Ενδεικτικές απαντήσεις ερωτήσεων της τράπεζας...

Ενδεικτικές απαντήσεις σε ερωτήσεις της τράπεζας θεμάτων στο μάθημα της Πολιτικής Παιδείας-ΓΕΛ Καρέα

Μέρος Β’ Σελίδα 1

(4_247) Οι βιοτικές ανάγκες ικανοποιούνται με διαφορετικούς τρόπους. Ο τρόπος, που ικανοποιούνται οι βιοτικές ανάγκες εξαρτάται (πέρα από τις ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν το κάθε άτομο) από τις συνθήκες στις οποίες ζουν οι άνθρωποι: από το κλίμα, τις φυσικές συνθήκες, τις συνήθειες που επικρατούν και τη διαθεσιμότητα των μέσων που ικανοποιούν τις ανάγκες. Αν η ανάγκη για τροφή είναι γενική ανάγκη, η επιλογή του είδους της τροφής μεταβάλλεται, τόσο μεταξύ γεωγραφικών περιοχών όσο και στη διαδρομή του χρόνου. Στη Βόρεια Ευρώπη το διαιτολόγιο περιλαμβάνει την κατανάλωση, σε μεγάλες ποσότητες, ψαριών, όπως ο σολομός, που έχει πολλές θερμίδες, χοιρινού κρέατος κ.τ.λ. Στις περιοχές με καλλιέργειες σιτηρών η διατροφή βασίζεται στις πίτες, στα ζυμαρικά και στο κρέας οικόσιτων ζώων (κοτόπουλα, χοιρινό).

Αντίστοιχα, οι ανάγκες για στέγαση είναι διαφορετικές στη Βόρεια Ευρώπη με τους βαρείς και παρατεταμένους χειμώνες από εκείνες στις μεσογειακές περιοχές. Στο βορρά τα σπίτια έχουν μεγάλα παράθυρα χωρίς παντζούρια για να μπαίνει ο ήλιος, στο νότο τα παράθυρα είναι στενά και με παντζούρια για να κρατούν τον ήλιο έξω από το σπίτι κατά τους θερινούς μήνες. Στο βορρά τα σπίτια και τα οικήματα βάφονται με έντονα χρώματα για να προσελκύουν τις ακτίνες του ήλιου και να διακόπτουν το γκρίζο του περιβάλλοντος, στο νότο κυριαρχεί το λευκό, χρώμα που αντανακλά τον ήλιο.

(4_250) Tο γεγονός ότι οι γυναίκες δίνουν σήμερα μεγαλύτερη έμφαση στην καριέρα τους μεταθέτοντας την απόκτηση παιδιών σε μεγαλύτερη ηλικία, καθώς και οι αλλαγές στον εργασιακό τομέα, οι οποίες απαιτούν από τους εργαζομένους περισσότερες ώρες απασχόλησης, μειώνοντας τον ελεύθερο χρόνο τους, έχουν επιδράσει σημαντικά στη φυσιογνωμία της οικογένειας στην Ευρώπη, η οποία παρουσιάζει ευδιάκριτα κοινά χαρακτηριστικά, όπως είναι η ελεύθερη συμβίωση, τα διαζύγια και η μείωση των γεννήσεων. Η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα σήμερα συνδέεται με ευρύτερα κοινωνικά και οικονομικά θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα τα νέα ζευγάρια, τα οποία καλούνται να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα για την ανατροφή των παιδιών. Τα παιδιά κατέχουν κεντρική θέση στη σύγχρονη οικογένεια, η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευσή τους. Οι γονείς, πολλές φορές, μεταθέτουν στο απώτερο μέλλον τις δικές τους ικανοποιήσεις, προκειμένου να ανταποκριθούν στις μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις της εκπαίδευσης των παιδιών τους, ευελπιστώντας ότι κάποτε αυτά, με τα αυξημένα μορφωτικά προσόντα τους, θα πραγματοποιήσουν ως ενήλικες τα όνειρα που εκείνοι δεν κατόρθωσαν να εκπληρώσουν.

(4_251) Οι άνθρωποι πολλές φορές συνεργάζονται, για να πετύχουν κάποιους

κοινούς στόχους τους, για παράδειγμα ιδρύουν μια εταιρεία για να εξυπηρετήσουν

τα οικονομικά τους συμφέροντα. Μπορούν, επίσης, να ορίσουν ότι η περιουσία

τους θα χρησιμοποιηθεί για ορισμένο σκοπό, για παράδειγμα φιλανθρωπικό, και

ιδρύουν ένα ίδρυμα για τον σκοπό αυτό.

Τέτοιες ενώσεις προσώπων καθώς επίσης και σύνολα περιουσίας που επιδιώκουν ή

εξυπηρετούν ορισμένο σκοπό, αναγνωρίζονται από το Δίκαιο ως φορείς



δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και αποτελούν τα νομικά πρόσωπα.

Η αναγνώριση νομικής προσωπικότητας στις ενώσεις προσώπων και τα σύνολα

περιουσίας αποτελεί μια τεχνητή επινόηση που αποσκοπεί κυρίως στη διευκόλυνση

της επιχειρηματικής δραστηριότητας ή της συλλογικής δράσης (π.χ. σωματεία,

εμπορικές εταιρείες, ιδρύματα κτλ.). Έτσι, ένα νομικό πρόσωπο μπορεί να έχει

επωνυμία, έδρα, ιθαγένεια, να κάνει συναλλαγές, να συνάπτει συμβάσεις, να

αποκτά και να διαθέτει περιουσία. Τα νομικά πρόσωπα έχουν δική τους βούληση,

ξεχωριστή από τη βούληση των επιμέρους μελών τους. Είναι η βούληση που

σχηματίζουν τα καταστατικά όργανα του νομικού προσώπου, όπως το διοικητικό

συμβούλιο και η γενική συνέλευση.

Η επωνυμία, η έδρα, τα όργανα του νομικού προσώπου, οι εξουσίες που ασκεί το

καθένα και γενικότερα οι όροι λειτουργίας του καθορίζονται στο καταστατικό. Το

καταστατικό είναι ένα έγγραφο που καταρτίζεται κατά τους ορισμούς του νόμου,

υπογράφεται από τα μέλη του νομικού προσώπου με συγκεκριμένη χρονική ένδειξη

κατατίθεται δε στο δικαστήριο το οποίο ελέγχει αν όλα τα στοιχεία που περιέχονται

σε αυτό είναι σύμφωνα με τον νόμο.

(4_253) Η σχέση Δικαίου και κοινωνικής πραγματικότητας είναι σχέση

αλληλεπίδρασης. Από τη μια, το Δίκαιο παρακολουθεί τις κοινωνικές μεταβολές

στην ιστορική εξέλιξή τους. Για παράδειγμα, στη σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία η

ελευθερία και η ισοτιμία είναι δικαιικά κατοχυρωμένες για όλους τους πολίτες.

Αντίθετα, στην αρχαιότητα η δουλεία αποτελούσε νομικό θεσμό και οι δούλοι

θεωρούνταν «πράγμα» (λατ. res), το οποίο μπορούσε κάποιος να αγοράσει ή να

πουλήσει.

(4_254) Ο δεσμευτικός τους χαρακτήρας: Όποιος δεν συμμορφώνεται προς τους

κανόνες δικαίου, υφίσταται κυρώσεις. Έτσι, οι άνθρωποι δεν βλάπτουν τα έννομα,

όπως λέγονται, αγαθά ή συμφέροντα των άλλων (π.χ. ζωή, ιδιοκτησία, ανθρώπινη

αξιοπρέπεια), γιατί γνωρίζουν ότι, αν το κάνουν αυτό, θα υποστούν τις

προβλεπόμενες από τους κανόνες δικαίου κυρώσεις. Η δεσμευτικότητα με την

οποία επιβάλλεται το Δίκαιο σε μια δημοκρατική πολιτεία δεν αντιβαίνει στην

ελευθερία, αντιθέτως την εξασφαλίζει. Καθιστά εφικτό η ελευθερία του ενός να

συνυπάρχει με την ελευθερία των άλλων κάτω από νόμους κοινώς αποδεκτούς

που ισχύουν για όλους.

(4_254) Πολλές από τις επιθυμίες που έχουμε είναι επιτακτικές και πρέπει

οπωσδήποτε να τις ικανοποιήσουμε για να μπορέσουμε να ζήσουμε. Κάθε

άνθρωπος πρέπει να τρέφεται καθημερινώς, να φοράει ρούχα που τον

προστατεύουν από το κρύο ή τη ζέστη, να κοιμάται σε προφυλαγμένους χώρους. Οι

ανάγκες αυτές είναι απόλυτα βιοτικές ή πρωτεύουσες ανάγκες και από την



ικανοποίησή τους εξαρτάται η επιβίωση του ανθρώπου. Άλλες ανάγκες είναι

λιγότερο σημαντικές: η ικανοποίηση τους μας δίνει ευχαρίστηση, όμως, ακόμη και

αν δεν τις ικανοποιήσουμε μπορούμε να ζήσουμε. Η γευστική ευχαρίστηση που μας

δίνει ένα γλυκό είναι σημαντική, αλλά μπορούμε να ζήσουμε χωρίς να το φάμε. Θα

μας άρεσε να πηγαίνουμε στο σχολείο με το αυτοκίνητο των γονέων μας ή με το

σχολικό, αλλά μπορούμε να πάμε και χωρίς μεταφορικό μέσο. Οι ανάγκες αυτές

προκύπτουν από το κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε. Η ανάγκη για να

επικοινωνούμε, να πληροφορούμαστε, να διασκεδάζουμε με ορισμένο τρόπο, να

κάνουμε διακοπές το καλοκαίρι, να εκπαιδευόμαστε στο σχολικό σύστημα, να

φοράμε ορισμένα ρούχα, να τρώμε ορισμένα φαγητά και να μην τρώμε άλλα, είναι

μερικές από τις ανάγκες που διαμορφώνει η κοινωνία μας, ο πολιτισμός μας, και τις

θεωρούμε ως κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες.

Στην πραγματικότητα, η διάκριση μεταξύ βιοτικών και πολιτισμικών αναγκών είναι

πολύ δύσκολη. Ο τρόπος που επιλέγει κάθε άνθρωπος για να ικανοποιήσει ακόμη

και τις βιοτικές ανάγκες του διαφέρει από άτομο σε άτομο, από περιοχή σε περιοχή,

μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Κάποιοι άνθρωποι τρώνε συχνά κρέας,

κάποιοι άλλοι αναπληρώνουν το κρέας με ψάρι και άλλες τροφές ενώ άλλοι είναι

αποκλειστικά χορτοφάγοι. Τα ρούχα που φορούμε διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Οι αρχαίοι Αθηναίοι είχαν πολύ διαφορετικό πρότυπο διατροφής από εκείνο των

σύγχρονων Ελλήνων. Ζούσαν σε σπίτια διαφορετικά κτισμένα, φορούσαν χιτώνες,

μανδύες και σανδάλια. ρούχα, δηλαδή, που σήμερα φοράμε μόνο στις Αποκριές.

(4_255) Βασικά χαρακτηριστικά των κανόνων δικαίου είναι:

α) Ο δεσμευτικός τους χαρακτήρας: Όποιος δεν συμμορφώνεται προς τους

κανόνες δικαίου, υφίσταται κυρώσεις. Έτσι, οι άνθρωποι δεν βλάπτουν τα έννομα,

όπως λέγονται, αγαθά ή συμφέροντα των άλλων (π.χ. ζωή, ιδιοκτησία, ανθρώπινη

αξιοπρέπεια), γιατί γνωρίζουν ότι, αν το κάνουν αυτό, θα υποστούν τις

προβλεπόμενες από τους κανόνες δικαίου κυρώσεις. Η δεσμευτικότητα με την

οποία επιβάλλεται το Δίκαιο σε μια δημοκρατική πολιτεία δεν αντιβαίνει στην

ελευθερία, αντιθέτως την εξασφαλίζει. Καθιστά εφικτό η ελευθερία του ενός να

συνυπάρχει με την ελευθερία των άλλων κάτω από νόμους κοινώς αποδεκτούς

που ισχύουν για όλους.

