დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

64
Cven davbrundebiT devnil qalTa istoriebi Tbilisi 2012 Tbilisi 2012 Tbilisi 2012 Tbilisi 2012 Tbilisi 2012

Transcript of დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

Page 1: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

1

Cven davbrundebiTdevnil qalTa istoriebi

Tbilisi 2012Tbilisi 2012Tbilisi 2012Tbilisi 2012Tbilisi 2012

Page 2: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

2

gamocemis xelmZRvaneli:gamocemis xelmZRvaneli:gamocemis xelmZRvaneli:gamocemis xelmZRvaneli:gamocemis xelmZRvaneli:roza kuxalaSvili

redaqtori:redaqtori:redaqtori:redaqtori:redaqtori:cicino juluxiZe

dizaini, dakabadoneba:dizaini, dakabadoneba:dizaini, dakabadoneba:dizaini, dakabadoneba:dizaini, dakabadoneba:levan lacabiZe

rezumes Targmani:rezumes Targmani:rezumes Targmani:rezumes Targmani:rezumes Targmani:eka kaWarava

fotoebi:fotoebi:fotoebi:fotoebi:fotoebi:galina petriaSvili; internetresursebi

ISBN 978-9941-0-4070-2

Page 3: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

3

es wigni eZRvneba yvelas, vinc dainteresebulia devniles wigni eZRvneba yvelas, vinc dainteresebulia devniles wigni eZRvneba yvelas, vinc dainteresebulia devniles wigni eZRvneba yvelas, vinc dainteresebulia devniles wigni eZRvneba yvelas, vinc dainteresebulia devnilqalTa problemebiT saqarTveloSi.qalTa problemebiT saqarTveloSi.qalTa problemebiT saqarTveloSi.qalTa problemebiT saqarTveloSi.qalTa problemebiT saqarTveloSi.

wigni gamoica arasamTavrobo organizacia _ afxazeTiswigni gamoica arasamTavrobo organizacia _ afxazeTiswigni gamoica arasamTavrobo organizacia _ afxazeTiswigni gamoica arasamTavrobo organizacia _ afxazeTiswigni gamoica arasamTavrobo organizacia _ afxazeTisavtonomiuri respublikis qalTa sabWos mieravtonomiuri respublikis qalTa sabWos mieravtonomiuri respublikis qalTa sabWos mieravtonomiuri respublikis qalTa sabWos mieravtonomiuri respublikis qalTa sabWos mier

afxazeTis avtonomiuri respublikis qalTa sabWoafxazeTis avtonomiuri respublikis qalTa sabWoafxazeTis avtonomiuri respublikis qalTa sabWoafxazeTis avtonomiuri respublikis qalTa sabWoafxazeTis avtonomiuri respublikis qalTa sabWoWomen,s council of Autonomous republic Abkhazia

vazisubnis II mik.r. saqarTvelo Tbilisi 0152tel.:(+995 322)145317

el.fosta: [email protected]

Vazisubani II m/r Georgia Tbilisi 0152tel.:(+995 322)145317

E-mail: [email protected]

Page 4: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

4

sarCesarCesarCesarCesarCevivivivivi

Sesavali 5Sesavali 5Sesavali 5Sesavali 5Sesavali 5

leila facia leila facia leila facia leila facia leila facia 77777

foTola caguria foTola caguria foTola caguria foTola caguria foTola caguria 1111111111

manana kekelia manana kekelia manana kekelia manana kekelia manana kekelia 1313131313

liana beselia liana beselia liana beselia liana beselia liana beselia 1515151515

mzia zanTaraia mzia zanTaraia mzia zanTaraia mzia zanTaraia mzia zanTaraia 1616161616

mediko qobalia mediko qobalia mediko qobalia mediko qobalia mediko qobalia 1818181818

nunu bluaSvili nunu bluaSvili nunu bluaSvili nunu bluaSvili nunu bluaSvili 2121212121

valentina qeburia valentina qeburia valentina qeburia valentina qeburia valentina qeburia 2323232323

fufa arqania fufa arqania fufa arqania fufa arqania fufa arqania 2222255555

nino ugrexeliZe nino ugrexeliZe nino ugrexeliZe nino ugrexeliZe nino ugrexeliZe 2727272727

nineli Ciqovani nineli Ciqovani nineli Ciqovani nineli Ciqovani nineli Ciqovani 2929292929

ciuri Todua ciuri Todua ciuri Todua ciuri Todua ciuri Todua 3131313131

nana qobalia nana qobalia nana qobalia nana qobalia nana qobalia 3333333333

klara songulia klara songulia klara songulia klara songulia klara songulia 3636363636

manana xvedeliZe manana xvedeliZe manana xvedeliZe manana xvedeliZe manana xvedeliZe 3737373737

nanuli vaCeiSvili nanuli vaCeiSvili nanuli vaCeiSvili nanuli vaCeiSvili nanuli vaCeiSvili 3939393939

megi aburjania megi aburjania megi aburjania megi aburjania megi aburjania 4141414141

ciuri yaliCava ciuri yaliCava ciuri yaliCava ciuri yaliCava ciuri yaliCava 4343434343

meriko uSxvani meriko uSxvani meriko uSxvani meriko uSxvani meriko uSxvani 4444444444

Tina gurCiani-gujejiani Tina gurCiani-gujejiani Tina gurCiani-gujejiani Tina gurCiani-gujejiani Tina gurCiani-gujejiani 4646464646

luiza baRiSvili luiza baRiSvili luiza baRiSvili luiza baRiSvili luiza baRiSvili 4747474747

zaira kalandia zaira kalandia zaira kalandia zaira kalandia zaira kalandia 4949494949

gulnara caava gulnara caava gulnara caava gulnara caava gulnara caava 5252525252

nona juluxiZe nona juluxiZe nona juluxiZe nona juluxiZe nona juluxiZe 5454545454

slema Wedia slema Wedia slema Wedia slema Wedia slema Wedia 5656565656

nona kuprava nona kuprava nona kuprava nona kuprava nona kuprava 5959595959

lucia qarCava lucia qarCava lucia qarCava lucia qarCava lucia qarCava 6161616161

RESUME 6363636363

dedebi daamyareben msoflioSi mSvidobas

vai am yofnas

omi dResac grZeldeba

msurs Sevurigde yvelafers, mxolod Cems saxl-karSi damabrunon

unda moinaxos gzebi qarTvelebisa da afxazebis Serigebisa

Cveni ojaxisTvis omi jerac ar dasrulebula

vcxovrobT, Tu amas cxovreba hqvia

Cven davbrundebiT

aseT cxovrebas sikvdili sjobs

sulierad, moralurad da materialurad ganadgurebulni

cxovrebis doneze laparakic zedmetia

irgvliv mxolod da mxolod sicariele iyo

arsaidan ar Cans daxmareba

xelaxali adaptacia metad mtkivneulia

bina Cvenive saxsrebiT moviwyveT

devnilebisadmi midgoma unda iyos erTnairi

didi xniT arsad gvaCereben

Cven yvelani saqarTvelos moqalaqeebi varT

ramdenjer unda daviwyoT cxovreba Tavidan

ar SemiZlia amdeni ubedurebis atana

ase gavida TiTqmis mTeli cxovreba

ratom ara aqvs ministrs devnilTa miRebis dReebi?

