aRiarebs gasaCivrebuli gadawyvetilebis safuZvlebs. (ZiriTadad
igulisxmeba aseTi gadawyvetilebebi, romelTa gasaCivreba sakasacio wesiT ar daiSveba - T.l.)
iuridiul literaturaSi amasTan dakavSirebiT miuTiTeben, rom praqtikaSi saapelacio
sasamarTlos mosamarTleebi jer kidev sakmaod iSviaTad iyeneben samoqalaqo saproceso kodeqsis
543-e muxliT gaTvaliswinebul gaiolebebs. farTod da gulmodgineT asaxuli sasamarTlo
gadawyvetilebis aRwerilobiTi nawili kvlav rCeba mosamarTlisaTvis TviTkontrolis saSualebad,
xolo srulyofili samotivacio nawiliT mosamarTle Tavis gadawyvetilebas ufro ganamtkicebs da
damajereblobas matebs. aseT samotivacio nawils mtkicebulebis Zala gaaCnia, ris gamoc
gamoricxulia, rom zemdgomi instanciis mosamarTlem saqmis masalebidan sul sxva samotivacio
nawili amoikiTxos, romelic veRar daedeba safuZvlad sasamarTlo gadawyvetilebas.
Schumann. Die Berufung in zivilsachen. 5. Auflage 1997, s. 250-251.
357
logikurad unda gamomdinareobdes am gadawyvetilebis samotivacio
nawilidan. sxva sityvebiT rom vTqvaT, gadawyvetilebis samotivacio
nawili emsaxureba gadawyvetilebis sarezolucio nawilis dasabuTeba -
gamarTlebas.
erT-erTi yvelaze ZiriTadi moTxovna, romelic waeyeneba
sarezolucio nawils mdgomareobs imaSi, rom igi unda Seicavdes naTlad
da gasagebad Camoyalibebul pasuxs apelantis saapelacio moTxovnaze.
magaliTad: binis damqiravebelma a-nim aRZra sarCeli b-anis
winaaRmdeg da moiTxova sacxovrebeli sadgomis (binis)
qiravnobis xelSekrulebis vadamde moSla im
safuZvliT, rom es bina safrTxes uqmnis mas da misi
ojaxis wevrebis janmrTelobas (samoq. kod. 542-e
muxli). zestafonis raionulma sasamarTlom Tavisi
2005 wlis 7 maisis gadawyvetilebiT uari uTxra
mosarCeles sarCelis dakmayofilebaze.
a-nim Seitana saapelacio saCivari am
gadawyvetilebaze da moiTxova misi gauqmeba da axali
gadawyvetilebis gamotana.
saapelacio sasamarTlom daakmayofila saapelacio
saCivari da TviTon gamoitana axali gadawyvetileba,
romlis sarezolucio nawili ase Camoayaliba :
`dakmayofildes a-nis saapelacio saCivari. gauqmdes
zestafonis raionuli sasamarTlos 2005 wlis 7
maisis gadawyvetileba, romliTac uari eTqva apelants
sarCelze binis qiravnobis xelSekrulebis vadamde
moSlis Sesaxeb. dakmayofildes a-nis sarCeli:
qiravnobis xelSekruleba binaze, romelic mdebareobs
q.zestafonSi, CxeiZis q. #5 da romelic dadebuli iyo
2003 wlis 10 maiss 5 wlis vadiT - CaiTvalos
vadamde moSlilad~.
(sarezolucio nawilSi aucileblad unda mieTiTos
sasamarTlo xarjebze da gasaCivrebis wessze)
saapelacio sasamarTlos dadgenileba, romliTac igi ucvlelad
tovebs gasaCivrebul gadawyvetilebas an auqmebs mas da ukan ubrunebs
sasamarTlos xelaxla gansaxilvelad, saapelacio sasamarTlos gamoaqvs
ganCinebis formiT. aseTi ganCinebis sarezolucio nawili SeiZleba ase
Camoyalibdes:
magaliTi 1. apelant a-nis uari eTqvas saapelacio saCivris
dakmayofilebaze. lagodexis rainuli sasamarTlos
2004 wlis 5 seqtembris gadawyvetileba romliTac
dakmayofilda d-onis sarCeli mopasuxe a-nize 2000
laris gadaxdevinebis dakisrebis Sesaxeb - darCa
ucvlelad. (aqve miTiTeba xarjebze da gasaCivrebis
wesze).
im SemTxvevaSi, rodesac saapelacio sasamarTlo auqmebs
gadawyvetilebas da saqmes abrunebs ukan xelaxla gansaxilvelad, maSin
saapelacio gadawyvetilebis sarezolucio nawili SeiZleba ase
gamoiyurebodes:
magaliTi 2. dakmayofildes apelant a-nis saapelacio saCivari.
gauqmdes lagodexis raionuli sasamarTlos 2004 wlis
358
5 seqtembris gadawyvetileba, romliTac dakmayofilda
d-onis sarCeli mopasuxe (apelant) a-nize 2000 laris
gadaxdevinebis dakisrebis Sesaxeb.
saqme xelaxla gansaxilvelad daubrundes lagodexis
raionuli sasamarTlos imave mosamarTles.
Tavi XXII
k a s a c i a
$1. kasaciis iuridiuli buneba da mizani. kasaciis qarTuli modeli
I. kasaciis iuridiuli buneba
saqarTvelos kanonmdeblobis mixedviT sakasacio sasamarTlo aris
mesame instanciis sasamarTlo, romelic amowmebs gasaCivrebuli
gadawyvetilebis samarTlebriv mxares. sakasacio sasamarTlos aseTi
daxasiaTeba zogadad sworia, magram araa sakmarisi, radgan ar Seicavs
pasuxs mTel rig sakiTxze, romlis gareSe ar SeiZleba gvqondes sruli
359
warmodgena am uaRresad mniSvnelovani sasamarTlo instanciis Sesaxeb,
miT umetes sxvadasxva qveynebSi arseboben metnaklebad. gansxvavebuli
modelebi146.
imisaTis, rom swori warmodgena Segveqmnes saqarTvelos kasaciis
Taobaze, saWirod migvaCnia aRvniSnoT Semdegi:
1. kasacia aris sabolao instanciis sasamarTlo im gadawyvetilebebze,
romlebic SeiZleba gasaCivrdes sakasacio wesiT;
2. sakasacio wesiT SeiZleba gasaCivrdes mxolod saapelacio
sasamarTlos kanonier ZalaSi Seusvleli iseTi gadawyvetilebebi,
romelTa gasaCivreba kanoniTaa gaTvaliswinebuli;
3. sakasacio saCivris Setana SeuZliaT mxolod im pirebs, romlebzec
vrceldeba gasaCivrebuli gadawyvetilebis kanonieri Zala.
4. sakasacio sasamarTlo amowmebs mxolod gadawyvetilebis
kanonierebas, mis iuridiul mxares;
5. sakasacio sasamarTlo araa faqtebis damdgeni sasamarTlo, amitom,
axali faqtebisa da mtkicebulebebis wardgena sakasacio
sasamarTloSi principulad dauSvebelia. erTad-erT gamonaklis am
SemTxvevaSi warmoadgenen saproceso normebis darRveva. im
SemTxvevaSi, rodesac sakasacio saCivari efuZneba saproceso
darRvevebs, kasators SeuZlia aseTi darRvevis dasadastureblad
warudginos sakasacio sasamarTlos mtkicebuleba;
6. sakasacio saCivari dasabuTebuli unda iyos. es imas niSnavs, rom
sakasacio saCivarSi miTiTebuli unda iyos dasaSvebobis
winapirobaze, agreTve kanonis darRvevaze da imaze, Tu ra formiT
gamoixata es darRveva (gamoiyena kanoni, romelic ar unda
gamoeyenebia, ar gamoiyena kanoni, romelic unda gamoeyenebia,
arasworad ganmarta kanoni);
7. sakasacio saCivris warmoebaSi miRebisa da dasaSvebobis sakiTxs
ganixilavs TviTon sakasacio sasamarTlo. es imas niSnavs, rom
nebismieri sakasacio saCivari nebismier saapelacio sasamarTlos
146 magaliTad, ruseTis 2002 wlis ssk-is 347-e muxlis Tanaxmad, sakasacio sasamarTlo amowmebs
gasaCivrebuli gadawyvetilebis dasabuTebulobas da kanonierebas anu aramarto samarTlebriv, aramed
faqtobriv mxares. igi araa SeboWili sakasacio saCivriT da amowmebs gadawyvetilebs sruli moculobiT.
sakasacio sasamarTlos SeuZlia daabrunos saqme xelaxla gansaxilvelad, magram mas SeuZlia TviTon Sekribos da
Seafasos mtkicebulebebi da gamoitanos axali gadawyvetileba (ruseTis ssk 361-e muxli).
italiis Tanamedrove ssk 363-e muxlis Tanaxmad im SemTxvevaSic ki, rodesac mxareebs ar gausaCivrebiaT
gadawyvetileba, generalur prokurors SeuZlia Seitanos sakasacio saCivari „kanonis interesebidan gamomdinare“.
magram, aseT SemTxvevaSi „mxareebs ar SeuZlia isargeblon sasamarTlo gadawyvetilebis kasirebiT (gauqmebiT -
T.l).“
aseT kasacias zogjer „platunur kasaciasac“ uwodeben.
garda amisa, italiis ssk 384-e muxlis Tanaxmad sakasacio sasamarTlos, Tu igi auqmebs gasaCivrebul
gadawyvetilebas, TviTon ver gamoitans axal gadawyvetilebas, aramed abrunebs saqmes ukan xelaxla
gansaxilvelad.
somxeTis respublikis 1999 wlis ssk 222-e muxlis Tanaxmad sakasacio wesiT SeiZleba gadaisinjos mxolod
kanonier ZalaSi Sesuli pirveli instanciis sasamarTloebisa da saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebebi. amave
kodeqsis 235-e muxlis Tanaxmad sakasacio sasamarTlos palata gadasinjavs gasaCivrebul gadawyvetilebas
„sakasacio protestSi miTiTebuli safuZvlebis farglebSi“. sakasacio sasamarTlos SeuZlia datovos
gadawyvetileba ucvlelad, an gaauqmoT igi mTlianad an nawilobriv da daabrunos saqme xelaxla gansaxilvelad,
TviTon sakasacio sasamarTlo axal gadawvetilebas ver gamoitans..
garkveuli TaviseburebebiT xasiaTdeba zogierTi sxva qveynis sakasacio sasamarTloebis saqmianoba.
360
gadawyvetilebaze dauyovnebliv unda gadaegzavnos sakasacio
sasamarTlos saqmesTan erTad;
8. sakasacio sasamarTlos SeuZlia TviTon miiRos saqmeze axali
gadawyvetileba mxolod erTi pirobiT: Tu am saqmeze faqtiuri
garemoebebi dadgenilia srulad da sworad da saWiro araa
damatebiTi faqtebisa da mtkicebulebebis gamokvleva.
Tu es piroba ar arsebobs, sakasacio sasamarTlo auqmebs
gadawyvetilebas da saqmes abrunebs xelaxla gansaxilvelad;
9. xelaxla gansaxilvelad saqme SeiZleba daubrundes saapelacio
sasamarTlos imave an sxva palatas;
10. sakasacio sasamarTlo SeboWilia sakasacio saCivris farglebiT. es
imas niSnavs, rom sakasacio sasamarTlo ver gaauqmebs
gadawyvetilebas im nawilSi, romelic ar iyo gasaCivrebuli.
gasaCivrebuli gadawyvetilebis kasatorisaTvis sauaresod Sebruneba
(non Reformatio in pejus) dauSvebelia;
11. sakasacio sasamarTlo araa SeboWili kasatoris mier sakasacio
saCivarSi miTiTebuli kanonis darRvevis farglebiT da SeuZlia
Seamowmos kanonis sxva darRvevebic romlebzec kasatori ar
miuTiTebda, anu gasaCivrebuli gadawyvetilebis iuridiuli mxare
sruli moculobiT.
12. sakasacio sasamarTlos samarTlebrivi Sefaseba, romelic safuZvlad
daedo gasaCivrebuli gadawyvetilebis gauqmebas, savaldebuloa im
sasamarTlosaTvis, romelsac saqme ubrundeba xelaxla
gansaxilvelad.
aseTia sakasacio sasamarTlos qarTuli modeli misi raoba. am
modelis calkeuli aspeqtis dawvrilebiT ganxilvas eZRvneba es Tavi.
II. kasaciis mizani
sakasacio sasamarTlos saqmianoba SeiZleba aRiZras mxolod da
mxolod sakasacio saCivris safuZvelze. sakasacio saCivris Setana ki
SeuZlia mxares, romelsac aqvs amis iuridiuli interesi. aseTi interesi
ki SeiZleba hqondes mxares, romlis winaaRmdegac gamotanilia
gadawyvetileba( romelmac waago procesi).
es imas niSnavs, rom sakasacio sasamarTlo arsebobs imisaTvis,
rom ganixilos sakasacio saCivari da pasuxi gasces am saCivriT
wamoyenebul kasatoris moTxovnas. amrigad, rom ara wagebuli mxaris
sakasacio saCivari, sakasacio warmoeba ver aRiZvreboda, sasamarTlo
gadawyvetilebis kanonierebis Semowmeba ver ganxorcieldeboda.
mxedvelobaSia misaRebi kidev erTi, arc Tu umniSvnelo sakiTxi:
imisaTvis, rom sakasacio sasamarTlom ganixilos sakasacio saCivari,
kasatorma unda gadaixados saxelmwifo baJi.
Tu yovelive amas daumateb imasac, rom sakasacio sasamarTlo ver
gascildeba sakasacio saCivris farglebs, rom igi SeboWilia am
farglebiT, ar SeiZleba ar gavakeToT erTad-erTi logikurad da
iuridiulad gamarTuli daskvna: sakasacio warmoebis SemkveTad
gvevlineba piri, romlis mimarT qveda instanciis sasamarTlom gamoitana
araxelsayreli gadawyvetileba.
sakasacio sasamarTlos Tavis mxriv evaleba, Tu arsebobs sakasacio
saCivris warmoebaSi miRebisa da dasaSvebobis yvela winapiroba,
361
ganixilos sakasacio saCivari arsebiTad da miiRos mis mimarT Sesabamisi
gadawyvetileba, kerZod, imis mixedviT, Tu rogori iqneba ganxilvis
Sedegebi, daakmayofilos an uari uTxras kasators sakasacio saCivris
moTxovnaze.
meores mxriv, gadawyvetilebis sakasacio wesiT gasaCivrebis
SesaZlebloba da TviT sakasacio sasamarTlos arseboba, warmoadgens
realur samarTlebriv saSualebas kidev erTxel Semowmdes
gadawyvetilebis siswore, misi samarTlebrivi dasabuTebulobis
TvalsazrisiT, rac iZleva imis imeds, rom, Tu Secdoma samarTlebriv
dasabuTebulobaSi marTlac daSvebulia - gaswordes es Secdoma,
gaswordes gadawyvetileba.
zemoaRniSnuliT, vfiqrobT, naTlad gamoikveTa kasaciis erTi
mizani: mxareTa uflebebisa da interesebis dacva, romelsac sxvanairad
individualuri interesebis dacvas uwodeben.
amasTan erTad, aranair eWvs ar iwvevs, rom saqarTveloSi kasaciis
Seqmnis erT-erTi mizani iyo kanonebis erTgvarovnad gageba da erTiani
marTlmsajulebis uzrunvelyofa. aseTi mizani dasaxulia TiTqmis yvela
qveynis sakasacio sasamarTloebis winaSe, romelsac sxvanairad sajaro
interesebis dacvas uwodeben.
amitom, iuridiul literaturaSi daisva da farTod ganixileba
sakiTxi imis Sesaxeb, Tu romeli mizania kasaciisaTvis prioritetuli -
individualuri, Tu sajaro interesis dacva.
Cven vTvlidiT, rom kanonebis erTgvarovnad gageba da erTiani
marTlmsajulebis uzrunvelyofa (sajaro mizani), SeiZleba ganvixiloT
rogorc mxareTa uflebebis dacvis (individualuri interesis) Tanmdevi
(Tanmxlebi) Sedegi. sxva sityvebiT, mTavari da ZiriTadi kasaciiis
saqmianobaSi aris individualuri (mxareTa) interesebis dacva147.
amasTan erTad, arsebobs farTod gavrcelebuli Sexeduleba imis
Sesaxeb, rom kasaciis miznebs Soris upiratesia sajaro interesebis
dacva148.
saqarTvelos kanonmdeblobis analizidan gamomdinare amJamad Cven
savsebiT viziarebT mosazrebas, romlis Tanaxmad kasaciis miznebis
dayofa an gamijvna imis mixedviT, Tu romelia ZiriTadi da romeli
meoradi, an kidev, maTi dayofa xarisxebad da rangebad, ar iqneba swori:
kasaciis saqmianobaSi rogorc individualuri, ise sajaro interesebis
dacva erTnairad mniSvnelovania149.
$2. sakasacio saCivari
I. sakasacio saCivris obieqtebi da subieqtebi
1. sakasacio saCivris obieqti aris yovelive is, rac SeiZleba
gasaCivrdes sakasacio wesiT. es imas niSnavs, rom sakasacio saCivris
obieqti upasuxebs kiTxvaze: SeiZleba, Tu ara sakasacio wesiT
147 T.liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi. Tbilisi 2004, gv. 302-303. 148 Artur May. Die Revision in den zivil - und Verualtung - sgerichtlichen Verfaren. 1997, s.... kasaciis individualur da sajaro interesebis dacvis mizanze qarTul da ucxour literaturaSi
gamoTqmuli mosazrebebi farTodaa ganxiluli v.xrustalis disertaciaSi „kasacia samoqalaqo
samarTalwarmoebaSi“# /ix. am disertaciis avtoreferati, gv. 9-10) 149 v. xrustali, dasaxelebuli naSromi, gv. 10.
362
gasaCivrdes is, rasac mxare asaCivrebs, rasac mxare moiTxovs sakasacio
sasamarTlosagan.
aqedan gamomdinare cxadia, sakasacio saCivris obieqtis zustad
gansazRvras aqvs uwinares yovlisa praqtikuli mniSvneloba: Tu
sakasacio saCivris moTxovna scildeba sakasacio sasamarTlos
kompetencias, Tu kasatori asaCivrebs saapelacio sasamarTlos iseT
saproceso dokuments, romlis sakasacio wesiT gasaCivrebas ar
iTvaliswinebs kanonmdebloba - sakasacio sasamarTlo ar dauSvebs aseT
sakasacio saCivars.
magaliTad: saapelacio sasamarTlom gamoitana ganCineba saapelacio
warmoebis SeCerebis Sesaxeb. a-nim CaTvala rom
saapelacio sasamarTlos es ganCineba ar efuZneba kanons
anu kanoni ar iTvaliswinebs ganCinebaSi miTiTebuli
safuZvliT saqmis warmoebis SeCerebas. a-nim Seitana
sakasacio saCivari am ganCinebaze. sakasacio sasamarTlom
ganuxilvelad datova igi, radgan saqmis warmoebis
SeCerebis Sesaxeb sasamarTlos ganCineba SeiZleba
gasaCivrdes ara sakasacio wesiT, aramed kerZo saCivriT.
sakasacio saCivari arsebiTad gansxvavdeba kerZo saCivrisagan
rogorc Tavisi SinaarsiT, ise gasaCivrebis obieqtiT, dasaSvebobis
winapirobebiTa da ganxilvis wesiT, ris Sesaxebac saubari gveqneba an
naSromis XXIII TavSi.
sakasacio saCivris obieqtebis Sesaxeb miTiTebulia ssk 391-e
muxlis pirveli nawiliT, romlis Tanaxmad „saapelacio sasamarTlos,
agerTve saolqo sasamarTlos kolegiebis gadawyvetilebebi mxareebma da
mesame pirebma damoukidebeli sasarCelo moTxovniT SeiZleba kanoniT
dadgenil vadebSi gaasaCivron sakasacio sasamarTloSi.
rogorc vxedavT, sakasacio saCivris obieqti SeiZleba iyos
saproceso dokumenti, romelsac ewodeba gadawyvetileba.
magram, saapelacio sasamarTlom saqmis ganxilvis procesSi
SeiZleba gamoitanos iseTi saproceso dokumentebi, romlebsac ewodeba
ganCinebebi. magaliTad, saapelacio sasamarTlom SeiZleba gamoitanos
ganCineba saapelacio saCivris ganuxilvelad datovebis Sesaxeb, ganCineba
damatebiTi mtkicebulebebis miRebaze uarisTqmis Sesaxeb, ganCineba
sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb da a.S.
sakasacio saCivris Setana SeiZleba ara yvela ganCinebaze, aramed
mxolod iseT ganCinebaze, romelic Seicavs pasuxs gasaCivrebuli
gadawyvetilebis ZalaSi (ucvlelad) datovebis, Tu misi gauqmebis
Sesaxeb.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
sakasacio wesiT SeiZleba gasaCivrdes saapelacio sasamarTlos
gadawyvetilebebi, misi ganCinebebi saapelacio saCivris dakmayofilebisa
Tu masze uarisTqmis Sesaxeb, anu ganCinebebi saapelacio wesiT
gasaCivrebuli raionuli (saqalaqo) sasamarTlos gadawyvetilebis
gauqmebis Tu misi ZalaSi (ucvlelad) datovebis Sesaxeb.
