электроник хичээл
-
Upload
suuri-suuri -
Category
Documents
-
view
5.722 -
download
3
description
Transcript of электроник хичээл
![Page 1: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/1.jpg)
1
2012.03
Tatsuo Kawasaki
Цахилгаан ба электроникийн туршилтууд
Бүлэг 1:Цахилгааны үндсүүдБүлэг 2: МоторБүлэг 3: Багажуудаа угсрахБүлэг 4: ТГ ба ХГБүлэг 5: Электроникийн элементүүд Бүлэг 6: Транзисторт хэлхээнүүдБүлэг 7: Аналог хэлхээБүлэг 8: Дижитал хэлхээБүлэг 9: Микрокомпьютер/PSoC
Koji Tsuchihashi
![Page 2: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Цахилгаан ба Электроник Чадал, Энергийн хувирал Мэдээлэл ба Харилцаа
![Page 3: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/3.jpg)
3
1. Бидний амьдралын эргэн тойронд байгаа цахилгаан ба электроник (EE)-ийг мэдэх. 2. Цахилгааны үндэсээс транзисторт хэлхээ хүртэл тодорхой судлах.3. Туршилтууд ба дасгалуудаар туршилт хийж ЕЕ-ийг хялбар ойлгох.4. Материалуудыг сайжруулах мөн эдгээрийг ЕБС-ийн боловсролд ашиглах, хамтран ажиллах.
Зорилго
![Page 4: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/4.jpg)
4
1) Хүчдэл2) Гүйдэл3) Эсэргүүцлийн өнгөний код4) Чадал 5) Туршилтын хавтан 6) Хүчдэл удирдах хэлхээ7) Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор
1.1 Хүчдэл ба гүйдэл
Бүлэг 1 Цахилгааны үндэс
![Page 5: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/5.jpg)
5
1) Хүчдэл
① Нэг хуурай зай 1.5В үүсгэнэ.② Цуваа холбогдсон хоёр зай 3.0В үүсгэнэ.③ Хоёр хуурай зайг батарейн сууринд
холбоё.
1.5 B
3.0 B
0 B 0 B
0 B3.0 B
①
②
3.0 B 0 B
③
Батарей бол цахилгааны үүсгүүр юм.
Унтраалга
![Page 6: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Хүчдэл
? B
? B
0 B 0 B
①
② ④[Асуулт]
? B
0 B
? B ? B③ ⑤
① ② ③ ④ ⑤
Хариулт (В )
![Page 7: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Хүчдэл Үүсгүүр
ХГ адаптор ХГ 220В
ТГ 5В
②
Батарей (хуурай зай) ① бол ТГ үүсгүүр. ХГ адаптор ② бол ХГ-ийг ТГ-д хувиргадаг ТГ-ийн үүсгүүр юм.
①
3.0 В0В
+
-
Тэмдэглэгээ
![Page 8: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Холболт: богино холболтын үед их
хэмжээний гүйдэл үүснэ.
Нээлттэй хэлхээгээр
гүйдэл гүйхгүй
Цахилгаан хэлхээгээр гүйдэл гүйдэг. Богино холболт (②)-ын үед батарей амархан нурдаг.
Резистороор гүйдэл гүйнэ.
2) Гүйдэл
②гүйдэл
① Резистор
Гүйдлийн чиг
③
![Page 9: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Аравтын оронНэгжийн оронҮржвэр
7) Эсэргүүцлийн өнгөний код Өнгө Тоо Үржвэр
мөнгөлөг - 10-2
Алтлаг - 10-1
Хар 0 1
Бор 1 10
Улаан 2 102
Улбар шар 3 103
Шар 4 104
Ногоон 5 105
Цэнхэр 6 106
Нил ягаан 7 107
Саарал 8 108
Цагаан 9 109
Өнгөгүй - -
Ом100
ОмK1
ОмK10
Ом10
![Page 10: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Цахилгаан чадал бол гүйдэл I ба хүчдэлийн V үржвэр. R резистороор гүйх гүйдэл нь V хүчдэлд шууд пропорционал:
Омын хууль
3) Чадал
гүйдэл
100 Ом
0B
гүйдэл
10 Ом
0B
В 3В
R 100 Ом
I 0.03A
P 0.09Вт
В 3В
R 10 Ом
I 0.3A
P 0.9Вт
В 1.5В
R 10 Ом
I
P
[Асуулт]
IVP
R
VI
RP
RP
В Вольт 1B
R Ом 1Ом
I Ампер 1A
P Ватт 1Bт
![Page 11: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/11.jpg)
Гүйдлийн үүсгүүр
Идеал хүчдэлийн үүсгүүр нь янз бүрийн ачааг тогтмол хүчдэлээр хангана. Идеал гүйдэл үүсгэгч нь янз бүрийн ачааг тогтмол гүйдлээр хангана.
