หลกสตรดนน ำลมไฟ โรงเรยนเทศบาลคมหนองค อ ำเภอเมอง จงหวดขอนแกน

โรงเรยนเทศบาลค มหนองค ตงเมอป พ.ศ.2513 เรมสอนตงแตระดบชนอนบาลจนถงระดบชนประถมศกษาปท 4 จนตอมาป พ.ศ.2524 จงไดขยายการสอนจนถงระดบชนประถมศกษาปท 6 โดยตงอยทถนนรอบเมอง ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดขอนแกน โดยเปดสอนตงแตระดบชนกอนประถมศกษา (ปฐมวย) ถงระดบชนประถมศกษาปท 6 จดอยในประเภทโรงเรยนขนาดกลาง นกเรยนในโรงเรยนมาจากชมชนตาง ๆ ในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล เชน ชมชนคมหนองค ชมชนศรจนทร ชมชนซอยธารทพย ชมชนชยณรงค ชมชนบานดอนหญานาง คายศรหราชเดโชชย(ร.8) เปนตน และยงมเดกทอยนอกเขตชมชน แตอยในเขตเทศบาลเขามาเรยนดวย โรงเรยนเทศบาลคมหนองคนนเผชญสถานการณปญหาไมตางจากโรงเรยนอนๆ ทงปญหาบคลากรครไมเพยงพอตอการดแลเดกใหทวถง ท าใหครตองสลบสบเปลยนกนท างาน รวมทงสถานการณปญหาทเดกนกเรยนอานไมออกและเขยนไมได จากสถานการณปญหาทเกดขนจงน ามาสกระบวนการในการปรกษาหารอกนของครอาจารยทงโรงเรยน จนพบแนวทางในการแกไขปญหา

“ตอนนนชวง ป พ.ศ.2549 เราพบวา เดกนกเรยนกวา 20% ของโรงเรยนอานไมออกเขยนไมได ซงเรากมามองวา ทเดกอานไมออกเขยนไมไดเปนปญหาจากหลกสตร ท าไมถงเปนปญหาทหลกสตร กเพราะวาหลกสตรทจดการเรยนการสอนนนไมไดตอบโจทยใหเดก เพราะ 1.เดกเขามความสามารถ มความสนใจทตางกน แตเพราะเขาเรยนในระบบ ดงนนเขาจงตองเรยนในเรองเดยวกน 2.เมอเขามความสนใจไมเหมอนกน บางคนยงรบสงทเรยนรในวชาแรกยงไมซมซบทงหมด เขากตองเปลยนคาบเรยนไปเรยนอยางอนแลว ดงนนความไมเขาใจมนกจะทบถมไปเรอยๆ จนเกดเปนปญหาอยางทเกดขน เดกอานไมออก เขยนไมได ไมมความสขในการเรยน

จากสถานการณท าใหครอาจารยเองกมาตงวงคยกนหาวธการจดการดวยตวเอง โดยในตอนนนเอง ทางเทศบาลคมหนองค(นายกเทศมนตรคนเกา นายพระพล พฒนพระเดช) มนโยบายเรองการจดการเรยนรหลกสตรมอนเตสซอรในระดบชนอนบาล เทศบาลจงจดพาครอาจารยชนอนบาลไปดงานการจดการเรยนการสอนระบบมอนเตสซอรทโรงเรยนวสาสนนสรณ จ.เชยงราย ทตอนนนคณครกไมรหรอกวา มอนเตสซอรคออะไร”

“มอนเตสซอร” กบแปลงทดลองชนอนบำล “มอนเตสซอร” คออะไร มอนเตสซอร เปนการสอนรปแบบหนงทเหมาะกบเดก ทงเดกพเศษและเดกปกต ดร.มาเรย มอนเตส

ซอร เปนผ รเรมคดวธการจดการเรยนการสอนแบบนขนมาส าหรบเดกทมความบกพรองทางสตปญญา และไดใชวธการทคดขนมาเองนจนประสบผลส าเรจ ตอมาไดพฒนาการสอนจนสมบรณแบบ เพอใชเปนวธการสอน

ส าหรบเดกโดยทวๆ ไป ดงนน การสอนแบบมอนเตสซอรจงค านงถงการยอมรบนบถอในตวเดก โดยจดการเรยนการสอนให