2. sakasacio saCivris uflebis subieqtebis sakiTxis garkveva
pasuxs gvaZlevs kiTxvaze: vis, anu procesis romel monawiles, SeuZlia
Seitanos sakasacio saCivari.
am sakiTxis garkvevas aqvs praqtikuli mniSvneloba: Tu sakasacio
saCivari Seitana iseTma pirma, romelsac ar aqvs ufleba gaasaCivros
363
gadawyvetileba, aseT pirs uari unda eTqvas sakasacio saCivris miRebaze
da ganxilvaze.
sakasacio saCivris uflebis subieqtebi pirvel rigSi arian
mxareebi, anu is pirebi, romlebzec vrceldeba sasamarTlo
gadawyvetileba - mosarCele da mopasuxe, agreTve mesame pirebi
damoukidebeli sasarCelo moTxovniT (ssk 391-e muxlis pirveli
nawili).
sakasacio saCivris uflebis subieqtebia kanonieri warmomadgenlebi.
aRsaniSnavia, rom kanonieri warmomadgenloba specialuri
uflebamosilebis gareSe aniWebs maT uflebas cnon sarCeli, uari Tqvan
sarCelze, daamTavron saqme morigebiT gaasaCivron gadawyvetileba da a.S.
amasTan erTad, kanoni Seicavs SezRudvebsac. magaliTad, samoqalaqo
kodeqsis 1294-e muxlis Tanaxmad meurveobisa da mzrunvelobis organos
winaswari Tanxmobis gareSe meurves ufleba ar aqvs sameurveo piris
saxeliT dados garigeba, xolo mzrunvels samzrunvelo piris saxeliT
daTanxmdes garigebis dadebaze, romelic Seexeba qonebis gasxvisebas,
dagiravebas da a.S. mTeli rig SezRudvdebs Seicavs samoqalaqo kodeqsis
1296-e da 1297-e muxlebi, magram kanoni ar zRudavs kanonier
warmomadgenels gaasaCivros misi warmomadgenlisaTvis araxelsayreli
gadawyvetileba.
sakasacio saCivris uflebis subieqtebia agreTve
uflebamonacvleebi. uflebamonacvleobis aucilebloba SeiZleba
warmoiSvas sakasacio gasaCivrebis vadis gasvlamde. aseT SemTxvevaSi mas
ufleba aqvs Seitanos sakasacio saCivari, magram Tu uflebamonacvleobis
aucilebloba warmoiSva sakasacio gasaCivrebis vadis gasvlis Semdeg,
uflebamonacvles aRar SeuZlia gaasaCivros gadawyvetileba.
sakasacio saCivris uflebis subieqtebia iuridiul pirTa
warmomadgenlobiTi uflebamosilebiT aRWurvili pirebi anu pirebi,
romlebic kanoniT an wesdebiT aRWurvili arian warmomadgenlobiTi
uflebamosilebiT da, maSasadame, warmoadgenen TavianT organizaciebs
sasamarTloSi. aseT pirebad gvevlineba direqtorebi, xolo zogjer
partniori.
sakasacio saCivris uflebis subieqtebia agreTve nebayoflobiTi
warmomadgenlebi, anu pirebi, romlebic mxareebma da zemod
dasaxelebulma sxva pirebma miandes saqmis warmoeba sasamarTloSi
(magaliTad, advokatebi) da romlebic aRWurvilni arian specialuri
uflebamosilebiT gaasaCivron gadawyvetileba sakasacio wesiT.
saqarTvelos sasamarTlo praqtikaSi wamoiWra sakiTxi imis Sesaxeb,
SeiZleba Tu ara sakasacio saCivris Setanis ufleba mieces pirs,
romelic ar figurirebs saqmeSi arc mxared da arc mesame pirad
damoukidebeli moTxovniT, magram es piri moxseniebulia sasamarTlo
gadawyvetilebaSi da gansazRvrulia misi uflebebi da movaleobebi erT-
erTi an orive mxaris mimarT. aseT pirs unda mieces ufleba gaasaCivros
gadawyvetileba sakasacio (saapelacio) wesiT, radgan TviTon am
gadawyvetilebam aqcia igi erT-erT mxared procesSi. Tu aseTi
gadawyvetileba Sesulia kanonier ZalaSi, maSin mas unda mieces ufleba
mimarTos sasamarTlos gancxadebiT saqmis ganaxlebis Sesaxeb, kerZod am
gadawyvetilebis baTilad cnobis Sesaxeb ssk 422-e muxlis pirveli
punqtis „b“ qvepunqtis safuZvelze.
364
II. sakasacio saCivris warmoebaSi miRebisa da
dasaSvebobis winapirobebi
1. sakasacio saCivris warmoebaSi miRebis winapirobebi.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi 2005 wlis 23 ivniss
Setanili cvlilebebiT mkveTrad gaimijna erTmaneTisagan sakasacio
saCivris warmoebaSi miRebisa da sakasacio saCivris dasaSvebobis
winapirobebi.
ganvixiloT es winapirobebi calk-calke.
sakasacio saCivris Semosvlidan 10 dReSi, sakasacio sasamarTlom
unda Seamowmos sakasacio saCivris warmoebaSi miRebis winapirobebis
arseboba. es winapirobebi mTlianad ganisazRvreba ssk 396-e muxliT,
romelic sakasacio saCivris Sinaarss exeba. garda yvela im aucilebeli
rekvizitebisa, romelsac unda Seicavdes sasamarTlosadmi wardgenili
nebismier gancxadeba, Tu Suamdgomloba sakasacio saCivars waeyeneba
sxva moTxovnebic, kerZod:
1. sakasacio saCivris Setana uflebamosili piris mier. zemoT Cven
amomwuravad miuTiTeT sakasacio saCivris uflebis subieqtebze, anu im
pirebze, romlebsac SeuZliaT Seitanon sakasacio saCivari. mxolod am
pirebs aqvT sakasacio saCivris uflebamosileba. aqedan gamomdinare, Tu
sakasacio saCivari Seitana pirma, romelsac aseTi uflebamosileba ar
aqvs, sakasacio sasamarTlo ver dauSvebs aseT saCivars.
magram, sakasacio saCivris Setana uflebamosili piris mier jer
kidev ar niSnavs imas, rom es saCivari unda miiRos da ganixilos
sakasacio sasamarTlom. arseboben sakasacio saCivris warmoebaSi miRebis
sxva pirobebic, romelTa ararsebobis SemTxvevaSi sakasacio saCivris
gansaxilvelad miReba ar SeiZleba.
2. sakasacio saCivris Sinaarsis Sesabamisoba kanonis moTxovnebTan.
ssk 396-e muxli gansazRvravs im monacemebs, romlebsac unda Seicavdes
sakasacio saCivari. am monacemebis erToblioba qmnis sakasacio saCivris
Sinaarss.
aqedan gamomdinare, sakasacio sasamarTlom uwinares yovlisa, unda
Semowmos, Tu ramdenad pasuxobs TviTon sakasacio saCivari kanoniT
gaTvaliswinebul moTxovnebs. SeuZlebelia, magaliTad, sakasacio
saCivris gansaxilvelad miReba, Tu masSi araa miTiTebuli
gadawyvetilebis romel nawils asaCivrebs kasatori, an kidev, ra
moculobiT da ra safuZvliT saCivrdeba gadawyvetileba (kasaciis
mizezi), ras moiTxovs kasatori: gadawyvetilebis gauqmebas Tu Secvlas
(kasaciis ganacxadi) da a.S.
Tu werilobiTi formiT Sedgenili sakasacio saCivari ar pasuxobs
ssk 396-e muxlis moTxovnebs, sakasacio sasamarTlom unda gamoitanos
ganCineba xarvezis Sevsebis Sesaxeb da niSnavs vadas amisaTvis. Tu
xarvezi am vadaSi ar iqneba Sevsebuli sakasacio sasamarTlom unda
gamoitanos ganCineba misi ganuxilvelad datovebis Sesaxeb.
3. sakasacio saCivris Setanis vada. sakasacio saCivris Setanis vada
aris erTi Tve da am vadis aRdgena (gagrZeleba) ar SeiZleba. vadis dena
iwyeba gadawyvetilebis gadacemis momentidan. gadawyvetilebis gadacemis
momentad iTvleba am gadawyvetilebis aslis mxarisaTvis Cabareba
uSvalod sasamarTloSi an misi mxarisaTvis gadagzavnis kanoniT
365
dadgenili wesiT (ssk 397-e muxlis pirveli nawili). iseT SemxTvevaSi,
rodesac gadawyvetilebis gamocxadebas eswreboda mxareebi an maTi
warmomadgenlebi, romlebsac hqondaT sakasacio saCivris Setanis ufleba,
maSin sakasacio saCivris Setanis vada iwyeba misi gamocxadebis
momentidan.
amrigad, gasaCivrebis erTTviani vadis dena iwyeba: a) motivirebuli
gadawyvetilebis aslis uSualod sasamarTloSi Cabarebis dRidan, roca
es mxare ar eswreboda gadawyvetilebis gamocxadebas; b) motivirebuli
gadawyvetilebis aslis mxarisaTvis gadagzavnis dRidan, Tu saqmeSi aris
cnoba, rom mxares Cabarda gadawyvetileba; g) motivirebuli
gadawyvetilebis gamocxadebis dRidan, Tu aseT gamocxadebas eswreboda
sakasacio saCivris Setanis uflebis mqone piri.
4. saxelmwifo baJis winaswari gadaxda. samoqalaqo saproceso
kanonmdebloba moiTxovs saxelmwifo baJis winaswar gadaxdas. es imas
niSnavs, rom sakasacio saCivars unda daerTos saxelmwifo baJis
gadaxdis qviTari, romliTac am saCivris ganmxilveli sakasacio
sasamarTlo igebs, rom baJi gadaxdilia. Tu baJis gadaxdis aseTi
damadasturebeli dokumenti ar erTvis saCivars, sakasacio sasamarTlom
unda miiRos ganCineba xarvezis Sevsebis Sesaxeb da daavalos kasators
daniSnul vadaSi gadaixados baJi. Tu xarvezi am vadaSi Sevsebuli ar
iqneba sakasacio sasamarTlo gamoitans ganCinebas sakasacio saCivris
ganuxilvelad datovebis Sesaxeb (ssk 396-e muxlis me-3 nawili).
5. sakasacio gasaCivrebaze werilobiTi uaris ararseboba. ssk 370-e
muxli amkvidrebs debulebas, romlis Tanaxmad, Tu gadawyvetilebis
gamocxadebis Semdeg mxare werilobiTi formiT ganacxadebs uars
saapelacio gasaCivrebaze, saapelacio saCivari aRar daiSveba. igive wesi
moqmedebs gadawyvetilebis sakasacio wesiT gasaCivrebaze uarisTqmisas,
radgan ssk 399-e muxlis Tanaxmad saqmis ganxilva sakasacio
sasamarTloSi warmoebs im wesebis dacviT, romlebic dadgenilia
saapelacio sasamarTloSi saqmeTa ganxilvisaTvis.
amrigad, uarisTqmas sakasacio gasaCivrebaze ukavSirdeba seriozuli
samarTlebrivi Sedegi: Tu miuxedavad amisa, mxare mainc gaasaCivrebs
gadawyvetilebas sakasacio wesiT, am saCivars sakasacio sasamarTlo
ganuxilvelad datovebs misi dauSveblobis gamo. mxolod erT
SemTxvevaSi SeiZleba moixsnas aseTi Sedegi: Tu mowinaaRmdege mxare,
romelsac ar ganucxadebia uari sakasacio gasaCivrebaze, gaasaCivrebs
gadawyvetilebas. aseT SemTxvevaSi mxares romelmac uari Tqva sakasacio
gasaCivrebaze SeuZlia Seitanos Segebebuli sakasacio saCivari.
magaliTad: saapelacio sasamarTlom gaauqma pireli instanciis
sasamarTlos gadawyvetileba da TviTon gamoitana
saqmeze axali gadawyvetileba, romliTac nawilobriv
daakmayofila a-nis moTxovna, xolo nawilobriv uari
uTxra mas am moTxovnis dakmayofilebaze. a-nim
ganucxada sasamarTlos da mowinaaRmdege mxares b-anis
rom is uars ambobs am gadawyvetilebis sakasacio
wesiT gasaCivrebaze. es gancxadeba Setanil iqna oqmSi,
razec xeli moawera a-nim.
b-anim gaasaCivra aRniSnuli gadawyvetileba im nawilSi, romliTac
nawilobriv dakmayofilda a-nis sarCeli. Seityo ra amis Sesaxeb a-nim,
romelsac uari hqonda naTqvami sakasacio gasaCivrebaze, Seitana
366
Segebebuli sakasacio saCivari. sakasacio sasamarTlom miiRo es saCivari
gansaxilvelad.
sakasacio sasamarTlo sworad moiqca, radgan ssk 405-e muxlis
Tanaxmad Tu mxarem Seitana sakasacio saCivari, mowinaaRmdege mxares
SeuZlia Seitanos Segebebuli sakasacio saCivari, miuxedavad sakasacio
saCivris Setanaze uaris Tqmisa.
7. sakasacio saCivris dafuZneba kanonis darRvevaze. sakasacio
saCivari SeiZleba efuZnebodes mxolod imas, rom gadawyvetileba,
romelsac kasatori asaCivrebs, kanonis darRveviTaa gamotanili. es imas
niSnavs, rom sakasacio saCivarSi aucileblad unda iyos miTiTebuli, Tu
romeli kanonia darRveuli da raSi gamoixateba es darRveva (ssk 393-e
muxli).
sakasacio saCivari, romelic emyareba ara kanonis darRvevas, aramed
mxolod gadawyvetilebis faqtobriv mxares, SeiZleba iTqvas, araa
sakasacio saCivari, amitom, igi dauSvebelia. magram, kanoni aseT saCivars
ganixilavs rogorc sakasacio saCivars, romelsac aqvs xarvezi. sakasacio
sasamarTlom unda daavalos kasators Seavsos es xarvezi, risTvisac
uniSnavs mas vadas. Tu es xarvezi am vadaSi ar iqneba Sevsebuli,
sakasacio saCivari unda darCes ganuxilvelad.150
rogorc ukve avRniSneT, sakasacio saCivris Semosvlidan 10 dRis
ganmavlobaSi. sakasacio sasamarTlom unda Seamowmos Setanilia, Tu ara
sakasacio saCivari ssk 396-e muxZlis moTxovnaTa dacviT da, maSasadame,
arsebobs, Tu ara sakasacio saCivris warmoebaSi miRebis yvela
winapiroba. Tu es winapirobebi arseboben sakasacio sasamarTlo miiRebs
sakasacio saCivars misi dasaSvebobis Sesamowmeblad, an Tu aseTi
winapirobebi ar arseboben - sakasacio sasamarTlo uars etyvis kasators
sakasacio saCivris warmoebaSi miRebaze.
aq miTiTebuli ganCinebebis miRebamde SeiZleba miRebul iqnes
Sualeduri ganCineba sakasacio xarvezis Sevsebis Sesaxeb (ssk 396-e
muxlis me-3 nawili).
magaliTad: a-nis warmomadgenelma d-onma Seitana sakasacio saCivari.
sakasacio sasamarTlom aRmoaCina, rom marTalia d-oni
gamodioda am saqmeze a-nis warmomadgenlad, magram
sakasacio gasaCivrebaze specialuri uflebamosileba mas
ar hqonda, rasac moiTxovs kanoni (ssk 98-e muxli).
sakasacio sasamarTlom miiRo ganCineba xarvezis Sevsebis
Sesaxeb da daniSna amisaTvis vada. am vadaSi
warmomadgenelma ver warmoadgina marwmuneblis mier
gacemuli specialuri mindobiloba. sakasacio
sasamarTlom miiRo ganCineba sakasacio saCivris
warmoebaSi miRebaze uarisTqmis Sesaxeb.
2. sakasacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi.
rogorc es pirdapiraa miTiTebuli ssk 401-e muxlis axali
redaqciiT „sasamarTlo iRebs warmoebaSi sakasacio saCivars am kodeqsis
391-e muxlis safuZvelze dasaSvebobis Sesamowmeblad.“
150 iuridiul literaturaSi arsebobs Cveni azriT savsebiT swori mosazreba imis Sesaxeb, rom
sakasacio saCivarSi Camoyalibebuli sakasacio moTxovnis dasabuTebuloba mTlianad ganpirobebulia
kasaciis miznebiT, rac imas niSnavs, rom sakasacio saCivris dasabuTebuloba unda emyarebodes kanonis
darRvevas, masSi naCvenebi unda iyos, Tu konkretulad raSi gamoixateba kanonis darRveva.
v. xrustali - dasaxelebulil naSromi, gv..........
367
rogoria ssk 391-e muxlis safuZvelze sakasacio saCivris
dasaSvebobis winapirobebi?
1. sakasacio saCivris sagnis Rirebuleba. dasaSvebobis es winapiroba
exeba uSvalod sakasacio saCivars. qonebriv samarTlebriv davebSi
sakasacio saCivari dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tu sakasacio
saCivris sagnis Rirebuleba aRemateba 50 000 lars. sakasacio saCivris
sagnis Rirebuleba ganisazRvreba imis mixedviT, Tu gasaCivrebuli
gadawyvetilebis ra zomis Secvlaze Seaqvs saCivari mxares.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli sasamarTloSi da moiTxova b-ani-
sagan xelSekrulebis SeusruleblobiT miyenebuli
zianis anazRaureba 55000 laris odenobiT. raionulma
sasamarTlom uari uTxra a-nis sarCelis,
dakmayofilebaze. saapelacio sasamarTlom saapelacio
saCivris safuZvelze gaauqma gadawyvetileba da TviTon
miiRo axali gadawyvetileba, romliTac nawilobriv,
kerZod 25000 laris odenobiT daakmayofila apelantis
moTxovna. a-nim Seitana sakasacio saCivari
gadawyvetilebis im nawilze, romliTac mas uari eTqva
moTxovnis dakmayofilebaze. sakasacio saCivris sagnis
Rirebuleba am SemTxvevaSi ganisazRvreba ara 55000
lariT, aramed 25000 lariT, radgan kasatori
moiTxovs saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis
Secvlas swored am nawilSi.
sakasacio saCivris sagnis Rirebulebis gansazRvra SeiZleba
garTuldes rodesac mxaris moTxovna exeba qonebas an qonebis nawils,
amasTan dakavSirebiT ssk 391-e muxlis me-3 nawili Seicavs praqtikul
miTiTebas, romlis Tanaxmad, Tu Rirebulebis moculoba eWvs iwvevs,
maSin kasatorma es Rirebuleba unda daadasturos. amdenad, sakasacio
saCivris sagnis Rirebulebis damtkicebis tvirTi ekisreba kasators.
sakasacio sasamarTlom unda Seafasos, Tu ramdenad damajereblad
daamtkica kasatorma es Rirebuleba da SeiZleba Tu ara mis mier
warmodgenil masalebsa da mosazrebebs daeyrdnos.
rac Seexeba araqonebriv davebs, aseT davebSi sakasacio saCivari
dasaSvebia sityvisa da gamoxatvis TavisuflebasTan dakavSirebul
davebze.
zemoaRniSnulidan gamomdinareobs daskvna: qonebriv davebze,
romelTa Rirebuleba aRemateba 50000 lars da iseT araqonebriv
davebze, rogoricaa sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebidan gamomdinare
davebi, - vrceldeba e.w. Tavisufali kasacia: SezRudvebi, romlebic
dawesebulia sxva qonebriv da araqonebriv davebis mimarT, maTze ar
vrceldeba.
dasaSvebia Tu ara sakasacio saCivari sxva iseT qonebriv davebze,
romelTa Rirebuleba ar aRemateba 50000 lars da iseT araqonebriv
davebze, romlebic ar ganekuTvneba sityvisa da gamoxatvis
TavisuflebasTan dakavSirebul davebs?
es davebi ar ganekuTvneba „Tavisufal“ kasaciaTa kategorias. aseTi
davebis mimarT kasacia dasaSvebia Tu arseboben garkveuli winapirobebi.
aseTi winapirobebia:
368
b) saqmis mniSvneloba samarTlis ganviTarebisa da erTgvarovani
sasamarTlo praqtikis CamoyalibebisaTvis (ssk 391-e muxlis me-5 naw.
„T“ qvepunqti).
ndebismier saqmes, romelic sasamarTloSi ganixileba, Se6iZleba
hqondes mniSvneloba sruliad gansxvavebuli TvalsazrisiT, magaliTad,
saqmes aqvs mniSvneloba kasatorisaTvis an saerTod mxareebisaTvis maTi
moTxovnis *(davis sagnis) gadawyvetis Sedegis TvalsazrisiT. saqmis
ganxilvasa da gadawyvetas SeiZleba hqondes mniSvneloba ekonomikuri,
zneobrivi, moralur-politikuri, istoriuli Tu sxva raime
mosazrebiTac.
Tu risTvis an ra TvalsazrisiT unda hqonds saqmes mniSvneloba
raTa daSvebul iqnges am saqmeze kasacia, amas gansazRvravs TivoTn
kanonmdebeli. sxva sityvebiT rom vTqvaT, kanonmdebeli gansazRvravs im
ZiriTad sferoebs (mimarTulebebs) romlebisTvisac saqmes unda hqondes
mniSvneloba, raTa daSvebul iqnes kasacia am saqmeze, rogorc avRniSneT
es sferoebia (mimarTulebebia): samarTlis ganviTareba da erTgvarovani
sasamarTlo praqtikis Camoyalibeba. Tu saqmes aqvs mniSvneloba an
samarTlis ganviTarebisaTvis, an erTgvarovani praqtikis
CamoyalibebisaTvis - kasacia daSvebuli unda iqnes.151
amasTan erTad, saqmis mniSvnelobis gansazRvrisaTvis gadamwyveti
mniSvneloba eniWeba gamosayenebel normas (kanons), romelic awesrigebs
sadavo samarTlebriv urTierTobas.
amasTan dakavSirebiT SeiZleba CamovayaliboT ramdenime
rekomendacia:
kasaciis dasaSvebobis winapirobebis arsebobis Semowmebisas
mxedvelobaSi SeiZleba miRebuli iqnas mxolod is, rom samarTlebrivi
norma an am normidan gamomdinare samarTlebrivi Sefaseba uSualod
ukavSirdebodes gansaxilvel saqmes, emsaxurebodes gansaxilveli saqmis
gadawyvetas, safuZvlad edos am saqmeze gamotanil gadawyvetilebas.
sakasacio sasamarTlo mowodebulia Seamowmos saqmeze gamotanili
gadawyvetilebis iuridiuli mxare da ara imisaTvis, rom pasuxi gasces
abstraqtul samarTlebriv sakiTxebze, an ganmartos iseTi samarTlebrivi
normebis azri da Sinaarsi, romlebsac mocemul konkretul
samarTlebriv davasTan kavSiri ar aqvs da, maSasadame, am saqmis
gadawyvetisaTvis mniSvneloba ar aqvs.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, kasacia ssk 391-e muxlis „a“
qvepunqtis Sesabamisad dasaSvebia:
1. Tu dasabuTebul eWvs iwvevs saapelacio sasamarTlos mier
kanonis an samarTlis analogiis gamoyenebis mizanSewoniloba da
aucilebloba, an kidev Sesavsebia kanonmdeblobaSi arsebuli xarvezi,
romelzec sakasacio sasamarTlos adre ar hqonia miRebuli raime
gadawyvetileba.152
2. Tu samarTlebrivi norma SedarebiT axalia, an pirvelad iqna
gamoyenebuli da misi Sinaarsis gageba iwvevs seriozul eWvebs, rac qmnis
151 iuridiul literaturaSi gamoiTqva swori mosazreba imis Sesaxeb, rom 391-e muxlis me-5 punqtis
„a“ qvepunqtis mixedviT kasacia dasaSvebia, Tu mas aqvs mniSvneloba aramarto samarTlis
ganviTarebisaTvis, aramed imavdrulad erTgvarovani praqtikisaTvis, Tumca savsebiT sworad
miuTiTeben, rom Tu saqmes aqvs mniSvneloba samarTlis ganviTarebisaTvis, mas ar SeiZleba ar hqondes
mniSvneloba erTgvarovani praqtikis CamoyalibebisaTvisac. ix. ceno raihenbeheri da Salva papuaSvili,
samarTlis ganviTareba - samoqalaqo procesSi kasaciis daSvebis axali safuZvlebis ganmartebisaTvis. 152 ceno raihenbeheri, Salva papuaSvili. dasax. naSromi, gv.
