Πολιτιστικό Πρόγραμμα 2014-15

Γ/σιο Αγίου Πνεύματος

Τμήμα Γ1Υπεύθυνη καθηγήτρια

Λιούσα Αποστολίνα ΠΕ02

«Παραδοσιακά τραγούδια του τόπου

μας».

Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται όπως και δεν έπαψαν οι Έλληνες να γλεντούν, να παντρεύονται ή να μοιρολογούν τα προσφιλή τους πρόσωπα.

Ήταν απαραίτητο στοιχείο της κοινωνικής ζωής (συντρόφευε, ψυχαγωγούσε, παρηγορούσε, εξασφάλιζε τη συνέχεια του πολιτισμού και των παραδόσεων).

Στα δημοτικά τραγούδια κυριαρχεί το συναίσθημα και οι άμεσες αναφορές στην καθη μερινή ζωή, τις χαρές, τις λύπες του λαού που τα δημιουργεί και τα χρησιμοποιεί.

Πολλά από τα δημοτικά τραγούδια δημιουργήθηκαν κατά τη βυζαντινή εποχή (τα ακριτικά), αλλά η ακμή τους εντοπίζεται στην εποχή της Τουρκοκρατίας.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Η δημοτική ποίηση εμφανίζεται με την ίδια κοινωνική συμπτωματολογία της ανώνυμης ποίησης που ανιχνεύουμε στην αρχαιότητα και αποτελεί συνέχεια της ομηρικής παράδοσης.

Ανήκουν στην προφορική λογοτεχνία (που είναι ομαδική, παραδοσιακή και αυθόρμητη). Γι’ αυτό υπάρχουν και σε παραλλαγές (από μέρος σε μέρος) με σταθερά και επαναλαμβανόμενα μοτίβα.

Πολλά από τα δημοτικά τραγούδια αφηγούνται αληθινά γεγονότα. Θα λέγαμε ότι το δημοτικό τραγούδι ήταν η εφημερίδα και το ραδιόφωνο της εποχής.

Συνδύαζε την ποίηση με τη μουσική και το χορό, κάτι που μας παραπέμπει και σε αντίστοιχα έθιμα από την αρχαιότητα που διατηρήθηκαν και στη βυζαντινή εποχή.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Η ανωνυμία του δημιουργού. Ο δημιουργός και συνθέτης του δημοτικού τραγουδιού παραμένει άγνωστος.

Η απροσδιοριστία του ακριβούς τόπου προέλευσης. Μπορεί να είναι γνωστός ο τόπος αναφοράς, όχι όμως ο ακριβής τόπος σύνθεσης.

Η απροσδιοριστία του ακριβούς χρόνου σύνθεσης. Μπορεί να είναι γνωστός ο χρόνος αναφοράς όχι όμως ο ακριβής χρόνος σύνθεσης.

Η λαϊκή έκφραση ακολουθώντας τοπικά ιδιώματα. Το δημοτικό τραγούδι αποδίδεται πάντα με το χρονικά τοπικό γλωσσικό ιδίωμα.

Οι παρατηρούμενες παραλλαγές. Όσες περισσότερες παραλλαγές παρατηρούνται τόσο περισσότερο φέρεται καταξιωμένο.

Η απόδοση σε τραγούδι και όχι ποίημα.

 Το χαρακτηριστικό μέτρο. Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος (πολιτικός στίχος) κυριαρχεί απόλυτα. Ακολουθούν, με μεγάλη διαφορά, ο ιαμβικός δωδεκασύλλαβος και ο τροχαϊκός στίχος.

Βασικά χαρακτηριστικά

Η ομοιοκαταληξία σπανίζει, κάποιες φορές είναι συμπτωματική και είναι απαραίτητη μόνο στα λιανοτράγουδα.

Παραλείπονται τα ασήμαντα και όσα εύκολα εννοούνται.

Επαναλήψεις: συχνά το πρώτο ημιστίχιο επαναλαμβάνεται στο

δεύτερο.

Χρήση στερεότυπων εκφράσεων, όπως «τρία πουλάκια

κάθονταν».

Η εμψυχωτική λειτουργία, που ζωντανεύει ζώα και άψυχα

αντικείμενα

 Η χρήση άμεσου λόγου και του διαλόγου

Συχνά στο διάλογο χρησιμοποιείται συμβατικό πρόσωπο για την

προώθηση της δράσης (π.χ. το πουλί που μιλά με ανθρώπινη

ομιλία) .