`specnazis~ meSveobiT iZulebiT gamogvyares sastumrodan

dakanonebamde Zneli gza gamoviareT

Tavs mezoblebis sardafebs vafarebdi

Cveni konstituciuri uflebebi irRveva

ar viciT, ra gvelis xval

Page 5: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

5

SesavaliSesavaliSesavaliSesavaliSesavali

afxazeTSi samxedro dapirispireba 1992 wlis 14 agvis-tos daiwyo. soWi-ingiris sarkinigzo monakveTis dasacavadSesul saqarTvelos Tavdacvis saministros erovnul gvard-ias afxazeTis umaRlesi sabWos Tavmjdomaris, vladislavarZinbas gankargulebiT Seqmnilma afxazurma gvardiam, oCam-Ciris raionis sofel oxureisTan cecxli gauxsna.

saxelmwifo sabWom soWi-ingiris rkinigzis monakveTisdasacavad afxazeTSi erovnuli gvardiis Seyvana 11 agvistos,vladislav arZinbasTan SeTanxmebis Semdeg gadawyvita. SeT-anxmebis miuxedavad, afxazurma gvardiam afxazeTis terito-riaze gadaadgilebisas saqarTvelos erovnul gvardias winaaRm-degoba gauwia, rasac afxazeTSi saomari moqmedebebis dawyebamohyva. samxedro dapirispireba 13 Tves da 13 dRes gagrZel-da da 1993 wlis 27 seqtembers soxumis dacemiT damTavrda.

afxazeTSi 1992-1993 wlebSi dauzustebeli monacemebiTqarTuli mxridan 10 aTasze meti jariskaci da mSvidobianimoqalaqe daiRupa, 300 aTasi devnili ki usaxlkarod darCa.

afxazuri mxridan ki daiRupa 3500 da daiWra 2 aTasam-de adamiani.

cxrameti welia, afxazeTidan devnili Tu ltolvilimosaxleoba gafantulia saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi damis farglebs gareT. qveyanaSi arsebuli mZime socialurifonis Sesabamisad maTi mdgomareobac umZimesia _ usaxlkaro,umuSevari, uflebaSelaxuli adamianebi, romlebic, miuxedavaddevnilTa mimarT saxelmwifo strategiaze msjelobisa, maincim jerovani yuradRebis miRma rCebian, romelsac nebismierisaxelmwifo da mTavroba unda iCendes msgavsi kategoriismimarT. realurad arc sabinao problemebia mogvarebuli, arcdasaqmebis da miT ufro, arc im materialuri Tu moralurizaralis kompensaciisa, romelic XXI saukuneSi TiTqos civ-ilizebul samyaroSi sanatreli ar unda iyos. gansakuTrebiTmZime mdgomareobaSi arian devnili qalebi, romelTa mxrebzecgadavida miusafrobis mTeli simZime.

Page 6: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

6

Cveni survili iyo Segveqmna wigni, sadac Tavmoyriliiqneboda informacia afxazeTidan iZulebiT gadaadgilebulqalTa piradi istoriebis saxiT.

wignze muSaobisas Cven SevxvdiT mraval qalbatons, isinigulwrfelad yvebian TavianT tragikul istoriebSi im so-cialur problemebze, rac ase blomadaa maT yoveldRiurcxovrebaSi. miuxedavad maTi asakisa, profesiisa Tu ojaxurimdgomareobisa, miuxedavad imisa, kompaqturad arian gansaxle-bulni Tu kerZo seqtorSi, satkivari da safiqrali yvelassaerTo aqvs _ ra eliT xval?

wignSi Sesulia 27 devnili qalis monaTxrobi. respo-dentTa umravlesobam uari gviTxra wignSi TavianTi fotoe-bis ganTavsebaze.

didi madloba qalbatonebs, romlebmac, miuxedavad Temismtkivneulobisa, ar daizares da gagviziares devnilobis pi-radi istoriebi.

Page 7: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

7

dedebi daamyareben msoflioSi mSvidobasdedebi daamyareben msoflioSi mSvidobasdedebi daamyareben msoflioSi mSvidobasdedebi daamyareben msoflioSi mSvidobasdedebi daamyareben msoflioSi mSvidobas

leila facia, pedagogileila facia, pedagogileila facia, pedagogileila facia, pedagogileila facia, pedagogi

omi Zalian ucnaurad daiwyo. rigiTma adamianebma pirveladverc ki gavigeT, ra xdeboda. ratom unda esrola afxazs qarTveli-saTvis, an qarTvels _ afxazisaTvis. gamoCndnen rusi jariskace-bi, Cven gvegona, am ugunur adamianebs gons moiyvandnen da wesrigsdaamyarebdnen. qalebi maT xaWapurebiTa da Semwvari variebiTumaspinZldebodnen. sabWoTa kavSiris dros xom yvela eri erT-maneTis Zma da megobari iyo!

bolos gairkva, rom saqme sul sxvagvarad yofila. gagulise-bulma mamakacebma iaraRi aisxes, samtrod gadaekidnen erTmaneTs,qalebi ki SiSma mogvicva. omi xom meuRleebis, Zmebis, Svilebissikvdils an dasaxiCrebas gviqadda. SevikribeT da yofili sa-olqo komitetis Senobis win movawyveT mitingi, sadac saubariiyo afxazi da qarTveli xalxis naTesaobis, megobrobis, mezob-lobis, saukuneebis manZilze Tanacxovrebis magaliTebze. afxazebiki arsad Candnen, SeyuJuliyvnen saxlebSi da kabinetebSi. etyobo-

Page 8: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

8

daT, Zlieri Sxami daalevina mesame Zalam Cven winaaRmdeg. ZaliangavnawyendiT, aRar vicodiT, ra gveqna. daiwyo dabombvebi. iRupe-bodnen afxazeTSi mcxovrebi Tu Camosuli jariskacebi da amavedros yvela eris iq mcxovrebi qalebi, kacebi Tu bavSvebi.

ra Tqma unda, erTnairad mecodeboda yvela. tiroda Cemiguli. bevrs vfiqrobdi omis Sesaxeb, vbrazdebodi mamakacebze,romlebic marTaven saxelmwifos da Tesaven SuRls, iwveven omsda xalxs axocvineben erTmaneTs. vfiqrob, qalebi unda marTavd-nen qveynebs. isini yovelTvis sikeTes, sifaqizes da siyvarulsdaTesaven mxolod. es diadi samyaro xom RmerTma Seqmna. manvedagvasaxla dedamiwaze, gvaCuqa mze, mTvare, varskvlavebi, zeca,mdinareebi, okeaneebi, mcenareebi, cxovelebi, frinvelebi da a.S.Cvengan ki mxolod erTi ram moiTxova: `giyvardeT erTmaneTio”,abelisa da kaenisgan moyolebuli, adamianma Wkua ver iswavla,jer qvebiT xocavdnen erTmaneTs, SubebiT, danebiTa da xmlebiT,axla ki bombebs uSenen, masobrivi mospobis iaraRebs igoneben.RmerTs vuyvarvarT, amitom mogvca gamosworebis dro. amdenixnis ganmavlobaSi gamosworda adamiani?! yvela sabrZolo iar-aRi mamakacebma moigones. omebs mamakacebi iwveven. Cemi piradiazria: win wamoiwios qalis Wkua-gonebam. angariSi unda gaewiosmis azrs da mjera, dedebi daamyareben msoflioSi mSvidobas.mamakacebma ki keTili inebon da angariSi gauwion dedis go-nierebas. aki qalebi maTi meore naxevrebi arian!

omis dros viyavi soxumSi, myavda dambladacemuli qmarida ori 17-18 wlis vaJi. Cveni quCis mamakacebma gadawyvites,TviTon wasuliyvnen omSi da gamoucdeli biWebi ar gaeSvaT.Tqves, axla Cveni rigiao. isini gaognebulni iyvnen omis uwes-rigo msvlelobiT. ver gaegoT, ra xdeboda.