369
imis aucileblobas, rom sakasacio sasamarTlos gadawyvetilebiT iqnes
ganmartebuli da pasuxi gaeces am normidan gamomdinare samarTlebriv
sakiTxebs.
3. Tu sakasacio wesiT gasaCivrebuli saapelacio sasamarTlos
gadawyvetileba gansxvavdeba adre damkvidrebuli praqtikisagan.
mxedvelobaSia imave an sxva saapelacio sasamarTloebis, agreTve,
pirveli instanciis sasamarTloebis mier damkvidrebuli praqtika.153 rac
Seexeba winaaRmdegobis arsebobas sakasacio sasamarTlos
gadawyvetilebebTan - es calke punqtaTaa gamoyofili ssk-Si, ris
Sesaxebac qvemoT gveqneba saubari.
g) saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebis gansxvaveba am
kategoriis saqmeebze saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos manamde
arsebuli praqtikisagan (ssk 191-e muxlis me-5 punqtis „b“ qvepunqti).
sakasacio saCivris dasaSvebobis am winapirobis Sinaarsis sworad
gagebisaTvis erTmaneTisagan mkveTrad unda gavmijnoT ori problema:
erTi - sakasacio sasamarTlos samarTlebrivi Sefasebis savaldebuloba
saapelacio sasamarTlosaTvis, romelic safuZvlad daedo gasaCivrebuli
gadawyvetilebis gauqmebas da saqmis xelaxla gansaxilvelad ukan
dabrunebas da meore - sakasacio sasamarTlos gadawyvetilebis, ufro
zustad, am gadawyvetilebaSi Camoyalibebuli samarTlebrivi Sefasebis
„savaldebuloba“ sxva sasamarTloebisaTvis.
1. sakasacio sasamarTlos samarTlebrivi Sefaseba, romelic
safuZvlad udevs gasaCivrebuli gadawyvetilebis gauqmebas da saqmis ukan
dabrunebas, savaldebuloa gasaTvaliswineblad im saapelacio
sasamarTlosaTvis, romelsac es saqme gansaxilvelad ubrundeba.
arc saproceso samarTlis TeoriaSi da arc praqtikaSi es ar
iwvevs raime davas da amiT ar irRveva mosamarTlis damoukideblobisa da
misi mxolod kanonisadmi damorCilebis fundamenturi principi.
im mraval mosazrebas Soris, romlebic mimarTulia sakasacio
sasamarTlos samarTlebrivi Sefasebis savaldebulobis gamarTlebisaken
aq SeiZleba SemovifargloT mxolod erTi mosazrebis moyvaniT: rom ara
aseTi savaldebuloba SeuZlebeli iqneboda sakasacio sasamarTlodan
saapelacio sasamarTloSi da piriqiT - saqmis dausrulebeli moZraobis
Tavidan acileba, xolo, samarTlis ganviTarebasa da erTiani
marTlmsajulebis uzrunvelyofaze laparakic ki zedmeti iqneboda154.
qarTul iuridiul literaturaSi da ramdenadc CvenTvis cnobilia
germanul da avstriul samoqalaqo saproceso literaturaSi, aranair
davas ar iwvevs agreTve sakiTxi imis Sesaxeb, rom sakasacio
sasamarTlos gadawyvetilebaSi Camoyalibebuli samarTlebrivi
Sexeduleba savaldebuloa agreTve im sakasacio palatisaTvis, romelmac
aseTi Sexeduleba Camoayaliba („TviTSezRudvis principi“). am sakiTxis
sxvanairad gadawyveta warmoSobda gadaulaxav logikur winaaRmdegobas,
romlis mixedviT gadawyvetilebaSi Camoyalibebuli samarTlebrivi
153 am kriteriumTan dakavSirebiT principulia is garemoeba, rom gadamwyvetia ara calkeuli
samarTlebrivi davis bedi aramed misi mniSvneloba erTgvarovani praqtikis CamoyalibebisaTvis.
yuradReba unda mieqces, Tu ramdenad principulia konkretuli samarTlebrivi Secdoma mTlianad
sasamarTlo praqtikisaTvis rogorc misi ganmeorebis SesaZleblobis, ise marTlmsajulebis mimarT
ndobis Seryevis kuTxiT.
ix. ceno raihenbeheri, Salva papuaSvili. dasax. naSromi 154 dawvrilebiT am mosazrebebis Sesaxeb ix. v.xrustali. dasax. naSromi agreTve, Artur May. Op. s. 554-563.
370
Sefaseba“ savaldebuloa qvemdgomi sasamarTlosaTvis, magram araa
savaldebulo TviTon SemfaseblisaTvis. aseTi mdgomareobis logikuri
gamarTleba SeuZlebelia, magram aseTi mdgomareoba safuZvels aclis
erTiani marTlmsajulebisa da samarTlis unifikaciis interesebs.
rac Seexeba sxva sakasacio palatebs an am palatebis sxva
Semadgenlobebs (kolegiebs), samarTlebrivi Sefasebebi sxva saqmeebze da
sxva palatebis (Semadgenlobebis) mier Camoyalibebuli, aseve
savaldebuloa da maT ufleba ar aqvT gadauxvion am Sefasebebs. erTad-
erTi, rac maT SeuZliaT, roca ar eTanxmebian adre miRebul
samarTlebriv Sefasebebs - esaa mimarTon did palatas da gadascen mas
saqme gansaxilvelad, romlis mier am saqmeze gamotanil
gadawyvetilebaSi Camoyalibebuli samarTlebrivi Sefaseba savaldebulo
iqneba yvela sakasacio palatisTvis (SemadgenlobisaTvis). mxolod am
gziT SeiZleba samarTlis normebis Sinaarsis erTgvarovnad gageba da
saerTod kasaciis miznebis sruli realizacia.
amasTan erTad, ar aqvs aranairi mniSvneloba samarTlis dargs,
romelsac ganekuTvneba saqme da am saqmeze gamotanili gadawyvetileba
ssk 391-e muxlis me-5 punqtis „b“ qvepunqtSi gamoyenebul sityvebSi:
„gansxvavebuli gadawyvetileba“, „gansxvavebulil praqtika“,
„saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos manamde arsebuli praqtika“ - unda
vigulisxmoT samarTlis normis (kanonis) gansxvavebulad ganmarteba,
romelsac am sxvadasxva saqmeebze gamotanili gadawyvetilebebi
emyarebian155. mTavaria, rom erTidaigive an identur samarTlebriv
sakiTxze exlandeli gadawyvetileba Seicavdes sakasacio sasamarTlos
adrindel gadawyvetilebaSi Camoyalibebul pasuxisagan gansxvavebul
pasuxs.
2. sakasacio sasamarTlos samarTlebrivi Sefasebis savaldebuloba
sxva sasamarTloebisaTvis. sxva sasamarTloebisaTvis, kerZod sxva
saapelacio Tu pirveli instanciis sasamarTloebisaTvis sakasacio
sasamarTlos gadawyvetilebaSi Camoyalibebul samarTlebriv mosazreba
savaldebulo Zala ar aqvs. sakasacio sasamarTlos samarTlebrivi
Sefasebis gamoyeneba am „sxva sasamarTloebSi“ uzrunvelyofilia ara
savaldebulobis ZaliT, aramed maTi dasabuTebulobisa da
damajereblobis ZaliT. maT mimarT mTeli ZaliT moqmedebs principi,
romlis Tanaxmad mosamarTle damoukidebelia da emorCileba mxolod
kanons.
amasTan erTad, ar SeiZleba ar SevamCnioT ori interesis kolizia:
erTis mxriv, mosamarTlis mxolod kanonisadmi damorCileba, rac
konkretulad imaSi gamoixateba, rom igi uflebamosili da valdebulia
gamoitanos gadawyvetileba sakuTari samarTlebrivi Sexedulebis
safuZvelze da meores mxriv, samarTlisa da marTlmsajulebis erTiani
sistemis uzrunvelyofis interesi (amocana).
kolozia am or interess Soris namdvilad aris, magram samoqalaqo
saproceso kanonmdebloba gvTavazobs misi gadaWris Semdegnair gzas: Tu
155 ssk 391-e muxlis me-5 punqtis „b“ qvepunqtSi miTiTebuli sityvebi „am kategoriis saqmeebze...“ ar
unda gavigoT ise, TiTqos sxva kategoriis saqmeebze SeiZleba normis gansxvavebuli interpretacia,
igive anu identur samarTlebriv sakiTxze gansxvavebuli pasuxi. rogorc zemoT avRniSneT, samarTlis
normis gansxvavebulad interpretaciis, Tu samarTlebriv sakiTxze gansxvavebuli pasuxis
konstatirebisaTvis ar aqvs mniSvneloba arc „saqmeTa kategorias“ da ufro metic, arc samarTlis
dargs.
371
sasamarTlos exlandeli gadawyvetileba emyareba igive an identuri
samarTlis normis sxvanair interpretacias, igive an identur
samarTlebriv sakiTxze sxvanair pasuxs, anu sxvanair samarTlebriv
Sefasebas, vidre es mocemulia sakasacio sasamarTlos adrindel
gadawyvetilebaSi - saapelacio sasamarTlom unda miuTiTos amis Sesaxeb
Tavis gadawyvetilebaSi, xolo sakasacio sasamarTlom unda dauSvas aseT
SemTxvevaSi sakasacio saCivari.156
d) saqmis ganxilva saapelacio sasamarTlos mier mniSvnelovani
saproceso darRveviT, romelsac SeeZlo arsebiTad emoqmeda
saqmis ganxilvis Sedegze.
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdebloba Seicavs
saproceso darRvevebis iseT CamonaTvals, romelTa arsebobis SemTxvevaSi
gadawyvetileba aucileblad unda gauqmdes (ssk 394-e muxli). es imas
ar niSnavs, rom sxva saproceso darRvevebis SemTxvevaSi gadawyvetileba
ar SeiZleba gauqmdes. gasaCivrebuli gadawyvetileba unda gauqmdes
nebismieri iseTi saproceso darRvevebis SemTxvevaSi, rodesac aseT
darRvevas SeeZlo gavlena moexdina gadawyvetilebis sisworeze. es imas
niSnavs, rom sakasacio saCivari SeiZleba emyarebodes aramarto iseT
saproceso darRvevebs, romlebsac iTvaliswinebs kanoni (ssk 394-e
muxli), aramed iseT saproceso darRvevebsac, romlebsac kanoni ar
iTvaliswinebs magram romlebsac SeeZloT arsebiTad emoqmedaT saqmis
Sedegze. SeeZloT, Tu ara aseT darRvevebs (romlebzec aucilebelad
unda iyos miTiTebuli sakasacio saCivarSi) emoqmedaT saqmis Sedegze
(gadawyvetilebis sisworeze), wyvets TviTon sakasacio sasamarTlo.
e) saapelacio sasamarTlos meore dauswrebeli gadawyvetilebis an
dauswrebeli gadawyvetilebis ucvlelad datovebis Sesaxeb
misi ganCinebis gasaCivreba.
sakasacio wesiT SeiZleba gasaCivrdes saapelacio sasamarTlos
mxolod meore dauswrebeli gadawyvetileba, agreTve misi ganCineba
dauswrebeli gadawyvetilebis ucvlelad datovebis Sesaxeb.
Tu ras niSnavs meore dauswrebeli gadawyvetileba, amis Sesaxeb
saubari gvqonda am wignis me..... gverdze. amitom am sakiTxze aq aRar
SevCerdebiT. saWirod migvaCnia aRvniSnoT mxolod imis Sesaxeb, rom
raxan meore dauswrebeli gadawyvetileba (da ganCineba) ganxilulia
sakasacio saCivrebis dasaSvebobis erT sibrtyeze, masze aRar SeiZleba
gavavrceloT dasaSvebobis sxva winapirobebi. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
saapelacio sasamarTlos meore dauswrebeli gadawyvetileba (ganCineba)
ganekuTvneba „Tavisufal kasaciaTa“ kategorias: sakmarisia gasaCivrebuli
dauswrebeli gadawyvetileba iyos meore dauswrebeli gadawyvetileba
an ganCineba dauswrebeli gadawyvetilebis ucvlelad datovebis Sesaxeb -
sakasacio sasamarTlom unda dauSvas da ganixilos igi.
aseTia mokled sakasacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi, Tu es
winapirobebi arsebobs sakasacio sasamarTlo gamoitans „ganCinebas
156 jerjerobiT saqarTvelos kanonmdebloba ar iTvaliswinebs wess, romlis mixedviT aseT
SemTxvevebSi saapelacio sasamarTlo TviTon iRebs gadawyvetilebas sakasacio saCivris daSvebis
Sesaxeb, rac savaldebuloa sakasacio sasamarTlosaTvis
372
sakasacio saCivris dasaSvebobisa da misi ganxilvis dRis daniSvnis
Sesaxeb“, Tu aseTi winapirobebi ar arsebobs mas gamoaqvs ganCineba
sakasacio saCivris miRebaze uaris Sesaxeb misi dauSveblobis gamo“.
3) saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos did palataze
saqmeTa gadacemis winapirobebi
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos didi palata ar aris axali da
Cveni qveynis marTlmsajulebisaTvis sruliad uprecedento movlena. mas
yavda winamorbedi saqarTvelos senatis, anu saqarTvelos uzenaesi
sasamarTlos „sakasacio departamentTa SeerTebuli sakrebulos“ saxiT,
romelic Seiqmna 1919 wlis „debulebiT saqarTvelos senatis Sesaxeb.“157
saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos didi palata ar warmoadgens
sxva sakasacio palatebze zemdgom sakasacio sasamarTlos. igi aris
sakasacio sasamarTlo, romelsac sxva sakasacio palatebma SeiZleba
gadascen saqme gansaxilvelad mxolod im SemTxvevaSi, rodesac arsebobs
kanoniT gaTvaliswinebulil winapirobebi. didi palata saqmeebs
ganixilavs 9 mosamarTlis SemadgenlobiT, saqarTvelos samoqalaqo
saproceso kodeqsiT dadgenili wesiT.
did palatas ver mimarTaven uSualod kasatorebi. didi palata
ganixilavs saqmeebs mxolod im SemTxvevaSi, Tu mas mimarTavs romelime
sakasacio palata. cxadia, sakasacio palatis ganCineba saqmis did
palataze gadacemis Sesaxeb motivirebuli unda iyos im garemoebebiT,
romlebic miTiTebulia „saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Sesaxeb“
organuli kanonis me-9 muxlis me-3 nawilSi.
es garemoebebia:
1) saqmis ganxilvasa da gadawyvetas gansakuTrebuli mniSvneloba
aqvs erTiani sasamarTlo praqtikis CamoyalibebisaTvis;
2) saqmis sirTulidan gamomdinare, gadawyvetilebis miReba
saWiroebs normis axlebur ganmartebas;
3) saqme Tavisi SinaarsiT warmoadgens iSviaT samarTlebriv
problemas.
unda vaRiaroT, rom did palataze saqmis gadacemis es
winapirobebi, Tavisi SinaarsiT igivea, rac sakasacio saCivris
dasaSvebobis winapirobebi, romelTa Sesaxeb zemoT iyo saubari. aseT
SemTxvevaSi maTi kanonmdeblobaSi SenarCuneba absoluturad
gaumarTlebeli iqneba.
did palataSi saqmeTa gadacemis pirobebi unda dazustdes, did
palatas SeiZleba gadaeces saqme gansaxilvelad; a) Tu sakasacio palata
ar iziarebs didi palatis mier normis ganmartebas (samarTlebriv
Sefasebas); b) Tu sakasacio palatebs Soris ar aris erTsulovneba
samarTlis normis azrisa da Sinaarsis gagebaSi da g) Tu TviTon did
palatas saWirod Secvalos Tavisi adre micemuli ganmartebebi da
Sefasebebi.158
III. Segebebuli sakasacio saCivari
157 dawvrilebiT v.xrustali, dasax. naSromi. gv. 7. 158 v. xrustali, dasax. naSromi, gv. 32
373
is, rac iTqva Segebebuli saapelacio saCivris mimarT (ix. Tavi XXI)
mTlianad ganekuTvneba Segebebul sakasacio saCivarsac. amitom, aq
SemovifarglebiT ramdenime principuli debulebis CamoyalibebiT:
1. samoqalaqo saproceso kanonmdebloba erTmaneTisagan ganasxvavebs
mowinaaRmdege mxaris axsna-ganmartebas (Sepasuxebas, Sesagebels)
sakasacio saCivarze da Segebebul sakasacio saCivars (ssk me-400 da
405-e muxlebi).
gansxvaveba sakasacio mopasuxis Sepasuxeba-Sesagebelsa da mis
Segebebul sakasacio saCivars Soris arsebiTia:
sakasacio saCivarze mowinaaRmdege mxaris (sakasacio mopasuxis)
Sepasuxeba (Sesagebeli) mimarTulia uSvalod sakasacio saCivris
winaaRmdeg, anu imis dasabuTebisaken, rom sakasacio saCivari araa
iuridiulad motivirebuli, iuridiulad gaumarTlebelia, xolo
gasaCivrebuli gadawyvetileba swori da samarTliania.
rac Seexeba Segebebul sakasacio saCivars, igi ar Semoifargleba
mxolod imis dasabuTebiT, rom sakasacio saCivris moTxovna araa
iuridiulad gamarTlebuli, aramed moiTxovs gasaCivrebuli
gadawyvetilebis gauqmebas im nawilSi, romelic kasatoris
sasargeblodaa gamotanili.
magaliTad: saapelacio sasamarTlom gaauqma gasaCivrebuli
gadawyvetileba da gamoitana axali gadawyvetileba,
romliTac b-anis daakisra a-nis sasargeblod 40000
laris gadaxdevineba, xolo 60000 laris
gadaxdevinebaze uari uTxra. a-nim Seitana sakasacio
saCivari, romliTac moiTxova gadawyvetilebis gauqmeba
im nawilSi, romliTac uari eTqva mas 60000 laris
gadaxdevinebaze.
b-anim Seitana Segebebuli sakasacio saCivari,
romliTac aramarto uaryo sakasacio saCivari da
miuTiTa garemoebebze, romlebic aqarwyleben sakasacio
saCivris dasabuTebulobas, aramed moiTxova
gasaCivrebuli gadawyvetilebis gauqmeba im nawilSic,
romelic kasatoris sasargeblodaa gamotanili da
romliTac mas daekisra 40 000 laris gadaxdevineba.
2. Tu gasaCivrebulia saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba
romliTac mTlianad dakmayofilda mosarCelis moTxovna an mTlianad
eTqva uari mis moTxovnas, an kidev, saapelacio sasamarTlos ganCineba,
romliTac ucvlelad darCa pirveli instanciis sasamarTlos
gadawyvetileba, romliTac mTlianad dakmayofilda an mTlianad eTqva
uari mosarCelis moTxovnas - Segebebuli sakasacio saCivris aRZvra
gamoricxulia, radgan sakasacio saCivriT mTlianad ifareba
gasaCivrebuli gadawyvetileba (ganCineba). aseT SemTxvevaSi kasatoris
mowinaaRmdege mxaris (sakasacio mopasuxis) iuridiuli interesi
mTlianad amoiwureba im motivebis gaqarwylebiT, romlebic safuZvlad
udevs sakasacio saCivars. amisTvis arsebobs Sesagebeli sakasacio
saCivarze.
3. sakasacio mopasuxes SeuZlia Seitanos Segebebuli saCivari
misTvis sakasacio saCivris gadacemidan 10 dRis ganmavlobaSi.
4. Segebebuli sakasacio saCivari, romelic Semotanilia sakasacio
gasaCivrebis vadis dacviT (erTi Tve) da misi Rirebuleba Seesabameba
374
sakasacio saCivrisaTvis kanoniT gaTvaliswinebul fass - aris ZiriTadi
sakasacio saCivrisagan damoukidebeli sakasacio saCivari. es imas niSnavs,
rom aseTi damoukidebeli Segebebuli sakasacio saCivari unda ganixilos
sasamarTlom miuxedavad imisa uari eTqva kasators ZiriTad sakasacio
saCivris miRebaze, daSvebaze, ukan gaiTxova Tu ara kasatorma Tavisi
sakasacio saCivari da a.S.