Η χρήση των συμβολικών αριθμών 3 και 7 και των

πολλαπλασίων τους.

Ο νομός των τριών : υπάρχουν πολλές φορές τρεις πράξεις ,τρία

πρόσωπα

1. Ακριτικά 2. Παραλογές3. Ιστορικά4. Κλέφτικα. 5. Ερωτικά (ή της αγάπης). 6. Του γάμου (ή νυφιάτικα). 7. Θρησκευτικά (κάλαντα, βαΐτικα κ.ά.). 8. Νανουρίσματα και ταχταρίσματα. 9. Της ξενιτιάς10.Μοιρολόγια. 11.Γνωμικά. 12.Εργατικά. 13.Σατιρικά (ή περιγελαστικά).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ 

Tο δημοτικό τραγούδι, καθώς μεταδίδεται από στόμα σε στόμα διαμέσου πολλών γενεών και σε διάφορους τόπους, παθαίνει πολλές μεταβολές, ώσπου να πάρει μια σχετικά οριστική μορφή. Αλλά και η μορφή αυτή παρουσιάζει διαφορές από τόπο σε τόπο και γι' αυτό υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του ίδιου τραγουδιού. Μάθαιναν τα τραγούδια συνήθως, επαναλαμβάνοντας τα λόγια του πρώτου τραγουδιστή.

• Στο δημοτικό τραγούδι δεν υπάρχει η λέξη «έρωτας», αλλά η λέξη «αγάπη».

• Στα τραγούδια της αγάπης κυριαρχούν τα σύμβολα που αποτελούν κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των νέων.

Έτσι: Τα φρούτα (μήλο, λεμόνι, κυδώνι….), τα

λουλούδια (μανουσάκια, γαρυφαλάκια ….), τα πουλιά (πέρδικα αηδόνι …) συμβολίζουν τη γυναίκα και το ερωτικό πάθος.

Ο αετός συμβολίζει τον άντρα και την παλληκαριά του γι’ αυτό και χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο των κλεφτών.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Το δημοτικό τραγούδι και ο χορός ένωνε την κοινωνία.

Ο χορός ήταν η ευκαιρία οι νέοι να δουν τα κορίτσια και να διαλέξουν γυναίκα. (νυφοδιαλέγματα)

Σε κάθε χορό χρησιμοποιούνταν το μαντήλι ως δείγμα σεβασμού προς την γυναίκα. Ο άντρας δεν επιτρεπόταν να πιάνει το χέρι της γυναίκας.

Το μαντήλι όμως που χαριζόταν ήταν απόδειξη αγάπης.

Ο αρχαιότερος και πιο διαδεδομένος χορός είναι ο συρτός, που πήρε το όνομά του από τον τρόπο που χορεύεται, δηλαδή σέρνοντας ο ένας χορευτείς τον άλλο και με βήματα συρτά.

Ο χορός

Της αγάπης

Μάνα μ' κορίτσια Μάνα μ' κορί μανά μ’, κορίτσια που ΄δα ΄γω (2)Ήταν χθες μες το παζάρι, λάμπανε σαν το φεγγάρι (2) Μον' μια μον' μια μανά μ', ητάν τα μάτια τς σαν φωτιές και τα φρύδια τς σαν γραμμένα, κείνη κάνει για ντη μένα (2) Σύρει μανά μ', σύρει μανά μ’ κι πες την συΣυρ’ να τη παρακαλέσεις, με τις μάγουλες* που ξέρεις. (2)

Πες της μανά μ' ,πες της ο γιός μου είναι καλός (2)και τα κατσαρά μαλλιά του είνι απού τ’ λεβεντιά του. (2)

Μην πεις μανά μ' μην πείς, μανά μ' για τα προικιά (2)Ερ’ μην τύχει και κακιώσουν, και δεν θέλουν να μας τη δώσουν (2) https://www.youtube.com/watch?v=UKdDZjGWOU0μάγουλες* : κόλπα, μαλαγανιές