bevrma afxazma Seifara da gadaarCina qarTveli da bevrmaqarTvelma daicva afxazi. aSkara gaurkvevloba sufevda, ma-gram bolos gamoikveTa, rom ruseTi iyo dainteresebulisaqarTvelos miwis dapyrobiT da amaSi gamoiyena sxvadasxvarespublikebis damnaSaveTa samyaro.

omamde vcxovrobdi sakuTar ojaxSi mSvidad da tkbi-lad, cxovreba saSiSi da satanjveli ar iyo. soxumSi sxva-

Page 9: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

9

dasxva eris warmomadgenlebi cxovrobdnen. yvela erTmaneTspativs vcemdiT, Wirsa da lxinSi yovelTvis erTad viyaviT.erovnebis mixedviT ki ar varCevdiT erTmaneTs, aramed adami-anobis mixedviT vafasebdiT. mxolod es iyo cudi, rom yvel-gan rusuli ena batonobda da qarTuli ugulebelyofiliiyo. vfiqrob, afxazeTSi saqmis warmoeba aucilebelad qarTulenaze unda warmarTuliyo.

axla vcxovrob aWaraSi. gamoyofili maqvs sanatoriu-mis oTaxi. pedagogad vmuSaob. vaJebi umuSevrebi arian. meuRleinvalidia. Zalian Sewuxebulebi varT da damcirebuladvgrZnobT Tavs. yvelani sikvdils vnatrobT. Tu ar Seicva-la situacia, aseT saqarTveloSi sul ar gvinda sicocxle.konfliqti mxolod axla ar warmoSobila, aramed racsaqarTvelo ruseTs SeuerTda, ruseTi cdilobda afxazebisgadabirebas da am saqmes man ori saukune moandoma. didimuxanaTuri gegma SeimuSava, romliTac SeZlo bolos dabolos moego afxazebis guli da gamoiyena kidec isiniimisaTvis, rom ZirZveli miwa-wyali moeglija saqarTvelo-saTvis.

Page 10: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

10

Sedegad ki afxazebma da qarTvelebma miviReT daxociliqmrebi, Svilebi, naTesavebi, mezoblebi. da kidev is, rom naTesaviojaxis wevrebi da ojaxebi naxevari engurs gaRma cxovrobs,naxevari ki gamoRma. mag.: deda iqaa – Svili aq; erTi Zma iqaa,meore – aq; coli iqaa – qmari aq da a.S. dausruleblad.

omis dros, sanam soxumamde movidodnen, vmuSaobdiT, argvjeroda, rom brZola gagrZeldeboda, ar Sewydeboda. vloc-ulobdiT, rom omSi wasulebi cocxlebi gadarCeniliyvnen,male mSvidobiT dasrulebuliyo yovelive. magram es ase armoxda, ise Zlieri iyo boroteba da boroti survili, mieta-ca Cveni miwa-wyali da gamovedevneT iqidan. axla ki, rocaamdeni dro gavida da kidev grZeldeba ubedureba afxazeTSi,survili maqvs xma avimaRloT qalebma, dedebma, mxarSi amovud-geT mamakacebs da ramenairad, sisxlisRvris gareSe, mSvidobi-anad davibrunoT afxazeTi.

21 marti, 2002 w.21 marti, 2002 w.21 marti, 2002 w.21 marti, 2002 w.21 marti, 2002 w.

Page 11: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

11

vai am yofnas!vai am yofnas!vai am yofnas!vai am yofnas!vai am yofnas!

foTola caguria, pensionerifoTola caguria, pensionerifoTola caguria, pensionerifoTola caguria, pensionerifoTola caguria, pensioneri

vcxovrobdiT SeZlebulad. gvyavda ori manqana, axladaSeneb-uli orsarTuliani saxli soxumis raionSi, sofel aCadara-Si; miwis didi nakveTi citrusebis baRiT, vaziTa da yve-lanairi xexiliT; myavda Zroxa, Rorebi, Sinauri frinveli,Sesabamisi saTavsoebiT.

saxlis pirvel sarTulze gvqonda daarsebuli amxanagurikooperativi, romelsac uZRveboda Cemi meuRle – tarielbanZelaZe. Aaq ikereboda qalis trikotaJis TeTreuli, xe-lTaTmanebi da igzavneboda sarealizaciod ruseTis didqalaqebSi.

soxumSi, agumavas quCaze kooperatiul saxlSi gvqondaaxladgaremontebuli samoTaxiani bina didi sardafiTa daavtofarexiT. mqonda saukeTeso aveji, WurWeli, xaliCebi,samkaulebi, bankSi danazogi 54 aTasi maneTi (TiTqmis 100aTasi aSS dolari). mokled, mTeli qonebis CamoTvla Seu-Zlebelia.

ra materialuri zarali ganvicade? Yyvelaferi davkarge.soxumis dacemamde iq viyavi. 1992 wlis 4 oqtombers

Cemi erTaderTi Svili – dimitri caguria, romelsac damTavre-buli hqonda samxatvro skola da swavlobda iuridiulfakultetze, samxedro movaleobis Sesrulebis dros daiR-upa.

erTaderTi Svili soxumisaTvis brZolas Seewira, meuRleSvilis daRupvidan male gardaicvala. Mmeti ziani raRa undamimeRo?! . . .

bevrjer movyolilvar dabombvaSi, tyviebis wvimaSi. sikvdi-lis SiSi sruliad davkarge. yoveldRe davdiodi Svilissaflavze. vxedavdi, rogor mohyavdaT daRupuli biWebi dasaxeldaxelod gaTxril samareSi awyobdnen, mere traqtoriTwaayridnen miwas. rogorc Cems Svils, ise vtirodi maTac,modiodnen mSoblebi, dakargul Svilebs eZebdnen, amoTxridnen

Page 12: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

12

miwas. . . . vin icis, aseTi ram meramdened meordeboda. irgv-liv eyara sxeulis nafleTebi, idga autaneli suni. rogoravitane es yvelaferi, ar vici.

Svilis daRupvidan erTi wlis Semdeg iZulebiT davtovesoxumi. vcxovrob daba aleqseevkaSi 1993 wlis noembridan,sadazvervo jaris nawilSi gamomiyves sacxovreblad erTioTaxi.

Cemi ojaxidan mxolod me davrCi. var pensioneri, meorejgufis invalidi, vai am yofnas!

12 oqtomberi, 2001 w.12 oqtomberi, 2001 w.12 oqtomberi, 2001 w.12 oqtomberi, 2001 w.12 oqtomberi, 2001 w.

P.S. qalbatoni foTola gardaicvala 2009 wels

Page 13: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

13

omi dResac grZeldebaomi dResac grZeldebaomi dResac grZeldebaomi dResac grZeldebaomi dResac grZeldeba

manana kekelia, teqnologimanana kekelia, teqnologimanana kekelia, teqnologimanana kekelia, teqnologimanana kekelia, teqnologi

Cveni mravalricxovani ojaxi q. soxumSi cxovrobda. naTe-savebis umravlesoba _ afxazeTSi. Cems miminoSvilis pataraquCaze erT did ojaxad vcxovrobdiT rusebi, berZnebi, ebraele-bi, ukrainelebi, somxebi. rac Seexeba afxazebs, erTmaneTs mx-olod saqarTvelos siyvarulSi vejibrebodiT da Cven Sorismegobroba, urTierTgatana da Taobidan Taobamde gadmocemu-li Zmoba iyo. Cven yvela erTad vaSenebdiT, vuvlidiT daveferebodiT zurmuxt mxares. Cveni simdidre Cveni afxaze-Tia Tavisi walkotiT (uZrav-moZrav qonebaze laparakic arRirs, ubralod, gvqonda imdeni, rac SeiZleboda gvqonodakomunistebis mmarTvelobis dros).

saqarTveloSi konfliqti ar yofila, iyo omi, romelicdResac grZeldeba. igi inspirirebuli iyo ruseTis mier,ramac Cven droebiT dagvakargvina mSobliuri kuTxe, sadacver SevdivarT. gamoviare uReltexili, SimSili, sicive, varumuSevari. dasakargi araferi damrCa.

