Η Ορθόδοξη Θεολογία και

ο απανθρωπισμός παπισμού,

προτεσταντισμού και του

πλατωναριστοτελισμού

Ελευθέριος Σταματίου

Θεολόγος-Φιλόλογος

Η Ορθόδοξη Θεολογία και

ο απανθρωπισμός παπισμού,

προτεσταντισμού και του

πλατωναριστοτελισμού

Θεσσαλονίκη 2012

ISBN: 978-960-93-4094-6

© 2012 Ελευθέριος Σταματίου

Τ.Θ.484, 57001 ΝΕΟ ΡΥΣΙΟ

τηλ. 2392071762

επιμέλεια εξωφύλλου και εικόνων: Δρ. Σάββας Παντζαρίδης

5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Πρόλογος 09

Προλογικό σημείωμα 19

Εισαγωγή: 45

Κεφάλαιο Α΄

Οι πρόδρομοι του αντιησυχασμού:

Η φιλοσοφία των απατεώνων Πλάτων-Αριστοτέλης

Πλάτων 84

Η ταυτιστική λογική 91

Η πρώτη δημιουργία των ολοκληρωτισμών

τα θεωρητικά στηρίγματα του φασισμού,

ναζισμού, σταλινισμού 107

Το ιδεολογικό ελληνικό νεκροταφείο 116

Οι δύο φιλοσοφίες και οι δύο φάσεις

της ελληνικής γλώσσας 122

Φιλοσοφία, γνωσιολογία, οντολογία και

λογική του Αριστοτέλη 144

Η απομυθοποίηση της μεταφυσικής

προΰπαρξης της αλήθειας και της ενύπαρξης

αυτής στην ψυχή-νου μόνο ελαχιστοτάτων 158

Αριστοτελική γνωσιολογία-οντολογία 163

Μια δεύτερη γνωσιολογία-οντολογία.

Νους-νόηση 169

Η αριστοτελική φύση 172

Λόγος-ορθολογισμός 177

Η επανάσταση των Αθηναίων κατά της αντι-

δραστικής φιλοσοφίας και του Αριστοτέλη

και της σχολής του 187

Ο δημοκρατικός ελληνισμός προ και

μετά Χριστού 194

6

Η γέννηση της γλώσσας-γνώσης 198

Κεφάλαιο Β΄

Η γνώση και η γλώσσα κατά τους Έλληνες

Πατέρες 203

Η γνώση και η γλώσσα κατά το Γρηγόριο

Νύσσης 207

Η απόλυτη γνώση του Θεού κατά

τον Ευνόμιο 209

Το ακατάληπτον της ουσίας όντων

και Θεού κατά το Μ. Βασίλειο 217

Η ανθρώπινη επίνοια ως δημιουργός και

της γνώσης και των ονομάτων κατά το

Μ. Βασίλειο και Γρηγόριο. Νύσσης 228

Η καταγωγή των ονομάτων κατά το Γρηγόριο

Νύσσης και οι κακουργίες του Ευνομίου

και Γρηγορά 242

Οι δύο σοφίες του Γρηγορά 266

Η γνώση του Θεού δια των ονομάτων κατά

τον Ιωσήφ Καλόθετο 275

Ονόματα-ουσία και ενέργεια του Θεού

κατά τον Ιωσήφ Καλόθετο 295

Η γνώση του Θεού δια της θεώσεως 313

Κεφάλαιο Γ΄

Οι αρνητές της θεώσεως-Αρνητές και της Ανάστασης

του Κυρίου Άνσελμος και Προτεστάντες 324

Η γνώση γενικά κατά τους δημοκρατικούς

Έλληνες και η γνώση του Θεού κατά την

Ορθοδοξία 365

Η μυθική μεταφυσική του Στ. Ράμφου και

το «κενό» των Ευαγγελίων και της παλαμικής

θεολογίας 376

7

Η άρνηση της Αναστάσεως του Κυρίου 387

Το «κενό» της ησυχαστικής-παλαμικής

Θεολογίας 396

Επίλογος 406

Βιβλιογραφία 417

8

9

Πρόλογος

Η παρούσα διατριβή ξεκίνησε την έρευνα της λεγόμε-

νης ησυχαστικής έριδος από τον Ιωσήφ Καλόθετο, αγαπητό

μαθητή του Γρηγορίου Παλαμά. Κατά την πορεία της έρευ-

νας διαπίστωσα ότι και οι τρεις αιρετικοί Βαρλαάμ, Ακίνδυ-

νος και Γρηγοράς επαναλάμβαναν μέσα σε μία δεκαετία τις

ίδιες ακριβώς παρανοησίες, ασχέτως αν ο πρώτος καταδι-

κάσθηκε για τους ίδιους λόγους στη σύνοδο του 1341, ο δεύ-

τερος του 1347 και ο τρίτος του 1351.

Αυτές οι ίδιες παρανοϊκότητες ήσαν οι εξής:

Η απόλυτη πρόγνωση-γνώση των πάντων ακόμη και της

ουσίας (το ιδιαίτερο είναι) του Θεού (αντιγράφοντας Πλάτω-

να, Αριστοτέλη, Αυγουστίνο, Άνσελμο και Ακινάτη ο Βαρ-

λαάμ, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και Ευνόμιο ο Γρηγοράς, ο δε

Ακίνδυνος ήταν ένας αγράμματος καιροσκόπος μάλλον δι-

εστραμμένος που επαναλάμβανε τον Βαρλαάμ). Αυτή την

απόλυτη γνώση, του τύπου ό,τι γνωρίζει ο Θεός το γνωρίζο-

υν και αυτοί, την ταύτιζαν με τα ονόματα, τις έννοιες, το λό-

γο τους, δια τούτο η κύρια δεκαετής εμμονή τους κατά του

αγίου Γρηγορίου Παλαμά ήταν μια φράση του αγίου που ο-

νόμαζε και τη θέωση θεότητα ακολουθώντας τον άγιο Διο-

νύσιο τον Αρεοπαγίτη και αυτός όλους τους προ αυτού πα-

τέρες. Και ενώ γράφηκαν τόσο από τον ηγέτη του ησυχασ-

μού τον άγιο Γρηγόριο, όσο και από τον Ιωσήφ Καλόθετο χι-

λιάδες εκατοντάδες σελίδες στηριγμένες στους μεγάλους

έλληνες πατέρες, που τόνιζαν πεντακάθαρα και απόλυτα

ότι κανένα απολύτως όνομα δεν ταυτίζεται ούτε με την ου-

σία των όντων ούτε πολύ περισσότερο με την ουσία του Θε-

ού, η οποία για όλη την ορθοδοξία παραμένει παντελώς άγ-

νωστη. Γνωστές είναι μόνο οι άκτιστες ενέργειες, ιδιότητες

10

του θεού, τις οποίες τα ονόματα απλά τις περιγράφουν, εν

τούτοις οι αιρετικοί επαναλάμβαναν τα ίδια και τα ίδια, διότι

αν αφαιρέσει κανείς απ’αυτούς τους πλατωναριστοτελικούς

αυτή την ταύτιση ονομάτων και πραγματικότητας τότε ακ-

ριβώς αυτόματα διαλύεται και η ψευδαίσθηση της παντογ-

νωσίας τους. Μετά από τους πατέρες και η σύγχρονη επισ-

τήμη και φιλοσοφία κονιορτοποίησε και γελοιοποίησε αυτή

την προγνωστική μεταφυσική-μυθολογία και την ταύτιση

ονομάτων και πραγματικότητας. Έτσι πάγια λοιπόν οι αντι-

ησυχαστές επέμεναν ότι γνωρίζουν απόλυτα και το Θεό ιδε-

αλιστικά, νοησιαρχικά, αυτομάτως χωρίς τη συμμετοχή, συ-

νεργία και θέληση του Θεού και χωρίς καμία εμπειρική βίω-

ση, εξακρίβωση της ζωντανής παρουσίας του Θεού μέσα

σ’αυτή τη ζωή και πολύ περισσότερο χωρίς τις προϋποθέσε-

ις που ο ίδιος έθεσε στην Αγία Γραφή. Και ενώ δέχονταν τον

τίτλο του χριστιανού, στην πραγματικότητα ο καθένας απ’

αυτούς ως παντογνώστης δημιουργούσε και τη δική του

γραφή, τη δική του δεοντολογία, ηθική, σωτηρολογία, αγιο-

λογία, πάντα όμως με την προϋπόθεση ότι οι ίδιοι είναι και

σεσωσμένοι-άγιοι και ευδαίμονες άπαξ δια παντός και θε-

όπτες. Δια τούτο κυρίως ο Βαρλαάμ πρότεινε επιτακτικότα-

τα στους ησυχαστές να αφήσουν τη φίλη ερημία, τις προσε-

υχές, τις ασκήσεις, την τήρηση των εντολών, τις προσπάθει-

ες εμπειρικής γνώσης του Θεού και να προσέλθουν σ’αυτόν,

ο οποίος εντός ολίγων ημερών θα τους μυούσε στη μεταφυ-

σική του Πλάτωνα – Αριστοτέλη, όπως αυτή είχε κακοπλασ-

θεί από τους Αυγουστίνο, Άνσελμο και Ακινάτη, οπότε αυ-

τόματα μαζί με τη γνώση της μυθολογίας θα αποκτούσαν

αμέσως και τον αγιασμό-σωτηρία τους και τη λύτρωση από

τους πόνους των ασκήσεών τους.

11

Ερευνώντας αυτές τις φαιδρότητες των αντιησυχαστών δια-

πίστωσα επιστημονικά στηριγμένος κυρίως στις πηγές ότι ο

Βαρλαάμ είχε την ψευδαίσθηση της ιδεαλιστικής, μεταφυσι-

κής, ψευδοπαντογνωσίας του Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Πλωτί-

νου, Αυγουστίνου, Άνσελμου, Ακινάτη και σχολαστικών, ο

Γρηγοράς έπαθε την ίδια βλάβη απευθείας από τους Πλά-

τωνα, Αριστοτέλη και Ευνόμιο.

Αυτονόητο ήταν πλέον να στρέψω τις έρευνες στις πρώτες

αρχές των πλανών. Ήδη τις πλατωναριστοτελικές και δυτι-

κές πλάνες τις γνώριζα από προηγούμενη διατριβή που είχα

κάνει στο φιλόσοφο, μέγα διανοούμενο τον Κορνήλιο Κασ-

τοριάδη, ο οποίος αφού κονιορτοποίησε την παραπάνω με-

ταφυσική στηριγμένος σε ολόκληρους κλάδους επιστημών,

την αποκαλούσε συν τοις άλλοις και θανατηφόρα απάτη.

Εν συνεχεία η παρούσα μελέτη αφιέρωνε ένα πολύ μεγάλο

τμήμα έρευνας στον ημιαρειανό Ευνόμιο, ο οποίος ήταν ο

πιο ακραίος πλατωναριστοτελικός ισχυριζόμενος ότι γνωρί-

ζει και την ουσία του θεού καλύτερα από εκείνον ταυτίζον-

τας παράλληλα με άλλα ονόματα την ουσία του Θεού Πατέ-

ρα και με άλλα του Υιού για να φθάσει στο ετερούσιο των

δυο προσώπων, απορρίπτοντας ταυτοχρόνως και τη θεότητα

του Αγίου Πνεύματος.

Τότε οι Καππαδόκες δια μακροτάτων γελοιοποιήσαν τις πα-

ρανοϊκότητες αυτού. Και έτσι η παντελής απόρριψη της μυ-

θικής και ταυτιστικής μεταφυσικής επικράτησε σε όλη την

καθ’ ημάς ανατολή μέχρι και το 1453 μ.χ.

Κατ’ αυτό τον τρόπο επιστημονικά, φιλοσοφικά, θεολογικά,

πολιτικά και κοινωνιολογικά η ορθοδοξία διασώθηκε πρώτα

από τους Αποστόλους, οι οποίοι διακήρυτταν ότι ο Θεός ε-

μώρανε τη σοφία του κόσμου τούτου, δεύτερον από τους

12

Καππαδόκες και όλους τους Πατέρες των Οικουμενικών συ-

νόδων και τρίτον από τους Ησυχαστές.

Στη βαρβαρική Δύση δεν υπήρχε η δυνατότητα διαλόγου και

αντιλόγου, διότι η πυρά ανέμενε τον οποιοδήποτε αντιφρο-

νούντα, οπότε η ολοκληρωτική παράδοση στη θανατηφόρα

παπική-πλατωναριστο-τελική απάτη γενικεύθηκε.

Επειδή όμως το νέο ελληνικό κράτος υποτάχθηκε σ’αυτή

ακριβώς τη θανατηφόρα απάτη, έχουν επιβληθεί και εδώ ως

αυθεντίες τόσο οι ιδρυτές αυτής της απάτης όσο και οι από-

γονοι των βαρβάρων.

Σ’αυτό το ελληνικό τενεκετσίδικο τόσο μεγάλη είναι η άγνο-

ια της αρχαίας ελληνικής σκέψης ώστε να πανθομολογείται

ότι ούτε και αυτοί οι καθηγητές της φιλοσοφίας των φιλο-

σοφικών σχολών δε γνωρίζουν εκείνη την ανθρωπιστική φι-

λοσοφία που γνώριζε ο μέσος πολίτης των Αθηνών τον 5ο

και 4ο πχ. αιώνα. Ας ανοίξουν πρώτα αυτοί τα μάτια τους

και ας παρακολουθήσουν τι λένε οι σύγχρονες επιστήμες

και φιλοσοφία. Ο ειλικρινής αναγνώστης ας διαβάσει σε

πρώτη φάση το έργο του Κ. Καστοριάδη «Ο πολιτικός του

Πλάτωνα» εκδ. πόλις, Αθήνα 2001, και μετά τα δέκα φιλο-

σοφικότατα αριστουργήματα αυτού, που κονιορτοποιούν

την ταυτιστική μεταφυσική από τον Πλάτωνα μέχρι τον

Μαρξ και μέχρι σε ΄μας.

Οι δε θεολογικές σχολές «θεολογούν», «φιλοσοφούν» και

«επιστημολογούν» όπως έλαχε κατά τις προϋποθέσεις πα-

πικών και προτεσταντών, δηλαδή πλατωναριστοτελικά, εκ-

τός από τον π. Ι. Ρωμανίδη και το Χρ. Γιανναρά.

Το μέγα δράμα είναι που και πολλοί κληρικοί και κυρίως

μοναχοί θεωρούν ως αυθεντίες τους Πλάτωνα και Αριστο-

τέλη, σε σημείο μάλιστα μερικοί να κόψουν και την καλημέ-

ρα σε μοναχό του Αγίου Όρους, ο οποίος του έδωσε κάποιες

13

περιληπτικές σημειώσεις αυτής της μελέτης, που του έστει-

λα.

Μετά και από πολλές προσωπικές επαφές και λύπη για την

άγνοια των ησυχαστών για τους ησυχαστές του Γρηγορίου

του Παλαμά τους παρακαλώ να διαβάσουν την πρώτη τριά-

δα από το «ὑπέρ τῶν ἱερώς ἡσυχαζόντων» του αγίου Γρηγο-

ρίου ή το ρωμαίοι πατέρες της εκκλησίας του προφήτου της

ορθοδοξίας π. Ι. Ρωμανίδη (εκδ. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 1991)

στο οποίο μεταφράζει τον παραπάνω λόγο με μια εκτενέσ-

τατη και μοναδική εισαγωγή συνέχεια της οποίας είναι η

παρούσα μελέτη. Δεν κάνω σχεδόν καμιά παραπομπή στο

μέγα θεολόγο της ορθοδοξίας, τον καθηγητή μου, διότι γνώ-

ριζα ότι οι καθηγητές στους οποίους έκανα διατριβή ήταν

αντιρωμανιδικοί. Αυτό όμως το γεγονός με βοήθησε να γίνω

πιο ρωμανιδιακός, διότι στηρίχθηκα εξολοκλήρου στον ίδιο

με εκείνον θησαυρό των μεγάλων Ελλήνων Πατέρων.

Ακόμη για τους πλατωναριστοτελικούς μοναχούς τους

προτρέπω να διαβάζουν τις επιστολές προς το Βαρλαάμ του

αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, για άλλους πάλι σεβαστούς

πατέρες, οι οποίοι μου έκαναν παρατήρηση για την απλή

γλώσσα που χρησιμοποιώ, τους πληροφορώ ότι η κακουργία

και όλων των προαναφερθέντων αιρετικών και όλων των

θεωρητικών δασκάλων κάθε ολοκληρωτισμού και του φα-

σισμού και του ναζισμού και του μαρξισμού στηρίχθηκαν

και στηρίζονται πάνω στην απάτη και στη διαστρέβλωση

μέσω των ονομάτων, των λέξεων και της γλώσσας.

Παγκοσμίως είναι η πρώτη μελέτη που θέτει το θέμα των

ονομάτων στις πραγματικές του διαστάσεις βοηθούμενη και

από τις προόδους των επιστημών και από την προσεκτική

μελέτη των Καππαδοκών. Ίσως για πρώτη φορά θα πληρο-

φορηθεί ο αναγνώστης ότι ο άγιος των Ησυχαστών κινδύνε-

14

υσε να δολοφονηθεί από τους ροπαλοφόρους του Ακίνδυνου

εξαιτίας των ονομάτων και για τον ίδιο λόγο καταδικάσθηκε

από τον τότε αιρετικό πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα.

Ο μη ειδικός αναγνώστης ας μην αποθαρρυνθεί από

ορισμένα δύσκολα σημεία της μελέτης, διότι από την αρχή

μέχρι το τέλος επαναλαμβάνονται οι ίδιες θέσεις-απόψεις σε

διαφορετικούς αιρετικούς, η άποψη των πατέρων είναι ενια-

ία από τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό μέχρι και τον π. Ι. Ρω-

μανίδη.

Τέλος ένα πολύ μεγάλο τμήμα της διατριβής ασχολήθηκε με

τον παπισμό, στον οποίο από τον 10ο μ.χ. αιώνα επιβλήθηκε

δια της πυράς η θανατηφόρα απάτη του πλατωναριστοτε-

λισμού. Βεβαιότατα δε θα άξιζε τον κόπο να ασχοληθεί κα-

νείς με τη μεταφυσική παραφροσύνη των σχολαστικών και

όλων των προτεσταντών, αν δεν είχε γίνει αυτή η θανατη-

φόρα απάτη το κύριο δόγμα αυτών, η κυρίαρχη ιδεολογία

αυτών και όλης της πολιτικής εξουσίας της Δύσης και αν δεν

είχαν χυθεί ποτάμια αίματος αθώων μέχρι πρόσφατα στο

Βελιγράδι και στη Βαγδάτη και αν δεν είχαν κάκιστα αποδο-

θεί αυτά τα τόσο απάνθρωπα εγκλήματα στον Κύριο Ιησού

Χριστό, το Θεό της αγάπης και αν δεν είχαν και έχουν αποκ-

ρυβεί επιμελέστατα οι κύριοι θεωρητικοί αυτού του απαν-

θρωπισμού: Πλάτων, Αριστοτέλης, Αυγουστίνος, Άνσελμος,

Ακινάτης και προτεστάντες «καθηγητές» μυθολόγοι ερμη-

νευτές.

Στην καθ’ ημάς ανατολή μέχρι και το 1453 αυτή η α-

πάτη οικουμενικώς και γελοιοποιήθηκε επιστημονικά, θεο-

λογικά και φιλοσοφικά και απαγορεύτηκε από τη θεολογία.

Δυστυχέστατα στη Δύση επικράτησε άπαξ διαπαντός,

παρά τις προσπάθειες του αγγλογαλλικού διαφωτισμού.

Μετά τη γαλλική επανάσταση η αποκαλούμενη πεφωτισμέ-

15

νη δεσποτεία και ο γερμανικός ιδεαλισμός εδραίωσαν και

πάλι τον πλατωναριστοτελικο-παπικο-προτεσταντικό α-

πανθρωπισμό, ο οποίος επιβλήθηκε και στο νεοελληνισμό

δυστυχώς και στη θεολογία τόσο πολύ που ο π. Ι. Ρωμανίδης

μαρτύρησε μέχρι να πάρει τη διατριβή του, επειδή ο Π.

Τρεμπέλας και οι άλλοι της θεολογικής Αθηνών στηριγμένοι

και στον προ αυτών λατινόφρονα «δογματολόγο» Χ. Ανδρο-

ύτσο, θεωρούσαν ως αυθεντίες τους Αυγουστίνο, Άνσελμο

και Ακινάτη (βλ. εγχειρίδιον – αλληλογραφίας π. Ι. Ρωμανί-

δου και καθ. Π. Τρεμπέλα, με γενική εισαγωγή σεβ. μ. Ναυ-

πάκτου κ. Ιερόθεου και ειδική εισαγωγή π. Γ. Μεταλληνού,

εκδ. Αρμός, Αθήνα 2009).

Αυτή η βαβυλώνια αιχμαλωσία της θεολογίας μας

(βλ. ο.π. σ. 39-41) όχι μόνο δεν εκμηδενίστηκε αλλ’ απεναν-

τίας μετά τον παπικοκινούμενο διωγμό αρχικά και την απα-

γόρευση, εν συνεχεία από τη θεολογική Θεσσαλονίκης του

προφήτου της ορθοδοξίας, π. Ι. Ρωμανίδη (τουτέστιν της πα-

τερικής θεολογίας) και πάλι επανεπεβλήθηκε η παπικο-

προτεσταντική αιχμαλωσία. Πάρα πολλοί βεβαίως ισχυρί-

ζονται ότι έχουν κάνει οι θεολογικές σχολές κάποια επισ-

τροφή στη μελέτη των Πατέρων. Επειδή συνολικά στην Ελ-

λάδα και ιδιαίτερα στις θεολογικές σχολές επικρατεί απόλυ-

τη φιλοσοφική αγραμματοσύνη και δεν είναι σε θέση να πα-

ρακολουθήσουν την απόλυτη απόρριψη πλέον της μεταφυ-

σικής παραφροσύνης, ναι μεν από κόμπλεξ κατωτερότητας

και φοβία προς τη φιλοσοφία ίσως δικαιολογημένα να μην

είναι σε θέση οι θεολόγοι να ορθώσουν το ανάστημά τους

απέναντι στη δυτική αντιχριστιανική μεταφυσική θεολογία,

όμως επουδενί δεν επιτρέπεται, δεν δικαιολογείται, δε νοεί-

ται να μη γνωρίζουν οι σημερινοί καθηγητές των θεολογι-

κών σχολών τι ακριβώς είπαν, τι απέρριψαν επιστημονικό-

16

τατα (δικαιωμένοι απόλυτα από τις σύγχρονες επιστήμες) οι

εξής μεγάλοι παγκόσμιοι πατέρες: Μ. Βασίλειος, Γρ. Νύσ-

σης, Γρ. Θεολόγος, Μ. Αθανάσιος, Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης,

Μάξιμος ο Ομολογητής, Ιωάννης Χρυσόστομος, Κύριλλος

Αλεξανδρείας, Ιωάννης Δαμασκηνός, Μ. Φώτιος, Γρηγόριος

Παλαμάς, Ιωσήφ Καλόθετος, οι υπόλοιποι ησυχαστές και ο

Μάρκος ο Ευγενικός.

Όλοι αυτοί οι μέγιστοι εμπειριστές της θέωσης ολοκ-

λήρωσαν και τελειοποίησαν τον αρχαίο ελληνικό ανθρω-

πισμό, απέρριψαν παντελώς τον απανθρωπισμό των μετα-

φυσικών, όπως το επιθυμούσε και το επεδίωκε ανέκαθεν το

99% του δημοκρατικού ελληνισμού. Σήμερα ανθρωπιστικές

επιστήμες και φιλοσοφία μιλούν πλέον ξεκάθαρα για δυο

αρχαιοελληνικές φιλοσοφίες. Για την ανθρωπιστική, μη με-

ταφυσική του 99% του δημοκρατικού ελληνισμού και για την

απανθρωπιστική, τη μεταφυσική, τη θανατηφόρα απάτη

των προπατόρων του φασισμού-ναζισμού-σταλινισμού. Την

πρώτη φιλοσοφία ολοκλήρωσαν οι ως άνω πατέρες. Όμως

στο νεοελληνικό ιδεολογικό τενεκετζίδικο αυτοί οι μέγιστοι

ανθρωπιστές θεωρούνται ως σκοταδιστές από τους αυτοα-

ποκαλούμενους «προοδευτικούς» χωρίς να γνωρίζουν το τι

είπαν και τι έπραξαν. Τούτο συμβαίνει, διότι, αντιγράφοντας

τη Δύση πάντες οι εν Ελλάδι ετερόνομοι, πείσθηκαν ότι οι

πατέρες του παπισμού και προτεσταντισμού ήταν οι δημιο-

υργοί της πυράς επί παντός, έτσι αγραμμάτους έβγαλαν ένα

άρα και οι δικοί μας Πατέρες είναι το ίδιο με εκείνους. Αυτή

η απάτη πέρασε τελικά και εδώ και συνεχίζεται δυστυχώς,

διότι οι θεολογικές μας σχολές ούτε είχαν ούτε έχουν ορθό-

δοξη παιδεία, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούν επιχειρή-

ματα προτεσταντών, όταν θέλουν να κτυπήσουν παπικούς,

επιχειρήματα παπικών, όταν θέλουν να αντιπαρατεθούν

17

προς τους προτεστάντες και επιχειρήματα και των δύο όταν

θέλουν να αντιπαρατεθούν προς τους διαφωτιστές εμπει-

ριστές, θετικιστές και υλιστές, με αποτέλεσμα ο άκρατος

απανθρωπισμός των δυτικών θεολόγων της μεταφυσικής

απάτης να φορτωθεί όχι μόνο αγραμμάτως αλλά και ηλιθί-

ως και στους μέγιστους ανθρωπιστές της καθ’ ημάς ανατο-

λής και στον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό. αυτή ακριβώς την

αλήθεια υπηρετεί η παρούσα μελέτη, η συνέχεια ανήκει

στον αναγνώστη.

Η Ζ΄Οικουμενική Σύνοδος

Μηνολόγιο Βασιλείου II (cod. Vat. gr. 1613) . Πρώτο τέταρτο

του 11ου αιώνα. Ρώμη, Αποστολική Βιβλιοθήκη του Βατικ α-

νού.

18

19

Προλογικό σημείωμα

«Αυτό το κράτος από το 1830 έγινε για να μη γίνει ελλη-

νικό», διατρανώνει επιτυχέστατα ο μέγας ελληνιστής και

ανθρωπιστής, ορθόδοξος καθηγητής κ. Χρήστος Γιανναράς.

Για ελληνικό ιδεολογικό τενεκετζίδικο κάνει λόγο ο έ-

τερος μέγας Έλληνας, Ευρωπαίος και Παγκόσμιος διανοη-

τής ο Κορνήλιος Καστοριάδης ο εκ Κωνσταντινουπόλεως, ο

οποίος προηγουμένως είχε καταγγείλει και το τενεκετζίδικο

του Παρισιού και κατ’ επέκταση όλης της Δύσης, επειδή αυ-

τή δυστυχώς παραμένει να είναι σημειώσεις στο περιθώριο

των έργων του Πλάτωνα, δηλαδή της μεταφυσικής θανατη-

φόρας απάτης, όπως χαρακτηριστικά λέει.

Όντως οι Βαυαροί δια της βίας από το 1833 επέβαλαν

επί της κοινωνίας, επί της εκκλησίας, επί της πολιτικής και

επί της παιδείας το γερμανικό προτεσταντικό εκβαρβαρισμό,

ο οποίος ως συνέχεια του πλατωναριστοτελικού παπισμού

δεν έχει καμιά σχέση ούτε με το ανθρωπιστικό κήρυγμα του

Χριστού ούτε με τον επίσης ανθρωπιστικό-δημοκρατικό ελ-

ληνισμό ούτε με την ανθρωπιστική επιστήμη-φιλοσοφία Ελ-

λήνων και Ορθοδόξων Πατέρων.

Στην παρούσα μελέτη θα διαπιστώσει ο αναγνώστης

ότι πρώτα ο παπισμός αντιγράφοντας Πλάτωνα και κυρίως

τον «Πολιτικό» του δογμάτισε και επέβαλε την πυρά και κα-

τά την εξομολόγηση, δεύτερον ο προτεσταντισμός δια του

Λουθήρου παραδίνει στους άρχοντες την εξουσία- υποχρέω-

ση εκ Θεού μάλιστα και αυτός να αποτείνουν όποιον θέλουν

και παραφρόνως γι’ αυτά τους τα εγκλήματα να προεξασ-

φαλίζουν τον παράδεισο καλύτερα από τις προσευχές! Ο

Καλβίνος καίει αντιτριαδικούς. Οι προτεστάντες ιεραπόστο-

λοι της Αμερικής προσφέρουν πενήντα λίρες για κάθε κε-

φάλι ερυθρόδερμου, με την αμερικανική επανάσταση όμως

20

οι της Αγγλίας αποκηρύττουν εν συνέχεια και αυτούς τους

ιεραπόστολους με εκατόν πενήντα λίρες!

Ο ναζισμός στηρίχθηκε στη φιλοσοφία-θεολογία του

πλατωναριστοτελικού προτεστάντη Έγελου, ο οποίος υποσ-

τήριξε ότι η ελληνική φιλοσοφία και ο χριστιανισμός «ολοκ-

ληρώθηκαν» διαλεκτικά στη γερμανική φυλή από τη γερμα-

νική μοναρχία! Συνδημιουργός του φασισμού ήταν ο παπισ-

μός. Οι πάπες Πίος ο 11ος και ο12ος ήταν από τα κύρια στη-

ρίγματα των Μουσολίνι- Χίτλερ και των εγκλημάτων τους!

Είναι προφανέστατο πλέον ότι σ’ αυτόν τον απερίγραπτο

απανθρωπισμό δεν υπάρχει, δεν υφίσταται κανένα ανθρώ-

πινο δικαίωμα, επομένως δεν μπορούμε στις χώρες του πλα-

τωνικού-αριστοτελικού παπικοπροτεσταντισμού να μιλάμε

καν για πολιτισμό, για φιλοσοφία-επιστήμη ανθρωπιστική,

για θεολογία χριστιανική.

Σ’ αυτές τις εκ βαρβάρων προελθούσες χώρες επιβλή-

θηκε και εξακολουθεί να ισχύει η εξής κυρίαρχη ιδεολογία

που λέει ότι κάποιος προνομιούχος του Θεού προγνωρίζει

όλη την προϋπάρχουσα αλήθεια, συμπεριλαμβανομένης και

εκείνης της προΰπαρξης μιας κάποιας ενιαίας παγκόσμιας

τάξης πραγμάτων και αυτό ακριβός είναι η μεταφυσική.

Αυτός ο αυτόματος παντογνώστης είτε Πλάτων είτε τριάντα

τύραννοι των Αθηνών είτε τύραννοι των Συρακουσών είτε

Αριστοτέλης και διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου είτε

Ρωμαίοι αυτοκράτορες είτε Αυγουστίνος Ιππώνος είτε Άν-

σελμος-Ακινάτης και πάπες αλάθητοι είτε Λούθηρος - Καλ-

βίνος και άρχοντες-μονάρχες είτε Χίτλερ-Μουσολίνι είτε

Μπους-Κλίντον είναι αυτοί, έχουν δικαίωμα-υποχρέωση και

εξ’ αυτής της δήθεν προϋπάρχουσας αλήθειας-τάξης και

τώρα δυστυχέστατα και εξ ονόματος του Χριστού της αγά-

πης, να εξοντώνουν όποιους θέλουν ακόμη και ολόκληρους

λαούς, όπως γίνεται μέχρι σήμερα.

21

Σ’ αυτό το γενικευμένο απανθρωπισμό αντέδρασαν οι

αγγλογάλλοι διαφωτιστές κα με τις επαναστάσεις Αμερικής

και Γαλλίας διεκδίκησαν τα ανθρώπινα δικαιώματα από τον

παπικοπροτεσταντισμό των Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Αυγου-

στίνο, Άνσελμου, Ακινάτη, Λούθηρου και όχι του Χριστού

της ανιδιοτελούς αγάπης.

Όμως η γαλλική επανάσταση καταπνίγηκε από τις

«πεφωτισμένες» δεσποτείες, οι οποίες δια των όπλων επα-

νέφεραν και πάλι ως κυρίαρχη ιδεολογία τον απανθρωπισμό

του παπικοπροτεσταντισμού υποβοηθούμενες στο φιλοσο-

φικό-θεολογικό επίπεδο από τη γερμανική ιδεολογία κυρίως

του Καντ και του Έγελου, οι οποίοι και προετοίμασαν συν

τοις άλλοις και το Χίτλερ.

Η δε αμερικανική επανάσταση εκφυλίστηκε σταδιακά

μέχρις ότου να αναλάβει από το 1944 την ηγεσία του νεότε-

ρου απανθρωπισμού.

Το 19ο και 20ο αιώνα διαφωτιστές και αντιδραστικοί έ-

ψαχναν να βρουν τον κρυμμένο θησαυρό, την κρυμμένη πα-

ναλήθεια και εκείνη της παγκόσμιας τάξης έξω από τις κοι-

νωνίες, έξω από τους ανθρώπους και έξω από τον ανθρω-

πιστικό ελληνοχριστιανισμό της Ορθοδοξίας.

Επειδή όμως ο παπισμός ήδη από τον 11ο αιώνα απο-

δέχθηκε πλήρως και επέβαλε την πυρά κατά παντός αν-

θρώπου στηριγμένος στην άκρως απάνθρωπη «φιλοσοφία» -

«θεολογία» του Αυγουστίνου- Άνσελμου - Ακινάτη, τις πλα-

τωναριστοτελικές και όχι χριστιανικές θεωρίες των οποίων

έκαναν αλάνθαστα και αμετάβλητα δόγματα επιβολής δια

της βίας κάθε εγκλήματος (το ίδιο και οι προτεστάντες με

μικρές αλλαγές), δια τούτο οι διαφωτιστές έπρεπε έξω απ’

αυτό το «χριστιανισμό» του απανθρωπισμού να βρουν τις

νέες εκείνες βιοθεωρίες ή κοσμοθεωρίες για τη σωτηρία της

ανθρωπότητας και έπρεπε ακόμη οι αλλαγές να γίνουν με

22

επαναστάσεις οπωσδήποτε αιματηρές, διότι οι άλλοι είχαν

και εκ θεού την απόλυτη άδεια του αποκτείνειν!

Τότε ακριβώς εμφανίζεται ένας άλλος νέος παντογ-

νώστης-προφήτης ο Μαρξ, ο οποίος ισχυρίζεται ότι δε γνώ-

ριζε απόλυτα μόνο την προϋπάρχουσα αλήθεια, την ιστορία

και τις δομές των κοινωνιών αλλά και αυτό που αναπόδρασ-

τα θα συμβεί στο μέλλον, δηλαδή την αταξική κοινωνία ή το

βασίλειο της ελευθερίας, όπως έλεγε, και μάλιστα αυτό θα

συμβεί χωρίς τη θέληση των ανθρώπων!

Αυτός νέος έλεγε ότι δε θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τη

φιλοσοφία αλλά να την πραγματώνουμε, όμως αργότερα,

που πέρασε κάτω από τη σιωνιστική προστασία, επιχείρησε

στο Κεφάλαιό του ν’ αποδείξει ότι «επιστημονικά» ανακά-

λυψε τους κρυμμένους νόμους λειτουργίας των κοινωνιών,

νόμους της οικονομίας, νόμους της ιστορίας, νόμους των

παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων, νόμο-

υς του καπιταλισμού και του προλεταριάτου και μάλιστα

όλοι αυτοί οι νόμοι και άλλοι πολλοί δρουν διαλεκτικά (δη-

λαδή αυτόματα) χωρίς τη θέληση των ανθρώπων και μάλισ-

τα αναγκαστικά θα δημιουργήσουν έργο θετικό για τους

ανθρώπους. Αυτή δε την αναγκαστική και αυτόματα λειτο-

υργία τυφλών νόμων την ονόμασε διαλεκτική ή υλιστική φι-

λοσοφία! Και βάσει αυτής ακριβώς της μαντικής-

προγνωστικής «φιλοσοφίας» έφθασε και στην άρνηση του

Θεού, άποψη η οποία πέρασε στη Δύση, διότι ο εκεί «χριστι-

ανισμός» δεν είναι επουδενί του Χριστού αλλά των Πλάτω-

να-Αριστοτέλη, τους οποίους και αυτός άφησε στο απυρόβ-

λητο, επειδή ακριβώς χρησιμοποίησε τη μεταφυσική τους, τη

μεταφυσική της γνώσης του προϋπάρχοντος αλλά και του

εσομένου (αυτού που θα ακολουθήσει αναγκαστικά). Αυτή

δε την απόλυτη αλήθεια τώρα και του μέλλοντος (με τους

καπιταλιστές να ετοιμάζουν τη θηλιά που θα κρεμαστούν),

η οποία ήρθε στο κεφάλι του Μαρξ από την αιώνια κινούμε-

23

νη ύλη, την γνωρίζουν μόνον οι κομμουνιστές, δηλαδή οι ει-

δήμονες της νέας θεωρίας οι οποίοι πλέον ως γνώστες και

αυτοί της μαρξιστικής τώρα επιστήμης-φιλοσοφίας και ως

δρώντα υποκείμενα της ειμαρμένης-υλισμού οφείλουν να

πραγματώσουν την προφητεία με την επανάσταση και με

εξαφανισμό και πάλι των αντιφρονούντων. Ο Στάλιν φυσι-

κά δεν έκανε κάτι το διαφορετικό απ’ αυτό που προέβλεπε

αυτή η νέα Βουλγκάτα.

Μέχρι σχεδόν την πτώση του σταλισιμού πολλοί ευρω-

παίοι διανοητές υποστήριζαν ότι τα εγκλήματα του Στάλιν

ήταν δικαιολογημένα, εφόσον εφάρμοζε την αλάνθαστη

θεωρία.

Στην Ελλάδα από το 1833 επιβλήθηκε δια της βίας αρ-

χικά ο πρώτος απανθρωπισμός, ο οποίος εξακολουθεί παν-

τοιοτρόπως να συντηρείται μέχρι σήμερα. Η αρχή έγινε από

τα πανεπιστήμια και κυρίως από τις λεγόμενες ανθρωπιστι-

κές σχολές και ιδιαίτερα από τις φιλοσοφικές, δυστυχέστατα

και από τις θεολογικές, οι οποίες ήταν και είναι κάτω από

την κυριαρχία παπικών-προτεσταντών σήμερα και μασό-

νων. Έτσι όλοι όσοι «σπούδασαν» αποδέχθηκαν το δυτικό

απανθρωπισμό των μοναρχιών και υιοθέτησαν ως πολιτισ-

μό και την καθοιονδήποτε τρόπο, μέσο και έκταση εκμετάλ-

λευση ανθρώπου από άνθρωπο ως επιβεβλημένη εκ Θεού,

όπως κατάντησε ο προτεσταντισμός (βλέπε το έργο «η προ-

τεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού» του Max

Weber, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1984).

Όχι μόνο όλοι οι καθηγητές των φιλοσοφικών σχολών

αλλά και εκείνοι που «διδάσκουν» σ’ αυτές το μάθημα της

φιλοσοφίας δε γνωρίζουν ακόμη και σήμερα ό,τι γνώριζε ο

μέσος πολίτης των Αθηνών τον 5ο π.Χ. αιώνα, τον 4ο , τον 3ο ,

τον 4ο μ.Χ αιώνα, ακόμη και μέχρι το 1453 μ.Χ.! Όλους αυτο-

ύς τους αιώνες (5ο π.Χ. μέχρι 15ο μ.Χ.) σύσσωμος ο δημοκρα-

τικός-ανθρωπιστικός ελληνισμός συμμετείχε ενεργά είτε

24

μέσα από σχολές (Επικούριοι) είτε μέσα από κινήματα αντι-

τυραννικά (οι περί τον Δημοσθένη) είτε μέσα από τις οικου-

μενικές τότε συζητήσεις γύρω από τις λεγόμενες αιρέσεις (οι

οποίες δεν ήταν και είναι κάτι άλλο παρά απόψεις πλατω-

ναριστοτελικών, που είχαν την ψευδαίσθηση μιας κάποιας

παντογνωσίας και ως εκ τούτου επιχειρούσαν να παρουσιά-

σουν τα του Ευαγγελίου όπως αυτοί επιθυμούσαν). Η τότε

ελληνοχριστιανική οικουμένη και οι Οικουμενικές Σύνοδοι

αντέδρασαν τόσο συντονισμένα, διότι οι αιρέσεις, εφόσον

έθεταν εν αμφιβόλῳ κύρια θέματα της Καινής Διαθήκης,

έθεταν και εν αμφιβόλῳ όλη τη χριστιανική ιδεολογία-

εντολές. Ο μέγιστος κίνδυνος, που αμέσως προέκυπτε απ’

τις φαντασιώσεις αυτών των μεταφυσικών μυθολόγων, ή-

ταν η παντελής διαστροφή και αντιστροφή του κηρύγματος

της αγάπης με αποτέλεσμα εντός ολίγου χρόνου να μη γνω-

ρίζει, να μην μπορεί να διακρίνει ευκρινώς ο κάθε πολίτης τι

είναι του Χριστού και τι των επιμέρους βλαμμένων (όπως

έλεγε όλη η αρχαιότητα και ο μέσος ελληνισμός) ή όπως υ-

πέταξαν παπικοί και προτεστάντες το κήρυγμα της ανιδιο-

τελούς αγάπης στον πλατωναριστοτελικό φασισμό, τη θα-

νατηφόρα απάτη, όπως απέδειξε η σύγχρονη επιστήμη και

φιλοσοφία.

Πρώτος ο χριστομάχος και πνευματομάχος πλατωνισ-

τής Ευνόμιος ισχυριζόταν ότι γνωρίζει και την ουσία (το ιδι-

αίτερο είναι του Θεού) καλύτερα από Εκείνον! Οπότε ήταν

πλέον ελεύθερος μετά τον Άρειο να πει και είπε οτιδήποτε

παραλογισμό του ερχόταν. Τότε ακριβώς οι Καππαδόκες και

κυρίως ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος Νύσσης συνοψί-

ζοντας ολόκληρο τον προ αυτών ελληνισμό απέδειξαν και

αποδέχθηκε η τότε πολιτισμένη οικουμένη μέχρι και το 1453

ότι ούτε την πλατωναριστοτελική ουσία του Θεού αλλά και

των όντων ούτε την γνωρίζουν οι άνθρωποι (τούτο ακριβώς

αποδέχεται σήμερα επιστήμη και φιλοσοφία) ούτε ταυτίζε-

25

ται αυτή με κανένα όνομα. Έκτοτε στην καθ’ ημάς Ανατολή

μέχρι και το 1340 μ.Χ. ουδείς διανοούνταν να ισχυρισθεί ότι

γνωρίζει τα του Θεού, όπως ακριβώς και Εκείνος ή και καλύ-

τερα! Μέχρις ότου ο λατινόφρων, ημιμαθείς της πλατωνα-

ριστοτελικής μωρίας, ο Βαρλαάμ ο Καλαβρός ήρθε εδώ και

φορέσας ρωμαϊκό ράκος υπογράμμιζε προς το μέγα Γρηγό-

ριο τον Παλαμά ότι εκείνα που υπάρχουν στο δημιουργικό

νου του Θεού, υπάρχουν και στο νου το δικό του!1

Αυτά δε που υπάρχουν στο νου του Θεού και του Βαρ-

λαάμ είναι εκείνα που αυτός δίνει με τους ορισμούς, με τα

ονόματα που αυτός χρησιμοποιεί!2

Δια τούτο και αυτός στράφηκε μετά μεγίστης μανίας

και κατά της θεώσεως των Ησυχαστών και κατά πάσης εμ-

πειρικής, επιστημονικής αναζήτησης της αλήθειας, της

γνώσης και του Θεού και των όντων.

Αυτές ακριβώς ήταν και οι προϋποθέσεις φιλοσοφίας-

θεολογίας των πλατωναριστοτελικών Αυγουστίνου, Άνσελ-

μου, Ακινάτη και όλης της βαρβαρικής Δύσης, εκτός από

αναρίθμητους σημερινούς επιστήμονες και φιλοσόφους, οι

οποίοι γελοιοποίησαν παντελώς και την προΰπαρξη της α-

λήθειας και τις ταυτίσεις νου πραγματικότητας, πραγματι-

κότητας-όντων και ονομάτων.

Και ενώ ο Βαρλαάμ καταδικάσθηκε από τις Συνόδους

του 1341 και πήγε από ’κει που ήρθε, ο διάδοχός του Ακίνδυ-

νος (επικίνδυνος καιροσκόπος, κυριολεκτικά παλιάνθρωπος)

γνώστης μόνο κάποιας γραμματικής, παντελώς αγράμμα-

τος επιστημονικά, φιλοσοφικά και θεολογικά εκμεταλλευό-

μενος τον αθεολόγητο και πολιτικάντη του εμφυλίου τότε

πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα επαναφέρει την εξής γελοιότητα

1 Επιστολή Α΄ προς Παλαμά, Antonis Fyrigos, εκδ. Catholic Book Agency

Officien Libri Catholiki, Roma σ. 38, στ. 455-458. 2 ο.π. στ. 543

26

του Βαρλαάμ, δήθεν κατηγορία κατά του Παλαμά που επα-

νέλαβε αργότερα και ο Γρηγοράς.

Ο μεγαλύτερος ελληνιστής και θεολόγος της δεύτερης

χιλιετίας ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς λέει ότι όλοι ανεξαιρέ-

τως οι Πατέρες ονομάζουν θεότητα όλες τις άκτιστες ενέρ-

γειες του Θεού, δηλαδή τη χάρη, την πρόνοια, τη δύναμη του

Θεού, το θεοποιό δώρο, τη θέωση, το άκτιστο φως και του

Θαβωρίου όρους και τις ελλάμψεις των θεωμένων και οτι-

δήποτε προέρχεται από το Θεό και ότι αυτές οι ενέργειες δεν

ταυτίζονται ούτε με την ουσία του Θεού ούτε με κανένα α-

πολύτως όνομα. Και επεξηγεί δια μακροτάτων τόσο ο ίδιος

όσο και ο αγαπητός μαθητής του Ιωσήφ Καλόθετος ότι για

όλους τους Πατέρες παραμένει 1) παντελώς ακατάληπτη η

ουσία του Θεού, 2) καταληπτές είναι μόνο οι άκτιστες ενέρ-

γειες του Θεού και 3) κανένα απολύτως όνομα δεν ταυτίζε-

ται ούτε με την ουσία ούτε με τις ενέργειες Θεού και όντων.

Εν τούτοις Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς μέσα σε

είκοσι χρόνια επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια και ενώ οι

θέσεις τους καταδικάσθηκαν διαχρονικά από τις συνόδους

του 1341, του 1347 και του 1351, τις οποίες πάρα πολύ σωστά

τις θεωρεί ως 9η Οικουμενική Σύνοδο ο μέγας ορθόδοξος θε-

ολόγος ο π. Ι. Ρωμανίδης και ως 8η εκείνες που έγιναν επί Μ.

Φωτίου.

Για να κατανοήσουμε το γιατί όλων των αιρετικών θα

πρέπει να ερευνήσουμε τα ακόλουθα κάνοντας μια εκτενή

παρένθεση.

Επειδή από καιρό σεβαστοί μου πατέρες του Αγίου Ό-

ρους (από το οποίο προέρχομαι ως απόφοιτος της Αθωνιά-

δος) μου έκαναν παρατήρηση για την απλή γλώσσα που

χρησιμοποιώ, τους γνωστοποιώ ευγνωμόνως ότι επί πενήν-

τα χρόνια κατατυραννήθηκα κυριολεκτικά και ως φιλόλογος

σχετικά με το θέμα γλώσσας-αλήθεια, γλώσσα και σκέψη,

γλώσσα και ανάφορο, σημαίνον και σημαινόμενο, δηλαδή

27

ονόματα, έννοιες και οι σχέσεις τους προς τα όντα που ανα-

φέρονται. Και μετά από τριάντα πέντε χρόνων σπουδών,

μελετών, ερευνών και διδασκαλίας διαπίστωσα περί του

1995 ότι ούτε εγώ ούτε οι δύο σχολές φιλοσοφίας και θεολο-

γίας γνωρίζαμε τις βασικές τουλάχιστον φιλοσοφικές και

θεολογικές θέσεις των αρχαίων Ελλήνων και των μεγάλων

Ελλήνων Πατέρων, μέχρις ότου θεία βουλήσει και παρακ-

λήσει κάποιου καθηγητή της θεολογικής ανέλαβα να εκπο-

νήσω μια διατριβή στο φιλοσοφικό έργο του μεγάλου Έλλη-

να, Ευρωπαίου και Παγκόσμιου διανοητή του Κορνήλιου

Καστοριάδη. Μετά από μελέτες δύο ετών διαπίστωσα ότι ο

μέγας Κωνσταντινουπολίτης αποδείκνυε επιστημονικά πως

ολόκληρη η δυτική σκέψη (ελληνοδυτική λέει ο αείμνηστος.

δε συμφωνώ μ’ αυτό τον όρο, διότι στην παρούσα μελέτη δι-

απίστωσα ότι ο ελληνισμός μέχρι και το 1453 είχε επιστημο-

νικά και φιλοσοφικά την πλατωναριστοτελική μεταφυσική,

τη θανατηφόρα απάτη όχι απλά μόνο στο περιθώριο αλλά

και στην απαγόρευση, ως άκρως επικίνδυνη κοινωνικά) ή-

ταν σημειώσεις στα έργα του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, οι

οποίοι επέμεναν 1) ότι όλη η γνώση που προϋπάρχει ενυ-

πάρχει αυτομάτως και στο κεφάλι των ιδίων ή των τυράν-

νων ή των μαθητών τους, 2) ότι αυτή η παναλήθεια ταυτίζε-

ται με τους όρους, ορισμούς, ονόματα, έννοιες, θεωρίες εν

τέλει που αυτοί γράφουν και 3) ότι οι κάτοχοι αυτής της εκ

θεού ή εκ φύσεως μυστηριωδώς επελθούσης παντογνωσίας

οφείλουν να αποκτείνουν παντοιοτρόπως τους αντιφρονο-

ύντας, όπως ακριβώς αντέγραψε και εφαρμόζει η Δύση!

Τότε σταμάτησα τις μελέτες στον φιλόσοφο και άρχισα

να μελετώ από το πρωτότυπο τα έργα Πλάτωνα και Αριστο-

τέλη, γιατί και εγώ ως θύμα του ελληνικού ιδεολογικού τε-

νεκετζίδικου, δηλαδή των θεολογικών και φιλοσοφικών άν-

τρων της αγραμματοσύνης, της υποτέλειας και του σκοτα-

δισμού, διδάχθηκα ότι Πλάτων κα Αριστοτέλης είναι τα

28

πάντα χωρίς να τους διδαχθούμε στο σύνολό τους ή γιατί

δεν τους γνώριζαν ή γιατί ο βασιλοχουντισμός και οι μετέπε-

ιτα ανθέλληνες εξουσιαστές δεν τους το επέτρεπαν ή γιατί

υπήρχε και υπάρχει ο μεγάλος αδερφός, ο οποίος δεν τους

επιτρέπει να πουν τα πράγματα με το όνομά τους, όπως επί

λέξει μου ομολόγησε καθηγητής της φιλοσοφικής στη με-

τεκπαίδευση στη ΣΕΛΜΕ!

Επιπλέον, όλοι αυτοί του επικίνδυνου τώρα τενεκετζί-

δικού παπαγαλίζουν ότι η αναγέννηση, ο διαφωτισμός και

για άλλους πολλούς ο μαντικός «επιστημονικός» μαρξισμός

είναι οι παναλήθειες, χωρίς να αναρωτηθούν έστω και για

μια στιγμή ότι για όλους αυτούς του δυτικού απανθρωπισ-

μού είναι «επιβεβλημένη» η εξόντωση και θανάτωση αν-

θρώπου από άνθρωπο στο όνομα αυτής της μαντικά ανακα-

λυμμένης προϋπάρχουσας αλήθειας, που ανακάλυψαν

πρώτοι δήθεν Πλάτων και Αριστοτέλης και επέβαλαν δια

της πυράς οι βάρβαροι του παπισμού, προτεσταντισμού-

καπιταλισμού και του μαρξικού σταλινισμού.

Όμως, επιστρέφοντας και πάλι στο μέγα φιλόσοφό μου

(αφού πλέον διαπίστωσα ότι όχι μόνο είχε απόλυτο δίκαιο

γι’ αυτά που αποδείκνυε για Πλάτωνα, Αριστοτέλη και δυτι-

κή σκέψη αλλά και βρήκα πολλά περισσότερα και πολύ πιο

αποτρόπαια στα φιλοσοφικο-πολιτικά έργα των προγόνων

όλων των ολοκληρωτισμών που υπάρχουν απαριθμημένα

στην παρούσα μελέτη) βρήκα ότι μετά το 1930 ολόκληροι

κλάδοι επιστημών (και κυρίως θετικών) αποδεικνύουν πως

είναι παντελώς όχι απλώς παράλογο, εξωφρενικό, παρανοϊ-

κό αλλά και άκρως γελοίο να πιστεύει κανείς ότι προϋπάρ-

χει η αλήθεια, ότι την κατέχει απόλυτα αλλά ανεξήγητα είτε

ο αλάθητος πάπας είτε οι αλάθητοι μετά «θεολόγοι», άρ-

χοντες και ερμηνευτές προτεστάντες είτε ο προφήτης ιδεα-

λιστής του προτεσταντισμού Έγελος είτε ο συμφοιτητής του

προφήτης του υλισμού Μαρξ. Όλοι δε αυτοί γελοιοδέστατα

29

ταυτίζουν αυτή τη μαντική τους θανατηφόρα «αλήθεια» με

τα ονόματα-θεωρίες τους, τα λεγόμενα κλειστά συστήματα

φιλοσοφίας. Όλη αυτή τη μαντική αλλά θανατηφόρα απάτη

ο φιλόσοφος την αποκαλεί ταυτιστική λογική, επειδή υπάρ-

χουν οι εξής δύο άκρως αντιεπιστημονικοί και άρα απαν-

θρωπιστικοί ταυτισμοί: η ταύτιση νου και πραγματικότητας

(νοητής, σκεπτής, αισθητής) και η δεύτερη ταύτιση αυτής

της μαντικής αλήθειας με τα ονοματα ή το λέγειν, όπως α-

ποδεικνύει ο μέγας φιλόσοφος χρησιμοποιώντας ολόκληρο-

υς κλάδους επιστημών.

Έτσι περίτρανα ο Έλληνας, Ευρωπαίος και Παγκόσμιος

διανοητής εμώρανε εκ των έσω τη σοφία του κόσμου τούτου

δικαιώνοντας πλήρως χωρίς να τους γνωρίζει πρώτα τον

Απόστολο Παύλο και μετά τους συμπατριώτες του Καππα-

δόκες, Γρηγόριο Παλαμά με τον ημέτερο Ιωσήφ Καλόθετο

και ολόκληρη την ορθόδοξη οικουμένη.

Όλη λοιπόν η κακουργία κατά της ανθρωπότητας στη-

ρίζεται, παίζεται με τα ονόματα, λέξεις, έννοιες, γλώσσα εν

τέλει. Με το γελοίο ισχυρισμό ταύτισης πραγματικότητας

και ονομάτων (είναι και λέγειν, φιλοσοφικότερα) του Πλά-

τωνα-Αριστοτέλη άρχισε η διαστροφή της ελληνικής γλώσ-

σας. Ο πιο γελοίος οπαδός αυτής της μωρίας ήταν ο Ευνόμι-

ος ο πρόδρομος του Αυγουστίνου και όλης της εκτροπής της

Δύσης, ο οποίος γελοιοδέστατα ταύτιζε την ουσία του Θεού

Πατρός με το όνομα αγέννητος και με όλα τα θεοπρεπή, εκ-

τός των ονομάτων Πατήρ και δημιουργός, για να στηρίζει το

ετερούσιο Πατρός και Υιού. Ακόμη ταύτιζε την ουσία του Υι-

ού με το όνομα γεννητός, για να φθάσει και πάλι στο ετερο-

ύσιο. Του δε Αγίου Πνεύματος την ουσία την ταύτιζε με το

όνομα κτιστό, για τον ίδιο σκοπό. Ηλιθίως ισχυριζόταν ότι

όλα τα ονόματα προέρχονται από το Θεό, αντιγράφοντας

Πλάτωνα. Ο Αριστοτέλης και όλη η Δύση, χωρίς να είναι σε

θέση να δώσουν κάποια εξήγηση, δέχονται de facto, de jure

30

ως πρώτους και έσχατους όρους φιλοσοφίας, την ταύτιση

ονομάτων και πραγματικότητας. Οι Καππαδόκες στηριγμέ-

νοι στο 98% του ελληνισμού αποφάνθηκαν και δέχθηκε η

οικουμένη μέχρι το 1453 ότι όλα ανεξαιρέτως τα ονόματα εί-

ναι ευρήματα ανθρώπων, ότι δεν ταυτίζεται κανένα όνομα

ούτε με την ουσία του Θεού ούτε με την ουσία των όντων και

ότι ακόμη και τις ιδιότητες, ενέργειες Θεού και όντων τις πε-

ριγράφουν σχετικά, εν μέρει και όχι απόλυτα, όπως δέχονται

σήμερα κλάδοι επιστημών κυρίως θετικών. Δυστυχέστατα

στα άντρα των ελληνικών «πανεπιστημίων» εξακολουθούν

να «επιστημολογούν» με τους όρους αυτής της διπλής ταυ-

τιστικής λογικής. Παραδείγματος χάρη κάποιος της θεολο-

γικής ισχυρίζεται ότι κάνει επιστήμη με τον Αριστοτέλη της

ταύτισης νου και πραγματικότητας, πραγματικότητας και

ονομάτων, ενώ ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός κάνει θεολογία,

χωρίς να μετακινηθεί έστω ελάχιστα από την τύφλωσή του

και να δει ότι ο Ιωάννης ακολουθώντας τους Καππαδόκες

και όλους τους Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων δε δε-

χόταν την κακουργία των παραπάνω ταυτισμών και ενώ έ-

χει στα χέρια του την περίληψη του Καστοριάδη, ο οποίος

στηριγμένος στις τελευταίες ανακαλύψεις των επιστημών

κονιορτοποίησε κυριολεκτικώς και αυτούς τους ταυτισμούς

και την ήδη γελοιοποιηθήσα προ πολλού μεταφυσική «φι-

λοσοφία»!

Έτερος της αυτής σχολής αιρετικών και αγραμμάτων

(κατά τον προφήτη της Ορθοδοξίας π. Ι. Ρωμανίδη) επιχειρεί

στη διατριβή του να δώσει κατά 50% δίκαιο στο Μέγα Βασί-

λειο και κατά 50% στον Ευνόμιο με τον εξής παροξισμό του

παραλόγου: Χωρίζει όπως οι του Βατικανού τη φιλοσοφία σε

γνωσιολογία, οντολογία και ονοματολογία-γλωσσολογία

και λέει ότι, όταν ο Ευνόμιος κάνει γνωσιολογία, δεν ταυτί-

ζει ουσία και ενέργεια του Θεού, όταν όμως κάνει ονοματο-

λογία εκεί ταυτίζει ουσία και ενέργεια του Θεού!

31

Ο ίδιος όμως σ’ όλη τη διατριβή του αυτοαναιρείται λέ-

γοντας όντως αυτό που έλεγε εξαρχής ο Ευνόμιος: «η από-

λυτη γνώση της ουσίας του Θεού προέρχεται από τη γνώση

του ονόματος αγέννητος»! Γελοίοι σ’ αυτή τη μωρία δε βλέπε-

τε ότι είναι ταυτόχρονη η γνώση με το όνομα, ότι προηγείται

η μυθική, υποθετική γνώση του ονόματος και ακολουθεί με-

τά η γνώση της ουσίας του Θεού ή και οποιαδήποτε οντολο-

γία; Χρησιμοποιώντας αυτές τις γελοιότητες σκοπεύει ο κ.

Μαρτζέλος να μειώσει την αξία του Μεγάλου Βασιλείου λέ-

γοντας ότι κακώς ο Άγιος κατηγορεί τον Ευνόμιο, μάλιστα

το κακώς το μεταφέρει και στον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά

και τους περί αυτόν, οι οποίοι γνωρίζοντας πολύ καλά την

ελληνική επιστήμη-φιλοσοφία και μη ταυτιστική λογική δεν

επέτρεψαν στους απατεώνες διαστεβλωτές φιλοσοφίας-

θεολογίας και γλώσσας να επικρατήσουν και να υποτάξουν

τα πάντα και στο Θεό στα ονόματα που αυτοί επιθυμούσαν.

Το μέγιστο δράμα είναι ότι Πατέρες και Ησυχαστές μαζί με

την τότε πολιτισμένη οικουμένη γελοιοποίησαν τους απα-

τεώνες της ταυτιστικής μεταφυσικής, όμως σήμερα οι «επισ-

τήμονες», ενώ κάτι έχουν διαβάσει από τις προόδους των ε-

πιστημών, ενώ η θεολογική Θεσσαλονίκης είχε τη μέγιστη

τιμή να έχει καθηγητή (μετά από τις λυσσαλέες αντορθόδο-

ξες κακουργίες αγραμμάτων λατινοφρόνων τύπου Τρεμπέ-

λα) τον προφήτη της Ορθοδοξίας τον αείμνηστο π. Ι. Ρωμα-

νίδη, δεν ηδυνήθησαν ούτε αυτόν να κατανοήσουν ούτε τους

Ησυχαστές ούτε τους Πατέρες ούτε τις προόδους των επισ-

τημών, οι οποίες εμώραναν τη σοφία του κόσμου τούτου, τη

σοφία του πλατωναριστοτελικού παπικοπροτεσταντικού

απανθρωπισμού. Η παρούσα μελέτη έχοντας οδηγούς τους

τρεις μεγάλους του Ελληνισμού Ι. Ρωμανίδη, Κ. Καστοριάδη

και Χρ. Γιανναρά κατέφυγε στις πηγές του Ελληνισμού και

ό,τι γράφθηκε είναι ξεκάθαρα γραμμένες οι ίδιες οι θέσεις

του κάθε συγγραφέα. Γίνεται δε μια απόλυτη επιστημονική,

32

φιλοσοφική και θεολογική δικαίωση όλων των Ελλήνων Πα-

τέρων στην κατεύθυνση μιας ανθρωπιστικής θεώρησης της

σκέψης-πολιτισμού και από την άλλη πλευρά παρουσιάζον-

ται τα απάνθρωπα αποτελέσματα όλων εκείνων των οπα-

δών της παπικοπροτεσταντικής θανατηφόρας μεταφυσικής,

οι οποίοι φόρτωσαν τα παντοειδή εγκλήματά τους στον Κύ-

ριο της ανιδιοτελούς αγάπης.

Επειδή όμως δυστυχώς και οι θεολογικές σχολές παρα-

δόθηκαν στους αντίχριστους πλατωναριστοτελικούς δυτικο-

ύς, οι οποίοι πληρώνουν ανθρωπίσκους για να φτιάχνουν

φωτοστέφανα για τους δικούς τους δυτικόπληκτους και από

την άλλη όχι απλά να συκοφαντούν δολίως εκείνους, που

πρωτοπαρουσίασαν στην Ελλάδα την εγκληματική διασ-

τροφή και αντιστροφή του ευαγγελίου των Αυγουστίνου,

Άνσελμου, Ακινάτη και προτεσταντών μωρολόγων ερμηνε-

υτών της Καινής Διαθήκης, αλλά και κίνησαν γη και ουρανό

μέχρι και τραμπούκους φοιτητές κατά του προφήτη της Ορ-

θοδοξίας π. Ι. Ρωμανίδη μέχρις ότου να τον αναγκάσουν να

φύγει απ’ τη σχολή των αιρετικών και αγράμματων, όπως

είπε ο ίδιος με αφορμή τη διατριβή του Μαρτζέλου, επειδή

λοιπόν συμβαίνουν όλα αυτά τα τραγελαφικά στα πανεπισ-

τήμια είναι προφανέστατο ότι θα πρέπει και πάλι μοναχοί

του Αγίου Όρους, (όπως έγινε με τον Παλαμά και με τους

περί αυτόν αγιορείτες μοναχούς) οι οποίοι δεν είναι υποτε-

λείς σε κανένα και δεν έχουν κανένα μεγάλο αδερφό του

απανθρωπισμού, να αναλάβουν στο όνομα της Αγίας Τριά-

δος, των Πατέρων και Ησυχαστών πρώτιστα τη γνωστοποί-

ηση εν όλῳ τῳ κόσμῳ τις πάνω από εκατό όχι απλά αιρέσεις

αλλά και άκρως εγκληματικές κακουργίες που υπάρχουν

στο Cur Dens Homo του Άνσελμου ή περί ικανοποιήσεως της

θείας δικαιοσύνης. Αυτό το τερατούργημα συνοψίζει, εκ-

φράζει Αυγουστίνο, «εκλεπτύσθηκε» (όπως λένε οι δυτικοί)

από τον Ακινάτη, έγινε επίσημο δόγμα του παπισμού της

33

πυράς, το αποδέχθηκαν οι προτεστάντες, υποκατέστησε την

Αγία Γραφή και όλους τους Πατέρες της πρώτης χιλιετίας

Ανατολής και Δύσης, τελειώνει το λυτρωτικό έργο του Κυρί-

ου στη Σταύρωση, εφόσον τότε ικανοποίησε το Θεό Πατέρα

και έτσι πραγματοποιείται το τέλος της Αγίας Τριάδος δεδο-

μένου ότι το Άγιο Πνεύμα δεν παίζει κανένα ρόλο στο «σω-

τηριολογικό» κατασκεύασμα του Άνσελμου. Συνέπεια και

συνέχεια αυτής της παραφροσύνης είναι και η άρνηση της

Αναστάσεως, των θαυμάτων του Κυρίου και η επιφοίτηση

του Αγίου Πνεύματος, οπωσδήποτε και η θέωση των αν-

θρώπων από τους προτεστάντες καθηγητές από το 19ο αιώ-

να μέχρι σήμερα, τους οποίους κάκιστα αντιγράφει ο νέος

ουρανοδρόμος Στ. Ράμφος. Ίσως δε θα άξιζε τον κόπο ν’ ασ-

χοληθεί κανείς με τις παρανοϊκότητες του Άνσελμου (τις

οποίες δυστυχέστατα και πολλοί δικοί μας θεωρούν ως προ-

ερχόμενες από τη «λογική», από τη «φιλοσοφία», από τον

«ορθολογισμό» χωρίς οι αγράμματοι να δουν ότι στην Ευ-

ρώπη αυτές οι μεταφυσικές προϋποθέσεις είχαν και έχουν

παραγελοιοποιηθεί) εάν δεν είχαν γίνει δόγματα θανατη-

φόρα των παπικών και η κατευθυντήρια θεωρία του παρα-

λόγου των προτεσταντών.

Άγιοι πατέρες τους Αγίου Όρους και όλης της οικουμέ-

νης, άγιοι μητροπολίτες Πειραιώς και Ναυπάκτου και όλοι

όσους δε γνωρίζω, όλοι οι αγωνιστές του αντιοικουμενισμού

πρέπει πρώτιστα αυτό το κακούργημα να καταγγελθεί. Οι

Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων και οι περί τον Άγιο

Γρηγόριο τον Παλαμά κονιορτοποίησαν, γελοιοποίησαν την

πλατωναριστοτελική μωρία της ψευδοπαντογνωσίας και της

ταύτισης αυτής με τα ονόματα στο πρόσωπο των αιρετικών

και κυρίως Ευνόμιου, Βαρλαάμ, Ακίνδυνου και Γρηγορά και

έτσι λύτρωσαν κυριολεκτικά την οικουμένη από τον απαν-

θρωπισμό των ψευδοπαντογνωστών, τους οποίους και α-

νάγκασαν να μην εκτραπούν παντελώς, όπως έγινε μετά το

34

10ο αιώνα στη βαρβαρική Δύση, όπου δεν υπήρχε καμιά ελε-

υθερία, καμιά δυνατότητα ούτε απλής συζήτησης της εκ-

τροπής του Άνσελμου, που πραγμάτωσε τόσο αντιχριστια-

νικά και απάνθρωπα ο παπισμός.

Όλη αυτή την εκτροπή την πρωτοέφερε στη θεολογική

Θεσσαλονίκης ο καθηγητής μου αείμνηστος π. Ι. Ρωμανίδης,

στον οποίο θεία βουλήσει αφιερώθηκα ολοκληρωτικά από το

εξής ζωτικότατο για μένα γεγονός: Το 1971 πρωτοδίδαξε ο

λάτρης της Αγίας Τριάδος και των Πατέρων στο τέταρτο έ-

τος δογματική. Τον ίδιο Ιούνιο έκανε τις εξετάσεις προφορι-

κά στις εξής πέντε ίδιες ερωτήσεις: 1)Τι είναι Εκκλησία, 2)Τι

είναι θέωσις, 3)Τι είναι άκτιστες ενέργειες του Θεού, 4) Τι εί-

δαν οι μαθητές στο όρος Θαβώρ και 5) Τι αποφάσισαν οι Σύ-

νοδοι του 14ου αιώνα που δικαίωσαν τους Ησυχαστές. Σε ό-

λες σχεδόν τις πεντάδες που έπαιρνε για εξέταση απαντού-

σε «έξω τενεκέδες». Οι πρώτοι έλεγαν στους επόμενους τις

ερωτήσεις, αυτοί προσπαθούσαν να κάνουν κάποιες τροπο-

ποιήσεις, τίποτε όμως δεν άλλαζε. Επομένως, οι υπόλοιποι

κατέφυγαν σε καθηγητές, σε υφηγητές, σε βοηθούς, στις

βιβλιοθήκες, δυστυχώς και πάλι τίποτε δεν άλλαξε, οι ορθό-

δοξες απαντήσεις δε βρέθηκαν σ’ όλη τη σχολή. Τότε παρα-

κολουθώντας το δράμα είπα ότι ή αυτός είναι τρελός ή ότι

όχι μόνο όλοι εμείς οι φοιτητές αλλά και όλοι οι της σχολής

δεν είναι μόνο αγράμματοι αλλά και επικίνδυνα αιρετικοί.

Δια τούτο το επόμενο έτος κατάπληκτος διαπίστωσα

(μετά από δωδεκαετείς σπουδές στα ιερά γράμματα) ότι όλες

οι εκκλησιαστικές και θεολογικές σχολές είχαν υποταχθεί

τυφλά στον απάνθρωπο και αντίχριστο παπικοπροτεσταν-

τισμό. Αμέσως κατανόησα πλήρως τον μέγα Ορθόδοξο Πα-

τέρα, ίσως και διότι ως ιεροψάλτης από το 1960 είχα πολλή

καλή γνώση της απερίγραπτης ορθόδοξης υμνολογίας. Χά-

ρηκα πολύ τότε, διότι επί τέλους είπα ότι ήρθε η ορθοδοξία

στην Ελλάδα. Όμως όταν μετά από είκοσι δύο έτη (κατά τα

35

οποία τελείωσα τη φιλοσοφική Αθηνών, ασχολήθηκα με τη

φιλοσοφία, δίδαξα στη μέση εκπαίδευση) επέστρεψα στη θε-

ολογική Θεσσαλονίκης μετά από επίμονες προτροπές καθη-

γητών, των οποίων τα παιδιά είχα μαθητές, και ανέλαβα να

εκπονήσω διατριβή διαπίστωσα ότι όχι μόνο ο π. Ι. Ρωμανί-

δης ήταν σε απαγόρευση3 αλλά και ολόκληρη η σχολή λει-

τουργούσε κάτω από την επίβλεψη του Βατικανού, κάτω από

τις παπικές και προτεσταντικές προϋποθέσεις φιλοσοφίας

και θεολογίας, δηλαδή κατά την πλατωναριστοτελική μέθο-

δο της απόλυτης πρόγνωσης της προϋπάρχουσας αλήθειας

συμπεριλαμβανομένης και της ουσίας, του ιδιαίτερου είναι

του Θεού και της ταύτισης αυτής της υποτιθέμενης παντογ-

νωσίας πλέον με τα ονόματα, λέξεις, έννοιες, θεωρίες, τις

οποίες μάλιστα αποκαλούν ή δόγματα αμετάβλητα (ακόμα

και εκείνα της πυράς) ή επιστημονικές αλήθειες ή φιλοσοφι-

κές αλήθειες ή ορθολογικές.

Η πρώτη διατριβή ήταν για το φιλοσοφικό έργο του

Καστοριάδη. Κατέγραψα σ’ εκείνη αποκλειστικά και μόνο

ό,τι είπε ο φιλόσοφος, μόνο που ερεύνησα διεξοδικά τις πη-

γές που χρησιμοποίησε και διαπίστωσα ότι ήταν σχολαστικά

αντικειμενικές, χωρίς βεβαίως να γνωρίζει καθόλου το με-

γαλείο των Ελλήνων Πατέρων (καθόλα δικαιολογημένος

εφόσον ακόμη και σήμερα δεν το γνωρίζουν δυστυχώς και οι

θεολογικές μας σχολές).

Ο φιλόσοφος είχε πάθος για κάθε τυραννικό, ολοκλη-

ρωτικό, απάνθρωπο καθεστώς και ιδιαίτερα στράφηκε κατά

3 ο παπικός κληρικός και καθηγητής σε θεολογική σχολή της Ρώμης Ιω-

άννης Σπιτέρης σε βιβλίο του αναφορά προς τον πάπα για την Ορθόδο-

ξη Θεολογία, που προλογίζει ο καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου, έγραψε

τα πιο θλιβερά χαλκεύματα για τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, τα οποία α-

νατρέπει διεξοδικά ο π. Γ. Μεταλληνός στο πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης

Ρωμανίδης, ο «προφήτης της Ρωμιοσύνης» 2η έκδ., Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα

2003.

36

του σταλινισμού, ο οποίος μετά τη συντριβή του φασισμού-

ναζισμού παρέμεινε το πιο ανελεύθερο καθεστώς. Μερικά

χρόνια πριν από τον Καστοριάδη είχε γράψει κατά του φα-

σισμού-ναζισμού ο φιλόσοφος Καρ Πόππερ στο περίφημο

έργο του «η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της», στο οποίο

αποδείκνυε ότι ο Πλάτων ήταν ο πατέρας κάθε ολοκληρω-

τισμού και ιδιαίτερα και αυτών των νεότερων.

Ο φιλόσοφός μας ανοίγοντας στη Γαλλία από το 1946

ένα ανελέητο αγώνα κατά του σταλινισμού στο ανεπανά-

ληπτο περιοδικό «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» είχε να αν-

τιμετωπίσει όλους τους τότε μεγαλαυχώμενους σταλινιστές,

οι οποίοι μέχρι τη δεκαετία του ενενήντα αισθάνονταν ότι

ήταν οι μοναδικοί «επιστήμονες», οι απόλυτοι γνώστες όχι

μόνο του προϋπάρχοντος αλλά και παντός εσομένου (αυτού

που θα συμβεί αναπόφευκτα μάλιστα).

Όλοι λοιπόν αυτοί οι μαρξιστές μονότονα δικαιολογού-

σαν και τα εγκλήματα του Στάλιν επικαλούμενοι την αλάν-

θαστη «επιστήμη», της οποίας κύριο στήριγμα ήταν η κρατι-

κοποίηση των μέσων παραγωγής. Έτσι εφόσον έγινε αυτή η

κρατικοποίηση όλα τα υπόλοιπα αναγκαστικά θα φέρουν το

βασίλειο της ελευθερίας, την αταξική κοινωνία, την ισότητα,

δικαιοσύνη, την ηθική τελείωση των ανθρώπων! Όταν όμως

αυτά δε συνέβησαν, τότε όλοι και πάλι ομοθυμαδόν μιλού-

σαν απλά για κάποιες καθυστερήσεις. Στο φιλοσοφικό, ε-

πιστημονικό και κοινωνικό επίπεδο ο φιλόσοφος είδε και

απέδειξε ότι η μαρξική θεωρία προέβλεπε πως όλες οι πα-

ραπάνω αλλαγές θα γίνουν αναγκαστικά χωρίς τη θέληση

των ανθρώπων, επειδή προϋπάρχουν προαιώνιοι νόμοι, που

δρουν αυτόματα επί των ανθρώπων και οι οποίοι έχουν τε-

θεί ανέκαθεν από κάποια ανώτατη δύναμη, όχι φυσικά γι’

αυτούς από το Θεό αλλά από την ύλη. Ερευνώντας ο φιλό-

σοφος το γιατί και ο Μαρξ κατέφυγε σε μια εξωκοινωνική,

εξωανθρώπινη, μεταφυσική υπερδύναμη, η οποία αναγκασ-

37

τικά, διαλεκτικά (σταδιακά) θα έσωζε την ανθρωπότητα, δι-

απίστωσε ότι και αυτός αντέγραψε τη μεταφυσική της προ-

ΰπαρξης των όντων και κυρίως του Αριστοτέλη, ο οποίος εί-

χε θεοποιήσει την παντοδύναμη φύση (που έκανε τα πάντα).

Έλεγε αυτός ότι εκ φύσεως οι δούλοι και οι εργαζόμενοι (βά-

ναυσοι, όπως έλεγε) και οι γυναίκες είναι χωρίς κανένα δι-

καίωμα ανθρώπινο, χωρίς τη δυνατότητα γνώσης ούτε επισ-

τήμης ούτε σοφίας και επίσης εκ φύσεως οι τύραννοι είναι

και παντογνώστες από τη γέννησή τους και απόλυτοι εξου-

σιαστές ισάξιοι των θεών!

Ο Μαρξ μετονόμασε αυτή τη φύση σε ύλη και τη «φιλο-

σοφία» του υλιστική αλλάζοντας μόνο τον τρόπο-οδό απόκ-

τησης της γνώσης από ιδεαλισμό σε υλισμό, εφόσον η αιώ-

νια κινούμενη ύλη έφερε στο κεφάλι του όλη την προϋπάρ-

χουσα τώρα μελλοντική αλήθεια-γνώση, ενώ μέχρι και αυτή

τη στιγμή παπικοί, προτεστάντες και ημέτεροι φιλόσοφοι

και θεολόγοι ισχυρίζονται ότι η προϋπάρχουσα αλήθεια έρ-

χεται στο κεφάλι τους ιδεαλιστικά, νοησιαρχικά, ορθολογι-

κά, την οποία μας καταγράφουν στα «επιστημονικά» τους

έργα!

Βλέποντας ο φιλόσοφος τους αλληλοσπαραγμούς ιδεα-

λιστών και υλιστών αυτόματων ψευδοπαντογνωστών και

στηριζόμενος σε ολόκληρους κλάδους επιστημών κονιορτο-

ποίησε κυριολεκτικά τις μωρίες των πλατωναριστοτελικών

μεταφυσικών χαρακτηρίζοντας τις ως θανατηφόρα απάτη.

Ο υπεύθυνος καθηγητής της διατριβής μου, κ. Λάμπρος

Σιάσος αριστοτελιστής χωρίς γνώση του Αριστοτέλη, μου

λέει, όταν του παρέδωσα τη διατριβή, ότι «αυτή δεν περνάει

ούτε με σφαίρες»! Το μόνο που τον ρώτησα ήταν γιατί; Εκεί-

νος μου απάντησε ότι «κάνω εναγώνια προσπάθεια να βγά-

λω άχρηστη τη φιλοσοφία». Του απάντησα ότι πειθάρχησα

ως όφειλα στο φιλόσοφο, ο οποίος και απόλυτο δίκαιο είχε

στηριγμένος σ’ όλα τα σύγχρονα επιστημονικά και φιλοσο-

38

φικά μη μεταφυσικά πορίσματα και συμφωνούσε απόλυτα

με όλη την ανθρωπιστική κοινή ελληνική σκέψη κατά 98%

και με όλη την απερίγραπτη σκέψη των Ελλήνων Πατέρων,

δικαιώνοντάς τους χωρίς να το γνωρίζει.

Χωρίς καμιά άλλη κουβέντα αποχώρησα από το γραφε-

ίο του και μετά από δύο λεπτά (θεία βουλήσει) βρίσκω

μπροστά μου τον αείμνηστο καθηγητή Δημήτρη Τσάμη. Του

είπα τι συνέβη και εκείνος μου είπε: «διάλεξε ένα μικρό Έλ-

ληνα Πατέρα, που ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, για να μην

πάει χαμένη η ενασχόλησή σου με τη φιλοσοφία». Μετά από

πολλές έρευνες καταλήξαμε στο μαθητή του μεγάλου Αγίου

Γρηγορίου Παλαμά τον Ιωσήφ Καλόθετο, ο οποίος επί είκοσι

χρόνια παρακολουθεί ανελλιπώς το δάσκαλό του, μελετά

επισταμένως τους Πατέρες, συγγράφει κατά του Ακινδύνου

και αφού πλέον είναι πανέτοιμος και φιλοσοφικά και θεο-

λογικά (μετά από παράκληση φίλων του Παλαμά ο οποίος

ήταν τότε στη Θεσσαλονίκη) γράφει κατά του Γρηγορά τον

περίφημο 9ο λόγο του, το διαμάντι και του ελληνισμού και

της Ορθοδοξίας. Ο Γρηγοράς ανέπτυξε στον 30ο του λόγο τη

συζήτηση, που έγινε το 1355 ενώπιον του αυτοκράτορα, ό-

λων των επισήμων και πλήθος μαθητών και λαού ανάμεσα

σ’ αυτόν και τον Άγιο Γρηγόριο. Σ’ αυτόν σε στυλ και νοοτ-

ροπία πλατωνική με κάκιστη διαστροφή της συζήτησης, με

πρωτάκουστες ύβρεις και κατάρες κατά του Αγίου επιχει-

ρώντας ο Γρηγοράς να παρουσιάσει ως αγράμματο τον άγιο

Γρηγόριο «φιλοδοξεί» να του «διδάξει» τη φιλοσοφία ξεκι-

νώντας από τα πρώτα στοιχεία της γραμματικής φθάνει

στους εξής πλατωναριστοτελικούς μύθους: 1) ταυτίζει ουσία

και ενέργεια του Θεού, 2)επίσης ταυτίζει κατά τον πιο απρο-

κάλυπτο μετά τον Ευνόμιο τρόπο το λόγο, τον όρο, τα ονό-

ματα, με την ουσία-ενέργεια και του Θεού και των όντων και

3) όπως ο Ευνόμιος, ο Βαρλαάμ και όλη η δυτική σκέψη ανο-

39

ήτως ταυτίζει το νου του και με το ιδιαίτερο είναι του Θεού

και με ολόκληρη την πραγματικότητα νοητή και αισθητή!

Ενώ λοιπόν αυτές ακριβώς τις προφανέστατες μωρίες

τις κονιορτοποίησαν οι Καππαδόκες και τους ακολούθησαν

πιστότατα Ανατολή και Δύση στις επτά Οικουμενικές Συνό-

δους, ο Γρηγοράς δι’ απάτης επιχειρεί να τις στηρίξει στον

άγιο Γρηγόριο Νύσσης τον κυριότατο μετά το Μέγα Βασίλειο

στύλο Ορθοδοξίας και ανθρωπιστικού Ελληνισμού. Εξαιτίας

αυτού του γεγονότος μελέτησα μετά μεγίστης χαράς πάνω

από τριάντα φορές τους δώδεκα κατ’ Ευνομίου λόγους τους

Γρηγόριου Νύσσης, οι οποίοι είναι το επιστημονικό, φιλοσο-

φικό, γλωσσολογικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και θεολογικό

διαμάντι και της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού. Αυτό ακ-

ριβώς το αριστούργημα δικαίωσαν απόλυτα οι σύγχρονες

επιστήμες και φιλοσοφίες, το οποίο δυστυχέστατα δεν θέλη-

σαν να κατανοήσουν οι θεολογικές της Ελλάδας, επειδή α-

κολουθούν τυφλά το πλατωναριστοτελισμό Βατικανού και

προτεσταντών. Ο Ιωσήφ Καλόθετος λοιπόν παρουσίασε ε-

πακριβώς το τι είπε ο Νύσσης κατά του Ευνομίου και ξεσκέ-

πασε τις εξής κακουργηματικές απάτες και διαστροφές του

Γρηγορά ενώπιον ακροατηρίου: 1) Ενώ ο Γρηγοράς χρησιμο-

ποιεί ένα εκτενές χωρίο του Νύσσης, που λέει ότι όλα τα ο-

νόματα προέρχονται από την επινόηση των ανθρώπων και

ότι κανένα απολύτως δεν ταυτίζεται ούτε με την ουσία ή ε-

νέργεια του Θεού ούτε με την ουσία των όντων, των πραγ-

μάτων και ενώ ο ίδιος είναι εκείνος που κάνει τους ταυτισ-

μούς ουσίας, ενέργειας, νου και ονομάτων εν τούτοις αυτός

κατηγορεί ανερυθρίαστα τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά ότι τα-

υτίζει τα ονόματα και μεταξύ τους και με την ουσία του Θε-

ού. Τότε εξανίσταται δικαίως ο Καλόθετος και του λέει ότι

εσύ όπως και οι Βαρλαάμ-Ακίνδυνος επί δεκαπέντε χρόνια

κατηγορείτε (και μάλιστα οι περί τον Ακίνδυνο και τον πατ-

ριάρχη Καλέκα επιχείρησαν και να δολοφονήσουν τον ηγέτη

40

Ορθοδοξίας και Ελληνισμού) τον άγιο ως διθεΐτη, επειδή ο-

νόμασε θεότητα τη θέωση, την πρόνοια, τη χάρη, τα δώρα

του Θεού, όλες τις άκτιστες ενέργειες του Θεού, επιζητώντας

μέσα από εκατοντάδες-χιλιάδες σελίδες τόσο ο Γρηγόριος

Παλαμάς όσο ο θεοφιλής Ιωσήφ και οι υπόλοιποι αγιορείτες

Ησυχαστές, ότι το όνομα Θεός (όπως και κανένα όνομα) δεν

ταυτίζεται ούτε με την ουσία ούτε με τις άκτιστες ενέργειες

του Θεού ούτε με τα όντα. Αυτή ακριβώς η μεγαλοσύνη των

Πατέρων δικαιώθηκε πλήρως κυρίως από τις σύγχρονες ακ-

ριβείς λεγόμενες επιστήμες και την ανθρωπιστική μη μετα-

φυσική φιλοσοφία εκτός βεβαίως από τις θεολογικές μας

σχολές της υποτέλειας.

2) Είδαμε ότι ο Γρηγοράς, όπως οι πλατωναριστοτελικοί,

οι Ευνόμιος, Βαρλαάμ, Ακίνδυνος, Αυγουστίνος, Άνσελμος,

Ακινάτης και όλη η Δύση, που ηλιθίως ισχυρίζονται ότι γνω-

ρίζουν και την ουσία του Θεού, όλοι τους ταυτίζουν καθ’ υ-

παγόρευση του Αριστοτέλη την ουσία και ενέργεια του Θεο-

ύ. Κάνουν όλοι τους και αυτή την ταύτιση για να τονίσουν

και εδραιώσουν ότι κατέχουν με το νου τους απόλυτα ό,τι

υπάρχει και στο θεϊκό νου, ό,τι σχετίζεται με το Θεό, ό,τι

σχετίζεται και με το ιδιαίτερο είναι του Θεού αλλά και με

όλες τις σκέψεις, βουλήσεις, ενέργειες του Θεού. Αυτή δε η

απόλυτη γνώση δεν εδράζεται βεβαιότατα καθόλου στην

Καινή Διαθήκη αλλά υποτίθεται από τις εξής παρανοϊκότη-

τες:

1) ο Πλάτων την στηρίζει στην προΰπαρξη της ψυχής

μόνο των «φιλοσόφων», τυράννων,

2) ο Αριστοτέλης ισχυρίζεται ότι οι ως άνω προορισμέ-

νοι έχουν αυτή τη γνώση από την παντοδύναμη φύση ή και

από κάποιο θεό λένε και οι δυο τους.

3) Όλοι δε οι προαναφερθέντες ακολουθούν αυτούς

τους δυο χωρίς να σκοτίζονται για το αστήρικτο των υποθε-

τικών ισχυρισμών τους και το μόνο που τους απομένει είναι

41

η νοησιαρχική φιλοσοφία, της οποίας απόλυτος μύθος-

δόγμα είναι το «ταὐτόν ἐστιν νοεῖν τε καί εἶναι», τουτέστιν

το ίδιο πράγμα είναι και η νόηση και η πραγματικότητα

συμπεριλαμβανομένου και του Θεού. Επειδή όμως αυτή η

παρανοϊκότητα δεν έχει, δεν μπορεί να έχει κανένα επιστη-

μονικό-φιλοσοφικό έρεισμα, δεν είναι ενιαία γνώση όχι μόνο

στους διάφορους μωρολόγους μεταφυσικούς αλλά και στα

ίδια τα συγγράμματα των ίδιων των μεταφυσικών, οι οποίοι

χωρίς καμιά αιδώ του πνεύματος όχι μόνο αυτοαναιρούνται

αλλά όλη την απάτη τους επιχειρούν να την υποκρύψουν

κάτω από τις απατηλές ανταύγειες των ονομάτων-εννοιών

χρησιμοποιώντας στο έπακρο τη σοφιστική εκείνη που ο ίδι-

ος ο Πλάτωνας κατασκεύασε. Παραδείγματος χάριν Βαρλα-

άμ και Γρηγοράς φιλοσοφικά και θεολογικά έλεγαν τα ίδια

πράγματα, εν τούτοις ήταν άσπονδοι εχθροί μεταξύ τους για

το ποιος είναι ο πρώτος παντογνώστης! Παπικοί και προτεσ-

τάντες ενώ ακολουθούν τυφλά τον πλατωναριστοτελισμό,

όπως τον κατασκεύασαν Αυγουστίνος-Άνσελμος-Ακινάτης,

εν τούτοις επί πολλούς αιώνες αλληλοσπαράχθηκαν χειρό-

τερα και από τα σκυλιά, το ίδιο έκαναν και οι ιδεαλιστές με

τους υλιστές.

Για όλους δε αυτής της μεταφυσικής απάνθρωπης όμως

μωρίας θα έπρεπε πάσῃ θυσίᾳ η ουσία Θεού και όντων και

να ταυτίζεται με τις ενέργειες και παράλληλα να ταυτίζον-

ται ουσία και ενέργεια Θεού και όντων με το νου των βλαμ-

μένων μεταφυσικών, οπότε γι’ αυτούς αυτομάτως καθίστα-

ται ο Θεός όχι μόνο περιττός αλλά και υπηρέτης τους. Για

όλους δε αυτούς η εμπειρική γνώση του Θεού, η μέθεξη των

ακτίστων ενεργειών του Θεού δια της προσευχής και η θέω-

ση όχι μόνο είναι ακατανόητη αλλ’ άκρως εχθρική, επειδή

θέτει εν αμφιβόλῳ την ψευδοπαντογνωσία τους.

Κάποιοι της θεολογικής σχολής Θεσσαλονίκης ομολό-

γησαν ότι δε γνωρίζουν φιλοσοφία και ως εκ τούτου δεν

42

μπορούν να παρακολουθήσουν τα γραφόμενα σ’ αυτή τη δι-

ατριβή. Ίσως να έχουν κάποιο δίκαιο. Όμως είναι τελείως

απαράδεκτο επιστημονικά και θεολογικά να μη γνωρίζουν,

να μη θέλουν να γνωρίσουν ούτε καν να συζητήσουν το τι

ακριβώς είπαν οι μεγάλοι Έλληνες Πατέρες και τι απέτρε-

ψαν οι περί τον Παλαμά άγιοι Αγιορείτες και οι περί τον ά-

γιο Μάρκο τον Ευγενικό. Είναι τραγικό και δραματικό να μη

γνωρίζουν οι «επιστήμονες» του σήμερα εκείνο που γνώρι-

ζαν κάλλιστα μάλιστα οι άγιοι του 14ου και 15ου αιώνα, τη

στιγμή που ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός υβρίζεται τόσο

αποτρόπαια, δια τούτο και πάλι οι μέγιστες ευθύνες έναντι

του Τριαδικού Θεού της ανιδιοτελούς αγάπης πέφτουν σε

όσους ανιδιοτελείς κληρικούς ή μοναχούς ή λαϊκούς υπάρ-

χουν.

Δε χρειάζεται, δεν μπορεί κανείς σήμερα να γνωρίσει τη

μεταφυσική φιλοσοφία της θανατηφόρας απάτης, διότι έχο-

υν γραφεί εκατομμύρια αλληλοαναιρούμενοι παραλογισμοί,

οπότε άκρη δε βρίσκεται. Όμως η γελοιοποίηση αυτής από

τις επιστήμες είναι σήμερα προσιτή ιδίως για τους Έλληνες

στην παράδοση των οποίων κυριαρχεί η άλλη, η μη μεταφυ-

σική φιλοσοφία ιδιαίτερα στους Έλληνες Πατέρες. Οι δε θε-

ολογικές σχολές πρέπει να αφήσουν τα κόμπλεξ προς τη

μωρανθείσα πλέον μεταφυσική των μωρολογικών ταυτισ-

μών που είδαμε και θα δούμε στη συνέχεια να επαναλαμ-

βάνονται από τον Πλάτωνα μέχρι σήμερα.

Ο μη ειδικός αναγνώστης ίσως συναντήσει ορισμένα

σημεία δυσκολονόητα στο κείμενο κυρίως στην ύπαρξη

πολλών πατερικών παραπομπών, να μην ανησυχήσει καθό-

λου, διότι σχεδόν όλα αυτά τα κείμενα αμέσως ή μεταφρά-

ζονται κατά λέξη ή ερμηνεύονται αναλυτικά.

Επίσης προειδοποιώ τον αναγνώστη ότι σε όλο το έργο

επαναλαμβάνονται οι ίδιες φιλοσοφικές-θεολογικές παρα-

νοϊκότητες των μεταφυσικών-αιρετικών και οι αναθεωρήσε-

43

ις-ανατροπές αυτών τόσο από τους μεγάλους Έλληνες Πα-

τέρες όσο και από τις σύγχρονες επιστήμες-φιλοσοφία.

IC XC, Δέηση,

Ναός Αγίας Σοφίας, Κωνσταντινούπολη. 14ος αιω.

44

45

Εισαγωγή

Η Προσωπικότητα του Καλόθετου, η ζωή, τα συγγράμ-

ματα και ο θεολογικός του λόγος έχουν γραφεί άριστα από

τον καθηγητή Δημήτριο Γ. Τσάμη στο έργο: Ιωσήφ Καλόθε-

του συγγράμματα, εκδ. Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Θεσ-

σαλονίκη 1980.

Επειδή όμως η φιλοσοφική διάσταση του ορθόδοξου

ησυχασμού μελετήθηκε κάτω από τη δυτική αντίληψη της

φιλοσοφίας, η οποία είναι υποταγμένη στην πλατωναριστο-

τελική μεταφυσική και η οποία έχει στη συνέχεια υποτάξει

μαζί με τη θεολογία και όλες τις υπόλοιπες πτυχές της σκέ-

ψης, η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να ερευνήσει φιλοσοφι-

κά-θεολογικά τη διαστροφή και αντιστροφή που υπέστει τό-

σο η ελληνική σκέψη όσο και ο χριστιανισμός της πρώτης

χιλιετίας, με βάση τα πορίσματα της σύγχρονης επιστήμης

και φιλοσοφίας.

Ωστόσο για τον ιστορικό προσδιορισμό του Ιωσήφ Κα-

λόθετου, του Γρηγορίου του Παλαμά και των αντιησυ-

χαστών Βαρλαάμ, Ακίνδυνου και Γρηγορά θα παρατεθούν

σύντομα βιογραφικά στοιχεία.

Ο Ιωσήφ Καλόθετος γεννήθηκε περί το 1300, δε γνω-

ρίζουμε που, πάντως από το 1326 ακολουθεί το Γρηγόριο

Παλαμά1 και τον Ιγνάτιο Καλόθετο (πιθανότατα συγγενή

1 Ο Γρηγόριος ο Παλαμάς γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη

όπου διδάχθηκε και τον Αριστοτέλη από το Θ. Μετοχίτη, χωρίς όμως να

υποταχθεί στους μεταφυσικούς μύθους ούτε αυτού ούτε του Πλάτωνα.

Απεναντίας οι σπουδές του αυτές τον βοήθησαν να εντοπίσει και ανατ-

ρέψει τους μύθους των ιδεών, που επιχείρησαν να επαναφέρουν οι: Βαρ-

λαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς.

Μια διευκρίνιση. Η περί ιδεών ονειροπόληση του Πλάτωνα έχει όν-

τως περάσει στην ελληνική εκπαίδευση ως καθαρή μυθολογία, όμως δεν

συμβαίνει το ίδιο με τα είδη, τις ουσίες, τα αρχέτυπα κ.λ.π. του Αριστοτέ-

46

του) στη Βέροια, όπου συνδέθηκε με γνήσια φιλία προς τον

Ακίνδυνο μέχρι τη μεταστροφή αυτού σε συνεχιστή του

Βαρλαάμ .

Το 1335 έγινε μοναχός στην Εσφιγμένου και παρέμεινε

σ' αυτήν όσο ήταν ηγούμενος ο Παλαμάς.

Από το 1336 μέχρι το 1341 ζει στη Θεσσαλονίκη μαζί με

την ομάδα του Ισιδώρου (του μετέπειτα πατριάρχη), όπου

γνωρίζεται με τον Καλαβρό το Βαρλαάμ2 , ο οποίος εγκατέ-

λη. Οι ιδέες του Πλάτωνα έχουν μετονομαστεί στον άλλο ως είδη. Ήδη ο

Πλάτωνας στον Παρμενίδη και σε άλλους διαλόγους μιλάει εναλλάξ για

ιδέες- είδη. Και για τους δυο λοιπόν ιδέες, είδη, ουσίες, αρχέτυπα, όντα

κ.λ.π. αναφέρονται στο μόνο προϋπάρχον πραγματικό, που ταυτόχρονα

και ανεξήγητα υπάρχει και μέσα στο νου τους και το γνωρίζουν σε ‘μας

τους υπόλοιπους με τα ονόματα, τα οποία ταυτίζονται με τις ιδέες κατά

τον εξής παραλογισμό: εφόσον όλα τα εδώ όντα, πράγματα είναι αντίγ-

ραφα, είδωλα των ιδεών, άρα από αυτές τις ιδέες που συμμετέχουν τα

πράγματα παίρνουν και τα ονόματά τους π.χ. εάν μετέχουν της ιδέας

της ομοιότητας γίνονται όμοια, της ιδέας του μεγέθους, γίνονται μεγά-

λα, της ιδέας του κάλλους και της δικαιοσύνης, γίνονται ωραία καί δίκα-

ια κ.λ.π. (βλ. Παρμενίδη 131 Α).

Αυτό ακριβώς το σετ του μύθου των ιδεών, ειδών, ουσιών, ενεργειών,

ονομάτων που ταυτίζονται με τα προηγούμενα κ.λ.π. αποκαλεί η νέα

φιλοσοφία μεταφυσική, από την οποία απαιτείται πλέον η τέλεια απαλ-

λαγή. Ο Παλαμάς καί ο Καλόθετος αυτό έπραξαν εις το ακέραιο. Για τον

Παλαμά θα πούμε πολλά στην ανάπτυξη του θέματος, διότι είναι ο α-

ναμφισβήτητος ηγέτης του ησυχασμού και της ελληνικής υγιούς μη με-

ταφυσικής φιλοσοφίας. Ο Ιωσήφ είναι η σκιά του Παλαμά, είναι μια ψυ-

χή σε δυο σώματα, δεν αντιγράφει τον ηγέτη του, δεν έχει ανάγκη να τον

αντιγράψει, διότι και οι δυο στηρίζονται στις ίδιες πηγές στην Αγία Γρα-

φή, στους μεγάλους Έλληνες Πατέρες και σε όλους τους δημοκρατικούς

αρχαίους Έλληνες διανοητές (το “δημοκρατικός” δεν αναφέρεται στις

σημερινές δημοκρατίες της διαπλοκής και απάτης αλλά στην πάνδημη

συμμετοχή του ελληνισμού τόσο στο πνευματικό όσο και στο κοινωνικό-

πολιτικό γίγνεσθαι). 2 0 Βαρλαάμ (1290-1350) γεννήθηκε στη Σεμιναρία της Καλαβρίας , ήταν

Έλληνας στην καταγωγή και στη μόρφωση, μοναχός και φιλόσοφος υ-

47

ποταγμένος τυφλά στη μεταφυσική ιδεοκρατία του πλατωναριστοτελισ-

μού.

Ο Ιουστίνος ο μάρτυς και φιλόσοφος περιγράφει ευστοχότατα αυτή την

υποταγή ως εξής: φοιτούσα, λέει, κοντά σε κάποιο πλατωνιστή και μου

άρεσε σφόδρα η νόηση των ασωμάτων και η θεωρία των ιδεών και εντός

ολίγον «ᾤμην (νόμιζα)σοφός γεγονέναι καί ὐπό βλακειάς ἢλπιζον αὐτίκα

κατόψεσθαι τον Θεόν τοῦτο γάρ τέλος τῆς Πλάτωνος φιλοσοφίας» (Διά-

λογος 1).Διδάσκουν αυτοί ακόμη ότι «…ἐφικτόν ἡμῖν τῷ ἡμετέρῳ νῷ συλ-

λάβειν τό θεῖον καί τοὐντεῦθεν εὐδαιμονεῖν» (ο.π. 4)

Έτσι καί ο Βαρλαάμ υπό βλακείας νόμιζε ότι έγινε τόσο σοφός ώστε

να παρομοιάζει τον εαυτό του με το Σωκράτη ο οποίος δήθεν από διαβο-

λές καταδικάσθηκε σε θάνατο .

Το ίδιο κινδυνεύω να πάθω και εγώ, λέει ο Βαρλαάμ στον Ιωσήφ Κα-

λόθετο, γι' αυτό άκουσε ποιά ακριβώς είναι η αλήθεια με την οποία πα-

ρουσιάζω τους συνομιλητές μου ως αγράμματους: η σοφία του Θεού μας

δίδαξε τούτο το «θεσπέσιο δόγμα» κατά το οποίο όλα τα όντα είναι διπλά.

Οι ιδέες αυτών και τα είδωλα των, το ίδιο συμβαίνει και με τις αρετές. Σ’

αυτά με μύησε η φιλοσοφία και επί πλέον με δίδαξε ότι υπάρχει

«ἐγκοσμίων ἀγγέλων γένος ἓν τοῖς ἀληθέσι, νοήμασί τε καί ἀρεταῖς συνο-

υσιωμένον οἷς τοῖς τῷ ὄντι φιλοσοφοῦσιν ἐξομοιῶσαι τήν ἑαυτῶν ψυχήν ἡ

πᾶσα σπουδή» (Β' προς Ιωσήφ Καλόθετο μ.ν. έργο της σημείωσης 3 της

παρούσης. σ.322, 68-71). Δηλαδή η όλη αλήθεια βρίσκεται στις ιδέες και

στη δυνατότητα της ψυχής να τις ξεχωρίζει από τα είδωλά τους. Επομέ-

νως η εμπειρική, ψυχοσωματική γνώση των ησυχαστών είναι εκτός της

βαρλααμικής υποθετικής φιλοσοφίας του πλατωνισμού.

Αυτή δε η ψευδαίσθηση της παντογνωσίας του Βαρλαάμ φθάνει στο

έξης άκρο άωτον της αναισχεντιάς (η οποία είναι κοινή σ' όλη τη δυτική

θεολογία ) να ισχυρίζεται ότι «ούτε τα λόγια του Αγίου Πνεύματος (δη-

λαδή της Αγίας Γραφής) τον πείθουν επί Θεού να τα χρησιμοποιήσει ως

αποδεικτικό λόγο» (βλ Α' προς Παλαμά μν. Έργ. της σημείωσης 5, σ. 42,

21 στ. 504-505)Το να αμφισβητεί ένας θύραθεν συγγραφέας την εγκυρό-

τητα της Αγίας Γραφής είναι κατανοητό, όμως ένας δήθεν χριστιανός,

που ήρθε να «διδάξει» τους Ορθοδόξους, δε νομίζω ότι νομιμοποιείται να

θέτει υπό αμφισβήτηση την Αγία Γραφή και να προβάλλει απεναντίας

τους πλατωνικούς μύθους περί ιδεών ως το κριτήριο κάθε αλήθειας. Το-

ύτο το τελευταίο ακριβώς διέγνωσαν οι πολίτες της Θεσσαλονίκης, Αγί-

ου Όρους και Κωνσταντινούπολης και απέρριψαν ως προφανέστατους

παραλογισμούς όχι μόνο στη σύνοδο της 10ης Ιουνίου 1341 αλλά στις

48

λειψε την Κωνσταντινούπολη εξαιτίας της φιλοσο-φικής δι-

αμάχης που είχε με το Γρηγορά .

Στις μακρές συζητήσεις με τον Καλαβρό πρώτος αυτός

διαπίστωσε ότι κάτι διαφορετικό θέλει να περάσει εκείνος

και σταδιακά διέγνωσε ότι δεν ήταν ειλικρινής ούτε συνεπής

ούτε ορθόδοξος αλλά ένας υπερόπτης και ένας ιδιότυπος

παντογνώστης. Τότε ακριβώς φάνηκε ότι αυτή την απόλυτη

γνώση όντων καί Θεού την στήριζε κυρίως στο Φαίδωνα του

Πλάτωνα και δίδασκε: 1) ότι στην ψυχή - νου υπάρχει αυτό-

ματα όλη η υποτιθέμενη γνώση των ιδεών και 2) ότι η ψυχή

-νους είναι τελείως διαχωρισμένη από το κάκιστο σώμα, ο-

πότε η συμμετοχή και του σώματος στη γνώση του Θεού

όπως διατείνονταν όλοι οι ησυχαστές ήταν αδιανόητη για

τον πλατωνικό Βαρλαάμ3.

Το1336 ο Βαρλαάμ έγραψε μια γριφώδη επιστολή προς

τον Ιωσήφ στην οποία λέει ότι , αν με κατηγορείτε για «διπ-

άλλες που ακολούθησαν, διότι και οι άλλοι δυο Ακίνδυνος και Γρηγοράς,

στους ίδιους μύθους του πλατωναριστοτελισμού παράδερναν .

Ο Βαρλαάμ μετά τη γελοιοποίησή του πήγε από κει που ήρθε, γιατί

εκεί ο “χριστιανισμός” δεν είναι του Χριστού αλλά της πλατωναριστοτε-

λικής μωρίας, όπου βρήκε τους ομοϊδεάτες του και ο πάπας τον αντάμε-

ιψε με την ανύψωσή του στον επισκοπικό θρόνο του Ιέρακα. Από τους

μελετητές του Βαρλαάμ ο Γρηγόριος Παπαμιχάλ στο έργο του («Ο άγιος

Γρ, Παλαμάς και Βαρλαάμ ο Κάλαβρός μέχρι της συνόδου του

1341»,σ.310εξ.)υποστηρίζει ότι αυτός ήταν ουνίτης υποκρινόμενος τον

Ορθόδοξο και ο M.Jugie στο («Barlaam est-I né catholique?Suivid une note sur

la date de sa morte» ΕΟ38(1939),σ.101-125) υποστηρίζει ότι ήρθε στο Βυζάν-

τιο για να συμβάλει στην αναγέννηση των γραμμάτων. Εμείς του πλη-

ροφορούμε του Jugie ότι η ρωμιοσύνη δεν είχε ποτέ της σκοταδισμό, ό-

πως η Δύση, για να χρειάζεται αναγέννηση, ιδιαίτερα από ένα μωρολόγο

όπως ο Βαρλαάμ. 3 βλ. τις δύο επιστολές προς τον Ιγνάτιο Καλόθετο, G. Schiro, Βαρλαάμ

Calabro, Epistole Grehe, Palermo 1954, σ. 315-324, στη Β' επιστολή ο Βαρλαάμ

λέει ότι από τον Ιωσήφ Καλόθετο και το Δαβίδ Δισύπατο και το Λουκά

πολλά και αγαθά διδάχθηκε, ο.π.σ. 323, στ.110 εξ.

49

λόη», διπλοπροσωπία, υπεύθυνοι είστε εσείς, διότι «ὑμῖν χα-

ριζόμενος» (δείχνοντας για άλλη μια φορά την υπεροψία το-

υ) έγραψα άλλα από αυτά που πίστευα4.

Όλη δε η διπλόη του Καλαβρού φάνηκε, όταν στις συ-

ζητήσεις ενεπλάκει ο ηγέτης των ησυχαστών ο άγιος Γρηγό-

ριος ο Παλαμάς, ο οποίος γνωρίζοντας από νέος τις πλατω-

ναριστοτελικές μωρίες ήταν σε θέσει να εντοπίσει και να

ανατρέψει τους μεταφυσικούς - μυθικούς παραλογισμούς

όλων των αντιησυχαστών. Μόνο σ’ αυτή την κατεύθυνση

τον βοήθησαν οι σπουδές στον Αριστοτέλη από το Θεόδωρου

Μετοχίτη και η μεγαλοσύνη του Γρηγορίου οφείλεται στη

γνώση των Πατέρων και όλων των δημοκρατικών Ελλήνων

διανοητών και όχι του Αριστοτέλη, όπως διατείνονται σχε-

δόν όλοι οι Έλληνες μελετητές του.

Ιδιαίτερα στις δυο προς τον Παλαμά επιστολές του ο

Βαρλαάμ αποκαλύπτει την τυφλή υποταγή του στον πλα-

τωναριστοτελισμό και επιχειρεί να υποτάξει όχι μόνο την

Αγία Γραφή αλλά καί όλη την υπόλοιπη γνώση στη δική του

πλέον παντογνωσία και όταν κάτι του αποδειχθεί παράλογο

αυτός αμέσως αλλάζει πλεύση .

Συγκεκριμένα ισχυρίζεται ότι εκείνα που υπάρχουν στο

δημιουργικό νου του Θεού, υπάρχουν και στο νου το δικό

του5.

Όταν όμως πληροφορήθηκε από τους ησυχαστές ότι

εμπειρικά φθάνουν στη θέωση και ότι δια επίπονων ασκή-

σεων προσπαθούν να κρατήσουν και τα σώματα τους μακρά

από κάθε μολυσμό , διότι αποδέχονται κυριλοκτικώς τα της

Αγίας Γραφής που συνοψίζονται στο εξής του Απ. Παύλου:

«τό σῶμα ὑμῶν ναός τοῦ ἐν ὑμῖν Ἀγίου Πνεύματος ἐστίν»6,

4 ο.π.σ. 328. 5 βλ. Επιστολή Α' προς Παλαμά , Antonis Fyrigos , εκδ. Catholic Book

Agency Officiem Libri Catholiki, Roma 1975 σ. 38, στ. 455-458. 6 Α' Κορ.6,19

50

τότε ανέσυρε τον έτερο μύθο του πλατωναριστοτε-λισμού

της ταύτισης ουσίας - ενέργειας, για να υποστηρίξει ότι, ε-

φόσον και για τους Ορθοδόξους η ουσία του Θεού είναι ακα-

τάληπτη και εφόσον οι ενέργειες ταυτίζονται κατά τον πλα-

τωναριστοτελικό μύθο με την ουσία, άρα είναι παντελώς

ακατάληπτος ο Θεός7. Έτσι είναι προφανέστατο ότι κατά τον

Καλαβρό έχουμε δυο ισχυρισμούς εκ διαμέτρου αντίθετους,

κατά τον πρώτο ό,τι έχει ο Θεός, το έχει και αυτός και οι φι-

λόσοφοι της αρχαιότητας και κατά το δεύτερο ο Θεός είναι

παντελώς ακατάληπτος με τη μέθοδο, την άσκηση, την προ-

σευχή, την εμπειρία των ησυχαστών. Επομένως αυτός ο αγ-

νωστικισμός του Βαρλαάμ κατασκευά-σθηκε, έτσι μυθικά

όπως είδαμε, για να καταπολεμήσει την εμπειρία της θέω-

σης, η οποία εδράζεται σ' όλη την Αγία Γραφή και στην πα-

ράδοση και όχι στους νεοπλατωνικούς μύθους, όπως ισχυρί-

ζονται πολλοί αγράμματοι. Ακόμη και οι «αποδεικτικοί συλ-

λογισμοί» του Καλαβρού στηρίζονται στο μύθο της ταύτισης

ουσίας -ενέργειας και της ενύπαρξης αυτής της ουσίας - ε-

νέργειας, δηλαδή της ιδέας στο κεφάλι του.

Ακριβώς τα ίδια με αυτόν θα επαναλάβει περίπου είκο-

σι χρόνια μετά και ο Γρηγοράς, τον οποίο εκτός από τον Πα-

λαμά ανατρέπει ο Ιωσήφ Καλόθετος με τον 9ο Λόγο, που εί-

ναι το διαμάντι όχι μόνο του ησυχασμού αλλά ολόκληρης

της παγκόσμιας σκέψης, γιατί αποκαθιστά και διασώζει τον

ελληνικό λόγο, την ελληνική φάτιν (νοηματοδότηση) της

γλώσσας, την επιστήμη, τη φιλοσοφία, τη γνωσιολογία, τη

σκέψη γενικά από τη μεταφυσική απάτη στην οποία είναι

υποταγμένη όλη η δυτική σκέψη και ακολουθούν δυστυχώς

και οι ημέτεροι.

Η ανυπολόγιστη αξία που έχει το έργο του Καλόθετου

για το σήμερα όχι μόνο για τη θεολογία αλλά και για την

7 βλ. Α' προς Παλαμά ο.π. σ.44,στ. 532-546

51

παγκόσμια επιστήμη, φιλοσοφία και σκέψη έγκειται στη συ-

νοπτική, αντικειμενική, κριτική και προσεκτικότατη παρου-

σίαση όλης της φυσιολογικής, νορμάλ ελληνικής σκέψης

από τη γένεσή της μέχρι την εποχή του και στη διάσωση αυ-

τής της σκέψης από τη διαστροφή και αντιστροφή, που κιν-

δύνευε να υποστεί από τη μεταφυσική πλάνη, απάτη του

πλατωναριστοτελισμού, τον οποίο επιχείρησαν να επιβάλο-

υν και στη ρωμιοσύνη, όπως ήδη είχε συμβεί στη Δύση, οι εκ

της υπερορίας Βαρλαάμ, Ακίνδυνος8 και Γρηγοράς9.

8 Ο Γρηγόριος Ακίνδυνος ήταν βουλγαρικής καταγωγής, γεννήθηκε στον

Πρίλεπο (σήμερα Prilep στην πρώην Γιουγκοσλαβία ) περί το 1300 και

έλαβε την πρώτη του παιδεία στην Πελαγονία (Βitola) και κατόπιν στη

Θεσσαλονίκη όπου εκάρη μοναχός και διατέλεσε υπό την πνευματική

καθοδήγηση του Γρ. Παλαμά, την πρώτη περίοδο παραμονής του τελευ-

ταίου στον Άθωνα. Μαζί με αυτόν έφυγε το 1326 για τη Βέροια , όπου

γνωρίσθηκε με τον Ιωσήφ Καλόθετο, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και

εκεί περί το 1330 έγινε μαθητής του Βαρλαάμ. Ο Ακίνδυνος στη σύνοδο

του Ιουνίου 1341 υποστήριξε τον Παλαμά, επειδή δεχόταν εν μέρει την

ησυχαστική παράδοση και την ψυχοσωματική μέθοδο της προσευχής του

«Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησον με». Όμως στο δογματικό - φι-

λοσοφικό επίπεδο ακολούθησε και αυτός το πλατωναριστοτελικό δόγμα

της ταύτισης ουσίας και ενέργειας σύμφωνα με το οποίο δεν είναι δυνα-

τό να έχει ο Θεός άκτιστες ενέργειες. Έτσι επεδίωκε να υποτάξει το χρισ-

τιανισμό στον αφηρημένο μύθο των πλατωνικών ιδεών, ειδών, ουσιών,

ενεργειών. Γι' αυτό δογμάτιζε και έλεγε «πᾶν γάρ ἄκτιστον, οὐσία» (Αν-

τιρρητικός 5, 2, 5, Συγγράμματα Γ' , σ.291). Αν από τον πλατωναριστοτε-

λισμό αφαιρεθεί ο μύθος της προΰπαρξης και ενύπαρξης στην ψυχή ο-

ρισμένων των ιδεών, ειδών, ουσιών, ενεργειών κ.λ.π. και η ταύτιση αυ-

τών με τα ονόματα, δεν απομένει πλέον τίποτε από αυτή τη μωρία, γι'

αυτό ο Βαρλαάμ, ο Ακίνδυνος, ο Γρηγοράς και η Δύση έκαναν και είχαν

ως κεντρικό άξονα της φιλοσοφίας - θεολογίας τους αυτή την απάτη.

Έτσι και ο καιροσκόπος Ακίνδυνος, όπως ακριβώς αργότερα και ο Γρη-

γοράς, εφόσον ήθελαν να αυτοπροβάλλονται ως οι φιλόσοφοι και διδάσ-

καλοι της αυτοκρατορίας, θα έπρεπε πάση θυσία να υπεραμυνθούν της

πλατωναριστοτελικής μωρίας της άμεσης και αυτόματης παντογνωσίας,

που στηρίζεται και προέρχεται από το μύθο των ουσιών - ενεργειών, ι-

δεών. Τούτος όμως ο μύθος ήταν και θεωρούνταν ως μια γελοία ονειρο-

52

πόληση από ολόκληρο τον ελληνισμό. Αυτόν ακριβώς το μύθο αποκαλεί

ο Παλαμάς «κενή απάτη», «μεμωραμένη σοφία» και «ἔφιππο τύφο» (Α'

προς Βαρλαάμ 38-39, ΕΠΕ, τομ.1 σ.488). Σύγχρονοι δε θύραθεν φιλόσοφοι

λένε πολλά περισσότερα, όπως θα δούμε.

Ο Ακίνδυνος λοιπόν κάνοντας σημαία του τη βαρλααμική ταύτιση ου-

σίας και ενέργειας κατηγορεί τον Παλαμά για διθεΐα και πολυθεΐα εξαι-

τίας της ακόλουθης θέσης: «ἔστιν ἄρα θεότητος ὑφειμένη, κατά τούς θε-

οσόφους θεολόγους, ὡς κἀνταῦθ’ εἶπεν ὁ μέγας Διονύσιος, ἡ θέωσης,

δῶρον οὐσα τῆς ὑπερκειμένης οὐσίας τοῦ Θεοῦ» ( Γρ. Παλαμά , Επιστολή

Γ', προς Ακίνδυνο 15, 1, σ. 306). Και ενώ ο Παλαμάς του έχει εξηγήσει σ'

αυτή την επιστολή:1) ότι το όνομα θεότης αναφέρεται και στην ουσία και

στις άκτιστες ενέργειες του Θεού,

2) ότι και αυτό το όνομα όπως όλα τα υπόλοιπα δεν ταυτίζονται ούτε με

την ουσία ούτε με τις ενέργειες αλλά περιγράφουν τα σημαινόμενα,

3) ότι η ουσία δεν ταυτίζεται με τις ενέργειες ούτε στο Θεό ούτε στα όντα

για όλον το μη πλατωναριστοτελικό ελληνισμό και

4) ότι όλες οι ουσίες Θεού και όντων είναι ακατάληπτες και καταληπτές

μόνο οι ιδιότητες, οι ενέργειες, εν τούτοις ο καιροσκόπος Ακίνδυνος, μό-

λις του το επέτρεψαν οι συνθήκες του εμφυλίου (1341-1347)και το «ανάσ-

κητο περί τα δόγματα» του πατριάρχη Ι.Καλέκα (βλ. Ιωσήφ Καλόθεου

Λόγος 2ος, σ.113, στ. 61 και σ.120 στ. 291), εξετράπει στη διαβολή, στην ε-

ξαπάτηση, στην επαναφορά των καταδικασθέντων από τη σύνοδο του

Ιουνίου 1341 κακοδοξιών του Βαρλαάμ.

Για τους λόγους αυτούς ο Ιωσήφ Καλόθετος αναγκάζεται να αφήσει τη

«φίλη ερημία και ησυχία» (Λόγος 3ος, 1,1) και να εκφωνήσει από την άνοι-

ξη του 1342 ως άλλος Γρηγόριος ο Θεολόγος, τους περίφημους έξι πρώ-

τους λόγους του κατά του παράφρονος Ακινδύνου, οι οποίοι μαζί με όλα

τα έργα του αποτελούν το διαμάντι όχι μόνο του ησυχασμού αλλά και

της γλωσσολογίας και της γνωσιολογίας και της επιστήμης και φιλοσο-

φίας.

Ο Ιωσήφ σ' αυτά τα αριστουργήματα διεξοδικότατα ανατρέπει τα ψεύ-

δη και τις ανυπόστατες συκοφαντίες του Ακίνδυνου, ο οποίος περιφέρει

το υπερκειμένη (ανώτερη) και υφειμένη (κατώτερη) θεότητα του Παλα-

μά ως την κατεξοχή αίρεση αγνοώντας ότι το όνομα θεότης χρησιμοποι-

είται καταχρηστικώς και για την ουσία του Θεού και κυριολεκτικώς για

τις ενέργειες Αυτού, όπως του το εξήγησαν επανειλημμένως.

Όντας τυφλά υποταγμένοι οι αντιησυχαστές στο διπλό πλατωναρισ-

τοτελικό μύθο της ταύτισης ουσίας και ενέργειας και της ταύτισης αυ-

53

τών των δύο με τα ονόματα οδηγούνται από τους ησυχαστές σε πλείστα

όσα άλλα αδιέξοδα. Αυτά στα έργα του Ιωσήφ ένα προς ένα αναιρούνται

και είναι τα εξής:

1) άλλοτε δέχονται οι αντιησυχαστές ότι γνωρίζουν και την ουσία του

Θεού,

2) άλλοτε ότι γνωρίζουν το Θεό όχι απευθείας αλλά μέσω κτιστών

πραγμάτων, φαινομένων και

3) άλλοτε ότι Τον γνωρίζουν μέσω των ονομάτων ή μέσα από μία αφη-

ρημένη νοητική φαντασιοκοπία, εκείνο πάντως που αρνούνται μετά πά-

θους είναι η απευθείας προσωπική γνώση του Θεού και τούτο διότι αυτοί

έπαθαν τέτοια βλάβη ώστε να μη δέχονται ότι «εἶναι τι μεῖζον τῆς

ὑμετέρας ἐπιστήμης καί καταλήψεως» (Ι. Καλόθετος 1ος Λόγος, 5, σελ.86,

στ. 153-154). Με τον Ακίνδυνο δε θα ασχοληθούμε ιδιαίτερα, διότι δεν

έχει να παρουσιάσει κάτι το σπουδαίο έστω και από αυτή τη μεταφυσική

παραφροσύνη του πλατωναριστοτελισμού. 9 Ο Νικηφόρος Γρηγοράς γεννήθηκε μεταξύ 1291και 1295 στην Ηράκλεια

του Πόντου και εκεί έμαθε τα πρώτα γράμματα από τον κηδεμόνα του

Ιωάννη επίσκοπο της πόλης (ό,τι έχει σχέση με το Γρηγορά βλ. Δ. Μόσ-

χου «Πλατωνισμός ή Χριστιανισμός», οι φιλοσοφικές προϋποθέσεις του

Αντιησυχασμού του Ν. Γρηγορά, εκδ, Παρουσία Αθήνα 1998.

Φιλοσοφικά ούτε ο Μόσχος, στην κατά τα άλλα καλή διατριβή του, αν-

τιλήφθηκε το τι συνέβη στην ησυχαστική έριδα, διότι ακολουθεί τους

πουριστές της φιλοσοφίας, οι οποίοι είναι έξω από τις μεγάλες επιστη-

μονικές και φιλοσοφικές επαναστάσεις της τελευταίας πεντηκονταετίας.

Περί το 1311 ο Γρηγοράς ήρθε στην Κωνσταντινούπολη όπου τον μύη-

σε ο μετέπειτα πατριάρχης Ιωάννης ΙΓ' ο Γλυκύς (1315 - 1319 ) στην Αρισ-

τοτελική Λογική, Γραμματική κ.λ.π. γεγονός το οποίο αποτέλεσε την

κύρια αιτία γελοιοποίησης αυτού, όταν από το 1347 ενεπλάκει στην ησυ-

χαστική έριδα. Και τούτο διότι όσοι μελετήσουν τον Αριστοτέλη χωρίς

πρώτα και πάνω απ' όλα να ξεκινήσουν και να προσπαθήσουν επίπονα

για να κατανοήσουν το Περί Ψυχής ( όπου υπάρχει - αναπτύσσεται η

γνωσιολογία του, η οποία είναι η πλατωνική μυθολογία των ιδεών α-

παλλαγμένη από πολλές φαιδρότητες) θα είναι με μαθηματική ακρίβεια

εκτός πραγματικότητας, εκτός τόπου και χρόνου και θα νομίζει υπό

βλακείας ότι έγινε σοφός εντός ολίγον (βλ. σημ.2) όπως ακριβώς συμβα-

ίνει δυστυχώς ακόμη και σήμερα στα ελληνικά πανεπιστήμια. Γι' αυτό

είναι επιτακτικότατη ανάγκη να παραθέσω ειδικά κεφάλαια για την α-

πομυθοποίηση του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, διότι διαφορετικά ούτε

54

Όντως ο διανοούμενος αγιορείτης μοναχός, ο μαθητής

και συναθλητής του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ο άριστος

γνώστης των Ελλήνων Πατέρων και όλων των μη μεταφυ-

σικών, ιδεοκρατών φιλοσόφων αφιέρωσε το ήμισυ της ζωής

τους αντιησυχαστές ούτε τους ησυχαστές ούτε τα πνευματικά αδιέξοδα

της δυτικής σκέψης μαζί με τη δική μας δε θα δυνηθούμε να κατανοήσο-

υμε.

Ο Γρηγοράς, λοιπόν,, πίστεψε και αυτός ότι είναι παντογνώστης σύμ-

φωνα με τον εξής αριστοτελικό μύθο: Ο Θεός, λέει, είναι το απόλυτο Εν-

Νους και ο ανθρώπινος νους ως εικόνα δηλαδή αντίτυπο του Ενός έχει

μια αμετάβατη κίνηση προς το Εν-Νου και προς τον εαυτό του και έτσι ο

νους με τη σειρά του τροφοδοτεί τον υπόλοιπο άνθρωπο (βλ. Γρηγορά,

επιστολή 3, 22, 61-65 και Δ. Μόσχου μν. εργ. σ. 188-189).

Σύμφωνα με αυτό το μύθο: ό,τι έχει ο Θεός, το έχει και ο ανθρώπινος

νους, επομένως δε μας χρειάζεται μετά από αυτά ο Θεός διόλου και άρα

η τόσο επίμονη άσκηση των ησυχαστών είναι γι' αυτόν αδιανόητη.

Κατά ένα δεύτερο πλατωναριστοτελικό μύθο ο Γρηγοράς στηρίζει την

ψευδοπαντογνωσία του ως εξής: «Αὐτόθεν γάρ ἔχειν δεῖ τόν νοῦν τήν τῶν

νοητῶν νόησιν καί μή δεῖσθαι χρόνου τινός και μαθήσεως ….» (Γρηγορά,

επιστολές 3,23,88-90).

Όλα λοιπόν τα νοητά, όλη η αλήθεια (εφόσον τα αισθητά που βλέπο-

υμε, ακούμε, αγγίζουμε είναι πλάνη γ’ αυτούς) βρίσκεται στο νου αυτό-

ματα και χωρίς μάθηση και φυσικά χωρίς τη βοήθεια του Θεού, χωρίς

πνευματικούς αγώνες για την πραγμάτωση της ανιδιοτελούς αγάπης,

όπως ζητάει όλη η Καινή Διαθήκη. Και όλο αυτό το μύθο επιχειρεί να

τον στηρίξει στο Σοφιστή 252ε, Φαίδωνα 65d και Μένωνα 81 α του Πλά-

τωνα (βλ Δ. Μόσχου μν. εργ. σ.189).

Έχοντας πάθει και αυτός αυτήν ακριβώς τη βλάβη της ψευδοπαντογ-

νωσίας επιχειρεί να τη διδάξει με απερίγραπτες ύβρεις στο γέρο Παλαμά

στον 30ο Λόγο του, ο οποίος είναι μια κάκιστη διαστροφή της συζητήσεως

που είχε στην Κωνσταντινούπολη το 1355 με τον Άγιο. Σ ’αυτό τον παρο-

ξυσμό του παραλόγου αναπτύσσονται όλα τα πλατωναριστοτελικά μυ-

θεύματα, τα οποία ανατρέπει ένα προς ένα ο εμπειρότατος πλέον σ’ αυ-

τά τα θέματα Ιωσήφ Καλόθετος (εφόσον διέτριψε σ’ αυτά πάνω από 20

χρόνια) με τον περίφημο 9ο Λόγο του έχοντας ως ακλόνητα στηρίγματα

και τους Έλληνες Πατέρες και όλη την υπόλοιπη υγιή ελληνική σκέψη.

Αυτοί οι δυο λόγοι θα αποτελέσουν και το κύριο θέμα της μελέτης.

55

του στο να μην επικρατήσουν όχι απλά και μόνο οι αιρέσεις

των αντιησυχαστών αλλά στο να μην απέλθει η διαστροφή

της ελληνικής γλώσσας και σκέψης.

Αφορμή στον Καλόθετο για τη μελέτη, έρευνα και κα-

ταγραφή αυτού του ευρύτατου αλλά και ζωτικότατου θέμα-

τος έδωσε κυρίως ο Γρηγοράς, ο οποίος ως δήθεν παντογ-

νώστης επιχείρησε να διδάξει στον Παλαμά όλη την αλήθε-

ια, ξεκινώντας μάλιστα από τα πρώτα στοιχεία της γραμμα-

τικής φθάνει στους ακόλουθους πλατωνοαριστο-τελικούς

μύθους, οι οποίοι είναι ο κοινός βρόχος των αντιησυχαστών,

των δυτικών, ενός πολύ μεγάλου τμήματος του σημερινού

επιστημονισμού και τον οποίο ανέτρεψαν οι ησυχαστές στη-

ριζόμενοι στον υπόλοιπο ελληνισμό.

Ισχυρίζεται λοιπόν ο Γρηγοράς στον 30ο Λόγο του, ο ο-

ποίος περιέχει δήθεν τη συζήτηση μεταξύ αυτού και του Πα-

λαμά ενώπιον του αυτοκράτορα, Ιωάννου του Ε΄ του Παλαι-

ολόγου, των επισήμων και πλήθος πολιτών το καλοκαίρι του

1355, ότι «ὁ τῆς οὐσίας ὂρος καί λόγος (ταὐτόν γάρ ὃρος καί

λόγος) πρᾶγμα ἐστιν αὐθύπαρκτον, μή δεόμενον ἑτέρου πρός

ὓπαρξιν, εἰη ἄν πάντως καί ὁ τῆς ενεργείας λόγος ὁ αὐτός,

κἄν τοῖς ὀνόμασι διαφέρωσι, πρᾶγμα αὐθύπαρκτον, δηλαδή,

μή δεόμενον ἑτέρου πρός ὕπαρξιν »10.

Αυτές οι θέσεις του Γρηγορά αποτελούν τον κεντρικό

πυρήνα του πλατωναριστοτελισμού και η λεπτομερής ανά-

λυση τους μας δίνει άριστη εικόνα των παραλογισμών τόσο

των αντιησιχαστών όσο και της δυτικής σκέψης.

Ισχυρίζεται, δογματίζει ο Γρηγοράς:

1) Ότι η ουσία είναι πράγμα αυθύπαρκτο με τον όρο και το

λόγο (όρος και λόγος είναι ταυτό). Στη σύγχρονη φιλο-

σοφία αυτός ο μύθος αναλύεται ως εξής:

10 Ν. Γρηγορά, Ιστορία 30, PG 149, 273 A.

56

Το είναι, το πραγματικό, η ουσία καθορίζεται από το λέ-

γειν και το λέγειν καθορίζεται από την ταυτότητα του με

το είναι, ουσία, ιδέα, είδος.

2) Ότι η ενέργεια επίσης ταυτίζεται και με την ουσία και με

τον όρο- λόγο.

Έδώ ο Γρηγοράς αντιγράφει τον Αριστοτέλη που λέει:

«ἐστι δ’ ὃρος μέν λόγος ὁ τό τί ἦν εἶναι σημαίνων, ὁ τοῦ τί ἔστι

καί τῆς οὐσίας»11, ο όρος και ο λόγος λοιπόν σημαίνουν αυτό

που ήταν και είναι και την ουσία του, όλη η αλήθεια δηλαδή

ορίζεται, καθορίζεται απόλυτα από το λόγο.

Όλοι αυτοί οι ταυτισμοί για να στηριχθούν χρειάζονται

τον έτερο μύθο των ιδεών του Πλάτωνα, σύμφωνα με τον

οποίο οι ιδέες, που προϋπάρχουν και αυτού του δημιουργού

θεού είναι το όντως ον, το πραγματικό, το αμετάβλητο, το

αυθύπαρκτο, το αΐδιο.

Αυτές οι ιδέες από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη

ονομάζονται και είδη, όντα, είναι, ουσίες, αρχέτυπα, νοητά

και μάλιστα είναι όμοια με την ψυχή μας «πρίν γενέσθαι η-

μάς»12.

Εφόσον λοιπόν και οι δυο ταυτίζουν τα παραπάνω με

το νου - ψυχή τους, τότε έχουμε την εξής αναγκαστική ακο-

λουθία:

Νους- Ψυχή Ο νους- ψυχή κάνει τα πάντα, είναι τα πάντα,

γνωρίζει τα πάντα, και αυτά τα πάντα προϋ-

πάρχουν ως ιδέες, είδη, ουσίες, είναι κλπ.

11 Τοπικά, Ι, 101b, Αναλυτικά Ύστερα, ΙΙ, 3, 90b.

12 Φαίδ. 77 Α, 93Β, 79D , 73Α, 76Ε, 80Β. Βλ. και Αριστ. Περί Ψυχής 431b,

24.431b, 19. 430α, 3-6.

57

Λόγος και γ’ αυτό ο λόγος είναι πάντοτε ορθός, ο ποίος

δημιουργεί το αναγκαστικό πόρισμα του νου

που εναι: ορισμός, έννοια, λέγειν, όνομα, ον, εί-

ναι.

Άρα το λέγειν και το είναι, είναι το ίδιο πράγμα και αυτό

ακριβώς θα ονομάζουμε στο εξής ταυτιστική λογική.

Κατά τον Πλάτωνα εφόσον όλα τα όντα είναι είδωλα των

ιδεών- ειδών, άρα από αυτές τις ιδέες στις οποίες συμμετέ-

χουν παίρνουν και τα ονόματα τους π.χ. εάν μετέχουν της

ιδέας της ομοιότητας, γίνονται όμοια, της ιδέας του μεγέθο-

υς, γίνονται μεγάλα, της ιδέας του κάλλους και της δικαιο-

σύνης, γίνονται ωραία και δίκαια κ.λ.π.13.

Τώρα στην ερώτηση ποιός έδωσε τα ονόματα στα πράγ-

ματα απαντά: Άλλοτε κάποια ανώτερη δύναμη14 και άλλοτε

κάποιος σοφός νομοθέτης15, πάντως και στις δυο περιπτώσε-

ις ο νομοθέτης θα έπρεπε να γνωρίζει την ουσία-ιδέα των

πραγμάτων πρώτα και μετά να δίνει το κατάλληλο όνομα16.

Έτσι και ο Βαρλαάμ μαζί με το Γρηγορά αποφαίνεται κα-

τηγορηματικώς ότι «ὁ γάρ τῆς ὑποκειμένης οὐσίας ὁρισμός

ἀρχή τῆς ἀποδείξεως γίγνεται»17, δηλαδή ο ορισμός, η λέξη,

τα ονόματα που κατασκευάζει ο καθένας κατά το δοκούν

και κατά περίσταση είναι η όλη αλήθεια.

Είναι πλέον πρόδηλο ότι έχουμε ένα επαίσχυντο φαύλο

κύκλο από τον οποίο δε θα μπορέσουμε να λυτρωθούμε αν

δεν επαναλάβουμε- ακολουθήσουμε την εξής ρήση του Με-

γάλου Βασιλείου: «ἐγώ πολύν χρόνον προσαναλώσας τῆ μα-

ταιότητι καί πᾶσαν σχεδόν τήν ἐμαυτοῦ νεότητα ἐνεφανίσας

13 Βλ. Παρμενίδη 131Α. 14 Βλ. Κρατύλο 438 c. 15 Βλ. ο.π. 431 e. 16 Βλ. ο.π. 439 a, b, c, d. 17 Βαρλαάμ, Επιστολή Α’ προς Παλαμά, μν. εργ. στ. 543

58

τῇ ματαιοπονία, ἣν εἶχον προσδιατρίβων τῇ ἀνάληψει τῶν μα-

θημάτων τῆς παρά τοῦ Θεοῦ μωρανθείσης σοφίας, ἐπειδή πο-

τε, ὥσπερ ἐξ ὓπνου βαθέος διαναστάς, κατεῖδον τό ἄχρηστον

τῆς σοφίας τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τῶν κατηργουμένων,

πολλά τήν ἐλεεινήν μου ζωήν ἀποκλαύσας, εὐχόμην δοθῆναί

μοί τινα χειραγωγίαν».

Το χωρίο αυτό από την προς Ευστάθιο Σεβαστείας επισ-

τολή του Μ. Βασιλείου παραθέτει ο Γ. Παλαμάς στο «‘Υπέρ

τῶν Ίερῶς ‘Ησυχαζόντων, 1,1,8» και διευκρινίζει ότι η σοφία

που θαυμάζει ο Βαρλαάμ είναι: «Ματαιότης, ματαιοπονία

κατονομάζεται, σοφία μωρανθεῖσα, σοφία καταργούμενη, σο-

φία τοῦ αἰῶνος τούτου καί τῶν ἀρχόντων αὐτοῦ, σοφία τῆς

κατά Θεόν ζωῆς τε και πολιτείας ἀφανιστική» (ο.π.).