1
01 R
EI
2
02 R
EI
+
-
+
-
V1
V2
0E
0E
1I
1R
2I
2R
1R
2R
0I
0I
0I
0I
Гүйдлийн үүсгүүрХүчдэлийн үүсгүүр 11
011 IRV
022 IRV
![Page 12: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/12.jpg)
Хүчдэлийн үүсгүүр/ Гүйдлийн үүсгүүр
Гүйдлийн үүсгүүр
Хүчдэлийн үүсгүүр
12
Асуулт
1V
2I
1I
В0
A1.0 Ом30
Ом20Ом50
d)c)
+-
1I
В0
В5Ом30
1VОм20
a)
+-
1I
2I
1V
В0
В5 Ом30
Ом20Ом50
b)
A1.0
1I
В0
Ом30
1VОм20
a)
b)
c)
d)
1I 2I 1V(A) (A) (В)
, , утгаар хүснэгтийг бөглө.1I 2I 1V
![Page 13: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/13.jpg)
13Холболт: Цахилгаан хэлхээний зангилаатай адил
4) Bread Board
①
②
③
① Bread board-ийг хүчдэл үүсгүүр, резисторууд зэргийг холбоход ашигладаг.
② Доод талын шугамууд нь ерөнхий газар буюу 0В-д ашиглагддаг.③ Дээд талын шугамууд нь ерөнхий хүчдэлийн шугамд ашиглагддаг.④ Босоо байрлалтай 5 нүхүүд хоорондоо холбоотой.
④
![Page 14: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Mодон суурь дээрх Bread Board ба хувьсах эсэргүүцлийн байрлал
Модон суурь ХЭ : Хувьсах эсэргүүцэл
ХЭ
![Page 15: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/15.jpg)
ТГ 5В
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметрийг холбоно.Алхам2: Хүчдэлийн хэмжих хязгаарыг тохируулна.Алхам3: ХЭ-ийг 0 болгоно.(Зүүн эргүүлнэ.)Алхам4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.Алхам5: ХЭ-ийг эргүүлэн хүчдэлийг хэмжинэ.
0В
0-4.5В
Вольтметр
2) Хүчдэл удирдах хэлхээ
15
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл үүсгүүр
①② ③
④
100Ом
0-4.5В
0В
ХЭ
10Ом
10Ом резистор бол хэлхээг хамгаална.
Хүчдэл үүсгүүр холбогдсон үед Мультметрийн тохируулгыг хэзээ ч өөрчилж
болохгүй.
![Page 16: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/16.jpg)
3) Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор
5В
Bread Board
Хүчдэл удирдах хэлхээ
Хүчдэл үүсгүүр бол таван хүчдэлийн залгуур руу холбогдсон. Хүчдэл удирдах хэлхээг хавтан бүр дээр угсрана.
Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор
5В5В
5В5ВAC адаптер
16
![Page 17: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/17.jpg)
1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих2) Омын хууль3) Цуваа ба Зэрэгцээ холболт
1.2 Омын хууль
17
![Page 18: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/18.jpg)
0В
0-4.5В
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ холбоно.Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих хязгаарыг тохируулна.Алхам 3: ХЭ-ийг 0В дээр тохируулна.Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.Алхам 5: ХЭ-ийг эргүүлэн 1В дээр тохируулна.Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ.
1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
mA
10В
ТГ 0 ~ 4.5В
100Ом
I
R
A
V
0В
+
-
+-
Вольтметр
Амперметр
18
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл үүсгүүр
①
②
③
④
![Page 19: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/19.jpg)
Омын хууль
R
VI
V-I диаграмм
V(В)0 1 2 3 4 5
I(mA)
0
10
20
30
40
50 R=100Ом
V (В)I (Хэмжсэн утга)
0 0
1
2
3
4
4.5
Хүчдэлийг өөрчилж хүчдэл ба гүйдлийг хэмжинэ. Хэмжсэн утгуудаараа V-I диаграмм дээр R=100Ом-ын шулууныг
байгуулна.