Page 14: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

14

darwmunebuli var, sul male dasavleTis demokratiuliZalebis TanadgomiT da amerikis SeerTebuli Statebis didiZalisxmeviT saqarTvelos teritoriuli mTlianoba aRdgeba.afxazTa da qarTvelTa locvas RmerTi Seismens da Cvenscxovrebas kvlav azri miecema.

20 ianvari, 2002 w.20 ianvari, 2002 w.20 ianvari, 2002 w.20 ianvari, 2002 w.20 ianvari, 2002 w.

Page 15: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

15

msurs Sevurigde yvelafers, mxolod Cemsmsurs Sevurigde yvelafers, mxolod Cemsmsurs Sevurigde yvelafers, mxolod Cemsmsurs Sevurigde yvelafers, mxolod Cemsmsurs Sevurigde yvelafers, mxolod Cemssaxl-karSi damabrunonsaxl-karSi damabrunonsaxl-karSi damabrunonsaxl-karSi damabrunonsaxl-karSi damabrunon

liana beselia, mecnieriliana beselia, mecnieriliana beselia, mecnieriliana beselia, mecnieriliana beselia, mecnieri

q. soxumSi vcxovrobdi gandevnamde kargad, mTeli ojax-iTa da naTesavebiT, mezoblebiT. gansakuTrebiT unda aRvniSno,rom mezoblebi sxvadasxva erovnebis myavda: afxazebi, rusebi,somxebi, romlebTanac Zalian megobrulad vcxovrobdiT. mwux-arebiT vixseneb imas, rom Cveni daSorebis momentSi afxazimezoblebi Cven gvTxovdnen darCenas maTi mfarvelobis qveS.

gvqonda bina, yovelnairad mowyobili, saTavsoebiT, avto-manqana, avtofarexi. aseve 2500 m.kv. miwis nakveTi aRebuli25-wliani ijariT, sadac gaSenebuli gvqonda mandarinis, li-monis da forToxlis msxmoiarobaSi Sesuli plantaciebi.

konfliqtma didi sulieri, moraluri da materialurizarali momayena. davrCiT SiSvlebi quCaSi, yvelaferi davkar-geT, mxolod cocxlebi gamovediT. 1993 wlis 28 seqtemberswamovediT gulirifSidan katarRiT, romelic ibombeboda. dResZirZveli soxumelebi vcxovrobT walenjixis raionSi, sofelliaSi. aviTviseT Waobiani niadagi, miwa, romelic ar Sediodaraionis sasargeblo fondSi: avaSeneT patara saxli da dRem-de vcxovrob iq. Semosavlis wyaro ar gvaqvs, garda piradimeurneobisa (bostani). saxelmwifodan viRebT daxmarebas 14laris odenobiT, romelic ar gvyofnis puris sayidlad.cxovreba duxWiri gvaqvs. saxlis asagebad arsaidan aravi-Tari daxmareba ar migviRia.

afxazeTSi siamovnebiT davbrundebiT. me msurs Sevurigdeyvelafers, mxolod Cems saxl-karSi damabrunon.

15 dekemberi, 2001 w.15 dekemberi, 2001 w.15 dekemberi, 2001 w.15 dekemberi, 2001 w.15 dekemberi, 2001 w.

Page 16: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

16

unda moinaxos gzebi qarTvelebisa daunda moinaxos gzebi qarTvelebisa daunda moinaxos gzebi qarTvelebisa daunda moinaxos gzebi qarTvelebisa daunda moinaxos gzebi qarTvelebisa daafxazebis Serigebisaafxazebis Serigebisaafxazebis Serigebisaafxazebis Serigebisaafxazebis Serigebisa

mzia zanTaraia, pedagogimzia zanTaraia, pedagogimzia zanTaraia, pedagogimzia zanTaraia, pedagogimzia zanTaraia, pedagogi

afxazeTSi Cems ojaxs materialurad ar uWirda, vcx-ovrobdiT saSualod. naTesavebsa da mezoblebSic ar megule-boda lukmapuris maZiebelni.

galis raionSi mqonda saxli, limonisa da mandaris nar-gavebiT da TxilnariT. es Semosavali ojaxs inaxavda mTeliwlis ganmavlobaSi. garda amisa, ojaxis yvela Sromisunari-ani wevri dasaqmebuli iyo, rac aZlierebda ojaxis biujets.

vmuSaobdi soxumSi, var mowme im Zaladobisa, romlisdemonstrirebac xdeboda yoveldRiurad mTeli omis peri-odSi: umowyalod ibombeboda soxumi, iRupebodnen udanaSau-lo adamianebi – bavSvebi, qalebi, moxucebi. ganmkiTxavi araviniyo, TiTqos RmerTsac davaviwydiT; ar gvqonda puri, wyali,Suqi, magram yvelafers vitandiT erTi imediT – male damTavrde-boda es koSmari.

soxumi davtove 1993 wlis 21 seqtembers. am dResmasiurad ibombeboda qalaqi, Cvenebi ki ver ewinaaRmdegebod-nen, radgan sabrZolo teqnika gayvanili iyo molaparakebisSedegad. gulrifSidan gemiT baTumamde CamovaRwie da isevSevedi galis raionSi, megona, jer kidev yvelaferi ar iyodakarguli. gavida 5 dRe da sabolood daeca soxumi; mterigalis raionSic Semovida. iwvoda soflebi, xalxi garboda.mteri daundoblad uswordeboda yvelas. Cems sofelSi ram-denime moxuci TavianT saxlebSi Cawves. aTi dRe vimalebodida vuyurebdi am saSinel sanaxaobas. vxedavdi, rom sab-olood davkargeT yvelaferi, Cemi iq yofniT veravis vS-velodi, yovel nabijze sikvdili iyo Casafrebuli. RamiTfexiT mivedi sazRvramde dedaCemTan erTad da samSvidobosgavediT, magram vai aseT gasvlas! iq CagvrCa 88 wlis gamzrdelibebia, romelmac arafrisdidebiT ar datova Tavisi saxl-kari.

Page 17: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

17

bebia bevrjer gadaurCa sikvdils da saxlic SegvinarCu-na, magram 1998 wlis galis movlenebis dros mTeli raionimiwasTan gaaswores da Cemi saxlic nacartutad aqcies. bebiaZlivs gamoviyvaneT samSvidobos, magram mravalWirgamovlilmaqalma ver gauZlo aseT saSinelebas da male gardaicvala.

Cemi ZiriTadi moTxovnaa, rac SeiZleba male dagvabrunonafxazeTSi.

afxazeTis momavali aseTi unda iyos - unda moinaxosgzebi qarTvelebisa da afxazebis Serigebisa, rasac mohyvebaCveni dabruneba da erTad cxovreba, dangreulis aSeneba. racmTavaria, igi unda iyos saqarTvelos ganuyofeli nawili.

20 noemberi, 1999 w.20 noemberi, 1999 w.20 noemberi, 1999 w.20 noemberi, 1999 w.20 noemberi, 1999 w.

