การพฒนาเมองของไทยในอนาคต: อปสรรคกลไกนโยบาย และทางออก

ศาสตราจารยกตตคณ เดชา บญค า ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ภมสถาปตยกรรม)

ประธานคณะอนกรรมาธการวสามญศกษานโยบาย กฎหมาย และโครงสรางหนวยงานการตงถนฐานและการผงเมอง วฒสภา

ผเขยน ศาสตราจารยกตตคณ เดชา บญค า บรรณาธการบรหาร : นางสาวยวด คาดการณไกล บรรณาธการวชาการ : นางสาวยวด คาดการณไกล ผถอดความ : นางสาวณฐธดา เยนบ ารง กองบรรณาธการ : นายฮากม ผหาดา, นางสาวณฐธดา เยนบ ารง, นายอรณ สถตพงศสถาพร,นายฮาพฟ สะมะแอ ปก : นายอรณ สถตพงศสถาพร รปเลม : นางสาวณฐธดา เยนบ ารง ปทเผยแพร : มถนายน พ.ศ. 2558 ผเผยแพร : ศนยศกษามหานครและเมอง มหาวทยาลยรงสต รวมกบมลนธสถาบนสรางสรรคปญญาสาธารณะ (CPWI) ภายใตแผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง ผสนบสนน : ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

สารบญ

ตอนท 1

1. ปญหาภยธรรมชาต : น าทวมเมอง 1

2. สาเหต “น าทวมเมอง” ทแทจรง 1

3. สาเหตอนๆ ทสงผลตอน าทวมเมอง 2

4. วธปองกนและแกไขปญหา 15

5. ขอเสนอเชงนโยบาย : ธรรมนญการผงเมอง 16

ตอนท 2 1. ตวอยางเมอง 18

2. การแลกเปลยนความคด 23

1

การพฒนาเมองของไทยในอนาคต: อปสรรคกลไกนโยบายและทางออก

ศาสตราจารยกตตคณ เดชา บญค า1 ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (ภมสถาปตยกรรม)

ประธานคณะอนกรรมาธการวสามญศกษานโยบาย กฎหมาย และโครงสรางหนวยงานการตงถนฐานและการผงเมอง วฒสภา

ตลอดทผานมา เรองการปฏรประบบการผงเมอง เปนเรองทหลายคนเสนอใหแกไข แตไมสามารถ

สรางความสนใจใหแกผมอ านาจได และสวนใหญยงคงเปนตวหนงสอเทานน ซงการจดการเรองผงเมองม

อปสรรคทางนโยบาย และกลไกทตองกาวขาม แตแทจรงแลว เรองผงเมองเปนเรองทมทางออกและม

ขอเสนอเชงนโยบายทจะแกปญหาได โดยจะน าเสนอในล าดบตอไป

ตอนท 1

1. ปญหาภยธรรมชาต : น าทวมเมอง

ตนตอของปญหาความทกขรอน ตนตอของการผงเมอง ทเปนแทบทกเมองทก าลงเผชญอยนอกจาก

ปญหาสงคม คอ ปญหาเรองภยธรรมชาต การละเมดธรรมชาต รวมไปถงปญหามากมายในเชงพนท ทเหน

ภาพชดเจนทสดคอ น าทวมใหญ ป พ.ศ. 2554 ทงภาคกลางและกรงเทพมหานคร เสยหายหลายแสนลาน ท

กลายเปนปญหาเชนนสวนหนงเกดจากการใชทดนผดประเภท จากเมอกอนทพนทเปนนาขาว หากมน า

ทวม เสยหายไมมาก ชดเชยไมกลานบาท แตเมอเปลยนเปนนคมอตสาหกรรม เสยหายมากกวามาก แสดง

ใหเหนถงการใชทดนผดประเภท และไมมการวางแผนการใชทดนมากอน

2. สาเหต “น าทวมเมอง” ทแทจรง

สาเหต “น าทวมเมอง ทแทจรงเกดจากการขยายเมองลงทลมทน าทวมถง ถาไมมเมองกไมทวม

เมอง เราสรางเมองไปอยในทลม อาจเพราะเปนสงคมเกษตรกรรม จงท าใหพนทเลกๆ ขยายเปนเมอง จน

1 1 ถอดความจากการประชมเวทวชาการ เรอง “ทางออกในการพฒนาเมองของไทยในอนาคต: อปสรรคทางนโยบายและกลไกทตองกาวขาม” เมอวนจนทร ท 18 พฤษภาคม 2558 ณ โรงแรมมราเคล แกรนด ระหวางเวลา 14.00 – 17.00 น จดโดยแผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง ภายใตศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต รวมกบมลนธสถาบนสรางสรรคปญญาสาธารณะ โดยการสนบสนนของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

2

เกนขดความสามารถในการรองรบตามธรรมชาตของพนท วธปองกนทย งยนเรองน าทวม คอ การหยด

ขยายเมองในทลม แลวหาพนทใหมทน าไมทวม ปลอดจากภยพบต และมดนทไมเหมาะกบการเกษตร

ดนเสย เพอไวส าหรบสรางเมอง ทยงเหลอ 350 ลานไร(ดนเสย) ในประเทศ ซงจะตองวางแผน ตงแตมห

ภาคสจลภาค จากธรรมชาตสสงมนษยสราง ดงนน ในเชงของ การวางแผนเชงพนท การวางแผนภมทศน

ขนาดใหญจงเปนกระบวนการขนตน ซงประเทศไทยไมเคยน ามาใชเลย โดยเมอใชค าวาการวางแผนภม

ทศน คนสวนใหญเขาใจผด วาการวางแผนภมทศนหมายถงการจดสวนหยอม แตแทจรงแลว หมายรวมไป

ถงการศกษาภมสณฐาน ธรรมชาตของผนแผนดน แมน าดวย

3. สาเหตอนๆ ทสงผลตอน าทวมเมอง

3.1. ขาดการวางแผนเชงพนท

การวางแผนเชงพนทอยางระมดระวง สามารถหลกเลยงปญหาจากภยธรรมชาตไดผลดทสด

ปจจบนความรและเทคโนโลยใหมดานภมศาสตรสารสนเทศ มครบถวน มหนวยงานครบถวน เออใหการ

วางแผนเชงพนทมคาใชจายทถกกวาเดมมาก จากเมอกอนตองทาสไวตรงโฉนด ปจจบนแคเขา Google

สามารถท าแผนทออกมาไดงายๆ แตประเทศไทยยงไมไดน ามาใชอยางจรงจง ในกระบวนวางผง หรอท า

เกยวกบแผนเรองผงเมอง

สวนหนงทยงไมสามารถน ามาใชไดอยางจรงจง เปนเพราะมอปสรรค คอ เนองจากไมมการวางแผน

ภาคเชงพนททถกตองเพอบงคบใชอยางเปนทางการส าหรบใชในการท า “ผงพฒนา” ทสอดคลองและตอบ

รบกบธรรมชาตและวฒนธรรม เพอใชเปนผงแมบทแกผงเมองทองถน ประเทศไทยยงขาดตวเชอมโยง

ระหวาง “แผนผงเมองระดบชาต” และระดบทองถน ซงปจจบนมแตจงหวด เชน กรงเทพฯ เชยงใหม เปนตน

เปนปญหาเชงระบบ กลไกและกระบวนการวางผงเมอง ซงเปนตวถวงส าคญตอการพฒนาเมอง ทน าไปส

ความยงยน ซงเปนตอเนองกนมาตงแต พ.ศ. ๒๔๗๖ โดยมสาเหตเกดจาก

1. การขาดนโยบายการตงถนฐานและการผงเมองระดบชาตทนาไปสอนาคตทย งยน เมอถกเสนอเขา

รฐสภา กถกปฏเสธเสมอ

2. ขาดหนวยงานนโยบายและแผนเชงพนทระดบชาตเพอก ากบการพฒนาพนท ใหสอดคลองกบ

ธรรมชาตของพนท เปนตนเหตท าใหเราทกขยากในวนน เพราะการพฒนาพนทไมสอดคลองกบ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ทขดแยงตอเนองมามากวา 50 ป