Σήμερα πλέον είμαστε υποχρεωμένοι και από την πρόο-

δο επιστημών και φιλοσοφίας, που απαιτούν πάση θυσία

απαλλαγή από την παραλυτική ιδεοκρατία και λογοκρατία

του πλατωναριστοτελισμού, να συμφωνήσουμε με το Μ. Βα-

σίλειο, το Γ. Παλαμά, τον Ιωσήφ Καλόθετο και με όλους τους

Έλληνες Πατέρες, οι οποίοι όντως γνώριζαν και διέσωσαν τη

μη μεταφυσική ελληνική παιδεία, σκέψη. Για να πραγματο-

ποιηθεί όμως αυτό απαιτείται να σχολιά-σουμε και τις υπό-

λοιπες φαιδρότητες του Γρηγορά, που είναι κοινές και στο

Βαρλαάμ. Λέει λοιπόν ο Γρηγοράς: Ο Θεός είναι το απόλυτο

Εν- Νους και ο ανθρώπινος νους ως εικόνα, αντίτυπο του

ενός έχει μια αμετάβατη κίνηση προς το Εν- Νου και προς

τον εαυτό του και έτσι ο νους με τη σειρά του τροφοδοτεί τον

υπόλοιπο άνθρωπο18.

Τούτο σημαίνει ότι εκείνο που έχει ο Θεός το έχει και ο

άνθρωπος, οπότε δεν έχουμε καμία ανάγκη του Θεού και

άρα η τόσο επίπονη άσκηση των ησυχαστών για ενάρετη

ζωή είναι περιτή και αδιανόητη, διότι «αὐτόθεν ἔχειν δεῖ τόν

18 Βλ. Γρηγορά, Επιστολές 3,22, 61-65 και Δ. Μόσχου μν. έργ. σ. 188-189

59

νοῦν τήν τῶν νοητῶν νόησιν καί μή δεῖσθαι χρόνου τίνος καί

μαθήσεως…»19 τονίζοντας μάλιστα ότι στις αισθήσεις δεν

υπάρχει καμία αλήθεια αλλά δόξα και εικασία, αντιγράφον-

τας τον Πλάτωνα20.

Γνωσιολογία, λοιπόν, απόλυτη, αυτόματη, υποθετική, α-

ναπόδεικτη, αυθαίρετη, μεταφυσική, ιδεοκρατική, νοησιαρ-

χική, λογοκρατική, μωρολογική, μυθική θεωρείται η παρα-

πάνω από τον 5ο π.χ. αιώνα μέχρι και το 1355 ( εποχή κατά

την οποία ανατρέπει ο Ιωσήφ τους παραλογισμούς του Γρη-

γορά) για το 98% του ελληνισμού εκτός από την αίρεση και

τους ελάχιστους νεοπλατωνικούς. Τα ίδια ακριβώς είχε πα-

παγαλίσει πριν μερικά χρόνια και ο Βαρλαάμ.

Συγκεκριμένα λέει:

«Ἀλλά πρῶτον μέν ἐν τοῖς οὐσιώδεσι τῆς ψυχῆς λόγοις

ἀκριβέστερον πάντα ὑπάρχει. Ἒπειτα καί ἐν τῷ δημιουργικῷ

νῷ τῷ ἑνιαίως καί ἀύλος ἅπαντας συνειληψότι καί προειλη-

φότι τούς τῶν ὄντων λόγους, καί ταῦτα ἑνιαίως ἔνεστί τε καί

προένεστιν»21.

Ό,τι υπάρχει λοιπόν στο δημιουργικό νου του Θεού, τούτο

ακριβώς προϋπάρχει και ενυπάρχει στο νου του κάθε βαμ-

19 ο.π. 3,23,88-90 20 Βλ. ο.π. 3,23,91-92 και Δ. Μόσχου ο.π. σ. 189 σημ .25 και 26. Στην σημεί-

ωση 30 ο Δ. Μόσχος σωστά λέει ότι ο Γρηγοράς απορρίπτει τις αισθήσεις

ως πηγή γνώσης για να στηρίξει την πλήρη αποστροφή του από σωματι-

κές εμπειρίες ως πιθανές πηγές θεογνωσίας, όπως υποστήριζαν οι ησυ-

χαστές, όμως η αποδοχή του Αριστοτέλη ως εμπειριστή είναι εντελώς

εσφαλμένη, διότι ο Αριστοτέλης αποδέχεται ότι οι ιδέες- είδη, που προϋ-

πάρχουν, ενυπάρχουν και στην ψυχή του και στα υλικά όντα και μάλισ-

τα αυτά τα είδη δίνουν υπόσταση το τόδε τι στα όντα (Βλ. Περί ψυχής,

412 α, 6-9). Επομένως δεν μπορούμε να μιλούμε για εμπειρισμό εκεί που

έχουμε προεξασφαλισμένη όλη την ουσία της γνώσης, όπως λανθασμέ-

να πιστεύουν οι περισσότεροι νεοέλληνες μελετητές του Αριστοτέλη.

21 Βαρλαάμ, Επιστολή Α΄ προς Παλαμά, μν. εργ. σ. 38, στ. 455-458

60

μένου πλατωναριστοτελιστή, οι οποίοι, μόλις διαβάσουν το-

υς μύθους των ιδεών και των νοητών, αυτόματα πιστεύ-ουν

ότι ο νους τους ταυτίζεται με τα νοητά, δηλαδή με όλη την

αλήθεια συμπεριλαμβανομένου και του Θεού22, γι’ αυτό ο

Βαρλαάμ αποκαλεί το Σωκράτη και τον Πλάτωνα «θέοπτας

και θεοπτία προσβεβηκότας»23.

Τούτα τα μωρολογήματα ανέτρεψε και απέρριψε ο μέγας

διδάσκαλος του ελληνισμού ο Γρ. Παλαμάς και όχι τη νορ-

μάλ φιλοσοφία συνολικά, την οποία χρησιμοποιούσε και αυ-

τός όπως όλος ο ελληνισμός.

Τώρα, αν βλέπουν όλοι σχεδόν οι μελετητές της ησυχασ-

τικής έριδας (αυτούς τουλάχιστον που έχω διαβάσει) και κά-

ποιο αγνωστικισμό στους Βαρλαάμ, Ακίνδυνο και Γρηγορά

τούτο φανερώνει ότι δεν έχουν κατανοήσει το έτερο απαρά-

δεκτο τμήμα του πλατωναριστοτελισμού, που είναι η ακα-

θοριστία των υλικών, αισθητών όντων και η καθολική άρ-

νηση των αισθητικών εμπειριών ως πηγών γνώσεων γενικά

και θεογνωσίας ειδικότερα.

Δια τούτο και οι τρεις αντιησυχαστές, μόλις πληροφο-

ρήθηκαν ότι οι ησυχαστές γνωρίζουν το Θεό και μέσα από

ψυχοσωματικές εμπειρίες, αμέσως έγιναν έξω φρενών, διότι,

αν υπήρχε και άλλη οδός γνώσης έξω από το δικό τους ονει-

ρικό αυτοματισμό, τότε προφανώς θα έμπαινε θέμα αμφισ-

βήτησης της δικής τους πρωτοκαθεδρίας στον ακαδημαϊκό,

επιστημονικό, φιλοσοφικό ορίζοντα. Γ’ αυτό ο Ακίνδυνος εγ-

κατέλειψε το δάσκαλο του, τον Παλαμά, για να απολαύσει

δόξες κοντά στο διεκδικούντα δια της απάτης την αντιβασι-

λεία πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα24, ο οποίος έγινε και η κύρια

22 Βλ. Βαρλαάμ, Επιστολή Β' προς Παλαμά, μν. εργ. σ. 120 23 Ο.π. σ. 106, στ. 273 24 Ιωάννης Καλέκας (1334-1347) πατριάρχης και «πολιτάρχης» κατά Πα-

λαμά, ο οποίος κατάντησε την εκκλησία του «ἐργαστήριον παντός ψεύ-

δους, πάσης διαβολῆς, παντός φαύλου, παντός στασιαστικοῦ φρονήματος,

61

αιτία του εμφυλίου 1341-1347, και τελικά απομάκρυνε τον

Ακίνδυνο από το Χριστό: «γυνή κατά γῆν εὐγενής, βάρος

ἀργυρίου, λιπαραί τράπεζαι, μαγείρων μαγγανεύματα, θρύ-

ψις (μαλθακότητα) σαρκός, οἶνος ἀνθοσμίας (μοσχάτος)», λέει

χαρακτηριστικά ο Ιωσήφ Καλόθετος25.

πάσης ἀδικίας, πλεονεξίας, ἱεροσυλίας, ἁρπαγής, καπηλείας»( Καλόθετου

Συγγράματα 8ος Λόγος, σ. 295, στ. 324-327, στην ίδια σελίδα υπάρχουν

σημειώσεις, που λένε ότι ο Καλέκας ήταν μια από της κύριες αιτίες του

εμφυλίου. Υπάρχει επίσης απόσπασμα από την αναφορά επτά επισκό-

πων προς την Άννα Παλαιολογίνα, που λέει ότι ήταν αιρετικός, φιλάρ-

γυρος, ιερόσυλος, που πουλούσε προς ίδιον πορισμό εκκλησίες, εξαρχίες,

ηγουμενείες, ιερά κειμήλια, σκευή, κ.λ.π.) ΡG 151,768D-769C).

Ο Καλέκας στράφηκε κατά του Παλαμά και κατά της Ορθοδοξίας, διό-

τι δεν τον ακολούθησε στον εμφύλιο σπαραγμό και τότε στράφηκε προς

τον Ακίνδυνο αποδεχόμενος ταυτόχρονα τις αιρέσεις και αυτού και του

Βαρλαάμ, παρόλο που τις είχε καταδικάσει στις συνόδους Ιουνίου- Αυ-

γούστου 1341. Έτσι έγινε η αιτία να επανεμφανιστούν οι κακοδοξίες του

Βαρλαάμ- Ακινδύνου, καταδίκασε τα συγγράμματα του Παλαμά, το 1342

τον έκλεισε στη μονή Ακαταλήπτου και με δεκαέξι μοναχούς κατέφυγε

στο ναό της Αγ. Σοφίας ζητώντας άσυλο. Την άνοιξη του 1343 φυλακίσ-

θηκε στις φυλακές των ανακτόρων.

Το Νοέμβριο του 1344 ο Καλέκας με μια ληστρική σύνοδο αφόρισε τον

Παλαμά και τους οπαδούς του και χειροτόνησε τον Ακίνδυνο ιερέα. Τα

μέτρα αυτά έγιναν αφορμή για την πτώση του.

Η Άννα με σύνοδο της 2-2-1347 αφόρισε τον Καλέκα (Βλ. Β. Χριστοφο-

ρίδη μν. εργ. σ. 72-73 και J. Meyendorff, ο Αγ. Γρ. ο Παλαμάς και η ορθόδο-

ξη Μυστική παράδοση, εκδ. Ακρίτας, εκδ. πρώτη Αθήνα 1983 σ. 124-127. 25 Ιωσήφ Καλόθετου, Συγγράμματα Λόγος 8ος σελ, 143, στ. 51-53. Η γυνα-

ίκα αυτή ήταν η Ειρήνη Χούμναινα, κόρη του Νικηφόρου Χούμνου, χήρα

του δεσπότου Ιωάννου Παλαιολόγου, που έγινε μοναχή με το όνομα Ευ-

λογία. Ο Παλαμάς την αποκαλεί ειρωνικά «βασίλισσα», ο Καλόθετος

Ιεζάβελ, διότι ως πολύ πλούσια ηγούμενη και ως αντίπαλος του Καντα-

κουζινού έγινε προστάτης του Ακίνδυνου και με χρήματα αυτής ο πατ-

ριάρχης και ο Ακίνδυνος πληρώνοντας ροπαλοφόρους συγκρότησαν τη

σύνοδο του 1344 για να καταδικάσουν τον Παλαμά (βλ. Γρ. Παλαμά, Ε-

πιστολή προς Φιλόθεο 17( 2, σ. 535), στ 29 -31 και Ι. Καλόθετου συγγράμ-

62

Το ίδιο ακριβώς και ο Γρηγοράς δεν ήταν διατεθειμένος

να απαρνηθεί την παντογνωσία του και την πρώτη θέση

στον πνευματικό ορίζοντα, γι’ αυτό αναμείχθηκε στην ησυ-

χαστική έριδα.

Και οι τρεις λοιπόν οι αυτόματοι παντογνώστες, όπως εί-

δαμε, γνωρίζοντας το ακατάληπτο της ουσίας του Θεού των

ορθοδόξων επιχείρησαν δι’ απάτης, δια διαστροφών και

αντιστροφών να καταπολεμήσουν την εμπειρική μετοχή

των πιστών στις άκτιστες ενέργειες του Θεού. Για να το επι-

τύχουν αυτό καταφεύγουν πρώτα στο μύθο της ουσίας και

μετά στον αριστοτελικό μύθο του ακίνητου θεού.

Από την αρχή της έριδας μέχρι το τέλος μυθολογούν και

δογματίζουν ότι η ουσία όντων και Θεού ταυτίζεται με τις

ενέργειες, τις ιδιότητες, τα προσόντα της ουσίας. Τούτο το

αντιγράφουν από το μύθο των ιδεών του πλατωναριστο-

τελισμού, ο οποίος λέει ότι το όντως ον, το πραγματικό, το

τόδε τι, το τι ην είναι , είναι οι ιδέες, τα είδη, οι ουσίες, οι ε-

νέργειες, οι έννοιες, τα νοητά, ο όρος, ο λόγος και όλα αυτά

τα αφηρημένα, τα αναλλοίωτα προϋπάρχουν ( στον ουρανό,

στις νεφέλες κατά τον Πλάτωνα, στην παντοδύναμη φύση

κατά τον Αριστοτέλη, ο οποίος τοποθετεί και ένα μέρος των

ιδεών, ειδών μέσα στα υλικά, αισθητά όντα και αυτές οι ιδέ-

ες- είδη δίνουν στα αισθητά την πραγματική ύπαρξή τους,

την οντότητά τους. Αυτή είναι κυρίως η διαφορά του Αριστο-

τέλη από τον Πλάτωνα. Δεν είναι όμως ο Αριστοτέλης, δεν

μπορεί να είναι εμπειριστής, όπως δέχονται και οι δικοί μας

αγράμματοι, διότι όλος ο υπόλοιπος πλατωνικός μύθος των

ιδεών- ειδών είναι ο ίδιος και στον Αριστοτέλη).

Όλες αυτές λοιπόν οι μυθικές, υποθετικές, εξωπραγ-

ματικές ιδέες- είδη ταυτίζονται:

ματα σ. 68-69, όπου ο Δ. Τσάμης δίνει πολλές πληροφορίες, βλέπε επίσης

ο.π. σ. 143 και 295.

63

1) με τις ουσίες, ενέργειες, μορφές, αρχέτυπα, έννοιες

κ.λ.π.

2) με τους όρους, λόγους, ονόματα, έννοιες, λέξεις κ.λ.π.

και

3) με τον νου του κάθε βλαμμένου.

Από αυτά τα μυθολογήματα, μωρολογήματα (όπως τα

χαρακτήριζαν οι επικούρειοι φιλόσοφοι26, οι ποιητές27, όλοι οι

δημοκρατικοί διανοούμενοι της αρχαιότητας και σύγχρονοι

μελετητές)28 δανείστηκαν εκτός από τους δυτικούς, ο Βαρ-

λαάμ, ο Ακύνδινος και ο Γρηγοράς το διπλό μύθο της ταύτι-

σης ουσίας και ενέργειας και της ταύτισης αυτών (ουσίας και

ενέργειας) με τους όρους, λόγους, ονόματα.

Όλος ο ελληνισμός (αρχαίος και χριστιανικός ) κινήθηκε

έξω από αυτά τα μυθεύματα και ο Ιωσήφ Καλόθετος, μαζί

με τους άλλους αγιορείτες ησυχαστές, στηριζόμενος στην

ανόθευτη ελληνική σκέψη ανατρέπει ένα προς ένα όλα τα

παραπάνω σε όλο το έργο του αλλά κυρίως στον περίφημο

9ο Λόγο κατά του 30ου Λόγου του Γρηγορά.

26 Βλ. Χαρ. Θεοδωρίδη, Επίκουρος, εκδ. βιβλ. της Εστίας, Αθήνα 1981 σ.

223 27 Ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες διακωμωδεί τις αερολογίες του Σωκράτη

εκφράζοντας έτσι τη λαϊκή ειρωνεία των Αθηναίων κατά της ιδεαλιστι-

κής μεταφυσικής, (βλ. ο.π. σ. 71-72 και 97). Ο Διογένης ο Οινοανδέας φι-

λόσοφος του 3ου μ.Χ. αιώνα αποκαλεί βλαμμένους εκείνους που αποδί-

δουν τη γένεση της γλώσσας είτε στον Ερμή είτε σε κάποιο σοφό νομο-

θέτη (βλ. ο.π. σ. 179-180 και 311-312). Αυτή την επιγραφή του Οινοανδέα

θα τη μελετήσουμε στο κεφάλαιο περί ονομάτων. 28 «Το πλατωνικό έργο κοντά στην πριν από τον Πελοποννησιακό πόλε-

μο ελληνική παραγωγή φαίνεται σα να εκφράζει τον ιδεολογικό κόσμο

άλλου λαού», Χ. Θεοδωρίδης ο.π. σ. 83. «Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης δεν

είναι φιλόσοφοι της ελληνικής δημοκρατικής δημιουργίας» Κ. Καστοριά-

δης, Η άνοδος της ασημαντότητας, εκδ. ύψιλον βιβλία, Αθήνα 2000, σ. 196.

64

Αυτό το Λόγο του ο Καλόθετος τον έγραψε περί το Φθι-

νόπωρο του 135529 παρακινηθείς προς τούτο από φίλους του

Παλαμά30. Από το 1336 πρώτος σχεδόν ο Καλόθετος διαπισ-

τώνει τις παραδοξολογίες του Καλαβρού. Από τη άνοιξη του

1342 αναγκάζεται να γράψει κατά τις κωμωδίες31 του Ακίν-

δυνου τους ανεπανάληπτους έξι πρώτους λόγους του και το

1346 γράφει κατά του πατριάρχη Ι. Καλέκα, ομόφρονα του

Ακίνδυνου, ο οποίος αποκαλούσε τις θείες ενέργειες «όχλο

θεοτήτων»32.

Μέσα σε αυτά τα είκοσι περίπου χρόνια ο Καλόθετος έχει

μελετήσει, εντρυφήσει, έχει στοχαστεί και αναστοχαστεί,

έχει γράψει τα ίδια και τα ίδια, διότι Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και

Γρηγοράς επαναλαμβάνουν, παπαγαλίζουν τους ίδιους μύ-

θους του πλατωναριστοτελισμού της συνεχόμενης ταύτισης

ουσίας, ενέργειας, ονομάτων, η οποία, αν επικρατούσε, θα

κατάστρεφε και την επιστήμη και τη φιλοσοφία και τη

γλώσσα και τη φάτιν (νοηματοδότηση) αυτής της γλώσσας

και την ελληνική σκέψη γενικά μαζί και το χριστιανισμό.

Στην εισαγωγή του 9ου Λόγου ο Καλόθετος επιχειρεί σύν-

τομη αναδρομή από την αρχή της έριδας μέχρι και της ανα-

μίξεως του Γρηγορά σ’ αυτή (1).

Στην πρώτη ενότητα (2-7) αναιρούνται ορισμένες ψευδείς

κατηγορίες του Γρηγορά, δηλαδή ο διωγμός κατά των οπα-

δών του Ακίνδυνου μετά τη δικαίωση του Παλαμά από τη

συνοδό του 1347 (2-4) και οι ισχυρισμοί περί απαιδευσίας του

Παλαμά (5-6). Η ενότητα κλείνει με παράθεση γεγονότων

από τη ζωή του Παλαμά, που δείχνουν το μέγεθός της προς

τον Θεό αφοσιώσεώς του (7).

29 Βιβλιογραφία και όλα τα σχετικά με αυτόν τον Λόγο βλ. εισαγωγή στο

Καλόθετου Συγγράμματα, του Δ. Τσάμη σ. 74-78. 30 Βλ. 9ος Λόγος, στ. 1094-1098. 31 Βλ. 3ος Λόγος, στ. 94 και εξ. 32 Τόμος 1347, σ. 370, βλ. και Β. Χριστοφορίδη μν. εργ. σ. 76

65

Σε όλο τον υπόλοιπο Λόγο ο Ιώσηφ αντιπαραθέτει την

πολυθρύλητη επιστήμη του Γρηγορά με τον υπόλοιπο κοινό

ελληνικό λόγο. Ο Γρηγοράς σχεδόν ανά δύο σελίδες επανα-

λαμβάνει με απερίγραπτες και πρωτάκουστες ύβρεις ότι φι-

λοδοξεί να μεταδώσει στον αμαθή γέρο Παλαμά την επισ-

τήμη του, η οποία συνοψίζεται:

1) στην ταύτιση ουσίας και ενέργειας στα όντα και στο

Θεό,

2) στην ταύτιση αυτών (ουσίας και ενέργειας) με τα ονό-

ματα και

3) στην ενύπαρξη αυτών των μυθικών ( ιδεών, ειδών ου-

σιών) στο κεφάλι του.

Και αυτή ακριβώς είναι η μυθική- μεταφυσική πλατωναρισ-

τοτελική Γνωσιολογία, Ουσιολογία- οντολογία,33 από την οπο-

ία αγωνίζεται να μας απαλλάξει ο Ιωσήφ, ο Παλαμάς και οι

υπόλοιποι ησυχαστές στηριγμένοι στους Μεγάλους Έλληνες

Πατέρες.

Στη δεύτερη ενότητα (8-21) αναιρείται η άποψη του Γρη-

γορά, που δέχεται ότι: «όλα τα επι Θεού λεγόμενα και νοού-

μενα ονόματα, ως ένα υποκείμενο εκλαμβάνονται και ως ουσία

και δεν υπάρχει καμία άλλη διαφορά των ονομάτων, αλλά όλα

είναι ταυτά και απαράλλακτα και έχουν μια σημασία, ως τα

πολυώνυμα, διαφέρουν δε μόνο ως προς την προφορά» (στ.

221-226).

33 Γι’ αυτή την ταυτιστική μεταφυσική λογική, γνωσιολογία, ουσιολογία

έχει γράψει από το 1965 ο Έλληνας, Ευρωπαίος και Παγκόσμιος διανοη-

τής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, πάνω από δέκα βαρύτατα φιλοσοφικά

αριστουργήματα για να μπορέσει να απαλλάξει την ανθρωπότητα από

το βρόχο αυτής της απάνθρωπης μωρίας. Σύνοψη αυτών των έργων έχω

εκπονήσει σε μια ανέκδοτη προς το παρόν μελέτη μετά από έρευνες δε-

καπέντε ετών, οι οποίες φυσικά συνεχίζονται, εφόσον ο Ιωσήφ πριν από

εξακόσια πενήντα χρόνια έκανε την ίδια εργασία στην Κωνσταντινού-

πολη με τον πρόγονό του. Ο Καστοριάδης γεννήθηκε στην Κωνσταντι-

νούπολη το 1922.

66

Εάν ταυτίσουμε, λέει ο Καλόθετος, όλα τα ονόματα (π.χ.

σοφό, δίκαιο, δυνατό, αγαθό, άγιο, άκτιστο, άχρονο, αΐδιο,

άπειρο, ζωή, πρόνοια κ.λ.π. ) πρώτα μεταξύ τους και με την

ουσία του Θεού και μετά αυτά τα ονόματα με την ουσία των

όντων, τότε καταστρέφεται κάθε νόημα (φάτις) της γλώσ-

σας, κάθε έννοια του λόγου, κάθε δυνατότητα συνεννόησης,

κάθε επιστήμη, οπότε κινδυνεύουμε «εἰς ἴσον τοῖς βαρβάροις

ἔρχεσθαι»(στ 261).

Αυτό ακριβώς διδάσκει ο νικαγορικός34 σκίμπους, ο ο-

ποίος εξαφάνισε τα ονόματα και τα πράγματα από τους αν-

θρώπους (στ 267) (8-9).

Κατά τον Καλόθετο, η ταύτιση όλων των θεοπρεπών ο-

νομάτων με την ουσία του Θεού είναι επιστημονικά απαρά-

δεκτη, διότι απλούστατα τα ονόματα είναι υστερο-γενή, τα

οποία κατασκεύασαν οι άνθρωποι, αφού πρώτα γνώρισαν

τη σοφία, δύναμη και αγαθότητα του Θεού στα δημιουργή-

ματα, ενώ η ουσία του Θεού παραμένει ακατάληπτη (10).

Είναι αδύνατο να μην έχει ο Θεός σοφία, αγαθότητα, δύ-

ναμη κ.λ.π. δεδομένου ότι όλη η κτίση αποκαλύπτει τη σο-

φία και τη δύναμη Αυτού (11). Από τη διαφορά των ονομά-

των γνωρίζουμε τη διαφορά των πραγμάτων και αντιστρό-

φως. Εάν τα ονόματα του Θεού δε διαφέρουν μεταξύ τους

παρά μόνο κατά την προφορά και επομένως εκλαμβάνονται

αντί της μιας θείας ουσίας, τότε ο Θεός στερείται των εμφύ-

των και αϊδίων ενεργειών του, δε δύναται δε να καλείται σο-

φός και δυνατός (12).

Στη συνέχεια ο Ιωσήφ αγγίζει την ουσία του προβλήμα-

τος όχι μόνο της ησυχαστικής έριδας αλλά και ολόκληρης

της ελληνοδυτικής σκέψης υπογραμμίζοντας ότι: «πραγμά-

34 Το όνομα Νικαγόρας ήταν ψευδώνυμο του Γρηγορά (Βλ. σημείωση 1, σ

304 Δ. Τσάμη, Καλόθετου συγγράμματα).

67

των ἐστί σημαντικά τά ὀνόματα»35, τα δε πράγματα ιδιάζοντα

και αυτοτελή έχουν την ύπαρξη, «οὐδείς τῶν καί μικρόν με-

τεχόντων τοῦ φρονεῖν ἀμφιβάλλει» (στ 435-436). Δηλαδή για

το μη μεταφυσικό ελληνισμό σε καμία περίπτωση τα ονόμα-

τα δεν ταυτίζονται με τα πράγματα. Και ο Νύσσης λέει ότι

τα ονόματα δείχνουν διαφορές των ενεργειών, «τοῦ δε

ἐνεργοῦντος τήν φύσιν οὐδέν μᾶλλον διά τῆς τῶν ἐνεργειῶν

καταννοήσεως ἐπιγνῶναι δυνάμεθα»36.

Αντιθέτως ο Ευνόμιος, τονίζει ο Ιωσήφ, ήταν εκείνος που

ισχυριζόταν ότι από τα δημιουργήματα αναγόμεθα επί της

ουσίας «Ἐπεί καί αὐτοί ὑμεῖς (Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρη-

γοράς) πάντα τά θεοπρεπῆ ὀνόματα εἰς μίαν καί τήν αὐτήν

οὐσίαν ἀνάγετε, ἐκ δέ τῶν δημιουργημάτων ἡ σοφία καί ἡ δύ-

ναμις καταλαμβάνεται, σοφία δέ καί δύναμης καθ᾽ ὑμᾶς οὐσία

Θεοῦ, ἆρ᾽ οὐχί καί τυφλῶν δῆλον, ὄτι ἐκ τῶν δημιουργημάτων

τήν οὐσίαν τοῦ Θεοῦ καταλαμβάνετε; Πολλάς ἄν τάς χάριτας

ὁμολογήσοι ὑμῖν ὁ καθηγητής ὑμῶν Εὐνόμιος» (στ. 460-466)

(13).

«Ἀνωτέρω τοῦ λόγου» συνεχίζει ο μέγας πατήρ, «σοφίαν

καί δύναμιν τήν οὐσίαν ὑπέθου, μετά μικρόν δ᾿ ὥσπερ

ἐπιλελησμένος τῆν σῶν θέσεων, πάλιν τόν Υἱόν σοφίαν

ἐκάλεσας ∙37 καί συμβαίνει δυοῖν θάτερον ἤ καί τήν οὐσίαν

ὑπόστασην λέγεσθαι ἤ τήν ὑπόστασην οὐσίαν» (470-473). Έτσι

έχουμε ή τέσσερες υποστάσεις ανούσιες ή δυο ουσίες και δυο

υποστάσεις ανομίους, τούτο ισχυριζόταν και ο Ευνόμιος»38 (14).

35 Μ. Βασιλέιου, Κατά Ευνομίου 2,9, PG 29,588c. 36 Γρ. Νύσσης, Προς Ευστάθιο (3.1, σ.14). 37 Βλ. Ν. Γρηγορά, Ιστορία 30,27(3, σ 329),PG 149,292Α και 293C-296Α.

38 Βλ. Ευνομίου, Απολογητικός 11,PG 30,848Α ο.π. 21, 856C εξ. Και ο.π. 26,

864 AC.

68

Με το να λέει ο Νικαγόρας ότι ο Υιός είναι σοφία του

Πατρός καταργεί κατ’ αυτό τον τρόπο την κοινή σοφία, δύ-

ναμη κ.λ.π. των τριών προσώπων, δηλαδή των υποστάσεων

(στ 486-490).

Η κατάρρευση του μύθου της ταύτισης ονομάτων και

πραγματικού.

Στις παραγράφους (15-21) ο Καλόθετος καταρρίπτει τους

απαράδεκτους μύθους της ταυτιστικής παραφροσύνης, της

ιδεοκρατικής και λογοκρατικής μεταφυσικής αναδει-

κνυόμενος γι’ αυτούς τους λόγους ως ο μέγας διδάσκαλος

όχι μόνο του ελληνισμού αλλά και όλης της οικουμένης. Αυ-

τά ακριβώς τα αριστουργήματα του διδασκάλου, που θα α-

ποτελέσουν το κύριο μέρος της μελέτης, πρέπει να γίνουν το

στήριγμα όλων των σημερινών επιστημών, ιδιαίτερα των

ανθρωπιστικών και της φιλοσοφίας, αν επιθυμούν διέξοδο

από τα αδιέξοδα του πλατωναριστοτελισμού.

Αυτή η ανυπολόγιστη προσφορά του μεγάλου ορθοδόξου

ελληνιστή προήλθε από την ανακάλυψη, μελέτη και παρου-

σίαση των αριστουργημάτων όλων των Ελλήνων Πατέρων

αλλά κυρίως του Μ. Βασιλείου και του αδερφού του Γρηγορί-

ου Νύσσης, οι οποίοι αντιμετωπίζοντας την πλάνη περί προ-

ελεύσεως των ονομάτων από το Θεό του Ευνομίου έγραψαν

χιλιάδες κυριολεκτικά σελίδες, για να διαφυλά-ξουν ανόθε-

υτη την ελληνική γλώσσα, γνώση, επιστήμη, φιλοσοφία, θε-

ολογία και σκέψη γενικά.

Επειδή αυτοί οι παράγραφοι θα τύχουν ευρύτατης παρο-

υσίασης στο οικείο κεφάλαιο, εδώ θα δώσουμε μια μικρή πε-

ρίληψη.

Έτσι για το 98% του ελληνισμού

Τα ονόματα:

1) Είναι ανθρώπων ευρήματα, σκιές, εικόνες, σημεία πε-

ριγραφικά και σημαντικά των πραγμάτων, των ουσιών,

69

των ενεργειών και όλων των όντων39. (Αυτές τις θέσεις

του Νύσσης τις δέχεται αρχικά και ο Γρηγοράς, όμως

αμέσως στις ίδιες σελίδες αγνοεί το τι ο ίδιος παρα-

δέχθηκε και επανέρχεται στις πρώτες πλάνες του, ί-

σως επειδή διαπίστωσε ότι, αν δεχόταν τη διαφορά

ονομάτων- πραγμάτων, θα συντριβόταν αυτόματα

όλος ο χάρτινος πύργος της ταυτιστικής και αφηρη-

μένης φιλοσοφίας του).

2) Ως εκ τούτου δεν ταυτίζονται, δεν μπορεί να ταυτίζον-

ται τα ονόματα σε καμία περίπτωση με τα πράγματα,

όντα, ουσίες, ιδέες, είδη και ενέργειες.

3) Δε γνωρίζουμε τα πράγματα από τις ουσίες αλλά από

τα ονόματα και από τις ενέργειες και μάλιστα τα α-

σώματα40, διατρανώνει ο Μ. Βασίλειος με τον Ιωσήφ

σε αντίθεση με τις πλατωνικές πλάνες (15-16).

Γρηγόριος Νύσσης και Καλόθετος αποφαίνονται κα-

τηγορηματικότατα ότι τα ονόματα είναι νεότερα και

υστερογενή των πραγμάτων «Νοοῦμεν», λέει ο Νύσ-

σης, «τάς ἐνεργείας δι᾽ ὧν αἱσθανόμεθα, ῥήμασι δέ

ὅπως ἄν ᾖ δυνατόν ἐξαγγέλλομεν»41 (17).

Στις παραγράφους (18-21) ο Καλόθετος στηριζόμενος ε-

ξολοκλήρου στο Νύσσης λέει ότι το όνομα Θεός δεν αναφέ-

ρεται στην ουσία του Θεού αλλά στις ενέργειες Αυτού.

39 Βλ. Γρ. Νύσσης, Κατά Ευνομίου 7 (2, σ.178-179), PG 45, 760A-C. 12 (1,σ.

387-388), PG 45, 1096C. 12 (1σ. 272-273), PG 45, 964CD. 12 (1, σ. 340-341), PG

45,1041 CD και 12 (1, 6269), PG 45, 960CD. Πρβλ. Ν Γρηγορά, Ιστορία 30,10

(3,σ. 285), PG 149,249D-252A και 30,12 (3, σ. 287), PG 149, 252D.

40 Βλ. Μ. Βασιλείου, Κατά Ευνομίου 4, 2, PG 29, 681C-684A και Ι. Καλόθε-

του συγγραφέα σ. 323, στ. 546-549. 41 Γρ. Νύσσης , Κατά Ευνομίου 12 (1,σ 269), PG 45, 960C. Ν. Γρηγορά, Ιστο-

ρία 30,12(3, σ. 290) PG 149, 256C.

70

Το όνομα θεότης δείχνει κάποια εξουσία είτε εποπτική

είτε ενεργητική, «ἡ δέ θεία φύσις ἐν πᾶσι τοῖς ἐπινοουμένοις

ὀνόμασι, καθώς ἐστί, μένει ἀσήμαντος»42, «οἱ πάλαι τῶν

αἱρετικῶν τό τῆς θεότητας ὄνομα ἀντί οὐσίας ἐξεδέχοντο»,

τονίζει ο Ιωσήφ με το Μ. Βασίλειο (στ. 643-644).

Ο Γρηγοράς, ενώ παρέθεσε σ’ ένα εκτενές απόσπασμα43

τις παραπάνω αριστουργηματικές απόψεις του Γρ. Νύσσης,

στις οποίες τονίζεται ότι τα ονόματα είναι σκιές των πραγ-

μάτων, νεότερα και υστερογενή, εντούτοις επανέρχεται δι’

ανοήτων σοφισμάτων στην επιχείρηση εξαπάτησης των απ-

λουστέρων ανθρώπων ως εξής:

Μπορεί, ισχυρίζεται, να είναι τα ονόματα δημιουργίες

των ανθρώπων, όμως η σοφία του Θεού «ὑπέζευξε» την α-

λήθεια με νόμους και κανόνες, οι οποίοι αποδεικνύουν ότι

υπάρχει μια αναγκαστική ομόνοια και συμφωνία των πολ-

λών εκείνων θεοπρεπών ονομάτων με την ουσία του Θεού44.

Στην τρίτη ενότητα ο Καλόθετος αναιρεί το ακόλουθο

δόγμα του Γρηγορά που λέει ότι «ἓν τό ἄκτιστον καί οὐ πολ-

λά, καί ἃμα οὐσία καί οὐσιῶδες καί ἐνούσιον καί φύσιν καί φυ-

σικόν καί ἔμφυτον ἐπί Θεοῦ λεγόμενα ἁπλῆν ἔχει τήν σημα-

σίαν καί μοναδικήν καί μηδέν μηδαμῇ παραλλάττουσαν πλήν

τῇ προφορᾷ τῆς λέξεως»45 (στ. 704-707).

Εδώ απλά ο Γρηγοράς ταυτίζει και πάλι ουσία και ενέρ-

γεια με τα ονόματα.

Ο Καλόθετος καταδεικνύει το εσφαλμένο αυτής της ταύ-

τισης μέσα από έξι χωρία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογη-

τού, ο οποίος τονίζει ότι, αν ταυτίσουμε ουσία και ουσιώδες ή

φύση και φυσικό τότε, στο Χριστό δε θα είχαμε δυο φύσεις

42 Γρ. Νύσσης, Προς Ευστάθιο (3.1, σ. 5) 43 Βλ. Ν .Γρηγορά, Ιστορία 30,12 PG 149, 252D-253 ABC σε περίπου τριάντα

οχτώ στοίχους. 44 Βλ. ο.π. 12, 253CD. 45 ο.π. 4, 241B.

71

και δυο θελήσεις. Μόνο η φύση είναι ταυτόσημη προς την

ουσία και όχι το φυσικό και ουσιώδες. Δεν υπάρχει φύση ά-

νευ φυσικού ούτε ουσία άνευ ουσιώδες (22).

Στην τέταρτη ενότητα (23-32) αναιρείται η από το Γρηγο-

ρά ταύτισης ουσίας και ενέργειας του Θεού46. Τούτο επιχειρεί

να το στηρίξει στον Aγ. Μάξιμο, ο οποίος όμως τονίζει ότι οι

ενέργειες του Θεού είναι έμφυτες, αΐδιες και όχι επίκτητες47

(23). Ακολούθως ο Ιωσήφ αναφέρεται στο ιερό Χρυσόστομο,

ο οποίος ως άλλος άριστος γνώστης του μη μεταφυσικού ελ-

ληνισμού δίνει την τελειωτική, την πλήρη, την τελεσίδικη

λύση με ένα του μόνο χωριό στο μυθικό, αντιεπιστημονικό,

αντιφιλοσοφικό τερατούργημα του Πλάτωνα και του Αρισ-

τοτέλη της ταύτισης ουσίας και ενέργειας στο Θεό, που είναι

κοινό στους αντιησυχαστές και σε όλη τη δυτική σκέψη.

Λέει λοιπόν ο ιερός Χρυσόστομος: «Οἱ προφῆται οὐ μόνον

τήν οὐσία ἀγνοοῦντες φαίνονται, ἀλλά καί περί τῆς σοφίας

αὐτοῦ, πῶς ἤ τί ἐστίν ἀποροῦσι, καίτοι γε οὐχ ἥ οὐσία ἀπό τῆς

σοφίας , ἀλλ᾿ ἡ σοφία ἀπό τῆς οὐσίας. Ὃταν δέ μηδέ ταύτην

δύνανται καταλαβεῖν οἱ προφῆται μετά ἀκριβείας, πόσης ἄν

εἴη μανίας τό τήν οὐσίαν αὐτή νομίζειν δύνασθαι τοῖς οἰκείοις

ὑποβάλλειν λογισμοῖς;»48. Και αύθις ο αυτός «ἡμεῖς πάντες

μέτρῳ τήν τοῦ πνεύματος ἐνέργειαν ἐλάβομεν Πνεῦμα γάρ

ἐνταῦθα τήν ἐνέργεια φυσίν αὕτη γάρ ἐστιν ἡ μεριζομένη»49.

Και καταλήγει ο Ιωσήφ με το Μ. Βασίλειο, ο οποίος συ-

νοψίζει την Ορθοδοξία και τους ησυχαστές λέγοντας ότι

εμείς δεχόμαστε, μετέχουμε μόνο τις θείες ελλάμψεις και τις

ενέργειες και τη θεία χάρη όχι την ουσία του Θεού. Και όλα

αυτά, που δεχόμαστε από το Άγιο Πνεύμα, τα περιγράφουμε

46 ο.π. 30,14(3,σ. 296), PG 149, 260D-261A 47 Βλ. Μαξίμου Ομολ., Σχόλια στο Περί θείων ονομάτων 5,6, PG 4, 320B 48 Ι. Χρυσοστόμου, Περί ακαταλήπτου 1, 4, PG 48, 705 49 Ι. Χρυσοστόμου, Εις Ιω. 30, 2, PG 59, 174

72

με έναν σχετικό λόγο50. Όποιος δε ισχυρίζεται ότι γνώρισε

την ουσία του Θεού αυτός ξεπέρασε και αυτόν που είπε:

«ἐπάνω τῶν ἄστρων θήσομαι τόν θρόνον μου51»52. Και κλείνει

την παράγραφο με το Μ. Αθανάσιο ο οποίος λέει: «ὅθεν πρό-

δηλον ὅτι οὐ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ ἔβλεπον, ἀλλά τήν δόξαν»53

(24).

Αγανακτησμένος κυριολεκτικά ο Ιωσήφ, ο δάσκαλος της

αληθείας, με τα ασύστολα ψεύδη και τις διαστροφές του

Γρηγορά επικαλείται το ακροατήριο των σοφών54 ν’ απο-

φανθεί για το ποιός ταυτίζει ουσία και ενέργεια στο Θεό ο

Γρηγοράς ή οι Πατέρες. Είναι πλέον ηλίου φαεινότερο ότι ο

Γρηγοράς είναι ο κακόδοξος, μαζί με το Βαρλαάμ και τον

Ακίνδυνο. Και αμέσως ο σοφός διδάσκαλος συνοψίζει και

την Ορθοδοξία και τον Ησυχασμό λέγοντας ότι: «τό μέν τῆς

οὐσίας ἄληπτον ἀμέτοχον, ἀκατονόμαστον, αἴτιον, τό δέ τῆς

ἐνεργείας μεθεκτόν, θεατόν, ὀνομαζόμενον, αἰτιατόν»(στ. 827-

828).

Ακολούθως λέει ότι είναι πέρα για πέρα άτοπο, γελοίο

και άξιο κάθε σκώμματος το να προσκομίζει ως μάρτυρα (ο

Γρηγοράς) της υπ’ αυτού προβεβλημένης αθελήτου και α-

νενεργήτου ουσίας και φύσεως εκείνον, του οποίου απέκο-

ψαν την ιερή χείρα και τη διδάσκαλο γλώσσα55, επειδή αγω-

νιζόταν υπέρ των δύο θελήσεων και δυο ενεργειών του Κυ-

ρίου, τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή (στ. 837-846), (25).

50 Χωρίο μη εντοπισθέν. 51 Ησ 14,13. 52 Μ. Βασιλείου, Κατά Ευνομίου 1, 12, PG 29. 540A. 53 Μ. Αθανασίου, (ψευδ), προς Αντίοχο άρχοντα 28, 613D-616A. 54 Επανειλημμένα ο Ιωσήφ απευθύνεται προς το ακροατήριο βλ. στ. 775,

820, 830. 55 Βλ. Στο βίο και την άθληση του οσίου πατρός ημών και ομολογητού

Μαξίμου 36 και 37, PG 90, 104D-105C.

73

Στην επόμενη παράγραφο ο Καλόθετος χαρακτηρίζει το

Γρηγορά και λέει ότι αυτός στερείται της φρονήσεως τόσο

ώστε δεν αντιλαμβάνεται την ατοπία των λεγομένων του,

διότι εκών κλείνει τα βλέφαρα και τα αυτιά του, γι’ αυτό εί-

ναι δίκαιο να τον κατατάξουμε μεταξύ των αντινομούντων

και να τον διαγράψουμε από την εκκλησία (στ. 847-

853).(Πιθανότατα εδώ ο Ιωσήφ αναφέρεται εμμέσως στην

καταδίκη του Γρηγορά από τη Σύνοδο 8-9 Ιουνίου 1351, έχει

όμως υπόψη του και τη φιλική στάση του αυτοκράτορα Ιω-

άννη Ε΄ προς αυτόν (βλ. σημ. 3. σελ, 332). Αυτός «ἑκών

ἀλλάττῃ τό ψεὔδος τῆς ἀληθείας καί τά χείρω προαιρῇ καί

μετά τῶν ἀναμόντων γίγνῃ»(στ. 854-855), «ἐκ τῶν ἀσαφῶν καί

σκοτεινών συνχέῃ τήν διάνοιαν τῶν μάλα ληπτῶν καί σαφῶν»

(στ. 863-864) και τούτο, διότι έγινε έρμαιο και δράμα του πο-

νηρού (στ. 870-872) ισχυριζόμενος ότι οι Πατέρες αντιφάσκο-

υν προς τους εαυτούς τους (στ. 877)56 (26).

Αμέσως μετά ο Ιωσήφ συνοψίζει επιγραμματικότατα τον

άγιο Μάξιμο και το θείο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη57 και λέει:

«ἐνεῖναι (ενυπάρχει) τῇ θείᾳ καί ζωαρχικῇ τριάδι καί συνεῖναι

(συνυπάρχει και στα τρία πρόσωπα) ἐξ ἀιδίου δυνάμεις

ἐμφύτους καί συναϊδίους αὐτή, αἵ (οι οποίες) δ’ εἰσίν αἱ θεῖαι

καί κοιναί αὐτῶν ἐνέργειαι, ἡ αὐτοαγαθότης, ἡ αὐτοσοφία, ἡ

αὐτοδύναμις. ’Επίσης καί καταταυτόν καί ὁλοτελώς κατά τῶν

τριῶν προσώπων λέγονται…» (στ. 899-903) (27-28). Και παρα-

θέτει τη λύση της ησυχαστικής έριδας από το Μ. Βασίλειο:

«Ἡμεῖς», λέει, «γάρ ἐκ τῶν ἐνεργειών τοῦ Θεοῦ γνωρίζειν λέ-

γομεν τόν Θεόν, τῇ δέ οὐσία Αὐτοῦ προσεγγίζειν οὐχ

ὑπισχνούμεθα».58

56 Βλ. σημ. 1.σ. 333. 57 Βλ. Μαξίμου Ομολογητού, Σχόλια στο Περί θείων ονομάτων 5, 6 PG 64,

320Β και Δυονυσίου Αρεοπαγίτου, Περί θείων ονομάτων 7, ΡG 3, 865Β-873

Α. 58 Μ. Βασιλείου, Επιστολή 234, 1 (3, 6. 42), PG 32, 869Β.

74

Ακολούθως ο άριστος γνώστης της υγιούς ελληνικής φι-

λοσοφίας και θεολογίας, ο Ιωσήφ, πηγαίνει σ’ ένα από τα

πλέον κεντρικά προβλήματα επιστήμης, φιλοσοφίας και θε-

ολογίας, που είναι ο λόγος και η ισχύς του λόγου. Στηριζό-

μενος στους μοναδικούς ελληνιστές Μάξιμο τον Ομολογητή

και Γρηγόριο το Θεολόγο δέχεται μαζί τους ότι ο λόγος δεν

είναι, δεν μπορεί να είναι απόλυτος, δηλαδή δεν μπορεί ο

λόγος να ταυτιστεί απόλυτα με το πραγματικό ούτε μπορεί

να είναι αμετάκλητη και άπαξ διαπαντός τετελεσμένη αλή-

θεια αλλά είναι ιδιαίτερα για τα ασώματα σχετικός ο λόγος,

ο οποίος αναφέρεται περί αϊδιότητος, περί απειρίας και αο-

ριστίας, περί αγαθότητος και σοφίας και δυνάμεως δημιουρ-

γικής και προνοητικής και κριτικής των όντων59, διότι ο θεσ-

μός του λόγου δε δέχεται το παν60. Την άποψη αυτή περί

59 Βλ. Μαξίμου Ομ. Κεφάλαια περί αγάπης 1, 99-100, PG90, 981D- 984A 60 Βλ. Γρ. Θεολόγου, Λόγοι 30, 17 (σ.206), PG 36, 125 BC.

Η Δύση μέχρι σήμερα (εκτός από εκείνους που μπόρεσαν να παρα-

κολουθήσουν τις ανατροπές των επιστημών της φυσικής και των μαθη-

ματικών, ανάμεσά τους και πολλοί σύγχρονοι φιλόσοφοι από το 1930 και

μετά)στηρίζεται στον εξής αριστοτελικό παραλογισμό του Καντίου: «κά-

θε υπαρκτό πράγμα είναι καθορισμένο απόλυτα, διότι από όλα τα δυνα-

τά κατηγορήματα υπάρχει πάντοτε ένα που του προσήκει» (Kant, Akad.-

Ausg., τ. III, Βερολίνο 1904/11, σ. 386). Ο δε Hegel επεκτείνει τον παραλο-

γισμό λέγοντας ότι «ό,τι είναι πραγματικό είναι λογικό» (Κορνήλιος Κασ-

τοριάδης, Φανταστική Θέσμιση της Κοινωνίας, εκδ. Ράππα, δεύτερη Έκδ.

1985, σ. 340). Οι δε εμπειριστές, θετικιστές και επιστημονολόγοι, ανάμε-

σά τους και ο Μαρξ, ισχυρίζονται ότι εφόσον η προϋπάρχουσα αλήθεια

έχει έρθει στο κεφάλι τους είτε από την εμπειρία είτε από την αιώνια

κινούμενη ύλη μπορούν να την καταγράψουν με ένα απόλυτο λόγο,

πλήρως καθορισμένο. Και αυτός ο μύθος είναι ο περίφημος «ορθολογισ-

μός», ο οποίος κατάγεται απ’ ευθείας από τον Αριστοτέλη, που λέει ότι: ο

νους γνωρίζει τα πάντα, είναι τα πάντα και αναγκαστικό πόρισμα του

αλάθητου νου είναι ο λόγος, ο οποίος γι’ αυτή την αιτία είναι πάντα ορ-

θός, είναι είδος, ουσία, ορισμός, νόηση (Περί Ψυχής 412b, 11-22), απόδει-

ξη, λέγειν (ομολία-έννοια-όνομα), επιστήμη, θεωρία (ο. π. 413, 18-20).

Αυτοί οι προφανέστατοι παραλογισμοί, που είναι το βασικότερο τμήμα

75

σχετικού και μη ταυτιστικού λόγου ολοκληρώνει ο Ιωσήφ με

το Μ. Βασίλειο και με δύο χωρία του Γραπτού Θεοδώρου (τα

χωρία αυτά όμως είναι του παρτριάρχη Κων/λεως Νικηφό-

ρου, βλ. σημ. 6. σ. 336), τα οποία λένε ότι η ουσία του Θεού με

την ενέργεια επιδέχονται τον αυτό λόγο61. Το επιδέχονται ο

Γρηγοράς το μεταφράζει με το ταυτί-ζονται62(29).

Για όλους τους μωρολόγους της απόλυτης γνωσιολογίας

και της απόλυτης καθοριστικότητας ισχύει όπως είδαμε, η

εξής μυθική αναγκαιότητα: 1) προΰπαρξη της γνώσης-

αλήθειας, 2) ενύπαρξη αυτής αυτόματα και χωρίς μάθηση

στο νου ελαχιστοτάτων ευτυχώς βλαμμένων και 3) ταύτιση

αυτής με τα ονόματα, όρους, λόγους. Αυτό δε ακριβώς ονο-

μάζουν επιστήμη και φιλοσοφία!

Όποια απ’ αυτές τις αναγκαιότητες αναιρεθεί, αναιρείται

και όλη η μεταφυσική του πλατωναριστοτελισμού, των δυτι-

κών, των αντιησυχαστών ακόμη και πολλών σημερινών ε-

πιστημολόγων. Δεν μπορεί λοιπόν ο Γρηγοράς να αρνηθεί

τον ταυτιστικό λόγο, διότι απλούστατα θα μηδενιζόταν ταυ-

τόχρονα και όλη η «φιλοσοφική» του ψευδαίσθηση. Δια τούτο

επιχειρεί δια της απάτης και της αναισχυντίας να διαστρέψει

εκείνο που επί δύο χιλιάδες έτη είχε δημιουργήσει ο ελλη-

νισμός. Αυτός ο ελληνισμός, τον οποίο ανακεφαλαιώνουν

ευστοχότατα ο Μ. Βασίλειος, ο Γρηγόριος Νύσσης και τους

της μεταφυσικής παραφροσύνης, δεν είναι ακόμη γνωστοί στη συντριπ-

τική πλειοψηφία των Ελλήνων ακαδημαϊκών και δια τούτο δεν είναι σε

θέση οι περισσότεροι μελετητές του ησυχασμού να διαγνώσουν την

πλατωναριστορελική καταγωγή των απερίγραπτων παραλογισμών του

Βαρλαάμ, Ακίνδυνου και Γρηγορά, άσχετα αν ο Γρ. Παλαμάς, ο Ιωσήφ

Καλόθετος και οι άλλοι αγιορείτες ελληνιστές έκαναν άριστο διαχωρισ-

μό ανάμεσα στο σωστό κοινό ελληνικό λόγο και σ’ εκείνο της μεταφυσι-

κής απάτης. 61 Βλ. Μ. Βασιλείου (ψευδ.), Κατά Ευνομίου 5, PG29, 716B, βλ. και σημείω-

ση. 6, σ. 336, στον 9ο Λόγο του Καλόθετου. 62 Βλ. Ν. Γρηγορά, Ιστορία 30, 19 (3, σ. 310), PG 149, 273

76

ακολουθεί επακριβώς ο Καλόθετος, δημιούργησε, επινόησε

το λόγο, τα ονόματα, τη γλώσσα, τις τέχνες, τις επιστήμες,

την πολιτική, την ηθική, τη φιλοσοφία63, τη θεολογία, η οπο-

ία συνδέθηκε στην πορεία με την εμπειρία της αποκάλυψης.

Όλη δε αυτή η ανθρώπινη γνώση είναι σχετική, συνεχώς δι-

ευρυνόμενη και αυτοαλλοιώμενη. Ακόμη και η Αγ. Γραφή,

λέει ο Νύσσης, μας περιγράφει μόνο για τα βιωφελή και ε-

λάχιστα από τη μεγαλουργία του Θεού, διότι εκλαμβάνει

κυριολεκτικά το του Ιωάννου του Ευαγγελιστού: «πολλά ἐστι

ἃ ἐποίησεν ὁ ’Ιησοῦς, ἃτινα ἐάν γράφηται καθ’ ἓν, οὐδ αὐτόν,

οἶμαι τόν κόσμον χωρήσειν τά γραφόμενα βιβλία»64 και 65.

Στηριζόμενος λοιπόν ο Ιωσήφ σ’ αυτό τον ελληνισμό α-

ποκαλύπτει την απαιδευσία, την αγραμματοσύνη του Γρη-

γορά λέγοντάς του ότι τα πράγματα δεν ταυτίζονται με τους

ορισμούς και τους λόγους. Με όσα ονόματα και αν περιγρά-

ψουμε οποιοδήποτε πράγμα, δεν μπορούμε να έχουμε ένα

απόλυτο και εξαντλητικό καθορισμό του, διότι πάντοτε υ-

πάρχει το ενδεχόμενο να ανακαλυφθεί και κάποιο άλλο

γνώρισμά του, ιδίωμα κ.λ.π.

Για το ον υπάρχει πάντοτε και το εσόμενο (αυτό που θα

είναι), λέει η σύγχρονη επιστήμη και φιλοσοφία. Πώς λοιπόν

τότε η ακατάληπτη ουσία του Θεού είναι δυνατό να οριστεί;

Ρωτάει ο Καλόθετος (στ. 996-998) (30).

Η ουσία του Θεού είναι ακατάληπτη, απερίγραπτη, απε-

ρίληπτη και ασήμαντη από οποιοδήποτε όνομα λέει ο Ιωσήφ

παραπέμποντας στο Γρ. Νύσσης, Διονύσιο Αρεοπαγίτη και

κλείνει με το Μ. Βασίλειο, ο οποίος και πάλι δίνει το κεντρι-

κό νόημα της Ορθοδοξίας ως εξής: «Τήν μεγαλειότητα τοῦ

Θεοῦ εἰδέναι λέγομεν καί τήν πρόνοια καί τήν δύναμιν, καί τά

63 Βλ. Γρ. Νύσσης, Κατά Ευνομίου 12, PG 45, σ. 972 ΑΒ και 989D, βλ. και

σημείωση 60 της παρούσης. 64 Ιωάννου 21, 25 65 Βλ. Νύσσης, ο.π.σ. 949CD.

77

τοιαῦτα οὐκ αὐτήν δέ τήν οὐσίαν. Τό δέ λέγειν, ὃτι πᾶν ὃ ἄν

ἀπαριθμήσῃς τοῦ Θεοῦ γνωστόν οὐσία ἐστί, σόφισμα ἐστι μυ-

ρίας τάς ἀτοπίας ἔχον. Ἀλλ’ αἱ μέν ἐνέργειαι τοῦ Θεοῦ ποκί-

λαι, ἡ δέ οὐσία ἁπλῆ. ‘Ημεῖς γάρ ἐκ τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ

γνωρίζειν λέγομεν τόν Θεόν, τῇ δέ οὐσίᾳ αὐτοῦ προσεγγίζειν

οὐχ ὑπισχούμεθα»66. (31)

Τα δε επιδεχόμενα τον αυτό λόγο είναι:

Στη θεία ουσία και ενέργεια αναφέρονται κοινώς τα εξής

ονόματα:

Το αΐδιο, το άκτιστο, το αναλλοίωτο, το άφθαρτο, το άχ-

ρονο και τα όμοιά τους (στ. 1071-1073).

Στη θεία ουσία μόνο αναφέρονται το ανώνυμο, «τό ὑπέρ

πᾶν ὂνομα»67 είναι, το αμέθεκτο, το αμετάδοτο, το αίτιο (στ.

1074-1075).

Στη θεία ενέργεια αναφέρονται το ονομάζεσθαι, το με-

ταδοτήν και ληπτήν αυτήν είναι, το υπ’ αιτία, το εν τῃ ουσίᾳ

και εκ της ουσίας.

Και αυτή ακριβώς είναι η επιστήμη και η διδασκαλία των

θεοπνεύστων Πατέρων (32).

Στον επίλογο καλείται ο Γρηγοράς να μετανοήσει και να

βαδίσει την οδό της αλήθειας. Ο Καλόθετος δε χρησιμοποίη-

σε σκληρή γλώσσα ελέγχοντας το Γρηγορά, διότι, όπως λέει,

αισθάνθηκε οίκτο για τον ατυχήσαντα ψευδολόγο (33).

Ο Γρηγοράς, όπως και οι δύο άλλοι Βαρλαάμ και Ακίνδυ-

νος, ευρισκόμενοι από την αρχή της έριδας προ αδιεξόδων

σχετικά με το πρόβλημα ουσίας-ενέργειας άλλοτε ταύτιζαν

αυτά τα δύο και άλλοτε χαρακτήριζαν τις θείες ενέργειας ως

κτίσματα. Και τούτο διότι, όταν ταύτιζαν ουσία και ενέργεια

έβλεπαν ότι είχαν απέναντί τους όλη την ορθόδοξη παράδο-

ση, η οποία είναι κάθετα απόλυτη ως προς το ακατάληπτο

66 Μ. Βασιλείου, Επιστολή 234, 1 (3, σ. 42), PG 32, 869Β. 67 Φιλ. 2, 9.

78

της θείας ουσίας. Έτσι για να αποφύγουν αυτό το αδιέξοδο

κατασκεύαζαν τις θείες ενέργειες ως κτίσματα, όμως και

αυτή η θέση τους καταπολεμήθηκε με σφοδρότητα από τους

ησυχαστές, οι οποίοι επιμένουν ότι «κτίσμα οὐκ ἐλευθεροῖ,

οὐχ υἱοθετεῖ, βασιλείας οὐ μεταδίδωσι»68, οπότε «ἔρημος ἐγώ

θεότητος, μάτην ὁ σταυρός, μάτην σφαγή καί αἷμα Θεοῦ, μά-

την τό κήρυγμα, εἰκῇ τῶν ἀποστόλων στρεβλώσεις»69.

Γι’ αυτούς τους λόγους ο Γρηγοράς στο τέλος του 30ου

Λόγου του κατασκευάζει δύο ενέργειες, τη μια άκτιστη και

την άλλη κτιστή. Λέει ότι η άκτιστη σοφία του Θεού ταυτίζε-

ται με την ουσία Του και η κτιστή σοφία, που είναι σαν την

πλατωνική ιδέα70, είναι πανταχού παρούσα, ολο-κληρωμένη,

τέλεια71, από αυτή γίνεται το ειδέναι και το επίστασθαι72 και

αυτή ενυπάρχει στο νου του κάθε βλαμμένου αυτόματα,

άπαξ δια παντός και χωρίς μάθηση μάλιστα73, οπότε έτσι ε-

πιτυγχάνονται και οι δύο ενδόμυχες κακουργίες όχι μόνο

του Γρηγορά αλλά και των άλλων αντιησυχαστών, που είνα-

ι: 1) η εξορία του Θεού από τη ζωή των ανθρώπων και 2) η

διασφάλιση της ψευδοπαντογνωσίας που πιεστικά και ανο-

ήτως διεκδικούσαν για τον εαυτό τους.

Αυτές δε ακριβώς οι κακουργίες και οι παραλογισμοί εί-

ναι οι πραγματικές αιτίες της ησυχαστικής έριδας, όπως θα

δούμε λεπτομερώς.

68 Καλόθετου, Συγγράμματα, Λόγος 1, 8 στ. 254, Βλ. και Λόγο 4, 48, στ.

1013 και Μ. Βασιλείου (ψευδ.) 5, PG 29, 712C-713 A.Κατά Ευνομίου. 69 Ο.π. Λόγος 5, 11 στ. 231-235. Πρβλ. Γρ. Θεολόγου, Λόγος 31, 4 (σ. 224),

PG 36, 137 B και Λόγος 34, 12 PG 36, 252 C. Βλ. Καλόθετου, Συγγράμματα,

Λόγος 4, 7, στ. 131. 70 Ν. Γρηγορά, Λόγος 30, 28, PG 149, 296C. 71 Ο.π. 293-297 72 ο.π.293C 73 Ν. Γρηγορά, Επιστολές, 3, 22-23, 82-91

79

Συμπέρασμα

Ο μη βιβλικός χαρακτήρας, οι αντιεπιστημονικοί, αντιφι-

λοσοφικοί και προφανέστατοι παραλογισμοί του Βαρλαάμ,

Ακίνδυνου, Γρηγορά και όλης της Δύσης στηρίζονται, προ-

έρχονται από τους εξής πλατωναριστοτελικούς μύθους:

1) της προΰπαρξης όλης της γνώσης-αλήθειας,

2) της ενύπαρξης αυτής στο νου τους και

3) της ταύτισης του πραγματικού με τα ονόματα.

Οι δυτικοί μελετητές της ησυχαστικής έριδας δεν μπορο-

ύν, δεν είναι ακόμη σε θέση ν’ απαλλαγούν απ’ αυτούς τους

βρόχους, γι’ αυτό εξάλλου μοιραία τάσσονται υπέρ των αν-

τιησυχαστών.

Όμως Ορθόδοξοι μελετητές όπως ο J. Meyedorff δε δικαι-

ολογείται να θεωρεί το Βαρλαάμ 74 και τους άλλους δυο ομο-

ϊδεάτες του ως νομιναλιστές (αυτοί δεν ταυτίζουν ονόματα

και πραγματικό), διότι και μια απλή ανάγνωση των έργων

αυτών πείθει ότι κύριο επιστημονικό κακούργημά τους είναι

οι πολλές ταυτίσεις ουσίας, ενέργειας, ονομάτων, όρων, λό-

γων κ.λ.π.. Εξ άλλου ο Γουλιέλμος Όκαμ (ο ιδρυτής του νο-

μιναλισμού) το 1326, που ο Βαρλαάμ, φορώντας το ρωμαϊκό

ράκος75, πέρασε στην Άρτα, ήταν φυλακισμένος από τον

Πάπα γι’ αυτές του τις ιδέες. Επομένως πρακτικά δεν ήταν

δυνατό να γνώριζε ο Βαρλαάμ τις ιδέες του Όκαμ. Για όνομα

του Θεού! Αυτό το πνεύμα του νομιναλισμού, που τελικά δεν

επικράτησε στη Δύση, διότι ξαναεπιβλήθηκε κυρίως με τη

γερμανική φιλοσοφία ο πλατωνασριστοτελικός ταυτιστικός

ορθολογισμός ή η ταυτιστική λογική, όπως λένε σύγχρονοι

φιλόσοφοι, υπήρχε λεπτομερέστατα αναπτυγμένο (όπως εί-

74 Βλ. Jean Meyendorff, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Ορθόδοξη Μυσ-

τική παράδοση, Έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 1983, σ. 108-110. 75 Βλ. Ν. Γρηγορά, Ιστορία 11, 10, PG 148, 760D.

80

δαμε και θα δούμε λεπτομερώς) χίλια χρόνια πριν από τον

Όκαμ στους αδερφούς Μ. Βασίλειο και Γρ. Νύσσης, που ε-

παναλαμβάνει ο Καλόθετος για να ανατρέψει τους ταυτισ-

μούς του Γρηγορά. Ακόμη πιο πριν ο Μ. Αθανάσιος76, ο Διο-

γένης ο Οινοανδέας (3ος μ. Χ. αιώνας), όλοι οι Έλληνες δη-

μοκρατικοί διανοητές της αρχαιότητας, εκτός από την ομάδα

του πλατωναριστοτελισμού, τον Παρμενίδη, τους νεοπλα-

τωνικούς και τους αιρετικούς, ήταν νομιναλιστές.

Εκτός τούτου μαζί με τον J. Meyedorff οι περισσότεροι

Έλληνες μελετητές της έριδας ισχυρίζονται ότι οι αντιησυ-

χαστές ήταν και ορθολογιστές! Όλοι αυτοί αγνοούν ότι η

σύγχρονη φιλοσοφία και επιστήμη απέδειξε πλέον πως υ-

πάρχει ο μυθικός ορθολογισμός που λέει ότι: ό,τι προϋπάρ-

χει, ενυπάρχει και στο νου, οπότε το αναγκαστικό πόρισμα

αυτού του υποτιθέμενου αλάνθαστου νου είναι ο ορθός λό-

γος. Υπάρχει όμως και ο ορθολογισμός των υπολοίπων Ελ-

λήνων σε ποσοστό πάνω από το 98% που δέχεται ότι: η γνώ-

ση είναι σχετική, συλλέγεται και από το νου και από τις αισ-

θήσεις-εμπειρεία σταδιακά, δημιουρ-γείται από τον άνθρω-

πο, υπόκειται σε κριτική διακρίβωση ή αλλοίωση και ο λό-

γος, που δημιουργείται μαζί με τη γνώση, είναι σχετικός,

απλά περιγραφικός, δηλαδή περί τα πράγματα, γύρω από τα

πράγματα και ουδέποτε ταυτι-στικός.

Άλλοι πάλι χαρακτηρίζουν τους ταυτιστικούς αντι-

ησυχαστές ως ανθρωπιστές και αναγεννησιακούς λέγο-ντας

επαίσχυντα ότι: «στο πρόσωπο του Βαρλαάμ η Βυζαντινή Εκ-

76 Βλ. Δ. Τσάμη, 1 . Καλόθετου Συγγράμματα, σ. 193, σημ. 11 όπου ερμηνε-

ύεται το εξής χωρίο: «οὐ γάρ αἱ λέξεις τήν φύσιν παραιροῦνται, ἀλλά

μάλλον ἡ φύσις τάς λέξεις εἰς ἑαυτήν ἔλκουσα μεταβάλλει∙καί γάρ οὐ

πρότεροι τῶν οὐσιῶν αἱ λέξεις, ἀλλ’ αἱ οὐσίαι πρῶται καί δεύτεραι τούτων

αἱ λέξεις», Μ. Αθανασίου, Κατά Αρειανών 2, 3. Για τη σχετική παράδοση

των Πατέρων βλ. χαρακτηριστικώς Γρ. Παλαμά, Επιστολή τω νομοφύλα-

κι Συμεών 1 (2, σ. 395-396).

81

κλησία καταδίκασε το πνεύμα της αναγέννησης»77. Επί τέλους

πρέπει σήμερα να γνωρίζουμε ότι ανθρωπισμός και ανα-

γέννηση δε γίνεται με την επαναφορά του πλατωναριστοτε-

λισμού τουλάχιστον στη Δύση, διότι ο γενικός απανθρωπισ-

μός του παπισμού με την πυρά, τους δουλοπάροικους, τη

στέρηση όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους πο-

λίτες προήρθε από τον πλατωαριστοτελισμό και από την

ολοκληρωτική υπόταξη του ευ-αγγελίου σ’ αυτή την παραφ-

ροσύνη78. Μπορεί η αναγέννηση, ο διαφωτισμός και τα υπό-

λοιπα λαϊκά κινήματα να έφεραν στη Δύση μια κάποια ανα-

κούφηση, όμως το κακό και τα αδιέξοδα παραμένουν, διότι ο

εκεί πλατωναριστοτελισμός ξαναεπικράτησε και οι σημερι-

νοί οι αυτοαποκαλούμενοι ως μεγάλοι ερμηνευτές της Αγ.

Γραφής, οι οποίοι λένε ότι κάνουν απομυθοποίηση αυτής,

δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να περνάνε το πραγματικό,

τη γνώση γενικά και την Αγ. Γραφή μέσα από το κεφάλι το-

υς.

Πολλοί επίσης μελετητές λένε ότι ο πλατωνισμός πέρασε

στη Δύση με τον Αυγουστίνο (και έχουν απόλυτο δίκαιο) και

λίγο αργότερα ο αριστοτελισμός, οπότε ο εκεί χριστιανισμός

αντιστράφηκε και διαστράφηκε από τη μεταφυσική μωρία

αυτών. Όντως ο Βαρλαάμ και ο μαθητής του Ακίνδυνος εί-

ναι εξολοκλήρου θύματα εκείνης της παραφροσύνης. Ο

Γρηγοράς όμως δεν είχε ανάγκη να διαβάσει μεταφράσεις

του Αυγουστίνου για να πάει στην αίρεση, διότι ο ίδιος από

μικρός έπεσε θύμα της ίδιας ψευδοπαντογνωσίας.

77 J. Meyedorff, μν. εργ. σ. 120. 78 Ο απαιτητικός αναγνώστης οφείλει να διαβάσει τον Πολιτικό του

Πλάτωνα ή το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη, «ο Πολιτικός του Πλά-

τωνα» εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001, όπου περιέχει τα μαθήματα που έκανε ο

φιλόσοφος σε σχολή της Γαλλίας ή τα Πολιτικά του Αριστοτέλη ή να πε-

ριμένει την ανάπτυξη του θέματος στο οικείο κεφάλαιο.

82

Ο ελληνισμός και η Ορθοδοξία από τις πρώτες ημέρες

εμφάνισης του χριστιανισμού αγωνιζόταν να μην επικρατή-

σει η πνευματική σύγχυση των πάντων δια της ανάμειξης

μύθων, δοξών, σοφισμάτων, παραλογισμών, απάνθρωπων

θεωριών, κλειστών συστημάτων ολοκληρωτικών κατευθύν-

σεων κ.λ.π. Εκείνο δε που πέτυχε ήταν το εξής επιστημονικό,

φιλοσοφικό, πνευματικό επίτευμα: η θύραθεν παιδεία να

παραμείνει ανεξάρτητη ως έχει, όπως επίσης και η Κ. Δια-

θήκη να παραμείνει έξω από οποιαδήποτε ανθρώπινη επή-

ρεια, για να δύναται ο κάθε πολίτης ανά πάσα στιγμή να

κρίνει τι θα αποδεχτεί και τι θα ακολουθήσει. Αυτό ακριβώς

έκαναν οι επτά Οικουμενικές Σύνοδοι, οι άλλες επί Μ. Φωτί-

ου και αυτές που δικαίωσαν τους ησυχαστές, διέσωσαν την

ελληνική σκέψη, τους Πατέ-ρες και την Αγ. Γραφή από τα

παράλογα μυθεύματα του καθενός.

Ο Ιωσήφ Καλόθετος και οι άλλοι ησυχαστές έδωσαν ένα

τριακονταετή αγώνα για να μην επικρατήσει η απάτη της

διαστρέβλωσης, από ’κει και πέρα η βίωση του χριστια-

νισμού, η θέωση γνωρίζουν πολύ καλά ότι είναι υπόθεση

του κάθε πιστού, ο οποίος όφειλε, αν ήθελε, να ερευνήσει

προσωπικά αν όντως ο Θεός είναι παρών δίπλα μας οντολο-

γικά με τις άκτιστες θείες ενέργειές Του και αν μπορούμε να

ενωθούμε μαζί Του. Τούτη την έρευνα ο Ορθόδοξος την επι-

χειρεί, την δοκιμάζει, την γνωρίζει, την αμφισβητεί, την ξα-

ναβρίσκει, την γεύεται, καθαίρεται και τέλος κάνει το άλμα

προς την ανιδιοτελή αγάπη, που είναι ο Θεός.

Αυτός ο Θεός δεν είναι εξωκοσμικός ούτε ακίνητος, όπως

θέλει ο δυτικός αριστοτελικός χριστιανιμός, αλλά «ὡς ἔρως

ὑπάρχον τό θεῖον καί ἀγάπη κινεῖται, ὡς δέ ἐραστόν καί

ἀγαπητόν κινεῖ πρός ἑαυτό πάντα τά ἔρωτος καί ἀγάπης δεκ-

τικά»79, έτσι ερμηνεύει ο Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής το Διο-

79 Μαξίμου Ομ., Περί αποριών, PG 91, 1260C

83

νύσιο τον Αρεοπαγίτη και παραθέτει ο Ιωσήφ, ο οποίος διε-

υκρινίζει ότι κίνηση επί Θεού, όταν λέμε, δεν εννοούμε τίπο-

τε άλλο παρά την άκτιστη ενέργεια του Θεού80.

Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής,

Τοιχογραφία στο Ναό του Πρωτάτου Αγίο Όρος

Εργο Εμμανουήλ Πανσελήνου, 1290.

80 Βλ. Καλόθετου Συγγράμματα, Λ. 4, 19, στ. 399-401.

84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

Πλάτων

Επειδή η Δύση στο σύνολό της υποτάχθηκε τυφλά στο

μεταφυσικό πλατωναριστοτελισμό (εκτός από πολλούς

κλάδους επιστημών που αμφισβήτησαν εν μέρει πολλές απ’

αυτές τις μωρίες μετά το 1930) και επειδή ο νεότερος ελλη-

νισμός υποτάχθηκε σ’ αυτούς τους ίδιους παραλογισμούς

είναι απολύτως αναγκαίο, για να γνωρίσουμε τον αρχαίο μη

μεταφυσικό ελληνισμό, τους Έλληνες Πατέρες, τους Ησυ-

χαστές και τον Ιωσήφ Καλόθετο, να μελετήσουμε εν εκτάσει

τους Πλάτωνα-Αριστοτέλη, όπως ακριβώς είναι στα ίδια το-

υς τα έργα και όχι όπως τους παρουσίασαν δυτικοί και ημέ-

τεροι ημιμαθείς. Και επειδή αυτή η τύφλωση είναι γενικευ-

μένη στο ελληνικό τενεκετζίδικο (εκκλησιαστικό και μη),

απαιτείται πρώτον η ακριβής παρουσίαση όλων των μετα-

φυσικών παραλογισμών του πλατωναριστοτελισμού και δε-

ύτερον η συνεχής αντιπαραβολή αυτών των φαιδροτήτων

τόσο με τη μη μεταφυσική αρχαιοελληνική σκέψη όσο και με

τη συνέχειά της που εκφράζεται άριστα από τους Έλληνες

Πατέρες-Ησυχαστές και συνοψίζεται από τον Καλόθετο.

Παράλληλα θα γίνονται και συνεχείς αναφορές στη νεοτε-

ρική σκέψη, που δικαίωσε απόλυτα Πατέρες και Καλόθετο.

ΟΙ ΠΡΟΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΗΣΥΧΑΣΜΟΥ

Η Φιλοσοφία των «απατεώνων»

Πλάτων-Αριστοτέλης

85

«Πλάτων ο πιο αντιδραστικός φιλόσοφος της αρχαίας

Ελλάδας»81, του οποίου «το σύνολο της δυτικής φιλοσοφίας

είναι μια σειρά υπομνηματισμών στο περιθώριο του κειμένου

του82»83.

Όντως αυτή η φιλοσοφία της απάτης, που άρχισε με

τους Παρμενίδη, Σωκράτη, Πλάτωνα, που ωραιοποιήθηκε

από τον Αριστοτέλη, πραγματοποιήθηκε μόνο από τα ρατ-

σιστικά απάνθρωπα εκείνα καθεστώτα, τα οποία κατά και-

ρούς και σύμφωνα με το πνεύμα αυτής ονομάστηκαν τυ-

ραννικά, βασιλικά, αυτοκρατορικά, ολιγαρχικά, αριστοκρα-

τικά, ολοκληρωτικά (στο εξής θα ονομάζονται συλλήβδην

φασιστικά, γιατί πίσω απ’ όλα αυτά μέχρι σήμερα άλλοτε

υποκρύπτεται και άλλοτε είναι απροκάλυπτη η ωραιοποιη-

μένη αυτή φιλοσοφία της απάτης).

Όπως θα δούμε παρακάτω ο ελληνισμός, αρχαίος και

χριστιανικός, στη συντριπτική του πλειοψηφία μέχρι και το

1453 μ. Χ. όχι μόνο θεωρούσε αυτή τη φιλοσοφία της απάτης

ως μυθολογήματα και μωρολογήματα84 αθώα αλλά αμέσως,

άμα τη εξαγγελία τους από το Σωκράτη, οι Αθηναίοι ήταν

έτοιμοι ν’ αρπάξουν ό,τι τύχαινε μπροστά τους και να τον

λιντσάρουν «οὕς εἰ μή ἀμυνεῖ τῷ λόγῳ καί ἐκφεύξει, τῷ ὂντι

81 Κ. Καστοριάδης, Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για

μας σήμερα, εκδ., ύψιλος/βιβλία Α΄ έκδ. Αθήνα 1986 σ. 36. 82 Alfred North Whitehead (1861-1947) από το 1924 καθηγητής στο Havard-

Universtity, ένας από τους σηματνικότερους φιλοσόφους-μαθηματικούς

στις αγγλοσαξονικές χώρες. 83 Κ. Καστοριάδης, Η Φανταστική Θέσμιση της κοινωνίας, εκδ. Ράππα, β΄

εκδ. Αθήνα 1985 σ. 61. 84 Ο Επίκουρος έλεγε ότι oι πλατωνικοί μύθοι πάνε δίπλα με τους ομηρι-

κούς κι είναι στην ουσία από την ίδια οικογένεια «τῆς αὐτῆς ἐστι διανοίας

τῇ Ὁμηρικῇ ποιήσει ὥστε ὁ αὐτός λόγος καί ταῦτα ἐκβάλλειν» (Χ. Θεοδω-

ρίδης μν. Έργ. σ. 223, Πρόκλος, Εἰς Πλάτ. Πολιτείαν p. 382 Βας, Επικ. 229).

86

τωθαζόμενος (χλευαζόμενος) δώσεις δίκην», λέει ο μαθητής

και αδερφός του Πλάτωνα Γλαύκων85.

Επίσης θα δούμε ότι πρώτα η δυτική θεολογία (την οπο-

ία επιχείρησε να φέρει στην Ανατολή ο Βαρλαάμ) και μετά

όλη η υπόλοιπη δυτική σκέψη, ακόμη και μέσα στους φαινο-

μενικά πιο ανατρεπτικούς λόγους της, υποτάχθηκε εξολοκ-

λήρου στον πλατωναριστοτελισμό.

Πίστευε λοιπόν η Δύση μέχρι το 1911 ότι ο θετικισμός, ο

εμπειρισμός, ο υλισμός και ο επιστημονισμός μέσα από την

ταύτιση ονομάτων και πραγματικού θα έδινε ένα απόλυτο

επιστημονικό ειδέναι και μια λύση άπαξ διαπαντός όλων

των προβλημάτων, που απασχολούν την ανθρωπότητα86.

85 Πλάτ. Πολιτεία 473Ε. 86 Το 1911 οι J. Petzold, David Hilbert, Felix Klein, G. Helm, A. Einstein και

S. Freud υπέγραψαν διακήρυξη υπέρ της δημιουργίας μιας εταιρείας για

τη διάδοση της θετικιστικής φιλοσοφίας, με απώτερο σκοπό να δώσουν

ένα απόλυτο ειδέναι μέσα από τις έννοιες, τις κατηγορίες και τις λεκτι-

κές θεωρίες. Ιδιαίτερα ο Hilbert, για να αποκτήσει πάση θυσία το απόλυ-

το ειδένα, πρότεινε το 1900 στους μαθηματικούς όλου του κόσμου, που

είχαν συγκεντρωθεί στο Παρίσι, ν’ αποδείξουν ότι δεν υπάρχει αντίφαση

στα μαθηματικά και αυτό θα ήταν ένα από τα προβλήματα, που όφει-

λαν να λύσουν κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα. Τρία χρόνια αργό-

τερα ξέσπασε οξεία διαμάχη ανάμεσά τους, χωρίστηκαν σε πολλά στρα-

τόπεδα, κατέφυγαν και πάλι στην πλατωναριστοτελική ορολογία, οπότε

ο Hilbert οδηγήθηκε να συστήσει τη μεταμαθηματική, δηλαδή οδηγήθη-

κε εκτός μαθηματικής. Μέχρις ότου το 1931 ο Gödel απέδειξε ότι η αντί-

φαση στα μαθηματικά είναι δυνατή, άρα η συνοχή του συστήματος είναι

μόνο μια πολύ πιθανή εικασία. Από την άλλη πλευρά το 1935 οι φυσικοί

Heisenberg και Wigner διαβεβαιώνουν ότι οι κατηγορίες, οι έννοιες και οι

νόμοι της κοινής φυσικής δεν έχουν καμία εγκυρότητα στο πεδίο της

μικροφυσικής, οπότε καταλήγουν, επιστήμονες και φιλόσοφοι, ότι ένα

απόλυτο ειδέναι είναι όνειρο ασυνάρτητο τόσο για τη νοησιαρχία όσο

και για τον ολοκληρωτικό επιστημονισμό (βλ. Κ. Καστοριάδη, τα Σταυ-

ροδρόμια του Λαβύρινθου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία Αθήνα 1991 σ. 34 και 188-

189).

87

Όμως οι μεγάλες επιστημονικές επαναστάσεις, κυρίως

των μαθηματικών και των φυσικών, απέδειξαν από το 1930

ότι αυτή η φιλοσοφία της ταύτισης ονομάτων και πραγματι-

κού (νοητού και αισθητού) είναι τελείως ανήμπορη, ακατάλ-

ληλη και ανίκανη να δώσει έστω ένα υποφερτό επιστημονι-

κό ειδέναι. Ιδιαίτερα από τις επιστήμες του ανθρώπου απο-

δείχθηκε ότι είναι άκρως επικίνδυνη για τα κοινωνικά, πολι-

τικά και θεολογικά ζητήματα, εφόσον απ’ αυτή προέρχονται

και ο ακραίος φασισμός και ο ρατσισμός και κάθε ολοκλη-

ρωτισμός και εφόσον η βαρβαρική υποδούλωση της δυτικής

ρωμιοσύνης κατάφερε ν’ αντιστρέψει το ευαγγέλιο της αγά-

πης του Χριστού μέσω του πλατωναριστοτελισμού σε όργα-

νο εγκληματιών κατά των πολιτών, κατά των λαών, κατά

της ανθρωπότητας γενικά.

Έτσι σήμερα πλέον δεν αμφισβητείται εξολοκλήρου

μόνο η εγκυρότητα των ονομάτων, των κατηγοριών ως μέ-

σων και οργάνων επίλυσης όλων των προβλημάτων των

ανθρώπων αλλά και ολόκληρο το σύστημα της πλατωνα-

ριστοτελικής-δυτικής φιλοσοφίας.

Λέει χαρακτηριστικά η νεοτερική επιστήμη και φιλοσο-

φία ότι έπρεπε να περιμένουμε είκοσι πέντε αιώνες την

πρόοδο των επιστημών για ν’ απαλλαγούμε από την τυραν-

νία της μυθικής, μεταφυσικής νοησιαρχικής ή υλιστικής φι-

λοσοφίας.

Αυτά ακριβώς τα πορίσματα των επιστημών-

φιλοσοφίας θα πρέπει να μας βοηθήσουν να διαγνώσουμε

ότι ο ελληνισμός επί είκοσι αιώνες (μέχρι και το 1453) κατά-

φερε μέσα από πολλούς πνευματικούς αγώνες, οι οποίοι κο-

ρυφώθηκαν κατά την ησυχαστική έριδα, όχι μόνο ν’ αφήσει

στο περιθώριο την πλατωναριστοτελική κακου-ργία αλλά

και να την απαγορεύσει επανειλημμένα και διαχρονικά ως

κοινωνικά επικίνδυνη.

88

Πριν όμως πάμε στους αποδεικτικούς λόγους ας παρα-

κολουθήσουμε πως συνοψίζει ένας Έλληνας, Ευρωπαίος και

Παγκόσμιος φιλόσοφος-διανοητής87 την απάτη του Πλάτω-

να και όλων εκείνων που τον ακολού-θησαν δικαιώνοντας

δίχως να το γνωρίζει τους προγόνους του τους ησυχαστές

και τους υπόλοιπους Έλληνες Πατέρες.

«Ο Πλάτων θέλει να είναι υπεράνω της πόλης.

Προσπάθησε να επιβάλει τη δική του λογική στο πραγ-

ματικό.

Αποσύρεται από την πόλη και ιδρύει στις πύλες της μια

σχολή για επίλεκτους μαθητές.

Συκοφαντεί την Αθήνα στον ύψιστο βαθμό.

Χάρις στην τεράστια σκηνοθετική του ιδιοφυΐα, χάρις

στη δεινότητά του ως ρήτορα, σοφιστή και δημαγωγού θα

κατορθώσει να επιβάλει για τους επερχόμενους αιώνες την

ακόλουθη εικόνα: Οι πολιτικοί άνδρες των Αθηνών- Θεμι-

στοκλής, Περικλής – ήταν δημαγωγοί, οι στοχαστές της σο-

φιστές (με τη σημασία που ο ίδιος επέβαλε), οι ποιητές της

διαφθορείς της πόλης, ο λαός της ένα χυδαίο κοπάδι αφημέ-

νο στα πάθη και τις ψευδαισθήσεις.

Πλαστογραφεί ενσυνείδητα την ιστορία, είναι ο πρώτος

επινοητής των ολοκληρωτικών μεθόδων σε αυτό το χώρο»88.

87 Η Ελευθεροτυπία ένα χρόνο μετά το θάνατο του Καστοριάδη (1998) του

έκανε ένα ειδικό αφιέρωμα με τίτλο Έλληνας, Ευρωπαίος και Παγκόσμι-

ος. Τιτάνα του πνεύματος τον αποκάλεσε ο Εντγκάρ Μορέν στην εφημε-

ρίδα Le Monde, στις 30.12.1997. Το αφιέρωμα και συνεντεύξεις δημοσιεύ-

τηκαν στο έργο της Τέτας Παπαδοπούλου, του Κ. Καστοριάδη με υπότιτ-

λο «είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας», εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001. 88 Κ. Καστοριάδης, Ο Θρυμματισμένος Κόσμος, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθή-

να 1992 σ. 119.

89

«Θέλει να εγκαθιδρύσει μια πόλη εκτός χρόνου και ισ-

τορίας, που θα κυβερνάται όχι από το λαό της, αλλά από το-

υς «φιλοσόφους».

Αλλά είναι επίσης (και αντίθετα προς όλη την προηγο-

ύμενη ελληνική πείρα, όπου οι φιλόσοφοι είχαν δείξει μια

φρόνηση πραγματική, μια σωφροσύνη στην πράξη) ο πρώ-

τος που εγκαινίασε αυτή τη βασική μωρία, η οποία έκτοτε

και τόσο συχνά, θα χαρακτηρίζει τους φιλοσόφους και τους

διανοούμενους απέναντι στην πολιτική πραγματικότητα.

Φιλοδοξεί να γίνει σύμβουλος του πρίγκιπα, στην

πραγματικότητα του τυράννου (φιλοδοξία των φιλοσόφων

και των διανοουμένων, που δεν έπαυσε έκτοτε) και αποτυγ-

χάνει αξιοθρήνητα, αφού αυτός ο φίνος ψυχολόγος και θαυ-

μάσιος πορτρετίστας εκλαμβάνει τους βλάκες για φωστήρες

και τον τύραννο Διονύσιο των Συρακουσών για δυνάμει βα-

σιλέα-φιλόσοφο, το ίδιο όπως είκοσι τρεις αιώνες αργότερα ο

Heidegger θα εκλάβει το Χίτλερ και το ναζισμό ως τις εν-

σαρκώσεις του πνεύματος του γερμανικού λαού»89.

Αυτή η αξιοθρήνητη προσπάθεια των διανοουμένων να

εκλογικεύσουν το πραγματικό, να νομιμοποιήσουν τις υ-

πάρχουσες εξουσίες πέρασε από τον Πλάτωνα στον Αριστο-

τέλη και από εκεί σ’ όλη τη δυτική σκέψη. «Πρέπει τελικά να

μιλήσουμε για τη σύφιλη αυτής της οικογένειας της οποίας

προφανώς τα μισά μέλη πάσχουν από γενικευμένη παρά-

λυση. Πρέπει να πιάσουμε από το αυτί το θεολόγο, τον εγε-

λιανό, το νιτσεϊκό, το χαϊντεγκεριανό, το μαρξιστή και να

τους οδηγήσουμε στα στρατόπεδα της Κόλυμα, του Άουσ-

βιτς, στα ρωσικά ψυχιατρεία, στις αίθουσες βασανιστηρίων

της αργεντινής αστυνομίας και να απαιτήσουμε να μας εξη-

γήσουν δίχως υπεκφυγές το νόημα των εκφράσεων «ό,τι εί-

89 Ο.π.σ.120.

90

ναι πραγματικό είναι ορθολογικό» (Έγελος), «αθωότητα του

γίγνεσθαι» (Νίτσε), «η ψυχή ισοδυναμεί με την παρουσία των

πραγμάτων» (Χάιντεγκερ)»90. «Η απάτη, η αναπηρία αυτή είχε

βαριές συνέπειες γι’ αυτό που ονομάστηκε φιλοσοφία, η οποία

ήταν πάντα μια φιλοσοφία επί της πολιτικής, επί της κοινωνί-

ας και εξωτερική προς αυτή»91.

Σύγχρονοι ησυχαστές πατέρες στο Άγιο Όρος

90 ο.π.σ. 121. 91 Κ. Καστοριάδη, Χώροι του Ανθρώπου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1995

σ. 212.

91

Η ταυτιστική λογική,

η ενιαία γνωσιολογία-οντολογία του Πλάτωνα

Όλοι οι πλατωναριστοτελικοί ταυτίζουν τη λογική τους

με τα όντα, με το πραγματικό ή την όντως αλήθεια, όπως

ισχυρίζονται, μάλιστα επαίσχυντα διακηρύττουν, κυρίως

στα πολιτικά τους έργα, ότι οι δούλοι, οι γυναίκες, οι χειρώ-

νακτες όλοι, οι ποιητές, οι ρήτορες, οι φυσικοί επιστήμονες,

οι εμπειρικοί, οι τεχνίτες και γενικά όλοι όσοι δεν ακολουθο-

ύν τυφλά αυτούς είναι είτε εκ φύσεως είτε εκ Θεού εκτός της

φιλοσοφίας, της επιστήμης, της ευδαιμονίας, της πολιτικής

και εκτός κάθε ανθρωπίνου δικαιώματος ούτε και αυτού της

ζωής.

Όλη αυτή η ανάπηρη και ρατσιστική παραφροσύνη

κρέμεται από τα εξής δύο τερατουργήματα του Παρμενίδη:

1. «ταὐτόν γἀρ ἐστι νοεῖν τε καί εἶναι» (το ίδιο είναι η νόη-

ση και το ον, το αντικείμενο, το πραγματικό)92 και

2. «χρή τό λέγειν τε καί νοεῖν ἐόν ἔμμεναι»93 (πρέπει το ίδιο

πράγμα να είναι το λέγειν, έννοιες, ονόματα, κατηγορί-

ες, λόγος με τη νόηση).

Όλοι λοιπόν οι πλατωναριστοτελικοί, όλη η δυτική σκέψη

και οι αντιησυχαστές Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς

παραδέρνουν κάτω από το μύθο της ταύτισης νόησης και

πραγματικού και των δυο αυτών με τα ονόματα, λέξεις, έν-

νοιες, κατηγορίες, όρους, λόγους. Μάλιστα ανεπαίσχυντα

ονομάζουν αυτή την υποθετική παραφροσύνη φιλοσοφία,

επιστήμη και ορθολογισμό.

92 Παρμενίδη DK18Β8. 93 ο.π. DK 28Β6.

92

Ο Πλάτων επεκτείνει αυτή τη μεταφυσική στα έσχατα

όρια ως εξής (ο Αριστοτέλης την επιτείνει ακόμα περισσότε-

ρο, όπως θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο και χωρίς την κα-

τανόηση της πλατωναριστοτελικής γνωσιολογίας-

οντολογίας δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε το επισ-

τημονικό ειδέναι):

1) «Ὃ,τι ἄν νοήσῃ αὐτή καθ’ ἑαυτήν (η ψυχή) αὐτό καθ’αὑτό

τῶν ὄντων» (εκείνο το οποίο θα νοήσει η ψυχή αυτή κα-

θαυτή είναι αυτό το ίδιο με τα όντα)94.

2) «Ὃταν δέ γε αὐτή καθ’ ἑαυτήν σκοπῇ, ἐκεῖσε οἴχεται εἰς

τό καθαρόν τε καί ἀεί ὄν καί ἀθάνατον καί ὡσαύτως

ἔχον, καί ὡς συγγενής οὖσα αὐτοῦ ἀεί μετ’ ἐκείνου τε

γίγνεται» (όταν σκέφτεται μόνη της η ψυχή, τότε πηγα-

ίνει προς το καθαρό και το αεί ον και το αθάνατο και το

αμετάβλητο, και επειδή είναι συγγενής αυτού πάντοτε

μετ’ εκείνου υπάρχει)95.

3) «Οὐκ ἔστιν ὅτω ποτ’ ἄν ἄλλῳ ἐπιλάβοιο ἤ τῷ τῆς διανοί-

ας λογισμῷ, ἀλλ’ ἐστίν ἀειδῆ τά τοιαῦτα» (δεν είναι δυ-

νατό κατ’ ουδένα άλλο τρόπο να τα αντιληφθείς αυτά

παρά με το λογισμό της διανοίας, διότι τα τοιαύτα είναι

αόρατα)96.

Και μια άλλη γνωσιολογία.

4) «Ἡ μάθησις οὐκ ἄλλο τι ἤ ἀνάμνησις τυγχάνει οὖσα» εκε-

ίνων που εν προτέρω χρόνω έμαθε η ψυχή εκεί που

προϋπήρχε, γι’ αυτό θεωρεί την επιστήμη «ενούσα»

στην ψυχή και στον ορθό λόγο97.

94 Φαίδων 83Β. 95 ο.π. 79D. 96 Ο.π. 73 Α. 97 ο.π.73 Α.

93

5) Άρα κατά τον Πλάτωνα είναι αναγκαίο προειδέναι και

προ του γενέσθαι ειληφέναι (έχουν λάβει γνώση) των

επιστημών, των ιδεών του καλού, του αγαθού, του δι-

καίου και όλων όσων ονομάζει «ὃ ἔστιν» (εκείνο που

υπάρχει) η ουσία.

Έτσι σε κάθε γέννησή μας θυμούμαστε δια βίου ό,τι

προγνωρίσαμε και τούτο είναι το ειδέναι και η επιστήμη98.

6) Εφόσον «ἡ πᾶσα οὐσία…, ὑπάρχουσα πρότερον,

ἀνευρίσκοντες ἡμετέραν οὖσαν» και από την οποία

«ἀπεικάζομε» πάντα τα αισθητά, τότε είναι αναγκαίο

«καί τήν ἡμετέραν ψυχήν εἶναι καί πρίν γεγονέναι

ἡμάς∙ εἰ δέ μή ἔστι ταῦτα, ἄλλως ἄν ὁ λόγος οὗτος

εἰρημένος εἴη» (εάν αυτές οι ιδέες δεν υπάρχουν, τότε

όλος ο συλλογισμός αυτός δεν έχει κανένα νόημα)99.

Και καταλήγει:

«…Καταφεύγει ὁ λόγος εἰς τό ὁμοίως εἶναι τήν τε ψυχήν

ἡμῶν πρίν γενέσθαι ἡμᾶς καί τήν οὐσίαν»100.

Αποκαλεί μάλιστα τούτο «εναργές» και ότι “ἱκανῶς

ἀποδέδεικται”!

7) «Αὕτη ἡ οὐσία ἧς λόγον δίδομεν τοῦ εἶναι…αὐτό ἕκαστον

ὅ ἔστι, τό ὄν…ἀεί μονοειδές ὄν αὐτό καθ’ αὑτό, ὡσάτως

κατά ταὐτά ἔχει καί οὐδέποτε οὐδαμῇ οὐδαμῶς

ἀλλοίωσιν οὐδεμία ἐνδέχεται» δίνουμε λόγο (εξηγήσεις)

για το είναι… για το καθετί που υπάρχει, δηλ. για το

ον… αυτό καθ’ αυτό όντας πάντοτε μονοειδές, ωσαύ-

98 ο.π. 77 Α. 99 ο.π. 76 Ε. 100 ο.π. 77 Α.

94

τως κατά ταυτά έχει και ουδέποτε ουδαμώς ουδεμία

αλλοίωση ενδέχεται)101.

Και προς αυτό το αεί ον «ὅλω καί παντί ὁμοιότερόν ἐστι

ψυχή»102.

Το ίδιο όμως δε συμβαίνει, λέει ο Πλάτων, με τα αισθη-

τά όντα που μεταβάλλονται πάντοτε και επιπλέον ό,τι προ-

έρχεται από τις αισθήσεις είναι πλάνη103.

8) Και όλη η πλατωνική φιλοσοφία συνοψίζεται στην εξής

θέση του:

Η ψυχή είναι ομοιότατο και με το θείο και το αθάνατο

και το νοητό και το μονοειδές και το αδιάλυτο και το αεί ω-

σαύτως κατά ταυτά ον (ο.π. 80 Β).

Ενώ το σώμα είναι ομοιότατο με το ανθρώπινο, θνητό,

ανόητο, πολυειδές και με το διαλυτό (ο.π.). Επιπλέον λέει ότι

μ’αυτή τη μέθοδο θα συμφωνήσει και ο πλέον ανόητος!104

Η δε μέθοδος αυτή είναι η εξής:

9) «Ὁ δέ περί τῆς ἀναμνήσεως καί μαθήσεως λόγος δι’

ὑποθέσεως ἀξίας ἀποδέξασθαι εἴρηται. Ἐρρήθη γάρ που

οὕτως ἡμών εἶναι ἡ ψυχή καί πρίν εἰς σῶμα ἀφικέσθαι,

ὥσπερ αὐτής ἐστίν ἡ οὐσία ἔχουσα τήν ἐπωνυμία τήν τοῦ

ὅ ἔστιν. Ἐγώ δέ ταυτήν, ὡς ἐμαυτόν πείθω, ἱκανως τε καί

ὀρθῶς ἀποδέδεγμαι»105.

(Ο λόγος για την ανάμνηση έχει στηριχθεί σε άξια υπό-

θεση γι’ αυτό πρέπει να γίνει αποδεκτός. Ελέχθη ότι υπάρ-

χει η ψυχή μας και πριν εισέρθει στο σώμα έτσι όπως είναι η

101 ο.π. 78 C-D. 102 Ο.π.79 Ε. 103 ο.π. 79 C. 104 Ο.π. 79 Ε. 105 ο.π. 92 D-E.

95

ουσία της η οποία έχει την επωνυμία του αληθούς όντως.

Εγώ την υπόθεση αυτή, χωρίς καθόλου ν’ αμφιβάλω, ικανώς

και ορθώς έχω αποδεχθεί).

10) Ο ίδιος ο Πλάτων ως εξής περιγράφει την εξέλιξη της

σκέψης του και τη μέθοδο στην οποία τελικά κατέληξε

και θέλησε να την επιβάλει:

Μελετώντας, λέει, νέος τη φιλοσοφία των Ιώνων «σφόδρα

ἐτυφλώθην» και απέμαθα αυτά που γνώριζα106, μέχρις ότου

διάβασα ένα βιβλίο του Αναξαγόρα που έλεγε ότι «νοῦς

ἔστιν ὁ διακοσμῶν τε καί πάντων αἴτιος»107, αλλά και πάλιν

απογοητεύτηκα γιατί διαπίστωσα ότι αυτός τελικά δε θεω-

ρούσε το νου ως απόλυτη αιτία των πάντων.

Γι’ αυτό επιχείρησα το δεύτερο πλουν καταφεύγοντας εις

τους λόγους και «ἐν ἐκείνοις σκοπεῖν τῶν ὄντων τήν

ἀλήθειαν»108.

Και «ὥρμησα καί ὑποθέμενος ἑκάστοτε λόγον ὅν ἄν κρίνω

ἐρρωμενέστατον εἶναι, ἅ μέν ἄν μοι δοκῇ τούτῳ ξυμφωνεῖν,

τίθημι ὡς ἀληθῆ ὄντα, καί περί αἰτίας καί περί τῶν ἄλλων

ἁπάντων, ἅ δ’ ἄν μή, ὡς οὐκ ἀληθῆ»109.

(Όρμησα και υποθέτοντας εκάστοτε το λόγο (συλλογισ-

μό) εκείνο τον οποίο θα κρίνω ότι είναι ο ισχυρότατος, όσα

μεν μου φαίνονται ότι συμφωνούν με αυτόν, τα δέχομαι ως

αληθή, είτε πρόκειται για την αιτία είτε για όλα τα άλλα,

όσα όμως δεν συμφωνούν, τα απορρίπτω ως μη αληθή).

11) Έτσι γεννήθηκε η υποθετική «λογική διαλεκτική». Το

ίδιο συμβουλεύει ο Πλάτων να κάνει ο μαθητής του ο

106Βλ. ο.π. 96 Α-L. 107 Ο.π. 97 C. 108 Ο.π. 99 Ε. 109 ο.π. 100.

96

Κέβης, αν χρειασθεί να στηρίξει λογικά την υπόθεση

των ιδεών.

Τότε, λέει, «ἄλλην αὖ ὑπόθεσιν ὑποθέμενος… ἔως ἐπί τι

ἱκανόν ἔλθοις»110 και ούτω διαλεγόμενος θα είσαι «πραγμα-

τικός φιλόσοφος»111!

Και πιο κάτω

12) Όχι μόνο υποθέσεις υποθέτει ο «πραγματικός φιλόσο-

φος»αλλά και ανυπόθετες για να βρει την αρχή των όν-

των.

Η ψυχή, λέει, με το ένα τμήμα της «ζητεῖν ἀναγκάζεται ἐξ

ὑποθέσεων, οὐκ ἐπ’ ἀρχήν πορευομένη, ἀλλ’ ἐπί τελευτήν, τό

δ’αὖ ἕτερον τό ἐπ’ ἀρχήν ἀνυπόθετον ἐξ ὑποθέσεως ἰούσα καί

ἄνευ ὧνπερ ἐκεῖνο εἰκόνων αὐτοῖς εἴδεσι δι’ αὐτῶν τήν μέθο-

δον ποιουμένη»112.

(Αναγκάζεται η ψυχή με το πρώτο τμήμα της ν’ αναζητεί

με υποθέσεις, πορευόμενη όχι προς την πρώτη αρχή των όν-

των, αλλά προς τον τελικό σκοπό αυτών, με το δε δεύτερο

(τμήμα της) πάλι (αναγκάζεται ν’ αναζητεί) με υποθέσεις

προχωρούσα προς την ανυπόθετο αρχή των όντων και χωρίς

να χρησιμοποιεί εικόνες, όπως στην προηγούμενη περίπτω-

ση, πραγματοποιεί τη μέθοδο με βάση τις καθαρές ιδέες).

13) Στη συνέχεια ο φιλόσοφος της νοησιαρχίας κατασκευά-

ζει το «βασίλειο των αφηρημένων υποθέσεων και ανυπο-

θέσεων», λέγοντας:

«Τό τοίνυν ἕτερον μάνθανε τμῆμα τοῦ νοητοῦ λέγοντά με

τοῦτο, οὗ αὐτός ὁ λόγος ἅπτεται τῇ τοῦ διαλέγεσθαι δυ-

νάμει, τάς ὑποθέσεις ποιούμενος οὐκ ἀρχάς, ἀλλά τῷ

110 Ο.π. 101 D. 111 Ο.π. 101 Ε. 112 Πολ. 510 Β.

97

ὄντι ὑποθέσεις, οἷας ἐπιβάσεις τε καί ὁρμάς, ἵνα μέχρι

τοῦ ἀνυποθέτου ἐπί τήν τοῦ παντός ἀρχήν ἰών, ἁψάμενος

αὐτῆς, πάλιν αὖ ἐχόμενος τῶν ἐκείνης ἐχομένων, οὓτως

ἐπί τελευτήν καταβαίνη, αἰσθητῷ παντάπασιν οὐδενί

προσχρώμενος, ἀλλ’ εἴδεσιν αὐτοῖς δι’ αὐτῶν εἰς αὐτά,

καί τελευτά εἰς εἴδη»113.

(Προσπάθησε τώρα να μάθεις ότι λέγοντας δεύτερο

τμήμα του νοητού εννοώ εκείνο το οποίο ο καθαρός λό-

γος άπτεται με τη δύναμη της διαλεκτικής τις υποθέσε-

ις κάνοντας όχι αρχές, αλλά τις πραγματικές υποθέσε-

ις, (χρησιμοποιώντας) ως στήριγμα τρόπον τινά και ως

σημαία εκκίνησης, για να ανυψωθεί μέχρι την ανυπό-

θετο αρχή του παντός και αφού έρθει σε επαφή μ’ αυ-

τήν την αρχή, πάλι αμέσως στηριζόμενος σε εκείνα που

εξαρτώνται από εκείνη, κατεβαίνει έτσι μέχρι το τελευ-

ταίο συμπέρασμα, χωρίς να μεταχειρισθεί απολύτως

κανένα αισθητό, αλλά (στηριζόμενος) μόνο στα καθαυ-

τό είδη και δια μέσου αυτών βαδίζοντας σε άλλα καθα-

υτό είδη καταλήγει σε είδη).

14) Και συμπληρώνει ότι αρχή του παντός είναι η ιδέα του

αγαθού:

«τό τήν ἀλήθειαν παρέχον τοῖς γιγνωσκομένοις καί τῷ

γιγνώσκοντι τήν δύναμιν ἀποδιδόν… αἰτίαν δ’ ἐπιστήμης

οὖσαν καί ἀληθείας», επιπλέον «καλῶν ἀμφοτέρων

ὄντων, γνώσεως τε καί ἀληθείας, ἄλλο καί κάλλιον ἔτι

τούτων» είναι αυτή η ιδέα του αγαθού114.

(Το αγαθό είναι αυτό που παρέχει την αλήθειαν στα

γιγνωσκόμενα και δίνει στην ψυχή τη δύναμη να γνω-

ρίζει… και αυτή είναι αιτία της επιστήμης και της αλή-

113 ο.π. 511 Β. 114 ο.π. 508 Ε.

98

θειας, επιπλέον ενώ και τα δύο αυτά, δηλ. επιστήμη και

αλήθεια είναι ωραία, εν τούτοις κάτι το διαφορετικό και

καλλίτερο απ’ αυτά είναι η ιδέα του αγαθού).

15) Ακόμη από την ιδέα αυτή του αγαθού προέρχονται «καί

τό εἶναι τε καί τήν οὐσίαν ὑπ’ ἐκείνου αὐτοῖς προσεῖναι,

οὐκ οὐσίας ὄντος τοῦ ἀγαθοῦ, ἀλλ’ ἔτι ἐπέκεινα τῆς

οὐσίας πρεσβείᾳ καί δυνάμει ὑπερέχοντος»115.

(Και το είναι και η ουσία του από εκείνο προέρχονται,

διότι το ίδιο το αγαθό δεν είναι ουσία, αλλά κάτι που εί-

ναι πολύ ανώτερο και μακρύτερο από την ουσία και κα-

τά την πρωταρχικότητα και κατά τη δύναμη).

Μετά λοιπόν απ’ όλα τα παραπάνω τίθεται το ερώτη-

μα: ποιος είναι εκείνος που μπορεί λόγον διδόναι γι’

αυτά;

Και απαντά κυνικότατα ο Πλάτων:

16) «Φοβοῦμαι μή αὔριον οὐκέτι ᾖ ἀνθρώπων οὐδείς ἀξίως

οἷός τε τοῦτο ποιῆσαι»116.

Λέει αύριο, γιατί ο Σωκράτης, που ήταν ο μόνος που

γνώριζε την αλήθεια, κατά τη διάρκεια εκείνης της η-

μέρας θα έπινε το κώνειο.

Όμως ουσιαστικά ο Πλάτων θεωρούσε τον εαυτό του ως

τον απόλυτο γνώστη, γι’ αυτό, όταν διαβεβαίωνε, ότι

δεν θα δούμε τέλος του κακού εκτός, εάν «ἤ οί φιλόσοφοι

βασιλεύσωσιν… ἤ οἱ βασιλεῖς τε… καί δυνάσται φιλοσο-

φήσωσι»117, εννοούσε τη δική του φιλοσοφία των υποθε-

τικών και ανυπόθετων διαλογισμών.

115 ο.π. 509 Β. 116 Φαίδ. 76 Β. 117 Πολ. 473 D.

99

Γνώριζε μάλιστα ότι αυτή η μεγάλη παραδοξολογία,

που του προξενούσε από παλιά «όκνο», θα ξεσήκωνε

τους πολίτες της Αθήνας, οι οποίοι: «ῥίψαντας τἀ ἱμάτια

γυμνούς, λαβόντας ὅ,τι ἑκάστω παρέτυχεν ὅπλον, θεῖν

διατεταμένους ὡς θαυμάσια ἐργαζομένους οὕς εἰ μή

ἀμυνεῖ τῷ λόγῳ καί ἐκφεύξει, τῷ ὄντι τωθαζόμενος δώ-

σεις δίκην» λέει ο Γλαύκων118.

(Θα ρίξουν τα ιμάτιά τους και γυμνοί θα τρέξουν, παίρ-

νοντας ό,τι όπλο έτυχε να έχει ο καθένας, προτιθέμενοι

να σε περιποιηθούν θαυμάσια αν δεν τους αποκρούσεις

με το λόγο και δεν τους ξεφύγεις, πραγματικά θα τιμω-

ρηθείς με γελοιοποίηση).

17) Εν τούτοις αυτός προσπαθεί να «αποδείξει» δια

του λόγου «ὃτι τοῖς μέν προσήκει φύσει ἃπτεσθαι

τε φιλοσοφίας ἡγεμονεύειν τ’ ἐν πόλει, τοῖς δ’

ἄλλοις μήτε ἅπτεσθαι ἀκολουθεῖν τε τῷ

ἡγεμόνι»119.

Επιπλέον επιτείνοντας το ρατσιστικό-φασιστικό του

κακούργημα προσθέτει:

Οι «ἀνθρωπίσκοι… ὣσπερ οἱ ἐκ τῶν εἱργμῶν εἰς τά ἱερά

ἀποδιδράσκοντες ἄσμενοι καί οὗτοι ἐκ τῶν τεχνῶν

ἐκπηδῶσιν εἰς τήν φιλοσοφίαν…».

Αυτοί λοιπόν «πολλοί ἀτελείς μέν τάς φύσεις, ὑπό δε

τῶν τεχνῶν τε καί δημιουργιῶν, ὥσπερ τά σώματα λε-

λώβηνται, οὕτω καί τάς ψυχάς ξυγκεκλασμένοι τε καί

ἀποτεθρυμμένοι διά τάς βαναυσίας τυγχάνουσιν…» α-

φού επιδιώκουν ν’ ασχοληθούν με τη φιλοσοφία δε δι-

αφέρουν καθόλου «αὐτούς ἰδεῖν ἀργύριον κτησαμένου

118 Ο.π. 473 Ε. 119 ο.π. 474 C.

100

χαλκέως φαλακροῦ καί σμικροῦ, νεωστί μέν ἐκ δεσμῶν

λελυμένου, ἐν βαλανείῳ δέ λελουμένου, νεουργόν

ἱμάτιον ἔχοντος, ὡς νυμφίου παρεσκευασμένου, διά πενί-

αν καί ἐρημίαν τοῦ δεσπότου τήν θυγατέρα μέλλοντος

γαμεῖν; Οὐ πάνυ, ἔφη, διαφέρῃ. Ποι’ ἄττα οὖν εἰκός

γεννᾶν τούς τοιούτους; Οὐ νόθα καί φαῦλα; Πολλή

ἀνάγκη»120!

Και ο εκ φύσεως «φιλόσοφος ηγεμόνας» προσήκει, λέει,

να είναι:

1) άνδρας ερωτικός121, παιδεραστής αρσενοκοίτης122,

που θεωρεί το «παιδοσπορεῖν» παρά φύσιν123!

2) Επιθυμητής πάσης της σοφίας124 και

3) Εκείνος ο οποίος δια του λόγου, δι’ υποθέσεων, δι’

ανυποθέτων και δια της αναμνήσεως πρέπει να

φτάνει να θεάται τις καθαρές ιδέες. Αυτό δε το γέ-

νος των φιλοσόφων είναι «πάνσμικρον»125.

18) Ενώ αντίθετα ισχυρίζεται ότι δεν επιτρέπεται σ’

όλους τους άλλους μήτε να άπτονται της φιλο-

σοφίας, αλλά να ακολουθούν τον ηγεμόνα, διότι

«φιλόσοφον… πλῆθος ἀδύνατον εἶναι»126!

Όμως αυτό το πλήθος και οι ιδιώτες δάσκαλοι έγκαιρα εν-

τόπισαν τις παραδοξολογίες αυτής της λογιστικής οντολο-

γίας γι’ αυτό και τον «ἔψεγον»127.

120 Ο.π. 495 D-E. 121 Ο.π. 474 D. 122 Φαίδρος 249α. 123 Ο.π. 251 α 124 Πολ. 475 Β. 125 ο.π. 496 Α. 126 ο.π. 494 Α. 127 ο.π.

101

Εν τούτοις εκείνος επιμένει και διακηρύττει:

«ὑμᾶς δ’ ἡμεῖς ὑμῖν τε αὐτοῖς τῇ τε ἄλλη πόλει ὥσπερ ἐν σμή-

νεσιν ἡγεμόνας τε καί βασιλέας ἐγεννήσαμεν, ἄμεινόν τε καί

τελεώτερον ἐκείνων πεπαιδευμένους καί μᾶλλον δυνατούς

ἀμφοτέρων μετέχειν»128.

(Εμείς εσάς και για καλό το δικό σας και της άλλης πόλης

σας γεννήσαμε ηγεμόνας και βασιλέας σαν σε σμήνη με-

λισσών, αφού σας έχουμε εκπαιδεύσει καλύτερα και τελειό-

τερα από εκείνους (που δημιουργήθηκαν μόνοι τους) και σας

καταστήσαμε ικανούς να μετέχετε και στα δύο, δηλαδή στη

φιλοσοφία και στην πολιτική). Και εφόσον τους γέννησαν

τοιούτους οφείλουν να συναρμόττουν «τούς πολίτας πειθοῖ

τε καί ἀνάγκη»129.

Αυτά τα δεκαοχτώ χωρία του Πλάτωνα αναφέρονται στη

γνωσιολογία, στην οντολογία, στην υποθετική διαλεκτική,

στην προΰπαρξη όλης της αλήθειας-γνώσης και της ψυχής-

νου. Αυτή η αποπομπή της αλήθειας εκτός κοινωνίας, εκτός

τόπου και χρόνου είναι εκείνο που ονομάζεται σήμερα από

τη φιλοσοφία και επιστήμη ως μεταφυσική. Το δε έτι προφα-

νέστατο παράλογο είναι που πιστεύεται ότι όλη αυτή η προ-

ϋπάρχουσα αλήθεια ενυπάρχει όλη (από το θεό μέχρι το τε-

λευταίο ον) στην ψυχή-νου ελαχιστοτάτων φιλοσόφων-

βασιλέων, των βλαμμένων όπως είπαν οι αρχαίοι δημοκρα-

τικοί Έλληνες διανοούμενοι, οι επικούρειοι, μετά Χριστό ο

Ιουστίνος ο μάρτυρας και φιλόσοφος, ο Διογένης ο Οινοαν-

δέας και όλοι οι Έλληνες Πατέρες εκτός από τους αιρετικο-

ύς.

Έτσι, εφόσον όλη η μυθική αλήθεια ως ιδέες, είδη, ουσία,

είναι αλλά και ως ενιαία τάξη του κόσμου προϋπάρχει και

128 ο.π. 520 Β. 129 ο.π. 519 Ε.

102

ενυπάρχει στην ψυχή-νου, έχουμε μια αυτόματη παντογνω-

σία, μια ταυτόχρονη γνωσιολογία-οντολογία, η οποία γελοι-

οδέστατα ταυτίζεται τελικά με τα ονόματα, τις λέξεις, τις

κατηγορίες, τους όρους, το λόγο κατά τον εξής παραλογισ-

μό: εφόσον όλη η αλήθεια ως ιδέες, είδη, ουσίες ενυπάρχουν

στο νου, άρα από αυτές τις ιδέες, είδη κ.λ.π. παίρνουν και τα

ονόματά τους όλα τα όντα π.χ. εάν μετέχουν της ιδέας της

ομοιότητας, γίνονται όμοια, της ιδέας του μεγέθους, γίνον-

ται μεγάλα, της ιδέας του κάλλους και δικαιοσύνης, γίνονται

ωραία και δίκαια και ούτω καθεξής130. Άλλοτε πάλι ο Πλά-

των λέει ότι τα ονόματα τα έδωσε στα πράγματα κάποια

ανώτερη δύναμη131 και άλλοτε κάποιος σοφός νομοθέτης132, ο

οποίος γνώριζε προηγουμένως την ουσία-ιδέα των πραγμά-

των133. Δια τούτο και ο Αριστοτέλης αποφαίνεται ότι: «τῶν

πρώτων ὅρων καί τῶν ἐσχάτων νοῦς ἐστί καί οὐ λόγος»134.

Τούτο σημαίνει ότι, εφόσον ο νους είναι ταυτό με τα προ-

ϋπάρχοντα νοητά όντα και με το είδος όλων των αισθητών,

άρα μπορεί αυτόματα να τα σκεφτεί, να τα γνωρίσει απόλυ-

τα και στη συνέχεια να τα ορίσει, να τα καθορίσει, να τα κα-

τονομάσει ακριβώς, μονοσήμαντα και απόλυτα δια του λό-

γου και αυτός ο μύθος ακριβώς είναι η «περίφημη» αριστο-

τελική οντολογία-γνωσιολογία-ορθολογισμός ή απλώς η δυ-

τική γνωσιολογία-οντολογία, ορθολογισμός, που επανα-

λαμβάνουν επακριβώς Βαρλαάμ και Γρηγοράς.

Αυτός ο μύθος, που θέλει- «απαιτεί ένας όρος να μην έχει

κάθε φορά παρά ένα νόημα και μόνο ένα, βρίσκεται αναπ-

τυγμένος στα πιο χονδροειδή σοφίσματα τα πλησιέστερα

130 Βλ. Πλάτωνα. Παρμενίδη 131 Α. 131 Βλ. Κρατύλο 438 c. 132 Βλ. ο.π. 431e. 133 Βλ. ο.π. 439 a, b, c, d. 134 Ηθικά Νικ. VI, 12, 1143a, 35.

103

στο πιο ηλίθιο λογοπαίγνιο, που είναι οι πλατωνικοί διάλο-

γοι Ευθύδημος, Παρμενίδης, Σοφιστής, τα Μετά τα φυσικά

του Αριστοτέλη και το εγελιανό σύστημα»135.

Επομένως κατά τους πλατωναριστοτελικούς ο παντογ-

νώστης νους των τοιούτων «φιλοσόφων» δημιουργεί τον α-

ναγκαίο διέποντα ορθό λόγο. Κατά μια άλλη διατύπωση: ο

νους συνεπάγεται τον ορθό λόγο, οπότε το λέγειν και η έν-

νοια είναι το αναγκαστικό πόρισμα του νου. «Η λογική χρή-

ση της λογικής απαιτεί κάτι άλλο από τη λογική: το νου, τη

σκεπτόμενη σύλληψη. Έξω από αυτή το λέγειν είναι ταυτόχ-

ρονα κενό και μετέωρο. Ο κενός αυτός χαρακτήρας της χω-

ρισμένης από τη σκέψη ταυτιστικής λογικής καλύπτεται εδώ

και αιώνες από τις απατηλές ανταύγειες της έννοιας, που δη-

μιουργεί την αυταπάτη της δυνατότητας ενός λόγου ταυτόχ-

ρονα ταυτιστικού και πλήρους. Αυτός όμως ο βράχος της πα-

ραδοσιακής λογικής-οντολογίας γίνεται θρύψαλα μόλις τον

αγγίξουμε, αυτός ο καθαρός εκπρόσωπος μιας πλήρους λογι-

κής είναι απλώς ένα σύμφυρμα όρων επισήμανσης και σημα-

σιών»136.

Ιδού το αυθαίρετο και αντιεπιστημονικό κατασκεύασμα

όλων των ορθολογιστών οντολόγων, που επαναλαμβάνουν

σχεδόν επακριβώς Βαρλαάμ και Γρηγοράς, όπως είδαμε και

θα δούμε εν εκτάσει, διότι σ’αυτό τον παραλογισμό ήθελαν

να υποτάξουν και τον ορθόδοξο ελληνισμό, ο οποίος φυσικά

και τους γελοιοποίησε:

«ἔστι δ’ ὅρος (ορισμός) μέν λόγος ὁ τό τί ἦν εἶναι σημαίνων

(εκείνο που ήταν και είναι) ὁ τοῦ τί ἐστι καί τῆς οὐσίας»137.

135 Κ. Καστοριάδης, Φανταστική Θέσμιση της κοιωνίας, εκδ. Ράππα, εκδ Β΄,

Αθήνα 1985 σ. 486. 136 ο.π.σ. 459. 137 Αριστοτέλη, Τοπικά, Ι, 101b, Αναλυτικά ύστερα, ΙΙ, 3, 90b.

104

Η ουσία είναι το τι ην είναι, δηλαδή αυτό που από πάντα

και για πάντα ήταν προορισμένο να είναι και αυτό ενυπάρ-

χει στο νου και γι’ αυτό ο νους το γνωρίζει απόλυτα και ως

εκ τούτου το ορίζει-καθορίζει απόλυτα δια του λόγου. Αυτό

το χονδροειδέστατο σόφισμα, το πλησιέστερο στο πιο ηλίθιο

λογοπαίγνιο, είναι το σαθρό θεμέλιο του Πλάτωνα, Αριστο-

τέλη, Hegel (δασκάλου του Μαρξ)138, όλης της δυτικής σκέ-

ψης και του Βαρλαάμ, Γρηγορά. Ακόμα αυτό το ηλίθιο δόγμα

επιβάλλει αδυσώπητη χρήση της ταυτιστικής λογικής, η ο-

ποία απαιτεί ένας όρος να μην έχει κάθε φορά παρά ένα νό-

ημα και μόνο ένα και αυτό πλήρως και εντελώς προκαθο-

ρισμένο, όπως επίσης το (υποθετικό-μυθικό) είναι πρέπει να

έχει ένα μόνο νόημα. Άρα το λέγειν και το είναι είναι το ίδιο

πράγμα. Γι’ αυτό αυτή η «φιλοσοφία» σήμερα ονομάζεται

ταυτιστική λογική, η οποία συνεχίζεται με το Hegel, που ε-

παναλαμβάνει ότι: «η έννοια είναι ταυτότητα ή ενότητα του

είναι και της ουσίας»139 και καταλήγει στο εξής κοινό δόγμα

της Δύσης: «ό,τι είναι πραγματικό είναι λογικό»140. Αυτή τη

γελοία πλέον σήμερα ταύτιση ονομάτων και πραγματικού ο

Kant την «δικαιολογεί»ως «εὐτυχή σύμπτωση» (glücklicher

Zufall) στην Κριτική της κριτικής δύναμης141. Σ’ αυτούς τους

παραπάνω παραλογισμούς είναι υποταγμένος ακόμη ο ση-

μερινός «ορθολογισμός» όχι μόνο στην αντιδραστική πλευρά

αλλά και σ’ εκείνη που αρέσκεται να αυτοαποκαλείται

«προοδευτική», η οποία επαίρεται ότι μέσα από τον επιστη-

μονισμό (με τελευταίο παρακλάδι το μαρξισμό) έχει λύσει

όλα τα έσχατα προβλήματα που απασχολούν την ανθρωπό-

τητα, όπως είναι το θεολογικό, το κοσμολογικό, το κοινωνι-

138 Βλ. Κ. Καστοριάδη, η Φ. Θ. Κ. Μν. Έργ. Σ. 486. 139 Wissenschaft der Logik (Lasson II, σ. 213, 235), βλ. Καστοριάδη, ο.π.σ. 461. 140 Καστοριάδη, ο.π.σ. 340. 141 Καστοριάδη, Τα Σταυροδρόμια Του Λαβύρινθου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία,

Αθήνα 1991 σ. 208.

105

κό-πολιτικό, το φιλοσοφικό, το ανθρωπολογικό-ψυχολογικό

κ.λ.π.

Πάντως για όλη αυτή την παραλυτική οικογένεια της με-

ταφυσικής μυθολογίας, εφόσον η όλη αλήθεια προϋπάρχει

και ενυπάρχει πριν ακόμη γεννηθούν αυτοί οι «φιλόσοφοι»

στο κεφάλι τους ή έρχεται στο κεφάλι άλλων από την αιώ-

νια κινούμενη ύλη, δεν υπάρχει ούτε θέμα θεμελίωσης της

αλήθειας ούτε θέμα καταγραφής και καθορισμού αυτής,

απλά την ταυτίζουν με τα ονόματα (εφόσον υποθέτουν και

την «ευτυχή σύμπτωση»), οπότε διατείνονται ότι δίνουν ένα

απόλυτο καθορισμό αυτής της αλήθειας με τις θεωρίες τους

και άρα ένα απόλυτο επιστημονικό ειδέναι από το οποίο

προήρθαν οι ατέλειωτοι «ορθολογισμοί» του μαρξισμού, του

οικονομισμού, οπότε εμείς οι υπόλοιποι δε θα πρέπει να

σκεπτόμαστε αλλά απλά να περιμένουμε την έλευση του

βασιλείου της ελευθερίας.

Όμως όποιος απ’ αυτούς τους δύο παράλληλους μύθους

1) της ταύτισης αλήθειας και νου και 2) της ταύτισης αυτής

της αλήθειας με τα ονόματα αναιρεθεί (πράγμα που έγινε

ήδη στις ακριβείς επιστήμες), τότε ταυτόχρονα καταρρέει

όλη αυτή η μεταφυσική ουτοπία, την οποία δυστυχώς πολ-

λοί μέχρι και σήμερα την εκλαμβάνουν ως τη φιλοσοφία και

για το λόγο αυτό δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν ότι οι

Έλληνες Πατέρες πολλούς αιώνες πριν από τις προόδους

των επιστημών διέγνωσαν άριστα και απέρριψαν, απαγόρε-

υσαν αυτή την τόσο επικίνδυνη «φιλοσοφία».

Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι σ’ αυτό τον παραλογισμό έ-

χουμε ταυτόχρονη γνωσιολογία, οντολογία και ορθολογισ-

μό, διότι αυτόματα (χωρίς μάθηση, χωρίς πειράματα και έ-

ρευνα, χωρίς κριτική, χωρίς στοχασμό και αναστοχασμό,

χωρίς επιστήμη τελικά) έχουμε μυστηριωδώς απόλυτη γνώ-

ση όλων των όντων (αισθητών και νοητών), άρα και ταυτόχ-

106

ρονη απόλυτη οντολογία και απόλυτο ορθολογισμό και α-

πόλυτη καθοριστικότητα των πάντων ακόμη και των πρώ-

των και εσχάτων αρχών.

Το μαρτύριο των 26 μοναχών της Ιεράς Μονής Ζωγράφου,

επί πατριαρχείας Ιωάννου ΙΑ΄Βέκκου, 1279.

107

Η πρώτη δημιουργία των ολοκληρωτισμών,

τα θεωρητικά στηρίγματα του φασισμού, ναζισμού,

σταλινισμού.

Ακόμη και η νεοτερική σκέψη εξαρτάται από την κυρίαρ-

χη και μόνιμη επίδραση της ενιαίας γνωσιολογίας-οντο-

λογίας του πλατωναριστοτελισμού. Από τον Πλάτωνα ως το

σύγχρονο φιλελευθερισμό και μαρξισμό η φιλοσοφία ήταν

δηλητηριασμένη από το τελεστικό αίτημα που θέλει να προ-

ϋπάρχει μια ολική και «ορθολογική» τάξη του κόσμου και το

άφευκτο συνακόλουθό της: Υπάρχει και μια τάξη των αν-

θρωπίνων υποθέσεων συνδεδεμένη μ’ αυτή την τάξη του

κόσμου-αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί ενιαία γνωσι-

ολογία-οντολογία. Το αίτημα αυτό χρησιμεύει στο να αποκ-

ρύπτει το θεμελιώδες γεγονός ότι η ανθρώπινη κοινωνία-

ιστορία-επιστήμη-φιλοσοφία είναι δημιουργίες της ίδιας της

κοινωνίας- γεγονός δίχως το οποίο δε θα μπορούσε να υ-

πάρξει αυθεντικό ζήτημα της κρίσης και της επιλογής ούτε

«αντικειμενικά» ούτε «υποκειμενικά». Με την ίδια ευκαιρία

μεταμφιέζει ή παραμερίζει πραγματικά το ζήτημα ευθύνης.

Η ενιαία γνωσιολογία-οντολογία, όποιο και αν είναι το προ-

σωπείο της είναι ουσιαστικά συνδεδεμένη με την ετερονομί-

α-ξένωση142. «Και στην αρχαία Ελλάδα η ανάδυση της αυτονο-

μίας ήταν υποταγμένη σε μια μη ενιαία θέα του κόσμου»143.

Αυτή την αυτοθέσμιση της κοινωνίας της Ελλάδας σχεδόν

142 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Χώροι του Ανθρώπου, εκδ, Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα

1995 σ. 187. 143 Ο.π.

108

όλοι οι σύγχρονοι μελετητές την πηγαίνουν το πολύ μέχρι το

335 π.Χ.144.

Όμως εμείς θα δούμε σε ειδικό κεφάλαιο ότι όλοι οι Έλ-

ληνες Πατέρες και ιδιαίτερα ο Μ. Βασίλειος, ο Γρηγόριος

Νύσσης και ο Γρηγόριος Παλαμάς με τον Ιωσήφ Καλόθετο

ανακεφαλαιώνοντας εύστοχα το δημοκρατικό ελληνισμό

ισχυρίζονται, αποδεικνύουν και γράφουν σε χιλιάδες σελίδες

(τις οποίες εμείς ακόμη σήμερα αγνοούμε) ότι η γλώσσα, τα

ονόματα, ο λόγος, οι νόμοι, οι τέχνες, οι επιστήμες, η φιλο-

σοφία, η πολιτική, η ηθική προέρχονται από την ανθρώπινη

ΕΠΙΝΟΙΑ (επινόηση). Ακόμη και η Αγ. Γραφή, λέει ο Νύσ-

σης, μας περιγράφει μόνο για τα βιωφελή και ελάχιστα από

τη μεγαλουργία του Θεού145. Όλη δε η Αγ. Γραφή συνοψίζε-

ται στην ανιδιοτελή αγάπη από τον ίδιο το Χριστό, όλους το-

υς Αποστόλους και όλους τους Έλληνες Πατέρες. Και βάσει

αυτής της ανιδιοτελούς αγάπης επιχειρούν οι Ορθόδοξοι να

αυτοθεσμίσουν τις κοινωνίες. Όπου υπάρχει και επικράτησε

αυτή η αυτοθέσμιση, εκεί μπορούμε να μιλήσουμε για χρισ-

τιανισμό, για ανθρωπισμό, για αναγέννηση και διαφωτισμό,

για δημοκρατία, για ανθρώπινα δικαιώματα προς όλους α-

νεξαιρέτως τους ανθρώπους του πλανήτη, για δικαιοσύνη,

για ισότητα και για ελευθερία.

Αντίθετα σ’ όλη την πλατωναριστοτελική δυτική σκέψη

αναπτύχθηκε η εξής απάνθρωπη, ουτοπική, ολιστική, μοιρα-

ία σχεδόν θεολογική εξίσωση: Το Ον ισούται με το Αγαθό,

ισούται με τη Σοφία, ισούται με το Κάλλος, ισούται με το Αΐ-

διο, το Αιώνιο και το αμετάβλητο, ισούται με την Ψυχή, το

Νου, το Λόγο, τον Ορισμό τελικά του Πλάτωνα, του Αριστο-

τέλη, των βασιλέων- φιλοσόφων, του Αυγουστίνου, του Ά-

σελμου Καντερβουρίας, του κάθε «αλάθητου» πάπα, του Θ. 144 ο.π. 145 Βλ. Γρ. Νύσσης, Κατά Ευνομίου 12, PG 45, Σ. 972 ΑΒ, 989D και 949CD.

109

Ακινάτη, του Βαρλαάμ, του Γρηγορά, των ηγετών των προ-

τεσταντών και με μικροπαραλλαγές όλων των δυτικών φι-

λοσόφων ακόμη και εκείνων που αυτοαποκαλούνται «προο-

δευτικοί» (παραλείπω τον Ακίνδυνο, διότι εκτός από τη

γραμματική και τον επικίνδυνο καιροσκοπισμό του δε φρόν-

τισε να μάθει κάτι επιπλέον).

Αυτή η μυθική εξίσωση, αυτή η ενιαία γνωσιολογία-

οντολογία λέει ότι η ψυχή εκεί που προϋπήρχε ανέκαθεν

γνώρισε όλη τη γνώση, που επίσης προϋπήρχε σαν ιδέες,

ουσίες, είδη. Άπαξ και ενσαρκώθηκε έπεσε σε ένα είδος ύπ-

νου από τον οποίο μπορεί να ξυπνήσει. Αφού ξυπνήσει θυ-

μάται τα είδη-ιδέες-ουσίες και έτσι γνωρίζει τον πραγματικό

κόσμο και τα όντα, επειδή αυτά συναποτελούν τον κόσμο146.

Ο Αριστοτέλης επειδή γνώρισε προσωπικά τον πάνδημο

αποτροπιασμό και τη γελοιοποίηση των μύθων του Πλάτω-

να περί προΰπαρξης και μετενσάρκωσης της ψυχής, περί

χώρας-τόπου ουρανίου ή υπερουρανίου ή ονειρικού, όπου

υπάρχουν οι ιδέες-είδη-ουσίες147, αναγκάστηκε να κάνει τις

εξής μικροτροποποιήσεις χωρίς να αλλάζει στο ελάχιστο η

ουσία αυτής της μεταφυσικής απάτης: 1) η ψυχή των ελα-

χιστοτάτων «φιλοσόφων» ενέχει εκ φύσεως όλη την αλήθεια-

γνώση148,

2) το είναι, το πραγματικό, το τι ην είναι τα είδη, ιδέες, ουσίες

προϋπάρχουν επίσης στη φύση. Αυτή όμως η φύση είναι μια

παντοδύναμη οντότητα, η οποία «μήτε ποιεῖ μάτην μηδέν μή-

τε ἀπολείπει τι τῶν ἀναγκαίων»149, τούτο δε το επαναλαμβά-

νει είκοσι μία φορές στο έργο του και 3) χωρίζει το όντα σε

146 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος Α΄, εκδ. Ύψι-

λον/βιβλία, Αθήνα 1984, σ. 164. 147 Βλ.Τίμαιο του Πλάτωνα. 148 Βλ. Περί Ψυχής 412α, 22-26 και 431b, 24. 149 Περί Ψυχής 432b, 23-24.

110

δύο κατηγορίες, στα άνευ ύλης (αφηρημένα) που τα ταυτίζει

με το νου, ψυχή, λόγο, επιστήμη, είδος150, και στα αισθητά.

Επειδή όμως το υλικό τμήμα των αισθητών δεν μπορεί να

υπάρχει μέσα στην ψυχή, όπως π.χ. ο λίθος, γι’ αυτό λέει ότι

στην ψυχή ενυπάρχει το είδος αυτών, εφόσον τα νοητά είναι

στα αισθητά είδη151 και αυτό το είδος-μορφή καθιστά τα όντα

πραγματικά. Δηλαδή τα αισθητά αποτελούνται από ύλη και

είδος και αυτό το είδος προϋπάρχει και ενυπάρχει στην ψυχή

του πριν γεννηθεί, οπότε, εφόσον τα προγνωρίζει, μας τα

καθορίζει (καταγράφει-γνωστοποιεί) απόλυτα με τα ονόμα-

τα, τις λέξεις152. Επομένως μ’ αυτές τις προϋποθέσεις δεν

μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι «κάνει επιστήμη» με τον Α-

ριστοτέλη ή ότι ο Αριστοτέλης είναι «εμπειριστής». Οι Θεο-

λογικές Σχολές Αθηνών και Θεσσαλονίκης πρέπει να πάρο-

υν θέση πάνω στον τρόπο που διδάσκεται ο Αριστοτέλης,

για τον οποίο θα πούμε πολλά στο επόμενο κεφάλαιο.

Πάμε τώρα στο δια ταύτα αυτής της μεταφυσικής «φιλο-

σοφίας», που είναι κοινωνικά άκρως επικίνδυνο, διότι έγινε

αιτία να χυθούν κυριολεκτικά ποτάμια αίματος μέσα στο

ελληνοδυτικό κόσμο. Αυτό το δια ταύτα αυτής της απάν-

θρωπης απάτης βρίσκεται αναπτυγμένο σ’ όλη την έκτασή

του στον Πολιτικό του Πλάτωνα, κάπως συγκαλυμμένο

στην Πολιτεία του και στα Πολιτικά του Αριστοτέλη, από το

έβδομο κεφάλαιο του οποίου άντλησε τον Ηγεμόνα του ο

Μακιαβέλλης.