Page 18: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

18

Cveni ojaxisTvis omi jeracCveni ojaxisTvis omi jeracCveni ojaxisTvis omi jeracCveni ojaxisTvis omi jeracCveni ojaxisTvis omi jeracar dasrulebulaar dasrulebulaar dasrulebulaar dasrulebulaar dasrulebula

mediko qobalia, ekonomistimediko qobalia, ekonomistimediko qobalia, ekonomistimediko qobalia, ekonomistimediko qobalia, ekonomisti

kislovodskidan sami dRis Camosuli samsaxurSi viyavi,roca qalaqi soxumi usiamovno xmaurma da SiSma moicva. esxom jer kidev ar iyo omi.

amis gaTviTcnobiereba metad Zneli iyo, radgan igi mou-lodnelad daiwyo. 2-3 dReSi ukve imata SiSma, vnebaTaRelvamda srolis xmam didi da patara SegvZra. ise axlos iyotyviis zuzuni, rom SiSiT gareT, ezoSi ver gamovdiodiT daoTaxSi xaliCaze viyaviT gawolilebi. axal raionSi da eSbasquCaze mcxovrebi naTesavebi Cven SevixizneT, radgan iq gaCere-ba ufro saSiSi iyo. ase gagrZelda ramdenime dRe. Semdegmoifiqres mezoblebma quCis SemosasvlelTan damdgariyvnenkacebi iaraRiT. ZiriTadad, sanadiro TofebiT, raTa quCa, qalebida bavSvebi daecvaT. morigeobdnen mTeli dRe-Ramis ganmav-lobaSi. ukve qalaqSi gaCereba SeuZlebeli iyo, avtomatistyviebi ezoSi cvioda. Cemi meuRlis daJinebiT bavSvebi ma-tarebliT waviyvaneT galSi da mSoblebTan davtoveT. xolome da Cemi meuRle davbrundiT soxumSi. gavbede da samsaxur-Si mivedi (vmuSaobdi afxazeTis a\r ministrTa sabWoSi). Cemiufrosi gagiJda, rogor moxvedi? raime ubedurebas ar gada-eyaro, bavSvebs mixedeo.

omis saSineleba ukve saxeze iyo _ msxverpli da ngreva.sul ufro da ufro meti xalxi erTveboda brZolaSi. Seiqm-na batalionebi, daurigdaT iaraRi, samxedro forma da qala-qi omis qar-cecxlSi gaexvia. bevrma qalaqi datova da visacsad hqonda wasasvleli, iqiT wavida. Cemma meuRlem ver da-tova qalaqi. aiRo iaraRi da CaerTo ZmaTamkvlel omSi.samxedro formaSi gamowyobili rom vnaxe, gulze Semomeyara.isteriuli tirili amivarda. mec masTan mindoda vyofil-iyavi. SeZlebisdagvarad mis gverdiT viyavi. xan saWmels vumza-debdi, xan Wrilobebs vuSuSebdi mas da mis megobrebs, batal-

Page 19: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

19

ionis wevrebs. Rames ki batalionis mezoblad mdebare naTe-savebis saxlSi vaTevdi. SeZlebisdagvarad bavSvebs vakiTxav-di xan matarebliT, xan manqaniT. maxsovs, erTxel mezobelibiWi midioda manqaniT soxumSi, TviTon iqauri macxovrebeliiyo, mSoblebi ki galSi hyavda. roca ukan brundeboda, Tangavyevi. tamiSTan saSineli srola atyda. isrodnen yovelimxridan. Cven win mimavali manqana afeTqda da Sig msxdomnidaixocnen. Cvenc igive gveloda. dResac ar vici, rogor gada-vrCiT. didi siCqariT gavaswariT tyvias da cocxal-mkvdarimivediT soxumSi. ori dRe viweqi, ise viyavi SiSisgan gaogneb-uli. RmerTo, ra bednieri, uzrunveli cxovreba gvqonda omam-de. qalaqis centrSi orsarTuliani kerZo saxli, didi ezoxiliTa da yvavilebiT savse, sakuTari manqana, prestiJulisamsaxurebi me da Cems meuRles. me, Cemi meuRle, ori Svili dadedamTili vcxovrobdiT saxlSi. araferi ar gvaklda: saWme-li, sasmeli, aveji, samkaulebi, buxari, siTbo da ocdaoTxsaa-Tiani Suqi. es yvelaferi iq darCa, mxolod mogonebaSi. aq kiyvelaferi gvaklia. gansakuTrebiT mZime iyo pirveli wlebi.binidan binaSi naTesavebTan, dagiravebul, naqiraveb binebSi.

Page 20: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

20

meuRle jarSi waiyvanes samsaxuridan. misi batalioni sazR-varze idga da iq agrZelebda muSaobas. dedamTilic naTesav-ebSi dadioda, radgan calke sacxovrebeli ar gvqonda. me kiTbilisSi ori bavSviT xelSi vaxerxebdi samsaxurSi siaruls.ase gavida wlebi. meuRle omis periodSic cudad xdeboda,mere ufro gaurTulda nevrozi, maRali wneva, svaneTis golgoTa-gamovlili dResac cxel wertilebze mivlinebiT dadis pank-isSi, TianeTSi. ase rom, Cveni ojaxisTvis omi jerac ar das-rulebula.

ra SeiZleba iTqvas konfliqtis mizezebze? Cemi azriT,es Zalian daufiqrebeli nabiji gaxldaT, romelic aseve uazrodgaRrmavda da Sedegad didi ubedureba mohyva. aTasobiT ojaxigaubedurda, uamravi adamianis sicocxle Seewira da vincgadarCa, sulierad ganadgurebuli, daavadebuli da dabeCave-buli, momavlis rwmenadakargulebi varsebobT. amas sicocx-le ar hqvia. bevri tanjva da wameba gamoviareT. kidev qalebmaajobes mamakacebs, ar SeSindnen, ojaxis gadasarCenad yvelaferiiRones. jer erTi, omis qarcecxlSi gverdiT edgnen TavianTmeuRleebs, Zmebs, mamebs da a.S. amxnevebdnen da imedis, gamarjve-bis rwmenas uRvivebdnen maT. devnilobaSic qalebma yvelanai-ri samuSao itvirTes ojaxebis gadasarCenad.

yoveli dRe Tendeba sakuTar saxlSi dabrunebis imediT,iqaurobis monatrebiT da aqauri problemebiT. cxovrebagrZeldeba. rwmenis dakargva didi ubedureba iqneboda, amit-om yvela devnils movuwodeb, ar dakargon momavlis imedi, ardayaron far-xmali da SemarTebiT elodon afxazeTSi dab-runebas.