เดกแตละบคคล และใหเดกไดท างานไปตามล าดบความยาก-งาย และเปนไปตามความสามารถของเดก หองเรยนของมอนเตสซอรจะไมมรปแบบของการจดโตะ เกาอของหองเรยนโดยทวไป แตจะมโตะ เกาอ สามารถปรบเปลยนมมไดตามลกษณะของกจกรรม เพอใหเดกไดท างานคนเดยวหรอท างานในกลมเลกๆ เดกจะมอสระภายในสงแวดลอมทไดตระเตรยมเอาไวให

“ท าไมตองเปนมอนเตสซอร ตองบอกวา หลงจากทครอาจารยไดไปเรยนรการจดการเรยนการสอนหลกสตรมอนเตสซอรกลบมา เขาพบวา มอนเตสซอรเปนรปแบบการจดการเรยนการสอนทมความนาสนใจและมประโยชนตอการพฒนาเดก

มอนเตสซอรเปนระบบทสามารถตอบโจทยในสถานการณเดกทเราเผชญอยได เพราะมอนเตสซอรนนเนนการจดการเรยนการสอนทมหวใจส าคญอยทค าวา อสระทมขอบเขต ครไมบงคบในการเรยนร เดกมอสระอยางมขอบเขตในการเรยนร มอสระตามศกยภาพของตนเอง

“หลงจากเราจดการเรยนการสอนหลกสตรมอนเตสซอรในระดบชนอนบาลประมาณ 1 ป เราเรมเหนผลการเปลยนแปลงเกดขนกบเดกๆ เราเหนความงามของเดกเกดขน เราพบวา เดกมวนยเพมขน มคณธรรม มความมงมนในการท างาน การเรยนร มความใฝเรยนและใฝร มสงคมของการชวยเหลอกน เอออาทรกน ผลลพทเชนนกลบไปตอบโจทยปญหาทเรามมากอนน”

หองเรยนมชวต : หองเรยน “สงแวดลอม” (ตนทนโรงเรยนเทศบำลคมหนองค) การสรางการเรยนรโดยระบบมอนเตสซอรกลายเปนจดเดนของการจดการเรยนรของโรงเรยนเทศบาล

คมหนองค ขณะเดยวกน นอกจากการสรางการเรยนรดวยระบบการเรยนรดงกลาวแลว การด าเนนการกอนหนานของโรงเรยนเทศบาลคมหนองคกมการออกแบบการเรยนร หลกสตรกจกรรมทเนนการลงมอปฏบตในรปแบบตางๆ ทมหวใจของการเรยนรในประเดนเรองสงแวดลอม

“ตองบอกวา กอนท าเรองมอนเตสซอร เรามกจกรรมการเรยนรอนๆ หลากหลาย ตงแตป พ.ศ.2542 เราเรมตนท าเรองสงแวดลอม โดยเรมตนมาจากสถานการณปญหาเรองขยะในโรงเรยน เพราะตอนนนขยะมจ านวนมากและไมมการน าไปใชประโยชน จงเกดการเรมตนท าเรอง ขยะ 4 สวน ทครอาจารยเรมท ากนเอง โดยกอนเรมท านน เราไดไปดการจดการขยะของโรงเรยนรงอรณ จ.กรงเทพฯ จากการดงาน เราเหนวธการในการจดการหลายรปแบบ ไมใชเพยงเอาขยะมาท าดอกไม แตยงสามารถเอาไปดดแปลงเปนผลงานไดหลายอยาง เราเหนกระบวนการในการจดการขยะทเหนรปธรรมของจ านวนทลดลง และวธการในการอธบายใหเดกฟงวาท าท าไม และท าอยางไร

หลงจากกลบมาแลวกเกดการจดการขยะ 4 สวนทบรณาการเขากบการเรยนการสอนของโรงเรยน เรมตนท าเรองการจดแยกขยะ แยกกระดาษ แยกแกว แยกถงพลาสตก พอเราเรมท าไดเปนรปเปนรางเกดการ