β) Η γενική και αφηρημένη διατύπωση. Οι κανόνες δικαίου δεν ρυθμίζουν μια

συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά ορίζουν κάποιες προϋποθέσεις. Κάθε περίπτωση

που πληροί τις προϋποθέσεις αυτές υπάγεται στη ρύθμιση του κανόνα δικαίου.

γ) Η ρύθμιση εκείνων των κοινωνικών σχέσεων που κάθε φορά θεωρούνται

καίριες για την ενότητα και τη διατήρηση της συγκεκριμένης κοινωνίας τη



δεδομένη ιστορική στιγμή, όπως για παράδειγμα η δυνατότητα των προσώπων να

συμμετέχουν στις συναλλαγές, να συνάπτουν συμβάσεις (π.χ. αγοραπωλησίας), να

αποκτούν περιουσία κτλ.

(4_255) Οι ανάγκες μπορούν να προκύπτουν είτε από τις άμεσες επιθυμίες των

ανθρώπων (όπως π.χ. η ανάγκη για φαγητό, η ανάγκη για την εκμάθηση μιας ξένης

γλώσσας), είτε από τις ανάγκες της παραγωγής: η κατασκευή ενός τραπεζιού που

ικανοποιεί μια άμεση ανθρώπινη ανάγκη δημιουργεί την ανάγκη για ξυλεία,

εργαλεία, καρφιά, ξυλόκολλα κ.τ.λ. Η πώληση του τραπεζιού δημιουργεί την ανάγκη

της έκθεσή του σε κατάλληλο χώρο, της διαφήμισης κ.τ.λ. Οι άμεσες ανάγκες των

ανθρώπων ονομάζονται καταναλωτικές ανάγκες, ενώ οι ανάγκες που

δημιουργούνται από την παραγωγή και την εμπορία των εμπορευμάτων

ονομάζονται ανάγκες της παραγωγής.

(4_257) Τα δικαιώματα χρήσης ενός αγαθού συνδέονται με τα δικαιώματα

ιδιοκτησίας του αγαθού. Στις σύγχρονες κοινωνίες αναγνωρίζονται δύο βασικά είδη

ιδιοκτησίας: η ατομική ιδιοκτησία και η δημόσια ιδιοκτησία. Σε προηγούμενες

μορφές κοινωνικής οργάνωσης υπήρχαν και άλλα είδη ιδιοκτησιών, όπως. η

ιδιοκτησία της φυλής, η κοινοτική ιδιοκτησία, η ιδιοκτησία του μονάρχη ή της

θεότητας. Η μετατροπή ενός αγαθού σε εμπόρευμα προϋποθέτει την ύπαρξη

ατομικής ιδιοκτησίας επί του αγαθού (ή και ιδιοκτησία του κράτους εφόσον αυτό

λειτουργεί ως επιχειρηματίας, π.χ. ΔΕΗ). Ο φούρναρης που πουλάει το ψωμί είναι

ιδιοκτήτης του ψωμιού και με την πώληση μας πουλάει την ιδιοκτησία μιας

φραντζόλας. Μας μεταβιβάζει, δηλαδή, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας που έχει στη

φραντζόλα του ψωμιού.

(4_260) Το σύνολο των καταναλωτικών συνηθειών μιας κοινωνίας αποτελεί το

καταναλωτικό της πρότυπο. Το καταναλωτικό πρότυπο ενδέχεται να είναι στατικό,

δηλαδή να μη μεταβάλλεται παρά με αργούς ρυθμούς, ή δυναμικό, δηλαδή να

ενσωματώνει με ταχύτητα τις αλλαγές στη μόδα. Το καταναλωτικό πρότυπο

αποτυπώνεται στη διάρθρωση των δαπανών της κοινωνίας για διάφορες ομάδες

αγαθών.

(4_261) Στο Δημόσιο Δίκαιο υπάγονται οι κανόνες δικαίου που ρυθμίζουν σχέσεις, στις οποίες εμπλέκεται φορέας κρατικής εξουσίας, π.χ. οι σχέσεις μεταξύ Εφορίας - φορολογουμένου. Οι κυριότεροι κλάδοι του Δημοσίου Δικαίου είναι:

Το Συνταγματικό Δίκαιο με αντικείμενο τους κανόνες που ρυθμίζουν τη μορφή του πολιτεύματος, την άσκηση της κρατικής εξουσίας, τις σχέσεις κράτους – πολιτών.



Το Διοικητικό Δίκαιο με αντικείμενο τους κανόνες που ρυθμίζουν την οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας Διοίκησης και τις σχέσεις της με τους πολίτες.

Το Ποινικό Δίκαιο περιλαμβάνει τους κανόνες δικαίου που ορίζουν ποιες πράξεις είναι αξιόποινες (εγκλήματα), καθώς και τις ποινές που επισύρει η τέλεσή τους.

Η Δικονομία περιλαμβάνει τους κανόνες που ρυθμίζουν τη διαδικασία που ακολουθείται ενώπιον των δικαστηρίων.

Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο περιλαμβάνει τους γραπτούς και άγραφους (εθιμικούς) κανόνες που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ κρατών ή /και διεθνών οργανισμών.

Στο Ιδιωτικό Δίκαιο υπάγονται οι κανόνες δικαίου που ρυθμίζουν σχέσεις μεταξύ φυσικών ή/και νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, π.χ. σύμβαση αγοραπωλησίας μεταξύ αγοραστή – πωλητή.

Οι κυριότεροι κλάδοι του Ιδιωτικού Δικαίου είναι:

Το Αστικό Δίκαιο περιλαμβάνει κανόνες που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ φυσικών ή/και νομικών προσώπων, όπως θέματα οικογενειακών σχέσεων ή θέματα κληρονομιάς

Το Εμπορικό Δίκαιο είναι το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν την άσκηση εμπορίας.

Το Εργατικό Δίκαιο περιλαμβάνει τους κανόνες που ρυθμίζουν τη σχέση εξαρτημένης (μισθωτής) εργασίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου, όπως ατομικές και συλλογικές συμβάσεις εργασίας, επαγγελματικές οργανώσεις εργαζομένων και εργοδοτών κ.ά.

(4_262) Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κοινοτικό Δίκαιο), στην οποία η Ελλάδα συμμετέχει από το 1981, αποτελεί μια νέα έννομη τάξη με κύρια χαρακτηριστικά: α) την υπεροχή του Κοινοτικού επί του εθνικού Δικαίου και β) την άμεση εφαρμογή των διατάξεων του Κοινοτικού Δικαίου στις εθνικές έννομες τάξεις των κρατών – μελών.

(4_264) Σύγκρουση Δικαίου και Ηθικής (παραδείγματα): Η κορυφαία επιστημονική ανακάλυψη της διάσπασης του ατόμου και το πώς χρησιμοποιήθηκε στον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Το γκρέμισμα αυθαίρετου κτηρίου που στέγαζε μια άπορη οικογένεια μπορεί να είναι μια νόμιμη πράξη, ηθικά πάντως αποδοκιμάζεται. Άλλωστε, μπορεί μια πράξη να είναι παράνομη, να επιδοκιμάζεται ωστόσο ηθικά. Όπως για παράδειγμα στην τραγωδία ‘Αντιγόνη’ του Σοφοκλή η παράβαση από την Αντιγόνη της απαγόρευσης του Κρέοντα να θάψει τον αδερφό της επιδοκιμάζεται απόλυτα και μάλιστα διαχρονικά.



Ένα άλλο παράδειγμα σχετίζεται με το ερώτημα: «Βιοτεχνολογία - ευγονική: Επιστήμη ή αλχημεία»; Κλωνοποίηση, εξωσωματική γονιμοποίηση, επέμβαση στο ανθρώπινο γονίδιο, δημιουργία χιμαιρών (διαγονιδιακών ειδών). Μπορούν όμως οι νέες βιοτεχνολογίες να εισαχθούν άνευ όρων στη ζωή μας;

(4_265) Καταχρηστικά ασκείται ένα δικαίωμα, όταν ασκείται για σκοπό διαφορετικό από εκείνον για τον οποίο θεσπίσθηκε. Για παράδειγμα, η εκτίμηση αν μια απεργία είναι καταχρηστική εξαρτάται από το αν πράγματι αποσκοπεί στη διαφύλαξη και προαγωγή των οικονομικών και εργασιακών συμφερόντων των εργαζομένων ή σε άλλους στόχους που δεν σχετίζονται με τα εργασιακά αιτήματα, λ.χ. η ανατροπή της κυβέρνησης.

(4_266) Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η κατάσχεση του εντύπου, με παραγγελία του εισαγγελέα, μετά την κυκλοφορία του, στις εξής περιπτώσεις: • Για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας.

•Για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας.

• Για δημοσίευμα που αποκαλύπτει πληροφορίες σχετικά με τις ένοπλες δυνάμεις, ή έχει σκοπό τη βίαιη ανατροπή του πολιτεύματος ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας του Κράτους.

• Για «άσεμνα» δημοσιεύματα που προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ, στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος.

(4_266) Το συνολικό κεφάλαιο της Α.Ε. μοιράζεται σε μετοχές, οι οποίες αποτελούν τίτλους ιδιοκτησίας της επιχείρησης. Αν, λόγου χάρη, μια επιχείρηση έχει 1.000.000 μετοχές, ο κάτοχος μιας μετοχής διαθέτει την ιδιοκτησία του ενός εκατομμυριοστού (1:1.000.000) της συνολικής περιουσίας της επιχείρησης. Οι μετοχές μεταβιβάζονται ελεύθερα χωρίς περιορισμό, εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις.

Ένα τμήμα των κερδών των Ανωνύμων Εταιριών, μοιράζεται, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των μετόχων, στους μετόχους, ανάλογα με τις μετοχές που έχει ο κάθε μέτοχος. Το κέρδος που μοιράζεται για κάθε μετοχή ονομάζεται μέρισμα.

(4_268) Το άσυλο της κατοικίας και η προστασία του ιδιωτικού βίου Το Σύνταγμα προστατεύει την κατοικία και την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου, την οποία θεωρεί «απαραβίαστη». Αναγνωρίζει δηλαδή στο άτομο το δικαίωμα να ζει απερίσπαστο, χωρίς εξωτερικές επεμβάσεις (π.χ. εκ μέρους των οργάνων του κράτους), μόνο ή με την οικογένειά του (οικογενειακό άσυλο). ‘My home is my castle’, («το σπίτι μου είναι το φρούριό μου»), κατά την παραδοσιακή αγγλοσαξονική έκφραση). Τι σημαίνει άσυλο; Άσυλο σημαίνει απαραβίαστος τόπος. Κανένας δεν επιτρέπεται



να εισέλθει στο χώρο της κατοικίας, χωρίς τη συγκατάθεση του ενοίκου. Επίσης, κανένας δεν μπορεί να εμποδίσει τον ένοικο να εισέλθει στην κατοικία του. Η κατ’ οίκον έρευνα επιτρέπεται μόνο κατά τους ορισμούς του νόμου.