2) Омын хууль
ТГ 0 ~ 4.5В
100Ом
I
R
A
V
0В
+
-
+-
IVP
Зарцуулах чадал
[Хэмжигдэхүүн]
19
200ОмR=
![Page 20: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/20.jpg)
Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж.
3) Зэрэгцээ ба Цуваа холболт
R
5В
1KОм
IAV1
0В
+-
5В
1KОм
IA
V1
0В
+-
1KОм
V21KОм
0В
5В
1KОм
IA
V1 +-a) b) Зэрэгцээ холболт c) Цуваа холболт
Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар
a) ―
b) ―
c)20
![Page 21: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/21.jpg)
1KОм
5В
1KОм
IA
V1
0В
+-
1KОм
1KОм
V1
1KОм
V2
5В
1KОм
IA
0В
+-
d) e)
Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар
d) ―
e)
21
Зэрэгцээ ба Цуваа холболт
Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж.
![Page 22: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/22.jpg)
1) LED асаах2) LED-ний хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих3) LED –ний V–I Характеристик 4) LED ашиглан тэмдэгт зурах
1.3. LED асаах
22
![Page 23: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/23.jpg)
23
1) LED асаах
LED
+-
0B
0-2.5B
-
+ХЭ
ТГ 5B
10Ом
+
-
(+)-ээс ( - ) руу (шууд чиглэл) гүйдэл гүйх ба LED асна. ( - )-аас ( + ) руу (урвуу чиглэл) гүйдэл гүйхгүй. Улаан LED 2.5В-оос доош хүчдэл хэрэглэнэ.
![Page 24: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/24.jpg)
0В
0-2.5В
2) LED-ний хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
Вольтметр
Амперметр
-
+
ТГ 0 ~ 2.5ВI
LED
A
V
0В
+
-
+―
24
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл үүсгүүр
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ холбоно.Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих хязгаарыг тохируулна.Алхам 3: ХЭ – ийг ОВ дээр тохируулна.Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.Алхам 5: ХЭ – ийг эргүүлж 1В болгоно.Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ.
![Page 25: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/25.jpg)
V-I диаграмм
V(В)
0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5
I(mA)
0
5
10
15
20
25
V (В)I (Хэмжсэн
утга)Гэрэлтэх байдал
0 0 Гэрэлгүй
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
Хүчдэлийг өөрчлөөд гүйдэл ба хүчдэлийг хэмжинэ. Хэмжсэн утгуудаар график байгуулна.
LED-ний Вольт-Амперийн хамаарал(ВАХ)
ТГ 0 ~ 2.5ВI
LED
A
V
0В
+
-
+-
25
[Хэмжигдэхүүн]
LED Омын хуулинд захирагдах уу?
[Асуулт]
![Page 26: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Цэнхэр LED ба V-I характеристкийг хэмжих
V-I диаграмм
V(В)
I(mA)
0 1 20
1В –оос 3В хүртэл хүчдэлийг тохируул. Гүйдлийг хэмжээд LED-ний гэрэлтэлтийг ажигла. Хэмжилтийн утгаар V-I диаграмм дээр график байгуул.
Вольт гүйдэл LED гэрэлтэлт
0 0 гэрэлгүй
1.5
2.0
2.2
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
3.0 Тийм, маш их гэрэлтэй
10
20
3
![Page 27: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/27.jpg)
0В
0-4.5В
4) LED ашиглан тэмдэгт зурах
27
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
![Page 28: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/28.jpg)
28
1) Соронз 2) Соронзон орон3) Цахилгаан соронзон 4) Цахилгаан соронзон хүч
Part 2 Мотор
2.1 Цахилгаан–Соронзон хүч
![Page 29: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/29.jpg)
29
N S
N
S - N таталцана (татах)S - S түлхэлцэнэ (түлхэх) N – N түлхэлцэнэ (түлхэх)
Тогтмол соронз
1) Соронз
S
NS
Соронзон туйл: N, SСоронзон оронСоронзон урсгалСоронзон материал
Бидний амьдралын эргэн тойронд тогтмол соронз байдаг.
