Õèìèéí õîëáîîíû õýìæèãäýõ¿¿í áà

÷àíàð

Боловсруулсан: Ж.Баярцэнгэл /14-р сургуулийн багш/

Òåëå õè÷ýýë

10-р анги

Ñýäâèéí õ¿ðýýíä ñóðàã÷äûí ýçýìøâýë çîõèõ ÷àäâàðóóä:Àòîìûí öî÷ðîõ ÷àíàð áà ýðëèéçæèëòийг çºâ

èëýðõèéëýõÕîëáîîíû õýìæèãäýõ¿¿í¿¿ä ( Óðò, ýíåðãè ,

ýðýìáý, ºíöºã)-èéã òîäîðõîéëîхÕîëáîîíû õàíàñàí, òóéëò , ÷èãëýëò ÷àíàðóóäûã

çºâ òîîöîîëж сурах Ñèãìà áà ïè õîëáîîã òîäîðõîéëæ çóðãààð

èëýðõèéëæ ÿëãàí òàíèõ

Àòîìûí öî÷ðîõÁàãà çýðýã ýíåðãè ºðãºõºä çàðèì ýëåìåíòèéí

àòîìûí îðáèòàëóóä äýýðõ õîñîëñîí

ýëåêòðîíóóä ñàëæ ÷ºëººò îðáèòàëóóä äýýð

î÷èæ õîñëîîã¿é òºëºâò øèëæèõèéã àòîìûí

öî÷ðîõ ãýíý.

6

`

Õîëáîîíû ýðëèéçæèëòÕýëáýð õýìæýý, ýíåðãýýð ÿëãààòàé

îðáèòàëóóäààñ èæèë ýíåðãè õýëáýð á¿õèé

îðáèòàëóóä ¿¿ñýõèéã àòîìûí

îðáèòàëóóäûí ýðëèéçæèëò ãýíý.

Ýðëèéçæèëòèéã ãóðàâ àíãèëíà:

1.S+P=SP

2. S+2P= SP2

3. S+ 3P= SP3

Химийн холбоог электрон бүрхүүлийн өөрчлөлттэй явагдах атомуудын харилцан үйлчлэл гэж үзэж болно.Х

Нүүрстөрөгчийн атомын sp3 ýðëèéçæèëò

sp2 ýðëèéçæèëò

sp ýðëèéçæèëò

Õîëáîîíû õýìæèãäýõ¿¿í¿¿ä:

1.Õîëáîîíû óðò 2.Õîëáîîíû ýíåðãè 3.Õîëáîîíû ýðýìáý 4.Õîëáîîíû ºíöºã

1.Õîëáîîíû óðò:Õîëáîãäîæ áàéãàà õî¸ð àòîìûí öºì¿¿äèéí

õîîðîíäîõ çàéã õèìèéí õîëáîîíû óðò ãýíý.

Õèìèéí õîëáîîíû óðòûã ì, ñì, íì (íàíîìåòð), À0

(àíãåñòðåì) ãýñýí íýãæýýð èëýðõèéëíý.

1íì = 10-9ñì 1À0 = 10-8ñì

L=1.06A

L=?

L=0.74AR=0.53A

2.Õîëáîîíû ýíåðãèÕîëáîîã òàñëàõàä çàðöóóëàãäàõ ýíåðãèéã õîëáîîíû

ýíåðãè ãýíý. Õî¸ð àòîìûí õîîðîíä õîëáîî ¿¿ñýõýä

ýíåðãè ÿëãàðíà , õîëáîîã òàñëàõàä ýíåðãè

çàðöóóëàãäàíà.Õîëáîîíû ¿¿ñýõèéí áîëîí çàäðàëûí

ýíåðãè íü õýìæýýãýýðýэ òýíö¿¿, òýìäãýýðýý ýñðýã áàéõ

áºãººä õèìèéí õîëáîîíû ýíåðãèéã êÆ/ìîëü, êêàëë/ìîëü

ãýñýí íýãæýýð èëýðõèéëýãäýíý.

Õèìèéí õîëáîîÕîëáîîíû ýíåðãè êÆ/ìîëü

H-H 432H-F 565C-C 347C=C 614C≡C 839

3.Õîëáîîíû ýðýìáýÕîëáîãäîæ áàéãàà õî¸ð àòîìûí õîîðîíä

¿¿ññýí õèìèéí õîëáîîíû òîîã õîëáîîíû

ýðýìáý (âàëåíò) ãýíý.

Õèìèéí õîëáîî Õîëáîîíû ýðýìáý

H-H 1

H-F 1C-C 1C=C 2C≡C 3

4.Õîëáîîíû ºíöºãÕîëáîãäñîí àòîìóóäûí öºìèéã äàéðñàí

øóëóóíóóäààð ¿¿ññýí ºíöãèéã õèìèéí õîëáîîíû

ºíöºã ãýíý.