(4_268) Οι επιχειρήσεις που διατηρούν πολλά τμήματα χρησιμοποιούν προσωπικό

στο οποίο πληρώνουν μισθό ως ανταπόδοση για τη δουλειά που αυτό το προσωπικό

προσφέρει. Οι εργαζόμενοι που αμείβονται με μισθό ονομάζονται μισθωτοί (εργάτες

ή υπάλληλοι). Οι μισθωτοί μιας επιχείρησης κατανέμονται στα διάφορα τμήματα

σύμφωνα με τις εντολές της διεύθυνσης της επιχείρησης και καταλαμβάνουν

συγκεκριμένες θέσεις εργασίας. Κάθε θέση εργασίας αντιστοιχεί σε ορισμένα

εργασιακά καθήκοντα, τα οποία αναλαμβάνει να εκτελέσει ο εργαζόμενος ή η

εργαζόμενη που καταλαμβάνει τη θέση.

Ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται οι θέσεις εργασίας στην επιχείρηση ονομάζεται εσωτερικός καταμερισμός της εργασίας. Ο εσωτερικός καταμερισμός εργασίας αντιστοιχεί προς τον κοινωνικό καταμερισμό της. Όπως έχουμε δει, ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας είναι ο τρόπος που το σύνολο των εργαζομένων κατανέμεται στις διάφορες εργασίες.

(4_271) Δυνατότητα προσφυγής έχει κάθε άτομο. Η προσφυγή στο Ε.Δ.Δ.Α. στρέφεται πάντοτε κατά κράτους και ποτέ κατά ιδιώτη. Η δυνατότητα προσφυγής στο Ε.Δ.Δ.Α. εξαρτάται από δύο προϋποθέσεις:

α) την παραβίαση άρθρου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από κάποιο κράτος σε βάρος κάποιου πολίτη,

β) την εξάντληση εκ μέρους του πολίτη της άσκησης ένδικων μέσων (π.χ. έφεσης, αναίρεσης κτλ.) ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

Σε εθνικό επίπεδο, αξιόλογη δραστηριότητα για την ουσιαστική και αποτελεσματική προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων αναπτύσσει, όπως είδαμε Συνήγορος του Πολίτη. Η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας σε θέματα προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου.

(4_271) Ο κίνδυνος που αναλαμβάνει η επιχείρηση είναι να μην μπορέσει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της επειδή δεν προέβλεψε σωστά τις επιθυμίες και τη δυνατότητα των καταναλωτών για να αγοράσουν το προϊόν της ή γιατί απρόβλεπτα γεγονότα -τεχνολογικές μεταβολές, απεργία, θεομηνία κ.τ.λ.- δεν της επέτρεψαν να πραγματοποιήσει τα σχέδιά της. Αυτός ο κίνδυνος ονομάζεται επιχειρηματικός κίνδυνος.

(4_274) Ας υποθέσουμε ότι έχουμε μια επιχείρηση που παράγει έπιπλα (τμήματα και λειτουργίες).



Το τμήμα πωλήσεων έχει ως καθήκον να πωλήσει τα έπιπλα που παράγει η επιχείρηση σε εμπόρους επίπλων ή στον τελικό καταναλωτή. Αναλαμβάνει, συνεπώς, το καθήκον να ερευνήσει την αγορά για τις προτιμήσεις των καταναλωτών, τις τιμές που προσφέρουν οι άλλες επιχειρήσεις τα αντίστοιχα έπιπλα, να προετοιμάσει διαφημιστικές εκστρατείες, να στείλει έπιπλα σε εκθέσεις ή σε εκθετήρια βιομηχανικών προϊόντων, να τυπώσει τιμοκαταλόγους παρουσίασης των προϊόντων, να προωθήσει τα έπιπλα στα καταστήματα επίπλων και να διαπραγματευθεί με τους αγοραστές πολιτικές πωλήσεων με έκπτωση, πίστωση ή με δόσεις.

Το τμήμα σχεδιασμού των επίπλων έχει ως καθήκον τη δημιουργία των ειδών επίπλων και νέων σχεδίων, που είναι περισσότερο ελκυστικά στον αγοραστή. Παρακολουθεί, συνεπώς, τα σχέδια άλλων επιχειρήσεων που παράγουν έπιπλα, ειδικά περιοδικά και εκθέσεις επίπλων.

Το τμήμα παραγωγής διαθέτει επίσης επιμέρους τμήματα. Στο ένα τμήμα γίνεται η κοπή του ξύλου με ειδικά πριόνια ή τόρνους, σε άλλο τμήμα γίνεται η συναρμολόγηση, σε άλλο τμήμα η βαφή, το λούστρο και τα φινιρίσματα, τοποθετούνται τα πόμολα, ροδίτσες ή διακοσμητικά.

(4_276) Η σύλληψή του δεν συνιστά περιορισμό της ελευθερίας του διότι το Σύνταγμα, ορίζοντας ως όρια της ελευθερίας τα δικαιώματα των άλλων και τα χρηστά ήθη, αναγνωρίζει ότι η κατοχύρωση των δικαιωμάτων, πέρα από τα ατομικά συμφέροντα, πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τα ευρύτερα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου. Η άσκηση των δικαιωμάτων υπηρετεί το άτομο και τις επιδιώξεις του, αλλά ταυτόχρονα προωθεί και το συλλογικό καλό, την αλληλεγγύη στις κοινωνικές σχέσεις και την ομαλή κοινωνική συμβίωση.

(4_278) Δεν έχει δίκιο ο ζωγράφος διότι ένα από τα κοινωνικά δικαιώματα που κατοχυρώνει το Σύνταγμα είναι και η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Τα όργανα της πολιτείας υποχρεούνται να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα, προληπτικά και κατασταλτικά προκειμένου να προστατεύσουν το περιβάλλον από την αυθαιρεσία και την υποβάθμιση.

(4_280) Τι γίνεται σε περίπτωση προσβολής ενός δικαιώματος; Η προστασία των δικαιωμάτων είναι κατοχυρωμένη σε εθνικό επίπεδο από το Σύνταγμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.). Ο δικαιούχος μπορεί να ζητήσει άρση της προσβολής και παράλειψή της στο μέλλον, καθώς επίσης και αποζημίωση.

(4_287) Η συμβολή της κοινωνίας των πολιτών είναι καίρια για:

• την ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας.

• την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.



• την ανάπτυξη δημόσιου δημοκρατικού διαλόγου για τα προβλήματα της κοινωνίας.

(4-295) Οι κοινωνιολόγοι που υιοθετούν τη λειτουργιστική ή τη μαρξιστική προσέγγιση της κοινωνικοποίησης δεν συμπεριλαμβάνουν στην οπτική τους τις έμφυτες παρορμήσεις και τα ένστικτα του ατόμου. Αντίθετα, δίνουν έμφαση στην επίδραση που ασκεί το κοινωνικό περιβάλλον στην ανάπτυξη του ατόμου. Η κοινωνικοποίηση λοιπόν, σύμφωνα με τους κοινωνιολόγους που υιοθετούν τη λειτουργιστική προσέγγιση, αποσκοπεί:

στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου, στην αποδοχή των προτύπων συμπεριφοράς από όλα τα μέλη της κοινωνίας, στην ένταξη των ατόμων στους κοινωνικούς θεσμούς και στη διασφάλιση και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

Έτσι, οι λειτουργιστές εξηγούν την κοινωνικοποίηση ως μια διαδικασία που περιλαμβάνει τους τρόπους με τους οποίους η ομάδα (ή συνολικά η κοινωνία) εργάζεται από κοινού για τη δημιουργία σταθερών κοινωνικών σχέσεων.

(4_296) Ο συνδικαλισμός αποβλέπει στη συνένωση προσώπων που ασκούν το ίδιο επάγγελμα, προκειμένου να προασπίσουν τα κοινά εργασιακά τους συμφέροντα. Οι ενώσεις εργαζομένων στους εργασιακούς χώρους της βιομηχανίας, των υπηρεσιών της αγροτικής οικονομίας και αλλού ονομάζονται συνδικάτα. Το συνδικαλιστικό κίνημα αναδύθηκε από τους αγώνες των εργαζομένων στις αρχές του 18ου αιώνα στην Αγγλία, τη Γαλλία και τις Η.Π.Α. Εμφανίστηκε, κυρίως, στις μεγάλες βιομηχανίες. Σταδιακά, επεκτάθηκε σε όλον τον εργαζόμενο πληθυσμό. Οι σκληροί εργατικοί αγώνες την περίοδο αυτή κατοχύρωσαν το δικαίωμα στην εργασία και άντλησαν έμπνευση από το όραμα για μια πιο δίκαιη κοινωνία, ένα καλύτερο αύριο.

(4_299) Γαλλικός Μάης του ’68, αντιπολεμική καμπάνια για το Βιετνάμ, φεμινιστικό κίνημα: Ήταν όλα ενώσεις πολιτών με χαλαρή οργάνωση. Η συμμετοχή σε αυτά απαιτούσε περισσότερο έναν βαθμό αφοσίωσης και πολιτικής εγρήγορσης, παρά τυπική ή επίσημη ένταξη. Κινητοποίησαν τους πολίτες σε δράση. Ήταν συνυφασμένα με κρίσιμες διαδικασίες της εποχής τους: τον εκδημοκρατισμό, την πολιτισμική γεφύρωση, τις μορφές διακυβέρνησης κ.λπ. Εμφανίστηκαν ως δυναμικές μορφές αντίδρασης απέναντι σε εθνικές ή υπερεθνικές εξουσίες και πολιτικές.

(4_300) Κοινωνιολογία-Γάμος: Επισημαίνει το γεγονός ότι ο γάμος πρέπει να εξετάζεται ως μια στρατηγική, είτε πρόκειται για γάμο που προκύπτει από «κεραυνοβόλο έρωτα» είτε πρόκειται για γάμο που προκύπτει από συνειδητό υπολογισμό, δηλαδή για το λεγόμενο «γάμο συμφέροντος». Αυτή η στρατηγική αναφέρεται σε σύνολο ενεργειών που επιστρατεύονται για να πραγματοποιηθούν κοινωνικοί στόχοι (έστω και αν αυτοί δεν είναι άμεσα ορατοί). Μέσω «αυτής της



στρατηγικής κάθε γενιά επιδιώκει να μεταβιβάσει στην επομένη, και στο μέγιστο βαθμό, τη δύναμη και τα προνόμια που η ίδια έχει κληρονομήσει». Μέσα από αυτές τις μεθοδεύσεις και τις στρατηγικές μπορεί να αναπαράγεται η κοινωνία.

(4_301) Σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα οι κοινωνικές αξίες της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, που εξέφρασε το συνδικαλιστικό κίνημα, αποτέλεσαν στοιχεία κοινωνικής συνοχής. Στην Ελλάδα, στις αρχές του 20ου αιώνα, παρατηρήθηκε αλματώδης αύξηση των εργατικών σωματείων και ανάπτυξη του συνδικαλισμού με σκοπό την προώθηση εργατικών διεκδικήσεων.

Αποτέλεσμα των αγώνων του συνδικαλιστικού κινήματος ήταν και η συνταγματική κατοχύρωση της συνδικαλιστικής ελευθερίας και του δικαιώματος της απεργίας. (άρθρο 23 Σ.). Η συνδικαλιστική ελευθερία περιλαμβάνει:

α) Την ελευθερία ίδρυσης συνδικαλιστικής οργάνωσης και το δικαίωμα αποχής ή αποχώρησης από αυτή.

β) Την εσωτερική αυτονομία των συνδικάτων (έχουν καταστατικό, εκλέγουν αντιπροσώπους, οργανώνουν προγράμματα δράσης).

γ) Την αυξημένη προστασία των συνδικαλιστικών στελεχών σε περίπτωση απόλυσής τους από τον εργοδότη.