3. ปญหาการออก-ปรบปรงกฎหมายผงเมอง ท าไดยากมาก เพราะกฎหมายใหสทธสวนบคคลเหนอ

สทธสวนรวม) นอกจากฎหมายผงเมอง ไมสามารถเกดลวงหนากอนเกดปญหา โดยผงเมองท า

3

ตามหลงการพฒนา ซงกลมนกธรกจอสงหารมทรพย มกซอทดน ทรอใหผงเมองหมดอายเพอ

พฒนาไดตามใจชอบ หรอบบใหเปลยน “ส” การใชทดน เพมมลคาทดนไดอกมาก

4. การเพมประชากรเมอง จากเมอสมยรชกาลท 5 มไมถง 10% เพมเปน 15% 35% และในอนาคต

จะเพมขนประมาณ 75% ซงเปนแนวโนมของการเกด Urbanization

5. การประกาศใช พ.ร.บ.การกระจายอ านาจใหทองถน 7,853 แหง ซงสามารถวางผงเมองไดเปนอสระ

ซงทองถนเองกไมเคยวางมากอน ท าใหทองถนวางไมเปน ยงท าใหสถานการณดานการผงเมอง

เลวรายลงในวงกวางทวประเทศ กลายเปนปญหาใหญในทกวนน

3.2. การใชทดนผดลกษณะธรรมชาต

การแกปญหาผงเมอง และการแกปญหาอทกภยกรงเทพฯ ทกลาวมานนไดแบบยงยนไดหรอไม

ค าตอบคอ ไมมทางแกได ท าไดเพยงบรรเทา ทงนเปนเพราะวาน าหลากทวมทราบลมเปนธรรมชาตทมมา

แตดกดาบรรพ ลานป แสนป และจะหลากทวมตอไปอกนบหมนนบแสนป โดยน าก าลงปฏบตหนาทใน

กระบวนการสรางทราบตามธรรมชาต (รปท 1 ) หากเปนทราบเมอไหร น าทวมแนนอน ยกเวนแผนดน

ยกขน ดวยธรรมชาตพนทแบบนไมควรสรางเมอง แตควรใหเปนพนทเกษตรกรรม แตปจจบนไดเปลยนเปน

นคมอตสาหกรรมจ านวนมาก อกทงจะเหนวา กรงเทพฯ คอ “กอน(เมอง)” ขวางทางนาลงทะเล (รปท 2 )

เมอขยายเมองมากเทาไหร จะท าใหน าทวมพนทตอนบนนานขน แตปญหานไมมใครสนใจ ซงจรงๆ แลว

กรงเทพควรจะหยดการขยายเมองไดแลว

รปท 1 กระบวนการสรางทราบตามธรรมชาต

4

3.3. การกระจายตวของประชากร ทไมสมดล

สาเหตทคนไทยสมยใหมตองทนอยในเมองทลม โดยเฉพาะกรงเทพฯ ทงนเพราะเกดการกระจาย

ตวของประชากรทไมสมดล คอ ผคนหลงไหลยายเขามาในกรงเทพ เพราะเปนชองทางในการท างาน และคด

วาหากเขามาจะไมมทางอดตาย ไดต าแหนง รายไดสง มความมนคงในชวตการงานและครอบครว มสวสด

ภาพ มสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนแกวถการด ารงชวตแบบใหมพรอมมโอกาสไดงานดๆ ส าหรบทก

ระดบความร อาย จะแกหรอเดก อยไดหมด หรอแมกระทงหมดหนาท านา ขายขาวไมได กยายเขามา

ท างาน มากวาดถนน มากอสราง ขบแทกซ มาเรยนหนงสอ ซอรถได ท าไดทงหมดในเมองแหงน

ดวยเหตนจงท าใหกรงเทพกลายเปน “เมองโตเดยว (Primate city)” ทใหญทสดในโลก เปน

ปญหาใหญของการตงถนฐานของประเทศไทย กรงเทพฯ ถกยกใหเปนตวอยางเมองเลวทดทสดของโลก

เพราะเมองโตเดยวเปนเปนแมเหลกทใหญมาก ดดความเจรญจากภมภาค และทส าคญกรงเทพก าลงจะ

ประสบปญหาใหญ คอ ใกลอมพาตรกษาไมได (Unmanageable Size) ขนาดของเมองจะจดการอะไรไมได

ยงสรางเมอง มการจางงาน คนยงหลงไหลเขามา เอาลกเอาเมยมา ไปไหนไมได นคอกรงเทพ เมอดตาราง

รายชอเมองใหญของประเทศไทยเรยงตามจ านวนประชากร ตามทะเบยนราษฎร (ตารางท 1) ยงเหนวา

กรงเทพมขนาดใหญกวาเมองอนๆ ในประเทศไทยมาก ใหญกวาอนดบ 2 อยาง เทศบาลนครนนทบร ถง 22

รปท 2 การใชทดนผดลกษณะธรรมชาต

5

เทา และใหญกวา เทศบาลนครแมสอดถง 161 เทา ทเปนเชนนเพราะสวนหนงเราปลอยใหเมองใหญเกนไป

และไมมใครสนใจทจะพดถงปญหาเมองโตเดยว ปญหาผงเมองไทย ทจะท าใหทกอยางเสยหาย ไมวาจะเปน

เรองการตงถนฐาน จนโยงไปถงการเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ตารางท 1 รายชอเมองใหญของประเทศไทยเรยงตามจ านวนประชากร ตามทะเบยนราษฎร

ล าดบ เมอง พนท (กม.2)

ประชากร (ตาม

ทะเบยนบาน) จงหวด เลกกวากรงเทพฯ (เทา)

1 กรงเทพมหานคร 1,568.73 5,701,394 - 2 เทศบาลนครนนทบร 38.90 261,474 นนทบร 22 6 เทศบาลนครเชยงใหม 40.00 141,366 เชยงใหม 40 9 เทศบาลนครขอนแกน 46.00 113,754 ขอนแกน 50 16 เทศบาลนครภเกต 12.00 74,218 ภเกต 77 19 เทศบาลนครแหลมฉบง 109.65 70,770 ชลบร 80 24 เทศบาลนครล าปาง 22.17 57,558 ล าปาง 99 29 เทศบาลนครแมสอด 27.2 35,365 ตาก 151 ทมา : เดชา บญค า 2558 น าเสนอ “ทางออกในการพฒนาเมองของไทยในอนาคต: อปสรรคทางนโยบาย

และกลไกทตองกาวขาม” ณ โรงแรมมราเคล แกรนด โฮเทล

3.4. ปญหาผงเมองไทย

วสยทศนและผงเมองของประเทศไทย กรมโยธาธการและผงเมองไดท าผงเมองประเทศไทยในป

พ.ศ.2600 (รปท 3 ) ประเทศไทยเปนครวของโลก เปนอขาวอน าของโลก แตกลายเปนวามแผนมาสราง

เมองอยในทดงกลาวดวย ใหกลายเปนชมชนเมอง ไมวาจะกอสรางสงใด ยอมไปไมรอด เพราะตองถกน า

ทวม ซงไมเขาใจเหมอนกนวาเหตใดจงยงก าหนดใหเมองใหญ เมองเลก มาสรางในพนทเกษตรกรรมในป

พ.ศ. 2600 หากพนทรบน าเปนพนทเกษตรกรรม อทกภยทเกดขนจะเปน “คณ” อยางยงกบพนทเหลานน

เพราะทกครงทน ามาขาวจะสวยงาม สมบรณ แตปจจบนทกลายเปนเมองใหญ เปนนคมอตสาหกรรม

อทกภยทเกดขนจงกลายเปน “โทษ” ทนท (รปท 4)

