Тема: Јонизирачко зрачење и заштита

Изработиле: Ивана Талевска

Атанас Стојчевски

Јонизирачко (радиоактивно) зрачење

Радиоактивност (латински: radium, activitas - дејност) е хемиско радиоактивно распаѓање, спонтано претворање на едни хемиски елементи, односно нуклеарни видови, во други, проследено со емисија на јонизирани атоми на хелиум, електрони и електромагнетно зрачење (алфа, бета и гама-зраци).

Гама-Зраци ( )ϒГама-зраците се елктромагнетни бранови , слични на рендгенските или (X)зраците.Тие имаат сосема друга природа од алфа и бета зраците.Не носат полнеж и се движат со брзина на светлината.Ефектот на јонизацијата е многу слаб бидејќи тие се елктромагнетни бранови но затоа пак се многу продорни.Тие можат да поминат низ човечкото тело а скоро сосема да апсорбираат со бетонски слој од оклолу еден метар .Бетонската заштита се користи кај нуклеарните централи.Може да се каже дека гама зраците никогаш целосно не можат да апсорбираат.Можат да се преполоват на пример со оловна плоча од дваесетина милиметри и со тоа да се намали нивното штетно дејство.Бидејќки се ненаелектризирани тие не скршнуваат ниту во електрични ниту во магнетни полињна.Гама-зраците секогаш се придружно зрачење на алфа и бета радиоактивноста.

Бета-Радиоактивност (β)Кај Бета-радиоактивноста доаѓа до откинување на еден електрон од атомското јадро.Се покажало дека неутроните ,всушност можат да се распаднат на еден протон и еден електрон и една мала честица со занемарливо мала маса што се нарекува антинеутрино.Тоа значи дека при бета распадот доаѓа до одделување на еден електрон од јадрото тогаш во јадрото ќе се појави вишок од еден протон за сметка на распадниот неутрон.Бидејќи бројот на протоните е оној што го определува хемискиот елемет тогаш неговиот хемиски елемент е со еден протон повеќе од појдовниот па ќе се наоѓа за едно место понапред во периодичната табела.На пример при бета-распадот на алуминиумот -28 се издвојува еден електрон и се добива јадро од сицилиум -28. Од реакцијата мозе да се забележи дека вкупниот број нуклеони пред и по распадот како и вкупниот полнеж пред и по распадот на јадрото останува непроменет (13е=14е-1е).Електронот при бета-распадот го напушта атомот со голема брзина околу 9/10 од брзината на светлината во форма на бета-радиоактивна честица. Јонизирачката способност на бета-честиците не е толку голема како кај алфа-честиците но сепак нивната продорност е далеку поголема бидејќи тие се многу помали.Алуминиумската плоча со дебелина од неколку милиметри би била сосема доволна заштита од бета-радиоактивните матријали.Бидејќи се работи за лесните електрони,тогаш и скршнувањата во елктричните и магнетнит.

Опасности од радијацијатаКога радијацијата од радиоактивните супстанции се судира со неутрални атоми или молекули, тие може да станат јонизирани. Ова значи дека тие формираат честички со електричен полнеж, наречени јони. Ако молекулите на живите клетки се јонизираат, тие може да предизвикаат загрозување на здравјето, вклучувајќи рак. Колку што дозата на радијација е поголема, толку е поголема опасноста од добивање рак. Поголеми дози радијација ги уништуваат клетките на ракот. Кога изворот на радијација е надвор од телото, алфа честичките се најмалку опасни затоа што не може да продрат низ кожата и да допрат до живите клетки. Бета честичките и гама зрачењето се најопасни, затоа што продираат низ кожата и допираат до клетките и органите, кои што може да ги апсорбираат. Работниците што имаат допир со радиоактивни материи треба да носат радиоактивен привезок, што ја мери јачината на радијацијата и јавува ако работникот е изложен на радијација подолго време. Привезокот содржи парче фотографски филм. Филмот потемнува кога е изложен на радијација. Филмот се затемнува пропорционално со времето на изложување на работникот на радијација. Ако радиоактивниот извор е внатре во телото, алфа честичките се најопасни затоа што тие најмногу се апсорбираат од клетките. Бета честичките и гама зраците се помалку опасни, затоа што тие пооминуваат низ ткивата.

Примена на радијацијата

* уништување на клетки заболени од рак

* уништување на штетни микроорганизми

* набљудување и контрола на дебелината на материјалите во производството, например, на хартија, гума, метали

* во болниците, за набљудување на процесите во телото

Најчесто се употребува извор на бета честички. Ако листот ја има потребната дебелина, до детекторот допира едноличен синганл, со што на екранот се покажува права линија. Ако линијата започне да се крева нагоре, листот е премногу тенок и обратно, ако линијата започне да опаѓа листот е премногу дебел. Најчесто користените радиоактивни извори се емитерите на гама зраци, така што радијацијата поминува низ телото до детекторот, бидувајќи сосема малку апсорбирана од клетките и ткивата. Гама зраците имаат доста кус период на полураспаѓање, со што се минимизира можноста за оштетување на клетките и ткивата.

Мерки за заштита од радиоактивно зрачење

1-Избегнување на подолг престој на отворено место

2-Почесто туширање заради тргање на радиоктивните честички од косата и телото

3-Често менување на облеката

4-Орално земање на таблети со калиум-јод

5-Избегнување на пиење вода од отворено подрачје

6-Хранење со вегетиријанска исхрана и со житарици

7-Консумирање на зелен чај како превентива од појачано зрачење

8-Консумирање на флаширана вода

9-Избегнување од јадење на зелени салати, зеље, спанаќ и зеленчук

10-Консумирање на салати од алги

Користена литература:

www.wikipedia.org