Ισχυρίζεται λοιπόν ο Πλάτωνας στον Πολιτικό του ότι

προϋπάρχει η πολιτική επιστήμη ή αλλιώς όπως την ονομά-

ζει η βασιλική επιστήμη. Αυτή την κατέχει απόλυτα μόνο ο

βασιλικός άνδρας, επειδή έτσι το θέλησε ο θεός, οπότε αυτός

150 Βλ. ο.π.430α, 3-6. 151 Βλ. ο.π. 432α, 1-7. 152 Βλ. ο.π. 412α, 6-9.

111

«νόμων οὐδέν ἄν δέοιτο τῶν ἀρξόντων ἑαυτοῦ∙ ἐπιστήμης γάρ

οὔτε νόμος οὔτε τάξις οὐδεμία κρείττων»153. Ο εκ φύσεως ή εκ

θεού κάτοχος της βασιλικής επιστήμης δε χρειάζεται νόμο-

υς, οι οποίοι θα τον εξουσιάζουν, διότι ούτε νόμος ούτε κα-

μία τάξη είναι καλύτερος από την επιστήμη. Επιστήμη ανύ-

παρκτη, υποθετική, αυθαίρετο κατασκεύασμα διεστραμμέ-

νου νου και άκρως επικίνδυνη κοινωνικο-πολιτικά, διότι πα-

ρέχει στον κάτοχό της κάθε δικαίωμα «λωβᾶσθαι (να βλάπ-

τει) δέ καί ἀποκτεινύναι καί κακοῦν ὅν ἄν βουληθῇ ἑκάστοτε

ἡμῶν»154, τούτο μάλιστα θα το πράττει στο όνομα της αρετής

και της επιστήμης για να απονέμει σε όλους την ανθρώπινη

και θεία δικαιοσύνη155. Αυτή την τραγελαφική προσταγή την

επαναλαμβάνει ακριβώς άλλες δύο φορές σ’ αυτή τη βίβλο

κάθε ολοκληρωτισμού156. Τι μεγαλύτερο κακό μπορούσε να

προξενήσει στον άνθρωπο ο φασισμός, ο ναζισμός και ο

σταλινισμός; Μάλιστα ανεπαίσχυντα παραδίδει στην υπη-

ρεσία των εγκληματιών αρετή, επιστήμη, φιλοσοφία, δικαι-

οσύνη και το έτι τραγικότερο είναι που και η ελληνική εκπα-

ίδευση τουλάχιστον, που έπρεπε να γνωρίζει αυτή τη διασ-

τροφή, διδάσκει τον Πλάτωνα και Αριστοτέλη ως ιδρυτές της

ηθικής! Ο προπλατωνικός όμως ελληνισμός, που πρώτος

δημιούργησε τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, την επιστήμη,

την αρετή, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, επιδίωκε και α-

ποσκοπούσε αυτές οι έννοιες να είναι στην υπηρεσία του

ανθρώπου, έστω και περιορισμένα, εφόσον είχε έξω τις γυ-

ναίκες και τους δούλους. Ο Χριστός είναι εκείνος που επεξέ-

τεινε την ισότητα προς όλους γενικά τους ανθρώπους του

πλανήτη. Τώρα, αν ο χριστιανισμός εδώ και δέκα αιώνες αν-

τιστράφηκε και διαστράφηκε στη Δύση τόσο ώστε να μην

153 Νόμοι 875b/d. 154 Πολιτικός 301 D. 155 Βλ. ο.π. 156 Βλ. οπ. 293D και 309Α.

112

είναι μόνο το δεκανίκι στήριξης της κάθε απάνθρωπης αν-

τίδρασης αλλά να είναι εκείνος που επανέφερε τη δουλεία,

τη στέρηση κάθε ανθρωπίνου δικαιώματος από τους πολίτες

της Δύσης, που επέβαλε με την ιερή εξέταση την πυρά σε

δικαίους και αδίκους, που εξουσιοδότησε με το Λούθηρο τους

«άρχοντες» της μεταρρύθμισης να «στραγγαλίζουν» τους

επαναστάτες χριστιανούς το 1525157, που ο παπισμός κυρίως

συνέπλευσε και εν πολλοίς είναι και ο συνδημιουργός του

φασισμού και του ναζισμού158, τούτο οφείλεται στο γεγονός

της υπόταξης του ευ-αγγελίου στα πλατωναριστοτελικά πο-

λιτικά συγγράμματα, τα οποία είναι εκείνα που δήθεν πα-

ρέχουν κάποιο επιστημονικό-φιλοσοφικό άλλοθι σε κάθε

ολοκληρωτισμό. Όμως αυτά τα συγγράμματα παρέμειναν

άγνωστα ως οι πραγματικές πηγές των ολοκληρωτισμών με

αποτέλεσμα όλο το βάρος της εγκληματικότητας να πέσει

στο Χριστό, ο οποίος ούτε δικαίωμα να κρίνουμε τους άλλους

δε μας έδωσε. Είναι πλέον σήμερα προφανέστατο ότι ο δυτι-

κός χριστιανισμός δεν είναι του Χριστού αλλά της πλατωνα-

ριστοτελικής «φιλοσοφίας», η οποία με τα περί ενιαίας τά-

ξης του κόσμου και των ανθρωπίνων υποθέσεων έδωσε στις

εξουσίες το δικαίωμα-υποχρέωση της τήρησης αυτής της υ-

157 Βλ. τη φριχτή λίβελλο του M. Luther, Werke Weimarer Ausgebe 18/357-361,

ακολουθεί ένα εκτενές απόσπασμα. 158 Βλ. Avro Manhattan, Το ολοκαύτωμα του Βατικανού, εκδ. Μπίμπης

Θεσ/κη 1992.

Σ’ αυτό το έργο παρέχονται αποδείξεις για τη συνεργασία των παπών

Πίου ΧΙ (1922-1939) και Πίου ΧΙΙ (1939-1958) με τους Μουσολίνι και Χίτ-

λερ. Ιδιαίτερα ο δεύτερος είναι εκείνος που οργάνωσε το κροατικό Κρά-

τος «το πιο αιμοδιψές τερατούργημα που έφτιαξε ποτέ η σύγχρονη κοι-

νωνία»(ο.π.σ. 20) και εκείνος που πίεζε αργότερα τους δυτικούς συμμά-

χους να χρησιμοποιήσουν τις ατομικές βόμβες κατά της Ρωσίας, διότι «ο

Παπικός Θεός δεν είχε δώσει τη Δυτική Χριστιανική Ατομική Βόμβα για το

τίποτα. Ήταν καθήκον των Δυτικών Συμμάχων να την χρησιμοποιήσουν»

(ο.π.σ. 172 ΚΕ)!

113

ποτιθέμενης τάξης με το να εξοντώνουν όποιο θέλουν,

πράγμα που υιοθέτησαν επακριβώς παπισμός και προτεσ-

ταντισμός, με αποτέλεσμα οι πολίτες της Ευρώπης αρχικά

και μετά όλης της ανθρωπότητας να επαναστατήσουν και

να διεκδικήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα από τα χριστια-

νικά καθεστώτα. Οπότε παραμένει μέχρι σήμερα η εξίσωση

του ευ-αγγελίου της αγάπης με οτιδήποτε πιο απάνθρωπο

είχε γνωρίσει η ανθρωπότητα, αυτό ακριβώς που επί δύο αι-

ώνες κωδικοποιήθηκε στο: «η θρησκεία είναι το όπιο του λαο-

ύ» (Μαρξ, Πλειάς, τ. ΙΙΙ, σ. 382).

Αλλά και οι αστοί επαναστάτες σχεδόν ευθύς εξαρχής

πέρασαν στην απάνθρωπη, στην αντιδραστική πλευρά, ε-

φόσον ήδη στη Γαλλία με το «διάταγμα της 14ης του Ιούνη

1791 το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, που μόλις το είχαν

καταχτήσει οι εργάτες, χαρακτηρίζεται σαν επιβουλή ενάν-

τια στην ελευθερία και τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του

ανθρώπου, επιβουλή που τιμωρούνταν με 500 φράγκα πρόσ-

τιμο και ένα χρόνο στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του

ενεργού πολίτη»159.

Γι’ αυτό φιλόσοφοι και επιστήμονες λένε ότι η Δύση είχε

δημοκρατία μόνο έντεκα χρόνια από το 1780 μέχρι το 1791.

Και όντως έχουν δίκαιο, διότι, αν διαβάσει κανείς το έργο

του Max Weber «η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του

καπιταλισμού»160, θα διαπιστώσει ότι ό,τι πιο απάνθρωπο εί-

χε ο παπισμός της πυράς αυτό ακριβώς πέρασε και αυξήθη-

κε στα όριά του από τον προτεσταντισμό.

Παπισμός και προτεσταντισμός με τις βασιλείες τους και

τα «συνταγματικά» τους καθεστώτα επιβάλλοντας τη θεϊκή

159 Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο Ι, Εκδοτικό της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ,

Αθήνα 1954 σ. 766. 160 Εκδ. Κοινωνιολογική Βιβλιοθήκη Gutenberg- Αθήνα 1984.

114

τάξη αφαίρεσαν πρώτα από τους πολίτες τους όλα τα αν-

θρώπινα δικαιώματα και μετά στις αποικίες έδειξαν την

πραγματική βαρβαρική θηριωδία τους, η οποία συνοψίζεται

στο εξής: «Οι βαρβαρότητες και οι ανόσιες φρικαλεότητες,

που διέπραξαν οι λεγόμενες χριστιανικές φυλές σ’ όλες τις

περιοχές του κόσμου κι ενάντια σε κάθε λαό που μπόρεσαν να

υποδουλώσουν, δεν έχουν το όμοιό τους σε καμία εποχή της

παγκόσμιας ιστορίας και σε καμία φυλή, όσο άγρια κι αμόρ-

φωτη, όσο ανελέητη και ξετσίπωτη κι αν είναι».161 Ένα μικρό

μόνο παράδειγμα αυτών των φρικαλεοτήτων είναι αρκετό

για να δούμε τι συμβαίνει και τι σημαίνει «δυτικός πολιτισ-

μός»: «Οι νηφάλιοι εκείνοι βιρτουόζοι του προτεσταντισμού, οι

πουριτανοί της Νέας Αγγλίας, καθόρισαν το 1703 με αποφάσε-

ις της Assembly (Συνέλευσής) τους βραβείο 40 λιρ. στ. για κάθε

ινδιάνικο <σκαλπ> (scalp=το πετσί του κρανίου με το τρίχωμα)

και για κάθε ερυθρόδερμο αιχμάλωτο, αργότερα το αύξησαν

στις 100 λιρ. στ…. Μερικές δεκαετίες αργότερα εκδικήθηκε

το αποικιακό σύστημα τους απογόνους των ευσεβών piligrim

fathers (προσκυνητών) που στο μεταξύ είχαν εξεγερθεί. Με

αγγλική υποκίνηση και αγγλικό χρήμα τους tomahawked (τους

σφάζανε με ένα είδος ινδιάνικο τσεκούρι που λέγεται toma-

hawk). Το βρετανικό κοινοβούλιο ανακήρυξε τα αιμοβόρα σκυ-

λιά και το <σκάλπισμα> σαν «μέσα που του δόθηκαν από το

Θεό και τη φύση»162.

161 Κ. Μαρξ, μν. Εργ. σ. 776. Το κείμενο προέρχεται από τον Willian

Howitt: «Colonization and Christianity. A Popular History og the Treatment of the

Natives by the Europeans in all their Colonies», London 1838. σ. 9. 162 Κ. Marx ο.π.σ. 777-778. Το 24ο κεφάλαιο από το Κεφάλαιο του Μαρξ

που φέρει τον τίτλο «η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση» από σελ. 738-

788, είναι το μόνο που στηρίζεται σε πραγματικά ιστορικά ντοκουμέντα,

ενώ τα υπόλοιπα κείμενα του ανήκουν στη μαντική «φιλοσοφία», σύμ-

φωνα με την οποία πίστεψε ότι ανακάλυψε όλους τους προαιώνιους νό-

μους των πάντων (Θεού, κόσμου, κοινωνίας, ιστορίας, οικονομίας κ.λ.π.)

115

Μήπως σήμερα οι «χριστιανικοί» λαοί δεν έχουν και χρη-

σιμοποιούν τους νέους tomahawk σε χριστιανικό άμαχο

πληθυσμό στο Βελιγράδι και σε μουσουλμάνους στη Βαγδά-

τη; Η ίδια ακριβώς απάνθρωπη, βαρβαρική, καννιβαλιστική,

βανδαλική θεολογία, φιλοσοφία, επιστήμη, πολιτισμός. Το

μόνο που δεν είναι του Χριστού αλλά του πλατωναριστοτε-

λισμού και της βαρβαρικής Δύσης, που τον κατέστησε κυρί-

αρχη ιδεολογία με την ατιμία να τον παρουσιάζει ως χριστι-

ανικό. Αυτό ακριβώς παρέμεινε απ’ τη βαρβαροσύνη, την

οποία δυστυχέστατα ακολουθούμε και εμείς σχεδόν καθολι-

κώς.

και η ανθρωπότητα θα πρέπει να περιμένει τη μαμή που θα φέρει ανα-

πόφευκτα την αταξική κοινωνία, καθαρά χιλιαστική άποψη.

116

Το ιδεολογικό ελληνικό νεκροταφείο

Η Ελλάδα εκτός από το δράμα της Τουρκοκρατίας πέρα-

σε και περνάει από ένα δεύτερο Γολγοθά από το 1830, το

Γολγοθά της παντελούς εκδυτικοποίησης.

Πανεπιστήμια, διανοούμενοι, πολιτικοί, εκκλησία163, κοι-

νωνία έχουν γίνει όχι πιστά αλλά κακά αντίγραφα της Δύ-

σης. Εκείνοι που είναι κυριολεκτικά υπεύθυνοι για το νεοτε-

ρικό ελληνικό ιδεολογικό νεκροταφείο, οι οποίοι μάλιστα το

επιβλέπουν άγρυπνα και το συντηρούν, είναι κυρίως οι «κα-

θηγητές» όλων των «φιλοσοφικών» Σχολών. Δεν είναι μόνο

οι πουριστές αυτών των σχολών, που έπρηξαν το συκώτι χι-

λιάδων φοιτητών μόνο με τις λεπτομέρειες και τις εξαιρέσεις

της γραμματικής και του συντακτικού, λες και η γλώσσα δε

συνοδεύεται από ένα περιεχόμενο, από μια φάτιν, και αναγ-

καστικά και εμείς οι της μέσης εκπαίδευσης το ίδιο κατατυ-

ραννούσαμε και κατατυραννούνε χιλιάδες εκατοντάδες ελ-

ληνόπουλα εδώ και εκατό ογδόντα πέντε χρόνια, αλλά και

οι νεότεροι αυτών των σχολών, παρότι οι σύγχρονες επα-

ναστάσεις των θετικών επιστημών προσφέρονται άριστα

στο να μετακινηθούν ελάχιστα από την τύφλα τους, εκείνοι

εξακολουθούν πεισματικά να μην ενδιαφέρονται απολύτως

καθόλου ούτε γι’ αυτή την αρχαιοελληνική σκέψη. Απόλυτα

ουδείς των ελληνικών φιλοσοφικών σχολών δε γνωρίζει την

αρχαιοελληνική φιλοσοφία ούτε επί μέρους διανοητές-φιλο-

σόφους. Δεν υπάρχει ούτε ένα αξιόλογο ελληνικό σύγγραμ-

μα για να γνωρίσει κανείς την ιστορία της ελληνικής σκέψης

και να μπορεί έστω σε γενικές γραμμές να δει τι λένε οι διά-

φορες σχολές.

163 Την εκτροπή της «ηγεσίας» της εκκλησίας της Ελλάδος θρηνούμε κα-

θημερινά όλοι μας.

117

Η μόνη υποφερτή ελληνική ανάγνωση της αρχαίας φι-

λοσοφίας είναι ο «Επίκουρος» του Χ. Θεοδωρίδη, ο οποίος,

ενώ κάνει ένα πολύ καλό διαχωρισμό ανάμεσα στον αντιδ-

ραστικό-μυθικό ιδεαλισμό του Πλάτωνα-Αριστοτέλη και

στην υπόλοιπη δημοκρατική σκέψη-φιλοσοφία, ιδιαίτερα την

επικουρική, καταλήγει και αυτός ως μαρξιστής μεταφυσικός

στον εξής δυτικό μύθο: η ιδεαλιστική μεταφυσική είναι μω-

ρολογήματα και φενάκι, ενώ η υλιστική μεταφυσική ενέχει

την αλήθεια. Και τούτο διότι και αυτός στην «εισαγωγή στη

φιλοσοφία»164 αντιγράφει ακριβώς δυτικά έργα σε σημείο

που ο αναγνώστης των δύο αυτών κειμένων να σχηματίζει

τη γνώμη ότι πρόκειται για δύο διαφορετικούς συγγραφείς.

Σ’ αυτό το έργο αναφέρει περίπου δέκα μεταφυσικές από τις

οποίες καλύτερη είναι η μαρξιστική, η υλιστική διαλεκτική

μεταφυσική, η οποία επανατοποθέτησε στο πόδια της την

ιδεαλιστική, την υπερβατική διαλεκτική μεταφυσική του Έ-

γελου, που ήταν με το κεφάλι προς τα κάτω, όπως λέει ο ίδι-

ος ο Μαρξ στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης του Κεφα-

λαίου Ι165.

Όμως και οι δύο μεταφυσικές είναι ετερόνομες, ξενωτι-

κές και μυθολογικές, διότι, όπως λέει ο ίδιος ο Θεοδωρίδης

στην εισαγωγή της φιλοσοφίας του (σελ. 292-293), η εγελια-

νή μεταφυσική είναι «φακιρική», ενώ η μαρξιστική είναι

«προγνωστική», η οποία προφητικά μαντεύει ότι το μέλλον

της ανθρωπότητας θα είναι αναπόφευκτα το «βασίλειο της

ελευθερίας» είτε το θέλουν οι άνθρωποι είτε όχι.

Και για τους δύο χιλιαστές «υπάρχει ένας λόγος εμμενής

στα πράγματα, που θα οδηγήσει στην ανάδυση μιας κοινωνίας,

ως εκ θαύματος σύμφωνης με το δικό μας λόγο. Ο εγελιανισ-

μός δεν ξεπεράστηκε στην πραγματικότητα. Ότι ο Έγελος

164 Εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας, β΄ έκδ. Αθήνα 1955. 165 Κ. Μαρξ μν. έργ. σ. 26.

118

σταματάει αυτή την πραγματικότητα κι αυτή την ορθολογικό-

τητα τη στιγμή που εμφανίζεται η δική του φιλοσοφία (το

1830), ενώ ο Μαρξ την επεκτείνει επ’ αόριστο μέχρι, και συμ-

περιλαμβανομένης, της κομμουνιστικής ανθρωπότητας, δεν

αίρει αυτό που λέμε, μάλλον το ενισχύει. Το Κράτος του λόγου

που, στην πρώτη περίπτωση, αγκάλιαζε ό,τι είναι ήδη δεδομέ-

νο, επεκτείνεται τώρα σε ό,τι θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει

στην ιστορία…» οπότε έτσι μπορούμε να «προμηθεύουμε συν-

ταγές για τις σοσιαλιστικές κουζίνες του μέλλοντος»166.

Σήμερα φιλοσοφία και επιστήμη έχουν κονιορτοποιήσει

και την εγελομαρξιστική διαλεκτική μεταφυσική και απέδε-

ιξαν ότι αυτή η μυθολογία δέχεται από κοινού:

1) Ότι όλη η προϋπάρχουσα ολοκληρωμένη αλήθεια του

πλατωναριστοτελισμού (ο εμμενής λόγος τώρα των εγελο-

μαρξιστών) εξελίσσεται μυστηριωδώς, δρα αυτόματα ανε-

ξάρτητα από τις θελήσεις των ανθρώπων και αναπόφευκτα

θα φέρει από την αναγκαιότητα το βασίλειο της ελευθερίας.

2) Ότι υπάρχουν νόμοι της διαλεκτικής, της φύσης, της

ύλης, της κοινωνίας, της ιστορίας, της γνώσης, της οικονομί-

ας, του προλεταριάτου κ.λ.π., οι οποίοι είναι «ορθολογικοί»

και είναι ήδη γνωστοί και μάλιστα αριθμημένοι εδώ και εκα-

τό εβδομήντα χρόνια167.

3) Ότι, εφόσον υπάρχει αυτή η μια ορθολογικότητα εν

δράσει στα πράγματα, πρέπει η εξουσία να ανατεθεί στους

ειδήμονες αυτής της ορθολογικότητας, της απόλυτης γνώ-

σης τώρα και του μέλλοντος, οπότε αυτοί στο όνομα και πά-

λι αυτής της παναλήθειας έχουν δικαίωμα να τουφεκίζουν

τους αντιπάλους τους, είτε πρόκειται για τους ναζί-φασίστες

είτε για τους μαρξιστές.

166 Κ. Καστοριάδης Φ. Θ. Κ. μν. έργ. σ. 65. 167 Βλ. ο.π.σ. 81-84.

119

«Πώς όμως η λειτουργία τυφλών νόμων μπορεί να παράγει

αποτελέσματα, που για την ανθρωπότητα έχουν σημασία και

θετική αξία»;168

Και όταν το βασίλειο της ελευθερίας δεν πραγματοποιή-

θηκε το 1830 με το πρωσικό κράτος, όπως είχε προφητεύσει η

«φιλοσοφία» του Έγελου, οι σχολιαστές του απαντούν: «από

ανεπαρκή κατανόηση των αναγκαιοτήτων της σκέψης του φι-

λοσόφου»169. Το ίδιο και οι μαρξιστές του εικοστού αιώνα, ό-

ταν είδαν ότι το βασίλειο της Επαγγελίας δεν ήρθε αλλά

μάλλον βάδιζε προς την τελική διάλυσή του, απαντούν ότι:

«μετά τα τριάντα του ο Μαρξ δεν ήξερε πλέον τι έκανε και τι

έλεγε και επιχειρούν να στηριχθούν μόνο στα χειρόγραφα της

νεότητας εκείνου»170.

Οπότε καταλήγει ο φιλόσοφος από το 1965 και τονίζει ε-

πιγραμματικά: «ένα επαναστατικό ξεπέρασμα της εγελιανής

διαλεκτικής απαιτεί όχι να την ξαναστήσουμε στα πόδια της,

αλλά σαν πρώτη μας δουλειά να της κόψουμε και το κεφάλι

και τα πόδια»171.

Επειδή όμως ο εγελομαρξισμός είναι αντιγραφή της υπό-

λοιπης δυτικής σκέψης, η οποία με τη σειρά της είναι συνέ-

χεια τους πλατωναριστοτελισμού, ο φιλόσοφος μέσα σε δέ-

κα βαρύτατα φιλοσοφικά έργα (που γράφτηκαν μετά την

ανεπανάληπτη Φαντασιακή Θέσμιση Της Κοινωνίας, μετά

το 1965) αποδεικνύει περίτρανα ότι θα πρέπει να κόψουμε

και τα πόδια και το κεφάλι όχι μόνο του εγελομαρξισμού

αλλά και ολόκληρης της κληρονομημένης σκέψης (της ελ-

ληνοδυτικής όπως λέει), δικαιώνοντας, χωρίς να γνωρίζει,

168 Ο.π.σ. 79. 169 Ο.π.σ.255. 170 ο.π.σ.27. 171 ο.π.σ. 82.

120

τους συμπατριώτες του ησυχαστές και τους προ αυτών Έλ-

ληνες Πατέρες, οι οποίοι απέρριψαν ως άκρως κοινωνικά ε-

πικίνδυνο τον πλατωναριστοτελισμό. Έτσι έχουμε σήμερα

φιλοσοφικά και επιστημονικά μια πλήρη δικαίωση των Ελ-

λήνων Πατέρων, ιδιαίτερα του Γρηγορίου του Παλαμά, ο ο-

ποίος αναγκάστηκε να συνοψίσει και στη συνέχεια να α-

πορρίψει απόλυτα την πλατωναριστοτελική μωρία, επειδή ο

Βαρλαάμ ήταν ένα τυφλό και παράλληλα «βλαμμένο» φε-

ρέφωνο εκείνης της κακουργίας. Έχοντας ο Ιωσήφ Καλόθε-

τος ανά χείρας όλο αυτό τον ελληνικό θησαυρό αντιμετωπί-

ζει και αποδεικνύει επιστημονικά ενώπιο της κοινής γνώμης

της Κωνσταντινουπόλεως ως παράφρονα τον έτερο του

πλατωναριστοτελισμού, το Γρηγορά. Σήμερα οι επιστημονι-

κές πρόοδοι όχι απλά επιτρέπουν αλλά επιβάλλουν αναθε-

ώρηση της ελληνοδυτικής σκέψης, οι Έλληνες Πατέρες σε

συνδυασμό με την υπόλοιπη αρχαία δημοκρατική σκέψη

προσφέρονται άριστα για την κυριολεκτική διάσωση όχι μό-

νο της δυτικής αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Ο

κλήρος έπεσε και πάλι στους Έλληνες, αρκεί να αφήσουνε

την τύφλα τους και την υποτέλειά τους στη δυτική πλατω-

ναριστοτελική αντιδραστική παραφροσύνη, η οποία με τον

Κοραή και τα βασιλικά καθεστώτα επιβλήθηκε σε εκκλησία

και πολιτεία.

Συνοπτικά ο πλατωναριστοτελισμός αποσκοπεί:

1) Στην κατάργηση κάθε ανθρώπινου δικαιώματος.

2) Στην κατάργηση κάθε δημοκρατικής κατάκτησης, η οπο-

ία είχε επιτευχθεί ικανοποιητικά από τον 8ο μέχρι και τον

5ο π.Χ. αιώνα μόνο στην αρχαία Ελλάδα και είχε ολοκλη-

ρωθεί από το χριστιανισμό της πρώτης χιλιετίας με την

επέκταση των ίδιων δικαιωμάτων προς όλους τους αν-

θρώπους της γης.

121

3) Στην κατάργηση κάθε δημοκρατικής έννομης τάξης, κά-

θε έννοιας ελευθερίας, ισότητας, δικαιοσύνης, αρετής και

συλλήβδην κάθε ηθικής κοινωνικής πράξης και την αντι-

κατάσταση όλων αυτών με θεωρήσεις μυθικές-

μεταφυσικές, οι οποίες δια της αντιστροφής του δημοκ-

ρατικού πνεύματος επιχειρούν να υποδουλώσουν τους

πολίτες σε τυράννους, μονάρχες, δικτάτορες, κοσμοκρά-

τορες, ναζί και φασίστες τελευταία.

4) Στην κατάργηση του κοινού επιστημονικού-φιλοσοφικού

λόγου και την παράλληλη αντικατάστασή του με ένα ι-

διωτικό, υποθετικό-μυθικό, αντικοινωνικό και ανήθικο

λόγο μεταβαλλόμενο κατά τις περιστάσεις και

5) στην αντιστροφή και διαστροφή της φάτεως (νοηματοδό-

τησης) της γλώσσας, με αποτέλεσμα να έχουμε δύο φι-

λοσοφίες172 και δύο ή περισσότερες φάτεις.

172 «Απατώμαστε πλήρως όταν προσεγγίζουμε τα ελληνικά (ή τα οποια-

δήποτε άλλα) κείμενα σάμπως να υπήρχε <ένα ελληνικό νόημα της α-

λήθειας>, ένα ελληνικό νόημα του λόγου, στο οποίο θα μπορούσε να έχει

πρόσβαση ο ερευνητής πριν και ανεξάρτητα από τα κείμενα αυτά. Η α-

λήθεια του Παρμενίδη δεν είναι η αλήθεια της φυλής, ούτε και η αλήθε-

ια του Πλάτωνα, ο λόγος του Ηράκλειτου δεν είναι ο λόγος του Ομήρου,

ούτε ο λόγος του Αριστοτέλη. Αν συγγενεύουν, συγγενεύουν ίσως όπως

η αρκούδα με τη φάλαινα και όπως αυτές δεν μπορούν να ανοίξουν με-

ταξύ τους πόλεμο», Κ. Καστοριάδη, Τα Σταυροδρόμια του Λαβύρινθου,

εκδ. Ύψιλον/Βιβλία, Αθήνα 1991, σ. 377.

122

Οι δυο φιλοσοφίες και οι δύο φάτεις (νοηματοδοτή-

σεις)της ελληνικής γλώσσας

Ολόκληρος ο ελληνισμός, αρχαίος και χριστιανικός,

κράτησε τον ενιαίο αρχαιοελληνικό τρόπο λειτουργίας της

φάτεως της γλώσσας, τούτο σημαίνει ότι ποτέ δεν αυτονο-

μήθηκαν οι λέξεις, τα ονόματα, οι κατηγορίες σε τέτοιο

βαθμό ώστε να είναι ταυτό με τα πράγματα (υλικά και

σκεπτά), όπως θέλει η ταυτιστική λογική των Πλάτωνα, Α-

ριστοτέλη, Δύσης, Βαρλαάμ, Γρηγορά και Ευνομίου. Έτσι για

ολόκληρο τον ελληνισμό, εκτός από τους πλατωναριστοτε-

λικούς, Ευνόμιο, Βαρλαάμ και Γρηγορά οι λέξεις, τα ονόμα-

τα, οι έννοιες, οι σημασίες ως ανθρώπων ευρήματα απλά

περι-γράφουν το πραγματικό, το σκεπτό και αυτή τη φιλο-

σοφική-θεολογική γραμμή κράτησαν όλοι οι ησυχαστές α-

κολουθώντας πιστά όλο τον ελληνισμό και τους Μεγάλους

Έλληνες Πατέρες. Οι έννοιες π.χ. δημοκρατία, φιλοσοφία,

επιστήμη, ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα, αρετή, ηθική και

γενικά όλες ανεξαιρέτως οι αφηρημένες αλλά και όλες όσες

αναφέρονται στα αισθητά, υλικά όντα θεωρούνται ότι είναι

δημιουργίες-ευρήματα των ανθρώπων (ιδιαίτερα αυτές που

κατονομάσθηκαν πιο πάνω είναι δημιουργίες του δημοκρα-

τικού ελληνισμού) για να εκφράσει, να περιγράψει, να στο-

χαστεί και να αναστοχαστεί, να αλλοιώσει, αντικαταστήσει,

να προσδιορίσει κατά το δυνατό την αλήθεια-γνώση που αυ-

τός επιθυμούσε.

Αντίθετα για τους μεταφυσικούς (σε ποσοστό περίπου

2% για τον ελληνισμό), οι οποίοι επιδιώκουν τη διαστροφή

και αντιστροφή αυτής της δημοκρατικής δημιουργίας, που

γνώριζαν μάλιστα πολύ καλά και την χρησιμοποιούσαν όχι

για να την προάγουν αλλά για να την αντιστρέψουν, όλη η

αλήθεια-γνώση, φιλοσοφία, επιστήμη, λέξεις, ονόματα, κα-

123

τηγορίες, έννοιες αποπέμπονται εκτός κοινωνίας, εκτός τό-

που και χρόνου και από ’κει ισχυρίζονται ότι τις γνώριζαν

μόνο ελάχιστοι είτε δια της αναμνήσεως εκεί που προϋπήρ-

χε η ψυχή τους (Σωκράτης, Πλάτων) είτε διότι οι τοιούτοι

γεννώνται έχοντας εκ φύσεως όλη την επιστήμη στην ψυχή

τους (Αριστοτέλης)173είτε αυτόματα, καθάπαξ και χωρίς μά-

θηση (Βαρλαάμ, Ακίνδυνος, Γρηγοράς, σχεδόν όλη η δυτική

σκέψη μέχρι το 1930, από ’κει και πέρα ελάχιστοι είναι εκεί-

νοι που απελευθερώθηκαν απ’ αυτό το μεταφυσικό βρόχο

και προσπαθούν να βρουν εκείνο που είχε και έχει ο μη

πλατωναριστοτελικός ελληνισμός).

Αυτή λοιπόν η εξωκοινωνική, η ουτοπική, η ετερόνομη,

η ξενωτική απάτη καταλήγει να ισχυρίζεται ανεπαίσχυντα

ότι τη φιλοσοφία, την επιστήμη, τη δικαιοσύνη, την αρετή,

την ηθική, την πολιτική επιστήμη, τις τύχες και τα δικαιώ-

ματα των ανθρώπων και γενικά όλα όσα έχουν σχέση με το

ζην και το ευ ζην των ανθρώπων όχι μόνο τα γνωρίζουν οι

φιλόσοφοι-βασιλιάδες της Πολιτείας ή ο βασιλικός «επιστή-

μονας» του Πολιτικού του Πλάτωνα αλλά όλοι αυτοί οι ά-

ριστοι γνώστες των πάντων έχουν κάθε δικαίωμα ή μάλλον

καλλίτερα κάθε υποχρέωση είτε εκ θεού είτε εκ φύσεως να

κακοποιούν, να βλάπτουν και να αποκτείνουν όποιον θέλο-

υν, φυσικά εννοείται ότι ο φασισμός-ναζισμός δεν μπορούσε

να κάνει κάτι παραπάνω.

Η πιστότερη αντιγραφή και έκφραση αυτής της φασισ-

τικής φιλοσοφίας βρίσκεται αναπτυγμένη σε εκείνο το πιο

απάνθρωπο, το πιο αντικοινωνικό, το πιο αντιχριστιανικό

τερατούργημα που γράφτηκε ποτέ στο «Cur Deus Homo»

(γιατί ο Θεός έγινε άνθρωπος) του Άσελμου αρχιεπισκόπου

173 Βλ. Περί Ψυχής 412α, 22-28.

124

Καντερβουρίας (1033-1109)174, το οποίο αποτελεί το θρησκευ-

τικό, πολιτικό και ιδεολογικό υπόβαθρο παπικών, προτεσ-

ταντών, φασισμού, ναζισμού και σήμερα της νέας Τάξης

πραγμάτων (ο σταλινισμός προήρθε από την άλλη μυστηρι-

ώδη παντογνωσία του μαρξισμού).

Σ’ αυτή τη βίβλο κάθε ολοκληρωτισμού ο Άσελμος χω-

ρίς να κάνει ούτε μια αναφορά στην Αγία Γραφή φορτώνει

στο Χριστό και στο χριστιανισμό ό,τι πιο απάνθρωπο είχε

πει ο Πλάτωνας στον Πολιτικό του, στην Πολιτεία του και ο

Αριστοτέλης στα Πολιτικά του.

Συγκεκριμένα στηριζόμενος στη πλατωναριστοτελική

μεταφυσική «επιστήμη» και «ορθολογισμό» κατασκευάζει

ένα Θεό αντιευαγγελικό, τον οποίο υποτάσσει σε μια βαρ-

βαρική εκδοχή της δικαιοσύνης. Αυτή δε η δικαιοσύνη ταυτί-

ζεται-υποτάσσεται σε μια απόλυτη τιμή και σε μια ορθή τά-

ξη της δημιουργίας175 κατασκευασμένη κατά άκρον αντικοι-

νωνικό και απάνθρωπο τρόπο, όπως την επιθυμούσε και την

δημιούργησε ο πλατωναριστοτελισμός, την συνέχισε ο Αυ-

γουστίνος και την πραγμάτωσαν οι βάρβαροι κατακτητές

της δυτικής ρωμιοσύνης. Στη συνέχεια η θεία δικαιοσύνη και

η θεϊκή τάξη του κόσμου απαιτούν απόλυτη τιμή στο Θεό ως

υποχρέωση, ύψιστο καθήκον πλέον τήρησης-επιβουλής της

τάξης στην εκάστοτε εξουσία176, τότε στη στρατιωτική-

εκκλησιαστική αλητεία και μετά σε όλα τα εξουσιαστικά

κέντρα της Δύσης, η οποία ειχε και έχει όχι απλά δικαίωμα

αλλά και υποχρέωση έναντι του Θεού να σκοτώνει, να καίει,

να βομβαρδίζει όποιον θέλει έστω και άμαχο πληθυσμό

174 Δημοσίευση και σχολιασμό στα ελληνικά αυτού του τερατουργήματος

έκανε ο Δ. Ι. Τσελεγγίδης στο «Η ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης κατά

τον Άσελμο Καντερβουρίας», εκδ. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 1995, βλέπε και

ημέτερο Ορθοδοξία ή Βαρβαρότητα σ. 23-64. 175 Βλ. Cus Deus Homo Ι, 15. 176 Βλ. ο.π. Ι, 12.

125

(βλέπε πυρά της ιερής εξέτασης, τους φούρνους του Χίτλερ,

του Στέπινατς παπικού αρχιεπισκόπου Ζάγκρεπ, ο οποίος

έκανε διοικητή στο πιο απάνθρωπο στρατόπεδο συγκέντρω-

σης του Jasenovac το 1942, που ξεπερνούσε σε φρίκη και αυτό

του Νταχάου, το Φραγκισκανό μοναχό M. Filipovitch177. Εκεί

κάηκαν αρχικά ζωντανοί πάνω από 700.000 ορθόδοξοι Σέρ-

βοι. Αυτόν το Στέπινατς τελευταία τον «αγιοποίησε» το Βα-

τικανό! Κάτω από αυτή την ιδεολογία έγιναν και οι βομβαρ-

δισμοί του Βελιγραδίου και της Βαγδάτης).

Και έχουν αυτοί οι εγκληματίες αυτά τα δικαιώματα-

υποχρεώσεις, «διότι όποιος θελήσει να διαφύγει από την τάξη

που του δόθηκε, καταλήγει κάτω από την τιμωρό θέληση του

Θεού»,178ουσιαστικά των τυράννων.

Απερίγραπτη αντιστροφή και διαστροφή του ευαγγελίου

της ανιδιοτελούς αγάπης, η οποία έγινε, επειδή το υπέταξαν

στην πλατωναριστοτελική «φιλοσοφία». Αυτή ακριβώς η α-

ποκατάσταση της αλήθειας είναι πρώτιστο καθήκον όχι μό-

νο των επιστημόνων αλλά όλων των πολιτών του πλανήτη.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση αποσκοπεί η παρούσα μελέτη.

Το ζήτημα αυτού του εντελώς αντίχριστου και αντιδη-

μοκρατικού τερατουργήματος του Άσελμου δε θα ήταν τόσο

ζωτικό, αν δεν είχε γίνει το ιδεολογικό υπόβαθρο όλης της

δυτικής «χριστιανοσύνης», εφόσον οι μεν παπικοί το απο-

δέχθηκαν ως αυτονόητο στη σύνοδο του Τριδέντου (1545-

1563), το έκαναν κανονικό δόγμα στην Α΄ σύνοδο του Βατι-

177 Βλ. Κ. Ι. Διακογιάννη, Είναι Έλληνας Ορθόδοξος σφάξτε τον, εκδ Λογο-

θέτη, Αθήνα 1992 σ. 231, βλ. και AVRO MANHATTAN, Το ολοκαύτωμα

του ΒΑΤΙΚΑΝΟΥ, εκδ. Μπίμπης, Θεσ/νικη 1992. 178 C. D. H. I, 15.

126

κανού (1870) και δεν το αμφισβήτησε καθόλου η Β΄ του Βατι-

κανού (1962-1965)179.

Οι δε προτεστάντες το κατέστησαν κυρίαρχη ιδεολογία

τους μετά από εκείνο το φριχτό λίβελλο, που απευθύνει ο

Λούθηρος το 1525 προς τους άρχοντες της εποχής του, όταν

ξέσπασε η μεγάλη κοινωνική επανάσταση των αγροτών στη

Γερμανία κατά την οποία ζητούσαν να καταργηθεί η δουλο-

παροικία, να μη πληρώνουν φόρους στον πάπα και να επικ-

ρατήσει η ισότητα, η αδερφοσύνη και η αγάπη της πρώτης

χριστιανικής εκκλησίας. Προτρέπει-συμβουλεύει λοιπόν ο

Λούθηρος τους άρχοντες ως εξής: «…πρέπει να κτυπάτε, να

στραγγαλίζετε και να παλουκώνετε κρυφά ή φανερά και να

θυμάστε πως δεν υπάρχει τίποτα πιο δηλητηριώδες, επιβλα-

βές ή σατανικό από έναν στασιαστή. Είναι το ίδιο σα να σκοτώ-

νεις ένα λυσσασμένο σκυλί. Αν δεν το χτυπήσεις θα χτυπήσει

όχι μόνο εσένα αλλά ολόκληρη τη χώρα…Ένας άρχοντας και

κύριος πρέπει εδώ να συλλογιστεί πως υπάλληλος του Θεού

και υπηρέτης του θελήματός Του είναι αυτός (Ρωμ. 13, 4), ο

οποίος το ξίφος ρίχνει πάνω σε κεφάλια… Οι αρχές έχουν

σωστή συνείδηση και δίκαια επιχειρήματα και μπορούν να πο-

υν στο Θεό μ’ όλη τη σιγουριά της καρδιάς τους: Κοίτα, Κύριε,

εσύ με κατέστησες άρχοντα και κύριο και δεν αμφιβάλλω για

το ότι Συ μου έδωσες το ξίφος για να το ρίχνω στους κακοποι-

ούς…Τέτοια θαυμαστά σημεία γίνονται ώστε ένας άρχοντας

να μπορεί να κερδίζει τον ουρανό με αιματοχυσία καλύτερα

απ’ ό,τι κάποιος άλλος με προσευχές…»180.

179 Βλ. Δ. Τσελεγγίδη μν. έργο σ. 35-37. 180 M. Luther, Werke Weimarer Ausgebe 18/357-361, ολόκληρο αυτόν τον λί-

βελλο τον προμηθεύτηκα από το Γκαίτε Θεσσαλονίκης, τον δημοσίευσα

στο ημέτερο Ορθοδοξία ή Βαρβαρότητα σ. 71. Δυστυχώς οι παλαιότεροι

ημέτεροι θεολόγοι μόνο τον τίτλο αναφέρουν.

127

Αυτό το άκρως φασιστικό και αντιχριστιανικό τερατούρ-

γημα κατέστη έκτοτε το «πνεύμα του προτεσταντισμού» και

η «ηθική» του φασισμού, του ναζισμού και της νέας Τάξης

πραγμάτων.

Εδώ δεν έχουμε απλά μόνο διαστροφή και αντιστροφή

του ευαγγελίου της αγάπης αλλά μια απερίγραπτη εγκλη-

ματικότατη βαρβαρική εκτροπή, η οποία βρήκε «ιδεολογικά»

στηρίγματα στον πλατωναριστοτελισμό και έτσι θεωρητι-

κοποιήθηκε η ιδεολογική τρομοκρατία.

Οι δυτικοί πολίτες εύλογα επαναστάτησαν και οδηγήθη-

καν στην αθεΐα, διότι η ιδεολογική τρομοκρατία χαλκεύτηκε

από τον παπισμό, τον προτεσταντισμό και από τα καθεστώ-

τα εκείνα που προήρθαν από την παπικοπροτεσταντική εγ-

κληματικότητα. Όμως οι προτεστάντες ζούσαν κάτω και μέ-

σα στο οργανωμένο έγκλημα, γι’ αυτό αναγκαστικά θα έπ-

ρεπε να βρουν διέξοδο είτε στη λαιμητόμο είτε στο γκουλάκ

σε τέτοιο βαθμό ώστε μέχρι πρόσφατα να διαβεβαιώνει απε-

ιλητικά ο «μεγάλος» Σαρτρ: «δεν μπορείτε να συζητάτε τις

πράξεις του Στάλιν, εφόσον είναι ο μόνος που κατέχει τις

πληροφορίες που τις δικαιολογούν181.

Έτσι το πρώτο και κύριο μέλημα των δυτικών πολιτών

ήταν η τέλεια απολύτρωσή τους από το «χριστιανικό» κα-

τεστημένο, γι’ αυτό μέχρι σήμερα ούτε λέξη δε θέλουν να

ακούσουν για θρησκεία γενικά.

Το πνεύμα αυτό της Δύσης πέρασε δια της βίας και στην

Ελλάδα σταδιακά από το 1830, διότι πρώτα ο προτεστάντης

Αδ. Κοραής και αμέσως μετά οι απευθείας προτεστάντες

βαυαροί όντας συνεχιστές του σφάξτε του Λούθηρου επιδί-

ωξαν πρώτα και κύρια να αφήσουν αγράμματο τον ελληνικό

181 Κ. Καστοριάδης, Ο Θρυμματισμένος Κόσμος, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθή-

να 1992, σ. 122.

128

λαό (εφόσον για πάρα-πάρα πολλά χρόνια, σχεδόν μέχρι τις

μέρες μας, για να περάσει ο μαθητής την τάξη του ήταν αρ-

κετό να γνωρίζει να κλίνει το όνομα η γλαῦξ, της γλαυκός)

και μετά αρχίζει ο συστηματικός αφελληνισμός μέσα από

όλη την εκπαίδευση. Η εκκλησία της Ελλάδας με το «υψηλόν

διάταγμα» της 15-8-1833 υποτάσσεται στον προτεστάντη

«Βασιλικό Επίτροπο» και στην υπ’ αυτού Διαρκή Σύνοδο της

υποτέλειας. Έκτοτε πολιτεία και εκκλησία αντιγράφουν τη

δυτική βαρβαρότητα. Οι πολίτες ξαναγίνονται ραγιάδες και

επιβάλλεται και στην Ελλάδα ως κυρίαρχη ιδεολογία η εκ-

μετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και η εκκλησία απαν-

τά σ’ αυτή την παραφροσύνη με «κηρύγματα» φαρασαϊκο-

πουριτανικού τύπου των οργανωσιακών «αδελφοτήτων»,

αφού ήδη με το «διάταγμα» της 13-9-1833 όχι απλά έκλεισαν

πάνω από 400 Μοναστήρια από τα 530 υπάρχοντα αλλά λε-

ηλατήθηκαν βανδαλιστικά. Βλέποντας και ζώντας οι διανο-

ούμενοι και οι απλοί πολίτες αυτό τον εκβαρβαρισμό της

Ελλάδας υιοθέτησαν αναγκαστικά και εκ των πραγμάτων

το σύνθημα της Ευρώπης που λέει ότι ο χριστιανισμός ισού-

ται με την εκμετάλλευση, με το σκοταδισμό, με το όπιο, με

την αντίδραση. Έτσι για ένα πολύ μεγάλο τμήμα του ελλη-

νισμού απριορικά ό,τι είναι χριστιανικό ισούται με το σκοτα-

δισμό και οι υπέρμαχοι του χριστιανισμού ανταπαντούν με

ένα λόγο παπικοπροτεσταντικής προέλευσης. Όμως αυτός ο

λόγος δεν μπορεί να δικαιολογήσει τα εγκλήματα που έγι-

ναν και γίνονται κατά της ανθρωπότητας. Φιλοσοφικός λό-

γος δεν υπάρχει στον ελληνισμό από το 335π.Χ., ισχυρίζον-

ται όλοι αντιδραστικοί και προοδευτικοί. Και τούτο διότι όλο-

ι, ξένοι και Έλληνες, θεωρούν φιλοσοφία μόνο τα μεταφυσι-

κά μυθολογήματα και μωρολογήματα του πλατωναριστοτε-

λισμού. Άλλοι για να μειώσουν έτι περισσότερο τους Μεγά-

λους Έλληνες Πατέρες, οι οποίοι είναι οι μοναδικοί συνεχισ-

τές του αρχαιοελληνικού δημοκρατικού πνεύματος, που το

129

προήγαγαν σε παγκόσμιο ανθρωπισμό, ανθρωπισμό και

πολιτισμό για όλους τους ανθρώπους της γης, που θα οικο-

δομηθεί από τους ίδιους τους πολίτες με βάσει την ανιδιοτε-

λή αγάπη και όχι την ατομικιστική, αντικοινωνική, αντιδ-

ραστική, φασιστική εν τέλει μεταφυσική του πλατωναριστο-

τελισμού, όπως διαμορφώθηκε από τον παπικοπροτεσταν-

τισμό, αυτοί λοιπόν, κυρίως αριστερής προέλευσης, απαξιω-

τικά χρησιμοποιούν τον όρο «πατριστική»182 φιλοσοφία με

κύριους εκπροσώπους τον πλατωνιστή Αυγουστίνο και τον

αριστοτελιστή Θωμά Ακινάτη. Γύρω απ’ αυτούς παίζεται

όλο το δράμα της δυτικής απανθρωπιάς, διότι ουδείς δυτικός

ακόμη και μέσα στους πιο φαινομενικά ανατρεπτικούς λό-

γους δε διανοήθηκαν να προσβάλει την ενιαία προϋπάρχου-

σα τάξη του κόσμου και των ανθρωπίνων υποθέσεων183. Το

δε δια ταύτα αυτής της πλατωναριστοτελικής και δυτικής

ενιαίας τάξης-οντολογίας απαιτεί: το κάψτε και σφάξτε των

παπικοπροτεσταντών και το τουφεκίστε των μαρξιστών για

όλους όσους αντιτίθενται στην εκάστοτε υποτιθέμενη τάξη

είτε αυτή δίνεται από το Θεό των αντιδραστικών δυτικών εί-

τε είναι προαιώνιο δημιούργημα της ειμαρμένης ή της αιώ-

νια κινούμενης ύλης.

Μόνο ένας σύγχρονος μεγάλος Έλληνας, που ήδη αναγ-

νωρίστηκε και ως Ευρωπαίος και Παγκόσμιος διανοητής,

κονιορτοποίησε πέρα για πέρα αυτή την εγκληματική φιλο-

σοφία, την οποία αδιαλείπτως αποκαλεί «παραλυτική και

συφιλική»184.

182 Χ. Θεοδωρίδη, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία μν. έργ. σ. 106 και 225. 183 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Χώροι του Ανθρώπου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία Αθήνα

1995, σ. 187. 184 Κ. Καστοριάδη, Ο Θρυμματισμένος Κόσμος, εκδ. Ύψιλον/βιβλία Αθήνα

1992, σ. 121. Όλα τα ήδη μνημονευθέντα έργα του φιλοσόφου μιλούν γι’

αυτή τη «συφιλική φιλοσοφία», τη δυτική, την πλατωναριστοτελική, την

130

Στην Ελλάδα όμως είναι γνωστή και χρησιμοποιείται

δυστυχώς και από πολλούς των θεολογικών Σχολών «η Βυ-

ζαντινή φιλοσοφία» του Β. Ν. Τατάκη185. Σ’ αυτό το έργο, που

δεν το χαρακτηρίζω, αναφέρονται ως «φιλόσοφοι» μόνο όσοι

είναι υποταγμένοι ή στον Πλάτωνα ή στον Αριστοτέλη ή

στους νεοπλατωνικούς ή στους σχολαστικούς της Δύσης.

Ούτε αυτός υποψιάζεται καν ότι υπάρχει και η φιλοσοφία

των χιλιάδων δημοκρατικών Ελλήνων φιλοσόφων, ποιητών,

διανοητών, επιστημόνων, τεχνιτών, ιστορικών, ρητόρων, πε-

ζογράφων, της κοινής εν τέλει δημοκρατικής γνώμης όλων

των ελεύθερων πολιτών.

Και γι’ αυτόν λοιπόν η φιλοσοφία συνοψίζεται στα έντε-

κα άρθρα του Ιωάννου του Ιταλού (καθηγητή στο Πανεπισ-

τήμιο Κωνσταντινουπόλεως) στα οποία συμπυκνώνεται η

διδασκαλία του και τα οποία αναθεματίστηκαν σε Σύνοδο

στις 13 Μαρτίου 1082, Κυριακή της Ορθοδοξίας.

«Ο Ιταλός κατηγορήθηκε:

1ο ότι προσπάθησε να ερμηνεύσει ορθολογικά186 την

Ενσάρκωση και την υποστατική ένωση∙

2ο ότι επανέφερε τις πλάνες των αρχαίων εθνικών φι-

λοσόφων για την ανθρώπινη ψυχή, τον ουρανό, τη γη και τα

πλάσματα∙

οποία ήδη είχαν απορρίψει και μάλιστα απαγορεύσει από τον 9ο μ. Χ.

αιώνα οι συμπατριώτες του οι Κωνσταντινουπολίτες. 185 Εκδόσεις Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής

Παιδείας, Αθήνα 1977, εποπτεία και βιβλιογραφική ενημέρωση Λίνου Γ.

Μπενάκη. 186 Αυτός ο «ορθολογισμός» του πλατωναριστοτελισμού, που δέχεται και

ο Τατάκης, σημαίνει ότι όλη η αλήθεια που προϋπάρχει ως ιδέες, είδη,

ουσία ενυπάρχει και στο νου τους και αναγκαστικό πόρισμα αυτού του

παντογνώστη νου είναι ο ορθός λόγος. Καθαρά μυθική υπόθεση όλων

των μεταφυσικών.

131

3ο ότι δίδασκε τη μετεμψύχωση και ότι, κατά συνέπεια,

αρνιόταν την αθανασία της ψυχής και τη μέλλουσα ζωή∙

4ο ότι κήρυττε την αιωνιότητα της ύλης και των ιδεών∙

5ο ότι έβαζε πολύ παραπάνω από τους Πατέρες και τους

αγίους τους Έλληνες φιλοσόφους και τους αιρεσιάρχες, που

οι εφτά Οικουμενικές Σύνοδοι είχαν καταδικάσει∙

6ο ότι αρνιόταν τα θαύματα του Χριστού, της Θεοτόκου

και των αγίων ως αδύνατα ή τους έδινε εντελώς προσωπική

ερμηνεία∙

7ο ότι δε θεωρούσε την εθνική γραμματεία ως απλό στο-

ιχείο της πνευματικής μόρφωσης αλλά ως θεματοφύλακα

της αλήθειας και δίδασκε ότι σ’ αυτήν έπρεπε άμεσα ή έμ-

μεσα ν’ αναχθούν όλα τα άλλα∙

8ο ότι παραδεχόταν τις νεοπλατωνικές ιδέες και ισχυρι-

ζόταν ότι η ύλη υπάρχει αφ’ εαυτής και προσλαμβάνει μορ-

φές σύμφωνα με τις ιδέες, αρνούμενος έτσι την απόλυτη αυ-

τοδυναμία του Δημιουργού∙

9ο ότι δίδασκε πως οι άνθρωποι θα αναστηθούν με άλ-

λα σώματα από αυτά που είχαν εδώ στη διάρκεια της παρο-

ύσας ζωής. Παραλείπουμε τα δύο τελευταία άρθρα, γιατί ο

Ιταλός αναγνώρισε ως δικά του μόνο τα εννέα πρώτα187.

Όλη η γνωστή πλατωναριστοτελική μυθολογία-μωρία

παρούσα και στον Ιωάννη τον Ιταλό, όπως στον Ψέλλο, στον

Πλήθωνα, στο Βαρλαάμ, Ακίνδυνο και Γρηγορά. Για την κα-

ταδίκη και την απαγόρευση της χρήσης αυτής της μυθολο-

γίας στη θεολογία διαμαρτύρεται ο Τατάκης και ο Ν. Β. Τω-

μαδάκης, ο οποίος αποκαλεί «φρικτή»αυτή την καταδίκη188,

διότι και γι’ αυτόν «ο αναμένων να ανακαλύψη φιλοσόφους εις

187 Τατάκη, μν. εργ. σ. 204.

Την περίληψη των άρθρων αυτών την πήρε ο Τατάκης από τον

Stephanou βλ. EOR32 (1933) 413 επ. 188 Ν. Τωμαδάκη, Κλεις της Βυζαντινής φιλοσοφίας, τόμος πρώτος, εκδ.

τέταρτη, εκδ. Πουρναρά Θεσ/νίκη 1993, σ. 16.

132

το Βυζάντιο θ’ απογοητευθή. Δεν υπάρχει το είδος τούτο»!189

Και γι’ αυτόν λοιπόν το νεότερο του ελληνικού ιδεολογικού

νεκροταφείου φιλοσοφία είναι μόνο η μυθολογική μεταφυ-

σική διαλεκτική του πλατωναριστοτελισμού, στην οποία,

όπως ισχυρίζεται, αν στηριζόταν το Βυζάντιο, θα έκανε

σωστή Αναγέννηση, όπως στη Δύση και έτσι ο άνθρωπος θα

απελευθερωνόταν από το Θεό γιατί θα στηριζόταν στις δι-

κές του δυνάμεις190. Όμως ο ησυχασμός, όπως λέει, απέρριψε

τον πλατωνισμό και επανέφερε την προσευχή και την άσκη-

ση του τέταρτου αιώνα με τους Γρηγορίους (Θεολόγο και

Νύσσης) και «απέκλεισε πάσαν επίδραση της σχολαστικής

θεωρήσεως και του Ακυϊνατισμού (Θ. Ακινάτη) της Δύσε-

ως»!191

Η ιδεολογική αγραμματοσύνη δεν έχει όρια.

Δεν υποψιάζονται καν οι παρ’ ημίν φιλόλογοι-

φιλόσοφοι ότι η πυρά της Δύσης, που τριζομανούσε μέχρι το

1830 στην Ισπανία, το σφάξτε του Λουθήρου, που κρατάει

μέχρι τις μέρες μας, ο φασισμός, ο ναζισμός, ο μαρξισμός-

189 Ο.π.σ. 22. 190 Η δυτική πλατωνική Αναγέννηση, κύριε Τωμαδάκη, οδηγεί απευθείας

μόνο στην τυραννία και το φασισμό, όπως διαμορφώθηκε από τον παπι-

κοπροτεσταντισμό και τα μοναρχικά και φασιστικά καθεστώτα που

στήριξε και στηρίζει αυτός ο αντίχριστος χριστιανισμός. Ο πλατωνικός

ανθρωπισμός δε δύναται να είναι παρά γενικός απανθρωπισμός, διότι

για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη ανθρώπινα δικαιώματα έχει μόνο

το 2% των ελεύθερων μάλιστα Ελλήνων πολιτών. Αυτή δε η θρυλουμένη

δυτική Αναγέννηση έδωσε όντως δικαιώματα και σε ένα άλλο μικρό

τμήμα πληθυσμού περίπου 2% στους νέους εκμεταλλευτές, διότι τότε η

εξουσία βρισκόταν μόνο στη βαρβαρικήπαποκαισαρική αλητεία. Ούτε ο

άνθρωπος απελευθερώθηκε από το χριστιανικό Θεό, όπως χαρακτηρισ-

τικά αναφέρει, διότι ο Θεός των παπικών ήταν και είναι της πλατωνα-

ριστοτελικής μωρίας, την οποία αμέσως θα δεις πώς την αναπτύσσει ο

μεγάλος σου «φιλόσοφος», ο Πλήθων ο Γεμιστός. 191 Ο.π.σ.22-25.

133

σταλινισμός προέρχονται απευθείας από τα πολιτικά συγ-

γράμματα του πλατωναριστοτελισμού, που αντιγράφουν

Αυγουστίνος, Άσελμος Καντερβουρίας, Θωμάς Ακινάτης,

Έγελος, Μαρξ, ολόκληρη η δυτική σκέψη και εκθειάζετε εσε-

ίς οι του ελληνικού ιδεολογικού νεκροταφείου. Όμως θα υ-

ποστώ το μαρτύριο να παραθέσω μια ακόμη εκτενή περίλη-

ψη της «φιλοσοφίας»του μεγάλου σας «αναγεννητή» και «αν-

θρωπιστή» Πλήθωνα (1360-1452) από την πραγματεία του

Νόμων συγγραφή, όπως μας την παρουσιάζει ο Τατάκης,

για να δει ο κόσμος ποιούς εκθειάζετε και ποιόν θεωρείτε

«αδιαμφισβήτητο ηγέτη του πνευματικού αυτού κινήματος»192,

τον μαθητή του Ψέλλου193 και δάσκαλο του Βησσαρίωνα194.

Το σύμπαν του Πλήθωνος αποτελείται από ένα σύνολο

θείων και μη όντων, από τα οποία τα πρώτα είναι καθαρές

νοήσεις που κατοικούν πάνω από τον ουρανό, ενώ τα δεύτε-

ρα, που κατοικούν μέσα στον ουρανό, αποτελούνται από

ψυχή και σώμα ή μόνο από σώμα. Ολόκληρο αυτό το σύμ-

παν έχει απορρεύσει, κατά φθίνουσα τάξη, από τη σκέψη

του Δία, του μεγάλου Θεού, της πρώτης αρχής, και είναι συ-

ναιώνιο μ’ αυτόν, γιατί προκύπτει από εκείνον ως αιτία του,

που δεν είναι μέσα στο χρόνο.

Από την άλλη μεριά η σκέψη καθώς και η θέληση του Δί-

α, που έχουν οργανώσει το σύμπαν, αποτελούν επίσης συ-

ναιώνιο νόμο που δεν μπορεί ν’ αλλάξει και ο οποίος κατά

συνέπεια αποτελεί γι’ αυτόν μια αναγκαιότητα, τη μεγαλύ-

τερη αναγκαιότητα195. Έτσι εξηγείται το δόγμα της μοιρο-

192 Τατάκη, Η Βυζαντινή Φιλοσοφία μν. έργ. σ. 262. 193Βλ. ο.π. και σ. 264. 194 Βλ. ο.π.σ. 280 και 263. 195 Πλήθων, Νόμων συγγραφή, εκδ. C. Alexandre, Paris 1958, σσ. 74.

Βλέπε και την ενιαία τάξη του κόσμου και των ανθρωπίνων υποθέσεων

του Πλάτωνα που φθάνει μέχρι και το μαρξισμό (σελ. 48 στο παρόν κε-

φάλαιο). Προαιώνιος λοιπόν νόμος, η μοναδική αναγκαιότητα, ο οποίος

134

λατρίας, που είναι βασικό στο σύστημα του Πλήθωνα. Τα

πάντα είναι προσκολλημένα στις θελήσεις του ανώτατου

Δία με τους αδιατρέπους δεσμούς της Ειμαρμένης196. Μια

απόλυτη αιτιοκρατία διέπη το σύμπαν του Πλήθωνα. Αν το

μέλλον δεν ήταν καθορισμένο, η πρόγνωση θα ήταν αδύνα-

τη για τους ανθρώπους και για τους θεούς ακόμη: το να αρ-

νείται κανείς στους θεούς την πρόγνωση και τον προορισμό,

ισοδυναμεί με το να τους αρνείται ακόμη και τη γνώση του

κόσμου που δημιούργησαν197. Το μεταφυσικό198 μέρος του

συστήματος του Πλήθωνα εμφανίζεται εξωτερικά σαν μια

αρχαία κοσμολογία, η οποία ταξινομεί τις διάφορες φύσεις

σύμφωνα με την τάξη της γέννησής τους. Από το Δία, πατέ-

ρα των πάντων, περνάμε στους κατώτερους θεούς, που μοι-

ράζονται σε πολλές κατηγορίες, ύστερα στις άλλες άυλες

ουσίες και τέλος στα σωματικά πράγματα. Με τα ονόματα

των θεών του Ολύμπου, που αποδίδει ο Πλήθων στην πρώτη

αρχή και στους κατώτερους θεούς, υποδηλώνει το ον και το-

υς νόμους του, την ουσία, την καταγωγή, την ομοιότητα και

αμετάκλητα θα φέρει το βασίλειο της ελευθερίας. Αυτός ο νόμος-

αναγκαιότητα είναι ο Δίας του Πλήθωνα, η φύση το Αριστοτέλη, ο Νους

του Έγελου και η ύλη του Μαρξ. 196 Ο.π., 65 επ. 197 Ο.π., 68, 65 επ. 198 Είναι πλέον προφανέστατο ότι αυτή η μεταφυσική ισούται με τη μυ-

θολογία, μυθολογία όμως απάνθρωπη-φασιστική διότι και ο Πλήθων

ήταν σύμβουλος του δεσπότη του Μυστρά Θεόδωρου Β΄ Παλαιολόγου

και όπως ο Πλάτων στις Συρακούσες έτσι και αυτός προσπαθούσε να

πείσει τους τυράννους να υιοθετήσουν τις πολιτικές του ιδέες «Ο Πλή-

θων δεν πιστεύει σε καμία ισότητα μεταξύ των πολιτών», τονίζει ο Τα-

τάκης στη σελ. 268, ο οποίος όμως ανεπαίσχυντα στην προηγούμενη σε-

λίδα θεωρεί τον Πλήθωνα ως «πρόδρομο και προάγγελο των σοσιαλισ-

τών», ασχέτως αν δύο σειρές πιο πάνω δέχεται την πλατωνική διάκριση

των πολιτών σε τρεις τάξεις. Είναι πλέον προφανέστατο ότι η πλατωνα-

ριστοτελική μεταφυσική της παντογνωσίας οδηγεί μοιραία και αναπό-

φευκτα στους ολοκληρωτισμούς.

135

τη διάκριση των όντων. Όσο κατερχόμαστε την κλίμακα της

γέννησης των όντων, ύστερα από το Δία, παρατηρούμε ότι οι

αρμοδιότητές τους περιορίζονται: έτσι ο Ποσειδών ο μεγαλύ-

τερος γιος του Δία, που ορισμένες φορές μας θυμίζει τον Ιη-

σού199, είναι πάνω από το σύνολο της δημιουργίας και του

σύμπαντος, ενώ οι αδερφοί του, οι άλλοι θεοί της δεύτερης

τάξης, κυριαρχούν στα στοιχεία ή μόνο σε κάποιο ιδιαίτερο

στοιχείο. Ο κανόνας αυτός της βαθμιαίας πτώσης, που διέ-

πει ολόκληρη την κοσμογονική ταξινόμηση του Πλήθωνα200,

μας δείχνει ότι έχουμε να κάνουμε μ’ έναν σε υπέρτατο

βαθμό ρεαλιστή, με τη σημασία που ο Μεσαίωνας έδινε στον

όρο201. Το πιο πραγματικό ον για τον Πλήθωνα είναι το ον το

πιο γενικό, ο Ζευς. Το γενικό δεν είναι για τον Πληθωνα ό-

πως ήταν για τους νομιναλιστές (αυτοί δεν ταυτίζουν έννοι-

ες-ονόματα και πραγματικό) μια αφαίρεση, αλλά ένα γενικό

συγκεκριμένο, το οποίο περικλείει μέσα του όλα τα ιδιαίτερα

όντα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι θεοί του Πλήθωνα

είναι κατά κάποιο τρόπο όπως οι ιδέες του Πλάτωνα, προϋ-

πάρχουσες εικόνες συγκεκριμένων πραγματικοτήτων: στον

Ποσειδώνα ενυπάρχει το είδος, ορισμός και το ωραίο, η Ήρα

κυριαρχεί στον αριθμό και στον πολλαπλασιασμό των όν-

των. Αυτό θα πρέπει να σημαίνει η φράση του Πλήθωνα, ότι

199Βλ. ο.π., 46, 157 επ. 200 βλ. ο.π., 158 επ., 164. Πρβ. Πρόκλος, Θεολογική στοιχείωση. 201 Ρεαλιστής στη μεσαιωνική-σχολαστική φιλοσοφία είναι εκείνος που

πιστεύει πως οι ιδέες, δηλαδή οι γενικές έννοιες, τα universalia, έχουν

υπόσταση, είναι πραγματικότητες, αυτό που η σύγχρονη φιλοσοφία α-

ποκαλεί ταυτιστική λογική η οποία ταυτίζει: ιδέες, είδη, ουσία, έννοιες,

ονόματα, λέξεις με το πράγμα. Αυτός ο μύθος του πλατωναριστοτελισ-

μού πέρασε σ’ ολόκληρη τη δυτική σκέψη. Ο δε απόλυτος ιεραρχικός μυ-

θος του Πλήθωνα, του πλατωναριστοτελισμού και της Δύσης είναι εκεί-

νο το απάνθρωπο κακούργημα στο οποίο στηρίζονται όλοι οι ολοκληρω-

τισμοί. Οπότε κύριε Τατάκη και Τωμαδάκη δεν μπορεί να γίνεται καν

λόγος γι’ αυτούς τους βλαμμένους.

136

η φιλοσοφία μας έκανε να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή το-

υς202. Αλλά ενώ από τη μια μεριά ανταποκρίνονται σε φιλο-

σοφικές ιδέες, οι θεοί του Πλήθωνα δεν είναι μόνο αφαιρέσε-

ις, έχουν και την ιδιαίτερη ατομικότητά τους, είναι πρόσωπα

και όχι ιδέες. Αυτό είναι που μετατρέπει τη φιλοσοφία του

Πλήθωνα σε θρησκεία και κάνει το συγγραφέα της ιδρυτή

θρησκείας, που κατά το παράδειγμα του Ιαμβλίχου και του

Πρόκλου ορίζει με κάθε λεπτομέρεια τη λατρεία, το τυπικό

και τις θυσίες που πρέπει να προσφέρονται στους θεούς203.

Ύστερα από τους δαίμονες, συνεχίζει ο Τατάκης, τους τελευ-

ταίους θεούς, βγαίνουμε από τη σφαίρα των θεών και μπαί-

νουμε στην ενδιάμεση περιοχή, που συγκροτείται αποκλεισ-

τικά από την ανθρώπινη ψυχή…Η ψυχή είναι έλλογη όπως

οι θεοί, και όπως αυτοί άυλη και αθάνατη…Η πλατωνική

αυτή ιδέα, ότι ο άνθρωπος συγγενεύει με τους θεούς204βρίσ-

κεται στη βάση της πληθωνικής ανθρωπολογίας205.

Όλη αυτή η μυθολογική, ειδωλολατρική μεταφυσική

(που είχε ήδη παραγελοιοποιηθεί σ’ όλη τη δημοκρατική ελ-

ληνική αρχαιότητα) αποσκοπεί να υπηρετήσει απάνθρωπες,

αντιδραστικές, αντιδημοκρατικές, μοναρχικές, τυραννικές,

τέλος φασιστικές εξουσίες. Όλοι ανεξαρτήτως οι του πλα-

τωναριστοτελισμού είναι αυλόδουλοι και αυλοκόλακες μέχ-

202 Βλ. ο.π., 32, 130. 203 Τατάκη, Βυζαντινή φιλοσοφία, μν. έργ. σ. 281-283.

Ο Τατάκης παραθέτει στη συνέχεια ένα απόσπασμα από τον Πλήθωνα

(ο.π., 256) που λέει ότι: από τις ανθρώπινες δόξες για τους θεούς θεωρεί

«κρατίστη» εκείνη του Ζωροάστρη, η οποία πέρασε μέσα στη φιλοσοφία

του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα, «ἀκριβείᾳ τε τῶν ἄλλων ἁπασῶν

πλεονεκτούσῃ δοξῶν, καί ἄμα πατρίῳ καί ἡμίν οὔση». Ακολούθως ο Τατά-

κης λέει ότι ο εθνικισμός του Πλήθωνα «ωθεί στα άκρα τον ανθρωπισμό

της Αναγέννησης» (ο.π.,σ. 283)! Προφανώς εννοεί και αυτός ως ανθρω-

πισμό το φασισμό του Πλάτωνα. 204 Ο.π., 246. 205 Τατάκη, Βυζαντινή φιλοσοφία, μν. έργ. σ. 283.

137

ρι σήμερα, οι οποίοι εκλαμβάνουν τους βλάκες ως φωστήρες

και τους τυράννους για δυνάμει βασιλέας-φιλοσόφους206δίπ-

λα στους οποίους διαβλέπουν να ικανοποιήσουν τις εγκλη-

ματικές επιθυμίες τους εις βάρος ολόκληρης της υπόλοιπης

κοινωνίας. Έτσι και το δια ταύτα της μυθολογικής θεολογί-

ας-φιλοσοφίας του Πλήθωνα καταλήγει ότι «το καλύτερο

πολίτευμα είναι η μοναρχία»207, όπως ο Δίας εξουσιάζει στο

σύμπαν έτσι και ο μονάρχης με τους αυλοκόλακες επί της

γης. Δια τούτο ο Πλήθων δε διστάζει να συμβουλεύει το

δεσπότη Θεόδωρο το Β’ να «κόβει ένα άρρωστο χέρι ή πόδι»208

κατά το πρότυπο του Πολιτικού του Πλάτωνα. Και δια τούτο

οι πάπες ευχαρίστως δέχθηκαν τον Πλάτωνα του Βησσαρί-

ωνα και του Πλήθωνα209, για να έχουν ένα επί πλέον άλλοθι

«φιλοσοφικό» για την πυρά τους, οι δε Ιταλοί θαυμαστές του

Πλήθωνα «παρακάλεσαν τον πάπα να περιλάβει τον Πλά-

τωνα μεταξύ των αγίων210.

Όμως οι πάπες, κύριοι του ιδεολογικού νεκροταφείου, όχι

μόνο γνώριζαν τον Πλάτωνα από τον Αυγουστίνο και Άν-

σελμο Καρτερβουρίας αλλά ήδη είχαν μετατρέψει το δυτικό

χριστιανισμό ακολουθώντας την ενιαία τάξη εκείνου στο

γνωστό πυρπολικό τερατούργημα και δια τούτο δέχτηκαν

ευχαρίστως το Βαρλαάμ, τον οποίο αντάμειψαν με την ανύ-

ψωσή του στον επισκοπικό θρόνο του Ιέρακα και το Βησσα-

ρίωνα τον πρώην αρχιεπίσκοπο Νικαίας τον έκαναν Καρδι-

νάλιο. Όλοι αυτοί οι παρακεντέδες του πλατωναριστοτελισ-

μού ήταν και είναι οι ειδικευμένοι σύμβουλοι των τυράννων,

κοντά στους οποίους ικανοποιούσαν τις απάνθρωπες επι-

θυμίες τους.

206 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Ο Θρυμματισμένος Κόσμος, μν. έργ. σ. 120. 207 Τατάκη ο.π.σ. 283, βλ. και Alexandre, 186. 208 Ο.π., σ. 269. 209 Βλ. ο.π., σ. 279. 210 Ο.π.σ. 270.

138

Γι’ αυτό ο αρχαίος και ο χριστιανικός ελληνισμός όχι απ-

λά απέρριψε αυτή την υπηρετική των τυράννων φιλοσοφία

αλλά και καταδίκασε αυστηρότατα τους θεωρητικούς κα-

τασκευαστές της.

Έτσι αμέσως μετά την εκδίωξη των Τριάντα τυράννων

από τους δημοκρατικούς της Αθήνας καταδίκασε το Σωκρά-

τη σα φίλο και θεωρητικό δάσκαλο της τυραννίας. Οι δικασ-

τές είχαν την πικρή και πρόσφατη ανάμνηση από τις φριχ-

τές σκηνές, όπως τις περιγράφει ο Θρασύβουλος. «Μας στέ-

ρησαν την πατρίδα, ενώ δεν κάναμε κανένα κακό, μας έδιω-

χναν από τα σπίτια, επικήρυξαν τα πιο αγαπημένα μας πρό-

σωπα…, μας έπιαναν ενώ τρώγαμε, ενώ κοιμόμαστε, ενώ

βρισκόμαστε στην αγορά»211.

«Οι κατήγοροι όμως δε λένε τα πράγματα με τ’ όνομά

τους, γιατί εμποδίζονται από την αμνηστεία, παρά δίνουν

στην καταγγελία τη διπλωματική διατύπωση: ότι εισάγει κα-

ινά δαιμόνια και διαφθείρει τους νέους»212.

«Την αμνηστεία την απαίτησε ο ειρηνευτής βασιλιάς της

Σπάρτης ο Παυσανίας, που τη σεβάστηκαν οι δημοκρατικοί,

όπως σημειώνει ο ίδιος ο αντιδημοκρατικός Ξενοφών»213.

«Κριτίας και Χαρμίδης και μεγάλο μέρος από τους συνενό-

χους σκοτώθηκαν στη σύγκρουση με τους δημοκρατικούς.

Πολλοί οπαδοί τους αναγκάστηκαν να φύγουν από την πόλη,

όπως ο Ξενοφών και ο Πλάτων (399 π. Χ. )»214.

Ο Πλάτων πηγαίνει στις Συρακούσες και εκεί «εγκαινία-

σε τη μωρία-φιλοδοξία να γίνει σύμβουλος του τυράννου (φι-

λοδοξία των φιλοσόφων που δεν έπαυσε έκτοτε) και αποτυγ-

χάνει αξιοθρήνητα, αφού αυτός ο φίνος ψυχολόγος εκλαμβά-

211 Ξενοφώντος, Ελληνικά ΙΙ 4, 13-14, βλ. και Χ. Θεοδωρίδη, Ο Επίκουρος

μν. έργ. σ. 23. 212 Χ. Θεοδωρίδη, ο.π., σ. 327. 213 Ο.π., σ. 67. 214 Ο.π.

139

νει τους βλάκες για φωστήρες και τον τύραννο Διονύσιο των

Συρακουσών για δυνάμει βασιλιά-φιλόσοφο, το ίδιο όπως είκο-

σι τρεις αιώνες αργότερα ο Heidegger θα εκλάβει το Χίτλερ

και το ναζισμό ως τις ενσαρκώσεις του πνεύματος του γερμα-

νικού λαού»215.

Επιστρέφει στην Αθήνα το 386 π.Χ., όταν η Σπάρτη με

χρήματα των Περσών επιβάλλει σ’ όλη την Ελλάδα μια απε-

ρίγραπτη τυραννία με την «Ανταλκίδειο Ειρήνη» «ἥν κατέ-

πεμψεν ὁ βασιλεύς», και τότε ανοίγει την Ακαδημία στις πύ-

λες της πόλης για «επίλεκτους» μαθητές, μελλοντικούς τυ-

ράννους216.

Σύσσωμος όμως ο δημοκρατικός ελληνισμός αντιτάχθη-

κε στους επικίνδυνους και άκρως αντικοινωνικούς παραλο-

γισμούς του Σωκράτη-Πλάτωνα εκτός από τους οπαδούς της

τυραννίας και της ολιγαρχίας.

Η μεγάλη σοφιστική δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια ακ-

ραία αντίθεση στο μεταφυσικό μύθο ενός λόγου των λέξεων

πλήρους και επαρκούς217. Ποιητές, ρήτορες, ιστορικοί, επισ-

τήμονες, φυσικοί, τεχνίτες, διανοούμενοι, ο Δήμος της Αθή-

νας διασκέδαζαν αρχικά με τις μυθολογίες του Σωκράτη, οι

οποίες και έδωσαν υλικό στον Αριστοφάνη να γράψει την

πνευματικότατη και φιλοσοφικότατη εκείνη κωμωδία: τις

Νεφέλες, στις οποίες εμφανίζεται ο Σωκράτης κρεμασμένος

ψηλά σ’ ένα καλάθι και επικαλείται να ‘ρθουν οι Νεφέλες

για να διδάξουν το γέρο, αλλά πρόσφατο μαθητή του το

Στρεψιάδη, την αλήθεια. Όταν φτάνουν αυτές σαν καπνός-

θολούρα ο Σωκράτης ανοίγει μαζί τους διάλογο και διδάσκει

έτσι τάχα τον έμπειρο άνθρωπο της αγοράς το Στρεψιάδη.

Εκείνος μη βλέποντας τίποτε και ακούγοντας το «δάσκαλο»

215 Κ. Καστοριάδη, Ο Θρυμματισμένος Κόσμος, μν. έργ. σ. 120. 216 Βλ. Χ. Θεοδωρίδη, ο.π.σ. 71-72 και 97. 217 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, μν. έργ. σ.

488.

140

να αερολογεί αρχίζει την περίχαρη ειρωνεία διανθισμένη με

τα σχετικά κοσμητικά επίθετα. Ο Αριστοφάνης σ’ αυτό το

αριστούργημα εκφράζοντας την κοινή γνώμη των Αθηναίων

γελοιοποιεί την εξωγήινη και φασιστική μεταφυσική και κα-

ταδεικνύει μ’ αυτό τον τρόπο ότι οι Αθηναίοι του 5ου π.Χ. αι-

ώνα όχι απλά γνώριζαν και ειρωνεύονταν αυτή τη «φιλοσο-

φία» αλλά και την απέρριψαν μετά βδελυγμίας και την κα-

ταδίκασαν μαζί με τους κατασκευαστές της.

Ό,τι γνώριζε ο ελληνισμός από τον 5ο π.Χ. αιώνα μέχρι

και το 1453 μ.Χ. δεν το γνωρίζουν δυστυχώς οι νεότεροι δια-

νοητές του ελληνικού ιδεολογικού νεκροταφείου, δια τούτο

οι αγράμματοι μέμφονται τους Έλληνες Πατέρες, το Γρηγό-

ριο Παλαμά, τον Ιωσήφ Καλόθετο και την Ορθοδοξία γενι-

κά, επειδή απόρριψαν, απαγόρευσαν και καταδίκασαν τη

φασιστική φιλοσοφία του πλατωναριστοτελισμού ως άκρως

κοινωνικά επικίνδυνη. Λοιπόν ή δε γνωρίζουν αυτοί οι κύριοι

τι τους γίνεται ή είναι συνειδητά όργανα του ημιφασισμού ή

της άρχουσας τάξης.

Ένα είδος περίληψης της πλατωνικής φιλοσοφίας έχουμε

στην Πολιτεία του, η οποία συνοψίζεται στο εξής δίπτυχο:

1. Η όλη αλήθεια που προϋπάρχει είναι απόλυτα γνωστή

μόνο στον ερωτικό φιλόπαιδα218, στον ιδεαλιστή φιλόσοφο-

βασιλιά, τον οποίο ο θεός κατά το «γενναίο ψεύδος» έπλασε

από χρυσό!219 Αυτή δε η αλήθεια προερχόμενη από το Αγαθό

καθιστά αυτόματα το φιλόσοφο-βασιλιά σοφό, ενάρετο, δί-

καιο, άρα και μόνο άξιο δικαιούχο της απόλυτης εξουσίας220,

η οποία ως στηριζόμενη στη δήθεν και υποτιθέμενη προη-

γούμενη ηθική-επιστήμη έχει κάθε δικαίωμα ν’ αποκτείνει

όποιο θέλει, όπως προτρέπει ο Πολιτικός του. Αυτή ακριβώς

218 Πολιτεία 474D. 219 Ο.π., 415 Α. 220 Βλ. ο.π., Δ΄, Ε΄ και ΣΤ΄ βιβλία.

141

είναι η αντιστροφή και διαστροφή της εναρκτήριας δημοκ-

ρατικής ελληνικής φιλοσοφίας, επιστήμης, ηθικής και

γλώσσας.

2.Όλο δε το υπόλοιπο τμήμα της κοινωνίας στην Πολιτεία σε

ποσοστό πάνω από το 98% είναι εκτός όλων των ανθρωπί-

νων δικαιωμάτων, πέρα φυσικά από τους δούλους και τις

γυναίκες, διότι:

α) «φιλόσοφον πλήθος αδύνατον είναι»221,

β) όλοι οι τεχνίτες, δημιουργοί, εργαζόμενοι, που ονομάζον-

ται βάναυσοι, είναι εκτός φιλοσοφίας222,

γ) ακόμη και τα παιδιά των βανάυσων είναι εκ φύσεως ή εκ

θεού έξω από αυτή τη μυθική φιλοσοφία κατά το άκρως

ρατσιστικό παράδειγμα του Σωκράτη-Πλατωνα για τον

πλούσιο φαλακρό χαλκέα, που παντρεύτηκε την κόρη του

δεσπότη του, αφού προηγουμένως είχε πτωχεύσει223,

δ) όλοι δε οι υπόλοιποι φιλόσοφοι, επιστήμονες, διανοού-

μενοι, ρήτορες, ποιητές, πεζογράφοι, ιστορικοί, πολιτικοί,

στρατηγοί, που δεν ακολουθούν τη δική του μεταφυσική μω-

ρία, είναι εκτός φιλοσοφίας, γι’ αυτό είναι «πάνσμικρον» το

γένος των «αξίων» φιλοσόφων224,

ε) εφόσον όλοι οι προηγούμενοι είναι εκτός της μεταφυσικής

μωρίας, είναι de facto και εκτός Αγαθού, ιδεών, επιστήμης,

σοφίας, αρετής, δικαιοσύνης, ελευθερίας, άρα και εκτός κά-

θε ανθρωπίνου δικαιώματος, οπότε το δια ταύτα αυτού του

κοινωνικού ρατσισμού καταλήγει στο εξής φασιστικό πρόσ-

ταγμα: να συναρμόττουν οι φιλόσοφοι-βασιλιάδες τους πο-

221 Πολιτεία 494 Α. 222 Βλ. ο.π., 495D-E. 223 Βλ. ο.π., 495 Ε και 496 Α. 224 Βλ. ο.π., 496 Β.

142

λίτες με πειθώ και βία225, το οποίο έγινε στον Πολιτικό του

αποκτείνειν, κακούν και εκβάλλειν226,

στ) όλα αυτά τα φασιστικά εγκλήματα οφείλουν να τα διαπ-

ράξουν οι μαθητές του Σωκράτη-Πλάτωνα, διότι εμείς εσάς

«ὥσπερ ἐν σμήνεσιν ἡγεμόνας τε καί βασιλέας ἐγεννή-

σαμεν…»227.

Το δραματικότατο αποτέλεσμα αυτής της άκρως επικίν-

δυνης και φασιστικής φιλοσοφίας του Σωκράτη-Πλάτωνα,

των μαθητών και συγγενών228 αυτών το γνωρίσαμε ήδη στο-

υς Τριάντα τυράννους και στους αλληλοσπαραγμούς των

Συρακουσών.229

Γι’ αυτό λοιπόν σύσσωμος ο δημοκρατικός ελληνισμός

όχι απλώς απεχθάνονταν όλους τους των σωκρατικών σχο-

λών αλλ’ ούτε τους ανεχόταν στην τόσο ανεχτική Αθήνα

όσο υπήρχε δημοκρατικό πολίτευμα, όπως θα δούμε πιο κά-

τω στην περίπτωση των αριστοτελικών.

Αυτού του είδους οι Διονυσοκόλακες, οι παρακεντέ-

δες, οι αυλοκόλακες, οι ψωροδάσκαλοι230 των τυράννων έγι-

225 Βλ. ο.π., 519Ε. 226 Βλ. Πολιτικό 290 Δ, 301 Δ και 390 Α. 227 Πολιτεία 520 Β. 228 «Όσο μεγαλύτερη είναι μια πόλη κι όσο περισσότερο καιρό έζησε με

δημοκρατία, τόσο περισσότερους πρέπει να σκοτώνουμε», διαγγέλει ο

Κριτίας ο θείος της μάνας του Πλάτωνα (Ξενοφών, Ελληνικά ΙΙ 3, 24, βλ.

και Χ. Θεοδωρίδη ο Επίκουρος μν. έργ. σ. 66). Αυτό τον Κριτία, για τον

οποιο έγραψε ο Ξενοφών ότι είναι «τῶν ἐν τῇ ὀλιγαρχίᾳ πάντων κλεπτίσ-

τατός τε καί βιαιότατος καί φονικώτατος» (Απομν. Ι 2, 12), καθώς και το

θείο του Πλάτωνα το Χαρμίδη υπηρέτησαν και οι δύο τους, γι’ αυτό ύσ-

τερα από την ανατροπή της τυραννίας δεν μπορούσαν να μείνουν στην

πατρίδα (Βλ. Χ. Θεοδωρίδη ο.π., σ. 66 και 78). 229 Ο Πλάτων πήγε να κάνει φιλοσόφους-βασιλιάδες τους πιο βάναυσους

δικτάτορες των Συρακουσών Διονύσιους Α΄, Β΄ και το Δίωνα, γυναικά-

δερφό του πρώτου, απέτυχε δε οικτρότατα. 230 Βλ. Χ. Θεοδωρίδη ο. π. σ. 192.

143

ναν οι καταστραφείς όχι μόνο του αρχαίου δημοκρατικού

ελληνικού πνεύματος αλλά και του ευ-αγγελίου της αγάπης,

δικαιοσύνης, ισότητας και ελευθερίας. Τα εγκλήματα κατά

της ανθρωπότητας προέρχονται απ’ αυτούς. Δια τούτο απα-

ιτείται πλέον να τεθεί τέλος στην απάτη των μωρολόγων

του πλατωναριστοτελισμού.

«Μεγάλες ελπίδες στήριξε ο Πλάτων στο Δίωνα, που εξορίστηκε από το

Διόνυσο Β΄ κι έμεινε καιρό στην Ελλάδα, όπου γλεντοκοπούσε με το Σπεύ-

σιππο ανεψιό και διάδοχο του Πλάτωνα στην Ακαδημία και όταν έφυγε για

τη Σικελία του χάρισε την εξοχική του έπαυλη. Με την ηθική υποστήριξη

του Πλάτωνα και με νέους από την Ακαδημία έριξε το Διόνυσο…Στο τέλος

τον σκότωσε ένας μαθητής της Ακαδημίας, (Χ. Θεοχαρίδη ο.π.,σ. 80 και

128). Αυτό είναι το τέλος της «πολιτικής επιστήμης» των «βασιλι-

κών»ανδρών και «φιλοσόφων»!

144

Φιλοσοφία, γνωσιολογία, οντολογία και λογική του

Αριστοτέλη

Όλες οι προϋποθέσεις και ο τρόπος «φιλοσοφίας-

γνωσιολογίας» του Αριστοτέλη βρίσκονται στο έργο του

«Περί ψυχής», το οποίο είναι συνέχεια του αντίστοιχου του

Πλάτωνα, του Φαίδωνα, απαλλαγμένου μόνο από ορισμένα

μυθικά στοιχεία που είχαν παραγελοιοποιηθεί από όλη την

κοινή γνώμη της Αθήνας. Το δε δια ταύτα και της αριστοτε-

λικής φιλοσοφίας βρίσκεται στα Πολιτικά του, στα οποία

μαζί με την Πολιτεία και τον Πολιτικό του Πλάτωνα στηρί-

ζονται οι τυραννίες, οι ολοκληρωτισμοί της Δύσης και ο φα-

σισμός με το ναζισμό. Σ’ αυτά τα πολιτικά έργα φαίνονται η

εσκεμμένη απάτη αυτών και η μεγάλη αντίφαση ή μάλλον η

αυτοαναίρεση των όσων υποστήριξαν στα Περί ψυχής. Δη-

λαδή υποστηρίζουν στα Περί ψυχής ότι η όλη αλήθεια-

γνώση προϋπάρχει και ενυπάρχει στην ψυχή τους, στο νου

τους ή στην ψυχή-νου των βασιλιάδων-τυράννων-πολιτικών

ανδρών. Όμως στα πολιτικά τους έργα οι ίδιοι είναι εκείνοι

που κατασκευάζουν αυτό που δήθεν προϋπάρχει και το κα-

τασκευάζουν μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο ώστε ν’ αφαιρούν

όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα από τους ελεύθερους πολίτες

(ούτως ή άλλως οι δούλοι και οι γυναίκες ήταν για όλη την

αρχαιότητα εκτός κάθε δικαιώματος, ο χριστιανισμός των

πρώτων αιώνων είναι εκείνος που κατάργησε κάθε ανισότη-

τα). Δια τούτο όλοι οι ελεύθεροι δημοκρατικοί πολίτες όχι

απλά απεχθανόταν τους Πλάτωνα-Αριστοτέλη και τις σχο-

λές τους αλλά αναγκάστηκαν να πάρουν αυστηρότατα μέτ-

ρα εναντίον τους, διότι οι μυθολογίες τους έγιναν και είναι

άκρως επικίνδυνες κοινωνικά.

Επομένως αν δε μελετήσει κανείς επισταμένως αυτά τα

έργα απευθείας από τις πηγές, δεν μπορεί να γνωρίσει ούτε

145

αυτούς πολύ δε περισσότερο ούτε τη δυτική σκέψη, η οποία

τυφλά υποτάχθηκε σ’ αυτούς και γι’ αυτό δημιούργησε τις

πολλές πυρές από την ιερή εξέταση μέχρι το Νταχάου και

τους πρόσφατους τόμαχοκ, ούτε τους του ελληνικού ιδεολο-

γικού νεκροταφείου δήθεν μελετητές τους, οι οποίοι σχολιά-

ζουν ή μερικά μεμονωμένα έργα αυτών χωρίς να λάβουν

υπόψη τους τις πρώτες αρχές φιλοσοφίας αυτών ή καταφεύ-

γουν σε κάποιους άλλους σχολιαστές αυτών και αυτοί οι ίδι-

οι επαίρονται ότι κάνουν «επιστήμη» και «φιλοσοφία» κατ’

αυτό τον τρόπο τη στιγμή ακριβώς που η επιστήμη και η φι-

λοσοφία τουλάχιστον των τελευταίων πενήντα ετών απέδε-

ιξε ότι η πλατωναριστοτελική μεταφυσική είναι καθαρά μια

παραλυτική μωρία.

Ούτε το μεγαλείο συνολικά της ελληνικής σκέψης της

προσωκρατικής μεγάλης δημιουργίας της δημοκρατίας και

της συνακόλουθης φιλοσοφίας μπορεί να κατανοήσει κανείς

ούτε το μετασωκρατικό αγώνα όλων των δημοκρατικών πο-

λιτών-διανοητών-φιλοσόφων για να μην επικρατήσουν οι

φενακισμένες, σκοταδιστικές, μεταφυσικές απάνθρωπες εν

τέλει μυθολογίες.

Ούτε τους αγώνες των Ελλήνων Πατέρων μπορεί να κα-

τανοήσει κανείς για να μην επέλθει η αντιστροφή και η δι-

αστροφή τόσο της δημοκρατικής ανθρωπιστικής σκέψης-

φιλοσοφίας όσο και της φάτεως (νοηματοδότησης) της ελ-

ληνικής γλώσσας, διότι όλο το παιχνίδι των απατεώνων-

βλαμμένων παίχθηκε και παίζεται κάτω από τις απατηλές

ανταύγειες των ονομάτων, λέξεων, εννοιών, κατηγοριών.

Ούτε το μέγιστο αριστουργηματικό κίνημα των ησυχασ-

τών-ανθρωσπιστών του 14ου αιώνα μπορεί να κατανοήσει

κανείς, διότι Βαρλαάμ, Ακίνδυνος, Γρηγοράς και οι προ και

μετά αυτών μωρολόγοι Μιχαήλ Ψελλός (1018-1096), Ιωάννης

Ιταλός (μαθητής και διάδοχος του Ψελλού), Δημήτριος Κυ-

δώνης (μεταξύ 1315 και 1320-1400), ο αδερφός αυτού Πρόχο-

146

ρος Κυδώνης, Πλήθων ή Γεμιστός Γεώργιος (1360-1452), Βησ-

σαρίων (μεταξύ 1389-1395 και 1472), ο πρώην αρχιεπίσκοπος

Νικαίας και καρδινάλιος αργότερα του παπισμού και μερι-

κοί άλλοι παθαίνοντας τη βλάβη του άμεσου παντογνώστη

επιχείρησαν να επαναφέρουν όλη την πλατωναριστοτελική

μεταφυσική μωρία και στον ελληνισμό, όπως είχε γίνει ήδη

στη Δύση.

Όμως Γρηγόριος ο Παλαμάς, Ιωσήφ Καλόθετος, όλη η

χορεία των ακτημόνων ησυχαστών μαζί με σύμπασα την κο-

ινή γνώμη του Ελληνισμού και πάλι διέσωσαν την ελληνική

σκέψη, φιλοσοφία, επιστήμη, γλώσσα και πολιτισμό από την

άκρως αντικοινωνική μεταφυσική του πλατωναριστοτελισ-

μού.

147

Τα μυθικά δόγματα της αριστοτελικής φιλοσο-

φίας-γνωσιολογίας-οντολογίας-λογικής

Α. Ψυχή

Η ψυχή κατά τον Αριστοτέλη ορίζεται ότι είναι (όταν λέει

ο Αριστοτέλης αλλά και ο Πλάτων και όλοι όσοι τους ακολο-

υθούν ορίζεται, σημαίνει ότι είναι πλήρως γνωστή η ψυχή

και ως εκ τούτου ορίζεται-καθορίζεται απόλυτα με τις λέξε-

ις-ονόματα-κατηγορήματα χωρίς την παραμικρή αμφιβολία

και αν αφαιρέσουμε αυτό το δόγμα από τον αφηρημένο

χάρτινο πύργο του, τότε συντρίβεται ολόκληρος ο μύθος της

φιλοσοφίας του, ο μύθος της κληρονομημένης, της δυτικής

σκέψης)1,

ορίζει-καθορίζει λοιπόν ο Αριστοτέλης ότι η ψυχή είναι:

1) Ουσία2, δηλαδή ιδέα-είδος, μορφή, πρότυπο, αιτία ύ-

παρξης του σώματος (Περί Ψυχής 412α, 20).

1 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, μν. έργ. σ.

247-269 2 Κατά τον πλατωναριστοτελικό-δυτικό μύθο η ουσία, η ιδέα, το είδος, το

είναι, το ον ταυτίζονται αυτές οι λέξεις και μεταξύ τους και με το προϋ-

πάρχον, το αφηρημένο, το νοητό. Ουσία-ιδέα κ.λ.π. λοιπόν και για τον

Πλάτωνα είναι αυτό που προϋπάρχει, το αεί ον, το «ὅ ἔστι», το οποίο

«οὐδέποτε οὐδαμῇ οὐδαμῶς ἀλλοίωσιν ουδεμία ἐνδέχεται» (Φαίδων 78 C-

D). Το ίδιο και ο Αριστοτέλης όλα τα αφηρημένα, τα νοητά, που είναι

αναλλοίωτα, προϋπάρχοντα και ενυπάρχοντα στην ψυχή-νου του τα ο-

νομάζει ουσίες, είδη, ιδέες, τόδε τι, «το τι ην είναι», επιστήμη και πάνω σ’

αυτή την υποτιθέμενη μυθική ονειροπόληση στηρίζεται όλη η «φιλοσο-

φία»του, όλη η δυτική σκέψη (τουλάχιστον μέχρι το 1930 οπότε άρχισαν

οι μεγάλες επιστημονικές ανατροπές) και δυστυχώς το σύνολο σχεδόν

των νεότερων Ελλήνων ψευδοφιλοσόφων, οι οποίοι κόπτονται ότι φιλο-

σοφούν, ότι κάνουν επιστήμη στηριζόμενοι όμως στις παραπάνω μυθι-

κές πρώτες αρχές χωρίς εν τούτοις να τις αναφέρουν από ντροπή ρητά ή

διότι δεν τις γνωρίζουν καθόλου ή διότι τις γνωρίζουν κάπως επιδερμικά

και έχουν ακούσει ή διαβάσει κάπου ότι αυτές οι αρχές δε στέκονται σή-

148

2) Αυτή η ουσία εκτός των παραπάνω είναι και εντελέχεια

(τελικός σκοπός).

3) Αυτή τώρα την εντελέχεια τη χωρίζει σε επιστήμη και

θεωρία.

Η μυθική-μεταφυσική αυτόματη γνώση των πάν-

των και της επιστήμης

Αποφεύγοντας ο Αριστοτέλης το μύθο της αναμνήσεως

του δασκάλου του, ο οποίος είχε ήδη διακωμωδηθεί εκτενέσ-

τατα στην αρχαία Αθήνα, δογματίζει συντόμως και λέει ότι

στην ψυχή ενυπάρχει εξαρχής η επιστήμη ως απόλυτη γνώ-

ση όλων των αφηρημένων ουσιών-ειδών-ιδεών κ.λ.π. και η

θεωρία είναι απλά η συνειδητή ενεργοποίηση της ψυχής για

να φέρει στο προσκήνιο τις ήδη προϋπάρχουσες απόλυτες

αλήθειες, ακόμα και το θεό-νου (Περί Ψυχής 22-26).

Λέει επί λέξει: «Φανερόν οὖν ὅτι ὡς ἐπιστήμη∙ ἐν γάρ τῷ

ὑπάρχειν τήν ψυχήν καί ὕπνος καί ἐγρήγορσις ἐστιν,

ἀνάλογον δ’ ἡ μέν ἐγρήγορσις τῷ θεωρεῖν, ὁ δ’ ὕπνος τῷ

ἔχειν καί μή ἐνεργεῖν προτέρα δέ τῇ γενέσει ἐπί τοῦ αὐτοῦ ἡ

ἐπιστήμη»(ο.π. 24-28).

(Είναι φανερό λοιπόν ότι η ψυχή είναι όπως η επιστήμη,

γιατί μέσα σ’ αυτή υπάρχει και ο ύπνος και ξύπνιο, το ξύπ-

νιο (η εγρήγορση) είναι ανάλογο προς τη θεωρία, ενώ ο ύπ-

νος προς την κατοχή της γνώσης (της επιστήμης), χωρίς να

τη χρησιμοποιεί για ενέργεια. Για το ίδιο πράγμα κατά τη

γένεση προηγείται η επιστήμη)!

Συμπέρασμα: άμα ψυχή, άμα επιστήμη, άμα απόλυτη και

αυτόματη παντογνωσία όλων των αφηρημένων ουσιών, ει-

μερα ούτε φιλοσοφικά ούτε επιστημονικά. Πάντως και στις δύο περιπ-

τώσεις πρόκειται για απερίγραπτο αίσχος στην υπηρεσία της απάτης και

όχι της επιστήμης.

149

δών, ιδεών, όντων ακόμη και του Θεού, όπως ακριβώς είδαμε

και θα δούμε να φαντάζονται όλοι οι βλαμμένοι (κατά τους

δημοκρατικούς διανοούμενους-επιστήμονες-φιλοσόφους ό-

λου του Ελληνισμού από τον 5ο π.Χ. αιώνα και μετά, κατά

τους επικούρειους, κατά τον Ιουστίνο μάρτυρα και φιλόσο-

φο, κατά το Διογένη τον Οινοανδέα και κατά το Μ. Βασίλει-

ο3) πλατωνικοί, αριστοτελικοί, νεοπλατωνικοί, πλωτινικοί,

Αυγουστίνος, Άλσελμος Καντερβουρίας, Θωμάς Ακινάτης,

Βαρλαάμ, Ακίνδυνος, Γρηγοράς, Δ. και Πρ. Κυδώνης, Πλή-

θων ο Γεμιστός και όλη η δυτική σκέψη.

Τα τελευταία χρόνια κυρίως παπικοί, προτεστάντες και

πολλοί από το ιδεολογικό τενεκετζίδικο της Αθήνας είναι

ένθερμοι οπαδοί μαζί και θύματα της πλατωναριστοτελικής

μωρίας, την οποία επιχειρούν να νεκραναστήσουν όχι δια

της επιστήμης αλλά δια της μεταφυσικής απάτης της προΰ-

παρξης της αλήθειας, της ενύπαρξης αυτής στην ψυχή-των

βλαμμένων και της ταύτισης αυτής με τις λέξεις-ονόματα-

λόγο. Μέσα απ’ αυτή τη μυθική-υποθετική «φιλοσοφία»-

«λογική» η οποιαδήποτε λογική αποδειξιμότητα είναι ταυ-

τόχρονα ξενωτική, αλλοτριωτική, εξωκοινωνική, φενακισ-

μένη και άκρως επικίνδυνη κοινωνικά, εφόσον είναι η κύρια

πηγή δημιουργίας και διατήρησης κάθε ολοκληροτισμού-

φασισμού από τον Πολιτικό του Πλάτωνα μέχρι το «Cur De-

3 «…Ὅτι καλόν μέν ὁ νοῦς καί ἐν τούτῳ ἔχομεν τό κατ’ εἰκόνα τοῦ κτίσαν-

τος. Καί καλόν τοῦ νοῦ ἡ ἐνέργεια∙ καί ὅτι, ἀεικίνητος ὤν αὐτός, πολλάκις

μέν φαντασιοῦται περί τῶν οὐκ ὄντων ὡς ὄντων, πολλάκις δέ εὐθυβόλως

ἐπί τήν ἀλήθειαν φέρεται…Εἰ μέν βεβλαμμένος ἐστίν ὑπό δαιμόνων ὁ νοῦς,

εἰδωλολατρήσει, ἤ πρός ἄλλο τι εἶδος ἀσεβείας παρατραπήσεται, εἰ δέ τῇ

τοῦ Πνεύματος ἑαυτόν ἐπιδέδωκε βοηθείᾳ, τήν ἀλήθειαν γνωρίσει καί Θε-

όν ἐπιγνώσεται» Μ. Βασιλείου προς Αμφιλόχιο Ικονίου, Επιστολή 233, 1

και 2 (Π. Χρήστου Πατερικό εγχειρίδιο, συλλογή πατερικών κειμένων,

τόμος Α΄, Θεσσαλονίκη 1966, Βλ. Γ. Α. Δημητρακόπουλου, Η λογική απο-

δειξιμότητα των χριστιανικών δογμάτων κατά το Γρ. Νύσσης, εκδ. Παρου-

σία 1996, σ: 144, σημ. 78).

150

us homo» του Άνσελμου Καντερβουρίας, που είναι το πιο αν-

τιχριστιανικό, απάνθρωπο, αντικοινωνικό και φασιστικό τε-

ρατούργημα που γράφτηκε ποτέ4.

4 Την τελευταία δεκαετία γράφτηκε η εξής τερατουργηματική τετραλο-

γία από το Γιάννη Α. Δημητρακόπουλο:

1) Η λογική αποδειξιμότητα των χριστιανικών δογμάτων κατά το

Γρηγόριο Νύσσης (εκδ. Παρουσία 1996).

2) Αυγουστίνος και Γρηγόριος Παλαμάς, τα προβλήματα των αρισ-

τοτελικών κατηγοριών και της τριαδικής ψυχοθεολογίας (εκδ.

Παρουσία 1997).

3) Αριστοτελικές κατηγορίες και θεία ονόματα κατά τον Άνσελμο

Καντουαρίας (διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2001) και

4) Από την ιστορία του Βυζαντινού Θωμισμού-Πλήθων και Θωμάς

Ακυινάτης (εκδ. Παρουσία, Αθήνα 2004).

Σ’ αυτά τα έργα πασχίζει αυτός ν’ αποδείξει ότι οι αριστοτελικές κατη-

γορίες και όλη η φιλοσοφία του χρησιμοποιήθηκαν είτε όλες είτε μερικές

από το νεοπλατωνικό-πλωτινικό Αυγουστίνο (πρόδρομο του οποίου θε-

ωρεί ο Δημητρακόπουλος τον Ευνόμιο, βλ. το τρίτο στη σειρά έργο του

2001 σ. 9 σημ. 1 και σ. 24) από τον Άνσελμο Καντουρίας (ο οποίος βρίσκε-

ται λίγο μόλις πιο πάνω από το Γρ Νύσσης, βλ. πρώτο έργο 1996, σ. 14)

και από τον doctor angelicus το Θωμά τον Ακυινάτη και δια τούτο αυτοί

πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο πάνθεο των φιλοσόφων, ενώ αντι-

θέτως ο Γρηγόριος Νύσσης (πολύ δε περισσότερο οι άλλοι δύο Καππαδό-

κες Μ. Βασίλειος και Γρηγόριος Ναζιανζηνός) και ο Γρηγόριος Παλαμάς

δε θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται καν ανάμεσα στους φιλοσόφους,

επειδή δεν αποδέχονται, ως γνήσια τέκνα της δημοκρατικής ελληνικής

σκέψης, ούτε το μύθο της ουσιολογίας-ιδεολογίας ούτε το μύθο της ταυ-

τιστικής λογικής ούτε το μύθο της αυτόματης ενύπαρξης όληςτης γνώ-

σης-επιστήμης στην ψυχή-νου του κάθε βλαμμένου.

Δια τούτο κατ’ αυτόν «η σκέψη του Νύσσης είναι αυτοαντιφατική»

(ο.π.σ. 15) και ο ίδιος «κυκλοθυμικός» (βλ. ο.π.σ. 52, 54 και 65)! Και όλα

αυτά γράφονται τη στιγμή μάλιστα που αυτός ο νέος «φιλοσοφών» είναι

οπαδός του μύθου της ταυτιστικής λογικής του Αριστοτέλη, τον οποίο

επιχειρεί να τον ωραιοποιήσει μετονομάζοντάς τον ως «απόλυτη αντισ-

τοιχία μεταξύ γλώσσας και σκέψης» (ο.π.σ. 58), πράγμα που είχε απορ-

ρίψει δια μακρών όλος ο δημοκρατικός ελληνισμός, οι Πατέρες και ιδιαί-

τερα ο Νύσσης και επαναλαμβάνει ο Ιωσήφ Καλόθετος μαζί με το Γρ.

Παλαμά κατά του Γρηγορά. Ήδη το Μάιο του 2007 δημοσιεύτηκε στα ελ-

151

Αυτή όμως η προϋπάρχουσα αλήθεια-γνώση-επιστήμη

του πλατωναριστοτελισμού και των ακολούθων τους δεν

ενυπάρχει στην ψυχή-νου όλων των ανθρώπων παρά μόνο

σε ελαχιστότατους «φιλοσόφους-βασιλείς» και δεν είναι κα-

θόλου μια ενιαία και αμετάβλητη αλήθεια αλλ’ είναι κάκισ-

τες φαντασιώσεις προσαρμοζόμενες κατά περίσταση και

κατά τέτοιο τρόπο ώστε να παρουσιάζουν την πραγματικό-

τητα (νοητή ή αισθητή) όπως αυτοί επιθυμούν ή όπως θα

ληνικά το έργο του Κ. Καστοριάδη, Η ελληνική ιδιαιτερότητα. Από τον

Όμηρο στον Ηράκλειτο. Σεμινάρια 1982-1983, εκδ. Κριτική, Αθήνα. Σ’

αυτό το έργο ο φιλόσοφος αποδεικνύει: ότι οι προπλατωνικοί δημοκρατι-

κοί φιλόσοφοι, διανοούμενοι και δήμοι, επειδή ακριβώς αμφισβήτησαν

τους μεταφυσικούς μύθους και εξωκοινωνική θέσμιση της κοινωνίας,

δημιούργησαν (από τον 7ο π.Χ. μέχρι και τον 5ο π.Χ. αιώνα) το ελληνικό

θαύμα, στο οποίο δεν έχει καμιά θέση η ταυτιστική λογική και η ψευδο-

παντογνωσία των ελαχιστοτάτων.

Αυτό το μοναδικό ελληνικό θαύμα το δημιούργησαν οι δημοκρατικοί δή-

μοι και οι εξής φιλόσοφοι, ποιητές και διανοούμενοι: Ξενοφάνης, Ηράκ-

λειτος, Εμπεδοκλής, Λεύκιππος, μέγας Δημόκριτος, Τραγικοί, Σοφιστές,

Ηρόδοτος, Θουκυδίδης και συνεχίζουν οι δημοκρατικοί με τους επικού-

ρειους και όλους τους Έλληνες Πατέρες. Η απόρριψη της μεταφυσικής

και η δημιουργία της δημοκρατίας-φιλοσοφίας και η εγκαινίαση μιας

σκέψης που υπερβαίνει κατά πολύ την ταυτιστική λογική αναπτύσσον-

ται στις σελίδες 307-527 όπου ο αναγνώστης θα βρει πάρα πολύ πλούσια

και σύγχρονη βιβλιογραφία.

Για δε το Γρηγόριο Παλαμά προτείνει ο Δημητρακόπουλος μετριοπαθώς

«να μη συμπεριλαμβάνεται στις ιστορίες της φιλοσοφίας» σε αντίθεση

με το φανατικό παπικό M. JUGIE που είπε ότι «δεν πρέπει σε καμία πε-

ρίπτωση να δούμε στο πρόσωπο του Παλαμά ένα φιλόσοφο» (δεύτερο

έργο 1977, σ. 120)! Ο ίδιος πάντως επαναλαμβάνει ότι ο Παλαμάς δεν

είναι καθόλου φιλόσοφος (ο.π.σ. 55, 56 και 59). Κύριο θέμα αυτής της με-

λέτης είναι ν’ αποδείξει ότι όντως οι τρεις Γρηγόριοι, ο Μ. Βασίλειος, όλοι

οι Ορθόδοξοι Πατέρες και ο Ιωσήφ Καλόθετος όντως δεν είναι φιλόσοφοι

της πλατωναριστοτελικής μωρίας. Οι αποδείξεις θα στραφούν κατά των

ιδρυτών της μωρίας, οι παρακεντέδες ας παρακολουθήσουν τι υποστηρί-

ζουν οι φιλόσοφοί τους.

152

συνέφερε στους τυράννους, στων οποίων την υπηρεσία ήταν

στρατευμένοι.

Είδαμε τα πολιτικά έργα του Πλάτωνα, στην ίδια περίπου

κατεύθυνση και ο Αριστοτέλης δογματίζει:

1) Ότι «το άριστο πολίτευμα δε θα αναγνωρίσει δικαιώμα-

τα πολίτου σε κανένα ασκούντα βάναυση (χειρονακτική) ερ-

γασία5» και τούτο διότι οι βάναυσες εργασίες «ἄσχολον γάρ

ποιοῦσι τήν διάνοιαν καί ταπεινήν»6, επί πλέον «ἀγενής ὁ

τοιοῦτος βίος καί πρός ἀρετήν ὑπεναντίος»7, ενώ η σχολή και

ο κιναιδισμός υπηρετούν την αρετή, την πολιτική και τη φι-

λοσοφία!8

2) Ότι η αρετή διαιρείται σε δεσποτική και υπηρετική.

«Τόν ἄρχονται τελέαν ἔχειν δεῖ τήν ἠθικήν ἀρετήν», οι δε

υπόλοιποι (δούλοι, γυναίκες, βάναυσοι, γεωργοί, έμποροι,

τεχνίτες, μισθωτοί, ναυτικοί κ.λ.π.) θα πρέπει να έχει έκασ-

τος τόση ηθική αρετή όση «ἐπιβάλλει αὐτοῖς» ο άχρων!9

3) Ότι «εἰσι φύσει δοῦλοι», οι οποίοι έχουν τόσο μόνο λο-

γικό όσον αρκεί για να αισθάνονται, χωρίς όμως να έχουν

πλήρες το λογικό τους. Η χρησιμότητα των δούλων λίγο δι-

αφέρει από εκείνη των ζώων!10 Και συνεχίζει αδιάντροπα ότι

για τους δούλους «καί συμφέρει τό δουλεύειν καί δίκαιόν

ἐστιν»11.

4) Ότι «ὁ μέν γάρ δοῦλος ὅλως οὐκ ἔχει τό βουλευτικό, τό

δέ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον»12, το ίδιο λέει ότι συμβαίνει

και με τις ηθικές αρετές. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για το-

5 Πολιτικά, 1278α, 9-10. 6 Ο.π. 1337b, 16-17. 7 Ο.π. 1328b, 44-45. 8 Βλ. ο.π. 1329α, 1. 9 Ο.π. 1260α, 18-22. 10 Ο.π. 1254b, 21-27. 11 Ο.π. 1255α, 2-3. 12 Ο.π. 1260α, 13-14.

153

υς ελεύθερους χειρόνακτες (τους βάναυσους), διότι «ὁ βάνα-

υσος τεχνίτης ἀφωρισμένην τινά ἔχει δουλείαν»13, για το λόγο

αυτό στα παλιά χρόνια δεν εκλέγονταν σε αξιώματα οι βά-

ναυσοι, επιτράπηκε η εκλογή μόνο όταν επικράτησε η άκρα-

τη δημοκρατία το 508 π.Χ. με τον Κλεισθένη, λέει μετά δυσ-

φορίας ο Αριστοτέλης!14

Το δε άκρον άωτον αυτού του κοινωνικού ρατσισμού α-

ποκαλύπτεται στην ακόλουθη πρόταση «οργάνωσης»της

«άριστης» πολιτείας:

Κάτωθεν των ναών, λέει ο Αριστοτέλης, πρέπει να κα-

τασκευαστεί μια αγορά τέτοια όπως συνηθίζεται στη Θεσ-

σαλία, την οποία ονομάζουν «Ελευθέραν». Αυτή η αγορά

πρέπει «καθαράν εἶναι τῶν ὠνίων πάντων, καί μήτε βάναυσον

μήτε γεωργόν μήτ’ ἄλλον μηδένα τοιοῦτον παραβάλλειν μή

καλούμενον ὑπό τῶν ἀρχόντων»15.

Έτσι με τα αντικοινωνικά δόγματα και με τη «λογική»

του ο Αριστοτέλης, αφού έβγαλε εκτός πολιτικών δικαιωμά-

των, εκτός αρετής, λογικής και εκτός όλων των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων τους δούλους, τις γυναίκες και όλους τους χει-

ρόνακτες, δηλαδή τη συντριπτική πλειοψηφία της «άριστης»

πόλης, απομένει να δούμε τι είπε για τους ελάχιστους ελεύ-

θερους πολίτες και για τους άρχοντες.

Στην άριστη πολιτεία και πάλι για τους άρχοντες και το-

υς ελεύθερους πολίτες δεν είναι δυνατό να είναι μια και η

αυτή η αρετή του πολίτη και του αγαθού άνδρα16. Αγαθός

άνδρας, δηλαδή άρχοντας, θεωρείται εκείνος, ο οποίος έχει

την τέλεια αρετή17 και αυτή είναι η αγαθότης και η φρόνηση,

13 Ο.π. 1260b, 46-47. 14 Βλ. ο.π. 1277b, 2-3. 15 Ο.π. 1331α, 33-39. 16 Ο.π. 1277α, 1-2. 17 Βλ. ο.π. 1276b, 35-36.

154

ο πολίτης δεν είναι αναγκαίο να είναι φρόνιμος18. Εδώ επιχε-

ιρεί ο Αριστοτέλης να δικαιολογήσει αυτή την παραδοξολο-

γία του με το εξής ηλίθιο επιχείρημα: δια τούτο ίσως ο Ιάσων

ο τύραννος των Φερών της Θεσσαλίας είπε ότι θα πέθαινε

από την πείνα, όταν θα έπαυε να είναι τύραννος, «ὠς οὐκ

ἐπιστάμενος ἰδιώτης εἶναι»19!

Επί πλέον εκτός από τη δεσποτική εξουσία (η οποία ασ-

κείται επί των δούλων) υπάρχει και μια άλλη αρχή «καθ’ ἥν

ἄρχει τῶν ὁμοίων τῷ γένει καί τῶν ἐλευθέρων. Ταύτην γάρ

λέγομεν εἶναι τήν πολιτικήν ἀρχήν, ἥν δεῖ τόν ἄρχοντα

ἀρχόμενον μαθεῖν…»20. Όμως και πάλι ο Αριστοτέλης, ενώ

δέχεται ότι άρχων και πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν να

άρχουν και να άρχονται, εν τούτοις διαχωρίζει το είδος της

σωφροσύνης και της δικαιοσύνης και ισχυρίζεται ότι άλλο

είδος σωφροσύνης και δικαιοσύνης είναι το αρμόζον στον

άρχοντα και άλλο στον ελεύθερο αλλά αρχόμενο πολίτη!21

Και δογματίζει επιγραμματικά: «ἡ δέ φρόνησις ἄρχοντος

ἴδιος ἀρετή μόνη»22, του «ἀρχομένου δέ γε οὐκ ἔστιν ἀρετή

φρόνησις, ἀλλά δόξα ἀληθής»23. Αφού κατακερμάτισε τόσο

18 Βλ. ο.π. 1277α, 26-28. 19 Ο.π. 1277α, 2628. 20 Ο.π. 1277b, 7-10. 21 Βλ. ο.π. 1277b, 14-21. 22 Ο.π.1277b, 27-28. 23 Ο.π. 1277b, 30-31

Δόξα αληθής, τη φράση αυτή οι διάφοροι ερμηνευτές και σχολιαστές την

ερμήνευσαν διαφοροτρόπως, ίσως η ορθότερη ερμηνεία είναι: η πραγμα-

τική, η τυφλή εμπιστοσύνη του πολίτη προς τον άρχοντα, εφόσον «δεῖ δ’

ἕκαστον τό καθ’ αὑτόν ἔργον εὖ ποιεῖν, τοῦτο δέ ἀπ’ ἀρετῆς» (ο.π. 1276b,

40-42), αρετή όμως διάφορη κατά περίσταση και κατά τις διάφορες κοι-

νωνικές τάξεις. Αυτό το αίσχος είναι δανεισμένο από την Πολιτεία του

Πλάτωνα και συγκεκριμένα από τον ορισμό της δικαιοσύνης του Σωκρά-

τη: «τό τά αὑτοῦ πράττειν», με άλλα λόγια: ο καθένας οφείλει να πράττει

για το κοινωνικό σύνολο εκείνο «εἰς ὅ αὐτοῦ ἡ φύσις ἐπιτηδειοτάτη

πεφυκυῖα εἴη» (Πολιτεία 433α). Ποιός όμως, όσο σοφός και αδέκαστος κι

155

άδικα και ρατσιστικά την αρετή ο Αριστοτέλης πηγαίνει στο

δια ταύτα, σ’ αυτό που πάσχιζε και επιθυμούσε να πει αλλ’

έπρεπε και να βρει σοφίσματα τουλάχιστον οφθαλμοφανή,

και αυτό είναι η απόλυτη εξουσία του ενός. Λέει λοιπόν και

αυτός μετά τον Πλάτωνα αδιάντροπα: «Εἰ δέ τίς ἐστιν εἷς

τοσοῦτον διαφέρων κατ’ ἀρετῆς ὑπερβολήν…ὥσπερ γάρ θεόν

ἐν ἀνθρώποις εἰκός εἶναι τόν τοιοῦτον. Ὅθεν δῆλον ὅτι καί τήν

νομοθεσίαν ἀναγκαῖον εἶναι περί τούς ἵσους καί τῷ γένει καί

τῇ δυνάμει, κατά δε τῶν τοιούτων οὐκ ἔστι νόμος. Αυτοί γάρ

εἰσι νόμος. Καί γάρ γελοῖος ἄν εἴη νομοθετεῖν τις πειρώμενος

κατ’ αὐτῶν»24. Παρούσα λοιπόν όλη η θεωρητική πηγή των

ολοκληρωτισμών. Υποθέτει ο Αριστοτέλης, όπως προηγου-

μένως και ο δάσκαλός του, ότι κάποιος έχει καθ’ υπερβολή

την αρετή και αυτός ισούται με το Δία25 και είναι υπεράνω

των νόμων, άρα κάνει ό,τι θέλει. Σ’ αυτή την κατεύθυνση

κινούνται όλοι οι θεωρητικοί του φασισμού-ναζισμού από

τον Πλάτωνα, Άνσελμο Καντερβουρίας, Θωμά Ακινάτη και

τους υπόλοιπους του πλατωναριστοτελισμού. Γελοίως δε ο

Αριστοτέλης επιχειρεί να δικαιολογήσει την υστερόβουλη

υπόθεση για υπερβολική κατοχή της τέλειας αρετής με ένα

ρατσιστικό και ηλίθιο παράδειγμα παρμένο από τη ζούγκλα.

Λέει συγκεκριμένα ότι αυτοί οι άκρως «ενάρετοι» άρχοντες,

οι εξισωμένοι με τους θεούς, θα μπορούσαν ν’ απαντήσουν

αν είναι, και με ποιά κριτήρια θα καθορίσει τι πρέπει να πράττει ο άλ-

λος; Για να κατανοήσουμε τη ρατσιστική και φασιστική σκέψη του Πλά-

τωνα και του Αριστοτέλη θα πρέπει να δούμε τι ρόλο παίζει η παντοδύ-

ναμη και τα πάντα καλώς ποιούσα φύση, η οποία αλάθητα καθορίζει δια

παντός ποιός είναι ο σοφός, βασιλιάς, άρχων, τύραννος και ποιοί οι δού-

λοι, οι βάνναυσοι, οι απλοί πολίτες, οι οποίοι, αν δεν υπακούουν τυφλά

τους εκ φύσεως «φιλοσόφους-τύραννους», θα φονεύονται, επειδή έτσι το

επιτάσσει είτε η πολιτική επιστήμη του Πλάτωνα είτε η εκ φύσεως πολι-

τική «φρόνηση» του άρχοντα του Αριστοτέλη. 24 Ο.π. 1284α, 4-17. 25 Ο.π. 1284b, 34-35.

156

σε ’κείνους που ζητούσαν ίσα δικαιώματα ό,τι κατά τον Αν-

τισθένη26 απάντησαν οι λέοντες στους λαγούς, οι οποίοι δη-

μιούργησαν και υποστήριζαν την αξίωση όπως όλα τα ζώα

έχουν ίσα δικαιώματα27. Και ακολουθεί η κατηγορική προσ-

ταγή (η δεύτερη μετά τον Πλάτωνα) των «φωτισμένων» βα-

σιλέων-τυράννων-φασιστών-ναζιστών, των τοιούτων αρ-

χόντων, των καθ’ υπερβολή εναρέτων, δεν πρέπει να εξου-

σιάζουν οι άλλοι πολίτες, διότι τότε αυτή η αξίωση θα ισο-

δυναμούσε προς την αξίωση να εξουσιάζουν το Δία. Δεν α-

πομένει λοιπόν, όπως φαίνεται φυσικό, παρά οι πάντες να

υπακούουν ασμένως στον τοιούτο ώστε αυτοί να είναι ισόβι-

οι, «αΐδιοι» βασιλείς στις πόλεις28. Οι τυφλά ακολουθούντες

τον Αριστοτέλη Άνσελμος Καντερβουρίας και Θωμάς Ακι-

νάτης αντικατέστησαν το Δία αυτού με το χριστιανικό Θεό

της απόλυτης ισότητας και της ανιδιοτελούς αγάπης και ο

παπισμός και ο προτεσταντισμός δογμάτισαν εκείνο το φα-

σιστικό «ελέω Θεού» βασιλεία-τυραννία, που ισχύει από τον

11ο μ.Χ. αιώνα, από τότε που έγραψε εκείνο το αντιχριστια-

νικό τερατούργημα το Cur Deus homo ο Άνσελμος, μέχρι

σήμερα στην αντιχριστιανική Δύση.

Είδαμε και θα δούμε στη συνέχεια ότι σύμπας ο αρχαίος

δημοκρατικός ελληνισμός αλλά και ο χριστιανικός απεχθα-

νόταν την πλατωναριστοτελική μεταφυσική κυρίως για τα

φασιστικά-απάνθρωπα πολιτικά έργα αυτών, οι λαοί της

Δύσης όμως υποτάχθηκαν από τους βάρβαρους κατακτητές

στον πλατωναριστοτελικό φασισμό, στον οποίο προσάρμο-

σαν και τελικά εξολοκλήρου υπόταξαν και το χριστιανισμό

26 Ο μαθητής του Σωκράτη Αντισθένης αναφέρει τους λόγους των λαγών

και την απάντηση των λεόντων: οι λαγοί ζητούσαν την ισότητα όλων

των ζώων∙ οι λέοντες είπαν σ’ αυτούς: θα έπρεπε αυτές τις αξιώσεις σας

να υποστηρίζετε με δόντια και νύχια όμοια με τα δικά μας. 27 Βλ. ο.π. 1284α, 18-20. 28 Βλ. ο.π. 1284b, 33-38.

157

οι τρεις «μεγάλοι» «φιλόσοφοι» Αυγουστίνος, Άνσελμος, Α-

κινάτης. Αυτή η φασιστική μωρία έγινε ήδη γνωστή στη Δύ-

ση τουλάχιστο σήμερα. Όμως οι πολλοί του Αθηναϊκού ιδεο-

λογικού τενεκετζίδικου τι λόγους έχουν και πασχίζουν να

επαναφέρουν ό,τι έχει γελοιοποιηθεί από τις επιστήμες και

από τη φιλοσοφία; Μήπως πληρώνονται με τις λέξεις για

αποπροσανατολισμό των κοινωνιών; Ιδού τι προτείνει ο Γ. Α.

Δημητρακόπουλος μαζί με το λατινόφρονα καρδινάλιο Βησ-

σαρίωνα για να εξέλθει ο ελληνισμός από την «πνευματική

ένδεια». Γράφει λοιπόν ο Βησσαρίων προς τον Κωνσταντίνο

ΙΑ΄ Παλαιολόγο (1449-1453) και του προτείνει να βγάλει το

«γένος» από την «κρατήσασαν μαλακίαν (sc. ανοησία λόγω

απαιδευσίας) και βλακείαν» και να του αποδώσει «την αρχαία

ευγένεια της ψυχής»με το να καταδεχθεί και αυτός και το

γένος να «παραλάβουν» από την Ευρώπη τα φώτα που εκεί-

νη με περισσή προθυμία είχε λάβει κάποτε από τους Έλλη-

νες∙ «εἰ καί Λατῖνοι. ᾐσχύνθησαν παρ’ Ἑλλήνων ἅ μή αὐτοί

εἶχον παραλαβεῖν», παρατηρεί, «οὐκ ἄν εἰς τόδε σοφίας προ-

ήχθησαν»29. Όμως είδαμε ότι η πλατωναριστοτελική μωρία

δε φέρνει φώτα αλλά φασισμό.

29 Επιστολή 13, GG 5 και 15-16∙ ed. L. Möhler 1942: 442, 5-13 και 447, 7-

37∙πβ. I. Ševčenko 1961: 177. Βλ. Δημητρακόπουλου, Από την ιστορία του

Βυζαντινού Θωμισμού, Πλήθων και Θ. Ακινάτης, εκδ. Παρουσία, Αθήνα

2004 σ. 18, σημ. 2.

158

Η απομυθοποίηση της μεταφυσικής προΰπαρξης

της αλήθειας και της ενύπαρξης αυτής στην ψυχή-

νου μόνο ελαχιστοτάτων.

Ο μύθος της προΰπαρξης όλης της αλήθειας-γνώσης του

Πλάτωνα και Αριστοτέλη καταρρέει από μόνος του, από τα

ίδια τα πολιτικά τους έργα. Αυτή η υποτιθέμενη αλήθεια,

που ενυπάρχει μυστηριωδώς στην ψυχή τους, όπως υποστη-

ρίζουν στα έργα τους περί ψυχής, αντικαθίστανται στα πο-

λιτικά τους με μια ηλιθιότατη, «ανέντιμη», «αποτρόπαιη»,

«ασυνάρτητη», «αντιδραστική» σοφιστική, η οποία «στερείται

αιδώ του πνεύματος και της επιχειρηματολογίας» και επιχει-

ρεί με «ασύστολα ψεύδη»30 και με παιδαριώδεις διαστροφές ν’

αποδείξει ο Αριστοτέλης μετά τον Πλάτωνα ότι οι Αθηναίοι

πολίτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι:

Ανόητοι διότι ο δούλος έχει τόσο μόνο λογικό όσο αρκεί

για να αισθάνεται, χωρίς όμως να έχει πλήρες το λογικό του,

δια τούτο η χρησιμότης των δούλων και ζώων λίγη διαφορά

έχει31. Επί πλέον «ὁ δοῦλος ὅλως οὐκ ἔχει τό βουλευτικόν, τό

δέ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον»32.

Εκτός από τους δούλους και τις γυναίκες και όλοι οι ερ-

γαζόμενοι (τεχνίτες, γεωργοί, έμποροι, μισθωτοί, ναυτικοί

κ.λ.π.), οι βάναυσοι «τοσούτον ἐπιβάλλειν ἀρετῆς ὅσον περ

καί δουλείας∙ ὁ γάρ βάναυσος τεχνίτης ἀφωρισμένην τινά

ἔχει δουλείαν»33, διότι οι βάναυσες εργασίες «ἄσχολον γάρ

30 Οι χαρακτηρισμοί αυτοί υπάρχουν στον Κ. Καστοριάδη, Ο Πολιτικός

του Πλάτωνα, επτά σεμινάρια στην ΄Ecole des hautes ètudes en sciences

sociales, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001 σ. 37, 40, 224, 220 και 274 και αναφέρον-

ται στον Πλάτωνα, εμείς θα δούμε ότι πρέπει να ισχύουν το ίδιο και για

τον Αριστοτέλη. 31 Πολιτικά 1254b, 24-27. 32 Ο.π. 1260α, 13-14. 33 Ο.π. 1260b, 1-2.

159

ποιοῦσι τήν διάνοιν καί ταπεινήν»34 και δια τούτο οι βάναυσοι

δεν πρέπει να έχουν κανένα πολιτικό δικαίωμα!35

Σ’ αυτό το σημείο πρέπει ν’ αντιπαραβάλουμε το του Α-

ποστόλου Παύλου: «οὐκ ἔνι Ἕλλην οὐδέ Ἰουδαῖος, βάρβαρος,

Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἄρσεν καί θῆλυ»36 και να τονίσο-

υμε ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (σταδιακά από τον 4ο μ.Χ.

αιώνα) κάτω από αυτό και από άλλα πάρα πολλά παραπ-

λήσια χωρία της Καινής Διαθήκης δια νόμου κατάργησε τη

δουλεία, η οποία επανήρθε στη μεσαιωνική Δύση, επειδή και

όταν κυρίως με τους Άνσελμο και Ακινάτη ο χριστιανισμός

υποτάχθηκε στα απάνθρωπα πλατωναριστοτελικά κελεύσ-

ματα, τα οποία προτείνουν να επαναδανεισθούμε από τη

Δύση Βησσαρίων, Γ. Δημητρακόπουλος και Λίνος Γ. Μπενά-

κης37.

Στη συνέχεια ο Αριστοτέλης και τους ελεύθερους πολίτες

τους αφήνει εκτός εξουσίας και φρονήσεως, εφόσον υπάρχει

ο ένας, ο οποίος υπερέχει τόσο πολύ κατ’ αρετή, φρόνηση

κ.λ.π., όπως είδαμε.

Στην «άριστη πολιτεία» λοιπόν είναι εκτός αρετής, δικαι-

οσύνης, ισότητας, ελευθερίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων,

φρονήσεως, λογικής και φιλοσοφίας το σύνολο των πολιτών.

Και όλες αυτές οι προϋπάρχουσες έννοιες είναι το ίδιο

πράγμα με το νου του, διότι: «ἐπί τῶν ἄνευ ὑλης τό αὐτό ἐστι

τό νοοῦν καί τό νοούμενον» 38.

34 Ο.π. 1337b, 16. 35 Ο.π. 1277b, 2-3. 36 Γαλ. 3, 25 και Κολ. 3, 11. 37 Βλ. σελ. 72. και σημ. 29 στο παρόν Κεφάλαιο. Ο Λ. Μπενάκης προλογί-

ζει αυτό το έργο του Γ. Δημητρακόπουλου και ισχυρίζεται ότι «προβάλλει

έντονα το αίτημα της έκδοσης των ελληνικών μεταφράσεων των θωμικών

Summae» σ. 13 και 14. Και όλα αυτά γράφονται τη στιγμή που ολόκληρη η

Δύση αγωνίζεται ν’ απελευθερωθεί και από το Θωμισμό και από τον α-

ριστοτελισμό. 38 Περί ψυχής 430α, 3-4.

160

Άρα τίποτα δεν προϋπάρχει στον ουρανό, στα σύννεφα,

στη φύση, οι ίδιοι οι διεστραμμένοι νόες είναι εκείνοι που

τόσο ανέντιμα, αποτρόπαια, αναίσχυντα, μυθολογικά πασ-

χίζουν με σοφίσματα ευτελέστατα, ρατσιστικά, φασιστικά,

στερούμενα οποιασδήποτε αιδούς του πνεύματος να βγάλο-

υν όλους τους πολίτες εκτός ανθρωπίνων δικαιωμάτων και

να αποδώσουν από την άλλη μεριά όλα τα δικαιώματα στην

απόλυτη εξουσία. Όμως όλοι οι Έλληνες, εκτός από τους τυ-

ραννο-ολιγαρχικούς, γνώριζαν πολύ καλά, άριστα μάλιστα,

ότι οι ελληνικοί δημοκρατικοί Δήμοι ήταν εκείνοι που δημιο-

ύργησαν αυτό που ονομάζουμε σκέψη, αλήθεια, γνώση,

γλώσσα, αγαθό, ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη, αρετή, ηθι-

κή, δημοκρατία, φιλοσοφία, επιστήμη και οτιδήποτε άλλο

νοητό ή σκεφτό. Γνώριζαν επίσης ότι όλα αυτά δεν κατέβη-

καν από τον ουρανό ή μέσα από το νου οποιουδήποτε βλαμ-

μένου ούτε είναι κλειστές apriori αλήθειες αμετάβλητες για

πάντα και από πάντα παγιωμένες αλλά τα πάντα υπόκειν-

ται στην αμφισβήτηση, στην κριτική, στην αλλοίωση, στην

επανατοποθέτηση, στο στοχασμό και στον αναστοχασμό.

Έτσι σήμερα πλέον ομολογείται από την απελευθερωμένη

επιστήμη και φιλοσοφία ότι στον αρχαίο ελληνισμό έχουμε

δύο εκ διαμέτρου αντίθετες φιλοσοφίες: 1) τη μεγάλη δημιο-

υργία των δημοκρατικών διανοητών-πολιτών και 2) εκείνη

την επαίσχυντη προσπάθεια διαστροφής και αντιστροφής

αυτής της μεγαλουργίας από τους μεταφυσικούς μύθους

των Σωκράτη, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, η οποία όμως ποτέ

μα ποτέ δεν πέρασε, δεν μπορούσε να περάσει στον ελλη-

νισμό, διότι οι Αθηναίοι και μαζί τους ολόκληρος ο δημοκρα-

τικός ελληνισμός δεν ανεχόταν κάν να τους υποτιμούν οι

παρακεντέδες, να τους υβρίζουν, να τους στερούν την πολυ-

πόθητη ελευθερία, να τους κατατυραννούν και δια τούτο

ωσάκις τους το επέτρεψαν οι πολιτικές συγκυρίες τον 4ο π.Χ.

αιώνα εξαπόστειλαν τους διαστορφείς κακείν κακώς, ως θε-

161

ωρητικούς δασκάλους της τυραννίας. Δε δεχόταν ο ελληνισ-

μός ότι ηθική, φρόνηση, αρετή, δικαιοσύνη, ισότητα, ελευθε-

ρία, σοφία, επιστήμη, φιλοσοφία κ.λ.π. είναι η στέρηση των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους πολίτες. Ούτε πίστευε

ότι κάποιοι θεοί ή η παντοδύναμη φύση ή η ratio ή ο ορθολο-

γισμός μπορούν να καταδικάσουν το 99,9% των πολιτών και

να δώσουν στον ένα την απόλυτη εξουσία. Ήταν πεπεισμέ-

νος αντίθετα ότι μόνο διεστραμμένοι νόες δημιούργησαν και

επέβαλαν δια της βίας αυτά τα τερατουργήματα.