6

รปท 3 วสยทศนและผงเมองของประเทศไทยป พ.ศ. 2600

รปท 4 คณและโทษของการเกดอทกภย

7

3.4.1. สาเหตของความลมเหลว ดานนโยบายและแผนการตงถนฐาน และการผงเมองของ

ประเทศไทย

สาเหตของความลมเหลว ดานนโยบายและแผนการตงถนฐาน และการผงเมองของประเทศไทย

เปนเพราะกลไกและกระบวนการวางแผนเชงพนท จากระดบชาตสระดบทองถน ตดขดไปหมด ไมตอเนอง

ขดแยง และไรประสทธภาพ ทงนการผงเมองม 2 ระดบ คอ ระดบชาต / ระดบทองถน และมระยะยาว/

ระยะสน และระยะพฒนา ไมเคยสอดคลองกลมกลน ไมเคยมงสอนาคตทย งยนมากอน และไมเคยมเมอง

ไหนทส านกผงเมอง หรอกรมการผงเมองในสมยนน สามารถบงคบใชไดแมแตเมองเดยว ซ าเตมดวยปญหา

ทเกดจากการกระจายอ านาจ (ผงเมอง) ฯ สทองถน

3.4.2. การวางผงเมอง เชงพนท เปรยบเสมอนเปนวงดรยางค (ผงเมอง) แหงชาตของประเทศ

ไทย (Thailand’s National Planning Orchestra)

เพอใหเขาใจถงสาเหตของความลมเหลวดานนโยบายและแผนการตงถนฐาน และการผงเมองของ

ประเทศไทย จงท าการสมมตวาการวางผงเมอง เชงพนท เปรยบเสมอนเปนวงดรยางค (ผงเมอง) แหงชาต

ของประเทศไทย (Thailand’s National Planning Orchestra) (รปท 5) ซงวงดรยางคปกตจะตองเลนพรอม

กนหลายคน พรอมๆ กน

รปท 5 Thailand’s National Planning Orchestra

8

อธบายคอ Conductor ในวงดรยางคผงเมอง คอ กรมโธยาธการและผงเมอง กรมผงเมองทยบไปอย

ภายใตกรมโยธาธการและผงเมอง เทยบเทา กลอง ซงทงคตองท าหนาทควบคม นกดนตรทงหมดซงคอ

กทม. เทศบาลตางๆ ทวประเทศไทย แตทวาตางคนตางเลน เลนกนคนละอน มนกดนตร 7,800 กวาคน

เลนโดยเสร โดยทรฐบาลซอเครองดนตรให คอ การใหงบประมาณ

ไมเพยงแคนน วงดรยางค “การผงเมอง” ของประเทศไทย (Thailand’s National Spatial Planning

Orchestra) ไมมบทเพลง ไมมซมโฟน ไมมโนตกลาง คลายกบปจจบนเรองผงเมองทไมมวสยทศน เชน

ถนฐานทย งยน น าไมทวม เมองสะดวกนาอย ไมมผประพนธเพลงรวม คอ ไมมผก าหนดนโยบาย

แหงชาตตามวสยทศน หากศกษาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไมมเรองเชงพนทเลย หากเปน

ตางประเทศเชน สงคโปร จะก าหนดอนาคตเลยวา สงคโปรตองเปน Garden City มองคกรตางๆ คอยดแล

เรองน แตประเทศไทยไมมเลย นอกจากนวงดรยางค การผงเมอง น ไมมวาทยกร คอคนดแลผงระดบชาต

มแตกรมโยธาฯ แตยงคงเปนเดก และไมมหนวยงานวางแผนระดบชาต ไมมโนตกลาง คอ ไมมผงภาค ม

แตผงจงหวด ในเชงกายภาพ ไมมมาตรฐานและเกณฑกลางทใชการไดจรง ผแสดง 7,853 คน คอ

หนวยงานทองถน ซงตางคนตางเลน จ าเปนตองเลนโดยทเลนไมเปน เพราะงบสงไปแลว พฒนาไปเรอยๆ

3.4.3. ผงลชฟลด : บทเรยนสาหส ทไมจดจ า

ผงลชฟลด คอ ผงเมองรวมของกรงเทพและธนบร เรมวางครงแรกเมอป พ.ศ.2500 (รปท 6) บงคบ

ใชป พ.ศ. 2503 เปนผงทรบรธรรมชาตน าหลาก แตเนองจากผงนยงขาดกฎหมายรองรบ ท าใหผงลชฟลด

ไมสามารถบงคบใชใหเปนไปตามแผนท ในป พ.ศ.2515 มการปรบปรงผงลชฟลดโดยส านกผงเมอง เรม

เหนการท าผงทไมรบรธรรมชาต จนปรบอกครงในป พ.ศ. 2549 (สงเกตผงท 3) กลายเปนผงทไมรบร

ธรรมชาต และขวางทางน าทะเล อกทงตรง Land use สเหลอง เดนทางแค 40 กโลเมตร ใชเวลากวา 3 ชม.

ดวย

รปท 6 ผงลชฟลด ผงแรกจนถง

9

หากลองสงเกตผงลชฟลดครงท 1 (รปท 7) ป พ.ศ. 2500 ขณะนนม ประชากร 1.8 ลานคน

ปจจบน 10 ลาน (รวมประชากรแฝง) ตวผงจะมคลองผนน าตะวนออก ใตดอนเมอง โดยน าจะไหลตรงดง

ออกไปได และมคลองผนน าทางตะวนตก สามารถผนน าตงแตสามโคกลงมาได แตเมอปรบผงครงท 2 ได

น าผงนเขาคณะรฐมนตร แสดงความคดเหนใหเกบสวนทด และตดสวนทไมตองการ ซงผลออกมาใหตด

แมน าทงสองขางออก จงท าใหไมมคลองผานน าใหน าไหลลงทะเลทงสองขางทงทางต ะวนตกและทาง

ตะวนออก แตปจจบนการท าผงเมอง ชวงหลงการพฒนา พนทสเขยวตางๆ เปลยนไปทงหมด สรางสงตางๆ

แบบไมมแผน กลายเปนผงเมองทไมรบรธรรมชาตอกตอไป

3.4.4. เปรยบเทยบผงเมอง ฮานอย – กรงเทพ

เมอเปรยบผงเมองของกรงฮานอย ประเทศเวยดนาม และผงเมองของกรงเทพฯ ประเทศไทย จะ

เหนถงผงเมองทเคารพธรรมชาตและผงเมองทไมเคารพธรรมชาต ผงเมองของกรงฮานอย แสดงใหเหนถง

ผงเมองทเคารพธรรมชาต (รปท 8) วางผงเมองแบบยงยนทน าดวยธรรมชาต รกษาพนทเพาะปลกและใช

เปน flood plain และสรางเมองบนทพนน าทวมวางผงเมองเปนกลมกอนและหนาแนนเพอยนระยะการ

เดนทาง สเขยวเขมคอกลมตนไมใหญ ปลกเปนปา และปลกเปนแนวยาวตามล าน า หากลองมาดผงเมอง

ของ กรงเทพฯ จะใชเขตการปกครองและธรกจเปนตวน า ไมยดลกษณะธรรมชาตและปลอยใหเมองขยายตว

กระจายลงไปในทลมน าต า น าจงทวมเมอง นอกจากน การกระจายตวมากท าใหระยะการเดนทางประจ าวน

ไกล ใชเวลามาก การจราจรจงตดขดและกลายเปนเมองทไมนาอย

รปท 7 ผงลชฟลดครงท 1

10

นอกจากน ลองสงเกตผงเมองของกรงเทพ (รปท 9) จะเหนวา พนทมศกยภาพ เปนถนฐานชมชน

เมองใหมขนาดใหญในระยะยาวบรเวณภาคกลาง แตเรากลบขยายกรงเทพขวางทางน าเหมอนเดม ปดทาง

น าลงสอาวไทย

รปท 8 เปรยบเทยบระหวางผงเมองกรงฮานอยและกรงเทพ

รปท 9 ผงกรงเทพปดทางน าลงอาวไทย

11

3.4.5. การจดท าแผนภาคเชงบรณาการ ( Integrated Regional Planning )

เมอใหเหนแผนทชดขน เกยวกบปญหาการวางผงเมองและการตงถนฐาน หากลองจดท าผงภาค

บรณาการเชงพนทรายลมน า (รปท 10) ซงจดท าแผนทแสดงเขตน าทวมใหครบทกลมแมน ายอย จะเหนวา

ประเทศไทยม 9 กลมลมแมน า เปน 25 ลมน าใหญ และ 254 ลมน ายอย ลมแมน าเจาพระยา (รปดานขวา)