5. Segebebuli sakasacio saCivari, romelic Semotanilia sakasacio
gasaCivrebis vadis darRveviT, anu erTi Tvis Semdeg (ssk 397-e muxli),
an ar pasuxobs sakasacio saCivrisaTvis kanoniT gaTvaliswinebul fass -
aris ZiriTad sakasacio saCivarze damokidebuli sakasacio saCivari da
misi miReba warmoebaSi da daSveba mTlianad damokidebulia ZiriTadi
sakasacio saCivris miRebaze da daSvebaze. es imas niSnavs, rom, Tu ar
iqneba miRebuli da daSvebuli ZiriTadi sakasacio saCivari, maSin ar
iqneba miRebuli da daSvebuli Segebebuli sakasacio saCivaric.
6. warmoebaSi miRebuli da daSvebuli ZiriTadi da Segebebuli
sakasacio saCivrebis arsebiTad gadawyvetis bedi araa damokidebuli
erTmaneTze: sasamarTlos SeuZlia daakmayofilos Segebebuli sakasacio
saCivari da uari uTxras kasators ZiriTadi sakasacio saCivris
dakmayofilebaze da piriqiT.
7. saCivari, romelsac Segebebuli sakasacio (saapelacio) saCivari
uwodes, magram mimarTulia mxolod ZiriTadi sakasacio saCivris
gaqarwylebisaken, sinamdvileSi aris Cveulebrivi Sesagebeli (Sepasuxeba)
sakasacio saCivarze.
Segebebuli sakasacio saCivari ar SeiZleba uwodoT agreTve iseT
saCivrebs, romlebic iseT axal moTxovnebs ayenebs, romlebic ar iyo
wamoyenebuli da ganxiluli wina instanciis sasamarTlos mier. axali
moTxovnebis wamoyeneba (rasac praqtikaSi zogjer aqvs adgili)
Segebebuli sakasacio (saapelacio) saCivriT dauSvebelia.
$3. saqmis warmoeba sakasacio sasamarTloSi
I. sakasacio saCivris Semotanis Sedegi
1. gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlisa da dauyonebliv
aRsrulebis SeCereba. gadawyvetilebaze sakasacio saCivris Setanis faqts
ukve ukavSirdeba garkveuli iuridiuli Sedegi: igi ver Seva kanonier
ZalaSi, manam sanam sakasacio sasamarTlo ar ganixilavs am saCivars da
ar miiRebs Tavis gadawyvetilebas misi warmoebaSi miRebaze uarisTqmis,
dauSveblobis an gasaCivrebulil gadawyvetilebis ucvlelad datovebis
Sesaxeb.
amrigad, sakasacio saCivris Setana avtomaturad aCerebs
gasaCivrebuli gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlas.
amis Semdeg, yvelaferi damokidebulia imaze ranair
gadawyvetilebas miiRebs sakasacio sasamarTlo. Tu ar arsebobs
sakasacio saCivris warmoebaSi miRebisa da dasaSvebobis winapirobebi,
sakasacio sasamarTlo gamoitans ganCinebas sakasacio saCivris warmoebaSi
miRebaze uarisTqmis Sesaxeb“ an „ganCinebas sakasacio saCivris
ganuxilvelad datovebis Sesaxeb misi dauSveblobis gamo“. erT-erTi am
ganCinebis gamotanis SemTxvevaSi gasaCivrebuli gadawyvetileba Seva
kanonier ZalaSi da igi SeiZleba iZulebiT aRsruldes.
375
Tu arsebobs warmoebaSi miRebisa da dasaSvebobis yvela winapiroba
da sakasacio saCivari miiRo gansaxilvelad sakasacio sasamarTlom, maSin
man Tavis ganCinebaSi unda miuTiTos, rom gasaCivrebuli gadawyvetilebis
kanonier ZalaSi Sesvla SeCerdes am saqmeze sabolao gadawyvetilebis
miRebamde, xolo, Tu nawilobriv iyo gasaCivrebuli, maSin ganCinebaSi
unda miuTiTos, romel nawilSi SeCerdes misi kanonier ZalaSi Sesvla.
igive wesi moqmedebs maSinac, rodesac Semotanili iqneba Segebebuli
sakasacio saCivari.
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba uSvebs gadawyvetilebis
dauyonebliv (kanonier ZalaSi Sesvlamde) iZulebiTi aRsrulebis
SesaZleblobas (ssk 268-e muxli). im SemTxvevaSi, rodesac sakasacio
saCivari Setanilia aseT gadawyvetilebaze, „sakasacio sasamarTlos
SeuZlia droebiT SeaCeros aRsruleba da gaauqmos aRsrulebasTan
dakavSirebuli RonisZiebebi“ (ssk 402-e muxlis me-2 nawili). amis
Sesaxeb sakasacio sasamarTlos SeuZlia miuTiTos ganCinebaSi sakasacio
saCivris gansaxilvelad miRebis Sesaxeb, an gamoitanos specialuri
ganCineba, ris Sesaxebac unda ecnobos aRmasrulebels.159
2. saqmis ganxilvis daniSvna da momzadeba
sakasacio saCivris dasaSvebobas ukavSirdeba kidev erTi Sedegi:
sakasacio sasamarTlom unda gamoitanos „ganCineba sakasacio saCivris
miRebisa da misi gansaxilvelad momzadebis Sesaxeb“. am ganCinebiT man
unda gansazRvros saqmis ganxilvis dRe da daadginos misi momzadeba
gansaxilvelad. saqmis ganxilvis dRe unda ganisazRvros im varaudiT,
rom mouswros am saqmis momzadeba.
saqmis momzadebisaTvis sakasacio sasamarTlos saqmianobis xasiaTi
da Sinaarsi ganisazRvreba im miznebiTa da amocanebiT, romlebic dgas
sakasacio sasamarTlos winaSe - gadawyvetilebis samarTlebrivi
dasabuTebulobis Semowmeba.
pirvel rigSi, sakasacio sasamarTlom sakasacio saCivris da masze
darTuli werilobiTi masalebis aslebi Tavis ganCinebasTan erTad unda
gadaugzavnos mowinaaRmdege mxares. ganCinebaSi miTiTebuli unda iyos Tu
ra sakiTxebze unda gasces pasuxi mowinaamdege mxarem, kerZod cnobs Tu
ara sakasacio saCivars, Tu ara ra konkretul mosazrebebs emyareba, xom
ar apirebs Segebebuli sakasacio saCivris Semotanas, acnobebs mas aseTi
saCivris Semotanis kanonismier vadas da afrTxilebs, rom Tu am vadaSi
Segebebuli sakasacio saCivari ar iqneba Semotanili, igi ar iqneba
miRebuli da ganxiluli. amave ganCinebiT sakasacio sasamarTlo
ganusazRvravs mowinaaRmdege mxares sakasacio saCivarze werilobiTi
Sesageblis (Sepasuxebis) warmodgenisaTvis da sxva. niSnavs vadas
werilobiTi pasuxis SemotanisaTvis da a.S. (ssk me-40 muxli).
sakasacio sasamarTlo TviTon emzadeba saqmis ganxilvisaTvis,
kerZod swavlobs saqmis masalebs, arkvevs romeli faqtobrivi
159 ar SeiZleba ar daveTanxmoT v.xrustals, romelic aRniSnavs, rom gasaCivrebuli gadawyvetilebis
dauyonebliv aRsrulebis SeCerebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebamde sakasacio sasamarTlom
detalurad unda gaanalizos saqmis garemoebebi da kargad ganWvritos, Tu ra ziani SeuZlia moutanos
aRsrulebis SeCerebam gadamxdevinebels da ra saxisa da formis garantiebiT uzrunvelyos
mosalodneli ziani, rac gaTvaliswinebulia ssk 57-e muxliT.
v. xrustali. dasax. naSromi, gv. 93
376
garemoebebi CaTvala damtkicebulad gasaCivrebuli gadawyvetilebis
gamomtanma sasamarTlom da romeli faqtebis Sesaxeb ar davoben mxareebi,
ramdenad sworadaa Sefasebuli es garemoebebi samarTlebrivad da a.S.
praqtikaSi wamoiWra sakiTxi imis Sesaxeb saWiroa Tu ara saqmis
winaswari momzadeba, rodesac sakasacio sasamarTlo Tvlis, rom am
saqmeze zepiri ganxilvis daniSvna saWiro araa (ssk 408-e muxlis me-3
nawili).
sakasacio sasamarTlos SeuZlia saqme ganixilos da gadawyvetileba
gamoitanos zepiri ganxilvis gareSe, magram ara am saqmis ganxilvis
gareSe. amitom, saqme unda iqnes momzadebuli ganxilvisaTvis da ara
mxolod zepiri ganxilvisaTvis.
Cven mTlianad viziarebT mosazrebas, romlis Tanaxmad saqmis
sakasacio ganxilvisaTvis momzadebas awarmoebs erTpirovnulad sakasacio
mosamarTle, kerZod momxsenebeli mosamarTle. es mosazreba efuZneba ssk
me-200 muxls, romlis Tanaxmad, Tu saqme kolegiurma sasamarTlom unda
ganixilos, maSin saqmes am sasamarTlos erT-erTi wevri amzadebs. ufro
metic, saqmis momzadeba SeiZleba daevalos TanaSemwesac, cxadia
sakasacio mosamarTlis xelmZRvanelobiT.160
3. gadawyvetilebis miReba saqmis zepiri ganxilvis gareSe.
saqmis ganxilva sakasacio sasamarTloSi warmoebs im wesebis
dacviT, romlebic dadgenilia saapelacio sasamarTloSi saqmeTa
ganxilvisaTvis, garda im gamonaklisebisa, rasac Seicavs ssk-is Tavi,
romelic sakasacio warmoebas awesrigebs. erT-erTi aseTi gamonaklisia
sakasacio saCivarze gadawyvetilebis miReba saqmis zepiri ganxilvis
gareSe. ssk 408-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad, Tu sakasacio
sasamarTlos saqmis ganxilva ar miaCnia saWirod mas SeuZlia
gadawyvetileba gamoitanos saqmis zepiri ganxilvis gareSe.
aseTi wesis arseboba ganpirobebulia kasaciis miznebiT, romelic
mowodebulia Seamowmos gasaCivrebuli gadawyvetilebis kanoniereba da
ara misi faqtobrivi dasabuTebuloba da romelic ar ikvlevs
mtkicebulebebs da ar adgens faqtebs.
sakasacio sasamarTlos praqtikis analizi safuZvels gvaZlevs
gavakeToTo daskvna, rom sakasacio sasamarTlo iRebs gadawyvetilebas
zepiri ganxilvis gareSe iseT SemTxvevebSi, rodesac gasaCivrebuli
gadawyvetilebis miReba kanonis darRveviT an mis gareSe aranair eWvs ar
iwvevs da, maSasadame, mxareTa monawileobiT am sakiTxis ganxilva saWiro
araa.161
gadawyvetilebis miReba saqmis zepiri ganxilvis gareSe cxadia ar
niSnavs gadawyvetilebis miRebas saqmis ganxilvis gareSe. sakasacio
sasamarTlos sxdoma unda Sedges daniSnul dRes da igi unda Catardes
kanoniT dadgenili wesiT dacviT, kerZod, momxsenebeli mosamarTle,
romelmac moamzada saqme ganxilvisaTvis da Seadginos gadawyvetilebis
proeqti, Cveulebriv, ise rogorc es xdeba mxareTa monawileobis dros,
gadmocems saqmis viTarebas, agreTve romel faqtobriv da samarTlebriv
160 v. xrustali. dasax. naSromi, gv. 95 161 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlom ar daakmayofila sarCeli ssk 408-e muxlis me-3
nawilis gauqmebis Sesaxeb misi saqarTvelos konstituciis 29-e da 42-e muxlebTan Seusabamobis gamo
da CaTvala, rom sakasacio sasamarTlos mier gadawyvetilebis gamotana saqmis zepiri ganxilvis
gareSe, ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias.
ix. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos meore kolegiis gadawyvetileba #2/6/205,232. 3
ivlisi, 2003 w.
377
safuZvels emyareba sasamarTlo, romelmac gamoitana gasaCivrebuli
gadawyvetileba. sakasacio sasamarTlo SeboWilia saCivris farglebiT,
amitom sakasacio sasamarTlos unda moxsendes gadawyvetilebis romel
nawils asaCivrebs kasatori da rogoria misi moTxovna, agreTve romel
kanons Tvlis igi darRveulad da konkretulad raSi gamoixata, misi
azriT es darRveva. cxadia, momxsenebeli mosamarle unda Seexos
mowinaaRmdege mxaris werilobiT Sesagebels Tu aseTi iyo warmodgenili.
bolos, momxsenebeli mosamarTle axsenebs sasamarTlos Tavis winaswar
daskvnas (gadawyvetilebis proeqts), romelic unda iqnes ganxiluli am
sxdomaze da miRebul iqnes gadawyvetileba.
sxva sityvebiT rom vTqvaT, sakasacio sasamarTlos mier
gadawyvetilebis miReba zepiri ganxilvis gareSe mxolod erTi ramiT
gansxvavdeba zepiri ganxilvis safuZvelze gadawyvetilebis miRebisagan:
saqmis ganxilvaSi ar monawileoben mxareebi.
II. gadawyvetilebis Semowmebis farglebi.
1. sauaresod Sebrunebis dauSvebloba
saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi dispoziciurobis
principidan gamomdinare ukrZalavs pirveli instanciis sasamarTlos
gascildes sasarCelo moTxovnis farglebs da miakuTvnos mxares imaze
meti, vidre is moiTxovda an is, rac mas ar uTxovia (ssssk 248-e
muxli). igive princips emyareba wesi, romlis Tanaxmad saapelacio
sasamarTlo amowmebs gadawyvetilebas saapelacio saCivris farglebSi
(ssk 377-e muxli). bolos, dispoziciurobis princips emyareba wesi,
romlis Tanaxmad sakasacio sasamarTlo amowmebs gadawyvetilebas
„sakasacio saCivris farglebSi“.
amrigad, verc pirveli instanciis sasamarTlo, verc saapelacio da
sakasacio sasamarTloebi ver gascildeba mosarCelis, apelantisa Tu
kasatoris moTxovnis farglebs. swored am moTxovnis farglebSi da
mimarTebiT unda Semowmdes sarCelis faqtobrivi da samarTlebrivi
dasabuTebuloba (safuZvlianoba), saapelacio saCivris aseve faqtobrivi
da samarTlebrivi dasabuTebuloba da sakasacio saCivris samarTlebrivi
dasabuTebuloba. es imas niSnavs, rom sakasacio sasamarTlo kidec, rom
darwmundes, rom kasators SeeZlo ufro meti moTxovnis wamoyeneba,
vidre es sakasacio saCivriTaa wamoyenebuli, igi mainc ver gascildeba
moTxovnis farglebs.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli b-anis winaaRmdeg da moiTxova
zianis anazRaureba 100000 laris odenobiT.
saapelacio sasamarTlom uari uTxra a-nis sasarCelo
moTxovnaze mTlianad, a-nim gaasaCivra saapelacio
sasamarTlos gadawyvetileba mxolod nawilobriv da
moiTxova ara 100000 aramed 55000 laris farglebSi
zianis anazRaureba da, maSasadame, gasaCivrebuli
gadawyvetilebis am nawilSi gauqmeba.
gadawyvetilebis Semowmebis Sedegad sakasacio
sasamarTlo mivida im daskvnamde, rom kasators
samarTlebrivad hqonda ufleba moeTxova zianis
anazRaureba Tavdapirvelad gancxadebuli moTxovnis
378
100000 laris farglebSi da, Sesabamisad,
gadawyvetilebis mTlianad gauqmeba. miuxedavad amisa,
sakasacio sasamarTlo ver gascildeba kasatoris
moTxovnis farglebs da ver gaauqmebs gadawyvetilebas
mTlianad. man unda datovos igi ucvlelad im
nawilSi, romelSic ar iyo gasaCivrebuli.
igive principi moqmedebs iseT SemTxvevebSiac, rodesac sakasacio
sasamarTlo gasaCivrebuli gadawyvetilebis Semowmebis Sedegad midis im
daskvnamde, rom es gadawyvetileba araa iuridiulad gamarTlebuli
aramarto im nawilSi, romelSic gasaCivrebulia da romliTac uari eTqva
kasators moTxovnis nawilobriv dakmayofilebaze, aramed im nawilSic,
romliTac dakmayofilda misi moTxovnis nawili.
magaliTad: gasaCivrebuli gadawyvetilebis gamomtanma sasamarTlom
miakuTvna mxares mxolod nawili im qonebisa, rasac igi
mopasuxisagan moiTxovda, xolo sxva nawilze uari
uTxra. sakasacio saCivriT kasatorma moiTxova am
gadawyvetilebis gauqmeba mxolod im nawilSi,
romliTac mas uari eTqva qonebis nawilis mikuTvnebaze.
am gadawyvetilebis Semowmebis Sedegad sakasacio
sasamarTlo mivida im daskvnamde, rom sakasacio saCivari
dausabuTebelia da gadawyvetileba iuridiulad sworia
im nawilSi, romelSic gasaCivrebulia, magram igi
arasworia im nawilSi, romliTac dakmayofilda
kasatoris moTxovna. miuxedavad amisa, sakasacio
sasamarTlo ver gaauqmebs gadawyvetilebas im nawilSi,
romelic kasatoris sasargeblodaa gamotanili, radgan
misi gauqmeba am nawilSi aravis ar mouTxovia.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT daskvna:
sakasacio sasamarTlo ise ver Secvlis gadawyvetilebas, an kidev, ver
gamoitans iseT axal gadawyvetilebas, romelic gaauaresebs kasatoris
mdgomareobas, romelsac man miaRwia gasaCivrebuli gadawyvetilebiT.
es wesi mTlianad emyareba princips, romlis Tanaxmad „sauaresod
Sebruneba“ dauSvebelia (non reformatio in pejus), ris Sesaxebac
dawvrilebiT aris saubari am naSromis XXI TavSi.
sxva sakiTxia, rodesac Semotanilia mowinaaRmdege mxaris
Segebebuli sakasacio saCivari. am Segebebuli sakasacio saCivris
farglebSi, cxadia, gadawyvetileba SeiZleba gauqmdes an Seicvalos im
nawilSi, romelic gamotanilia kasatoris, anu damoukidebeli sakasacio
saCivris avtoris sasargeblod, magram es ukve iqneba ara „sauaresod
Sebrunebis akrZalvis“ principidan gadaxveva, aramed Segebebuli
sakasacio saCivris dasabuTebulad cnobis Sedegi.
2. samarTlis normebis darRvevis Semowmebis farglebi.
sakasacio saCivarSi miTiTebuli unda iyos, Tu ras moiTxovs
kasatori, rogoria misi moTxovnis Sinarsi. amasTan erTad, sakasacio
379
saCivarSi miTiTebuli unda iyos Tu romeli kanoni dairRva da
konkretulad raSi gamoixateba es darRveva.
amasTan dakavSirebiT ibadeba kiTxva: msgavsad sakasacio saCivris
moTxovnis farglebisa, SeboWilia Tu ara sakasacio sasamarTlo kanonis
darRvevis im farglebiT, romlebic miTiTebulia sakasacio saCivarSi?
es sakiTxi gansxavebulad unda gadawydes materialur
samarTlebrivi da saproceso samarTlebrivi normebis darRvevis mimarT.
sakasacio sasamarTlo valdebulia Seamowmos sakasacio saCivarSi
miTiTebuli kanonis darRveva da Tavis gadawyvetilebaSi miuTiTos am
darRvevis arseboba ararsebobisa da misi mniSvnelobis Sesaxeb, magram
gasaCivrebuli gadawyvetilebis samarTlebrivi dasabuTebulobis
Semowmeba amiT ar SeiZleba amoiwuros. sakasacio sasamarTlos aramarto
SeuZlia, aramed valdebulicaa Seamowmos gadawyvetilebis sxva
materialur samarTlebriv normebTan Sesabamisoba da Tu aRmoCndeba, rom
darRveulia materialur samarTlebrivi norma, romelzec marTalia
kasatori ar uTiTebs, magram romelmac gamoiwvia araswori
gadawyvetilebis gamotana, aseTi gadawyvetileba unda gauqmdes.
amrigad, sakasacio sasamarTlo araa SeboWili sakasacio saCivarSi
Camoyalibebuli materialur samarTlebrivi normebis darRvevebis
farglebiT da SeuZlia da unda Seamowmos kidec sakasacio moTxovnis
materialur samarTlebrivi dasabuTebuloba sxva normebTan mimarTebaSi,
vidre amas moiTxovs kasatori.
aramarto mxareTa uflebebisa da kanonieri interesebis dacvis
mizniT, aramed samarTlis ganviTarebisa da erTgvarovani sasamarTlo
praqtikis uzrunvelyofis mizniT, uaRresad mniSvnelovania sakasacio
sasamarTlom rac SeiZleba naTlad da gasagebad daasabuTos Tavis
gadawyvetilebaSi Tu konkretulad raSi gamoixateba kanonis darRveva da
ra formiT gamovlinda es darRveva. kanonis darRvevis calkeuli saxeebi
(formebi) mocemulia ssk 393-e muxlSi, romlis Tanaxmad samarTlis
norma darRveulad iTvleba : a) Tu sasamarTlom ar gamoiyena kanoni,
romelic unda gamoeyenebina; b) gamoeyenebina kanoni, romelic ar unda
gemoeyenebina da g) arasworad ganmarta kanoni.
3. rac Seexeba samoqalaqo saproceso normebis daRrvevas, sakasacio
sasamarTlo garkveuli zomiT SeboWilia sakasacio saCivarSi miTiTebuli
darRvevebis farglebiT, magram SeuZlia gascdes mas mxolod kanoniT
gansazRvrul farglebSi. es farglebi miTiTebulia ssk 404-e muxlis
pirvel nawilSi, romlis Tanaxmad „sakasacio sasamarTlos ar SeuZlia
Tavisi iniciativiT Seamowmos saproceso darRvevebi, garda 396-e
muxlis pirveli nawilis „v“ qvepunqtSi miTiTebuli faqtebisa“. es iseTi
faqtebi da mtkicebulebebia, romlebsac SeuZliaT daadasturon
sakasacio saCivarSi miTiTebuli saproceso darRvevebi.
ssk 404-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad sakasacio sasamarTlom
Tavisi iniciativiT unda Seamowmos eqvemdebareba Tu ara saqme uwyebrivad
sasamarTlos da aqvs Tu ara mas mocemul konkretul saqmeze
saerTaSoriso kompetencia.