(4_302) Πριν από το 1983 το οικογενειακό πλαίσιο ήταν έτσι διαμορφωμένο, ώστε ο ρόλος του συζύγου ήταν, χωρίς υπερβολή, πατριαρχικός, αφού ο πατέρας αποφάσιζε για όλα, ενώ ακόμη και στις σχέσεις γονέων και παιδιών η μητέρα απουσίαζε. Μετά το 1983 το Οικογενειακό Δίκαιο εκδημοκρατίζεται δίνοντας «φωνή» και στη σύζυγο, αφού «οι σύζυγοι αποφασίζουν από κοινού», αξιώνει και αυτή «συμμετοχή στα αποκτήματα» και έχει λόγο για την ανατροφή των παιδιών.

(4_306) Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα χαρακτηρίζεται, εκτός των άλλων, και από τις χαμηλές επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών σε σχέση με μαθητές άλλων ευρωπαϊκών χωρών και από το χαμηλό ποσοστό των δημόσιων δαπανών για την εκπαίδευση. Μία από τις χαρακτηριστικές αδυναμίες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος σήμερα είναι η ύπαρξη φροντιστηρίων, που λειτουργούν συμπληρωματικά προς το σχολείο και απορροφούν σημαντικά κονδύλια από το εισόδημα της οικογένειας και το χρόνο των μαθητών. Άρα, ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει η οικογένεια στις σπουδές του παιδιού είναι πολύ σημαντικός.

(4_307) Ο χαρακτηρισμός της φοίτησης του μαθητή που αναγράφεται στον τίτλο σπουδών του είναι στην ουσία μια απονομή ιδιοτήτων στο μαθητή. Αυτή η απονομή των ιδιοτήτων (είτε είναι θετική, όπως π.χ. «απολύεται με λίαν καλώς», είτε αρνητική, όπως «απορρίπτεται» ή «παραπέμπεται», που ισούται με



στιγματισμό) κατατάσσει τα άτομα σε ιεραρχημένες κοινωνικές ομάδες. Επιπλέον, ο τίτλος σπουδών λειτουργεί και ως απόδειξη ότι αυτός που τον κατέχει συνδέεται με μια κουλτούρα που αποκτιέται από τη σχολική εκμάθηση. Όποιος δε διαθέτει αυτού του είδους την κουλτούρα εκτοπίζεται σε αδιαβάθμητα ινστιτούτα ή σε επαγγελματικές σχολές. Κατ' άλλους κοινωνιολόγους, οι τίτλοι σπουδών είναι εγγυήσεις «νοημοσύνης», οι οποίοι ήρθαν να αντικαταστήσουν τους παλαιούς τίτλους ευγενείας (που χαρακτήριζαν τη φεουδαρχική κοινωνία) ή, ακόμη, τους τίτλους ιδιοκτησίας. Γενικότερα, πρόκειται για τίτλους που δικαιώνουν αυτούς που αισθάνονται ήδη κυρίαρχοι.

Με αυτό τον τρόπο το εκπαιδευτικό σύστημα φαίνεται να καθιστά φυσικές τις κοινωνικές ανισότητες, αφού τις μετατρέπει σε ανισότητες κουλτούρας και ευφυΐας, δηλαδή μετατρέπει τα κοινωνικά προνόμια σε αξιοκρατικά κριτήρια, έτσι που κάποιοι, για παράδειγμα, να είναι «φυσικά» προορισμένοι για ανώτερες σπουδές και κάποιοι για τεχνικές και επαγγελματικές σπουδές.

(4_308) Η ισότητα ευκαιριών θεωρήθηκε ως ισότητα παρακολούθησης κάποιου ενιαίου προγράμματος μαθημάτων. Από εκεί και πέρα τόσο ο ίδιος ο μαθητής όσο και οι γονείς του είχαν την ευθύνη να αξιοποιήσουν την προσφορά αυτή. Η βιομηχανική επανάσταση με τους μετασχηματισμούς που επέφερε σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής (απαλλαγή της οικογένειας από τον εκπαιδευτικό της ρόλο, εκχώρηση λειτουργιών σε εξειδικευμένους φορείς) και η Γαλλική Επανάσταση με τις ιδέες της περί ισότητας ευκαιριών κατέστησαν την εκπαίδευση ένα μηχανισμό που καλείται να προωθήσει:

1. την κοινωνική δικαιοσύνη,

2. την ανάπτυξη των δημιουργικών ικανοτήτων των νέων,

3. την ένταξή τους στις υφιστάμενες κοινωνικές (εργασιακές ή άλλες) δομές.

(4_324) (πλουραλιστική: βλέπε στο πρώτο φυλλάδιο) Η εξουσία των κρατικών οργάνων πρέπει να είναι νόμιμη. Το Σύνταγμα, ο θεμελιώδης νόμος του κράτους, συντάσσει την Πολιτεία, θεσπίζει τα κρατικά όργανα, τις λειτουργίες και τις αρμοδιότητές τους. Τα κρατικά όργανα ενεργούν με διαφανείς διαδικασίες, αποκλειστικά και μόνο μέσα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. Επίσης, ελέγχονται για τη νομιμότητα της δράσης τους, ακριβώς όπως και οι πολίτες. Με δυο λόγια, στη δημοκρατία η πολιτική εξουσία αυτοπεριορίζεται με κανόνες δικαίου, γι’ αυτό ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος είναι ένα κράτος δικαίου.

(4_325) Ο τρόπος που κατανέμεται το προσωπικό μιας επιχείρησης σε διάφορα καθήκοντα εκφράζεται στην οργάνωση της επιχείρησης και στο οργανόγραμμα. Το



οργανόγραμμα είναι ένα σχέδιο κατανομής του προσωπικού στα διάφορα τμήματα από τα οποία αποτελείται η επιχείρηση. Ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται οι θέσεις εργασίας στην επιχείρηση ονομάζεται εσωτερικός καταμερισμός της εργασίας. Ο εσωτερικός καταμερισμός εργασίας αντιστοιχεί προς τον κοινωνικό καταμερισμό της. Ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας είναι ο τρόπος που το σύνολο των εργαζομένων κατανέμεται στις διάφορες εργασίες. (Κάθετα συγκεντρωμένη επιχείρηση: βλέπε στο προηγούμενο φυλλάδιο).

(4_326) Δίκαιο και Ηθική είναι δυνατό να συμπίπτουν, δεν είναι όμως πάντα απαραίτητο αυτό. Το Δίκαιο δεν μπορεί να είναι αδιάφορο απέναντι στις συλλογικές αξίες μιας κοινωνίας, τη λεγόμενη «κοινωνική ηθική». Ο σκοπός του Δικαίου επιτυγχάνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όταν οι νομοθετικές επιλογές διαμορφώνονται με βάση την ευρύτερη δυνατή συναίνεση. Αναλογιστείτε απλώς πόσοι πολιτικοί αγώνες (συζητήσεις, διαδηλώσεις, απεργίες) γίνονται για τη διαμόρφωση του δικαίου, της νομοθετικής πολιτικής που πρέπει να ακολουθηθεί όπως για παράδειγμα στην παιδεία, την απασχόληση, την υγεία. Σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό κράτος, η κοινωνική συναίνεση μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη δημόσια διαβούλευση, η οποία με τη σειρά της προϋποθέτει ενημερωμένους και ενεργούς πολίτες. Παραδείγματα σύγκρουσης: το γκρέμισμα αυθαίρετου κτηρίου που στέγαζε μια άπορη οικογένεια μπορεί να είναι μια νόμιμη πράξη, ηθικά πάντως αποδοκιμάζεται. Άλλωστε, μπορεί μια πράξη να είναι παράνομη, να επιδοκιμάζεται ωστόσο ηθικά. Όπως για παράδειγμα στην τραγωδία ‘Αντιγόνη’ του Σοφοκλή η παράβαση από την Αντιγόνη της απαγόρευσης του Κρέοντα να θάψει τον αδερφό της επιδοκιμάζεται απόλυτα και μάλιστα διαχρονικά.

(4_328) Όλοι οι κανόνες δικαίου που ισχύουν σε ένα κράτος αποτελούν την έννομη τάξη. Το Δίκαιο διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες, το Δημόσιο και το Ιδιωτικό. Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κοινοτικό Δίκαιο), στην οποία η Ελλάδα συμμετέχει από το 1981, αποτελεί μια νέα έννομη τάξη με κύρια χαρακτηριστικά: α) την υπεροχή του Κοινοτικού επί του εθνικού Δικαίου και β) την άμεση εφαρμογή των διατάξεων του Κοινοτικού Δικαίου στις εθνικές έννομες τάξεις των κρατών – μελών.

(4_330) Κάθε άνθρωπος, κάθε φυσικό δηλαδή πρόσωπο μπορεί να έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις. Κάθε άνθρωπος έχει, δηλαδή, ικανότητα δικαίου ανεξαρτήτως του φύλου, της ηλικίας, της καταγωγής, της ιθαγένειας, της θρησκείας, της κοινωνικής του τάξης. (Νομικό πρόσωπο: βλέπε στο προηγούμενο φυλλάδιο).

(4_332) Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα είναι καταφανής η βιομηχανική υπεροχή της Δύσης (Ευρώπης και Η.Π.Α.). Η οικονομική ισχύς των δυτικών κρατών καταλήγει στην επικυριαρχία τους στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της υδρογείου. Η αποικιοκρατία ενσωματώνει εκτεταμένες περιοχές του πλανήτη στο διεθνές κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Συγχρόνως, σε πολιτικό επίπεδο εδραιώνονται θεσμοί που κατοχυρώνουν το δικαίωμα ψήφου. Η εκπαίδευση, η επιστήμη και η τεχνολογία γνωρίζουν θεαματική ανάπτυξη. Τα μεγαλοαστικά και μεσοαστικά στρώματα αποκτούν οικονομική δύναμη, κοινωνικό γόητρο και πολιτική επιρροή.



(4_335) Ορισμένες σύγχρονες επιχειρήσεις δεν επιδιώκουν κέρδη, αλλά την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου. Τέτοιες είναι συνήθως κρατικές ή δημόσιες επιχειρήσεις (ηλεκτρισμού, ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών, ταχυδρομείων, δημόσιων συγκοινωνιών). Οι επιχειρήσεις αυτές προσπαθούν να καλύψουν με τα έσοδά τους το κόστος λειτουργίας τους, ενώ συχνά δέχονται οικονομική βοήθεια από το κράτος ή άλλους δημόσιους οργανισμούς (επιχορηγήσεις).

Εκτός από τις δημόσιες επιχειρήσεις, το δημόσιο παράγει με δική του πρωτοβουλία διαφόρων ειδών υπηρεσίες που τις προσφέρει στο κοινό δωρεάν ή με πολύ μικρό αντίτιμο. Η δημόσια εκπαίδευση προσφέρει υπηρεσίες γενικής μόρφωσης και επαγγελματικής εκπαίδευσης στους πολίτες, η αστυνομία υπηρεσίες ασφάλειας και προστασίας, τα δημόσια ιατρεία υπηρεσίες υγείας. Κίνητρο για την προσφορά αυτών των υπηρεσιών δεν είναι το κέρδος, αλλά η βελτίωση του επιπέδου ζωής όλων των πολιτών της χώρας.

(4_337) Οι άνθρωποι, καθώς είναι κοινωνικά όντα, αλληλοεπηρεάζονται στις καταναλωτικές τους συνήθειες. Ο αλληλοεπηρεασμός αυτός αφορά τόσο τον τρόπο ικανοποίησης των αναγκών, όσο και τη δημιουργία νέων αναγκών. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων εκδηλώνεται, συνήθως με δύο διαφορετικούς τρόπους. Πρώτον, οι άνθρωποι προσπαθούν να μιμηθούν ο ένας τον άλλο στην κατανάλωση αγαθών. Δεύτερον, οι άνθρωποι προσπαθούν μέσα από την κατανάλωση να ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους, να διακριθούν.