ลมแมน ายอย และเขตทน าทวมซ าซาก

ตอมาลองศกษาตวอยางแผนภาพในตางประเทศ ทจดท าใหเหนวา พนทชมชนเมองทจะขยายในอก

10 ปขางหนา (รปท 11 ) ใหความส าคญเกยวกบเรองธรรมชาต (สแดง) พรอมคาดการณวาอกกปขางหนา

จะมการพฒนาชมชนเกดขน ท าเทยบคกบแผนภาพ ผงเขตพนทน าทวม (รปท 12) รอบ 100 ป ทบรษท

ประกนไมจาย เมอลองทาบทงสองแผนภาพเขาดวยกน (รปท 13) จะเหนวาพนทเมองนนจะไมอยในพนท

ของน าทวม ซงนกพฒนา นกผงเมองทองถน จะสามารถพฒนาเมองไดถกทางได เมอใชเทคนคการซอนทบ

รปท 10 จดท าแผนทแสดงเขตน าทวมใหครบทกแมน าลมยอย

12

จากเทคนคการซอนทบดงกลาว ลองน ามาปรบใชกบพนทน าทวมใหญ พ.ศ. 2554 และทต งเมอง

ตามแผนผงประเทศ พ.ศ.2600 (รปท 14) เมอน าพนทมาซอนทบกน เมองตางๆ ในป พ.ศ. 2600 ยงคง

ตงอยในพนทน าทวม (รปท 15) ทงทรวาเขตพนทน าทวม แตเรากยงวางเมองในอนาคตในพนทดงกลาว ซง

รปท 11 แผนภาพพนทชมชนเมอง 10 ปขางหนา รปท 12 พนทน าทวมในรอบ 100 ป

รปท 13 แผนภาพซอนทบระหวางพนทชมชนเมอง และพนทน าทวม

13

เรองนไมมใครสนใจหรอตระหนกบาง ภยธรรมชาตนจะเปนปญหาใหญส าหรบการพฒนาเมองและตงถน

ฐานอยางยง

รปท 14 พนทน าทวมใหญ และทต งเมอง พ.ศ. 2600

รปท 15 การซอนทบระหวางพนทน าทวม และทต งเมอง พ.ศ. 2600

14

3.4.6. ปญหา “โลกรอน-การเปลยนแปลงภมอากาศ สงผลตอการตงถนฐานและผงเมองไทย

สภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไปของโลก ท าใหเกดสภาวะโลก ซงมความหมายตอการตงถนฐาน

(การผงเมอง) ของประเทศไทย เพราะผลกระทบจากโลกรอนตอนน สงผลใหน าทวมชายฝ ง การกดเซาะ

ชายฝ ง น าทะเลหนนลก ซงในอนาคตจะท าใหเราไมมน าประปาใช กรงเทพจะขาดน าจด เหลอเพยงน าดบ

เทานน อกทงน าเหนอลงทะเลไมได จงท าใหเออทวมนานขน สงเหลานเปนปญหาทใหญมากในอนาคต

ขอมลจาก The National Geography พบวา อก 5,000,000 ป เมองส าคญในกลมอาเซยน จะ

จมน าทะเลหมด (รปท 16) อยางไรกตาม ขอมลนไมสามารถกระตนใหคนสนใจได เพราะเหนวา ระยะทจะ

เกดยาวนานมาก ดงนน จงคดวา ไมควร “ตน”ตามกระแส ซงจะท าใหเปลองงบประมาณมาก

นอกจากนยงมขอมลทแสดงใหเหนการเปลยนแปลงของภมอากาศไดสงผลตอการพฒนาเมอง ดงน

- อณหภม องคการวจยดานวทยาศาสตรและสงแวดลอมใหขอมลไปใหทศทางเดยวกนทง 8

องคกร (CCSR, CCma, CSIRO, Hadley Centre, FGDL, MPIM, MCAR PSC, NCAR

CSM) ใหขอมลท านายอนาคตวาอณหภมโลก จะขนอก 5 องศาเซลเซยส ภายใน ป ค.ศ.

2100 (รปท 17)

รปท 16 เมองในอาเซยนจะจมใตน า อก 500,000 ป

15

- คารบอนไดออกไซด ตลอด 650,000 ป (CO2) ไมเคยสงกวา ปพ.ศ.2493 มากอน แต

ปจจบนคาคารบอนไดออกไซด (CO2) ในบรรยากาศโลกสงกวานนมาก (รปท 18) แสดงให

เหนวาเปนผลทเกดจากการมอตสาหกรรมทมากมาย และการใชพลงงานอยางสดเหวยงทท า

ใหปลอยสารดงกลาวออกไปมากขน ทงคาอณหภม และคาคารบอนไดออกไซดทเพมขน ยอม

มปฏสมพนธกนแนนอน และมผลตอการพฒนาเมอง

- ระดบน าทะเล พ.ศ. 2443 (ค.ศ.1900) พ.ศ. 2643 (ค.ศ. 2100) ในชวง 200 ป ระดบนาทะเล

คาดการณเกดแลวจรง หากดจากกราฟ (รปท19) จะเหนวาขนชนมาก จาก 0 เมตร จะเรมขนอย

ระหวาง 2 เมตร ในป 2643 (ค.ศ. 2100) ระดบน าต าสดประมาณ 60 ซม. ระดบกลางประมาณ 1.20

เมตร และอาจจะถง 2 เมตรได ซงระดบดงกลาว ยงไมนบระดบยอดคลนพายซดเขาฝ ง ไมนบ

ระดบน าขนน าลง น าหลากจากป พ.ศ.2554 ซงอาจจะสงถงอก 2- 4.5 เมตร ท าใหโอกาสใน 85 ป

ขางหนา มโอกาสสงทระดบน าจะทวมขนมา (รปท 20)

รปท 17 กราฟอณหภมโลกในอนาคต รปท 18 กราฟแสดงสาร CO2 ในอนาคต

รปท 19 กราฟระดบน าทะเลในอนาคต รปท 20 ระดบน าทะเลอก 85 ปขางหนา

16

รปท 21 แสดงระดบน าทะเล 2 เมตร ใน 85 ปขางหนา ทยงไมรวมระดบน าขน-ลงสงสด ยงไมรวม

ระดบยอดคลนพายซดฝ ง และรปท 22 แสดงระดบน าทะเล 5 เมตร. ทรวมชวงทระดบน าขน-ลงสงสด และ

ระดบยอดคลนพายซดฝ ง รวมทงน าเหนอหลากลง แตเปนเฉพาะชายฝ ง อาจไมทวมถงชนในตามภาพท

แสดงระดบ 5 เมตร ทงหมดนเปนเพยงแคปญหาน าทวมชายฝ ง แตทงนประเทศไทยกลบยงไมมนโยบาย

การตงถนฐานระดบชาต เพอปองกนการเปลยนแปลงภมอากาศของโลกเลย

รปท 21 ระดบน าทะเล 2 เมตร

รปท 22 ระดบน าทะเล 5 เมตร

17

นอกจากน ขอมลเกยวกบเมองใหญของโลกทจะถกน าทะเลทวมมากทสดในโลกใน 100 ปขางหนา

ซงนนกคอ กรงเทพมหานคร โดยทพนดนกรงเทพฯ จะทรดปละ 3 ซม (ขอมลจาก Time Magazine

September 2014, from NOAA) พรอมกบระดบน าทะเลทสงขน จะท าให กรงเทพฯ ทวมถงระดบ 2.00

เมตร มพายคลนซดฝ ง (รปท 23 ) และปรากฏการณน าทวมไดพสจนใหเหนแจงแลววาขอมลเหลานเปน

จรง (รปท 24)

จากขอมลขางตนหากรฐบาลปจจบนรบทราบแลว หรอควรจะทราบมาตงนานแลว ไมตระหนก จะ

จดการอยางไรกบเมองและชมชนชายฝ งทะเลปจจบน เชน กรงเทพฯ สมทรปราการ สมทรสาคร

สมทรสงคราม นครศรธรรมราช และอนๆ ฯลฯ บางเลยหรอ? และเมอรฐบาล-สภาฯ ปจจบนรบทราบแลว วา

เมองและชมชนทจะเพม 8-12 ลานไร (พนทเมองทจะเพม) ในพ.ศ. 2600 ทอาจขยายลงทลม ท าลายพนท

เกษตร ท าลายสงแวดลอม เราจะจดการอยางไร จะแกปญหาอยางไร ไมมใครใหความส าคญกบเรอง

ดงกลาวเลย ทงกรมโยธาธการ รฐสภา สภาพฒน ใครคอผรบผดชอบตอสภาพทอาจเลวรายทจะเกดขนกบ

เมองทตองเพมใหมใน 30-50 หรอ 100 ปขางหนา?