คดแยกอยางเปนระบบ กเรมมการสานตอขยายความรวมมอ จนกจกรรมของเราไดรบรางวลชนะเลศดานการจดการสงแวดลอมจากโครงการสรางสรรคสงแวดลอมดเดนเฉลมพระเกยรตท าใหมคนเขามาดงานจ านวนมาก จนเกดการเชอมโยงกบหนวยงาน องคกรภายนอก โดยมเทศบาลคอยหนนเสรมใหการสนบสนน เชน เกดความรวมมอกบ โครงการธงสเขยวเพอรกษาสงแวดลอมรวมกบกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย สมาคมเทคโนโลยทเหมาะสม ฯลฯ ประกอบกบมความตองการทจะหาเครองมอในการจดการแกปญหาเรองตวชวดและการเรยนร 8 สาระวชา เราจงเรมตนท าเรองหลกสตรพลงงานทดแทน ตงแตระดบอนบาลจนระดบชน ป.6 โดยเปนหลกสตรททางอาจารยรวมคดกนเอง ม โครงการธงสเขยวเพอรกษาสงแวดลอม มาหนนเสรม เพราะเรามองวาจากขยะมนกเชอมโยงไปสเรองพลงงาน จนเกดการเรยนรเรองพลงงานทดแทนอยางเปนระบบ เราเกดเปนกจกรรมการมสวนรวมหลายๆ อยางในโรงเรยน เชน ธนาคารขยะ การท าป ยน าหมกชวภาพ ป ยหมกอนทรย(โบคาฉ) ไบโอดเซล เกษตรผสมผสาน

จากตนทนการท างานเรองสงแวดลอมมาโดยตลอดของโรงเรยน เมอเราเอาระบบมอนเตสซอรมาปรบใชเราจงบรณาการตนทนทเรามกบการสรางกระบวนการเรยนรใหนกเรยน ในการเรยนรจงมเรองสงแวดลอมเปนฐานในการปฏบตการของเรา เกดหองเรยนทมชวต ทเดกนกเรยนไดลงมอปฏบต ลงมอท าในการเรยนร”

บรณำกำรหลกสตร บนตนทนเรองสงแวดลอม บนฐานการเรยนรตามอธยาศย กระบวนการเชนนขบเคลอนไปอยาง

ตอเนอง แมจะเกดผลลพททสวยงามกบเดกนกเรยน หากแตประเดนเรองตวชวดกลบเปนปญหาส าคญทเกดขนตามมา

“เราจดกระบวนการเรยนรทเดกเปนศนยกลางการเรยนร เขามอสระ มความสขในการเรยนร และมนเกดสงทเราเรยกวา ความงามของเดก หากแตผลการสอบ ตวชวดกเปนประเดนทเปนปญหาส าคญของเรา เพราะกระบวนการเรยนรของเราเปนนอกระบบ ขณะทตวชวดยงตองใชตวชวดในระบบทม 5 ตวชวด ปญหา คอ ฐานคดของหลกสตรมอนเตสซอรนน มงสรางกระบวนการเรยนรอยางอสระ ใหผเรยนมอสระตามความสนใจ ตามศกยภาพ และใชกระบวนการกลมในการสรางการเรยนร ทงกระบวนการและวธการในการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรนจงมความแตกตางจากหลกสตรในระบบของสถานศกษาอนๆ ทยดแกนกลาง 8 สาระความรเปนแกนในการออกแบบหลกสตรการเรยนการสอน”

ออกแบบกำรเรยนร : 1 แกนแกน บรณำกำรทกสำระแกนกลำง การออกแบบกระบวนการเรยนรทเชอมโยง 8 สาระแกนกลางกบเรองสงแวดลอมผานหลกสตรดนน า

ลมไฟจงเกดขน โดย 4 ฐานคดแกนแกนของสงแวดลอมถกออกแบบอยางผสมผสานกบไปวชาหลกตามเกณฑกระทรวงศกษาธการ วชาวทยาศาสตร ภาษาไทย ภาษาองกฤษ สงคมศกษา สขศกษา คณตศาสตร และศลปะ การงานพนฐานอาชพ จากทฤษฎน าไปสปฏบตการ และจากปฏบตการน าไปสการสมผสเรยนรในของจรง