4. praqtikuli TvalsazrisiT uaRresad mniSvnelovania sakiTxi imis
Sesaxeb iwvevs Tu ara saproceso darRveva gasaCivrebuli
gadawyvetilebis gauqmebas. am sakiTxis praqtikuli mniSvneloba uSvalod
ukavSirdeba da gamomdinareobs ssk 393-e muxlis me-3 nawiliT
ganmtkicebuli danawesidan, romlis Tanaxmad „saproceso samarTlis
380
normis darRveva mxolod maSin SeiZleba gaxdes gadawyvetilebis
gauqmebis safuZveli, Tu am darRvevis Sedegad saqmeze araswori
gadawyvetileba iqna gamotanili“. es imas niSnavs, rom yovelgvari
saproceso samarTlebrivi normis darRveva ar SeiZleba safuZvlad
daedos gasaCivrebuli gadawyvetilebis gauqmebas. gadawyvetileba
SeiZleba gauqmdes mxolod im SemTxvevaSi, rodesac saproceso darRvevam
gamoiwvia araswori gadawyvetilebis gamotana.162
am TvalsazrisiT metad sagulisxmoa gadawyvetilebis gauqmebis is
saproceso darRvevebi, romlebic sakasacio saCivris absoluturi
safuZvlebis saxelwodebiTaa cnobili. Tu sasamarTlo daadgens, rom
saqme ganixila sasamarTlos arakanonierma Semadgenlobam an
gadawyvetileba gamotanilia mosamarTleebis mier, romlebic am saqmis
ganxilvaSi adre monawileobdnen an kidev, saqmeSi araa sasamarTlos
sxdomis oqmi da sxva (ssk 394-e muxli), gadawyvetileba aucileblad
unda gauqmdes da mniSvneloba ar aqvs gadawyvetilebis sisworis
Semowmebas da, maSasadame, sakasacio sasamarTlom aRarc unda gaagrZelos
amis Semowmeba: gadawyvetileba aucileblad unda gauqmdes Tu gvaqvs ssk
394-e muxli.
III. sakasacio sasamarTlos gadawyvetileba
1. gasaCivrebuli gadawyvetilebis Semowmebis Sedegebi
gasaCivrebuli gadawyvetilebis gadamowmebis Sedegad sakasacio
sasamarTlos SeuZlia saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sami
SesaZleblobidan gamoiyenos erT-erTi:
1. datovos gasaCivrebuli gadawyvetileba ucvlelad (ZalaSi);
2. gaauqmos gasaCivrebuli gadawyvetileba da TviTon miiRos axali
gadawyvetileba;
3. gaauqmos gasaCivrebuli gadawyvetileba da daabrunos saqme
xelaxla gansaxilvelad.
romeli SesaZlebloba da ra SemTxvevaSi SeiZleba gamoiyenos
sakasacio sasamarTlom?
am kiTxvaze pasuxis gacema mTlianad aris damokidebuli imaze, Tu
rogori iqneba gasaCivrebuli gadawyvetilebis sakasacio Semowmebis
Sedegebi: Tu sakasacio saCivari araa dasabuTebuli, Tu masSi miTiTebul
kanonis darRvevas ar hqonia adgili, an aseT darRvevas marTalia hqonda
adgili (saproceso samarTlebrivi darRvevaa mxedvelobaSi), magram mas
ar SeeZlo gavlena moexdina gadawyvetilebis sisworeze, sakasacio
sasamarTlom gadawyvetileba ucvlelad (ZalaSi) unda datovos. Tu
162 iuridiul literaturaSi arsebobs, Cveni azriT, savsebiT dasabuTebuli da gasaziarebeli
mosazreba imis Sesaxeb, rom saproceso darRvevas unda moyves gadawyvetilebis gauqmeba im
SemTxvevaSiac, rodesac aseT darRvevas SeeZlo gamoewvia araswori gadawyvetilebis gamotana. aseTi
Sexeduleba gasaziarebelia saproceso ekonomiis principis TvalsazrisiTac: Tu dadasturdeba iseTi
saproceso darRveva romelsac SeeZlo gamoewvia araswori gadawyvetilebis gamotana (magaliTad,
sasamarTlom ar miiRo acileba, Tumca mxaris gancxadeba acilebaze iyo savsebiT dasabuTebuli,
sasamarTlom ar miiRo mtkicebuleba, romelsac hqonda gadamwyveti mniSvneloba da a.S.), sasamarTlom
aRar unda gaagrZelos Semowmeba, anu aRar unda Seamowmos gadawyvetilebis siswore da gaauqmos igi,
rogorc es xdeba sakasacio saCivris absoluturi safuZvlis arsebobisas.
ix. v.xrustali, dasax. naSromi, gv.......
381
sakasacio saCivari dasabuTebulia da masSi miTiTebul kanonis darRvevas
hqonda adgili, rasac moyva araswori gadawyvetilebis gamotana, maSin
sakasacio sasamarTlom unda gaauqmos gasaCivrebuli gadawyvetileba.
gadawyvetilebis gauqmebis SemTxvevaSi sakasacio sasamarTlos
winaSe wemoiWreba kidev erTi sakiTxi: TviTon gamoitanos axali
gadawyvetileba, Tu daabrunos saqme xelaxla gansaxilvelad.
am sakiTxze pasuxis gacema mTlianadaa damokidebuli im konkretul
Secdomebze, romlebmac ganapirobebs samarTlebrivad araswori
gadawyvetilebis gamotana.
2. sakasacio sasamarTlos Semxebloba faqtebTan. saqmis
faqtobrivi garemoebebis mniSvneloba gadawyvetilebis
samarTlebrivi SemowmebisaTvis
ssk 411-e muxlis Tanaxmad sakasacio sasamarTlo TviTon miiRebs
gadawyvetilebas saqmeze Tu saqmis faqtiuri garemoebebi gasaCivrebuli
gadawyvetilebis gamomtani sasamarTlos mier saproceso normebis
darRvevis gareSea dadgenili da saWiro araa mtkicebulebaTa damatebiTi
gamokvleva.
gadawyvetilebis gamomtani sasamarTlos mier damtkicebulad
CaTvlili saqmis faqtobrivi garemoebebi savaldebuloa sakasacio
sasamarTlosaTvis (ssk 407-e muxli), cxadia, Tu isini araa dadgenili
saproceso normebis darRveviT. es imas niSnavs, rom sakasacio
sasamarTlos ar SeuZlia eWvi Seitanos dadgenil faqtebSi da man unda
miiRos es faqtebi ise, rogorc isinia dadgenili gadawyvetilebiT, Tu,
vimeorebT, adgili ar hqonda saproceso darRvevebs, romlebic faqtebis
dadgenis wesebs gansazRvraven.
amrigad, gadawyvetilebiT dadgenili faqtobrivi garemoebebis
Semowmebis farglebi ganisazRvreba am faqtebis dadgenisaTvis arsebuli
saproceso wesebis dacvis SemowmebiT. magram, es farglebi amiT ar
amoiwureba.
sakasacio sasamarTlos SeuZlia Seamowmos faqtebis dadgena
saproceso normebiT gansazRvruli wesebis dacviT, mxolod im
SemTxvevaSi, Tu amis Sesaxeb miTiTebulia sakasacio saCivarSi.163 amis
Sesaxeb pirdapiraa miTiTebuli ssk 404-e muxlis pirvel punqtSi,
romlis Tanaxmad sakasacio sasamarTlo amowmebs gadawyvetilebas
sakasacio saCivris farglebSi. sakasacio sasamarTlos ar SeuZlia Tavisi
iniciativiT Seamowmos saproceso darRvevebi, garda ssk 396-e muxlis
pirveli punqtis „v“ qvepunqtSi miTiTebuli faqtebisa. am „v“ qvepunqtis
Tanaxmad ki sakasacio saCivari unda Seicavdes „miTiTebas im faqtebsa da
mtkicebulebebze, romlebic adastureben saproceso samarTlis normebis
darRvevas, Tu sakasacio saCivari saproceso normebis darRvevas
emyareba“. am danawesis Sinaarsidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT
163 germanul samoqalaqo saproceso literaturaSi arsebobs gavrcelebuli mosazreba imis Sesaxeb,
rom faqtebi maSinac savaldebuloa sakasacio sasamarTlosaTvis, roca ar ganxorcielebula saWiro
mtkicebulebaTa wardgena maT dasadasturoeblad an Tu mtkicebulebaTa Sefaseba SecdomiT xasiaTs
atarebs. aseT SemTxvevebSi am faqtebis savaldebuloba sakasacio sasamarTlosaTvis ar arsebobs
mxolod maSin, roca faqtebis dadgenis dros daSvebuli Secdomebi dasaSvebi da dasabuTebuli
procesualuri saCivriT gasaCivrda. Tu ar arsebobs amgvari saCivari, maSin sakasacio sasamarTlo
faqts miiRebs ise, rogorc isaa dadgenili, miuxedavad imisa, rom igi samarTlebrivi TvalsazrisiT
arasworadaa ( SecdomiTaa) dadgenili. A. May - dasax. naSromi gv.
382
daskvna: sakasacio sasamarTlo ver Seamowmebs saproceso darRvevebs, Tu
maT Sesaxeb araa miTiTebuli sakasacio saCivarSi, magram Tu sakasacio
saCivarSi miTiTebulia am darRvevebze, sakasacio sasamarTlos SeuZlia
Tavisi iniciativiT Seamowmos faqtebi da mtkicebulebebi, romlebic
adastureben sakasacio saCivarSi miTiTebul saproceso darRvevebs.
sabolaod SeiZleba gavakeToT aseTi daskvna: sakasacio sasamarTlos
SeuZlia Seamowmos iuridiuli mniSvnelobis mqone faqtebi, romlebsac
gadawyvetileba emyareba, im TvalsazrisiT xom ar iyo darRveuli am
faqtebis dadgenisaTvis saproceso normebiT gansazRvruli wesebi da im
SemTxvevaSi, Tu sakasacio saCivarSi miTiTebuli iyo am wesebis
darRvevaze.164
magaliTi: a-nim aRZra sarCeli sasamarTloSi da moiTxova b-
anisagan sesxis saxiT micemuli valis dabruneba 80000
laris odenobiT. sasamarTlom uari uTxra mosarCeles
sarCelis dakmayofilebaze. saapelacio sasamarTlom
gaauqma gadawyvetileba da TviTon miiRo axali
gadawyvetileba, romliTac daakmayofila sarCeli
sruli moculobiT. mopasuxem (b-anim) gaasaCivra
saapelacio sasamarTlos es gadawyvetileba da Tavis
sakasacio saCivarSi miuTiTa saproceso darRvevebze,
kerZod, dairRva ssk 102-e muxlis me-3 nawili,
romlis Tanaxmad saqmis garemoebebi, romlebic kanonis
Tanaxmad unda dadasturdes garkveulis saxis
mtkicebulebebiT, ar SeiZleba dadasturdes sxva saxis
mtkicebulebebiT.
saapelacio sasamarTlom sesxis xelSekrulebis
namdviloba dadasturebulad CaTvala mxolod mowmeTa
CvenebiT, maSin, rodesac samoqalaqo kodeqsis 624-e
muxlis Tanaxmad es dauSvebelia.
sakasacio sasamarTlom gaauqma gasaCivrebuli
gadawyvetvileba da saqme daabruna xelaxla
gansaxilvelad, radgan mas ar SeuZlia TviTon
daadginos es faqti, gamoiTxovos da Seafasos
mtkicebulebebi am mizniT.
yovelTvis, rodesac saproceso darRvevis gamo saWiro xdeba
gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebis dadgena, sakasacio
sasamarTlom unda gaauqmos gadawyvetileba da daabrunos saqme xelaxla
gansaxilvelad.
magaliTad: a-nim aRZra sarCeli sasamarTloSi da moiTxova b-
anisagan Sesrulebuli samZuSaosaTvis sazRauri
100000 laris odenobiT. b-anim im faqtis
dasadastureblad, rom aRniSnuli odenobiT
sazRauri daubruna mosarCeles, daasaxela mowmed d-
oni, romelic eswreboda Tanxis gadacemas da
romelic amJamad ruseTSi cxovrobs. mogvianebiT b-
anim sasamarTlos warudgina mowmis d-onis
werilobiTi Cveneba, romelic sasamarTlom miiRo da
164 aq mxedvelobaSia mxolod saproceso darRvevebi saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis
mqone garemoebebis dadgenis dros. sxva SemTxvevebSi sakasacio sasamarTlos SeuZlia Seamowmos Tavisi
iniciativiT, magaliTad, sakasacio saCivris dasaSvebobis winapirobebi.
383
safuZvlad daudo Tavis gadawyvetilebas. saapelacio
sasamarTlmo es gadawyvetileba datova ucvlelad.
a-nim gaasaCivra saapelacio sasamarTlos
gadawyvetileba da Tavis sakasacio saCivari imiT
daasabuTa, rom darRveulia mowmis dakiTxvis kanoniT
dadgenili saproceso wesebi (ssk 140-153-e muxlebi),
agreTve saerTaSoriso xelSekrulebebi, romelTa
Tanaxmad, sasamarTlo davalebis wesiT, mowme
SeiZleba dakiTxos im qveynis sasamarTlom, sadac
imyofeba es mowme. Tavis mxriv, am saproceso
darRvevebma waarTves kasators SesaZlebloba
SekiTxvebis micemis gziT daicvas Tavisi interesebi.
sakasacio sasamarTlom gaauqma gadawyvetileba da
saqme daabruna xelaxla gansaxilvelad.
ar aris gamoricxuli, rom sakasacio sasamarTlom gaauqmos
gadawyvetileba saproceso darRvevis gamo da saqme ar daabrunos
xelaxla gansaxilvelad. magaliTad, Tu sakasacio sasamarTlom CaTvala,
rom gadawyvetileba gamotanilia saqmeze, romelic sasamarTlos
uwyebrivad ar eqvemdebareba, mas SeuZlia gaauqmos es gadawyvetileba da
Sewyvitos Tavisi ganCinebiT saqmis warmoeba. magram yovelTvis, rodesac
gadawyvetilebis gauqmeba saproceso darRvevis gamo dakavSirebulia
faqtebis dadgenasTan, sakasacio sasamarTlom, raxan mas ar SeuZlia
faqtebis dadgena, saqme xelaxla gansaxilvelad unda daubrunos
sasamarTlos.
eWvis gareSea, rom Tu saproceso darRveva sakasacio saCivris
amsolutur safuZvlebs exeba, anu Tu darRveulia sakasacio saCivris
absoluturi safuZvlebi (ssk 394-e muxli), sakasacio sasamarTlom unda
gaauqmos gasaCivrebuli gadawyvetileba da saqme unda daabrunos
xelaxla gansaxilvelad. erTad-erTi gamonaklisi am SemTxvevaSi aris
uwyebrivi qvemdebareobis darRveva (ssk 394-e muxlis „g“ qvepunqti),
romlis dros sakasacio sasamarTlo auqmebs gadawyvetilebas da wyvets
saqmis warmoebas. saqmis ukan dabruneba am SemTxvevaSi moklebuli
iqneboda yovelgvar azrs, radgan sasamarTlos vercerTi instancia ver
ganixilavs saqmes, romelic saerTo sasamarTlos kompetenciaSi ar Sedis,
anu uwyebrivad mas ar eqvemdebareba.
ramdenadme gansxavebul viTarebasTan gvaqvs saqme, rodesac sakiTxi
exeba iseTi faqtebis Semowmebas, romlebsac ukavSirdeba ara saproceso
samarTlebrivi, aramed materialur samarTlebrivi Sedegebi.
sakasacio sasamarTlo amowmebs gadawyvetilebas ara faqtobrivi
aramed samarTlebrivi TvalsazrisiT. niSnavs Tu ara es imas, rom
sakasacio sasamarTlos ar aqvs Semxebloba materialur samarTlebrivi
mniSvnelobis faqtebTan, romlebic afuZneben gadawyvetilebas, romlebsac
emyareba es gadawyvetileba?
am sakiTxze pasuxis gasacemad mizanSewonilad migvaCnia Zalian
mokled miuTiToT imaze, ris Sesaxebac ufro dawvrilebiT saubari
gvqonda am naSromis me....... TavSi.
kerZod:
1. sasamarTlos ar SeuZlia miiRos gadawyvetileba, Tu man ar
daadgina winaswar am gadawyvetilebisaTvis samarTlebrivad mniSvnelovani
faqtebi. faqtebis dadgena warmoebs mtkicebulebebis meSveobiT,
384
romlebsac sasamarTlo afasebs Tavisi Sinagani rwmeniT. es imas niSnavs,
rom CaiTvalos Tu ara faqtebi dadgenilad - mTlianad ganekuTvneba
sasamarTlos Sinagani rwmenis sferos.
2. rac Seexeba am dadgenili faqtebis samarTlebriv Sefasebas,
aseTi Sefaseba mTlianad ganekuTvneba samarTlis sferos. sasamarTlos
Sinagani rwmeniT, misi sakuTari SexedulebebiTa da mosazrebebiT am
faqtebis Sefaseba dauSvebelia. es imas niSnavs, rom saqmis sworad
gadawyvetisaTvis materialur samarTlebrivi mniSvnelobis faqtebs
sasamarTlo afasebs Sesabamisi materialur samarTlebrivi normis
safuZvelze, rasac sxvanairad iuridiul kvalifikacias uwodeben.
materialur samarTlebrivi normis gverdis avliT maTi Sefaseba
dauSvebelia; im SemTxvevaSiac ki, roca ar aris urTierTobis
momwesrigebeli kanoni, sasamarTlom unda ixelmZRvanelos kanonis an
samarTlis analogiiT.165
rogorc vxedavT, samarTlebrivi Sefasebis obieqti aris ara
samarTlebrivi normis Sinaarsis ganmsazRvreli faqtebi, aramed
sasamarTlos mier dadgenilad cnobili da gadawyvetilebisaTvis
mniSvnelobis mqone faqtebi.
sakasacio sasamarTlos SeuZlia da man unda Seamowmos swored
samarTlebrivi Sefasebis siswore, misi Sesabamisoba samarTlis normis
Semadgenlobis abstraqtul niSnebTan, normis azrsa da SinaarsTan.
amrigad, gadawyvetilebis samarTlebrivi dasabuTebulobis
SemowmebisaTvis aucilebelia sakasacio sasamarTlom jer gaarkvios ra
Seafasa sasamarTlom samarTlebrivad, anu rogoria samarTlebrivi
Sefasebis sagani (obieqti) da Semdeg gaarkvios, Tu ramdenad sworad
aris Sefasebuli iuridiulad es obieqti.
sxva sityvebiT rom TTqvaT, sakasacio sasamarTlo ver acdeba
faqtebs, radgan gadawyvetilebis samarTlebrivi TvalsazrisiT Semowmeba
SeuZlebelia imis garkvevis gareSe, Tu ra Sefasda an romeli
iuridiuli faqtebi Sefasda iuridiulad.
aseTma Semowmebam SeiZleba sxvadasxvagvar naklovanebaTa
gamovlenamde miiyvanos sakasacio sasamarTlo. kerZod, SeiZleba
aRmoCndes, rom:
1. gasaCivrebuli gadawyvetilebidan ar Cans Tu romeli faqtebi
CaTvala sasamarTlom dadgenilad da, maSasadame romeli faqtebi Seafasa
man iuridiulad.
aseT SemTxvevaSi sakasacio sasamarTlom unda gaauqmos
gadawyvetileba da daabrunos saqme xelaxla gansaxilvelad.
2. faqtiuri garemoebebi, romlebic sasamarTlom dadgenilad
CaTvala da Seafasa iuridiulad, araa sakmarisi aseTi SefasebisaTvis.
samarTlis norma, romelic gamoiyena sasamarTlom, samarTlebriv Sedegs
ukavSirebs faqtebis erTobliobas, romelTa nawili sasamarTlom
damtkicebisa da dadgenis gareSe da Sesabamisad, Sefasebis gareSe datova.
165 faqtebis dadgena - esaa Semecnebis (gnoseologiis) sfero, xolo am dadgenili faqtebis Sefaseba
- esaa aqsiologiis sfero. faqtebis Sefaseba SeiZleba politikurad, ekonomikurad, moralurad da
a.S. Sefasebis erT-erTi gavrcelebuli saxesxvaobaa samarTlebrivi Sefaseba. sasamarTlo afasebs
faqtebs samarTlebrivad, Tumca araa gamoricxuli am faqtebis zneobrivi Sefasebac, roca amas kanoni
iTvaliswinebs. dawvrilebiT amis Sesaxeb ix. T.liluaSvili. sasamarTlo gadawyvetilebis
dasabuTebuloba. „sabWoTa samoqalaqo samarTlisa da procesis aqtualuri sakiTxebi“. Tb. 1977, gv. 3-
29.
385
3. sasamarTlom iuridiuli mniSvneloba mianiWa da daadgina faqti,
romelsac sinamdvileSi ar aqvs aseTi mniSvneloba da, maSasadame, arc
unda gamxdariyo aseTi Sefasebis obieqti.
4. sasamarTlom ar mianiWa faqts iuridiuli mniSvneloba da ar
dauSva mtkicebuleba mis dasadastureblad, Tumca am faqts aqvs
mniSvneloba am saqmis sworad gadawyvetisaTvis.
4. sasamarTlom damtkicebis tvirTis arasworad ganawilebis gamo,
arasworad Seafasa faqtiuri garemoebebi da aqedan gamomdinare,
arasworad daakisra faqtis daudgenlobis araxelsayreli Sedegebi im
mxares, romelsac am faqtis damtkicebis movaleoba ar ekisreboda.
5. sasamarTlom srulad da sworad daadgina saqmeze faqtiuri
garemoebebi, magram misca am faqtebs araswori samarTlebrivi Sefaseba.