นาแปลกใจมากทเกอบทกรฐบาลไมตระหนกถงปญหาใหญหลวงในอนาคตทสามารปองกนและ

บรรเทาไดดวย “การวางแผนทดลวงหนาทจะตองปฏบตตามแผนโดยเครงครด” เทานน แตทงนกลไก

ของประเทศไทยบกพรองมานาน ถายงไมแกไขกไมสามารถทจะท าอะไรได ประเทศไทยไมเคยม และ ยง

อดเออนทจะใหม คอ นโยบายแหงชาตวาดวยการตงถนฐานและการผงเมอง ทใชชน าการพฒนาสความ

ยงยน ซงมวแตคดวาหากตงแลวกลวกระทรวงนน กระทรวงนแยงไป ตอนนตองรบเรง ปฏรป กลไก ระบบ

รปท 23 ขอมลเมอง (กรงเทพ)ทจะน าทวม

มากทสดในโลก

รปท 24 ปรากฏการณน าทวม

18

และกระบวนการผงเมอง ตองมวสยทศนระดบชาต ลงไปสทองถนไดอยางราบเรยบ ทงหมดคองานทได

พยายามรณรงคเกยวกบการผงเมองในวฒสภา แตไมส าเรจ

4. วธปองกนและแกไขปญหา

4.1. วธการปองกนน าหลากทวมเมองทเดดขาด

วธการปองกนน าหลากทวมเมองทเดดขาด คอ ในระยะยาว (macro) ตองหาถนฐานบนทดอนน า

ทวมไมถง น าจะไมทวมพนทสงแนนอน ไมวาทใดในโลก จากนนขยายเมอง อยางหนาแนน และโปรงดวย

ไมควรขยายอยางเบาบางอก แลวพฒนาเมองใหมอยางมระบบเปนเมองยงยน

4.2. การแกไขเชงระบบ

ขนแรก การแกไขเชงระบบนนาจะเปนกญแจส าคญตอความส าเรจ ประกอบดวย องคประกอบท

ครบ 3 ประการไดแก

1. ตองมนโยบายการตงถนฐานมนษยและการพฒนา เมองในระดบชาต (เพอน าประเทศสอนาคตท

ย งยนและนาอย)

2. ตองจดตงสานกงานคณะกรรมการการตงถนฐาน มนษยและการผงเมองแหงชาตในสงกดสานก -

นายกรฐมนตร (ใหแผนระดบชาตอยเหนอระดบกระทรวงจรง) น ากรมผงเมองซงอยในกรม

โยธาธการและผงเมองในปจจบน ไปอยกบส านกนายกรฐมนตร และท างานควบคกบสภาพฒนฯ

คลายตวอยางทประเทศเกาหลใต ไดเรมตนการพฒนาเศรษฐกจและสงคม พรอมกบประเทศ

ไทย แตเมอรสกผดปกต และเหนวาการท างานเชงพนทและเศรษฐกจสงคม ไมสามารถไป

ดวยกน จงแกปญหาดวยการ Balance plan ตงส านกงานการวางแผนเชงพนทระดบชาต ใหอย

กบส านกงานประธานาธบด เพอทจะไดใหค าปรกษาอยางใกลชดตอประธานาธบด แตของ

ประเทศไทย ยงไมเปลยน ซงควรออกแบบ สรางระบบการวางแผน (Planning systems) ของ

ประเทศใหมทงหมด เพราะทกวนนกลไกทมอยลมเหลวมาก ไมสามารถมนโยบายระดบสง ลง

ไปสทองถนได

3. รฐสภาตองตงกรรมาธการการตงถนฐานและการผงเมอง ใหมหนาทดแลรบผดชอบดานกฎหมาย

ทเกยวของ ซงจะชวยท าใหการปรบปรงแกไขกฎหมายไดทนสถานการณ

ขนทสอง หากมการตงกรรมาธการตงถนฐานและการผงเมองแลว สงทตองท าตอมา คอ ภายใต

กรรมาธการสามญการตงถนฐานและการผงเมอง ใหจดท าแผนปฏบตสเปาหมาย (Road Map – Action

Plans) ดงน

19

1. เรองกฎหมาย ควรตองออกกฎหมาย และปรบปรงกฎหมายทเกยวของทเปนอปสรรคการบรรล

เปาหมาย เชน กฎหมายซ าซอน กฎหมายลาสมย และออกกฎหมายฉบบใหมทเออใหกลไกใหม

บรรลเปาหมายตามนโยบาย โดยแบงเปน

- ระยะสน ภายใตกฎหมายเดม สงทท าได ใหท าตอไป เชน ออกกฎกระทรวงใหมข นตอน

“Planning permit” ฯลฯ

- ระยะยาว วางนโยบายการตงถนฐานมนษยและการพฒนาเมองแหงชาต ประกาศเปน

พ.ร.ฎ. (ในพระปรมาภไธย) พรอมออกแบบ และสรางระบบการวางแผน (Planning

systems) ของประเทศใหมทงหมด

2. เรองหนวยงาน ตองปรบรปองคกรใหสอดคลองกบการบรรลเปาหมาย คอ

- การตงคณะกรรมการการตงถนฐานและผงเมองแหงชาต ตองประกอบดวยกรรมการนโยบาย

9+4 (ผทรงคณวฒ + ผแทนหนวยงานนโยบาย เชน สภาพฒนฯ ส านกงบประมาณ)

- ออกมาตรฐาน-เกณฑการวางแผน-ก ากบตรวจสอบ (Planning criteria - standards -

monitoring)

- จดท าแผนภาคเชงพนท (Regional spatial planning)

- ฝกอบรมเจาหนาทผงเมองทองถน (On-job training – 7,500 อปท.)