Αν όντως «ό,τι σχεδόν σκέπτεται η Δύση σήμερα, ακόμη

και μέσα στους φαινομενικά πιο ανατρεπτικούς λόγους της,

πηγάζει από την εξάρνηση δημιουργίας νέου είδους»39, ουσίας,

μορφής, είναι, όντος κλ.π., εάν η οργάνωση της κοινωνίας

γίνεται-καθορίζεται από ένα αλλού (φυσικό, λογικό ή οντο-

λογικό) και εάν ο Χάιντεγκερ ως εκπρόσωπος του μεταφυσι-

κού ιδεαλισμού και οι μαρξιστές ως εκπρόσωποι του μετα-

φυσικού υλισμού συναντώνται περίεργα (περίεργα φαινο-

μενικά) πάνω στο θέμα της «αποκάλυψης» αυτού που παρέ-

μενε κρυμμένο, αλλά που ήταν, εννοείται, ήδη εδώ, εφόσον

η ουσία του ήταν «ήδη εδώ», τότε όχι μόνο απλά είμαστε βα-

θιά νυχτωμένοι (νυχτωμένοι διότι και εμείς οι νεοέλληνες

ακολουθούμε τυφλά τη Δύση ή μας βιάζουν να την ακολου-

θήσουμε) αλλά και ζούμε το αδιανόητο δράμα να αλληλοτο-

υφεκίζονται «ιδεαλιστές» και «υλιστές», επειδή μέσα σ’ αυτή

την ατέλειωτη Κωμωδία των παρεξηγήσεων ο καθένας ισ-

χυρίζεται ή μπορεί να ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε καλύτερα

το κρυμμένο!40

Και όλα αυτά δείχνουν ότι είμαστε φιλοσοφικά πιο πίσω

από τον 5ο και 4ο π.Χ. αιώνα, διότι τότε και ο μέσος απλός

πολίτης (αυτός που αποκαλούσε ο Αριστοτέλης βάναυσο)

39 Κ. Καστοριάδη, η Φαντασιακή θέσμιση της Κοινωνίας, μν. έργ. σ. 289. 40 Βλ. ο.π.σ. 290.

162

γνώριζε κάλλιστα ότι η προΰπαρξη των ιδεών, ουσιών, σο-

φίας, ηθικής κ.λ.π. ήταν καθαρά μια γελοία μυθολογία, η

οποία όμως μέσα από τις φαιδρότητες μετατράπηκε σε φα-

σιστική ιδεολογία των τυράννων και δια τούτο και καταδι-

κάσθηκε από το σύνολο των δημοκρατών επανειλημμένα.

Τώρα όχι απλά μόνο οι διάφοροι διανοουμενίσκοι γραι-

κύλοι οι βοσκηματωδώς παπαγαλίσαντες ό,τι έτυχε από τον

πλατωναριστοτελικό δυτικό απανθρωπισμό αλλά κυρίως

όλοι οι των φιλοσοφικών σχολών (εκτός από το τμήμα ψυ-

χολογίας της φιλοσοφικής σχολής Θεσσαλονίκης που παρα-

κολουθεί τις τελευταίες παγκόσμιες πνευματικές-

επιστημονικές επαναστάσεις) είναι εκείνοι που είναι τυφλά

υποταγμένοι στην πλατωναριστοτελική μωρία, την οποία

θεωρούν ως τη μόνη «φιλοσοφία» και μάχονται γελοιωδώς

όλους όσους την γελοιοποίησαν, φαγώνονται όλοι αυτοί και

διατυμπανίζουν ψευδώς ότι ο Ιουστινιανός το 529 έκλεισε

την Ακαδημία των Αθηνών41, για να υπονοήσουν ότι έκτοτε

έχουμε σκοταδισμό στην Ανατολή, ενώ στη Δύση του Αυ-

γουστίνου, Άνσελμου, Ακινάτη και όλων των υπολοίπων

πλατωναριστοτελικών έχουμε φωταδισμό, χωρίς κάν να δύ-

νανται από την τύφλωσή τους να δουν ότι σύμπας ο δημοκ-

ρατικός ελληνισμός διαχρονικά, όλοι οι Μεγάλοι Έλληνες

Πατέρες και όλοι οι περί τον Παλαμά ησυχαστές πρώτα και

κύρια και πάνω απ’ όλα αγωνίσθηκαν να μην επέλθει η

πλατωναριστοτελική μεταφυσική διαστροφή στη γλώσσα,

στη φάτιν (νοηματοδότηση) της γλώσσας, στη φιλοσοφία,

στην επιστήμη, στη γνώση-αλήθεια-σκέψη, στην πολιτική,

41 Υπάρχουν σύγχρονες έρευνες και μελέτες που αποδεικνύουν: 1) ότι ο

Ιουστινιανός δεν έβγαλε κανένα διάταγμα σχετικό με το κλείσιμο της

Ακαδημίας, 2) ότι ο Αγαθίας, ο Δαμάσκιος, ο Σιμπλίκιος και οι τέσσερις

νεοπλατωνικοί που μετανάστευσαν για ένα χρόνο στην Περσία δε λένε

ότι έφυγαν επειδή καταργήθηκε η σχολή και 3) ότι η σχολή ένα χρόνο

μετά το 529 ξαναλειτούργησε χωρίς διακοπή, ως το τέλος του 6ου αιώνα.

163

στην ηθική, στην κοινωνία, διότι, αν επικρατούσε αυτή η δι-

αστροφή, τότε ολόκληρη η δημοκρατική δημιουργία του ελ-

ληνισμού θα τιναζόταν στον αέρα, εφόσον ο κάθε βλαμμέ-

νος ισχυρίζεται ότι αυτός και μόνο αυτός κατέχει χωρίς μά-

θηση όλη την προϋπάρχουσα αλήθεια επί παντός νοητού ή

αισθητού και όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι του πλανήτη θα

πρέπει να τους υπακούουν τυφλά ειδεμή θάνατος θα είναι η

παρακοή, όπως καταλήγει αυτή η φιλοσοφία των απατεώ-

νων.

Μετά από όλους τους δημοκρατικούς της αρχαιότητας

όλοι οι Μεγάλοι Έλληνες Πατέρες και οι Ησυχαστές αγω-

νίσθηκαν επί δύο χιλιάδες χρόνια πρώτα και κύρια για τα

παραπάνω θέματα και μετά για τη θεολογία, διότι, αν δεν

ξεκαθάριζε το πεδίο γνώσης, αλήθειας, φιλοσοφίας, γλώσ-

σας, τότε ούτε το τοπίο της θεολογίας θα ήταν δυνατό να

γνωσθεί ελεύθερα και αντικειμενικά, να ερευνηθεί έξω από

οποιαδήποτε apriori μυθεύματα, να υποστεί κριτική, να ε-

λεγχθεί εμπειρικά, να βιωθεί προσωπικά, να επαληθευθεί

αν όντως αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στην κοινωνική

ισότητα, δικαιοσύνη και ελευθερία, διότι, ό,τι προέρχεται

από την αντικοινωνική, ρατσιστική και μοιραία απάνθρωπη

πλατωναριστοτελική θεολογία, καταλήγει σ’ ένα γενικευ-

μένο απανθρωπισμό-φασισμό, όπως έγινε στη Δύση.

Αριστοτελική γνωσιολογία-οντολογία

Τους μύθους και της αριστοτελικής γνωσιολογίας ας μη

προσπαθήσει ο αναγνώστης να τους κατανοήσει με τα ση-

μερινά δεδομένα αλλά όπως ακριβώς ο ίδιος τους υπέθετε

και τους κατέγραψε.

164

Υποθέτει λοιπόν και ο Αριστοτέλης μετά τον Πλάτωνα

και δογματίζει ότι «ἡ ψυχή τά ὄντα πώς ἐστίν»42. Αυτό το

δόγμα ονομάζεται: Πρώτη γνωσιολογία-οντολογία, διότι θα

επαναλάβει αμέσως πιο κάτω το ίδιο και για το νου.

Για να δικαιολογήσει το μύθο που λέει ότι όλα τα όντα

είναι η ψυχή ή ενυπάρχουν στην ψυχή (των ελαχιστοτάτων

όπως είδαμε), θεωρεί όλα τα όντα ή αισθητά ή νοητά. Τα νο-

ητά τα ονομάζει και επιστητά και αφηρημένα και ουσία και

είδος (ιδέα) και όλα αυτά λέει ότι είναι η «επιστήμη» που ε-

νυπάρχει εκ φύσεως στην ψυχή μόνο των φιλοσόφων-

αρχόντων.43

Τα αισθητά, λέει, τα κατέχει το αισθητό μέρος της ψυχής.

Επειδή όμως το υλικό τμήμα των αισθητών δεν μπορεί να

υπάρχει στην ψυχή, όπως π.χ. ο λίθος, γι’ αυτό στην ψυχή

ενυπάρχει το είδος αυτών, εφόσον τα νοητά είναι στα αισθη-

τά είδη44.

Έτσι η ψυχή των τοιούτων «φιλοσόφων» apriori, εκ φύσε-

ως, εκ θεού, μυστηριώδης και αναπόδειχτα τελείως προγνω-

ρίζει τέλεια όλα ανεξαιρέτως τα νοητά, ακόμη και το θεό,

και όλα τα αισθητά, εφόσον η όλη αξία των αισθητών προ-

έρχεται από τη μορφή-είδος που ενυπάρχει ταυτοχρόνως και

σ’ όλα τα αισθητά και στην ψυχή των τοιούτων45.

Ταυτόχρονη λοιπόν γνωσιολογία και οντολογία.

Εφόσον όλη η γνώση των όντων ενυπάρχει στην ψυχή

τους συνεπάγεται ότι και ο λόγος για τα όντα είναι αυτονό-

ητος, απόλυτα αληθής, τετελεσμένος εσαεί και μάλιστα α-

42 Περί ψυχής 431b, 24 43 βλ. ο.π. 412α, 24-28. 44 βλ. ο.π. 432α, 1-7 45 «Λέγομεν δή γένος ἕν τι τῶν ὄντων τήν ουσίαν, ταύτης δέ τό μέν ὡς ὕλην,

ὅ καθ’ ἑαυτό οὐκ ἔστι τόδε τι, ἕτερον δέ μορφήν καί εἶδος, καθ’ ἥν ἤδη λέ-

γεται τόδε τι, καί τρίτον τό ἐκ τούτων», ο.π. 412α, 6-9.

165

πόλυτα καθορισμένος από τις κατηγορίες, λέξεις, ονόματα.

Αυτή ακριβώς είναι η περίφημη δυτική οντολογία.

Εκτός από το Γ. Δημητρακόπουλο και τον καθηγητή Λ.

Μπενάκη δυστυχώς και καθηγητής της θεολογικής Σχολής

Θεσσαλονίκης ισχυρίζεται ότι κάνει επιστήμη με τις παρα-

πάνω αριστοτελικές προϋποθέσεις και ότι ο Ιωάννης ο Δα-

μασκηνός επειδή δε δέχεται άκριτα, ως γνήσιος εκφραστής

της άλλης της δημοκρατικής ελληνικής σκέψης-φιλοσοφίας,

αυτούς τους μυθικούς παραλογισμούς: «δεν κάνει επιστή-

μη»46, «θα ήταν μάταιο να αναζητήσουμε κάποια υιοθέτηση

της φιλοσογικής επιστημολογίας στην ομάδα των αντιαιρετι-

κών πραγματειών του Δαμασκηνού»47, λέει ο εν λόγω καθη-

γητής, διότι ο Ιωάννης «συγγράφει θεολογία με τη βοήθεια

του Πνεύματος όχι μόνο στα αντιαιρετικά έργα, ή στην Έκδοσι

ακριβή αλλά και στα Διαλεκτική»48. Δια τούτο αποφαίνεται

ότι «η βασική του τριλογία είναι σαφέστατα τοποθετημένη

έξω από τα όρια των επιστημών»!49

Επί τέλους για ποια αριστοτελική επιστήμη ή φιλοσοφία

μπορούμε να μιλάμε τουλάχιστον σήμερα μετά την πρόοδο

των νεοτερικών επιστημών-φιλοσοφίας ή σύμφωνα με την

ελληνική δημοκρατική φυσιολογική φιλοσοφία-σκέψη τόσο

την αρχαία όσο και την Πατερική, η οποία απέρριψε από τη

γένεσή της ακόμη κάθε μυθική, υποθετική, αυθαίρετη και

κοινωνικά άκρως επικίνδυνη μεταφυσική της προΰπαρξης

όλης της αλήθειας, γνώσης, ουσίας, είδους, νοητών, της ενύ-

παρξης αυτών στην ψυχή-νου ορισμένων μόνο προνομιού-

χων και της καταγραφής αυτών στα κακουργηματικά τους

έργα, όπως είδαμε και θα δούμε ότι είναι τα πολιτικά έργα

46 Λάμπρου Χ. Σιάσου, Πατερική κριτική της φιλοσοφικής μεθόδου, εκδ.

Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1989 σ. 28. 47 Ο.π.σ. 30. 48 Ο.π.σ. 32. 49 Ο.π.σ. 26.

166

και του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και του Άνσελμου του

θεωρητικού δασκάλου του δυτικού φασισμού;

Το παράδοξο είναι ότι ο εν λόγω φιλόσοφος ενώ αναφέ-

ρει ότι ο Δαμασκηνός δε δέχεται καμία δεισιδαιμονία, καμία

κίνηση των άστρων, ηλίου και σελήνης των Ελλήνων που να

επηρεάζει τις πράξεις των ανθρώπων διότι «ἡμεῖς

αὐτεξούσιοι ὑπό τοῦ δημιουργοῦ γενόμενοι κύριοι τῶν

ἡμετέρων ὑπάρχομεν πράξεων»50, εν τούτοις επανέρχεται

παραδόξως και λέει ότι: «ο Δαμασκηνός… παίρνει τις αποσ-

τάσεις του από την επιστημολογία των ελλήνων φιλοσόφων,

αποστάσεις που επιβάλλονται από τις αποκεκαλυμμένες α-

λήθειες της Βίβλου»51. Ο Δαμασκηνός καθώς και οι πρόγονοί

του γνωρίζουν άριστα ότι οι μύθοι της προΰπαρξης της αλή-

θειας, της ενύπαρξης στην ψυχή ορισμένων και της ταύτισης

αυτής με τα ονόματα ήταν καθαρά μια απάτη, μια ουτοπία,

μια φενάκη, μια διαστροφή και αντιστροφή της φυσιολογι-

κής, δημοκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας-επιστήμης, όπως

επίσης γνώριζαν ότι όχι μόνο είμαστε κύριοι των ημετέρων

πράξεων αλλά και οι δημιουργοί της σκέψης, της αλήθειας,

της γνώσης, της επιστήμης, της φιλοσοφίας και της γλώσ-

σας. Η δε Αγία Γραφή μόνο ορισμένα βασικά βιωφαλή έθεσε

και όλα αυτά υπόκεινται στην ανθρώπινη εμπειρική εξακρί-

βωση, όπως επιγραμματικότατα τονίζει δια μακρών ο Γρη-

γόριος Νύσσης κατά του Ευνομίου και επαναλαμβάνει ο Ιω-

σήφ Καλόθετος κατά του Γρηγορά, όταν ο τελευταίος ήθελε

και πάλι να υποτάξει όλη την αλήθεια και το Θεό ακόμη στο

δικό του νου και στα ονόματα.

50 Ι. Δαμασκηνού, Έκθεσις ακριβής ΙΙ 59, κά 117-120, βλ. και Σιάσου ο.π.σ.

29. 51 Ο.π.σ. 30.

167

Τα πάντα προέρχονται από την ανθρώπινη επίνοια τονί-

ζουν οι Καππαδόκες και επαναλαμβάνουν οι Ησυχαστές και

ο Καλόθετος.

Τα πάντα προέρχονται από την ανθρώπινη φαντασία, τη

δημιουργική ικανότητα των ανθρώπων τονίζουν σύγχρονοι

φιλόσοφοι52. Και η γελοιοποίηση των πλατωναριστοτελικών

συνοψίζεται στα εξής: «που ήταν λοιπόν κρυμμένο το πιάνο

κατά τη νεολιθική εποχή; Στις δυνατότητες του Είναι∙ αυτό

σημαίνει πως η ουσία του ήταν «ήδη εδώ»53 λέει η δυτική φιλο-

σοφία. Έτσι λοιπόν ψάχνοντας το κρυμμένο κάνουν και σή-

μερα δυστυχώς και Έλληνες «επιστήμη» και ελληνική ανάγ-

νωση του Αριστοτέλη τη στιγμή μάλιστα που σήμερα γνωρί-

ζουμε ότι τόσο για τον Αριστοτέλη όσο και για τον Πλάτωνα

είναι τελείως αδύνατο η επιστήμη να προέρθει και από το

πείραμα, την εμπειρική παρατήρηση, την τέχνη και γενικά

από την οποιαδήποτε ανθρώπινη δημιουργία και πραγματι-

κότητα γιατί κατ’ αυτούς η ουσία, το είδος-ιδέα, το τόδε τι

(δηλαδή το πραγματικό) και το τι ην είναι προϋπάρχουν τε-

τελεσμένα εσαεί και μάλιστα απόλυτα καθορισμένα από τα

ονόματα.

Άρα εφόσον η καρδιά, η ουσία των όντων είναι το είδος-

ιδέα και εφόσον τα είδη ενυπάρχουν τόσο στα αισθητά όντα

φύσει και στην ψυχή των τοιούτων φιλοσόφων επόμενο εί-

ναι να νομίζουν αυτοί και οι ακολουθούντες αυτούς (όπως

στην προκειμένη περίπτωση ο Βαρλαάμ, ο Ακίνδυνος και ο

Γρηγοράς) ότι κατέχουν αυτόματα και απόλυτα όλη τη γνώ-

ση όλων των όντων ακόμη και του Θεού, όπως επίσης πισ-

52 Από το 1965 στη Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας και στα υπόλοιπα

δέκα βαρύτατα φιλοσοφικά έργα του ο Κ. Καστοριάδης γελοιοποιεί κυρι-

ολεκτικά την πλατωναριστοτελική δυτική παραλυτική φιλοσοφία της

προΰπαρξης της αλήθειας, της ενύπαρξης στην ψυχή ορισμένων και της

ταύτισης με τα ονόματα. 53 Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μν. έργ. σ. 289.

168

τεύουν ότι μόλις ορίσουν ακριβώς το νόημα αυτής της αλή-

θειας η γνώση είναι ήδη εδώ απόλυτη, τετελεσμένη, αναμ-

φισβήτητη και όποιος την αμφισβητεί θα πρέπει να θανα-

τώνεται!

Αυτός ακριβώς είναι ο περίφημος μύθος της πλατωνα-

ριστοτελικής γνωσιολογίας και οντολογίας.

Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός,

συγχρονη εικόνα.

169

Μια δεύτερη γνωσιολογία-οντολογία

Νους-νόηση.

Λέγονται δεύτερη γνωσιολογία-οντολογία τα μυθάρια

εκείνα του Αριστοτέλη δια των οποίων προσπαθεί να εξειδι-

κεύσει πώς γίνεται η νόηση, το νοείν. Ό,τι είπε για την ψυχή

τα επαναλαμβάνει και τα επεκτείνει για το νου ως εξής:

1. «Τῶν πρώτων ὅρων και τῶν ἐσχάτων νοῦς ἐστί καί οὐ

λόγος»54. Ο νους λοιπόν είναι οι πρώτοι και έσχατοι όροι και

όχι ο λόγος, διότι «ὅλως δέ ὁ νοῦς ἐστίν ὁ κατ’ ἐνέργειαν τά

πράγματα [νοῶν]»55, που είναι τα ίδιο πράγμα με το ακόλου-

θο του Παρμενίδη, το οποίο παπαγαλίζουν όλοι οι ιδεαλισ-

τές: «ταὐτόν γάρ ἐστί νοεῖν τε καί εἶναι»56 και δια τούτο δογ-

ματίζει ο Αριστοτέλης και λέει ότι: «νοῦς μέν οὖν πᾶς ὀρθός

ἐστιν»57

2. Ο νους είναι ένα μόριο της ψυχής δια του οποίου αυτή

διανοείται και αντιλαμβάνεται και είναι ακόμη τόπος των

ειδών και δυνάμει τα είδη των όντων58 και «είδος ειδών»59.

3. «Ἐπί τῶν ἄνευ ὕλης τό αὐτό ἐστι τό νοοῦν καί τό νοού-

μενον, ἡ γάρ επιστήμη ἡ θεωρητική καί τό οὕτως ἐπιστητόν

(αφηρημένο) τό αὐτό ἐστίν»60. Για τα άυλα όντα το νοούν και

το νοούμενο είναι το ίδιο πράγμα, διότι η επιστήμη η θεωρη-

τική και το αντικείμενο που εξετάζει είναι επίσης το ίδιο

πράγμα.

54 Ηθικά Νικομ. VI, 12, 1143α 35. 55 Περί Ψυχής 431b, 19. 56 Παρμ. 18Β8. 57 Περί Ψυχής 433α, 29. 58 Ο.π. 429α, 25-31. 59 Ο.π. 432α, 2. 60 Ο.π. 430α, 3-6.

170

4. Στα υλικά δεν υπάρχει νους, γιατί ο νους είναι η δύ-

ναμη αυτών των πραγμάτων, ενώ στο νου υπάρχει το νοη-

τό.61

5. Ο νους είναι εκείνος δια του οποίου γίνονται τα πάντα

και εκείνος που κάνει τα πάντα, γι’ αυτό ταὐτό «ἐστίν ἡ κατ’

ἐνέργεια επιστήμη (η οποία γίνεται στο νου) τῷ πράγματι».62

6. Ο απαθής νους είναι αΐδιος και αθάνατος63.

7. Η νόηση των απλών εννοιών είναι πάντα αληθής.64

8.Έτσι από το μύθο της αϊδιότητος του νου μεταβαίνουμε

στο μύθο της προΰπαρξης του είναι-όντος και της ουσίας,

διότι «ὁ νοῦς οὐ πᾶς, ἀλλ’ ὁ τοῦ τί ἐστι κατά τό τί ἦν εἶναι

ἀληθής, καί οὐ τι κατά τινός».65 Ο νους μπορεί να σφάλλει

στην κατηγόρηση, στην κρίση-η πρόσβαση όμως στην ουσία

του είναι είναι πάντοτε εξασφαλισμένη και αναμφισβήτητη,

δηλαδή ο νους ποτέ δε σφάλλει σ’ αυτό που θα μπορούσαμε

να ονομάσουμε το δικό του νοητό: την ουσία, διότι η ουσία

είναι το τι ην είναι, αυτό που από πάντα και για πάντα ήταν

προορισμένο να είναι. Αυτός ακριβώς ο μεταφυσικός μύθος

της προΰπαρξης και της ταυτόχρονης ταύτισης νου και ου-

σίας, που είναι οι πρώτοι και έσχατοι όροι, αποτελούν και τις

αληθείς και πρώτες επιστημονικές αρχές του Αριστοτέλη οι

οποίες «οὐ δεῖ γάρ ἐν ταῖς ἐπιστημονικαῖς ἀρχαῖς

ἐπιζητεῖσθαι τό διά τί, ἀλλ’ ἑκάστην τῶν ἀρχῶν αὐτήν καθ’

ἑαυτήν, εἶναι πιστήν»66 και μ’ αυτές τις μυθικές αρχές καυ-

61 Ο.π. 430α, 8-10. 62 Ο.π. 430α, 16-22. 63 Ο.π. 430α, 25-26. 64 Ο.π. 430b, 29-30. 65 Ο.π. 430b, 30-31. Ο νους είναι αληθής όχι πάντοτε, αλλ’ όταν σκέπτεται

αυτό που είναι, σύμφωνα μ’ αυτό που ήταν να είναι όχι όταν σκέπτεται

κάτι για κάτι άλλο, βλ. Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή θέσμιση της κοινω-

νίας, μν. έργ. σ. 460. 66 Τοπικά Α’ Ι, 100α 25-b6, βλ. και Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 459-461.

171

χώνται πολλοί δυστυχώς και σήμερα ότι «κάνουν επιστήμη»

και «φιλοσοφία» και βγάζουν εκτός φιλοσοφίας τους Γρηγό-

ριο Νύσσης, Ιωάννη Δαμασκηνό, Γρηγόριο Παλαμά και κατ’

επέκταση όλους τους Έλληνες Πατέρες, επειδή ακριβώς αν-

τιστάθηκαν σθεναρώς σ’ αυτούς τους πλατωναριστοτελικο-

ύς παραλογισμούς και ήρθε η επιστήμη και η φιλοσοφία του

εικοστού αιώνα για να τους δικαιώσει πλήρως.

Ας παρακολουθήσουμε πού τοποθετεί και ο Αριστοτέλης

αυτό που προϋπήρχε, αυτό το τι ην είναι και την ουσία-ιδέα-

είδος.

Ο Αριστοτέλης επειδή γνώρισε προσωπικά τον πάνδημο

αποτροπιασμό και τη γελοιοποίηση του δασκάλου του για τη

χώρα-τόπο ουράνιο ή υπερουράνιο ή ονειρικό όπου προϋ-

πήρχαν οι ιδέες, είδη, ουσίες αναγκάστηκε να τα αποφύγει

όλα αυτά και να δημιουργήσει κάτι μέσα στο οποίο θα το-

ποθετούσε το είναι-ιδέες-είδη-ουσίες, διότι το προϋπάρχον

αναγκαστικά πρέπει να έχει και το δεχόμενο, δηλαδή αυτό

που θα δεχθεί αυτό το είναι-ουσία.

172

Η αριστοτελική φύση

Ο Αριστοτέλης θεωρεί ότι η φύση είναι υποκατάστατο

του θεού, εφόσον όχι μόνο δέχεται τα πάντα αλλά και «μήτε

ποιεῖ μάτην μηδέν μήτε ἀπολείπει τι τῶν ἀναγκαίων»67, επα-

ναλαμβάνει είκοσι μια φορές.

Είδαμε προηγουμένως ότι ο νους ενέχει και κάνει τα

πάντα, εδώ και πάλι θα δούμε ότι ο νους του Αριστοτέλη εί-

ναι εκείνος που κατασκευάζει μυθικά την παρακάτω θεολο-

γία-κοσμολογία-βιοθεωρία και οντολογία. Όλα αυτά αποτε-

λούν ένα μύθο, το μύθο της οντολογίας του, η οποία αποτε-

λεί και τη μοναδική οντολογία της Δύσης68.

Μυθολογεί λοιπόν ανεικονικά ο Αριστοτέλης και λέει ότι

η φύση δεν κάνει τίποτε «χωρίς λόγο», «χωρίς αιτία». Η αιτία

είναι στην προκειμένη περίπτωση «τελική». Αυτό το τελικό

αίτιο καθορίζει την οργάνωση των πάντων και ιδιαίτερα την

οργάνωση αυτού που είναι ή αυτού που ήταν και είναι, όπως

θέλει-επιθυμεί ο ίδιος φυσικά69.

Ακόμα αυτό το αυθαίρετο τελικό αίτιο «θεμελιώνει το εί-

ναι του, αυτό δίνει λόγο και λογαριασμό για το πώς είναι

αυτό και για το γιατί είναι τέτοιο που είναι, το κάνει να είναι

όντας αυτό που είναι, αυτό που ήταν να είναι»70. Δίκαια λοι-

πόν ξεσπά μ’ αυτό τον τρόπο ο φιλόσοφος ειρωνευόμενος

όλη την παραλυτική φιλοσοφία-οντολογία της Δύσης.

Αυτή λοιπόν η αριστοτελική φύση ενέχει την τάση, τον

έρωτα να εξομοιώνεται με το νου: νους-θεός, θεός-σκέψη,

σκέψη που σκέφτεται τον εαυτό της και, ως τέτοιος θεός,

απόλυτα χωρισμένος από τον κόσμο. Θεός που δεν ενεργεί

67 Περί Ψυχής 432b, 23-24. 68 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, εκδ. ύψι-

λον/βιβλία, Αθήνα 1991 σ. 377. 69 Βλ. ο.π. 70 ο.π.σ. 378.

173

μέσα στον κόσμο και μολαταύτα μαγνητίζει τον κόσμο για

να τον ορέγεται και να οδεύει προς αυτόν. Η μαγνητική αυ-

τή έλξη, έρως της φύσεως για το νου-θεό, είναι τάση να προ-

σεγγίσει όσο το δυνατό περισσότερο το νου, να του «μοιάσε-

ι», να γίνει σαν το νου. Αυτός είναι και ο προορισμός του αν-

θρώπου, ανώτατη βαθμίδα της φύσεως, αφού «ὁ λόγος ἡμῖν

καί ὁ νοῦς τῆς φύσεως τέλος»71, αφού οφείλουμε δια της λο-

γικής και του νου αφηρημένα «να γίνουμε θεοί όσο γίνεται

περισσότερο» (εφόσον ενδέχεται αθανατίζειν)72.

Αλλά η φύση εφόσον είναι έρως της σκέψης, είναι καθο-

ρισμένη-είναι σκεπτή και νοητή για μας. Στο βαθμό που εί-

ναι ο έρως αυτός, είναι τελειότητα, είδος, καθορισμένος

προορισμός, τι ήν είναι. Αλλά δε θα ήταν φύση αν ήταν μόνο

αυτό. Λοιπόν είναι ουσιαστικά και κάτι άλλο: ύλη, κίνηση,

αλλοίωση, αοριστία, ακαθοριστία. Κάθε φύση περιλαμβάνει

την ύλη, την κίνηση, το δυνάμει-ειδεμή θα ήταν Θεός, σκέψη

που σκέπτεται τον εαυτό της, καθαρή πράξη, αμεταβλησία.

Γι’ αυτό και ο Αριστοτέλης μετά τον Πλάτωνα διαφυλάσσει

κατά τρόπο βαθιά διαφορετικό και συγχρόνως βαθιά ανά-

λογο αφ’ ενός μια ακαθοριστία αυτού που είναι «φυσικά» -

όλου αυτού που είναι έξω από το χωρισμένο, απόλυτο νου-

και αφ’ ετέρου ένα οντολογικό θεμέλιο των ορίων του αν-

θρώπινου ειδέναι και την ύπαρξης της πλάνης. Στο μέτρο

που η φύση δεν είναι ποτέ χωρίς ύλη, υπάρχει καθ’ εαυτή

ακαθοριστία αυτού που είναι και για μας πλάνη73. Από τη

στιγμή όμως που θα τεθεί ο ουσιώδης αυτός περιορισμός,

δεν υπάρχει πια πρόβλημα αρχών. Οφείλουμε και μπορούμε

την κάθε φορά να ξέρουμε το είδος και το βαθμό «ακριβεί-

71 Πολιτικά 1334b, 16. 72 Ηθ. Νικ. Ι, VII, 8 βλ. και Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 378 73 βλ. ο.π.σ. 378.

174

ας» που περιέχουν το εξεταζόμενο πράγμα και ο συσχετι-

κός, ο ταυτιστικός λόγος74.

Έτσι και για τον Αριστοτέλη τα μεν «φυσικά» είναι «ακα-

θοριστία», τα δε μεταφυσικά-αφηρημένα είναι πλήρως κα-

θορισμένα μέσα από μια ατέλειωτη μυθολογία, η οποία α-

ποσκοπεί να θέσει στην υπηρεσία των ελαχιστοτάτων τα

πάντα ακόμη και το θεό. Εφόσον κατ’ αυτή τη φασιστική

μυθολογία-θεολογία ο θεός ταυτίζεται με το νου του Πλά-

τωνα, του Αριστοτέλη και των ακολουθούντων αυτούς τυφ-

λά (παπικών, προτεσταντών, Βαρλαάμ, Ακινδύνου, Γρηγο-

ρά) επόμενο είναι ο καθένας να μπορεί να κατασκευάσει

ένα θεό κομμένο ραμμένο στα μέτρα του και εφόσον το μο-

ναδικό ζητούμενο αυτής της ρατσιστικής-φασιστικής φιλο-

σοφίας είναι ο ατομικιστικός ευδαιμονισμός, δια τούτο και ο

θεός τους είναι αναγκαστικά υπηρετικό όργανό τους.

Φρόντισε ο Αριστοτέλης και τα φερέφωνά του (Άνσελμος

Καντερβουρίας, Θωμάς Ακινάτης και Βαρλαάμ) να αποπέμ-

ψουν το θεό εκτός τόπου και κοινωνίας με το μύθο-δόγμα

του πρώτου κινούντος ακινήτου. Ο θεός ως το πρώτο κινούν

ακίνητο δεν μπορεί, δεν του το επιτρέπουν οι υστερόβουλοι

κατασκευαστές του να έχει οποιαδήποτε σχέση με την κοι-

νωνία, με το σύνολο των ανθρώπων, διότι αν είχε οποιαδή-

ποτε άλλη σχέση εκτός από την αφηρημένη, ιδιοτελή, υστε-

ρόβουλη και αυθαίρετη νοητική ονειροπόληση των βλαμμέ-

νων θα ήταν, ισχυρίζονται, ατελής.

Ας ξαναπαρακολουθήσουμε σε τι απάνθρωπες και άκ-

ρως φασιστικές τερατολογίες μπορούν να φθάσουν αυτοί οι

διεστραμμένοι νόες. Λέει λοιπόν ο Αριστοτέλης μετά το

δάσκαλό του και ακολουθούν ο Άνσελμος, ο Ακινάτης, ο

Βαρλαάμ, ο Λούθηρος και όλη η δυτική αντιχριστιανοσύνη

ότι η τάξη του κόσμου είναι δεδομένη ως εξής: Το πρώτο κι-

74 Βλ. ο.π.σ. 379.

175

νούν ακίνητο κίνησε τους ουρανούς, αυτοί αφού κινήθηκαν

κινούν και η φύση απλώς κινήθηκε γι’ αυτό και κάνει όλα

όπως συμφέρει σ’ αυτόν και σ’ εκείνους για τους οποίους

«φιλοσοφεί»75.

Ο ήλιος, το φεγγάρι, τ’ άστρα είναι οι «ορατοί θεοί»76. Τα

άστρα γεννημένα στον αιθέρα από λεπτότατη και αεικίνητη

ουσία (την πεμπτουσία όπως την είπε ο Αριστοτέλης) είναι

προικισμένα με αίσθηση και νόηση77.

Η ζωή εδώ κάτω στη γη είναι τιμωρία και μεγάλη συμφο-

ρά, γι’ αυτό «τό τεθνάναι τοῦ ζῆν ἐστι κρεῖττον»78. Γι’ αυτό το

θέμα ο Επίκουρος απαντά ως εξής στον Αριστοτέλη: «Αν αυ-

τό το πιστεύει στα σοβαρά, γιατί δεν παρατά τη ζωή; Αν πάλι

το λέει για να μας μπολοφάρει, είναι απερίσκεπτος σε πρά-

ματα που δεν σηκώνουν αστεία»79.

Φυσικά όλα αυτά είναι προφανείς μυθολογίες, εκείνα

όμως, που περιγράφονται στα Πολιτικά του Αριστοτέλη για

φύσει δούλους, για φύσει ανόητους βάναυσους (εργαζόμε-

νους) και γυναίκες, για φύσει δεσπότες και άρχοντες προι-

κισμένους με δεσποτικές αρετές και με φρόνηση, την οποία

δεν έχουν ή δεν πρέπει να έχουν ούτε οι ελεύθεροι πολίτες

παρά μόνο οι εκ θεού προορισμένοι πάνσοφοι άρχοντες, α-

ποτελούν την πηγή κάθε ολοκληρωτισμού, κάθε φασισμού.

Αυτά ακριβώς αντέγραψε και απέδωσε στο χριστιανικό Θεό

της ανιδιοτελούς αγάπης ο Άνσελμος στο Cur Deus homo, τα

οποία ο παπισμός τα κατέστησε επίσημο δόγμα και ακολού-

75 Aristoteles Fragmenta, edidit V. Rose, p. 463, Tenbneri, Lipsiae, 1886, 16. 76 Ο.π. 18R. 77 Ο.π. 22-26R. 78 Ο.π. 27, 44R. 79 Χρ. Θεοδωρίδη, Επίκουρος, μν. έργ. σ. 118. Ο δε Κωλώτης, μαθητής του

Επίκουρου, έγραψε μια κριτική πραγματεία κατά της ιδεαλιστικής φιλο-

σοφίας γενικά με τον τίτλο: «περί τοῦ ὅτι κατά τῶν ἄλλων φιλοσόφων

δόγματα οὔτε ζῆν ἔστιν» ο.π.σ. 249.

176

θησε ο προτεσταντισμός με το σφάξτε του Λούθηρου και

δυστυχώς κατά το πλείστο ακολουθούμε και εμείς εφόσον

ακολουθούμε ή πρέπει να δεχθούμε τα δυτικά «φώτα». Εκεί-

νος πάντως που υβρίζεται και δυσφημείται είναι ο Χριστός

της ανιδιοτελούς αγάπης. Ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και ο

Άνσελμος μένουν όχι απλά στο απυρόβλητο αλλ’ είναι και

υπό την προστασία των εξουσιαστών του κόσμου τούτου,

διότι τάχα τους παρέχουν το απαραίτητο «φιλοσοφικό»-

«επιστημονικό» άλλοθι.

Ιησούς Χριστός, εν ετέρα μορφή,

Ιερός Ναός Πρωτάτου

Έργο Εμμανουήλ Πανσέληνου, 1290.

177

Λόγος - Ορθολογισμός

Είδαμε προηγουμένως ότι ο Αριστοτέλης, ο ιδρυτής της

μεταφυσικής λογικής, τοποθετεί μέσα στην ψυχή των «προ-

νομιούχων»:

1. Όλα τα προϋπάρχοντα είδη-ιδέες-ουσίες-είναι κ.λ.π.,

τα οποία εκλαμβάνει ως τα μόνα όντως όντα, ως τα

μόνα αληθινά πράγματα,

2. Την επιστήμη ως απόλυτη γνώση όλων αυτών των ει-

δών-ουσιών κ.λ.π. και

3. Τη θεωρία ως λειτουργία της ψυχής για να ενεργοποι-

ήσει τις ήδη προϋπάρχουσες αλήθειες.

Ο Πλάτων κατασκευάζει τους μύθους της προΰπαρξης

της ψυχής και της ανάμνησης αυτών που έχει δει η ψυχή ε-

κεί που προϋπήρχε. Ο Αριστοτέλης αποφεύγει αυτούς τους

μύθους, που είχαν παραγελοιοποιηθεί από την αθηναϊκή

κοινή γνώμη, και αξιωματικά-δογματικά και χωρίς καμιά

διευκρίνηση αποφαίνεται ότι αυτόματα και χωρίς μάθηση,

όπως επαναλαμβάνουν Βαρλαάμ και Γρηγοράς, ενυπάρχο-

υν τα πάντα φύσει στην ψυχή αλλά και στο νου των «προ-

νομοιούχων» και μάλιστα επιτακτικά απαιτεί «να μην ανα-

ζητούμε το διά τί αυτών των πρώτων και έσχατων επιστη-

μονικών ή φιλοσοφικών αρχών»!80 Σ’ αυτές τις αυτόπιστες

υποθετικές αρχές επιχειρούν να στηρίξουν τις αποδείξεις

τους ο Βαρλαάμ και ο Γρηγοράς, όπως είδαμε στην εισαγωγή

και θα δούμε στη συνέχεια.

Εφόσον λοιπόν όλη η γνώση-αλήθεια-επιστήμη-όντα-

ουσίες-είδη-ιδέες κ.λ.π. ενυπάρχει ανεξήγητα, αυτόματα,

χωρίς μάθηση και πείραμα στην ψυχή και το νου των τοιού-

των «φιλοσόφων» επόμενο είναι και ο Λόγος τους να είναι

πάντα ορθός.

80 βλ. Τοπικά Α΄ ΙΙ, 100α 25-b6.

178

Ας παρακολουθήσουμε τί λέει ο ιδρυτής αυτής της με-

ταφυσικής λογικής.

Λέει λοιπόν ότι:

1. Ένα μέρος-μόριο της ψυχής εκτός από το νου είναι και

ο λόγος, τον οποίο διαιρεί σε επιστημονικό και λογιστικό.

Με τον επιστημονικό θεωρούμε (γνωρίζουμε) εκείνα τα όντα

τα νοητά, τα αφηρημένα που προϋπάρχουν στην ψυχή-νου

ως είδη και των οποίων οι αρχές δε μεταβάλλονται και με το

λογιστικό εκείνων που μεταβάλλονται81, δηλαδή ό,τι ακρι-

βώς δέχεται για την ψυχή-νου.

2. Ο λόγος είναι είδος, ουσία, ορισμός και νόηση82, από-

δειξη, λέγειν (ομιλία, έννοια), επιστήμη, θεωρία83.

3. Σ’ όλο το έργο του επαναλαμβάνει ότι ο λόγος είναι ορ-

θός εφόσον και «ο νους είναι πάντα ορθός»84 και σ’ αυτά

ακριβώς τα υποθετικά αξιώματα στηρίζονται εκτός από

το Βαρλαάμ-Γρηγορά και όλοι οι του πλατωναριστοτε-

λισμού.

4. Στα Ηθικά Νικομάχεια λέει: «τῶν πρώτων ὅρων και τῶν

ἐσχάτων νοῦς ἐστί καί οὐ λόγος»85.

Τούτο σημαίνει ότι, εφόσον ο νους είναι ταυτό με τα

προϋπάρχοντα νοητά όντα και με το είδος όλων των αισθη-

τών, άρα μπορεί αυτόματα να σκεφτεί, να τα γνωρίσει από-

λυτα και στη συνέχεια να τα ορίσει, να τα καθορίσει, να τα

κατονομάσει ακριβώς, μονοσήμαντα και απόλυτα δια του

λόγου και αυτός ο μύθος ακριβώς είναι ο «περίφημος» αρισ-

τοτελικός ορθολογισμός ή οντολογία ή απλώς η δυτική ον-

τολογία. Σύμφωνα μ’ αυτές τις μυθικές αναγκαιότητες «η

λογική χρήση της λογικής απαιτεί κάτι άλλο από τη λογική:

81 βλ. Ηθικ. Νικ. 1139α, 7-14. 82 βλ. Περί Ψυχής, 412b, 11-22. 83 Βλ. ο.π. 413α, 18-20. 84 Ο.π. 433α, 29. 85 Ηθ. Νικ. VI, 12, 1143α, 35.

179

το νου, τη σκεπτόμενη σύλληψη. Έξω από αυτή ο λόγος, το

λέγειν είναι ταυτόχρονα κενό και μετέωρο… Ο κενός αυτός

χαρακτήρας της χωρισμένης από τη σκέψη ταυτιστικής λο-

γικής καλύπτεται εδώ και αιώνες απ’ τις απατηλές ανταύγε-

ιες της έννοιας, που δημιουργεί την αυταπάτη της δυνατότη-

τας ενός λόγου ταυτόχρονα ταυτιστικού και πλήρους. Αυτός

όμως ο βράχος της παραδοσιακής λογικής-οντολογίας γίνε-

ται θρύψαλα, μόλις τον αγγίξουμε. Αυτός ο καθαρός εκπρό-

σωπος μιάς πλήρους λογικής είναι απλώς ένα σύμφυρμα

όρων επισήμανσης και σημασιών»86 που στηρίζεται σε μια

κάποια μεταφυσική, τη μεταφυσική της υπόστασης-ουσίας,

η οποία συνοψίζεται στον εξής αριστοτελικό μυθικό-

υποθετικό ορισμό του λόγου87: «Ἔστι δ’ ὅρος (=ορισμός) μέν

λόγος ὁ τό τί ἦν εἶναι σημαίνων (εκείνο που ήταν προς είναι) ὁ

τοῦ τί ἐστι καί τῆς οὐσίας»88.

Ο λόγος λοιπόν, το λέγειν, οι έννοιες, οι κατηγορίες, τα

ονόματα για να υφίστανται στην πραγματικότητα θα πρέ-

πει να στηρίζονται στο μύθο της προΰπαρξης και της ταύτι-

σης ουσίας και νου. Αν δεν υπάρχει αυτή η ταύτιση όλες οι

κατηγορίες-έννοιες-ονόματα παραδέρνουν «ακυβέρνητες

πάνω στον ωκεανό των λόγων»89.

Έτσι γι’ αυτή τη μυθολογία τα πάντα «είναι καθορισ-

μένα από πάντοτε∙ ό,τι δεν είναι έτσι καθορισμένο, δεν είνα-

ι-εξ ορισμού- παρά ένα τύχημα. Ποτέ ο Χέγκελ δεν είπε τί-

ποτα περισσότερο90. Δεν υπάρχει, αποφαίνεται η σύγχρονη

σκέψη, έννοια λογική και πλήρης. Η πλήρης έννοια δεν είναι

παρά το αντίκρισμα στην ταυτιστική λογική της υπόστασης-

86 Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μν. έργ. σ. 459. 87 Βλ. ο.π. 88 Τοπικά, Ι, 101b και Αναλυτικά ύστερα, ΙΙ, 3, 90b 89 Κ. Καστοριάδη ο.π.σ.. 460. 90 Η έννοια είναι ταυτότητα ή ενότητα του είναι και της ουσίας:

Wissenshaft den Logik (Lasson) II, σ. 213, 235.

180

ουσίας, που αποτελεί κεντρική θέση της ταυτιστικής οντο-

λογίας. Αν εγκαταλείψουμε αυτή τη θέση, όπως είμαστε υ-

ποχρεωμένοι, η έννοια της έννοιας γίνεται κενή- και άχρησ-

τη. Υπάρχουν όροι επισήμανσης, οι οποίοι, διευρυνόμενοι

και εμπλουτιζόμενοι μέσα στο λόγο, γίνονται αποφασιστι-

κοί ορισμοί: οι μεν και οι δε πάντοτε μεταβατικοί και κατ’

εξοχή σχετικοί. Και υπάρχουν σημασίες, που επιδέχονται

επίσης-όχι πάντοτε και όχι πάντοτε με ουσιώδη τρόπο-μια

λογική επεξεργασία, ουσιαστικά ατέλειωτη»91.

Όλος ο αρχαίος ο δημοκρατικός-μη μεταφυσικός ελλη-

νισμός και οι επικούρειοι απέρριψαν ευθύς εξαρχής αυτό το

μύθο της ουσίας-ιδέας-είδους κ.λ.π. και της ταύτισης αυτής

με τα ονόματα, έννοιες, κατηγορίες. Εκείνος που συστηματι-

κά κονιορτοποίησε αυτούς τους μύθους, αιώνες πριν από τον

Κ. Καστοριάδη και τη σύγχρονη επιστήμη, είναι ο Μέγας

Βασίλειος, ο οποίος καταπολεμώντας τον Ευνόμιο που είχε

δεχθεί τους παραπάνω μύθους και μάλιστα ταύτιζε την ου-

σία του Πατρός με το όνομα αγέννητος και του Υιού με το

όνομα γεννητός, για να αρνηθεί το ομοούσιο των Ορθοδό-

ξων, αμφισβήτησε πρώτα τη γνώση των ουσιών γενικά και

δεύτερο την ταύτιση αυτών των υποτιθέμενων ουσιών με τα

ονόματα. Μετά το θάνατο του Μ. Βασιλείου ο Γρηγόριος

Νύσσης είναι εκείνος ο οποίος μέσα σε εκατοντάδες σελίδες

διεξοδικά αναίρεσε τους μύθους της προΰπαρξης της γνώ-

σης-αλήθειας και της ταύτισης αυτής με τα ονόματα. Εκ-

φράζοντας δε την πεποίθηση ολόκληρου του δημοκρατικού-

μη μεταφυσικού ελληνισμού αποφάνθηκαν και οι δύο ότι

τόσο σύμπαρασα η γνώση όσο και τα ονόματα προέρχονται

από την ανθρώπινη επίνοια, από την ανθρώπινη δημιουργι-

κότητα, ό,τι ακριβώς δέκα έξι αιώνες μετά δέχεται και η α-

πελευθερωμένη επιστήμη και φιλοσοφία. Αυτές οι θέσεις

91 Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 461.

181

των Καππαδοκών έγιναν αποδεχτές από όλη την τότε φιλο-

σοφούσα οικουμένη μέσα από τις Οικουμενικές Συνόδους.

Όμως αυτοί οι μύθοι της προΰπαρξης της ουσίας, ιδέας, εί-

δους κ.λ.π. και της ταύτισης αυτών με τα ονόματα επιχειρή-

θηκε να επανέρθουν με τους Βαρλαάμ, Ακίνδυνο και Γρηγο-

ρά. Ο ελληνισμός και πάλι συνήλθε επί τῳ αυτῴ και μέσα

από μια εικοσαετή πάνδημη συμμετοχή στις συζητήσεις α-

πέβαλε εκ νέου τους μεταφυσικούς μύθους και κράτησε

πρώτα την ελληνική γλώσσα, επιστήμη και φιλοσοφία έξω

από τη διαστροφή και μετά τη θεολογία έξω από τις επικίν-

δυνες φαντασιώσεις των βλαμμένων παντογνωστών. Σήμε-

ρα, που η απελευθερωμένη επιστήμη και φιλοσοφία κονιορ-

τοποίησε τους πλατωναριστοτελικούς μύθους, οι Καππαδό-

κες, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο

Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο Ιωσήφ

Καλόθετος και οι άλλοι ησυχαστές προσφέρονται τα μέγισ-

τα για την αποκατάσταση και πάλι της γνήσιας, της μη με-

ταφυσικής γνώσης, επιστήμης, φιλοσοφίας και μετά της θε-

ολογίας.

Ολόκληρος λοιπόν ο ελληνισμός με πρωτοπόρους τους

Μεγάλους Έλληνες Πατέρες δε δέχτηκε ότι η ουσία είναι το

τι ην είναι, δηλαδή αυτό που από πάντα και για πάντα ήταν

προορισμένο να είναι και αυτό ενυπάρχει αυτόματα στο νου

και γι’ αυτό ο νους το γνωρίζει απόλυτα και ως εκ τούτου το

ορίζει, το καθορίζει δια του λόγου. Αυτό το χονδροειδέστατο

σόφισμα, το πλησιέστερο στο πιο ηλίθιο λογοπαίγνιο, είναι

το σαθρό θεμέλιο του Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Hegel (δασκά-

λου του Μαρξ) και όλης της δυτικής σκέψης92. Ακόμα αυτό το

ηλίθιο δόγμα επιβάλλει αδυσώπητη χρήση της ταυτιστικής

λογικής, η οποία απαιτεί ένας όρος να μην έχει κάθε φορά

παρά ένα νόημα και μόνο ένα και αυτό πλήρως και εντελώς

92 Βλ. Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 486.

182

καθορισμένο, όπως επίσης το (υποθετικό) είναι πρέπει να

έχει ένα μόνο νόημα.93

Σχηματικά αυτό το χονδροειδέστατο σόφισμα μπορού-

με να το παραστήσουμε ως εξής:

Ψυχή-Νους Η ψυχή-νους κάνει τα πάντα,

Γνωρίζει τα πάντα, όλα αυτά προϋπάρχουν

Είναι τα πάντα

Λόγος Είναι το αναγκαστικό πόρισμα του νου και γι’

αυτό είναι πάντοτε «ορθός».

Αυτός δε ο λόγος είναι

Ορισμός-έννοια-όνομα-κατηγόρημα-λέγειν-σημαίνον-ον-

είναι-ουσία κ.λ.π.

Έτσι αυτό το ηλίθιο δόγμα καταλήγει να ταυτίζει το λέ-

γειν (λέξεις-ονόματα) με το είναι, τα όντα, το πραγματικό.

Αυτός ο μύθος στη σημερινή φιλοσοφία ονομάζεται ταυτισ-

τική λογική. Στη συνέχεια από αυτή την ταυτότητα έννοιας

και είναι, λέγειν και είναι αναγκαστικά ο Αριστοτέλης και η

Δύση πηγαίνουν στην εξής αυθαιρεσία του συλλογισμού:

«συλλογισμός ἐστι λόγος ἐν ᾧ τεθέντων τινῶν ἕτερόν τι τῶν

κειμένων ἐξ ἀνάγκης συμβαίνει τῷ ταὐτά εἶναι». 94

93 Βλ. ο.π. 94 Αναλυτικά πρότερα Ι, 1, 24b 18-20. Ο ίδιος ο ορισμός του συλλογισμού

υπάρχει και στην αρχή των Τοπικών (Α΄ 1, 100α 25-27) με την εξής διευκ-

ρίνιση: «ἀπόδειξις μέν οὖν ἐστιν, ὅταν ἐξ ἀληθῶν καί πρώτων ὁ συλλογισ-

μός ᾖ…, διαλεκτικός δέ συλλογισμός ὁ ἐξ ἐνδόξων συλλογιζόμενος».

Αληθή και πρώτα και αυτόπιστα για τα οποία δεν πρέπει να αναζητούμε

το διά τι (ο.π. Α΄1, dda 27-66) θεωρεί ο Αριστοτέλης όσα προϋπάρχουν και

183

«Μέσα στον ορισμό του συλλογισμού ο Αριστοτέλης δεν

μπορεί προφανώς να αφήσει θέση για καμιά αμφισημία: συμ-

πέρασμα και προκείμενες εξ ανάγκης συμβαίνει πηγαίνουν

αναγκαστικά μαζί, βαδίζουν αναπόδραστα μαζί… Στην πραγ-

ματικότητα το συμπέρασμα δίνεται μαζί με τις προκείμε-

νες».95 Και τούτο διότι κατά τον πλατωναριστοτελισμό και τη

Δύση, όχι όμως για τους δημοκρατικούς της αρχαιότητας και

τους Έλληνες Πατέρες, κυριαρχεί η εξής θέση:«είναι σημαί-

νει είναι κάτι το καθορισμένο και λέγειν, σημαίνει λέγειν κάτι

το καθορισμένο ∙ και βέβαια αληθώς λέγειν σημαίνει τον κα-

θορισμό του λέγειν και αυτού που λέγεται, με βάση τους κα-

θορισμούς του είναι ή τον καθορισμό του είναι με βάση τους

καθορισμούς του λέγειν και την τελική διαπίστωση της ταυ-

τότητας των μεν και των δε. Αυτή η δεσποτεία και αυτονόμηση

του λέγειν δεν ήταν ούτε τυχαία ούτε αναπόφευκτη, ήταν η

θέσμιση από τη Δύση της σκέψεως ως Λόγου (ratio)».96 Έτσι

αυτή η δεσποτεία και παντοδυναμία του λέγειν καταλήγει

αναπόφευκτα στα εξής σοφίσματα:

ενυπάρχουν στο νου του, εφόσον διακηρύττει ότι: «τῶν πρώτων ὅρων καί

τῶν ἐσχάτων νοῦς ἐστι καί οὐ λόγος» (Ηθ. Νικ. VI, 12, 1143α, 35). Αυτός

ακριβώς ο μύθος της προΰπαρξης και ενύπαρξης στο νου των πρώτων

και των εσχάτων και των αληθών και των αυτόπιστων, δηλαδή της ου-

σίας, του είδους, της ιδέας, της μορφής, του είναι κ.λ.π. «αμφισβητείται

ανέκαθεν στο νορμάλ ελληνισμό, στους Έλληνες Πατέρες και στη σύγχρο-

νη απελευθερωμένη σκέψη, επιστήμη, φιλοσοφία. Αν τώρα νομίζει κάποιος

ότι μπορεί να εξακολουθεί να πιστεύει ότι κάνει «επιστήμη» με τις παρα-

πάνω προΰποθέσεις, αυτό είναι θέμα της επιστημονικής κοινότητας» (βλ.

Λ. Σιάσου πατερική κριτική της φιλοσοφικής μεθόδου μν. έργ. σ. 24-27). 95 Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μν. έργ. σ. 270. 96 Ο.π.σ. 319.

184

1. «Ένα σύνολο είναι μια συλλογή ορισμένων και καλώς

διακεκριμένων αντικειμένων της εποπτείας μας ή της σκέψης

μας σε ένα όλον».97

2. Συνόλιζε η Δύση τα πάντα διότι πίστευε ότι «αυτό που

είναι πάντοτε μέσα και χάρη σε μια καλή διάταξη, αυτό που

είναι αδιάφορα ως προς το χρόνο και ως προς την ύλη ή αυτό

του οποίου η ύλη επιδέχεται απέραντα τον καθορισμό (δηλαδή

το λέγειν), αυτό του οποίου όλοι οι τρόποι του αξίζειν/ισχύειν-

δυνατές ισάξιες/ισοδυναμίες και δυνατές χρήσεις-είναι πάγιοι,

δεδομένοι,, χωρίς αμφισημία. Ποιό είναι το όριο αυτών των

απαιτήσεων, η τέλεια εκπλήρωσή τους;98 «…κάθε υπαρκτό

πράγμα είναι τελείως καθορισμένο… όχι μόνο από κάθε ζεύ-

γος δεδομένων αντιφατικών κατηγορημάτων, αλλά και από

όλα τα δυνατά κατηγορήματα υπάρχει πάντοτε ένα που του

προσήκει»99 δογματίζει ο Καντ.

3. Στην ίδια κατεύθυνση και ο Hegel διαβεβαιώνει ότι:

«ό,τι είναι πραγματικό είναι λογικό, είναι ορθολογικό»100 και

τούτο διότι πίστευε και αυτός ότι «δεν υπάρχει χωρισμός της

μορφής (είδους) από την ύλη, κατηγορίες και περιεχόμενο συ-

νεπάγονται το ένα το άλλο και υπάρχει μια μυστηριώδης, αυ-

τόματη <ιστορική διαλεκτική> της γνώσης»101.

Γι’ αυτή ακριβώς τη μυθική φιλοσοφία σύγχρονοι φιλό-

σοφοι λένε: α) «η ιστορία της επιστήμης και του ειδέναι του

ανθρώπου είναι απλώς και μόνο διαδοχή ισοδύνα-

97 G. Cantor, Beitrage zur Begrundung der transfiniten Mengelehre (συμβουλές

για τη θεμελίωση της θεωρίας των απείρων συνόλων), Ι, Math. Annalen,

46 σ. 481. 98 Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 367. 99 Kant, Kritik der reinen Vernunft, Akad.- Augg., τ. ΙΙΙ, Βερολίνο 1904/11, σ.

386. 100 Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 340. 101 Κ. Καστοριάδη, Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, μν. έργ. σ. 208.

185

μων/ισάξιων μύθων»102, β) «ο Τ. Kuhn δέχεται ότι μια επιστη-

μονική θεωρία προσαρμόζεται πάντοτε μόνο (κατά το μάλλον

ή ήττον) στα γεγονότα και αυτό δείχνει όλη η ιστορία της ε-

πιστήμης»103, γ) «οι Wigner και Niels Bohr λένε ότι η επιστήμη

μας δεν μπορεί να σταθεί εντελώς στα πόδια της, είναι βαθιά

γαντζωμένη στις κοινές έννοιες που αποκτήσαμε κατά τα παι-

δικά μας χρόνια ή που γεννήθηκαν μαζί μ’ εμάς και χρησιμο-

ποιούνται στην καθημερινή ζωή»104, δ) «ο Heisenberg απέδειξε

το 1935 τη μη εγκυρότητα των κατηγοριών και των νόμων

της κοινής φυσικής στο πεδίο της μικροφυσικής»105, ε) «ο

Wigner βεβαιώνει ότι στην κβαντική μηχανική (εξηγούμε ένα

αίνιγμα με ένα μυστήριο) και υπενθυμίζουμε επίσης ότι η αυ-

τοτελής φύση της κβαντικής είναι μια αστήρικτη αυταπά-

τη»106, στ) έτσι «κάθε επιστημονική αλήθεια είναι πλάνη υπό

αναστολή»107, ζ) δια τούτο «ένα απόλυτο ειδέναι είναι όνειρο

ασυνάρτητο τόσο για την πνευματοκρατία όσο και για τον ο-

λοκληρωτικό επιστημονισμό»108 και η) «η συνοχή του μαθημα-

τικού συστήματος είναι μόνο μια πολύ πιθανή εικασία»109.

Έτσι «εμπειρισμός ή ρασιοναλισμός, κριτικός ή απόλυτος

ιδεαλισμός εμφανίζονται απελπιστικά αφελείς, βρίσκονται

εκτός θέματος, δίπλα στο πρόβλημα. Βρίσκονται μέσα σ’ ένα

ονειρικό κόσμο, όπου οι προϋποθέσεις του ειδέναι δεν είναι κο-

ινωνικο-ιστορικές και όπου αυτό το ειδέναι δεν έχει αληθινή

ιστορία»110, διότι είναι υποταγμένο στην συνολοταυτιστική

102 Ο.π.σ. 207. 103 Ο.π.σ. 209. 104 Ο.π.σ. 211. 105 Ο.π.σ. 196. 106 Ο.π.σ. 197. 107 Ο.π.σ. 182. 108 Ο.π.σ. 182-183. 109 ο.π.σ. 189. 110 Κ. Καστοριάδη, Χώροι του ανθρώπου, εκδ. ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1995,

σ. 372

186

λογική, η οποία εξαντλείται στο να αποκαλύψει τη μια και

μοναδική προϋπάρχουσα ορθολογική τάξη του κόσμου.111

Πάρα πολλοί σύγχρονοι φιλόσοφοι διακηρύττουν ότι έπ-

ρεπε να περιμένουμε είκοσι πέντε αιώνες την πρόοδο των

επιστημών για να κονιορτοποιήσει τη λογοκρατική μεταφυ-

σική, η οποία επιβλήθηκε στη Δύση με τους Πλάτωνα-

Αριστοτέλη. Όμως η Δύση και πάλι μέσα από την κριτική

και την άρνηση που άσκησε στη «λογοκρατία» κατάληξε

απλά σ’ ένα ιρασιοναλισμό (ανορθολογισμό) «που είναι απ-

λώς η άλλη της όψη και εν τέλει σε μια φιλοσοφική θέση ε-

ξίσου παλιά όσο και η ίδια η λογοκρατική μεταφυσική. Η

αποδέσμευση από την κληρονομημένη σκέψη προϋποθέτει

την κατάκτηση μιάς νέας οπτικής γωνίας, κάτι που η τάση

αυτή είναι ανίκανη να πετύχει»112. Έτσι παρά την επιστημο-

νική γελοιοποίηση της λογοκρατικής μεταφυσικής αυτή η

φενάκη παραμένει κυρίαρχη και θα παραμένει γιατί τα αν-

τιδραστικά εξουσιαστικά κέντρα των απατεώνων και των

εγκληματιών έχουν όλη την οικονομική και δυναστική δύ-

ναμη να επιβάλλονται.

Εν τούτοις εμείς οφείλουμε να προχωρήσουμε την έρευνα

όσο γίνεται επιστημονικότερα και να τονίσουμε ότι αυτό που

αποκαλύφθηκε στον εικοστό αιώνα ήταν ήδη γνωστό στον

ελληνισμό από τη στιγμή που εξαγγελλόταν αυτή η απάτη

και ότι ο ελληνισμός μετά το Χριστό ακολούθησε ακριβώς

την ίδια πρακτική και πεποίθηση μέχρι και το 1453 μ.Χ.

111 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, μν. έργ. σ. 12. Σ’

αυτό το έργο υπάρχει κριτική της νεοτερικής επιστήμης στις σελίδες 155-

265. 112 Κ. Καστοριάδη, Η Άνοδος της Ασημαντότητας, εκδ. ύψιλον/βιβλία, Α-

θήνα 2000, σ. 104-105.

187

Η επανάσταση των Αθηναίων κατά της αντιδ-

ραστικής φιλοσοφίας και του Αριστοτέλη και της

σχολής του

Με την Περσοσπαρτιατική τυραννία του 386 π.Χ. ανοίγει

ο Πλάτων την Ακαδημία στις πύλες της πόλης για μελλον-

τικούς φιλοσόφους-βασιλιάδες, το ίδιο και ο Αριστοτέλης ιδ-

ρύει το Λύκειό του το 335 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι είχαν σχε-

δόν καταστραφεί στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.) και όταν μετά το

ξερίζωμα της Θήβας οι ολιγαρχικοί, οι «μακεδονίζοντες» πή-

ραν την κυβέρνηση στην Αθήνα.

Όμως αμέσως με το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου το 322

π.Χ. «ακολούθησε η δημοκρατική επανάσταση, εξέγερση των

Αθηναίων, ο Λαμιακός ή Ελληνικός όπως τον είπαν πόλεμος.

Οι υπερασπιστές της ελευθερίας τσακίστηκαν, κακό τέλος

βρήκε τους ηγέτες, μακεδονική φρουρά, στρατός κατοχής λέ-

με σήμερα, ρίζωσε και πάλι στην Αθήνα»113.

Τότε, που για μερικούς μήνες η Αθήνα ήταν ελεύθερη,

μήνυσαν για ασέβεια τον Αριστοτέλη, γιατί έγραψε το

γνωστό ύμνο ή παιάνα στον Ερμεία, τον τύραννο του Αταρ-

νέα και τον έβαλε δίπλα στους πιο τιμημένους ήρωες, τον

Αχιλλέα και τον Αίαντα. Γι’ αυτό αναγκάστηκε να φύγει

από την Αθήνα κρυφά: «ὑπεξῆλθεν εἰς Χαλκίδα, Εὐρυμέδον-

τος αὐτόν τοῦ ἱεροφάντου δίκην ἀσεβείας γραψαμένου,

ἐπειδείπερ τόν ὕμνον ἐποίησεν εἰς τόν προειρημένον

Ἐρμείαν»114. Εκεί το επόμενο έτος πέθανε.

Όμως τον Οκτώβριο του 322 η Αθήνα και πάλι υποδου-

λώνεται στους Μακεδόνες του Αντίπατρου. Ο Δημοσθένης, ο

ήρωας των αγώνων για τη δημοκρατία, ήπιε το κώνειο για

να μην πέσει στα χέρια των αντιπάλων του. Τότε «έγιναν

113 Χ. Θεοδωρίδη, Ο Επίκουρος, μν. έργ. σ. 93. 114 Διογένης Λαέρτιος, V5, βλπ και Χ. Θεοδωρίδη ο.π.σ. 280.

188

μάλιστα διαβούλια των Αθηναίων ολιγαρχικών και του Αντί-

πατρου, τον όχλο, δημοκρατικό κι αντιμακεδονικό στην πλειο-

νότητα, να τον βάλουν στα καράβια και να τον πετάξουν πέρα

από το Βόσπορο, για να λείψει η ράτσα που γέννησε Θουκυδίδη

και Ευριπίδη κι εξακολούθησε ακόμα να γεννά Επίκουρο και

Μένανδρο. Καταργήθηκε η εκλογή των αρχόντων με τον κλή-

ρο, ικανοποιήθηκε η λύσσα των ολιγαρχικών, που είδαμε να

βράζει στην «Αθηναίων πολιτεία» του Ψευτοξενοφώντα, και

πραγματοποιήθηκε τ’ όνειρο του Σωκράτη, Πλάτωνα και Α-

ριστοτέλη»115.

Από το 317 μέχρι το 307 π.Χ. ο Κάσσανδρος επιβάλλει

στην Αθήνα ένα απερίγραπτο τύραννο-δικτάτορα το Δημήτ-

ρο το Φαληρέα. Αυτός είχε ακούσει το Θεόφραστο, το μαθη-

τή και διάδοχο του Αριστοτέλη, ίσως και τον ίδιο τον Αριστο-

τέλη. Ακολουθώντας τις αρχές της Σχολής έγινε άκρως αν-

τιδημοκρατικός.116

Το 307 π.Χ. ο Φαληρέας ανατράπηκε και ο δήμος της Α-

θήνας γιόρτασε ανάσταση. «Η αντιπάθεια του δήμου στρε-

φόταν στους Περιπατητικούς (αριστοτελικούς), που από τον

αρχηγό τους και εδώ υπηρέτησαν τη μακεδονική υπόθεση.

Θεωρητικοί της απολυταρχίας, είχαν φορτώσει στη ράχη του

δήμου (ένα πυγμαίο δικτάτορα), που τον ταλαιπώρησε δέκα

χρόνια. Θέλησαν να βάλουν φραγμό στην ιδεολογική επιδρο-

μή. Όλα τα μετασωκρατικά δόγματα φαίνονταν στους δημοκ-

ρατικούς σαν ύποπτα κι επικίνδυνα. Ο Σουνιεύς Σοφοκλής

πρότεινε νόμο, που απεγόρευε ν’ ανοίγουν σχολές χωρίς τη

γνώμη της βουλής και της εκκλησίας: (Σοφοκλέους τοῦ

Ἀμφικλείδου νόμον εἰσενεγκόντος, μηδένα τῶν φιλοσόφων

σχολής ἀφηγεῖσθαι ἀν μή τῇ βουλῇ καί τῷ δήμῳ δόξῃ εἰδεμή,

θάνατον εἶναι τήν ζημίαν)(Διογένης Λαέρτιος, V. 38.) Ο Θεόφ-

115 Χ. Θεοδωρίδη ο.π.σ. 140. 116 Ο.π.σ. 94.

189

ραστος αναγκάστηκε να φύγει από την Αθήνα και οι οπαδοί

του» (Χ. Θεοδωρίδης ο.π. σ. 97).

Ο δήμος της Αθήνας, ο δημοκρατικότερος δήμος της αν-

θρωπότητας διαχρονικά και συγχρονικά αναγκάστηκε από

την απάνθρωπη, φασιστική συμπεριφορά των τυράννων και

των ολιγαρχικών οπαδών του αντιδημοκρατικού πλατωνα-

ριστοτελισμού να πάρει αυστηρότατα μέτρα κατά των θεω-

ρητικών της απολυταρχίας και τούτο διότι αυτός ο δήμος

πρωταγωνίστησε μαζί με τους πάρα πολλούς άλλους δη-

μοκρατικούς δήμους της Ιωνίας, των νήσων και της ηπειρω-

τικής Ελλάδας και έδωσαν όλοι μαζί επί τρεις και πλέον αι-

ώνες συνεχείς αγώνες κατά της αντίδρασης για να εφεύρουν

πρώτα τα ανθρώπινα δικαιώματα, να τα προσδιορίσουν, να

τα καταγράψουν, να τα βελτιώσουν ποιοτικά και στη συνέ-

χεια να τα πραγματώσουν, να τα εφαρμόσουν όσο γίνεται

καλύτερα. Γι’ αυτό σύγχρονοι φιλόσοφοι, επιστήμονες και

διανοούμενοι αποδεικνύουν ότι μόνο στην αρχαία Ελλάδα

αναπτύσσονται, δημιουργούνται ταυτόχρονα η δημοκρατία

και η φιλοσοφία, ότι «η γέννηση της φιλοσοφίας στην Ελλάδα

είναι σύγχρονη και ομοούσια με τη γέννηση του ρητού (δημοκ-

ρατικού) πολιτικού κινήματος. Και τα δύο αναδύονται ως αμ-

φισβήτηση του θεσμισμένου κοινωνικού φαντασιακού. Αναφύ-

ονται ως ερωτήματα βαθύτατα συνδεδεμένα με την κατεστη-

μένη θέσμιση του κόσμου και της κοινωνίας»117.

Αυτή η αμφισβήτηση του κατεστημένου και η ρητή αυτο-

θέσμιση της πόλης για πρώτη φορά στην ιστορία είναι συγ-

χρόνως και στοχασμός. Όχι μόνο και όχι τόσο, στοχασμός

των φιλοσόφων και από τους φιλοσόφους, αλλά στοχασμός

του λαού και από το λαό118. «Τα κοινά και ο νόμος γίνονται

117 Κ. Καστοριάδη, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2007 σ.

411. 118 Βλ. ο.π.σ. 427.

190

αντικείμενο ρητής, συλλογικής και έλλογης δραστηριότη-

τας»119. «Αμφισβητείται εξολοκλήρου η ίδια η ιδέα της γνώσης

και το θεμέλιο της γνώσης»120.

Η όμορφη διατύπωση του Jean-Pierre Vernant «ο ελληνι-

κός λόγος είναι τέκνο της πόλης»121 αληθεύει αναμφισβήτητα

αν σημαίνει ότι πόλη και ορθός λόγος γεννιώνται μαζί. Ο

δήμος όπως δημιούργησε το λόγο που εκτίθεται στον έλεγχο

και στην κρίση όλων, δημιούργησε επίσης ένα χώρο δημόσιο

και κοινό όπου η συζήτηση γίνεται μεταξύ ίσων και ελευθέ-

ρων και έτσι δημιουργήθηκε η φιλοσοφία των πολιτών, σε

αντίθεση με τη φιλοσοφία του ιερατείου ή των αυλικών στις

ανατολικές χώρες122 ή των αντιδημοκρατικών ιδιωτών (Πλά-

τωνα και Αριστοτέλη), οι οποίοι αποπειράθηκαν ν’ ανατρέ-

ψουν το περίφημο ελληνικό θαύμα που είχε δημιουργηθεί

πριν απ’ αυτούς με τη «θανατηφόρα απάτη» τους123.

Και δια τούτο ο δημοκρατικός ελληνισμός πάντοτε στά-

θηκε αμείλικτος εχθρός τόσο των τυράννων όσο και των θε-

ωρητικών αυτών με αποτέλεσμα να σωθεί, να επικρατήσει

και να επεκταθεί η ελληνική δημοκρατική σκέψη μέχρι το

1453 μ. Χ. σε αντίθεση με τη Δύση που επιβλήθηκε δια της

βίας ο πλατωναριστοτελικός ολοκληρωτισμός. Ο γενικός

αποτροπιασμός της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνισ-

μού κατά του πλατωναριστοτελισμού φαίνεται και από τα

εξής γεγονότα:

Τα βιβλία του Αριστοτέλη ο Θεόφραστος τα κληροδότησε

στο Νηλέα από τη Σκήψη, αυτός το 287 π.Χ. τα πήγε στην

119 Ο.π.σ. 94. 120 Ο.π.σ. 96. 121 J. P. Vernant, Mythe et pensée chez les Grecs, Paris, Maspero 1965, σ. 314.

[ελλ. Έκδ. Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα, μεταφρ.: Στ. Γεωργού-

δη, Αθήνα, Ζαχαρόπουλος-Δαίδαλος 1989]. 122 Βλ. Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 425-426. 123 Ο.π.σ. 450.

191

πατρίδα του. Στις αρχές του 1ου πια αιώνα π.Χ. ο Αθηναίος

Απελλικών τα ξανάφερε στην Αθήνα, το 86 π.Χ. ο Σύλλας τα

μεταφέρει στη Ρώμη, ώσπου ανάμεσα στο 40 και το 20 π.Χ. ο

Ροδίτης Ανδρόνικος τα εξέδωσε εκεί!124 «Ακόμη και στα χρό-

νια του Κικέρωνα (106-43 π.Χ.) ο Αριστοτέλης δε διαβαζόταν

πολύ. Ο πρώτος Έλληνας που τον αναφέρει ρητά ανάμεσα

στους μεγάλους φιλοσόφους είναι ο Διοσύσιος από την Αλι-

καρνασσό» (γεννήθηκε αυτός κατά το 50 π.Χ.)!125

Όλη αυτή η αντιδημοτικότητα προς την Ακαδημία και το

Λύκειο ήταν η φυσιολογική και αναγκαία αντίδραση του ελ-

ληνισμού πρώτον διότι δεινοπάθησε από την τυραννική πο-

λιτική πρακτική των μαθητών-οπαδών των σχολών αυτών

και δεύτερον διότι σύμφωνα με τα συγγράμματα του Πλά-

τωνα και του Αριστοτέλη ο ίδιος ο ελληνικός λαός, μαζί με

όλους τους υπόλοιπους διανοούμενους και επιστήμονες κα-

τά το 98% δεν είχαν όχι μόνο πολιτικά δικαιώματα αλλ’ ούτε

τα βασικά δικαιώματα ούτε αυτής της ζωής (όπως είδαμε)

και ούτε είτε εκ θεού είτε εκ φύσεως είχαν τη δυνατότητα

και την κατάλληλη κατασκευή του εγκεφάλου για να κάνο-

υν επιστήμη, φιλοσοφία και αρετή. Επόμενο και πάρα πολύ

φυσιολογικό ήταν να μην συμπαθούν καθόλου οι Έλληνες

(πλην των τυράννων και των ολιγαρχικών) ούτε τους ίδιους

(Πλάτωνα και Αριστοτέλη που πρωταγωνίστησαν στους

νυκτερινούς συλλόγους των Λακεδαιμονιζόντων και Μακε-

δονιζόντων) ούτε τα συγγράμματά τους, γι’ αυτό η ελληνική

σκέψη και η αρχαιοελληνική φάτις της γλώσσας παρέμενε

αναλλοίωτη στον ελληνισμό από τη μεταφυσική διαστροφή

των Πλάτωνα-Αριστοτέλη, διότι γνώριζε και μάλιστα βίωνε

κάλλιστα το τι θα σήμαινε η επικράτηση αυτής της φιλοσο-

124 Βλ. Ingemar During, Ο Αριστοτέλης Α΄, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθν.

Τράπεζα, Αθήνα 1996, σ. 92-101. 125 Ο.π.σ. 93.

192

φικής, της θανατηφόρας απάτης. Εκφραστές αυτού του πάν-

δημου αποτροπιασμού κατά της ιδεαλιστικής-φασιστικής

απάτης είναι ο Επίκουρος, η σχολή του, όλοι οι δημοκρατικοί

διανοούμενοι και όλοι οι Μεγάλοι Έλληνες Πατέρες, τον

αποτροπιασμό των οποίων συνοψίζει ο Γρηγόριος ο Παλα-

μάς και γι’ αυτό τα φερέφωνα του ελληνικού και του δυτικού

φασιστικού-ιδεολογκού τενεκετζίδικου λυσσάνε κατά του

Παλαμά και του Γρηγορίου Νύσσης. Ας γνωρίσουν επί τέλο-

υς όλοι αυτοί του τενεκετζίδικου ότι ο ελληνισμός πρώτος

και μοναδικός στην ιστορία δημιούργησε εκ του μηδενός τη

δημοκρατική φιλοσοφία και σκέψη και ότι Πλάτων και Αρισ-

τοτέλης είναι οι ιδρυτές της φασιστικής φιλοσοφίας, η οποία

επιβλήθηκε στη Δύση, όταν οι βάρβαροι την κατέκτησαν, δι-

ότι εκεί επί αιώνες δια της πυράς απαγορευόταν για τους

πολίτες (που είχαν μετατραπεί σε δουλοπάροικους) κάθε

σκέψη, κάθε συζήτηση και κάθε μορφασμός ακόμη απλής

απορίας κατά των καλογήρων και κληρικών της στρατιωτι-

κής αλητείας, οι οποίοι από τους βαρβάρους κατακτητές ή-

ταν οι μόνοι που γνώριζαν μερικά γράμματα. Αυτοί με την

υποστήριξη της πυράς υπέταξαν το ευαγγέλιο της αγάπης

στον πλατωναριστοτελικό και βαρβαρικό στη συνέχεια φα-

σισμό. Γι’ αυτό παπισμός και προτεσταντισμός μέχρι σήμερα

βγάζουν κάθε χρόνο κατά εκατοντάδες χιλιάδες «φιλοσοφι-

κά» τερατουργήματα για να μην αποκαλυφθεί η δημοκρατι-

κή ελληνική φιλοσοφία. Δυστυχώς και στην Ελλάδα αυτοί

καταφέρνουν και κατασκευάζουν και προάγουν στα πανε-

πιστήμια τύπους σαν κι αυτούς που είδαμε της πλατωναρισ-

τοτελικής μωρίας.

Όμως οι λαοί της Ευρώπης με την Αναγέννηση, το Δια-

φωτισμό και όλα τα άλλα λαϊκά κινήματα επαναστάτησαν

κατά του παπικοπροτεσταντικού φασισμού, ο οποίος μαζί με

τα διάφορα αντιδραστικά εξουσιαστικά κέντρα με τα οποία

είναι συνταυτισμένος από το μεσαίωνα, επανασυντάχθηκε

193

και επανέφερε τον πλατωναριστοτελκό φασισμό με «φιλο-

σόφους» αυλικούς, που πληρώνται με τις λέξεις που θα γρά-

ψουν, τύπου Καντίου και Έγελου.

Σήμερα με τις επιστημονικές επαναστάσεις, με τη φιλο-

σοφική απελευθέρωση χιλιάδων ερευνητών για την επανα-

φορά της δημοκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας οφείλουμε οι

Έλληνες ελεύθεροι διανοητές να συνδράμουμε, διότι ο ελλη-

νισμός αρχαίος και χριστιανικός ήταν ανέκαθεν δημοκρατι-

κός και αντιπλατωναριστοτελικός.

Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης,

Ιερός Ναός Πρωτάτου,

έργο Εμμανουήλ Πανσέληνου, 1290.

194

Ο δημοκρατικός ελληνισμός προ και μετά Χρισ-

τού

Πραγματική γελοιοποίηση της πλατωναριστοτελικής

μωρίας πέτυχαν ο Επίκουρος, οι επικούρειοι και όλοι οι δη-

μοκρατικοί συγγραφείς της αρχαιότητας.126

Σε αντίθεση με τους μεταφυσικούς ο Επίκουρος θεωρεί

ως πηγή της γνώσης την αίσθηση. Η έννοια και ο σωστός ο-

ρισμός ως αληθινή πραγματικότητα των Παρμενίδη-

Σωκράτη «ετοίμασαν το δρόμο στο κουκλοθέατρο των πλατω-

νικών ιδεών»127. «Ο Επίκουρος καταδίκασε την ιδεαλιστική δι-

αλεκτική σαν ανώφελη και μάλιστα βλαβερή»128. Οι έννοιες

προέρχονται από τις αισθήσεις, οι οποίες έννοιες μας βοη-

126 Στον Επίκουρο του Χ. Θεοδωρίδη μν. έργ. θα βρει ο αναγνώστης άρισ-

τη κριτική τόσο της ιδεολογικής μεταφυσικής όσο και τη σχέση αυτής της

«φιλοσοφίας» με την τυραννία και τη μοναρχία. Όμως και ο ίδιος ο Χ. Θε-

οδωρίδης παραμένει οπαδός της άλλης της μαρξιστικής υλιστικής μετα-

φυσικής, κατά την οποία το προϋπάρχον (δηλαδή η όλη αλήθεια) απο-

καλύπτεται τώρα στο κεφάλι του Μαρξ αρχικά και των υπόλοιπων μαρ-

ξιστών-υλιστών μέσα από την αιώνια κινούμενη ύλη, η οποία μας απο-

κάλυψε ήδη «τους γενικούς νόμους της κοινωνίας και της νόησης» (σ.

292), ενώ για το δημοκρατικό ελληνισμό, τον Επίκουρο-επικούρειους και

τους Έλληνες Πατέρες η αλήθεια-γνώση-γλώσσα είναι δημιουργίες εκ

του μηδενός των ίδιων των ανθρώπων. Ειδικά η γνώση των αισθητών-

υλικών όντων (χωρίς αυτά να είναι είδωλα των ιδεών κατά τον Πλάτωνα

ούτε σ’ αυτά να ενυπάρχει η ιδέα-είδος του Αριστοτέλη) προέρχεται από

τις αισθήσεις, την εμπειρία, το πείραμα. Τα δε νοητά είναι δημιουργίες

της ανθρώπινης επίνοιας, της διάνοιας, της φαντασιακής ικανότητας του

ανθρώπου, λέει η σύγχρονη επιστήμη-φιλοσοφία. Ευτυχώς που ο Επίκο-

υρος και οι μαθητές του διαψεύδουν την υλιστική-μηχανική μεταφυσική

του Θεοδωρίδη, οι οποίοι τονίζουν ότι «όλες οι ανακαλύψεις είναι κατασ-

κευές ανθρώπινες» (σ. 311). Ιδιαίτερα το κοινωνικό συμβόλαιο είναι γέν-

νημα του λογικού (βλ. σ. 312-315). 127 Χ. Θεοδωρίδη ο.π.σ. 289-290. 128 Ο.π.σ. 292.

195

θούν στην αναγνώριση και τη διατύπωση129. Η αίσθηση και η

συνέπειά της, η παράσταση, είναι πάντα αληθινές, δηλαδή

αντιστοιχούν σε κάτι πραγματικό, είναι η ίδια η πραγματι-

κότητα130. Έτσι «πᾶς γάρ λόγος ἀπό τῶν αἰσθήσεων

ἤρτηται»131, σε άκρα αντίθεση με τους πλατωναριστοτελικο-

ύς που δέχονται ότι ο νους είναι οι πρώτοι και έσχατοι όροι

και όχι ο λόγος. Στην αρχή της επιστολής προς Ηρόδοτον ο

Επίκουρος τονίζει: «Προτού προχωρήσουμε στην έρευνα

πρέπει πρώτα να ορίσουμε με ακρίβεια τις έννοιες που αν-

τιστοιχούν στις λέξεις. Μόνο έτσι μπορούμε, ανάγοντας σ’

αυτές τις έννοιες, τις γνώμες, τις έρευνες και τις απορίες

μας, να φτάσουμε σε κρίσεις. Διαφορετικά θα πελαγώνουμε

με άδειες λέξεις. Είναι ανάγκη το αρχικό νόημα στην κάθε

λέξη να πηδάει στο μάτι και να μη χρειαζόμαστε απόδειξη

αν θέλουμε να ’χουμε κάτι σταθερό και σ’ αυτό ν’ αναφέρο-

υμε ό,τι ζητούμε, ερευνούμε ή υποθέτουμε. Έπειτα να στη-

ριχτούμε στις αισθήσεις και στις παραστάσεις, που μας δί-

νουν είτε η διάνοια είτε άλλο κριτήριο, καθώς επίσης και στα

σχετικά μ’ αυτές συναισθήματα, για να μπορούμε έχοντας

αυτά βάση να βγάλουμε συμπεράσματα για όσα περιμένου-

με να έρθουν και για τα άδηλα»132.

«Η πίεση της ανάγκης και η φυσιολογική κατασκευή του

ανθρώπου γέννησαν τις τέχνες. Όλες οι ανακαλύψεις, χρησι-

μότατες στη ζωή μας, είναι κατασκευές ανθρώπινες και α-

ποκλείουν την επέμβαση μυστικών δυνάμεων…Φυσιολογική

μέσα στην κοινωνική ζωή μας γεννήθηκε και η ανθρώπινη ο-

μιλία. Οι ονομασίες δεν έχουν την αρχή τους σε καμία συμφω-

129 Ο.π.σ. 294. 130 Βλ. ο.π.σ. 295. 131 Ο.π.σ. 298. Διογ. Λαερτ, 32. 132 Ο.π.σ. 300-301. (Διογ. Λ. 37-38).

196

νία («θέσει») παρά γεννιούνται από φυσικές επιδράσεις πάνω

στον άνθρωπο και από αντιδράσεις του ίδιου»133.

Αυτές οι περίφημες θέσεις του Επίκουρου είναι μια άρισ-

τη σύνοψη όλης της δημοκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας και

γλωσσολογίας που βοηθάει τον πολίτη να είναι πρώτα σε

θέση να φυλαχτεί από τη διαστρέβλωση της μεταφυσικής

απάτης και δεύτερο να μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργία

της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της γλώσσας και της σκέψης

γενικά. Ο δημοκρατικός ελληνισμός μέχρι το 1453 μ. Χ. συ-

νέχισε να σκέφτεται, να δημιουργεί, να φιλοσοφεί σύμφωνα

με τις παραπάνω προϋποθέσεις και αρχές. Υπάρχουν βεβα-

ίως παράλληλα και τα φερέφωνα της μεταφυσικής απάτης

του πλατωναριστοτελισμού, οι νεοπλατωνικοί, όπως τους

είπαν. Όλοι αυτοί συνέχισαν να παίζουν στο κουκλοθέατρο

των πλατωνικών ιδεών και κατάντησαν οι περισσότεροι ν’

ασχολούνται με τη δεισιδαιμονία, τη μαγεία και τον αποκ-

ρυφισμό134. «Τέτοιου είδους αγυρτείες επέσπευσαν το αναπό-

φευκτο τέλος τους»135.

Εξάλλου όπως ο δημοκρατικός ελληνισμός στην αρχαιό-

τητα απεχθανόταν τους Πλάτωνα και Αριστοτέλη, επειδή οι

θεωρίες τους τους στερούσαν όλα τα ανθρώπινα δικαιώμα-

τα, το ίδιο μίσος διατηρήθηκε και στον μετέπειτα ελληνισμό

κατά των νεοπλατωνικών, οι οποίοι συνέχιζαν την ίδια αν-

τικοινωνική μεταφυσική απάτη.

133 Ο.π.σ. 311 (Δ. Λ. 75-76). 134 Όπως ήταν ο Πρόκλος, ο Αγαθίας, ο Δαμάσκιος και ο Σιμπλίκιος επί

των ημερών των οποίων λέγεται ότι ο Ιουστινιανός το 529 έκλεισε την

Ακαδημία των Αθηνών. Σύγχρονες μελέτες στο

(http://www.oodegr.com/neopa-ganismos/diogmoi/sxoles1.htm) αποδεικ-

νύουν ότι καμιά σχολή δεν έκλεισε ο Ιουστινιανός, απλά στέρησε τους

μισθούς γενικά σε τέτοιου είδους παρακεντέδες. 135 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Ζ΄, σ. 336.

197

Εν τω μεταξύ πολλοί χριστιανοί ακούγοντας τους μύθους

των ιδεών του Πλάτωνα πίστεψαν ότι εντός ολίγου χρόνου

έγιναν πάνσοφοι και μέσα απ’ αυτή τους την ψευδαίσθηση

επιχειρούσαν να εξηγήσουν, να παρουσιάσουν τα πάντα και

το χριστιανισμό όπως αυτοί ήθελαν, επιθυμούσαν. Κάτι τέ-

τοιο, όπως είναι φανερό, θα έφερνε μια ατέλειωτη σύγχυση

των πάντων. Έτσι σύσσωμος ο ελληνισμός και πάλι συνερ-

χόταν σε τοπικές και οικουμενικές συνόδους για να αποτρέ-

ψει πρώτα την πνευματική, επιστημονική, φιλοσοφική σύγ-

χυση και μετά απ’ αυτό το ξεκαθάρισμα της σκέψης άφηνε

στον κάθε πολίτη την ελευθερία να επιλέξει αυτός ποιά πίσ-

τη θα ακολουθούσε. Τα δε δόγματα της Ορθοδοξίας δεν εί-

ναι τίποτα άλλο από μια σαφή διατύπωση των βασικών θε-

μάτων της Καινής Διαθήκης, διότι όλοι οι αιρετικοί έπαιζαν

με τις λέξεις-ονόματα, τα οποία προέρχονταν από την πλα-

τωναριστοτελική μεταφυσική διαστροφή γνώσης και γλώσ-

σας.

Έτσι όλο το υπόλοιπο τμήμα αυτής της μελέτης θα ερευ-

νήσει το μέγα θέμα της γνωσιολογίας-οντολογίας-

θεολογίας. Οι όροι γνωσιο-λογία, οντο-λογία και θεο-λογία

σημαίνουν ότι ερευνούμε τη γνώση, το ον και το θεό σε σχέ-

ση πάντοτε με το λόγο, το λέγειν, τα ονόματα, τη γλώσσα.

Στην πλατωναριστοτελική Δύση η γνώση, τα όντα, ο Θε-

ός και τα πάντα είναι υποταγμένα στα ονόματα, λέξεις, έν-

νοιες, κατηγορίες. Όχι όμως στον ελληνισμό αρχαίο όπως

είδαμε και χριστιανικό όπως θα δούμε.

198

Η γέννηση της γλώσσας-γνώσης

Εκτός από το Διογένη το Λαέρτιο (3ος μ.Χ. αιώνας) που

μας έσωσε τις προηγούμενες θέσεις του Επίκουρου για τη

γνώση και τη γλώσσα υπάρχει και η περίφημη Επιγραφή

του Διογένη του Οινοανδέα.

Το 1884 ανακάλυψαν μια Επιγραφή γάλλοι αρχαιολόγοι

στην πλαγιά ενός βουνού της αρχαίας Λυκίας (μικρασιατική

παραλία αντίκρυ στη Ρόδο), στα ερείπια παλιού συνοικισμο-

ύ. Είναι πολλά κομμάτια από μια τεράστια επιγραφή, σκα-

λισμένη στους τοίχους μιάς στοάς, που ήταν πιθανότατα

στην αγορά της μικρής πολιτείας Οινόανδα. Όταν ξεκαθα-

ρίστηκε έφερε στο φως ολόκληρη πραγματεία, σωστή σύνο-

ψη της επικουρικής φιλοσοφίας. Ήταν έργο επικούρειου της

αρχής του 3ου μ.Χ. αιώνα, που από ορισμένες ενδείξεις τον

πολιτογράφησαν στην ιστορία της φιλοσοφίας με τ’ όνομα

Διογένης ο Οινοανδέας.

Το μοναδικό στο είδος του μνημείο μαρτυρεί πως η παρά-

δοση της ελληνικής επιστήμης διατηρήθηκε αρκετά ζωντανή

και αρκετά νηφάλια ως τον 3ο μ.Χ. αιώνα και ως τις απόμακ-

ρες γωνιές της Αυτοκρατορίας. Αυτός που το έγραψε δε θέ-

λει μονάχα να μεταδώσει γνώσεις, παρά σαν άνθρωπος με

θέρμη φιλοσοφική, δηλαδή με ζήλο κοινωνικό, θέλει να δια-

φωτίσει και ν’ αγωνιστεί για την αλήθεια.

Μια πνευματική παραζάλη, η (ψευδοδοξία), όπως τη λέει,

μαστίζει την εποχή σαν επιδημία και σαν κολλητική αρρώσ-

τια. Ο αριθμός των βλαμμένων από τις φαντασιοκοπίες που

κυκλοφορούν στην Αυτοκρατορία-μεγαλώνει μέρα με τη μέ-

ρα: «γίνονται δέ πλείονες- διά γάρ τόν ἀλλήλων ζῆλον ἄλλος

ἐξ ἄλλον λαμβάνει τήν νόσον ὡς τά πρόβατα» (9-13). Βλέπον-

τας το κακό ένας ηλικιωμένος άνθρωπος, δάσκαλος χωρίς

άλλο της φιλοσοφίας, καταφεύγει σε μέτρο δραστικότερο

από τη συνηθισμένη διδασκαλία, στον ομαδικό δημόσιο δια-

199

φωτισμό. Χαράζει δηλαδή στις πλάκες μιάς στοάς που είναι

στη μέση της αγοράς τα σωτήρια διδάγματα της επικουρικής

σοφίας…που είναι η πεμπτουσία του Ελληνισμού»136.

Από αυτή την επιγραφή μας ενδιαφέρει άμεσα «η γέννη-

ση της γλώσσας που γεννήθηκε από αυθόρμητους φθόγγο-

υς. Δε θα δώσεις προσοχή στις φλυαρίες, που παρουσιάζουν

τον Ερμή για δάσκαλο της ομιλίας και ακόμα λιγότερο στη

γελοιωδέστατη θεωρία των φιλοσόφων, πως η γλώσσα είναι

στοχασμός κανενός σοφού για να διευκολύνει τη συνεννόη-

ση (θέσει). Μια ευτράπελη εικόνα δείχνει το άτοπο του ισχυ-

ρισμού. Ο σοφολογιότατος να μαζέψει, ένας αυτός, τόσα

πλήθη και σα δάσκαλος να πάρει μια βέργα στο χέρι και α-

κουμπώντας μ’ αυτή κάθε αντικείμενο να φωνάζει, αυτό θα

το λέτε πέτρα, αυτό ξύλο, αυτόν άνθρωπο: «καί τῶν φθόγ-

γων δέ ἕνεκεν (λέγω δέ τε ὀνομάτων καί τῶν ρημάτων, ὧν

ἐποιήσαντο τάς πρώτας ἀναφθένξεις οἱ ἀπό γῆς φύντες

ἄνθρωποι) μήτε τόν Ἑρμήν παραλαμβάνωμεν εἰς διδασκαλίαν,

ὥς φασίν τινες – περιφανής γάρ αὕτη γε ἀδολεσχία-μήτε τῶν

φιλοσόφων πιστεύσωμεν τοῖς πράγμασιν, ἵνα αὐτῶν ἔχωσι

σημεῖα τῆς πρός ἀλλήλους ἕνεκα ραδίας ἀποδηλώσεως οἱ

ἄνθρωποι. Γελοῖον γάρ ἐστι, μᾶλλον δέ παντός γελοίου γελοι-

ότερον πρός τῷ καί τό ἀδύνατον αὐτῷ προσεῖναι, συναγαγεῖν

μέν τινα τά τοσόδε πλήθη, ἕνα τυγχάνοντα… συναγαγόντα δέ

καθηγεῖσθαι γραμματιστοῦ τρόπον, δοκεῖδος τινος

ἀντιλαβόμενον, καί ἑκάστου τῶν πραγμάτων θινγάνοντα

ἐπιλέγειν, ὅτι τουτεί μέν καλείσθω λίθος, τουτεί δέ ξύλον,

τουτεί δέ ἄνθρωπος»137.

Δημόκριτος-Πρόκλος

136 Χ. Θεοδωρίδη, Ο Επίκουρος, μν. έργ. σ. 179-180. 137 Ο.π.σ. 311-312, βλ. Inseriptions d’ Oenoanda, εκδ. Gv Cousin, στο περιοδι-

κό Bulletin de Correspondence Hellenique, 16 (1892), s. 1-72, πρώτη έκδοση

της επιγραφής, Die philosophische Inschrift von Oenoanda, εκδ. R.

Hederder und E. Kalinka, στο ίδιο περιοδικό 21 (1897), σ. 346-443.

200

Ο Πρόκλος ο Λύκιος (410-485 μ.Χ.), ο μάγος, μάντης

και νεοπλατωνικός138, μας διασώζει ένα απόσπασμα του με-

γάλου Δημόκριτου (460-370 π.Χ.)139 το οποίο εξαντλητικά και

οριστικά αποδεικνύει ότι η γλώσσα είναι ανθρώπινη δημιο-

υργία με τα εξής τέσσερα επιχειρήματα:

1. Αρχίζει από την ομωνυμία: αν διαφορετικά πράγματα

φέρουν το ίδιο όνομα, πώς τότε το όνομα θα μπορούσε να

χαρακτηριστεί φυσικό;

2. Αν η γλώσσα ήταν φύσει, θα έπρεπε να υπάρχει του-

λάχιστον ένα όνομα για κάθε πράγμα.

3. Το τρίτο επιχείρημα το αποκαλεί μετάθεσιν ονομά-

των, είναι πλέον κοινότοπο: πρόκειται απλώς για το ότι

μπορούμε να αλλάξουμε το όνομα ενός πράγματος χωρίς να

το θίξουμε καθόλου.

4. «Το επιχείρημα αυτό, που τιτλοφορείται μετριοφρόνως

ἐκ τῆς τῶν ὁμοίων ἐλλείψεως, προχωρά πολύ πιο μακριά απ’

ό,τι φαίνεται. Πώς γίνεται, διερωτάται ο Δημόκριτος, στο ου-

σιαστικό φρόνησις, σωστή σκέψη, κρίση, σωφροσύνη κ.λ.π. να

αντιστοιχεί το ρήμα φρονεῖν, κρίνω δίκαια, είμαι σώος τας

φρένας κ.λ.π., ενώ από τη λέξη δικαιοσύνη να μην προέρχεται

κανένα ρήμα; Στη μία περίπτωση έχουμε ένα λογικό και ορ-

γανικό σύνδεσμο… μεταξύ μιας διαδικασίας, μιας πράξης και

μιας κατηγορικής ιδιότητας, ενώ στη δεύτερη δεν έχουμε. Σε

ποια φύση μπορεί να αντιστοιχεί τέτοια ασυνέπεια; Πού βρίσ-

κεται η λογική στην υπόθεση αυτή; Πουθενά. Τέτοιες ασυμ-

μετρίες και ανωμαλίες δεν μπορεί παρά να οφείλονται σε αν-

θρώπινες αποφάσεις και παρεμβάσεις»140.

138 Βλ. Β. Ν. Τατάκη, Η Βυζαντινή φιλοσοφία, εκδ. Εταιρεία Σπουδών, Α-

θήνα 1977 σ. 53. 139 (DK 68B26) 140 Κ. Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, μν. έργ. σ. 386-389.

201

Την ίδια εποχή με το Δημόκριτο, γύρω στο 440 π.Χ. ο Σο-

φοκλής στην Αντιγόνη εκφράζοντας κοινούς τόπους της ε-

ποχής του, ιδέες και προβληματικές εξυμνεί (στους στίχους

332-375) τη δημιουργική δύναμη των ανθρώπων, που θεσμί-

ζουν πολιτείες, που νομοθετούν, που δημιουργούν τη γλώσ-

σα, τη γνώση, τις τέχνες, τις επιστήμες κ.λ.π. Αυτή η αυτο-

θέσμιση, η αυτοδημιουργία της δημοκρατίας και της φιλο-

σοφίας ολοκληρώνεται με τους Πρωταγόρα, Σοφιστές, Πε-

ρικλή, Θουκυδίδη και όλους τους δημοκρατικούς πολίτες141.

Αυτή η μοναδική στην ιστορία του πλανήτη και του σύμ-

παντος, απ’ ό,τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, αυτοδημιουργία

του ανθρώπου συνεχίζεται στον ελληνισμό μέχρι και το 1453

μ.Χ.. Όλοι οι Έλληνες Πατέρες είναι συνεχιστές αυτής της

μεγάλης δημοκρατικής αυτοδημιουργίας, οι οποίοι αγωνίσ-

θηκαν επί δεκαπέντε αιώνες μαζί με όλο τον οικουμενικό

δημοκρατικό ελληνισμό για να μην περάσει η πλατωναρισ-

τοτελική διαστροφή και αντιστροφή αυτής της αυτοδημιουρ-

γίας, που επιχειρούνταν από τους ελάχιστους νεοπλατωνι-

κούς και τους επίσης ελάχιστους αιρετικούς. Όλοι οι αιρετι-

κοί Ορθοδοξίας και Δύσης ήταν προσβεβλημένοι από την

πλατωναριστοτελική νόσο της αυτόματης ψευδοπαντογνω-

σίας την οποία επιχειρούσαν να την στηρίξουν στους μύθο-

υς των ιδεών και στην ταύτιση αυτών με τις λέξεις-ονόματα.

Εμείς θα δούμε στη συνέχεια ότι οι Μεγάλοι Έλληνες

Πατέρες όχι απλά συνέχισαν τη μεγάλη ελληνική αυτοδημι-

ουργία της αρχαιότητας αλλά και την κατοχύρωσαν, την δι-

ευκρίνισαν, την επεξέτειναν τόσο πολύ που μόλις σήμερα

βλέπουμε αντίστοιχες επιστημονικές μελέτες ανάλογης α-

ξίας. Ιδιαίτερα για το θέμα γνώσης και γλώσσας, που μας

141 Ο.π.σ. 393 και 394. Βλ. και Κ. Καστοριάδη, Αισχύλεια ανθρωπογονία και

Σοφόκλεια αυτοδημιουργία του ανθρώπου στο ανθρωπολογία, πολιτική,

φιλοσοφία, εκδ. ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1993 σ. 11-32.

202

ενδιαφέρει εδώ, ο Μ. Βασίλειος και ο Γρηγόριος Νύσσης είναι

εκείνοι που συνοψίζουν άριστα το δημοκρατικό ελληνισμό

και ακολουθούν πιστά ο Γρηγόριος ο Παλαμάς και ο Ιωσήφ

Καλόθετος.

Η νοερά προσευχή

203

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΓΛΩΣΣΑ

ΚΑΤΑ

ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ

Οι ησυχαστές του 14ου αιώνα είχαν για μια άλλη φορά να

αντιμετωπίσουν την πλατωναριστοτελική διαστροφή της

ελληνικής γνώσης και γλώσσας στα πρόσωπα των Βαρλα-

άμ, Ακίνδυνου και Γρηγορά. Ο Γρηγόριος ο Παλαμάς είναι ο

αναμφισβήτητος ηγέτης σ’ αυτό τον αγώνα, ο οποίος στηρί-

ζεται σ’ όλο το δημοκρατικό ελληνισμό αρχαίο και χριστια-

νικό. Το ίδιο και ο Ιωσήφ Καλόθετος υποστηρίζει ακριβώς τις

ίδιες θέσεις με το δάσκαλό του, χωρίς να χρειάζεται να κάνει

ούτε μια αναφορά στα έργα του, διότι κοινή πηγή και των

δύο και όλων των ησυχαστών και όλων των Πατέρων είναι ο

κοινός δημοκρατικός ελληνικός λόγος, ο οποίος αντιμάχεται

την πλατωναριστοτελική μεταφυσική της απάτης. Ιδιαίτερα

ο Ιωσήφ Καλόθετος αποτελεί μια άριστη σύνοψη όλου του

ελληνισμού, διότι στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει με

τον ένατο Λόγο του το Γρηγορά αναγκάστηκε να ερευνήσει

εξ αρχής το μέγα θέμα της γνώσης του Θεού ως ένα τμήμα

της ευρύτερης γνώσης, όπως επίσης και το θέμα της σχέσης

γνώσης και γλώσσας, εφόσον και οι τρεις αντιησυχαστές ως

πλατωναριστοτελικοί πρώτα ταύτιζαν το νου τους με την

πραγματικότητα (νοητή και αισθητή) και δεύτερον ταύτιζαν

αυτή την υποτιθέμενη πραγματικότητα, την ενυπάρχουσα

μυστηριωδώς στο νου τους με τις λέξεις-ονόματα. Ο Γρ. Πα-

λαμάς είχε ήδη απαντήσει διεξοδικώς στους Βαρλαάμ και

Ακίνδυνο. Όμως ο Γρηγοράς λιγότερο από μια δεκαετία ε-

παναφέρει ακριβώς τους ίδιους μύθους της ταύτισης νου και

πραγματικότητας, πραγματικότητας και ονομάτων. Ο Πα-

204

λαμάς απαντά στο Γρηγορά και αναιρεί τους θεολογικούς

μύθους αυτού, ίσως επειδή προηγουμένως είχε ήδη απαντή-

σει ο Ιωσήφ Καλόθετος επιτυχώς κατά της φιλοσοφικής μω-

ρίας του Γρηγορά, οπότε δε χρειαζόταν να επέμβει και πάλι

ο ίδιος, όπως ήδη το είχε κάνει κατά των Βαρλαάμ-

Ακίνδυνου. Εξάλλου Παλαμάς και Καλόθετος έχουν τις ίδιες

ακλόνητες πηγές είκοσι αιώνων της ελληνικής αυτοδημιο-

υργίας.

Ο Γρηγοράς λοιπόν στον 30ο Λόγο του, όπως είδαμε στην

εισαγωγή, επαναφέρει τους εξής δύο βασικούς μύθους του

πλατωναριστοτελισμού:

1. Ταύτιση νου και νοητών και αυτού ακόμη του

Θεού, «αὐτόθεν γάρ ἔχειν δεῖ τόν νοῦν τήν τῶν

νοητῶν νόησιν καί μή δεῖσθαι χρόνου τινός καί

μαθήσεως…»1 και

2. Ταύτιση του πραγματικού με το λέγειν-λόγο-

όρο, «ὁ τῆς οὐσίας ὅρος καί λόγος (ταὐτον γάρ

ὅρος καί λόγος) πρᾶγμα ἐστιν αὐθύπαρκτον, μή

δεδομένου ἑτέρου πρός ὕπαρξιν, εἴη ἄν πάντως

καί ὁ τῆς ἐνεργείας λόγος ὁ αὐτός, κἄν τοῖς

ὀνόμασι διαφέρωσι, πρᾶγμα αὐθύπαρκτον, δηλα-

δή, μή δεόμενον ἐτέρου πρός ὕπαρξιν»2.

Πάνω σ’ αυτούς τους δυο μυθικούς, αντιεπιστημονικούς

και σήμερα τελείως απαράδεκτους παραλογισμούς, παρά-

δερναν όλοι οι της πλατωναριστοτελικής μωρίας μέχρι το

1930, οπότε μετά τις επιστημονικές ανατροπές των μαθημα-

τικών, των φυσικών, των ψυχολόγων και της φιλοσοφίας

αναγκάστηκε όλη η δυτική σκέψη να αναζητήσει διεξόδους

που φαίνεται ότι τις βρίσκουν ή επιχειρούν να τις βρουν

1 Γρηγορά, Επιστολές 3, 23, 88-90, βλ. και 3, 22, 61-65, και σημείωση 9 σελ.

5 της εισαγωγής της παρούσης μελέτης. 2 Ν. Γρηγορά, Ιστορία 30, PG 149, 273 Α.

205

στον υπόλοιπο ελληνισμό το μη μεταφυσικό, μη πλατωνα-

ριστοτελικό, το δημοκρατικό αυτό ακριβώς που ονομάζομε

ελληνικό θαύμα.

Αυτό δε το ελληνικό θαύμα, που σχετίζεται κυρίως με τη

γνώση-γλώσσα, είναι συνοψησμένο, επεξεργασμένο, διευκ-

ρινισμένο αριστουργηματικά στο Γρηγόριο Νύσσης, στους

περίφημους κατ’ Ευνομίου Λόγους, ο οποίος συνεχίζει το Μ.

Βασίλειο, τους άλλους Πατέρες και το δημοκρατικό ελλη-

νισμό.

Επειδή όμως ο Γρηγοράς χρησιμοποίησε κατά κόρο αυτο-

ύς τους Λόγους του Νύσσης για τη γνώση-γλώσσα όχι για

να συμφωνήσει μαζί του αλλά, δια της γνωστής σ’ αυτόν

μεθόδου της αντιστροφής, επιχείρησε να στηρίξει τους δυο

πλατωναριστοτελικούς μύθους της ταύτισης νου και πραγ-

ματικού και ονομάτων, ο Ιωσήφ Καλόθετος αποκαλύπτει

την απάτη αυτού και δια τούτο κρίνουμε αναγκαίο για την

έρευνα να δούμε εν εκτάσει τι ακριβώς είπε ο Νύσσης-Μ.

Βασίλειος, εφόσον οι απαντήσεις τους εκφράζουν-

συνοψίζουν όλο το μη πλατωναριστοτελικό ελληνισμό.

Εξάλλου ήδη έγινε γνωστό από τη μέχρι τώρα διαπραγ-

μάτευση του θέματος ότι ερευνούμε τις δυο μεγάλες φιλο-

σοφικές-επιστημονικές ελληνικές δημιουργίες, πρώτα εκείνη

την πάνδημη και μοναδική στην ανθρωπότητα αυτοδημιο-

υργία της δημοκρατίας-φιλοσοφίας και δεύτερον εκείνη της

διαστροφής και αντιστρφής του πλατωναριστοτελισμού. Το

μέγα ζητούμενο σήμερα δεν είναι να αναλωθούμε στην α-

ναζήτηση κάποιας πρωτοτυπίας των συγγραφέων αλλά να

απελευθερώσουμε τη σκέψη από τον πλατωναριστοτελικό

βρόχο, ο οποίος στον αρχαίο και χριστιανικό ελληνισμό δεν

επικράτησε ποτέ, όμως τους τελευταίους δύο αιώνες η Δύση,

που ήδη είχε υποταχθεί τυφλά σ’ αυτή τη μωρία, συνυπότα-

ξε και το νεοελληνισμό.

206

Άρα είναι ανάγκη να συνεξεταστούν ο Γρηγοράς ως εκ-

πρόσωπος του πλατωναριστοτελισμού και ο Νύσσης-Ι. Κα-

λόθετος ως εκπρόσωποι του δημοκρατικού, μη μεταφυσικού

ελληνισμού.

Η προσευχή,

σχέδιο Ιωάννη Βράνου

207

Η γνώση και η γλώσσα κατά το Γρηγόριο Νύσσης

Είδαμε ότι όλοι οι μεταφυσικοί μέχρι σήμερα δέχονται: 1)

την προΰπαρξη της αλήθειας- γνώσης ως ιδέες, είδη, ουσίες

κ.λ.π., 2) την ενύπαρξη αυτής της γνώσης στην ψυχή-νου το-

υς, «ἡ ψυχή πάντα τό εἴδη ἐστί» παπαγαλίζει ο Θεόδωρος ο

πλατωνικός στο ομώνυμο έργο του μετά τον Πλάτωνα και

τον Αριστοτέλη3 και 3) την ταύτιση αυτής της γνώσης με τα

ονόματα, λέξεις, έννοιες, οπότε, εφόσον καταγράφηκε από-

λυτα μάλιστα καθορισμένη αυτή η «αλήθεια-γνώση» στα

έργα αυτών των μυθολόγων, εμείς οι υπόλοιποι δε θα πρέ-

πει πλέον να σκεφτόμαστε.

Είδαμε όμως στο δια ταύτα αυτής της μεταφυσικής, στα

πολιτικά έργα του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, ότι, εφόσον

στην πραγματικότητα αυτή η υποθετική γνώση δεν υπάρχει,

οι ίδιοι είναι εκείνοι που αδιάντροπα επιχειρούν ν’ αποδεί-

ξουν με παιδαριώδη σοφίσματα ότι: οι πολίτες της Αθήνας

δεν έχουν, δεν πρέπει να έχουν είτε εκ θεού είτε εκ φύσεως

φρόνηση (σωστή σκέψη, σωστή κρίση από το φρονώ), αρετή,

προνόμιο μόνο των φιλοσόφων-βασιλιάδων, οι οποίοι ως

απόλυτοι κάτοχοι και της «πολιτικής επιστήμης» θα έχουν

κάθε δικαίωμα να αποκτείνουν και να κακοποιούν όποιο

θέλουν από τους ελεύθερους πολίτες, οι οποίοι ως ανόητοι

(εφόσον δεν έχουν εκ φύσεως τη φρόνηση) δεν πρέπει να έ-

χουν κανένα πολιτικό δικαίωμα, κανένα από τα δικαιώματα

των ανθρώπων.

Είδαμε επίσης ότι μόλις έγινε πράξη αυτή η φιλοσοφία με

τα τυραννικά και αντιδραστικά καθεστώτα οι δημοκρατικοί

Έλληνες δε διασκέδαζαν πλέον με τις φαιδρότητες των σωκ-

ρατικών αλλά αναγκάστηκαν να πάρουν άκρως εχθρική

3 βλ. Γρ. Νύσσης, Περί ψυχής, PG 45, 209C.

208

στάση απέναντι στους θεωρητικούς του απάνθρωπου ολοκ-

ληρωτισμού.

Έτσι ο ελληνισμός σχεδόν στο σύνολό του όχι απλά α-

πέρριψε τη μεταφυσική- φασιστική μωρία αλλά και συνέχισε

την προηγούμενη δημοκρατική φιλοσοφία, η οποία δημιούρ-

γησε το ελληνικό θαύμα που πρωτοδημιουργήθηκε και ο-

λοκληρώθηκε από τους ελληνικούς δήμους από το 8ο μέχρι

και τον 5ο π.Χ. αιώνα4.

Αφού είδαμε τις αντιδράσεις των θύραθεν Ελλήνων κατά

της μεταφυσικής μωρίας, μεταβαίνουμε στη συνέχεια στους

Μεγάλους Έλληνες Πατέρες, οι οποίοι αγωνίσθηκαν επί αι-

ώνες να διασώσουν και έσωσαν τελικά την υπέροχη δημοκ-

ρατική ελληνική σκέψη από αυτή τη μεταφυσική.

Πρώτος ο Μέγας Βασίλειος παρουσιάζει μια συνολική και

συστηματική αντιμετώπιση του τριπλού μύθου της πλατω-

ναριστοτελικής μεταφυσικής: 1) της προΰπαρξης της γνώ-

σης-αλήθειας, 2) της ενύπαρξης αυτής στην ψυχή-νου ως

ιδέα, είδος, ουσία κ.λ.π. και 3) της ταύτισης αυτής με τα ονό-

ματα στην προσπάθειά του ν’ αντιμετωπίσει τον Ευνόμιο5. Η

παρούσα μελέτη οφείλει να παρουσιάσει σύντομα το Μ. Βα-

σίλειο, να προχωρήσει στο συνεχιστή του το Γρ. Νύσσης για

να καταλήξει στη γνώση του Θεού και των όντων κατά τον

Ιωσήφ Καλόθετο, επειδή ο Γρηγοράς επιχείρησε να στηρίξει

την αντίθεσή του κατά του Γρ. Παλαμά σε διαστρεβλωμένη

χρήση του Γρ. Νύσσης, δηλαδή η πορεία της έρευνας θα εί-

4 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, εκδ. Κριτική, Αθήνα Μάι-

ος 2007, όπου οι τρεις μεγάλοι Ελληνιστές Pierre Vidal-Naquet, J.-P.

Vernant και ο François Châtelet μιλούν για το ελληνικό θαύμα. 5 Βλ. Γεωργίου Δ. Μαρτζέλου, Ουσία και ενέργεια του Θεού κατά το Μέγα

Βασίλειο, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1993 σελ. 45, 61, 165 και 166. Επί-

σης βλέπε σχετικά και Δ. Γ. Τσάμη, Εισαγωγή στη σκέψη των πατέρων

της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Εκδ. Πουρνατά, Θεσ/νίκη 2000.

209

ναι από το Μ. Βασίλειο στον Ιωσήφ Καλόθετο ως καταλύτες

της πλατωναριστοτελικής μωρίας.

Η απόλυτη γνώση του Θεού κατά τον Ευνόμιο

Κύριο γνώρισμα λοιπόν της πλατωναριστοτελικής μωρί-

ας είναι η παντογνωσία, παντογνωσία και του Θεού, η οποία

γνωστοποιείται στους ανθρώπους με τα ονόματα, ορισμούς,

λόγο. Πιστός οπαδός και ο Ευνόμιος αυτής της μωρίας διατε-

ίνεται, ισχυρίζεται ότι γνωρίζει την ουσία του Θεού απόλυτα

και την ταυτίζει με το όνομα «αγέννητος»6.

Σ’ αυτό το κεντρικό θέμα ο Ευνόμιος αντιγράφει Αριστο-

τέλη και αυτός εκφράζει τον Πλάτωνα. Λέει επιγραμματικά

ο Αριστοτέλης: «ἔστι δ’ ὅρος (ορισμός) μέν λόγος ὁ τό τί ἦν

εἶναι (εκείνο που ήταν και είναι) σημαίνων, ὁ τοῦ τί ἐστι καί

τῆς οὐσίας»7. Η ουσία είναι το τι ην είναι, δηλαδή αυτό που

από πάντα και για πάντα ήταν προορισμένο να είναι και

αυτό ενυπάρχει στο νου και γι’ αυτό ο νους το γνωρίζει από-

λυτα και ως εκ τούτου το ορίζει δια του λόγου επίσης απόλυ-

τα. Αυτό το χονδροειδέστατο σόφισμα, το πλησιέστερο στο

πιο ηλίθιο λογοπαίγνιο, είναι το σαθρό θεμέλιο του Πλάτω-

να, Αριστοτέλη, Hegel και όλων των «ορθολογιστών» μυθο-

λόγων. Αυτό το ηλίθιο δόγμα επιβάλλει αδυσώπητη χρήση

της ταυτιστικής λογικής, η οποία απαιτεί ένας όρος να μην

έχει κάθε φορά παρά ένα νόημα και μόνο ένα και αυτό πλή-

6 Βλ. Ευνομίου Απολογητικός 8, PG 30, 841D: «Ἀγέννητον δέ λέγοντες, οὐκ

ὀνόματι μόνον κατ’ ἐπίνοιαν ἀνθρωπίνην σεμνύνειν οἰόμεθα δεῖν,

ἀποτιννύναι δέ κατ’ ἀλήθειαν τό πάντων ἀναγκαιότατον ὄφλημα τῷ Θεῷ,

τήν τοῦ εἶναι ὅ ἐστιν ὁμολογίαν» 7 Τοπικά Ι, 101b, Αναλυτικά ύστερα ΙΙ, 3, 90b.

210

ρως και εντελώς προκαθορισμένο, όπως επίσης το (υποθετι-

κό-μυθικό) είναι πρέπει να έχει ένα μόνο νόημα8.

Έτσι ο Ευνόμιος ξεπερνά κατά πολύ τους δασκάλους του

και δογματίζει ηλιθίως ότι το όνομα «αγέννητος» δεν προ-

έρχεται από την ανθρώπινη επίννοια, από την ανθρώπινη

λογική, η οποία είναι ανίκανη να εξεύρει όχι μόνο το πραγ-

ματικό όνομα της θείας ουσίας αλλά και τα πραγματικά ο-

νόματα όλων γενικώς των όντων9.

«Είναι όντως αξιοπερίεργο ότι, καίτοι ο Ευνόμιος αναπ-

τύσσει λεπτομερώς και δι’ επιχειρημάτων τη διδασκαλία του

περί θείας προελεύσεως των πραγματικών ονομάτων, προ-

κειμένου να θεμελιώσει την άποψή του, ότι το <αγέννητο>

ως όνομα δηλωτικό της ουσίας του Θεού δε δύναται να προ-

έρχεται εκ της ανθρωπίνης επίνοιας, εν τούτοις ουδέν λέγει

σαφώς-τουλάχιστον εις τα υπό του Γρ. Νύσσης διασωθέντα

αποσπάσματα του έργου του Απολογία υπέρ Απολογίας-

περί θείας προελεύσεως του ονόματος <αγέννητο>. Παρά

ταύτα νομίζομε ότι το γεγονός τούτο δεν είναι τελείως ανε-

ξήγητο. Πιθανώς ο Ευνόμιος αποφεύγει σκοπίμως να θίξει

ειδικώς και ευθέως το ζήτημα της θείας προελεύσεως του

ονόματος <αγέννητο>, επειδή ίσως τούτο ουδαμού απαντά

ως όνομα του Θεού εις την Αγία Γραφή. Απλώς δια της ανω-

τέρο διδασκαλίας του ενδιαφέρεται να υποστηρίξει γενικώς

τη θεία προέλευση των πραγματικών ονομάτων, εις τα οπο-

ία, ως είδομεν, επιχειρεί να εντάξει και το αγέννητο»10.

Όμως ο δημοκρατικός, ο μη μεταφυσικός ελληνισμός από

τον Όμηρο ως τον Ιωσήφ Καλόθετο πιστεύει και γνωρίζει ότι

αυτός ο ίδιος είναι ο δημιουργός και της γλώσσας και της

8 Κ. Καστοριάδη η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας μν. έργ. σ. 486. 9 Βλ. Γ. Μαρτζέλου μν. έργ. σ. 33. 10 Ο.π.σ. 156.

211

γνώσης και της επιστήμης και της φιλοσοφίας και των ονο-

μάτων.

Στην πραγματικότητα τόσο οι Ευνομιανοί όσο και όλοι οι

του πλατωναριστοτελισμού υποτάσσουν όλη την πραγματι-

κότητα και το Θεό στις προσωπικές του βλέψεις-επιθυμίες

και χρησιμοποιούν τα διάφορα ονόματα για να καλύψουν

τις αυθαιρεσίες τους. Έτσι και οι Ευνομιανοί παίζοντες με τα

ονόματα «αγέννητο», «γεννητό», «κτιστό» επιδιώκουν να

καταργήσουν το ομοούσιο της Αγίας Τριάδος, να υποτάξουν

τον Υιό στον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα στον Υιό. Η αντιχ-

ριστιανική και πνευματομαχική προσπάθειά τους τους α-

ναγκάζει να καταφύγουν σε προφανέστατους παραλογισ-

μούς. Πιστεύοντες λοιπόν αυτοί ότι ανακάλυψαν εν τη α-

γεννησία την ουσία του Θεού προέβαινον εις τολμηράς δια-

κηρύξεις ως προς τη γνώση Αυτού. Δυο διασωθείσες μαρτυ-

ρίες αναφερόμενες στους ισχυρισμούς τους περί γνώσεως

του Θεού αποκαλύπτουν την προκλητικότητα και την αλα-

ζονείαν τους11.

Κατά τον Επιφάνιο ο Αέτιος, ο δάσκαλος του Ευνομίου,

ισχυριζόταν ότι η γνώση, την οποία είχε για το Θεό ήταν

ανώτερη της δικής του αυτογνωσίας. «Οὔτως τόν Θεόν», έλε-

γε, «ἐπίσταμαι τηλαυγέστατα, καί τοσοῦτον αὐτόν ἐπίσταμαι

καί οἶδα, ὥστε μή εἰδέναι ἐμαυτόν, ὠς Θεόν (μάλλον)

ἐπίσταμαι»12.

Αυτή η υποτιθέμενη απόλυτη γνώση του Θεού αποτελο-

ύσε για τους Ευνομιανούς το μοναδικό καθήκον του ανθρώ-

που, αδιαφορούντες για την τήρηση των θείων εντολών13 και

για όλη την Αγία Γραφή. Αυτή την κατηγορία των βλαμμέ-

νων την συνοψίζει ευστοχότατα, όπως είδαμε, ο Ιουστίνος ο

11 Βλ. ο.π.σ. 35. 12 Επιφανίου, Συνταγμάτιον του Ανομοίου Αετίου, 4, PG 42, 521C. 13 Βλ. Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 35.

212

μάρτος και φιλόσοφος ως εξής: φοιτούσα, λέει, κοντά σε κά-

ποιο πλατωνιστή και μου άρεσε σφόδρα η νόηση των ασω-

μάτων και η θεωρία των ιδεών και εντός ολίγον «ὤμην (νό-

μιζα) σοφός γεγονέναι καί ὑπό βλακείας ἤλπιζον αὐτίκα κα-

τόψεσθαι τόν Θεόν∙ τοῦτο γάρ τέλος τῆς Πλάτωνος φιλοσο-

φίας»14. Δίδασκον αυτοί ακόμη ότι «…ἐφικτόν ἡμῖν τῷ

ἡμετέρῳ νῷ συλλαβεῖν τό θεῖον καί τοὐνιεῦθεν εὐδαιμονεῖν»15.

Έτσι και ο Βαρλαάμ ισχυρίζεται ότι, εκτός από την ουσία

και την ενέργεια του Θεού που τις ταύτιζε, όλοι οι υπόλοιποι

λόγοι των όντων που ενυπάρχουν στο δημιουργικό νου του

Θεού ενυπάρχουν και στην ψυχή του και μάλιστα «ἐνιαίως

ἔνεστί τε καί προένεστιν»16.

Ο δε Γρηγοράς στήριξε την παντογνωσία του στον εξής

αριστοτελικό μύθο: «ο Θεός, λέει, είναι το απόλυτο Εν-Νους

και ο ανθρώπινος νους ως εικόνα, δηλαδή αντίτυπο του Ενός

έχει μια αμετάβατη κίνηση προς το Εν-Νου και προς τον εα-

υτό του και έτσι ο νους με τη σειρά του τροφοδοτεί τον υπό-

λοιπο άνθρωπο»17. Συμπληρώνει ακόμη ότι «αὐτόθεν γάρ

ἔχειν δεῖ τόν νοῦν τήν τῶν νοητῶν νόησιν καί μή δεῖσθαι χρό-

νου τίνος καί μαθήσεως…»18.

Στο δε άκρον άωτον της αναισχυντίας φθάνει ο Ευνόμιος

με τον εξής ισχυρισμό του. Λέει «κατά λέξη», όπως μαρτυρεί

ο ιστορικός Σωκράτης: «Ὁ Θεός περί τής ἑαυτοῦ οὐσίας οὐδέν

πλέον ἡμῶν ἐπίσταται∙ οὐδέ ἐστι αὕτη μᾶλλον μέν ἐκείνῷ,

ἧττον δέ ἡμῖν γινωσκομένη. Ἀλλ’ ὅπερ ἄν εἰδείημεν ἡμεῖς περί

14 Διάλογος 1. 15 Ο.π. 4. 16 Επιστολή Α΄ προς Παλαμά, Antonis Fyrigos< εκδ. Catholic Book Agency

Officien Libri Catholici, Roma 1975 σ. 38, στ. 455-458. 17 Γρηγορά, επιστολή 3, 22, 61-65 και Δ. Μόσχου μν. έργ. σ. 188-189 18 Γρηγορά ο.π. 3, 23, 88-90

213

αὐτῆς, τοῦτο πάντως κἀκεῖνος οἶδεν∙ ὅ δ’ αὖ πάλιν ἐκεῖνος,

τοῦτο εὑρήσεις ἀπαραλλάκτως ἐν ἡμῖν»19.

Εφόσον λοιπόν ο Θεός σχετικά και με την ουσία Του δε

γνωρίζει τίποτε παραπάνω από τον Ευνόμιο, τούτο συνεπά-

γεται αυτόματα ότι έχει αυτός κάθε δικαίωμα και είναι ελε-

ύθερος να κατασκευάσει όπως αυτός θέλει και επιθυμεί ένα

αντιχριστιανικό θεό αντίθετα προς την πίστη των χριστια-

νών και δια τούτο ο Γρ. Νύσσης τον αποκαλεί «ἄθεον χρισ-

τομάχο»20 και ομιλεί για νέο Θεό της αιρέσεως21.

Έτσι αυτός που γνωρίζει το Θεό καλύτερα από τον ίδιο το

Θεό, αγνοώντας το ευαγγέλιο των αυτοπτών και υπηρετών

του λόγου, δημιουργεί-κατασκευάζει με νέα ορολογία ένα

Θεό παντελώς Ανομοούσιο και αυτός είναι ο τελικός και μο-

ναδικός σκοπός του Ευνομίου22.

Επιδιώκει ο νέος θεοποιός να παρουσιάσει:

1. ότι η ουσία του Πατρός είναι ανώτατη και κυριώτα-

τη23,

2. ότι η ουσία του Υιού είναι άλλη και κατώτερη διότι

προέρχεται από την πρώτη24,

3. ότι η ουσία του Αγίου Πνεύματος δε συντάσσεται με

καμία από τις δυο προηγούμενες25 και

4.ότι σε κάθε μια απ’ αυτές τις τρεις διαφορετικές ουσίες

«συμπεριλαμβάνονται» αντίστοιχες επόμενες ενέργειες και

τα προσφυή ονόματα αυτών26.

19 Σωκράτη Σχολαστικού, Εκκλησιαστική Ιστορία 4, 7, PG 67, 473B. Βλ. και

τα σχετικά σχόλια στο Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 36-37. 20 Γρ. Νύσσης, Κατά Ευνομίου, Χ. PG 45, 840D, 860 A και 868B. 21 Ο.π. 849Α. 22 Βλ. ο.π. Ι PG 45, 300 «Οἶμαι γάρ ἔγωγε μελέτην εἶναι ταύτην τῆς

παντελοῦς κατά τήν οὐσίαν ἀρνήσεως τοῦ Μονογενοῦς καί τοῦ Πνεύμα-

τος» (ο.π.D.) 23 βλ. ο.π. 297Α και 301Α. 24 βλ. ο.π. 297Α και 308C. 25 Βλ. ο.π. 297Α και 308D.

214

Γι’ αυτή την τέταρτη περίπτωση ο Γρ. Νύσσης λέει: «τού-

των δέ ὁ νοῦς ἐστι μέν οὐ λίαν εὐσύνοπτος, πολλῷ τῷ

γνόφῳ τής ἀσεβείας κεκαλυμμένος∙ ὡς δ’ ἄν τις εἰκάσας

ὑπονοήσειε, τοιοῦτος ἐστιν. Ἐνεργείας οὐσιῶν ὀνομάζει τάς

ἀποτελεσματικάς, ὡς οἶμια, τοῦ Υἱοῦ και τοῦ Αγίου Πνεύμα-

τος δυνάμεις∙ δι’ ὧν ἡ πρώτη οὐσία τήν δευτέραν εἰργάσατο,

καί ἡ δευτέρα τήν τρίτην∙ καί τά ὀνόματα τῶν

ἀποτελεσθέντων ἔργων προσφυῶς συγκατασκευάσθαι τοῖς

ἔργοις φησίν»27.

Στη συνέχεια ο Νύσσης ερωτά: «πῶς ἕπονται ταῖς οὐσίαις

αἱ ἐνεργειαι; Τί οὖσαι κατά τήν ἰδίαν φύσιν; ἄλλοτι παρά τάς

οὐσίας αἷς παρέπονται, ἤ μέρος ἐκείνων καί τῆς φύσεως; καί

εἰ μέν ἄλλο, πῶς ἤ παρά τίνος γενόμεναι; εἰ δέ τό αὐτό, πῶς

ἀποτεμνόμενοι, καί ἀντί τοῦ συνυπάρχειν αὐταῖς ἔξωθεν

παρεπόμεναι; Οὐδέν γάρ ἁπλῶς οὕτως ἐκ τῶν εἰρημένων

ἔστι μαθεῖν».28

Και συνοψίζει ο Νύσσης: η όλη κακουργία του Ευνομίου

αποσκοπεί να αποδείξει «τό ὑφειμένον καί κατά τήν φυσι-

κήν ἀξίαν ἠλαττωμένον τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἀγίου Πνεύμα-

τος… ἕτερον ἐξ ἑτέρου γενέσθαι λέγων καί νόθον τόν γεγε-

νημένον, ὡς πρός τήν τοῦ γεγεννηκότος φύσιν».29 Άρα ο Ευ-

νόμιος καταλήγει ότι ο Υιός είναι κατά την ουσία ανόμοιος

προς τον Πατέρα30 και όπως εκλαμβάνει ότι υπάρχουν τρεις

ανόμοιες ουσίες η μια να υποτάσσεται στην άλλη, έτσι έχο-

υμε και τρεις αντίστοιχες ενέργειες «ἐλάττους καί μείζους

εἶναι».31 Επομένως λέει ο Νύσσης ότι αυτός επιδιώκει: «τό

κατασκευάσαι μηδεμίαν συνάφειαν εἶναι τῷ Παρί πρός τόν

26 Βλ. ο.π. 297Α και 312D, 313A. 27 Ο.π. 313Α. 28 Ο.π. 313ΑΒ. 29 Ο.π. 316C. 30 Ο.π. 317C. 31 Ο.π.D

215

Υἱόν, ἤ πρός τόν Υἱόν πάλιν τῷ Πνεύματι∙ ἀλλ’ ἀπεσχίσθαι

τάς οὐσίας ἀπ’ ἀλλήλων, εἰς ἀπεξενωμένην τινά φύσιν καί

ἀσύμφυλον ἀλλοτριότητα διασπωμένας∙ καί οὐ τούτῳ μό-

νον, ἀλλά καί πηλικότητι, καί ἀξιωμάτων ὑφέσει διαφερού-

σας».32 Κατ’ αυτό τον τρόπο ο Ευνόμιος κατασκευάζει τον

Υιό ως έργο του Πατρός και το Άγιο Πνεύμα ως έργο του Υι-

ού.33

Απώτερος σκοπός του Ευνομίου, του καινού θεοποιού34,

λέει ο Γρ. Νύσσης, είναι η άρνηση της θεότητας του Υιού γε-

νόμενος έτσι «συνήγορος της Ιουδαϊκής απάτης»35 και του Α-

γίου Πνεύματος. Για να επιτύχει αυτό το σκοπό, αφού πα-

ραβλέπει όλα τα θεοπρεπή ονόματα της Αγίας Γραφής που

αναφέρονται ομοίως στον Πατέρα και στον Υιό, ήρθε στο

όνομα της αγεννησίας «τό παρ’ αὐτῶν τούτων (Ευνομιανών)

ἐπί ἀθετήσει τῆς μεγαλειότητος τοῦ μονογενοῦς Θεοῦ συμ-

πεπλασμένου»36. Το όνομα της αγεννησίας το αποδίδουν

στον Πατέρα και στον Υιό αποδίδουν το όνομα γέννηση.

«Εἶτα συνθέτες τάς δύο φωνάς, τήν ἀγεννησίαν τε καί τήν

γέννησιν ἀντιφατικῶς ἐναντιουμένας ἀλλήλαις, ἐντεῦθεν το-

ύς ἀνοήτους τῶν ἑπομένων αὐτοῖς παρακρούονται»37. «Τῷ μέν

τήν γέννησιν, τῷ δέ τήν μή γέννησιν οὐσίαν εἶναι διοριζόμενο-

ι»38. Μετ’ ολίγο «οὐχί τήν οὐσίαν τοῦ Πατρός ἀγεννησίαν εἶναι

λέγουσιν, ἀλλ’ ἀναστρέψαντες τόν λόγον, οὐσίαν τήν

ἀγεννησίαν ὁρίζονται, ἵνα τῇ πρός τό γεννητόν ἀντιδιαστολῇ

τό τῆς φύσεως παρηλλαγμένον διά τῆς ἐναντιώσεις τῶν

32 ο.π. 33 ο.π. 380C. 34 Ο.π. ΙΒ, 1040Β. 35 ο.π. 916Α. 36 ο.π.Β. 37 ο.π. CD. 38 Ο.π. D.

216

ὀνομάτων κατασκευάσωσι»39. Έτσι αφού αποφάσισαν ότι ο

Υιός δεν είναι κατά την ουσία ταυτό με τον Πατέρα, «καί το-

ύτο σοφιστικώς συμπεράνοντες διά τῆς τοῦ ἀγεννήτου πρός τό

γεννητόν ἀντιθέσεως»40, αυτομάτως αφήνουν να εννοηθεί ότι

ο Υιός δεν είναι αληθινός Θεός και κατ’ ακολουθία όλα όσα

λέγονται θεοπρεπώς στην Αγία Γραφή περί αυτού δε λέγον-

ται εν αληθεία αλλά καταχρηστικώς41.

Ο παντογνώστης λοιπόν Ευνόμιος, που γνωρίζει την ου-

σία του Θεού καλύτερα από τον ίδιο το Θεό, διακηρύττει να

μη πιστεύουν ότι ο Μονογενής Θεός είναι Θεός αληθώς, να

μην τιμούν τον Υιό καθώς τιμάται ο Πατήρ, να μην τον θεω-

ρούν Υιό αλλά κτίσμα, ούτε Κύριο, ούτε Δεσπότη αλλά δού-

λον και υποχείριο. «Πρός τοῦτο γάρ βλέπει τό πέρας τῆς

συμβουλῆς, κἄν ἑτέροις ῥήμασιν ἡ βλασφημία περικαλύπτη-

ται»42.