23 Tebervali, 2003 w.23 Tebervali, 2003 w.23 Tebervali, 2003 w.23 Tebervali, 2003 w.23 Tebervali, 2003 w.

Page 21: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

21

vcxovcxovcxovcxovcxovrobTvrobTvrobTvrobTvrobT, T, T, T, T, Tu amas cxou amas cxou amas cxou amas cxou amas cxovreba hqviavreba hqviavreba hqviavreba hqviavreba hqvia

nunu bluaSvili, ekonomistinunu bluaSvili, ekonomistinunu bluaSvili, ekonomistinunu bluaSvili, ekonomistinunu bluaSvili, ekonomisti

vcxovrobdi soxumSi, marTalia, ar davbadebulvar, magrammTeli Cemi Segnebuli cxovreba iq gavatare, skolac da in-stitutic iq davamTavre. samsaxuri mqonda, kargad viyaviT.saerTod, afxazeTSi mosaxleobis umravlesoba kargad cx-ovrobda. me im mdidrebis ricxvs ar vekuTvnodi, sakuTarisaxli da kar-midamo ar gvqonia, magram Cemi cxovrebiTkmayofili viyavi. mama rkinigzeli iyo da saxelmwifo bineb-Si vcxovrobdiT, Tumca, mogvianebiT mSoblebma patara saxlida ezoc SeiZines, sadac Tavad cxovrebdnen. im patara ezoSiyvelaferi hqondaT: xili, bostneuli, wvrilfexac hyavdaT.Svilebs ki yvelas binebi gvqonda. me, magaliTad, 3-oTax-nax-evriani bina mqonda axal raionSi samsaxuridan miRebuli.magram, saubedurod, roca bina gavaremonteT da movawyveT,omic daiwyo, mxolod erTi weli vicxovreT im binaSi. 24seqtembramde soxumSi viyaviT, arc gvifiqria sadme wasvla,

Page 22: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

22

miT ufro, rom Svili ibrZoda, Tanac mTavroba gvaimedebda,rom soxums safrTxe ar emuqreboda. Semdeg rac moxda, yvelamvnaxeT.

roca ojaxis datoveba momiwia, saxlSi marto viyavi, arvicodi, ra meqna. aviRe sabuTebiani CanTa da Cemianebs mivaSurerkinigzis dasaxlebaSi, magram Cemianebic aRar damxvdnen, mx-olod meuRle Semxvda gzaSi da ra gza gvqonda, Cvenc gaveca-leT iqaurobas. tyviebis qar-cecxlSi Zlivs mivaRwieT we-beldamde. sami dRe iq davrCiT da roca gavigeT soxumisdacemis ambavi, gza gavagrZeleT svaneTisaken. erTkvirianijojoxeTis Semdeg TbilisSi movxvdiT, jer naTesavebTan vcx-ovrobdi, Semdeg ki bagebis studqalaqSi. bevri tanjva gamov-iareT, gaxseneba ar minda. zemoT mogaxseneT, rom im mdidrebisricxvs ar vekuTvnodi-meTqi. aq mivxvdi, rom afxazeTSi mecsakmaod SeZlebuli vyofilvar.

marTalia, am omSi ojaxis wevrebi ar damikargavs, magrammas Seewira Cemi Zmis coli, ZmisSvili, im dros 17 wlis,axladskoladamTavrebuli, sakuTar binaSi mamasTan erTaddaWres, mere tyved waiyvanes, saidanac isev afxazi mezoblisdaxmarebiT daaRwia Tavi.

sacodavi deda ki dis ojaxTan erTad quTaisSi moxvda.avadmyofma qalma ver aitana naTesavebTan kardakar siarulida 1994 wels gardaicvala.

ukve 8 welia studqalaqSi vcxovrob ojaxTan erTad.qaliSvili Tavis ojaxTan erTad ruseTSia gadaxvewili. ojaxSiyvela umuSevaria Cem garda. vcxovrobT, Tu amas cxovrebahqvia.

rac Seexeba afxazeTSi Sesvlas, Cven, albaT, afxazebis SavsiaSi viricxebiT, rogorc meomris ojaxi. arc gvicdia Sesv-la. iq axloblebidan aravin dagvrCenia saflavebis garda. anki ra azri aqvs aseT Sesvlas...

11 Tebervali, 2002 w.11 Tebervali, 2002 w.11 Tebervali, 2002 w.11 Tebervali, 2002 w.11 Tebervali, 2002 w.

Page 23: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

23

Cven davbrundebiTCven davbrundebiTCven davbrundebiTCven davbrundebiTCven davbrundebiT

valentina qeburia, buRalterivalentina qeburia, buRalterivalentina qeburia, buRalterivalentina qeburia, buRalterivalentina qeburia, buRalteri

vcxovrobdi gulrifSis raionSi, sofel maWaraSi meuRles-Tan da sam SvilTan erTad. gvqonda orsarTuliani keTil-mowyobili saxli avejiT, 0,25 Hha miwis nakveTiT, gaSenebulicitrusebiT da sxvadasxva xiliT. gvyavda avtomanqana. mqon-da samsaxuri. vcxovrobdiT kargad, myavda saqoneli da frin-velic. Cem irgvliv mezoblebi da Cemi naTesavebi yvela kar-gad cxovrobda. magram datrialda saSineleba: daiwyo omisazareli, sazizRari.... omis dros sul iq viyavi, vmuSaobdi1993 wlis 16 seqtembramde. xan vimalebodiT sardafebSi daxan kidev ise viyaviT. Cemi 19 wlis biWi TavisiT, daukiTxa-vad wavida sabrZolvelad. ori gogona patara iyo da eSino-daT, biWi meubneboda, deda, wadiT, waiyvane gogoebi, me omSirom var, sul Tqvenze vfiqrobo. mogvakiTxa erT Rames dameubneba, amaRam TviTmfrinaviT gadafrindiT, me gagacilebTo.me vkiTxe - mere Sen? man mipasuxa `deda, me samSoblo meZax-is~. xma ver amoviRe, imitom, rom marTlac ase iyo saWiro.

Page 24: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

24

19 seqtembers diliT CamovfrindiT TbilisSi. naSua-dRevs migviyvanes sastumro `iveriis~ SenobaSi, sadac dagvx-vda adgilobrivi xalxi da Cven gogita kirkitaZem (Tbi-liselma) wamogviyvana Tavis agarakze wyneTSi, sadac vcx-ovrob amJamad 2-oTaxian binaSi. afxazeTSi dagvrCa yvelaferi_ saxl-kari, manqana, romelic 1993 wlis oqtomberSi, rogorcgavige, damiwves, darCenilia ezo-kari, viRacas mokavebuli aqvsda iRebs mosavalso. me amJamad vcxovrob oroTaxian binaSi,vmuSaob Cemi profesiiT. var nevroziani, guliT avadmyofi,magram Cemi saxl-karis, Cemi ̀ maWaras~ siyvaruli ar dagvkargviada arc davkargavT. Cven davbrundebiT: davbrundebiT iseT`maWaraSi~, sadac iqneba saqarTvelos iurisdiqcia.

05 dekemberi, 2003 w.05 dekemberi, 2003 w.05 dekemberi, 2003 w.05 dekemberi, 2003 w.05 dekemberi, 2003 w.

Page 25: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

25

aseT cxovrebas sikvdili sjobsaseT cxovrebas sikvdili sjobsaseT cxovrebas sikvdili sjobsaseT cxovrebas sikvdili sjobsaseT cxovrebas sikvdili sjobs

fufa arqania, meddafufa arqania, meddafufa arqania, meddafufa arqania, meddafufa arqania, medda

saferSlo-sameano saswavleblis damTavrebis Semdeg, 1956wlidan vmuSaobdi soxumis samSobiaro saxlSi. vcxovrobdiq. soxumis armiis me-6 gasasvlelis #17-Si. myavda meuRle,ori vaJi, rZali da ori SviliSvili. yvelani uzrunvelyo-fili viyaviT samsaxuriT. kargi sacxovrebeli pirobebi gvqonda.naTesavebi da mezoblebic kargad cxovrobdnen.

mqonda orsarTuliani kapitaluri saxli, calke kapi-taluri samzareulo, kapitaluri avtofarexi, avtomanqana.orTave Svils _ cal-calke saxlebi. ojaxSi gvqonda yve-laferi saWiroze meti.