![Page 30: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Соронзон орон
S
N
Хойд соронзон туйл
Өмнөд соронзон туйл
S
N
S
N
Компасс
2) Соронзон орон
Дэлхий бол тогтмол соронз.
![Page 31: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/31.jpg)
31
3) Цахилгаан соронзон
Луужин
Батарей +
A : Сул соронзон Цахилгаан гүйдэл
-
S
N
Сул соронзон орон
Цахилгаан гүйдэл соронзон орныг үүсгэнэ.
B : Хүчтэй соронзон
Батарей+-
Төмөр зүрхэвч
Хүчтэй соронзон орон
Цахилгаан гүйдэл
Төмөр
![Page 32: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/32.jpg)
32
4) Цахилгаан соронзон хүч
touch
Соронзон орон дундуур цахилгаан гүйдэл гүйхэд соронзон орны зүгээс гүйдэлтэй дамжуулагчийг хөдөлгөх хүч үүсдэг: Лоренцийн хүч.Лоренцийн хүч нь Мотор/Генераторын ажиллах үндсэн зарчим болдог.
Гүйдэл
Хөдлөх
Соронзон орон
3.0 В0В
Хүргэх
![Page 33: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/33.jpg)
2.2 Мотор хийх
1) 2 туйлт мотор2) Эргэлдэгч ороомог 3) 3 туйлт мотор4) Bread board ашигласан мотор
33
![Page 34: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/34.jpg)
34
1) 2 туйлт мотор
Алхам 1: Цахилгаан соронзон хийх
Зүрхэвч оруулах
Алхам 2: Ротор хийх
Эргэлтийг эхлүүл
Нарийн утас ашиглах
Magnet
Алхам 3: Мотор хийх Алхам 4: Батарейд холбоод эргүүл
![Page 35: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/35.jpg)
Алхам1: Цахилгаан соронз хийх Алхам 2: Ротор угсрах
Алхам 3:Мотор угсрах
Алхам 4: Коммутаторт холбогчийг
суурьлуулах
Пааланг арилгах
Цагираг
![Page 36: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Яагаад эргэлдэж байна вэ?
N
S
S→N
S
N
S S
Эргүүлэгч хүч үйлчилнэ
Эргэлдэнэ Эргэлдэнэ
Цахилгаан гүйдэл
Эргүүлэгч хүч үйлчилнэ
SN SN
① ② ③ ④
① Гүйдэл A –гаас B рүү A тал нь N
③ Гүйдэл B –гээс A руу B тал нь N
Эргэлтийг хадгалах
A B AB
Гүйдэл
N→S
S→N
N→S
![Page 37: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/37.jpg)
37
2) Эргэлдэгч ороомог
Алхам1: Ороомог хийх
2.5cм орчим пааланг арилгах
3.5cм орчим 3cм орчим
Зөвхөн дээд хагасын пааланг арилгах
Нарийн утсыг 10 ороо
Соронз
Эргэлтийг эхлүүл
Зөвхөн талыг нь арилгах нь маш чухал
Алхам2: Пааланг арилга
Зөвхөн дээд талыг
Алхам3: Батарейд холбо
![Page 38: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/38.jpg)
38
Яагаад эргэлдэж байна вэ?
N
S
SN
N
S
N
S
N
S
A) Эргүүлэгч хүч үйлчилнэ
B) Эргэлдэнэ C) Эргэлдэнэ D) Эргэлдэнэ
(S)
(N)
Гүйдэл гүйхгүй
(N)
(S)
Гүйдэл гүйнэ
таталцана Чөлөөтэй эргэлдэнэ
N
S
N
S
Байрлал A) Байрлал C) : Гүйдэл гүйхгүй
Гүйдэл гүйхгүйГүйдэл гүйхгүй
Чөлөөтэй эргэлдэнэ
Чөлөөтэй эргэлдэнэ
![Page 39: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/39.jpg)
39
N
S
SN
N
S
N
S
N
S
A) Эргүүлэх хүч үйлчилнэ
B) Таталцана C) Эргүүлэх хүч эсрэг чигт үйлчилнэ
D) Түлхэлцэнэ
S
N
N
SS N
Гүйдлийн гүйнэ.Гүйдэл эсрэг чигт гүйнэ.