Η μίμηση εμφανίζεται σαν μια τάση συνεχούς διεύρυνσης της κατανάλωσης και της ζήτησης αγαθών – εμπορευμάτων. Στο μηχανισμό μίμησης και ομοιομορφίας, σε συνδυασμό με το μηχανισμό για διάκριση, βασίζεται η καθιέρωση προτύπων κατανάλωσης και συμπεριφοράς που ονομάζουμε «μόδα». Η μόδα απευθύνεται σε διακριτές ομάδες του πληθυσμού -ανάλογα με την ηλικία, το εισοδηματικό επίπεδο, το επάγγελμα,το φύλο κ.τ.λ.- και προσπαθεί να ομοιογενοποιήσει την καταναλωτική συμπεριφορά των ομάδων αυτών. Η διαφήμιση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της καταναλωτικής συμπεριφοράς και της διαδικασίας ομοιογενοποίησης μέσα από τη διάκριση.

(4_340) Το Σύνταγμα αναγνωρίζει στους Έλληνες πολίτες το δικαίωμα της ελεύθερης ίδρυσης πολιτικών κομμάτων και της ελεύθερης συμμετοχής σε αυτά. Ως όρο ίδρυσης κόμματος το Σύνταγμα θέτει την εξυπηρέτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αυτό σημαίνει ότι ένα κόμμα μπορεί να ασκήσει την πολιτική εξουσία μόνον εφόσον σέβεται και εφαρμόζει τους συνταγματικούς κανόνες. Η ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος πάντως μπορεί να γίνει προβληματική, αν η εσωτερική οργάνωση των κομμάτων είναι αυταρχική. Το δικαίωμα του πολίτη για ενεργητική συμμετοχή στο πολιτικό γίγνεσθαι προϋποθέτει δημοκρατική εσωτερική οργάνωση των κομμάτων, τέτοια που να δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη πολιτικής δράσης από τα κομματικά μέλη.

«Τα κόμματα έχουν δικαίωμα στην οικονομική τους ενίσχυση από το Κράτος για τις εκλογικές και λειτουργικές τους δαπάνες, όπως νόμος ορίζει». Το κράτος δηλαδή



ενισχύει οικονομικά τα κόμματα, ανάλογα με την εκλογική τους δύναμη. Διασφαλίζει έτσι την ανεξαρτησία τους από ιδιωτικά συμφέροντα.

(4_340) Οι επιχειρήσεις κατατάσσονται σε κατηγορίες μεγέθους ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων σ’ αυτές. Συνήθως στις στατιστικές επικρατούν τα εξής κριτήρια κατάταξης:

♦ Μικρές επιχειρήσεις με αριθμό εργαζομένων ως 20 άτομα.

♦ Μεσαίες επιχειρήσεις με αριθμό εργαζομένων μεταξύ 20 και 100 ατόμων.

♦ Μεγάλες επιχειρήσεις με αριθμό εργαζομένων άνω των 100 ατόμων.

Τα κριτήρια αυτά είναι συμβατικά και μεταβαλλόμενα. Στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μεσαίες επιχειρήσεις θεωρούνται εκείνες που απασχολούν ως και 200 εργαζόμενους. Η ταξινόμηση αυτή των επιχειρήσεων δε σημαίνει κάτι για την πραγματική οικονομική δύναμη των επιχειρήσεων.

(4_359) Ο κοινωνικός έλεγχος είναι το σύνολο των μηχανισμών που χρησιμοποιεί μια κοινωνία, για να γίνουν αποδεκτές οι αξίες της και να εφαρμοστούν οι κανόνες της από τα μέλη της. Η έννοια του κοινωνικού ελέγχου καθιερώθηκε αρχικά από τους κοινωνιολόγους με αφορμή τη μελέτη της παραβατικότητας των νέων στο Μεσοπόλεμο. Ο στόχος του κοινωνικού ελέγχου είναι η εξασφάλιση της τήρησης των κανόνων και των αξιών και η αποτροπή της παραβίασής τους από τους πολίτες. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται μέσω των θεσμών και των μηχανισμών κοινωνικού ελέγχου οι οποίοι δρουν είτε προληπτικά, πριν δηλαδή από την απόκλιση της συμπεριφοράς του ατόμου από τους κανόνες, είτε κατασταλτικά, μετά την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς.

(4_360) Πρωτογενείς φορείς, όπως η οικογένεια και η παρέα των συνομηλίκων κτλ., στους οποίους η αλληλεπίδραση των μελών της κοινωνικής ομάδας χαρακτηρίζεται από στενές διαπροσωπικές και συναισθηματικές σχέσεις και Δευτερογενείς φορείς, όπως το σχολείο, η Εκκλησία, ο χώρος εργασίας και το κράτος, στους οποίους οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων (π.χ. δασκάλων/μαθητών, εργοδοτών/εργαζομένων κτλ.) ρυθμίζονται βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και είναι περισσότερο τυπικές.

(4_464) Οι μαρξιστές προσεγγίζουν την κοινωνικοποίηση ως μια διαδικασία μέσω της οποίας διαιωνίζεται η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Όταν για παράδειγμα, οι άνθρωποι κοινωνικοποιούνται, αποδέχονται την οικογενειακή τους καταγωγή μέσω της εκμάθησης των κοινωνικών κανόνων που προσιδιάζουν στην κοινωνική τους τάξη (ή την κοινωνική τους θέση). Οι μαρξιστές θεωρούν ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν να αποδέχονται την κοινωνική τους θέση, πριν ακόμα αποκτήσουν συνείδηση των οικονομικών σχέσεων κυριαρχίας. Μαθαίνουν δηλαδή από νεαρή ηλικία όλους τους κανόνες που διέπουν τη θέση τους και στη συνέχεια αποκτούν συνείδηση της κατάταξής τους στο κοινωνικό πλαίσιο ως κάτι το εντελώς φυσικό. Κατά συνέπεια η κοινωνικοποίηση συντηρεί τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά



προνόμια των κυρίαρχων τάξεων μέσω δομών όπως, για παράδειγμα, η εκπαίδευση, η οποία αναπαράγει τις κοινωνικές θέσεις.

(4_368) Η υιοθέτηση των προτύπων συμπεριφοράς δεν είναι μια παθητική λειτουργία. Το άτομο δε λειτουργεί μόνο ως δέκτης, που υιοθετεί στοιχεία από το περιβάλλον του, αλλά και ως πομπός, που μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία κοινωνικοποίησης του περιβάλλοντός του. Ακόμα και ένα παιδί, στο πλαίσιο μιας αυταρχικής διαπαιδαγώγησης (του σχολείου ή της οικογένειας), μπορεί με τη στάση ή την αντίδρασή του να αλλάξει τη συμπεριφορά του περιβάλλοντός του προς αυτό, να αλλάξει δηλαδή το περιεχόμενο της κοινωνικοποίησής του. Αλλά και ως ενήλικος, μέσα από τη συμμετοχή του σε συλλόγους, σωματεία ή ενώσεις καταναλωτών, μπορεί να αντιδράσει στις επικρατούσες απόψεις για την κοινωνική ζωή. Γι' αυτό το λόγο η κοινωνικοποίηση είναι μια αμφίδρομη διαδικασία ανάμεσα στον πομπό και στο δέκτη. Εξάλλου, ο αμφίδρομος χαρακτήρας της διαδικασίας είναι εμφανής, όταν ο δέκτης γίνεται πομπός.

Η κοινωνικοποίηση είναι επίσης μια εξελικτική και δυναμική διαδικασία, που διαφοροποιείται σε σχέση με το χρόνο (ιστορική περίοδο) και το χώρο (την κοινωνία στην οποία αναφερόμαστε) και επιτρέπει στο άτομο να κατανοεί τον κόσμο που το περιβάλλει. Κάθε άτομο συνθέτει σταδιακά, από τη νεαρή ηλικία ως τα γεράματά του, τις εικόνες για τον κόσμο. Αυτές τις εικόνες τις επεξεργάζεται, για να τις μετατρέψει με το δικό του τρόπο σε μια καινούρια, πρωτότυπη και προσωπική εικόνα. Πρόκειται δηλαδή για μια συνεχή αλληλεπίδραση κοινωνίας και ατόμου.

(4_371) Το φύλο αποτελεί κριτήριο «κανονικής» συμπεριφοράς και αξιολόγησής

της: άλλα πρέπει να κάνουν οι άνδρες και άλλα οι γυναίκες και επομένως είναι

αναμενόμενο τα άτομα να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις ιδιότητες που

προσιδιάζουν στο φύλο τους. Αυτή η αρχή ισχύει για όλες τις πτυχές της

συμπεριφοράς των δύο φύλων, από τη σεξουαλική έκφραση έως την πολιτική

εκπροσώπηση. Το αποτέλεσμα αυτής της οπτικής είναι η χαμηλή εκπροσώπηση των

γυναικών σε πολλά επαγγέλματα (π.χ. χειρουργοί, πιλότοι, βουλευτές), γεγονός που

αποτελεί τη βάση για τη δικαιολόγηση και τη διαιώνιση της ανισότητας μεταξύ των

δύο φύλων.

Στη συνέχεια και ιδίως μετά τις διαπιστώσεις των κοινωνικών ανθρωπολόγων, οι

οποίοι μελέτησαν απλές και σύνθετες κοινωνίες και παρατήρησαν σημαντικές

παραλλαγές στον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ των δύο φύλων η έννοια του

φύλου αλλάζει περιεχόμενο. Με την ιστορική πλέον φράση της Σιμόν ντε

Μποβουάρ ότι «η γυναίκα δε γεννιέται, αλλά μάλλον γίνεται» καθώς και με τη

συμβολή των φεμινιστικών σπουδών, διατυπώνεται μια νέα θεωρητική οπτική στη

δεκαετία του '70. Σύμφωνα με αυτήν, το φύλο κατασκευάζεται και ο ρόλος του κάθε



φύλου διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό. Άρα και οι αξιολογήσεις που

σχετίζονται με τα φύλα είναι και αυτές προϊόντα του πολιτισμού, που μεταδίδονται

μέσα από τη διαδικασία της μάθησης. Σύμφωνα με τη δεύτερη οπτική, της

κοινωνικής εκμάθησης των ρόλων, δίνεται έμφαση στην καθοριστική επίδραση της

κοινωνίας στην κατασκευή του φύλου (και όχι της φύσης ή της βιολογίας). Το αγόρι

μαθαίνει να συμπεριφέρεται ως αγόρι, όπως άλλωστε και το κορίτσι μαθαίνει να

συμπεριφέρεται ως κορίτσι, και αυτό συμβαίνει κατ' αρχάς μέσα στην οικογένεια με

την κοινωνικοποίηση.

(4_371) Οι ανάγκες μπορεί να έχουν ως υποκείμενο ξεχωριστούς ανθρώπους ή να

έχουν ως υποκείμενο ομάδες ατόμων. Η ανάγκη του φαγητού, της κατοικίας, του

ρουχισμού αποτελούν ατομικές ανάγκες. Εκφράζονται από κάθε άτομο ξεχωριστά,

έστω και αν όλα τα άτομα έχουν την ίδια ανάγκη. Οι ανάγκες για την καταπολέμηση

του εγκλήματος, για την καταπολέμηση των επιδημιών, την εθνική ανεξαρτησία, τη

βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου του πληθυσμού είναι συλλογικές ανάγκες.