Cemi meuRle da Svilebi samiveni ibrZodnen.konfliqtis dros davkarge yvelaferi. ar wamogviRia

araferi, ar mjeroda soxumis dacemis. soxumSi viyavi bolodRemde. 27 seqtembers diliT wamovediT fexiT gulrifSisnavsadguramde. videqiT rigSi dilidan saRamomde, sanam guliar wamivida. cocxal-mkvdari SemaTries katarRaSi. gemi gada-

Page 26: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

26

vsebuli iyo. Cveni katarRa iyo bolo da man migviyvana foT-Si. foTidan mTeli dRis naSimSilari 28 seqtembers dilis4 saaTze senakSi mivediT naTesavis ojaxSi, iq davyaviT ram-denime dRe. senakidan gavemgzavreT zugdidis raionis sofeljixaskarSi. iq davrCiT Tvenaxevari. ojaxSi ojaxis wevrebisgarda viyaviT 22 devnili. aRar veteodiT. Cemi debi da ZmasvaneTiT wamosulan ojaxebiT. movZebneT isini. aRmoCndnenwyneTSi. wamovediT zugdididan matarebliT TbilisSi.Tbilisamde matarebeli 5 dRe-Rame modioda. matarebelSiiseTi ambavi iyo, aRwera Znelia, mas Semdeg matareblis meSiniada arc vmjdarvar. SviliSvilebi iyvnen wlinaxevris da eqvsiTvis. orive gagvicivda da mTeli Tve iwvnen Temqis nomer me-3 bavSvTa saavadmyofoSi. axla vcxovrobT daba wyneTis aga-rakebis oroTaxian binaSi pirvel sarTulze, yvelani erTad.amdeni gaWirvebis gadamtani var I jgufis invalidi. meuRlem,sruliad janmrTelma kacma, gadaitana mwvave infarqti. gaxdaII jgufis invalidi. Svilebi orive umuSevaria. vcxovrobT,Tu amas cxovreba hqvia, jojoxeTurad, aseT cxovrebas sikvdilisjobs.

afxazeTSi Sesvlis survili, ra Tqma unda, maqvs da voc-nebob. iseT pirobebSi, rogoric aris, me iq ver Seval. amisTvisaRarc janmrTeloba gamaCnia da aRarc saSualeba, yvelafrisimedi dakarguli maqvs, magram RmerTma qnas, yvelam cocxalmaCavaRwioT da Semdeg axalgazrdebs bednierebas da yovelivekargs vusurveb da me Tundac meore dRes movkvde, ar menaRv-leba.

23 maisi, 2003 w.23 maisi, 2003 w.23 maisi, 2003 w.23 maisi, 2003 w.23 maisi, 2003 w.

Page 27: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

27

sulierad, moralurad da materialuradsulierad, moralurad da materialuradsulierad, moralurad da materialuradsulierad, moralurad da materialuradsulierad, moralurad da materialuradganadgurebulniganadgurebulniganadgurebulniganadgurebulniganadgurebulni

nino ugrexeliZe, pensionerinino ugrexeliZe, pensionerinino ugrexeliZe, pensionerinino ugrexeliZe, pensionerinino ugrexeliZe, pensioneri

afxazeTSi konfliqtis dawyebamde vcxovrobdi soxumisraionis sofel lindavaSi. myavda ojaxi – meuRle da oriSvili, samiveni uzrunvelyofili iyvnen samsaxuriT. vcxovrob-diT normalurad, gvqonda yvela piroba Semdgomi warmatebe-bisaTvis, rac mTavaria, SiSisa da SfoTvis gareSe. naTesavebida mezoblebi cxovrobdnen kargad TavianTi muyaiTi Sromisada mondomebis sanacvlod.

gvqonda erTi qarTuli ojaxi. sakuTari saxli sacx-ovrebeli farTiT. vcxovrobdiT sofelSi, vamuSavebdiT plan-tacias, gvyavda saqoneli, produqti gagvqonda sakolmeurneobazarze da Sesabamisad gvqonda Semosavalic.

uSualod me Zaladobis mowme ar gaxlavarT. Cemi SvilimuSaobda saavadmyofoSi, sadac mkurnalobdnen daWrilebsganurCevlad erovnebisa da romelic ganuwyvetliv ibombe-boda.

iseve, rogorc umravlesobam, romlebsac sjerodaT, romsoxumi ar daecemoda da bolo wuTamde iq iyvnen, erTbaSaddavkargeT yvelaferi, rac gvebada. davrCiT sulierad, mor-alurad da materialu-rad ganadgurebulni. af-xazeTi davtove 27 seq-tembers, movdiodi svane-Tis gziT, gzaze isedacavadmyofi qali avad gavx-di amdeni ubedurebismomswre, Sedegad ramden-jerme viweqi saavadmyo-foSi, var I jgufis in-validi, meuRle II jgufisinvalidia.

Page 28: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

28

amJamad vcxovrob wyneTSi SvilebTan da meuRlesTan er-Tad. Svilebs ar aqvT samsaxuri, varsebobT SeZlebisdagvar-ad.

afxazeTSi Sesvlis survili, ra Tqma unda, usazRvroa,magram aris uamravi dabrkoleba, ris gamoc jerjerobiT esSeuZlebelia. magram imedia, es Zalian male ganxorcieldebada isev davbrundebiT Cvens saxlebSi.

09 Tebervali, 2002 w.09 Tebervali, 2002 w.09 Tebervali, 2002 w.09 Tebervali, 2002 w.09 Tebervali, 2002 w.

Page 29: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

29

cxovrebis doneze laparakic zedmetiacxovrebis doneze laparakic zedmetiacxovrebis doneze laparakic zedmetiacxovrebis doneze laparakic zedmetiacxovrebis doneze laparakic zedmetia

nineli Ciqovani, inJiner-teqnologinineli Ciqovani, inJiner-teqnologinineli Ciqovani, inJiner-teqnologinineli Ciqovani, inJiner-teqnologinineli Ciqovani, inJiner-teqnologi

vcxovrobdi soxumSi, myavs meuRle da ori qaliSvili,gansakuTrebiT minda aRvniSno, rom Cemi ojaxis oTxive wevri,aseve Cemi da, Zma, dedaCemi da mTeli rigi uaxloesi naTesav-ebisa varT dabadebuli da gazrdili da Cveni saukeTesowlebi gavatareT soxumSi. ase rom, Cven vekuTvniT afxazeTisZiriTadi mosaxleobis ricxvs, romelsac yvela ufleba aqvs,icxovros afxazeTSi. soxumSi didi sanaTesao viyaviT _ bi-Zebi, mamidebi, deidebi da maTi STamomavloba. yvelas sakuTarisaxli da kar-midamo gvqonda, xexiliTa da citrusebiT savsebaRebi. ojaxebis umravlesobas hyavda avtomanqana. maTi cx-ovrebis done saSualos bevrad aRemateboda, magram es iyoyvelaferi omamde da afxazeTSi.

omis dawyebis Semdeg, mTeli Cveni sanaTesao (garda bavSve-bisa) yvelani viyaviT soxumSi da erTi wlis ganmavlobaSivuZlebdiT dabombvebs da sxva saSinelebebs, rac mohyveba oms.ver avcdiT uaRresad did tragedias _ 1993 wlis 27 ianvarsaxal aTonSi wamebiT momikles Cemi sisxli da xorci dedaCe-mis mxridan, ori biZa, deida da Soreuli naTesavi _ yovelmxrivudanaSaulo oTxi adamiani, romlebic mxolod imis gamo daxoces,rom iyvnen qarTvelebi da ar datoves TavianTi saxl-kari.

am konfliqtis Sedegad, materialuri danakargebis garda,davkargeT adamianebi, romelTa aryofnas ver aanazRaurebs verav-iTari SenaZeni, davtoveT Cveni winaprebis saflavebi, romlebicamdeni welia, upatronodaa.