5. ขอเสนอเชงนโยบาย : ธรรมนญการผงเมอง

ประเทศไทยควรมธรรมนญผงเมอง เพอก ากบกฎหมายตางๆ เกยวกบการวางแผนและการพฒนา

เชงทกพนทของประเทศทงหมด โดย ธรรมนญการตงถนฐานและการพฒนาเมอง จะมรายละเอยดขอเสนอ

7 ขอ (Seven Commandments) ดงน

1. หามสรางเมองใหม หรอขยายชมชนเดมในพนทเสยงภยธรรมชาต รวมทงใหชะลอการเจรญเตบโตของ

เมอง/ชมชนเดมในพนทดงกลาว

2. ใหสงวนพนททเหมาะสมกบการเกษตรกรรม และ พนทสงวนประเภทอนๆ ก าหนดทราบเกษตรกรรมท

น าทวมถงใหเปนพนทรบน าและเปนทางน าผาน (Flood plains and floodways) ดวย

3. หามพฒนาเมอง/ชมชนในพนททางศลปะ วฒนธรรม พนทธรรมชาต พนทสวยงาม และพนทแหลง

ทองเทยว ยกเวน สงอานวยความสะดวกทจ าเปน

20

4. ก าหนดการกระจายตวประชากรเมองเพอลดความแตกตางระหวางเมองกบชนบท (Urban-rural

disparity) ชะลอการเตบโตของกรงเทพฯ ก าหนดใหมเมองขนาดใหญในพนทเหมาะสมมากขนเพอ

กระจายความเจรญใหมความสมดล

5. วางแนวทางพฒนาเมองใหม/ฟนฟเมองเดม รองรบประชากรเมองจากการคาดการณถง 60 ลานคน

จากเดม 22 ลานคน อกทงประชากรทงประเทศใน 50 ปขางหนา ไมรวมตางดาวจะมประมาณ 75 ลาน

คนและเปนประชากรเมองถงรอยละ 65 โดยมรายละเอยดเพมเตมดงน

- เมองใหม ทจะรบประชากร 38 ลานคน ตองกระชบ นาอย ยงยน รมรน หนาแนนสง เพอลด

ระยะเดนทาง ประหยดพลงงาน และตองเชอมโยงสงอานวยความสะดวกครบถวน

- หยดขยายเมองเดม (ทรองรบประชากร 22 ลานคนเดม) ในทางราบ ฟนฟโดยเพมความ

หนาแนนสวนกลาง (ทไมท าลายยาน ประวตศาสตร) เพมทเวนวาง วางระบบทางเดนเทา -

จกรยาน ทางเชอมระหวางอาคารพาณชยกบระบบขนสงมวลชน

6. ใหพฒนาชมชนเกษตรประชากร 15 ลานคนใหมนคง มคณภาพชวตทด มความสามารถในระดบ

นานาชาตดวยการจดรปทดนตามความเหมาะสมของสมรรถนะ ทดนและมโครงสรางพนฐานสมบรณ

ในตวเอง

7. ใหมคณะกรรมการการตงถนฐานและการผงเมอง แหงชาต ท างานเชงบรณาการใกลชดสอดคลองกบ

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

21

ตอนท 2 1. ตวอยางเมอง

1.1. การสรางเมองสวรรค (เมองใหม)

จากปญหาการตงถนฐานในททางน าผาน เสยงตออกทกภยในอนาคต และเมองทขาดการวางผง

เมองมปญหามากมาย จงควรสรางเมองสวรรค (เมองใหม) เพอแกปญหาอยางยงยน และนอมเกลาถวาย

พระเจาอยหวฯ “ครงแซยด ๙๐” เรองเมองสวรรค (เมองใหม) เปนเรองทในหลวงมพระราชด ารสส าหรบ

เมองใหม แตเมอน าไปเสนอกบวฒสภา ไมมใครสนใจ โดยพระราชด ารสนเกดขนเมอป 2537 (21 ปทแลว)

ในโอกาสทคณบดคณะนตศาสตรน าผจดการแขงขนเดน วง เขาเฝาฯ ทลเกลา ถวายรายได เปนพระราช

ด ารสทนาประทบใจมาก โดยมขอความบางสวนดงน (รปท 25 )

“อนนเคยไปถามคนทเคารอนาคต ถามเขาวา แซยด 72 น กมเปาหมายทจะสรางเขอนเพอปองกน

ภยแลง แตวา แซยด 84 จะมเมอง เรยกวาเมองสวรรค เมองทด มไหม มทางไหม เขาบอกมทาง กเลยขอให

ไวใจวาเราคด คดอย จะสรางเมองสวรรค จะท าใหกรงเทพมหานครนเปนกรงเทพ เมองสวรรคแลวกเมอง

ใหมนนกจะเปนเมองสวรรคเหมอนกน ไมไดเปนการยายกรงเทพ ฯไปทอนไกล แตวาเปนการปรบปรงใหด

ขน อนนกพดอยางนส าหรบแหยทานใหคด เพราะวาแตละคนกคงคดเออ.....จะไปท าทไหน กคดเอาเอง ก

คดเอาเอง กเคยพดเสมอวา ถาอยากใหทราบวาใหท าตรงไหน เดยวเกดขบวนมากมาตอมา แตอนนมาตอวา

กตองยอม......มโครงการทจะสรางเมองใหม แตไมใชอยางทเขาคดจะท ากน สรางเมองทจะเกดปญหา แตท

เราคดเปนการเมองทจะเปนตวอยางและท าใหเมองเดมของเราคดกทม. น เปนเมองทโปรง เปนเมองทนาด

เปนเมองประวตศาสตร และเปนเมองสวยงาม สวนเมองใหมนนกจะเปนเมองสวยงามเหมอนกน และ

สะดวกสบายทกอยาง ส าเหรบเรองของรถ จะเปนลอยฟาหรอใตตดกไมทราบ ..... การสรางขนสงมวลชนท

เหมาะสม การคมนาคมมทงถนนมทงทางตางระดบลอยฟา มทงทางใตดน มทงคลองส าหรบใหมการ

คมนาคมทางเรอกได คลองส าหรบระบายกได ท าทงหมดใหส าเรจ

รปท 25 พระราชด ารสเกยวกบเรองเมองสวรรค (เมองใหม)

22

1.2. “เมองแนนแตโปรง” ท าไดอยางไร?

ในเมองใหญทมพนทเมองขนาดเลก และราคาทดนแพงมาก ความเชอตลอดทผานมาของผลงทน

มกคดวา หากสรางตกหรออาคารโดยเวนทวางมากเศรษฐกจจะลมสลาย เปนความเชอทผดในยคทผานมา

และดวยความเชอแบบท าใหบานเมองรสกแออด แตทงเมองทมพนทนอย และความหนาแนนเทาเดม

สามารถท าใหโปรงได ท าไดอยางไร? (รปท 26-27) ทกโครงการขายได 640,000 ตารางเมตรเทากน แต

พนทวาง (open space) ไมเทากน แตจะสงเกตไดวา หากขยบอาคารใหสงขน จะท าใหมพนทไดมากยงขน

รปท 26 เมองแนนแตโปรง

รปท 27 เมองแนนแตโปรง

23

หากนกพฒนา หรอนกอสงหารมทรพยลองเวนทวางแบบเพมเปอรเซนต (รปท 28-31) จะเหนถงท

วางทจะชวยใหพนทเดมทแนน สามารถท าใหโปรง เปลยนความเชอใหมเปน เวนทวางมากเศรษฐกจรงเมอง

บานจะเมองจะรสกโลงโปรงสวยงามก าไรมาก อกทงจะชวยสรางภมทศนใหนาอย มสถานทพกผอน มตนไม

และใกลชดธรรมชาตมากยงขน

รปท 28 เวนทวาง 10%

รปท 29 เวนทวาง 25%

24

1.3. ตวอยางเมองใหมยงยนในจน

ขอเสนอตวอยางเมองใหมยงยนในจน ซงเปนอยในแผนการสรางเมองใหมของรฐบาลจน ทตองการ

มเมองทมคณภาพ ปจจบนเรมกอสรางแลว โดยจางบรษททปรกษา (Consel) จากตางประเทศ มเนอทให

คนสามารถอาศยอยได ประมาณ 20,000 – 30,000 คน ตงในพนททสง สามารถมพนทรอบนอกใหท า

เกษตรกรรม ปลกผก มทาน า หากตองการไปสวนสาธารณะ สามารถเดนออกมาขางนอกได (รปท 32)

รปท 30 เวนทวาง 50%

รปท 31 เวนทวาง 85%

25

ส าหรบทศนยภาพในเมอง (รปท 33) ทงเมองมแตการเดน เปนเมองทไมตองใชรถยนต ซงจนท า

จรง กอสรางจรง หากกลบมาดประเทศไทย จะสามารถใชเมองแบบนเปนตวอยางไดหรอไม ? สรางเมอง

ขนาดเลกประมาณ 50,000 เพอถวายแกในหลวง ซงมวธท าได เปนเมองทผคนเดนลงจากทพกมาท างานได

เลย วงออกมาขางนอกได ท าสวนครวได มรถไฟใตดน สะดวกทจะเดนทางในเมอง เมองทดควรจะเปนทเรา