Αφορούν τα μέλη μιας κοινωνίας στο σύνολό τους, παρά καθέναν ξεχωριστά.

Οι ανάγκες μπορούν να προκύπτουν είτε από τις άμεσες επιθυμίες των ανθρώπων

(όπως π.χ. η ανάγκη για φαγητό, η ανάγκη για την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας),

είτε από τις ανάγκες της παραγωγής: η κατασκευή ενός τραπεζιού που ικανοποιεί

μια άμεση ανθρώπινη ανάγκη δημιουργεί την ανάγκη για ξυλεία, εργαλεία, καρφιά,

ξυλόκολλα κ.τ.λ. Η πώληση του τραπεζιού δημιουργεί την ανάγκη της έκθεσή του σε

κατάλληλο χώρο, της διαφήμισης κ.τ.λ. Οι άμεσες ανάγκες των ανθρώπων

ονομάζονται καταναλωτικές ανάγκες, ενώ οι ανάγκες που δημιουργούνται από την

παραγωγή και την εμπορία των εμπορευμάτων ονομάζονται ανάγκες της

παραγωγής.

(4_373) Εμπειρικές έρευνες που έχουν γίνει στην Ελλάδα για την οικογένεια:

Ζευγάρια που κατοικούν στις αστικές περιοχές και στα οποία επικρατεί η

παραδοσιακή αντίληψη για τους ρόλους των δύο φύλων ο άνδρας

ασχολείται κυρίως με την εξωοικιακή εργασία, ενώ η γυναίκα με τις οικιακές

εργασίες και την ανατροφή των παιδιών, ακόμη και όταν η γυναίκα είναι

μισθωτή.

Ζευγάρια που ζουν σε αγροτικές περιοχές, παρά το γεγονός δεν υπάρχει

σαφής διαχωρισμός των εργασιών ως προς το φύλο, η γυναίκα μέσα στο

σπίτι αναλαμβάνει την ανατροφή των παιδιών και το σύνολο των οικιακών

εργασιών, ενώ ο άνδρας δε συμμετέχει καθόλου σε αυτές. Επίσης, στις

αγροτικές περιοχές υπάρχει συνήθως μια αρνητική τάση του συζύγου να

βοηθήσει τη σύζυγο στις καθημερινές εργασίες του νοικοκυριού

(διαφορετικά πρότυπα).



Η συμμετοχή του άνδρα στον καταμερισμό των οικιακών εργασιών ποικίλλει

και βασικά επηρεάζεται από τα ατομικά του χαρακτηριστικά (π.χ. ηλικία),

αλλά και από κοινωνικά (εκπαίδευση, επαγγελματική κατάσταση και

χαρακτηριστικά απασχόλησης).

(4_1341) Στην παραγωγή των υλικών αγαθών και εμπορευμάτων υπάρχουν πάντα

κάποια υλικά αγαθά ή εμπορεύματα, τα οποία αποτελούν το υλικό από το οποίο

παράγεται το εμπόρευμα που επιθυμεί η επιχείρηση να παράγει. Λόγου χάρη, αν

έχουμε μια επιχείρηση που παράγει έπιπλα, έστω τραπέζια, θα χρειαστεί ξυλεία,

καρφιά, κόλλες για ξύλο, βερνίκια για το λούστρο κ.τ.λ. Τα υλικά αυτά, καθώς

χρησιμοποιούνται, ενσωματώνονται σε ένα νέο υλικό προϊόν, το τραπέζι. Τα

εμπορεύματα που ενσωματώνονται στο νέο εμπόρευμα ονομάζονται πρώτες ύλες

της παραγωγικής διαδικασίας. Τα μηχανήματα, τα εργαλεία, τα οικήματα, οι

συσκευές, τα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγική

διαδικασία, μεταφορά, αποθήκευση και εμπορία των εμπορευμάτων καλούνται

μέσα παραγωγής ή κεφαλαιουχικός εξοπλισμός.

(4_1343) α) Το Δίκαιο αφορά, όπως είδαμε την κοινωνική συμπεριφορά και ισχύει

εξίσου για όλους. Η Ηθική αφορά τη συνείδηση του ανθρώπου, το λεγόμενο ‘forum

internum’, τον εσωτερικό του κόσμο. Η Ηθική διαμορφώνει την προαίρεση, υπαγορεύει

στον καθένα χωριστά πώς να συμπεριφέρεται, με τρόπο εντελώς ιδιαίτερο και

διαφορετικό.

β) Το Δίκαιο έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει με την Ηθική. Το

άτομο βέβαια δέχεται κριτική για την «ηθική ποιότητα» των πράξεών του, κάνει και το

ίδιο αυτοκριτική, εισπράττει επιδοκιμασία ή απόρριψη από το κοινωνικό σύνολο, έχει

τύψεις, δεν υφίσταται όμως κυρώσεις, όπως σε περίπτωση παράβασης ενός κανόνα δ

γ) Το Δίκαιο αποβλέπει στη διατήρηση της κοινωνικής ενότητας. Σε κάθε περίπτωση,

και ειδικά στη Δημοκρατία, είναι αίτημα προς την εκάστοτε πολιτική εξουσία να

αφουγκράζεται, κατά πόσο οι νομοθετικές επιλογές της γίνονται κοινώς αποδεκτές ή

όχι από το κοινωνικό σύνολο και να τις προσαρμόζει ανάλογα.

(4_1347) Οι δαπάνες διακρίνονται ανάλογα με το είδος της υποχρέωσης που

αναλαμβάνει η επιχείρηση. Η δαπάνη για την αγορά πρώτων υλών και

ημικατεργασμένων προϊόντων, η δαπάνη για αγορά εργαλείων, μηχανημάτων και

συσκευών, η δαπάνη για τους μισθούς του προσωπικού, η δαπάνη για τα ενοίκια ή

την αγορά ιδιόκτητων οικημάτων, οικοπέδων ή αγρών, η δαπάνη για απόκτηση

ενέργειας, για τη λήψη μέτρων προστατευτικών του περιβάλλοντος (φίλτρα,

καμινάδες, βιολογικός καθαρισμός των αποβλήτων, διαμόρφωση και

αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος), η δαπάνη για την αποπληρωμή των

δανείων και των φόρων, η δαπάνη για τη συσκευασία, αποθήκευση και μεταφορά

των εμπορευμάτων αποτελούν τμήματα του κόστους της επιχείρησης. Αν το κόστος



είναι μεγαλύτερο από τα έσοδα, τότε η επιχείρηση εμφανίζει ζημία. Στην

περίπτωση αυτή η επιχείρηση οφείλει να καλύψει τη ζημία με πρόσθετα χρήματα,

είτε αυτά ανήκουν στον ίδιο τον ιδιοκτήτη ή τους ιδιοκτήτες της επιχείρησης, είτε

με κάποια μορφή δανείου. Επιχειρήσεις που δεν καλύπτουν τις ζημιές τους για

μεγάλο χρονικό διάστημα χρεοκοπούν και υποχρεώνονται να διακόψουν τη

λειτουργία τους. Στόχος των επιχειρήσεων είναι να πραγματοποιούν όσο δυνατόν

περισσότερα κέρδη και να αποφεύγουν την εμφάνιση ζημιών. Για το σκοπό αυτόν

προσπαθούν να αυξάνουν τα έσοδα και να περιορίζουν το κόστος.

ΚΕΡΔΟΣ = ΕΣΟΔΑ – ΚΟΣΤΟΣ

(4_1417) Η παραγωγική διαδικασία συνίσταται στη μετατροπή ορισμένων

εμπορευμάτων σε διαφορετικού είδους εμπορεύματα. Παραγωγική διαδικασία

είναι αυτή που μετατρέπει το σπόρο σε σιτάρι, παραγωγική διαδικασία είναι αυτή

που μετατρέπει το σιτάρι σε αλεύρι, σε ψωμί, σε γλυκίσματα, σε ζυμαρικά. Η

επιχείρηση είναι η βασική μονάδα παραγωγής εμπορευμάτων στη σύγχρονη

κοινωνία με την έννοια ότι η επιχείρηση, ως αυτόνομη και αυτοτελής μορφή

ιδιοκτησίας, αναλαμβάνει την πρωτοβουλία για την παραγωγή εμπορευμάτων, είτε

αυτά είναι υλικής μορφής είτε υπηρεσίες. Η επιχείρηση μπορεί να είναι πολύ μικρή-

να είναι ένα μικρό κατάστημα, ένα περίπτερο ή ένα μικρό χωράφι, ή να είναι πολύ

μεγάλη. μια πολυεθνική επιχείρηση με εργοστάσια και καταστήματα σε πολλές

χώρες, με παραγωγή πολλών και διαφορετικών εμπορευμάτων και με χιλιάδες

εργαζόμενους.

(4_1420) Οι επιχειρήσεις διακρίνονται ανάλογα του ποιος είναι ο ιδιόκτητης τους σε δυο βασικές κατηγορίες: στις ιδιωτικές και στις δημόσιες επιχειρήσεις. Ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι εκείνες των οποίων οι ιδιοκτήτες είναι ιδιώτες. Δημόσιες επιχειρήσεις είναι εκείνες των οποίων ιδιόκτητης θεωρείται το κοινωνικά σύνολο, εκπροσωπούμενο από το κράτος (κρατικές επιχειρήσεις) ή την τοπική αυτοδιοίκηση (δημοτικές επιχειρήσεις).

Ορισμένες επιχειρήσεις έχουν κοινή ιδιοκτησία από το κράτος ή την τοπική αυτοδιοίκηση και από ιδιώτες. Οι επιχειρήσεις αυτές ονομάζονται μικτές.

Ως προς τη νομική μορφή οι επιχειρήσεις διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

στις ατομικές επιχειρήσεις, στις οποίες ιδιοκτήτης είναι ένα μόνο άτομο και στις

εταιρείες, στις οποίες υπάρχουν δύο ή περισσότεροι ιδιοκτήτες (εταίροι). Οι

επιχειρήσεις κατατάσσονται σε κατηγορίες μεγέθους ανάλογα με τον αριθμό των

εργαζομένων σ’ αυτές. Συνήθως στις στατιστικές επικρατούν τα εξής κριτήρια

κατάταξης:

♦ Μικρές επιχειρήσεις .

♦ Μεσαίες επιχειρήσεις

♦ Μεγάλες επιχειρήσεις



(4_1425) Από τις αρχές του 20ού αιώνα παρατηρείται μια μείωση της σημασίας

κάποιων φορέων (π.χ. της οικογένειας) οι οποίοι παλαιότερα είχαν την

αποκλειστική ευθύνη για την κοινωνικοποίηση του ατόμου, ενώ μέρος των

λειτουργιών αυτών των φορέων έχει εκχωρηθεί σε άλλους φορείς (π.χ. στην

εκπαίδευση).

Επίσης, είναι σημαντικό να τονίσουμε την ασυμφωνία ή τη σύγκρουση των

προτύπων που προβάλλονται από τους παλιούς και τους νεοσύστατους φορείς

κοινωνικοποίησης, φαινόμενο που στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται συχνότερα

από ό,τι άλλοτε (π.χ. τα πρότυπα που προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε. έναντι των

προτύπων που διαμορφώνονται από την οικογένεια ή τη θρησκεία).

(4_1435) Κρατική εξουσία είναι η δυνατότητα του κράτους να επιτάσσει και να

εξαναγκάζει σε συμμόρφωση προς τις επιταγές του. Η κρατική εξουσία έχει τους

μηχανισμούς που της επιτρέπουν να κάμπτει οποιαδήποτε βούληση της αντιτίθεται.

Σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, οι άνθρωποι πειθαρχούν, επειδή πιστεύουν ότι έτσι

εξυπηρετούνται καλύτερα κάποιοι στόχοι της κοινωνικής συμβίωσης, όπως είναι η

ευρυθμία, η ασφάλεια και γενικά η διασφάλιση συνθηκών που θα τους επιτρέψουν

να επιδιώξουν τα ατομικά ή συλλογικά τους συμφέροντα.

Σε μια δημοκρατία, κάθε εξουσία πηγάζει από τον λαό. Η εξουσία δεν αποτελεί

«μονοπώλιο» του κράτους, αλλά είναι συνυφασμένη με την κοινωνία. Η

δημοκρατικά οργανωμένη κοινωνική συμβίωση επιδιώκει το κοινό καλό. Για τον

λόγο αυτόν, λοιπόν, στη δημοκρατία είναι ορθότερο να μιλάμε για πολιτική

εξουσία.

Η διαδικασία της κοινωνικοποίησης πραγματοποιείται καθ' όλη τη διάρκεια της

ζωής του ατόμου. Για το λόγο αυτό μπορούμε να πούμε ότι η κοινωνικοποίηση

αποτελεί μια διά βίου κοινωνική μάθηση.

(4_1440) Στην πορεία της ζωής του το άτομο αναλαμβάνει πολλούς και

διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους (το σύνολο των συμπεριφορών που

αναμένονται από ένα άτομο το οποίο κατέχει μια συγκεκριμένη κοινωνική θέση*).

Επομένως η κοινωνικοποίηση δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά και τους ενηλίκους.

Αλλά και το άτομο επιτελεί μέσα στην οικογένεια κατά τη διάρκεια της ζωής του

πολλούς και διαφορετικούς ρόλους: παιδί, σύζυγος, γονέας, γιαγιά, παππούς. Η

πολιτική κοινωνικοποίηση του ατόμου ξεκινά ήδη από την οικογένεια (π.χ. ως παιδί

συνοδεύει τους γονείς του στις κάλπες), συνεχίζεται στο σχολείο με τη συμμετοχή

του στα μαθητικά συμβούλια και εντείνεται με την ενηλικίωσή του και τη

συμμετοχή του σε εκλογές, σε πολιτικά κόμματα, σε ενώσεις ή σε συλλόγους κτλ.

Αντίστοιχα η επαγγελματική κοινωνικοποίηση του ατόμου ξεκινά από την



οικογένεια (π.χ. επαγγελματικά πρότυπα των γονέων), συνεχίζεται στο σχολείο με

τον επαγγελματικό προσανατολισμό και κλιμακώνεται με την είσοδο του ατόμου

στο χώρο της εργασίας.

(4_1444) Το δικαίωμα στην προστασία της οικογένειας, του γάμου, της

μητρότητας και της παιδικής ηλικίας

(4_1447) «Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους,

καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του

Κράτους». Ως οικογένεια νοείται η κοινότητα γονέων και τέκνων, φυσικών ή

υιοθετημένων, ανεξαρτήτως του αν γεννήθηκαν ύστερα από γάμο ή χωρίς γάμο των

γονέων τους.

Στο πλαίσιο αυτό, επιφυλάσσεται ευνοϊκή μεταχείριση της μητέρας σε ό,τι αφορά

την άδεια κύησης, το μειωμένο ωράριο για την ανατροφή τέκνου, τον θεσμό της

ανάδοχης μητέρας κ.ά.

Σε παλαιότερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, όπως στην προβιομηχανική

κοινωνία, οι λειτουργίες της οικογένειας ήταν πολύ περισσότερες από τις

σημερινές: κάλυψη των αναγκών επιβίωσης των μελών της, φροντίδα των παιδιών

και των ηλικιωμένων, εκπαίδευση των νέων, περίθαλψη, παραγωγή και

κατανάλωση των αγαθών κ.ά. Από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά πολλές

λειτουργίες της εκχωρήθηκαν σε άλλους θεσμούς, ωστόσο η οικογένεια παραμένει

και σήμερα πρωταρχικός κοινωνικός θεσμός αναπαραγωγής, κοινωνικοποίησης,

μεταβίβασης αγαθών, αλλά και βασική μονάδα κατανάλωσης.

(4_1447) Η ελευθερία της τέχνης, της επιστήμης και της παιδείας

Η ελεύθερη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου επιτυγχάνεται με την

κατάλληλη παιδεία. Αυτός είναι και ο λόγος που το Σύνταγμα την ανάγει σε «βασική

αποστολή του κράτους» και κατοχυρώνει την υποχρεωτική εννιάχρονη εκπαίδευση.

Για τον σκοπό αυτό το κράτος εξασφαλίζει δωρεάν παιδεία (δωρεάν διανομή

συγγραμμάτων, μη καταβολή διδάκτρων στα δημόσια σχολεία, ίδρυση νέων

σχολείων, βιβλιοθηκών κτλ.) σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ώστε το

δημόσιο αγαθό της παιδείας να είναι προσιτό σε όλους, ανεξαρτήτως εισοδήματος.

Η παιδεία, σύμφωνα με το Σύνταγμα, αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και

έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων,

την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε

ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.



Επιπρόσθετες εγγυήσεις παρέχονται γι’ αυτούς που διακρίνονται (υποτροφίες κτλ.),

καθώς και γι’ αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική προστασία (π.χ.

σχολεία για παιδιά με ειδικές ανάγκες). Επίσης, σημειώνεται ότι δικαίωμα, όσο και

υποχρέωση φοίτησης έχουν όχι μόνον οι ημεδαποί, αλλά και οι αλλοδαποί.

(4_1450) Με την κατοχύρωση των ατομικών δικαιωμάτων που δίνουν στο άτομο τη

δυνατότητα να «αμύνεται» απέναντι σε ενδεχόμενη αυθαιρεσία των οργάνων της

κρατικής εξουσίας. Το κράτος πρέπει να απέχει, να μην παρεμβαίνει στη σφαίρα της

ιδιωτικής αυτονομίας. Για παράδειγμα: «Η κατοικία του καθενός είναι άσυλο. Η

ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη. Καμία έρευνα δεν

γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την

παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας»

(4_1461) Το τμήμα προσωπικού ασχολείται με την πρόσληψη του προσωπικού, την τοποθέτησή του στα άλλα τμήματα, τη μισθοδοσία, τις προαγωγές. Προγραμματίζει τις άδειες, προγραμματίζει τμήματα τεχνικής κατάρτισης και εξειδίκευσης του προσωπικού, απολύει προσωπικό, καθιερώνει εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας και επιβλέπει την εφαρμογή του, διαπραγματεύεται με τους εκπροσώπους των εργαζομένων και φροντίζει για την τήρηση των συλλογικών συμβάσεων.

Τέλος, κάθε επιχείρηση διαθέτει προσωπικό για την ασφάλεια (φύλακες, θυρωροί, κλητήρες), για τον καθαρισμό και την υγιεινή των χώρων κ.τ.λ. Ενδέχεται, επίσης, αν είναι πολύ μεγάλη επιχείρηση, να διαθέτει χώρο για την απασχόληση των νηπίων των εργαζομένων ή ιατρείο για την παροχή πρώτων βοηθειών σε περίπτωση αιφνίδιας ασθένειας ή εργατικού ατυχήματος.

(4_1462) (μισθωτοί: βλέπε σε προηγούμενη απάντηση) Στην Ελλάδα, σε αντίθεση

με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει μεγάλος αριθμός ατόμων που

είναι ιδιοκτήτες ατομικής επιχείρησης, δηλαδή εργάζονται μόνοι τους χωρίς να

απασχολούν άλλα άτομα ως μισθωτούς. Αυτοί ονομάζονται αυτοαπασχολούμενοι.

Σημαντικός αριθμός αυτοαπασχολουμένων παρουσιάζεται στη γεωργία, αλλά και

στη βιοτεχνία, το εμπόριο και τις υπηρεσίες. Πολλές φορές στις επιχειρήσεις των

αυτοαπασχολουμένων εργάζονται μέλη της οικογένειας (σύζυγοι, παιδιά ή γονείς)

χωρίς να αμείβονται ιδιαίτερα για την εργασία που προσφέρουν. Αυτοί

ονομάζονται σνμβοηθούντα και μη αμειβόμενα μέλη.

(4_1464) Η υπογεννητικότητα σήμερα συνδέεται με ευρύτερα κοινωνικά και

οικονομικά θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα τα νέα ζευγάρια, τα οποία καλούνται

να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα για την ανατροφή των παιδιών. Τα παιδιά

κατέχουν κεντρική θέση στη σύγχρονη οικογένεια, η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση

στην εκπαίδευσή τους. Οι γονείς, πολλές φορές, μεταθέτουν στο απώτερο μέλλον

τις δικές τους ικανοποιήσεις, προκειμένου να ανταποκριθούν στις μεγάλες



οικονομικές απαιτήσεις της εκπαίδευσης των παιδιών τους, ευελπιστώντας ότι

κάποτε αυτά, με τα αυξημένα μορφωτικά προσόντα τους, θα πραγματοποιήσουν ως

ενήλικες τα όνειρα που εκείνοι δεν κατόρθωσαν να εκπληρώσουν.

(4_1466) Τα βασικά εργασιακά καθήκοντα που αντιστοιχούν σε μια θέση εργασίας

ορίζουν την έννοια του επαγγέλματος. Η κατάσταση συχνής εναλλαγής των

εργασιακών καθηκόντων ονομάζεται πολυεπαγγελματισμός. Ο

πολυεπαγγελματισμός των εργαζομένων περιορίζεται καθώς αυξάνεται ο

καταμερισμός της εργασίας και η εξειδίκευση των εργαζομένων στην εκτέλεση

ορισμένων καθηκόντων.

(4_1583) Το δικαίωμα στην υγεία

Η υγεία αποτελεί μέριμνα της πολιτείας. Η πολιτεία δημιουργεί την κατάλληλη

υποδομή παροχής υπηρεσιών για ιατρική περίθαλψη που περιλαμβάνει τόσο τη

θεραπεία, όσο και την πρόληψη ασθενειών.

Για τον λόγο αυτόν, η πολιτεία ιδρύει και εξοπλίζει νοσοκομεία, διορίζει ιατρικό και

νοσηλευτικό προσωπικό, φροντίζει για τη φαρμακευτική επάρκεια, ενισχύει την ιατρική

έρευνα. Επίσης, φροντίζει για τη συνεχή ενημέρωση των πολιτών σε θέματα υγείας. Στο

πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το πρόγραμμα της Αγωγής Υγείας που πραγματοποιείται

στα σχολεία, με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών/-τριών στα

θέματα αυτά.

Επίσης, η πολιτεία λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της νεότητας, του

γήρατος, της αναπηρίας και περίθαλψης των απόρων. Για παράδειγμα, η πολιτεία

απαγορεύει την κυκλοφορία προϊόντων που προορίζονται για χρήση από παιδιά και τα

οποία είναι βλαπτικά για την υγεία τους. Ειδική προστασία απολαμβάνει το άτομο

έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων για την προστασία της γενετικής του ταυτότητας

(κλωνοποίηση).

(4_1645) Κάθε επιχείρηση χρειάζεται επίσης ένα τμήμα λογιστηρίου, το οποίο είναι

υπεύθυνο για την παρακολούθηση της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης.

Συγκεντρώνει τα τιμολόγια και τις αποδείξεις από τις αγορές και τις πωλήσεις,

προγραμματίζει τις πληρωμές των προμηθευτών, των δανείων που έχει συνάψει η

επιχείρηση με τις τράπεζες, του προσωπικού, των φορολογικών και λοιπών

υποχρεώσεων της επιχείρησης (ενοίκια, εισφορές στην κοινωνική ασφάλιση,

λογαριασμοί ηλεκτρικού, νερού, τηλεφώνου κ.τ.λ.).