Η παπαδοκόρηΈνας κουντός και αϊμάν, αϊμάν

Ένας κουντός κουντούτσικος,

Κουντός κι μ’ ένα χέρι,

Γκιουζέλ* παπαδουκόρη

Τι είνι κουντέ κι αϊμάν, αϊμάν

Τι είνι κουντέ, του χέρι σου

Κι είνι πιλικημένου*,

Γκιουζέλ παπαδουκόρη

Γκιουζέλ: όμορφη

Πιλικημένου: κομμένο

https://www.youtube.com/watch?v=3Tyr4UUP99U

Παπαδουκό- κι αϊμάν, αϊμάν

Παπαδουκόρη φίλησα

Κι μ’ έκουψαν του χέρι

Γκιουζέλ παπαδουκόρη

Ας τη φιλού- κι αϊμάν, αϊμάν

Ας τη φιλούσα και άλλ’ φουρά

Και ας μ’ έκουβαν και τα’ άλλου

Γκιουζέλ παπαδουκόρη

Αχείλι μου μελαχρινό

- Αχείλι μου μελαχρινό, κι ‘γώ για σένα τραγουδώ. αχειλούδι μου βαμμένο, κι ΄γώ σε περιμένω. βουλίζουμι* μια φουρά, για να συ διω μες στο χορό.- Σαν βουλίζισι τι κάνεις; Πάλι εσύ του νου σου χάνεις.- Για να πιρηφανεύισι, που'σι ψηλή κι έμορφη.- Έμορφη ,ψηλή κι αν είμι, για τα μούτρα σου δεν είμι.- Ρίχνου 'φουρμή* στη μάνα σου, που δεν χαρίζει νιο κουρμί. Ερ, θα του παραχαρίσει, κι φλουριά θα του μιτρήσει.

βουλίζουμι: επιθυμώ με πάθοςΡίχνου 'φουρμή: κατηγορώ

Αυτά τα μαύρα μάτια που μοιάζουν τις ελιέςέχω και γω μοίραδι από τις Ντουβισνές*Έλα κόρημ δεν έρχομη είμη μικρή και αντρέπουμη Σου κρένω* δεν μου κρένεις, σου μιλώ δεν μου μιλάςτώρα καταλαβαίνω πως άλλον αγαπάςΈλα κόρημ δεν έρχομη, είμη μικρή και αντρέπουμη Για κοψ’ του πουρτουκάλι και δος μου το μισόγιατί ειμι βαρεμένη να μην το σκοτωθώΈλα κόρημ δεν έρχομη, είμη μικρή και αντρέπουμη

 Ντουβισνές: κοπέλες από το Εμ. Παπά κρένω: μιλώ

Ο γιό μωρέ ο γιόσμος* κι ο βασιλικόςο γιόσμος κι ο βασιλικός και ο μακεδονίσης*Τα δυο μωρέ τα δυο τα τρία μάλωναντα δυο τα τρία μάλωναν και στον παπά πηγαίνουν. Γυρίζ’ μωρέ γυρίζ’ κι λέει βασιλικός Γυρίζ’ κι λέει βασιλικός κι στ’ άλλα τα λουλούδια Σωπά μωρέ σωπάστε βρωμολούλουδασωπάτε βρωμολούλουδα και μην παραπονιέστε Εγώ μωρέ εγώ μυρίζω πράσινοςεγώ μυρίζω πράσινος ξηρός και πράσινοςΕγώ μωρέ εγώ φιλώ τις όμορφες στα μάτια και στα φρύδιαΕγώ μωρέ εγώ μπαίνω στους αγιασμούς εγώ μπαίνω στους αγιασμούς και στου παπά το χέρι.

  γιόσμος: δυόσμοςμακεδονίσης: μαϊντανός

Έχω πουλούδι στο κλουβί, μα την Αγιά Παρασκευή μικρό ήταν το καημένο, μικρό και χαϊδεμένο.Το τάιζα ζάχαρη, για ντη σένα άχαρη το πότιζα και μέλι, για ντη σένα βρε καημένηκι απ' το πολύ του τάισμα, ξεσκανδαλώθηκε* απ'το κλουβίκι πέταξε τ’ αηδόνι μ’, τ’ αηδόνι μ’, τ' αηδονάκι μ’ ξεσκανδαλώθηκε: ελευθερώθηκε