Хэрэв -гүй бол
таталцанатүлхэлцэнэ
N
S
Байрлал A) Байрлал C): урвуу гүйдэл
N
S
![Page 40: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/40.jpg)
40
3) 3-Туйлт мотор
Алхам 1: Ротор хийх
Алхам 2: Коммутатор угсрахОроох
Алхам 3:Ротор угсрах
Алхам 4: Мотор угсрах
Соронзонг угсрах
Ротор бэлэн болгох
Коммутаторт холбогчийг суурьлуулах
Алхам 5: Батарей холбох
Зааврын дагуу 3 туйлт мотор угсрах.
Мотор эргэлдэж байхад тосыг дусаана!
![Page 41: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/41.jpg)
Алхам 1:Мотор хийх
Ороох
Алхам 2:Коммутатор угсрах
Алхам 3:Ротор угсрах
![Page 42: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/42.jpg)
Алхам 4:Мотор угсрах Соронзонг тогтоох
Коммутаторт холбогч суурьлуулах
Step5: Батарейд холбоод эргүүлэх
![Page 43: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/43.jpg)
43
4) Bread Board ашигласан мотор
пааланг 2.5cm ховхлоно.
3.5cm орчим 10-н удаа орооно.
3cm орчим
Алхам1: Тогтоогчоо хийх (×2)
2.5cm орчим
3cm орчим
Тогтоогчоо тогтоохдоо bread board ашиглана
Зөвхөн дээд талын пааланг ховхлоно. Зөвхөн дээд талын пааланг ховхлоно.
![Page 44: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/44.jpg)
44
Bread Board ашигласан мотор
Усграх
Соронзон
Эхлээд эргүүлж өг
ТГ 1.5В эсвэл 3В
![Page 45: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/45.jpg)
1) Туршилтанд зориулсан багажууд
Вольтметр ТГ-ийн хүчдэл үүсгүүр
Сигнал генератор Осциллоскоп45
![Page 46: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/46.jpg)
46
Электроникт юу шинэ вэ?
ЦахилгаанХүчдэл
Гүйдэл
Чадал
Резистор
Омын хууль
LED
Соронз
Цахилгаан соронзон хүч
Мотор
Сигнал
Электроникийн эд ангиуд
Хагас дамжуулагч Диод Транзистор Нэгдмэл хэлхээ Санах ой Микро компьютер Чип дээрх систем Утасгүй холбоо
Электроник
![Page 47: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/47.jpg)
47
Ф Гн
Резистор RЭсэргүүцэл
Конденсатор CБагтаамж
Ороомог LНөлөөлөмж
310m610910n1210p1510f
910G610M
310k
1) Резистор, Конденсатор, Индукцийн ороомог
(Ом) (Фарад) (Генри)
Ямар нэгэн цахилгааны утасны бүрэлдэхүүнд эсэргүүцэл R, багтаамж C ба индукцлэл L байдаг.
Ердийн (богино) дамжуулагч утсанд R, C, L-ийн утгууд бага байдаг. R, C, L-ийн утгуудын тэмдэглэгээг элементүүдийн хэрэглээнд хэрхэн
тэмдэглэдэгийг доор үзүүлэв.
![Page 48: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/48.jpg)
2)Хүчдэл ба гүйдэл
Гүйдэл
R
R
VI
dt
dILV
Хүчдэл
Гүйдэл
L)(tV
a)
dt
dVCI
C
Гүйдэл
b) c)
)(tI
)(tV)(tV
)(tI)(tI
RIV IdtCV
VdtL
I1
48
![Page 49: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/49.jpg)
G дамжууламж бол эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн ба бол хувийн дамжууламж, хувийн эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн.
Дамжуулагч утасны эсэргүүцлийн хэмжээ R дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ.
Энд, бол материал бүрд өгөгдөх хувийн эсэргүүцэл ба S бол утасны хөндлөн огтлолын талбай, L утасны урт.
LS
S
LR
RG
1
1
3) Эсэргүүцэл
Al Fe Cu
ρ ( ×10-6 ) ( Ом*cм ) 2.74 9.8 1.70
Эсэргүүцлийн хэмжээ ( Ом )
Зарцуулах чадал (Вт)
S=1мм2 хөндлөн огтлолын талбайтай, 10м урт өөр өөр материалаар хийгдсэн дамжуулагчуудыг доор харуулжээ.
Асуулт1: Дамжуулагчийн эсэргүүцлийн хэмжээг тооцоол.