.

Õèìèéí õîëáîîÕîëáîîíû

№ Ýðýìáý Óðò, íì Ýíåðãè êÆ/ìîëü

1. F-F 1 143 159

2. H-F 1 92 565

3. C-O 1 143 358

4. C=O 2 123 745

5. N=N 2 122 418

6. N≡N 3 110 945

7. C≡C 3 121 839

Холбооны урт хичнээн урт байх тусам химийн холбоо төдий чинээ батжилтай байна. Холбооны урт багасах тутам холбооны энерги ихэснэ.

Õîëáîîíû ÷àíàðóóä:

ÕàíàñàíÒóéëò×èãëýëò

Õàíàñàí ÷àíàð:Õèìèéí ýëåìеíò á¿ð ººðèéí êîâàëåíò ÷àíàðûí äýýä óòãàä

õàðãàëçñàí òîîíû õèìèéí õîëáîî ¿¿ñãýõ ýðìýëçëýëòýé

áàéдàã áºãººä ¿¿íèéã êîâàëåíò õîëáîîíû õàíàñàí ÷àíàð

ãýíý. Ýíý íü ýëåìåíòèéí õèìèéí íýãäëèéí íàéðëàãà òîãòìîë

áàéõûã íºõöºëä¿¿ëæ ºãäºã.

1.H-H 2. O=O 3. O

H H

4. O=C=O

Òóéëò ÷àíàð:Öàõèëãààí ñºðºã ÷àíàðààðàà ýðñ ÿëãààòàé ýðñ ÿëãààòàé

àòîìóóäààñ ìîëåêóë ¿¿ñýõýä ýëåêòðîí õîñ íü öàõèëãààí

ñºðºã ÷àíàð èõòýé àòîì ðóó èë¿¿ òàòàãäñàíààð íýìýõ, õàñàõ

öýíýãèéí ÿëãàà ãàð÷, óëìààð ìîëåêóë òóéëòàé áîëäîã.

¯¿íèéã òóéëò ÷àíàð ãýíý.

×èãëýëò ÷àíàð Àòîìûí ãàäààä äàâõðààíû ýëåêòðîíû îðáèòàëóóä

òîäîðõîé ÷èãëýëòýé áàéäàã ó÷ðààñ ò¿¿íèé ¿¿ñãýæ

áóé õîëáîî ÷ òîäîðõîé ÷èãëýëòýé áàéäàã. ¯¿íèéã

õîëáîîíû ÷èãëýëò ÷àíàð ãýíý.

Пирамид Өнцөглөсөн чиглэл

Ñèãìà(σ) áà ïè(π) õîëáîññýí îðáèòàëûí òýãø õýìò ÷àíàð áà

äàâõöàñàí áàéäëààñ íü õàìààðóóëæ õèìèéí

õîëáîîã ñèãìà, ïè ãýæ àíãèëäàã. Õîëáîãäîæ áàéãàà àòîìóóäûí òºâèéã äàéðñàí

øóëóóíû äàãóó ýëåêòðîí ¿¿ë¿¿ä äàâõöàæ ¿¿ññýí õîëáîîã ñèãìà õîëáîî ãýíý. Ñèãìà õîëáîî íü s, p, d ¿¿ëíèé äàâõöëààð ¿¿ñíý.

6

. Õîëáîî ¿¿ñãýæ áàéãàà àòîìóóäûí òºâèéã äàéðñàí øóëóóíû õî¸ð òàëä ýëåêòðîí ¿¿ë äàâõöàæ ¿¿ññýí õîëáîîã ïè õîëáîî ãýíý. Ïè õîëáîî íü p áà d ¿¿ë¿¿äèéí äàâõöëààð ¿¿ñäýã.

Ýòèëåíèé sp2 ýðëèéçæèëò

6

Àöåòèëåíèé sp ýðëèéçæèëò

Бататгал1. Дараах зургаас зөв зурагдсан сигма ба пи

холбоо хэд байна вэ?

.

2. Дараах хоёр хүчлийн байгуулалтын томьёоноос хэдэн сигма ба пи холбоо байгааг тодорхойлно уу?

H2SO4 H3PO4

H3PO4

Гэрийн даалгавар

Н.Нэргүй нарын “Хими III” сурах бичгийн

1. 49-59 хуудас унших2. 51 хуудасны дасгал №1,23. 52 хуудасны дасгал №3,4

6

Анхаарал тавьсанд баярлалаа!

Хэвлэлийн эх бэлтгэсэн: Г.Золзаяа