สามารถ Work Live Learn Shop Sick Die ไดในเมองของเรา

รปท 32 ตวอยางเมองใหมในจน

รปท 33 ทศนยภาพในเมองใหมของจน

26

1.4. ตวอยางชมชนเกษตรแองเขาในญป น

ขอเสนอตวอยางของชนบทบาง จากทเคยเสนอเมองตวอยาง คอเปนเมองเลกๆ ทไมเกน 10,000

คน เปนชมชนเกษตรแองเขาในญปน (รปท 34) โดยเปนพนททแผนดนจะไมถลม ท านาบนทลมรบน าทวม

น าหลาก แตชมชนแบน ยงไมแนชดวาเกดการออกโฉลดโดยมชอบหรอเปลา แตประเทศไทยกมปญหาเรอง

ออกโฉลดโดยมชอบ แตรฐบาลของประเทศอน จะใหผคนอยไดเลย เพราะปลอดภย เชน ญปน เปนเมอง

ภเขา ทเนนปลอดภย มศกยภาพมาพฒนาเมอง และมการวางแผนเชงพนททเคารพธรรมชาต

1.5. การผงเมอง : ตองไมทงชมชนชนบท (รปท 35)

จากตวอยางทน าเสนอ จะเหนวาการผงเมอง การตงถนฐาน ตองไมทงชมชนชนบท เพราะเปนกลม

ประชากรทส าคญของประเทศ มการตงถนฐาน และผลตอาหารใหกบคนทงประเทศ ทงนขอเสนอแปลนท

ไดมาจากการประชมเรองผงเมองทประเทศอสราเอล เมองป ค.ศ.1973 เปนแปลนของเมองโยฮาฟ เยโฮชว

ของประเทศอสราเอล เปนเมองเลกๆ ทเปนชมชนทครบถวน ฉะนน การเกษตรสมยใหมตองเปลยน

สามารถรวมกน และขดบงใหญๆ เพอสรางชมชนได

รปท 34 ชมชนเกษตรแองเขาในญปน

27

ปจฉา: ใครทราบบางวาประเทศไทยสญเงนคาจาง “คอนซลท” เพอการวางผง

เมองและโครงสรางพนฐานทวประเทศ ในชวงเวลา ๕๘ ป ทผานมา โดยไมได

อะไรขนมาสก เทาใดนน... คดเปนเงนตามมลคาปจจบนเทาใด...? และ…

ผบรหารประเทศทละเลยหรอยกเลกควรมภาระ ความรบผดชอบชดใช

คาเสยหายหรอไม !!

รปท 35 ผงเมอง แบบไมทงชนบท

28

2. การแลกเปลยนความคด

รศ.ดร.จ านง สรพพฒน ผมจบทางดาน วศวกรรมศาสตร ผมเคยท างานกบสนข. (ส านกนโยบายและแผนการขนสงและ

จราจร) ผมเหนดวยกบอาจารยเดชา วาประเทศไทยไมมการวางผงเมอง อาจารยวจารณไดถกตอง เพราะ

คนมอ านาจเขามองเหนแตการท าถนน เขาไมมค าวา “เมอง” ผมยอนยคอานประวตศาสตรทฝรงมา

เมองไทย เขาบอกตรงๆ วาวฒนธรรมของเรา ไมมวฒนธรรม “การสรางเมอง” เพราะคนไทยตงรกรากตด

แมน า ผมถอวาเปนดเอนเอทางธรรมชาต เลยเปนความเคยชน ไมตองวางผงเมองขน ปลอยเปนไปตาม

ธรรมชาตเอง สวนคนจดการ คอ กลมวศวกร เขาจะสนใจแค mobility กบ connectivity เทานนเอง ฉะนน

เมอมถนนแลว เมองกเกดสะเปะตามหมด เมองกเกดตามนน ความเคยชนทเปนอย และไมสนใจขนาดไหน

ลองดสมยทกษณ ตอนเคาปฏรปโครงสรางระบบราชการ สดทายเขาสรปกนเลย ส านกผงเมอง ทขนกบ

กระทรวงมหาดไทย ไมมความจ าเปนตองม แตทนจงเกดค าถามวาหากไมมส านกผงเมองแลวขาราชการผง

เมองจะใหเขาท างานอะไร คงตองตกงานหมด สดทายจงจดการใหส านกผงเมองเขาไปอยกบกรมโยธาธการ

ทเปนแบบนเพราะคนมอ านาจเขาไมเหนความส าคญ อยางทอาจารยพยายามผลกดน เขากรบไป ทนอยาง

ปญหาทเปนปจจบนทอาจารยฝากไว คดดคอวนนเราก าลงพดถงรถไฟความเรวสง ซงประโยชนทแทจรง

ของการสรางรถไฟ คอการสรางเมองใหม แตถามจรงๆ เถอะ เวลาวศวกรเขามาจดการ กมกจะมองเหนแนว

ของรางรถไฟ สถานทตงของสถานรถไฟ มองเหนแคนน ไมมการเชอมโยงเกยวกบการเกดเมองเลย ทงท

จรงการสรางรถไฟจะเกยวกบเมอง เกยวกบคนอกจ านวนมาก เพราะไมมคนท าแผน วศวกรกไมเคยคด สง

ทตองท า คอถาคณจะสรางรถไฟ ถนน หากคณไมสนใจเรอง “สรางเมอง” ทกอยางจะลมเหลวหมด

คณสรยนต ธญกจจานกจ ผมมขอสงสยอยอยางหนง ท าไมคนท านโยบายของเรา (Policy maker ) ไมสามารถคดแบบนไดม

ปจจยเชงระบบอยางไร ทไมเออใหคนท านโยบาย (Policy maker ) คดแบบน ผมวาอนหนงคนท านโยบาย

ตงแตระดบกรมขนไป อยภายใตระบบทรวมศนยอ านาจ และระบบอปถมภ จะตองมองระยะสน ฉาบฉวย

เพราะตองท าผลงาน แตการสรางเมอง สรางไดยากมาก เปนเรองระยะยาว ซบซอน ไมเหนผลงานเรว แต

ตดถนน ตดรางรถไฟ เซนสญญาระหวางประเทศ จะเหนผลงานเลย และตราบใดทระบบยงคงเปนแบบนอย

แกปญหาใดๆ ไมได เราไมไดโชคดบอยทจะมรฐบาลเผลดการ ทสามารถสงการแกปญหาพวกนไดทนท

เราคงตองอยกบระบบกบทพการแบบน ผมก าลงคดวามวธอนไหม ทจะขบเคลอนเปลยนแปลงเรองนได ให

29

เมองสามารถพฒนาได คงไมตอง 100% ซงเอาเขาจรงผมไมมนใจนก วาการใชมาตรา 44 ไดจะไปไดกบ

ระบบ Top down แบบน

ศ.กตตคณ เดชา บญค า ปญหาเรอรงมานานมาก ถามมาท าไมเราไมท า เพราะวาภมศาสตร คนทอยเมองรอน อยในทอดม

สมบรณ ไมคอยอยากวางแผน ถาไมล าบากจรงๆ ทนเมอเกดปญหามาแลว สมย พ.ศ. 2498 กรงเทพ ม

สลมเตมไปหมด คนแหยายเขามาในเมองหลวงจ านวนมาก สมยจอมพลสฤษด ธนะรชต ถกฝรงทกเรอง

ดงกลาว จงจางเอกชนท าผงเมองขนมา ซงจรงๆ ไมไดอยากจะท า ฝรงใหท า สลมเตมไปหมด ไมวาจะเปน

สลมเสาวนย สลมตรงรามาธบด เมอฝรงใหวาง เรากวาง แตเราไมไดสามารถท าปฏบตได ฝรงเขามาราง

กฎหมาย พ.ศ. 2495 เปนกฎหมายผงเมอง ไมครอบคลม มประมาณ 30 มาตรา จากนนกแกอก ในป พ.ศ.