Έχω πουλούδι στο κλουβί

Η αγάπη της μάνας

Δε λαλείς γλυκό μου αηδόνι

Δε λαλείς , δε λαλείς γλυκό μου αηδόνι το πρωί με την δροσιά λάλα αηδόνι μου γλυκά να ξυπνήσεις , να ξυπνήσεις το υιό μουπου 'ναι στο ψηλό βουνό είς τον γέρο Όλυμπο να του πεις, να του πεις γλυκό μου αηδόνι να θυμάται την ευχή , την ευχή της μάνας του

( ο νόμος των τριών)

Καλώς την την κυράτσα μας μη τρεις υγιοί να πω ‘χει (2)τουν έναν τον μάθει γράμματα τουν άλλου ζευγολάτη (2)τουν τρίτο τον μικρότερο τουν έχ’ για μαύρα μάτια (2)να καβαλκέβ’* να χαίριτι τ΄ αρσενικό μουλάρι (2)

καβαλκέβ’: καβαλικεύει, ιππεύειhttps://www.youtube.com/watch?v=x4AmiiIDEEM

Η αγάπη για την πατρίδα(της ξενιτιάς)

Σου 'πα μάνα μ’   Σου'πα μάνα μ’ μανούλα μ’ πάντρεψε με σπιτονοικοκύρεψε με και στα ξένα μάνα μ’ μη με δώσεις και στα ξένα μη με δώσεις γιατί θα το μετανιώσεις Εγώ στα ξένα μανούλα μ’ θ’ αρρωστήσω την μανούλα μ’ θα ζητήσω θα ζητήσεις την κουνιάδας και την πρώτη συννυφάδας  Η κουνιάδα μανούλα μ’ δεν αδειάζει η κουνιάδα μ’ δεν αδειάζει συννυφάδα δεν τη νοιάζει 

Δαφνούδι

''Πάρτον Κορίτσιμ''Πάρτον Κορίτσιμ τον Τούρκο άντρα θα σε φουρέσει φλουριά και χάντρα «Δεν τον εθέλω , δεν τον επαίρνω, πουλάκι γίνομαι πετάω και φεύγω» Πάρτον κορίτσιμ τον Τούρκο άντρα θα σε στολίσει δούβλες και χάντρα «Δεν τον εθέλω , δεν τον επαίρνω, Τούρκο άντρα ποτέ δεν παίρνω» Παρτον Κορίτσιμ τον Τούρκο άντρα έχει καΐκι στη Σαλονίκη «Δεν τον εθέλω , δεν το επαίρνω απ’ την πατρίδα πέρα δε φεύγω»

Παναγιώτα Δευτέρα μέρα κύλησε, Παναγιώτα καλήστ΄αμπέλι για να πάει, Παναγιώτα καημένηστο δρόμο που επήγαινε, Παναγιώτα καλήνα τρεις αρβανιτάδες, Τούρκοι ήταν, κερατάδες*ένας τη λέει “ώρα καλή”, Παναγιώτα καλήδεύτερος “καλημέρα”, τρίτος έβγαλε μαχαίρα“για δωσ΄φιλί, για δως τσιμπί*, Παναγιώτα καλήγια δωσ΄μας μαύρα μάτια, μη σι κάνουμε κουμμάτια”καλύτερα το αίμα μου στη γη να κουκκινήσει παρά Τούρκος να φιλήσει.

Κερατάδες: αλήτεςΤσιμπί: χούφτωμα, αγκαλιά

Παραλλαγές

 

 Κατερινιώ

Σαν ξεκίνησε το Κατερινιώστ'αμπέλι για να πάει (2x)Και τη σταύρωσε* Γιώργης κερατάςβρε τζάνιη* μ’ στη μέσ’ στο σταυροδρόμι και της ζήτηξε ένα σταφυλούδι , βρε τζάνιη μ'Κι' αυτή του δίνει πέντε (2x)Ερ δεν θέλω'γω τα σταφύλια σου βρε τζάνιη μ' ,(τα τσαλαπατημένα) (2x)Ερ μον’ θέλω ΄γω από τον κόρφο σου τα μοσχομυρισμένα (2x)