(4_1680) Τρεις είναι οι κυριότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στον σχηματισμό

κοινής γνώμης:

α) Η διαπροσωπική επικοινωνία (π.χ. με συναδέλφους, καθηγητές, φίλους, γονείς

κτλ.)



β) Η επιρροή των Μ.Μ.Ε. Στις σύγχρονες κοινωνίες η κοινή γνώμη διαμορφώνεται

κατά κύριο λόγο από τα Μ.Μ.Ε.

γ) Οι επιδράσεις των καθοδηγητών γνώμης οι οποίοι μπορεί να είναι πρόσωπα

κύρους, πολιτικοί κτλ. Σε αυτούς συγκαταλέγονται και οι ομάδες

πίεσης/συμφερόντων.

(4_1696) Ένας βασικός παράγοντας είναι το κόστος παραγωγής. Πόσο κοστίζει, δηλαδή, για να παραχθεί μία μονάδα του εμπορεύματος. Εφόσον οι επιχειρήσεις αποσκοπούν στην πραγματοποίηση κέρδους, είναι προφανές ότι δε θα παράγουν εμπορεύματα των οποίων η τιμή δε θα καλύπτει το κόστος παραγωγής. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος παραγωγής επιδρούν στην προσφορά των εμπορευμάτων, δηλαδή στις ποσότητες των εμπορευμάτων που είναι διατεθειμένες οι επιχειρήσεις να προσφέρουν σε κάθε επίπεδο τιμής.

Από τη στιγμή που η τιμή καλύπτει το κόστος παραγωγής για κάθε μονάδα εμπορεύματος που παράγεται, οι επιχειρήσεις έχουν κίνητρο να αυξάνουν την προσφορά εμπορευμάτων όταν ανεβαίνουν οι τιμές και να μειώνουν την προσφορά όταν πέφτουν οι τιμές. Αυτό γίνεται γιατί, με δεδομένο το κόστος παραγωγής, υψηλότερες τιμές σημαίνουν μεγαλύτερα κέρδη για τις επιχειρήσεις.

( και 4_1703Β1β) Εκτός αυτού, οι καταναλωτές δεν είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οποιαδήποτε τιμή για να αποκτήσουν μια ποσότητα ενός εμπορεύματος. Τα χρήματα που διαθέτουν είναι περιορισμένα σε σχέση με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Γι’ αυτό προσπαθούν να αποκτήσουν τα εμπορεύματα σε χαμηλές τιμές. Όταν η τιμή ενός εμπορεύματος αυξάνεται, οι καταναλωτές-αγοραστές των εμπορευμάτων μειώνουν την ποσότητα που ζητούν είτε γιατί τα χρήματα που διαθέτουν δεν τους επιτρέπουν να αγοράζουν τις ποσότητες που αγόραζαν προηγουμένως είτε γιατί στρέφονται σε άλλα εμπορεύματα που ικανοποιούν την ίδια ανάγκη και είναι πιο φθηνά. Λόγου χάρη, αν αυξηθεί η τιμή του κρέατος, οι καταναλωτές θα μειώσουν την κατανάλωσή του και θα αυξήσουν την κατανάλωση άλλων τροφίμων όπως τα κοτόπουλα.

(4_1895) Ετυμολογία: οίκος και γένος: η γενιά που διαμένει στο ίδιο σπίτι. Όταν λοιπόν μιλάμε για οικογένεια, στην ουσία αναφερόμαστε στο γάμο δύο (τουλάχιστον στο χριστιανικό κόσμο) ατόμων διαφορετικού φύλου που αποφάσισαν να ζήσουν μαζί και να κάνουν παιδιά. Το νοικοκυριό είναι μια οικονομική μονάδα, είναι το σύνολο των ατόμων που συγκατοικούν και συντρώγουν, χωρίς αυτά να έχουν συγγενικές σχέσεις μεταξύ τους (π.χ. δυο φοιτητές που συγκατοικούν, η οικιακή βοηθός που συγκατοικεί με μια οικογένεια κτλ.).

(4_2120) Ο συντονισμός μεταξύ των τμημάτων που συγκροτούν μια επιχείρηση

εξασφαλίζεται από τη διεύθυνση της επιχείρησης. Η διεύθυνση λαμβάνει όλες τις

αποφάσεις, θέτει τους στόχους, διαμορφώνει τις πολιτικές και αναθέτει τα



καθήκοντα στα επιμέρους τμήματα. Οι αποφάσεις που λαμβάνει η διεύθυνση είναι,

μεταξύ άλλων, αν θα επεκταθεί η επιχείρηση με αγορά ή ανέγερση νέων

εγκαταστάσεων, αν θα αυξηθεί ή θα μειωθεί η παραγωγή, αν θα αλλάξει ο τόπος

εγκατάστασης της επιχείρησης ή τμημάτων της, πώς θα χρηματοδοτήσει νέες

επενδύσεις ή πώς θα αντιμετωπίσει προσωρινή έλλειψη μετρητών, τι προσωπικό

θα χρησιμοποιήσει, με τι αμοιβές και κίνητρα κ.ο.κ.

Η διεύθυνση μπορεί να αποτελείται από ένα άτομο ή να είναι μια μικρή ομάδα ατόμων. Τα άτομα αυτά μπορεί να είναι ή να μην είναι ιδιοκτήτες της επιχείρησης. Συνήθως στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις η διεύθυνση συμπίπτει με την ιδιοκτησία. Όμως, στις μεγάλες επιχειρήσεις η διεύθυνση διαχωρίζεται από την ιδιοκτησία.

(4_2369) Τον 19ο αιώνα το συνδικαλιστικό κίνημα συνδέθηκε με τη δημιουργία του λεγόμενου κοινωνικού ζητήματος. Πρόκειται για το ζήτημα της κοινωνικής εξαθλίωσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού, που είχε ως αποτέλεσμα την οργανωμένη αντίδραση των εργαζομένων κατά της οικονομικής τους εκμετάλλευσης.

(4_2369) Ο πατερναλισμός αφορά την τάση κάποιου να φέρεται προστατευτικά και κηδεμονευτικά σε κάποια πρόσωπα. Στο πολιτικό επίπεδο, ο λαϊκισμός έχει συνδεθεί με την εξαπάτηση του λαού, τη δημαγωγία, τη χειραγώγηση, την καλλιέργεια προσωπολατρίας οπότε συνδέεται με τον πατερναλισμό. Στοχεύει στην πολιτιστική υποβάθμιση του λαού και την καθήλωσή του στο περιθώριο των εξελίξεων.

(4_2373) Στο έργο του «Το Κεφάλαιο» ο Μαρξ περιγράφει τις διαδικασίες παραγωγής προϊόντων όπως λειτουργούν στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος. Διατυπώνει την «εργασιακή θεωρία της αξίας». Υποστηρίζει ότι στον καπιταλισμό δεν αποδίδεται στους εργάτες η αξία της εργασίας που παράγουν. Η αξία κάθε βιομηχανικού προϊόντος καθορίζεται από το μέγεθος εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή του. Οι εργάτες όμως αμείβονται με ημερομίσθια, των οποίων η αξία είναι κατά πολύ μικρότερη από την αξία των αγαθών που παράγουν. Πού πηγαίνει η διαφορά μεταξύ της αξίας των εργατικών ημερομισθίων και της αξίας της εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή των βιομηχανικών αγαθών; Την καρπώνονται ως κέρδος οι καπιταλιστές, οι οποίοι από την τιμή πώλησης του τελικού προϊόντος παίρνουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους από όσο δικαιούνται.

(4_2374) Το σημαντικό είναι να αποκτήσουμε περιβαλλοντική συνείδηση. Να συνειδητοποιήσουμε ότι ο άνθρωπος είναι διαχειριστής, όχι εξουσιαστής της φύσης. Για τον λόγο αυτόν έχουν ενταχθεί και τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία με στόχο να γνωρίσει ο μαθητής το φυσικό περιβάλλον, να ευαισθητοποιηθεί για τα περιβαλλοντικά προβλήματα (φαινόμενο του



θερμοκηπίου, καταστροφή δασικού πλούτου, είδη υπό εξαφάνιση κτλ.) και να δραστηριοποιηθεί για την αναζήτηση λύσεων και την προστασία του περιβάλλοντος.

(4_2377) Η ελευθερία και η ισότητα είναι τα συστατικά στοιχεία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ελευθερία σημαίνει να μην υπόκειται κάποιος στη βούληση ενός άλλου. Ειδικότερα, στη σύγχρονη δημοκρατία, ελευθερία σημαίνει δυνατότητα ανεμπόδιστης από κάθε εξωτερικό εξαναγκασμό ανάπτυξης της προσωπικότητάς μας. Τη δυνατότητα αυτή την απολαμβάνουν εξίσου όλοι οι πολίτες. Επομένως, τίθεται αυτομάτως ένα όριο στην ελευθερία του καθενός και της καθεμιάς από εμάς• η ελευθερία των άλλων. Τι ακριβώς σημαίνει στην πράξη δυνατότητα ανεμπόδιστης ανάπτυξης της προσωπικότητάς μας; Να μπορώ να κάνω ό,τι θέλω, να πηγαίνω όπου θέλω, να εκφράζομαι όπως θέλω, να μπορώ με λίγα λόγια να κάνω πράξη αυτά που επιθυμώ, για να νιώθω ότι εγώ καθορίζω τη ζωή μου. Είναι, λοιπόν, μια ανέμελη υπόθεση η ελευθερία; Η ελευθερία συνεπάγεται ευθύνη. Ευθύνη προς τον εαυτό μου, ευθύνη και προς τους άλλους. Είμαι ελεύθερος/-η να κάνω επιλογές, σημαίνει, φέρω ταυτόχρονα και την απόλυτη ευθύνη για τις επιλογές μου, ακριβώς γιατί είναι επιλογές δικές μου και κανένας άλλος δεν μου τις επέβαλε. Μπορεί, για παράδειγμα, κάποιος να επιλέγει για συγκεκριμένους λόγους να μην εργάζεται. Αναλαμβάνει την ευθύνη για την επιλογή του αυτή, σημαίνει να μην ζητάει από άλλους χρήματα, να μην ζει παρασιτικά, να μην προβαίνει σε εγκληματικές ενέργειες για να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες κ.ο.κ. Αν δεν αναλάβει τις ευθύνες που συνεπάγεται η οποιαδήποτε επιλογή του και τις μεταθέσει σε κάποιον άλλον, τότε παύει να αυτοκαθορίζεται. Οποιοσδήποτε μπορεί να τον κάνει υποχείριό του, παύει επομένως να είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος. Άλλωστε, όπως ο ίδιος έχει απαίτηση κανείς να μη του στερεί την ελευθερία του, κατά τον ίδιο τρόπο και κάποιος άλλος έχει την απαίτηση, να μην στερείται τη δική του ελευθερία. Η ελευθερία είναι δικαίωμα, αλλά ταυτόχρονα, ευθύνη και υποχρέωση σεβασμού της ελευθερίας των άλλων.

Συμπερασματικά, η ελευθερία προϋποθέτει ωριμότητα, αυτογνωσία, συνειδητοποίηση των ευθυνών και των υποχρεώσεων, που αυτή συνεπάγεται.

Ενδεικτικές απαντήσεις ερωτήσεων της τράπεζας...

Education

Transcript of Ενδεικτικές απαντήσεις ερωτήσεων της τράπεζας...