Cveni azriT, yovelTvis, rodesac sasamarTlom arasworad
gansazRvra saqmeze mtkiceis sagani, e.i. ar Seitana masSi faqti,
romelsac aqvs mniSvneloba gadawyvetilebisaTvis an mtkicebis saganSi
Seitana iseTi faqti, romelsac ar aqvs mniSvneloba saqmis sworad
gadawyvetisaTvis, saqme gvaqvs saproceso samarTlebriv darRvevasTan,
romelic moiTxovs sarCelisa da Sesageblis damasabuTebeli faqtebis
srulyofilad gansazRvras da dadgenas (ssk 102-e da 106-e muxlebi)
magram, rodesac sasamarTlo saqmeze arasrulad dadgenil faqtebs
afasebs samarTlebrivad da iuridiul Sedegs ukavSirebs iseT faqtebs,
romlebic araa sakmarisi aseTi SefasebisaTvis an romlebsac aseTi
Sedegi ar ukavSirdeba, maSin saqme gvaqvs materialur samarTlebriv
darRvevasTan.166
rogorc vxedavT marTalia faqtebis dadgena ar warmoadgens
sakasacio sasamarTlos kompetencias da mxolod samarTalSefardeba
eqvemdebareba gadasinjvas, magram TviT samarTalSefardebis gadamowmeba
SeuZlebelia im faqtiuri garemoebebis gareSe, romlebic samarTlebrivi
Sefasebis obieqts warmoadgens.
am mosazrebiT SeiZleboda exelmZRvanela kanonmdebels, rodesac
ssk 412-e muxlis meore nawiliT daamkvidra wesi, romlis Tanaxmad Tu
sasamarTlom Tavis gadawyvetilebas safuZvlad daudo samarTlebrivi
Sefaseba, ris gamoc sakasacio sasamarTlo auqmebs gadawyvetilebas, maSin
is Tavis ganCinebaSi uTiTebs, „Tu romeli faqtebi saWiroebs
gamokvlevas, ra mtkicebulebebia Sesakrebi da sxva ra konkretuli
saproceso moqmedeba unda Seasrulos saolqo sasamarTlos Sesabamisma
kolegiam an palatam“.
Tu faqtobriv sferoSi yvelaferi rigzea, e.i. Tu saqmisaTvis
mniSvnelobis yvela sadavo faqti dadgenilia Sesabamisi mtkicebulebebis
gamoyenebiT, magram am dadgenil faqtebs sasamarTlom misca araswori
iuridiuli (samarTlebrivi) Sefaseba - sakasacio sasamarTlom TviTon
unda Seafasos es faqtebi da gamoitanos axali gadawyvetileba ise, rom
ar daabrunos saqme xelaxla gansaxilvelad.
saqmis ukan dabruneba gansaxilvelad mxolod imitom, rom saqme
faqtobrivi TvalsazrisiT mzadaa gadawyvetilebis misaRebad, magram
166 vfiqrob SeiZleba daveTanxmoT cnobil germanel procesualists a.meis, romlis mosazrebiT, Tu
saapelacio sasamarTlom gamoiyena samarTlis norma ise rom mas ar daudgenia iuridiuli
mniSvnelobis faqti, maSin saqme exeba ara procesualur nakls, aramed gadawyvetilebis Sinaarsobriv
nakls, vinaidan saapelacio sasamarTlom gamoiyena samarTlis norma, Tumca mxedvelobidan gauSva
(SeumCneveli darCa), rom saxeze araa saqmis yvela faqtobrivi garemoeba. A.May. dasax. naSromi, gv.6.
386
saWiroa am faqtebis swori samarTlebrivi Sefaseba - saqarTvelos
kanonmdeblobiT dauSvebelia. Secdomis gasworeba saqmis faqtobrivi
garemoebebis samarTlebriv SefasebaSi - sakasacio sasamarTlos
prerogativaa.
aqedan gamomdinare, rodesac sakasacio sasamarTlo auqmebs
gadawyvetilebas da saqmes abrunebs xelaxla gansaxilvelad,
aucileblobiT igulisxmeba, rom saqmis faqtobriv sferoSi yvelaferi
rigze araa, romlis gamosworeba ar ganekuTvneba sakasacio sasamarTlos
kompetenciis sferos, winaaRmdeg SemTxvevaSi igi ar daabrunebda saqmes
xelaxla gansaxilvelad saolqo sasamarTloSi.
cxadia, rom, Tu sakasacio sasamarTlo auqmebs gasaCivrebul
gadawyvetilebas da TviTon gamoaqvs axali gadawyvetileba, man am Tavis
axal gadawyvetilebaSi unda miuTiTos romeli faqtobrivi garemoebebia
saqmeze sworad da srulad dadgenili saapelacio sasamarTlos mier,
konkretulad raSi gamoixateba am sworad dadgenili faqtebis
samarTlebrivi Sefasebis mcdaroba, ris gamoc gasaCivrebuli
gadawyvetileba unda gauqmdes da rogori unda Sefasebuliyo da Sefasda
kidec es faqtebi sakasacio sasamarTlos mier.
cxadia, agreTve isic, rom Tu sakasacio sasamarTlo auqmebs
gadawyvetilebas da saqmes abrunebs ukan xelaxla gansaxilvelad man
Tavis ganCinebaSi unda miuTiTos gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis
mqone romeli faqtobrivi garemoeba, romelzec amyareben mxareebi TvaianT
moTxovnas Tu Sesagebels, ar iqna dadgenili saapelacio sasamarTlos
mier (Secdoma faqtis iuridiuli mniSvnelobis SefasebaSi), an faqtis
dadgenis (mtkicebulebaTa mopovebis) romeli saproceso wesebi iqna
darRveuli, an kidev raSi gamoixateba konkretulad saproceso
samarTlebrivi normis darRveva, romelmac zegavlena iqonia
gasaCivrebuli gadawyvetilebis sisworeze da samarTlianobaze.
sakasacio sasamarTlom arasdros ar unda gauSvas mxedvelobidan
rom misi gadawyvetilebebi (ganCinebebi), romlebSic naTlad da garkveviT
araa miTiTebuli gasaCivrebuli gadawyvetilebis gauqmebis Tu axali
gadawyvetilebis gamotanis samarTlebriv safuZvlebze, ver Seasruleben
sakasacio sasamarTlos verc individualuri da verc sajaro interesebis
dacvis funqcias.
387
Tavi XXIII
k e r Z o s a C i v a r i
$1. kerZo saCivris cneba, obieqti da subieqtebi
I. cneba.
samoqalaqo saqmis warmoebis procesSi saWiro xdeba mravali
sxvadasxva xasiaTisa da Sinaarsis dadgenilebis miReba, romelic
mimarTulia ama Tu im saproceso moqmedebis Sesrulebis
uzrunvelyofisaken da, maSasadame, emsaxureba saqmeze swori da
dasabuTebuli gadawyvetilebis gamotanas, an am gadawyvetilebis
aRsrulebis uzrunvelyofas. aseTi dadgenilebebi sasamarTlos gamoaqvs
ganCinebis formiT (ssk 284-e muxli). magaliTad, sasamarTlos gamoaqvs
ganCineba sarCelis miRebisa, Tu sarCelis miRebaze uaris Tqmis Sesaxeb
(ssk 183-187-e muxlebi), sarCelis umoZraod datovebis Sesaxeb (ssk
185-e muxli), saqmis zepiri ganxilvis daniSvnis Sesaxeb (ssk 207-e
muxli), eqspertizis daniSvnis Sesaxeb (ssk 163-e muxli) da a.S.167
rogorc vxedavT, ganCinebis formiT sasamarTlo, arc ise iSviaTad,
iRebs iseT gadawyvetilebebs, romlebzec damokidebulia ara marto
saqmis Semdgomi msvlelobis bedi, saqmis warmoebis gagrZeleba, Tu
Sewyveta, aramed am saqmis arsebiTad gadawyvetis mizniT gamotanili
saboloo gadawyvetilebis kanoniereba, misi fatobrivi da
samarTlebrivi dasabuTebuloba.
rogorc Cans, swored am mosazrebiT xelmZRvanelobda
kanonmdebeli, rodesac dauSva zogierTi aseTi ganCinebis gasaCivrebisa
da, maSasadame, misi sisworis gadamowmebis SesaZlebloba manam, sanam
saqmeze miRebuli iqneba saboloo gadawyvetileba.
167 dawvrilebiT sasamarTlo ganCinebaTa formisa, saxeebisa da gasaCivrebis wesis Sesaxeb. ix. murman
wiqvaZe. ganCineba samoqalaqo procesSi da misi gasaCivrebis wesi. Tb. 2004.
388
saqarTvelos ssk-si aseT saCivars uwodebs kerZo saCivars. radgan,
jer-erTi saCivrdeba ara saqmeze gamotanili saboloo gadawyvetileba,
aramed saqmis ganxilvasTan dakavSirebul romelime kerZo sakiTxze
ganCinebis formiT gamotanili gadawyvetileba da meore – saCivrdeba
ganCineba sasamarTlos saboloo gadawyvetilebisagan gancalkevebiT da
misgan damoukideblad.
II. kerZo saCivris obieqti, subieqti da dasaSvebobis
winapirobebi
kerZo saCivris obieqti SeiZleba iyos sasamarTlos ganCineba. es
aris swori, magram ara absoluturad zusti, radgan sasamarTlos yvela
im saproceso dokumentze, romelsac ganCineba ewodeba, ar SeiZleba
kerZo saCivris Setana. amitom ibadeba kiTxva, romel ganCinebaze SeiZleba
kerZo saCivris Setana da romelze ar SeiZleba?
es sakiTxi Zalian martivad gadasawyvetia, radgan mis gadawyvetaze
izruna TiTon kanonmdebelma: kerZo saCivris Setana SeiZleba mxolod
iseT ganCinebaze, romelsac iTvaliswinebs samoqalaqo saproceso kodeqsi.
es imas niSnavs, rom Tu ssk-si ar iTvaliswinebs ama Tu im ganCinebaze
kerZo saCivris Setanas, maSasadame, aseT ganCinebaze arc SeiZleba misi
Setana. magaliTad, Tu mosamarTles ganucxades acileba da sasamarTlom
Tavisi ganCinebiT ar miiRo es acileba, am ganCinebaze kerZo saCivris
Setanas kanonmdebloba ar iTvaliswinebs (ssk 36-e muxli). aseve,
sasamarTlos ganCinebaze sarCelis xarvezis Sevsebis Sesaxeb kerZo
saCivris Setanas kanoni ar iTvaliswinebs (ssk 185-e muxli), magram
sasamarTlos ganCinebaze sarCelis umoZraod datovebis Sesaxeb kerZo
saCivris Setanas kanoni iTvaliswinebs (ssk 185-e muxli).
ssk-is im muxlebis analizi, romlebic iTvaliswineben ama Tu im
ganCinebaze kerZo saCivris Setanas, safuZvels gvaZlevs gavakeToT
daskvna, rom kerZo saCivris Setana daiSveba iseT ganCinebebze,
romlebiTac gaTvaliswinebulia mniSvnelovani saproceso moqmedebis
Sesrulebis sakiTxi an romliTac brkoldeba an saerTod wydeba saqmis
warmoebis msvleloba.
amrigad, ssk-si gansazRvravs, Tu romel ganCinebebze SeiZleba
kerZo saCivris Setana da romel ganCinebebze aseTi saCivris Setana ar
SeiZleba.
niSnavs, Tu ara es imas, rom sasamarTlos ganCinebebze, romelTa
gasaCivrebas kanoni ar iTvaliswinebs, mxares ar SeuZlia gamoTqvas
Tavisi uaryofiTi damokidebuleba, Tavisi protesti?
ara, ar niSnavs!
ssk 377-e da 404-e muxlebis Tanaxmad saapelacio da sakasacio
sasamarTloebis ganxilvis sagani, roca isini ganixilaven Sesabamisad
saapelacio an sakasacio saCivars, SeiZleba iyos is ganCinebebi, romlebic
win uswrebs gasaCivrebuli gadawyvetilebis gamotanas, imisgan
damoukideblad, dasaSvebia Tu ara maT mimarT kerZo saCivris Setana.
es imas niSnavs, rom mxares, romelic saapelacio (sakasacio) wesiT
asaCivrebs gadawyvetilebas, SeuZlia Tavisi uaryofiTi azri gamoTqvas im
ganCinebis mimarT, romelic win uswrebs gasaCivrebuli gadawyvetilebis
389
gamotanas da romelic ar iyo, an ver iqneboda gasaCivrebuli kerZo
saCivriT, radgan kanoni ar iTvaliswinebs mis aseTi wesiT gasaCivrebas.
magram, es imas ar niSnavs, rom saapelacio (sakasacio) saCivarTan
erTad calke unda daiweros saCivari ganCinebaze, xolo saapelacio
(sakasacio) sasamarTlom aseve calke ganCinebiT unda gasces pasuxi. ra
Tqma unda ara! saapelacio (sakasacio) sasamarTlos SeuZlia Seammowmos
winare ganCinebebi, romlebic ar iyo an ver iqnebodnen gasaCivrebuli
kerZo saCivriT, mxolod da mxolod erTi mizniT. xom ar moxda am
ganCinebebiT kanonis iseTi darRveva, romelsac SeeZlo zegavlena
moexdina gasaCivrebuli gadawyvetilebis sisworeze.
magaliTad: a-nim gaasaCivra gadawyvetileba de erT-erT motivad
miuTiTa sasamarTlos ganCinebaze, romliTac uari
eTqva mas mosamarTlis acilebaze, maSin rodesac es
mosamarTle aris mopasuxis disSvili da piradad aris
dainteresebuli saqmis SedegiT; swored am mizeziT
SeiZleba aixsnas is, rom man uari uTxra momCivans
iseTi faqtebis damtkicebaze da maT mimarT iseTi
mtkicebulebebis wardgenaze, romlebsac aqvT
mniSvneloba am saqmeze swori gadawyvetilebis
gamotanisaTvis.
Tu saapelacio (sakasacio) sasamarTlo CaTvlis, rom winare
ganCinebiT dairRva kanoni, romelsac SeeZlo zegavlena moexdina
gadawyvetilebis sisworeze, maSin igi auqmebs am gadawyvetilebas.
uSualod am ganCinebis mimarT raime damoukidebeli ganCineba mas ar
gamoaqvs.
rac Seexeba im pirTa wres (subieqtebs), romlebsac SeuZliaT
kerZo saCivris Setana, es pirebia: mxareebi, anu mosarCele, mopasuxe,
Tanamonawileebi, maTi uflebamonacvleebi, kanonieri warmomadgenlebi,
mesame pirebi damoukidebeli moTxovniT, agreTve damoukidebeli
moTxovnis gareSe, Tu ganCineba gamotanilia maT winaaRmdeg, rac
ganapirobebs gasaCivrebis iuridiul interess.
ssk 414-e muxlis me-2 punqti, garda mxareebisa, kerZo saCivris
Setanis uflebas aZlevs, im pirebsac, romlebsac uSualod exebaT es
ganCineba. aseT pirTa kategorias miekuTvneba magaliTad piri, romelmac
mimarTa sasamarTlos TxovniT Caabas igi procesSi mesame pirad
damoukidebeli moTxovnis gareSe da romelsac sasamarTlom uari uTxra
aseT Txovnaze. am pirs unda mieces ufleba Seitanos kerZo saCivari,
radgan, igi Tumca araa arc mxare da arc procesSi raime statusiT
monawile piri, magram mas „uSualod exeba es ganCineba“.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, Tu kerZo saCivari Semoitana iseTma
pirma, romelsac arc pirdapir, arc uSualod ar exeba gasaCivrebuli
ganCineba, cxadia, sasamarTlom ar unda miiRos kerZo saCivari aseTi
pirisagan.
sabolood kerZo saCivris dasaSvebobis pirobebi SeiZleba ase
CamovayaliboT:
a) kerZo saCivris Setana dasaSvebia ganCinebaze, Tu amas pirdapir
iTvaliswinebs kanoni;
b) kerZo saCivris Setana SeuZliaT mxareebs, mesame pirebs, maT
warmomadgenlebs, Tanamonawileebs, kanonier warmomadgenlebs,
390
uflebamonacvleebs, agreTve im pirebsac, romlebsac uSualod exebaT
gasaCivrebuli ganCineba;
g) kerZo saCivari Sedgenili unda iyos werilobiTi formiT;
d) kerZo saCivari faqtobrivad da iuridiulad dasabuTebuli unda
iyos da pasuxobdes yvela sxva moTxovnebs, rac waeyeneba sasamarTlos
mimarT aRZrul gancxadebebs;
e) kerZo saCivari Setanil unda iqnes kanoniT gaTvaliswinebul
vadebSi. kerZo saCivris Setanis saerTo vada aris 12 dRe (ssk 416-e
muxli).
zogierT SemTxvevaSi kanoni iTvaliswinebs kerZo saCivris Setanis
ufro mokle vadas (magaliTad, 194-e muxlis me-3 punqtis Tanaxmad
ganCinebaze sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb kerZo saCivris Setana
SeiZleba 5 dReSi). yvela SemTxvevaSi, ra vadac ar unda iyos dadgenili,
am vadis dena iwyeba ganCinebis gadacemis momentidan an am ganCinebis
gamocxadebis momentidan, Tu mis gamocxadebas eswreboda kerZo saCivris
Setanis uflebis mqone piri. aRsaniSnavia isic, rom kerZo saCivris
Setanis vadis gagrZeleba (aRdgena) dauSvebelia (ssk 416-e muxlis
pirveli punqti).
$2. kerZo saCivris ganxilvis Taviseburebani
I. kerZo saCivris ganxilva gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani
sasamarTlos mier.
kerZo saCivris ganxilvis erT-erTi Tavisebureba mdgomareobs imaSi,
rom igi pirvel rigSi ganxiluli unda iqnes im sasamarTlos mier
romelmac gasaCivrebuli ganCineba gamoitana. amitom, kerZo saCivris
Setana uSualod zemdgom sasamarTloSi dauSvebelia, Tumca kerZo
saCivris adresati aris swored zemdgomi sasamarTlo.
rogoria gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani sasamarTlos
uflebamosileba?
gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani sasamarTlo kerZo saCivris
moTxovnis farglebSi gadaamowmebs mis mierve gamotanil ganCinebas da,
Tu CaTvlis, rom igi dasaSvebi da dasabuTebulia daakmayofilebs
saCivars. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT sxva
uflebamosileba mas ar gaaCnia. magram, Tu kerZo saCivari araa dasaSvebi,
an dasaSvebi aris, magram araa dasabuTebuli, gasaCivrebuli ganCinebis
gamomtani sasamarTlo gamoitans „ganCinebas kerZo saCivris zemdgom
sasamarTloSi gadagzavnis Sesaxeb“, romelbSic aRiniSneba, rom
sasamarTlom (mosamarTlem) ganixila kerZo saCivari da ar daakmayofila
igi an imis gamo, rom araa dasaSvebi an imis gamo, rom araa
dasabuTebuli. amrigad, es ganCineba sakmaris informacias awvdis zemdgom
sasamarTlos imis Sesaxeb, rom kerZo saCivari ganixila qvemdgomma
sasamarTlom. cxadia, rom zemdgom sasamarTlos, romelsac gadaegzavna
kerZo saCivari saqmesTan erTad, SeuZlia miiRos nebismieri ganCineba misi
dasaSveboba_dasabuTebulobis Taobaze, romelic iqneba saboloo am
saCivris mimarT.
amrigad, kerZo saCivris ganmxilvel sasamarTlod gvevlineba
gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani sasamarTlos zemdgomi sasamarTlo,
kerZod, Tu kerZo saCivari Setanilia pirveli instanciis sasamarTlos
391
ganCinebaze, maSin am kerZo saCivris ganmxilveli sasamarTlo iqneba
saapelacio sasamarTlo, romelsac am saCivris Taobaze gamoaqvs saboloo
ganCineba, xolo Tu kerZo saCivari Setanilia saapelacio sasamarTlos
mier saapelacio saCivris ganxilvasTan dakavSirebiT gamotanil
ganCinebaze, maSin kerZo saCivris ganmxilveli sasamarTlo iqneba
sakasacio sasamarTlo. sxva sityvebiT rom vTqvaT saapelacio
sasamarTlos ganCineba kerZo saCivarze aRar SeiZleba gasaCivrdes da igi
sabolooa. saapelacio sasamarTlos ganCineba gamotanili saapelacio
saCivris gamo saqmis ganxilvasTan dakavSirebiT, gamotanili SeiZleba
gasaCivrdes sakasacio sasamarTloSi.