2518 เพอน าไปปฏบต ซงฝรงบอกใหออกกฎหมายสองฉบบ แตกออกกฎหมายไดฉบบเดยวคอ แผนรวม

แตแผนเฉพาะ ไมสามารถออกเปนกฎหมายได เพราะผงเฉพาะ ตองออกเปน พ.ร.บ. เทานน นเปนจดออน

ทากฎหมาย ตงแตป พ.ศ. 2518 ไมม พ.ร.บ.ผงเฉพาะออกมาเลยสกฉบบ

ถาถามผมวาจะกาวขามไปอยางไร ส าหรบทางออกตางๆ ทหาทางออกไมไดเพราะแสดงวามนเปน

ทางตน ฉะนนทางตนจะกาวขามได ตองทะลเทานน ควรทะลสกสองรเลกๆ กอน จะทะลตรงไหน ผมเสนอ

วาตองดงกรมโยธาธการและกรมผงเมองมากนน าใตศอก มาอยใกลชดกบอยส านกนายกรฐมนตร และ

ท างานควบคกบสภาพฒนฯ ดวย คนหนงท าแผนพฒนา คนหนงท าเชงพนทควบคดวยกน และตงกรรมการ

การตงถนฐานและการผงเมองในสภาดวย เชอวาถาเปนแบบนไดจะมทางออก

คณทนงศกด วกล ผมไดคยกบอาจารยเดชา กอนการประชม ผมคดวาการแกไขปญหาในประเทศเรา มชองทางอย คอ

ยคของทหารในอดต จอมพลสฤษด เปนผมวสยทศนไกลมาก ทหารเวลามดแปดดาน พวกเขาจะรจกการใช

ทปรกษา จอมพลสฤษด ใชคนเปน ผมนงคยกอาจารยวทญ ณ ถลาง เคยเลาใหฟงวา ยคในอดต สมยจอม

พลถนอม จอมพลประภาส เมองไทยสลมเตมไปหมด จงมาปรกษาอาจารยวทญ จะท าอยางไรดเกยวกบ

เรอง human settlement และสขภาวะ อาจารยจงเขยนแผนแมบท การจดตงการเคหะแหงชาต เสนอจอม

พลประภาส ซงทานกรบ สมยพลเอกเปรมเองเชนเดยวกน อยในต าแหนงประมาณ 8 ป พลเอกเปรมใชท

ปรกษาเยอะมาก ป พ.ศ. 2549 แกไขปญหาคาเงนบาท วกฤตน ามน กฟงจากทปรกษา ถาสมมต พลเอก

ประยทธ ด ารงต าแหนงประมาณ 7 ป และใชทปรกษาจ านวนมาก จะสามารถทะลทะลวงปญหาได ถา

เมองไทยกลบมาสเลอกตง จะท าไดยากมาก เชนเรอง สลมรามาธบด เมอกอนเปนสลม แลวมาสรางใหม

30

ทดนแดง เปนชมชนขนมา ทดนแดง ผมท าตงแต พ.ศ. 2530 ถงปจจบนใชตกมา 28 ป แตไมสามารถรอ

สรางใหมได ท าไมได เพราะระบบการปกครองแบบประชาธปไตย จะฟนฟดนแดง พรรคฝายคานไมเอา

ชาวบานประทวง แมรฐบาลบอกอยากท า แตกลวเสยเสยง เปนแบบทกพรรค ดนแดงท าอะไรไมไดเพราะ

เรองการเมอง ตก 94 หลง หมดสภาพของการใชงานมาก ไมอยากคดถงวนทถลมเลย

ศ.ดร.เอนก เหลาธรรมทศน สงทอาจารยเดชาพด ในความรสกผม แบงเปนเรองสองเรองใหญ เรองหนง คอ การพฒนาเมอง

หรอทเราแปลวาการผงเมอง ผมเหนดวยวาไมมเรองการพฒนาเมองในประเทศเรา เรามแตค าวาการพฒนา

ประเทศ แตวาการพฒนาเมองยงไมม ซงเมอกอนอาจจะมเรองเมองหลก เมองรอง แตปจจบนนไมมแลว ผม

คดวา ยงไมคอยหนกใจเทาไหรนะ เพราะเรากพอจะคนพบวธท างานของเราได ทเปนคนละวธททท าๆ กน

มา เชน พฒนาเมองโดยภาคประชาสงคม เปนตน อกอนหนงคอ การวางผงประเทศ เชอมโยงถงเรองชนบท

พนททน าทวม พนททเปนภเขา คอการวางผงประเทศ อนนผมวาเรองใหญกวาเยอะ กอนจะมคณะรกษา

ความสงบแหงชาต (คสช.) ผมคดตลอด วานาจะมกระทรวงพฒนาเมองและวางผงประเทศ ในชอ

ภาษาองกฤษวา Ministry of human settlement and land use แตในสภาปฏรปแหงชาต (สปช.) ยงไมม

คยเรองน ผมคดวาตอนทมรฐบาลประชาธปไตย เราท าไมได ดวยเหตผลหนง แตตอนน เรากไมไดเปน

ประชาธปไตย กยงดเหมอนท าไมไดอยด ผมคดวา ในตอนนมทางไหนทพอจะท าได สงททานอาจารยเดชา

เสนอ ผมยนดทจะชวย เชน เอาสงทอาจารยพดเขยนขนมาเปน Paper รวมทงอาจจะม Power point เอาไป

ให ประธานสภาปฏรปแหงชาต (สปช.) ดวานาสนใจไหม จ าเปนไหม ส าคญไหม

จดแรกผมคดวา นากระตนเราใหคด คอ เรองน าทวมกรงเทพนเรองจรงนะ กรงเทพจะจมอยใตน า

ภาคกลางเกอบทงหมดจะอยใตน า เปนเรองจรง เรากยงท าอะไรกไมร ขยายกรงเทพไปเรอยๆ ผมคดมาตง

ตลอดทผานมา คนทคดจะท า คอ คณทกษณ เคาจะท าเขอน แตทงนคณทกษณจะท าอะไร แรงมนนอย คน

มกจะคดตอไปวาคณทกษณ จะไดอะไรจากการท าเขอน อนนหมดยคคณทกษณไปแลว ซงเรองนเปนเรอง

ใหญ คณทกษณ เคยกลาคด คณะปฏรปแหงชาต (คสช.) นาจะกลาคดบาง คอ ตองบอกวาเรามาตงเมองผด

ท และไมมกระทรวงท าเรองน Ministry human settlement และ lands use นาจะถงเวลาทตองท า ตวอยาง

ทเหนชด การท ารถไฟความเรวสง เราคดแยกกนเลย การคมนาคม กบ การสรางถนฐาน สรางเมอง ถาเปน

ของจน รถไฟความรถสงทกยหลน คอ เรองการท ารถไฟ กบการท าเมอง จะท าไปพรอมกน อยในหนวยงาน

เดยวกน มนไมมการแยกออก รถไฟของจน คดเรองสรางเมองสองขางมาตลอด แลวจะเพมมลคามหาศาล

ผมคดวาเราขาดการ conceptual map อกมาก

31

ศ.กตตคณ เดชา บญค า ความคบหนาในวฒสภา กอนการปฏวต ผมเสนอเปนรายงานไปแลว แตกอยแบบนนแหละ ไปไมถง

นายกรฐมนตร ไมไดสงใหกรมผงเมองเปนหนวยงานระดบชาต ใหตงกรรมาธการ ดแลทกขสขเชงพนท ก

ไมส าเรจ หลงจากปฏวตมาแลว สภานตบญญต เคาชวนไปท า กเหมอนเดม ผมวามนเอาเรองปจจบนมาปน

กบอนาคต สงทเราจะไปขางหนา คอตองมวางแผนระยะยาว ระสน ระยะกลาง แตปญหามนเยอะ ไมมการ

พดกนวามนตดขดกนอยางไร คณทกษณ แกเคยท า workshop เอาคนทเกยวของมานงคยกน ตดตรงไหน

ใชอ านาจบรหาร แกกฎหมายใหเปนเรองเดยวกนกบการบรหาร ถาเราวางกลไกลการผงเมอง การตงถน

ฐาน มานงรวมกนกบทมบรหาร เปดชอง หรอแกกฎหมาย กไปกนไดเหมอนกน ตอนนเรามโอกาส น าทวม

น าทะเลจะทวม จะตองสรางเนอทเมองใหมขนมา 12 ลานไร ทพระเจาอยหวททานฝนไว เราไมท า ซง

โอกาสจะท ามใหแลว มทรกรางวางเปลา 350 ไร ซงทกอยางเราพรอมหมด กรมทรพยากรธรณ วศวกร

สถาปนก แตเรากไมสามารถท าได