Асуулт2: Хэрэв дамжуулагчаар гүйх гүйдэл нь 10A бол зарцуулах чадал нь хэд байх вэ?
Асуулт
49
![Page 50: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/50.jpg)
Цахилгаан цэнэг Q хадгалагдсан конденсаторын багтаамж C бол CV. Доорх (Зураг b)-д үзүүлсэн R эсэргүүцлээр цахилгаан цэнэг шилжинэ. Хадгалагдсан цэнэг LED-ээр гүйж цэнэгээ алдана (Зураг с).
4) Багтаамж
CVQ
Гүйдлээр цэнэглэгдэнэ.
a) b)
R
+ +CQ
_ _
I
V
c)
R
10Ом/1KОм
+ +CQ
_ _
Гүйдэл гүйж цэнэгээ алдана.
t
V
R
100KОм
+ +CQ
_ _
Удаан цэнэгээ алдана.
CR
1000μФ
100сек
50
100KОм
![Page 51: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/51.jpg)
B C E
2SD2012
BCE
51
ТГ 5ВОсциллоскоп
B C E
2SD2012
1μô 100Îì
100Ом
10КОм
5) Импульсэн сигналийн гажиг
Сигнал генераторОсциллоскоп
100Ом
ТГ5В
RB10KОм 100Ом
RE 1μФ
0В
Сигнал генератор
1000Гц
![Page 52: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/52.jpg)
ОсциллоскопОсциллоскопОсциллоскоп
Импульсэн сигналийн гажиг
R
L
a)
C
b) c)
100Ом
1μФ
1мГн
R
10ОмR100Ом
R
100Ом
Осциллоскоп дээрх долгионы хэлбэрийг ажиглаад зураарай.
52a) b) c)
![Page 53: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/53.jpg)
Резистор Конденсатор Индукцийн ороомог
Бүрэн эсэргүүцэл Z R
Бүрэн дамжууламж Y
6) Бүрэн эсэргүүцэл/Бүрэн дамжууламж
Гүйдэл
R
R
VI
I
f 2
Lj
VI
Хүчдэл
Давтамж
f
Гүйдэл I
LtVV sin0V
a) CVjI
C
Гүйдэл I
V
b) c)
RG
1
Cj1
Cj
Lj
Lj1
Энд j юу вэ? 53
![Page 54: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/54.jpg)
1) Нам давтамжийн шүүлтүүр (LPF)2) Өндөр давтамжийн шүүлтүүр(HPF)
54
5.2 Шүүлтүүрүүд
Нам давтамж Өндөр давтамж
LPF Нэвтрүүлнэ. Нэвтрүүлэхгүй
HPF Нэвтрүүлэхгүй Нэвтрүүлнэ
![Page 55: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/55.jpg)
jeRCRCjV
V
V
CjR
CjV
20
1
01
1
1
1
1
1
1
RC tan
R C0V1V
decdB /20
0
Нам давтамжийн филтер
logRCR
1
1) Нам давтамжийн шүүлтүүр
55
0
1logV
V
![Page 56: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/56.jpg)
Сигнал генератор
Осциллоскоп
Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах
2KГц
56
Жишээ 1a)
![Page 57: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/57.jpg)
Example 1a )
R C0V1V
Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах
57
1V
0V 1V
0V
② a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.1V
) 100a f Гц
) 1b f KГц
Осциллоскоп
RRf
① R=500Ом ба үед ба -ийг тооцоол
FC 1 RRf
0V
![Page 58: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/58.jpg)
je
RCRCjV
V
V
CjR
RV
20
1
01
11
11
1
1
1
RC 1
tan
decdB /200
Өндөр давтамжийн шүүлтүүр
logRCR
1
0
1logV
V
0V1VR
C2) Өндөр давтамжийн шүүлтүүр
58
![Page 59: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/59.jpg)
Сигнал генератор
Осциллоскоп
Өндөр давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах
2KГц
59
Жишээ 1b)
![Page 60: электроник хичээл](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022050705/5584d5cfd8b42a84408b462e/html5/thumbnails/60.jpg)
Жишээ 1b )
Өндөр давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах
60
RC
0V1V
1V
0V 1V
0V
) 100a f Гц
) 1b f KГц
Осциллоскоп3В
RRf
① R=500Ом ба үед ба -ийг тооцоол
FC 1 RRf
② a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.0V 1V