 σταύρωσε: συνάντησετζάνιη μ’ : καλέ μου

Κατερινιώ Ερ σαν κίνησε το Κατερινιώ βρε τζιάνουμΕρ σαν κίνησε το Κατερινιώστ'αμπέλι για να πάει (2x) Ερ τη σταύρουση Γιώργης τ' κηρατά βρε τζιάνουμΕρ τη σταύρουση Γιώργης τ' κηρατάστη μές του σταυρουδρόμι (2χ)  Ερ τη γύρηψη ένα σταφυλούδ , βρε τζιάνουμΕρ τη γύρηψη ένα σταφυλούδ Κι' αυτή του δίνει πέντε (2x) Ερ δε θέλου 'γω τα σταφύλια σου βρε τζιάνουμ,Ερ δε θέλου 'γω τα σταφύλια σου τα τσαλαπατημένα (2x) Ερ μον θέλου 'γω από τουν κόρφου σου βρε τζιάνουμ, Ερ μον θέλου 'γω από τουν κόρφου σουτα μοσχομυρισμένα (2x)

 

Παναγιώτα Δευτέρα μέρα κύλησε, Παναγιώτα καλήστ΄αμπέλι για να πάει, Παναγιώτα καημένηστο δρόμο που επήγαινε, Παναγιώτα καλήνα τρεις αρβανιτάδες, Τούρκοι ήταν, κερατάδες*ένας τη λέει “ώρα καλή”, Παναγιώτα καλήδεύτερος “καλημέρα”, τρίτος έβγαλε μαχαίρα“για δωσ΄φιλί, για δως τσιμπί*, Παναγιώτα καλήγια δωσ΄μας μαύρα μάτια, μη σι κάνουμε κουμμάτια”καλύτερα το αίμα μου στη γη να κουκκινήσει παρά Τούρκος να φιλήσει.

Κερατάδες: αλήτεςΤσιμπί: χούφτωμα, αγκαλιά

Στα τραγούδια που συγκεντρώσαμε συναντώνται πολλά από τα βασικά χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών:Ανωνυμία δημιουργούΑπροσδιοριστία τόπου και χρόνουΧρήση του τοπικού γλωσσικού ιδιώματοςΈλλειψη ομοιοκαταληξίαςΓλώσσα απλή, χρήση άμεσου λόγου και διαλόγου ΕπαναλήψειςΣυμβολισμοί (ο γιόσμος και ο βασιλικός και ο

μακεδονίσης)Ο νόμος των τριώνΩστόσο το μέτρο των περισσότερων δεν είναι ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο

Συμπεράσματα

Συνέντευξη του κ. Στεφανούδη Κωνσταντίνου, προέδρου του Πολιτιστικού συλλόγου Τούμπας στους μαθητές Δάμπα Κώστα και Ζαλαβετούδη Στάθη.

https://www.youtube.com/watch?v=KU9BReLEhUo

• Συνέντευξη του κ. Στέργιου Βάκουλη χοροδιδάσκαλου του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Πνεύματος στους μαθητές Γώτα Γιώργο και Τόλλιλη Χρίστο.

https://www.youtube.com/watch?v=NcHsOh4i2A4

Συνεντεύξεις

Ευχαριστούμε όλους όσους μας βοήθησαν

ΑΛΙΓΙΑ ΡΟΤΖΕΡΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΕΥΔΟΞΙΑ ΑΞΙΑΡΛΗΣ ΦΩΤΙΟΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΘΩΜΑΣ ΓΚΕΓΚΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΟΡΔΗ ΣΟΝΙΑ ΓΟΥΤΛΗ ΜΑΡΙΑ ΓΩΤΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΑΜΠΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΖΑΛΑΒΕΤΟΥΔΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ

ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΤΙΜΟΘΕΟΣ ΖΩΓΟΥ ΕΛΕΝΗ ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΕΧΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΚΟΚΟΛΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΚΟΥΡΑΝΙ ΛΕΝΤΙΝΑ ΚΟΥΤΣΙΑΝΤΖΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΜΕΛΠΩ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΚΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΑΛΑΚΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

Συμμετέχοντες μαθητέςστην υλοποίηση αυτής της εργασίας!!!

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/683/4523,20478/

https://www.youtube.com/watch?v=U5njmAyD1i8

http://filologikagymnasium.blogspot.gr/2013/09/blog-post.html

http://cymvolon.com/news/GR/2012/06/folk-song-basic-character/

http://el.wikipedia.org/

Δικτυογραφία