“เราเรมตนการท ากจกรรมจากในหองเรยน ในวนเดยวกนจะมทงวชาวทยาศาสตร ศลปะ สขศกษา

การงานพนฐานอาชพ โดยหลกสตรดนน าลมไฟน เรยนวนละ 1 ชวโมง ตงแตเวลา 13.00 น. เรยน 3 วนตอหนงสปดาห โดยครตองท าการบานอยางมาก ครแตละทานตองท าการบานสวนตว ท าการบานกลม โดยทครจะท าการคนควาหาขอมลตางๆ ทเกยวของวาในแตละวชานนจะเชอมโยงอยางไร เชน เรยนสงคมกบเรองน าอยางไร จะสอสารเรองไหน ตวชวดคออะไร จากนนครแตละคนกจะไปคดมา แลวเอาความคด เอาขอมลทแตละคนท านนมาระดมกน อยางวชาสงคม เรากเนนเรองแหลงเรยนร วชาการงานพนฐานอาชพเรากเนนการลงมอปฏบต วชาศลปะเนนเรองความสนทรย และวชาสขศกษาเนนการไมเปนโรค การปองกนโรคตางๆ

เชน “น า” นกเรยนจะไดเรยนรธรรมชาตของน า เรยนรวาน ามาจากไหน เสนทางทน ามามาอยางไร โดยครจะเปนผคนควาขอมลจากต ารา จากอนเตอรเนต จากนนจงน าขอมลตางๆ มาออกแบบจนน าไปสการปฏบตโดยมการพาเดกไปเรยนรจากของจรง จากพนทจรงๆ

คาบเรยนเรองน า จงเรมตนจากการเรยนรทางวทยาศาสตร เรยนรทฤษฎน าวาเปนอยางไร เพอเปนการปทางความรใหแกเดกนกเรยน จากนนเราจงพาเดกๆ ลงไปเรยนรทางสงคม โดยพาไปเรยนรในสถานทจรง พนทจรง เราพาไปดเสนทางน า พาไปดแหลงน า พาไปดแหลงน าเสย เดกจะเรยนรถงทมาทไป ท าความเขาใจเรองน าและสาเหตทน าเสย และเชอมโยงเรองน าสสถานการณวา หากเขาจะตองอยกบน า จะอยอยางไร ตงค าถามรวมกนระดมความคด จากนนเราจงจะสอนวธการเอาตวรอดจากน าทวม เชน การปองกนโรคจากน าทวม ซงเปนสวนหนงของวชาสขศกษา การท าแพ การท าวสดอปกรณตางๆ ทเปนสวนหนงของวชาการงานพนฐานอาชพ เปนตน

จากนน เมอเขาใจทมาทไป เขาใจในสภาวะน าทวมทเกดขนแลว กควรจะน าไปสการปรบทศนะเพอการอยอยางมความสข เชอมโยงวชาศลปะกบน า ทเราจะสอนใหเหนถงความเชอมโยง ความรนรมยทเกดขน โดยจะใหเดกมองสภาวะน าทวมอยางเปนเรองธรรมชาต มองน าในเชงสนทรยแลวถายทอดออกมาเปนงานศลปะ”

หองเรยน ดน น ำ ลม ไฟ หองเรยนของหลกสตรดนน าลมไฟนน เปนหองเรยนกวางขวางทครตองท างานอยางหนกและเขมขน

มาก กอนคาบเรยน ครจะตองเตรยมใบงานโดยการคนหาขอมลตางๆ ทงจากหนงสอ อนเตอรเนต ใชทกยทธวธทจะหาขอมลได ระหวางคาบเรยน ตองเฝาสงเกตการณและสรางใหเกดกระบวนการเ รยนรอยางทวถง ใหเดกนกเรยนไดลองลงมอท า ลองปฏบต คดและสรปองคความรดวยตวของเขาเอง และหลงจบคาบเรยน กตองวเคราะหประมวลและสรปบทเรยนการจดการเรยนการสอนทเกดขน

“กลมเปาหมายหลกของการเรยนการสอนหลกสตรดนน าลมไฟนน คอ ชนเรยนระดบประถม 1 – 3 เนองจากเปนชนเรยนทมการจดรปแบบการเรยนรดวยรปแบบมอนเตสซอร ซงถอวาเปนเปาหมายทเราสามารถดแลอยางใกลชดได สวนเดกในระดบชนประถมศกษาปท 4 – 6 นน เขาจะเรยนอยในกลมสาระวชาหลกอยแลว ขณะเดยวกนกสามารถเรยนหลกสตรดนน าลมไฟนอกเวลาเรยนไดอกดวย