II. kerZo saCivris ganxilva zemdgomi sasamarTlos mier.
kerZo saCivris Setanis Sedegebi.
kerZo saCivris momwesrigebeli normebis (ssk 414-420-e muxlebi)
analizi srul safuZvels gvaZlevs gavakeToT daskvna, rom
gasaCivrebuli ganCinebis gamomtan sasamarTlos aqvs erTad-erTi ufleba:
daakmayofilos kerZo saCivari Tu CaTvlis, rom igi dasaSvebi da
dasabuTebulia, xolo ganCinebis gamotanisas man dauSva Secdoma (kanonis
darRveva). cxadia, aseT SemTxvevaSi igi aRar gadaagzavnis kerZo saCivars
saqmesTan erTad zemdgom sasamarTloSi.
magram, Tu moxda piriqiT da gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani
sasamarTlos azriT kerZo saCivari araa dasaSvebi an dasabuTebuli, maSin
igi kerZo saCivars saqmesTan erTad (ise rogorc saapelacio (sakasacio)
saCivris Semotanis dros) gadaagzavnis 5 dRis ganmavlobaSi zemdgom
sasamarTloSi, radgan zemdgomi sasamarTlo aris kerZo saCivris
ganmxilveli sasamarTlo (ssk 417-e muxli).
kerZo saCivris saqmesTan erTad zemdgom sasamarTloSi gadagzavnis
faqti gulisxmobs, rom gasaCivrebuli ganCinebis gamomtanma sasamarTlom
ar cno kerZo saCivari dasaSvebad an dasabuTebulad, ris gamoc ar
daakmayofila igi. aseTi „gulisxmoba“ (varaudi) savsebiT sakmarisia da
raime specialuri ganCinebis gamotana amis Taobaze arc saWiro araa da
arc kanoni moiTxovs amas (ssk 417-e da 419-e muxlis pirveli punqti).
miuxedavad amisa, praqtika wavida sxva gziT: igi saWirod Tvlis
kerZo saCivars saqmesTan erTad, romelic gadaigzavneba zemdgom
sasamarTloSi, Tan axldes gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani
sasamarTlos ganCineba imis Sesaxeb, rom man ganixila kerZo saCivari, ar
daakmayofila igi, xolo gasaCivrebuli ganCineba datova ucvlelad.
ufro metic, zogjer zemdgomi sasamarTloebi ukan ubruneben kerZo
saCivars saqmesTan erTad qvemdgom sasamarTloebs, raTa maT jer TviTon
ganixilon saCivari, miiRon Sesabamisi ganCineba da mxolod amis Semdgom
gadmoagzavnon igi zemdgom sasamarTloSi. raxan qvemdgom sasamarTloebs
gamoqondaT ganCineba kerZo saCivris dakmayofilebaze uaris Tqmisa da
ganCinebis ucvlelad (ZalaSi) datovebis Sesaxeb, zemdgom sasamarTloebs,
romlebsac aseTi Sinaarsis ganCineba egzavnebodaT, Tavis mxriv
gamoqondaT ganCineba kerZo saCivris dakmayofilebisa da gasaCivrebuli
392
ganCinebis, agreTve im ganCinebis gauqmebis Sesaxeb, romliTac uari eTqva
kerZo saCivris dakmayofilebaze.168
kerZo saCivris ganxilva zemdgom sasamarTloSi warmoebs am
sasamarTloSi saqmeTa ganxilvis kanoniT dadgenili wesebis Sesabamisad.
es imas niSnavs, rom Tu kerZo saCivars ixilavs saapelacio sasamarTlo,
igi xelmZRvanelobs saapelacio sasamarTloSi saqmeTa ganxilvis
wesebiT, xolo, Tu kerZo saCivars ganixilavs sakasacio sasamarTlo igi
xelmZRvanelobs am sasamarTloSi saqmeTa ganxilvis wesebiT. mcire
gamonaklisebi am mxriv gaTvaliswinebulia ssk 414-420 muxlebiT.
magaliTad, ssk 419-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad “kerZo
saCivris Taobaze ganCineba gamoaqvs zemdgom sasamarTlos“, xolo amave
muxlis me-3 punqtis Tanaxmad „zemdgomi sasamarTlos ganCineba kerZo
saCivris Taobaze ar gasaCivrdeba“.
am muxlis danawesi udavod migvaniSnebs erT rameze: gadawyveta
sakiTxisa kerZo saCivris dasaSveboba-dasabuTebulobis Sesaxeb
warmoadgens ara gasaCivrebuli ganCinebis gamomtani sasamarTlos, aramed
misi zemdgomi sasamarTlos prerogativas. rac Seexeba zemdgomi
sasamarTlos ganCinebas, romliTac gadawyda es sakiTxi kerZo saCivris
dasaSveboba-dasabuTebulobis Sesaxeb, igi sabolooa da ar gasaCivrdeba.169
kerZo saCivris ganxilvis erT-erTi Tavisebureba mdgomareobs
agreTve imaSic, rom zemdgomi sasamarTlo kerZo saCivarze ganCinebas
iRebs saqmis zepiri ganxilvis gareSe, Tumca man unda gamouZaxos da
mousminos mowinaaRmdege mxares. praqtikuli TvalsazrisiT metad
mniSvnelovania aRiniSnos isic, rom ise rogorc nebismier sxva
SemTxvevaSiac, roca sasamarTlos kanoniT miniWebuli aqvs ufleba
zepiri mosmenis gareSe miiRos gadawyvetileba, am SemTxvevaSiac mas neba
eZleva kerZo saCivarze gadawyvetileba miiRos zepiri mosmeniTac da
mowinaaRmdege mxaris mosmenis gareSec, roca sasamarTlo Tvlis, rom
kerZo saCivarze uari unda eTqvas dauSveblobis an usafuZvlobis gamo
(ssk 419-e muxlis me-2 punqti).
168 kerZo saCivrebis kanonis moTxovnaTa dacviT ganxilvisa da maSasadame, gamartivebis mizniT Cven
SevTavazeT praqtikas, raTa gasaCivrebuli ganCinebis gamomtan sasamarTlos nacvlad ganCinebisa kerZo
saCivris dakmayofilebaze uaris Tqmisa da ganCinebis ZalaSi datovebis Sesaxeb “gamoetana ganCineba
kerZo saCivari saqmesTan erTad zemdgom (saapelacio, sakasacio) sasamarTloSi gadagzavnis Sesaxeb“.
am ganCinebiT, romelic Seicavs Sesabamis informacias, dasturdeba (da ara mxolod igulisxmeba),
rom qvemdgomma sasamarTlom ganixila kerZo saCivari, ar daakmayofila igi da amitom gadaagzavna
zemdgom sasamarTloSi. Tu zemdgomi sasamarTlo CaTvlis, rom kerZo saCivari dasaSvebi da
dasabuTebulia, igi auqmebs mxolod am kerZo saCivriT gasaCivrebul ganCinebas. rac Seexeba qvemdgomi
sasamarTlos ganCinebas „kerZo saCivris zemdgom sasamarTloSi gadagzavnis Sesaxeb“-misi gauqmebis
aranairi saWiroeba ar arsebobs.
ix. T. liluaSvili, samoqalaqo saqmeTa warmoeba sasamarTloSi. Tb. 2000 w. gv. 346 169 amiT Cveni ssk-i gansxvavdeba sxva qveynebis Sesabamisi kodeqsebisagan. magaliTad germaniis ssk 568-
e muxli, romelsac ewodeba „Semdgomi saCivari (weitere Beschverde) amkvidrebs wess, romlis Tanaxmad
„kerZo saCivris ganmxilveli sasamarTlos (Beschwerdegericht) ganCinebaze SeiZleba Semdgomi saCivris
Setana, Tu es sagangebodaa gaTvaliswinebuli kanoniT“.
germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsi icnobs agreTve dauyovnebliv Semdgom saCivars (Sofortige Beschwerde), romlis mixedviT umaRlesi samxareo sasamarTlos gadawyvetileba, romelic exeba
dauswrebel gadawyvetilebaze kerZo saCivars, romlis Setana ganpirobebulia garkveuli droiT,
SeiZleba Semdgomi saCivris Setana, ramdenadac aseTi Sinaarsis gadawyvetilebaze SesaZlebeli iqneboda
sakasacio saCivris Setana.
Baur/Grunsky. Zilprozesrecht 1997. S. 223-223. Thomas, Nitzo. Zpomitgemichsiergazungsgesetz 18. auglage 1993, S. 882.
393
kerZo saCivris Setanis Sedegi. kerZo saCivris Setana, TavisTavad,
ar SeaCerebs im saproceso moqmedebis Sesrulebas, risTvisac igi iyo
miRebuli. es imas niSnavs, rom saproceso moqmedeba unda Sesruldes.
magaliTad: sasamarTlom mosarCelis Suamdgomlobis safuZvelze
gamoitana ganCineba sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb,
romliTac mopasuxe d-onis aukrZala avtomanqaniT
sargebloba. d-onim Seitana kerZo saCivari am
ganCinebaze da moiTxova uzrunvelyofis RonisZiebis
SeCereba sanam kerZo saCivris bedi gadawydebodes.
am kerZo saCivris SetaniT ar SeCerdeba avtomaturad
gasaCivrebuli ganCinebis moqmedeba. amitom, sasamarTlom TviTon unda
miiRos ganCineba kerZo saCivris Taobaze. an daakmayofilos mopasuxe d-
onis Txovna an uari uTxras mas. Tu kerZo saCivari Setanili iyo
gasaCivrebuli ganCinebis gamomtan sasamarTloSi, maSin SeCerebis sakiTxi
unda ganixilos am sasamarTlom, Tu saCivari ukve gadaigzavna zemdgom
sasamarTloSi, maSin gasaCivrebuli ganCinebiT gaTvaliswinebuli
moqmedebis SeCerebis sakiTxi am sasamarTlom unda gadawyvitos.
saproceso moqmedebis SeCerebis Tu SeCerebaze uarisTqmis Sesaxeb
sasamarTlo gamoitans ganCinebas (ssk 194-e muxlis me-2 punqti).
394
Tavi XXIV
saqmis warmoebis ganaxleba
$1. saqmis warmoebis ganaxlebis obieqti da saxeebi
I. ganaxlebis obieqti
saqmis warmoebis ganaxlebis (restituciis) obieqti SeiZleba iyos
mxolod saqme, romlis warmoeba sasamarTloSi damTavrebulia kanonier
ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT an kanonier ZalaSi Sesuli ganCinebiT
saqmis warmoebis Sewyvetis Sesaxeb, an sarCelis ganuxilvelad datovebis
Sesaxeb. igive unda iTqvas saapelacio da sakasacio instanciis
sasamarTloebis gadawyvetilebebiT da ganCinebebiT damTavrebuli
saqmeebis mimarT. mxedvelobaSia saapelacio sakasacio instanciis
sasamarTloebis iseTi gadawyvetileba, romliTac gauqmda gasaCivrebuli
gadawyvetilebebi da gamotanili iqna axali gadawyvetileba, agreTve
iseTi ganCinebebi, romlebiTac gauqmda gadawyvetileba da Sewyda saqmis
warmoeba da ara saapelacio (sakasacio) warmoeba. magaliTad, Tu
saapelacio (sakasacio) instanciaSi saCivris ganxilvisas aRmoCndeba, rom
saqme ar eqvemdebare sasamarTlos uwyebrivad, saapelacio (sakasacio)
sasamarTlom unda Sewyvitos ara saapelacio (sakasacio) warmoeba,
aramed saqmis warmoeba saerTod, magram Tu apelantma (kasatorma) uari
Tqva Tavis saCivarze an ukan gaiTxova igi, saapelacio (sakasacio)
sasamarTlom unda Sewyvitos saapelacio (sakasacio) warmoeba da ara
mTlianad saqme.
amrigad, ganaxlebis obieqti SeiZleba iyos mxolod kanonier
ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT an ganCinebiT damTavrebuli saqme.
maSasadame, ganaxlebis obieqti, ssk 421–432-e muxlebiT dadgenili
wesiT, ar SeiZleba iyos calkeuli saproceso moqmedebebi, romelTa
Sesrulebis Sesaxeb miRebulia sasaamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli
ganCinebebi.
ibadeba praqtikuli TvalsazrisiT mniSvnelovani kiTxva: SeiZleba
Tu ara saqmis warmoebis ganaxlebis moTxovniT gancxadebiT mimarTva
iseTi saqmis ganaxlebis Sesaxeb, romlis mimarT gamotanili
gadawyvetileba jer kidev ar Sesula kanonier ZalaSi?
am kiTxvaze calsaxad unda vupasuxoT – ara, ar SeiZleba! ratom?
erTi ubralo mizezis gamo: Tu saqmeze gamotanili gadawyvetileba
jer ar Sesula kanonier ZalaSi, maSasadame arsebobs am gadawyvetilebis
saapelacio (sakasacio) gasaCivrebisa da misi am wesiT gadasinjvis
sruli SesaZlebloba. saqmis warmoebis ganaxlebis nebismieri safuZveli,
romelic gaTvaliswinebulia kanoniT (ssk 422-e da 423-e muxlebi),
SeiZleba gaxdes gadawyvetilebis saapelacio (sakasacio) wesiT gauqmebis
safuZveli. arc procesualuri ekonomiis principis, arc sasamarTlo
395
instanciebis arsebobis miznebiT, arc logikis da, saerTod, arc sxva
raime gonivruli mosazrebebiT ar SeiZleba mivmarToT saqmis ganaxlebis
rTul proceduras, maSin rodesac arsebobs kanonier ZalaSi jer kidev
Seusvleli gadawyvetilebis gasaCivrebis tradiciuli da Cveulebrivi
saSualebebi, rogoricaa apelacia da kasacia.
ufro metic, gancxadeba ganaxlebis Sesaxeb ar unda
daakmayofilos sasamarTlom, Tu ganmcxadebels SeeZlo am gancxadebaSi
moyvanili safuZveli wamoeyenebina jer kidev saapelaio Tu sakasacio
instanciis sasamarTloSi.
magaliTi: b-nim mimarTa sasamarTlos gancxadebiT saqmis warmoebis
ganaxlebis Sesaxeb. Tavis gancxadebas b-nim safuZvlad
daudo is garemoeba, rom igi ar iyo mowveuli am saqmis
ganxilvaSi, Tumca igi dasaxelebuli iyo mosarCelis
mier mopasuxed da sasamarTlo gadawyvetilebiT mas
daekisra am mosarCelis sasargeblod 10000 laris
gadaxdevineba. am gancxadebis dasaSvebobis
Semowmebisas gamoirkva, rom b-nim yovelive amis Sesaxeb
Seityo misTvis gadawyvetilebis Cabarebis dros, roca
jer kidev ar iyo gasuli am gadawyvetilebis
saapelacio wesiT gasaCivrebis vada. miuxedavad amisa,
b-nim ar Seitana saapelacio saCivari da daeloda mis
kanonier ZalaSi Sesvlas, raTa Semdeg, misi azriT ufro
didi efeqtis moxdenisa da saqmis ganxilvis
gaWianurebis mizniT, Seetana gancxadeba saqmis warmoebis
ganaxlebis Sesaxeb.
sasamarTlom kanonis moTxovnaTa sruli dacviT (ssk 422-e muxlis
me-2 punqti) uari uTxra b-anis saqmis ganaxlebaze.
II. saqmis warmoebis ganaxlebis saxeebi da safuZvlebi
ssk-si iTvaliswinebs saqmis warmoebis ganaxlebis or saxes:
1.gadawyvetilebis (ganCinebis) baTilad cnobas da 2. axlad aRmoCenil
garemoebaTa gamo saqmis warmoebis ganaxlebas.
saqmis warmoebis ganaxlebis es ori saxe gansxvavdeba
erTmaneTisagan im safuZvlebiT, romlebsac isini emyarebian.
gadawyvetileba SeiZleba baTilad iqnes cnobili:
1. Tu gadawyvetilebis miRebaSi monawileobda mosamarTle,
romelsac kanonis Tanaxmad ufleba ar hqonda monawileoba mieRo am
gadawyvetilebis miRebaSi (ssk 422-e muxlis p.1. qvepunqti „a“).
magaliTi: a-nim mimarTa sasamarTlos gancxadebiT gadawyvetilebis
baTilad cnobisa da saqmis warmoebis ganaxlebis
Sesaxeb. man Tavis gancxadebas safuZvlad daudo is
garemoeba, rom am gadawyvetilebis saapelacio
instanciis sasamarTlos mier miRebaSi monawileobda
mosamarTle v-ini, romelic adre monawileobda pirvel
instanciaSi am saqmis ganxilvasa da gadawyvetilebis
miRebaSi (ssk 29-e muxlis pirveli punqti).
mxares SeuZlia Tavisi gancxadeba gadawyvetilebis baTilad cnobis
Sesaxeb daafuZnos sxva iseT garemoebebs, romlebic daadastureben rom
mosamarTles ufleba ar hqonda monawileoba mieRo am gadawyvetilebis
396
miRebaSi. magaliTad, gadawyvetilebis miRebaSi monawileobda mosamarTle,
romelsac ganucxades acileba da es acileba miiRo sasamarTlom, an
kidev, gadawyvetilebis miRebaSi monawileobda mosamarTle, romelsac
jer kidev ar hqonda dadebuli fici, an droebiT gadayenebulia
samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisagan da sxva.
2. Tu erT-erTi mxare an Tu mas kanonieri warmomadgeneli
sWirdeba, aseTi warmomadgeneli ar iyo mowveuli saqmis ganxilvaSi.
magaliTi: d-onim mimarTa sasamarTlos gancxadebiT kanonier ZalaSi
Sesuli gadawyvetilebis baTilad cnobis Sesaxeb im
motiviT, rom am gadawyvetilebiT mas daekisra mis
mflobelobaSi arsebuli garkveuli saxis qonebis,
kerZod saZinebeli garniturisa da „bekeris“ firmis
antikvaruli roialis gadacema mosarCelisaTvis, maSin,
rodesac is saerTod ar iyo mowveuli saqmis
ganxilvaSi. am garemoebis dasadastureblad d-onim
miuTiTa saqmeSi arsebul masalebze, saidanac naTlad
Cans, rom mas arc sarCelis asli da masze darTuli
masalebi ar gagzavnia, arc misgan werilobiT Sedgenili
Sesagebeli ar mouTxoviaT da rogorc sasamarTlo
sxdomis oqmidanac Cans, mas arc uwyeba ar gagzavnia,
xolo gadawyvetilebis Sesaxeb man Seityo
aRmasruleblisgan (ssk 394-e muxlis „b“ qvepunqti).
ssk 422-e muxlis I punqtis „b“ qvepunqtSi miTiTebulia agreTve
mxaris warmomadgenlis mowvevaze. mxedvelobaSia misaRebi, rom ssk 70-
e muxlis Tanaxmad sasamarTlo sxdomis Sesaxeb unda ecnobos aramarto
uSualod mxares, aramed mis warmomadgenelsac.
gacilebiT ufro farToa im axlad aRmoCenil garemoebaTa wre,
romlebic SeiZleba safuZvlad daedos saqmis warmoebis ganaxlebas.
zogierTi am garemoebaTagan adastureben im mtkicebulebaTa siyalbes da
arasarwmunobas, romlebsac emyareba gasanaxlebel saqmeze gamotanili
gadawyvetileba (magaliTad, werilobiTi mtkicebuleba, mowmis Cveneba
eqspertis daskvna) da romelTa siyalbe da arasarwmunoba damtkicebulia
sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeniT (ssk 423-e muxlis
pirveli punqtis „Aa“ da „b“ qvepunqtebi).
zogierTi garemoeba adasturebs mxareebis, maTi warmomadgenlebis
an mosamarTlis danaSaulebriv qmedebas, rogoricaa, magaliTad, erTi
mxaris mier meore mxareze fsiqologiuri Tu fizikuri zemoqmedeba uari
Tqvas Tavis moTxovnaze an aRiaros gadawyvetilebisaTvis mniSvnelobis
mqone faqti, mosamarTlis mier qrTamis aReba da sxva. cxadia, rom es
garemoebebic dadasturebuli unda iqnes ganaCeniT an sagamoZiebo
organoebis dadgenilebiT, roca sisxlis samarTlis saqme Sewyda ara
mtkicebulebaTa ukmarisobis gamo, aramed amnistiis, eWvmitanili piris
gardacvalebis, xandazmulobisa Tu sxva amgvari mizezis gamo (ssk 423-e
muxlis me-2 punqti).
zogierTi garemoeba miuTiTebs imaze, rom igive sarCeli, romelzec
miRebuli iyo gasanaxlebel saqmeze gamotanili gadawyvetileba ukve
ganxiluli da gadawyvetili iyo adre (ssk 423-e muxlis pirveli
nawilis „e“ qvepunqti).
397
saqmis ganaxlebas SeiZleba safuZvlad daedos im sasamarTlo an
sxva organoTa dadgenilebebis gauqmeba, romlebsac emyareba gasanaxlebel
saqmeze gamotanili gadawyvetileba (ssk 423-e muxlis „d“ punqti).
bolos, saqmis warmoebis ganaxleba dasaSvebia iseT SemTxvevaSic,
rodesac mxarisaTvis cnobili gaxda iseTi garemoebis an mtkicebulebis
Sesaxeb, romlebic adre rom yofiliyo warmodgenili sasamarTloSi,
gamoiwvevda misTvis xelsayreli gadawyvetilebis gamotanas (ssk 423-e
muxlis pirveli punqtis „v“ qvepunqti).
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos saqmis warmoebis ganaxlebis
Sesaxeb im motiviT, rom aRmoCnda mamkvidreblis mier
Sedgenili werilobiTi anderZi ganmcxadeblis
sasargeblod, romlis Sesaxeb adre rom yofiliyo
cnobili sasamarTlo ar gamoitanda gadawyvetilebas
memkvidreebs Soris samkvidro qonebis ganawilebis
Sesaxeb.
a-nim utyuarad daadastura, rom am anderZis
Sesaxeb man ramdenime dRis ukan gaigo.
sasamarTlom ganixila es gancxadeba da miiRo
ganCineba gadawyvetilebis gauqmebisa da saqmis
ganaxlebis Sesaxeb.
sagangebod unda aRiniSnos, rom axali garemoeba an mtkicebuleba,
mxolod maSin SeiZleba gaxdes ganaxlebis safuZveli, Tu garemoeba
(mtkicebuleba) arsebobda gadawyvetilebis miRebamde da mxarem ar icoda
am garemoebis (mtkicebulebis) arsebobis Sesaxeb.
aqedan gamomdinare, Tu zemoT moyvanil SemTxvevaSi a-ni ver
daadasturebs, rom man adre, e.i. saqmis ganxilvisa da gadawyvetis dros
ar icoda anderZis arsebobis Sesaxeb, ris gamoc mas ar hqonda
SesaZlebloba mieTiTebina axal garemoebebsa da mtkicebulebebze (ssk
423-e muxlis me-3 punqti), sasamarTlo uars etyvis saqmis warmoebis
ganaxlebaze.