Μετά τη θεοποίηση των δύο ονομάτων αγέννητος και

γεννητός ο Ευνόμιος ταυτίζει άλλα δύο ονόματα μεταξύ το-

υς, το της δημιουργίας και της πατρότητας και ορίζει ότι εί-

ναι ενέργεια το καθένα από αυτά ως εξής: «Ἄφθαρτος μέν

οὐκ ἐνεργείᾳ ἐστίν, Πατήρ δέ καί δημιουργός εξ ἐνεργειῶν

ὀνομάζεται»43.

Ταυτίζει ο Ευνόμιος το όνομα Πατήρ με την ενέργεια για

να αποδείξει ότι ο μονογενής Υιός είναι παθητός44 προερχό-

μενος εκ της ενεργείας και όχι εκ της ουσίας του Θεού45 και

έτσι «ὁ καινός οὗτος θεοποιός τόν παρ’ αὐτοῦ κτισθέντα Υἱόν,

φθαρτόν τε γινώσκων, διά τό μη γινώσκειν ἀγέννητον∙ καί οὐ

39 Ο.π. 917Α. 40 ο.π. 928D. 41 Ο.π. 929Α. 42 ο.π. 932Α. 43 ο.π. 1036Β. 44 ο.π. D. 45 Βλ. ο.π. 1037Α.

217

τοῦτο μόνον, ἀλλά καί παντελῶς ἀνυπόστατον, διά τό μή δύ-

νασθαι αὐτόν ἐν θεότητι βλέπειν, ᾧ οὐκ ἐνθεωρεῖται τό

ἀγέννητον, εἴπερ ταὐτόν τό ἀγέννητόν τε καί ἄφθαρτον τῇ

ουσίᾳ οἴεται».46 Το ίδιο ισχυρίζεται ο Ευνόμιος και για το Άγιο

Πνεύμα κατά το εξής κατασκεύασμα: «ἐν παντί δέ λόγῳ κα-

τασκευάζεται τό ἔργον εἶναι τοῦ Πατρός τόν Υἱόν∙ ἔργον δέ

πάλιν τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα∙ πάντα δέ τά ἔργα προαιρέσεως, οὐ

φύσεως ἀποτελέσματα»47 και κατ’ αυτό τον τρόπο

«ὑποχειρίως ἔχειν τῷ ἑτέρῳ τό ἕτερον».48

Το ακατάληπτον της ουσίας όντων και Θεού κατά

το Μέγα Βασίλειο

Ο Μέγας Βασίλειος ως άριστος γνώστης όλης της κοινής

ελληνικής γνώσης, φιλοσοφίας, σκέψης διαπίστωσε πεντα-

κάθαρα ότι ο Ευνόμιος ως οπαδός της πλατωναριστοτελικής

μωρίας κομπάζει πως γνωρίζει απόλυτα και την ουσία του

Θεού. Ουσία ονομάζουν αυτοί το τόδε τι, το τι ην είναι, το

όντως όν, την ιδέα, το είδος, το αρχέτυπο, το είναι, το πραγ-

ματικώς προϋπάρχον, το οποίο ταυτίζουν κατά βούληση με

κάποιο όνομα που επίσης διατείνονται ότι προϋπάρχει είτε

εκ Θεού είτε εκ φύσεως είτε από ευτυχή σύμπτωση, όπως

έλεγε ο Κάντιος και με τον τρίτο μύθο λένε ότι αυτό το προ-

ϋπάρχον ως ουσία-ιδέα κ.λ.π. μαζί με το προσφυές όνομα

ενυπάρχει αυτόματα, ανεξήγητα, μυστηριωδώς στην ψυχή-

νου των βλαμμένων.

Ο Μέγας Βασίλειος που γνώριζε πάρα πολύ καλά την

παραγελοιοποίηση αυτού του τριπλού μύθου από την κοινή

46 ο.π. 1040Β. 47 ο.π. Ι, 380C. 48 Ο.π.

218

ελληνική γνώση, φιλοσοφία, σκέψη συστηματοποίησε και

συνόψισε αυτή την κοινή πεποίθηση των δημοκρατικών Ελ-

λήνων κατά της μωρίας του Ευνομίου. Στην προσπάθειά του

αυτή «κινείται προς δύο κατευθύνσεις. Αφ’ ενός τονίζει το

ακατάληπτο της θείας ουσίας υπό παντός κτιστού όντος και

αφ’ ετέρου θεωρεί το αγέννητον ως δηλούν όχι την ουσίαν

αλλ’ είτε μιαν εκ των πολλών ιδιοτήτων αυτής είτε τον τρό-

πον υπάρξεως του Πατρός»1. Επί πλέον ο Μέγας Βασίλειος

τονίζει ότι «ακόμη και η ουσία των κτιστών και ορατών

πραγμάτων δεν είναι δυνατό να γίνει γνωστή. Ούτω π.χ. δε

δυνάμεθα να γνωρίζωμεν, ποια είναι η ουσία του στερεώμα-

τος ή η ουσία του ήλιου».2

Μόνο οι περί την ουσίαν των όντων ιδιότητες ή ποιότη-

τες, οι οποίες αποτελούν την εξωτερική όψη των όντων δύ-

νανται να γίνουν γνωστές. «Η ουσία ως ο εσωτερικός πυρήν

αυτών παραμένει άγνωστος. Η αλήθεια της φιλοσοφικής και

θεολογικής αυτής ιδέας του Βασιλείου είναι ανυπέρβλητη.

Ακόμη και σήμερα παρά την τεράστια πρόοδο των θετικών

επιστημών και τη διάσπαση αυτού του ελαχίστου στοιχείου

της ουσίας των όντων, του ατόμου, δεν κατέστη δυνατόν να

γνωσθεί η ουσία αυτού, αλλά μόνο οι ιδιότητες και ενέργειες

των μικροτάτων σωματιδίων, εκ των οποίων αποτελείται»3.

1 Γ. Μαρτζέλου μν. έργ. σ. 39 2 ο.π.σ. 42, βλ. Μεγάλου Βασιλείου, Επιστολή, 233, 2 Courtonne 3, 41∙ PG

32, 868Α. 3 ο.π.σ. 43-44, βλ. και σημείωση 1. Αυτό το μύθο της γνώσης της ουσίας

και της ταύτισης αυτής με τα ονόματα κονιορτοποίησε φιλοσοφικά και

επιστημονικά ο Έλληνας, Ευρωπαίος και Παγκόσμιος διανοητής ο Κ.

Καστοριάδης στο έργο του η Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, εκδ.

Ράππα, Αθήνα δεύτερη Έκδ. 1985, που το έγραψε το 1965. Στο ίδιο έργο

εποδεικνύει ότι η οποιαδήποτε γνώση-αλήθεια και γλώσσα-ονόματα

προέρχονται από τη δημιουργική ικανότητα του ανθρώπου, από τη φαν-

τασιακή θέσμιση της κοιωνίας, από την επίνοια λένε ο Μέγας Βασίλειος,

ο Γρ. Νύσσης, ο Γρηγόριος Παλαμάς και ο Ιωσήφ Καλόθετος μαζί με ό-

219

«Κατόπιν αυτών αντιλαμβανόμεθα πόσον ισχυρό και σύγ-

χρονο παραμένει το επιχείρημα του Βασιλείου έναντι του Ευ-

νομίου ότι όχι μόνο η άκτιστος ουσία του Θεού αλλ’ ακόμη και

η ουσία των κτιστών όντων είναι άγνωστος και μόνο οι ιδιότη-

τες ή ποιότητες αυτών είναι γνωστές»4

Ο Βασίλειος εκμεταλλεύθηκε το 98% της ελληνικής νορ-

μάλ διανόησης, ποιητές, ρήτορες, ιστορικοί, πεζογράφοι, σο-

φιστές, επιστήμονες, φιλόσοφοι, τεχνίτες, σχολές ολόκληρες

όπως είναι οι επικούριοι, οι στωϊκοί και Πατέρες της Εκκλη-

σίας αποτέλεσαν το θεμέλιο της αιώνια δικαιωμένης φιλο-

λους τους Ορθόδοξους Έλληνες Πατέρες. Τα ίδια θέματα επεξεργάστη-

κε, διευκρίνισε και ανάλυσε λεπτομερέστερα ο φιλόσοφος στα εξής έργα

του:

1) Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1991,

2) Ο θρυμματισμένος κόσμος, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1992,

3) Χώροι του ανθρώπου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1995,

4) Η άνοδος της ασημαντικότητας, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2000,

5) Καιρός, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1987,

6) Ανθρωπολογία, πολιτική, φιλοσοφία, εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα

1993,

7) Η αρχαία ελληνική, δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα,

εκδ. Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1986,

8) Ο πολιτικός του Πλάτωνα, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001.

9) Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας, εκδ. πόλις, Αθήνα 2001 και

10) Η ελληνική ιδιαιτερότητα από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο, εκδ. Κρι-

τική, Αθήνα Μάιος 2007.

Περίληψη αυτού του τιτάνιου έργου κατά της πλατωναριστοτελικής και

της κληρονομημένης παραλυτικής φιλοσοφίας έχω εκπονήσει σε προη-

γούμενη διατριβή, η οποία δεν άρεσε στους υπεύθυνους καθηγητές, διότι

«έκανα» όπως μου είπε ο ένας εξ αυτών «εναγώνια προσπάθεια να α-

πορρίψω όλη τη φιλοσοφία». Του απάντησα ότι δεν έκανα εγώ καμία

προσπάθεια, απλά παρουσίασα επ’ ακριβώς αυτά που λέει ο φιλόσοφος

ότι δηλαδή η πλατωναριστοτελική και κληρονομημένη φιλοσοφία είναι

παραλυτική, «συφιλική» (βλ. θρυμματισμένος κόσμος μν. έργ. σ. 121) και

άκρως επικίνδυνη κοινωνικά. Αυτό το έργο θα το δημοσιεύσω προσεχώς. 4 Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 44.

220

σοφίας του, η οποία αποτελεί πρωτότυπη και ανεπανάληπτη

συμβουλή στην καθ’ όλου φιλοσοφική γνωσιολογία και

γλωσσολογία, «δεδομένου ότι εξ όσων γνωρίζουμε, μια τοιαύ-

τη ως η ανωτέρω φιλοσοφική διδασκαλία δεν απαντά έτσι

συγκροτημένη προ αυτού εις την ιστορία της φιλοσοφίας»5.

Έπρεπε να περιμένουμε δέκα εφτά αιώνες την πρόοδο των

επιστημών για ν’ αποδειχθεί ότι η πλατωναριστοτελική με-

ταφυσική είναι αστήριχτη και μυθική απάτη και να δικαιω-

θεί πλήρως ο Μέγας Βασίλειος, μόνο που παραμένει ακόμη

άγνωστος και αναξιοποίητος.

Δια τούτο ο Μ. Βασίλειος πρέπει ν’ αποτελέσει το θεμέλιο

επανεξέτασης, επανερμηνείας όλης της ελληνικής σκέψης

και της θεολογίας. Ιδιαίτερα όλες οι επιστήμες του ανθρώ-

που οφείλουν να στηριχθούν στον άλλο, στο μη μεταφυσικό

ελληνισμό, τον οποίο συνοψίζει ο Βασίλειος και ο σύγχρονος

Κωνσταντινουπολίτης Κ. Καστοριάδης με πάρα πολλούς

άλλους της νεοτερικής επιστήμης. Η παρούσα μελέτη θα

συνεχίσει τις μνημειώδεις, τις κοσμοϊστορικές επιτυχίες του

Βασιλείου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν από τον αδερφό του το

Γρ. Νύσσης και αποτέλεσαν τη βάση στήριξης των ησυχασ-

τών κατά της πλατωναριστοτελικής μωρίας των Βαρλαάμ,

Ακινδύνου και Γρηγορά.

Ιδιαίτερα οι τρεις σύντομες Επιστολές 233, 234 και 235

προς Αμφιλόχιο Ικονίου του Μ. Βασιλείου6 αποτελούν σύνο-

ψη και περίληψη της δημοκρατικής, μη μεταφυσικής ελληνι-

κής φιλοσοφίας και σκέψης. Αυτές ανατρέπουν πλήρως τον

περί ιδεών μύθο του πλατωναριστοτελισμού, ο οποίος διατε-

ίνεται ότι οι ιδέες, είδος, ουσία, μορφή, το είναι των όντων

ενυπάρχει αυτομάτως και πριν ακόμη γεννηθεί ο φιλόσο-

5 ο.π.σ. 45. 6 Οι Επιστολές αυτές υπάρχουν στις εκδ. Courtonne 3, σαν PG 32, 867 κ.

εξ. και στον Π. Χρήστου Πατερικόν Εγχειρίδιο τόμ. Α΄, Θεσσαλονίκη 1966

από σ. 355 μέχρι 361.

221

φος-βασιλιάς στην ψυχή του. Ακόμη και την ιδέα-ουσία του

Θεού ισχυρίζονται ότι την προκατέχουν πλήρως, στην

πραγματικότητα όμως οι ίδιοι οι ονειροπόλοι είναι εκείνοι

που κατασκευάζουν και το Θεό υπηρέτη των κάκιστων επι-

θυμιών τους και τους ανθρώπους χωρίς ανθρώπινα δικαιώ-

ματα, όπως είδαμε. Ο Βασίλειος εκφράζοντας σχεδόν το σύ-

νολο του ελληνισμού διακηρύττει κατά των διαλεκτικών με-

ταφυσικών ότι ούτε την ουσία των όντων γνωρίζουμε.7

Αυτός ο πλατωναριστοτελικός μύθος της προΰπαρξης

της αμετάβλητης ιδέας-είδους-ουσίας, όλης δηλαδή της αλή-

θειας-γνώσης και της ενύπαρξης στην ψυχή των βλαμμένων

βαραίνει τυραννικά ακόμη και σήμερα ένα πάρα πολύ με-

γάλο μέρος της δυτικής σκέψης, εφόσον «ό,τι σχεδόν σκέπ-

τεται η Δύση σήμερα, ακόμη και μέσα στους φαινομενικά

πιο ανατρεπτικούς λόγους της, πηγάζει απ’ αυτή την εξάρ-

νηση της δημιουργίας νέου είδους-ουσίας, συνδέεται μαζί

της»8, διότι ο κεντρικός μύθος του Πλάτωνα λέει: «Αὕτη ἡ

οὐσία ἧς λόγον δίδομεν τοῦ εἶναι… αὐτό ἕκαστον ὅ ἔστι, τό

ὄν… ἀεί μονοειδές ὄν αὐτό καθ’ αὑτό, ὡσαύτως κατά ταὐτά

ἔχει καί οὐδέποτε οὐδαμή οὐδαμῶς ἀλλοίωσιν ἐνδέχεται»9.

Αυτή την αναλλοίωτη ουσία ο Πλάτων την ταυτίζει με το

λόγο, «λόγον δίδομεν τοῦ εἶναι», διότι «καταφεύγει ὁ λόγος

εἰς τό ὁμοίως εἶναι τήν τε ψυχήν ἡμῶν πρίν γενέσθαι ἡμᾶς καί

τήν οὐσίαν»10. Πιο συγκεκριμένο κάνει ο Αριστοτέλης αυτό το

μύθο, που είδαμε, ως εξής: «ἔστι δ’ ὅρος (ορισμός) μέν λόγος ὁ

7 Βλ. Επιστολή 233, 2, Courtonne 3, 41∙ PG 32, 868 Α∙ Π. Χρήστου ο.π.σ. 356,

21-33. Κατά Σαβελλιανών και Αρείου και Ανομοίων 7, PG 31, 613C. Πρβλ.

Μ. Αθανασίου, Προς Σερανίωνα 1, 18, PG 26, 572C-573Β και Γ. Μαρτζέλου

ο.π.σ. 42. 8 Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μν. έργ. σ. 289. 9 Πλάτωνος, Φαίδων ,78C-D. 10 ο.π. 77Α.

222

τό τί ἦν εἶναι σημαίνων, ὁ τοῦ τί ἔστι καί τῆς οὐσίας».11 Έτσι

διατείνονται ότι γνωρίζουν την ουσία και την ορίζουν, ονο-

ματίζουν μονοσήμαντα και απόλυτα δια του λόγου και αυτή

ακριβώς είναι η περίφημη πλατωναριστοτελική-δυτική ουσι-

ο-λογία ή οντολογία μαζί και γνωσιολογία διότι προγνωρί-

ζουν την ουσία των όντων και θεού, άρα τα πάντα.12

Το ίδιο ακριβώς και ο Ευνόμιος γνωρίζει την ουσία του

Πατρός, την ταυτίζει με την αγεννησία για να δημιουργήσει

το ανομοούσιο του Υιού, του οποίου την ουσία, που γνωρίζει,

την ταυτίζει με το γεννητό και την ουσία του Αγ. Πνεύματος

την ταυτίζει με το κτιστό. Στην ίδια κατεύθυνση και ο Βαρ-

λαάμ, ο Ακίνδυνος και ο Γρηγοράς ισχυρίζονται ότι ό,τι ενυ-

πάρχει στο δημιουργικό Νου, υπάρχει και στο δικό τους νου,

οπότε αυτοί ως αυτόματοι παντογνώστες θα κάνουν το δικό

τους Θεό ανεξάρτητα από αυτά που λέει η Αγία Γραφή και

από αυτά που πιστεύουν οι προηγούμενοι αιώνες.

«Αυτός όμως ο βράχος της παραδοσιακής λογικής-

οντολογίας γίνεται θρύψαλα μόλις τον αγγίξουμε, αυτός ο

καθαρός εκπρόσωπος μιας πλήρους λογικής είναι απλώς ένα

σύμφυρμα όρων επισήμανσης και σημασιών»13. «Αν δε στηρί-

ζεται αυτή η λογική πάνω στη μεταφυσική της υπόστασης-

ουσίας, αν αυτό το αγκυροβόλημα δεν υπάρχει, όλες οι κατη-

γορίες παραδέρνουν ακυβέρνητες πάνω στον ωκεανό των λό-

γων και των εννοιών».14 Περιμέναμε εικοσιτέσσερες αιώνες

να πραγματωθεί η πρόοδος των επιστημών για να γελοιοπο-

ιήσει ολόκληρη τη δυτική σκέψη, η οποία υποτάσσει το κοι-

11 Αναλυτικά ύστερα ΙΙ, 3, 90b, Τοπικά Ι, 101b. 12 Βλ. Κ. Καστοριάδη ο.π.σ. 461. 13 ο.π.σ. 459. 14 ο.π.σ. 460.

223

νωνικό-ιστορικό και τα πάντα στους καθορισμούς του είναι

και της ουσίας.15

Όχι εμείς οι Έλληνες δε θα έπρεπε να περιμένουμε την

πρόοδο των επιστημών για να διαπιστώσουμε τη γελοιότητα

της μεταφυσικής, διότι ο Μέγας Βασίλειος είχε ήδη συστη-

ματικά συγκεντρώσει το γενικό αποτροπιασμό του ελληνισ-

μού κατά της μωρίας της ψευδοπαντογνωσίας και ακολού-

θησαν όλοι οι Έλληνες Πατέρες μαζί με τους ησυχαστές.

Ήδη στην πρώτη απ’ αυτές τις Επιστολές (στη 233) τονί-

ζει ότι ο νους του ανθρώπου είναι εκείνος που δημιουργεί

όχι μόνο την αλήθεια-γνώση αλλά και τα διάφορα τερατο-

υργήματα π.χ. μοιχείες, κλοπές, ειδωλολατρίες, συκοφαντί-

ες, έριδες, θυμούς, φυσιώσεις, πολέμους κ.λ.π.16

Όσο για τη γνώση του Θεού «ὁ μέντοι τῇ θεότητι τοῦ

Πνεύματος ἀνακραθείς νοῦς, οὗτος ἤδη τῶν μεγάλων ἐστι

θεωρημάτων ἐποπτικός καί καθορᾷ τά θεῖα κάλλη,

τοσοῦσον μέντοι, ὅσον ἡ χάρις ἐνδίδωσι καί ἡ κατασκεή

αὐτοῦ ὑποδέχεται»17.

Σχετική λοιπόν γνώση του Θεού και όντων υποστηρίζει ο

Βασίλειος. «Γενικώς η ουσία των όντων αποτελεί το κεκρυμ-

μένο βάθος αυτών, το οποίο δε δύναται να προσπέσει στην αν-

θρώπινη αίσθηση ή νόηση. Μόνο οι περί αυτή ιδιότητες ή ποιό-

τητες, οι οποίες αποτελούν την εξωτερική όψη των όντων δύ-

νανται να γίνουν γνωστές»18, ό,τι ακριβώς δέχεται σήμερα η

νεοτερική επιστήμη.

Έτσι και η γνώση της ουσίας του Θεού είναι ανέφικτος,

καταληπτές είναι μόνο οι ενέργειες του Θεού, δηλαδή η δύ-

15 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου μν. έργ. σ. 188-

198. Σε όλο αυτό το έργο ο φιλόσοφος γελοιοποιεί την πλατωναριστοτε-

λική-δυτική ουσιο-λογία. 16 Βλ. Π. Χρήστου ο.π.σ. 355-356. 17 ο.π.σ. 356, 17-20 βλ. και Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 43. 18 Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 43.

224

ναμη, η σοφία, η αγαθότης, η πρόνοια, η δικαιοσύνη αυτού

κ.λ.π., οι οποίες εκφράζουν την ποικιλία των σχέσεων του

Θεού προς τον κόσμο.19

«Ἡμεῖς εἰδέναι μέν ὁμολογοῦμεν τό γνωστόν τοῦ Θεοῦ, οὐκ

εἰδέναι δέ τι πάλιν, ὅ ἐκφεύγει ἡμῶν τήν κατάληψιν»20, «ἡμεῖς

δέ ἐκ μέν τῶν ἐνεργειῶν γνωρίζειν λέγομεν τόν Θεόν ἡμῶν, τῇ

δέ οὐσίᾳ αὐτῇ προσεγγίζειν οὐχ ὑπισχούμεθα. Αἱ μέν γάρ

ἐνέργειαι αὐτοῦ πρός ἡμᾶς καταβαίνουσιν, ἡ δέ οὐσία αὐτοῦ

μένει ἀπρόσιτος».21

Αυτά τα αριστουργήματα του Βασιλείου δεν αποτελούν

μόνο την πεμπτουσία της Ορθοδοξίας και το στήριγμα όλων

των ησυχαστών αλλά και τον παντελή αποκλεισμό του μύ-

θου των ιδεών. Απέναντι στη νοησιαρχική, ιδεαλιστική, με-

ταφυσική, υποθετική και μυθική γνώση του Θεού ο Βασίλει-

ος τονίζει την εμπειρική, βιωματική και υπαρξιακή γνώση

αυτού, η οποία επιτυγχάνεται με την τήρηση των θείων εν-

τολών και τη θεία χάρη.22

Αυτή η εμπειρική γνώση Θεού και όντων, όπως διατυπώ-

θηκε από το Βασίλειο, συνεχίστηκε από τον Γρ. Νύσσης και

ακολουθήθηκε από όλους τους Έλληνες Πατέρες και τους

ησυχαστές, διέσωσε τον ελληνισμό από τη μυθική μεταφυ-

σική και αν δεν είχε επισυμβεί ο βίαιος εκδυτικισμός της Ελ-

λάδας, που ξεκίνησε από το 1830 μ.Χ., δε θα βρισκόμασταν

και εμείς σήμερα στα πνευματικά αδιέξοδα που βρίσκεται η

δυτική σκέψη, η οποία οδηγήθηκε σε τέτοια κατάπτωση που

αναγκάζει σύγχρονους φιλοσόφους να διαπιστώσουν ότι

19 βλ. ο.π.σ. 47. 20 Επιστολή 235, 2 Courtonne 3, 45∙PG 32, 872D και Π. Χρήστου σ. 359, 28-

30. 21 Επιστολή 234, 1, Coutronne 3, 42∙PG32, 869ΑΒ και Π.Χρήστου ο.π.σ. 358,

2-5. 22 Βλ. Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 48 και 49.

225

«δεν μπορούν να μας πουν τι σημαίνει σήμερα ειδέναι»23, διότι

όχι μόνο οι φιλόσοφοι αλλά και οι επιστήμονες είναι υπο-

ταγμένοι στην ταυτιστική λογική και στην ιδεαλιστικομετα-

φυσική μυθολογία του πλατωναριστοτελισμού.24

Κατ’ αυτό το μύθο τα νοητά ταυτίζονται πρώτα με το νου

και μετά με τα ονόματα, κατηγορίες. «Αυτοί οι αληθινοί έσ-

χατοι φιλοσοφικοί νόμοι της φύσης, που τίθενται ως κατηγο-

ρίες και συνεπώς ως ταυτιστικοί με την ίδια την οργάνωση της

επιστημονικής σκέψης του αντικειμενικά πραγματικού δεν

μπορούν να αλλάξουν»25 λέει η πλευρά του Καντ. «Αυτή η ά-

ποψη συναντά ήδη ανυπέρβλητες απορίες, από τις οποίες η

πιο σπουδαία είναι η αδυνατότητα να δώσουμε λογαριασμό για

την ύπαρξη μιας σχέσης ανάμεσα στις κατηγορίες και το φαι-

νομενικό υλικό, που να βεβαιώνει ότι το τελευταίο αυτό είναι

όντως σκεπτό και οργανώσιμο από τις κατηγορίες».26

Το γεγονός ότι υπάρχει πράγματι μια τέτοια σχέση ο

Καντ το χαρακτηρίζει «ευτυχή σύμπτωση». Πώς όμως θα

μπορούσε η άποψη αυτή να διατηρηθεί σήμερα; Όταν αμ-

φισβητούνται ριζικά οι ίδιες οι κατηγορίες κυρίως στις λεγό-

μενες ακριβείς επιστήμες από τις διαδοχικές εκρήξεις των

κβάντα, της σχετικότητας, των σχέσεων αβεβαιότητας, της

αναβίωσης του κοσμολογικού προβλήματος, του μη αποσί-

σιμου χαρακτήρα της μαθηματικής, δεν μπορούμε πια να

έχουμε τη φιλοδοξία να κάνουμε μια επισκευή στο οικοδό-

μημα των «κατηγοριών», που θα αντικαθιστούσε τις έννοιες

αυτές με άλλες καλύτερα προσαρμοσμένες στη σύγχρονη

κατάσταση.27

23 Κ. Καστοριάδη τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου μν. έργ. σ. 181. 24 βλ. ο.π.σ. 202. 25 ο.π.σ. 207. 26 ο.π. 27 Βλ. ο.π.σ. 208. Στη συνέχεια παρατίθενται οι θέσεις των εκπροσώπων

από τις ακριβείς επιστήμες.

226

Από την άλλη πλευρά την «παλλογιστική» του Hegel και

πολλών άλλων «δεν υπάρχει χωρισμός της μορφής από την

ύλη, κατηγορίες και περιεχόμενο συνεπάγεται το ένα το άλλο

και υπάρχει μια μυστηριώδης, αυτόματη ιστορική διαλεκτική

της γνώσης».28

Γι’ αυτή τη φιλοσοφία της ταύτισης ουσίας και ονομάτων

«η ιστορία της επιστήμης και του ειδέναι του ανθρώπου εί-

ναι απλώς και μόνο διαδοχή ισοδύναμων/ισάξιων μύθων»29

και ακολουθούν οι σχετικές απόψεις των φυσικών Kuhn,

Wigner, Niels Bohr και Heisenberg.30

Οι ελληνικοί δήμοι, που απέρριψαν και αμφισβήτησαν

τους παλαιούς μύθους και δημιούργησαν ως εκ τούτου τη

δημοκρατία και τη φιλοσοφία, δεν ήταν δυνατό να δεχθούν

νέους ιδεαλιστικούς μύθους από οπουδήποτε και αν προερ-

χόταν.

Δεν ανέχθηκαν οι Έλληνες κανένα αυτόκλητο αερολόγο

παντογνώστη, που είχε στην ψυχή του τη μοναδική αλήθεια-

γνώση, η οποία δήθεν προϋπήρχε όχι στην κοινωνία αλλά

στον αέρα, στον ουρανό, στις νεφέλες, στη φύση και αυτή η

υποτιθέμενη εξωπραγματική παναλήθεια ταυτίζεται-

παρουσιάζεται με τα ονόματα, όρους, ορισμούς, λόγους κατά

τέτοιο τρόπο που να εξυπηρετεί τις αντικοινωνικές, ρατσισ-

τικές, ιδιοτελείς βλέψεις και επιθυμίες των φιλοσόφων-

βασιλέων.

Ο Βασίλειος εκφράζοντας αυτό το ελληνισμό δεν απορ-

ρίπτει μόνο το μύθο των ιδεών-ουσιών αλλά και το δεύτερο

μύθο της ταύτισης ονομάτων και πραγματικού, τονίζοντας

ότι γνώση και ονόματα είναι δημιουργίες των ανθρώπων,

προέρχονται και τα δύο από την ανθρώπινη επίνοια, από τη

28 ο.π.σ. 208. 29 ο.π.σ. 207. 30 βλ. ο.π. από σ. 182 μέχρι 218.

227

φαντασιακή ικανότητα των ανθρώπων λέει η σύγχρονη ε-

πιστήμη και φιλοσοφία.31

Σχέδιο Ιωάννη Βράνου, καθηγητή αγιογράφιας

31 Ο Κ. Καστοριάδης χρησιμοποιεί και ο ίδιος πολλές φορές τη λέξη επί-

νοια.

228

Η ανθρώπινη επίνοια ως δημιουργός και της

γνώσης και των ονομάτων κατά το Μ. Βασίλειο και

Γρηγόριο Νύσσης

Είδαμε ότι ο Ευνόμιος γνωρίζει την ουσία του Θεού καλύ-

τερα από το Θεό, ότι γνωρίζει πολύ καλύτερα την ουσία των

όντων, άρα γνωρίζει απόλυτα όλη ανεξαιρέτως τη γνώση.

Αυτή την απόλυτη γνώση, που κατέχει μυστηριωδώς, την

ταυτίζει με ονόματα που επιλέγει κατά περίπτωση ο ίδιος

για να υπηρετήσει μ’ αυτά τον επιδιωκόμενο σκοπό του και

να υποτάξει στη συνέχεια θεό και όντα κάτω από την τυ-

ραννία αυτών των ονομάτων.

Για να προσδώσει όμως σ’ αυτά τα ονόματα αξία μεγα-

λύτερη και απ’ αυτή του Θεού ισχυρίζεται ότι όλα τα πραγ-

ματικά ονόματα προέρχονται από το Θεό και όχι από την

ανθρώπινη επίνοια, διότι «η ανθρώπινη επίνοια δε δύναται

κατ’ αυτόν να παράγει πραγματικά ονόματα, ανταποκρινό-

μενα εις την φύσιν των πραγμάτων».1

Έτσι κατά τον Ευνόμιο η απόλυτη γνώση και της ουσίας

του Θεού δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας ιδιαίτερης νοητικής

προσπάθειας αλλά συνέπεια της γνώσης του ονόματος «α-

γέννητος», το οποίον ταύτιζε με τη θεία ουσία. Κατά συνέπε-

ια, εφ’ όσον η ουσία του Θεού συνίστατο στην αγεννησία αυ-

τού, δεν μπορούσε να ταυτίζεται προς την ουσία του Υιού,

την οποία θεωρούσε γεννητή και κτιστή την ουσία του Αγίου

Πνεύματος.2

Δηλαδή η όλη παντογνωσία του Ευνομίου επικεντρώνε-

ται στη γνώση τριών ονομάτων, τα οποία επικαθορίζουν το

πώς και τί είναι ο Θεός. Αποφάσισαν οι Ευνομιανοί στη συ-

νέχεια και αποφάνθηκαν: ένας Θεός πρώτος αγέννητος, έ-

1 Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 151. 2 βλ. ο.π.σ. 190

229

νας δεύτερος γεννητός και ένας τρίτος κτιστός. Όλη δε η υ-

πόλοιπη Αγία Γραφή, οι μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων

και η πίστη των χιλιάδων χριστιανών τέθηκαν κάτω από την

παντογνωσία του Ευνομίου και των τριών ονομάτων.

Για να στηρίξει ο Ευνόμιος αυτούς τους προφανέστατους

παραλογισμούς καταφεύγει στο μύθο της δημιουργίας των

ονομάτων όλων από το Θεό. Ουσιαστικά ενδιαφέρεται μόνο

για τα δυο απ’ αυτά, για το αγέννητος και γεννητός, όλα τα

υπόλοιπα τα παραλλάσσει κατά περίσταση. Και όταν αναγ-

κασμένος από τα επιχειρήματα του Βασιλείου απέδιδε όλα

τα θεοπρεπή ονόματα στη θεία ουσία-εκτός βεβαίως του ο-

νόματος «Πατήρ», το οποίο ταύτιζε με την ενέργεια του Θε-

ού, δια της οποίας «εγεννήθη» ο Υιός3-και θεωρούσε όλα τα

ονόματα αυτά ως ταυτόσημα όχι μόνο προς το αγέννητο,

αλλά και μεταξύ τους4, τότε ακριβώς αυτός ο παραλογισμός

του επέφερε και τη γελοιοποίηση, διότι κυριολεκτικά κατέσ-

τρεφε και διέστρεφε κάθε νόημα, κάθε φάτιν και σημασία

της ελληνικής γλώσσας. Οπότε δικαίως ο Βασίλειος παρατη-

ρεί ότι η ταύτιση ουσίας και ονομάτων του Θεού συντελεί

στην περιφρόνηση της ιδιαίτερης σημασίας εκάστου θείου

ονόματος και δημιουργεί έτσι τέτοια σύγχυση μεταξύ των

ονομάτων του Θεού, ώστε το αναλλοίωτο να οδηγεί το νου

στο αγέννητο και το αμερές στο δημιουργικό.5 «Καί ταύτης τί

ἄν γένοιτο τῆς συγχύσεως ἀτοπώτερον, ἀφελόμενον τήν ἰδίαν

σημασίαν ἑκάστου τῶν ὀνομάτων, ἀντινομοθετεῖν τῇ τε κοινῇ

χρήσει καί τῇ διδασκαλίᾳ τοῦ Πνεύματος;» ερωτά ρητορικώς ο

Μ. Βασίλειος.6 Τα ονόματα, τα οποία στην Αγία Γραφή απο-

δίδονται στο Θεό, δεν είναι μεταξύ των ταυτόσημα, αλλ’ ε-

3 βλ. Απολογητικός 24, PG30, 860D-861Α, Πρβλ. Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 169-

170. 4 βλ Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 170 και σημ. 1, 2, 3, 4. 5 βλ. Ανατρεπτικός 1, 8, PG 29, 528 BC και Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 173. 6 ο.π. PG 29, 528C.

230

νέχουν ιδιαίτερη σημασία σχετιζόμενη προς τις ιδιότητες εί-

τε της ουσίας είτε των υποστάσεων είτε των ποικίλων ενερ-

γειών αυτού. Ένεκα τούτου η άγνοια της ιδιαίτερης σημασί-

ας των ονομάτων του Θεού και η θεώρηση αυτών ως ταυτο-

σήμων αποτελεί κατά το Βασίλειο σαφή μανία.7

Όπως είδαμε η όλη πλατωναριστοτελική μωρία καλύπ-

τεται, παίζεται κάτω από τις απατηλές ανταύγειες των ονο-

μάτων μέχρι σήμερα. Επίσης είδαμε ότι κλάδοι ολόκληρων

επιστημών και φιλοσοφίας εδώ και εβδομήντα χρόνια κάνο-

υν απεγνωσμένες προσπάθειες ν’ απαλλαγούν από την τυ-

ραννία της ταυτιστικής λογικής και πάρα πολλοί επιστήμο-

νες, φιλόσοφοι και διανοητές προσφεύγουν στην προσωκρα-

τική δημοκρατική ελληνική διανόηση για να βρουν στηρίγ-

ματα και διεξόδους στα αδιέξοδα που οδηγήθηκε η πλατω-

ναριστοτελική Δύση.

Για τους λόγους αυτούς κρίνουμε ότι ο Μ. Βασίλειος με το

μέγα επιστημονικό και φιλοσοφικό επίτευμα της προέλευ-

σης της γνώσης και της γλώσσας από την ανθρώπινη επίνο-

ια αποτελεί κυριολεκτικά το κλειδί γι’ αυτή τη διέξοδο από

την τυραννία της μωρίας. Το θέμα αυτό της επίνοιας μετά το

θάνατο του Βασιλείου το οδήγησε στα όριά του ο Γρηγόριος

Νύσσης, το επανεπεξεργάστηκαν μετά από αιώνες οι ησυ-

χαστές και ιδιαίτερα ο Γρηγόριος Παλαμάς και ο Ιωσήφ Κα-

λόθετος, διότι κυρίως ο Γρηγοράς επανέφερε το μύθο της

θεώρησης όλων των ονομάτων που αναφέρονται στο Θεό ως

ταυτόσημα πρώτα μεταξύ τους και μετά ως ταυτοτικά με

την ουσία και ενέργεια του Θεού.8

7 βλ. ο.π. PG 29, 529A και Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 173. 8 «Οὐσίαν καί οὐσιῶδες καί ἐνούσιον καί φύσιν καί φυσικόν καί ἔμφυτον ἐπί

Θεοῦ λεγόμενα ἁπλῆν ἔχει τήν σημασίαν καί μοναδικήν καί μηδέν μηδαμῆ

παραλλάττουσαν τῷ τῆς οὐσίας καί φύσεως λόγῳ πλήν τῇ προφορᾷ τῆς

λέξεως» (Λόγος 30ος PG 149, 24Β, βλ. και 245Β, 253D και Ιωσήφ Καλόθετου

9ος Λόγος σ. 312 μέχρι 330.

231

Η απάτη του Γρηγορά είναι, που αντίθετα από τον Ευνό-

μιο, δέχεται μεν ότι τα ονόματα όλα προέρχονται από την

επίνοια, όπως την ολοκλήρωσαν ο Βασίλειος και Νύσσης, δε

δέχεται όμως το διαχωρισμό ουσίας και ενέργειας των Καπ-

παδοκών, διότι τελική επιδίωξη και αυτού, όπως του Ευνομί-

ου, ήταν η εξορία του Θεού από τον κόσμο-κοινωνία και η

κατασκευή ενός άλλου Θεού υποκατάστατο και υπηρέτη

των δικών του επιθυμιών, εφόσον ταύτιζε το Θεό με το Εν-

Νου και με το δικό του νου9 και εφόσον είχε αυτή την αυτό-

ματη, υποθετική, μυστηριώδη, άμεση και απόλυτη γνώση

του Θεού δεν του χρειαζόταν ούτε η Αγία Γραφή ούτε οι Πα-

τέρες της εκκλησίας ούτε οι εμπειρίες των ησυχαστών.

Τελικά η όλη απάτη των αντιησυχαστών υπηρετούσε αυ-

τό το διπλό τερατούργημα του πλατωναριστοτελισμού απο-

πομπής του Θεού και όλης της αλήθειας εκτός τόπου και

χρόνου και του ισχυρισμού στη συνέχεια της απόλυτης γνώ-

σης όλων αυτών των υποτιθέμενων μύθων από ελαχιστοτά-

τους. Όλοι δε αυτοί οι μυθολόγοι δε δέχονται καν την οποια-

δήποτε εμπειρική γνώση και δια τούτο πολλοί αγράμματοι

μελετητές της αντιησυχαστικής έριδας βλέπουν και κάποιο

αγνωστικισμό στο Βαρλαάμ και στο Γρηγορά.

Και επειδή αυτός ο μύθος της απόλυτης πρόγνωσης των

πάντων, Θεού και όντων, παρουσιαζόταν-παιζόταν με τα

ονόματα και επειδή γελοιοποιώνταν κάθε τόσο από τον Ελ-

ληνισμό είτε στην αγορά της Αθήνας είτε στις οικουμενικές

ή τοπικές συνόδους είτε στα συγγράμματα των Ελλήνων, η

προτροπή του κατασκευαστή αυτής της απάτης ήταν: εάν

κάποιος αποβάλλει τη βάση των ιδεών και συ (λέει ο Πλά-

των στο μαθητή του Κέβη) πρέπει «διδόναι λόγον, ὡσταύτως

9 βλ. Γρηγορά, επιστολή 3, 22, 61-65.

232

ἄν διδοίης, ἄλλην αὖ ὑπόθεσιν ὑποθέμενος, ἥτις τῶν ἄνωθεν

βελτίστη φαίνοιτο, ἕως ἐπί τι ἱκανόν ἔλθοις».10

Το ίδιο ακριβώς και ο Ευνόμιος και ο Γρηγοράς και ο Βαρ-

λαάμ και ο κάθε αυτόματος παντογνώστης δεν έχουν, δεν

μπορεί να έχουν καμιά συνέπεια, διότι απώτερος και μονα-

δικός σκοπός τους είναι η πάση θυσία και με οποιοδήποτε

λογικό κόστος υποστήριξη της ψευδοπαντογνωσίας τους.

Για να τους κατανοήσει κανείς αυτούς πρέπει να έχει κα-

τά νου όλα εκείνα τα γνωρίσματα, που απέδωσε στον ιδρυτή

αυτής της υποθετικής μυθολογίας, τον Πλάτωνα, ο μεγάλος

Έλληνας, Ευρωπαίος και Παγκόσμιος διανοητής Κ. Καστο-

ριάδης.11

Για όλους του πλατωναριστοτελισμού και ιδιαίτερα για

τους Ευνόμιο, Βαρλαάμ, Ακίνδυνο και Γρηγορά η όλη τους

συγγραφική δραστηριότητα είναι μια ανέντιμη, αποτρόπαιη,

ασυνάρτητη, ρατσιστική, σοφιστική, η οποία στερείται αιδώ

του πνεύματος και της επιχρειρηματολογίας, διότι επιδιώκει

με ασύστολα ψεύδη και με παιδαριώδεις διαστροφές ν’ απο-

δείξει ότι εκείνο που προϋπάρχει και ενυπάρχει στο νου τους

μυστηριωδώς είναι η μοναδική αλήθεια και, όταν στη δημό-

σια κριτική αποδειχθεί το ψεύδος, το παράλογο, το αστήρικ-

το, αυτοί αλλάζουν πλεύση και μεταβαίνουν σε άλλη υπό-

θεση και σε άλλη επ’ αόριστο, διότι εκείνο που δεν μπορούν

να διανοηθούν είναι η απάρνηση της ψευδοπαντωσίας το-

υς.12

Ας παρακολουθήσουμε την επίνοια του Βασιλείου και

Νύσσης, η οποία δεν κονιορτοποιεί μόνο τον Ευνόμιο-

Γρηγορά αλλά όλη την πλατωναριστοτελική μωρία.

10 Πλάτωνος, Φαίδων, 101D. 11 Βλ. σ. 54 σημ. 30 της παρούσης. 12 βλ. ο.π.

233

Επίνοια

Αντίθετα προς όλους της πλατωναριστοτελικής μεταφυ-

σικής, η οποία στηρίζεται στην πρόγνωση της ιδέας, είδους,

ουσίας, ο Μ. Βασίλειος υποστηρίζει ότι δε γνωρίζουμε την

υποθετική ουσία των όντων αλλά τις ποικίλες ιδιότητες ή

απόψεις αυτών. Κατά ταύτα επίνοια είναι η γενεσιουργός

αιτία της πολύπλευρης γνώσης των όντων, στην οποία οφεί-

λεται και η ποικιλία των ονομάτων τους.13

Σύμφωνα με τον ορισμό του Βασιλείου: επίνοια είναι η

νοητική λειτουργία, η συνισταμένη στην ακριβή και λεπτο-

μερή εξέταση του νοήματος, το οποίο προήλθε από την αρ-

χική δια των αισθήσεων αντίληψη ενός πράγματος ή φαινο-

μένου, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η πολύπ-

λευρη και αναλυτικότερη γνώση αυτού.14

Πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε: 1) ότι για το Βασί-

λειο, για την Ορθοδοξία και για το μη μεταφυσικό ελληνισ-

μό η πρώτη αρχή για το εγγινόμενο νόημα είναι η αίσθηση

και όχι ο νους των βλαμμένων που προγνωρίζει μυστηριω-

δώς, αυτόματα χωρίς μάθηση και εμπειρία τα πάντα ιδέες,

είδη, ουσίες, ακόμη και το Θεό, και 2) ότι η αλήθεια-γνώση

(ως ιδέες, είδη, ουσίες, λόγοι των όντων, ονόματα κ.λ.π.) δεν

προϋπάρχουν αλλά όλα προέρχονται από την ανθρώπινη

επίνοια, από τη φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, λένε,

δέχονται, αποδεικνύουν και σημερινοί φιλόσοφοι, επιστήμο-

νες και διανοητές.

13 Βλ. Γ. Μαρτζέλου μν. έρ. σ. 160. 14 Βλ. ο.π. και Ανατρεπτικός 1, 6, PG29, 524Β: «Καίτοι τοσοῦτον ἀπέχει τοῦ

κατά τῶν ματαίων μόνων καί ἀνυποστάτων φαντασιῶν τό ὄνομα τοῦτο τῆς

ἐπινοίας κεῖσθαι, ὥστε μετά το πρῶτον ἡμῖν ἀπό τῆς αἰσθήσεως

ἐγγινόμενον νόημα τήν λεπτοτέραν καί ἀκριβεστέραν τοῦ νοηθέντος

ἐπενθύμησιν ἐπίνοιαν ὀνομάζεσθαι».

234

Ο νους του ανθρώπου μετά από τα εγγινόμενα δια των

αισθήσεων νοήματα επεξεργάζεται είτε την οντολογική α-

νάλυση των πραγμάτων στα συστατικά τους στοιχεία είτε

στη φαινομενολογική θεώρηση των ποικίλων απόψεων ενός

και του αυτού πράγματος αναλόγως των διαφόρων σχέσεων

αυτού προς τα άλλα.15

Η επίνοια κατά το Γρηγόριο Νύσσης

Ο Νύσσης μαζί με το 98% του δημοκρατικού ελληνισμού

δέχεται ότι «ἐλεύθερο καί αὐτεξούσιο εἶναι τό ἀνθρώπινο

λογικό»16 και δια τούτο αποφαίνεται μετά το Βασίλειο και

λέει: «Ἔστι γάρ κατά τόν ἐμόν λόγον ἐπίνοια ἔφοδος εὑρετική

τῶν ἀνγοουμένων, διά τῶν προσεχῶν τε καί ἀκολούθων τῇ

πρώτῃ περί τό σπουδαζόμενον νοήσει, τό ἐφεξῆς

ἐξευρίσκουσα. Νοήσαντες γάρ τι περί τοῦ ζητουμένου τῇ ἀρχῇ

τοῦ ληφθέντος, διά τῶν ἐφευρισκομένων νοημάτων συναρμό-

ζοντες τό ἀκούλουθον, εἰς τό πέρας τῶν σπουδαζομένων τήν

ἐγχείρησιν ἄγομεν».17 Δεν προϋπάρχει-ενυπάρχει στο νου

μερικών βλαμμένων η όλη αλήθεια-γνώση αλλά όλοι οι άν-

θρωποι συμμετέχουμε και άγομε στο πέρας την εγχείρηση

των σπουδαζομένων, τονίζει ο Νύσσης, αφού ξεκινήσουμε

15 βλ. Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 160. 16 Γρ. Νύσσης, Περί Ψυχής, PG45, 212D. 17 Γρ. Νύσσης, Κατά Ευνόμιο 12, PG 45, 969C Πρβλ. και Κ. Καστοριάδη, Η

άνοδος της ασημαντότητας, μν. έργ. σ. 151 όπου αναφέρει ότι όλες οι δη-

μιουργίες του ανθρώπου προέρχονται από τη φαντασία, την επίνοια,

«υπάρχει δηλαδή η ριζική φαντασία (επίνοια) της ψυχής, διαρκές ανάβ-

ρυσμα ενός ρου παραστάσεων, αισθημάτων και επιθυμιών αξεχώριστων

μεταξύ τους, και αν δεν το κατανοούμε αυτό δεν κατανοούμε τίποτε από

τον άνθρωπο». Και συνεχίζει «η φαντασία, η επίνοια, η δημιουργική ικα-

νότητα του ανώνυμου συλλογικού δημιουργεί τη γλώσσα και τους θεσ-

μούς για να υπάρξει, επιβιώσει η κοινωνία (βλ. ο.π.σ. 152).

235

από την πρώτη νόηση του σπουδαζόμενου πράγματος εφευ-

ρίσκουμε άλλα σχετικά νοήματα και τα συναρμόζουμε με-

ταξύ τους μέχρις ότου φθάσουμε στο τέλος όχι όλης ανεξαι-

ρέτως της αλήθειας αλλά του συγκεκριμένου εξεταζόμενου

πράγματος, διότι γνωρίζει ο Νύσσης πολύ καλά την ασθένε-

ια των ψευδοπαντογνωστών και προσθέτει ότι «πᾶσα δέ τῆς

ὑγιοῦς διανοίας ἐνέργειά τε καί κίνησις πρός τήν τῶν ὄντων

γνῶσίν τε καί θεωρία, ὥς ἄν οἶόν τι ἦ βλέπει».18 Όσο είναι λο-

ιπόν δυνατό στην ανθρώπινη φύση γνωρίζουμε, λέει ο Νύσ-

σης σε αντίθεση με όλους τους μωρολόγους του πλατωνα-

ριστοτελισμού, Ευνομίου και Γρηγορά, που ισχυρίζονται ότι

γνωρίζουν και την ουσία του Θεού και όλων εκείνων της ε-

νιαίας οντολογίας, που είδαμε.

Τα όντα, συνεχίζει ο Νύσσης, διαιρούνται σε νοητά και

αισθητά. Για τα αισθητά όλοι οι άνθρωποι έχουμε κοινή

γνώση, επειδή στηριζόμαστε σε βέβαιη βάση που είναι οι α-

ισθήσεις19 (εκτός βεβαίως από τους μεταφυσικούς που άλλοι

δέχονται ότι τα αισθητά είναι είδωλα των ιδεών και άλλοι

ότι στα αισθητά ενυπάρχει η ιδέα-είδος, που ταυτόχρονα ε-

νυπάρχει και στην ψυχή τους, όπως ισχυρίζεται ο Αριστοτέ-

λης).20

Κοινή γνώση, λέει ο Νύσσης, έχουμε και για την πολιτική

και για την ηθική 21 εννοώντας ότι η μεταφυσική της προΰ-

παρξης της «πολιτικής επιστήμης» του Πολιτικού του Πλά-

τωνα, που την κατέχει μόνο ο «βασιλικός άνδρας» και η ιε-

ράρχηση των αρετών, που αντιστοιχούν άλλες στους βασι-

λιάδες και άλλες στους ελεύθερος πολίτες, άλλες στους δού-

λους και στις γυναίκες είναι μια καθαρή απάτη των πλατω-

ναριστοτελικών, η οποία δεν πέρασε ποτέ στην κοινή ελλη-

18 ο.π. 1101D. 19 βλ. ο.π. 20 Περί Ψυχής, 412α, 20-28. 21 βλ. Κατά Ευνόμιο, ο.π. 1104.

236

νική γνώση-γνώμη, που εκφράζει ο Νύσσης. Ακόμη και σή-

μερα η προοδευτική Δύση δεν τολμά να μιλήσει για ηθική

επειδή, ό,τι κακό κατά των κοινωνιών και κατά της ανθρω-

πότητας διεπράχθη εκεί, οφειλόταν και οφείλεται στη μετα-

φυσική «ηθική» της ενιαίας τάξης του κόσμου και των αν-

θρωπίνων υποθέσεων.22

Για τα νοητά όμως, λέει ο Νύσσης, που βρίσκονται πάνω

από την αισθητική κατάληψη, «στοχαστικῶς τῆς διανοίας

ἐπορεγομένης τῶν ἐκφευγόντων τήν αἴσθησιν, ἄλλοι ἄλλως

κινούμεθά τε περί τό ζητούμενον, καί κατά τήν ἐγγινομένην

ἑκάστῳ περί τό ὑποκείμενον διάνοιαν, ὅπως οἷόν τε ἦ, τό νοη-

θέν ἐξαγγέλλομεν, ἐγγίζοντες ὡς ἔνι μάλιστα τῇ δυνάμει τῶν

νοηθέντων διά τῆς τῶν ῥημάτων ἐμφάσεως».23

Οι σύγχρονες επιστήμες δεν έχουν να παρουσιάσουν πιο

τέλεια θεωρία γνωσιολογίας απ’ αυτό το αριστούργημα του

Νύσσης, διότι και η σχετικότητα είναι παρούσα και ο μύθος

της προΰπαρξης της αλήθειας καταρρίπτεται και οι αυτόμα-

τοι ψευδοπαντογνώστες εξαφανίζονται και προβάλλονται

όλοι οι άνθρωποι ως οι συνδημιουργοί της αλήθειας-γνώσης.

Τα νοητά λοιπόν, οι ιδέες, είδη, ουσίες, λόγοι των όντων

κ.λ.π. της πλατωναριστοτελικής μωρίας ούτε προϋπάρχουν

ούτε βρίσκονται ως εκ θαύματος στην ψυχή-νου του κάθε

φαντασμένου ούτε ταυτίζονται με τα ονόματα, κατηγορίες,

όρους, λόγους. Είναι όλα δημιουργίες της ανθρώπινης διάνο-

ιας (επίνοιας) και ο καθένας σύμφωνα με τις παραστάσεις

που δημιουργεί, όσο μπορεί τις εξαγγέλλει ή όσο είναι δυνα-

τό προσαρμόζει τα νοήματα με τα ονόματα.

Δια τούτο πολλάκις και η διάνοια μπορεί να μη σφάλλει

στην αναζήτηση του ζητουμένου και η φωνή ευθυβόλως το

νοηθέν δια της προσφυούς ερμηνείας να εξαγγέλλει. Ενδέ-

22 βλ. σ. της παρούσης 23 ο.π.σ. 1104Α.

237

χεται όμως να σφάλει ή η καταληπτική διάνοια ή η ερμηνεία

που δίνουμε.24

Έτσι, εφόσον ο άνθρωπος με τη διάνοιά του δημιουργεί

τα νοητά, τα οποία στη συνέχεια τα κατονομάζει, είναι αδύ-

νατο, λέει ο Νύσσης, την ακατάληπτη ουσία του Θεού να την

κατανοήσουμε και να την καταγράψουμε.25

Και δίνει στη συνέχεια τον ορισμό της γνώσης του Θεού

αντιγράφοντας το Μ. Βασίλειο ως εξής: «τῆς θείας φύσεως

ἀμυδράν μέν καί βραχυτάτην ἔχομεν διά τῶν λογισμῶν τήν

ἀντίληψην∙ἀποχρῶσαν δ’ ὅμως τῇ βραχύτητι τῆς δυνάμεως

ἡμῶν διά τῶν ὀνομάτων τῶν περί αὐτην εὐσεβῶς λεγομένων

τήν γνῶσιν ἐρανιζόμεθα».26

Γνώση λοιπόν της φύσεως-ουσίας του Θεού αμυδρά, βρα-

χυτάτη και σχετική έχουμε, εφόσον «οὐδέν τῶν ὀνομάτων

οὐσιώδη καθ’ ἑαυτό ὑπόστασιν ἔχει, ἀλλά γνώρισμά τε καί

σημεῖον οὐσίας τινος καί διανοίας γίνεται πᾶν ὄνομα, αὐτό ἐφ’

ἑαυτοῦ μήτε ὑπάρχον μήτε νοούμενον».27

Η απόρριψη του μύθου της ουσίας από το Γρ. Νύσ-

σης

Είδαμε ότι στη μεταφυσική μυθολογία το προϋπάρχον το

ονομάζουν ουσία, ιδέα, είδος, μορφή, αρχέτυπο κ.λ.π. και ότι

είναι αμετάβλητο και απόλυτα καθορισμένο από τα ονόμα-

τα.

Όμως ο ελληνισμός και η σύγρχονη φιλοσοφία-επιστήμη

δέχονται ότι τα νοητά όντα είναι εφευρέσεις, που προέρχον-

24 βλ. ο.π. ΑΒ. 25 βλ. ο.π. BD. 26 ο.π. 953Β. 27 ο.π. 1108D.

238

ται από τη φαντασιακή, δημιουργική ικανότητα του ανθρώ-

που, από την επίνοια, τη διάνοια λένε ο Μ. Βασίλειος, ο

Νύσσης, οι ησυχαστές, ο Ιωσήφ Καλόθετος και ολοκληρος ο

δημοκρατικός ελληνισμός.

Οι του πλατωναριστοτελισμού Ευνόμιος, Βαρλαάμ, Ακίν-

δυνος, Γρηγοράς, Νεοπλατωνικοί και όλη η δυτική σκέψη

κομπάζουν ότι γνωρίζουν τα πάντα ακόμη και την ουσία του

Θεού.28 Αυτοί δε οι μαθητές της απάτης ειρωνεύονται τους

Ορθόδοξους και λένε ότι «ὑμεῖς προσκυνεῖτε ὅ οὐκ οἴδατε, εἰ

τήν οὐσία τοῦ προσκυνουμένου οὐκ οἴδατε».29

Προς όλους αυτούς λοιπόν τους μεγαλαυχόμενους ψευ-

δοπαντογνώστες λέει ο Νύσσης, ας μας απαντήσουν αυτοί

για τα κοσμολογικά θέματα, για τα ουράνια σώματα, κάθε

εξέταση αυτών οδηγεί στο άπειρο, στο άπορο και τη σχετι-

κότητα λέει η σημερινή επιστήμη.30

Ας μας πουν οι ειδήμονες ποιά είναι η ουσία της ψυχής ή

του σώματος.31 Η ψυχή κατά το Νύσσης είναι απερίγραπτη,

πολυμερής, σύνθετη και χάος, απύθμενο, άβυσσος τονίζει ο

Καστοριάδης σε όλο το έργο του.32

28 βλ. ο.π. 936. 29 ο.π. 601C. 30 βλ. ο.π. 936 ΑΒ. 31 βλ. ο.π. 945, 948 και 949. 32 βλ. ο.π. 948. Ο S. Freud λέει «ότι μια άμεση σχέση της ψυχικής ζωής με

το νευρικό σύστημα, κι αν ακόμα υπήρχε, θα μας έδινε στην καλύτερη

περίπτωση μόνο έναν ακριβή εντοπισμό των διαδικασιών της συνείδη-

σης και δε θα συνεισέφερε διόλου στην κατανόησή τους» (Freud, Abriss

(Επιτομή). G. W. XVII, σ. 67. Η παράθεση από τον Καστοριάδη, Τα σταυ-

ροδρόμια του λαβύρινθου, μν. έργ. σ. 34). Η ψυχή είναι άβυσσος, χάος,

απύθμενο, σύγχυση, σύμφυρση, αδιακρισία, ακαθοριστία, αλογική (βλ.

Κ. Καστοριάδη, Η Φαντασιακή Θέσμιση της κοινωνίας, μν. έργ. σ. 397 και

για το ασυνείδητο-παραστάσεις βλ. από σ. 389 μέχρι 471.

239

Για δε το ανθρώπινο σώμα γνωρίζουμε μόνο «ποιότητες

ἐναργεῖ τινι καταλήψει μέχρι τοῦ δεῦρο».33 Την ουσία και του

ανθρώπου ουδείς μέχρι σήμερα και ουδεμία επιστήμη δεν

την ανακάλυψε, το ίδιο ακριβώς διαβεβαιώνουν και σήμερα

οι επιστήμες.

Δικαιωμένος από τη σύγχρονη επιστήμη-φιλοσοφία ο

μέγας διδάσκαλος της υγιούς φιλοσοφίας ερωτά: «ὁ ἑαυτόν

ἀγνοιῶν, πῶς ἄν τι τῶν ὑπέρ αὐτόν ἐπιγνοίη;»34 «Διά τοῦτο»,

συνεχίζει, «καί τά τοῦ κόσμου στοιχεῖα, τῇ μέν αἰσθήσει τοσο-

ύτον γινώσκομεν, ὅσον τό ἀφ’ ἑκάστου χρήσιμον πρός τήν ζω-

ήν ἡμῶν δέχεσθαι. Τόν δέ τῆς οὐσίας αὐτῶν λόγον, οὔτε

ἐμάθομεν, οὔτε τό μή εἰδέναι ζημίαν ποιούμεθα».35

«Διά τοῦτο ὥσπερ περιττόν τι καί ἀνωφελές τό περί τῆς

οὐσίας τῶν γεγονότων ἀδολεσχεῖν ἡ Γραφή παρῆκε».36

Η σύγχρονη επιστήμη-φιλοσοφία απορρίπτει το μύθο της

ουσιολογίας ως ταυτόσημου και συνέχεια της μεταφυσικής-

μυθικής ιδεολογίας.

Κατόπιν τούτων δικαιωμένος πλήρως ο Νύσσης ερωτά:

εάν λοιπόν η κάτω κτίση που φθάνει μέχρι τις αισθήσεις

μας, είναι υπέρ τα μέτρα της ανθρωπίνης γνώσεως, πώς ο

μόνῳ θελήματι το παν συστησάμενος εντός της ημετέρας

καταλήψεως θα είναι;37

33 ο.π. 949Α. 34 ο.π. 949Α. 35 ο.π. Β. 36 ο.π. C «Έχει ειπωθεί κατ’ επανάληψη εδώ και σαράντα χρόνια ότι δεν

υπάρχει ανθρώπινη φύση ούτε ουσία του ανθρώπου» επιβεβαιώνει ο

Καστοριάδης, Η άνοδος της ασημαντότητας, μν. έργ. σ. 147. Ακόμη και ο

Μαρξ είναι υποταγμένος στη φενάκι της ουσίας-είναι, ο οποίος ισχυρίζε-

ται ότι γνωρίζει και την ουσία-είναι του προλεταριάτου, η οποία (ουσία)

θα το εξαναγκάσει ιστορικά να κάνει εκείνο που είναι σύμφωνο με την

ουσία του, δηλαδή την αταξική κοινωνία (βλ. Καστοριάδη, Η πείρα του

εργατικού κινήματος 1, εκδ. ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1984, σ. 12. 37 βλ. ο.π. 937Α.

240

Και απαντά ο Γρηγόριος μαζί με όλο τον ελληνισμό και

τη νεοτερική επιστήμη-φιλοσοφία ότι όλοι της μωρολογικής

ουσιολογίας (φυσικά ανάμεσα σ’ αυτούς και οι Ευνόμιος,

Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς) «κρατεῖν οἴονται διά τῶν

συλλογισμῶν ὅπερ οἴονται»38 και «μεγαλαυχοῦσι αὐτοί

εἰδέναι φασί, καί τοῖς ἄλλοις καθηγεῖσθαι τῆς εἰδήσεως»39

Όμως αυτοί οι του Ευνομίου, «μή νοοῦντες μήτε ἅ λέγου-

σιν μήτε περί τίνων διαβεβαιοῦνται»40, θεοποιούν τη λέξη α-

γεννησία και λένε ότι αυτή είναι Θεός ή ουσία του Θεού41,

ενώ οι προφήτες και οι απόστολοι, ως αυτόπτες και υπηρέ-

τες του λόγου, φωτησθέντες από το Άγιο Πνεύμα προτρέπο-

υν να εμμένουμε στους όρους της διδασκαλίας και γνώσης

εκείνων.42 Αυτοί καθιστούν το Θεό γνώριμο στους ανθρώπο-

υς από τα θαύματα, με τα οποία εμφαίνεται ο Θεός και από

τα ονόματα δια των οποίων το ποικίλο της θείας δυνάμεως

κατανοείται, «πρός τήν σύνεσιν τῆς θείας φύσεως

χειραγωγοῦσι, τήν μεγαλοπρέπειαν μόνην τῶν περί τόν Θεόν

θεωρουμένων τοῖς ἀνθρώποις γνωρίζοντες∙ τόν δέ τῆς οὐσίας

λόγον, ὡς οὔτε δυνατόν χωρηθῆναι, οὔτε τι φέροντα τοῖς

πολυπραγμονοῦσι τό κέρδος, ἄρρητον ἀφῆκαν καί

ἀνεξέταστον. Καί γάρ καί τἄλλα πάντα ὅτι μέν γέγονε διηγή-

σαντο, οὐρανόν, γῆν, θάλασσαν… καί τήν ἐν τούτοις κτίσιν∙ ὅτι

δέ τούτων ἕκαστον, καί ὅπως, καί ὅθεν, ἀπεσιώπησαν∙ οὕτω

καί περί Θεοῦ, ὅτι μέν ἔστι, καί τοῖς ἐκζητοῦσιν αὐτόν μισθα-

τοδότης γίνεται, συμβουλεύουσι πείθεσθαι∙ τήν δέ φύσιν

αὐτήν ὡς ὑπέρ πᾶν οὖσαν ὄνομα, οὔτε ὠνόμασαν, οὔτε

ἐμέλησαν».43

38 ο.π. 937C. 39 ο.π. D. 40 Τιμ. Α΄1,7. 41 βλ. Γρ. Νύσσης, ο.π. 944C 42 βλ. ο.π. D 43 ο.π. 945Α

241

Άρα η γνώση κατά τον ελληνισμό, κατά τους Πατέρες,

κατά τους ησυχαστές-Καλόθετο και κατά τη σύγχρονη επισ-

τήμη-φιλοσοφία για οποιοδήποτε ον και για το Θεό αναφέ-

ρεται μόνο σε κάποια γνωρίσματα, ιδιότητες, ενέργειες περί

το σπουδαζόμενο, ερευνόμενο, η ουσία όντων και Θεού δεν

είναι ούτε χωρητή στη διάνοια ούτε με το λόγο φραστή.44

Ο Ευνόμιος, ο ευρετής της απάτης45, εκτός από το όνομα

αγεννησία, που το θεοποίησε και το ταύτισε με την ουσία

του Πατρός, θεοποίησε και το όνομα γέννηση, που το ταύτι-

σε με την ουσία του Χριστού για να αρνθεί μ’ αυτό το παιχ-

νίδι των λέξεων το ομοούσιο των Ορθοδόξων, για να παρου-

σιάσει ως κτιστό τον Υιό και να αρνηθεί κατ’ αυτό τον τρόπο

τη θεότηταά Του.46

Και καταλήγει ο μέγας ελληνιστής κατά της μεταφυσι-

κής μωρίας και υπογραμμίζει ότι: «οὐσίαν δέ λόγων ἑκάστου

τοσοῦτον τῶν ὄντων ἀπέχομεν κατανοῆσαι, ὅσον εἰ μηδέ τήν

ἀρχήν τῇ αἰσθήσει τό φανέν ἐγνωρίσαμεν. Οὕτω καί τόν ποιη-

τήν τοῦ κόσμου, ὅτι μέν ἔστιν οἴδαμεν, τόν δέ τής οὐσίας λόγον

ἀγνοεῖν οὐκ ἀρνούμεθα».47

Επειδή όλη η κακουργία των μεταφυσικών από την υπο-

θετική ψευδοπαντογνωσία μεταφέρεται και παίζεται κάτω

από τις απατηλές ανταύγειες των ονομάτων, θα παρακολο-

υθήσουμε στη συνέχεια τι λέει ο Νύσσης για την καταγωγή

των ονομάτων, επειδή και ο Γρηγοράς άλλοτε ακολουθεί τον

Ευνόμιο και άλλοτε το Γρ. Νύσσης για να υποστηρίξει χωρίς

καμιά αιδώ του πνεύματος την ψευδοπαντογνωσία του, στην

οποία αποσκοπεί να υποτάξει και την Αγία Γραφή και την

παράδοση και το πιστεύω της κοινής γνώμης των Ορθοδό-

ξων.

44 βλ. ο.π. BC 45 βλ. ο.π. 913Β. 46 βλ. ο.π. 916 και 917. 47 ο.π. 933D, βλ. και Γ. Μαρτζέμου ο.π. από σ. 39 μέχρι 75.

242

Η καταγωγή των ονομάτων κατά το Γρ. Νύσσης.

Οι κακουργίες του Ευνομίου

Επειδή στην πλατωναριστοτελική οικογένεια μια από τις

πρώτες θέσεις κατέχουν ο Ευνόμιος και ο Γρηγοράς, στους

οποίους δε θα βρει κανείς καμιά συνέπεια και καμιά αιδώ

του πνεύματος, δια τούτο για να τους κατανοήσει κάποιος

πρέπει να έχει υπόψη του ότι δε χρησιμοποιούν τη φιλοσο-

φία, τη γλώσσα και κυρίως τη φάτιν αυτής της γλώσσας,

όπως ολόκληρος ο δημοκρατικός ελληνισμός, αλλ’ όπως δι-

αστρεβλωμένα επιθυμούν και επιδιώκουν όλοι αυτοί κατά

περίσταση να την παρουσιάσουν. Έτσι με την κακουργία και

τη διαστροφή των ονομάτων ο Ευνόμιος κατασκευάζει και

αποσκοπεί ν’ αποδείξει ότι ο Μονογενής Θεός είναι κατώτε-

ρος από τον Πατέρα μέσα από την εξής καταστροφή και της

γνώσης και της γλώσσας:

1. Αποφασίζει, δογματίζει (έξω από την Αγία Γραφή και

έξω από την τότε οικουμενική κοινή πίστη-γνώση) ότι

δύο και μόνο ονόματα, το αγέννητος και γεννητός,

αποτελούν φιλοσοφικά, θεολογικά, γλωσσολογικά το

παν, τα οποία και θεοποιεί.

2. Αποφασίζει τελείως αυθαίρετα, αντιεπιστημονικά ότι

όλα τα επί Θεού λεγόμενα ονόματα ταυτίζονται και

μεταξύ τους και με τη θεία ουσία και με το αγέννη-

τος.1

1 βλ. Απολογητικός 19, PG 30, 853D: «Πᾶν ὅπερ λέγεται τῆς τοῦ Πατρός

οὐσίας σημαντικόν, ἴσον ἐστί κατά τήν τῆς σημασίας δύναμιν τῷ ἀγεννήτῳ

διά τό ἀμερές καί ἀσύνθετου». Βλ. και Νύσσης, ο.π. Jaeger 1, 370∙ PG45,

1076Β και Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ. 169-170.

243

3. Δογματίζει τελείως αντιχριστιανικά ότι επίσης όλα τα

ονόματα του Υιού θεωρούνται ταυτόσημα και μεταξύ

τους και με την ουσία του και με το γεννητός.2

«Ὡς φαίνεται ἐκ τῶν ἀνωτέρω, καί ὁ ἰσχυρισμός αὐτός

τοῦ Ευνομίου ὡς πρός τήν σημασίαν τοῦ ὀνόματος <γέννη-

μα> συνδέεται ἐξ ολοκλήρου πρός τήν μεταφυσικήν αὐτοῦ

ἀντίληψιν ὅτι τά ὀνόματα τῶν ὄντων δηλοῦν τήν οὐσίαν

αυτῶν»3.

Αυτός ακριβώς ο μεταφυσικός μύθος λέγεται σήμερα

στην ανατρεπτική επιστήμη και φιλοσοφία «ταυτιστική» ή

«συνολοταυτιστική λογική», η οποία υποτάσσει το πραγμα-

τικό στα ονόματα. «Εδώ και είκοσι πέντε αιώνες, η ελληνο-

δυτική σκέψη συγκροτείται, αναπτύσσεται, διευρύνεται, εκ-

λεπτύνεται πάνω σ’ αυτή τη θέση: εἶναι, σημαίνει είναι κάτι

το καθορισμένο (εἶναι τι), λέγειν, σημαίνει λέγειν κάτι το

καθορισμένο (τί λέγειν)∙ και βέβαια αληθώς λέγειν σημαίνει

τον καθορισμό του λέγειν και αυτού που λέγεται, με βάση

τους καθορισμούς του είναι ή τον καθορισμό του είναι με

βάση τους καθορισμούς του λέγειν και την τελική διαπίστω-

ση της ταυτότητας των μεν και των δε. Αυτή η εξέλιξη, που

στηρίζεται στις απαιτήσεις μιάς διάστασης του λέγειν και

που ισοδυναμεί με τη δεσποτεία και την αυτονόμηση αυτής

της διάστασης, δεν ήταν ούτε τυχαία ούτε αναπόφευκτη∙ ή-

ταν η θέσμιση από τη Δύση της σκέψεως ως Λόγου (ratio)4.

2 βλ. ο.π. 12, PG 30, 848Β∙ 14, PG 30, 849Α∙19, PG 30, 853BCD. 3 Γ. Μαρτζέλου ο.π.σ.175. 4 Κ. Καστοριάδη, Η Φανταστική θέσμιση της Κοινωνίας, μν. έργ. σ. 319.

Αυτή τη μωρία ο Ράμφος την επαναφέρει ως εξής: «Αν αυτό είναι θα πεί

αυτό σημαίνει, δε βλέπω γιατί να μην το εννοούμε ανέκαθεν» (Μαρτυρία

και Γράμμα, εκδ. Κέδρος Αθήνα 1984, σ. 189)

244

Όμως ο φιλόσοφος δε γνώριζε ούτε μπορούσε να υπο-

ψιασθεί5 ότι οι τόσο αδίκως συκοφαντημένοι Πατέρες (μόνο

και μόνο επειδή ήταν χριστιανοί) καταπολέμησαν και κονι-

ορτοποίησαν τον πλατωναριστοτελισμό στο πρόσωπο του

Ευνομίου οι Καππαδόκες και στο πρόσωπο των Βαρλαάμ,

Γρηγορά ο Γρ. Παλαμάς και ο Ιωσήφ Καλόθετος πιο αποτε-

λεσματικά από τη σύγχρονη ανατρεπτική σκέψη, η οποία

επιπλέον έχει και την επικουρία ολόκληρων κλάδων επισ-

τημών. Ιδιαίτερα στα βασικότατα θέματα της φιλοσοφίας,

όπως είναι εκείνα της ουσίας, ιδέας, είδους, επίνοια, αυτο-

θέσμισης της κοινωνίας και ονομάτων οι Καππαδόκες είναι

οι πρωτοπόροι του Ελληνισμού και αντάξιοι συνεχιστές τους

οι ησυχαστές. Η νεότερη σκέψη κατέστησε παγκόσμια

γνωστούς τους 43 στίχους (332-375 της Αντιγόνης του Σο-

φοκλή (γύρω στο 440 π.Χ.) επειδή εκεί αναπτύσσεται «ο υπέ-

ροχος ύμνος της δημιουργικής δύναμης των ανθρώπινων όν-

των, που θεσμίζουν πολιτείες, που νομοθετούν, που δημιουρ-

γούν γλώσσα, τις τέχνες, τις επιστήμες».6

Τα ίδια ακριβώς θέματα αναλύονται επιστημονικότατα,

αναπτύσσονται, διευρύνονται, εκλεπτύνονται διεξοδικότατα

στους περίφημους ανατρεπτικούς του Μ. Βασιλείου, στους

κατ’ Ευνομίου λόγους (ιδιαίτερα στο δωδέκατο κατά της Α-

πολογίας υπέρ Απολογίας του Ευνομίου) του Γρ. Νύσσης,

στο Γρ. Παλαμά και στον Ιωσήφ Καλόθετο μέσα σε χιλιάδες

σελίδες. Δεν υπάρχει στην παγκόσμια σκέψη πιο τελεσίδικη

απάντηση στον πλατωναριστοτελικό μύθο του «ταυτόν είναι

5 Ήταν όντως από κάθε άποψη δικαιολογημένος ο φιλόσοφος να μη

γνωρίζει τη μη μεταφυσική, μη ταυτιστική λογική των Ελλήνων Πατέ-

ρων, εφόσον ο πρώτος που κονιορτοποίησε συστηματικά αυτή τη μυθο-

λογία είναι ο Μέγας Βασίλειος και εν συνεχεία ο Γρ. Νύσσης, η σκέψη

των οποίων ακόμη εν πολλοίς παραμένει άγνωστη. 6 Κ. Καστοριάδη, Η ελληνική ιδιαιτερότητα, μν. έργ. σ. 393.

245

νοείν ουσία (είναι) και ονόματα (λέγειν)» από το: «οὐ γάρ

ταὐτόν ἐστι τό εἶναι τῷ λέγεσθαι» του Νύσσης.7

Ο Ευνόμιος δεν ταυτίζει μόνο την ουσία όντων και Θεού

με τα ονόματα αλλά διαστρέφοντας την ελληνική φάτιν και

την ιδιάζουσα, διάφορη σημασία κάθε ονόματος δημιουργεί

τρεις ομάδες ονομάτων εκ των οποίων τη μία απεριόριστη σε

αριθμό την ταυτίζει με την ανώτατη και κυριότατη ουσία του

Πατρός, τη δεύτερη με την ουσία του Υιού, η οποία ουσία

προήρθε από την πρώτη και την τρίτη ομάδα την ταυτίζει με

την ουσία των δημιουργημάτων και του Αγίου Πνεύματος, η

οποία δε συντάσσεται με καμία από τις δύο προηγούμενες.

Παράλληλα με αυτές τις τρεις διαφορετικές ουσίες υπάρ-

χουν-παρέπονται και οι αντίστοιχες τρεις ενέργειες και τα

αντίστοιχα προσφυή ονόματα. Στη συνέχεια από τα έργα

αυτών των ενεργειών συμπεραίνει ότι όσο πιο σπουδαία εί-

ναι τα έργα τόση είναι και η διαφορά των ουσιών. Ισχυρίζε-

ται ότι ο Πατήρ-δημιουργός ( αυτά τα ονόματα τα ταυτίζει

με την ενέργεια και όχι με την ουσία του Θεού) εκ της ενερ-

γείας του δημιουργεί τον Υιό και δια τούτο αυτός είναι ετε-

ρούσιος και κατώτερος από τον Πατέρα. Αυτή τη διαφορά,

λέει, την αποδεικνύουν και τα προσφυή ονόματα των ουσιών

και των ενεργειών. Άρα κατά τον Εννόμιο έχουμε δυο ουσίες

και δυο ενέργειες. Έργο δε του Υιού είναι η υπόλοιπη κτιστή

δημιουργία, έτσι η αξία αυτού κατ’ ανάγκη έρχεται δεύτερη

στην τάξη. Συνολικά τόση, λέει, είναι η διαφορά Πατρός και

Υιού όσο διαφορετικά είναι και τα έργα αυτών8.

7 Κατ’ Ευνομίου, ο.π. 964Β. 8 ό.π. σ. 297 ΑΒ «Πᾶς ὁ τῶν καθ’ ἡμᾶς δογμάτων συμπληροῦται λόγος ἐκ τε

τῆς ἀνωτάτω καί κυριωτάτης οὐσίας, καί ἐκ τῆς δι’ ἐκείνην μέν οὔσης, μετ’

ἐκείνην δέ πάντων τῶν ἄλλων πρωτευούσης καί τρίτης γε τῆς μηδεμιᾷ μέν

τούτων συνταττομένης, ἀλλά τῇ μέν, διά τήν αἰτίαν τῇ δέ διά τήν

ἐνεργείαν, καθ΄ ἥν γέγονεν, ὑποταττομένης. συμπεριλαμβανομένων δηλα-

δή πρός τήν τοῦ παντός λόγου συμπλήρωσιν, καί ταῖς οὐσίαις παρεπομέ-

246

Και όταν οι Καππαδόκες του λένε ότι με το να ταυτί-

ζει τα ονόματα μεταξύ τους και με το αγέννητος και γεννη-

τός αντίστοιχα πρώτον συγχέει και καταστρέφει την ελληνι-

κή γλώσσα (γιατί σ’αυτή ήταν γραμμένη όλη η Κ. Διαθήκη

και τα δόγματα της Εκκλησίας μέχρι τουλάχιστον την εποχή

εκείνη) και δεύτερο αυτοαναιρείται υποστηρίζοντας μεν από

τη μια ότι όλα τα ονόματα προέρχονται από το Θεό, στην

πράξη όμως δεν παίρνει υπόψη του τα ονόματα της Καινής

Διαθήκης, όπως είναι διατυπωμένα καθαρά στην τελευταία

εντολή του Κυρίου: «πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τά

ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ

Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντας αὐτούς τηρεῖν

πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν καί ἰδού ἐγώ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πά-

σας τάς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰώνος»9, ο Ευνόμιος

αντί κάποιας έστω και λογικοφανούς απαντήσεως εντείνει

έτι περισσότερο την κακουργία του διαστρέφοντας ως εξής

τα ίδια τα ονόματα: τα ονόματα, λέει, ζωή, άφθαρτος, αγέν-

νητος, άναρχος, ατελεύτητος, θεός, κριτής, δίκαιος, αγαθός,

ισχυρός, αληθινός, ελεήμων κτλ. εκτός του ότι ταυτίζονται

μεταξύ τους, επί πλέον έχουν κυριολεκτική αξία και ισχύ

μόνο όταν αναφέρονται στον Πατέρα10. Όταν τα ίδια ονόμα-

νων ἐνεργειῶν, καί τῶν ταύταις συμφυῶν ὀνομάτων. πάλιν δ΄ αὖ ἑκάτης

τούτων οὐσίας εἰλικρινῶς ἁπλῆς, καί πάντη μιᾶς οὔσης τε καί νοουμένης,

κατά τήν ίδίαν ἀξίαν, συμπεριγραφομένων δέ τοῖς ἔργοις τῶν ἐνεργειῶν,

καί τῶν ἔργων ταῖς τῶν ἐργασαμένων ἐνεργείας παραμετρουμένων

ἀνάγκη δήπου πᾶσα, τάς ἑκάστῃ τῶν οὐσιῶν ἑπομένας ἐνεργείας,

ἐλάττους τε καί μείζους εἶναι, καί τάς μέν πρώτην, τάς δέ δευτέραν τάξιν

ἐπέχειν. Συνόλως τε εἰπεῖν, πρός τοσαύτην ἐξικνεῖσθαι διαφοράν, πρός

ὁπόσην ἄν ἐξικνῆται τά ἔργα...». Επιπλέον σ’ αυτή τη βλασφημία ο Ευνό-

μιος «ὥσπερ διορθούμενος τάς εὐαγγελικάς φωνάς» δε χρησιμοποιεί τα

ονόματα Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα, αλλά το πρώτος, δεύτερος και τρί-

τος» (βλ. ό.π. D). 9 Ματθ. 28, 19-20. 10 βλ. Νύσσης, ό.π. 10680 και 1069ΑΒ

247

τα, εκτός από το αγέννητος, αναφέρονται και στον Υιό, τότε

ο εχθρός του Θεού σοφίζεται τα εξής και λέει: «ὅτι μή πρός

τά ὀνόματα τοῦ Κυρίου βλέπετε ὧν μετείληψεν, ὡς ἐκ τούτων

τό ἄφραστον αὐτοῦ καί ὑψηλόν τῆς οὐσίας λογίζεσθαι. Πολλά

γάρ καί ἄλλα τῶν ἀσθενεστέρων ταῖς ὑπερεχούσαις

ἐπωνυμίαις τετίμητα, ὧν ἡ μέν κλῆσις τό ὑψηλόν ἔχει, ἡ δέ

φύσις πρός τό μεγαλεῖον τῆς προσηγορίας οὐκ

ἐξαλλάσεται»11, δια τούτο «μέχρι ὀνόματος αὐτῷ μόνον ἐστίν

ἡ τιμή . Οὐ γάρ συμμετέχει καί τῆς ἀξίας ἥν ἐμφαίνει τῶν

ὀνομάτων ἡ δύναμις»12.

Βλέπουμε καθαρά πλέον ότι ο Ευνόμιος είναι εκείνος

ο οποίος κακοποιεί τελείως παράλογα την ελληνική γλώσσα

και άλλοτε θεοποιεί όσα ονόματα θέλει και άλλοτε αντισ-

τρέφει τα ίδια ονόματα ισχυριζόμενος ανεπαίσχυντα ότι: «τά

ἀσθενέστατα ψιλῆς ἀξιοῦνται τῆς τῶν τιμίων προσηγορίας,

οὐκ ὄντα τήν φύσιν ὅπερ κατονομάζεται. Καί τοῦτο ἔργον

εἶναι λέγει Θεοῦ, τό διαψεύδεσθαι τῇ τιμιωτέρα κλήσει τήν

χείρονα φύσιν, καί τό ἔμπαλιν τάς ἀτιμοτέρας φωνάς τοῖς

κατά φύσιν προέχουσι τόν Θεόν ἐφαρμόζειν λέγει, μή συμ-

μετατιθεμένης τῇ κλήσει τῆς φύσεως»13.

Ο παροξυσμός του παραλόγου και της ανεντιμότητας

του Ευνομίου είναι προφανέστατος, το ίδιο ακριβώς ισχύει

και για τον Βαρλαάμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά και για όλους τους

πλατωναριστοτελικούς.

Μια παρένθεση σ’αυτό το σημείο είμαι αναγκαία πριν

πάμε στο τελικό αριστούργημα του Νύσσης για τα ονόματα.

Όλοι οι αιρετικοί και ιδιαίτερα οι αντιτριαδικοί ήταν

και είναι τυφλά υποταγμένοι στον πλατωναριστοτελισμό

και όλοι ήθελαν και θέλουν ένα Θεό υπηρετή των άκρως ιδι-

11 ο.π. 1021Β 12 ο.π. Α. 13 ο.π. 1017 Α.

248

οτελών και άκρως αντικοινωνικών επιθυμιών τους. Ο Ευνό-

μιος επί παραδείγματι εκτός του ότι ισχυρίζεται ότι γνωρίζει

την ουσία του Θεού καλύτερα από τον ίδιο, θεωρεί «τόν ἐν

ἀρχῇ ὄντα Λόγον Θεόν κατώτερον» από τη δική του αντι-

ληπτική ικανότητα του νου14. Και έτσι «οἱ κατ’ Εὐνόμιον πε-

φωτισμένοι, εἰς τό ἐπέκεινα τοῦ Υἱοῦ τοῖς λογισμοῖς φέρον-

ται»15.

Παρόμοια είναι η βλάβη όλων των του πλατωναρισ-

τοτελισμού, όπως είδαμε. Η Δύση μετά τον Άνσελμο Καν-

τερβουρίους και το Θ. Ακινάτη έχει μόνο ένα παρόμοιο αν-

τιευαγγελικό Θεό υπηρέτη των τυράννων και η καταδυνάσ-

τευση των πολιτών της Ευρώπης απ’ αυτό το απάνθρωπο

παπικοπροτεσταντικό τερατούργημα έφερε αναγκαστικά

την αθεΐα.

Επειδή όμως και άκρως αντιπλατωναριστοτελικοί υ-

ποτιμούν και σνομπάρουν την πίστη στην Αγία Τριάδα,

πρέπει να τονίσουμε ότι ο ελληνισμός και η Ορθοδοξία των

Πατέρων και όχι των παρακεντέδων (κληρικών και λαϊκών)

διατρανώνει επιστημονικότατα και λέει ότι η γνώση γενικά

και ιδιαίτερα η γνώση του Θεού είναι υπόθεση προσωπική

του κάθε ελεύθερα σκεπτόμενου ανθρώπου. Δεν περιμένει ο

Έλληνας της αθηναϊκής ή της κωνσταντινουπολίτικης αγο-

ράς να του πει ο κάθε «βλαμμένος» είτε Πλάτωνας- Αριστο-

τέλης, είτε Πλωτίνος-Πρόκλος είτε Άρειος-Ευνόμιος είτε

Βαρλαάμ –Γρηγοράς είτε Άνσελμος-Ακινάτης είτε Έγελος-

Μαρξ είτε Σαρτρ-Αλτουσέρ λέγεται αυτός ποια είναι η αλή-

θεια και τι πρέπει να πιστεύει. Όλοι αυτοί ανήκουν στη σφα-

ίρα της πλατωναριστοτελικής μυθολογίας της ταυτιστικής

λογικής. Η αλήθεια βρίσκεται στην καθ’ ημάς Ανατολή υπό

την καθημερινή κοινή κρίση της αγοράς. Ο ελεύθερος αναρ-

14 βλ. ο.π. 833 Α. 15 ο.π. D

249

χικός με τον Υπεράναρχο επιλέγει, ερευνά αδιαλείπτως, βι-

ώνει, αμφισβητεί, επανεξετάζει, προσεύχεται αδιαλείπτως

όχι για να κλειστεί σε κάποια μυθική, αφηρημένη, υποθετι-

κή, απόλυτη, νοοκρατική, ιδιοτελή κλειστότητα αλλά για να

διαπιστώσει ιδίοις όμμασι αν όντως ο Κύριος της δόξης είναι

ιστορικά, οντολογικά μεθ’ ημών πάσας τας ημέρας έως της

συντελείας του αιώνος16. Ουδείς και στο όνομα καμιάς υπο-

τιθέμενης επίκλησης δεν έχει το δικαίωμα ν’ αποκλείσει ή

να απαγορεύσει από τον άνθρωπο το δικαίωμα της δια βίου

έρευνας, η οποία κατά τον Απ. Παύλο προτρέπει «πάντα δέ

δοκιμάζετε, τό καλόν κατέχετε»17.

Στο χριστιανικό ελληνισμό ήταν ανοιχτοί εσαεί και οι

τρεις δρόμοι γνωσιολογίας, που είναι: 1) η μεγάλη αυτοδημι-

ουργία του, δηλαδή η αυτοδημιουργία γλώσσας, δημοκρατί-

ας και φιλοσοφίας-σκέψης, 2) η προσπάθεια αντιστροφής

και διαστροφής αυτής της αυτοδημιουργίας από την ετερο-

νομία-ξένωση του πλατωναριστοτελισμού και 3) η μεγάλη

προσφορά της ενανθρώπισης του Σωτήρος, ο οποίος θέλει

την επικράτηση της απόλυτης ισότητας μέσα από την ανιδι-

οτελή αγάπη.

Αυτοί και οι τρεις δρόμοι ήταν πάντοτε ανοιχτοί, πάν-

τοτε συνοψισμένοι άρα κατανοητοί από τους πάντες και όχι

μόνο από ορισμένους ψευδοπαντογνώστες. Δια τούτο ο

Νύσσης διατρανώνει και λέει ότι: «ἐλεύθερο καί αὐτεξούσιο

τό λογικό»18, οπότε φυσιολογικά καταλήγει στη μέγιστη ε-

πιστημονική και φιλοσοφική διακήρυξη (παρόμοια της ο-

ποίας μόλις τα τελευταία εβδομήντα χρόνια έχει πετύχει η

μετανεοτερική σκέψη), η οποία λέει ότι οι άνθρωποι δια της

επινοίας (δια της αυτοθέσμισης λέει η σύγχρονη επιστήμη)

16 βλ. Ματθ. 28,20. 17 Α’ Θεσσ. 5,21. 18 Νύσσης, Περί ψυχής, PG 45, 219D

250

δημιούργησαν τη φιλοσοφία, τη γλώσσα, την αριθμητική, τη

γεωμετρία, την ιατρική, τη λογική, τις φυσικές επιστήμες, τη

μηχανική, τις τέχνες, τη φιλοσοφία του όντος, τη θεωρία των

νοητών και συλλήβδων όλα τα μεγάλα και υψηλά. Τη γεωρ-

γία, τη ναυτιλία, την οικονομία, την πολιτική, την ηθική «καί

τά ἄλλα πάντα ὅσα βιωφελῆ τε καί χρήσιμα τῇ ζωῇ τῶν

ἀνθρώπων ὁ χρόνος ἐφεῦρεν, οὐχ ἑτέρως, ἀλλά διά τῆς

ἐπινοίας ἐξηύρηται»19.

Αυτή την επίνοια, αυτή την αυτοδημιουργία, αυτή τη

δημιουργία νέου είδους την αρνείται πεισματικά η Δύση, την

επικαλύπτει εδώ και αιώνες, διότι όντας τυφλά υποταγμένη

στον πλατωναριστοτελισμό εκλαμβάνει την ιδέα του είναι

(του πραγματικού) ως a priori προϋπάρχον ακίνητο, αναλλο-

ίωτο αλλά και ενυπάρχον μυστηριωδώς στο κεφάλι ορισμέ-

νων (από τις ιδέες λένε ο Κάντιος, Έγελος, Χάιντεγκερ, από

την αιώνια κινούμενη ύλη λέει ο Μαρξ) και δια τούτο μέσα

σε μια ατέλειωτη Κωμωδία των παρεξηγήσεων ιδεαλιστές και

υλιστές ψάχνουν ξύνοντας το κεφάλι τους ν’ ανακαλύψουν

τον κρυμμένο θησαυρό μάλιστα ως απόλυτη, κλειστή και

αμετάβλητη αλήθεια, την οποία γελοιοδέστατα ταυτίζουν

με τα ονόματα, κατηγορίες, λόγο. Και όταν δε συμφωνούσαν

μεταξύ τους, τότε αλληλοτουφεκιζόταν επί αιώνες20.

Σ’ αυτή την παραλυτική φιλοσοφία ανταπαντά ο φι-

λόσοφος ως εξής: «Μέσα στο είναι στο προς-είναι, αναδύεται

το κοινωνικό- ιστορικό, ρήξη του είναι και περίπτωση της εμ-

φάνισης της ετερότητας. Το κοινωνικό- ιστορικό είναι ριζικό

φαντασιακό, αέναη πρωταρχική πηγή ετερότητας..., είναι ρους

διηνικής αυτοαλλοίωσης»21.

19 Κατ’ Ευνομίου, ο.π. 969BCD 20 Βλ. Κ. Καστοριάδη, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μν. εργ.σ. 289-

291. 21 ο.π. 297.

251

Αυτή την αυτοθέσμιση της προπλατωνικής Αθήνας

την περιγράφει ο Θουκυδίδης με το στόμα των Κορινθίων

απεσταλμένων στη Σπάρτη ως ακολούθως: «Οἱ μέν γε (Αθη-

ναίοι) νεωτεροποιοί καί ἐπινοῆσαι ὀξεῖς καί ἐπιτελέσαι ἔργῳ ὅ

ἄν γνῶσιν, ὑμεῖς δέ (οἱ Λακεδαιμόνιοι) τά ὑπάρχοντά τε σώζε-

ιν καί ἐπιγνῶναι μηδέν και ἔργῳ οὐδέ τἀναγκαία ἐξικέσθαι»22.

Οι του ελληνικού «τενεκετζίδικου» ας αφήσουν επί

τέλους την τύφλα τους και ας παύσουν να φράζουν σαν ογ-

κόλιθοι τους δρόμους προς την επιστήμη. Η αρχαία δημοκ-

ρατική ελληνική επιστήμη, φιλοσοφία, σκέψη ολοκληρώθη-

κε, διασώθηκε από τους Μ. Βασίλειο και Νύσσης και συνε-

χίσθηκε από τους επόμενους Έλληνες Πατέρες, ιδιαίτερα

από τους ησυχαστές διότι Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς

ξαναεπιχείρισαν να επαναφέρουν την πλατωναριστοτελική

μωρία.

Ο μη πλατωναριστοτελικός λοιπόν ελληνισμός δέχε-

ται ότι ο Θεός δεν παρέδωσε στους ανθρώπους τις επιστήμες

και τα ονόματα ως γραμματιστής προκαθήμενος και διδάσ-

καλος αλλ΄ έδωσε στη φύση μας «τήν ἐπινοητικήν καί

εὑρετικήν τῶν ζητουμένων δύναμιν»23.

Ακόμη και «ἡ Γραφή τῆς κοσμογενείας εἰσαγωγική πως

είς θεογνωσίαν τοῖς ἀρχομένοις ἐστί, διά τῶν ἑτοιμοτέρων εἰς

κατανόησιν τήν ἰσχύν τῆς θείας παρίστησι φύσεως, προχειρό-

τερον δέ εἰς γνῶσιν τῶν νοουμένων ἡ διά τῆς αἰσθήσεως κατά-

ληψις γίνεται».24 Επί πλέον από την Αγ. Γραφή «τῆς θείας

φύσεως ἀμυδράν μέν καί βραχυτάτην ἔχομεν διά τῶν

λογισμῶν τήν ἀντίληψιν ἀποχρῶσαν δ΄ ὅμως τῇ βραχύτητι τῆς

δυνάμεως ἡμῶν διά τῶν ὀνομάτων τῶν περί αὐτήν εὐσεβῶς

λέγομεν τήν γνῶσιν ἐρανιζόμεθα»25.

22 Θουκ. Ι, 70, 2-9. 23 Νύσσης, ό.π. 972 Α. 24 ο.π., 988 Α. 25 ο.π., 953Β

252

Ο Θεός εκτός από την επινοητική και την ευρετική δύ-

ναμη μας δώρισε και το λόγο «ὡς ἄν ἔχοιμεν ἐξαγγέλλειν δι’

αὐτοῦ τῆς ψυχῆς τά κινήματα»26. «Ὁ θεῖος Λόγος μέν γάρ ἐν

ἀρχῇ ἦν»27, ο ανθρώπινος λόγος «ἐν ἀρχῆ οὐκ ἦν, ἀλλά τῇ

ἡμετέρα, συγκατεσκευάσθη φύσει οὔτε κατ’ ἰδίαν θεωρεῖται

ὑπόστασιν..., ἀλλ’ ἐν μόνῃ φωνή καί γράμμασι τήν ὑπόστασιν

ἔχει»28, έτσι λόγος και ονόματα επινοήθηκαν από εμάς

«πρός τήν χρείαν τῆς τῶν ὑποκειμένων σημασίας»29. Φλυαρία

και ματαιότης Ιουδαϊκή και μάλιστα πάμπολυ κατώτερη από

τη χριστιανική μεγαλοφυΐα είναι η άποψη εκείνη που υποσ-

τηρίζει ότι ο Θεός ως κάποιος γραμματιστής έθεσε τα ονό-

ματα στα πράγματα30.

Ο δε μέγας ελληνιστής τονίζει: «φημί τοίνυν τῆς τοι-

αύτης ὀνοματοποιίας τούς ἀνθρώπους εἶναι κυρίους, κατά τό

φανέν ἑκάστῳ προσφυῶς ἐφαρμόζοντας τῷ ὑποκειμένῳ τάς

κλήσεις. Καί μηδέν ἄτοπον εἶναι, ὅπερ ὡς φοβερόν τι καί

φρικῶδες μορφολυττόμενος ὁ λογογράφος (Εὐνόμιος) προτεί-

νεται, τό νεωτέρας εἶναι τάς τῶν ὀνομάτων θέσεις ὁμολογεῖν

ἐπί παντός αὐτοῦ τοῦ κατονομαζομένου πράγματος, ἐπ’ αὐτῶ

τοῦ Θεοῦ. Οὐ γάρ ῥῆμα ὁ Θεός, οὐδέ ἐν φωνῇ καί φθόγγῳ ἔχει

τό εἶναι. Ἀλλ΄ ὁ μέν Θεός ἐστι καθ’ ἑαυτόν, ὅ δήποτε καί εἶναι

πεπίστευται. Ὀνομάζεται δέ παρά τῶν ἐπικαλουμένων οὐκ

αὐτό ὅ ἔστιν ἄφραστος γάρ ἡ φύσις τοῦ ὄντος. ἀλλ΄ ἐξ ὧν

ἐνεργεῖν τι περί τήν ζωήν ἡμῶν πεπίστευται τάς ὁμωνυμίας

ἔχει, οἷον καί αὐτό τοῦτο, τό ἐκ τοῦ προχείρου λεγόμενον. Θε-

όν γάρ αὐτόν λέγοντες, τόν ἔφορον καί ἐπόπτην, καί διορατι-

κόν τῶν κεκρυμμένων ἐπινοοῦντες, ἐπικαλούμεθα. Εἰ δέ προ-

ϋψέστηκε τῶν ἐνεργειῶν ἡ οὐσία νοοῦμεν δέ τάς ἐνεργείας δι’

26 ο.π., 989Β 27 Ιωάνν. 1,1 28 Νύσσης, ό.π., 989C 29 ό.π., 992 Α 30 ό.π., C.

253

ὧν αἰσθανόμεθα, ῥήμασι δέ ὅπως ἄν ἦ δυνατόν ἐξαγγέλλομεν.

τίς ἔτι καταλείπεται φόβος, νεώτερα τῶν πραγμάτων τά

ὀνόματα λέγειν; Εἰ γάρ μή πρότερον ἐρμηνεύομεν τί τῶν περί

Θεοῦ λεγομένων, πρίν ἄν νοήσωμεν. νοοῦμεν δέ δι’ ὧν ἐκ τῶν

ἐνεργειῶν διδασκόμεθα, προϋφέστηκε δέ τῆς ἐνεργείας ἡ δύ-

ναμις. ἡ δέ δύναμις ἐξήρτηται τοῦ θείου βουλήματος, τό δέ βο-

ύλημα ἐν τῇ ἐξουσίᾳ τῆς θείας ἀπόκειται φύσεως. ἆρ΄οὐ

σαφῶς διδασκόμεθα, ὅτι ἐπιγίνονται τοῖς πράγμασιν αἱ ση-

μαντικαί τῶν γινομένων προσηγορίαι, καί ὥσπερ σκιαί τῶν

πραγμάτων εἰσίν αἱ φωναί πρός τάς κινήσεις τῶν ὑφεστώτων

σχηματιζόμεναι;»31.

Σ’ αυτό το εκτενές αριστούργημα του Νύσσης έχουμε

συνεπτυγμένα όλα τα βασικότατα θέματα της γνωσιολογί-

ας, της γλωσσολογίας, της οντολογίας και της Ορθοδοξίας.

Υποστηρίζει ότι:

1. Οι άνθρωποι είναι εκείνοι που δημιουργούν τα ονόματα,

οι ονοματοποιούντες,

2. τα ονόματα είναι νεότερα από τα ονομαζόμενα πράγμα-

τα και από το Θεό,

3. δεν ταυτίζεται ο Θεός με κανένα όνομα, η ουσία Του εί-

ναι άφραστος,

4. έχει τις ομωνυμίες από εκείνα τα έργα που ενεργεί σχε-

τικά με τη ζωή μας, π.χ. το όνομα Θεός σημαίνει τον έ-

φορον, τον επόπτη, το διορατικό,

5. η ουσία του Θεού προϋπάρχει των ενεργειών, κατανοού-

με τις ενέργειες δι’ όλων εκείνων που αισθανόμεθα και

με ονόματα τις εξαγγέλλουμε όπως μπορούμε,

6. άρα τα ονόματα επιγίνονται στα πράγματα και είναι σαν

σκιές των πραγμάτων.

31 ο.π., 960 BCD Τούτο το αριστούργημα του Νύσσης αποτέλεσε και το

θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε και ο Ιωσήφ Καλόθετος στην κατα-

πολέμηση του Γρηγορά.

254

Έτσι φιλοσοφικά έχουμε απόρριψη της ταυτιστικής

λογικής και της ταύτισης ουσίας και ενέργειας. Κατ’ αυτό

τον τρόπο έχουμε κυρίως απελευθερωμένη τη σκέψη από το

μύθο της μεταφυσικής αφηρημένης γνώσης της ουσίας Θεού

και όντων, εφόσον το πεδίο γνώσης μεταφέρεται από την

αφηρημένη ουσία – ιδέα στην αίσθηση των ενεργειών. Κάτι

λοιπόν αισθανόμεθα απ’ αυτό που ενεργεί σε μας ο Θεός και

έτσι ακολούθως νοούμε και ονοματίζουμε. Την ουσία εκάσ-

του των όντων «τοσοῦτον ἀπέχομεν κατανοῆσαι, ὅσον εἰ

δημέ τήν ἀρχήν τῇ αἰσθήσει τό φανέν έγνωρίσαμεν. Οὕτω καί

τόν ποιητήν τοῦ κόσμου, ὅτι μέν ἔστιν οἴδαμεν, τόν δέ τῆς

οὐσίας λόγων ἀγνοεῖν οὐκ ἀρνούμεθα»32.

Κριτήριο λοιπόν της γνώσης μας είναι η αίσθηση και η

εμπειρία. Ο Θεός ενεργεί μέσα στον κόσμο και εμείς αισθα-

νόμεθα τις ευεργεσίες Του, φυσικά όστις θέλει, αυτό ακρι-

βώς είναι το πνεύμα της Ορθοδοξίας. Η δια της εμπειρίας

γνώση του Θεού, η οποία οδηγεί στη θέωση, στη μέθεξη-

μετοχή του θείου. Αυτό ακριβώς επεξεργάσθηκαν λεπτομε-

ρώς οι ησυχαστές σε αντίθεση με τους αυτόματους, ανάσκη-

τους, εξωκοινωνικούς, εξωπραγματικούς ψευδοπαντογνώσ-

τες, οι οποίοι κήρυξαν την εξορία του ζώντος και ενεργού

Θεού, για να καταστούν οι ίδιοι θεοί υπαγορεύοντας στους

ανθρώπους τις δικές τους αντικοινωνικές βλέψεις κενοδοξί-

ας ως την αλήθεια. Τούτη τη βλάβη ακριβώς είχαν σκοπό ν’

αποτρέψουν και την απότρεψαν και οι Καππαδόκες και οι

υπόλοιποι Έλληνες Πατέρες και οι Ησυχαστές-Καλόθετος.

Στη συνέχεια ο Νύσσης λέει ότι εμείς «ῥήμασί τισι καί

συλλαβαῖς τάς τῶν νοημάτων διαφοράς ἐτυπώσαμεν, οἷόν τινα

σήμαντρα καί χαρακτῆρας τάς διά τῶν λόγων τυπώσεις τοῖς

τῆς διανοίας κινήμασιν ἐπιγράψαντας»33, «ἐπίσης γάρ φθεγ-

32 ο.π., 933D 33 ο.π., 965C

255

γόμενοί τε καί γράφοντες τό νοηθέν ἐξαγγέλομεν»34. Εάν τα

ονόματα ήταν εφαρμοσμένα στα πράγματα από το Θεό,

όπως λέει ο Ευνόμιος, τότε θα έπρεπε να υπάρχει σ’όλα τα

έθνη η ίδια γλώσσα35.

Όμως «τά πράγμτα κατά τήν ἐγκειμένην ἑκάστῳ φύσιν

καί δύναμιν διά τινος σημαντικῆς φωνῆς ὀνομάζεται, κατά τήν

ἐπιχοριάζουσαν ἐν ἑκάστῳ ἔθνει συνήθειαν τῆς προσηγορίας

τοῖς ὑποκειμένοις ἁρμοζομένης»36.

«Δῆλον γάρ ὅτι πρός τό ποικίλον τῶν ἐνεργειῶν κατά

διαφόρους σημασίας ὀνοματοποιεῖται τό θεῖον, ὅπως ἄν νοή-

σωμεν οὕτως ὀνομαζόμενον»37.

Ο Ευνόμιος είναι εκείνος που κάνει αυθαίρετη χρήση

της επίνοιας με το να καινοτομεί, να προστάζει και να παρε-

υρίσκει ονόματα αρεστά σ’αυτόν υπηρετούντα το σκοπό του,

ο οποίος είναι η μείωση της θεότητας του Μονογενούς38.

Μάλιστα ο Ευνόμιος φθάνει σε τέτοιο σημείο αναισ-

χυντίας που κατηγορεί τους Καππαδόκες ότι ταυτίζουν ου-

σία και ενέργεια του Μονογενούς39. Τότε εξανίσταται κυριο-

λεκτικά ο Νύσσης, διότι κύριο φιλοσοφικό και θεολογικό α-

ξίωμα των Καππαδοκών, που πέρασε σ’όλη την Ορθοδοξία,

είναι η μη ταύτιση ουσίας και ενέργειας και ονομάτων ούτε

στα όντα ούτε στο Θεό. Αυτή η ταύτιση προέρχεται από το

μύθο των πλατωναριστοτελικών ιδεών-ειδών-ουσιών, ο ο-

ποίος μύθος αναγκαστικά εκλαμβάνει τις ιδέες-ουσίες ως τα

μοναδικά όντως όντα τέλεια, αμετάβλητα, αναλλοίωτα. Δη-

λαδή κατ’ αυτό το μύθο στις ιδέες-ουσίες ενυπάρχουν όλα τα

34 ο.π., 980Β 35 βλ. ο.π, 996Β 36 ο.π., 1001C 37 ο.π., 1013 Α 38 βλ. ο.π., 1016ΑΒ 39 ο.π., 1032 Β. «Καί ὡς πάντα φυρόντων τά πράγματα, καί εἰς ταὐτόν

ἀγόντων τοῦ Μονογενοῦς τήν τε οὐσίαν καί τήν ἐνέργειαν».

256

προσόντα, όλες οι ιδιότητες, όλα τα γνωρίσματα του όντος

και όλη αυτή η ολοκληρωμένη υπόσταση, κάθε πράγματος-

όντος, που είναι η ουσία μαζί με τις ενέργειες, ενυπάρχει και

στο νου τους και αφού την ταυτίσουν με τα ονόματα, που

επιθυμούν, την κοινοποιούν στους Αθηναίους και τότε αρχί-

ζει το ψιλοδούλεμα και η γελοιοποίηση των μύθων των ιδε-

ών-ουσιών από όλη την κοινή γνώμη της Αθήνας εκτός από

εκείνους τους ελαχιστοτάτους που αποτέλεσαν τον πυρήνα

των Τριάντα τυράννων και μετά από αυτούς υπήρχαν οι αν-

τιδραστικοί των νυκτερινών συλλόγων.

Οι Καππαδόκες ως συνεχιστές του δημοκρατικού πα-

νελληνισμού όφειλαν να κτυπήσουν το κακό στη ρίζα του

και αυτό είναι η συνεχόμενη ταύτιση νου, ουσίας, ενέργειας

και ονομάτων.

Επειδή ό,τι συνέβει με τον Ευνόμιο το ίδιο συνέβει και

με τους αντιησυχαστές και με τη Δύση, για τους λόγους αυ-

τούς απαιτείται λεπτομερής εξέταση των ακόλουθων θέσε-

ων του Νύσσης.

Μας κατηγορεί ο Ευνόμιος, λέει ο Νύσσης, ότι ταυτί-

ζουμε δήθεν ουσία και ενέργεια του Υιού, επειδή ο Μ. Βασί-

λειος: «εἶπε ὅτι καθ’ ἑαυτόν ὁ σῖτος ἕν τι πρᾶγμα κατά τήν

ὑπόστασιν φαίνεται. πρός δέ τάς ἐπιθεωρουμένας αὐτῷ ποικί-

λας ίδιότητας, ἐξελλάσσει τάς κλήσεις, καί σπόρος γινόμενος

καί καρπός, καί τροφή, καί ὅσα γίνεται, τοσαῦτα

ὀνομαζόμενος. Παραπλησίως δέ καί ὁ Κύριος. ἔστι μέν καθ’

ἑαυτόν ὅ τί ποτε κατά φύσιν ἐστί ταῖς δέ τῶν ἐνεργειῶν

διαφοραῖς συνονομαζόμενος, οὐ μίαν ἐπί πάντων ἴσχει προση-

γορίαν. ἀλλά καθ’ ἑκάστην ἔννοιαν τήν ἐξ ἐνεργείας

ἐγγινομένην ἡμῖν μεταλαμβάνει τό ὄνομα»40.

40 ο.π., 1028D-1029A.

257

Ο Ευνόμιος δεν ήθελε να κατανοήσει αυτήν την πα-

ραπάνω θέση όχι μόνο όλων των Ορθοδόξων αλλά και όλων

των δημοκρατικών Ελλήνων επειδή:

1. ταύτιζε όλα τα ονόματα του Πατρός και μεταξύ τους

και με το «αγέννητον» και με την ουσία Του,

2. το ίδιο ακριβώς ταύτιζε και όλα τα ονόματα του Υιού

και μεταξύ τους και με το «γέννημα» τώρα και με την ουσία

Του41,

3. το επί πλέον κακούργημα φιλοσοφικά και θεολογικά

του Ευνομίθου είναι που όλα αυτά τα ίδια ονόματα του Υιού

δεν τα θεωρούσε ισάξια, ισοδύναμα με τα ίδια αντίστοιχα

ονόματα του Πατρός αλλά κατώτερα, άρα και τον Υιό κατώ-

τερο και ετερούσιο42. Κατ’αυτή όμως την περίπτωση γνωσιο-

λογικά και γλωσσολογικά ποιός μπορεί να είναι ο διαιτητής,

ο κριτής, ο οποίος θα αποφασίζει κατά περίπτωση για την

αξία ή μη των ίδιων ονομάτων και ποιών ονομάτων; Η ο-

λοκληρωτική λοιπόν καταστροφή συνολικά της γλώσσας

είναι προφανέστατη, εφόσον π.χ. κατά τον Ευνόμιο το όνο-

μα δίκαιος σημαίνει ασώματος, το κριτής αγέννητος, το ελε-

ήμων άφθαρτος, το σοφός ατελεύτητος και ούτω καθ’ εξής

όλα τα του Θεού ονόματα ταυτίζονται μεταξύ τους με κυρι-

ολεκτική μάλιστα σημασία για τον Πατέρα και καταχρηστι-

κή, μειωτική σημασία για τον Υιό43.

Αυτά που σοφίζεται ο Ευνόμιος είναι «παιδίων

ἀθύρματα κατασκευάς τινας οἰκοδομημάτων ἐν ψάμμῳ διατι-

θέντων»44, διότι, αφού καταστρέφει τόσο αντιεπιστημονικά

και παράλογα δεκάδες ονομάτων, του απομένουν μόνο τέσ-

σερα ονόματα για να δηλώσουν τις ενέργειες του Θεού και

41 βλ. Γ. Μαρτζέλου ο.π., 175 και Απολογητικός 19, PG 30, 853D. 42 Νύσσης ο.π., 1021Α «Οὐ γάρ συμμετέχει (ο Υιός) καί τῆς ἀξίας ἥν

ἐμφαίνει τῶν ὀνομάτων ἡ δύναμις» βλ. και σ. 158 της παρούσης μελέτης. 43 βλ. ο.π., 1068D- 1069ABCD 44 ο.π., 1068Β

258

αυτά είναι το Πατήρ και δημιουργός για την πρώτην ουσίαν

και το δημιουργός των κτιστών (όντων και Αγίου Πνεύματος)

για τον Υιό. Δια τούτο αυτός κατηγορεί τους Καππαδόκες ότι

ταυτίζουν ουσία και ενέργεια του Υιού, επειδή ο ίδιος ταυτί-

ζει και τα ονόματα που σημαίνουν ενέργεια με την ουσία

του Θεού. Αυτή η κακουργία του αποσκοπούσε δυο τινα:

1. Να παρουσιάσει τον Υιό ετερούσιο και κατώτερο του

Πατρός και

2. να εξορίσει παντελώς το Θεό από τον κόσμο και να

καταστεί ο ίδιος παντογνώστης, πάνσοφος και ρυθμιστής

πάσης φιλοσοφίας και θεολογίας. Πράγματι κατ’ αυτόν ο

Πατήρ αποπεράτωσε το έργο του στη δημιουργία του Υιού

και ο Υιός στη δημιουργία της κτίσις. Μάλιστα κακουργημα-

τικότητα διακηρύττει να μη πιστεύουν τον Υιό ότι είναι Θεός

αληθώς, να μην Τον τιμούν καθώς τιμάται ο Πατήρ, να μη

Τον θεωρούν Υιό αλλά κτίσμα, μη Κύριο, μη Δεσπότην αλλά

δούλον και υποχείριο45.

Βλέπουμε λοιπόν ότι κοινή απάτη όλων των πλατω-

ναριστοτελικών είναι η ακινησία του πρώτου Ακίνητου για

να υπαγορεύουν οι ίδιοι ως πάνσοφοι παντογνώστες το

πρακτέον και το πρέπον, το οποίο δεν είναι άλλο από το φα-

σισμό, όπως είδαμε εν εκτάσει.

Έτσι κατά τον Ευνόμιο, το ίδιο και κατά τους Βαρλα-

άμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά ο Θεός δεν ενεργεί, δεν μπορεί να ε-

νεργεί μέσα στην ιστορία και δια τούτο οι αντιησυχαστές

αφιέρωσαν και μετήρθαν κάθε απάτη, κάθε ύβριν, κάθε ψε-

ύδος και διαστροφή για να περάσουν τον ανθελληνικό πα-

ραλογισμό της ταύτισης ουσίας, ενεργείας και ονομάτων.

Όλη λοιπόν αυτή η κακουργία, η οποία στη μεν Ανατολή

καταπολεμήθηκε επιτυχέστατα, στη δε Δύση παραμένει κυ-

ρίαρχη, εκτός από τους πρόσφατους ανατρεπτικούς λόγους,

45 βλ.ο.π., 932 Α και σ. 129 της παρούσης.

259

αποσκοπούσε και στη γενική εξορία του Θεού από την κοι-

νωνία-ιστορία και στη μη δυνατότητα της απόλυτης πλειο-

ψηφίας των πολιτών να έχουν πρόσβαση είτε στο Θεό είτε

στη γνώση γενικά, παρά να περιμένουν εκείνο που θα υπα-

γορεύσουν οι κατά καιρούς αυτόκλητοι παντογνώστες, εφό-

σον έχουν a priori στο κεφάλι τους κάτι παραπάνω μάλιστα

απ’αυτό που υποθέτουν ότι έχει ο Θεός.

Αντίθετα με όλους τους πλατωναριστοτελικούς ο

Νύσσης τονίζει ότι: «Νυνί δέ τῶν ἐγγινομένων ἡμῖν νοημάτων,

διά τό τῇ σαρκίνῃ περιβολῇ τήν φύσιν ἡμῶν περιείργεσθαι,

φανερωθῆναι μή δυναμένων, ἀναγκαίως καθάπερ σημεῖα τοῖς

πράγμασι τάς ποιάς τῶν ὀνομάτων θέσεις ἐπιβαλόντες, δι’

ἐκείνων τάς τοῦ νοῦ κινήσεις ἀλλήλλοις δημοσιεύομεν… Καί

τούτο χάριν τῷ μέν τινι τῶν ὄντων ὄνομα οὐρανόν ἐθέμεθα,

ἑτέρω δέ γῆν, καί ἄλλῳ ἄλλο τι. Καί τό πρός τί πως ἔχειν, ἤ τό

ἐνεργεῖν, ἤ τό πάσχειν, πάντα ταῦτα ἰδιαζούσαις

ἐπισημαινόμεθα ταῖς φωναῖς. ὡς ἄν μή ἀκοινώνητός τε καί

ἄγνωστος ἡ τοῦ νοῦ κίνησις ἐν ἡμῖν μένοι»46.

Αυτό το γλωσσολογικό και φιλοσοφικό αριστούργημα

του Νύσσης το παραθέτει αυτολεξεί ο Γρηγοράς47 και στη

συνέχεια συνοψίζει ελεύθερα το πνεύμα αυτού σ’ένα εκτε-

νές απόσπασμα ως εξής (στις παραπομπές αναφέρω από

ποιά σημεία αντλεί ο Γρηγοράς): «Εἰς γάρ γένεσιν ὁ Θεός πα-

ράγων τόν ἄνθρωπον, νοῦν παρέσχε καί αἴσθησιν. Ὧν ὁ μέν

νοῦς ταυτότητα σώζων πρός τά ἐν κόσμῳ πράγματα φωνῆς οὐ

δεῖται, ἀλλ’ ἄμεσον τήν τούτων κέκτηται γνῶσιν. Ὡς γάρ

ἔχουσι φύσεως ταῦτα, νοεῖ τόν ἐφικτόν γε τρόπον αὐτόθεν.48 ἡ

δέ χρεία κοινωνεῖν τῶν πραγμάτων ἀλλήλοις τούς ἀνθρώπους

βιαζομένη, καί τά τῆς ὀρεκτικῆς ψυχῆς ἐξαγγέλειν ἀπόρῤητα,

46 ο.π., 1041CD 47 Γρηγορά 30ος Λόγος PG 149, 252D-253A 48 βλ. Νύσσης, ο.π., 1044D-1045AB Πρβλ. και 980 Β

260

μεσίτῃ νοήσεως καί πραγμάτων διέγνωσε χρήσασθαι τῇ

αἰσθήσει49. αὕτη γάρ τοῖς οἰκείοις ὀργάνοις τούς τῶν ἔξω

πραγμάτων τύπους ἀναλαμβάνουσα καί οἷον βιβλίῳ τῷ

φαναστικῷ τῆς ψυχῆς καταγράφουσα50,εἰκόνας φησίν ἀντί

πρωτοτύπων, αὐτόθι ταύτας ἐγκαθιδρύει, σύμφωνα τοῖς νοή-

μασι τά πράγματα σπεύδουσα δρᾶν.51 Διό καί φωνῆς ἐδεήθη

δυναμένης ἐξομοιοῦσθαι μέν τοῖς νοήμασιν, ἐφαρμόζεσθαι δέ

τοῖς πράγμασιν. Τοῦτο δ’οὐκ ἄλλως ῥάδιον ζώῳ γίνεται

λογικῷ, πλήν δι’ ἐνάρθρου φωνῆς52, ὑπό συνθήκης ἀνδρῶν

εὐφυῶν εἰδοποιηθείσης πρός ἄλλην καί ἄλλην θρησκείαν τε

και διάλεκτον, ὡς συμβαίνει ἐντεῦθεν μή παρά πᾶσιν ὡσαύτης

ἔχειν αὐτήν, ἀλλ΄ ἄλλην εἶναι παρ΄ ἄλλοις ἀεί53, καί οὕτω

μεσῖτιν, ὡς ἔφην, ἀμφοῖν γινομένην τήν τῆς ἐνάρθρου χρείαν

φωνῆς, τήν τοῦ ἀκούοντος τῇ τοῦ λέγοντος συνάπτειν

εὐστόχως διανοίᾳ κατά τό ἀνάλογον ἑκάστην ἑκάστη.54 μορφο-

υμένη γάρ αὕτη καί διαπλαττομένη ῥήμασί τε καί ὀνόμασι λό-

γος γίνεται σχήμασι ποικίλοις καί ἀρχαίς καί πέρασιν ὁρίζων

τό τῆς ὕλης ἀόριστόν τε καί ἄφετον, καί οὕτω τοῖς ἔξω τήν

ἔνδον ἑκάστου βούλησιν ἀπαγγέλλων»55.

Μέχρις εδώ ο Γρηγοράς αντιγράφει το Νύσσης. Ευθύς

αμέσως όμως προσθέτει ότι ναι μεν τα ονόματα και ο λόγος

είναι ανθρώπων ευρήματα αλλά κατόπιν έχει έρθει η σοφία

από το Θεό, η οποία «ὑπεύζευξε» ταύτην με νόμους και κανό-

νες εις ενιαίον τι σύστημα56. Όλοι οι του πλατωναριστοτελισ-

μού θέλουν να προϋπάρχει κάπου η τετελειωμένη, ολοκλη-

49 βλ.ο.π., 989 BCD 50 βλ. ο.π., 1054 Α. 51 βλ. ο.π., 1045 Β 52 βλ.ο.π., 1201D- 1004A 53 βλ. ο.π., 1001C 54 βλ. ο.π., 1044Β 55 Γρηγορά, ο.π., 253 ABC, βλ. και Νύσσης ό.π., 760 ABC. 56 βλ. Γρηγορά, ό.π., C

261

ρωμένη αλήθεια για να έχουν δήθεν αυτόματη πρόσβαση

σ’αυτή ή να ενυπάρχει μυστηριωδώς στο νου τους, στην

πράξη όμως, επειδή όντως τίποτε δεν προϋπάρχει, οι ίδιοι

είναι εκείνοι που δημιουργούν κατά το δοκούν και κατά πε-

ρίσταση τα νοητά ή το πρέπον.

Και η γνωστή ανεντιμότητα όλων αυτών καταδεικνύ-

εται από την εξής στροφή που κάνει ο Γρηγοράς προς τον

Ευνόμιο. Ενώ χρησιμοποίησε προηγουμένως τα αριστουρ-

γήματα του Νύσσης και ενώ διάβασε προσεκτικά τουλάχισ-

τον το δωδέκατο κατ’Ευνομίου λόγο αυτού (όπως φαίνεται

από το παραπάνω εκτενές χωρίο), όπου κατά κόρο καταπο-

λεμείται η ταύτιση των θείων ονομάτων και μεταξύ τους και

με την ουσία του Θεού, εκείνος επιθυμεί: «δεῖξαι τήν τῶν

πολλῶν ἐκείνων ὀνομάτων ὀμόνοιάν τε καί συμφωνίαν καί

πρός τό κυρίως ἕν άναφοράν, δηλαδή τήν θείαν ἐκείνην καί

μακαρίαν οὐσίαν»57. Αυτή ακριβώς, όπως είδαμε, είναι η κα-

κουργία του Ευνομίου. Όμως η απάτη και η αναισχυντία του

ανθρώπου δεν έχει όρια αφού προσάπτει και καταλογίζει

στο Γρηγόριο Παλαμά τα του «δυσσεβούς» Ευνομίου, ο ο-

ποίος ταύτιζε το όνομα της αγεννησίας με την ύπαρξη του

Πατρός58, ενώ ο Ευνόμιος είναι εκείνος που ταυτίζει ονόμα-

τα, ουσία και αγεννησία, όπως είδαμε δια μακρών.

Η όλη δε κακουργία των αντιησυχαστών συνοψίζεται

στην εξής αντιστροφή και διαστροφή, που θέλουν να επιφέ-

ρουν και στη φιλοσοφία και στη θεολογία: κατηγορεί ο Γρη-

γοράς το Γρ. Παλαμά ότι τα ονόματα «θεότητας ταῦθ’

ὑφειμένας ἡγεῖσθαι πάντα, διαφόρους τῆς οὐσίας καί

ἀκτίστους, ἀνθρώπων ὄντα εὑρήματα καί ποιήματα»59. Ενώ

για το δημοκρατικό ελληνισμό, για τους Καππαδόκες, για

57 ο.π.D 58 ο.π. 59 ο.π.

262

όλους τους Πατέρες και για τους ησυχαστές ο χρυσός κανό-

νας γλωσσολογίας, φιλοσοφίας και θεολογίας είναι: «οὐδέν

τῶν ὀνομάτων οὐσιώδη καθ’ ἑαυτό ὑπόστασιν ἔχει, ἀλλά γνώ-

ρισμά τι καί σημεῖον οὐσίας τινός καί διανοίας γίνεται πᾶν

ὄνομα, αὐτό ἐφ΄ ἑαυτοῦ μῆτε ὑπάρχον, μήτε νοούμενον»60.

Και η μεγαλοφυΐα του Νύσσης ξεκαθαρίζει και το ε-

ξής έτερο πρόβλημα παγκοσμίου επιστημονικής αξίας, που

μόλις πρόσφατα έθιξε η σύγχρονη ανατρεπτική επιστήμη-

φιλοσοφία: όλοι οι άνθρωποι επιζητούμε, λέει, τη γνώση και

τη θεωρία, όμως «ἄλλοι ἄλλως κινούμεθά τε περί τό ζητού-

μενον, καί κατά τήν ἐγγινομένην ἑκάστῳ περί τό ὑποκείμενον

διάνοιαν, ὅπως οἷόν τε ἦ, τό νοηθέν ἐξαγγέλομεν, ἐγγίζοντες

ὡς ἔνι μάλιστα τῇ δυνάμει τῶν νοηθέντων διά τῆς τῶν

ῥημάτων ἐμφάσεως»61. Εδώ ο Νύσσης ανατρέπει τους μύθους

1) της απόλυτης γνώσης ορισμένων φαντασμένων και 2) της

απόλυτης καθοριστικότητας αυτής της αλήθειας-γνώσης δια

των ονομάτων, γι’ αυτό τονίζει ότι όλοι οι άνθρωποι κινού-

μεθα περί το ζητούμενο, γύρω από το ζητούμενο και κατά

την εγγινομένη διάνοια εκάστου περί το υποκείμενο, γύρω

από το υποκείμενο και πάλι όσο είναι δυνατό, το νοηθέν ε-

ξαγγέλλομε, εγγίζοντες μάλιστα όσο μπορούμε τη δύναμη

των νοηθέντων δια της εμφάσεως των ονομάτων. Παρόντες

εδώ οι νόμοι της σχετικότητας, η ομολογία των σύγχρονων

επιστημόνων της κατ’ εξοχή θετικής επιστήμης, της φυσι-

κής, που λέγει ότι: Kuhn «μια επιστημονική θεωρία προσαρ-

μόζεται πάντοτε μόνο κατά το μάλλον και ήττον» στα γεγονό-

τα και αυτό δείχνει όλη η ιστορία της επιστήμης»62.

Winger και Niels Bohr «η επιστήμη μας δεν μπορεί να

σταθεί εντελώς στα πόδια της, είναι βαθιά γαντζωμένη στις

60 Νύσσης ο.π., 1108D 61 ο.π., 1104 Α 62 Κ. Καστοριάδη τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, μν. έργ. σ. 209

263

κοινές έννοιες που αποκτήσαμε κατά τα παιδιά μας χρόνια ή

που γεννήθηκαν μαζί μ’ εμάς και χρησιμοποιούνται στην κα-

θημερινή ζωή»63.

Winger «στην κβαντική μηχανική εξηγούμε ένα αίνιγμα

με ένα μυστήριο»64.

Έτσι η σύγχρονη κριτική αποφαίνεται ότι «κάθε επισ-

τημονική αλήθεια είναι πλάνη υπό αναστολή»65 και τούτο διό-

τι «η κληρονομούμενη σκέψη δεν έχει κανένα άλλο μέσο εκτός

από τη συνολοταυτιστική λογική να σκεφτεί μια ιστορία της

αλήθειας»66.

Όμως είδαμε Καππαδόκες, Πατέρες και Ησυχαστές

διακηρύττουν πως η γνώση μας είναι σχετική, είναι περί το

ζητούμενο και το υποκείμενο, καμιά ιδέα, ουσία, είδος ως

παναλήθεια δεν υπάρχει στο κεφάλι κανενός βλαμμένου,

πολύ δε περισσότερο κανένα όνομα δεν ταυτίζεται, δεν μπο-

ρεί να ταυτίζεται με καμιά ιδέα-ουσία όντων και Θεού.

Ο λόγος απλά επαγγέλλεται κάποια περίληψη και

ερμηνεία της αορίστου φύσεως δια της ονομαστικής σημα-

σίας67 και δια τούτο «πᾶν γάρ ὅ,τι περ ἄν εἴπῃς ὄνομα, περί

τό ὄν ἐστιν, οὐκ ἐκεῖνο ἐστιν»68.

Ο Γρηγοράς παρά το ότι έχει διαβάσει πολύ το Νύσ-

σης εν τούτοις αντιστρέφει ό,τι προηγουμένως εν εκτάσει

είχε δεχθεί και κατηγορεί τον Παλαμά: 1) ότι κακώς θεωρεί

τα ονόματα ευρήματα και ποιήματα των ανθρώπων και 2)

ότι θεωρεί όλα τα ονόματα θεότητες κατώτερες, διάφορες

της ουσίας και άκτιστες69. Αυτοαναιρείται τόσο ανέντιμα ο

63 ο.π. σ, 211 64 ο.π. σ, 196 65 ο.π.σ, 182 66 ο.π.σ, 202 67 βλ. Νύσσης, ο.π., 761 Α 68 ο.π. 764 Α 69 βλ. ο.π., 253D

264

Γρηγοράς επειδή, όπως είδαμε, είναι τυφλά υποταγμένος

στο πλατωναριστοτελικό δόγμα που ταυτίζει συνεχόμενα

ουσία, ενέργεια και ονόματα70.

Ενώ λοιπόν ο Γρηγοράς δέχθηκε ότι τα ονόματα προ-

έρχονται από τους ανθρώπους, στη συνέχεια αντιγράφοντας

τον Ευνόμιο λέει ότι κατόπιν ήρθε η σοφία από το Θεό και

υπέζευξε τα ονόματα με κανόνες και νόμους έτσι ώστε ν’

αναφέρονται όλα στην ουσία του Θεού, την οποία αυτός τα-

υτίζει φανατικά με την ενέργεια.

Συγκεκριμένα ο Ευνόμιος όταν διαπίστωσε ότι η εμ-

μονή του στην προέλευση των ονομάτων απευθείας από το

Θεό δεν ευσταθούσε και τόσο τότε άλλαξε πλεύση και υποσ-

τήριξε πως «φύσεως ἡμῶν διδάσκει θεσμός, ἐν τοῖς ὀνομα-

ζομένοις πράγμασιν, οὐκ ἐν τῇ τῶν ὀνομαζόντων ἐξουσίᾳ

κεῖσθαι τήν τῶν ὀνομάτων ἀξίαν»71. Αν όντως, λέει ο Νύσ-

σης υπήρχε θεσμός ή νόμος της φύσεως, ο οποίος θα έκανε

ν’αναφύονται τα ονόματα εκ των πραγμάτων, τότε όλοι οι

άνθρωποι θα έπρεπε να είναι ομόγλωσσοι72. Και πιο κάτω ο

Ευνόμιος συνεχίζει ότι «ὅσιον εἶναι, καί τῷ τῆς προνοίας νόμῳ

προσφυέστατον, ἄνωθεν ἐπικεῖσθαι τοῖς πράγμσι τάς φω-

νάς»73, όχι μόνο τούτο αλλά και «προνοίας νόμῳ καί μέτρῳ

τελείως συνάψαι τῇ γνώσει, καί τῇ χρήσει τῶν ἀναγκαίων τήν

μετάδοσιν τῶν ὀνομάτων»74. Αναγκαστικοί λοιπόν νόμοι, κα-

νόνες, θεσμοί, πρόνοια ρυθμίζουν δήθεν και τη σοφία και τη

γνώση και τη μετάδοση αυτής δια των προσφυών ονομάτων.

70 βλ. ο.π., 273 Α 71 Νύσσης, ο.π., 1093 Β 72 βλ. ο.π., BC. 73 ο.π. C 74 ο.π., 1048 D

265

Η Μεταμόρφωση του Κυρίου,

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Κασνίτζη,

Καστοριά, 12ος αιω.

266

Οι δύο σοφίες του Γρηγορά

Το ίδιο και ο Γρηγοράς όταν παραγελοιοποιήθηκε για

το μύθο της συνεχόμενης ταύτισης ουσίας, ενεργείας και

ονομάτων από τους ησυχαστές, οι οποίοι είχαν τη συνδρομή

και την απόλυτη στήριξη όλων των Ελλήνων Πατέρων, τότε

ακριβώς κατασκεύασε το εξής ηλίθιο σόφισμα: Επειδή, όπως

ο Ευνόμιος ταύτιζε όλα τα θεοπρεπή ονόματα με την ουσία

του Θεού, επειδή ο ίδιος κατά περίσταση υποστήριζε το ακα-

τάληπτο της ουσίας του Θεού, επειδή ήθελε πάση θυσία η

σοφία του Θεού να ενυπάρχει απόλυτα αυτόματα και χωρίς

άσκηση-μάθηση στο κεφάλι του και επειδή αυτή την πολυ-

πόθητη σοφία την ταύτιζε με την ουσία του Θεού, δια τούτο

εξαιτίας αυτού του φαύλου κύκλου, που ο ίδιος δημιούργησε,

κατασκεύασε τον εξής μύθο για τις δύο σοφίες: «Νοεῖται μέν

γάρ ἡ σοφία διχῶς κατά τό κτιστόν καί τό ἄκτιστον». 1) «Καί

κτιστή μέν λέγεται σοφία ἥ τε ἐντεθειμένη πρός Θεοῦ... τοῖς

κτίσμασιν...» και αυτή είναι εκείνη δια της οποίας «τοῖς διδασ-

κομένοις ἐντέχνως ἐκ προϋπαρχούσης γίνεται γνώσεως. Ἐν ἧ

τό εἰδέναι καί τό ἐπίστασθαι ἔχοντας, δεκτικούς τῆς

δημιουργοῦ τῶν ὅλων σοφίας ἡμᾶς οἱ θεῖοι Πατέρες φάσκουσι

γίνεσθαι τόν ἑκάστοις ἐνόντα τρόπον»1.

2) Άκτιστη σοφία είναι ο Υιός. Αυτή πάλι η σοφία έχει

δύο σημασίες.

α) σοφία που ταυτίζεται σαφώς με την ουσία και του

Πατρός και του Υιού και του Αγ. Πνεύματος.

β) σοφία λέγεται και η υπόσταση «ἐκ τοῦ καθολικωτέ-

ρου λαμβάνουσα τὄνομα»2.

Η άκτιστη σοφία-ουσία είναι κινούσα ακίνητη, ενώ η

κτιστή τεχνιτή είναι αεί τρεπτή και αλλοιωτή και αεί κινου-

1 Γρηγορά 30ος Λόγος ο.π., 293BC 2 ο.π., CD

267

μένη, η οποία επέχει τόπο γένους τινός και ιδέας, όπως το

είπαν οι «πάλαι φιλοσοφήσαντες»3, Πλάτων και Αριστοτέλης,

χωρίς να τους αναφέρει ρητά, εφόσον ο ίδιος άλλοτε τους

απαξιώνει4 και άλλοτε τους εξισώνει με τους Πατέρες.

Αυτή η κτιστή-τεχνική σοφία, αφού δημιουργήθηκε

από την άκτιστη σοφία και μετά, αποτελεί μια αυτοτελή ον-

τότητα, η οποία σύμφωνα και ανάλογα με το μύθο των ιδε-

ών, εμπεριέχει όλα ανεξαιρέτως τα γνωρίσματα της σοφίας

και δια τούτο «πᾶσαι ἐπιστῆμαι καί τέχνες σοφαί τῆς

τεχνικῆς ταύτης σοφίας έξήρτηνται»5. Μάλιστα αυτή η σοφία

είναι πανταχού παρούσα στη φύση και εκεί την συνάντησε ο

Γρηγοράς και την έκανε αυτόματα, χωρίς κόπους, άσκηση

και μάθηση αιώνιο κτήμα του6. Ο Γρηγοράς μ’αυτό το μύθο

της αιωρούμενης σοφίας-ιδέας ήθελε να κατοχυρώσει την

ψευδοπαντογνωσία του, διότι ο έτερος, ο προηγούμενος

πλατωναριστοτελικός μύθος δια του οποίου είχε αυτός την

απόλυτη γνώση δε στεκόταν πλέον, όταν οι συζητήσεις γι-

νόταν μπροστά σε όλη την κοινή γνώμη της Κωνσταντινου-

πόλεως, η οποία ποτέ και με κανένα τρόπο δε δεχόταν ούτε

το καταληπτό της ουσίας του Θεού ούτε την αυτόματη ενύ-

παρξη στην ψυχή κάποιου όλης ανεξαιρέτως της αλήθειας.