ประกอบกบ ตอนทเราเรมตนท าหลกสตรดนน าลมไฟน เราจะมเดกจากชนประถมปท 3 ทผานการเรยนรรปแบบมอนเตสซอรมาแลวขนชนประถมปท 4 เปนรนแรก ดงนนเดกในระดบชนประถมปท 4 เขากจะเคยผานการเรยนแบบมอนเตสซอร ทมประสบการณในการเรยนร ในการท ากจกรรมมาอยางตอเนอง ดงนน การจดการเรยนการสอนจงเชอมรอยทงครในระบบกบครในระบบมอนเตสซอร”

“จำกหองเรยนสงแวดลอม สชวตรกษธรรมชำต” กลาวไดวา กระบวนการเรยนรภายใตกจกรรมของหลกสตรดนน าลมไฟทเกดขนนน ท าใหเรอง

สงแวดลอมกลายเปนเรองใกลตวมากขน ทงส าหรบตวเดกนกเรยนเอง รวมทงเหลาคณครทเปนก าลงหลกส าคญของหลกสตรนดวย

“พอมาท ากจกรรมหลกสตรดนน าลมไฟ ท าใหเหนไดวาแตละสวนนนสมพนธกนบนฐานทวา คณอนนต โทษมหนต โดยหวใจของหลกสตรดนน าลมไฟนนคอเรองสงแวดลอม

หลงกระบวนการเรยนร สงทเราพบจากเดกนกเรยน คอ การทเราเหนความเปลยนแปลงของเขา เชน เรองสงแวดลอมนน เราพบวา เดกเขาอาจจะยงไมเกดความตระหนกเตมรอยในการรกษาสงแวดลอม แตเขากเกดความรวาอะไรทควรท า ไมควรท า ตวอยางทเหนไดชด คอ เรองขยะ เขาใหความรวมมอกนอยางจรงจง เรองฟนไฟ เขากรถงภยอนตราย จะเกยวของกบฟนไฟ เขากมความระมดระวงมากขน เขาหองออกจากหองกปดไฟเสมอ เจอขยะกเกบขยะทงอยางถกทถกทาง

ครผสอน ตองบอกวา กอนทจะท าเรองหลกสตรดนน าลมไฟ เรามองเรองสงแวดลอม หรอเราสอนกเพอใหเขาเกดความรทวๆ ไป เปนการสอนเพอใหสอบผานตามหลกสตร แตพอเราไดมาท าเรองน ปรากฏวา เราพบวามนกลายเปนสวนหนงของชวต เราเหนความส าคญ มนฝงซมซบเขาไปเรอยๆ ยงเราลงไปบอยๆ เรยนรบอยๆ เรากซม อยางแตกอนเราปลกตนไม เรากท าไปไมไดลงลกอะไร ไมไดเลยงด ดแล แตพอเขามาท าหลกสตรดนน าลมไฟ กเกดการซมซบ จนตอนนเราอยากปลกตนไม อยากรกษาดแลตนไม เพราะเรารวามนมคณคา มนมผลตอสงคม ตอโลก และตอเราอยางไร รวมทงเรองสขศกษาดวย เมอเราไดไปศกษาคนขอมลเพมเตม ท าใหเราเกดความเขาใจวาเวลามน า กจะมโรคทเกดมากบน าได จากเราไมเคยร ไมเคยกลว พอคนขอมลเรากเรมเขาใจ”

สาระส าคญ หวใจหลกของหลกสตรนคอการท าความเขาใจกบสงแวดลอมทงระบบอยางเชอมโยง ทงเชอมโยงในเชงองคความรเรองธรรมชาต สงแวดลอมทดนน าลมไฟตางเปนสวนหนงของกนและกน เชอมโยงในกระบวนการจดการเรยนร จากหองเรยนสพนทจรง จากทฤษฎสปฏบตการ เชอมโยงบรณาการกบ 8 สาระแกนกลาง เชอมโยงตนทนทกอยางของโรงเรยน ใชจดเดนของโรงเรยนทมอตลกษณเขมขนดานสงแวดลอมเปนแกนหลกในการเคลอนไหวสรางการเรยนร รวมทงเชอมโยงชวตโรงเรยนสชวตครอบครว ท าใหความรจากหองเรยนทเดกๆ เรยนร ไดสงตอไปยงพอแม ผปกครองอกดวย