III. gansjadoba
ssk 424-e muxli amkvidrebs gansjadobis zogad wess, romlis
Tanaxmad gancxadeba gadawyvetilebis baTilad cnobisa an axlad
aRmoCenil garemoebaTa gamo saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb
Setanili unda iqnes gadawyvetilebis (ganCinebis) gamomtan sasamarTloSi.
es imas niSnavs, rom gSancxadeba ganaxlebis Sesaxeb Setanili unda iqnes
im sasamarTloSi, romlis mier gamotanili gadawyvetilebis baTilad
cnobas an axlad aRmoCenili garemoebis gamo am gadawyvetilebis
gauqmebas moiTxoven.
zemdgomi sasamarTlos mier qvemdgomi sasamarTlos
gadawyvetilebis ZalaSi datoveba ar cvlis gansjadobis zogad princips.
magaliTad: raionulma (saqalaqo) sasamarTlom gamoitana
gadawyvetileba, romliTac daakmayofila a-nis
sarCeli b-anis mimarT zianis anazRaurebis Sesaxeb.
saapelacio sasamarTlom ganixila b-anis saapelacio
saCivari am gadawyvetilebis gauqmebis Sesaxeb da
uari uTxra apelants saCivris dakmayofilebaze,
xolo gasaCivrebuli gadawyvetileba ucvlelad
398
datova. saapelacio sasamarTlos es ganCineba
sakasacio wesiT gaasaCivra b-anim. sakasacio
sasamarTlom Tavisi ganCinebiT uari uTxra kasators
saCivris dakmayofilebaze da saapelacio sasamarTlos
ganCineba, romliTac ucvlelad iqna datovebuli
saqalaqo sasamarTlos gadawyvetileba, ZalaSi iqna
datovebuli. saqalaqo sasamarTlos gadawyvetileba
Sevida kanonier ZalaSi.
amis Semdeg, b-anim Tavisi gancxadebiT moiTxova
kanonier ZalaSi Sesuli saqalaqo sasamarTlos
gadawyvetilebis axlad aRmoCenili garemoebis gamo
gauqmeba da saqmis ganaxleba. saqmis warmoebis
ganaxlebis Sesaxeb gancxadebas man safuZvlad daudo
is garemoeba, rom eqspertis daskvna, romelic
safuZvlad daedo am gadawyvetilebas aRmoCnda yalbi,
rac dasturdeba sisxlis samarTlis saqmeze
gamotanili da kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos
ganaCeniT.
rogorc am magaliTidan Cans gasanaxlebel saqmeze arsebobs sami
sxvadasxva instanciis sasamarTlos mier gamotanili aqti: saqalaqo
sasamarTlos gadawyvetileba, saapelacio sasamarTlos (2) ganCineba am
gadawyvetilebis ZalaSi datovebis Sesaxeb da sakasacio sasamarTlos (3)
ganCineba saapelacio sasamarTlos ganCinebis ZalaSi datovebis Sesaxeb.
saWiroa Tu ara marTlmsajulebis samive aqtis gauqmeba da romeli
sasamarTlos gansjadia b-anis gancxadeba.
praqtika wavida gamartivebuli gziT: dainteresebul mxares axlad
aRmoCenili garemoebis safuZvelze SeuZlia moiTxovos saqmeze
gamotanili gadawyvetilebis (ganCinebis) gauqmeba da saqmis ganaxleba,
ise rom ar Seexos am gadawyvetilebis (da ara saqmis) mimarT gamotanil
ganCinebebs, romlebic im droisaTvis, roca isini iyo gamotanili
savsebiT kanonieri da dasabuTebuli iyo.
Cveni azriT, sasamarTlo praqtikis mier SemuSavebuli aseTi wesi
da misi sakanonmdeblo wesiT damkvidreba, rac ukve ganxorcielda (ssk
423-e muxli). savsebiT gamarTlebulia aramarto procesualuri
ekonomiis, aramed yvela sxva TvalsazrisiTac.
zemoaRniSnulidan gamomdinare b-anis SeuZlia axlad aRmoCenil
garemoebis gamo mxolod saqalaqo sasamarTlos gadawyvetilebis gauqmeba
da am saqmis ganaxleba. amitom, gancxadeba man unda Seitanos uSualod im
saqalaqo sasamarTloSi, romelmac gamoitana gadawyvetileba
gasanaxlebel saqmeze. misi gancxadeba swored am sasamarTlos gansjadia.
saapelacio da sakasacio sasamarTlo mxolod im SemTxvevaSi
ganixilavs gancxadebas saqmis ganaxlebis Sesaxeb, Tu igi mis mier
gamotanil gadawyvetilebas exeba.
magaliTad: saapelacio (sakasacio) sasamarTlom gaauqma pirveli
instanciis sasamarTlos gasaCivrebuli gadawyvetileba
da TviTon gamoitana axali gadawyvetileba saqmeze.
gancxadeba am gadawyvetilebis baTilad cnobisa Tu
misi gauqmebisa da saqmis ganaxlebis Sesaxeb iqneba
saapelacio (sakasacio) sasamarTlos gansjadi.
399
ar aris gamoricxuli, rom zemdgomma sasamarTlom nawilobriv
gaauqmos gadawyvetileba da gauqmebulis nacvlad TviTon miiRos axali
gadawyvetileba. aseT SemTxvevaSi gancxadeba saqmis ganaxlebis Sesaxeb
im sasamarTlos gansjadia, romelTa mier gamotanil gadawyvetilebis
nawilis gauqmebas (baTilad cnobas) da am nawilSi saqmis ganaxlebas
moiTxovs ganmcxadebeli.
amrigad, zogadi principi, romlis Tanaxmad gancxadeba saqmis
warmoebis ganaxlebis Sesaxeb im sasamarTlos gansjadia, romlis mier
saqmeze gamotanili gadawyvetilebis baTilad cnobas an axlad aRmoCenil
garemoebaTa gamo gauqmebas moiTxoven - yovelTvis uryevad da mtkiced
moqmedebs.
erTad-erTi gamonaklisi am zogadi wesidan dasaSvebia mxolod
maSin, rodesac gancxadeba moiTxovs eTrsa da imave saqmeze ramdenime
sasamarTlo instanciis mier gamotanil gadawyvetilebaTa gauqmebas.
magaliTad, saapelacio sasamarTlom mxolod nawilobriv Secvala
gasaCivrebuli gadawyvetileba, xolo nawilobriv
ZalaSi datova pirveli instanciis gadawyvetileba. Tu
ganmcxadebeli moiTxovs orive nawilis baTilad
cnobas (gauqmebas) da saqmis warmoebis ganaxlebas
mTlianad, maSin es gancxadeba unda ganixilos
zemdgomma anu saapelacio sasamarTlom (sssk 824-e
muxlis me-2 punqti).
$2. gancxadebis dasaSveboba
I. gancxadebis Sinaarsi
saqme sasamarTlo warmoebis ganaxlebis Sesaxeb aRiZvris gancxadebiT.170
samoqalaqo saproceso kanonmdebloba gansazRvravs monacemebs,
romlebsac unda pasuxobdes gancxadeba saqmis warmoebis ganaxlebis
Sesaxeb. es imaze miuTiTebs, rom kanonmdebloba gancxadebis Sinaarss
akisrebs sruliad garkveuli praqtikuli amocanis Sesrulebas.
SemTxveviTi araa amitom is, rom Tu gancxadeba ar Seicavs kanoniT
gansazRvrul monacemebs „sasamarTlo avalebs ganmcxadebels Seavsos
xarvezi, risTvisac uniSnavs mas vadas. Tu am vadaSi xarvezi ar iqneba
Sevsebuli, gancxadeba aRar daiSveba“.
rogoria es monacemebi?
gancxadeba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb aris
sasamarTlosadmi mimarTuli gancxadeba da, cxadia, igi unda Seicavdes
yvela monacems, romelsa sasamarTlosadmi mimarTuli nebismieri
gancxadeba. Cven aq mokled SevexebiT mxolod zogierT iseT monacems,
romelic am gancxadebis SinaarsisTvis aris gansazRvruli.
gancxadeba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb unda Seicavdes:
170 germaniis samoqalaqo saproceso kodeqsis 578-580-e muxlebis Tanaxmad saqmis warmoebis ganaxleba
SeiZleba sarCeliT kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebis baTilad cnobisa an sarCeliT
sasamarTlo warmoebis ganaxlebis Sesaxeb. ix. Thomas-Putzo Zpo. Komentar. 1993. S. 898.
safrangeTis axali samoqalaqo saproceso kodeqsis 593-e-603-e muxlebis Tanaxmad kanonier ZalaSi
Sesuli gadawyvetileba SeiZleba gadaisinjos sarevizio saCivriT (le Recours En Revision). am saCivris dasaSvebobisa da safuZvlianobis pirobebi ZiriTadad igivea, rac Cveni ssk-iT gaTvaliswinebuli
gancxadebisa saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb.
ix.Nouveau Code de procedure civile. Dalloz. 1997.
400
(1) im safuZvelze miTiTebas, romelsac ukavSirdeba saqmis warmoebis
ganaxleba.
magaliTad: Tu ganmcxadebeli moiTxovs saqmis ganaxlebas imis gamo,
rom gadawyvetileba am saqmeze baTilad unda iqnes
cnobili, maSin man unda miuTiTos, erT-erTi garemoeba,
romelsac ssk 422-e muxli ukavSirebs gadawyvetilebis
baTilobas. magram Tu ganmcxadebeli moiTxovs saqmis
ganaxlebas axlad aRmoCenili garemoebis gamo, maSin man
unda miuTiTos Tavis gancxadebaSi konkretulad erT-
erT im garemoebaze, romelsac ssk 423-e muxli
ukavSirebs saqmis warmoebis ganaxlebas.
(2) miTiTebas im garemoebebze, romlebic adastureben, rom daculia
gancxadebis Setanis vada da miTiTebas mtkicebulebebze, romlebic
adastureben am garemoebebs. ssk 426-e muxli gansazRvravs saqmis
warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis Setanis vadas da misi aTvlis
wess. vada aris erTi Tve, xolo vadis aTvla iwyeba im dRidan, rodesac
mxarisaTvis cnobili gaxda saqmis ganaxlebis safuZvlis arseboba.
amitom, gancxadebaSi miTiTebuli unda iyos imis Sesaxeb, Tu rodidan
gaxda cnobili ganmcxadeblisaTvis am safuZvlis Sesaxeb da ra
mtkicebulebebiT SeuZlia mxares am garemoebebis dadastureba.
magaliTad: ganmcxadebelma warudgina sasamarTlos kanonier ZalaSi
Sesuli sasamarTlo gadawyvetileba igive sarCelze (ssk
423-e muxlis „e“ qvepunqti). es aris gadawyvetilebis
gauqmebis da saqmis warmoebis ganaxlebis safuZveli,
magram sasamarTlom uari uTxra ganmcxadebels saqmis
warmoebis ganaxlebaze, radgan man ver daamtkica, rom
amis Sesaxeb ar icoda adre da mxolod gancxadebis
Semotanamde erTi TviT adre Seityo.
(3) miTiTebas gansjadobis wesebis dacvaze. gancxadebaSi saWiroa
mieTiTos romeli sasamaraTlo instanciis gadawyvetilebis gauqmebas da
saqmis ganaxlebas moiTxovs ganmcxadebeli. am miTiTebis Sesabamisad
ganisazRvreba gansjadobac. marTalia, gansjadobas Tavisi iniciativiT
amowmebs sasamarTlo, magram gancxadebaSi Sesabamisi miTiTebebis
Camoyalibeba daexmareba mas sworad gansazRvros gansjadoba.
(4)miTiTebas, Tu ra zomiT (farglebSi) moiTxovs ganmcxadebeli
gadawyvetilebis gauqmebas. aRsaniSnavia, rom kidec rom arsebobdes
gadawyvetilebis baTilad cnobis Tu gauqmebis safuZveli, mxares
SeuZlia moiTxovos am gadawyvetilebis ara mTlianad, aramed nawilobriv
gauqmeba.
aseTia ZiriTadi da mTavari moTxovnebi, romlebsac unda
pasuxobdes gancxadeba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb. rogorc ukve
aRvniSneT, ganmcxadebels SeiZleba mieces vada gancxadebis xarvezis
SevsebisaTvis, magram Tu es xarvezi ar iqneba Sevsebuli, gancxadeba
ganuxilveli darCeba dauSveblobis gamo.
II. saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis dasaSvebobis
Semowmeba
saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis dasaSvebobas
sasamarTlo awarmoebs Tavisi iniciativiT. am gancxadebis dasaSvebobis
401
Semowmebis mizniT sasamarTlom unda gaarkvios arsebobs Tu ara yvela is
winapiroba, romlebic dasaSvebobas gansazRvraven. sasamarTlom kerZod
unda Seamowmos:
(1)Semotanilia Tu ara gancxadeba uflebamosili piris mier.
uflebamosil pirebad miCneul unda iqnen mxareebi, Tanamonawileebi,
mesame pirebi damoukidebeli moTxovniT, uflebamonacvleebi, pirebi,
romlebic ar figurireben saqmeSi rogorc mxare, magram romelTa
ufleba-movaleobebi ganisazRvra am gadawyvetilebiT.
(2) daculia Tu ara aseTi gancxadebis Setanis erTviani vada.
rogorc zemoT aRvniSneT, saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadeba
Setanili unda iqnes erTi Tvis vadaSi im dRidan, roca
ganmcxadeblisaTvis cnobili gaxda ganaxlebis safuZvlis arsebobis
Sesaxeb (ssk 426-e muxli);
(3) xom ar aris gasuli 5 weli gadawyvetilebis kanonier ZalaSi
Sesvlidan (ssk 426-e muxlis me-4 punqti). es imas niSnavs, rom Tu
gadawyvetilebis kanonier ZalaSi Sesvlidan gavida 5 weli kidec rom
arsebobdes yvela sxva danarCeni winapiroba, sasamarTlo mainc ver
miiRebs da ganixilavs gancxadebas ganaxlebis Sesaxeb.171
(4)SeeZlo Tu ara ganmcxadebels gadawyvetilebis baTilobis
pirobebis wamoyeneba pirveli instanciis, saapelacio da sakasacio
instanciis sasamarTloSi saqmis ganxilvisas (ssk 422-e muxli);
(5)Semotanilia Tu ara gancxadeba gansjadobis wesebis dacviT (ssk
424-e muxli);
(6)pasuxobs Tu ara gancxadeba kanoniT gaTvaliswinebul
moTxovnebs.
Tu dasaSvebobis Semowmebis Sedegad aRmoCndeba, rom ar arsebobs
dasaSvebobis esa Tu is winapiroba da, maSasadame gancxadeba araa
dasaSvebi, sasamarTlo gamoitans ganCinebas saqmis warmoebis ganaxlebis
Taobaze gancxadebis ganuxilvelad datovebis Sesaxeb misi dauSveblobis
gamo. es ganCineba SeiZleba gasaCivrdes kerZo saCivriT. Tu aseTi
Semowmebis Sedegad aRmoCndeba, rom gancxadeba dasaSvebia, sasamarTlo
gamoitans ganCinebas saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis
miRebisa da misi ganxilvis daniSvnis Sesaxeb.
am ganCinebaze kerZo saCivris Setana ar SeiZleba.
III. saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis
safuZvlianobis Semowmeba
saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis safuZvlianobis
Semowmeba warmoebs sasamarTlos sxdomaze mxareTa SetyobinebiT. uwyeba
sasamarTlo sxdomisa da saqmis zepiri ganxilvis Sesaxeb mxareebs
egzavnebaT kanoniT dadgenili wesiT (ssk 70-78-e muxlebi).
sasamarTlo sxdoma mTlianad eZRvneba erTi ZiriTadi sakiTxis
garkvevas: arsebobs Tu ara saqmis warmoebis ganaxlebis kanoniT
gaTvaliswinebuli safuZveli da unda iqnes Tu ara miRebuli ganCineba
gadawyvetilebis gauqmebisa da saqmis ganaxlebis Sesaxeb.
171 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlom ar daakmayofila sarCeli ssk 426-e muxlis me-
4 punqtiT damkvidrebuli am danawesis arakonstituciurad cnobis Sesaxeb. ix. saqarTvelos
sakonstitucio sasamarTlos pirveli kolegiis 2003 wlis 30 aprilis gadawyvetileba
#1\3\161.
402
am sakiTxze gadawyvetilebis miRebas win unda uswrebdes im
safuZvlis (garemoebis) dadgena, romelzec uTiTebs ganmcxadebeli Tavis
gancxadebaSi saqmis ganaxlebis mizniT. kerZod, Tu ganmcxadebeli saqmis
ganaxlebis safuZvlad uTiTebs gadawyvetilebis baTilobas ssk 422-e
muxlSi miTiTebul erT-erTi garemoebis gamo, maSin man unda daamtkicos
es garemoeba. magram, Tu ganmcxadebeli ganaxlebis safuZvlad uTiTebs
erT-erT axlad aRmoCenil garemoebaze ssk 423-e muxlis mixedviT, maSin
man unda daamtkicos es garemoeba.
magaliTad: a-nim mimarTa sasamarTlos gancxadebiT saqmis warmoebis
ganaxlebis Taobaze im safuZvliT, rom am saqmeze
gamotanili gadawyvetileba baTilia, radgan mis miRebaSi
monawileobda mosamarTle, romelsac amis ufleba ar
hqonda. es gancxadeba sasamarTlom dasaSvebad cno da
miiRo „ganCineba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb
gancxadebis miRebisa da misi ganxilvis daniSvnis
Sesaxeb“.
ganmcxadebelma a-nim am sasamarTlo sxdomaze unda
daamtkicos, rom mosamarTles, romelic monawileobda
gadawyvetilebis miRebaSi ufleba ar hqonda
monawileoba mieRo mis gamotanaSi.
igive unda iTqvas, rodesac ganaxlebis Sesaxeb gancxadeba emyareba
axlad aRmoCenil garemoebas, magaliTad eqspertis daskvnis siyalbes.
aseT SemTxvevaSiac ganmcxadebelma unda daamtkicos am garemoebis
arseboba.
zogierT SemTxvevaSi kanonmdebeli TviTon gansazRvravs Tu romeli
mtkicebulebiT unda dadasturdes ganaxlebis Sesaxeb gancxadebaSi
miTiTebuli garemoeba (mtkicebulebaTa dasaSveboba). magaliTad, ssk 423-
e muxlis me-2 punqtis Tanaxmad, gancxadeba ganaxlebis Sesaxeb SeiZleba
daemyaros eqspertis daskvnis siyalbes, mowmis Segnebulad micemul cru
Cvenebas, dokumentis siyalbes da a.S. magram es garemoebebi SeiZleba
dadasturdes kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeniT an momkvlevi da
sagamoZiebo organoebis Sesabamisi dadgenilebiT, oRond im pirobiT, Tu
sisxlis samarTlis saqmeze procesis gagrZeleba da Catareba ver
xerxde6ba ara mtkicebulebaTa ukmarisobis, aramed sxva mizeziT,
magaliTad danaSaulis mcire mniSvnelobis an amnistiis gamo saqmis
warmoebis SewyvetiT.
magaliTad: a-nim moiTxova saqmis warmoebis ganaxleba im motiviT,
rom gadawyvetileba emyareba mowmis Segnebulad micemul
cru Cvenebas. sasamarTlom dauSva es gancxadeba, miiRo
igi warmoebaSi da daniSna sxdoma misi safuZvlianobis
Semowmebis mizniT. im faqtis dasadastureblad, rom
mowmem misca Segnebulad (ganzrax) cru Cveneba.
ganmcxadebelma sasamarTlos warmoudgina sxva mowmeTa
werilobiTi Cvenebebi, agreTve werilobiTi dokumentebi,
romlebic uaryoven im faqtis arsebobas, romlis
Sesaxeb cru Cveneba misca mowmem. sasamarTlom ar miiRo
am mowmeTa Cvenebebi da sxva werilobiTi masalebi,
radgan mowmis Segnebulad cru Cvenebis
dadasturebisaTvis dasaSvebia mxolod kanonier ZalaSi
403
Sesuli ganaCeni an sagamoZiebo organoebis
dadgenilebebi (ssk 423-e muxlis me-2 punqti).
Tu ganaxlebis safuZvlis dasadastureblad kanoni ar
iTvaliswinebs romelime konkretuli mtkicebulebis dasaSvebobas, maSin
ganmcxadebels SeuZlia warmoudginos sasamarTlos nebismieri
mtkicebuleba, romelsac kanoniT dadgenili wesiT Seamowmebs da
Seafasebs sasamarTlo Tavisi Sinagani rwmeniT.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba gavakeToT Semdegi
praqtikuli daskvnebi:
1. saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis dasaSvebobas
sasamarTlo amowmebs Tavisi iniciativiT da mxareTa monawileobis
gareSe. sasamarTlos SeuZlia dasaSvebobis sakiTxi ganixilos mxareTa
monawileobiTac;
2. Tu gancxadeba araa dasaSvebi, sasamarTlos gamoaqvs „ganCineba
saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis ganuxilvelad datovebis
Sesaxeb misi dauSveblobis gamo“.
Tu gancxadeba dasaSvebia sasamarTlom gamoaqvs „ganCineba saqmis
warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis miRebisa da misi ganxilvis
daniSvnis Sesaxeb“ (ssk 430-e muxlis I punqti).
3. gancxadebis ganxilva misi safuZvlianobis Semowmebis mizniT
SeiZleba mxolod sasamarTlo sxdomaze mxareTa kanoniT dadgenili
wesiT SetyobinebiT.
4. Tu ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis safuZvlianobis Semowmebis
Sedegad aRmoCndeba, rom es gancxadeba usafuZvloa, sasamarTlos
gamoaqvs „ganCineba saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb gancxadebis
dakmayofilebaze uarisTqmis Sesaxeb“. magram, Tu gamoirkveva, rom
gancxadeba safuZvliania anu arsebobs saqmis warmoebis ganaxlebis
safuZveli, maSin sasamarTlo gamoitans „ganCinebas gadawyvetilebis
gauqmebisa (baTilad cnobisa) da saqmis warmoebis ganaxlebis Sesaxeb“
(ssk 430-e muxlis me-2 da me-3 punqtebi).
am ganCinebis miRebis Semdeg, romlis gasaCivreba ar SeiZleba,
ganaxlebuli saqme xelmeored unda iqnes ganxiluli ise, TiTqos adre
igi arc yofila ganxiluli – saqmeTa ganxilvis saerTo wesis dacviT,
mowinaaRmdege mxaris interesebis sruli dacviT.
404