Ο Γρηγοράς, όπως είδαμε στην εισαγωγή, ως δέσμιος της

πλατωναριστοτελικής μωρίας λέει τα εξής στην Επιστολή

του προς το Φιλόθεο Σηλυβρίας για την πραγματική γνώση

του Θεού: «Στο σχήμα εν-νους-ψυχή-σώμα, δημιουργείται μια

οντολογική ιεραρχία, όπου το απόλυτο εν τροφοδοτεί το νου (ο

οποίος είναι εικών δηλαδή αντίτυπο του Ενός και έχει μια α-

μετάβατο κίνηση προς τον εαυτό του, ακριβώς επειδή είναι αν-

3 ο.π., 296 C 4 Βλ. ο.π., 272C όπου κατηγορεί τον Παλαμά ότι ακολουθεί την «πλατω-

νική στοά». 5 ο.π., 296D 6 βλ. ο.π., 297 Α

268

τίτυπο του Ενός), και ο νους με τη σειρά του τροφοδοτεί τον

υπόλοιπο άνθρωπο (την ψυχή του στα διάφορα επίπεδα της)»7.

Έτσι λειτουργεί κατά τους πλατωναριστοτελικούς μωρολό-

γους και κατά το Γρηγορά εν προκειμένω η γνώση που είναι

ένα είδος αμετάβατης κίνησης του νου προς το Θεό (δηλαδή

το Εν) του οποίου είναι εικόνα8.

Ο συνδυασμός αυτός Πλάτωνα και Αριστοτέλη είχε

γίνει πολύ πιο πριν από τους Πρόκλο, Ιάμβλιχο και Πλωτί-

νο9. Το κοινό γνώρισμα πάντως σ’αυτή την οικογένεια των

βλαμμένων είναι που πιστεύουν όλοι τους ότι συνυπάρχει

στο νου τους και ότι αυτόθεν έχει ο νους τους τη νόηση των

νοητών, τα άφθαρτα και τα υπέρ αίσθηση και μάλιστα δε

χρειάζεται ο νους τους ούτε κάποιο χρόνο και μάθηση αλλ’

έχει αυτόματα, a priori όλη τη γνώση-αλήθεια βεβαία, ασ-

φαλή, αμετάβλητη άρα και απόλυτα καθορισμένη. Τα οικ-

τρότατα αποτελέσματα αυτής της βλάβης τα είδαμε στη μο-

ιραία θεολογία τους, η οποία δημιούργησε θεούς υπηρέτες

και προστάτες των τυράννων, φασιστών και ναζιστών, η ο-

ποία στέρησε από τους ανθρώπους όλα τα ανθρώπινα δικα-

ιώματα ακόμη και αυτό της ζωής και η οποία επιχείρησε να

θέσει φραγμό στη μεγάλη αυτοθέσμιση και αυτοδημιουργία

του δημοκρατικού ελληνισμού, χωρίς να το πετύχει εδώ στην

καθ’ ημάς Ανατολή, το πέτυχε όμως στη Δύση και γι’ αυτό

7 Δ. Μόσχος, Πλατωνισμός ή Χριστιανισμός, μ. έργ. σ. 188 και Γρηγορά,

Επιστολές 3,22, 62 «Ἕν ἐξ οὗ νοῦς, ἐξ οὗ ψυχή, ἐξ ἧς κινηθείσης αἴσθησις

καί φύσις». 8 «Χρεών γάρ ὥσπερ τήν ψυχήν ἀποβλέπων πρός νοῦν, οὕτω πρός Θεόν τόν

νοῦν. πρός μέντοι τά νοητά καί ἄφθαρτα καί ὑπέρ τήν αἴσθησιν, ἀλλά καί

πρός ταῦτα τήν νόησιν ἀκίνητον ἔχει καί ἀμετάβατον. μή γάρ οὔσης τινός

ἑτερότητος, συνυπάρχουν ἀνάγκη. Αὐτόθεν γάρ ἔχειν δεῖ τόν νοῦν τήν τῶν

νοητῶν νόησιν καί μή δεῖσθαι χρόνου τινός καί μαθήσεως μηδ’ εἰκάζοντι

ἐοικέναι καί δοξαστικῶς πως ἔχειν πρός αὐτά, καθάπερ πρός τά αἰσθητά

τήν αἴσθησιν» (Γρηγορά, Επιστολές, 3, 22-23, 82-91) 9 Βλ. Δ. Μόσχου ό.π., σ. 111 και 198.

269

δυστυχώς πληρώνουμε σήμερα όλοι μας. Η επιστήμη της

Δύση αντιλήφθηκε τα αδιέξοδά της και ζητάει εναγωνίως

λύτρωση. Εμείς που έχουμε στα χέρια μας το μέγα ελληνικό

θαύμα απαλλαγμένο από την πλατωναριστοτελική μωρία

οφείλουμε να συμβάλλουμε στην επιστημονική, φιλοσοφική

και πνευματική επανάσταση, η οποία ήδη ξεκίνησε εδώ και

εβδομήντα χρόνια. Ο αυτόματος λοιπόν ψευδοπαντογνώσ-

της Γρηγοράς μας προτρέπει να μην έχουμε εμπιστοσύνη

στις αισθήσεις, διότι «μηδέ ἐνεῖναι τῇ αἰσθήσει μηδεμίαν

ἀλήθειαν, ἀλλά δόξαν καί εἰκασίαν. πρός γάρ τῆς ἀκοῆς καί

τῆς ὄψεως καί τῶν ἄλλων δεχομένην τά τῶν ἔξωθεν εἴδωλα

καί τούς ἐκεῑθεν τύπους ἄλλο τι παραδέχεσθαι ἄλλον τοῦ

πράγματος ὄντος, οὗ παραδέχεται τοῦτο δ’ εἶναι πάντως

εἰκόνα ἐκείνου καί οὐκ ἐκεῖνο»10. Η αλήθεια και γι’αυτόν

υπάρχει στις ιδέες που βρίσκονται στον ουρανό, στις νεφέ-

λες ή σ’ένα ονειρικό κόσμο αλλά και στο κεφάλι του. Όμως

όπως είναι προφανέστατο δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε

ούτε επιστήμη ούτε φιλοσοφία ούτε έστω και κάποια λογική

συζήτηση μ’αυτές τις μυθικές προϋποθέσεις. Επανέφερε ο

Γρηγοράς την περί ιδεών μυθολογία του Πλάτωνα11 σ’αυτήν

την επιστολή του προς το Φιλόθεο Σηλυβρίας, εξομοίωσε το

δικό του μύθο για τις δυο σοφίες (κτιστή και άκτιστη) με τις

πλατωνικές ιδέες, γιατί ήθελε να υποστηρίξει την ψευδαίσ-

θηση της παντογνωσίας του, την οποία είχε αποκτήσει από

τα νεανικά του χρόνια και σπουδάζοντας Πλάτωνα και Α-

ριστοτέλη έπαθε τη βλάβη εκείνη, που τόσο χαρακτηριστικά

την περιγράφει ο Ιουστίνος ο μάρτυρας και φιλόσοφος. Εν-

τός ολίγου χρόνου, λέει, «ὤμην (νόμιζα) σοφός γεγονέναι καί

ὑπό βλακίας ἤλπιζα αὐτίκα κατόψεσθαι τόν Θεόν τοῦτο γάρ

10 Γρηγορά, Επιστολές, 3,23,91-96. 11 Παραθέτει σ’αυτή την επιστολή του ο Γρηγοράς (3, 23-24,109-128) χωρία

από το Σοφιστή 252C, Φαίδωνα 65d και Μένωνα 81α του Πλάτωνα.

270

τέλος τῆς Πλάτωνος φιλοσοφίας»12. Δίδασκαν αυτοί ακόμη ότι

«...ἐφικτόν ἡμῖν τῷ ἡμετέρῳ νῷ συλλαβεῖν τό θεῖον καί

τοὐντεῦθεν εὐδαιμονεῖν»13.

Εξάλλου αυτό που ψυχογραφεί άριστα ο Ιουστίνος το

επιβεβαίωσε επιγραμματικότατα μάλιστα ο ίδιος ο Γρηγο-

ράς με το μύθο του Ενός-Νου-Θεού, ο οποίος ενυπάρχει αυ-

τούσιος στο νου του μαζί με όλα τα νοητά, δηλαδή όλη την

αλήθεια-γνώση και «τοὐντεῦθεν» όχι μόνο «εὐδαιμονεῖν»

αλλά πίστευε και ο Γρηγοράς μαζί με το Βαρλαάμ και όλους

τους βλαμμένους ότι είναι απόλυτα αυτοδικαιωμένοι και

σεσωσμένοι χωρίς την παραμικρή όχι απλά τήρηση των εν-

τολών της Αγίας Γραφής (εφόσον τουλάχιστον διατείνονταν

ότι ήταν χριστιανοί) αλλά και έκαναν σφοδρότατες επιθέσε-

ις κατά των ησυχαστών, επειδή οι άνθρωποι απαρνησάμενοι

την ιδιοτέλεια ακολούθησαν το Χριστό, ο οποίος είναι ο μό-

νος που μπορεί να μας οδηγήσει στην ανιδιοτελή αγάπη,

όπως ακριβώς μας προειδοποίησε ότι «χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασ-

θε ποιεῖν οὐδέν»14, τι ουδέν, καλό εννοείται, διότι το κακό το

πράττουμε όλοι μας και αδιαλείπτως. Και ας γνωρίζουν όλοι

οι του πλατωναριστοτελικού ατομικισμού ότι κατά τους Έλ-

ληνες Πατέρες πάσα επιστήμη χωριζομένοι ανιδιοτελούς

αγάπης πανουργία και ου σοφία φαίνεται και επειδή η Δύση

μαζί τελευταία και εμείς υποταχθήκαμε άνευ όρων στον α-

τομικισμό, δια τούτο βαδίζουμε όλοι μας προς την αυτοκα-

ταστροφή μας ως είδος.

Άκρως αντίθετος λοιπόν ο Γρηγοράς προς κάθε εμπε-

ιρική βίωση του Χριστού επιχειρεί να στηρίξει την πλήρη

αποστροφή του από σωματικές εμπειρίες ως πιθανές πηγές

12 Διάλογος Ι 13 ο.π., 4 14 Ιωαν. 15,5

271

θεογνωσίας στον Πλωτίνο, του οποίου ουσιαστικά αποσ-

πάσματα διασκευάζει από τις Εννεάδες V και VI15.

Επειδή όμως ο Γρηγοράς ήταν αυτόματος παντογ-

νώστης ανέκαθεν και ερασιτέχνης θεολόγος στα τελευταία

δέκα του χρόνια, επιχείρησε μέσα από αναρίθμητες αντιφά-

σεις και απάτες να υποτάξει όλη τη προ αυτού θεολογία των

Πατέρων στις δικές του μυθολογίες.

Γι’ αυτό το λόγο κατασκευάζει τους εξής έτερους μύ-

θους:

Δέχεται τώρα στους «Αντιρρητικούς» ο Γρηγοράς (σε

αντίθεση με ό,τι είχε υποστηρίξει στην προς Φιλόθεο Ση-

λυβρίας επιστολή του) ότι και οι αισθητικές εμπειρίες συνε-

ισφέρουν κάτι στη γνώση, όμως ο τελικός κριτής-δικαστής

της αλήθειας είναι ο νους, ο οποίος είναι το ακριβέστερον

εργαστήριο16 και καταλήγει να πρεσβεύει «ότι η νοοκρατική

γνώση των υπέρ αίσθησιν»είναι γνώση του ίδιου του νοός»17.

Όμως οι εμπειρίες –«τυπωτικές θεοπτίες» των ησυ-

χαστών διακηρύττει ότι είναι σύμβολα κτιστά «σωματικά»18,

αισθητηριακά ερεθίσματα, τα οποία όπως οι λόγοι των όν-

των, χειραγωγούν το νου στα μεγάλα και απόρρητα. «Αυτό

φαίνεται με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο όταν ξεκάθαρα εξι-

σώνει την Ενανθρώπιση του Χριστού με τους λόγους των όν-

των: ερμηνεύοντας τη θεοφάνεια στο όρος Σινά εξηγεί ότι

όταν ο Θεός διακηρύττει ότι μόνο «τα οπίσω» Του είναι ορα-

τά εννοεί είτε τους λόγους των όντων είτε την Ενανθρώπιση

του Χριστού19: «Φησίν ἀλλ΄ ὄψει τά ὀπίσθιά μου» εἴτε τούς λό-

γους τῶν ὄντων λέγων, καί ὅσα μέν ἐκεῖνον ἐκείνου γνωρίσ-

15 Βλ. Δ. Μόσχου μν. έργ. σ. 189-190 σημ. 30 16 βλ. ο.π., σ. 191 17 ο.π., σ. 192 18 βλ. ο.π. 19 ο.π. σ. 193

272

ματα κατά τό θεῖον Γρηγόριον, εἴτε τήν διά σαρκός

ἐπιφάνειαν, τήν ἐκ παρθένου δηλονότι γέννησιν»20.

«Είναι φανερή η σημασία της φράσεως αυτής, αφού

δείχνει και τον τελικό στόχο του Γρηγορά: μετατρέποντας

την Ενανθρώπιση σε σύμβολο και εξομοιώνοντάς τη με τη

γνώση των λόγων των όντων, εξομοιώνει τις δυο μορφές

γνώσεως και θεολογίας (τη φυσική και την εξ αποκαλύψε-

ως). Η ενάργεια και των δύο εξαρτάται από την ενεργοποίη-

ση του ανθρώπινου νου»21.

Στη συνέχεια χαρακτηρίζει συμβολικές όλες τις θεο-

φάνειες, το βάπτισμα, τη θεία κοινωνία και όλες τις τελετές

και τα ορατά σημεία λατρείας στην Εκκλησία. Έτσι ο Γρηγο-

ράς θυμίζει περισσότερο καλβινιστή θεολόγο παρά βυζαντι-

νό εκκλησιαστικό συγγραφέα 22.

Συμπέρασμα

Ο Γρηγοράς είναι ένα καθαρό αντίγραφο της πλατωνα-

ριστοτελικής μωρίας, εφόσον πιστεύει και αυτός απόλυτα

ότι έχει στο κεφάλι του όλη ανεξαιρέτως τη γνώση-αλήθεια,

ακόμη και το Θεό. Επειδή όμως η ιστορία της επιστήμης εδώ

και τρεις χιλιάδες χρόνια απέδειξε ότι ούτε προϋπάρχει η

αλήθεια, πολύ δε περισσότερο ότι δεν μπορεί να υπάρχει

20 Γρηγορά, Ρωμ. Ιστ. 34, 18:111 449,1-4. Η φράση «εἴτε τήν διά σαρκός...

γέννησιν» δεν υπάρχει στο Γρηγόριο το Θεολόγο (Λόγος Θεολογικός Β’,

Γρ. Θεολ. Λόγοι 28,3: PG 36, 29Α) Ο Γρηγοράς σχεδόν πάντα δι’ απάτης

επιχειρεί ν’αποδώσει στους Πατέρες αυτό που ο ίδιος επιθυμούσε. Βλ. Δ.

Μόσχου ό.π., σ. 197 όπου αναφέρονται και άλλες λαθροχειρίες του Γρη-

γορά και πολλές αναφορές στον Ευάγριο τον Ποντικό, γεγονός το οποίο

καταδεικνύει, ότι αυτός εκφράζει τον Ευάγριο και όχι οι ησυχαστές όπως

κάκιστα έχει υποστηριχθεί. 21 Δ. Μόσχου ο.π.,σ. 193-194. 22 βλ. ο.π., σ. 194

273

απόλυτα όλη στο κεφάλι κανενός, είναι σήμερα πλέον απο-

δεδειγμένο ότι ο κάθε βλαμμένος είναι εκείνος που κατασ-

κευάζει ή επιχειρεί να παρουσιάσει ως αλήθεια τις άκρως

αντικοινωνικές βλέψεις και επιθυμίες του. Έτσι και ο Γρηγο-

ράς έχοντας στο νου του και τον Ένα-Νου-Θεό και όλα τα

νοητά υποβιβάζει και την Ενανθρώπιση του Σωτήρος σε μια

δευτερεύουσα θέση με συμβολική μόνο σημασία23.

Θεός λοιπόν και η οποιαδήποτε γνώση-αλήθεια στην υ-

πηρεσία του Γρηγορά.

Τη μωρία του αυτή επιχειρεί να την στηρίξει στους

Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Πλωτίνο και Πρόκλο διαστρεβλώ-

νοντας παράλληλα μάλιστα και τους Έλληνες Πατέρες24.

Οι ησυχαστές και η κοινή γνώμη της Κωνσταντινου-

πόλεως καταδίκασαν τους αντιησυχαστές όχι γιατί επανέ-

φεραν τις πλατωναριστοτελικές μυθολογίες των ιδεών και

του Θεού που υπηρετεί τους φαντασμένους αλλ΄επειδή δι’

απάτης επιχείρησαν να φορτώσουν στο χριστιανισμό τις δι-

κές τους φαιδρότητες, πράγμα το οποίο αν επικρατούσε θα

επέφερε και την τελική διάλυση του κηρύγματος της αγά-

πης, όπως έγινε στη Δύση. Η δε επαναφορά του μύθου των

ιδεών-ουσιών και η ταύτιση αυτών με τα ονόματα θα επέφε-

ρε παράλληλη καταστροφή και της φιλοσοφίας και της ε-

πιστήμης και της γλώσσας και της κοινωνίας. Το υπόλοιπο

τμήμα της μελέτης θα επανεξετάσει και πάλι τον πλατωνα-

ριστοτελικό μύθο των ιδεών –ουσιών-ενεργειών και ονομά-

των, διότι, ενώ το όλο θέμα είχε διευθετηθεί από τους Καπ-

παδόκες, οι Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς το επανέφε-

ραν με διάφορες παραλλαγές προσπαθώντας μάλιστα δια

της διαστροφής να παρουσιάσουν ότι οι Πατέρες συμφωνο-

23 βλ. ο.π., σ. 195 24 βλ. ο.π., σ. 233

274

ύσαν με εκείνο που είχαν ρητώς και κατηγορηματικώς κα-

ταδικάσει δια μακρών.

Ο Ιωσήφ Καλόθετος στην προσπάθειά του να ανατ-

ρέψει την παραπάνω μυθολογία έχει τώρα εκτός από τους

Καππαδόκες και τη συνδρομή των υπόλοιπων Ελλήνων Πα-

τέρων. Αρχίζει δε τον αγώνα του κατά της μωρίας του Γρη-

γορά από την υπόθεση των ονομάτων, διότι απ’αυτά ξεκί-

νησε ο Γρηγοράς να «διδάξει» το γέρο Παλαμά την όλη αλή-

θεια, η οποία δεν είναι άλλη από τη συνεχόμενη ταύτιση ι-

δεών-ουσιών-ενεργειών –νου και ονομάτων.

Τοιχογραφία στον ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Ζαγκλιβερίου

Εργον Σάββα Παντζαρίδη, Δρ. Θεολογίας-αγιογράφου.

275

Η γνώση του Θεού δια των ονομάτων κατά τον Ιω-

σήφ Καλόθετο

Η επιστήμη του Γρηγορά, μας λέει ο Ιωσήφ, αρχίζει

από το εξής αξίωμα: «Πάνθ’ ὅσα ἐπί Θεοῦ θεοπρεπῶν

ὀνομάτων λεγομένων καί νοουμένων, ὡς ἕν ὑποκείμενον πα-

ραλαμβάνεις, καί ὡς οὐσίαν, καί οὐ κατ’ ἄλλην καί ἄλλην δια-

φοράν καί χρῆσιν ἐκδέχῃ τήν διαφοράν τῶν ὀνομάτων, ἀλλά

πάντα ταὐτά καί ἀπαράλλακτα καί κατ’ οὐδέν διαφέροντ’

ἀλλήλων καί ἕν τήν σημασία ἔχοντα ὡς τά πολυώνυμα. Τά δ΄

εἰσίν οἷον τό σοφόν, τό δίκαιον, τό δυνατόν, τό ἀγαθόν, τό

ἐποπτικόν, τό προνοητικόν, καί ὅσα τοῦ καταλόγου τούτων»1.

Η ταύτιση του Γρηγορά με τον Ευνόμιο, όπως φαίνε-

ται στα κείμενα της παρούσης σημείωσης, δεν είναι τυχαία.

Και οι δύο τους έχουν στο κεφάλι τους ο μεν Ευνόμιος και

την ουσία του Θεού, ο δε Γρηγοράς τον Ένα-Νου-Θεό, οπότε

και οι δύο τους ως πάνσοφοι και παντογνώστες οφείλουν και

μπορούν να λένε ό,τι θέλουν. Το ζήτημα είναι ότι η

καθ’ημάς Ανατολή δεν ανεχόταν τοιούτου είδους αυτόκλη-

τους ψευδοπαντογνώστες και δια τούτο επήρχετο και η πάν-

δημη γελοιοποίηση και καταδίκη τους.

Έτσι ο σοφός και ενάρετος Ιωσήφ ως γνήσιος εκπρό-

σωπος του φυσιολογικού, του δημοκρατικού ελληνισμού λέει

ότι όλοι οι νορμάλ Έλληνες χρησιμοποιούμε τα παραπάνω

ονόματα σοφός, αγαθός, δυνατός κτλ. και εννοούμε ότι προ-

έρχονται από τη σοφία, από την αγαθότητα και τη δύναμη

1 Ι. Καλόθετου, Συγγράμ. 9ος Λόγος ό.π., σ. 312, 921-228 Πρβλ. Ευνομίου

Απολογητικός 19, PG 30, 853 «Πᾶν ὅπερ λέγεται τῆς τοῦ Πατρός οὐσίας

σημαντικόν, ἴσον ἐστί κατά τήν τῆς σημασίας δύναμιν τῷ ἀγεννήτῳ διά

τό ἀμερές καί ἀσύνθετον»βλ. και Γρηγορά 30ος Λόγος ό.π. σ. 253D «Τό δέ

ἐστι δεῖξαι τήν τῶν πολλῶν ἐκείνων ὀνομάτων ὁμόνοιάν τε καί συμφω-

νίαν καί πρός τό κυρίως ἕν ἀναφοράν, δηλαδή τήν θείαν ἐκείνην καί μα-

καρίαν οὐσίαν». Πρβλ. και ό.π.σ. 241 Β και Καλόθεου ό.π.σ. 328, 704-707.

276

κτλ. Όλα δε τα ονόματα αυτά αναφέρονται σε ένα ιδιαίτερο

σημαινόμενο το καθένα. Αυτή την ιδιαίτερη σημασία, αυτή

τη φάτιν (νόημα) τη δίνει, τη δημιουργεί, ο ίδιος ο δημιουρ-

γός και τον ονομάτων, που δεν είναι άλλος από τον ελληνι-

κό λαό2.

Όμως οι της πλατωναριστοτελικής μωρίας με το με-

ταφυσικό μύθο των ιδεών-ουσιών λένε: «ὁ τῆς οὐσίας ὅρος

καί λόγος (ταὐτόν γάρ ὅρος καί λόγος) πρᾶγμα ἐστιν

αὐθύπαρκτον, δηλαδή, μή δεόμενον ἐτέρον πρός ὕπαρξιν»3.

Σ’ αυτή τη φράση του Γρηγορά είναι παρόντες όλοι οι

μύθοι της κληρονομημένης σκέψης (δηλαδή της ελληνοδυτι-

κής, όπως λέει και αυτός ο μέγας ελληνιστής Κ. Καστοριά-

δης, διότι δε γνώριζε ούτε αυτός, δικαιολογημένα όπως εί-

δαμε, ότι όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες Πατέρες ως συνεχισ-

τές του δημοκρατικού ελληνισμού όχι απλά δε δέχθηκαν το-

υς μύθους των ιδεών-ουσιών και της ταύτισης αυτών με τα

ονόματα αλλά, όπως είδαμε στους Καππαδόκες και θα δού-

με στη συνέχεια στον Καλόθετο, περιέγραψαν, διέσωσαν,

διευκρίνισαν και κατοχύρωσαν τη μη μεταφυσική ελληνική

φιλοσοφία, επιστήμη, σκέψη και γλώσσα).

Λέει λοιπόν ο Γρηγοράς μαζί με όλους τους πλατωνα-

ριστοτελικούς:

1. ότι η ουσία, το πραγματικό, το είναι, το τι έστι, το τι

ην είναι, το τόδε τι είναι πράγμα ανθύπαρκτο με τον όρο-

όνομα και το λόγο.

Λέει η κληρονομημένη μωρία: το είναι, η ουσία καθο-

ρίζεται από το λέγειν και το λέγειν από το είναι, ουσία. Τα

ίδια υποστηρίζει και ο Ράμφος με τον εξής μεταφυσικό πα-

ραλογισμό: «αν αυτό είναι θα πει αυτό σημαίνει, δε βλέπω

γιατί να μην το εννοούμε ανέκαθεν» (Μαρτυρία και Γράμμα,

2 βλ. ο.π., σ. 312-313, 234-240. 3 Γρηγορά ο.π., 273 Α

277

μν. έργ. σ. 189).Απαντά όμως και ο Γρηγόριος Νύσσης ως

εκπρόσωπος του ελληνισμού: «οὐ γάρ ταὐτόν ἐστι τό εἶναι,

τῷ λέγεσθαι»4. Και συνεχίζοντας μας δίνει το χρυσό κανόνα

της ελληνικής σκέψης για τα ονόματα, τη γλώσσα και τη φι-

λοσοφία ως εξής: «οὐδέν τῶν ὀνομάτων οὐσιώδη καθ’ ἑαυτό

ὑπόστασιν ἔχει, ἀλλά γνώρισμά τι καί σημεῖον οὐσίας τινός

καί διανοίας γίνεται τό ὄνομα, αὐτό ἐφ’ ἑαυτοῦ μῆτε ὑπάρχον

μήτε νοούμενον»5.

Κανένα όνομα λοιπόν δεν έχει από μόνο του ουσιώδη

υπόσταση, ούτε προϋπάρχει ούτε νοείται, αλλά κάθε όνομα

γίνεται κάποιο γνώρισμα και σημείο κάποιας ουσίας και δι-

άνοιας, η οποία (διάνοια) και το δημιουργεί και το νοηματο-

δοτεί, του δίνει δηλαδή τη φάτιν που θέλει να εκφράσει.

2. Στον ίδιο το μύθο και στην ίδια την υποθετική αυ-

θαιρεσία ο Γρηγοράς ταυτίζει ομοίως και την ενέργεια με

την ουσία και τα ονόματα, διότι εξακολουθεί να παρακολο-

υθεί τυφλά τον Αριστοτέλη, ο οποίος αποφαίνεται ότι «ἔστι

τι ὅ οὐ κινεῖ, αΐδιον καί οὐσία καί ἐνέργεια οὖσα»6.

Ταυτίζουν οι πλατωναριστοτελικοί ουσία και ενέργεια

είτε στο Θεό είτε στα όντα, επειδή θέλουν τα προϋπάρχοντα

(θεός-θεοί και όντα) να είναι τέλειες, ολοκληρωμένες και

αμετάβλητες οντότητες, οι οποίες να ενυπάρχουν ή μάλλον

να ταυτίζονται και με το νου τους και με τα ονόματα. Ποιος

όμως μπορεί να πιστέψει σήμερα ότι αυτόθεν έχει ο νους ο-

ρισμένων όλη τη νόηση, όλη την αμετάβλητη αλήθεια ακό-

μη και το Θεό χωρίς να χρειάζεται κάποιο χρόνο και μάθη-

ση; Ποιος μπορεί να δεχθεί ότι ουσία, ενέργεια και ονόματα

είναι πράγματα ανθύπαρκτα και ταυτιστικά με το νου τους;

Ιδιαίτερα όλοι αυτοί οι μυθολόγοι ταυτίζουν το Θεό με την

4 Γρ. Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου, ο.π.,964Β 5 ο.π., 1108D 6 Μεταφυσικά, Λ, 7 1072α 25-26.

278

ακινησία, ουσία και ενέργεια και με το νουν τους για να μην

έχει, να μην μπορεί να έχει ούτε αυτός ο Θεός ούτε κανένας

άνθρωπος κανένα δικαίωμα κρίσης και αμφισβήτησης της

παναλήθειας εκείνης που δήθεν προϋπάρχει και ενυπάρχει

στο νου τους, ενώ οι ίδιοι είναι εκείνοι οι οποίοι κατασκευά-

ζουν θεούς υπηρέτες των ιδίων, των τυράννων-φασιστών

και οι οποίοι επιχείρησαν και επιχειρούν να αντιστρέψουν

και διαστρέψουν τη φάτιν της ελληνικής δημοκρατικής

γλώσσας κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα νοητά όντα, ιδιαίτερα

όσα έχουν σχέση με το ζην και το ευ ζην των ανθρώπων, να

τα κατέχουν αποκλειστικά και μόνο αυτοί οι απατεώνες και

οι προστάτες τους βασιλείς-τύραννοι-φασίστες. Είδαμε εν

εκτάσει κατά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και για όλο-

υς εκείνους που υπέστησαν την ίδια βλάβη ότι σοφία, φρό-

νηση, γνώση, αλήθεια, φιλοσοφία, επιστήμη, ηθική, αρετή,

δίκαιο, νόμοι, πολιτική επιστήμη, ανθρώπινα δικαιώματα

είναι αποκλειστικά κτήματα δικά τους και των τυράννων-

βασιλέων δωρισμένα μάλιστα άπαξ διαπαντός σ’αυτούς από

τους θεούς τους, που είχαν ήδη προκατακευάσει τόσο ανέν-

τιμα και άκρως απάνθρωπα.

Και ενώ είδαμε ότι σύμπας ο δημοκρατικός ελληνισ-

μός απεχθανόταν, γελοιοποίησε και καταδίκασε τόσο τους

τυράννους όσο και τους θεωρητικούς υποστηρικτές τους, ότι

οι Καππαδόκες συνοψίζοντας αυτό το πνεύμα του δημοκρα-

τικού ελληνισμού κονιορτοποίησαν τους μύθους της προΰ-

παρξης της αλήθειας και της αυτόματης ενύπαρξης αυτής

στο νου των βλαμμένων και ότι ο Γρηγοράς είχε μελετήσει

τους Καππαδόκες εν τούτοις αυτός επανήρθε σ’αυτούς τους

μύθους της προΰπαρξης, της ενύπαρξης στο νου του και της

συνεχόμενης ταύτισης ουσίας, ενέργειας και ονομάτων, επε-

ιδή και αυτός ήθελε και το Θεό και την αλήθεια και την κοι-

νωνία στην υπηρεσία του!

279

Δια τούτο ο Ιωσήφ ως εκπρόσωπος του δημοκρατικού

ελληνισμού ερωτά το Νικαγόρα7 να μας πει, εάν τα ονόματα

σοφός, δίκαιος, δυνατός, αγαθός κλπ. σημαίνουν την ουσία

του Θεού, τότε πως θα δηλώσουμε με λόγια «τό κράτος τῆς

αὐτοῦ σοφίας καί επιστήμης; Πῶς δέ Πέτρον καί Παῦλον καί

τούς τῆς βροντῆς υἱούς8 ἐν λόγοις καί πρακτέοις δυνατούς καί

περιουσία ἀγαθότητος, φήσομεν ὑπερηρκέναι τούς ἄλλους;

Πῶς τόν ἀδελφόν Κυρίου Ἰάκωβον δίκαιον φαίημεν ἄν μή ὄντος

δικαίου, παρ’ οὗ καί ὠνόμασται;»9

Έτσι λοιπόν κατά τις υποθήκες των τεχνολογημάτων

του Γρηγορά, λέει ο Ιωσήφ, έχουμε απολέσει «τά πολυτίμητα

τῶν ὀνομάτων καί πραγμάτων καί μικροῦ εἰς ἴσον τοῖς βαρβά-

ροις ἔρχεσθαι. Πῶς γάρ ἄν καί ῥηθείη σοφός, μή οὔσης σοφίας;

Πῶς δέ δυνατός, μή οὔσης δυνάμεως;»10

Μ’ αυτή τη διαστροφή της γλώσσας καταστρέφονται

ταυτοχρόνως φιλοσοφία, θεολογία και κάθε επιστήμη, διότι

απλούστατα μ’αυτά που λέει ο νικαγορικός σκίμπους δε θα

μπορούν οι άνθρωποι να συνεννοηθούν μεταξύ τους, εφό-

σον τα ονόματα κατ’αυτόν δηλώνουν κάτι άλλο απ’ αυτό

που σημαίνει η κοινή χρήση τους11.

Στο τέλος αυτού του 30ου λόγου του ο Γρηγοράς κα-

τασκευάζει όπως είδαμε, το μύθο για τις δύο σοφίες, την άκ-

τιστη που την ταυτίζει με την ουσία του Θεού και την κτιστή

–τεχνική σοφία που υπάρχει πανταχού και από αυτή γίνεται

το ειδέναι και η γνώση του Θεού, όμως αλλού είχε πει ότι ο

Θεός ως Εν-Νους ενυπάρχει και στο δικό του νου. Οι αντι-

7 Το όνομα Νικαγόρας ήταν ψευδώνυμο του Ν. Γρηγορά που το χρησιμο-

ποιούσε ο ίδιος στο διάλογο Φλωρέντας. Βλ. Ιστορία 11,10,2 (1, σ. 555), PG

148, 761BC και Καλόθετου, συγγράμματα, ο.π., σ. 304, σημείωση 1. 8 Ήτοι τον Ιάκωβο και Ιωάννην. Βλ. Μρκ 3,17 9 Καλόθετου ο.π., σ. 313, 253-257 10 ο.π., σ. 259-262 11 Βλ. ο.π., σ. 263-271.

280

φάσεις και οι αυτοαναιρέσεις είναι το κοινό γνώρισμα όλων

των τοιούτων απατεώνων, επειδή επιχειρούν να στηρίξουν

την ψευδοπαντογνωσία τους στους ανύπαρκτους και ανα-

πόδεικτους μύθους των ιδεών, ουσιών, ενεργειών και ονομά-

των. Και όταν γελοιοποιούνται, απλά αλλάζουν πλεύση χω-

ρίς ίχνος ντροπής. Παραδείγματος χάρι ο Γρηγοράς αν ήθε-

λε να είναι συνεπής έστω και στο ελάχιστο θα έπρεπε να

κατασκευάζει σύμφωνα με τα λεγόμενά του για κάθε όνομα

που το ταυτίζει με την ουσία του Θεού και ένα δεύτερο κτισ-

τό με το οποίο θα επικοινωνούσαν οι άνθρωποι, δηλαδή θα

έπρεπε να έχουμε κτιστό και άκτιστο δίκαιο, δύναμη, αγαθό

κτλ, άρα και δύο διαφορεικά λεξικά για την ελληνική γλώσ-

σα, ένα για τη μεταφυσική νοηματοδότηση και ένα για τη

φυσιολογική, τη νορμάλ γλώσσα όλου του δημοκρατικού

ελληνισμού. Είδαμε στα πολιτικά έργα του Πλάτωνα και του

Αριστοτέλη τι περιεχόμενο δίνουν στα νοητά εκείνα που τα

ταυτίζουν και με το νου τους και με την ουσία τους, όπως εί-

ναι π.χ. η σοφία, η επιστήμη, η φρόνηση, η αρετή, το δίκαιο,

το αγαθό κλπ. αποκλειστική δωρεά του θεού τους για τους

φιλοσόφους-βασιλείς, ενώ οι υπόλοιποι ελεύθεροι, δούλοι

και γυναίκες δεν έχουν κανένα ανθρώπινο δικαίωμα, συμ-

μετέχουν δε σε κατώτερες αρετές και δια τούτο οφείλουν να

υπηρετούν τους άρχοντας. Η δε ερμηνεία για τα ονόματα-

ουσίες δημοκρατία, ελευθερία, ισότητα καταλήγει δια της

γενικής απορρίψεως στο φασισμό. Επομένως δεν υπάρχουν

ονόματα-ουσίες, ο κάθε άνθρωπος δίνει στα ονόματα τη ση-

μασία που θέλει σε κάθε περίσταση, υπάρχει βεβαίως και ο

κοινός ελληνικός λόγος με τον οποίο συμφωνεί η συντριπτι-

κή πλειοψηφία και ο οποίος δημιούργησε το ελληνικό θαύ-

μα, όπως υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι λένε ότι γνώρισαν

αυτόματα στα σύννεφα, στη φύση, στην ύλη όλη την αλήθε-

ια, δηλαδή την ουσία και τα ονόματα των νοητών και έτσι ο

καθένας επιβάλλει στο πραγματικό εκείνο που επιθυμεί,

281

όμως η ίδια η κοινωνία θα πρέπει να είναι και ο τελικός κρι-

τής της αλήθειας. Αλλά στις περιπτώσεις που ο Θεός ονο-

μάζεται ελεήμων, οικτίρμον, πολυεύσπλαχνος, μακρόθυμος

κτλ. έννοιες που σημαίνουν ενέργεια ο Γρηγοράς απαντά με

το μύθο των κτιστών ενεργειών, τον οποίο επιχειρεί μάλιτα

να τον στηρίξει στο εξής φιλοσοφικό και θεολογικό αριστο-

ύργημα του Μ. Βασιλείου: «Τό ἀγέννητος εἰ ὄνομα, οὐκ οὐσία∙

τῶν γάρ οὐσιῶν σημαντικά τά ὀνόματα οὐκ αὐτά οὐσίαι. Εἰ δ’

αὐτό οὐσία τό ἀγέννητος, λεγέτωσαν τό ὄνομα αὐτῆς. οὐ γάρ

ἐκ τῶν οὐσιῶν, ἀλλ΄ ἐκ τῶν ὀνομάτων καί ἐκ τῶν ἐνεργειῶν

γνωρίζομεν καί μάλιστα τά ἀσώματα»12. Και εδώ, του λέει ο

Ιωσήφ, ο Άγιος είπε ότι τα ονόματα είναι σημαντικά (περι-

λήψεις) των ουσιών. Δεν είναι δηλωτικά της μιας και της αυ-

τής ουσίας τα πολλά των ονομάτων ούτε ταυτόσημα ούτε

απαράλλακτα, όπως λίγες σειρές πιο πάνω είπες εσύ. Δεν

είναι βεβαίως οι ουσίες δηλωτικές των πραγμάτων (όπως

υποστηρίζουν οι ιδεαλιστές και οι ουσιοκράτες), αλλά τα ο-

νόματα και οι ενέργειες χαρακτηριστικά των ουσιών. Τις ου-

σίες εδώ ο Άγιος δεν τις θεώρησε γυμνές από κάποια ιδιώ-

ματα και ενέργειες, διότι δεν υπάρχει καμιά ουσία διαχω-

ρισμένη από οποιοδήποτε ιδίωμα ή ενέργεια13.

Ο Γρηγοράς το «εκ των ενεργειών» το διαστρέφει στο

εκ των «ἔργων καί ποιημάτων», κτιστών εννοεί φυσικά αυ-

τός14.

Γνωρίζοντας πολύ καλά ο Ιωσήφ τις αντιστροφές και

διαστροφές του Γρηγορά του προτείνει να ερευνήσουν, αν

φυσικά του απομένει έστω και ίχνος ειλικρίνειας, το θέμα

της γνώσης και των ονομάτων σύμφωνα με τα τεχνολογή-

ματα των δεινών πλατωναριστοτελικών, οι οποίοι ισχυρί-

12 Κατ’ Ευνομίου 4,2, PG 29. 681C-684A. Βλ. Γρηγορά 30ος Λόγος, ο.π., 253D

και Καλόθετου ο.π.,σ. 323, 542-545. 13 Βλ. Καλόθετου ό.π., σ. 323, 545-552 14 Βλ. Γρηγορά, ό.π., σ. 256 Α

282

ζονται ότι είναι διπλό το ίδιο της επιστήμης και της αποδεί-

ξεις, «τό μέν ἐκ τῶν προτέρων καί ἀμέσων τά ὕστερον δεικνύ-

ουν, τό δ’ ἐκ τῶν ὑστέρων καί γνωρίμων ἡμῖν καί

ἀναποδείκτων δεικνύον τά πρότεραν15. Ἀλλ΄ ἐπί μέν τοῦ Θεοῦ

οὐκ ἔχον λόγον τό τοιοῦτον τῆς ἀποδείξεως διά τῶν προτέρων

τά ὕστερον δεικνύναι-οὐδέ γάρ ἔχει τι ὑψηλότερον καί

ἀνώτερον ἑαυτοῦ ὁ Θεός-ἀνάγκη διά τῶν ὑστέρων γίνεσθαι

τάς δείξεις τῶν προτέρων»16.

Την εκ των υστέρων γνώση μας ο Ιωσήφ την στηρίζει

πρώτα στην Αγία Γραφή παραπέμποντας στον Απόστολο

Παύλο ο οποίος υπογραμμίζει ότι: «τά ἀόρατα αὐτοῦ ἀπό

κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασιν νοούμενα καθορᾶσθαι, τήν

τε ἀίδιον αὐτοῦ δύναμιν καί θεότητα»17 και δεύτερον στην

υπό των ανθρώπων δημιουργία της επιστήμης. Ακόμη και

εκείνη η αστρομαντεία του Γρηγορά ή τα κείμενα με τα ζώ-

δια των Χαλδαίων και των Αιγυπτίων προήρθαν από την

ανθρώπινη επίνοια, λέει ο Ιωσήφ18.

Το ίδιο και τα ονόματα ως ανθρώπων ευρήματα είναι

σημαντικά των πραγμάτων και όταν αλλάζουν τα ονόματα

αλλάζουν και τα πράγματα, έτσι π.χ. άλλο σημαίνει το όνο-

μα δίκαιο, άλλο η σοφία, η δύναμη, η αγαθότης κ.ο.κ. Και

ακολουθεί ο χρυσός κανόνας του δημοκρατικού ελληνισμού

15 Βλ. Αριστοτέλης, Αναλυτικά πρότερα 64b, 32: «...ἡ γάρ ἀπόδειξη ἐκ πισ-

τοτέρων τε καί προτέρων ἐστίν». Μεταφυσικά 992b, 31: «...πᾶσα μάθησιν

διά προγιγνωσκομένων...». Τοπικά 100α, 27-29: «’Απόδειξες μέν οὖν ἐστιν,

ὅταν ἐξ ἀληθῶν καί πρώτων ὁ συλλογισμός ἦ, ἤ ἐκ τοιούτων ἅ διά τινων

πρώτων καί ἀληθῶν τῆς περί αὐτά γνώσεως τήν ἀρχήν εἴληφεν...» Είδαμε

δια μακρών στα δύο πρώτα κεφάλαια ότι κατά τον Πλάτωνα και τον Αρισ-

τοτέλη τα πρότερα, τα πρώτα, τα προγιγνωσκόμενα και τα αληθή είναι οι

ιδίες, τα είδη, οι ουσίες κτλ. που προϋπάρχουν και ενυπάρχουν μυστηριω-

δώς στο νου τους, ο οποίος δια τούτο είναι των πρώτων και εσχάτων όρων». 16 Καλόθεου, ο.π., σ. 314, 289-295 17 Ρωμ. 1,20 18 Βλ. Καλόθετου ο.π., σ. 314 και 315.

283

και των Ελλήνων Πατέρων που λέει: «Ἡμεῖς τοίνυν σκεψά-

μενοι τήν διαφοράν τῶν ὀνομάτων ἔγνωμεν καί τήν διαφο-

ράν τῶν πραγμάτων καί αὖ πάλιν ἐκ τῆς διαφορᾶς τῶν

πραγμάτων ἔγνωμεν τήν διαφοράν τῶν ὀνομάτων καί τῶν

ὅρων, ὅπου δέ διαφορά ὀνομάτων καί ὁρισμῶν, ἀδύνατον μή

εἶναι καί τά πράγματα διάφορα. οἱ γάρ ὅροι διαιροῦσιν, οὐ

συνάπτουσι τά πράγματα»19.

Έπειτα ο Ιωσήφ δια της εις άτοπος απαγωγής θέλει

να του δείξει σε τι γκρεμό βαδίζει μ’αυτά που λέει. «Φάσκεις

ἐφ’ ἕν ὑποκείμενον τά θεοπρεπῆ ὀνόματα ἀναφέρεσθαι καί

ἀντί μιᾶς οὐσίας παραλαμβάνεσθαι πάντα καί κατ’ οὐδέν δια-

φέροντα ἀλλήλων ἤ μόνον τῇ προφορᾷ, τά δ’ εἰσίν τό σοφόν, τό

δίκαιον, τό ἀγαθόν, τό δυνατόν καί τἆλλα»20.

Εάν λοιπόν δεν υπάρχει σ’αυτά διαφορά ούτε διαφέ-

ρουν μεταξύ τους και αντί της μίας θείας ουσίας παραλαμ-

βάνονται, τότε ο Θεός θα είναι αφηρημένος από τις έμφυτες

και αϊδιες ενέργειες και δυνάμεις αυτού και ούτε σοφός ούτε

δυνατός ούτε αγαθός θα μπορούσε να ονομασθεί και αν α-

κόμα ονομαζόταν, μάτην θα ονομαζόταν, εφόσον δε θα υ-

πήρχε σ’ αυτόν σοφία, αγαθότης, δύναμης. Διότι το μη έχον

καμία δύναμη ή αισθητική ή ζωτική ή νοερά ή λογική ούτ΄

ἐστιν ούτε τι ἐστι, κατά τον άγιο Διονύσιο21.

Βλέπεις, του λέει ο Ιωσήφ, ότι το αδιάφορο των ονο-

μάτων εισέφερε και το αδιάφορο των πραγμάτων και με την

αναίρεση των ονομάτων συναναιρούνται εξ αιτίας σου τα

πράγματα22.

Επί πλέον ούτε κατά τα πολυώνυμα βαδίζει ο λόγος

σου, διότι και εκείνα αναφέρονται μεν σ’ ένα υποκείμενο,

19 ο.π.,σ. 318, 392-397 20 ο.π., σ. 401-404 Βλ. Ν. Γρηγορά, ο.π., 241 Β 21 Βλ. Καλόθετου ο.π.,σ. 318, 404-413 και Διον. Αρεοπαγίτη, Περί Θείων

ονομάτων 8,5, PG 3, 893 Α και αυτόθι 3, 892 Β 22 Βλ. ο.π., 414-415.

284

παραλλάσσουν όμως κατά τις ενέργειές τους. Π.χ. ο άνθρω-

πος λέγεται και μέροψ23 και βροτός24, το μέροψ σημαίνει εκε-

ίνον που έχει μεμερισμένη (έναρθρον) φωνή, το άνθρωπος

εκείνον που βλέπει άνω, το δε βροτός ή θνητός είναι «ἤ τό

ἐπιτηδείως ἔχειν βιώσασθαι»25. Έτσι λοιπόν και τα πολυώνυ-

μα από διάφορες ενέργειες διάφορες και τις σημασίες έχουν.

Δεν καταστρέφει το ένα όνομα το άλλο ούτε παραλαμβάνε-

ται το έτερο από του ετέρου στο λόγο της ετυμολογίας26.

Ακολούθως ο συνετότατος Ιωσήφ μεταβαίνει στους

Πατέρες, ξεκινά από το Μ.Βασίλειο ο οποίος λέει: «Πραγμά-

των ἐστί σημαντικά τά ὀνόματα»27, «τά δέ πράγματα

ἰδιάζουσαν καί αὐτοτελῆ τήν ὕπαρξιν ἔχειν, οὐδείς τῶν καί

μικρόν μετεχόντων τοῦ φρονεῖν ἀμφιβάλλει»28. Υπογράμμισα

αυτές τις τρεις σειρές διότι: 1) Αποτελούν το κυριότατο και

σπουδαιότατο δημιούργημα του δημοκρατικού ελληνισμού,

επί του οποίου στηρίχθηκαν οι Έλληνες και έτσι μπόρεσαν

και δημιούργησαν αυτό που ονομάζει όλη η ανθρωπότητα

πλέον ως ελληνικό θαύμα και που συμπεριλαμβάνει τη δη-

μιουργία της μη ταυτιστικής γλώσσας, τη δημοκρατία, τη

φιλοσοφία, την επιστήμη και τον κόσμο των νοητών. 2) Κα-

ταρρίπτουν το μύθο της ταυτιστικής λογικής των πλατωνα-

ριστοτελικών και όλης της δυτικής σκέψης, η οποία μόλις

από το 1930 με την πρόοδο των επιστημών αναγκάσθηκε να

δει ότι δεν μπορεί όχι μόνο επιστήμη να κάνει αλλ’ ούτε καν

και καμιά απλή συζήτηση κάτω από το βρόχο της ταυτιστι-

23 Η λέξη μέροψ είναι σύνθετη από το μείρομαι και όψ, δηλαδή ο έχων

μεμερισμένην (έναρθρον) φωνή. 24 Πρβλ. Μ. Αθανασίου (ψευδ.) Περί όρων 1,3, PG 28, 533C :

«Ἀνορθοπεριπατητικόν λέγεται ο άνθρωπος... περιπατών βλέπει τα άνω». 25 Καλόθεου ο.π., σ. 319, 418-423 26 Βλ. ο.π., σ. 418-426 27 Μ. Βασιλείου, Κατ’Ευνομίου 2,9 PG 29, 588C. 28 Καλόθετου ο.π., σ. 319, 433-435

285

κής πραφροσύνης. 3) Αποδεικνύουν περίτρανα ότι ακόμη και

το 14ο αιώνα ο Ελληνισμός εξακολουθούσε σχεδόν στην α-

πόλυτη πλειοψηφία του όχι απλά να σκέπτεται και να δρα

πανομοιότατα όπως ο αρχαίος περίφημος δημοκρατικός ελ-

ληνισμός αλλά και να είναι σε θέση πρώτα να διακρίνει τις

οποιεσδήποτε διαστροφές της γλώσσας και του νοήματος,

της φιλοσοφίας και της μυθικής μεταφυσικής και μετά να

απορρίπτει, ν’αποβάλει από το κοινωνικό περιβάλλον, από

την εκκλησία του δήμου, από την εκκλησία του Χριστού τον

κάθε ψευδοπαντογνώστη. Μα θα ρωτήσει κάποιος, και δικα-

ιολογημένα, η ταύτιση ονομάτων και πραγμάτων είναι το

άλφα και το ωμέγα της φιλοσοφίας, των επιστημών και της

τύχης της κοινωνίας σε τελική ανάλυση; Βεβαιότατα ναι, και

τούτο έγινε στη Δύση, επειδή αυτός ο μύθος της ταυτιστικής

λογικής συνδέθηκε με τους ετέρους μύθους της προΰπαρξης

της αλήθειας-γνώσης ως ιδέας, είδους, ουσίας, ενέργειας,

λόγων των όντων κτλ. και της ταυτόχρονης και μυστηριώδο-

υς ενύπαρξης ή ταύτισης αυτής της παναλήθειας με το νου

του κάθε βλαμμένου. Τα τραγικότατα αποτελέσματα αυτής

της τερατωδίας και όχι φιλοσοφίας τα πληρώνουν ακόμη με

αίμα χιλιάδες εκατοντάδες άνθρωποι σ΄ όλο τον πλανήτη,

διότι το κακό που ξεκίνησε, όπως είδαμε, από τα πολιτικά

φασιστικά έργα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, ολοκλη-

ρώθηκε μετά την ολοκληρωτική κατάκτηση της Δύσης από

τους βαρβάρους, εφόσον ο πλατωναριστοτελισμός έγινε εκεί

το αλάνθαστο όργανο επί της θεολογίας και επί της κοινω-

νίας με τους Άνσελμο Καρτερβουρίας και το Θωμά τον Ακι-

νάτη (τα απάνθρωπα τερατουργήματα των οποίων έγιναν

τα επίσημα δόγματα του παπισμού και του προτεσταντισ-

μού και η κυρίαρχη ιδεολογία του καπιταλισμού και φασισ-

μού –ναζισμού). Αυτός ο άκρος αντικοινωνικός πλατωναρισ-

τοτελισμός μετονομαζόμενος ως χριστιανισμός στη Δύση

προς μέγιστη και απολυτότητα όχι απλά κατασυκοφάντηση

286

του Χριστού της αγάπης αλλά πλήρη αντιστροφή και διασ-

τροφή του ευαγγελίου (αιώνια επιδίωξη του διαβόλου) εκτός

από το μεσαίωνα παρέμεινε και μετά τα έντεκα δημοκρατι-

κά χρόνια (1779-1790) της γαλλικής Επανάστασης η κυρίαρ-

χη και απάνθρωπη ιδεολογία.

Για να αποφύγει ο αρχαίος ελληνισμός αυτό τον απο-

τροπιασμό πήρε εκείνα τα αυστηρότατα μέτρα κατά των

θεωρητικών της τυραννίας-απολυταρχίας, για να διασωθεί

επίσης ο χριστιανικός ελληνισμός από τις αιρέσεις αμύνθη-

κε οικουμενικά, για να αποφύγουν την πλατωναριστοτελική

μωρία των Βαρλαάμ, Ακίνδυνου και Γρηγορά αγωνίσθηκαν

επιτυχέστατα και πάλι ησυχαστές, διανοούμενοι και λαός.

Τον ίδιο σκοπό ακριβώς εκδιώκει και η παρούσα μελέτη και

εφόσον η σύγχρονη επιστήμη επιζητεί και επιδιώκει εναγω-

νίως την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τους μύθο-

υς της προΰπαρξης και της ταύτισης νου, ουσίας-ενεργείας

και ονομάτων εμείς δε από την άλλη μεριά που έχουμε ανά

χείρας το θησαυρό των Ελλήνων Πατέρων, οι οποίοι δια

μακρών διέλυσαν τελεσίδικα τη μεταφυσική μωρία, οφείλο-

υμε όσο πιο αντικειμενικά γίνεται να τους επαναφέρουμε

στον πνευματικό ορίζοντα.

Συνεχίζοντας λοιπόν ο πάγκαλος29 Ιωσήφ το διάλογό

του με τους Πατέρες αναφέρει ότι ο Γρ. Νύσσης είπε: «Εὐερ-

γέτην γάρ καί κριτήν, ἀγαθόν τε καί δίκαιον καί ὅσα ἄλλα

τοιαῦτα μαθόντες ἐνεργειῶν διαφοράς ἐδιδάχθημεν, τοῦ δέ

ἐνεργοῦντος τήν φύσιν οὐδέν μᾶλλον διά τῆς τῶν ἐνεργειῶν

κατανοήσεις ἐπιγνῶναι δυνάμεθα. Ὅταν γάρ ἀποδιδῷ τις λό-

γον ἑκάστου τε τούτων τῶν ὀνομάτων καί αὐτῆς τῆς φύσεως

29 Μελετώντας σχεδόν όλους τους ησυχαστές και αντιησυχαστές μόνο

θετικές κρίσεις βρήκα για τον Ιωσήφ, δε βρήκα ούτε ένα έστω υπαινιγμό

εναντίον του.

287

περί ἥν τά ὀνόματα, οὐ τόν αὐτόν ἀμφοτέρων ἀποδίδωσι λόγον

ὧν δέ ὁ λόγος ἕτερος, τούτων καί ἡ φύσις διάφορος»30.

Εδώ ο Νύσσης πεντακάθαρα τονίζει ότι τα ονόματα

ευεργέτης, κριτής, αγαθός, δίκαιος κτλ. δείχνουν διαφορές

ενεργειών του Θεού και όχι τη φύση-ουσία του. Επειδή η όλη

κακουργία κυρίως των καιροσκόπων Ακίνδυνου και του

Γρηγορά παίχθηκε πάνω στην ταύτιση ουσίας και ενέργειας

του Θεού όπως υποστήριζαν αυτοί και επειδή ιδίως ο Γρηγο-

ράς δια της γνωστής απάτης του επιχείρησε να περάσει ότι

και οι Πατέρες το ίδιο λένε, εμείς πρέπει προσεκτικότατα να

διακρίνουμε τι ακριβώς τονίζει ο κάθε άγιος, εφόσον τα πα-

ράλληλα χωρία στον Ιωσήφ και στο Γρηγορά θα είναι πολλά

και εφόσον πλέον τα τρία θέματα των ονομάτων, ουσιών και

ενεργειών συνεξετάζονται, ακολούθως και πάλι ο Νύσσης

λέει: «Εἰ οὐκ ἦν δύναμις, εἰ οὐκ ἦν σοφία, ὧν ἄνευ Θεός οὐκ

ἔστι, κατασκευάζεται διά τούτων τό μή εἶναι Θεόν. ὁ ἐπί πάν-

των Θεός, πῶς ἦν; Οὐ γάρ ἐστιν ἐννοῆσαι, οὐ δόξαν ἀλαμπῆ,

οὐχ ὑπόστασιν ἀχαρακτήριστον, οὐκ ἄνευ σοφίας σοφόν, οὐκ

ἄνευ δυνάμεως δυνατόν»31.

Άρα στο Θεό ενυπάρχουν και οι ενέργειες και οι ιδιό-

τητες, οι οποίες δεν ταυτίζονται με την ουσία του Θεού, όπως

θα μας πει στη συνέχεια ο Μ. Βασίλειος: «Πρῶτον μέν οὖν

πῶς δυνατόν ἐκ τῶν δημιουργημάτων τῆς οὐσίας (του Θεού)

ἀναλογίζεσθαι, ἐγώ μέν οὐχ ὁρῶ. Δυνάμενως γάρ καί τέχνης

και σοφίας, οὐχί δε τῆς ούσίας αὐτῆς ἐνδεικτικά. Και οὐδέ

αὐτήν πᾶσαν τοῦ δημιουργοῦ τήν δύναμιν ἀναγκαίως παρίσ-

τησιν, ἐνδεχομένου ποτέ τόν τεχνίτην μή πᾶσαν αὐτοῦ τήν

ἰσχύν ἐναποτίθεσθαι ταῖς ἐνεργείαις»32.

30 Γρ. Νύσσης, Προς Ευστάθιον (3.1, σ.14) 31 Γρ. Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 8 (2, σ.204), PG45, 788D. 32 Μ. Βασιλείου, Κατ’ Ευνομίου 2, 32, PG29, 648A.

288

Εδώ και παντού ο Μ. Βασίλειος διαχωρίζει σαφέστατα

τόσο την ουσία από τις ενέργειες όσο και τις ενέργειες από

τα δημιουργήματα, πράγμα που αποτελεί από τα βασικότε-

ρα σημεία της μελέτης, διότι και οι τρεις αντιησυχαστές και

η Δύση στο σύνολό της, επειδή ταυτίζουν ακολουθώντας τον

Αριστοτέλη ουσία και ενέργεια, είναι αναγκασμένοι να δι-

δάσκουν ότι ο Θεός έρχεται σ’ επαφή με τον άνθρωπο μόνο

μέσω κτιστών συμβόλων, σε άκρα αντίθεση με αυτά που ρη-

τώς και κατηγορηματικώς διδάσκει η Αγία Γραφή. Και η α-

νυπολόγιστη φιλοσοφική, επιστημονική, ανθρωπιστική, κοι-

νωνική, θεολογική και πολιτική προσφορά του χριστιανικού

Ελληνισμού, των Ελλήνων Πατέρων είναι η εξής: Το τι λέει ο

Πλάτων και ο Αριστοτέλης και ο καθένας που τους ακολου-

θεί είναι καθαρά δικό τους θέμα και θα πρέπει οι απόψεις

του καθενός να παραμένουν ευδιάκριτες, όπως επίσης και

τα του Χριστού θα πρέπει να παραμείνουν όπως έχουν στην

Αγία Γραφή.

Δεν μπορεί ο κάθε ψευδοπαντογνώστης να δημιουρ-

γεί τους μύθους του, να φορτώνει στο Χριστό και στο τέλος

να στέλνει στην πυρά όσους θέλει. Δεν μπορεί ο Γρηγοράς

να πείσει την κοινή γνώμη της Κωνσταντινουπόλεως ότι δεν

παραποιεί τους Πατέρες, εφόσον έχουν μπροστά τους τα ί-

δια τα κείμενα που τον διαψεύδουν, άσχετα αν ο ίδιος ισχυ-

ρίζεται ότι ακολουθεί τους Πατέρες «ἄχρι καί τῆς τυχούσης

γραμμῆς»33 και υπενθυμίζει στον Παλαμά το του Σωτήρος

που λέει: «ἰῶτα ἕν ἤ μία κεραία οὐ μή παρέλθῃ άπό τοῦ νόμου,

ἕως ἄν πάντα γένηται»34.

Είδαμε όμως στην πράξη ότι ο Γρηγοράς όχι μόνο όλη

την Αγία Γραφή έχει υποτιμήσει αλλά και αυτή την ίδια την

ενανθρώπιση του Σωτήρος την θωρούσε ως ένα απλό σύμ-

33 Γρηγορά, ο.π. 280Α. 34 Ματ. 5,18.

289

βολο, διότι το κύριο πάθος όλων των αντιησυχαστών και της

Δύσης ήταν, η εξορία του Θεού από την κοινωνία, από τον

άνθρωπο εφόσον παρέμειναν όλοι τους αυτοί τυφλά υπο-

ταγμένοι στη μωρία του ακίνητου θεού, που ενυπάρχει όμως

στο κεφάλι τους και ο καθένας τον κατασκευάζει υπηρέτη

δικό του και των τυράννων-φασιστών. Οι Έλληνες Πατέρες

είπαν σ’όλους αυτούς ότι έχουν δικαίωμα να κατασκευάζουν

όποια μωρία θέλουν, αυτή όμως θα πρέπει να φέρει και το

όνομα του μυθοπλάστη είτε Άρειος είτε Ευνόμιος λέγεται

αυτός είτε Βαρλαάμ, Ακίνδυνος, Γρηγοράς, Κυδώνης, Άν-

σελμος, Ακινάτης, Λούθηρος, είτε Καλβίνος. Όλοι αυτοί μαζί

με τους ειδωλολάτρες Πλωτίνο, Πρόκλο, Ιωάννη τον Ιταλό

και τον Πλήθωνα ανήκουν στη χωρία της πλατωναριστοτε-

λικής μωρίας.

Ο Ιωσήφ ακολούθως λέει στο Γρηγορά ότι ο Ευνόμιος

ήταν εκείνος που ισχυριζόταν πως από τα δημιουργήματα

αναγόμεθα επί τας ουσίας. Επειδή και εσείς (οι αντιησυχασ-

τές) ανάγετε όλα τα θεοπρεπή ονόματα στη μία και την αυ-

τή ουσία, από δε τα δημιουργήματα καταλαμβάνεται η σο-

φία και η δύναμη, σοφία δε και δύναμη για σας η ουσία του

Θεού, άρα δεν είναι και σε τυφλούς ολοφάνερο ότι από τα

δημιουργήματα την ουσία του Θεού καταλαμβάνεται; Πολ-

λές χάριτες σας χρωστά ο καθηγητής σας Ευνόμιος35.

Αντιθέτως ο Νύσσης τονίζει ότι όσα ονόματα υπάρ-

χουν προς οδηγία της θείας κατανοήσεως, έκαστο από αυτά

έχει μέσα του ιδιαίτερο νόημα και δε θα βρεις ούτε μία έννο-

ια χωρίς κάποιο διαφορετικό νόημα σε όλα τα θεοπρεπέστε-

ρα ονόματα.36

Επιπλέον ο Γρηγοράς συνάγει από τέσσερα διαφορε-

τικά σημεία του Νύσσης τα εξής: «Οὐ γάρ φύσει τοῖς πράγ-

35 Βλ. Καλόθετου ο.π.σ. 320, 460-416. 36 Νύσσης, Περί του μη λέγειν τρεις Θεούς (3.1, σ.13), PG45, 1218.

290

μασι τά ὀνόματα, ναί μήν οὐδέ φύσις, ἀλλά κατά συνθήκην καί

συμφωνία ἀνδρῶν συνετῶν ἐπιγίνονται τοῖς πράγμασιν αἱ ση-

μαντικαί τῶν πραγμάτων προσηγορίαι»37. Αυτή η φράση είναι

όντως αντιγραφή από το Νύσσης εκτός από τις λέξεις

«ἀνδρῶν συνετῶν». Ο Νύσσης σε όλο το κείμενό του χρησι-

μοποιεί πάντοτε τη λέξη «ανθρώπων» για να δηλώσει ότι η

επιστήμη, η φιλοσοφία, τα ονόματα, η γλώσσα είναι δημιο-

υργήματα όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπων, προέρχονται

από την ανθρώπινη επίνοια, πρωτοείπε ο Μ. Βασίλειος και

συνεχίζουν όλοι οι Έλληνες Πατέρες.

Ο Γρηγοράς με το «συνετών ανδρών» και με το

«εὐφυῶν ἀνδρῶν» που αναφέρει πιο κάτω38, προετοιμάζει το

έδαφος για να μεταβεί στην παντογνωσία του, την οποία

καυχιέται ότι κατέχει αυτόματα είτε από το Εν-Νου-Θεό είτε

από την τεχνική σοφία που προϋπάρχει πανταχού. Αυτός

και ο Βαρλαάμ και ο Ακίνδυνος και όλοι οι της πλατωναρισ-

τοτελικής μωρίας έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι δεδικαι-

ωμένοι, σεσωσμένοι και αγιασμένοι αυτόματα, εφόσον κατά

τις ψευδαισθήσεις τους έχουν μέσα στο νου τους ένα θεό ου-

σιαστικά υπηρέτη τους. Αυτή ακριβώς είναι η νοοκρατική

γνώση του Θεού όλων των πλατωναριστοτελικών, την οποία

δυστυχώς την παίρνουν στα σοβαρά ακόμη και σήμερα πολ-

λοί από το ελληνικό τενεκετζίδικο.

Αυτή η υποθετική μυθολογία του Γρηγορά «έχει ως

αποτέλεσμα όχι μόνο τη διαστροφή βασικών παραδοχών της

χριστιανικής θεολογίας αλλά και την ακύρωση της επενέρ-

γειας του εκκλησιαστικού γεγονότος πάνω στον άνθρω-

πο»39.

37 Γρηγορά ο.π. 249D-252Α, Βλ. Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου (8, σ.178-179), PG45,

710 Α-C -12 (1, σ.387-388), PG45, 1096C και 12 (1,σ.272-273), PG45, 964CD.

Πρβλ. Καλόθετου ο.π.σ.322, 515-518. 38 ο.π.σελ. 253Β. 39 Δ. Μόσχου μν.έργ.σ.249.

291

Αμφισβητεί δηλαδή αυτός τη δια της εμπειρίας βίωση

του Θεού, τη θέωση, τη μέθεξη του Θεού. Από τα συγγράμ-

ματα όλων των αντιησυχαστών βγαίνει το εξής αλάνθαστο

συμπέρασμα: ότι είναι ορκισμένοι εχθροί της θεώσεως40, διό-

τι η θέωση προβλέπει, προϋποθέτει και άσκηση και τήρηση

των εντολών και ιδίως τον αγώνα για την πραγμάτωση της

ανιδιοτελούς αγάπης, διότι χωρίς το «κοινωφελῶς ζῆν οὐκ

ἔνι σωθῆναι»41 συμπεραίνει απ’όλη την Αγία Γραφή ο άγιος

της ανιδιοτελούς αγάπης, ο ιερός Χρυσόστομος.

Οι ευφυείς και οι συνετοί άνδρες του Γρηγορά, οι ο-

ποίοι έχουν στο νου τους αυτόθεν και το θεό και όλα τα νοη-

τά αυτόματα, χωρίς μάθηση μάλιστα42, δε χρειάζονται τη

θέωση, η οποία εξ άλλου κατ’αυτόν απευθύνεται στους ατε-

λέστερους (ο γνωστός κοινωνικός ρατσισμός όλων των πλα-

τωναριστοτελικών), διότι αυτοί: «τό ὁ ἑωρακώς ἐμέ ἑώρακε

τόν πατέρα43 ἀκούσαντες ἐδιδάχθημεν ὡς ἤδη τέλειοι μή

προσδοκᾶν δι’ ὀφθαλμῶν ὄψεσθαι Θεόν, ἀλλ΄ εἰδέναι τήν τοῦ

Θεοῦ ὅρασιν γνῶσιν οὖσαν καί νοεράν κατάληψιν, οὐκ

αἴσθησιν σωματικήν»44.

40 Πρβλ. Κατά Γρηγορά Γ’ 19: Παλαμά, Συγγράμματα Δ’ 332, 7-15 «Ταῖς

αὐταῖς δέ βλασφημίαις καί κατά τῆς θεώσεως χρῆται, τῇ τε ἀληθείᾳ καί

πρός ἑαυτόν ὑπεναντίον γράφων. Ἰσχυρίζεται γάρ ἄμφω φρενοβλαβῶς

κτίσμα τε καί ταύτην εἶναι καί διανοίας ἀνάπλασμα, ταῖς ἴσαις καί ταύτην

ὑποβάλλων ἐρεσχελίαις, ἐπεί παρά τῶν θεολόγων ἡμῶν πατέρων καί θέ-

ωσις προσαγορεύεται τό φῶς ἐκεῖνο τῆς τοῦ Κυρίου μεταμορφώσεως, ὧν

εἶς, πάντας ἐπαγόμενος μεθ’ ἑαυτοῦ, «κατά τήν ἀψευδῆ», φησί, τῶν θεο-

λόγων μυσταγωγίαν, ὥσπερ ἔκ τινος ἀεννάου πηγῆς κατ’ ἀπειρόδωρον

χάριν τῆς ἀκηράτου θεώσεως εἰς ἡμᾶς τό μέγα πρόεισι δῶρον». Ο εν λόγω

άγιος που συνοψίζει τους πατέρες είναι ο Ανδρέας Κρήτης (βλ. Ανδρ.

Κρήτης, Ομιλία στη Μεταμόρφωση, PG 97, 932C-933B). 41 Ι. Χρυσοστόμου, Ομιλίες εις Ματθαίο, ΕΠΕ, εκδ. «Γρηγόριος Παλα-

μάς»τόμος 12ος, σ.94. 42 Βλ. Γρηγορά, Επιστολές 3, 22-23, 82-91 και σ. 180 της παρούσης μελέτης 43 Ιωαν. 14,9. 44 Γρηγορά, Ρωμ. Ιστ. 34, 8:11 443, 14-18.

292

Όλοι οι άνθρωποι λοιπόν και όχι μόνον οι ευφυείς εί-

ναι εκείνοι που επιβάλλουν τις ονομασίες στα πράγματα,

εκείνοι που δημιουργούν τη γνώση και την επιστήμη και εκε-

ίνοι που βιώνουν εμπειρικά την παρουσία του Θεού μέσα

στον κόσμο.

Και ευθύς αμέσως ο Ιωσήφ λέει στο Γρηγορά ότι εσύ ο

ίδιος στα συγγράμματά σου αναφέρεις ένα άλλο χωρίο του

Νύσσης, το οποίο στρέφεται καταφανώς εναντίον σου. Λέει

λοιπόν ο Νύσσης: «Καθάπερ σημεῖα τοῖς πράγμασι τάς ποιάς

τῶν ὀνομάτων θέσεις ἐπιβάλλοντες δι’ ἐκείνων τάς τοῦ νοῦ

κινήσεις ἀλλήλοις δημοσιεύομεν45. Καί τούτου χάριν τῷ μέν

τινι τῶν ὄντων ὄνομα οὐρανόν ἐθέμεθα, ἑτέρῳ δέ γῆν καί

ἄλλῳ ἄλλο τι»46.

Βλέπεις, του λέει ο Ιωσήφ, ότι και εδώ ο άγιος διαιρεί

και δεν ταυτίζει τα ονόματα. Διότι όταν είπε ότι:

«ἐπιβάλλοντες τάς ποιάς τῶν ὀνομάτων θέσεις τοῖς πράγμασι

καί δι’ ἐκείνων, ἤγουν τῶν ὀνομάτων, δημοσιεύομεν, ἤτοι

φανεροῦμεν, τάς τοῦ νοῦ κινήσεις ἀλλήλοις, ἔδειξεν ὅτι διά-

φορά ἐστι τοῖς ὀνόμασι καί τοῖς πράγμασι, καί κατά τά

ὀνόματα διαιροῦνται καί τά πράγματα, καί αὖ πάλιν κατά τά

πράγματα διαιροῦνται καί τά ὀνόματα»47

Και πάλι ο Ιωσήφ αναφέρεται σε ένα από τα πιο αν-

τιπροσωπευτικά χωρία του Νύσσης, το οποίο χρησιμοποιεί

και ο Γρηγοράς48.

Καλόθετος και Γρηγοράς παραπέμπουν στο (Νύσσης,

Κατ’ Ευνομίου 12(1, σ. 269) PG 45, 690CD), (βλ. σ. 156-157 της

παρούσης μελέτης όπου παρατίθεται ολόκληρο το χωρίο

960BCD). Αυτό αποτελεί την τελειότερη σύνοψη τόσο της ελ-

45 Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 12 (1, σ. 340-341), PG 45, 1041C 46 ο.π., Πρβλ. Γρηγορά, Ιστορία 30,12 (3, σ. 287), PG 149, 252D και Καλόθε-

του ο.π., σ. 322, 528-532. 47 Καλόθετου ο.π., σ. 534-538. 48 Βλ. ο.π.σ, 323, 553-563 και Γρηγορά ο.π., 256D

293

ληνικής φυσιολογικής φιλοσοφίας, γνωσιολογίας, οντολο-

γίας, γλωσσολογίας όσο και της Ορθόδοξης θεολογίας.

Σ’ αυτό ο Νύσσης υπογραμμίζει ότι οι άνθρωποι είναι

εκείνοι που ονοματοποιούν κάθε κατονομαζόμενο πράγμα,

ακόμη και το Θεό δια τούτο τα ονόματα είναι νεότερα των

πραγμάτων. Ο Θεός δεν είναι όνομα ούτε εξαρτάται το είναι

Του από κανένα όνομα. Τα ονόματα δεν ταυτίζονται με κα-

μιά ιδέα-ουσία, απλώς οι άνθρωποι «κατά τό φανέν ἑκάστῳ

προσφυῶς ἐφαρμόζοντας τῷ ὑποκειμένῳ τάς κλήσεις»49. Το «ὅ

ἔστι», το είναι, η ουσία, η φύση, του Θεού παραμένει άφρασ-

τος, αλλ΄ εξ όσων ενεργεί περί τη ζωή μας κατονομάζεται

από τους ανθρώπους, όπως π.χ. και αυτό τούτο το εκ του

προχείρου λεγόμενο, λέγοντες αυτόν Θεό τον έφορο και τον

επόπτη και το διορατικό επικαλούμεθα. Εδώ λοιπόν έχουμε

σαφέστατο διαχωρισμό ουσίας και ενεργείας και ονομάτων.

Και επειδή, λέει ο Νύσσης, προϋπάρχει των ενεργειών η ου-

σία του Θεού, νοούμε τις ενέργειες δι όσων αισθανόμεθα και

με ονόματα όσο μπορούμε εξαγγέλουμε τα βιωθέντα, έτσι δεν

ερμηνεύουμε προηγουμένως κάτι από αυτά που λέμε για το

Θεό προτού νοήσουμε, νοούμε δε δι’όσων εκ των ενεργειών δι-

δασκόμαστε, προϋπάρχει της ενεργείας η δύναμη, η δύναμη

εξαρτάται από το θείο βούλημα, το δε βούλημα υπόκειται στην

εξουσία της θείας φύσεως. Άρα σαφώς διδασκόμαστε ότι επι-

γίνονται στα πράγματα οι σημαντικές των γινομένων προση-

γορίες και σαν σκιές των πραγμάτων είναι τα ονόματα50.

Γνωρίζουμε λοιπόν όχι την ουσία του Θεού αλλά τις

ενέργειες Αυτού και αυτές μάλιστα τις αισθανόμαστε, τις βι-

ώνουμε εμπειρικά εδώ μέσα στην εκκλησία, που είναι όχι

απλά συμβολικά παρών ο Χριστός αλλ’ Αυτός είναι η εκ-

κλησία και μέλη όλοι όσοι το θέλουν.

49 Νύσσης, ο.π., 960Β 50 βλ. ο.π. BCD

294

Μετά απ’αυτή τη μεγαλουργία του Νύσσης ο Ιωσήφ

λέει στο Γρηγορά: φιλόσοφε, εφόσον και συ ο ίδιος ομολόγη-

σες ακολουθώντας το Γρηγόριο ότι τα ονόματα είναι υστε-

ρογενή των πραγμάτων, γιατί τότε πρέπει και πάλιν τα ο-

μολογούμενα να τα θέσουμε ως ζητούμενα, προσπάθεια γε-

λοία; Αλλά ας ερευνήσουμε και τις υπόλοιπες θέσεις του

Γρηγορίου, τις οποίες, αφού τις θέτεις ως αξιώματα, οφείλεις

να τις δεχθείς και να αφήσεις τις ματαιότητες, τους καλαβ-

ρικούς τυφώνες και τους μυκτήρες του Γλαυκοφάνη51και ε-

φόσον αποκαλύφθηκε η έσχατη αλήθεια από το Νύσσης, τό-

τε «σιγάτω ὁ πρῶτος»52.

51 Γλαυκοφάνη ονομάζει ο Ιωσήφ τον Ακίνδυνο και Θρασύμαχο τον Κα-

λαβρό Βαρλαάμ, Βλ. Δ. Τσάμη, Καλόθετου συγγράμματα, Εισαγωγή μν.

εργ. σ. 45-46. 52 Βλ. Α΄. Κορ. 14,30 και Καλόθετου ο.π., σ. 323-324, 564-573.

295

Όπως είδαμε τα τρία μεγάλα προβλήματα και της φι-

λοσοφίας και της θεολογίας είναι τα θέματα της ουσίας, ε-

νέργειας και ονομάτων, δια τούτο αυτά συνεξετάζονται τόσο

στον αγώνα των Καππαδοκών κατά του Ευνομίου όσο και σ’

εκείνο των ησυχαστών κατά των αντιησυχαστών.

Δέχθηκαν προηγουμένως Ιωσήφ και Γρηγοράς το

Νύσσης ως αυθεντία και συνομολόγησαν ότι τα ονόματα εί-

ναι υστερογενή των πραγμάτων, αλλά μετά απ’ αυτή την

απόδειξη συναποδεικνύεται και το εξής έτερο: «Νοοῦμεν»,

λέει ο Νύσσης, «τάς ἐνεργείας δι’ ὧν αἰσθανόμεθα, ῥήμασι δέ

ὅπως ἄν ἦ δυνατόν ἐξαγγέλομεν»1. «Αἰσθανόμεθα τῆς κτίσε-

ως», λέει ο Ιωσήφ, «δι’ ἧς ὁρῶμεν ἐγκαταβεβλημένη ἐν τοῖς

οὖσι σοφίαν, ἀγαθότητα, δύναμιν, πρόνοιαν, καί αὖ πάλιν διά

τούτων ἀναγόμεθα ἐπί τά πρωτότυπα. Πρωτότυπα δέ εἰσιν αἱ

ἐν τῷ θεῷ νοούμεναι ἐνέργειαι, αἵπερ εἰσί σοφία, ἀγαθότης,

δύναμις, ῥήμασι δέ ἐξαγγέλλομεν, ὅπως ἄν ἦ δυνατόν, ἤτοι δι’

ὀνομάτων καί ῥημάτων σημαίνομεν τά πράγματα, ἐπεί εἰ γάρ

μή οὐ πρότερον ἑρμηνεύομέν τι τῶν περί Θεοῦ λεγομένων,

πρίν ἄν νοήσωμεν, νοοῦμεν δέ δι’ ὧν ἐκ τῶν ἐνεργειῶν διδασ-

κόμεθα2. Καί τοῦτο τῆς αὐτῆς ἔχεται σχεδόν διανοίας καί συ-

νεπόμενον ἄν εἴη τῷ προρρηθέντι ἀπό τῆς ἐν τῷ παντί

ἐγκατεσπαρμένης καί καταβεβλημένης σοφίας καί δυνάμεως

τοῦ Θεοῦ. Νοοῦμεν ἀποστολικῶς εἰπεῖν τά ἀόρατα αὐτοῦ,

ἀόρατα δέ τοῦ Θεοῦ, ἅ ὁ ἀποστολικός εἰσηγεῖται λόγος. τά δ’

εἰσίν <ἡ ἀίδιος αὐτοῦ δύναμις καί θειότης>3, δηλοῦνται δέ τά

1 Νύσσης, ο.π., 960C. Γρηγορά ο.π., 256C και Καλόθετου ο.π., σ. 324, 575-

578. 2 Νύσσης ο.π. και Γρηγορά ο.π. 3 Ρωμ. 1,20

Ονόματα-ουσία και ενέργεια του Θεού κατά τον Ιωσήφ

Καλόθετο

296

τοιάδε τῶν θειωδῶν πραγμάτων δι’ ὀνομάτων προσηκόντων

τοῖς πράγμασι»4.

Βλέπεις, λέει ο Ιωσήφ στο Γρηγορά, ότι και εδώ τη δι-

αφορά των ονομάτων διαφορά των πραγμάτων είπε και αν-

τίστροφα τη διαφορά των πραγμάτων διαφορά των ονομά-

των; Σκιές λοιπόν των πραγμάτων είπε τα ονόματα.

Εσύ Γρηγορά επιχείρησες να αναιρέσεις αυτή τη δια-

φορά ονομάτων και πραγμάτων και να επιβάλεις το ταυτό

και αδιάφορο των ονομάτων και των πραγμάτων στηριζόμε-

νος δήθεν στο Νύσσης, όμως ο άγιος λέει ακριβώς το αντίθε-

το από εσένα, αναιρεί δηλαδή το ταυτό και αδιάφορο των

ονομάτων και των πραγμάτων και συνέστησε πολύ περισ-

σότερο τη διαφορά των ονομάτων και πραγμάτων5.

Επειδή λοιπόν η απάτη της διαστροφής του Γρηγορά έ-

γινε προφανέστατη, αγανάκτησε δικαίως ο Ιωσήφ και του

λέει σε αυστηρό τόνο ν’ αφήσει τις σοφιστικές παρενοχλήσε-

ις και να παύσει ν’ ακολουθεί τον Καλαβρό και το Γλαυκο-

φάνη. Το ότι ακολουθεί εκείνους και ότι βρίσκεται παντά-

πασι πόρρω των αγίων Πατέρων και ότι δε λέγει ταύτα ούτε

με εκείνους ούτε με τον εαυτό του αποδεικνύεται από τα ε-

ξής και πάλι του Γρ. Νύσσης.

Μας κατηγορούν οι ευνομιανοί, λέει ο Νύσσης, ότι δε-

χόμαστε στην Αγία Τριάδα τρεις υποστάσεις και μια αγαθό-

τητα, μια δύναμη και μια θεότητα. Και όντως αυτή είναι η

πίστη των Ορθοδόξων6, διότι, αν δούμε να διαφέρουν μεταξύ

4 Καλόθετου, ο.π., σ. 324, 576-589. 5 ό.π., 590-598 6 Γρ. Νύσσης, Προς Ευστάθιο (3.1, σ.5) βλ. και Καλόθετου ό.π., σ. 325, 608-

613 «Καινοτομίαν ἡμῖν προσφέρουσιν οὕτω τό ἔγκλημα καθ΄ ἡμῶν συντι-

θέντες. τρεῖς ὑποστάσεις ὁμολογοῦντες, μίαν ἀγαθότητα, μίαν δύναμιν καί

μίαν θεότητα λέγειν ἡμᾶς αἰτιῶνται. Καί οὐκ ἔξω τοῦτο τῆς ἀληθείας φασί.

λέγομεν γάρ. Ἀλλ΄ ἐγκαλοῦντες τοῦτο προφέρουσιν, ὅτι, ἡ συνήθεια αὐτῶν

οὐκ ἔχει»

297

τους οι ενέργειες του Πατρός και του Υιού και του Αγίου

Πνεύματος, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να δεχθούμε και

τρεις διαφορετικές φύσεις οι οποίες ενεργούν αυτές τις ενέρ-

γειες. Και τούτο διότι ο κοινός ελληνικός λόγος-επιστήμη δι-

δάσκει ότι σε όλα τα όντα, στη φύση τους και στην ουσία το-

υς ενυπάρχουν όλες εκείνες οι ιδιότητες, οι ενέργειες που τα

χαρακτηρίζουν π.χ. στο πυρ ενυπάρχει η θερμότητα, στην

κρύσταλλο η ψύξη. Έτσι η διαφορά των φύσεων συνεπιφέρει

και διαφορά των ενεργειών7. Φιλοσοφικά αυτή η αδιαμφισ-

βήτητη βεβαιότητα-πεποίθηση των δημοκρατικών πανελλή-

νων και του Νύσσης και του Καλόθετου δείχνει ότι κάτι άλ-

λο είναι η ουσία-φύση των όντων και του Θεού και οπωσδή-

ποτε άλλο πράγμα είναι οι ιδιότητες-ενέργειες αυτών που

συνυπάρχουν, ενυπάρχουν στις ουσίες-φύσεις. Αντίθετα

στην πλατωναριστοτελική μωρία, που ακολουθούν αντιησυ-

χαστές και Δύση, η ουσία όντων και Θεού δεν ταυτίζεται μό-

νο με όλες τις ιδιότητες, ενέργειες, γνωρίσματα αυτών αλλά

και με το κεφάλι των ελαχιστοτάτων και αποκλειστικών

προορισμένων του Θεού ή της φύσης. Είδαμε ότι σήμερα η

νεοτερική επιστήμη, ο δημοκρατικός πανελληνισμός, οι Έλ-

ληνες Πατέρες και ο Καλόθετος δε δέχονται τους μύθους της

ουσίας, ιδέας, είδους κ.λ.π. ως απόλυτης προϋπάρχουσας

αλήθειας και ενυπάρχουσας στο νου μόνο των βλαμμένων.

Ούτε οι ειδικές σύγχρονες επιστήμες ούτε και αυτές οι λεγό-

μενες ακριβείς μπόρεσαν να βρουν την ουσία των όντων και

7 ο.π. (3.1, σ.11) και Καλόθετου ο.π., 613-620 «Οὐκοῦν ἐάν ἴδωμεν διαφερο-

ύσας ἀλλήλων τάς ἐνεργείας τάς παρά τοῦ Πατρός τε καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ

Ἁγίου Πνεύματος ἐνεργουμένας, διαφόρους εἶναι καί τάς ἐνεργούσας φύ-

σεις ἐκ τῆς ἑτερότητος τῶν ἐνεργειῶν στοχαζόμεθα. Οὐ γάρ ἐνδέχεται τά

διεστῶτα κατά τόν τῆς φύσεως λόγον πρός τό τῶν ἐνεργειῶν εἶδος

ἀλλήλοις συνενεχθῆναι – οὔτε ψύχει τό πῦρ οὔτε θερμαίνει ὁ κρύσταλλος-

ἀλλά τῇ τῶν φύσεων διαφορᾶ συνδιαχωρίζονται ἀπ΄ ἀλλήλων καί αἱ παρά

τούτων ἐνέργειαι»

298

των πιο απλών ακόμη, πολύ δε περισσότερο την ουσία του

Θεού. Ο ελληνισμός ο μη μεταφυσικός, οι Ελληνες Πατέρες

και ο Καλόθετος δέχονται ως ουσία-φύση (αυτές οι έννοιες

όντως ταυτίζονται) το υποκείμενο εκείνο για το οποίο συζη-

τούν στην κάθε ειδική περίπτωση. Κάθε υποκείμενο εμπερι-

έχει και τις ανάλογες ιδιότητες, ενέργειές του. Και κανένα

είτε υποκείμενο είτε οι ενέργειές του δεν είναι απόλυτα

γνωστές, πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο να ανακαλύψουμε

νέες πτυχές των όντων. Απολύτως δε κανένα όνομα, κατη-

γορία, έννοια δεν ταυτίζεται με το πραγματικό, με το τόδε τι,

με το είναι και την ουσία.

Έτσι ο Νύσσης και ο Καλόθετος αποφαίνονται ότι η

ταυτότης των ενεργειών της Αγίας Τριάδος αποδεικνύει το

απαράλλακτο της φύσεως, δηλαδή το ομοούσιο8.

Ακολούθως Νύσσης και Καλόθετος εισέρχονται στο

κυριότατο πρόβλημα όχι μόνο της θεολογίας αλλά και πά-

σης φιλοσοφίας, γνωσιολογίας, οντολογίας, γλωσσολογίας

και επιστήμης. Η δε κατανόηση αυτού του βασικότατου

προβλήματος δε φέρνει επί τέλους τη μοναδική λύση μόνο

των αντιτριαδικών-Ευνομίου, αντιησυχαστών και δυτικής

θεολογίας αλλά και ολόκληρης της ελληνοδυτικής σκέψης.

Και η ακόλουθη ανάπτυξη αποτελεί τον κυριότατο σκοπό

της παρούσης μελέτης.

Ο Ευνόμιος λοιπόν κινούμενος μέσα στην πλατωνα-

ριστοτελική μωρία, αφού παρανοϊκότατα πίστευε ότι γνώρι-

ζε και την ουσία του Θεού καλύτερα από Εκείνον (γενόμενος

έτσι ο πρόδρομος και πατέρας όχι μόνο του Βαρλαάμ-

8 ο.π. του Καλόθετου ο.π. 620-623. «Ἐάν δέ μίαν νοήσωμεν τήν ἐνέργειαν

Πατρός τε καί Υἱοῦ καί Πνεύματος Ἁγίου ἐν μηδενί διαφέρουσάν τι ἤ πα-

ραλλάττουσαν, ἀνάγκη τῇ ταυτότητι τῆς ἐνεργείας τό ἡνωμένον τῆς φύ-

σεως συλλογίζεσθαι»

299

Γρηγορά αλλά και των Αυγουστίνου, Άνσελμου, Ακινάτου)9,

αποφάσισε ερήμην και της Αγίας Γραφής και της προ αυτού

οικουμενικής πίστης ότι στο Θεό έχουμε δύο φύσεις διαφο-

ρετικές Πατρός και Υιού και δύο ενέργειες επίσης πολύ δια-

φορετικές, το δε Άγιο Πνεύμα το κατέττασε ανάμεσα στα

κτίσματα10. Όμως η παντελής διαστροφή και καταστροφή

θεολογίας, φιλοσοφίας, επιστήμης και γλωσσολογίας προ-

ήρθε από τον εξής παροξυσμό του παραλόγου, που πέρασε

όχι μόνο στους Βαρλαάμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά αλλά και στον

Αυγουστίνο και μέσω αυτού και σ’ όλη τη Δύση και μέσα

στους πιο ανατρεπτικούς λόγους εκτός από πάρα πολλούς

των ακριβών επιστημών μετά το 1930 και των περί τον Κ.

Καστοριάδη, γύρω από τον οποίο ήδη σχηματίσθηκε παγ-

κόσμια σχολή, τον παραλογισμό της ταύτισης ουσίας και

ονομάτων, κατηγοριών, ουσίας-πραγματικού και ονομάτων,

εννοιών.

Ενώ λοιπόν ο Ευνόμιος δεν ταύτιζε ουσία και ενέργεια

του Θεού μέχρι να βγάλει τον Υιό κτίσμα του Πατρός, άρα

μη ομοούσιο, εν τούτοις όταν ταύτιζε όλα τα θεοπρεπή ονό-

ματα με την ουσία του Πατρός κυριολεκτικά (εκτός από τα

ονόματα πατήρ και δημιουργός) και όταν επίσης ταύτιζε τα

ίδια θεοπρεπή ονόματα με την ουσία του Υιού (εκτός από τις

λέξεις δημιουγρός των κτισμάτων) αλλά με καταχρηστική

σημασία-αξία11, τότε ακριβώς κατέστρεφε, όπως είναι προ-

9 Βλ. Γ. Α. Δημητρακόπουλου, Αριστοτελικές κατηγορίες και θεία ονόματα

κατά τον Άνσελμο Καντερβουρίας, διδακτορική διατριβή, Αθήνα 2001 σ. 9,

σημ. 1 και σ. 24, όπου ο μεταφυσικός συγγραφέας λέει ότι «πραγματικός

πρόδρομος της αυγουστίνειας πραγμάτευσης της εφαρμοσιμότητας των

αριστοτελικών κατηγοριών στο Θεό φαίνεται πως ήταν ο Ευνόμιος» και

ο Αυγουστίνος του Άνσελμου. Πρβλ. Καλόθετου, ό.π., 624-625. 10 «Καί αὖθις τοῦ αὐτοῦ Νύσσης, ὅτι οὐδεμιᾶς ἐνεργείας τῆς παρά Πατρός

καί Υἱοῦ ἐνεργουμένης τό Ἅγιον Πνεῦμα δικεχώρισται» 11 βλ. ολόκληρο το κεφάλαιο περί ονομάτων κατά το Νύσσης στις σελίδες

138-148 της παρούσης μελέτης.

300

φανέστατο και όπως είδαμε εν εκτάσει, θεολογία, φιλοσοφί-

α, επιστήμη, γλωσσολογία και κάθε δυνατότητα έστω και

απλής συνεννόησης των ανθρώπων, εφόσον κάποιες δεκά-

δες ονομάτων ταυτίζονται αυθαίρετα με την ουσία του Πατ-

ρός κυριολεκτικά και οι ίδιες δεκάδες να ταυτίζονται με την

ουσία του Υιού καταχρηστικώς. Συνέχεια αυτής της παρανο-

ϊκότητας είναι η σχιζοφρενική γενική ταύτιση ουσίας και ο-

νομάτων, που βασιλεύει κυρίαρχα ακόμη στους βλαμμένους

του πλατωναριστοτελικού τενεκετζίδικου και καταστρέφει

την ιδιαίτερη σημασία των ονομάτων και υποτάσσει το

πραγματικό στις υποθέσεις του καθενός. Ανάμεσα στα ονό-

ματα που ταύτιζε ο Ευνόμιος με την ουσία του Θεού (κυριο-

λεκτικά για τον Πατέρα και καταχρηστικά για τον Υιό) ήταν

και το όνομα της θεότητος και δια τούτο ο ανεπανάληπτος

Νύσσης λέει ότι δε γνωρίζω πως και γιατί κάνει ο Ευνόμιος

αυτή την ταύτιση, εφόσον το όνομα της θεότητας φέρει ένδε-

ιξη κάποιας εξουσίας του Θεού είτε εποπτικής είτε ενεργητι-

κής, η δε θεία φύση μένει τελείως ασήματος (απερίγραπτη)

από όλα αναιξερέτως τα ονόματα που επινοεί ο άνθρωπος12.

Νύσσης και Καλόθετος δίνουν το γενικό ορισμό, την

πεμπτουσία φιλοσοφίας-γλωσσολογίας-επιστήμης και λένε

επιγραμματικά: άλλο πράγμα είναι το τι είναι η ουσία (Θε-

ού και όντων), της οποίας ουσίας δεν εξευρέθει ακόμη λόγος

για να την περιγράφει, και άλλη είναι η σημασία των ονο-

μάτων εκείνων που περιγράφουν τα περί την ουσίαν, τα

12 «Οὐκοῦν ἡ τῆς ἐνεργείας ταυτότης ἐπί Πατρός καί Υἱοῦ καί Ἁγίου Πνεύ-

ματος δείκνησι σαφῶς τό τῆς φύσεως ἀπαράλλακτον. Ἀλλ΄ οὐκ οἶδ΄ ὅπως

ἐπί τήν τῆς φύσεως ἔνδειξιν τήν προσηγορίαν τῆς θεότητος φέρουσιν οἱ

πάντα κατασκευάζοντες, ὥσπερ παρά τῆς θείας γραφῆς ὅτι χειροτονητή

φύσις οὐ γίνεται. Οὐκοῦν ἐξουσίας τινός εἴτε ἐποπτικῆς εἴτε ἐνεργητικῆς

ἔνδειξιν ἡ προσηγορία φέρει, ἡ δέ θεία φύσις ἐν πᾶσι τοῖς ἐπινοουμένοις

ὀνόμασι, καθώς ἐστι, μένει ἀσήμαντος, ὡς ὁ ἡμέτερος λόγος» Νύσσης ο.π.

(3.1, σ. 13-14) Πρβλ, και Καλόθετου ο.π., 325, 626-633.

301

σχετιζόμενα με την ουσία, γύρω από την ουσία και όλα αυτά

τα ονόματα που δημιουργούν-κατασκευάζουν οι άνθρωποι

τα συνάγουν είτε από την ενέργεια είτε από την αξία13 είτε

από τις ιδιότητες της ουσίας-υποκειμένου για το οποίο στην

κάθε ειδική περίπτωση ερευνούν-εξετάζουν.

Παρόμοια οι αντιησυχαστές ταυτίζουν όχι μόνο το

όνομα της θεότητας με τη φύση του Θεού αλλά και όλες α-

νεξαιρέτως τις ενέργειες. Η απάτη ιδιαίτερα του Γρηγορά, η

ανεξήγητη παραφροσύνη, η οποια τελικά επέφερε και τη

γελοιοποίησή του, προέρχεται από τον ισχυρισμό του ότι τά-

χα δέχεται τους Πατέρες ως αυθεντίες και ιδιαίτερα το Νύσ-

σης και το Μάξιμο τον Ομολογητή. Δια τούτο ο Ιωσήφ χρη-

σιμοποιεί πάρα πολλές αποδείξεις από τους εν λόγω Πατέ-

ρες, οι οποίοι υπογραμμίζουν ότι «ἄλλο μέν τί ἐστιν ἡ οὐσία,

ἧς οὔπω λόγος μηνυτής ἐξευρέθη, ἑτέρα δέ τῶν περί αὐτήν

ὀνομάτων ἡ σημασία ἐξ ἐνεργείας τινός ἤ ἀξίας όνομαζομέ-

νων»14.

Έτσι λοιπόν ενώ ο Γρηγοράς διακηρύττει ότι ακολου-

θεί τους Πατέρες κατά γράμμα, οι οποίοι τονίζουν εμφαντι-

κότατα μεθ’ υπομονής και επιμονής ότι σε καμία περίπτωση

δεν ταυτίζονται ουσία, ενέργεια και ονόματα, εκείνος επα-

νέρχεται στην προσπάθεια εξαπάτησης και κατηγορεί το

Γρηγόριο Παλαμά ότι θεωρεί όλα τα ονόματα θεότητες κα-

τώτερες, διαφορετικές της ουσίας του Θεού και άκτιστες, αν-

θρώπων ευρήματα και ποιήματα15. Το ότι τα ονόματα δεν

ταυτίζονται με καμιά ουσία, ενέργεια, ιδέα-είδος και με κα-

νένα ον το είδαμε εν εκτάσει προηγουμένως και φθάσαμε

13 «Οὐκοῦν ἄλλο μέν τί ἐστιν ἡ οὐσία, ἧς οὔντω λόγος μηνυτής ἐξευρέθη,

ἑτέρα δέ τῶν περί αὐτήν ὀνομάτων ἡ σημασία ἐξ ἐνεργείας τινός ἤ ἀξίας

ὀνομαζομένων» Νύσσης ο.π. (3.1 σ.14) και Καλόθετου ο.π., 633-635. 14 Νύσσης, Προς Ευστάθιο (3.1, σ. 14) 15 Βλ. Γρηγορά 30ος Λόγος, ο.π., 253D

302

στο χρυσό κανόνα του δημοκρατικού ελληνισμού που λέει

ότι: «οὐδέν τῶν ὀνομάτων οὐσιώδη καθ’ ἑαυτό ὑπόστασιν

ἔχει...»16.

Άλλοτε πάλι ο Γρηγοράς ακολουθώντας τυφλά το

Βαρλαάμ και τον Ακίνδυνο κατηγορεί τον άγιο Γρηγόριο ότι:

«ἐνέργειαν εἶναι κηρύττει θεότητα ὑψειμένην ἄκτιστον καί

ἀνούσιον καί διάφορον παντάπασι τῆς θείας ἐκείνης καί μα-

καρίας οὐσίας, καί σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρατήν καθ’ αὑτήν,

ἐνεργοῦσαν μέν τά πάντα αὐτήν, ἐνεργουμένην δ’ αὐτήν ὑπό

τῆς ὑπερκειμένης οὐσίας»17.

Επανερχόμενος ο Γρηγοράς επί την ιδίαν τύφλωση

στην πρώτη περίπτωση κατηγορεί τον Παλαμά ότι θεωρεί τα

ονόματα θεότητες υφειμένες18 και στη δεύτερη ότι θεωρεί

την ενέργεια υφειμένη θεότητα, ενώ ο ίδιος επανειλημμένα

χρησιμοποίησε πάρα πολλά χωρία του Νύσσης και άλλων

Πατέρων, στα οποία τονίζεται ότι τα ονόματα ως ανθρώπων

ευρήματα δεν ταυτίζονται ούτε με την ουσία ούτε με την ε-

νέργεια ούτε με τις ιδιότητες όντων και Θεού, επομένως ούτε

το όνομα της θεότητος ταυτίζεται ούτε με την ουσία ούτε με

την ενέργεια του Θεού, «οἱ πάλαι τῶν αἱρετικῶν τό τῆς θεό-

τητος ὄνομα ἀντί οὐσίας ἐξεδέ-χοντο»19 και αυτή η προσηγο-

ρία φέρει «ἔνδειξιν ἐξουσίας τινός εἴτε ἐποπτικῆς εἴτε

ἐνεργητικῆς, ἡ δέ θεία φύσις ἐν πᾶσι τοῖς ἐπινοουμένοις

ὀνόμασι, καθώς ἐστι, μένει ἀσήμαντος»20. Και ο Μέγας Βασί-

λειος στον αγώνα του κατά του Ευνομίου «ἔδειξεν ὅτι δυνά-

μεως καί τέχνης καί σοφίας ἐνδεικτικά εἰσι τά ποιήματα, οὐχί

16 Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου, ο.π., 1108D, βλ. και σ. 176 της παρούσης 17 Γρηγορά, ο.π., 240CD 18 Βλ. ο.π., 253D 19 Καλόθετου ο.π., σ. 326, 644-645. 20 Νύσσης ο.π. (3.1 σ. 13-14)

303

δέ τῆς οὐσίας»21. Τα ονόματα λοιπόν κατά τους Έλληνες Πα-

τέρες είναι ενδεικτικά, περιληπτικά των ενεργειών, φέρουν,

σημαίνουν κάποια ένδειξη, είναι σκιές των πραγμάτων, εί-

ναι σημαντικά των πραγμάτων, τα δε πράγματα ιδιάζουσα

και αυτοτελή την ύπαρξη έχουν22.

Ας παρακολουθήσουμε τι ακριβώς είπε ο άγιος Γρη-

γόριος ο Παλαμάς. Γράφει λοιπόν ο άγιος στον Ακίνδυνο,

πριν αυτός στραφεί προς την αίρεση: «Ἔστιν ἄρα θεότης

ὑψειμένη κατά τούς θεοσόφους θεολόγους, ὡς κἀνταῦθ΄εἶπεν

ὁ μέγας Διονύσιος, ἡ θέωσις, δῶρον οὖσα τῆς ὑπερκειμένης

οὐσίας τοῦ Θεοῦ»23.

Είδαμε ότι οι απατεώνες του πλατωναριστοτελισμού

στηρίζονται εξ ολοκλήρου στη διαστρέβλωση των πάντων

μέσω των ονομάτων. Ο Ακίνδυνος ακολουθώντας πιστά το

Βαρλαάμ επαναλαμβάνει κατά λέξη τα όσα συνόψισε εκεί-

νος σε μια παράγραφο, με τη μόνη διαφορά ότι αλλάζει αυ-

τός τη σειρά των λέξεων, ούτως ώστε να φανεί ότι δήθεν δεν

αντιγράφει εκείνον, ο οποίος ήδη είχε καταδικασθεί στη σύ-

νοδο της 10ης Ιουνίου 1341.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς δίνει συντομότατη έκ-

θεση περί της δυσεβείας του Βαρλαάμ, η οποία έγινε και η

αιτία της συνοδικής καταδίκης αυτού, ως εξής: Ο Βαρλαάμ

για να προσβάλλει τους αφιερωμένους καθ’ησυχία στο Θεό,

διέβαλλε κάθε θεοφάνεια και επιχειρούσε να δείξει κτιστό

το φως που έλαμψε από το Σωτήρα επάνω στο όρος. Τότε

εμείς παρακληθέντες από τους ιερώς ησυχάζοντας και με τη

βοήθεια του ίδιου αυτού φωτός αποδείξαμε ότι αυτό ήταν

άκτιστο, αΐδιο, απερίγραπτο και ότι «θεότητα παρά τῶν

21 Καλόθετου ο.π. 645-646, βλ. Μ. Βασιλείου, Κατ’Ευνομίου 2,32, PG 29, 648

Α. 22 ο.π., σ. 219, 433-435. 23 Γ΄ Προς Ακίνδυνο 15

304

ἁγίων προσαγορευόμενον»24. Αφού λοιπόν αυτά αποδείχθη-

καν με πολλά επιχειρήματα και μαρτυρίες, εκείνος επιχεί-

ρησε πάλι να μας κατατάξει με αυτούς που κακώς νομίζουν

ότι η φύση του Θεού είναι ορατή και μεθεκτή. Όταν δε άκου-

σε ότι εμείς θεωρούμε αυτό το φως και το ονομάζουμε κατά

τους πατέρες έλλαμψη και χάρη και δόξα και λαμπρότητα

Θεού που επιφαίνεται στους αξίους θείως και όχι φύση, διότι

ουδείς «Θεοῦ φύσιν ἤ εἶδεν ἤ ἐξηγόρευσεν»25, τότε «ἐξετράπη

πρός τό λέγειν δύο συνάγεσθαι θεότητες ἀκτίστους, εἴπερ καί

τό φῶς ἐκεῖνο ἄκτιστον ἐστι καί θεότης ὀνομάζεται, λαμπρό-

τητος ὄν τῆς θείας φύσεως ἀλλ’ οὐχί φύσις»26.

«Ἐκεῖνος μέν οὖν διά ταῦτα συνοδικῶς ἀναφανείς κακό-

δοξος, ὑπ΄αἰσχύνης εὐθύς ἀπιών ὤχετο καί τοῖς Ἰταλοῖς προ-

σερρύη μηδέν μελήσας. Ὁ δ΄ ἐκείνου μύστης καί διάδοχος καί

ὀπαδός Ἀκίνδυνος τόν αὐτόν τρίβωνα τῆς δυσσεβείας

ἀναστρέψας ὥσπερ καί περιθέμενος, ὅπως ἄν λανθάνοι τούς

ὁρῶντας τήν ἐκείνου περικείμενος σκευήν, καί πιθανός νομί-

ζοιτό τισι τήν πρός ἐκεῖνον κοινωνίαν ἀρνούμενος, εὐμηχάνως

ἄνω τίθεται τά κάτω καί τά ὕστερα πρότερα ποιεῖται, πρό

παντός ἑτέρου τάς δύο προβαλλόμενος ἀκτίστους θεότητας

ὡς ἀνηκούστους παντάπασι καί ἀτό-πους καί ἀνηκέστοις πε-

ριβαλλούσας κακοῖς τούς ὁπωσδήποτε ταύτας προσιεμένους»,

ούτως ώστε οι ακεραιότεροι των ανθρώπων διαφεύγοντας την

απ’ αυτό προερχόμενη λείψην (φθορά) να συμφωνήσουν αναγ-

καίως μ’ εκείνον, ότι η θεότης που έλαμψε από το Σωτήρα ε-

πάνω στο όρος είναι κτιστή, κάνοντας κάτι παραπλήσιο μ’ ε-

24 Αντιρρητικός Β, 3, 10,21. Οι αποδείξεις αυτές έγιναν στην Τρίτη τριάδα

των Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων λόγων. 25 Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 28 (Θεολογικός 2), 19, θ. Barbel, σ. 100, PG

36, 52Β. 26 Αντιρρητικός Β, 3, 10, 30-33.

305

κείνους που στήνουν μηχανές για τα ψάρια επάνω στα ποτά-

μια»27.

Επί λέξει η κακοδοξία του Βαρλαάμ λέει:

«Εἰ γάρ καί τό φῶς ἄκτιστον, τό αἰτιατόν καί μεθεκτόν

καί ὁρατόν ἐπ΄ ὄρους γεγονός, ὁπωσδήποτε θεότης προσαγο-

ρευόμενον, καί ἡ ὑπέρ πᾶσαν αἰτίαν καί μέθεξιν, ὅρασίν τε καί

κατάληψιν, ἐπωνυμίαν τε καί ἔκφανσιν φύσις τοῦ Θεοῦ, πῶς

μία ἔσται, ἀλλ΄ οὐχί δύο ἄκτιστοι θεότητες, ὑπερκειμένη καί

ὑψειμένη»;28 Κατ’ αυτό τον τρόπο δεν αντιλαμβάνεται ο τά-

λας, λέει ο Παλαμάς, ότι, αν το θείο φως και πάσα θεία ε-

νέργεια διαφέρουσα της θείας ουσίας είναι κτίσμα, καθώς

λέει αυτός, τότε είναι μάλλον αδύνατο να είναι μία θεότης.

Διότι καμία άκτιστος θεότης δε θα υπάρχει, αφού κτιστή εί-

ναι και η φύση εκείνη της οποίας η ενέργεια είναι κτιστή29.

Και ο διαστρεβλωτής Ακίνδυνος αλλάζοντας τη σειρά

των λέξεων για να φανεί δήθεν ως μη συμφωνών με τον κα-

ταδικασμένο Βαρλαάμ λέει: «Δύο θεότητας ἀκτίστους, συναϊ-

δίους, ὑπεραιωνίους, τήν μέν ὑπερκειμένην τήν δέ ὑφειμένην,

καί τήν μέν ἐνεργοῦσαν τήν δέ ἐνεργουμένην, καί τήν μέν

ἀόρατον τήν δέ καί σωματικοῖς ὀφθαλμοῖς ληπτήν διά Πνεύ-

ματος, ἤ μίαν ἐκ τῶν τοιούτων, ἅ νῦν ἀκούομεν, τίς ἀκήκοε

πώποτε;»30

Άραγε, ρωτά ο Παλαμάς, δεν έχει διασκευασθεί και η

λεκτική σύνθεση από τον Ακίνδυνο, για να εκπλήξει τους

αναγνώστες; Ό,τι έπραξε ο νοητός όφις στην Εύα, τούτο ακ-

ριβώς επιχειρεί να πράξει και αυτός. Εγώ όμως τι να κλεύσω

πρώτα σ’αυτόν; Τη γλώσσα που υπηρετεί το ψεύδος ή το νου

που ανοηταίνει; Τί να ελέγξω πρώτον; Την πανουργία με

27 Βλ. Αντιρρητικός Β, 3, 11 28 Βαρλαάμ, Κατά Μασσαλιανών. Το κείμενο παρατίθεται από Παλαμά,

Γ΄ προς Ακίνδυνον 6, 18-23. 29 Βλ. Παλαμά ο.π. 30 Παλαμά, Αντιρρητικός Β, 2,9.

306

την οποία προσπαθεί να διαστρέψει τους Πατέρες ή το πλή-

θος των ατόπων, στα οποία κινδύνευσε να περιπέσει, επειδή

άλλες μεν γνώμες των αγίων τις αθετεί εντελώς, άλλες δε

τις παρερμηνεύει και τις συμπιέζει και τις σύρει προς τη δική

του δοξασία, με την οποία δε συμφωνούν;31

Είδαμε λοιπόν ότι και οι τρεις απατεώνες (Βαρλαάμ,

Ακίνδυνος και Γρηγοράς) της πλατωναριστοτελικής μωρίας

επαναλαμβάνουν ακριβώς τα ίδια σε διάστημα πάνω από

είκοσι χρόνια. Η όλη δε τύφλωσή τους προέρχεται κυρίως

από το όνομα θεότης, το οποίο ταυτίζουν με την ουσία του

Θεού και επειδή πάλι πλατωναριστοτελικά ταυτίζουν ουσία

και ενέργεια όντων και Θεού, δια τούτο δεν είναι σε θέση να

αντιληφθούν το χρυσό κανόνα του δημοκρατικού ελληνισ-

μού και των Πατέρων, ο οποίος λέει επιστημονικά, φιλοσο-

φικά, γλωσσικά ότι απολύτως κανένα όνομα δεν ταυτίζεται

ούτε με την ουσία (η οποία παραμένει άγνωστη τόσο στα όν-

τα όσο και στο Θεό) ούτε με την ενέργεια όντων και Θεού.

Δια τούτο τα δύο τρίτα αυτής της μελέτης είναι αφιερωμένα

στην ανατροπή της μωρίας της συνεχόμενης ταύτισης ουσί-

ας, ενεργείας, ονομάτων και νου των βλαμμένων. Δημοκρα-

τικός ελληνισμός, Πατέρες και σύγχρονη επιστήμη, φιλοσο-

φία και γλωσσολογία ζητούν απεγνωσμένα απελευθέρωση

της σκέψης απ’ αυτή τη μωρία. Αυτή δε η μωρία δεν είναι

απλά ένα θέμα θεωρητικό, φιλοσοφικό ή και θεολογικό, που

θα ενδιέφερε μόνο τους ησυχαστές ή κάποιους αερολόγους

μεταφυσικούς «φιλοσόφους» αλλ’ είναι βαθύτατα κοινωνικό

με παγκόσμιες επιπτώσεις, διότι, όπως είδαμε, αν ο δημοκ-

ρατικός ελληνισμός δεν καταπολεμούσε την πέρα για πέρα

αντιδραστική –φασιστική φιλοσοφία του πλατωναριστοτε-

λισμού, αν οι Έλληνες Πατέρες και ιδιαίτερα οι Καππαδόκες

δεν ανέτρεπαν την ψευδοπαντογνωσία των αιρετικών και

31 βλ. ο.π.

307

κυρίως του Ευνομίου, αν οι ησυχαστές δεν έδιναν εκείνο τον

περίφημο τριακονταετή αγώνα κατά της ίδιας πλατωναρισ-

τοτελικής μωρίας, τότε θα καίγαμε και εδώ για του ψύλλου

πήδημα αθώους ανθρώπους. Τα ανθρώπινα δικαιώματα τα

διεκδίκησαν και τα πραγμάτωσαν εν μέρει οι Ευρωπαίοι πο-

λίτες από τις εκεί «χριστιανικές» εκκλησίες, οι οποίες στη-

ρίχθηκαν όχι στο Χριστό αλλά σ’ αυτή την πλατωναριστοτε-

λική μωρία.

Είδαμε ότι ο Ευνόμιος έλεγε πως γνώριζε την ουσία

του Θεού καλύτερα από Εκείνον, το ίδιο και ο Βαρλαάμ, Α-

κίνδυνος και Γρηγοράς καυχιόταν ότι εκείνο που έχει ο νους

του Θεού το έχει και ο δικός τους. Το τραγικότατο αποτέλεσ-

μα όλων αυτών των ψευδοπαντογνωστών, είδαμε, ότι ήταν η

κατασκευή ενός άδικου και αντικοινωνικού θεού, υπηρέτη

πρωτίστως και πάνω απ’ όλα των ιδίων των κατασκευαστών

(Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Πλωτίνου, Πρόκλου, Ευνομίου, Άν-

σελμου, Ακινάτη, Βαρλαάμ, Ακινδύνου, Γρηγορά και Πλή-

θωνος) και μετά των τυράννων μοναρχών, αυτοκρατόρων,

φασιστών και ναζιστών.

Όλοι οι αντιησυχαστές μάχονται λυσσαλέα κατά του

Θεού του ευαγγελίου. Επιχειρούν να επιβάλλουν ένα υποτι-

θέμενο, εξωκοινωνικό, αφηρημένο θεό, ο οποίος να μην

μπορεί να έχει καμία σχέση με τον κόσμο, καμιά προσωπική

σχέση με τον άνθρωπο, εκτός από εκείνο που τους υπαγο-

ρεύει ο μύθος των ιδεών. Είδαμε ότι αυτές οι γελοιότητες των

ιδεών – ειδών δεν προϋπάρχουν αλλ’ είναι κάκιστα αντικοι-

νωνικά – ρατσιστικά κατασκευάσματα διευθαρμένων παρα-

κεντέδων. Το έτι γελοιοδέστερο των αντιησυχαστών ήταν η

προσπάθειά τους να υποτάξουν και το Θεό της Αγίας Γρα-

φής και των Ελλήνων Πατέρων στις δικές τους γελοιότητες.

Τούτο ακριβώς τελικά διακρίβωσε η κοινή γνώμη των Κων-

σταντινουπολιτών και τους απέβαλε άπαξ διά παντός από

την εκκλησία, από την πνευματική, φιλοσοφική και επιστη-

308

μονική κοινότητα, διότι, η διαστροφή που επιχειρούσαν δεν

ήταν μόνο θεολογική αλλά κυρίως και πάνω απ’ όλα ήταν

επιχείρηση επαναφοράς της ταυτιστικής μεταφυσικής πλα-

τωνατριστοτελικής μωρίας, η οποία ήταν καταδικασμένη

ήδη από τον αρχαίο δημοκρατικό ελληνισμό και από τους

ανεπανάληπτους μεγάλους Έλληνες Πατέρες.

Έτσι, για μια ακόμη φορά, η σκέψη του ελληνισμού

δεν ανέχθηκε να «υποταχθεί» στις μυθικές ιδεολογίες των

αστρολόγων, οι οποίες επιζούσαν μόνο σε πρόσωπα περι-

θωριακά, γραφικά και αντικοινωνικά.

Ο ελληνισμός αφού διέσωσε για πολλοστή φορά το

είναι του και αφού διαφύλαξε την ελευθερία της σκέψης κα-

θήκον και προνόμιο πάντων των πολιτών, άφησε ανοικτά

όλα ανεξαιρέτως τα θέματα γνώσης-πίστης. Χωρίς μεταφυ-

σικούς δογματισμούς, ο κάθε πολίτης ήταν ανά πάσα στιγμή

ελεύθερος και υποχρεωμένος προσωπικά να στοχασθεί και

να αναστοχασθεί όλο το φάσμα αλήθειας-γνώσης-πίστης

και γλώσσας–ονομάτων φυσικά.

Οι τρεις μεγάλοι πνευματικοί κλάδοι του ελληνισμοιύ

στην καθ’ ημάς Ανατολή παρέμειναν αυτοτελείς και τελείως

ανεξάρτητοι. Αυτοί, είναι όπως είδαμε: 1) η μεγάλη εναρ-

κτήρια δημιουργία φιλοσοφίας–δημοκρατίας, 2) η απόπειρα

διαστροφής αυτής από την πλατωναριστοτελική ταυτιστική

μεταφυσική και 3) ο χριστιανισμός της ανιδιοτελούς αγάπης.

Οι Έλληνες Πατέρες ακολούθησαν πιστά και ολοκλήρωσαν

την πρώτη δημιουργία, την οποία και την τελειοποίησαν με

το κήρυγμα του ευ-αγγελίου.

Ο πολίτης ήταν ανά πάσα στιγμή ελεύθερος να επι-

λέξει το τι ήθελε ν’ ακολουθήσει και έτσι αποφευγόνταν η

κλειστότητα σε οποιοδήποτε παραλογισμό μέσα από την

αέναη κρίση, έρευνα, στοχασμό, αναστοχασμό των πάντων,

πνευματική κίνηση που δεν έπαυσε να λειτουργεί ποτέ.

309

Έτσι οι ησυχαστές και η κοινή γνώμη της Θεσσαλονί-

κης, Αγίου Όρους και Κωνσταντινουπόλεως αφού διασφάλι-

σαν και πάλι την απελευθέρωση της γνώσης- αλήθειας από

τους μύθους της ταύτισης ιδεών, ειδών, ουσιών, Θεού, ονο-

μάτων και νου, ασχολήθηκαν με τον προσδιορισμό, επα-

ναπροσδιορισμό της χριστιανικής αλήθειας με βάση την Α-

γία Γραφή, τους Έλληνες Πατέρες και την προσωπική εμπε-

ιρία όχι μόνο των μοναχών αλλ’ όλων των πολιτών. Αυτή η

προσωπική και δια βίου εμπειρία δίνει στον πολίτη την επισ-

τήμη, τη σταθερή γνώση, η οποία προέρχεται και εδράζεται

αποκλειστικά και μόνο σε όλες ανεξαιρέτως τις ανθρώπινες

αισθήσεις.

Και το μέγα δίλημμα των Ορθόδοξων ήταν και είναι,

ανοικτό ανά πάσα στιγμή, η δια των αισθήσεων γνώση, εμ-

πειρία, βίωση, εξακρίβωση της οντολογικής παρουσίας του

Θεού μέσα στον κόσμο, μέσα στην κοινωνία, μέσα στην εκ-

κλησία και μέσα στον κάθε πιστό. Επίσταμαι, γνωρίζω καλά

για τον Ορθόδοξο σημαίνει ότι έχω προσωπική, εμπειρική,

αισθητηριακή, όχι απλά γνώση αλλά μέθεξη στο Θεό και

ουδείς και στο όνομα οποιασδήποτε υποθετικής μωρίας, δεν

μπορεί, δεν επιτρέπεται να απαγορεύσει, ν’ αμφισβητήσει το

δικαίωμα του κάθε πολίτη να ερευνήσει και να ξαναερευνή-

σει απεριόριστες φορές το ο,τιδήποτε επιθυμεί. Όμως, δυσ-

τυχώς, και στις θεολογικές σχολές της Ελλάδας πολλοί ισ-

χυρίζονται ότι πλησιάζουν με επιστημονικό τρόπο τα θέμα-

τα της θεολογίας, αυτός δε ο επιστημονισμός δεν είναι κάτι

άλλο από τη μεταφυσική του πλατωναριστοτελισμού, ο ο-

ποίος παρά τις επαναστάσεις του θετικισμού και του εμπει-

ρισμού κρατά ακόμη και τους μύθους της προΰπαρξης της

αλήθειας και της ταύτισης αυτής με τα ονόματα και της ε-

νύπαρξης αυτής στο κεφάλι ορισμένων. Επομένως δεν μπο-

ρεί να υπάρξει επιστήμη με τις παραπάνω μυθικές προϋπο-

θέσεις της προΰπαρξης, ταύτισης και ενύπαρξης, είτε ιδεα-

310

λιστής είτε θετικιστής είτε υλιστής είναι αυτός που a priori

δέχεται και λειτουργεί κάτω απ’ αυτές τις πέρα για πέρα ξε-

περασμένες σήμερα αναγκαιότητες. Ο παπισμός δεν είναι

δυνατό ν’ απαλλαγεί απ’ αυτές, διότι είναι εκείνος που συσ-

τηματοποίησε, διαιώνισε και απολυτοποίησε την πλατωνα-

ριστοτελεική μωρία, η οποία ήταν στον ελληνισμό πάντοτε

υπό διωγμό εξαιτίας της άκρως αντικοινωνικής υπόστασης

αυτής. Μόνο στους περιθωριακούς κύκλους ολιγαρχικών,

μοναρχών, τυράννων, αυλοκολάκων, παρακετέδων και αι-

ρετικών ανθούσε ο εκφυλισμός αυτής της μωρίας. Ο προτεσ-

ταντισμός ως πιστό αντίγραφο του ίδιου παραλογισμού κι-

νήθηκε και κινείται μέσα στην ίδια παραφροσύνη. Κάντιος

και Έγελος είναι εκείνοι που νεκρανάστησαν τον πλατωνα-

ριστοτελεισμό μετά από την ελπιδοφόρα προσπάθεια του

αγγλογαλλικού διαφωτισμού, ο οποίος όντως αρχικά στρά-

φηκε προς τους υπόλοιπους δημοκρατικούς διανοούμενους-

φιλοσόφους του ελληνισμού για να απαλλάξει τη Δύση από

το πλατωναριστοτελισμό όλων των άκρως αντιδραστικών

κύκλων. Στην ίδια μωρία της προΰπαρξης, ταύτισης και ε-

νύπαρξης υποδουλώθηκε και ο Μαρξ με τη μόνη διαφορά

που δέχονταν αυτός ότι η προϋπάρχουσα αλήθεια ήρθε στο

κεφάλι του μέσα από την αιώνια κινούμενη ύλη και έτσι

μπόρεσε και έγραψε τη νέα Βουλκάτα, το Κεφάλαιο, το οπο-

ίο πιστευόταν μέχρι πρόσφατα ότι εμπεριείχε όλη την αλή-

θεια και για τα έσχατα ερωτήματα, που είχε θέση η φιλοσο-

φία. Οι δε λεγόμενοι μεγάλοι προτεστάντες ερμηνευτές της

Καινής Διαθήκης, οι νέοι βιογράφοι του Χριστού, που υπόσ-

χονται ότι κάνουν απομυθοποίηση της Αγίας Γραφής, απο-

τελούν την πιο ακραία εκτροπή της πλατωναριστοτελικής

μωρίας, διότι επιχειρούν τελείως αντιεπιστημονικά, αυθαί-

ρετα, υποθετικά, διαστρεβλωμένα να ξαναγράψουν δήθεν

τη ζωή του Χριστού, και κυρίως τα θαύματα Αυτού, όχι όπως

τα είδαν, τα έζησαν οι αυτόπτες μάρτυρες αλλ’ όπως επιθυ-

311

μούν αυτοί οι ίδιοι οι μισάνθρωποι ατομικιστές, οι ορκισμέ-

νοι εχθροί της ανιδιοτελούς αγάπης, οπότε το πνεύμα του

καπιταλισμού, του φασισμού και του ναζισμού αναπήδησε

φυσιολογικά από αυτούς τους νεοπαντογνώστες, οι οποίοι

«κατανόησαν» και «ερμήνευσαν» «αυθεντικά» την Αγία

Γραφή. Ούτε καν σαν το Χανς Κρίστιαν Άντερσεν δεν έγρα-

ψαν παραμύθια προς τέρψη τουλάχιστον. Στην ιστορία λοι-

πόν του ελληνοδυτικού πολιτισμού όλοι ανεξαιρέτως οι του

πλατωναριστοτελικού αντικοινωνικού ατομικισμού είναι ε-

κείνοι που προετοίμασαν και επέφεραν τελικά το πνεύμα

του φασισμού-ναζισμού, το οποίο δεν εξαφανίσθηκε καθό-

λου αλλ’ υποβόσκει σε όλα τα εξουσιαστικά κέντρα, διότι ο

παπισμός και ο προτεσταντισμός είναι οι ιδρυτές και οι άγ-

ρυπνοι φύλακες αυτού του άκρως απάνθρωπου πλατωνα-

ριστοτελικού τερατουργήματος, το οποίο εγκληματικότατα

φορτώνουν στο Χριστό της ανιδιοτελούς αγάπης.

Επειδή λοιπόν σχεδόν όλοι (απ’ όσους γνωρίζω του-

λάχιστον) όσοι έγραψαν για την ησυχαστική έριδα, δυστυ-

χώς και πολλοί Ορθόδοξοι, κινούνται κάτω από τις πλατω-

ναριστοτελικές προϋποθέσεις φιλοσοφίας και επιστημολο-

γίας είναι προφανέστατο ότι όλοι αυτοί δεν μπόρεσαν να

κατανοήσουν ούτε τους ησυχαστές, ούτε τους μεγάλους Έλ-

ληνες Πατέρες, ούτε τους Αποστόλους, ούτε το δημοκρατικό

ελληνισμό αλλ’ ούτε τους αντιησυχαστές, τους οποίους βλα-

κωδέστατα τους θεωρούν φιλοσόφους, ορθολογιστές, αν-

θρωπιστές, επιστήμονες, τη στιγμή που και οι τρεις αντιη-

συχαστές ήταν τυφλά όργανα της πλατωναριστοτελικής

μωρίας. Και οι οποίοι φιλοδόξησαν να πείσουν τον τότε ελ-

ληνισμό ότι αυτοί είναι οι αυτόματοι και μυστηριωδώς παν-

τογνώστες, αυτοί που θα υπαγορεύσουν το τι και πώς πρέ-

πει να πιστεύουν οι Έλληνες Ορθόδοξοι, αυτοί που θα υπα-

γορεύσουν το πρατκέο, ως αυλοκόλακες και οι τρεις, αυτοί

που επιχείρησαν να υποτάξουν όλη την προ αυτών γνώση

312

στη μωρία της προΰπαρξης και αυτόματης ενύπαρξης στο

βλαμμένο δικό τους νου όλης της αλήθειας και της ταύτισης

αυτής με τα ονόματα που οι ίδιοι επιθυμούσαν κατά περίσ-

ταση. Προφανέστατα λοιπόν έχουμε να κάνουμε με απατε-

ώνες παρά με επιστήμονες.

313

Η γνώση του Θεού δια της θεώσεως

Αρχικότατα τον ορισμό της θέωσης τον είδαμε στην

πιο χαρακτηριστική εκείνη σύνοψη όλης της Ορθόδοξης θε-

ολογίας, την οποία κάνει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στην

Γ’ προς Ακίνδυνο επιστολή του και η οποία δια της διασ-

τρέλβωσης όλων των αντιησυχαστών έγινε το κύριο σημείο

κατασυκοφάντησης του αγίου και ανεπιφύλακτα θα λέγαμε

ότι η όλη υπόθεση της ησυχαστικής έριδας συγκεντρώθηκε

γύρω από αυτό τον ορισμό, ο οποίος έχει ως εξής:

«Ἔστιν ἄρα θεότης ὑφειμένη κατά τους θεοσόφους θεο-

λόγους, ὡς κἀνταῦθ’ εἶπεν ὁ μέγας Διονύσιος, ἡ θέωσις, δῶρον

οὖσα τῆς ὑπερκειμέσης οὐσίας τοῦ Θεοῦ»1.

Επειδή ο ορισμός αυτός τόσο φιλοσοφικά-

γλωσσολογικά όσο και από άποψη θεολογίας και οικονομί-

ας αποτελεί την πεμπτουσία της Ορθοδοξίας, επειδή η δυτι-

κή σκέψη δεν έχει απελευθερωθεί ακόμη από την πλατωνα-

ριστοτελική μωρία, της συνεχόμενης ταύτισης ουσίας, ενερ-

γείας, ονομάτων και νου και επειδή η διασάφιση αυτού του

ορισμού δίνει το αυθεντικό πνεύμα του χριστιανισμού, για

τους λόγους αυτούς οφείλουμε και πάλι να επιμείνουμε στη

λεπτομερή ανάλυση αυτού.

Εμπεριέχει ο ορισμός αυτός δύο βασικότατες πτυχές.

Η πρώτη αφορά τα ονόματα, κύριο θέμα της ταυτιστικής φι-

λοσοφίας που πήγε να υποτάξει όλες τις πνευματικές –

επιστημονικές δραστηριότητες του ανθρώπου και η δεύτερη

αφορά τη θέωση, τη σωτηρία, τον αγιασμό, την οντολογική

ένωση Θεού και ανθρώπου, πράγμα που αμφισβητείται α-

κόμα και σήμερα από το λεγόμενο δυτικό χριστιανισμό, ίσως

και από πολλούς δικούς μας δυστυχώς, οι οποίοι καυχιούν-

ται ότι κάνουν «επιστήμη»στις θεολογικές Σχολές και ισχυ-

1 Γρ.Παλαμά, Γ’προς Ακίνδυνο 151-3.

314

ρίζονται ότι ο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος έχει να κάνει

μόνο με τα μοναστήρια. Τούτο αποδεικνύει ότι δυστυχώς και

εν Ελλάδι ακόμη σήμερα σχεδόν όλοι κάνουν «επιστήμη»

κάτω από τη μωρία της ταυτιστικής φιλοσοφίας.

Για το πρώτο θέμα των ονομάτων γράψαμε πάρα

πολλά προηγουμένως για όλο το δημοκρατικό ελληνισμό

και για την αριστουργηματική ολοκληρωμένη, διεξοδική και

επιστημονικότατη διευθέτηση του θέματος από τον Μ. Βα-

σίλειο και κυρίως από το Νύσσης με τους οποίους συμφωνο-

ύν όλοι ανεξαιρέτως οι Έλληνες Πατέρες.

Γρηγόριος Παλαμάς και Ιωσήφ Καλόθετος επανα-

λαμβάνουν πολλές φορές τα εξής αριστουργήματα (φιλο-

σοφικά, επιστημονικά, γλωσσολογικά και θεολογικά) του

Νύσσης:

Εμείς ακολουθούντες τις συμβουλές της Αγίας Γρα-

φής ακατονόμαστον και άφραστον τη φύση του Θεού έχουμε

μάθει. Και κάθε όνομα που εφευρέθηκε είτε από τους αν-

θρώπους είτε παραδόθηκε από τις Γραφές λέγομε ότι είναι

ερευνητικό μόνο των νοουμένων περί (γύρω) από τη θεία

φύση και δεν περιέχει τη σημασία της ίδιας της φύσης του

Θεού2.

Σχετική λοιπόν γνώση των περί (γύρω) από τη θεία

φύση έχουμε, δηλαδή των θείων ακτίστων ενεργειών. Το

βασικότατο αυτό επιστημονικό αξίωμα των Νύσσης-

Καλόθετου και όλων των Ορθοδόξων επαληθεύθηκε πλή-

ρως από τους νόμους της σχετικότητας των σύγχρονων λε-

γόμενων ακριβών επιστημών. Το δε ακατάληπτο της θείας

2 «Ἡμεῖς δέ ταῖς τῆς Γραφῆς ὑποθήκαις ἑπόμενοι, ἀκατωνόμαστόν τε καί

ἄφραστον αὐτήν (την φύσιν) μεμαθήκαμεν. καί πᾶν ὄνομα εἴτε παρά τῆς

ἀνθρώπινης οὐσίας ἐξεύρηται, εἴτε παρά τῶν Γραφῶν παραδέδοται, τῶν τι

περί την θείαν φύσιν νοουμένων ἑρμηνευτικόν εἶναι λέγομεν, οὐκ αὐτῆς δέ

τῆς φύσεως περιέχειν τήν σημασίαν». Νύσσης, Περί τοῦ μή λέγειν τρεῖς

θεούς, PG45, 121A. Πβρλ. Καλόθετου Λόγους, 9ος, σ. 326658-665

315

φύσης αλλά και της φύσης-ουσίας των όντων καταρρίπτει το

μύθο της απόλυτης γνώσης της ουσίας Θεού και όντων του

πλατωναριστοτελισμού και της Δύσης.

Ολοκληρώνοντας Νύσσης και Καλόθετος την ελληνική

φυσιολογική φιλοσοφία, επιστήμη, θεολογία και γλωσσολο-

γία και επαληθεύοντας το υπερκείμενο της θείας φύσης έ-

ναντι των υφειμένων ενεργειών του Γρηγορίου Παλαμά υ-

πογραμμίζουν: επειδή λοιπόν κατανοούμε τις ποικίλες ε-

νέργειες της υπερκειμένης δυνάμεως (δηλ. της θείας ουσίας)

από κάθε θεία ενέργεια γνώριμη σε εμάς, τότε ακριβώς αρ-

μόζομε τις προσηγορίες, δίνουμε τα ονόματα. Μια δε ενέργε-

ια είναι και αυτή η εποπτική, ορατική και θεοτική, κατά την

οποία τα πάντα βλέπει ο Θεός και τα πάντα επισκοπεί και

έτσι εκ της θέας έχουμε παραλάβει το νόημα και ονομάζου-

με τη θεότητα. Επομένως ο θεατής ημών Θεός κατ’ αυτό τον

τρόπο ονομάζεται και από τη συνήθεια των ανθρώπων και

από τη Γραφή3.

Αυτή δε η θεατική ενέργεια είναι κοινή και στα τρία

πρόσωπα της Αγίας Τριάδος4.

Επειδή κατασκευάσθηκε από τους ανθρώπους το όνομα

θεότης να σημαίνει μόνο την ενέργεια του Θεού και όχι τη

φύση, περιτρέπεται κάπως ο λόγος προς το εναντίον από

τους κατασκευαστές του λόγου, ως δήθεν πρέπον είναι μάλ-

λον να λέμε τρεις θεούς, τους θεωρουμένους στην ίδια ενέρ-

3 «Ἐπεί τοίνυν τάς ποικίλας τῆς ὑπερκειμένης δυνάμεως ἐνεργείας

κατανοοῦντες ἀφ’ἑκάστης τῶν ἡμῶν γνωρίμων ἐνεργειῶν τάς προσηγορί-

ας ἁρμόζομεν. μίαν δέ καί ταύτην εἶναι τήν ἐνέργειαν τήν ἐποπτικήν καί

ὁρατικήν, καί ὡς ἄν τις εἴποι θεατικήν, καθ’ἤν τά πάντα ἐφορᾷ. καί πάντα

ἐπισκοπεῖ, τάς ἐνθυμήσεις βλέπων καί ἐπί τά ἀθέατα τῇ θεωρητικῇ δυνά-

μει διαδυόμενους, ὑπειλήφαμεν, ἐκ τῆς θέας, τήν θεότητα παρωνομάσθαι

καί τόν θεατήν ἡμῶν Θεόν, ὑπό τε τῆς συνηθείας καί τῆς τῶν Γραφῶν δι-

δασκαλίας προσαγορεύεσθαι» ο.π.D. Βλ. και Καλόθετου, Λόγος, 9ος,

σ.327668-675. 4 Βλ. ο.π.124Α.

316

γεια, όπως π.χ. λέμε τρεις φιλοσόφους ή τρεις ρήτορες κ.ο.κ.

σε ανθρώπους που συμμετέχουν στο ίδιο επάγγελμα, επιτή-

δευμα5.

Όμως οι άνθρωποι του ιδίου επαγγέλματος ο καθένας

χωριστά ενεργεί το προκείμενο επιτήδευμα6, στο Θεό όλη η

ενέργεια, που έρχεται στην κτίση και ονομάζεται κατά τις

πολύτροπες έννοιες, αφορμάται εκ Πατρός και δια του Υιού

διέρχεται και από το Άγιο Πνεύμα τελειούται. Δια τούτο δε

διασχίζεται το όνομα της ενέργειας εις πλήθος των ενεργο-

ύντων, επειδή οι ενέργειες της Αγίας Τριάδος είναι κοινές

και στα τρία πρόσωπα7. Κατ’ αυτό τον τρόπο, εφόσον έχομε

κοινές ενέργειες και των τριών προσώπων, δε λέμε τρεις ζω-

οποιούς ή τρεις αγαθοποιούς ή τρεις σωτήρες κ.ο.κ. έτσι ούτε

τρεις θεούς μπορούμε να ονομάσουμε εκείνους που έχουν

αυτή τη θεϊκή, δηλαδή εποπτική δύναμη και ενέργεια συ-

νημμένως και αδιακρίτως δι’ αλλήλων και εφ’ ημών και επί

πάσης της κτίσεως ενεργούντας8.

