ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ

 

  Μελετώντας τις προτάσεις ως προς τα συστατικά/δομή τους,  μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τέσσερις κατηγορίες:

α) πρόταση απλή, β) σύνθετη, γ) ελλειπτική, δ) επαυξημένη.

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Η Μαρία ΡΗΜΑ

έφαγε

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

σαλάτα

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Η Μαρία ΡΗΜΑ

έφαγε

ΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

μια

ΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

ωραία

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

σαλάτα

ΡΗΜΑ

έφαγεΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Οσαλάτα

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Ο Γιώργος

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

και η Μαρία

ΡΗΜΑ

έφαγαν

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

σαλάτα

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Ο Γιώργος ΡΗΜΑ

είναι

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

ψηλός καιΚΑ

ΤΗΓΟ

ΡΟΥΜ

ΕΝΟ

μελαχρινός

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Ο Γιώργος

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

και η Μαρία

ΡΗΜΑ

είναι

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

φίλοι και

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

συγγενείς

Απλή πρόταση

Απλή λέγεται η πρόταση που αποτελείται από τους κύριους όρους, δηλ. περιλαμβάνει τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες για να δηλωθεί ένα νόημα, για να μεταδοθεί ένα μήνυμα. Κύριοι όροι της πρότασης θεωρούνται το Υποκείμενο και το Κατηγόρημα (= ρήμα, ρήμα +αντικείμενο/α, ρήμα +κατηγορούμενο, ρήμα + ποιητικό αίτιο). Οι μορφές που μπορεί να έχει μια απλή πρόταση είναι οι εξής:

 

 

Ελλειπτική πρόταση

Ελλειπτική λέγεται η πρόταση, όταν κάποιος από τους βασικούς όρους λείπει, γιατί εννοείται εύκολα. Στον καθημερινό μας προφορικό λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως ελλειπτικές προτάσεις.

 

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Το μωρό ΡΗΜΑ

κοιμάται

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Η Μαρία ΡΗΜΑ

έφαγε

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

σαλάτα

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Ο Γιώργος ΡΗΜΑ

είπε

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο 

ΑΜΕΣΟ

την αλήθεια Α

ΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο 

ΕΜΜΕΣΟ

στη Μαρία

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Η γάτα

ΡΗΜΑ ΣΥΝ

ΔΕΤΙΚΟ

είναι

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

πεινασμένη

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Το ελάφι ΡΗΜΑ

σκοτώθηκε

ΠΟΙΗΤΙΚΟ

 ΑΙΤΙΟ

από σφαίρα

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

(Εσύ) ΡΗΜΑ

Πώς είσαι;

Επαυξημένη πρόταση

Επαυξημένη λέγεται η πρόταση, όταν εκτός από τους βασικούς όρους περιλαμβάνει και προσδιορισμούς.

 

Σύνθετη πρόταση

Σύνθετη λέγεται η πρόταση που περιλαμβάνει κάποιο όρο δύο φορές ή περισσότερες (εκτός, βέβαια, από τη ρήμα).

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο(Εγώ) ΡΗ

ΜΑ

Είμαι άρρωστη.ΥΠ

ΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Εσύ; ΡΗΜΑ

(πώς είσαι)

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

(Εγώ) ΡΗΜ

Α

(είμαι)

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

Κουρασμένη.

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Η Μαρία ΡΗΜΑ

έφαγε

ΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

μιαΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

ωραία

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

σαλάτα

ΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

Το κουρασμένο

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

μωρό ΡΗΜΑ

κοιμάται

ΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

ήσυχαΠΡΟ

ΣΔΙΟΡΙΣΜ

ΟΣ

στο κρεββάτι

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Ο Γιώργος

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

και η Μαρία

ΡΗΜΑ

έφαγαν

ΑΝΤΙΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

σαλάτα

 

Συνδυασμός ειδών

Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις δε συναντάμε διαχωρισμένα αυτά τα τέσσερα είδη. Πολύ συχνά οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε στο λόγο μας είναι συνδυασμοί περισσότερων ειδών.

  

Το μόνο είδος που δεν μπορεί να συνδυαστεί με άλλα είναι η απλή πρόταση.  

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Η κοπέλα

ΡΗΜΑ ΣΥΝ

ΔΕΤΙΚΟ

ήταν

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

ψηλή

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

και μελαχρινή

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

Ο Γιάννης

ΥΠΟΚΕ

ΙΜΕΝ

Ο

και ο Πέτρος ΡΗ

ΜΑ ΣΥΝ

ΔΕΤΙΚΟ

ήταν

ΚΑΤΗ

ΓΟΡΟ

ΥΜΕΝ

Ο

συμφοι-τητές ΚΑ

ΤΗΓΟ

ΡΟΥΜ

ΕΝΟ

και φίλοι

ελλειπτική & επαυξημένη

Τι κάνεις σήμερα;

ελλειπτική γιατί λείπει το υποκείμενο εσύ

επαυξημένη γιατί υπάρχει ο 

προσδιορισμός σήμερα

σύνθετη & ελλειπτική & επαυξημένη

Να  ο αδελφός μου και ο νέος συγκάτοικός του!

σύνθετη γιατί έχει δύο υποκείμενα αδελφός - σ

υγκάτοικος

ελλειπτική γιατί λείπει το ρήμα

επαυξημένη γιατί υπάρχουν οι 

προσδιορισμοί μου, νέος, του