5 «Ἐπειδή δέ κατασκευάσθη διά τῶν εἰρημένων ἐνέργειαν σημαίνειν, καί

οὐχί φύσιν τό τῆς θεότητος ὄνομα, περιτρέπεταί πως πρός τοὐναντίον ἐκ

τῶν κατασκευαζομένων ὁ λόγος, ὡς δεῖν ταύτῃ μᾶλλον λέγειν τρεῖς θεούς,

τούς ἐν τῇ αὐτῇ ἐνεργείᾳ θεωρουμένους» ο.π.D. και Καλόθετου ο.π. 327676-

680 6 βλ. ο.π. 125Β 7 βλ. ο.π. 125C 8 «ἐπειδή τοίνυν καθ’ὁμοιότητα τοῦ εἰρημένου πᾶσαν ἐνέργειαν οὐ διηρη-

μένως ἐνεργεῖ κατά τόν τῶν ὑποστάσεων ἀριθμόν ἡ ἁγία Τριάς, ἀλλά μία

τις γίνεται τοῦ ἀγαθοῦ θελήματος κίνησίς τε καί διακόσμησις, ἐκ Πατρός

διά τοῦ Υἱοῦ πρός τό Πνεῦμα διεξαγομένη. ὡς γάρ οὐ λέγομεν τρεῖς ζωο-

ποιούς τούς τήν μίαν ἐνεργούντας ζωήν, οὐδέ τρεῖς ἀγαθούς τούς ἐν αὐτῇ

τῇ ἀγαθότητι θεωρουμένους, οὐδέ τά ἄλλα πάντα πληθυντικῶς

ἐξαγγέλομεν. οὕτως οὐδέ τρεῖς θεούς ὀνομάζειν δυνάμεθα, τούς τήν θεϊ-

κήν ταύτην, ἤτοι ἐποπτικήν δύναμιν τε και ἐνέργειαν συνημμένως καί

ἀδιακρίτως δι’ἀλλήλων ἐφ’ ἡμῶν τε καί πάσης τῆς κτίσεως ἐνεργοῦντας»

ο.π. 128Α.

317

Είτε λοιπόν ενεργείας ενδεικτικό είναι το όνομα θεότης,

ως μια ενέργεια Πατρός και Υιού και Αγίου Πνεύματος, έτσι

ισχυριζόμαστε ότι είναι και η θεότητα∙ είτε κατά τις γνώμες

των πολλών φύσεως ενδεικτικό είναι το όνομα της θεότητος,

επειδή δε βρίσκουμε καμία παραλλαγή στη φύση εκ της τα-

υτότητας των ενεργειών, σωστά τότε ορίζομε μια θεότητα

την Αγία Τριάδα9.

Οι ευνομιανοί, συμειώνει ο Καλόθετος, ήταν εκείνοι που

ταύτιζαν το όνομα της θεότητος με τη φύση του Θεού, άρα

και εσύ (λέει στο Γρηγορά) ακολουθείς πιστά εκείνους τους

παλαιούς αιρετικούς10.

Ακολούθως ο Ιωσήφ στις σελίδες 123, 146, 208, 260, 371

και 390 των έργων του από την έκδοση του Δ. Τσάμη συνοψί-

ζει έξι φορές ως εξής το περίφημο χωρίο του Νύσσης που

ακολουθεί στη σημείωση: «τό Θεός ὄνομα ἐνεργείας ἐστί δη-

λωτικών-παρά γάρ τό θέειν πανταχοῦ ἤ θεᾶσθαι πάντα ἤ

αἴθειν τήν μοχθηρίαν ἠτυμολόγηται-»11, δια τούτο ο Νύσσης

στο ίδιο χωρίο δικαιώνοντας εξολοκλήρου τους ησυχαστές λέ-

ει: ο θεώμενος άνθρωπος βλέπει το θεατό Θεό, άρα ευλόγως ο

θεώμενος λέγεται Θεός του ορωμένου Θεού12.

9 «Εἴτ’ οὖν ἐνεργείας ὄνομα ἡ θεότης, ὡς μίαν ἐνέργειαν Πατρός καί Υἱοῦ

καί Ἁγίου Πνεύματος, οὕτω φαμέν εἶναι και τήν θεότητα∙ εἴτε κατά τάς

τῶν πολλῶν δόξας φύσεως ἐνδεικτικόν έστίν τό τῆς θεότητος ὄνομα, διά τό

μηδεμίαν εὑρίσκειν ἐν τῇ φύσει παραλλαγήν ἐκ τῆς τῶν ἐνεργειῶν ταυτό-

τητος οὐκ ἀπεικότως μιᾶς θεότητος τήν ἁγίαν Τριάδα ὁριζόμεθα» Νύσσης,

Προς Ευστάθιον (3.1, σ. 15). Βλ. Καλόθετον 9ος λόγος, σ. 326636-641.

10 Βλ. Καλόθετον ο.π.σ. 326641-652

11 ο.π.σ. 208122-124

12 «Ἀλλά καί τήν Θεός φωνήν, ἐκ τῆς ἐποπτικῆς ἐνεργείας κεκρατηκέναι

κατελαβόμεθα. Πᾶσι γάρ παρεῖναι τον θεῖον, καί πάντα θεᾶσθαι, καί διά

πάντων ἥκειν πεπιστευκότες, τήν τοιαύτην διάνοιαν τῷ ὀνόματι τούτῳ δι-

ασημαίνομεν, πρός τοῦτο παρά τῆς ἁγίας ὁδηγηθέντος φωνῆς… ὅτι ἐκ τοῦ

θεᾶσθαι, Θεός ὁνομάζεται… Ἐπεί οὖν καί θεατόν ὁ θεούμενος βλέπει, Θε-

ός εἰκότως τοῦ ὁρωμένου ὁ θεώμενος λέγεται. Ὥστε καί διά τούτου μερι-

318

Στο τέλος της ίδιας σελίδας ο Νύσσης μας δίνει και το

γνωστό αριστούργημα φιλοσοφίας μη μεταφυσικής, επιστή-

μης και γλωσσολογίας του νορμάλ ελληνισμού ως εξής:

«οὐδέν τῶν ὀνομάτων οὐσιώδη καθ’ ἑαυτό ὑπόστασιν ἔχει,

ἀλλά γνώρισμά τι καί σημεῖον οὐσίας τινός καί διανοίας γίνε-

ται πᾶν ὄνομα, αὐτό ἀφ’ ἑαυτοῦ μήτε ὑπάρχον, μήτε νοούμε-

νον»13.

Αυτά τα μεγαλουργήματα του δημοκρατικού ελλη-

νισμού ο Ιωσήφ Καλόθετος τα συνοψίζει ως εξής:

«Ὁμολογοῦντες Θεόν τόν Πατέρα, Θεόν τόν Υἱόν, Θεόν τό

Πνεῦμα τό Ἅγιον, πῶς οὐ λέγομεν τρεῖς Θεούς, ἀλλ’ ἕνα Θε-

όν;Ἐπεί τό Θεός ὄνομα ἐνεργείας ἐστί δηλωτικόν –παρά γάρ

τό θέειν πανταχοῦ ἤ θεᾶσθαι ἤ αἴθειν την μοχθηρίαν

ἠτυμολόγηται -, καί καθ’ ὅ μέν ἕκαστον πρόσωπον

ἀπηρτισμένην ἔχει τήν τοιαύτην ἐνέργειαν, ἀπηρτισμένον ἕξει

πάντως καί τό δηλωτικόν αὐτῆς ὄνομα καί κυρίως ἔσται καί

κληθείη ἄν Θεός. καθ’ ὅ δέ μία καί ἀπαράλλακτος ἐν τρισίν ἡ

εἰρημένη ἐνέργεια, μία καί ἡ θεότης καί εἷς Θεός ἐν τρισίν

ὑποστάσεσιν. Ἐπί γάρ τῆς ἀκτίστου τριάδος οὐκ ἔστιν ὄνομα

εὑρεῖν δηλοῦν τήν φύσιν αὐτῆς»14.

Θα τελειώσουμε το θέμα των ονομάτων μ’ένα άλλο

μεγαλούργημα του ιερού Χρυσοστόμου από τα πάρα πολλά

που παραθέτει ο Ιωσήφ και είναι το εξής: «Οὔτε γάρ ἡ μεγα-

λωσύνη τοῦ Θεοῦ οὔτε ἡ δόξα τό ὄνομα παρίστησε τῆς οὐσίας

αὐτοῦ, ἐπεί οὐδέ τό θεός ὄνομα οὐσίας ἐστίν, οὐδέ ἔστιν ὅλως

τῆς οὐσίας ἐκείνης ὄνομα εὑρεῖν. Καί τί θαυμαστόν ἐπί Θεοῦ

κήν τινα τῆς θείας φύσεως ἐνέργειαν διδαχθέντες, τῆς οὐσίας αὐτῆς ἐν

περινοία διά τῆς φωνῆς αὐτῆς οὐκ ἐγενόμεθα …», διότι «καθώς φησιν ὁ

Ἀπόστολος, ὅτι μόνον ἐστί Θεοῦ προσφυές ὄνομα τό ὑπέρ πᾶν αὐτόν εἶναι

πιστεύειν ὄνομα» Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 12PG 1108ΑΒ. 13 Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 12PG 1108D. 14 Καλόθετον Λόγος 3,7 σ.145-146129-138, το ίδιο επαναλαμβάνει και στο Λό-

γο 6,22715-724.

319

ὅπου γε οὐδέ ἐπί ἀγγέλου εὕροι τις ἄν ὄνομα τῆς οὐσίας δηλω-

τικόν; Τάχα δέ οὐδέ ἐπί ψυχῆς. οὐ γάρ τοῦτο τό ὄνομα παρασ-

τατικόν εἶναι τῆς οὐσίας αὐτῆς, ἀλλά τοῦ ψύχειν»15.

Ενώ λοιπόν είναι κυριολεκτικά χιλιάδες τα χωρία που

χρησιμοποιούν οι ησυχαστές και αποδεικνύουν σαφέστατα

και κατηγορηματικά ότι το όνομα της θεότητας αναφέρεται

στις ενέργειες και όχι στην ουσία του Θεού, γιατί οι αντιησυ-

χαστές μέσα σε τόσα χρόνια δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν

το προφανέστατο ή τουλάχισον ο Γρηγοράς, ο οποίος και δι-

άβασε και παρέπεμψε πολλάκις από το κατ’ Ευνομίου με-

γαλούργημα της Νύσσης; Η απάντηση δύναται να προέρθει

από τις σημερινές προόδους των επιστημών, οι οποίες απέ-

δειξαν ότι όλοι οι του πλατωναριστοτελισμού δεν είναι δυ-

νατόν ν’απελευθερωθούν από την τυραννία της ταύτισης

των ονομάτων με το πραγματικό και με το σκεπτό, διότι αν

συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε όλη η φιλοσοφική τους ψευδο-

παντογνωσία θα τιναζόταν στον αέρα.

Η βλάβη των τοιούτων αυτόματων ή εκ προϋπάρξεως

ψευδοπαντογνωστών είναι πράγματι τέτοια που τους αναγ-

κάζει να μη δέχονται κανένα θεό υπέρτερό τους, καμιά κοι-

νωνία με τα ίδια ανθρώπινα δικαιώματα μ’αυτούς και κανέ-

να κοινό λόγο όχι σαν απόλυτη αλήθεια αλλ’ως τόπο δημιο-

υργίας, στοχασμού και αναστοχασμού όλης της σκέψης.

Οι ησυχαστές ως ανιδιοτελείς συνεχιστές των Μεγά-

λων Ελλήνων Πατέρων και του δημοκρατικού ελληνισμού,

αφού κονιορτοποίησαν την πλατωναριστοτελική μωρία του

Βαρλάαμ, Ακίνδυνου και Γρηγορά, βαδίζουν προς την ερμη-

νεία και κατανόηση του χριστιανισμού όχι όπως βόλευε στον

κάθε βλαμμένο αλλ’όπως τον βίωσαν και οι αυτόπτες μάρ-

τυρες του Χριστού, οι οποίοι δεν είναι μόνο οι Απόστολοι αλ-

15 Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς Ἐβρ.Ομ. 2,2, PG63, 22-23. Πρβλ. Καλόθετου,

Λόγος 3, 7, σελ. 146.

320

λά και όλοι όσοι το επιδιώκουν με ανιδιοτελή αγάπη, διότι

«ἐγώ καί ὁ Πατήρ μου ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ’ αὐτῷ ποιή-

σομεν»16. Και ερμηνεύει ο θεωμένος Ιωσήφ και λέει ότι επει-

δή «ἐνεργείας οὔσης μιᾶς καί τῆς αὐτῆς τῶν τριῶν προσώπων,

ὁ ἐν μετοχῇ ταύτης γενόμενος, διά τό ταὐτόν τῆς ἐνεργείας

ἐνοικοῦντα ἔχειν ἐν αὐτῷ λέγεται τόν Πατέρα καί τόν Υἱόν

καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον»17.

Και δια τούτο λέει ο Νύσσης «θεατόν ὁ θεώμενος βλέ-

πει, Θεός εἰκότως τοῦ ὁρωμένου ὁ θεώμενος λέγεται»18.

Θεότητα λοιπόν ονόμασε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλα-

μάς τη θέωση και επεξηγεί αυτό το θέμα διεξοδικότατα στην

Γ’ προς Ακίνδυνο επιστολή του και στους εφτά Αντιρρητικο-

ύς προς τον ίδιο. Εφόσον λοιπόν για όλους ανεξαιρέτως τους

Ορθοδόξους Πατέρες το όνομα της θεότητος αναφέρεται

στις άκτιστες ενέργειες του Θεού και εφόσον ο άνθρωπος

γνωρίζει το Θεό μόνο μέσα απ’αυτές τις ενέργειες που δω-

ρίζσει ο Θεός στους αξίους, άρα συνεπάγεται τούτο ότι ο άν-

θρωπος λαμβάνει μέσα του το Θεό, θεώνεται, διότι μετέχει

του θείου, το δε αποτέλεσμα αυτής της εμπειρικής ένωσης,

αυτής της οντολογικής, πραγματικής μέθεξης το ονομάζουν

οι Πατέρες θέωση. Έτσι ο άνθρωπος θεώνεται, γίνεται Θεός

κατά χάρη, αυτή δε τη γνώση, την εμπειρία την βιώνει ο θε-

ώμενος όσο βρίσκεται εν εγρηγόρσει δι’όλης της ψυχοσωμα-

τικής του υπάρξεως, εμείς δε οι θεατές, οι συνομιλητές των

θεουμένων αισθανόμαστε τη θεία χάρη, η οποία απαστράπ-

τει από τα χαρακτηριστικά των εν ζωή αγίων ασκητών. Εκ-

τός τούτου και ο κάθε προσευχόμενος έχει στη ζωή του και

πολλές προσωπικές εμπειρίες της θέωσης και της οντολογι-

κής γνώσης του Θεού.

16 Ιω.14,23. 17 Καλόθεου Λόγος 3,9, σ.147184-187. 18 Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 12PG 1108Β.

321

Δια τούτο λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στον Α-

κίνδυνο: «Τό γάρ τοῦ Θεοῦ θεοποιόν δῶρον ἐνέργεια αὐτοῦ

ἐστιν, ἥν θεότητα καί ὁ μέγας Διονύσιος καί οἱ ἄλλοι πάντες

θεολόγοι πολλαχοῦ φασι, τῆς θείας ἐνεργείας μᾶλλον ἤ τῆς

θείας οὐσίας εἶναι τοὔνομα τῆς θεότητος ἰσχυριζόμενοι. και

τάς ἐνεργείας γάρ τοῦ Πνεύματος πνεύματα φίλον τῷ Ἠσαΐα

καλεῖν κατά τόν θεολόγον Γρηγόριον19. Ὡς οὖν ὁ προφήτης τάς

ἐνεργείας τοῦ Πνεύματος ἑπτά πνεύματα καλέσας τῷ ἑνιαίῳ

τοῦ Πνεύματος οὐκ ἐλυμήνατο, οὕτω καί τῇ τῆς θεότητος

ἐπωνυμία, καθάπερ ἀνωτέρω δέδεικται, καί ἡ πρόνοια

καλεῖται παρά τῶν ἁγίων, ἐνέργεια οὖσα τοῦ Θεοῦ καί ἡ θεα-

τική δύναμις καί ἡ θεοποιός χάρις τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ἡ θέωσις

καί τό ἑνιαῖον τῆς θεότητος οὐκ ἀναιρεῖται»20.

Ο δε μέγας Διονύσιος τον οποίο επικαλείται ο Παλα-

μάς λέει: «θεότης ἐστίν ἡ πάντα θεωμένη πρόνοια, ἐκ τῆς

ὑπερεχούσης καί ὑπερκειμένης καί ἁπλουστάτης ἁγιότητος

καί κυριότητος καί βασιλείας καί θεότητος εἶναι πᾶσαν

ἀγαθήν πρόνοιαν, θεωρόν καί συνυχικήν τῶν προνοουμένων,

ἑαυτήν ἀγαθοπρεπῶς ἐπιδιδοῦσαν πρός ἐκθέωσιν τῶν

ἐπεστραμμένων»21.

Και επεξηγεί ο Παλαμάς ως εξής:

«Ἡ τοίνυν ἐκ τῆς ὑπερκειμένης καί ὑπερεχούσης και

ἁπλουστάτης ἁγιότητος καί κυριότητος καί βασιλείας καί θε-

ότητος (δηλαδή τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ. ἐκείνη γάρ ἁπλουστάτη

τέ έστιν, ὡς παντάπασιν ἀμέριστος, καί διά τό καθ’ἑαυτήν

ὑπερώνυμος εἶναι καί ἀνώνυμος μεθ’ ὑπεροχῆς, ἐκ πασῶν

καλεῖται τῶν οἰκείων ἐνεργειῶν), ἡ γοῦν ἐξ ἐκείνης ἀγαθή

19 Ησ. 11,2. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 41,3, PG 36,4312. 20 Γρ.Παλαμά, Γ’προς Ακίνδυνον 15. 21 Διονυσίου Αρ., Περί θείων ονομάτων 123, PG3, 972Α

322

πρόνοια καί θεότης ὀνομαζομένη ὡς πάντων ἔφορος καί πάν-

των θεωρός, τί ἄλλο ἤ τοῦ Θεοῦ ἐνέργειά ἐστιν, ἀλλ’ οὐκ

οὐσία, τῷ ἐξ ἐκείνης εἶναι τῆς οὐσίας ἐκείνης διαφέρουσα καί

ὑπερεχομένη παρ’ ἐκείνης ὡς αἰτίας οὔσης καί

ὑπερωνύμου»22. Στη συνέχεια ο άγιος της ησυχίας παραθέτει

πάρα πολλά χωρία από το Διονύσιο, Μάξιμο τον Ομολογη-

τή, Μ. Αθανάσιο, Μ. Βασίλειο, Γρηγόριο το Θεολόγο και

Νύσσης23.

Επειδή και ο Ιωσήφ Καλόθετος χρησιμοποιεί και αν-

τλεί από τον ίδιο ακένωτο θησαυρό των Πατέρων, θα παρα-

κολουθήσουμε στη συνέχεια τον ίδιο το μέγα Ορθόδοξο Πα-

τέρα.

Παραθέτει ο Ιωσήφ από τον Διονύσιο τα εξής: «Θεό-

της ἡ πάντα θεωμένη πρόνοια καί ἀγαθότης παντελεῖ καί

πάντα περιθέουσα καί συνέχουσα καί ἑαυτῆς ἀποπληροῦσα

καί ὑπερέχουσα πάντα τά τῆς προνοίας αὐτῆς

ἀπολαύοντα»24. Και πάλι ο Διονύσιος θεότητα λέει το θεοπο-

ιόν δώρο ως εξής: «Καί τί δεῖ περί τούτων λέγειν; Ὅπου γέ τι-

νες τῶν θείων ἡμῶν ἱεροδιδασκάλων καί τῆς αὐτοαγαθότητος

καί θεότητος ὑποστάτην φασί τόν ὑπεράγαθον καί ὑπέρθεον,

αὐτοαγαθότητα καί θεότητα λέγοντες εἶναι τήν ἀγαθοποιόν

καί θεοποιόν ἐκ Θεοῦ προεληλυθυῖαν δωρεάν, καί

αὐτοκάλλος τήν αὐτοκαλλοποιόν χύσιν, καί ὅλον κάλλος καί

μερικόν κάλλος καί ὅλως καλά καί ἐν μέρει καλά καί ὅσα

ἄλλα κατά τόν αὐτόν εἴρηται καί εἰρήσεται τρόπον δηλοῦντα

προνοίας καί ἀγαθότητος μετεχομένας ὑπό τῶν ὄντων ἐκ

Θεοῦ τοῦ ἀμεθέκτου προϊούσας ἀφθόνῳ χύσει και

22 Γ’ Προς Ακίνδυνο 12. 23 Το υπερκειμένη της θείας ουσίας το χρησιμοποιεί και ο Νύσσης δύο

φορές στο, Κατ’Ευνομίου 12, PG 1105Α και C. Ο Παλαμάς δεν υιοθέτησε

τελικά τους όρους υπερκειμένη και υφειμένη. 24 Διονυσίου Αρ., Περί θείων ονομάτων, 12, 2, PG, 969 Βλ. και Καλόθετου

Λόγος 3, 10, 191-193.

323

ὐπερβλυζούσας, ἵν’ ἀκριβῶς, ὁ πάντων αἴτιος ἐπέκεινα πάν-

των ᾖ»25. Και πάλιν: «Πῶς ὁ πάντων ἐπέκεινα καί ὑπέρ θεαρ-

χίαν ἐστί καί ἀγαθαρχίαν; Εἰ θεότητα και ἀγαθότητα νοήσαις

αὐτό τό χρῆμα τοῦ ἀγαθοποιοῦ καί θεοποιοῦ δώρου καί τό

ἀμίμητον μίμημα τοῦ ὑπερθέου καί ὑπεραγάθου, καθ’ ὅ θεού-

μεθα καί ἀγαθυνόμεθα. Καί γάρ, εἰ τοῦτο ἀρχή γίνεται τοῦ

θεοῦσθαι καί ἀγαθύνεσθαι τοῖς θεουμένοις καί ἀγαθουμένοις,

ὁ πάσης ἀρχῆς ὑπεράρχιος καί τῆς οὕτω λεγομένης θεότητος

καί ἀγαθότητος, ὡς θεαρχίας καί ἀγαθαρχίας ἐστίν

ἐπέκεινα»26.

Ακολούθως ο Ιωσήφ υπενθυμίζει στον Ακίνδυνο ότι

«τό δέ πῶς καί τίνι τρόπῳ ὑπέρκειται, πολλάκις τοῦτο κάλ-

λιστα διευκρινηθέν ἀκούσας οὐδαμῶς βελτίων σαὐτοῦ γεγέ-

νησαι, οὐδέ καθυφῆκάς τι τῆς παρά τό εἰκός ἐνστάσεως. Καί

πάλι ὁ αὐτός οὕτω διέξεισιν. <Αὐτοεῖναι καί αὐτοζωήν καί

αὐτοθεότητά φαμεν, ἀρχικῶς μέν καί θεϊκῶς καί αἰτιατικῶς

τήν μίαν πάντων ὑπεράρχιον καί ὑπερούσιον ἀρχήν καί

αἰτίαν, μεθεκτῶς δέ τάς ἐκδιδομένας ἐκ Θεοῦ τοῦ ἀμεθέκτου

προνοητικάς δυνάμεις, τήν αὐτοουσίωσιν, αὐτοζώωσιν,

αὐτοθέωσιν, ὧν τά ὄντα οἰκείως ἑαυτοῖς μετέχοντα καί ὄντα

καί ζῶντα καί ἔνθεα καί ἔστι καί λέγεται»27.

25 ο.π. 11,6, PG 3,956ΑΒ και Καλόθετου ο.π. στ.195-204. 26 Διονυσίου Αρ., Επιστολή 2, PG3, 1068Α-1069Α. 27 Διονυσίου Αρ., Περί θείων ονομάτων 11, 6, PG3, 953D-956A.

324

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

Οι αρνητές της θέωσης-αρνητές και της Ανάστασης

του Κυρίου Άνσελμος και Προτεστάντες

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο πάγκαλος Ιωσήφ

Καλόθετος1 και οι άλλοι αγιορείτες ησυχαστές δε γνώριζαν

ότι για τη Δύση, που εκπροσωπούσε ο Βαρλαάμ, η ανάσταση

του Κυρίου δεν έπαιζε κανένα ρόλο στη σωτηρία του αν-

θρώπου, εφόσον κατ’αυτούς το έργο του Χριστού τελείωσε

με τη σταυρική του θυσία, η οποία ικανοποίησε τη θεία δικα-

ιοσύνη. Αργότερα θα δούμε ότι και πολλοί προτεστάντες

καθηγητές της θεολογίας ευθέως αρνήθηκαν και την ανάσ-

ταση και τα θαύματα του Κυρίου. Δια τούτο οι άγιοι ησυχασ-

τές, μη γνωρίζοντας ότι ήταν δυνατόν χριστιανοί και μάλισ-

τα μοναχοί να αρνούνται την ανάσταση, ανάληψη, επιφοί-

τηση του Αγίου Πνεύματος και παραμονή της Αγίας Τριάδος

εντός της ζωής των ανθρώπων, αγωνίζονται να προσδιορί-

σουν τι ακριβώς είναι η θέωση, τι δέχονται και τι αισθάνον-

ται οι άνθρωποι με τη μέθεξη από τον Αναστημένο και δι-

αρκώς συνυπάρχοντα, μεθ’ημών πάσας τας ημέρας,2 όπως ο

ίδιος περιέγραψε «καθώς σύ, Πάτερ, ἐν ἐμοί κἀγώ ἐν σοί, ἵνα

καί αὐτοί ἐν ἡμῖν ὦσιν»3.

Αυτή ακριβώς είναι η πεμπτουσία της Καινής Διαθή-

κης και αυτή είναι η θέωση, η οντολογική συνύπαρξη Αγίας

Τριάδος και πιστών στην ενιαία εκκλησία Αγίας Τριάδος και

1 Ο Γρ. Παλαμάς λέει ότι ο Ιωσήφ είναι: «τά πάντα καλός κἀγαθός καί τήν

πολιτείαν εἴπερ τις θεοφιλής καί ἡμῖν διά τοῦτο προσφιλής», επιστολή

προς Ακίνδυνο 14 (1, 6, 218-219). 2 Ματ.28,20. 3 Ιω.17,21.

325

πιστών, όπως καθόρισε ο αψευδής: «Ἐγώ ἐν τῷ Πατρί μου

καί ὑμεῖς ἐν έμοί κἀγώ ἐν ὑμῖν»4 καί «κἀγώ ἐρωτήσω τόν

Πατέρα καί ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ

μεθ’ὑμῶν εἰς τόν αἰῶνα, τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας»5. Η δε

προσωπική θέωση του κάθε πιστού προέρχεται από το εξής:

«ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τόν λόγον μου τηρήσει καί ὁ Πατήρ μου

ἀγαπήσει αὐτόν, καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ’

αὐτῷ ποιησόμεθα»6. Σ’αυτό ακριβώς το πνεύμα είναι γραμ-

μένη όλη η Καινή Διαθήκη και όλοι οι Απόστολοι τονίζουν

και ξανατονίζουν «ὅτι τό σῶμα ὑμῶν ναός τοῦ ἐν ὑμῖν ἁγίου

Πνεύματος ἐστιν»7.

Όλη η Δύση ανεξαιρέτως αρνείται πεισματικά αυτή

την πραγματική, οντολογική παρουσία του Θεού στη ζωή

των ανθρώπων και τούτο για δύο λόγους, οι οποίοι προέρ-

χονται, όπως είπαμε, από τα εξής πλατωναριστοτελικά μυ-

θολογικά δόγματα: 1ο: Δογματίζουν αυθαίρετα ότι ο Θεός

είναι το πρώτο κινούν ακίνητο, που δεν μπορεί να έχει

πραγματική σχέση με τον κόσμο, διότι, αν είχε, δε θα ήταν

τέλειος και 2ο: ισχυρίζονται, όπως είδαμε, στις πρώτες εκατό

σελίδες, ότι ό,τι υπάρχει ακόμη και στο Νου του Θεού αυτό

ενυπάρχει αυτόματα, ανεξήγητα, μυστηριωδώς και χωρίς

την έγκριση ή θέληση του Θεού και στο νου ορισμένων και

αυτό είναι γι’αυτούς η θέωση και η ευδαιμονία και η σωτη-

ρία και κατ’επέκταση το αχρείαστο πλέον του Θεού

γι’αυτούς είναι αυτονόητο.

Επειδή όμως, όπως δέχονται οι πάντες σήμερα εκτός

από ελάχιστους βλαμμένους, δεν μπορεί να γεννηθεί κά-

ποιος πάνσοφος και παντογνώστης, όσο και ο Θεός, επόμενο

είναι ότι ο καθένας που υπέστη αυτή τη βλάβη εκείνος είναι

4 Ιω.14,20. 5 Ιω.14, 16-17. 6 Ιω.14,23. 7 Κορ.α’ 6, 19 και 3,16.

326

και ο κατασκευαστής ενός Θεού κομμένου, ραμμένου στα

μέτρα του και τις ανομολόγητες επιθυμίες του.

Είδαμε ότι ο Ευνόμιος έλεγε πως γνώριζε την ουσία

του Θεού καλύτερα από Εκείνον και έτσι αντιστρέφοντας εξ

ολοκλήρου την Αγία Γραφή παρουσίασε τον Υιό και το Άγιο

Πνεύμα ως κτίσματα και προέτρεψε να μην ακούει ο χριστι-

ανός το Χριστό! Όμως έπεσαν πάνω του οι Καππαδόκες και

μετά όλη η φιλοσοφούσα και θεολογούσα τότε οικουμένη

και τον γελοιποίησαν. Το ίδιο έγινε και με τους άλλους αιρε-

τικούς. Αργότερα ο Βαρλαάμ, Ακίνδυνος και Γρηγοράς, οι

οποίοι επίσης καυχιόταν ότι έχουν αυτόματα στο νου τους

όλη την αλήθεια, που έχει και ο Θεός, αρνήθηκαν όχι μόνο

την πεποίθηση των ησυχαστών αλλ’ όλων των Ορθοδόξων,

η οποία ήταν θεμελιωμένη πριν από 1341 έτη και η οποία

στηριγμένη στην Αγία Γραφή έλεγε ότι η γνώση του Θεού

προέρχεται από την εμπειρική έρευνα, από τα εμπειρικά βι-

ώματα του κάθε πιστού και από την οντολογική συνάντηση,

μέθεξη Θεού και πιστών μέσα στην ενιαία εκκλησία Αγίας

Τριάδος και πιστών. Τα αποτελέσματα αυτής της συνάντη-

σης ήταν και είναι η θέωση των πιστών και η γνώση, η α-

νέκφραστη αίσθηση της θείας ελλάμψεως, η οποία δεν είναι

μια αφηρημένη υποθετική σκέψη, που έχει άπαξ διά παντός

ή προ της γεννήσεώς του ή μετά τη γέννηση του ο κάθε με-

ταφυσικός ιδεαλιστής μωρολόγος αλλ’ είναι έλλαμψη υποσ-

τατικού (πραγματικού) φωτός «ἐν ταῖς ψυχαῖς βεβαία καί

διηνεκής» ενεργουμένη υπό της «δυνάμεως τοῦ ἀγαθοῦ

Πνεύματος… δι’ οὗ πᾶσά τε γνῶσις ἀποκαλύπτεται, καί

πρός ἀλήθειαν Θεός τῇ ἀξίᾳ καί φιλουμένῃ ψυχῇ γνωρίζετα-

ι»8. Άξια και φίλη ψυχή στην οποία γνωρίζεται ο Θεός είναι

8 Μακαρίου του Μεγάλου, Περί Ελευθερίας νοός. Λόγος PG34, 936D-937B.

Βλ. Χ. Σταμούλη, Περί φωτός, εκδ. Το Παλίμψηστο Θεσ/νίκη 1999, σ.52-

53κ.εξ.

327

εκείνη που τηρεί τις εντολές Του και αγωνίζεται να φθάσει

την ανιδιοτελή αγάπη.

Το πλήρες κείμενο του θείου Μακαρίου έχει ως εξής:

«Ἡ τοιαύτη, φησι, τοῦ Πνεύματος ἔλλαμψις, οὐχ οἶον νοημά-

των μόνον ἀποκάλυψίς ἐστι καί φωτισμός χάριτος, ὥσπερ

εἴρηται, ἀλλ’ ὑποστατικοῦ φωτός ἐν ταῖς ψυχαῖς βεβαία καί

διηνεκής ἔλλαμψις. τό γάρ εἰπεῖν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι ὅς

ἔλαμψεν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν … καί τό ἐσημειώθη ἐφ’ ἡμᾶς

τό φῶς τοῦ προσώπου σου, καί τά λοιπά, τήν αὐτήν

ἀκολουθίαν τοῦ σκοποῦ παρίστησιν. Και τῷ μακαρίῳ δέ

Παύλῳ φησί τό ἐλλάμψον ἐν τῇ ὁδῷ φῶς, δι’ οὗ καί εἰς τρίτον

οὐρανόν ἦρται, καί μυστήριον ἀλαλήτων ἀκουστής γίνεται, οὐ

νοημάτων τις καί γνώσεως φωτισμός ἀλαλήτων ἀκουστής γί-

νεται τοῦ ἀγαθοῦ τις καί γνώσεως φωτισμός ἦν, ἀλλά δυνά-

μεως τοῦ ἀγαθοῦ Πνεύματος, καθ’ ὑπόστασιν ἐν τῇ ψυχῇ

ἔλλαμψις… δι’ οὗ πᾶσά τε γνῶσις ἀποκαλύπτεται, καί πρός

ἀλήθειαν Θεός τῇ ἀξίᾳ καί φιλουμένῃ ψυχῇ γνωρίζεται»9.

«Σε τούτο το σημείο» λέει ο Χρ. Σταμούλης, «είναι ση-

μαντικό να τονίσουμε ότι ιδιαίτερη σημασία για τη ερμηνεία

του παραπάνω κειμένου έχουν οι εκφράσεις: α)

<…ὑποστατικοῦ φωτός ἐν ταῖς ψυχαῖς βεβαία καί διηνεκής

ἔλλαμψις”, β) <… καθ’ ὑπόστασιν ἐν τῇ ψυχῇ ἔλλαμψις…>

και γ) <… πρός ἀλήθειαν….>.

Τον <μακαριανό> όρο <υποστατικόν φως> ερμηνεύει ο

Γρ. Παλαμάς. Γράφει σχετικά: “Ὑποστατικόν δέ εἶπεν, ἵν’

ἐμφράξη τά στόματα τῶν τήν γνῶσιν μόνον οἰομένων φωτισ-

9 ο.π. Πρβλ. Γρ. Παλαμά, Τριάδες 1,3,7, επιμ. Π. Χρήστου, τόμ.Α’, σ.41712-22.

του ιδίου Τριάδες 3,2,1, επιμ. Π. Χρήστου, τόμ.Α’, σ.6561-22. Φιλ.Κοκκίνου,

Λόγος 10, εκδ. Δ. Καϊμάτη, σ.378500-379573. Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Ερμη-

νεία ή Υπόμνημα εις το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον 10, PG74, 289Β: «… ὡς οὐ

κατά μόνην τήν ἐν εἰδήσει νοουμένην ἐπίγνωσιν ἑαυτόν ἐμφανίσει τοῖς

γνησίοις, ἀλλ’ ἐξαίρετός τις αὐτοῖς καί οὐχί τοῖς ἄλλοις ἐντριβής ὁ τῆς

ἐλλάμψεως ὑπάρξει τρόπος».

328

μόν καί περιτρεπόντων τήν τῶν πολλῶν διάνοιαν, καί πρό τῶν

ἄλλων τήν οἰκείαν τῷ μεταλαμβάνειν εἰς τήν γνῶσιν παρεξη-

γουμένους πᾶν ὅτιπερ ἄν εἴποι τις περί ἐκείνου τοῦ φωτός.

Ἐγώ δέ καί τήν γνῶσιν παρωνύμως ἀπ’ ἐκείνου λεγομένην

οἶδα φῶς, ὡς ὑπ’ αὐτοῦ χορηγουμένην, ὅ καί ἀνωτέρω εἶπον”10.

Είναι σαφές ότι στην προκειμένη περίπτωση ο όρος

<υποστατικόν>, αναφερόμενος στο θείο φως, δηλώνει το τέ-

λειον, το βέβαιον και το διηνεκές της ελλάμψεως του Πνεύ-

ματος, σε αντίθεση με την απλή αποκάλυψη των νοημάτων,

που στη σκέψη πολλών ταυτίζει το φωτισμό με τη γνώση.

Και η γνώση είναι φως, αλλά το φως δεν είναι μόνο γνώση.

Αν συνδεθεί η ερμηνεία αυτή του αγίου Γρηγορίου με τις εκ-

φράσεις <καθ’ ὑπόστασιν ἐν τῇ ψυχῇ ἔλλαμψις>, και <πρός

ἀλήθειαν>, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το <υποστατικόν> αν-

τιπαραβαλλόμενο στο <ανυπόστατον>… δηλώνει το πραγ-

ματικό, το αληθές, αυτό που δεν είναι φάσμα ή ιδέα, αλλά

πράγμα, όχι ως αυθυπόστατο, αλλά ως ενυπόστατο, δηλαδή

το «θεωρούμενον εἰς ἄλλου ὑπόστασιν»11.

Αυτό ακριβώς είναι το πνεύμα της Αγίας Γραφής, των

Πατέρων, των Ησυχαστών και των Ορθοδόξων.

Ας παρακολουθήσουμε την εκτροπή της Δύσης από

τους ίδιους τους «θεολόγους» της, οι οποίοι αρνούνται και

την Ανάσταση του Κυρίου και τα θαύματα και την παντοτι-

νή παρουσία Του μέσα στην ιστορία. Αν δε γνωρίσουμε αυτή

τη διαστροφή της Δύσης ούτε τον Καλόθετο-ησυχαστές ούτε

φιλοσοφία, θεολογία και επιστήμη μπορούμε να παρακολο-

υθήσουμε ή να κάνουμε, διότι η ολοκληρωτική υποταγή της

δυτικής σκέψης στον πλατωναριστοτελισμό επέφερε την τε-

10 Τριάδες 1,3,7, επιμ. Π. Χρήστου, τόμ.Α’, σ.41722. βλ.Ι.Ρωμανίδη, Ρωμαίοι

ή Ρωμηοί Πατέρες της Εκκλησίας, τόμ.πρώτος, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλο-

νίκη, 1984, σ.34210-17 και Χρ. Σταμούλη ο.π.σ.54. 11 Χρυσοστόμου Σταμούλη μν.ερ.σ. 54-55. Τις ίδιες ακριβώς θέσεις αναπ-

τύσσει και ο Ιωσήφ Καλόθετος.

329

λική καταστροφή και διαστροφή τόσο της δημοκρατικής ελ-

ληνικής σκέψης όσο και της Καινής Διαθήκης με τα παρανο-

ϊκά τερατουργήματα, που θα παρακολουθήσουμε στη συνέ-

χεια. Και τούτο έγινε εκεί, διότι για πάρα πολλούς αιώνες

δεν υπήρχε καν οποιαδήποτε δυνατότητα στους πολίτες ού-

τε ελέγχου ούτε κριτικής αυτών των παραλογισμών που δη-

μιούργησαν (Αυγουστίνος, Άνσελμος, Ακινάτης), που δογ-

ματοποίησαν οι παπικοί και εφάρμοσαν στην πράξη δια της

πυράς.

Η Δύση με τον Καρλομάγνο και τους υπόλοιπους

βαρβάρους κατακτητές ήθελαν μια κυρίαρχη ιδεολογία που

θα επέβαλε μια καθολική υποταγή κάθε πτυχής του αν-

θρώπινου βίου, ατομικής και συλλογικής στα βαρβαρικά ο-

λοκληρωτικά καθεστώτα εκείνα που δημιούργησαν οι ορδές

και τα στίφη των κατακτητών. Οι κατακτημένοι λαοί-

πολίτες δε θα έπρεπε να έχουν κανένα ανθρώπινο δικαίωμα

και καμιά γνώμη –σκέψη12.

Η ανάγκη λοιπόν για μια ιδιαίτερη, βαρβαρική εκδοχή

του χριστιανισμού συνοδευόταν με τις πολιτικές φιλοδοξίες

των Φράγκων. Το καίριο ιδεολογικό εύρημα ήταν η ανακά-

λυψη της θεολογίας του Αυγουστίνου, ο οποίος προσάρμοσε

τον χριστιανισμό στη νομική του σκέψη και στη νοησιαρχία,

(δηλαδή στον πλατωναριστοτελισμό) «με χονδροειδείς παρα-

νοήσεις των θεμελιωδέστερων αληθειών της χριστιανικής

εμπειρίας»13.

Αυτή η νοησιαρχία δε γίνεται κατανοητή διαφορετικά

παρά ως μεταφορά στη Δύση όλης της πλατωναριστοτελι-

κής μωρίας της προΰπαρξης της αλήθειας, της ενύπαρξης

αυτής στο νου ορισμένων μόνο και στη ταύτιστή της με τα

12 Βλ. Χρ. Γιανναρά, Ορθοδοξία και Δύση στη νεότερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος,

πρώτη επανέκδοση, Αθήνα 1992, σ.22-26. 13 ο.π.σ.31.

330

ονόματα. Αυτοί δε οι αντιεπιστημονικοί μύθοι δημιούργησαν

τα ολοκληρωτικά εκείνα καθεστώτα εκκλησιαστικά και πο-

λιτικά, τα οποία δεν έδιναν επί αιώνες κανένα δικαίωμα

στους πολίτες να αντιδράσουν στα τερατουργήματα που κα-

τασκεύασαν, διότι η πυρά γι’αυτούς ήταν Θεού δώρο για την

εξουσία.

Από τον Αυγουστίνο τον πλατωνιστή-πλωτινιστή αν-

τλεί η Δύση την ιδέα μιας θεοκρατικής πολιτείας (από το

βιβλίο του: De civitate Dei), μιας εξουσίας που υπηρετεί την

επιβολή της θείας δικαιοσύνης και κατατροπώνει τους εχ-

θρούς της εκκλησίας14. Αυτός αντικατέστησε το Θεό της α-

γάπης με ένα θεό σαδιστή που οργίζεται για την αμαρτία

των πρωτοπλάστων και διψάει ακόρεστα την ικανοποίηση

της δικαιοσύνης του και – κατά λογική συνέπεια – ευφραίνε-

ται από το βασανισμό, σταυρό και θάνατο του Υιού Του και

το βασανισμό των αμαρτωλών στην κόλαση15.

Απ’αυτόν ακόμη αντλεί την ιδέα ενός Θεού υποταγ-

μένου στις απαιτήσεις της αμείλικτης δικαιοσύνης Του, που

«προορίζει με τρόπο ανέκλητο τους ανθρώπους για τη σωτη-

ρία ή για την απώλεια. Τη μεταποίηση της σχέσης ανθρώπων

και Θεού σε μια μεταφυσική της συναλλαγής, όπου ο Θεός κα-

ταλογίζει ενοχές και ο άνθρωπος τις εξαγοράζει με αξιομισ-

θίες που πουλάει η παπική τυραννία»16.

Αυτοί όλοι οι αντιχριστιανικοί παραλογισμοί επεκτά-

θηκαν, ολοκληρώθηκαν και συγκεντρώθηκαν σε ένα ενιαίο

απάνθρωπο τερατούργημα, που βασιλεύει κυρίαρχα ακόμη

στη Δύση και αυτό είναι το “Cur Deus Homo” (CDH) (γιατί ο

Θεός έγινε άνθρωπος) του Άνσελμου Καντερβουρίας17, το

14 Βλ.ο.π. 15 Βλ.ο.π.σ. 53 και 66. 16 ο.π.σ. 31. 17 Βλ.σ. 60, της παρούσης, εκεί γίνεται λόγος για τις πολιτικές επιπτώσεις

αυτού, εδώ θα το δούμε σε σχέση με τη θέωση.

331

πνεύμα του οποίου επιχείρησε να μεταφέρει στην Ορθοδο-

ξία ο Βαρλαάμ.

Κατ’αυτό το τελείως αντιχριστιανικό τερατούργημα,

που είναι ανάπτυξη και πραγμάτωση πλατωνισμού, αυγο-

υστινισμού ο Θεός Πατέρας, αφού ικανοποιείται σα σαδισ-

τής με το σταυρικό θάνατο του Υιού Του, δεν έχει, δε χρειά-

ζεται να έχει καμία σχέση με τον άνθρωπο ούτε και ο Χρισ-

τός, εφόσον τελείωσε τις υποχρεώσεις Του με την ικανοποί-

ηση του Πατρός Του, το δε Άγιο Πνεύμα, ήταν προ πολλού

εκτός του παπισμού. Δια τούτο η Ανάσταση, η Ανάληψη, η

επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος και η διαρκής παραμονή

της Αγίας Τριάδος στη ζωή των ανθρώπων έγιναν για τη

Δύση ακατανόητα, αχρείαστα, ανεπίτρεπτα, παράλογα και

μυθικές διηγήσεις των Αποστόλων, οι οποίοι παρουσιάζον-

ται ως απατεώνες από πολλούς δήθεν μεγάλους προτεστάν-

τες καθηγητές θεολόγους ερμηνευτές και βιογράφους του

Χριστού, όπως θα δούμε πιο κάτω.

Σ’αυτή τη διαστροφή Άνσελμου-Δύσης υπάρχουν όλοι

οι δυνατοί παραλογισμοί που προέρχονται από την πλατω-

ναριστοστελική μωρία της ενύπαρξης στο νου κάποιου διεσ-

τραμμένου όλης ανεξαιρέτως της αλήθειας συμπεριλαμβα-

νομένης και εκείνης που έχει σχέση και με το είναι του Θεού

και το πώς θέλει και ενεργεί Εκείνος.

Όπως παρουσιάζει ο καθηγητής Δ. Τσελεγγίδης το

Cur Deus Homo φαίνεται ότι ο Άνσελμος στην «επιστημονι-

κή» μέθοδό του χρησιμοποιεί μόνο τη λογική ως μοναδικό

αποδεικτικό μέσο: “sola ratione”18.

Όμως αυτή η δήθεν «λογική» του Άνσελμου εμπεριέ-

χει όλες τις μωρίες των πλατωναριστοτελικών και δείχνει σε

18 Βλ. Δ. Τσιλεγγίδη, Η ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης κατά τον Άν-

σελμο Καντερβουρίας, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, Ανατύπωση 2006,

σ.23.

332

τι παρανοϊκότητες μπορεί να οδηγήσει αυτή η παραφροσύ-

νη, εφόσον διατείνεται ότι:

1. Η «λογική» αποτελεί οντολογικό γνώρισμα του ανθρώ-

που19. Τούτο σημαίνει ότι μέσα στο νου του ανθρώπου

ενυπάρχει όλη η αλήθεια.

2. Προσδίδει ο Άνσελμος στη «λογική» του μεταφυσικές δι-

αστάσεις. Τούτο σημαίνει ότι a priori (εκ των προτέρων)

γνωρίζει και στη συνέχεια προσδιορίζει και το είναι-

ουσία του Θεού και τις κινήσεις Του σε τέτοιο βαθμό που

να ισχυρίζεται ανερυθρίαστα: «Ό,τι κάνει ο Θεός πρέπει

να είναι λογικό»20.

3. Αυτός ο ισχυρισμός του Άνσελμου (κοινός στους Πλά-

τωνα, Πλωτίνο, Ευνόμιο, Αυγουστίνο και Βαρλαάμ,

Γρηγορά) επέφερε και την παντελή υποταγή του Θεού

στις ανομολόγητες βλέψεις όχι μόνο αυτού του ίδιου

αλλά και των βαρβάρων κατακτητών της δυτικής Ρω-

μιοσύνης.

4. Οι «λογικές αναγκαιότητες», που επιβάλλει ο Άνσελμος

στο Θεό μέχρι να τον εκδιώξει τελείως από τη ζωή των

ανθρώπων, είναι τόσες όσες χρησιμοποιείται στο CDH

και ο όρος “ratio” (λογική). Ο όρος “ratio” χρησιμοποιεί-

ται 107 φορές21.

5. «Ως βασικά χαρακτηριστικά της «επιστημονικής» μεθό-

δου του Άνσελμου θα μπορούσαν να κατονομαστούν τα

εξής:

α) ο αποκλεισμός της Αγίας Γραφής ως αποδεικτικού μέ-

σου,

β) η απόδειξη μόνο με τη λογική (sola ratione)

19 Βλ.ο.π.σ.32. 20 ο.π.σ.30 βλ. και CDH1,8. 21 Βλ.ο.π.σ.24 σημ.30.

333

γ) η λογική αναγκαιότητα (ratio necessaria) στην αποδεικ-

τική διαδικασία (‘έτσι πρέπει να είναι και δεν μπορεί να

είναι διαφορετικά’)

δ) η εκ των προτέρων (a priori) λογική απόδειξη, σε αντί-

θεση προς την πατερική εκ των υστέρων ιστορική από-

δειξη και

ε) η απολογητική σκοπιμότητα»22.

Όλοι αυτοί οι παραλογισμοί, όπως είδαμε, είναι πα-

ρόντες εκτός από τον Ευνόμιο και στους Βαρλαάμ, Ακίνδυνο

και Γρηγορά.

Οι «λογικές αναγκαιότητες»

1. Η «λογική αναγκαιότητα της δικαιοσύνης.

Ο Άνσελμος και η Δύση ταυτίζουν την ουσία του Θεού

με τη δικαιοσύνη Του23. Η θεία δικαιοσύνη, ενώ προφανέσ-

τατα είναι μια ιδιότητα του Θεού, αυτός την καθιστά ως μια

υπερδύναμη η οποία «αναγκάζει» το Θεό να απαιτήσει πλή-

ρη ικανοποίηση, την οποία παρέχει μόνο ο βίαιος θάνατος

του Χριστού24.

«Έτσι μια ενέργεια του Θεού, η δικαιοσύνη του, είναι

καθοριστική για τον προσδιορισμό του καθαυτό είναι του

Θεού»25. Αυτή δε η δικαιοσύνη του Θεού υποτάσσεται στις

βαρβαρικές εκδοχές της κοινωνίας εκείνης της εποχής. Ο

Χρ.Γιανναράς στο «Ορθοδοξία και Δύση στη νεότερη Ελλάδα

(εκδ.Δόμος, πρώτη επανέκδοση, Αθήνα 1992) από δυτικούς

συγγραφείς παρουσιάζει ως εξής τον κοινωνικό περίγυρο

του 11ου αιώνα από τον οποίο άντλησε ο Άνσελμος τις λεγό-

μενες δικαιϊκές σχέσεις:

22 ο.π.σ.34. 23 ο.π.σ.46. 24 Βλ.ο.π.σ.118. 25 ο.π.σ.46.

334

Michel ROUCHE: « Οι Ρωμαίοι κάτοικοι της Γαλατίας

θεωρούσαν τα γερμανικά φύλα (Βησιγότθιους, Βουργουνδούς

ή Φράγκους) ένα συμφερτό βαρβάρων και σκλάβων, που μονα-

δική τους υποχρέωση θα ήταν να υποταχθούν στη Νέα Ρώμη,

την Κωνσταντινούπολη. Το ίδιο και ο Γρηγόριος της Τουρώνης

(538-594), που στην Εκκλησιαστική Ιστορία των Φράγκων επί-

τηδες επιφυλάσσει τον όρο δημοκρατία μόνο για τη Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία της Ανατολής. Η δημοκρατία, η res publica, έννο-

ια που προϋποθέτει μια κάποια αφαιρετική ικανότητα σκέψης,

δεν μπορεί να κατανοηθεί από τους Βαρβάρους. Δεν υπάρχει

κράτος βαρβαρικό, αφού η βαρβαρότητα, έννοια υποκειμενική

που δεν καλύπτει οπωσδήποτε μόνο τους Γερμανούς αλλά και

τους Κέλτες της Βρεττάνης και τους αλλοτριωμένους Ρωμαί-

ους της Γαλατίας, είναι στίφη στρατιωτών που θηριώνονται

με την παραμικρή βρισιά και δεν γνωρίζουν παρά συναισθή-

ματα βίας. Είναι άνθρωποι ωμής σκαιότητας, που εύκολα γί-

νονται τύφλα στο μεθύσι… και λεηλατούν τα πάντα αφήνον-

τας γύρω τους μόνο άδεια γη. Στις φυλές αυτές η εξουσία έχει

καταγωγή μαζική, θεία και στην πραγματικότητα πολεμική.

Ασκείται από τον βασιλιά … Ασταθέστατο αμάγαλμα ενός

Heer-König αναγκασμένου να νικάει για να διατηρήσει την αυ-

θεντία του….» (Histoire de la vie prievée, I: De l’ Empire

romain á l’ an mil, Pari, Editions du Seuil, 1985, σ. 405-406 και

Γιανναρά ο.π.σ.41).

Georges DUBY: «Η Δύση το έτος 1000. Σε σύγκριση με το

Βυζάντιο είναι ένας κόσμος αγροίκος, απέραντα φτωχός, απέ-

ραντα στερημένος… Τρώνε χόρτα, ρίζες, ευκαιριακές τροφές

που τις ξεριζώνουν στο δάσος … Οι άνθρωποι κυνηγούν ο ένας

τον άλλο για να φαγωθούν μεταξύ τους και πολλοί στραγγά-

λιζαν συνανθρώπους τους για να τραφούν με ανθρώπινο κρέ-

ας όπως οι λύκοι…. Ο 11ος αιώνας, για τις φυλές της δυτικής

Ευρώπης, ήταν η στιγμή μιας αργής εξόδου από τη βαρβαρό-

τητα… Αυτοί που καταδιώκουν τους αιρετικούς και τους οδη-

335

γούν στο δήμιο για να αφανίσει η φωτιά τα σπέρματα της δι-

αφθοράς που διαδίδουν, αυτοί οι ίδιοι παριστάνουν στις εικό-

νες τους τη Βασιλεία του Θεού σαν μια πολιορκημένη ακρόπο-

λη, όπου οι ουράνιες δυνάμεις αποκρούουν διαρκώς την έφοδο

των δυνάμεων του κακού…. Όλοι με όπλα, θωρακισμένοι κι

όμως, η Δύση του 11ου αιώνα ζει μέσα στο φόβο… Κάποιες ρω-

μανικές νωπογραφίες παριστάνουν ένα Χριστό θηριώδη να

κρατάει ανάμεσα στα σφιγμένα του δόντια το μαχαίρι της δι-

καιοσύνης και της νίκης» (Adolescente de la Chrétienté

Occidentale 980-1140, Genéve, Editions Skira, 1967, σ. 7, 8,73

και Γιανναρά ο.π.σ.42).

Απ’αυτόν ακριβώς τον κοινωνικό περίγυρου άντλησε

ο Άνσελμος όχι μόνο το πνεύμα της δικαιοσύνης αλλά και

της τιμής και της θείας τάξης ή της παγκόσμιας τάξης που ο

ίδιος κατασκεύασε για να εξορίσει το Θεό και να επιβάλει

τον παπακαισαρισμό ή καισαροπαπισμό. Τα ίδια θα γινόταν

και στην καθ’ ημάς Ανατολή αν δεν υπήρχαν οι Πατέρες και

οι Ησυχαστές και όλη η κοινή γνώμη των Ορθοδόξων.

2. Η τιμή του Θεού (honor Dei)

Από αυτό λοιπόν το γερμανικό-φραγκικό Δίκαιο άν-

τλησε ο Άνσελμος το ιδεολογικό υπόβαθρο στο οποίο υπο-

τάσσει εκτός από τους ανθρώπους και το Θεό.

Έτσι η έννοια της «τιμής του Θεού» συνδέεται στενά

με τη δομή της βαρβαρικής κοινωνίας, η οποία κάνει κατα-

νοητό και το νομικό υπόβαθρο της τιμής αυτής, όπως υποσ-

τηρίζουν Harnack & G. Greshake26.

Κατ’ αυτό το δίκαιο ο φεουδάρχης παραχωρεί στον

υποτελή άρχοντα μέρος από το φέουδό του και δέχεται

απ’αυτόν την υπόσχεση υποταγής, την αναγνώριση της τι-

μής. Στη σχέση αυτή εντάσσεται και η βασιλική εξουσία έτσι

26 Βλ.ο.π.σ.49-50.

336

ώστε να φαίνεται ο βασιλιάς ως κορυφή μιας πυραμίδας φε-

ουδαρχών, η οποία διευρύνεται προς τα κάτω σε πολλά επί-

πεδα και συμπεριλαμβάνει βαθμιαίως όλες τις κοινωνικές

μονάδες μέχρι και τους δουλοπάροικους. Ως γνωστό στην

Ορθοδοξία ο θεσμός της δουλείας είχε απαγορευθεί, τον ε-

πανέφερε αυτό το «Δίκαιο»για το οποίο συζητάμε. Επομένως

δεν είχε δίκαιο ο Μαρξ όταν έλεγε ότι «ο χριστιανισμός δικα-

ίωσε τη δουλεία»27 και από τότε έγινε το σλόγκαν όχι μόνο

των κομμουνιστών αλλά και όλων των αυτοαποκαλούμενων

προοδευτικών της πλατωναριστοτελικής μεταφυσικής. Ό-

μως δεν τη δικαίωσε ο χριστιανισμός αλλ’ ο βαρβαρισμός

του μεσαίωνα, ο οποίος δεν είναι χριστιανισμός και αυτό ακ-

ριβώς αποσκοπούμε να δείξουμε.

Η κυριαρχία του Θεού έχει συλληφθεί από τον Άν-

σελμο κατά την αναλογία ενός Γερμανού βασιλιά, του οποί-

ου η τιμή εγγυάται τη γενική κατάσταση του «Δικαίου» της

δουλείας28.

3. Η τάξη της δημιουργίας (orde universi)

Κατά τον Άνσελμο η τιμή του Θεού φανερώνεται στην

τάξη της δημιουργίας και η ορθή τάξη διασφαλίζεται από

την «ύψιστη δικαιοσύνη».

Από εδώ και κάτω αυτός αντιγράφοντας Πλάτωνα29,

νεοπλατωνικούς και Αυγουστίνο οδηγεί στα όρια κάθε α-

πάνθρωπο παραλογισμο. Ισχυρίζεται αυτός ότι ο Θεός δημι-

ουργεί την ορθή τάξη του σύμπαντος30, τίποτε δεν αφήνει

27 Ο κομμουνισμός του ρηνανικού παρατηρητή, 1847, Πλειάς τ.ΙΙΙ, Πρβλ.

Σ. Ράμφον, Μαρτυρία και γράμμα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1984,σ.60. 28 Βλ. Δ. Τσελεγγίδη μν.εργ.σ.53. 29 Βλ.σελ.38,39 της παρούσης. 30 Βλ. CDH, I, 15.

337

καθεαυτό σε αταξία.31 Κάθε κτίσμα έχει «τη δική του προδι-

αγεγραμμένη τάξη». Τα λογικά κτίσματα μπορούν να αναγ-

νωρίζουν την τάξη και οφείλουν να συμπεριφέρονται ανά-

λογα προς αυτή την τάξη. Έτσι ο άνθρωπος έχει τη δυνατό-

τητα να αναγνωρίζει την «ορθότητα» της φυσικής και «λο-

γικής» τάξης. Όλα στη νοητή τάξη αυτού εξηγούνται έτσι

λογικώς και επειδή η τάξη αναγνωρίζεται από την ανθρώ-

πινη λογική, η οποία έχει την αναφορά της στην ίδια την ου-

σία του Θεού, η ανθρώπινη λογική καθορίζει το μέτρο εκεί-

νου που επιτρέπεται να είναι ή να μην είναι ο Θεός. Εδώ

ακριβώς πέφτει η μάσκα του κάθε μεταφυσικού μωρολόγου

τη στιγμή, που ομολογεί κυνικότατα ότι ο χθεσινός βάρβα-

ρος με τη «λογική»του καθορίζει το είναι –ουσία του Θεού,

χωρίς να υπάρχει απολύτως καμία δυνατότητα έστω και αν-

τιλόγου, διότι η πυρά περίμενε άσβεστη κάθε παραμικρή

αμφισβήτηση. Και ολοκληρώνοντας τον παροξυσμό του ο-

λοκληρωτικού παραλογισμού διαβεβαιώνει ότι η «λογική

της τάξης», που είναι «λογική της δικαιοσύνης»ισχύει απο-

λύτως. Γιατί «όποιος θελήσει να διαφύγει από τη διατάσσο-

υσα θέληση, καταλήγει κάτω από την τιμωρό θέληση του

Θεού»32. Ο άνθρωπος οφείλει να σέβεται τη θέση, που του

δόθηκε, δηλαδή οι δουλοπάροικοι κατά το 98% του πληθυσ-

μού έπρεπε «ευχαρίστως» ν’αποδεχθούν την υποταγή, ειδε-

μή «ο Θεός, η κοσμική και εκκλησιαστική εξουσία έχουν το δι-

καίωμα αλλά και την υποχρέωση της επιβολής αντιποίνων για

χάρη της δικαιοσύνης»33. Αυτός ο φασισμός της πυράς του

μεσαίωνα, του Χίτλερ, του Βελιγραδίου και της Βαγδάτης εί-

ναι ο τελικός σκοπός του Άνσελμου και δια τούτο διαστρεβ-

λώνει τόσο βάναυσα την Αγία Γραφή και φορτώνει στο Θεό

31 Βλ. CDH I, 12. 32 Βλ. CDH 1, 15 και Δ. Τσελεγγίδη μ.ε.σ.60. 33 Δ. Τσελεγγίδη, ο.π.σ.81 και CDH Ι, 24.

338

της ανιδιοτελούς αγάπης όλες τις δολοφονικότατες και εγ-

κληματικότητες απανθρωπίες των φασιστών. Αλυσοδένει

αυτός ο μεταφυσικός μωρολόγος, ο ολοκληρωτής κάθε ο-

λοκληρωτισμού το Θεό με απερίγραπτες αναγκαιότητες

μέχρις ότου τον καταστήσει αχρείαστο για τις ανθρώπινες

υποθέσεις. Ισχυρίζεται κυνικότατα, αντιεπιστημονικότατα,

αντιφιλοσοφικότατα και παράλογα ότι:

α. Ο Θεός είναι δέσμιος της βαρβαρικής δικαιϊκής τά-

ξης,

β. δεν μπορεί να κινηθεί πέρα από την τάξη αυτή, που

συλλαμβάνει ο ανεστραμμένος νους του,

γ. είναι «ανάρμοστο» για το Θεό να κάνει κάτι μη υπο-

κείμενο σ’αυτή την τάξη34,

δ. ο Θεός πρέπει να κινηθεί μέσα στις προδιαγραφές

του Άνσελμου,

ε. αυτή η τάξη εμφανίζεται ως κάτι τρίτο ανάμεσα στο

Θεό και τον άνθρωπο,35

στ. εμφανίζεται ακόμη αυτή η τάξη ως «προδιαγεγ-

ραμμένη» και οι άνθρωποι οφείλουν να συμπεριφέρονται

ανάλογα μ’αυτή, ειδεμή, κάθε εξουσία έχει «το δικαίωμα και

την υποχρέωση» να επιβάλλει αντίποινα.36

34 CDH, I,12 35 Βλ. Δ. Τσελεγγίδη, μν.έργ.σ.62. 36 Βλ. ο.π.σ.63,81. Οι Φράγκοι – βάρβαροι επίσκοποι κάνοντας πράξη την

παραπάνω φασιστική «θεολογία» διέστρεψαν το μυστήριο της εξομολό-

γησης σε τέτοιο όργανο φρικιαστικών δολοφονιών, που ανάλογο δε

βρίσκει κανείς σε καμία φυλή, όσο άγρια και ανελέητη κι αν είναι. Οι

Decani (καταδότες) και οι αρχιδιάκονοι συγκέντρωναν τους αμαρτωλούς

και αυτούς ακόμη τους απλούς πολίτες που διάβαζαν Αγία Γραφή στις

πλατείες και εκεί γινόταν οι φονικότατες εκτελέσεις μπροστά στο λαό.

Οι πολιτικές αρχές πρόσφεραν τις στρατιωτικές δυνάμεις για τις εκτελέ-

σεις. Και έτσι χαφιέδες και επίσκοποι κατά τον Άγιο Βονιφάτιο «έχυναν

339

Ο Δ. Τσελεγγίδης παρουσιάζοντας αυτό το τερατούρ-

γημα του Άνσελμου λέει, και πολύ σωστά, ότι «οι θέσεις αυ-

τού εξαρτώνται από τις φιλοσοφικές απόψεις της εποχής το-

υ»37,εποχή της τελικής επικράτησης στη Δύση της βαρβαρό-

τητας. Η βαρβαρική Δύση υιοθέτησε την απάνθρωπη, αντι-

φιλοσοφική, αντιεπιστημονική μεταφυσική του πλατωνα-

ριστοτελισμού της προΰπαρξης μιας παγκόσμιας θείας τά-

ξης απολύτως γνωστή σ’αυτούς, στον Αυγουστίνο, στον Άν-

σελμο, στο Θ. Ακινάτη, στον αλάθητο πάπα και έκτοτε

σ’όλους τους τυράννους και τους φασίστες-ναζί38. Πιστεύουν

δε πάρα πολλοί δυστυχώς μέχρι σήμερα ότι «στη φιλοσοφία

της τάξης αυτής είναι καθορισμένοι οι μεταφυσικοί και ε-

πιστημολογικοί όροι που την πλαισιώνουν»39. Όπως όμως

είδαμε στις πρώτες σελίδες αυτή η μεταφυσική είναι υποθε-

τικά μυθολογήματα –μωρολογήματα (έτσι ακριβώς τα εκ-

λάμβανε ο δημοκρατικός ελληνισμός ήδη από την εποχή

που τα πρωτοεξήγγειλε ο Σωκράτης) και δεν έχει καμμιά ε-

πιστημονική θεμελίωση, διότι απλούστατα στηρίζεται στους

μύθους της προΰπαρξης της αλήθειας και της ψυχής και εκεί

που προϋπήρχε η ψυχή των βλαμμένων γνώρισε όλη αυτή

την απάνθρωπη αλήθεια που μας παρουσίασαν. Οι Έλληνες

τους αποπήραν αυτούς, οι ημιμαθείς θεωρητικοί των βαρβά-

ρων τους παρέλαβαν, διότι έπρεπε να έχουν ένα «φιλοσοφι-

κό», «επιστημονικό», «θεολογικό» δήθεν άλλοθι για την ο-

λοκληρωτική υποδούλωση των κατακτημένων λαών. Σήμε-

ρα μόνο τα εξουσιαστικά κέντρα παπισμού, προτεσταντισ-

αίμα Χριστιανών και ειδωλολατρών αδιακρίτως». Ι. Ρωμανίδη, Ρωμιοσύ-

νη, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1975, σ.143, 144. 37 ο.π.σ.57. 38 Βλ.σ.38 και εξής της παρούσης. Ο Αυγουστίνος τη διδασκαλία για την

τάξη τη συνέθεσε στα έργα του: “ De ordine” & “ De civitare dei” βλ. Τσελ-

λεγγίδη, ο.π.σλ.58, σημ.2-7. 39 Βλ. Τσελεγγίδη, ο.π.σ.57.

340

μού και νέας τάξης πραγμάτων επιχειρούν με νύχια και με

δόντια να κρατήσουν αυτή την παραπάνω γενική απαν-

θρωπιά. Ακολουθώντας ο Άνσελμος αυτά τα φασιστικά κα-

κουργήματα υποτάσσει όλο το χριστιανισμό σ’αυτά μέχρι να

εξορίσει τελείως το Θεό από τη ζωή των ανθρώπων.

4. Η αμαρτία ως προσβολή της τιμής του Θεού και ως ανατ-

ροπή της τάξης της δημιουργίας.

Η προγονική και η κληρονομική αμαρτία «προσβάλ-

λει» την τάξη της δημιουργίας, ως κάτι διαφορετικό από τον

ίδιο το Θεό και «τραυματίζει την τιμή του Θεού». Η προσβο-

λή του Θεού είναι πραγματική και πλήρης, γιατί βλάπτει την

ενδοκόσμια τιμή του, την οποία αξιώνει ο Θεός απ’όλα τα

δημιουργήματά του.40 Έτσι ο κάθε αμαρτωλός οφείλει να

παράσχει ικανοποίηση στο Θεό για το αδίκημα της προσβο-

λής της τάξης του Άνσελμου. Σκοπός της ικανοποιήσεως του

Θεού είναι η «αποκατάσταση της ορθής τάξης» η οποία φα-

νερώνει στον κόσμο τη «δικαιοσύνη του Θεού»41.

5. Το πρόβλημα της αφέσεως της αμαρτίας με μόνη την ευσ-

πλαχνία του Θεού

Ο Άνσελμος αποκλείει ρητώς τη δυνατότητα αφέσεως

της αμαρτίας με μόνη την ευσπλαχνία του Θεού. Τι είναι αυ-

τό που εμποδίζει το Θεό να συγχωρήσει με μόνη την ευσ-

πλαχνία;42 Αυτός αφού υπέταξε το Θεό στις βαρβαρικές εκ-

δοχές της δικαιοσύνης, της τιμής και της τάξης, στη συνέχεια

τον υποτάσσει στις εξής παρανοϊκές αναγκαιότητες:

α) Ο Θεός δεν μπορεί να μην είναι δίκαιοις και δια το-

ύτο δεν μπορεί να είναι εύσπλαχνος43.

40 Βλ.ο.π.σ.67. 41 Βλ.ο.π.σ.69. 42 Βλ.ο.π.σ.73. 43 Βλ.ο.π.σ.76

341

β) Η «λογική δικαιοσύνη» ως εσωτερική αναγκαιότητα

του Θεού, καθιστά το Θεό, ανήμπορο να θέλει την άφεση με

μόνη την ευσπλαχνία!44

γ) Απαιτούνται για τη σωτηρία οι εξής όροι:

1. Η αποκατάσταση της τιμής του Θεού45 και της τάξης

της δημιουργίας.

2. Η δικαιοσύνη του Θεού δεν ικανοποιείται με τίποτε

άλλο παρά μόνο με την τιμωρία της αμαρτίας46.

3. Εξαρτημένος ο Θεός από την τάξη του Άνσελμου δεν

μπορεί να ενεργεί ελεύθερα αν προηγουμένως δεν ικανοποι-

ηθεί δια της επιβολής αντιποίνων47. Δηλαδή δεν μπορεί να

συγχωρήσει την αμαρτία χωρίς να λάβει την ανάλογη προς

το μέγεθος της αμαρτίας αντιπαροχή48.

4. Η δικαιοσύνη του Θεού υπαγορεύει και απαιτεί ικανο-

ποίηση για την αμαρτία. Ο Θεός εξαιτίας της δικαιοσύνης

του δεν μπορεί να συγχωρήσει, «αν δεν υπάρχει κάποιος,

που να δώσει στο Θεό για την αμαρτία του ανθρώπου κάτι

μεγαλύτερο απ’όλα, όσα υπάρχουν έξω από το Θεό».49

6. Το αξίωμα του Άνσελμου: «ικανοποίηση ή τιμωρία»

Ο Άνσελμος και σ’αυτή την περίπτωση αντιγράφει

και πάλι το βαρβαρικό Δίκαιο κατά το οποίο η επανόρθωση

της τραυματισμένης τιμής γίνεται ή με την τιμωρία του ενό-

χου ή με την ικανοποίηση (satisatio)50.

44 Βλ.ο.π.σ.77. 45 Βλ.ο.π.σ.78. 46 Βλ.ο.π.σ.80. 47 Βλ.ο.π.σ.81. 48 Βλ.ο.π.σ.85. 49 Βλ.ο.π.σ.86 και CDH II,6. 50 ο.π.σ.90.

342

Επειδή η αμαρτία κατ’αυτούς βλάπτει την τάξη του

είναι και της δικαιοσύνης, ο Θεός οφείλει να οδηγήσει την

αταξία σε τάξη51, γι’αυτό «δεν είναι πρέπον στο Θεό ν’αφήνει

την αμαρτία ατιμώρητη»52.

Όμως το κακό, στο οποίο περιέπεσε ο άνθρωπος με

την αμαρτία του (εννοείται την προγονική), μπορεί να αποτ-

ραπεί μόνο με την παροχή πλήρους ικανοποιήσεως, η οποία

επανορθώνει την τιμή του Θεού, σαν να ήταν ένας φύλαρ-

χος του μεσαίωνα! Έτσι είναι αναγκαία η ανάλογη ικανοποί-

ηση!53

Επειδή κατ’αυτόν ο Θεός απαιτεί ένα υποκατάστατο

ανάλογο προς το μέγεθος της αμαρτίας και επειδή ο άν-

θρωπος είναι ανίκανος να παράσχει την απαιτούμενη ικα-

νοποίηση για τη σωτηρία του, δια τούτο ο Θεός αποστέλλει

τον Υιό του, ο οποίος ως Θεάνθρωπος παρέχει αντιπροσω-

πευτικώς την ικανοποίηση με το σταυρικό θάνατό του και

επανορθώνει έτσι την τιμή του Θεού και τη διασπασμένη

σχέση του Θεού, με τον άνθρωπο54. Και εδώ ακριβώς επέρχε-

ται και το τέλος του Θεού και του Θεανθρώπου, αυτός ήταν

και ο τελικός σκοπός του Άνσελμου για να περάσει όλη η

φασιστική τρομοκρατία που προετοίμασε στον πάπα ή στον

καίσαρα. Όμως σήμερα τίθεται για όλη την Ορθοδοξία το

αμείλικτο ερώτημα, μετά τους ησυχαστές και τον Καλόθετο

δεν υπάρχουν άνθρωποι που να μπορούν να σκέφτονται ε-

λεύθερα και να αντιδράσουν δι’ όλων των δυνάμεών τους

κατά της άκρατης παραφροσύνης;

7. Η αναγκαιότητα της ενανθρωπίσεως

51 ο.π.σ.93. 52 CDH 3,12 και Τσελιγγίδη ο.π.σ.94. 53 Βλ. ο.π.σ.99. 54 Βλ.ο.π.σ.100-1001.

343

Ως μεταφυσικός μωρολόγος ο Άνσελμος και ως ακρα-

ίος μυθολόγος ρασιοναλιστής δογματίζει ότι ήταν «λογική

αναγκαιότητα» η σωτηρία του ανθρώπου δια του θανάτου

του Θεανθρώπου!55

Μάλιστα ανεπαίσχυντα ισχυρίζεται ότι «η αναγκαιό-

τητα της ενανθρωπίσεως είναι μια εσωτερική αναγκαιότητα

του είναι του Θεού».56

Η ενανθρώπιση κατ’αυτόν επιβαλλόταν για τους εξής

τρεις λόγους:α) την αναγκαιότητα αποκαταστάσεως της αν-

θρώπινης φύσης, β) την αναγκαιότητα εξόφλησης της ενοχής

και γ) την ανικανότητα του ανθρώπου για την εξόφληση της

ενοχής57.

Αυτός ο παρανοϊκός αυθαιρετολόγος παράγει την α-

ναγκαιότητα της υποστατικής ενώσεως από την «ικανοποί-

ση». Θεωρεί δηλαδή την παροχή ικανοποιήσεως στο Θεό ως

πρώτη και κύρια αναγκαιότητα για τη σωτηρία του ανθρώ-

που. Πάνω στην αναγκαιότητα αυτή θεμελιώνει «λογι-

κώς»την αναγκαιότητα της ενανθρωπίσεως58.

Είδαμε δια μακρών ότι στην πλατωναριστοτελική μω-

ρία πρώτος, κύριος και μοναδικός ανεπίτρεπτος παραλογισ-

μός είναι η βεβαιότητα της ενύπαρξης στον ανεστραμμένο

νου τους εκ των προτέρων (a priori) όλης της αλήθειας, ακό-

μη βλέπουμε και στον Άνσελμο, όπως ακριβώς και στον Ευ-

νόμιο και στους Βαρλαάμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά και Ακινάτη,

να συνυπάρχει και ό,τι σχετίζεται με το Θεό και σε πολλούς

απ’αυτούς και με την ουσία του Θεού. Αυτή η «λογοκρατική

a priori γνωσιολογία» σήμερα από επιστήμη και φιλοσοφία

χαρακτηρίζεται ως παραλυτική, παρανοϊκή μωρολογία κα-

ταδικασμένη από τον αρχαίο και χριστιανικό ελληνισμό.

55 Βλ.ο.π.σ.104. 56 Βλ. ο.π.6.107 και CDH ΙΙ,5. 57 Βλ. ο.π.σ.107-108. 58 Βλ.ο.π.σ.108.

344

Ισχυρίζεται λοιπόν κυνικότατα ο Άνσελμος και λέει:

«ο Θεός δε θα μπορούσε παρά να συμπεριφέρεται, όπως

προδιαγράφει η θεωρία αυτού… Μόνον έτσι πρέπει να γίνει,

όπως θέτει η θεωρία του»59.

Ο Χριστός και ο θάνατός του «αποδεικνύονται απα-

γωγικώς ως απαραίτητη αναγκαιότητα»60.

Το «είναι αναγκαίο» και το «πρέπει» αποτελούν στο

CDH «κατηγορία αναγκαιότητας της σκέψης».61 «Και τούτο

όχι με την έννοια ότι εμείς πρέπει εκ των υστέρων να σκεπ-

τόμαστε εκείνο που έγινε στην πράξη, αλλά με την έννοια

ότι ο Θεός έτσι μόνο μπορεί να συμπεριφέρεται, όπως του ε-

πιτρέπουν οι αναγκαιότητες της σκέψης ενός καθορισμένου

θεωρητικού πλαισίου… Ο Θεός είναι προδιαγεγραμμένος

από τη λογική, “ratio”. Επομένως έτσι και όχι διαφορετικά

πρέπει να εξελίσσεται η ιστορία στην πράξη»62.

Όλες οι πλατωναριστοτελικές, αντιησυχαστικές και

δυτικές μωρίες είναι παρούσες σ’αυτές τις αναγκαιότητες

του άκρατου παραλογισμού. Οι εκατό πρώτες σελίδες αυτής

της μελέτης δικαιώθηκαν πλήρως. Δεν είναι επιστήμη ούτε

φιλοσοφία η ταύτιση είναι, ουσίας, Θεού και αλήθειας με το

νου του οποιοδήποτε διεστραμμένου ούτε η ταύτιση είναι –

αληθείας με τις κατηγορίες –ονόματα-θεωρία οποιασδήποτε

ανεστραμμένης σκέψης, πολύ δε περισσότερο δεν είναι α-

ναγκαιότητες αδιάσειστες οι μεταφυσικές μυθικές υποθέσε-

ις κάποιων βλαμμένων αυτόματων παντογνωστών, μάλιστα

a priori ενυπάρχουσες ή και προϋπάρχουσες στο νου τους.

Αλλοίμονο στο Θεό εκείνο που είναι υποταγμένος

στις αναγκαιότητες και τις προδιαγραφές του οποιουδήποτε

ανεστραμμένου νου. Είδαμε ότι όλες αυτές οι αναγκαιότητες

59 ο.π.σ.112 και σ.120. 60 Ε. Bruner, Dogmatik, τόμ.2, Ζürich 1950, σ.308. 61 Βλ. RAC, τόμ.6, σ.134. 62 Τσελεγγίδη ο.π.σ.112-113, Βλ. και σημ.123.

345

–προδιαγραφές Θεού, αληθείας και ιστορίας δημιούργησαν

όλους τους ολοκληρωτισμούς και τελευταία το φασισμό, να-

ζισμό, σταλινισμό και τη νέα τάξη πραγμάτων.

8. Ο θάνατος του Χριστού ως τρόπος ικανοποιήσεως της θεί-

ας δικαιοσύνης

Ο παρανοϊκότατος Άνσελμος φθάνει ανεπαίσχυντα

να δογματίζει (και όλη δυστυχώς η δυτική θεολογία να απο-

δέχεται) ότι: «Η θεία δικαιοσύνη αναγκάζει το Θεό να απαιτή-

σει πλήρη ικανοποίηση, την οποία παρέχει μόνο ο βίαιος θάνα-

τος του Χριστού»63. Έτσι αυτός περιορίζει την ενανθρώπιση

του Θεού Λόγου μόνο στα στενά όρια μιας σταυρολογίας

υποταγμένης στην ανεστραμμένη «λογική» του. Στο προκ-

λητικό ερώτημά του, αν «ο Θεός ευχαριστείται τόσο πολύ με

το αίμα ενός αθώου ή αν του είναι αναγκαίο για να μπορεί να

συγχωρεί τον ένοχο μόνο μετά από αυτό το θάνατο», ο «φιλό-

σοφος» Άνσελμος απαντά καταφατικώς! Το πιο σκανδαλώ-

δες όμως στην προκειμένη περίπτωση είναι το γεγονός ότι

ένας τέτοιου είδους θάνατος εμφανίζεται από αυτόν ως

σύμφωνος με τη λογική και κατά συνέπεια ως λογικά αναγ-

καίος. Με αυτό τον τρόπο αποδεικνύει λογικώς ότι ο Θεός δε

μπορούσε να σώσει τον άνθρωπο παρά μόνο με το θάνατο

του Ιησού!64

Είναι πλέον προφανέστατο ότι εδώ δεν έχουμε την

κατασκευή κάποιου ανθρωπομορφικού Θεού αλλά μάλλον

κάποιου βαρβαρομορφικού ή καλλίτερα κάποιου φασιστο-

μορφικού Θεού, όπως θα λέγαμε σήμερα. Δε σταματά όμως

εδώ η απερίγραπτη και διεστραμμένη παραφροσύνη αυτού

αλλά θα φθάσει στα έσχατα όριά της, που είναι το τέλος του

63 ο.π.σ.118-119. 64 ο.π.σ.119 και CDH I, 10

346

Θεού και η θεοποίηση του πάπα ή της εκάστοτε βαρβαρικής,

ολοκληρωτικής ή φασιστικής εξουσίας.

Ο θάνατος του Χριστού κατ’αυτόν αποκαθιστά την

τάξη και την τιμή του Θεού. Το περιεχόμενο όμως και της

τάξης δίνεται απ’αυτούς τους ίδιους τους φασιστολόγους,

όπως και το δικαίωμα, υποχρέωση του πάπα και της πολιτι-

κής αλητείας είναι να στέλνει στην πυρά τους αντιφρονούν-

τες.

Κατ’αυτόν και μετά την ικανοποίηση του Θεού Θεός

και άνθρωποι δεν έρχονται σε ζωντανή εσωτερική σχέση με-

ταξύ τους, απλά επήρθε μία άπαξ δια παντός γενομένη

συμφιλίωση, η οποία δεν αφορά τον εξανθρωπισμό, την αλ-

λαγή του έσω ανθρώπου και την οντολογική μεταμόρφωσή

του65.

Η «λογική» αναγκαιότητα του μη οφειλομένου θανά-

του του Χριστού έφερε άπαξ διά παντός την εξόφληση της

αμαρτίας και τη δυνατότητα κάποιας υποτιθέμενης μελλον-

τικής μακαριότητας στον ουρανό66. Έτσι τα πάθη και ο θά-

νατος του Χριστού στερούνται οντολογικού χαρακτήρα για

τους πιστούς67 και η Ανάστασή του και η Ανάληψή του και η

επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος και η μετοχή του ανθρώ-

που στο θείο- η θέωση καθίστανται αδιανόητη, αχρείαστα

και απίστευτα ή γεγονότα ή μεθοδολογίες των Αποστόλων,

όπως θα δούμε στη συνέχεια να ισχυρίζονται πολλοί δήθεν

μεγάλοι προτεστάντες καθηγητές και ο ημέτερος Ράμφος.

Αυτός ο μύθος του Άνσελμου έγινε κλασικός στη Δύ-

ση. Ο Θ. Ακινάτης και η σύνοδος του Τριδέντου τον κατέστη-

σαν επίσημη δογματική διδασκαλία68.

65 Βλ.ο.π.σ.122. 66 ο.π.σ.126. 67 Βλ.ο.π.σ.127. 68 Βλ.ο.π.σ.131.

347

Αλλά και ο Προτεσταντισμός αποδέχεται κατ’αρχήν

την απόλυτη αναγκαιότητα της ικανοποιήσεως του Θεού για

την άφεση της αμαρτίας. Στο Λούθηρο και στον Καλβίνο η

αντιπροσωπευτική ικανοποίηση μεταβάλλεται σε

“satispassio”, σύμφωνα με την οποία ο Χριστός υφίσταται

την οργή του Θεού για τον αμαρτωλό άνθρωπο. Έτσι

κατ’αυτούς ο Χριστός αναλαμβάνει όλη την τιμωρία, που

απαιτούσε η τιμωρός θεία δικαιοσύνη. Γι’αυτό ο προστετάν-

της Harnack μέμφεται τον Άνσελμο, επειδή δε δέχεται την

τιμωρία του Χριστού. Και γι’αυτό θεωρεί την ανσέλμεια θε-

ωρία της ικανοποιήσεως ως «πολύ κακή» και ως «δολοφονι-

κή απόπειρα κατά του Ευαγγελίου»69.

Όμως δολοφονική απόπειρα ολοκληρωτική μάλιστα

κατά του Ευαγγελίου είναι είτε η παραμέριση είτε η παντε-

λής άρνηση της Ανάστασης, Ανάληψης και επιφοίτησης του

Αγίου Πνεύματος που επιβλήθηκε σ’όλη τη Δύση.

Στις μέρες μας ο παπικός δογματολόγος J. Ratzinger

άσκησε οξεία κριτική στην ανσέλμεια αναγκαιότητα του

θανάτου του Χριστού, διότι αυτή η θεωρία είναι διαποτισμέ-

νη με τη θεώρηση ενός σκληρού, αιμοσταγούς και απαιτητι-

κού Θεού70. Αυτή η θεωρία «παρουσιάζει ένα Θεό, του οποίου

η αυστηρή δικαιοσύνη έχει απαιτήσει ένα ανθρώπινο θύμα, το

θύμα του Υιού του. Και αποστρέφεται κανείς με αποτροπια-

σμό από μια τέτοια δικαιοσύνη, της οποίας ο σκοτεινός θυμός

κάνει την αγγελία της αγάπης αναξιόπιστη»71.

Όμως Harnack και Ratzinger δε διαμαρτύρονται γιατί

ο Άνσελμος δεν αξιοποιεί καθόλου σωτηριολογικώς την α-

νάσταση και την ανάληψη, διότι και οι ίδιοι ανήκουν στην

ίδια δυτική παράδοση, που αδιαφορεί ή αρνείται κατηγορη-

69 A.von Harnack, Lehrbuch der Domengeschichte 3, Tübingen 1932, s.404. 70 Bλ. J. Ratzinger, Einführung in das Christentun 1968, σ. 184. 71 ο.π. σ.231, βλ. και Τελεγγίδη ο.π.σ.133.

348

ματικώς την Ανάσταση, Ανάληψη και επιφοίτηση του Αγίου

Πνεύματος, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Ενώ η Ορθοδοξία στηρίζεται εξ ολοκλήρου στην Αγία

Γραφή, το πνεύμα της οποίας συνοψίζεται στο εξής του Α-

ποστόλου Παύλου: «εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, κενόν ἄρα

τό κήρυγμα ἡμῶν, κενή καί ἡ πίστις ὑμῶν»72 «ματαία ἡ πίστις

ἡμῶν»73.

Αποσιωπώντας ο Άνσελμος τη σημασία της αναστά-

σεως και αναλήψεως εμφανίζεται να αγνοεί τον οντολογικό

χαρακτήρα της ζωής των ανθρώπων εκείνων, που εντάσ-

σονται στο μυστηριακό και αναστημένο σώμα του Θεαν-

θρώπου, όπου νικώνται η αμαρτία και ο θάνατος και βιούται

χαρισματικώς η ζωή του Χριστού. Με τον τροπο αυτό όμως

παραγνωρίζει το ίδιο το μυστηριακό σώμα του Χριστού, την

Εκκλησία, ως «εργαστήριο» της χαρισματικής θεώσεως του

ανθρώπου και της μεταμορφώσεως του κόσμου.

Αυτής ακριβώς της παράδοσης οπαδός ήταν και ο

Βαρλαάμ και δια τούτο καταφέρθηκε τόσο πολύ κατά της

θεώσεως. Ο Ακίνδυνος και ο Γρηγοράς ακολουθώντας απε-

υθείας και όχι μέσω Δύσης τον πλατωναριστοτελισμό προ-

τίμησαν οι ίδιοι να είναι οι παντογνώστες εκείνοι που κατε-

υθύνουν το Θεό και όχι να περιμένουν τη χάρη της θεώσεως

από Εκείνον.

9. Η σωτηρία του ανθρώπου ως μετοχή στην αξιομισθία του

Χριστού

Τούτο σημαίνει σωτηρία χωρίς Χριστό. Ακόμα και δυ-

τικοί θεωρούν το μύθο της «αξιομισθίας» ως μη βιβλικό74.

Και αυτό το μύθο ο Άνσελμος τον δανείζεται από την οικο-

72 Α’ Κορ.15,14. 73 Α’ Κορ.15,17. 74 Βλ. Τσελιγγίδη, ο.π.σ.141.

349

νομική και νομική έννοια του «μισθού» της εποχής του. Ο

μισθός είναι η οφειλόμενη αμοιβή για συμφωνημένη παρο-

χή. Για μη οφειλόμενη παροχή –δηλαδή για «υπέρτακτο έρ-

γο» -δεν οφείλεται καμία αντιπαροχή (ανταμοιβή). Η αξιο-

μισθία είναι μια πράξη άξια τιμής που αναγνωρίζεται είτε

λεκτικά είτε με την απονομή ενός τίτλου ή ενός παρασήμο-

υ75. Έτσι κατ’αυτόν ο Χριστός, ενώ οφείλει εμμονή στη δικαι-

οσύνη και στην τιμή του Θεού, δεν οφείλει να πεθάνει, δια

τούτο ο θάνατός του αποτελεί «υπέρτακτο έργο» του. Και

κατ’αυτό το μύθο είναι αναγκαίο «εκείνος που δίνει στο Θεό

ένα τόσο μεγάλο δώρο να παίρνει και μία ανταμοιβή»76. Ο Πα-

τέρας πρέπει να αποζημιώνει τον Υιό με μια ανταμοιβή. Το

«αξιόμισθο έργο»του Χριστού έχει καθαυτό μια αξίωση για

ανταπόδοση, εφόσον έτσι ικανοποιήθηκε ο Θεός77.

Αφού λοιπόν, ικανοποιήθηκε ο Θεός, δίνει αναγκασ-

τικά την «αξιομισθία» στο Χριστό και εκείνος ως Θεάνθρω-

πος, που δεν είχε ανάγκη της αξιομισθίας, την παρέχει στο-

υς ανθρώπους και έτσι τελειώσαμε και με το Θεό και με το

Χριστό. Η σωτηρία είναι πλέον έργο των ανθρώπων

κατ’αρχάς και του πάπα στην συνέχεια. Μάλιστα και πάλι ο

μυθολόγος Άνσελμος επιτάσσει «λογικώς» ότι «είναι αναγ-

καίο να εκχωρηθεί η αξιομισθία σε έναν άλλον»78. Έτσι

κατ’αυτόν και για όλη τη Δύση όποιος λέει απλώς ότι «πισ-

τεύει στο Θεό εντάσσεται αυτόματα στην αξιομισθία –

σωτηρία χωρίς έργα αγάπης και χωρίς μίμηση του Χριστού79.

Η αξιομισθία του Χριστού εμφανίζεται ως εξωτερικός κατα-

λογισμός στους πιστούς της αμοιβής του Χριστού»80 και η Α-

75 Βλ.ο.π.σ.142. 76 ο.π.σ.144 και CDH ΙΙ, 19. 77 Βλ.ο.π.σ.144-145. 78 ο.π.σ.146 και CDH ΙΙ, 19. 79 ο.π.σ.147. 80 ο.π.σ.149.

350

γία Γραφή και όλη η Αγία Τριάδα στο εξής βρίσκονται –

τίθενται εκτός της σωτηρίας του ανθρώπου.

Τελικώς εκείνο που σαφέστατα λείπει από αυτό το

αντίχριστο και δια τούτο απάνθρωπο μυθιστόρημα είναι η

αναφορά όλων αυτών σε κάποια οντολογική δυνατότητα

του ανθρώπου για πρόσβασή του στη θεότητα του Θεαν-

θρώπου και η μετοχή της άκτιστης θεοποιού χάριτός του,

πράγμα που θα είχε ως συνέπεια την οντολογική σχέση του

ανθρώπου με τον Τριαδικό Θεό και τη θέωσή του81. Όλοι οι

ησυχαστές αγωνίζονται να περιγράψουν τι ακριβώς αισθά-

νονται εμπειρικά με όλο το είναι τους, να προσδιορίσουν τα

αποτελέσματα της θέωσης, να δείξουν ότι δια της αδιαλείπ-

του προσευχής η έλλαμψις του Αγίου Πνεύματος «οὐχ οἷον

νοημάτων μόνον ἀποκάλυψις ἐστι και φωτισμός χάριτος …

ἀλλ’ ὑποστατικοῦ (πραγματικού) φωτός ἐν ταῖς ψυχαῖς βε-

βαία καί διηνεκής ἔλλαμψις… δι’ οὗ πᾶσά τε γνῶσις

ἀποκαλύπτεται, καί πρός ἀλήθειαν Θεός τῇ ἀξίᾳ καί

φιλουμένῃ ψυχῇ γνωρίζεται»82.

Η Αγία Τριάς λοιπόν κατά τους Ορθοδόξους αποκα-

λύπτεται διηνεκώς και γνωρίζεται δια της ελλάμψεως και

του φωτισμού της χάριτος του Αγίου Πνεύματος σ’εκείνους

που τον επικαλούνται και οι οποίοι αγωνίζονται να πραγμα-

τώσουν την ανιδιοτελή αγάπη με τη βοήθεια του Θεού και

πάλι μόνο. Αυτές ακριβώς είναι οι άξιες και φιλούμενες από

το Θεό ψυχές. Πρόσβαση σ’αυτή τη βεβαία και διηνεκή έλ-

λαμψη έχουν όλοι ανεξαιρέτως οι πιστοί της προσευχής και

της αγάπης, οι οποίοι δεν έχουν καμία ανάγκη της μεταφυ-

σικής υποθετικής, μυθολογικής και απάνθρωπης μωρολογί-

ας του πλατωναριστοτελισμού και της Δύσης, που πιστεύει

81 Βλ. ό.π.σ.150. 82 Μακαρίου του Μεγάλου, Περί ελευθερίας νοός. Λόγος, PG34, 9360-9378,

βλ. και Χ. Σταμούλη, Περί Φωτός μν.έργ.σ.53, 54, 55, όπου αναλύεται ορ-

θοδόξως αυτό το αριστούργημα του Μακαρίου.

351

και δογματίζει ότι η αλήθεια-γνώση προϋπάρχει, ενυπάρχει

στο κεφάλι ορισμένων και ταυτίζεται με τα ονόματα-

θεωρίες. Ο Άνσελμος κάνοντας χρήση αυτής της μωρίας υ-

ποτάσσει το Θεό στην ανεστραμμένη λογική του, τον καθισ-

τά αχρείαστο και ανωφελή για τον άνθρωπο, διότι ήθελε να

δικαιώσει θεολογικά και φιλοσοφικά δήθεν την τυραννική

απόλυτη εξουσία εκκλησιαστική και πολιτική των παπών, οι

οποίοι θεσμοποίησαν τις κοσμικές επιδιώξεις για μονοκρα-

τορία βαρβαρικής μορφής.

Ως γνωστό πρώτος ο πάπας Νικόλαος Α’(858-867)

πρόβαλε τις Ψευδοϊσιδώρειες Διατάξεις ως νομικό κώδικα

υποχρεωτικό για όλη την Εκκλησία. Προσπάθησε να επιβά-

λει την παπική εξουσία σε όλες τις επισκοπές της Δύσης,

αλλά και στους κοσμικούς ηγεμόνες επισείοντας ως όπλο

τον αφορισμό όσων αμφισβητούσαν την προς τούτο δικαιο-

δοσία του. Διακήρυττε ότι και ο ίδιος ο αυτοκράτορας δέχεται

ως «τιμάριο»(φέουδο) την εξουσία από το διάδοχο του αποσ-

τόλου Πέτρου, γι’αυτό και μόνο η στέψη από τον πάπα δίνει

εγκυρότητα στο αυτοκρατορικό αξίωμα. Έτσι ο Νικόλαος

συγκέντρωσε την ανώτατη εκκλησιαστική αλλά και πολιτι-

κή εξουσία, γι’αυτό θεωρούσε τον εαυτό του αυτοκράτορα

όλου του κόσμου. Αυτή την κοσμοκρατορία του θέλησε να

την επιβάλλει και στην Ανατολή. Η Κωνσταντινούπολη αν-

τέδρασε και έτσι έγινε το Πρώτο Σχίσμα των εκκλησιών

(867)83.

Διακόσια περίπου χρόνια αργότερα, όταν οι Φράγκοι

έχουν πια εξασφαλίσει τον απόλυτο έλεγχο του παπικού

θρόνου, αρχίζουν να απαιτούν την επιβολή των παραλογισ-

μών τους –και ειδικά την προσθήκη του Filioque στο Σύμβο-

λο της Πίστης. Ο πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος (1043-

1059) αντέδρασε και ο πάπας Λέων Θ΄ στέλνει τον καρδινά-

83 Βλ. Χρ. Γιανναρά, Ορθοδοξία και Δύση, μν.έργ. σ, 36-37.

352

λιο Ουμβέρτο στην Κωνσταντινούπολη και καταθέτει στην

Αγία Τράπεζα του ναού της του Θεού Σοφίας αφορισμό ο-

λόκληρος της ανατολικής χριστιανοσύνης (16-7-1054). Έτσι

πήρε και επίσημη μορφή η απόσχιση των δυτικών από τον

κορμό της Μίας Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλη-

σίας, η ρήξη τους με την παράδοση και τον πολιτισμό που

είχε σαρκώσει ιστορικά τη φανέρωση του «ευαγγελίου» της

Εκκλησίας84.

Από κει και πέρα η βαρβαρική κυριαρχία μετασκευά-

ζεται σε εξουσιαστική ιδεολογία, που απαιτεί υποταγή κάθε

σκέψης και συνείδησης στο θεσμικό της φορέα, την παπική

εκκλησία85. Αυτόν ακριβώς τον απάνθρωπο και αντιχριστια-

νικό θεσμό θα επιχειρήσει να τον κατοχυρώσει θεωρητικά ο

Άνσελμος στηριζόμενος εξ ολοκλήρου όχι στην Αγία Γραφή

αλλά στα αντιδημοκρατικά και απάνθρωπα μωρολογήματα

του πλατωναριστοτελισμού όπως έφθασαν στη Δύση μέσω

του Πλωτίνου και του Αυγουστίνου. Έτσι πλέον με την αν-

σέλμεια εξορία του Θεού και τους απάνθρωπους παραλο-

γισμούς της ενιαίας τάξης του κόσμου και των ανθρωπίνων

υποθέσεων, που έγιναν έκτοτε η κυρίαρχη ιδεολογία στη

Δύση, ο βαρβαρικός ολοκληρωτισμός επιβάλλεται δια της

πυράς μέχρι δυστυχώς και σήμερα. Την επιβολή αναλαμβά-

νει ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ (1073-1085), που διατυπώνει στον

περίφημο Dictatus τις απαιτήσεις ολοκληρωτικής εξουσίας

του παπικού θρόνου: «Ο πάπας είναι ο κύριος του κόσμου. Η

τιάρα του φέρει τα αυτοκρατορικά διάσημα. Οι πρίγκιπες ο-

φείλουν να του φιλούν τα πόδια. Έχει το δικαίωμα να καθαιρεί

τους αυτοκράτορες και να αποδεσμεύει τους υπηκόους τους

από τον όρκο υποταγής. Τα κοσμικά αξιώματα πηγάζουν από

το δικό του αξίωμα… Απολαμβάνει της ειδικής προστασίας

84 Βλ. ο.π.σ.37. 85 Βλ. ο.π.σ.38.

353

του Αγίου Πέτρου, του οποίου οι αρετές εξασφαλίζουν την α-

γιοποίηση σε κάθε πάπα. Η παπική εκκλησία δε σφάλλει πο-

τέ, ούτε και πρόκειται ποτέ να σφάλλει»86. Μέχρι και τους

ησυχαστές και ένα αιώνα μετά με το Μάρκο τον Ευγενικό ο

ελληνισμός απέτρεψε την υποδούλωση της ανθρωπότητας

πλέον στην πλατωναριστοτελική τυραννία, η επικράτηση

της βαρβαρότητας στη Δύση δεν άφησε κανένα περιθόριο

αντίστασης στους λαούς της και έτσι ο Άνσελμος σύγχρονος

του πάπα Γρηγορίου Ζ’ “δικαίωσε” «θεολογικά» και «φιλο-

σοφικά» αυτούς τους φασιστικούς παραλογισμούς υποτάσ-

σοντας το ευαγγέλιο της αγάπης στις απαιτήσεις μιας ολοκ-

ληρωτικής εξουσίας παπισμού και βαρβάρων κατακτητών

της δυτικής Ρωμιοσύνης. Στήριγμά του ιδεολογικό ο πλατω-

ναριστοτελισμός. Η μέγιστη απάτη όμως και η αντιχριστια-

νική, αντιφιλοσοφική και αντιεπιστημονική κακουργία του

προήρθε από την απόδοση στο χριστιανισμό ό,τι χειρότερο

βρήκε στο φασιστικό πλατωναριστοτελισμό. Ο πλατωναρισ-

τοτελισμός όμως έμεινε στο απυρόβλητο, διότι «χριστιανοί»

αλάνθαστοι παντογνώστες τώρα και «κύριοι» του κόσμου

καίνε αδιακρίτως ανθρώπους.

Οι απάνθρωπες θεωρητικές προδιαγραφές Άνσελμου

και πάπα Γρηγορίου Ζ΄ πραγματώθηκαν από τον πάπα Ιν-

νοκέντιο Γ΄(1198-1216). Αυτός επέβαλε την τυραννική κοσ-

μοκρατορία του, αφού εκτός της δυτικής Ευρώπης, υπέταξε

και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία της Ανατολής με την τέταρτη

Σταυροφορία87.

Έκτοτε πρώτα η Δύση και μετά όλη η ανθρωπότητα

πλήρωσε και πληρώνει με τους βομβαρδισμούς άμαχων

πληθυσμών τα πανανθρώπινα εγκλήματα της θεολογίας-

φιλοσοφίας του πλατωναριστοτελισμού και όχι του Χριστού.

86 ο.π.σ.38, βλ. και σημ.4. 87 Βλ.ο.π.σ.39.

354

Ο Χριστός από τον Άνσελμο και όλη τη Δύση έμεινε εκτός

της σωτηρίας του ανθρώπου μετά την σταυρική θυσία του.

Ούτε η Ανάσταση του Κυρίου ούτε η Ανάληψη ούτε η Επιφο-

ίτηση του Αγίου Πνεύματος, επομένως πολύ περισσότερο

ούτε η χαρισματική θέωση του ανθρώπου στο μυστηριακό

σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, τόσο στα πλαίσια της ισ-

τορίας ως πρόγευση όσο και στη μέλλουσα βασιλεία ως με-

ταμορφωτική πορεία μεταβάσεως «από δόξης εις δόξαν» πα-

ίζουν κανένα ρόλο στη σωτηρία του ανθρώπου για όλη τη

Δύση. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Άν-

σελμος δεν κάνει καμία αναφορά στα μυστήρια της Εκκλη-

σίας ούτε στο Άγιο Πνεύμα88, αυτός ο οποίος στη σύνοδο του

Bari ήταν φανατικός υπερασπιστής του Filioque89. Επομένως

ένα τόσο αντίχριστο και απάνθρωπο τερατούργημα μόνο

ένας διεστραμμένος νους σαν του Άνσελμου μπορούσε να

γράψει, ο οποίος αφού εξόρισε τελείως το Θεό από τη ζωή

των ανθρώπων, έδωσε όλη τη δύναμη και τα δικαιώματα του

Θεού στον αλάθητο πάπα με την «υποχρέωση» να καίει τον

οποιοδήποτε δε συμφωνούσε μαζί του.

Τώρα για όλους εκείνους τους Έλληνες, που υποστη-

ρίζουν ότι ο Άνσελμος στηρίζεται μόνο στη «λογική», στο

«δίκαιο» και στη «φιλοσοφία», πρέπει σήμερα πλέον μετά

την τεράστια πρόοδο των επιστημών να τους υπενθυμίζει

κάποιος, ότι η μεταφυσική, ονειρική, προγνωστική, ταυτιστι-

κή «λογική» δεν είναι ούτε επιστήμη λογική ούτε φιλοσοφία

αλλά απάτη ηλιθίων άκρως επικινδυνέστατη κοινωνικά. Ι-

διαίτερα για εκείνους, όπως τον Ι. Α. Δημητρακόπουλο, που

επιχειρεί ν’αποδείξει ότι ο Γρηγόριος Νύσσης, ο φιλοσοφικό-

τερος και ορθολογικότερος των Πατέρων ξεπερνά «μάλλον

και τον Αυγουστίνο, βρίσκεται λίγο μόλις πιο κάτω από τον

88 Βλ. Δ. Τσελεγγίδη, ο.π.σ.160. 89 Βλ.ο.π.σ.13.

355

Άνσελμο του Canterbury, και αρκετά πιο πάνω από τον Ριχάρ-

δο του αγίου Βίκτωρα»90 και αυτή την ιεράρχηση επιχειρεί να

την δικαιολογήσει με κριτήριο τη χρησιμοποίηση της λογι-

κής στην αποδειξιμότητα των δογμάτων, πρέπει να του υ-

πενθυμίσουμε ότι ο τριπλός μύθος της προΰπαρξης της α-

λήθειας – ιδεών και η ταύτιση αυτής –αυτών με το νου των

βλαμμένων και με τα ονόματα έχει πλέον παραγελοιοποιη-

θεί και στο χώρο των επιστημών και της φιλοσοφίας. Γνωρί-

ζουν δε οι πάντες σήμερα, εκτός από το τενεκατζίδικο των

Αθηνών, ότι όλοι οι ολοκληρωτισμοί και τα εγκλήματα κατά

της ανθρωπότητας προήρθε και προέρχονται απ΄αυτή τη

μωρολογική ψευδαίσθηση της παντογνωσίας. Ισχυρίζεται ο

εν λόγω «φιλοσοφών», ως καθαρός εκπρόσωπος του Βατι-

κανού, ότι ο Άνσελμος είχε ως πρόδρομό του τον Αυγουστίνο

και αυτός τον αιρετικό Ευνόμιο Κυζίκου, κοινό δε γνώρισμα

και των τριών αυτών ήταν η αποδοχή του μύθου της πλατω-

ναριστοτελικής ουσίας, ουσίας και του Θεού, η οποία είναι

τελείως γνωστή σ’αυτούς και ως εκ τούτου δύνανται αυτοί

να προσδιορίσουν επακριβώς και το Θεό91. Είδαμε όμως τα

αντιθεϊστικά τερατουργήματα που δημιούργησαν και οι τρε-

ις. Ενώ για όλους ανεξαιρέτως τους Ορθοδόξους η ουσία Θε-

ού και όντων είναι τελείως ακατάληπτη και γνωστές μόνο οι

άκτιστες ενέργειες του Θεού. Τα δε ονόματα, όλα τα ονόμα-

τα ανεξαιρέτως προέρχονται από την ανθρώπινη επίνοια –

δημιουργικότητα. Επειδή δε όλοι οι Ορθόδοξοι Έλληνες Πα-

τέρες μαζί με όλους τους δημοκρατικούς φιλοσόφους και δι-

ανοούμενους της αρχαιότητας απέρριψαν τους μύθους των

ιδεών –ειδών –ουσιών και της ταύτισης αυτών και με το νου

ορισμένων και με τα ονόματα, δια τούτο ο «αριστοτελιστής»

90 Ιωανν.Δ. Δημητρακόπουλου, Η λογική αποδειξιμότητα των χριστιανι-

κών δογμάτων κατά τον Γρ. Νύσσης, εκδ. Παρουσία, Αθήνα, 1996, σ.14. 91 Βλ. Ι. Δημητρακόπουλου, Αριστοτελικές κατηγορίες και θεία ονόματα

κατά τον Άνσελμο Καντουρίας, διδ.διατριβή, Αθήνα, 2001.

356

Δημητρακόπουλος, που συμπεριλαμβάνει στο πάνθεο των

φιλοσόφων τον Αυγουστίνο, τον Άνσελμο και τον Ακινάτη,

για το Γρηγόριο Νύσσης λέει ότι: «η σκέψη του είναι αυτοαν-

τιφατική»92 και ο ίδιος «κυκλοθυμικός» επαναλαμβάνει τρεις

φορές93! Όλους δε τους Έλληνες Πατέρες τους βγάζει εκτός

φιλοσοφίας, διότι δεν ακολουθούν την πλατωναριστοτελική

μωρία, που δέχεται αυτός τόσο ανεπίκαιρα, εφόσον σήμερα

αυτή η μεταφυσική μυθολογία έχει όχι μόνο ξεπεραστεί αλ-

λά και παραγελοιοποιηθεί.

Με το αντιχριστιανικό και απάνθρωπο τερατούργημα

του Άνσελμου ο Θεός εξορίσθηκε άπαξ δια παντός από τη

ζωή των ανθρώπων, εφόσον ο Θεός Πατέρας ικανοποιήθηκε

με τη σταυρική θυσία του Υιού του, ο Χριστός αναγκαστικά

παραχώρησε την αξιομισθία του στον πάπα, ο οποίος όχι

μόνο την εμπορεύεται κατά πως του συμφέρει αλλά και έχει

την «υποχρέωση» δήθεν και του εξορισμένου Θεού να καίει

όποιον διασαλεύει την τάξη εκείνη της ολοκληρωτικής υπο-

ταγής κάθε πτυχής του ανθρώπινου βίου, αστυνομεύοντας

καθολικά τόσο τη σκέψη όσο και την καθημερινή πράξη του

βίου94. Το δε Άγιο Πνεύμα μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό

δεν παίζουν πλέον κανένα ρόλο στη σωτηρία των ανθρώ-

πων, εφόσον με τη Summa Theologiae (1266-1272) o Θωμάς

Ακινάτης είχε εισαγάγει στην ανθρώπινη Ιστορία, μαζί με

άλλους αντιεπιστημονικούς μύθους, το αξίωμα του παπικού

αλάθητου, που δεν επιδέχεται λογική αμφισβήτηση και ό-

ποιος επιχειρούσε κάτι τέτοιο θα πήγαινε στην πυρά95.

Τον Απρίλιο του 1233 ιδρύθηκε ο θεσμός της Ιερής Ε-

ξέτασης, που έστειλε στα βασανιστήρια και στη πυρά τόσες

92 Ι. Δημητρακόπουλου, Η λογική αποδειξιμότητα των χριστιανικών δογ-

μάτων κατά τον Γρ. Νύσσης, μν.έργ.σ.15. 93 βλ. ο.π.σ. 52, 54, 65. 94 Βλ. Χρ. Γιανναρά, Ορθοδοξία και Δύση, μν.έργ. σ.22 95 Βλ.ο.π.σ.24.

357

χιλιάδες αντιφρονούντων ή και υποτιθέμενων αντιπάλων

της βαρβαρικής ιδεολογίας. Και το 1252 ο πάπας Ιννοκέντιος

Δ’ είχε με «βούλα» καθιερώσει τα βασανιστήρια ως ανακρι-

τική μέθοδο στις δίκες αιρετικών, ολοκληρώνοντας το πρό-

τυπο όλων των μεταγενέστερων ολοκληρωτισμών για την

εξουδετέρωση των διαφωνούντων»96.

Ο Άνσελμος και ο Ακινάτης λοιπόν, ως «παντογνώσ-

τες» θεωρητικοποιούν αυτό τον αντιχριστιανισμό που είχε

ήδη επιβληθεί στην πρακτική του θρησκευτικού βίου της

Δύσης (κυρίως από τον 9ο αιώνα και μετά). «Η εικόνα του Θε-

ού ταυτίζεται στα θρησκευτικά κείμενα με το ψυχολογικό

αρχέτυπο του «σαδιστή πατέρα» που διψάει ακόρεστα την ι-

κανοποίηση της δικαιοσύνης του και –κατά λογική συνέπεια-

ευφραίνεται από το βασανισμό των αμαρτωλών στην κόλαση.

Ο ρόλος του κλήρου, η οργάνωση και λειτουργία των θεσμών,

η πρακτική των μοναστηριών και ειδικά της εξομολόγησης …

προϋποθέτουν μια σχέση του ανθρώπου με το Θεό που μετρι-

έται μόνο με τη λογική του χρέους και της εξαγοράς. Κάθε

ανθρώπινη πράξη αποτιμάται στην προσθήκη στο χρέος ή σαν

μείωση του χρέους, η ίδια η ζωή των ανθρώπων μετριέται με

τη λογιστική αυτής της μεταφυσικής συναλλαγής»97.

Υπάρχει και «συσσώρευση κεφαλαίου» στην πρακτική

της συναλλαγής: εκτός από την αξιομισθία του Χριστού υ-

πάρχει και το αποθησαύρισμα ή πλεόνασμα των «αξιομισ-

θίων» των αγίων, που διαχειρίζεται ο πάπας και το διαθέτει

αντί χρηματικού αντιτίμου. Οι αμαρτωλοί μπορούν να αγο-

ράζουν με χρήματα τις περίφημες «αφέσεις» ή «συγχωρο-

χάρτια», που εκπροσωπούν την «αποθεματική» αξία των

καλών έργων των αγίων: «την αξία των έργων που πλεονά-

96 Βλ. ο.π.σ.24. 97 Βλ. ο.π.σ.66.

358

ζουν σε σχέση με το απαιτούμενο για τη δικαίωση των αγί-

ων ποσό»98.

Έτσι κατ’αυτούς τους άκρως αντιχριστιανικούς και

απάνθρωπους προφανέστατος παραλογισμός των «ορθολο-

γιστών» και «νοησιαρχικών» οι καθ’ οιανδήποτε αισχροκερ-

δή ή εγκληματικό τρόπο πλουτίσαντες, αφού αγοράσουν με

χρήματα τα «συχωροχάρτια» πηγαίνουν ασυζητητί στον

παράδεισο και ο Απόστολος Πέτρος στην πύλη του παραδεί-

σου δεν τολμά να φέρει την οποιαδήποτε αντίρρηση στον

φέροντα το συχωροχάρτι με την υπογραφή του πάπα! Ούτε

ο Θεός έχει καμία σχέση με τη σωτηρία ή μη του ανθρώπου.

Για δε τον προτεσταντισμό προορισμένοι για τη σωτηρία δεν

είναι μόνο οι θρησκευτικοί και οι πολιτικοί ηγέτες αλλά και

οι καθ’οιονδήποτε τρόπο πλουτίσαντες, ενώ οι φτωχοί είναι

οι de facto καταδικασμένοι!99

Επομένως για όλη τη Δύση, παπική και προτεσταντι-

κή, οι εξουσιαστές θρησκευτικοί και πολιτικοί, οι θεολόγοι οι

παπάδες, οι καλόγεροι και οι εκμεταλλευτές είναι de facto,

de jure και a priori σεσωμένοι ως αυτόκλητοι –αυτόματοι

κληρονόμοι ή του απόλυτου προορισμού ή της αξιομισθίας.

Οι δε φτωχοί, που ήταν καταδικασμένοι από το Θεό

για δουλεία ισόβια, για να σωθούν θα έπρεπε να πληρώνουν

αδρά ή να δείχνουν εφόρου ζωής έμπρακτη τυφλή υποταγή

στην τυραννική αυτοσεσωσμένη πολιτικοεκκλησιαστική ε-

ξουσία. Και όποιος απλά δυσφορούσε γι’αυτή την τυραννία,

τον περίμενε η φωτιά που άσβεστη τριζοβολούσε, διότι δεν

περνούσε μέρα που να μην κάψουν έναν άνθρωπο.100

Διερωτάται κανείς, τι απομένει πλέον από τον ελλη-

νικό «κοινό λόγο», την ταύτιση του «αληθεύειν» με το «κοι-

98 Βλ. ο.π. 99 Βλ. M. Weber, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμο-

ύ, εκδ. Guttenberg, Αθήνα, 1984. 100 Βλ. Έρασμου, Μωρίας Εγκώμιο, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 1970, σ.133-134.

359

νωνείν», την κοινωνική –εμπειρική επαλήθευση κάθε θεω-

ρίας και πρακτικής101, τι απομένει από το «ευ-αγγέλιο» της

Εκκλησίας που να μην έχει ριζικά διαστραφεί και κυριολεκ-

τικά αντιστραφεί μέσα στην παράδοση της δυτικής χριστια-

νοσύνης102.

Αυτή η διαστροφή και αντιστροφή όχι μόνο του ευαγ-

γελίου αλλά και του κοινού ελληνικού λόγου, που άρχισε με

τον Αυγουστίνο, έφτασε στα όριά της με τον Άνσελμο, Ακι-

νάτη και με τις συνόδους του Τριδέννου, Α΄ και Β΄ του Βατι-

κανού103, η οποία υπέταξε τη δυτική σκέψη στους πλατωνα-

ριστοτελικούς μύθους, είχε ως αποτέλεσμα την εξορία –το

τέλος του Θεού και την αντικατάστασή Του από τα γνωστά

βαρβαρικά –φασιστικά εξουσιαστικά κέντρα. Αυτή η εξορία

και το τέλος του Θεού ολοκληρώθηκε από τους προτεστάν-

τες «καθηγητές» θεολογίας, τους λεγόμενους βιογράφους

του Χριστού, οι οποίοι, αφού δέχθηκαν την ικανοποίηση του

Θεού με το θάνατο του Χριστού, προχώρησαν σ’αυτό που

ήταν ήδη αυτονόητο στη Δύση, στη παντελή άρνηση της Α-

νάστασης, Ανάληψης, Επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος,

της παντοτινής οντολογικής παρουσίας του Θεού μέσα στον

κόσμο, μέσα στην ιστορία και συλλήβδην όλων των θαυμά-

των του Χριστού. Και τα μυθολογήματα αυτών στηρίχθηκαν

στους ίδιους γνωστούς πλατωναριστοτελικούς μύθους.

Αυτοί λοιπόν οι μυθογράφοι πιστεύοντας ότι έχουν,

ότι συνυπάρχει a priori στο κεφάλι τους όλη η αλήθεια ακό-

μη και του Θεού, αφού θεώρησαν αντιιστορικό το δόγμα της

Χαλκηδόνας104, προχώρησαν τελείως αντιεπιστημονικά (διό-

τι δεν είναι επιστήμη η προΰπαρξη της αλήθειας και η ταύ-

101 Βλ.Χρ.Γρανιαρά, ο.π.σ.23. 102 Βλ. ο.π.σ.66. 103 Βλ. Δ. Τελεγγίδη, μν.έργ.σ.36-37. 104 Βλ.Ν. Ματσούκα, Ο Προτεσταντισμός, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη,

1995, σ.133.

360

τιση αυτής με το νου ή με τα ονόματα) και αυθαιρετολόγη-

σαν με απερίγραπτη απάτη ως εξής:

1. H.S. Reimarns (1694-1769), καθηγητής των ανατολικών

γλωσσών λέει ότι οι μαθητές του Χριστού «έκλεψαν το σώμα

του Χριστού και το έκρυψαν πενήντα μέρες. Μετά με το κή-

ρυγμα της αναστάσεως κήρυξαν την πνευματική βασιλεία του

Θεού»105.

2. K.F. Bahrdt (1741-1792). Αυτός ο «λογοκράτης» μυθο-

λόγος «ισχυρίζεται ότι ο Χριστός σκηνοθετεί τη σταυρική θυ-

σία. Μετά τη σταύρωση ο Ιωσήφ από την Αριμαθαία κατορθώ-

νει να δωροδοκήσει τον Πιλάτο και γίνεται αμέσως η αποκα-

θήλωση, ενώ ακόμα ο Χριστός ζει. Ο γιατρός Λουκάς, που

συνδέονταν με το Χριστό, περιποιείται σε μια σπηλιά τον στα-

υρωμένο και κατορθώνει να τον κάνει καλά. Στο μεταξύ, ενώ

ο Χριστός ζει κρυμμένος, ένας Εσσαίος παρουσιάζεται στο κε-

νό μνήμα και υποδύεται το ρόλο ενός αγγέλου. Ο Χριστός, α-

φού έγινε πολύ καλά, αποσύρθηκε και χάθηκε στο Όρος των

Ελαιών. Αυτή η εξαφάνισή του είναι η ανάληψη»106!

3. Κ.Η.Venturini (1768- 1849)

Κατ’αυτόν «η σταυρική θυσία του Χριστού δεν είναι σκηνο-

θεσία. Ο Χριστός επεδίωξε το σταυρικό θάνατο, θέλοντας να

εκπνευματώσει τη γήινη μεσαιωνική αντίληψη με τη θυσία

του. Ο Ιωσήφ προσπάθησε να δωροδοκήσει τον Πιλάτο, αλλά

δεν τα κατάφερε! Ο Πιλάτος δε δέχθηκε την προσφορά μόνο

υποχώρησε και δώρισε το σώμα μετά την αποκαθήλωση. Ο

Ιωσήφ τοποθέτησε το σώμα στον τάφο, αλλά ύστερα από μια

μεγάλη καταιγίδα ο Χριστός συνήλθε, γιατί δεν είχε πεθάνει!

105 ο.π.σ.135. 106 ο.π.σ.136.

361

Αποσύρθηκε σε μια σπηλιά και δυο Εσσαίοι έπαιξαν το ρόλο

των αγγέλων. Στο μεταξύ ο Χριστός αφού συνήλθε έκανε και

μερικές εμφανίσεις. Τα θαύματα ο Χριστός τα είχε κάνει με

ιατρικά φάρμακα»107!

4. Η. Paulus (1761- 1851) καθηγητής. Και αυτός όπως ο

Venturini δέχεται «ότι ο Χριστός συνήλθε με την καταιγίδα.

Ώσπου να πεθάνει έκανε εμφανίσεις. Αυτές δημιούργησαν την

πίστη στην ανάστασή του»108!

5. S. K. Hase (1800-1890).

Δέχεται αυτός ότι «η ανάσταση θα μπορούσε να γίνει

με τη δύναμη του δημιουργού. Δεν αποκλείεται όμως ο Χρισ-

τός να μην είχε πεθάνει πάνω στο σταυρό και να ξανάζησε

μετά την αποκαθήλωση»109.

6. David F. Strauss (1808-1874)

Ο καθηγητής Ν. Ματσούκας λέει ότι ο Strauss άκουσε

το 1831 το Hegel και ως οπαδός αυτού είναι αντίθετος προς

τη λογοκρατία110. Όμως οι πάντες σήμερα γνωρίζουν ότι ο

Hegel είναι ο πιο πιστός οπαδός της πλατωναριστοτελικής

μωρίας, ο οποίος δογματίζει ότι «ό,τι είναι πραγματικό είναι

λογικό, ορθολογικό»111 και αυτό το προϋπάρχον πραγματικό

το δημιουργεί η νόησή του, η οποία με το όνομα ιδέα το με-

τατρέπει σε αυθυπόστατο υποκείμενο, ενώ «για μένα αντίσ-

τροφα» λέει ο Μαρξ «το ιδεατό δεν είναι παρά το υλικό, με-

107 ο.π.σ.137. 108 ο.π.. σ. 138. 109 ο.π. σ. 139. 110 βλ. ο.π. σ. 140. 111 βλ. Κ. Καστοριάδη, H Φαντασιακή θέσμιση της Κοινωνίας, μν έργ. σ.

340, πρβλ. και σ. 95 και 140 της παρούσης.

362

ταφερμένο και μετασχηματισμένο στο ανθρώπινο κεφάλι»112.

Αυτό δε το προϋπάρχον, οι νόμοι του Μαρξ και το πνεύμα

του Hegel, που «κινούνται διαλεκτικά» και είναι «ανεξάρτη-

τοι από τη θέληση, τη συνείδηση και τις επιδιώξεις του αν-

θρώπου… αυτοί οι ίδιοι (νόμοι-πνεύμα) καθορίζουν τη θέληση,

τη συνείδηση και τις επιδιώξεις του…»!113 Όλη η φακιρική,

μαντική, προφητική μωρία του πλατωναριστοτελισμού είναι

παρούσα και στους δύο μεταφυσικούς μελλοντολόγους. Το

ίδιο και ο Strauss ως εγελιανός, που νόμιζε ότι γνώριζε εκ

των προτέρων «την αιώνια εξέλιξη του απόλυτου πνεύματος»

γράφει και ξαναγράφει το «βίο του Χριστού» στηριγμένος

στη «μυθική θεολογική του μέθοδο»114. Λόγος και μύθος σ’

αυτούς όλους τους μεταφυσικούς μωρολόγους πάνε μαζί.

Υποθέτουν αυτοί ότι προγνωρίζουν το προϋπάρχον και το

μελλοντικό και η διαλεκτική τους δεν είναι παρά η καταγ-

ραφή αυτών που υποτίθεται ότι επίστανται. Η ιστορία της

επιστήμης γνωρίζει σήμερα πολύ καλά τους μύθους και των

τριών (Hegel, Μαρξ και Strauss). Λέει λοιπόν ο εγελιανός

μυθολόγος Strauss «ότι τα θαύματα του Χριστού είναι χαλκε-

υμένα κατά τα μυθικά πρότυπα της Π. Διαθήκης… Η βάπτιση

και οι πειρασμοί είναι μυθικές διηγήσεις, όπως η ανάσταση και

η ανάληψη»115!

7 Bruno Bauer (1809-1882)

Λέει λοιπόν και αυτός ο μυθογράφος ο παλιός φίλος

του Μαρξ ότι «η ύπαρξη του Χριστού δεν είναι ιστορική ή, και

αν είναι ακόμη, η αλήθεια αυτή είναι αδιάφορη.. Μυθικές πα-

ραστάσεις… μπαίνουν σ’ ένα χωνευτήρι και πλάθουν το πρό-

112 Κ. Μαρξ, Το Κεφάλαιο, εκδοτικό της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε.

1954, Επίλογος στη δεύτερη έκδοση, σ. 25. 113 ο.π. σ. 24. 114 βλ. Ν. Ματσούκα ο.π. σ. 140-141. 115 βλ. ο.π. σ. 142.

363

σωπο του λυτρωτή Χριστού»116! Περίπου στις ίδιες γραμμές

αυτής της προτεσταντικής μυθολογικής θεολογίας κινούν-

ται και οι: E. Renan (1823-1892), J. Robertson, W. Schmith, A.

Drews και A. Loisy117.

Μπαίνοντας ο εικοστός αιώνας βρήκε τον Προτεσταν-

τισμό βεβαρημένο με τα αδιέξοδα της λογοκρατίας, του ρο-

μαντισμού, του επιστημονισμού, του ιστορικισμού και του

θετικισμού. Όλη δε αυτή η μεταφυσική "φιλοσοφία" είδαμε

ότι είναι υποταγμένη στο διπλό μύθο της ταύτισης του

πραγματικού με το νου ορισμένων και με τα ονόματα και μ’

αυτές τις παράλογες προϋποθέσεις ούτε φιλοσοφία ούτε ε-

πιστήμη ούτε πολύ περισσότερο θεολογία μπορεί να γίνει.

Μόνο μαντικές, υποθετικές αλλά άκρως αντικοινωνικές και

αντιανθρωπιστικές κακουργίες γράφτηκαν από την Πολιτε-

ία και τον Πολιτικό του Πλάτωνα, από τα Πολιτικά του Α-

ριστοτέλη μέχρι τους Αυγουστίνο, Άνσελμο, Ακινάτη, Λού-

θηρο, βιογράφους-μυθολόγους του Προτεσταντισμού, Hegel,

Μαρξ και τους "μεγάλους" Harnack, Barth, Brunner και R.

Bultmann, ο οποίος ανέλαβε να κάνει την «απομύθευση»

(Antmythologisiernug) της Αγίας Γραφής!118

Όλοι αυτοί είναι θύματα της πλατωναριστετελικής

μωρίας, που πιστεύουν, όπως εκείνοι, ότι όλη η προϋπάρχο-

υσα αλήθεια ενυπάρχει αυτόματα στο νου τους και αυτή

παρουσιάζεται στην υπόλοιπη ανθρωπότητα με τα ονόμα-

τα-λέξεις και με τις "θεωρίες" τους. Ο Θεός για όλους αυτούς

ανεξαιρέτως έπρεπε να είναι παντελώς έξω από τις φασισ-

τικές επιδιώξεις τους αλλά παράλληλα να είναι και ο υποτι-

θέμενος υποβολέας τους, όταν επρόκειτο να κάνουν πράξη

116 ο.π. σ. 143. 117 βλ. ο.π. σ. 150-153. 118 Βλ. ο.π. από σ. 156 μέχρι 169.

364

το δια ταύτα αυτής της κακουργίας τους, που είναι η αμεί-

λικτη καταδυνάστευση της ανθρωπότητας.

Έκανα αυτή την πολύ μεγάλη υπομονή και τον κόπο

για να παρουσιάσω, όσο συντομότερα γινόταν, τις γελοιότη-

τες του Άνσελμου (κυρίαρχες στη δυτική αντιχριστιανική

θεολογία) και των γελοιογράφων-βιογράφων "καθηγητών"

προτεσταντών για να αποδείξω ότι μ’ αυτούς όχι μόνο θεο-

λογία δεν μπορείς να κάνεις αλλ’ ούτε έστω και κάποια

νορμάλ λογική και φυσιολογική συζήτηση ούτε πολύ περισ-

σότερο δεν μπορείς να κατανοήσεις τα αριστουργήματα του

Ιωσήφ Καλόθετου, που εκφράζουν και τους Πατέρες και το

δημοκρατικό ελληνισμό.

Είδαμε πόσο αντιχριστιανικά ο Άνσελμος τελειώνει

και το Θεό Πατέρα και το Χριστό στη σταυρική θυσία, η Α-

νάσταση του Κυρίου και γι’ αυτόν και για όλη τη Δύση είναι

μια υπόθεση αδιάφορη, η οποία κατέληξε όχι μόνο στην

παντελή άρνηση της Αναστάσεως από τους «βιογράφους»

προτεστάντες αλλά στην επιστημονικά τελείως αντιδεοντο-

λογική παραποίηση του γεγονότος της Αναστάσεως σε τέτο-

ιο βαθμό που Χριστός και Απόστολοι να παρουσιάζονται ως

ψεύτες και απατεώνες. Οι Εβραίοι της εποχής εκείνης είναι

εκείνοι οι οποίοι πλήρωσαν τους στρατιώτες λέγοντας

«εἴπατε ὅτι οἱ μαθηταί αὐτοῦ νυκτός ἐλθόντες ἔκλεψαν αὐτόν

ἡμῶν κοιμωμένων»119.

119 Ματθ. κη΄, 13.

365

Η γνώση γενικά κατά τους δημοκρατικούς Έλληνες

και η γνώση του Θεού κατά την Ορθοδοξία.

Η άρνηση λοιπόν της Αναστάσεως του Κυρίου σημαί-

νει και παντελή άρνηση του χριστιανισμού και αντιεπιστη-

μονική κακουργία των δυτικών για τους εξής λόγους: Επισ-

τήμη για το δημοκρατικό ελληνισμό και για τους Έλληνες

Πατέρες σημαίνει καλή, βέβαιη και ασφαλή γνώση κάποιου

θέματος. Δεν υπάρχει γι’ αυτόν τον Ελληνισμό ούτε απόλυ-

τη πρόγνωση ούτε υποτιθέμενη παντογνωσία του ανθρώπο-

υ. Υπάρχουν περιοχές γνώσεως τμηματικά και περιορισμέ-

να. Η κάθε επιστήμη παρουσιάζει τα δικά της δεδομένα, υ-

ποκείμενα πάντα στην κριτική, στο στοχασμό και αναστο-

χασμό. Κλειστές a priori αλήθειες δεν υπάρχουν ιδιαίτερα,

όταν τίθενται τα έσχατα ερωτήματα, όπως είναι ο Θεός, ο

κόσμος, ο προορισμός του ανθρώπου, η εξέλιξη, η δημιουρ-

γία του σύμπαντος, του ανθρώπου, της κοινωνίας, της ιστο-

ρίας. Ο μαρξικός "επιστημονισμός" ή ο εγελιανός πίστευαν

ότι έδωσαν μια για πάντα απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτή-

ματα, είχαν προηγηθεί βεβαίως οι μύθοι της ικανοποιήσεως,

αξιομισθίας και απόλυτου διπλού προορισμού. Σ’ όλες αυτές

τις μυθολογίες ο Θεός είναι εκτός των ανθρωπίνων υποθέ-

σεων. Διατείνονται δε όλοι αυτοί οι μεταφυσικοί αυτόματοι

παντογνώστες και συμφωνούν μαζί τους και οι του δικού

μας τενεκετζίδικου, ότι η ανεύρεση της αλήθειας είναι πλέον

υπόθεση των ανθρώπων, χωρίς να μετακινηθούν έστω και

ελάχιστα από την τύφλα τους όλοι αυτοί (είτε της μαρξικής

είτε της παπικοπροτεσταντικής κακουργίας είναι) και να δο-

υν ότι και στην πρώτη και στη δεύτερη κακουργία μόνο ντι-

ρεκτίβες υπάρχουν, στις οποίες όποιος αντιτίθεται και για

οποιοδήποτε λόγο πήγαινε στην πυρά, στους φούρνους ή

366

στο Γκουλάκ ή στους βομβαρδισμούς αμάχων του Βελιγρα-

δίου και της Βαγδάτης.

Για όλους αυτούς του εγκληματικού πλέον ιδεολογι-

κού τενεκετζίδικου ο Γρηγόριος Παλαμάς, ο Ιωσήφ Καλόθε-

τος και όλοι οι ησυχαστές ως γνήσιοι εκφραστές του δημοκ-

ρατικού Ελληνισμού και των Πατέρων υποδεικνύουν τον ε-

ξής επιστημονικό τρόπο γνώσης Θεού και πραγματικότητας.

Όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως όχι απλά μπορούν

αλλ’ οφείλουν οι ίδιοι και εφόρου ζωής να ερευνούν, να κρί-

νουν, να στοχάζονται, να αναστοχάζονται, να φιλοσοφούν,

να επαληθεύουν, να εμβαθύνουν, να λαμβάνουν πείρα προ-

σωπική, να συμμετέχουν αδιαλείπτως στο γίγνεσθαι, να δι-

ακρίνουν τους απάνθρωπους μεταφυσικούς, μαντικούς μύ-

θους της δήθεν πρόγνωσης της συμπαντικής τάξης και να

θέτουν οι ίδιοι το δάκτυλό τους επί των τύπων των ήλων

αμφισβητώντας τα πάντα και να εμμένουν στο κοινωνικά

και ατομικά επαληθεύσιμο.

Η δε γνώση του Θεού στην Ορθοδοξία ακολούθησε

τον εξής δρόμο: Όλοι οι Απόστολοι αρχικά δεν πίστευσαν

στις μυροφόρες ότι αναστήθηκε ο Κύριος120 και δια τούτο ό-

ταν εμφανίσθηκε στους ένδεκα τους «ὠνείδισε» για την α-

πιστία τους «ὅτι τοῖς θεασαμένοις αὐτόν ἐγηγερμένον οὐκ

ἐπίστευσαν»121. Ο δε ευαγγελιστής Λουκάς μας λέει ότι οι

πληροφορίες των μαρτύρων «ἐφάνησαν ἐνώπιον αὐτῶν ὡσεί

λῆρος (φλυαρία φαντασίας) τά ρήματα αὐτῶν, καί ἠπίστουν

αὐταῖς»122. Πολύ γνωστή είναι και η αρχική απιστία του Θω-

μά123. Έτσι φαίνεται αυτονόητο ότι ουδείς των αποστόλων δε

θα πίστευε στην ανάσταση του Κυρίου, εάν δεν τον έβλεπαν

αναστημένο οι ίδιοι προσωπικώς και ο χριστιανισμός θα τε-

120 Βλ. Μαρ. 16, 11 και 13. 121 Μαρ. 16, 14. 122 Λουκ. 24, 11. 123 20, 26-29.

367

λείωνε ευθύς αμέσως μετά τη σταύρωση. Το μέγα θέμα της

πίστης όλων εκείνων που δεν είδαν προσωπικώς τον ανασ-

τημένο Ιησού, διότι δε ζούσαν τότε στην Ιερουσαλήμ ή για

όλους τους υπόλοιπους που γεννήθηκαν μετά την ανάσταση

μέχρι και σήμερα, την απάντηση τη δίνει ο Απόστολος Παύ-

λος στους Κορινθίους ως εξής: Σας παρέδωσα «ὅτι Χριστός

ἀπέθανεν ὑπέρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν… καί ὅτι ἐτάφη, καί ὅτι

ἐγήγερται τῇ ἡμέρᾳ τῆ τρίτῃ κατά τάς γραφάς, καί ὅτι ὤφθη

Κηφᾶ, εἶτα τοῖς δώδεκα. ἔπειτα ὤφθη ἐπάνω πεντακοσίοις

ἀδελφοῖς ἐφάπαξ… ἔπειτα ὤφθη Ἰακώβῳ, εἶτα τοῖς

ἀποστόλοις πᾶσιν. ἔσχατον δέ πάντων ὡσπερεί τῶ ἐκτρώματι

ὤφθη κἀμοί… χάριτι δέ Θεοῦ εἰμι ὅ εἰμι…»124. Έτσι απαντά

τελεσίδικα ο Απόστολος των Εθνών σ’ όλους τους δυτικούς

«χριστιανούς» ότι «εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, κενόν ἄρα τό

κήρυγμα ἡμῶν, κενή καί ἡ πίστις ὑμῶν…125 ματαία ἡ πίστις

ὑμῶν ἑστιν»126. Δε φανερώθηκε μόνο ο Χριστός στους αποσ-

τόλους επί σαράντα ημέρες αλλά και συνομίλησε και συνέ-

φαγε μαζί τους και παρέμεινε και Αυτός και το Άγιο Πνεύμα

μαζί με τους χριστιανούς μέχρι σήμερα και θα παραμείνει

μαζί μας «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἱῶνος»127. Αυτή δε η πα-

ραμονή του Κυρίου ανάμεσά μας δεν είναι μια υποτιθέμενη,

αόριστη και αφηρημένη πανταχού παρουσία που την υποθέ-

τουμε νοητικά μόνο αλλ’ είναι ζωντανή, οντολογική και εμ-

πειρικά εξακριβωμένη παρουσία γνωριζόμενη δι’ όλων των

ψυχοσωματικών αισθήσεων του ανθρώπου, όπως ακριβώς

συνέβη στους Αποστόλους, στους Αγίους, στους Ησυχαστές,

σ’ όλους τους προσευχόμενους κατά το παράδειγμα του Πα-

ύλου, στον οποίο πλησιάζοντας τη Δαμασκό «ἐξαίφνης πε-

ριήστραψεν αὐτόν φῶς ἀπό τοῦ οὐρανοῦ, καί πεσών ἐπί τήν

124 Α΄ Κορ. 15, 3-10. 125 Α. Κορ. 15, 14. 126 ο.π. 17 127 Ματ. 28, 20.

368

γῆν ἤκουσε φωνήν λέγουσαν αὐτῶ. Σαούλ Σαούλ, τί μέ διώ-

κεις; εἶπε δέ∙ τίς εἶ, κύριε; ὁ δέ Κύριος εἶπεν. ἐγώ εἰμι Ἰησούς

ὅν σύ διώκεις. ἀλλά ἀνάστηθι καί εἴσελθε εἰς τήν πόλιν, καί

λαληθήσεταί σοι τί σε δεῖ ποιεῖν»128. Αμέσως μετά εμφανίζε-

ται ο Κύριος στον Ανανία και του λέει που θα βρει τον Παύ-

λο για να θεραπεύσει τους οφθαλμούς, να τον βαπτίσει και

εκείνος, αφού βαπτίσθηκε, επλήσθει Πνεύματος Αγίου129.

Και αμέσως μετά φθάνουμε στην καρδιά του χριστιανισμού,

της Ορθοδοξίας, των Ησυχαστών, του Παλαμά και του Ιω-

σήφ Καλόθετου. Ο απόστολος Παύλος δεν έζησε μόνο αυτά

τα δυο στιγμιαία θαύματα αλλά, καθώς ο ίδιος ομολογεί,

«οὐδέ γάρ ἐγώ παρά άνθρώπου παρέλαβον αὐτό (το ευαγ-

γέλιο) οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλά δι΄ ἀποκαλύψεως Ἰησοῦ

Χριστοῦ»130. Οι αποκαλύψεις αυτές στον Παύλο έγιναν όσο

βρισκόταν στην Αραβία131 και εκεί έφθασε έως τρίτου ουρα-

νού, στον παράδεισο και «ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα ἅ οὐκ

ἐξόν ἀνθρώπῳ, λαλῆσαι»132 και έκτοτε ο Παύλος είχε φθάσει

στη θέωση, είχε πάντοτε μέσα του το Χριστό, το Άγιο Πνεύ-

μα και τον Πατέρα. Δια τούτο εμφαντικά διαβεβαιώνει ότι

μετά τα γεγονότα της Δαμασκού «ὅτε εὐδόκησεν ὁ ἀφορίσας

με ἐκ κοιλίας μητρός μου καί καλέσας διά τῆς χάριτος αὐτοῦ

ἀποκαλύψει τόν Υἱόν αὐτοῦ ἐν ἐμοί, ἵνα εὐαγγελίζωμαι

αὐτόν ἐν τοῖς ἔθνεσιν, εὐθέως οὐ προσαναθέμην σαρκί καί

αἵματι (δε συμβουλεύθηκα κανέναν άνθρωπο), οὐδέ

ἀνῆλθον εἰς Ἱεροσόλυμα πρός τούς πρό ἐμοῦ ἀποστόλους,

ἀλλά ἀπῆλθον εἰς Ἀραβίαν, καί πάλιν ὑπέστρεψα εἰς Δα-

μασκόν. Ἔπειτα μετά ἔτη τρία ἀνῆλθον εἰς Ἱεροσόλυμα

ἱστορῆσαι Πέτρον, καί ἐπέμεινα πρός αὐτόν ἡμέρας δεκα-

128 Πρ. 9, 3-6. 129 Βλ. Πρ. 9, 10-18. 130 Γαλ. 1, 12. 131 Γαλ. 1, 17. 132 Β΄ Κορ. 12, 14.

369

πέντε. ἕτερον δέ τῶν ἀποστόλων οὐκ εἶδον εἰ μή Ἰάκωβον

τόν ἀδελφόν τοῦ Κυρίου»133. Επίσης σε όλη του τη ζωή ο Πα-

ύλος διαβεβαιώνει ότι οι αποκαλύψεις δεν ήταν στιγμιαίες,

αλλά ο ίδιος φθάσας στη θέωση ομολογεί ότι «ζῶ δέ οὐκέτι

ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός»134, ότι λαλεί σ΄αυτόν ο Χριστός135,

ότι παρεκάλεσε τον Κύριο τρις και εκείνος του απάντησε136,

ότι «τό σῶμα ὑμῶν ναός τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύματος

ἐστιν»137. ότι «τά σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστιν»,138 ότι «εἰ

Χριστός ἐν ὑμῖν, τό μέν σῶμα νεκρόν δι΄ ἁμαρτίαν, τό δέ

πνεῦμα ζωή διά δικαιοσύνην»139.

Αναρίθμητα είναι επίσης τα χωρία της υπόλοιπης Κα-

ινής Διαθήκης, τα οποία συνοψίζονται στην εξής διαβεβαίω-

ση του Κυρίου: «Ἐγώ ἐν τῷ Πατρί μου καί ὑμεῖς ἐν ἐμοί κἀγώ

ἐν ὑμῖν»140. Αυτή η πρακτική είναι ακριβώς η θέωση και των

πατέρων και των ησυχαστών. Τον Παύλο και τους υπόλοι-

πους Αποστόλους μιμούνται και αντιγράφουν όσο μπορούν

καλύτερα οι Ορθόδοξοι κατά το: «μιμηταί μου γίγνεσθαι, κα-

θώς κἀγώ Χριστοῦ»141 και «γίνεσθε οὖν μιμηταί τοῦ Θεοῦ ὡς

τέκνα ἀγαπητά»142. Ο δε Ιωάννης συνοψίζει και πάλι ως εξής

όλη την ουσία του Χριστιανισμού: «Ἀγαπητοί ἀγαπῶμεν

ἀλλήλους, ὅτι ἡ ἀγάπη ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστι, καί πᾶς ὁ ἀγαπῶν ἐκ

τοῦ Θεοῦ γεγέννηται καί γινώσκει τόν Θεόν. Ὁ μή ἀγαπῶν οὐκ

ἔγνω τόν Θεόν, ὅτι ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν. Ἐν τούτῳ ἐφανερώθη

ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐν ἡμῖν, ὅτι τόν Υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ

133 Γαλ. 1, 15-19. 134 Γαλ. 2, 20. 135 Β΄ Κορ. 13, 3. 136 Β΄ Κορ. 12, 8-9. 137 Α΄ Κορ. 6, 19. 138 Α΄ Κορ. 6, 15. 139 Ρωμ. 8, 10. 140 Ιω. 14. 20. 141 Α΄ Κορ. 11, 1. 142 Εφ. 5,1.

370

ἀπέστειλεν ὁ Θεός εἰς τόν κόσμον ἵνα ζήσωμεν δι΄ αὐτοῦ. Ἐν

τούτῳ ἐστίν ἡ ἀγάπη, οὐχ ὅτι ἡμεῖς ἠγαπήσαμεν τόν Θεόν,

ἀλλ΄ὅτι αὐτός ἠγάπησεν ἡμᾶς καί ἀπέστειλε τον Υἱόν αὐτοῦ

ἱλασμόν περί τῶν ἁμαρτιῶν ὑμῶν. Ἀγαπητοί, εἰ οὕτως ὁ Θεός

ἠγάπησεν ἡμᾶς, καί ἡμεῖς ὀφείλομεν ἀλλήλους ἀγαπᾶν. Θεόν

οὐδείς πώποτε τεθέαται. ἐάν ἀγαπῶμεν ἀλλήλους ὁ Θεός ἐν

ἡμῖν μένει καί ἡ ἀγάπη αὐτοῦ τετελειωμένη ἐστίν ἐν ἡμῖν. Ἐν

τούτῳ γινώσκομεν ὅτι ἐν αὐτῷ μένομεν και αὐτός ἐν ἡμῖν, ὅτι

ἐκ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ δέδωκεν ἡμῖν»143. Κατά τους Αποσ-

τόλους, Πατέρες και Ησυχαστές ο Θεός μένει μέσα μας και

εμείς μένουμε σ΄ αυτόν και Αυτός μέσα μας επαναλαμβάνει

και ο Ευαγγελιστής της αγάπης και οι υπόλοιποι συγγραφε-

ίς της Καινής Διαθήκης. Και η γνώση του Θεού προέρχεται,

βιώνεται, εξακριβώνεται από τη θέωση, η οποία δεν είναι τί-

ποτε άλλο από την παραμονή του Θεού εν ημίν. Πατέρες,

Ησυχαστές, Παλαμάς και Ιωσήφ Καλόθετος αυτή την επισ-

τήμη, αυτή την πρακτική-εμπειρική οδό γνώσης του Θεού

ακολουθούν. Δεν έχουν όλοι οι Ορθόδοξοι καμιά απολύτως

σχέση ούτε με τον πλατωνισμό, ούτε με το νεοπλατωνισμό

ούτε με τους μύθους των ιδεών-ουσιών-απριορισμού (πρόγ-

νωση των πάντων), της ταύτισης του δήθεν προϋπάρχοντος

με το νου τους και τα ονόματα.

Τα μέγιστα γεγονότα της Αναστάσεως, της Αναλή-

ψεως, της επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος και η διαρκής

παραμονή της Αγίας Τριάδος μέσα στην ιστορία, μέσα στην

εκκλησία, μέσα στο κάθε πιστό, που το επιθυμεί και το επι-

διώκει, αποτελούν το κεντρικό ζητούμενο των Ορθοδόξων.

Επιστημονικά, φιλοσοφικά, θεολογικά ο κάθε χριστιανός

οφείλει, δύναται να ερευνήσει αυτός προσωπικά, να γνωρί-

σει, να βιώσει εμπειρικά, να ενωθεί με το Θεό, να αμφισβη-

τήσει, να στοχαστεί και να αναστοχαστεί, να αρνηθεί και να

143 Α΄ Ιωάνν. 4, 7-13.

371

επανέλθει στη θέωση. Το μέγα επιστημονικό επίτευγμα των

Προφητών, Αποστόλων, Πατέρων και Ησυχαστών είναι η

απελευθέρωση των ανθρώπων από τους κλειστούς μύθους

των πλατωναριστοτελιστών, οι οποίοι ανέκαθεν ισχυρίζον-

ται ότι απριορικά κατέχουν όλη την αλήθεια και είναι αυτή

που κατέγραψαν με λέξεις. Όμως είδαμε ότι αυτή η υποτι-

θέμενη αλήθεια των απριοριστών δεν είναι τίποτε άλλο από

κάκιστες απάνθρωπες και αντικοινωνικές κατασκευές διεσ-

τραμμένων που αποσκοπούν στην υποταγή των ανθρώπων

σε τυράννους και τελευταία σε ναζί-φασίστες-νεοταξίτες.

Είδαμε ότι τόσο στον αρχαίο ελληνισμό όσο και στο

Χριστιανισμό έχουμε ένα αδιάλειπτο πόλεμο κατά της υπο-

ταγής των ανθρώπων στους απριοριστές θεωρητικούς της

τυραννίας-φασισμού. Οι Ορθόδοξοι Πατέρες και οι Ησυχασ-

τές απελευθέρωσαν τον κάθε πολίτη από αυτού του είδους

απόλυτους δήθεν γνώστες των πάντων και μετέφεραν το

μέγα θέμα της οποιασδήποτε γνώσης στην προσωπική ευ-

θύνη του κάθε πολίτη, να δοκιμάζει τα πάντα και να κατέχει

το καλό144. Έτσι μέσα στον ελληνισμό έχουμε δυο δρόμους

γνωσιολογίας, με τον πρώτο παρακολουθούμε όλη την επισ-

τήμη, όλες τις ανθρώπινες επινοήσεις και εφευρέσεις, χωρίς

βεβαίως να δεχόμαστε τους μύθους των απριοριστών του

πλατωναριστοτελισμού ή οποιουδήποτε άλλου που ισχυρί-

ζεται ότι γνωρίζει το προϋπάρχον και ότι αυτό ταυτίζεται με

τις θεωρίες του, με το δεύτερο δρόμο γνώσης ερευνούμε εφ΄

όρου ζωής, αν όντως ο αναστημένος Κύριος είναι «μεθ’ ὑμῶν

πάσας τάς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αιῶνος»145 και εάν

με τη βοήθεια, τη χάρη Εκείνου μπορούμε όχι απλά να Τον

γνωρίσουμε νοητικά αλλά να ενωθούμε, να συνυπάρξουμε

144 Α΄ Θεσ. 5, 21. 145 Ματ. 28, 20.

372

και να ενυπάρξουμε εν αυτώ146. Αυτή ακριβώς η ένωση, συ-

νύπαρξη και ενύπαρξη, που είναι η θέωση των Πατέρων-

Ησυχαστών, που την αρνούνται πεισματικά οι αλλόθρησκοι,

οι άθεοι και δυστυχώς όλοι οι λεγόμενοι δυτικοί χριστιανοί

εξαιτίας της τυφλής υποταγής τους στις μωρίες του πλατω-

ναριστοτελισμού, όπως και οι γνωστοί μας Βαρλαάμ, Ακίν-

δυνος και Γρηγοράς, γίνεται βίωμα, γίνεται ακλόνητο ειδέ-

ναι-επίστασθαι αντιληπτό, αισθητό σε όλη την ψυχοσωμα-

τική ύπαρξη του ανθρώπου, γίνεται δύναμη, αγάπη, χαρά,

ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστη, πραΰ-

της, εγκράτεια147.

Έτσι ο κάθε Ορθόδοξος ελεύθερος από τα δεσμά της

απριορικής μαντικής δε χρειάζεται ν’ ανατρέξει στους αντι-

κοινωνικούς και αντιχριστιανικούς μύθους ούτε των πλατω-

ναριστοτελιστών ούτε των Αυγουστίνου, Άνσελμου, Ακινά-

τη και παπικών οι οποίοι εξόρισαν το Θεό με τους μύθους

της ικανοποίησης, της αξιομισθίας, του απόλυτου διπλού

προορισμού για να υπαγορεύσουν ή και να επιβάλουν δια

της βίας της πυράς εκείνο που οι ανεστραμμένες συνειδήσε-

ις τους επιθυμούσαν. Αυτό το αντιχριστιανικό άρα και αντι-

κοινωνικό τερατούργημα ολοκληρώθηκε με το Λούθηρο και

τους «μεγάλους» προτεστάντες καθηγητές, οι οποίοι, αφού

δέχθηκαν τους μύθους της ικανοποίησης και απόλυτου προ-

ορισμού, έφθασαν στο άκρον άωτον της επιστημονικής ανε-

υθυνότητας ν’ αρνηθούν με μυθάρια την Ανάσταση άρα και

παραμονή του Χριστού μέσα στην κοινωνία (Harnack, Barth,

Brunner, Bultmann και οι προγενέστεροί τους)148. Αυτοί φυσι-

κά ολοκλήρωσαν ό,τι ήταν υπόρρητα αποδεχτό στους παπι-

κούς.

146 Ιω. 14, 20. 147 Γαλ. 5, 22-23. 148 Βλ. της παρούσης σ. 267-271.

373

Όλοι αυτοί μαζί με τους Βαρλαάμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά

και αδελφούς Κυδώνη ανήκουν στον κύκλο της πλατωνα-

ριστοτελικής μωρίας, της οποίας το αντιεπιστημονικό, αντι-

φιλοσοφικό και το αντικοινωνικό είναι της συνοψίζεται στην

προΰπαρξη της αλήθειας, της ενύπαρξης απριορικά αυτής

στο νου τους και στην ταύτιση αυτής με τα ονόματα. Σήμερα

εδώ και εβδομήντα τουλάχιστον χρόνια αυτή η μωρία των

απριοριστών μεταφυσικών έχει αποκαλυφθεί κυρίως στους

κύκλους των ακριβών επιστημών. Ο δημοκρατικός ελληνισ-

μός, οι Πατέρες και οι Ησυχαστές δεν είχαν απλά αποκαλύ-

ψει αυτή τη μωρία αλλά, αφού την καταπολέμησαν τελειω-

τικά ως άκρως επικίνδυνη κοινωνικά, μεταφέρουν την ευθύ-

νη της οποιασδήποτε γνώσης στον ελεύθερα σκεπτόμενο

άνθρωπο. Δια τούτο ανέλαβα το μεγάλο κόπο να παρουσιά-

σω τους τόσο αντικοινωνικούς αλλά και αντιχριστιανικούς

παραλογισμούς όλων αυτών των μεταφυσικών απριορισ-

τών.

Ο Παλαμάς και ο Ιωσήφ Καλόθετος, αφού ξεκαθάρι-

σαν και πάλι (όπως οι Καππαδόκες με τον Ευνόμιο και οι

αρχαίοι δημοκρατικοί με τον πλατωναριστοτελισμό) επισ-

τημονικά, φιλοσοφικά και θεολογικά το χώρο της σκέψης,

καλούν τον κάθε πιστό ελεύθερα να ερευνήσει όλα τα θέμα-

τα της πίστης αλλά και τη θέωση που αποτελεί το εμπειρικό

επιστέγασμα του χριστιανισμού. Το ελληνικό πατερικό και

ησυχαστικό επιστημονικό αξίωμα προς όλους είναι: προσ-

παθείτε να κινείσθε ελεύθερα στο χώρο της σκέψης, σε κα-

μιά ντιρεκτίβα να μην υποτάσσεστε ακόμη και η Αγία Γρα-

φή γίνεται κατανοητή και αποδεκτή μόνο και εφόσον ο κάθε

πιστός προσωπικά βιώσει μέσα του εμπειρικά, αισθησιακά,

οντολογικά τον Αναστημένο Κύριο. Τούτο το άκρως επιστη-

μονικό, φιλοσοφικό και θεολογικό αίτημα πρόσκειται εσαεί

ενώπιον πάντων ημών. Οι ησυχαστές και ο Καλόθετος μας

περιγράφουν λεπτομερώς εκείνο το οποίο γνώρισαν, βίω-

374

σαν, είδαν, αισθάνθηκαν βρισκόμενοι εν εγρηγόρσει και κα-

λούν όλους όσους θέλουν ελεύθερα να προχωρήσουν στην

ίδια έρευνα, της συνάντησης με τον Αναστημένο Κύριο και

αιωνίως υπάρχοντα μεθ’ ημών. Επειδή όμως εσχάτως εμφα-

νίσθηκαν και άλλοι πολλοί μεταφυσικοί-εσχατολόγοι ψευ-

δοπαντογνώστες, οι οποίοι με «μαγικές θεωρήσεις και αυτο-

ματισμούς»149 περί εσωτερικής ζωής Θεού και ανθρώπων ε-

πιχειρούν να "διορθώσουν" την ορθόδοξη ησυχαστική θεο-

λογία με «περιηγήσεις στα άδυτα των αϊδίων σχέσεων των

προσώπων της Αγίας Τριάδος, για να θεμελιώσουν μια θεολο-

γία του προσώπου και ένα περσοναλισμό, πέρα από το ότι δεν

έχουν κανένα αντίκρυσμα στη θεολογία των πατέρων, που τέ-

τοια θέματα τα εντόπιζαν στις ιστορικές και κοινωνικές σχέ-

σεις της θείας οικονομίας, εκβιάζουν και βιάζουν κάποια κεί-

μενα με την παράθεση πληθωρικών και εν πολλοίς ακατανόη-

των σχολαστικών όρων, χωρίς να υπάρχει προς τούτο καμιά

απολύτως ανάγκη»150.

Και επειδή αυτές οι εσχατολογικές περιηγήσεις στην

ουσία της Αγίας Τριάδος όχι απλά επαναφέρουν στο προσ-

κείνιο όλες τις πλάνες των αντιησυχαστών και των σχολασ-

τικών αλλά και ευθέως δια απερίγραπτων δήθεν επιστημο-

νικών-φιλοσοφικών και νοησιαρικών διαστροφών επιχειρο-

ύν να αμφισβητήσουν όχι μόνο τον Παλαμά και τους ησυ-

χαστές αλλά και συνολικά τους Ορθόδοξους Πατέρες με α-

μεσότατο κίνδυνο να προσβάλουν «τη σωτηρία των μελών

της προσευχόμενης και ευχαριστιακής εκκλησιαστικής κοι-

νότητας»151, δια τούτο επιβάλλεται, πριν κλείσει η παρούσα

149 Χρυσ. Α. Σταμούλη, Περί Φωτός, εκδ. «Το Παλίμψιστον», Θεσ/νίκη

1999 σ. 87. 150 Ν. Ματσούκα, Δογματική και Συμβολική Θεολογία Γ΄, (Φ.Β.Ε., 34), εκδ.

Π. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 1997, βλ. και Σταμούλη ο.π. σ. 36-37. 151 Χρ. Σταμούλη ο.π. σ. 87.

375

μελέτη, να υπερμαχήσουμε και πάλι των αγίων Ησυχαστών

και Πατέρων, τουτέστιν της αληθείας.

Ένας από τους παραπάνω μεταφυσικούς "ερμηνευ-

τάς" και "διορθωτάς" ελληνισμού, Πατέρων της Ανατολής

και Ευαγγελίων είναι και ο Σ. Ράμφος που "ανακάλυψε" όχι

μόνο το "κενό" της παλαμικής θεολογίας, το "κενό" των Ευ-

αγγελίων152 αλλά και ότι η Ανατολή μετά το δέκατο αιώνα

«δεν κατόρθωσε να πορευθεί προς τους δικούς της Νέους

χρόνους» και δια τούτο βυθίστηκε στην «αφασία της μεταξύ

15ου και 19ου αιώνα»153.

152 Σ. Ράμφου, Το Μυστικό του Ιησού, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2006, σ. 512. 153 Σ. Ράμφου, Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα

1996, σ. 210.

376

Η μυθική μεταφυσική του Στ. Ράμφου και το "κενό"

των Ευαγγελίων και της παλαμικής θεολογίας

Ακριβώς στις ίδιες γραμμές των μεταφυσικών μωρο-

λόγων κινήθηκε εσχάτως και ο Στ. Ράμφος, ο οποίος από το

"κενό" της παλαμικής θεολογίας έφθασε στην τελική άρνη-

ση και της θεότητος του Ιησού με την ακόλουθη παρανοητι-

κότητα.

Ό,τι είχε και έχει παραγελοιοποιηθεί από τον 5ο π.Χ.

αιώνα από το 98% του ελληνισμού και πρόσφατα από τη νε-

οτερική επιστήμη-φιλοσοφία επιχειρεί ανερυθρίαστα να το

νεκραναστήσει ο συγγραφέας της «Μεταφυσικής του κάλ-

λους-Φαίδρος του Πλάτωνος»1.

Υποστηρίζει λοιπόν αυτός ότι ο φιλοσοφικός μύθος

μετατρέπεται σε λογική αλήθεια, καθολικό νόημα, σημασία2

και ως εκ τούτου αξίωμα φιλοσοφικό-γνωσιολογικό κατ’ αυ-

τόν είναι ο εξής παροξυσμός του παραλόγου: «θεωρούμε το

πλατωνικό μύθευμα αξιόπιστο μεταφυσικό θεμέλιο»!3 Επομέ-

νως η εμπειρική βίωση των θείων ακτίστων ενεργειών από

τους Αποστόλους, Πατέρες, Ησυχαστές και απλούς πιστούς

δεν έχει κανένα αντίκρυσμα κατ’ αυτόν, διότι κατά το πλα-

τωνικό-ραμφικό μύθευμα η ψυχή με την ουρανοπορεία της ή

τον επουράνιο βίο της εκεί που προϋπήρχε στον υπερουρά-

νιο τόπο ή με τις μετενσωματώσεις επί δέκα χιλιάδες χρόνια4

ατένισε και γνώρισε τις ιδέες, τα νοητά5, όλη δηλαδή την

1 Σ. Ράμφος, Μεταφυσική του κάλλους. Αφήγηση της ελληνικής πτήσεως

από τον Φαίδρο του Πλάτωνα και της πραγματείας του Πλωτίνου περί

ωραίου, στο μυστικό ύψος της Φιλοκαλίας των ιερών Νηπτικών, Τόμος

πρώτος, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2003. 2 Βλ. ο.π. σ. 71. 3 ο.π. 4 Βλ. ο.π. σ. 77. 5 Βλ. ο.π. σ. 75.

377

απόλυτη-αμετάβλητη αλήθεια, το αγαθό που είναι η ενερ-

γός ύπαρξη του απολύτου, του τελείου και την απρόσωπη

λογική ουσία που είναι ο Θεός6. Έτσι ο φιλοσοφικός μύθος

μετατρέπεται σε λογική αλήθεια, καθολική δύναμη, σημα-

σία7 και ενεργό ύπαρξη του απολύτου και τελείου8! Τοιου-

τοτρόπως η μεταφυσική του υπερουρανίου θεάτρου τρέπεται

σε ανθρωπολογία9 και το άτομο δια της αναμνήσεως10 των

ιδεών, ειδών, ουσιών, νοητών, Αγαθού, αλήθειας, απολύτου,

τελείου και καθολικού νοήματος καθίσταται αφ’ εαυτού

πάνσοφο και δημιουργικό. Αυτή δε την αυτόματη-μαγική

παντογνωσία και αυτοδικαίωση στο Χρονικό την θέλει να

προέρχεται από τον έτερο μύθο του της ανέκαθεν προϋπάρ-

ξεως της ανθρωπίνης φύσης του Χριστού εν τῳ Λόγῳ. Όλη

αυτή η μυθική πανσοφία, το αμετάβλητο έσχατο και η αιω-

νότης έχει επέλθει άπαξ διά παντός με την ουρανοπορεία

των ψυχών11, χωρίς θείο θέλημα αλλά με την πλατωνική και

τώρα ραμφική αυτόματη αυτοδικαίωση, αυτοκατανόηση και

αυτοπραγμάτωση12.

Δε γνωρίζει όμως ο ατομικιστής μωρολόγος ότι κατά

τη νεοτερική φιλοσοφία η προσωπική ελευθερία προϋποθέ-

τει την ανάγκη αυθυπέρβασης της εγωλογικής φύσης του

ανθρώπου, διότι: «αν σκοπός του ανθρώπου είναι ο εαυτός το-

υ, τότε ποιος σκοπός μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να υπερβεί

6 Βλ. ο.π. σ. 17. 7 Βλ. ο.π. σ. 71. 8 Βλ. ο.π. σ. 17. 9 Στο Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, εκδ. Ίνδρικτος, Αθήνα 1996, ο

Ράμφος μέμφεται την Ορθοδοξία και το νεότερο ελληνισμό διότι τάχα δε

δημιούργησαν «οντολογία ή ανθρωπολογία του προσώπου» σ. 242 και

εννοεί φυσικά αυτή τη μεταφυσική –εσχατολογική ανθρωπολογία κατά

τους μύθους του Πλάτωνα και της Δύσης. 10 Βλ. Μεταφυσική του κάλλους ο.π. σ. 80. 11 Βλ. ο.π. σ. 81. 12 Βλ. ο.π. σ. 84.

378

τον εαυτό του»13; Με τον τρόπο αυτό «ο άνθρωπος έμεινε μό-

νος στο κενό. Ορίσθηκε, τελικά, όχι ως σχέση με τον εαυτό το-

υ, αλλά ως σχέση με το Μηδέν και αποδέχθηκε το Μηδέν ως

ορίζοντα της υπάρξεως»14.

Διέξοδο απ’ αυτό το ατομικιστικό μηδενισμό δύναται

να φέρει μόνο ο διαρκής αγώνας για την κατά το δυνατόν

προσέγγιση της ανιδιοτελούς αγάπης φυσικά με την χάρη

του Θεού, διότι «χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν»15.

Αντίθετα ο εσχατολόγος Ράμφος καυχόμενος λέει

προς τον Καστοριάδη: «ορμώμενος από τα κεκτημένα της

πνευματικής μας παραδόσεως, εργάζομαι από το 1970 προς

την κατεύθυνση μιας ερμηνευτικής του ελληνισμού, που ανοί-

γει το σύντομο και ασφαλή δρόμο της νήψεως και της αυτοσυ-

νειδήσεως»16. Αυτή η αυτοσυνειδησία και αυτή η ερμηνευτική

ισχυρίζεται ότι «μπορεί να υποστηρίξει εθνικό πολιτισμό, ο

οποίος όχι μόνο θα γνώριζε στον ανειδοποίητο δυτικό άνθρωπο

το αληθινό πρόσωπο της Ρωμιοσύνης αλλά και θα επιδρούσε

ευεργετικά στον κλονισμένο κόσμο του από δικό του στραβο-

πάτημα και από παρεξήγηση της κλασικής μας ρίζας»17. Ως

κλασική ρίζα μας εννοεί αυτός την παραπάνω κυρίως πλα-

τωνική μεταφυσική της ουρανοπορείας, η οποία είναι ως «εκ

πεποιθήσεως και ιδιοσυγκρασίας μεταφυσική»18 όλου ανεξαι-

ρέτως του ελληνισμού, αρχαίου και μεσαιωνικού! Και δια τού-

το ψέγει τον Καστοριάδη γιατί ακολουθεί «τη συναυλία περί

ελληνοδυτικής μεταφυσικής και αναγκαίας της υπερβάσε-

13 Θ. Ζιάκας, H ανθρωπολογική κρίση της εποχής μας ως αντικείμενο της

οντολογίας του προσώπου, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 2. 14 ο.π. 15 Ιωαν. 15,5. 16 Ράμφος, Μαρτυρία και Γράμμα, απολογισμός για το Μαρξ και λόγος για

τον Καστοριάδη, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1984 σ. 20. 17 ο.π. σ. 20-21. 18 ο.π. σ. 190.

379

ως»19 και γιατί «…δεν παύει να πράττει το κατά δύναμη για

να απαλλαγεί ο κόσμος μας από το μεταφυσικό άγος»20.

Δε θα μας ενδιέφεραν καθόλου οι μεταφυσικές ψευ-

δαισθήσεις και του Ράμφου, ακριβώς όμοιες με εκείνες του

Βαρλαάμ, Ακίνδυνου, Γρηγορά και όλων των πλατωναρισ-

τοτελιστών, αν δεν επιχειρούσε δια της διαστροφής και αν-

τιστροφής, να υποτάξει σ’ αυτές της ψευδαισθήσεις του τόσο

όλη την καθ’ ημάς Ανατολή, τους Πατέρες και κυρίως τους

Καππαδόκες, τον Ι. Δαμασκηνό, το Γρ. Παλαμά, και όλους

τους ησυχαστές στο "Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου"21

όσο και την Καινή Διαθήκη και ιδιαίτερα τους Ευαγγελιστές

στο "Μυστικό του Ιησού"22, στο οποίο αντιεπιστημονικότατα

με τις μεταφυσικές παρανοϊκότητές του, αφού αρνείται όλες

σχεδόν τις εμπειρικές βεβαιότητες των αυτοπτών μαρτύρων,

αρνείται ανερυθρίαστα τα θαύματα, τη σταύρωση, την Α-

νάσταση και στο τέλος και τη θεότητα του Ιησού! Αντιπροτε-

ίνει γελοιοδέστατα δε να κατασκευάσει ο καθένας μας με

μέσο της δικής του μεταφυσικής, αυθαίρετης, μαγικής, ε-

ξωπραγματικής πίστεως ένα άλλο διαφορετικό Θεό από εκε-

ίνον της Καινής Διαθήκης, υποτιθέμενο, έργο όχι μόνο των

χειρών του αλλά και όργανο που θα ικανοποιεί όλες τις α-

τομικιστικές, αντικοινωνικές, ιδιοτελείς και μισάνθρωπες

επιθυμίες του κάθε βλαμμένου, επιθυμητού εν τέλει φασισ-

τικών βλέψεων, εφόσον αυτός αρνείται και κάθε ηθική δεον-

τολογία είτε του δημοκρατικού ελληνισμού είτε των Ελλή-

νων Πατέρων.

Συγκεκριμένα "ανακαλύπτει" αντιεπιστημονικά και

αντιφιλοσοφικά αυτός ο ουρανοδρόμος ερμηνευτής-

διορθωτής Ανατολής, Δύσης και νεοτερικής σκέψης τα εξής:

19 ο.π. σ. 188. 20 ο.π. 21 Εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα 1996. 22 Εκδ. Αρμός, Αθήνα 2006.

380

στο πρώτο, 1) τη δήθεν αδυναμία των Καππαδοκών να κα-

τανοήσουν τη διαφορά υποστάσεως και προσώπου (την οπο-

ία τάχα βρήκε αυτός, διαστρέφοντας όμως τον Άγιο Μάξιμο

τον Ομολογητή)23, 2) την επίσης αδυναμία του Ιωάννη του

Δαμασκηνού να εκλάβει το ενυπόστατο του Λεοντίου όπως

το είχε «διορθώσει» ο Άγιος Μάξιμος (θα δούμε λεπτομερώς

στη συνέχεια ότι αυτός διέστρεψε εξ’ ολοκλήρου τον Άγιο

Μάξιμο στο θέμα του ενυποστάτου)24, 3) το «κενό της παλα-

μικής-ησυχαστικής θεολογίας»25 και 4) τη γενική «αφασία»

στην οποία βυθίσθηκε η ελληνική Ανατολή από το δέκατο

αιώνα και μετά26 και στο δεύτερο «το Μυστικό του Ιησού»

«ανακαλύπτει» το «κενό» τώρα των Ευαγγελίων, το οποίο

δήθεν οφείλεται-προέρχεται από τις εξής αντιχριστιανικές

και αντιεπιστημονικές ουρανοδρομικές ντιρεκτίβες του

Ράμφου.

Ισχυρίζεται λοιπόν αυτός μεταφυσικά και μωρολογι-

κά ότι: α) ο Ιησούς δεν ήταν Θεός27! Φθάνοντας έτσι αυτός σ’

αυτό τον παροξυσμό του παραλόγου είναι πλέον ο δρόμος

της εκτροπής ορθάνοικτος για κάθε παρανοϊκότητα.

β) Η Καινή Διαθήκη « δεν έχει γραφτεί κατά θεία υπαγόρευ-

ση»28, «δεν πρόκειται για βιβλία θεόπνευστα»29, δια τούτο στις

523 σελίδες αυτής της αντιεπιστημονικής αυθαιρετολογίας

του δεν κάνει ούτε καν μια μνεία στο γεγονός της επιφοιτή-

σεως του Αγίου Πνεύματος.

23 Βλ. το Χρονικό μν. έργ. σ. 228. 24 Βλ. ο.π. σ. 231. 25 Βλ. ο.π. σ. 244. 26 Βλ. ο.π. σ. 210. 27 Βλ. Tο Μυστικό του Ιησού, μν. έργ. σ. 97-98. 28 ο.π. σ. 21. 29 ο.π. σ. 87.

381

γ) «Τα Ευαγγέλια δε γράφτηκαν ως απομνημονεύματα αυτοπ-

τών μαρτύρων»30.

δ) Ακολουθώντας τους προτεστάντες, τους άλλους μεταφυ-

σικούς μυθολόγους-βιογράφους του Χριστού, οι οποίοι επί-

σης μαζί με τα θαύματα αρνήθηκαν και την Ανάσταση του

Κυρίου31, δέχεται μαζί τους ότι τα Ευαγγέλια «αποδίδουν μια

αρχέγονη προφορική είτε γραπτή παράδοση, εις την οποία

προσέθεσαν στοιχεία κατά το δοκούν και κατά τις προσωπι-

κές πληροφορίες»32 οι ευαγγελιστές, «…κατά τις προκατα-

λήψεις τους, είτε ανάγουν σε αδιαφιλονίκητα γεγονότα φήμες

ανεπιβεβαίωτες ή και απλές εικασίες»33!

Οι μακρές και επίμονες αναφορές αυτής της μελέτης

στην παραλυτική οικογένεια των πλατωναριστοτελικών δι-

καιώθηκαν πλήρως, διότι όλοι τους από τον Ευνόμιο, Βαρ-

λαάμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά, Αυγουστίνο, Άνσελμο, Ακινάτη,

Λούθηρο, βιογράφους προτεστάντες μέχρι το νεοφανή εσ-

χατομυθολόγο Ράμφο, εφόσον διατείνονται ότι προγνωρίζο-

υν τα πάντα, καταλήγουν μοιραία όλοι τους στην άρνηση

της εμπειρικής γνώσεως των πάντων και του Θεού των ευ-

αγγελίων και κάθε κοινωνικής απαλήθευσης της θεώσεως.

Όλοι τους εκ της ουρανοπορείας-μυθολογίας αρνούν-

ται πεισματικά την εμπειρία είκοσι αιώνων όλων των Ορθο-

δόξων, οι οποίοι γνωρίζουν οντολογικά, βιώνουν υπαρξιακά

«ὅ ἦν ἀπ’ ἀρχῆς, ὅ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὅ

ἐθεασάμεθα καί αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν, περί τοῦ λόγου

τῆς ζωῆς, και ἡ ζωή ἐφανερώθη, καί ἑωράκαμεν καί

μαρτυροῦμεν καί ἀπαγγέλλομεν ἡμῖν τήν ζωήν τήν αἰώνιον»34

30 ο.π. σ. 21. 31 Βλ. σ. 266-271 της παρούσης μελέτης. 32 Το Μυστικό του Ιησού, μν. έργ. σ. 22 33 ο.π. 34 Α΄ Ιωάνν. 1, 1-2.

382

καί κοινωνία έχομε μετά του Θεού του φωτός35 και εμπειρική

εμβίωση των θείων ακτίστων ενεργειών κατά το πρότυπο

των ησυχαστών, των φίλων και αξίων του Θεού.

Αντιθέτως οι αυτόματοι ψευδοπαντογνώστες διεκδι-

κούν ο καθένας για τον εαυτό του την απόλυτη γνώση. Έτσι

και ο Ράμφος, αφού ανακάλυψε το «κενό» του Ελληνισμού,

της Ανατολής, των Ευαγγελίων, των Πατέρων, του Παλαμά,

της νεοτερικής επιστήμης-φιλοσοφίας, του Καστοριάδη (το

κενό όλου του ελληνισμού και της νεοτερικότητας προέρχε-

ται-εντοπίζεται κατ’ αυτόν στην αέναη προσπάθεια όλων

αυτών «για να απαλλαγεί ο κόσμος μας από το μεταφυσικό

άγος»36), ανακαλύπτει τώρα και προβλήματα στους θαυμασ-

τές του προτεστάντες ερμηνευτές «καθώς η λογική της αντι-

κειμενικότητας φτωχαίνει τα κείμενα, τα μεταβάλλει σε ά-

νυδρη έρημο, για να μην πω ότι φθάνει να θέτει υπό δοκιμασία

και αυτή την πίστη»37.

Ο μοναδικός λοιπόν μεταφυσικός πάνσοφος ο Ράμφος

προτείνει να βγούμε από τις κατά φαντασία «πραγματικό-

τητες» και να στηριχθούμε στο μύθο, διότι «ο μύθος καθ’ εα-

υτόν αποτελεί ορίζοντα νοήματος για την ύπαρξη»38, εφόσον

θεωρεί ως πρώτη και έσχατη αρχή φιλοσοφίας-επιστήμης το

πλατωνικό μύθευμα που είναι αξιόπιστο μεταφυσικό θεμέ-

λιο!39 Οι πραγματικότητες, οι αντικειμενικότητες των προ-

τεσταντών οδήγησαν, λέει, στο «φιάσκο των βιογραφιών του

Ιησού… αφού θέμα της Καινής Διαθήκης δεν είναι τα περισ-

τατικά της βιωτής του, αλλά η καινούργια ζωή στην οποία

μας καλεί μυθοϊστορικά»!40

35 Βλ. ο.π. σ. 1, 5-7. 36 Μαρτυρία και Γράμμα, μν. έργ. σ. 188. 37 Το Μυστικό του Ιησού, μν. έργ. σ. 89. 38 ο.π. σ. 90. 39 Βλ. Μεταφυσική του κάλλους, μν. έργ. σ. 74. 40 Το Μυστικό του Ιησού, σ. 94.

383

Ο δε παροξυσμός του παραλόγου φθάνει τα όριά του,

όταν διαβεβαιώνει ανερυθρίαστα ότι «ο μύθος εκλογικεύει

κατά κάποιο τρόπο την αλογία των πραγμάτων, αναζητεί

στο υπέρλογο εξήγηση του κόσμου»!41 «Μέσα από τους μύθο-

υς τα αρχέτυπα σύμβολα εκφράζουν εσωτερικά την των πάν-

των ενότητα, κατευθύνουν τον άνθρωπο στο κέντρο της

πραγματικότητός του και τον προστατεύουν από την απειλη-

τική ακοσμία του ασυνειδήτου»!42

Μ’ αυτές τις παρανοϊκότητες επιχειρεί να διδάξει μο-

ναδικώς την οικουμένη ότι τα θαύματα, η Μεταμόρφωση, η

Ανάσταση και οι εμφανίσεις του Χριστού δεν είναι «πραγμα-

τικά» γεγονότα αλλά «φήμες ανεπιβεβαίωτες ή και απλές ει-

κασίες»43 και επομένως εφόσον δεν έχουμε αυτόπτες μάρτυ-

ρες και προσωπικές εμπειρίες των Αποστόλων, πολύ δε πε-

ρισσότερο δεν είναι δυνατόν κατά το Ράμφο να έχουμε προ-

σωπικές εμπειρίες των θείων ακτίστων ενεργειών όλων των

πιστών και ιδιαίτερα των ησυχαστών. Εδώ αυτός παρουσιά-

ζεται ως σταθερός συνοδοιπόρος του Βαρλαάμ, Ακίνδυνο,

Γρηγορά και όλης της παπικοπροτεσταντικής Δύσης, μαζί με

τους οποίους δέχεται ότι η πίστη και η γνώση δε στηρίζονται

σε πραγματικές εμπειρίες και πραγματικά γεγονότα αλλά ή

σε αναμνήσεις της προϋπάρχουσας ψυχής ή σε ονειρικές

υποθέσεις-διεργασίες «αυτοσυνειδησίας, αυτογνωρισμού»44,

νοητικής ατομικής εσωτερίκευσης45, αυτοκατανόησης, «αυ-

τοπραγμάτωσης»46 ενός μεταφυσικού, υπερβατικού, εσχατο-

λογικού, δηλαδή εξωγήινου, εξωκοσμικού και εξωκοινωνι-

κού άρα αντικοινωνικού ατόμου βεβαρυμένου με κάθε είδο-

41 ο.π. 42 ο.π. σ. 101. 43 ο.π. σ. 22. 44 ο.π. σ. 79. 45 Βλ. ο.π. σ. 84. 46 ο.π. σ. 86.

384

υς ψευδαισθήσεις. Προτείνει με άλλα λόγια αυτός ένα άκρα-

το, ουτοπικό και παρανοϊκό ατομικισμό, ο οποίος όχι μόνο

θέλει όλη τη γνώση εκτός τόπου, χρόνου και κοινωνίας αλλά

παράλληλα και να ενυπάρχει ανέκαθεν στην ψυχή του, στο

«ἐν ψυχαῖς ἔσχατο»47 και στους πλατωνικούς διαλόγους, οι

οποίοι είναι «ασπαίρουσα (λαχταριστή) αιωνιότης»!48

Άρα δικαιώθηκε πλήρως η παρούσα μελέτη για την

ομάδα εκείνων των υπερβατικών όντων, των βλαμμένων

του πλατωναριστοτελισμού που θέλουν ανέκαθεν το έσχα-

το, την απόλυτη αλήθεια ακόμη και του Θεού είτε «ἐν ταῖς

ψυχαῖς» είτε στα έργα των κλασικών, τα οποία «μας μιλού-

σαν ανέκαθεν με το ρεαλιστικό συμβολισμό του νοήματος

και εμείς ανταποκρινόμασταν με την ποιητική οικειοποίηση

του ανεσπέρου φωτός τους»!49

Έτσι με προφανέστατες παρανοϊκότητες και σχιζοφ-

ρενικούς παραλογισμούς αμφισβητεί αυτός την εμπειρία και

την επιστήμη δυόμιση χιλιάδων ετών του Ελληνισμού με τα

εξής μυθολογήματα:

1. Τα θαύματα των Ευαγγελίων είναι παράδοξα γεγο-

νότα που τα «βιώνουμε κάποτε παρανοϊκά… Στο θαύμα α-

ποτυπώνεται η μυθολογία του απείρου»!50

2. Τα περί Μεταμορφώσεως και Αναστάσεως «προσε-

τέθησαν» αργότερα από τους Ευαγγελιστές51. «Μεταπασχά-

λιες» προσθήκες θεωρεί και τις επιφάνειες του Χριστού52,

οπότε αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να πρόκειται περί απά-

της των Ευαγγελιστών!53

47 ο.π. σ. 36. 48 Το Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, μν. έργ. σ. 239. 49 Το Μυστικό του Ιησού, μν. έργ. σ. 358. 50 Το Μυστικό του Ιησού, μν. έργ. σ. 348. 51 Βλ. ο.π. 52 Βλ. ο.π. σ. 349. 53 Βλ. ο.π. σ. 350.

385

3. Η Μεταμόρφωση κατ’ αυτόν αναδεικνύει «μυθικά

την εσχατολογική πραγματικότητα του Ιησού!54

Μάλιστα εκμεταλλευόμενος την αντίθεση των ησυ-

χαστών και του Γρ. του Παλαμά προς τους αντιησυχαστές, οι

οποίοι ήθελαν το φως της Μεταμορφώσεως κτιστό, επιχειρεί

και πάλι δια του ψεύδους και της πάγιας αυτού εκτροπής και

διαστροφής να παρουσιάσει τον Παλαμά να λέει ότι οι άκ-

τιστες ενέργειες, το άκτιστο φως, που είδαν οι Απόστολοι και

βλέπουν οι ησυχαστές, δεν είναι πραγματικό γεγονός γενό-

μενο αντιληπτό με τις αισθήσεις αλλά είναι κάτι το φαντασ-

τικό, το οποίο κατανοείται μόνο νοητικώς με «μετάλλαξη

των σωματικών ματιών και της αισθητηριακής των λειτουρ-

γίας»55. Εδώ έχουμε καθαρά αντιγραφή του Βαρλαάμ, Γρη-

γορά, Δύσης και όλων των του πλατωναριστοτελισμού, οι

οποίοι απορρίπτουν αντιεπιστημονικότατα την αισθητή εμ-

πειρία και υποτάσσονται τυφλά στους μωρολογικούς και

αντικοινωνικούς μύθους της μεταφυσικής. Έτσι γελοιοδέσ-

τατα από την άλλη πλευρά επιχειρεί και πάλι ο Ράμφος να

παρουσιάσει τον Παλαμά, τον Ωριγένη και όλους τους Πα-

τέρες της Ανατολής ως οπαδούς των πλατωνικών και νεοπ-

λατωνικών μύθων της ουρανοπορείας των ψυχών, που γνω-

ρίζουν εκεί τις ιδέες, τα όντως όντα με «αποκλειστικό θεωρό

των υπεραισθητών ιδεών τον νου»56.

Μοναδική επιδίωξη και αυτού είναι να εξορίσει την

ιστορική, αντικειμενική, πραγματική, οντολογική θεϊκή πα-

ρουσία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού από τη ζωή της κοι-

νωνίας και δια τούτο αντιχριστιανικά αποφαίνεται ότι η Με-

ταμόρφωση «δεν υφίσταται σαν αντικείμενο κτήσεως»57, δεν

54 Βλ. ο.π. σ. 354. 55 ο.π. σ. 352. 56 ο.π. σ. 353. 57 ο.π. σ. 358.

386

είναι κάποιο γεγονός υπερφυσικό58, δεν είναι ιστορικό συμ-

βάν59, «δεν είναι το υπερφυσικό φως του Γρηγορίου του Παλα-

μά η μεταμορφωτική δύναμη (πρβλ. την ΠΕ΄ ομιλία, σ. 390:

ὑπερφυές τό φῶς ἐκεῖνο, δι’ οὗ λαμπρά τε καί λευκά τά

ἱμάτια γέγονεν ἐκεῖνα)»60, αλλ’ είναι μια αφηρημένη, ονειρι-

κή, φανταστική, νοητική υπόθεση άνευ αντικειμενικού ερε-

ίσματος, εφόσον κατ’ αυτόν «ο άνθρωπος είναι το ον που ονε-

ιρεύεται»61 και η Μεταμόρφωση είναι μυθολόγηση της εκ-

κλησίας!62

Ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης

Τοιχογραφία στη Gracanica Κόσοβο,

έργο Μιχαήλ Αστραπά και Ευτυχίου 1321.

58 Βλ. ο.π. 59 Βλ. ο.π. σ. 339. 60 ο.π. 61 ο.π. σ. 367. 62 ο.π. σ. 573.

387

Η άρνηση της Αναστάσεως του Κυρίου

Όλοι οι ονειρευτές μωρολόγοι που είδαμε κύριο μέλη-

μά τους έχουν την άρνηση του Κυρίου, διότι ο αναστημένος

και ζων εν ημίν αιωνίως Ιησούς αφαιρεί απ’ αυτούς τους με-

ταφυσικούς μυθολόγους την ψευδοπαντογνωσία τους. Ισχυ-

ρίζεται λοιπόν μαζί με τους προτεστάντες ο Ράμφος ότι ο

ευαγγελιστής Μάρκος «υποβάλλει την προσθήκη του πάθους

και της αναστάσεως του Ιησού», αφού «η χριστιανική κοινότης

έχει βγάλει ωρισμένα συμπεράσματα και τα κοινοποιεί δια

στόματος του αγγέλου»!1 Σ’ αυτή την αυθαιρεσία του και πά-

λι φτάνει, αφού θέτει «εν αμφιβόλω την αυθεντικότητα της

τελευταίας παραγράφου του Κατά Μάρκου (16,9-20)»2, όπου

αναφέρονται όλα τα γνωστά γεγονότα και της Αναστάσεως

και των εμφανίσεων του Κυρίου και της Αναλήψεως. Επί

πλέον αντιεπιστημονικά αποφαίνεται ότι η παραπάνω αφή-

γηση «αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη του δευτέρου αιώ-

νος»3. Αν όμως η προσθήκη είναι του δευτέρου αιώνος, τότε

πώς ο Μάρκος υποβάλλει στους άλλους Ευαγγελιστές και δη

στους αυτόπτες Ματθαίο και Ιωάννη την προσθήκη ή πώς

αυτός υποβάλλει, εφόσον γράφει το Ευαγγέλιό του είκοσι

χρόνια μετά την Πρώτη προς Κορινθίους επιστολή του Παύ-

λου, στην οποία το 55 μ.Χ. συνοψίζει επακριβώς ό,τι είδαν,

άκουσαν και ψηλάφησαν οι Απόστολοι, όπως και ο ίδιος α-

ναφέρει;4

Πρόκειται ασφαλώς για παρανοϊκότητες του μυθολό-

γου, εφόσον δεν παρακολουθεί το τι γράφει ανάμεσα στις

σελίδες 509 μέχρι και 512 σ’ αυτό το τερατούργημα, οι αντι-

1 ο.π. σ. 511. 2 ο.π. σ. 510. 3 ο.π. σ. 509. 4 Βλ. ο.π. σ. 512.

388

φάσεις, οι διαστροφές και τα κενά είναι αναρίθμητα και στα

τέσσερα κείμενα που είδαμε.

Επιτείνοντας τους προφανέστερους παραλογισμούς

του λέει κυνικότατα ότι «αυτόπτης μάρτυς κατά τη στιγμή

της Αναστάσεως δεν υφίσταται»5 και έτσι υποθέτει και υπο-

βάλλει τους εξής παραπλανητικούς όρους: «μεταπασχάλιες

αφηγήσεις»6 της Αναστάσεως, «λιπομαρτυρία»7 της Αναστά-

σεως, «αμαρτύρητη ιστορικότητα»8 και άρα αυτός αναλαμ-

βάνει να «διορθώσει» το «κενό του Ευαγγελίου»9, διότι «θα

ήταν καταστροφικό να υπήρχαν μάρτυρες της Αναστάσεως»!10

Κοινός τόπος λοιπόν όλων των βλαμμένων από τον Ευνόμιο,

Βαρλαάμ, Γρηγορά, Δύση μέχρι το Ράμφο ήταν και είναι η

εξάρνηση της εμπειρικής βίωσης του Αναστημένου Ιησού11, η

οποία αποτελεί το ασάλευτο θεμέλιο των Αποστόλων και

των Ορθοδόξων.

Αυτή ακριβώς η προσωπική, πραγματική και οντολο-

γική εμπειρική διαβεβαίωση, βίωση, εξακρίβωση εφόρου ζω-

ής της παντοτινής παρουσίας της Αγίας Τριάδος, της Θεοτό-

κου και των Αγίων όχι μόνο εντός της κοινωνίας αλλά και

εντός του κάθε προσευχομένου αποτελεί το σταθερότερο

θεμέλιο επιστημονικής, εμπειρικής, ακλόνητης, βεβαιότατης

και εξακριβωμένης γνώσης του Θεού, διότι μόλις αρνηθούμε

αυτή την προσωπική, ατομική επιστημονική γνώση-βίωση

του κάθε πολίτη, τότε μεταβαίνουμε στους ιδιωτικούς (φα-

σιστικούς στην κατάληξή τους) μύθους της ουρανοπορείας

κάποιων φαντασμένων, οι οποίοι θέλουν να υπαγορεύουν

5 ο.π. σ. 511. 6 ο.π. σ. 512. 7 ο.π. 8 ο.π. 9 ο.π. 10 ο.π. σ. 513. 11 ο.π. σ. 514.

389

στους πολίτες τις κακουργίες που δήθεν είδαν-γνώρισαν ε-

κεί που προϋπήρχε η ψυχή τους.

Είδαμε δια μακρών ότι για το δημοκρατικό ελληνισμό

από τον Όμηρο μέχρι το Χριστό και από το Χριστό σε μας η

επιστήμη, γλώσσα, φιλοσοφία, δημοκρατία, ηθική ήταν και

είναι ανοικτή υπόθεση όλων ανεξαιρέτως των πολιτών, κα-

νένας μύθος της προΰπαρξης αληθείας-γνώσης, ψυχών και

κάποιων υπερβατικών όντων κατόχων απριορικά αυτής, της

υποτιθέμενης, τερατουργηματικής εν τέλει «αληθείας» δεν

έγινε ποτέ δεκτός στην καθ’ ημάς Ανατολή. Οι επί μέρους

επιστήμες προσφέρουν τα πορίσματά τους στους επί μέρους

κλάδους της σκέψης και είναι ευπρόσδεκτα όσα συντελούν

στην κοινή ωφέλεια. Όμως δεν υπάρχει, διαβεβαιώνει σύμ-

πασα η νεοτερική επιστήμη-φιλοσοφία «ενιαίο επιστημονικό

ειδέναι»12 για το κοσμολογικό, κοινωνικό, ανθρωπολογικό,

πολιτικό, θεολογικό, φιλοσοφικό, γνωσιολογικό, οντολογικό,

γλωσσικό, μαθηματικό και φυσικό πεδίο, οι επί μέρους επισ-

τημονικές μας γνώσεις είναι και ευμετάβλητες και σχετικές

και πολύ περιορισμένες σε επί μέρους κλάδους, τομείς.

Ο Ράμφος μαζί με όλους τους αιθεροβάμονες μετα-

φυσικούς απορρίπτοντας στο γράμμα προς τον Καστοριάδη

αυτή την ανθρώπινη, φυσιολογική, επιστημονική-

φιλοσοφική και εμπειρική γνώση σύμπαντος του Ελληνισ-

μού και της νεοτερικότητας (εκτός των βλαμμένων της με-

ταφυσικής) πασχίζει να αυτοπαρουσιασθεί ως ο μοναδικός

παντογνώστης όλων των εσχάτων υποθέσεων, που απασ-

χολούν τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα να συναντά παντού το

κενό, στα Ευαγγέλια, στους ησυχαστές, στην Ανατολή (κατά

περίσταση και στη Δύση όταν δε βρίσκει υποταγμένους τυφ-

12 Κ. Καστοριάδη, Tα σταυροδρόμια του λαβύρινθου, εκδ. Ύψιλον/βιβλία,

Αθήνα 1991 σ. 207.

390

λά στη μεταφυσική), στη σύγχρονη προοδευτική εμπειρική

επιστήμη-φιλοσοφία.

Έτσι, αφού αρνήθηκε όλη την πανανθρώπινη εμπει-

ρία-γνώση, και τους Αποστόλους ως αυτόπτες μάρτυρες της

Αναστάσεως, Αναλήψεως και Επιφοιτήσεως του Αγίου Πνε-

ύματος, αντιπροτείνει αυτός ο μοναδικός ερμηνευτής μια

εξωκοσμική, εξωκοινωνική, εξωεκκλησιαστική, εξωπραγμα-

τική πίστη σ’ ένα Ιησού, που δε σταυρώθηκε, Αναστήθηκε,

εμφανίσθηκε αλλά πλάσθηκε μυθολογικά άλλοτε λέει από

τους Ευαγγελιστές, άλλοτε από την πρώτη εκκλησία και άλ-

λοτε από τις Οικουμενικές συνόδους.

Είναι πλέον προφανέστατη η ολοκληρωτική εκτροπή

του Ράμφου από κάθε έστω και λογικοφανή στάση, εφόσον

αρνούμενος τη «χειροπιαστή πραγματικότητα»13, την «εμ-

πιστοσύνη στο επιβεβαιωμένο»14, τις «αποδείξεις εμπειρικής

ιστορικότητας»15 και δεδομένων αντικειμενικών γεγονότων16

προτείνει να σαλτάρουμε, όπως αυτός, στο κενό της αναισ-

θήσεως «χωρίς κανένα αντίκρυσμα»17, χωρίς «αντικειμενική

διαπίστωση»18, χωρίς «θέαμα»19, χωρίς «κάποια δεοντολογία»20

και, αφού έρθουμε σε «βαθειά ρήξη με τον κόσμο των αισθή-

σεων»21, να ξανασαλτάρουμε στην πλατωνική ουρανοπορεία

της ψυχικής μετάστασης22-πτήσης σ’ ένα ιδιωτικό αφηρημέ-

νο έσχατο άκρως αντικοινωνικό και απάνθρωπο, εφόσον

13 Ράμφου, το Μυστικό του Ιησού μν. έργ. σ. 514. 14 ο.π. σ. 518. 15 ο.π. σ. 522. 16 Βλ. ο.π. σ. 523. 17 ο.π. σ. 518. 18 ο.π. 19 ο.π. σ. 519. 20 ο.π. 21 ο.π. σ. 522. 22 Βλ. ο.π. σ. 518.

391

αυτό το απόλυτο, η «απόλαυση του πλατωνικού καθόλου»23

χωρίς εντολές, ηθική24, περιορισμούς δεοντολογίας25 και κοι-

νούς παρονομαστές26 οδηγεί απευθείας σ’ ένα άκρως ατομι-

κιστικό και άρα άκρως ιδιοτελές άνοιγμα στο έσχατο, στο

μεταεμπειρικό ρεαλισμό27, στο αποκτείνειν εν τέλει του πο-

λιτικού άνδρα του Πλάτωνα.

Με αυτή την παρανοϊκή ετερονομία, αλλοτρίωση ο

Ράμφος, αφού αρνήθηκε και διέστρεψε Καινή Διαθήκη, Έλ-

ληνες Πατέρες, Ησυχαστές και τις εντολές-δεοντολογία28,

επιχειρεί μ’ ένα λόγο παντελώς ασυνάρτητο να αρνηθεί-

διαστρεβλώσει συνολικά και τον ανεπανάληπτο κοινό και

δημοκρατικό ελληνικό λόγο, εκτός από τον πλατωνικό, διότι

τα μεγάλα πανανθρώπινα ζητήματα του δέοντος, της αρε-

τής, αγαθού, δικαίου, ισότητας, ελευθερίας, ηθικής, επιστή-

μης, φιλσοφίας, γνώσης, γλώσσας, γνωσιολογίας, οντολογί-

ας είναι δημιουργήματα της ελληνικής ανθρώπινης ΕΠΙΝΟ-

ΙΑΣ όπως διατρανώνουν οι μέγιστοι διδάσκαλοι της οικου-

μένης Μ. Βασίλειος, Γρ. Νύσσης, Γρ. Θεολόγος και ακολου-

θούν όλοι οι Πατέρες και οι Ησυχαστές-Καλόθετος και εσ-

χάτως ο έτερος Κωνσταντινουπολίτης ο Έλληνας, Ευρωπαί-

ος και Παγκόσμιος διανοητής Κ. Καστοριάδης εκφράζοντας

την πίστη της παγκόσμιας επιστημονικής-φιλοσοφικής νεο-

τερικότητας, και όχι ντιρεκτίβες κάποιων παρανοϊκών. Ο κο-

ινός δημοκρατικός λόγος αποσκοπούσε στο κοινό καλό, στην

ισότητα των πολιτών, όμως όχι όλων ανεξαιρέτως των πολι-

τών, εφόσον δούλοι και γυναίκες ήταν έξω από κάθε αν-

θρώπινο δικαίωμα. Αυτή ακριβώς τη μέγιστη αδυναμία-

23 ο.π. σ. 520. 24 Βλ. ο.π. σ. 522. 25 Βλ. ο.π. σ. 521. 26 Βλ. ο.π. σ. 522. 27 Βλ. ο.π. σ. 522-523. 28 Βλ. ο.π. σ. 521.

392

αστοχία όλου του αρχαίου ελληνισμού διόρθωσε μόνον ο

Χριστός με την απόλυτη ισότητα όλων των ανθρώπων του

πλανήτη. Απόστολοι, Πατέρες και Ησυχαστές-Καλόθετος

αγωνίζονται επί είκοσι αιώνες για την επικράτηση της ανι-

διοτελούς αγάπης, η οποία αποτελεί το μόνο δρόμο εξαν-

θρωπισμού των κοινωνιών. Επειδή όμως, όπως δέχονται

πλέον όλες οι ανθρωπιστικές επιστήμες σήμερα, όλοι ανεξα-

ιρέτως οι άνθρωποι είμαστε άκρως ιδιοτελείς και ατομικισ-

τές, η μόνη δυνατότητα να αγγίξουμε την ανιδιοτέλεια προ-

έρχεται μόνο από τη βοήθεια της θείας χάριτος προς τον

κάθε πιστό. Η εμπειρική και πνευματική αδιάλειπτη σχέση,

ένωση με το Θεό και η οντολογική, χειροπιαστή βοήθεια Αυ-

τού είναι ο αποκλειστικός μονόδρομος που οδήγησε και οδη-

γεί εκατομμύρια Ορθόδοξους στο άλμα της ανιδιοτέλειας,

του εξανθρωπισμού, της αδελφικής, αγαπητικής σχέσης των

ανθρώπων.

Αυτή ακριβώς την εμπειρική σχέση Θεού και ανθρώ-

πων, η οποία οδηγεί στην πραγμάτωση της αγαπητικής

σχέσης ανθρώπου και συνανθρώπων και η οποία ήταν και

είναι ο τελικός και αποκλειστικός σκοπός των Αποστόλων,

Πατέρων και κυρίως των Ησυχαστών-Καλόθετου, αρνήθηκε

ο Ράμφος στο «κενό» της ησυχαστικής θεολογίας και δια το-

ύτο αμφισβητεί ευθέως τους σύγχρονους εκφραστές της

σχέσης-θέωσης, μητροπολίτη Περγάμου Ι. Ζηζιούλα και Χρ.

Γιανναρά29.

Ξεπερνώντας κατά πολύ ο Ράμφος τους Βαρλαάμ, Α-

κίνδυνου, Γρηγορά φθάνει στην ολοκληρωτική εκτροπή, ό-

ταν θεωρεί τα δόγματα της εκκλησίας ως «ταχυδακτυλουρ-

γίες»30, όταν αμφισβητεί «τον Ιησού Χριστό ως εκφραστή και

29 Βλ.Ράμφου, Tο Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, μν. έργ. σ. 208, Πρβλ.

και Χρυσ. Σταμούλη, Περί Φωτός, μν. έργ. σ. 79. 30 Το Μυστικό του Ιησού σ. 87.

393

φορέα της σωτηρίας»31, όταν θεωρεί «το χριστολογικό κήρυγ-

μα της σωτηρίας»32 ως έκπτωση των χριστιανών, που άρχισε

«μεταξύ 60 και 150 μ.Χ. … και ακόμη διαρκεί»33 «στην Ανατο-

λική Ορθόδοξη Εκκλησία»34, γεγονός που οδηγεί «στην προ-

οπτική της ηθοτελετουργικής σωτηρίας»35 και αντιπροτείνει

ακολουθώντας τυφλά τους δυτικούς (κυρίως Μ. Ντιμπέλιους

και Ρ. Μπούλτμαν, οι οποίοι οδήγησαν «την ερμηνευτική

προσπάθεια σε υψηλότατο επίπεδο»)36 να κάνουμε απομυ-

θοποίηση της Καινής Διαθήκης στηριγμένοι στην ατομικισ-

τική εσωτερικότητά μας, η οποία θα αντλεί την όλη αλήθεια

από την ατομική πλατωνική ουρανοπορεία της ψυχής εκτός

τόπου, χρόνου και κοινωνίας. Όμως αμφισβητώντας ο Ράμ-

φος τον κοινό ελληνικό (αρχαίο και ορθόδοξο) ανθρωπιστικό

λόγο και ηθική, την Αγία Γραφή και το νεοτερικό κοινό επισ-

τημονικό λόγο (χάρη της μεταφυσικής μωρίας) τότε με μα-

θηματική ακρίβεια είναι προφανέστατο γιατί οδηγήθηκε σε

άρκως αντικοινωνικές-φασιστικές θέσεις. Συγκεκριμένα ισ-

χυρίζεται ότι ο Πλάτων στον Πολιτικό του θέλει τον εκ Θεού

προορισμένο πολιτικό άνδρα-βασιλέα δημιουργό του αγα-

θού, υφαντή ηθών και υπεράνω του νόμου37, όμως λίγες σε-

λίδες πιο κάτω ο Πλάτων δίνει και την κατηγορηματική

προσταγή κάθε φασισμού. Λέει επί λέξει ότι ο πολιτικός άν-

δρας έχει κάθε δικαίωμα «λωβᾶσθαι (να βλάπτει) δέ καί

ἀποκτεινύναι καί κακοῦν ὅν ἄν βουληθῇ ἑκάστοτε ἡμῶν»!38

31 ο.π. σ. 86. 32 ο.π. 33 ο.π. 34 ο.π. σ. 87. 35 ο.π. σ. 86. 36 ο.π. σ. 87. 37 Βλ. Ράμφου, Μαρτυρία και γράμμα,μν. έργ. σ. 192-193. 38 Πλάτωνος, Πολιτικός 301D, το ίδιο επαναλαμβάνει άλλες δύο φορές

στο 293 D και 309 Α, Πρβλ. και σ. 41 της παρούσης.

394

Πάντοτε κατά το δοκούν χρησιμοποιεί τα κείμενα ο

Ράμφος. Στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορεί να μην είχε

κάνει έστω μια απλή ανάγνωση του Πολιτικού του Πλάτω-

να.

Τότε πώς αποδέχεται την κατηγορική προσταγή του

φασισμού, ο πρώην αριστερός;

Πώς ο ορθόδοξος στο "Γράμμα" προς τον Καστοριάδη,

γίνεται ουνίτης στο "Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου", προ-

τεστάντης στο "Μυστικό του Ιησού" και ακραίος μεταφυσι-

κός-μωρολόγος στη "Μεταφυσική του Φαίδρου του Πλάτω-

να";

Ασφαλώς ως μεταφυσικός-μωρολόγος δέχεται ότι στη

Δύση (την τυφλά υποταγμένη στον πλατωναριστοτελισμό

και καίγουσα δια τούτο τους πολίτες της) «μετά το Σχίσμα

(1051 μ.Χ.) επήλθε βαθμηδόν η θυελλώδης εκτίναξή της»39,

ενώ η Ανατολή βυθιζόταν στην αφασία της40. Η διαστρέβ-

λωση της πραγματικότητας πλέον δεν έχει όρια. Η Δύση κα-

λή που έκαιγε και στέρησε τους πολίτες της από κάθε αν-

θρώπινο δικαίωμα. Στον Πλάτωνα του αποκτείνειν βρίσκει

το ανέσπερο φως41, ενώ στους συνοπτικούς Ευαγγελιστές δε

βρίσκει τη θεανθρώπινη υπόσταση του Ιησού αλλά την πα-

ρουσιάζει ως «πολύ μεταγενέστερο δόγμα της Δ΄ Οικουμενι-

κής Συνόδου (451 μ.Χ.)42. Θεωρεί δε συλλήβδην «την υστερο-

ελληνική αγιολογία… ως αποκυήματα οργιώδους έως νοσηράς

φαντασίας»43.

Στην τυφλωτική του προσπάθεια να αυτοπροβληθεί

ως ο μοναδικός παντογνώστης βρίσκει παντού «κενά» εκτός

από τον Πλάτωνα, Αριστοτέλη και Πλωτίνο και τούτο διότι

39 Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, σ. 209. 40 Βλ. ο.π. σ. 210. 41 Το Μυστικό του Ιησού, σ. 368. 42 ο.π. σ. 97-98. 43 ο.π. σ. 97.

395

αυτοί οι τρεις τοποθέτησαν την αλήθεια στα νέφη, στο που-

θενά και από εκεί την παρουσιάζουν, την ταυτίζουν με τις

λέξεις κατά περίσταση ως υπηρετούσα εν τέλει τους τυράν-

νους-φασίστες. Έτσι και ο Ράμφος χωρίς καμιά αιδώ του

πνεύματος αντλεί από τη μωρία εκείνων μόνο όσα υπηρετο-

ύν την αυτοπροβολή του χωρίς όχι μόνο να εμβαθύνει αλλ’

ούτε καν ν’ αναφέρεται στον πολιτικό-κοινωνικό απανθρω-

πισμό και εκείνων και της παπικοπροτεσταντικής Δύσης.

Δ΄Οικουμενική Σύνοδος,

τοιχογραφία στην ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, τέλος 13ου αιω.

396

Το «κενό» της ησυχαστικής-παλαμικής θεολογίας.

Αφού αρνήθηκε ο Ράμφος και την θεανθρώπινη υ-

πόσταση του Ιησού1, περιττεύει πλέον το «κενό» της ησυ-

χαστικής θεολογίας, διότι σ’ αυτό θέλει αντίθετα προς όλη

την Ορθοδοξία να προϋπάρχει αϊδίως η ανθρώπινη φύση του

Ιησού στο Λόγο.

Είδαμε ότι ο Ράμφος στο «Γράμμα» προς τον Καστο-

ριάδη (1984) φαίνεται ορθόδοξος με κάποια φρασεολογία του

Καθηγητή Χρ. Γιανναρά αλλά κρυπτομεταφυσικός και ως εκ

τούτου αντίθετος προς όλη τη νεοτερική επιστημονική-

φιλοσοφία και του πρώην δασκάλου του του Κ. Καστοριάδη.

Στο «Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου» (1996) έχει

μεταβληθεί σε φανατικό ουνίτη, σε κατακριτή της Ορθοδο-

ξίας, των Καππαδοκών, του Ι. Δαμασκηνού και σε διαστρο-

φέα των Ησυχαστών και Γρ. Παλαμά.

Στο «Μυστικό του κάλλους – Φαίδρος του Πλάτωνα

(2003) γίνεται οπαδός και υμνητής της πιο γελοίας μεταφυ-

σικής της ουρανοπορείας των ψυχών.

Στο «Μυστικό του Ιησού» (2006) ως παντογνώστης

πλέον εκ της ουρανοπορείας αμφισβητεί τα πάντα και κυρί-

ως κάθε εμπειρική γνώση Θεού και όντων και αντιπροτείνει

στους Αποστόλους, Μάρτυρες, Πατέρες, Ησυχαστές, νεοτε-

ρικούς επιστήμονες και σ’ εμάς όλους να αυθυποβληθούμε

και να πιστεύσουμε σε κάτι που δεν είδαμε, δε γνωρίσαμε, δε

βιώσαμε εμπειρικά, δεν αισθανθήκαμε δι’ όλης της ψυχο-

σωματικής μας υποστάσεως.

Αντιπροτείνει λοιπόν να κατασκευάσει ή μάλλον να

κατασκευάζει κατά περίσταση ο κάθε άνθρωπος το δικό του

Θεό υπηρέτη των ιδιοτελών και ατομικιστικών επιθυμιών

1 ο.π. σ. 97-98.

397

του2 χωρίς νόμους, εντολές, κανόνες, ηθική και χωρίς «απο-

δείξεις εμπειρικής ιστορικότητας»3.

Μετά απ’ όλη αυτή την παραφροσύνη είναι προφα-

νέστατο ότι το «κενό» της ησυχαστικής θεολογίας δεν ήταν

τίποτε άλλο παρά η άρνηση της εμπειρικής εμβίωσης του

αναστημένου Ιησού, όπως ακριβώς είχε συμβεί και με τους

Βαρλαάμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά και όλη τη Δύση, διότι ο πλα-

τωναριστοτελικός θεός όλων αυτών είναι θεός των ατομι-

κιστικών επιθυμιών του καθενός απ’ αυτούς.

Ισχυρίζεται λοιπόν και πάλι ο Ράμφος διαστρεβλωτι-

κά ότι κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή «η ανθρώπινη

φύσις του Χριστού υφίστατο ανέκαθεν στο Λόγο, η δε σαρξ

του ήταν ενυπόστατος αφ’ ης στιγμής έλαβε εν τω Λόγω και

δια του Λόγου την γένεσιν»4 και ότι τάχα το λέει αυτό ο Άγι-

ος στην επιστολή του προς το Διάκονο Κοσμά (PG 91,560B-

C).

Αντιθέτως ο μέγας Άγιος της Ορθοδοξίας ακολου-

θώντας πιστά την Καινή Διαθήκη και τους Πατέρες (ιδιαίτε-

ρα το Μ. Βασίλειο, το Γρ. Θεολόγο και τον Κύριλλο Αλεξαν-

δρείας στους οποίους κάνει εκτενέστατες παραπομπές σ’

αυτή την επιστολή) λέει επιγραμματικότατα ότι ο Χριστός

«σαρκωθείς ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, καί τῆς ἁγίας Θεοτόκου καί

ἀειπαρθένου Μαρίας τελείως ἐνηνθρώπησεν. τουτέστι, τέλει-

ος γέγονεν ἄνθρωπος, κατά πρόσληψιν δηλονότι σαρκός, ψυ-

χήν ἐχούσης νοερά τε καί λογικήν, ἐν αὐτῷ τήν τε φύσιν λα-

βούσης καί τήν ὑπόστασιν. τουτέστι, τό εἶναι τε καί τό

ὑφεστᾶνται, κατ’ αὐτήν ἅμα τοῦ Λόγου τήν σύλληψιν.

ἐπείπερ αὐτός ὁ Λόγος ἀντί σπορᾶς. μᾶλλον δέ σπορά τῆς

2 Βλ. το Μυστικό του Ιησού σ. 521. 3 ο.π. σ. 522. 4 Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, σ. 229-230.

398

οἰκείας θέλων εὑρέθη σαρκώσεως, καί γέγονε κατά τήν

ὑπόστασιν σύνθετος, ὁ κατά φύσιν ἁπλοῦς καί ἀσύνθετος»5.

Εφόσον ο Άγιος Ομολογητής πεντακάθαρα τονίζει ότι

η σαρξ του Κυρίου έγινε ενυπόστατος κατά τη σύλληψη του

Λόγου εκ της Παρθένου, άρα το ανέκαθεν του Ράμφου όχι

μόνο δεν υφίσταται καν στον στύλο και κραταίωμα της Ορ-

θοδοξίας αλλ’ αντιθέτως επαναλαμβάνει στην ίδια επιστολή

τριάντα τρεις φορές ότι «μετά την ἕνωσιν» ο Χριστός αδιαιρέ-

τως και ασυγχύτως διασώζει τις δύο φύσεις και τη μια υπόσ-

ταση-πρόσωπο. Άρα το ενυπόστατο έγινε μετά την ένωση των

δύο φύσεων σε μια υπόσταση επαναλαμβάνει ανά πάσα

στιγμή ο Άγιος Μάξιμος.

Χαρακτηριστικότατη σ’ αυτή την κατεύθυνση είναι

και η εξής ομολογία του Ομολογητή: «ὁμολογοῦντες τόν

Χριστόν κατ’ ἀλήθειαν Θεόν ὁμοῦ τε καί ἄνθρωπον. τό μέν

ἀναιτίως ὄντα δι’ ἑαυτόν, τό δέ δι’ ἡμᾶς γενόμενον ὕστερον.

Οὔθ’ ὅπερ ἦν, δι’ ὅπερ γέγονεν ἀποθέμενον. ἄτρεπτος γάρ.

Οὖθ’ ὅπερ δι’ ὅπερ γέγονεν δι’ ὅπερ ἦν ἀπαρνούμενον. φιλάν-

θρωπος γάρ. Αὐτῶ γάρ μόνῳ κυρίως ὄντι περιουσία δυνάμεως

γενέσθαι δυνατόν ἦν δίχα τροπῆς ἀσυγχύτως ὅπερ οὐκ ἦν καί

ἄμφω μεῖναι κυρίως ὅπερ ἦν τε καί γέγονεν»6. Καταλήγει δε η

ομολογία με την εξής σύναψη και της Ορθοδοξίας και του

Ησυχασμού: ως Θεάνθρωπος ο Ιησούς «τήν τε τῆς ἁμαρτίας

ἀναίρεσιν, καί τήν τῆς θεώσεως ἡμίν ἐδωρήσατο χάριν»7.

Παρομοίως και στην προς Πύρρο επιστολή του λέει ο

Άγιος ότι οι Πατέρες μας παρέδωσαν «ἕνα καί τόν αὐτόν φά-

μενοι Θεόν Λόγον δι΄ ἡμᾶς ἐμψυχωμένην νοερῶς καθ΄

ὑπόστασιν ἥνωσεν ἐκ τῆς ἁγίας Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου

5 Αγ. Μαξίμου Ομολογητή, Eπιστολή ΙΕ΄ προς Κοσμά το θεοφιλέστατο δι-

άκονο Αλεξανδρείας PG 91, 553 D. 6 Μάξιμου, Επιστολή ΙΣΤ΄, Προς διάκονο Κοσμά, PG 91, 577 B, Τα ίδια επα-

ναλαμβάνει στο 585 B-C. 7 ό.π. 577 C.

399

προσληφθεῖσαν Μαρίας. σπορά δηλαδή τῆς οἰκίας αὐτός γε-

νέσθαι καταξιώσας σαρκώσεως. ἵνα καί ἄνθρωπος ἀληθῶς

γένηται. καί δείξη κατά τήν ἄσπορον σύλληψιν, καί τήν

ἄφθορον γέννησιν τήν φύσιν καινοτομουμένην. καί μηδεμίαν τῇ

καινοτομίᾳ πάσχουσαν μείωσιν. Θεοῦ γάρ δι΄ἀγαθότητα πρός

ἀνθρώπους ὑπῆρχεν αὐθαίρετος κένωσις τό μυστήριον, ἀλλ’

οὐ θεότητος ἔκπτωσις, ἡ διά σαρκός ἑκούσιος συγκατάβασις.

μεμένηκε γάρ ὅπερ ἦν, καί γενόμενος ὅπερ οὐκ ἦν. ἄτρεπτος

γάρ»8.

Εφόσον λοιπόν με το γέγονεν ο Χριστός ὅπερ οὐκ ἦν

(έγινε αυτό που δεν ήταν, δηλαδή άνθρωπος) του Μαξίμου

αποκαλύφθηκε η απάτη-ψεύδος του Ράμφου για το ανέκα-

θεν της ενυπάρξεως της σαρκός του Κυρίου στο Λόγο, τότε

ευκόλως αναιρούνται και οι συνακόλουθες διαστρεβλώσεις

αυτού.

Ισχυρίζεται ότι οι Καππαδόκες δε βρήκαν, δεν όρισαν

σωστά την έννοια του προσώπου9, όπως διορθωτικά δήθεν

σωστή την αποκάλυψε αυτός στον Άγιο Μάξιμο10. Κατ’ αυτή

τη διαστρεβλωτική και ψευδή ανακάλυψη ο Ράμφος θέλει,

πασχίζει να εξορίσει παντελώς το Χριστό από τη ζωή των

ανθρώπων με το εξής ψευδέστατο σόφισμα: εφόσον κατ’ αυ-

τόν «η ανθρώπινη φύση του Χριστού υφίσταται ανέκαθεν

στο Λόγο», άρα δεν έχουμε καμία ανάγκη του Χριστού, διότι

ο άνθρωπος-πρόσωπο ανέκαθεν, εξ αρχής, άπαξ δια παντός

και αυτομάτως «έχει εντός του κάτι θείο»11, άρα έχει απριο-

ρικά, ανέκαθεν, άπαξ δια παντός, αυτομάτως και αυτοδικα-

ίως και τη σωτηρία του, εφόσον και πάλι απριορικά, ανέκα-

θεν κ.λπ. «είμαστε όλοι δοχεία της ακτίστου χάριτος, ασχέ-

8 Μαξίμουμ, Επιστολή ΙΘ΄ προς Πύρρο, PG 91, 592 C-D. 9 Βλ. Το Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, σ. 223. 10 ο.π. σ. 229-230. 11 ο.π. σ. 234.

400

τως ατομικών ελαττωμάτων ή αρετών»12 και δια τούτο αργό-

τερα αρνήθηκε και τη θεότητα του Ιησού13.

Με όλους αυτούς τους αυτοματισμούς και τις μεταφυ-

σικές σχιζοφρένιες ο Ράμφος θέλει να μας πείσει ότι το πρό-

σωπο-άνθρωπος εμπεριέχει ανέκαθεν, απριορικά κ.λπ. τα

πάντα, δηλαδή το καθολικό νόημα, τις αξίες14, την αλήθεια

όλη, τη γνώση, το δέον, τη δικαίωση, τη σωτηρία, τη θεία χά-

ρη και δια τούτο οφείλει να στηρίζεται στην αυθεντικότητά

του και όχι στην ηθική δεοντολογία15, διότι «πρόσωπο απο-

τελεί ο εμμενής και άρα υπερβατικός του εαυτός»16, «το δε

πρόσωπο είναι έσχατον και ως έσχατο υπερβαίνει τις κοινω-

νικές και τις πνευματικές συνθήκες του πολιτισμού17.

Αυτό το άκρως ατομικιστικό, εσχατολογικό, υπερβα-

τικό πρόσωπο χωρίς ηθική δεοντολογία, εφόσον υπερβαίνει

τις κοινωνικές συνθήκες του πολιτισμού, χωρίς εντολές και

κανόνες, εφόσον είναι «πολύ πριν»18 από τη γέννησή του και

πάνσοφο και δεδικαιωμένο αφεαυτού και άπαξ δια παντός,

μας θυμίζει προφανέστατα την αρία γερμανική φυλή του

Χίτλερ.

Συνέχεια αυτών των παρανοϊκοτήτων είναι και η εξής

σχιζοφρενική προσταγή: Να βιώσουμε, λέει ο Ράμφος, «το

έσχατο με όρους ατομικιστικής αυτοπραγμάτωσης»19 και δια

τούτο κακίζει την καθ’ ημάς Ανατολή διότι μετέτρεψε «τη

γενέθλια εσχατολογία σε χριστολογικό κήρυγμα της σωτηρί-

12 ο.π. σ. 244. 13 Βλ. Το Μυστικό του Ιησού, σ. 97-98. 14 Βλ. Το Χρονικό, ο.π. σ 230. 15 Βλ. π. 16 ο.π. σ. 237. 17 ο.π. σ. 245. 18 ο.π. 19 Το Μυστικό του Ιησού, σ. 86-87.

401

ας»20 και έτσι το βάρος της σωτηρίας «έπεσε από το μεταμορ-

φωτικό γεγονός της Βασιλείας στον υποκειμενικό της εκ-

φραστή και φορέα – τον σταυρωθέντα και αναστάντα Ιησού

Χριστό»21.

Με την πλάνη του ενυποστάτου προσώπου ήθελε εμ-

μέσως να εξορίσει τον Ιησού Χριστό από την ζωή των αν-

θρώπων, εδώ στο Μυστικό του Ιησού γίνεται καθαρά αντίχ-

ριστος χάριν της ατομικιστικής αυτοπραγματώσεως, την ο-

ποία στηρίζει στην ουρανοπορεία της ψυχής.

Όμως «αν σκοπός του ανθρώπου είναι ο εαυτός του, τό-

τε ποιος σκοπός μπορεί να κάνει τον άνθρωπο να υπερβεί τον

εαυτό του;»22 Εφόσον ο άνθρωπος δε νοηματοδοτείται ως

σχέση με το Θεό αλλ’ ως σχέση με τον εαυτό του, τούτο ση-

μαίνει ότι ο άνθρωπος έμεινε μόνος στο κενό. Ορίσθηκε τε-

λικά όχι ως σχέση με τον εαυτό του, αλλά ως σχέση με το

Μηδέν23 και αποδέχθηκε το Μηδέν ως ορίζοντα υπάρξεως.

Έτσι χρειαζόμαστε σήμερα ένα ειδικό όργανο που εμφυτευ-

όμενο στο σύγχρονο άνθρωπο, θα ευνουχίζει κατά ένα πο-

σοστό τη μηδενική του ορμή24.

Στην ίδια κατεύθυνση της εξορίας του Χριστού από

την ζωή των ανθρώπων κινούνται και οι διαστροφές του

Ράμφου για τις άκτιστες ενέργειες του Θεού.

Ονομάζει αντίθετα προς όλους τους Ορθόδοξους Πα-

τέρες τις θείες ενέργειες υποστατικές ή προσωπικές και τού-

το διότι θέλει να κάνει την ακόλουθη υποθετική εξίσωση:

εφόσον κατά το δικό του (ψευδές όπως είδαμε) ενυπόστατο

πρόσωπο ενυπάρχουν, προϋπάρχουν και οι θείες άκτιστες

20 ο.π. σ. 86. 21 ο.π. σ. 86-87. 22 Θ. Ζιάκας, Η ανθρωπολογική κρίση της εποχής μας ως αντικείμενο της

οντολογίας του προσώπου, Θεσ/νίκη 1996 σ. 2. 23 Βλ. ο.π. 24 Βλ. ο.π.

402

ενέργειες σ’ αυτό το αυτόματο πρόσωπο, άρα ο Χριστός, η

Αγία Τριάς, η Αγία Γραφή και η δεοντολογία της, η αγιότη-

τα, η οποία έγινε «πρότυπο ασκητού ηθικώς αμέμπτου και

φιλανθρώπου»25 και η νεοτερική επιστήμη δεν μας χρειάζον-

ται πλέον. Ο καθένας είναι κατ’ αυτόν ελεύθερος να «πράξει

το αγαθό»26. Ως αγαθό όμως αυτός θεωρεί άλλοτε εκείνα που

γνώρισε η ψυχή στην πλατωνική ουρανοπορεία της και άλ-

λοτε τα πλατωνικά μυθεύματα, εφόσον τα θεωρεί «αξιόπισ-

το μεταφυσικό θεμέλιο»27, δηλαδή όλα όσα χαρακτήρισε η

νεοτερικότητα ως Μηδέν. Άλλοτε πάλι λέει ότι το αγαθό θα

το υφάνει ο πολιτικός άνδρας του Πλάτωνα28, όμως σ’ αυτή

τη περίπτωση δεν έχουμε ελευθερία αλλά φασισμό.

Επειδή και άλλοι ορθόδοξοι θεολόγοι χρησιμοποιούν

τον όρο υποστατικές ή προσωπικές ενέργειες άριστη ορθό-

δοξη σύνοψη είναι η εξής: Οι ενέργειες της Αγίας Τριάδος

είναι φυσικές, ουσιώδεις και συνεπώς κοινές. Ο όρος <υποσ-

ταστικό φως> που συναντιέται στην ησυχαστική θεολογία…

ουδεμία σχέση δε φαίνεται να έχει με τον όρο <υποστατικές>

ή <προσωπικές> ενέργειες των συγχρόνων. Ο όρος <υποστα-

τικός> στους Πατέρες, αναφερόμενος στο άκτιστο φως, δη-

λώνει το πραγματικό, το αληθές, το όντως ον και αντιτίθεται

στις αιρετικές δοξασίες που αρνήθηκαν αυτή την πραγματι-

κότητα και θεώρησαν το θείο φως ως φάσμα, απλό σύμβολο

και τέλος ανυπόστατο, δηλαδή ανύπαρκτο.Σ’ αυτήν ακριβώς

την πρόκληση απαντά ο όρος <υποστατικό> φως, προστατε-

ύοντας με ορολογική ευελιξία το βίωμα, την εμπειρία των

θεοφόρων, των φίλων του Θεού που γνωρίζουν το φως ως

όντως υπάρχον, ως πραγματικό, προερχόμενο από τη φύση

του προσωπικού Θεού, του Όντως Θεού της Γραφής και των

25 Το χρονικό ενός καινούργιου χρόνου σ. 243. 26 ο.π. σ. 244. 27 Μεταφυσική του κάλλους, σ. 74. 28 Μαρτυρία και Γράμμα, μν. έργ. σ. 192-193.

403

Πατέρων. Συνεπώς πολύ ορθά υπογραμμίζεται ότι <το Από-

λυτο Όν είναι Υποστατικό, και οι σχέσεις ημών μετά του

Υποστατικού Θεού είναι ωσάν την κατ’ εξοχήν υποστατι-

κήν>29.

Η κοινή ενέργεια της Αγίας Τριάδος, η ενέργεια των

προσώπων είναι άλλωστε ο μόνος δρόμος-τρόπος προσέγγι-

σης του Θεού από τον άνθρωπο. Η ορθόδοξη γνωσιολογία

είναι κατεξοχήν ενεργητική και εξάπαντος όχι ουσιαστική ή

φυσική. Ο άνθρωπος κατά χάριν και φυσικά όχι κατ’ ουσίαν

ενώνεται με το Θεό. Τούτη είναι μια <καθ’ υπόστασιν> έλ-

λαμψη, όπου ο όρος υπόσταση αναφέρεται στα μετέχοντα

πρόσωπα, π.χ. στον Πέτρο ή τον Παύλο. Πρόκειται για θέση

που δίνει στον όρο <υποστατικό φως> μια δεύτερη ερμηνεία

μετά από αυτή του πραγματικού, του αληθινού.

Και σε αυτή την περίπτωση το <υποστατικό> σημαίνει

το πραγματικό. απλά και μόνο, η μόνη πραγματική ένωση

Θεού και ανθρώπου, πέρα από την ένωση του Θεού Λόγου

με τον από αυτόν προσληφθέντα άνθρωπο, είναι η κατά χά-

ριν ένωση εξαιτίας της ουσιαστικής ετερότητας κτιστού και

ακτίστου. Είναι και αυτή μια πραγματική ένωση, μια αληθι-

νή κοινωνία του Δημιουργού με το δημιούργημα. Είναι μια

προσωπική ένωση του προσωπικού Θεού της Βίβλου με το

προσωπικό κτίσμα.Τούτη η ένωση πραγματοποιείται με τις

φυσικές, τις ουσιώδεις και κοινές ενέργειες των προσώπων

και σαφώς δια των προσώπων της Ομοουσίου Τριάδος»30.

Οι Μέγας Βασίλειος και Καλόθετος τονίζουν ότι «τό ἐκ

Θεοῦ πηγάζον ενυπόστατον ἐστι, τά δέ ἐξ αὐτοῦ πηγάζοντα

ενέργειαι αὐτοῦ εἰσι»31. Αυτή η άμεσος ένωση ανθρώπων και

29 Αρχ. Σωφρονίου (Σαχάρης), Οψόμεθα τον Θεόν καθώς ἐστι, σ. 153 30 Χρ. Σταμούλη, Περί Φωτός, εκδ. «Το Παλίμψηστον», Θεσσαλονίκη 199,

σ. 133-135. 31 Μ. Βασιλείου (ψευδ.), Κατά Ευνομίου 5, PG 29, 772 C, πρβλ. Ι. Καλόθετο-

υ, Λόγος 1, 13, 97504-506 βλ. και σ. 99335-564

404

Θεού χαρίζει, δωρίζει στους θεουμένους την επιδημία του

Αγίου Πνεύματος, το οποίο «παρόν γάρ καί ἐνόν ἡμῖν, ἐνίησε

(εμβάλλει μέσα μας) τόν ἁγιασμόν καί τόν φωτισμόν, ὅλον ἐν

ὅλῃ τῇ ψυχῇ καί ὅλον ἐν ὅλῃ γίνεται καί ὅλη ἐν ὅλῳ τῷ πνεύ-

ματι καί τόπος ἀλλήλοις ἄμφω γίνονται∙ οὔ φημι καθ’

ὑπόστασιν ἤ κατ’ οὐσίαν ἡνῶσθαι ἡμῖν τό πνεῦμα τό ἅγιον-

τοῦτο γάρ ἐμβριθῶς ἀπηγόρευται-ἀλλά διά τήν ἄκτιστον καί

ἀίδιον ἐκ τοῦ ἀεί ὄντος»32. Και εκείνο που δωρίζει, εμβάλλει

στην υπόσταση των ανθρώπων το Άγιο Πνεύμα είναι:

«ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη,

πίστις, πραότης, ἐγκράτεια»33, «σοφία, σύνεσις, βουλή,

εὐσέβεια, γνῶσις, ἁγιασμός, ἀπολύτρωσις, ἐνεργήματα δυνά-

μεων, χαρίσματα ἰαμάτων, καί ὅσα τούτοις παραπλήσια»34. Οι

αντιησυχαστές και όλη η Δύση αρνούνται πεισματικά τη

θέωση, διότι δε δέχονται ότι «Θεός όλος ὅλοις μετεχόμενος…

ἵνα … καί ὅλος ο ἄνθρωπος θεωθῇ τῇ τοῦ ἐνανθρωπήσαντος

Θεοῦ χάριτι θεουργούμενος»35 και ότι «ἐν ἡμῖν κατά χάριν

οἰκεῖ τό πλήρωμα τῆς θεότητος»36, οπότε σαφώς ο θεώμενος

άνθρωπος βλέπει το θεατό Θεό και δια τούτο ορθώς λέγεται

ο θεώμενος Θεός του ορουμένου Θεού37.

Μη γνωσίζοντας λοιπόν οι άγιοι ησυχαστές και ο Ι. Κα-

λόθετος ότι για το Βαρλαάμ και για όλη τη Δύση ο Θεός εί-

ναι παντελώς αχρείαστος για τη σωτηρία των ανθρώπων

και μη δυνάμενος να έχει οποιαδήποτε σχέση με τον άν-

θρωπο, εφόσον το έργο του Χριστού τελείωσε με τη σταυρική

32 Καλόθετου, Λόγος 1,12, 95440-445

33 Γαλ. Ε΄, 22-23. Πρβλ Καλόθετου ο.π.σ. 97 34 Μ. Βασιλείου (ψευδ.) Κατά Ευνομίου 5, PG 29, 772 BC και Καλόθετου ο.π. 35 Μαξίμου Ομολογητού, Περί αποριών, PG 91, 1088 BC και Καλόθετου

ο.π.σ. 100577-580

36 Μαξίμου Ομ., Κεφάλαια Σ΄, Περί θεολογίας και οικονομίας, Εκατοντάς

2, 21, PG 90, 1133D και Καλόθετου ο.π. 37 Βλ. Γρ. Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 12, PG σ. 1108Β

405

θυσία, εφόσον και ο Θεός Πατήρ ικανοποιήθηκε με αυτή τη

θυσία, το δε Άγιο Πνεύμα δεν παίζει κανένα ρόλο στην εκ-

κλησία κατ’ αυτούς, δια τούτο οι ησυχαστές δεν κάνουν λόγο

γι’ αυτά τα θέματα παρά επιμένουν στη λεπτομερή παρά-

θεση χωρίων από την Αγία Γραφή και τους Πατέρες στα ο-

ποία διαφαίνονται οι καρποί του Αγίου Πνεύματος που δη-

μιουργούν, προκαλούν τη θέωση στον άνθρωπο. Η σύγρχο-

νη ανθρωπότητα και ιδιαίτερα εμείς οι Ορθόδοξοι οφείλουμε

όχι απλά να καταπολεμήσουμε μόνο τις αναρίθμητες αιρέ-

σεις και αντιστροφές της Δύσης αλλά και να καταγγείλουμε

την παντελή διαστροφή της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της

γλωσσολογίας, της γνωσιολογίας, της οντολογίας και συλ-

λήβδην κάθε πνευματικής πτυχής της σκέψης, εφόσον όλα

αυτά τα κακουργήματα που είδαμε επέφεραν αυτό το γενικό

απανθρωπισμό που ζούμε όλοι μας σήμερα.

Για το χριστιανό αναγνώστη ο Ιωσήφ Καλόθετος παρα-

θέτει πάρα πολλά χωρία των Αγίων Μ. Βασιλείου, Γρηγορί-

ου του Θεολόγου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Γρηγορίου

Νύσσης, Μάξιμου του Ομολογητού και Ιωάννου του Δαμασ-

κηνού, στα οποία γίνεται λόγος για τις δωρεές του Αγίου

Πνεύματος που προκαλούν τη θέωση, κυρίως στις σελίδες 97

μέχρι 108 και 191 μεχρι 203.

Χριστός Παντοκράτωρ,

Ιερά Μονή Δαφνίου Αττικής, 11ος αιω.

406

Επίλογος

Είδαμε τον Ιωσήφ Καλόθετο ως τον καθαρό και ειλικρι-

νέστατο εκπρόσωπο και συνοψιστή του Γρηγορίου Παλαμά,

των Ησυχαστών, όλων των προηγούμενων Ελλήνων Πατέ-

ρων και της φυσιολογικής, δημοκρατικής μη μεταφυσικής

ελληνικής σκέψης.

Κατ’ αυτή τη σκέψη η φιλοσοφία, η επιστήμη, το δέον,

το πρακτέον, η γλώσσα και κάθε πνευματική πτυχή είναι

αυτοδημιουργίες του ελληνικού λαού από τη στιγμή που δη-

μιουργεί τις πόλεις και αμφισβητεί εξολοκλήρου την προη-

γούμενη θέσμιση της κοινωνίας, προέρχονται από την αν-

θρώπινη επίνοια, διατρανώνουν δια μακρών οι Καππαδόκες

και συνεχίζουν οι υπόλοιποι Πατέρες, Ησυχαστές, Καλόθε-

τος, από τη φαντασιακή (δημιουργική) θέσμιση της κοινωνί-

ας, λέει, η σύγχρονη ανατρεπτική φιλοσοφία-επιστήμη.

Όμως αμέσως μετά απ’ αυτή τη μοναδική στο σύμπαν

εναρκήρια αυτοδημιουργία (7ος-5ος π.Χ. αιώνας) εμφανίζον-

ται ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης ως εκφραστές άλλου λαού

και επιχειρούν με τους μεταφυσικούς μύθους της προΰπαρ-

ξης των ψυχών, ιδεών, ειδών, ουσιών, της ταύτισης αυτού

του μυθικού προϋπάρχοντος και με την ψυχή-νου τους και

με τα ονόματα να αντιστρέψουν και διαστρέψουν το προη-

γούμενο ελληνικό θαύμα, χωρίς βεβαίως να το πετύχουν

στην καθ’ ημάς Ανατολή, διότι σύσσωμος ο ελληνισμός αρ-

χαίος και χριστιανικός μέχρι και το 1453 μ. Χ. όχι απλά αντι-

τάχθηκε κατ’ αυτής της άκρως αντικοινωνικής μωρίας αλλά

και καταδίκασε αποφασιστικά τους μυθολόγους, εφόσον ε-

πιδίωκαν να του αφαιρέσουν κάθε ανθρώπινο δικαίωμα, ισ-

χυριζόμενοι αναίσχυντα ότι αυτή η προϋπάρχουσα αλήθεια

δωρίζεται από το θεό τους ή τους θεούς τους ή τη φύση στο-

υς φιλοσόφους-βασιλείς, οι οποίοι ως εκ τούτου έχουν κάθε

δικαίωμα ή ακόμη και υποχρέωση να αποκτείνουν, να κα-

407

κοποιούν και να εξορίζουν1 όλους τους αντιφρονούντας. Το-

ύτο ακριβώς είναι το δια ταύτα, το τέλος της πλατωναριστο-

τελικής μοιραίας φιλοσοφίας-θεολογίας, που ήταν κυρίαρχη

ιδεολογία μόνο στους τριάντα τυράννους, στους λακεδαιμο-

νίζοντες, στους μακεδονίζοντες, στους διαδόχους και μετά

το 10ο αιώνα σε όλη τη Δύση παπική, προτεσταντική και

μαρξιστική, της οποίας οι ειδήμονες είναι τώρα χωρίς θεό.

Συστηματική φιλοσοφική και επιστημονική αντιμετώ-

πιση αυτής της μεταφυσικής απάνθρωπης μυθολογίας (ου-

σιαστικά κάκιστες επινοήσεις διεστραμμένων) έχουμε από

το Μ. Βασίλειο και το Γρηγόριο Νύσσης στην προσπάθειά

τους να αντιμετωπίσουν τον Ευνόμιο, ο οποίος ως κύριος

εκφραστής του πλατωναριστοτελισμού ισχυριζόταν ότι

γνώριζε τα πάντα ακόμη και την ουσία του Θεού καλύτερα

από Εκείνον, οπότε υποτάσσοντας εξολοκλήρου Αυτόν σε

μερικά ονόματα, που δήθεν προέρχονταν απ’ Αυτόν, κατασ-

κεύασε ένα αντιχριστιανικό θεό υπηρέτη του, εφόσον αρνο-

ύμενος το ομοούσιο και τη θεότητα του Χριστού και του Αγί-

ου Πνεύματος έθετε έτσι εν αμφιβόλῳ όλη την Καινή Δια-

θήκη.

Τότε ακριβώς οι Καππαδόκες (γενόμενοι κανόνας πίσ-

τεως και φιλοσοφίας για όλη την Ορθοδοξία και τον Καλό-

θετο) αποφάνθηκαν δια μακρών ότι:

1. Κανένας άνθρωπος δεν είναι a priori και αυτόματα α-

πόλυτος γνώστης ούτε του Θεού ούτε των όντων (νοητών

και αισθητών) ούτε της παγκόσμιας τάξης και όλων των αν-

θρωπίνων υποθέσεων.

2. Καμιά αλήθεια ως ιδέες, είδη, ουσίες, αρετές, νοητά

κ.λ.π. ούτε προϋπάρχει ούτε πολύ περισσότερο δεν ενυπάρ-

χει στο κεφάλι κανενός βλαμμένου, όπως πίστευαν Πλάτων,

1 βλ. Πολιτικό του Πλάτωνα 290 Δ, 301Δ και 390Α, όπου το επαναλαμβά-

νει τρεις φορές.

408

Αριστοτέλης, Πλωτίνος, Ευνόμιος, Αυγουστίνος, Βαρλαάμ,

Άνσελμος, Ακινάτης, όλη η δυτική σκέψη με προτελευταίους

τους Έγελο-Μαρξ-Μπούλτμαν και τελευταίους τους ψευδο-

φιλοσοφούντας στο ελληνικό τενεκετζίδικο με κορυφαίο τον

ουρανοδρόμο Στ. Ράμφο.

3. Σε καμιά περίπτωση δεν ταυτίζεται αυτή η υποτιθέμενη

αλήθεια ούτε με το νου τους (για να είναι έτσι οι αναμφισ-

βήτητοι ορθολογιστές) ούτε με κανένα όνομα, έννοια, κατη-

γόρημα, λόγο, θεωρία.

4. Όλες οι αλήθειες προέρχονται από την ανθρώπινη επί-

νοια, δημιουργικότητα, όπως και όλα ανεξαιρέτως τα ονό-

ματα είναι ανθρώπινα ευρήματα. Υπάρχει βεβαίως για την

Ορθοδοξία η όλη αλήθεια (οι λόγοι των όντων) στον Τριαδι-

κό Θεό ή μάλλον αυτός ο Θεός είναι η μοναδική αλήθεια της

φιλανθρωπίας, όμως απόλυτη πρόσβαση σ’ αυτή δεν μπορεί

να έχει κανείς ετσιθελικά, μαντικά και αυτόματα, χωρίς τη

θέληση, τη βοήθεια και το φωτισμό Εκείνου, χωρίς τις προϋ-

ποθέσεις που έθεσε ο Ίδιος, χωρίς την τήρηση των εντολών

και ιδιαίτερα της ανιδιοτελούς αγάπης.

5. Η ουσία και του Θεού και των όντων είναι παντελώς

ακατάληπτη. Η μοναδική αυτή θέση των Ορθοδόξων κονι-

ορτοποιεί όλους τους της πλατωναριστοτελικής μωρίας, διό-

τι όλοι αυτοί εκλαμβάνουν τις ιδέες-ουσίες ως τις αΐδιες, αι-

ώνιες, αμετάβλητες, μοναδικές πραγματικότητες, οι οποίες

εμπεριέχουν ή ταυτίζονται και με όλες τις ιδιότητες, ενέργει-

ες, γνωρίσματα αυτών αλλά και με το νου τους και συνακό-

λουθα και με τα ονόματα, με τα οποία διατείνονται ότι μας

την παρουσιάζουν.

6. Γνωρίζουμε το Θεό εμπειρικά από τις θείες και άκτιστες

ενέργειες που στέλνει Αυτός προς εμάς ή μάλλον Αυτός ενο-

ικεί εν ημίν, η δε ουσία Αυτού μένει απρόσιτος.

Αντιθέτως οι αντιησυχαστές και η Δύση αντιγράφοντας

τους Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Πλωτίνο και Ευνόμιο φρενοβ-

409

λαβώς διατείνονται ότι a priori και αυτόματα προγνωρίζουν

και όλη την προϋπάρχουσα αλήθεια, ηθική, δεοντολογία,

επιστήμη κ.λ.π. και ό,τι ενυπάρχει στο νου του Θεού. Έτσι,

εφόσον πλέον προκατέχουν ό,τι και ο Θεός, αποδέχονται

μεν ευχαρίστως το ακατάλυπτο της ουσίας του Θεού των

Ορθοδόξων αλλά παράλληλα πεισματικά ταυτίζουν ουσία

και ενέργεια του Θεού για τους εξής λόγους: 1. Για να μη δύ-

ναται ο Θεός να έχει καμιά οντολογική, εμπειρική σχέση με

τους ανθρώπους ούτε κανένα λόγο επί των ανθρωπίνων υ-

ποθέσεων. Οι ίδιοι ως απριοριστές παντογνώστες απαιτούν

να ρυθμίζουν και τα του θεού και τα των ανθρώπων επι-

βάλλοντας τελικά το αποκτείνειν του Πλάτωνα, την πυρά

των παπικών, το σφάξτε του Λούθηρου και το Νταχάου,

Γκουλάκ των νεώτερων ψευδοπαντογνωστών. Σε όλη αυτή

τη παραλυτική οικογένεια οι πολίτες δεν έχουν κανένα αν-

θρώπινο δικαίωμα. 2. Όλοι αυτοί βλέποντας τη δια της θεώ-

σεως εμπειρική γνώση του Θεού μέσω των ακτίστων θείων

ενεργειών λύσσαξαν κυριολεκτικά, α) διότι αυτόματα ετίθε-

το εν αμφιβόλῳ η ψευδοπαντογνωσία τους και η επιβολή

τους επί της κοινωνίας (όλοι αυτοί οι παρακεντέδες ήταν

αυλόδουλοι-σύμβουλοι τυράννων, μοναρχών και φασιστών

εν τέλει, όπως απέδειξε πλέον η ιστορία), β) διότι αυτόματα

έπαιρναν όλοι οι πολίτες τα ίδια δικαιώματα και ως προς τη

γνώση γενικά και ως προς τη γνώση του Θεού ειδικά και ως

προς την αυτοθέσμιση της κοινωνίας έξω από την προϋπάρ-

χουσα φασιστική τάξη του κόσμου και έξω από την εγελο-

μαρξιστική μαντική της διαλεκτικής, αναγκαίας, αυτόματης

και ανεξάρτητης από τις θελήσεις των ανθρώπων πορείας

της ανθρωπότητας προς το βασίλειο της ελευθερίας, γ) διότι

όλοι αυτοί αρνούνται αντιεπιστημονικότατα τη δια των αισ-

θήσεων, εμπειριών, επιστημών και πειραμάτων γνώση, δη-

λαδή ό,τι αγγίζουμε, βλέπουμε ακούμε, ερευνούμε πειραμα-

τικά δεν είναι το πραγματικό, διότι κατ’ αυτούς το όντως

410

πραγματικό είναι οι αφηρημένες προϋπάρχουσες ιδέες-

ουσίες με τις ενέργειές τους, αυτό δε το προϋπάρχον τελευ-

ταία ήρθε ως εκ θαύματος δια της αιώνιας κινούμενης ύλης

στο κεφάλι του Μαρξ, δ) διότι η εμπειρική, άμεση γνώση,

που δωρίζει ο Θεός, συνεπάγεται τήρηση του δικαίου της Κα-

ινής Διαθήκης, η οποία αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο

στον εξανθρωπισμό της κοινωνίας με την παροχή ίσων αν-

θρωπίνων δικαιωμάτων σ’ όλους τους πολίτες. Ο ίδιος ο Υιός

και Λόγος του Θεού εξισώνει και τους πιο ελάχιστους αδερ-

φούς Του με τον εαυτό Του και συνοψίζει το νόμο και τους

προφήτες στην ανιδιοτελή αγάπη προς το Θεό και προς τον

πλησίον. Δυστυχώς και στην Ορθοδοξία οι του πλατωναρισ-

τοτελικού τενεκετζίδικου και πλείστοι των θεολόγων αναίσ-

χυντα διατείνονται ότι προς αναζήτηση του ειδέναι (της

γνώσης) υπάρχουν οι δύο δρόμοι της φιλοσοφίας (φιλοσοφί-

ας της προΰπαρξης της γνώσης, της αυτόματης ενύπαρξης

στο νου ορισμένων μόνο βλαμμένων και της ταύτισης αυτής

με τα ονόματα) και της βιβλικής θεολογίας, η οποία κατ’ αυ-

τούς είναι περιοριστική στην επιστημονική έρευνα. Όμως

είδαμε ότι ο Ιωσήφ Καλόθετος και οι Έλληνες Πατέρες απέ-

δειξαν ότι η Καινή Διαθήκη πρωτογράφτηκε στην ελληνική

γλώσσα, ότι απευθύνεται σε λαούς που δέχθηκαν τον ελλη-

νικό πολιτισμό, τον κοινό λόγο, τη δημοκρατική μη μεταφυ-

σική φιλοσοφία, ότι προάγει και τελειοποιεί αυτή την ατελή

εναρκτήρια ελληνική βλέψη-αναζήτηση της δικαιοσύνης, ι-

σότητας και ελευθερίας για όλους τους πολίτες, ότι εναπο-

θέτει σε όλους τους πολίτες την υποχρέωση-δικαίωμα αυτο-

θέσμισης της κοινωνίας με μοναδικό γνώμονα-αξίωμα την

ανιδιοτελή αγάπη, ότι η επιστήμη, φιλοσοφία, τέχνες, ηθική,

πολιτική, οικονομία, γλώσσα είναι ανθρώπων ευρήματα, ότι

η γνώση μας είναι σχετική και ότι η γνώση του Θεού είναι

αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου προσωπικά και

δια βίου να ερευνήσει, να δοκιμάσει, να κρίνει, να στοχαστεί,

411

να αναστοχαστεί και να βιώσει εμπειρικά την οντολογική

του ένωση με τον Αναστημένο και διαρκώς παρόντα μεθ’

ημών, βεβαίως και με τη βοήθεια Εκείνου.

Όταν οι αντιησυχαστές είδαν ότι όλοι οι Έλληνες Πατέ-

ρες μιλούσαν για γνώση του Θεού δια των ακτίστων ενεργε-

ιών, τότε δι’ απάτης πήγαν να παρουσιάσουν τις θείες ενέρ-

γειες ως κτιστές, για να εκδιώξουν και πάλι το Θεό από την

κοινωνία και να είναι οι ίδιοι οι μοναδικοί αντικαταστάτες

Του. Την απάτη τους αυτή πήγαν να την περάσουν με την

παρανοϊκή και άκρως αντιεπιστημονική φρενίτιδα (όπως

αποδείχθηκε σήμερα) της ταύτισης πραγματικού και ονομά-

των, ιδέας-ουσίας-ενέργειας και ονομάτων (ταυτιστικής λο-

γικής όλων των μεταφυσικών). Μέσα στα δεκαπέντε χρόνια

της ησυχαστικής έριδας οι μωρολόγοι κατηγορούν το Γρ.

Παλαμά ότι, εφόσον ονομάζει τις άκτιστες ενέργειες και τη

θέωση θεότητα, άρα έτσι θα πρέπει να έχουμε δύο Θεούς.

Παλαμάς και Καλόθετος απαντούν με χιλιάδες πατερικά

κείμενα ότι στην Ορθοδοξία και στο δημοκρατικό ελληνισμό

κανένα όνομα δεν ταυτίζεται ούτε με την ουσία Θεού και όν-

των ούτε με τις ενέργειες, ο δε χρυσός κανόνας ελληνισμού-

Πατέρων και νεοτερικής σκέψης-επιστήμης λέει: ότι κανένα

όνομα δεν έχει από μόνο του ουσιώδη υπόσταση αλλ’ είναι

τα ονόματα όλα ενδεικτικά, περιληπτικά των ενεργειών, φέ-

ρουν ,σημαίνουν απλά κάποια ένδειξη, είναι σκιές, περιγ-

ραφικά των πραγμάτων, τα δε πράγματα ιδιάζουσα και αυ-

τοτελή την ύπαρξη έχουν, η δε θεία φύση από όλα τα επινο-

ούμενα ονόματα μένει ασήμαντος. Έτσι η προσηγορία της

θεότητος απλά φέρει κάποια ένδειξη εξουσίας είτε εποπτι-

κής είτε ενεργητικής. Για να απαλλάξει ο Νύσσης και η Ορ-

θοδοξία-Καλόθετος μια για πάντα και τη φιλοσοφία και τη

θεολογία από την τυραννία των ονομάτων λέει αριστουργη-

ματικότατα: ο θεώμενος βλέπει το θεατό Θεό, άρα ευλόγως

412

ο θεώμενος λέγεται θεός του ορωμένου Θεού2. Βλέπει λοι-

πόν ο θεώμενος, ο κεκαθαρμένος το θεατό Θεό μέσα στην

ενιαία εκκλησία της Αγίας Τριάδος και πιστών. Βιώνει οντο-

λογικά την ένωσή του με τις θείες άκτιστες ενέργειες. Αυτά

τα εμπειρικά βιώματα είναι έλλαμψη του Αγίου Πνεύματος,

είναι έλλαμψη υποστατικού (πραγματικού) φωτός εν ταις

ψυχαίς βεβαία και διηνεκής αλλά και σχετική, διότι δε γνω-

ρίζεται ολόκληρη αυτή καθ’ εαυτή η μεγαλωσύνη, η δόξα, η

σοφία, η δύναμη κ.λ.π. του Θεού.

Στην καθ’ ημάς Ανατολή η πλατωναριστοτελική μωρία

της συνεχόμενης ταύτισης του προϋπάρχοντος με το νου

μόνο ορισμένων βλαμμένων και με τα ονόματα δεν πέρασε

ποτέ ούτε τον 5ο και 4ο π.Χ. αιώνα ούτε τον 4ο μ.Χ. με τον Ευ-

νόμιο και τους άλλους αιρετικούς ούτε το 14ο με τους Βαρλα-

άμ, Ακίνδυνο, Γρηγορά και τους άλλους λατινόφρονας, διότι

σύσσωμος ο ελληνισμός ούτε προς στιγμή δε διανοήθηκε να

απεμπολήσει την ελευθερία της σκέψης, το αναφαίρετο δι-

καίωμα αυτοθέσμισης της κοινωνίας, το προνόμιο αυτοδη-

μιουργίας της εξελισσόμενης φιλοσοφίας, γλώσσας, επιστη-

μονικού ειδέναι με αιώνιο κριτή την κοινωνική επαλήθευση

και τη δυνατότητα εμπειρικής προσωπικής βίωσης, γνώσης

του Θεού.

Ό,τι δεν πέρασε στην καθ’ ημάς Ανατολή επιβλήθηκε

δια της βίας στη δυτική ρωμιοσύνη από τους βάρβαρους κα-

τακτητές, οι οποίοι όντας αγράμματοι, απολίτιστοι και πρω-

τόγονοι ακόμη και τον 11ο μ.Χ. αιώνα ανέθεσαν σε ορισμέ-

νους μόλις αφυπνισθέντας κληρικούς να κατασκευάσουν

μια νέα εκδοχή του χριστιανισμού και μια νέα πολιτική βιο-

θεωρία, που να δίνει την απόλυτη εξουσία στην εκκλησιασ-

τικοπολιτική αλητεία. Γι’ αυτό το σκοπό αντιστράφηκε, δι-

2 Γρ. Νύσσης, Κατ’ Ευνομίου 12, PG 45, 1108Β «Ἐπεί οὖν καί θεατών ὁ θεώ-

μενος βλέπει, Θεός εὐκότως τοῦ ὁρωμένου ὁ θεώμενος λέγεται».

413

αστράφηκε και παραποιήθηκε τόσο ο κοινός ελληνικός λό-

γος όσο και η Καινή Διαθήκη το φιλανθρωπότατο κείμενο

της ανθρωπότητας. Ο Άνσελμος Καντερβουρίας ήταν εκεί-

νος που έγραψε τη νέα βιοθεωρία διαστρέφοντας εξολοκλή-

ρου την Καινή Διαθήκη και στηριζόμενος στους φασιστικούς

πλατωνικούς μύθους της παντογνωσίας ορισμένων (εδώ τώ-

ρα πάπα-καίσαρα), της συμπαντικής τάξης και ενός θεού

που παραχωρεί την απόλυτη τήρηση αυτής της τάξης στον

πάπα-καίσαρα με το δικαίωμα-υποχρέωση να καίει τον ο-

ποιονδήποτε αντιφρονούντα.

Ο Θεός Πατήρ, αφού ικανοποιήθηκε με τη σταυρική

θυσία του Υιού Του, έφυγε από τις ανθρώπινες υποθέσεις

και ο Υιός επίσης, αφού ικανοποίησε τον Πατέρα και τελεί-

ωσε το έργο Του στο Γολγοθά, έφυγε αφήνοντας όμως πρώ-

τα την αξιομισθία Του στον πάπα για να σώζει όποιους θέ-

λει έναντι αδράς αμοιβής, μετά το αλάθητο αυτού και τρίτον

την απόλυτη εξουσία της πυράς. Φυσικότατα ο φασισμός-

ναζισμός δεν έχουν να παρουσιάσουν κάτι νεότερο. Το δε

Άγιο Πνεύμα δεν παίζει κανένα ρόλο στο τερατούργημα του

Άνσελμου, που έγινε το επίσημο δόγμα των παπικών και η

κυρίαρχη ιδεολογία όλης της Δύσης. Έτσι, αφού κηρύχθηκε

επίσημα και δια δογμάτων το τέλος του Θεού και η απόλυτη

θεοποίηση παπών και ηγετών των προτεσταντών, τα θαύ-

ματα, η Ανάσταση και η Ανάληψη του Χριστού, η επιφοίτη-

ση του Αγίου Πνεύματος, η άμεση εμπειρική γνώση του Θε-

ού δια της θεώσεως και η απόλυτη ισότητα των ανθρώπων

είναι καθαροί μύθοι και για τους παπικούς και για τους προ-

τεστάντες με τελευταίο το μυθολόγο Bultman και το δικό

μας Σ. Ράμφο.

Η εγκληματική απάτη όλων αυτών είναι η δια της αν-

τιστροφής απόδοση στο Χριστό ολόκληρου του πλατωναρισ-

τοτελικού απανθρωπισμού και αντιεπιστημονισμού με απο-

τέλεσμα ο ευρωπαίος πολίτης βλέποντας «χριστιανούς» να

414

τον καταδυναστεύουν οδηγήθηκε αναγκαστικά στην αθεΐα

για να βρει τη λύτρωσή του. Έτσι Πλάτωνας και Αριστοτέ-

λης, αφού έμειναν στο απυρόβλητο, έγιναν και πάλι η κυρί-

αρχη ιδεολογία και της αθεϊστικής Δύσης εκτός από τα τε-

λευταία εβδομήντα χρόνια που πάρα πολλοί φιλόσοφοι και

ολόκληρες σχολές σήμερα εντοπίζουν το γενικό απανθρω-

πισμό στον πλατωναριστοτελισμό. Δυστυχώς και αυτοί εν-

τάσσουν και το χριστιανισμό σ’ αυτό τον απανθρωπισμό,

επειδή γνωρίζουν μόνο τη δυτική αντιστροφή του Χριστια-

νισμού και επειδή η Ορθοδοξία λόγω τουρκοκρατίας και βα-

υαροκρατίας στην Ελλάδα και λόγω κομμουνιστικής τυρα-

νίας στις σλαβικές χώρες υποτάχθηκε και αυτή στη δυτική

παραφροσύνη με αποτέλεσμα να μη δύναται να επανεύρει

τον ανεπανάληπτο θησαυρό των Ελλήνων Πατέρων και να

καταγγείλει ακολούθως τη φασιστοποίηση του χριστιανισ-

μού. Στο ελληνικό ιδεολογικό τενεκετζίδικο επιβλήθηκε με-

τά το 1830 ο δυτικός πλατωναριστοτελικός απανθρωπισμός,

ο οποίος επιμελέστατα και αγωνιστικότατα είχε αποτραπεί

τόσο από τον αρχαίο όσο και από το χριστιανικό ελληνισμό,

με την τραγική κατάληξη οι διανοούμενοι, οι ακαδημαϊκοί

και οι θεολόγοι αντιδραστικοί και προοδευτικοί να παραδέρ-

νουν ακόμη με τους μεταφυσικούς όρους της πλατωναριστο-

τελικής μωρίας. Ιδιαίτερα οι θεολόγοι και οι κληρικοί παπα-

γαλίζουν ακόμη μόνο εκείνες τις εκτροπές της Δύσης, που

ήδη καταδικάσθηκαν είτε επί Μ. Φωτίου είτε επί Ησυχασ-

τών, χωρίς όχι μόνο να είναι σε θέση να γνωρίσουν κυρίως

την ολοκληρωτική διαστροφή, αντιστροφή και παραποίηση

Αγίας Γραφής και δημοκρατικού κοινού ελληνικού λόγου,

που έγινε από τον Άνσελμο Καντερβουρίας και ολοκληρώ-

θηκε με τον Ακινάτη, με τους άλλους σχολαστικούς και όλο-

υς τους προτεστάντες, αλλά αντιθέτως οι λατινόφρονες

δογματολόγοι Χρ. Ανδρούτσος, Π. Τρεμπέλος, Α. Θεοδώρου

και άλλοι πολλοί θεωρούσαν «πεμπτουσία της Ορθοδοξίας»

415

στην Ελλάδα τις πιο αντίχριστες αιρέσεις των Αυγουστίνου,

Άνσελμου και Ακινάτη3. Τα απάνθρωπα δόγματα όλων αυ-

τών δεν κήρυξαν μόνο το τέλος του Θεού αλλά επέφεραν και

επέβαλαν μια πολιτική, ένα «πολιτισμό», μια «ηθική»-

δεοντολογία-πραξεολογία ακριβώς αντίθετη από την ανιδι-

οτελή αγάπη φαρισαϊκής, πουριτανικής, σοφιστικής, πλα-

τωναριστοτελικής εμπνεύσεως, φασιστικής εν τέλει κατά-

ληξης.

Οι ησυχαστές δε γνώριζαν αυτές τις εκτροπές και την

ολοκληρωτική μετατροπή του ευ-αγγελίου της αγάπης σε

φονικότατο όργανο νομιμοποίησης των πιο απάνθρωπων

τρόπων εξόντωσης χριστιανών και μη.

Οι σύγχρονες επιστήμες και η ανατρεπτική φιλοσοφία

δικαίωσε πλήρως τους Ησυχαστές και τους Πατέρες, οι Θεο-

λογικές Σχολές της Ελλάδας, που έχουν ήδη ανά χείρας το

μοναδικό ανθρωπιστικό θησαυρό των Ελλήνων Πατέρων,

έχουν μέγιστη ηθική, επιστημονική, φιλοσοφική και θεολο-

γική ευθύνη έναντι Θεού και ανθρώπων να συνεισφέρουν

στην τιτάνια προσπάθεια απελευθέρωσης-λύτρωσης της

ανθρωπότητας από τον πλατωναριστοτελικό και παπικοπ-

ροτεσταντικό φασισμό.

3 βλ. π. Γ. Δ. Μεταλληνού, πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Ρωμανίδης, ο

«προφήτης της Ρωμιοσύνης», 2η Έκδ, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2003, σ. 102 σημ.

32 και σ. 115 σημ. 54.

 

417

Βιβλιογραφία

Α’ Πηγές

Αθανασίου του Μεγάλου, κατά Αρειανών και περί όρων

PG.28

Αριστοτέλη, Περί ψυχής, Πολιτικά, Μεταφυσική, Φυσικά,

Αναλ. Πρότερα, Αναλ. Ύστερα, Ηθικά Νικομάχεια, Τοπι-

κά εκδ. Bekker.

Αριστοφάνη, Νεφέλες, μεταφρ. Κ.Χ. Μύρης (Κώστας Γε-

ωργοσόπουλος), εκδ. Πατάκη, Αθηνα 2008

Βαρλαάμ του Καλαβρού, Επιστολές, εκδ. G. Schiro,

Barlaam Calabre, Epistole Grehe, Palermo 1954 και Antonis

Fyrigos, Roma 1975.

Βασιλείου του Μεγάλου, Κατ’ Ευνομίου Λόγοι, Ανατρεπτι-

κός, Επιστολές PG32

Γρηγορά Νικηφόρου, Αντιρρητικοί Ι, V. Beyer, Wien 1976,

Αντιρρητικοί Ύστεροι, Laurentianas Platus 56/14,

Eπιστολές, DAM Leone, Roma 1982, t.I-II, Ρωμαϊκή Ιστορί-

α, εκδ. L. Schopen, I. Bekker, Bonna 1834.

Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγοι, PG36.

418

Γρηγορίου Νύσσης, Περί του μη λέγειν τρεις Θεούς,

PG 45,

Κατ’ Ευνομίου Λόγοι, PG45, Περί Ψυχή , PG45

Δαβίδ Δισύπατου, Λόγος κατά Βαρλαάμ και Ακινδύνου,

εκδ. Δ. Τσάμη, ΚΒΕΘ 1973.

Δαμασκηνού Ιωάννου, Έκθεσις ακριβής ΙΙ, PG59.

Διογένη Λαρτίου VI.

Διογένη του Οινοανδέα.

Επικούρου, Επιστολές, εκδ. H. Usener, Lipsia 1887.

Επιφανίου, Συνταγμάτιο του Ανομίου Αετίου, PG42

Ευνομίου, Απολογητικός, PG30

Ιουστίνου Μάρτυρας, Διάλογοι ΙΙΙ.

Ιωάννου Χρυσοστόμου, Περί ακαταλήπτου PG48,

Ομιλίες ΕΠΕ, τ. 12 και PG63.

Καβάσιλα Νικολάου, Κατά των του Γρηγορά ληρημάτων,

εκδ. A. Garzya, Byzantion 24 (1954), 521-532.

Kαλόθετου Ιωσήφ, Συγγράμματα, εκδ. Δ. Τσάμη, [Θεσσα-

λονικείς Βυζαντινοί συγγραφείς Ι], Θεσσαλονίκη 1980.

Καντακουζηνού Ιωάννου, Αντιρρητικοί Λόγοι, PG148,

Iστορία, εκδ. L. Schopen, LSHB I-III, Bonna 1827.

419

Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Ερμηνεία εις το κατά Ιωάννη Ευ-

αγγέλιο, PG74.

Λουθήρου Μ., επιστολή Werke Weimaren Ausgebe 18/357-

361.

Μακαρίου του Μεγάλου, Περί ελευθερίας νοός, PG34

Μαξίμου Ομολογητή, Σχόλια στο περί θείων ονομάτων,

PG64, Κεφάλαια, ΠΓ90, Περί αποριών τις Επιστολές, PG91

Μαρξ Κ., Το Κεφάλαιο, εκδ. της Κεντρ.Επ.του ΚΚΕ, Αθήνα

1954.

Παλαμά Γρηγορίου, Συγγράμματα, εκδ. Π. Χρήστου 1962-

92, Ομιλίες PG151

Πλάτωνα, Φαίδων, Φαίδρος, Πολιτεία, Πολιτικός, Κρατύ-

λος, Παρμενίδης, Σοφιστής, Μένων, Τίμαιος, Νόμοι.

Πλήθων Γ., Νόμων συγγραφή, εκδ. Alexandre, Paris 1958.

Πλωτίνου, Εννεάδες, εκδ. Henry-Schwyer, Leide 1951.

Πρόκλου Διαδόχου, Στοιχείωσις Θεολογική, εκδ. E.R.

Dodds, Proctus, Oxford 1963.

Σωκράτους Σχολαστικού, Εκκλησιαστική Ιστορία, PG67

Τόμος 1341, PG151, 1347, εκδ. J. Merendorff, Zbornik

Rodova Vizantinoloskog Instituta, 8(1963), 209-227, Τόμος

420

1351, εκδ. Ι. Καρμίρη, Αθήνα 1952, Τόμος 1368, PG151, 711-

716

Φιλοθέου Κόκκινου, Αγιολογικά έργα Α’ , εκδ. Δ. Τσάμη

1985, Αντιρρητικοί Λόγοι κατά Γρηγορά, εκδ. Δ. Καϊμάνη,

Μέρος Α’, Θεσσαλονίκη 1983.

Β. Βοηθήματα

AVRO Manhattan, Το ολοκαύτωμα του Βατικανού, εκδ.

Μπίμπης, Θεσσαλονίκη 1992.

Β. Βησσαρίων, In calumniatorem Platonis, Renaissance Stud-

ies

Volume 22, Issue 1, pages 1–15, February 2008.

Γιαγκάζογλου Στ., Προλεγόμενα εις την Θεολογία των

ακτίστων ενεργειών, Κατερίνη 1992.

Γιανναρά Χρήστου, Ορθοδοξία της Δύσης στη νεότερη Ελ-

λάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα 1992

Δημητρακοπούλου Γ., Η λογική αποδειξιμότητα των χρισ-

τιανικών δογμάτων κατά τον Γρηγόριο Νύσσης ή fides

deprecans intellectum, εκδ. Παρουσία 1996, Αυγουστίνος και

Γρ. Παλαμάς, εκδ. 1997, Αριστοτελικές κατηγορίες κατά

τον Άνσελμο Καντερβυρίας (διδ. διατριβή, Αθήνα 2001,

421

Από την ιστορία του Βυζ. Θωμισμού-Πλήθων και Θ. Ακι-

νάτης, εκδ. Παρουσία, Αθήνα 2004.

Δακογιάννη Κ., Είναι Έλληνας Ορθόδοξος σφάξτε τον,

εκδ. Λογοθέτη, Αθήνα 1992.

Εράσμου, Μωρίας Εγκώμιο, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 1970.

Θεοδωρίδου Χαρ., Επίκουρος, εκδ. βιβλ. της Εστίας, Αθή-

να 1981. Εισαγωγή στη φιλοσοφία, εκδ. βιβλ. της Εστίας, Β’

έκδ., Αθήνα 1955.

Θεοκλήτου Διονυσιάτη, Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς,

Θεσσαλονίκη 1984.

Kant, Kritik der reinen, Akad. Ausg., τ. ΙΙΙ, Βερολίνο, 1904/11.

Καστοριάδη Κορνηλίου: α) Η άνοδος της ασημαντότητας,

εκδ. Ύψιλον βιβλία, Αθήνα 2000

β) Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, εκδ. Ράππα, 2η

έκδ., Αθήνα 1985

γ) Τα σταυροδρόμια του Λαβύρινθου, εκδ. Ύψιλον/β., Α-

θήνα 1991

δ) Ο θρυμματισμένος κόσμος, εκδ. Ύψιλον/β., Αθήνα 1992

ε) Χώροι του ανθρώπου, εκδ. Ύψιλον/β., Αθήνα 1995

στ) Η πείρα του εργατικού κινήματος, Α’, εκδ. Ύψιλον,

Αθήνα 1984

422

ζ) Καιρός, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα 1987

η) Ο Πολιτικός του Πλάτωνα, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001

θ) Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας, εκδ. Πόλις, Γ’

εκδ. Αθήνα 2001

ι) Ανθρωπολογία, πολιτική, φιλοσοφία, εκδ. Ύψιλον, Α-

θήνα 1993

η) Η Ελληνική ιδιαιτερότητα, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2007

Καρλ Πόππερ, Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της, εκδ.

Δωδώνη, Αθήνα 1982

Μαντζαρίδου Γ., Παλαμικά, Θεσσαλονίκη 1973, Ο Αγ. Γρ.

Παλαμάς και η Ορθόδοξη πνευματική ζωή, 1978

Μαρτζέλου Γ., Ουσία και ενέργεια κατά το Μ. Βασίλειο,

εκδ. Πουρναρά, α’, Θεσσαλονίκη 1993

Ματσούκα Ν., Ο Προτεσταντισμός, εκδ. Πουρναρά, Θεσ-

σαλονίκη 1995

Max Weber, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του κα-

πιταλισμού, εκδ. Guttenberg, Αθήνα 1984

Μεταλληνού Γ., Πρωτοπρεσβύτερος Ι. Ρωμανίδης, Ο

«προφήτης της Ρωμιοσύνης», 2η έκδ., εκδ. Αρμός, Αθήνα

2003, Εγχειρίδιον Αλληλογραφίας π. Ι. Ρωμανίδη και Π.

Τρεμπέλα, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2009.

423

Μόσχου Δ., Πλατωνισμός ή Χριστιανισμός, εκδ. Παρουσία,

Αθήνα 1998

Παπαμιχαήλ Γρ., Ο άγιος Γρ. Παλαμάς και Βαρλαάμ ο

Καλαβρός μέχρι της Συνόδου του 1341, Εκκλ.Φάρος 2 1908,

Αι ησυχαστικαί έριδφες του ΙΔ’ αιώνα και ο θρίαμβος του

Γρ. Παλαμά, Εκκλ. Φάρος, 1910.

Παρίου Αθ., Ο Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς και ο Αντίπαπας,

εκδ. Ορθ. Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1980.

Ράνσιμαν Στ., Η μεγάλη Εκκλησία εν αιχμαλωσία, τ. Α’,

εκδ. Μπεργαδή, Αθήνα 1979.

Ράντοβιτς Αμφιλοχίου, Το μυστήριο της Αγ. Τριάδος κατά

τον αγ. Γρηγόριο Παλαμά [Ανάλεκτα Βλατάδων 16],

Θεσσαλονίκη 1991.

Ράμφου Στ., Μαρτυρία και γράμμα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα

1984

Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου, εκδ. Ίνδεκτος, Αθήνα

1996.

Μεταφυσική του κάλλους, τομ. 1, εκδ. Αρμός 2003.

Το μυστικό του Ιησού, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2006.

Ρωμανίδη Ι.,

424

α) Ρωμαίος ή Ρωμιοί πατέρες της εκκλησίας,Γρ.Παλαμά

έργα: Υπέρ των ιερών ησυχαζόντων, εκδ. Πουρναρά,

Θεσσαλονίκη 1984

β) Το προπατορικό Αμάρτημα, β’ εκδ., Αθήνα 1989

γ) «Μέγας Βασίλειος και Γρ. Νύσσης κατά Ευνομίου και

τα κοινά και ακοινώνηυτα της Αγ. Τριάδος» Θεολογία

ΞΖ’ (1996), 663-695

δ) Δογματική και Συμβολική Θεολογία της Ορθοδόξου

καθολικής Εκκλησίας, τ. Α’ και Β’ , Θεσσαλονίκη 1973

ε) Ρωμιοσύνη, Ρωμανία, Ρούμελη, Θεσσαλονίκη 1975

στ) «Ορθόδοξος και Βατικάνιος Συμφωνία Περί Ουνιτισ-

μού» (Balamand 1993), στον τόμο ΚΑΙΡΟΣ, Θεσσαλονίκη

1995

Σταμούλη Χ., Περί φωτός, εκδ. Παλίμψηστο, Θεσσαλονί-

κη 1999

Σωφρονίου Σ., Οψόμεθα τον Θεόν καλώς εστί έκδ. Ι. Μ.

Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 1996

Τατάκη Β., Η Βυζαντινή φιλοσοφία, εκδ. Εταιρεία Σπου-

δών νεοελληνικού πολιτισμού, Αθήνα 1977, εποπτεία Λ.Γ.

Μπενάκη

425

Τσάμη Δ., Εισαγωγή στη σκέψη των Πατέρων μας της Ορ-

θόδοξης Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 1992

Τσιλεγγίδη Δ., Η ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης κατά

τον Άνσελμο Κεντερβουρίας, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονί-

κη 1995

Τωμαδάκη Ν., Εισαγωγή εις την βυζαντινήν φιλολογίαν, α’

τ. εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1993

Χριστοφορίδη Βεν., Οι ησυχαστικές έριδες κατά τον ΙΔ’

αιώνα, β’ εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1993

Jugie M., “Palamas Gregoire.” , DTC, t.11, 1932

Meyendorff, Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και η Ορθόδοξη

Μυστική Παράδοση, Μετάφραση Ελ. Μάνας, εκδόσεις

Ακρίτας, Αθήνα 1983.