soxumis dacemamde ramdenime dRiT adre, 18 seqtembers,wamovediT qalaqidan me da Cemi Svilebi TviTmfrinaviT. meuRlesoxumis dacemis Semdeg gadmovida uReltexiliT, erTi TvesaerTod ar vicodiT mis Sesaxeb araferi. dedaCemi da Cemi daCarCnen soxumSi da wamovidnen TbilisSi noemberSi, afxazebismier morTmeuli transportiT enguris xidamde. ase Sevikri-beT TiTqmis yvela TbilisSi mamaCemis garda, romelic omis

Page 30: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

30

bolo dReebSi gardaicvala q. soxumSi. TbilisSi CamosvlisSemdeg, Cveni materialuri mdgomareobis gasaumjobeseblad meda Cemi meuRle wavediT q. moskovSi, sadac megobrebis daxmare-biT SevZeliT gvemuSava da TbilisSi SeviZineT bina. ruseTis1998 wlis krizisis Semdeg isev CamovediT saqarTveloSi.

afxazeTis dakargvis Semdgom periodSi, q. TbilisSi dev-nilobaSi yofnis dros gardamecvala deda, dedamTili, biZa,mamida, bicola. TiToeuli maTganis sikvdili gamowveuli iyogausaZlisi nostalgiiT mSobliuri kuTxis mimarT, TavianTiadamianuri funqciis dakargviT, sneulebebiT, romlebic amomma datova TiToeuli Cvenganis gulSi. es aris Cveni devni-lobaSi cxovrebis Sedegi. aseve umuSevari meuRle da umuSe-vari institutdamTavrebuli qaliSvilebi. ase rom, cxovreb-is doneze laparakic zedmetia. afxazeTis teritoriaze Ses-vla ar SemiZlia da arc maqvs araviTari survili, sanam iqsaqarTvelos iurisdiqcia ar iqneba. Cven iq unda SevideTqarTvelebad da ara afxazebis damatebad samuSao Zalis sax-iT, rasac warmoadgens axla galis raioni.

12 marti, 2002 w.12 marti, 2002 w.12 marti, 2002 w.12 marti, 2002 w.12 marti, 2002 w.

Page 31: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

31

irgvliv mxolod da mxolodirgvliv mxolod da mxolodirgvliv mxolod da mxolodirgvliv mxolod da mxolodirgvliv mxolod da mxolodsicariele iyosicariele iyosicariele iyosicariele iyosicariele iyo

ciuri Todua, pedagogiciuri Todua, pedagogiciuri Todua, pedagogiciuri Todua, pedagogiciuri Todua, pedagogi

umaRlesi ganaTleba miviRe q. soxumSi. m. gorkis sax-elobis pedinstitutis damTavrebis Semdeg, 1970 wels, muSaobadaviwye q. oCamCiris I klinikaSi eqim-serologad (ra Tqmaunda, specialuri samedicino kursebis gavlis Semdeg). mom-devno wels SeTavsebiT mimiwvies oCamCiris me-15 saSualoskolaSi qimiis maswavleblad. miuxedavad imisa, rom orivesferoSi warmatebuli specialisti viyavi, albaT, gangebammarguna maswavlebloba.

1976 wlis 3 oqtombers davqorwindi mirian mirnelze(cikoliaze). muSaoba ganvagrZe soxumis me-15 saSualo skola-Si qimiis maswavleblad. Cemi meuRle gaxldaT mwerali, mec-nieri, sazogado moRvawe. igi mTeli cxovreba qarTul-afxa-zuri urTierTobebis ganmtkicebas emsaxureboda. cnobilmaafxazma poetma platon bebiam mas aseTi striqonebi miuZRvna:

`mas ori tvirTi arguna bedma,zogs erTi tvirTic miwamde daxris.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .afxazis sityva kididan kidiTmargalitebad mohfina xalxSi,guliT erTia _ darCeba aseis _ ori Tasis dalocvis Rirsi.~

rogorc ojaxis deda, diasaxlisi, yovelnairad vuwyob-di xels meuRles, rom mSvidi SemoqmedebiTi muSaobis saSu-aleba hqonoda.

1992 wlis 14 agvistos afxazeTSi tragedia datrialda.winaswargayidulma omma aTasobiT adamianis sicocxle imsx-verpla, aTasobiT ugzo-ukvlod daikarga, aTasobiT deda Sei-mosa SaviT da maT Soris mec _ afxazeTis omma erTaderTi, 16

Page 32: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

32

wlis vaJiSvilis sicocxle wamarTva... sxva devnilebTan er-Tad davtoveT afxazeTi. jer movxvdiT baTumSi, Semdeg gad-movediT TbilisSi da davbinavdiT sastumro `aWaraSi~. qmarmaver gauZlo zedized Tavsdamtydar ubedurebas, amas daemata1998 wlis maisis galis movlenebi da saubedurod, imave wels,noemberSi gardaicvala. dakrZalulia saburTalos panTeonSi.

davrCi marto gaubedurebuli deda da meuRle. razemefiqra? ra gamekeTebina? irgvliv mxolod da mxolod si-cariele iyo. Svili _ afxazeTis miwas mibarebuli, meuRle _TbilisSi.

marTlac mwams, rom uflis gangebis gareSe araferi xde-ba. aravin damxmarebia (vgulisxmob mTavrobas), ise gadmovas-vene Svili afxazeTidan da samudamo gansasvenebeli mamisgverdiT mivuCine. saflavic, uflis nebiT, movuwesrige. amisSemdeg daviwye zrunva meuRlis SemoqmedebiT memkvidreobaze,raTa momavalSi afxazebTan ndobisa da urTierTobis aRdge-nas wasdgomoda. vbeWdavdi Jurnal-gazeTebSi mis gamoucemelnaSromebs. maT Soris daibeWda misi saintereso naSromebikulturaTaSoriso komunikaciebSi, romelic daigzavna ram-denime qveyanaSi. gamoica nawarmoebebis krebuli, monografia...

mTavrobisagan araviTari daxmareba ar mimiRia. madlobaRmerTs, rom sastumrodan mogviwia gamosaxleba. dResac vlocavim sponsors, vinc is Seisyida. Tumca, jer saubari iyo 15 000dolarze (gaubedurebuli ojaxebisaTvis), Semdeg 10 000-ze, bolos7 000-ze SeCerdnen, magram mainc madlobeli var, vinaidan amTanxam seriozuli vali gadamaxdevina. marTalia, sakuTari Wer-is gareSe davrCi (Tumca, im TanxiT mainc ras SeviZendi!), jer-jerobiT ZmisSvilebi ar mamadlian maTTan yofnas, magram Tavsuxerxulad vgrZnob, vinaidan seriozuli avadmyofi var, es kixarjebTanaa dakavSirebuli. samwuxarod, CemisTana omiT gaube-durebuli qalisaTvis samedicino polisic ver gaimeta mTavrobam.

22 agvisto, 2011 w.22 agvisto, 2011 w.22 agvisto, 2011 w.22 agvisto, 2011 w.22 agvisto, 2011 w.

Page 33: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

33

arsaidan ar Cans daxmarebaarsaidan ar Cans daxmarebaarsaidan ar Cans daxmarebaarsaidan ar Cans daxmarebaarsaidan ar Cans daxmareba

nana qobalia, pedagoginana qobalia, pedagoginana qobalia, pedagoginana qobalia, pedagoginana qobalia, pedagogi

wlebi midis, magram tkivili, romelic wasul wlebsaxlavs, ar neldeba. minda giamboT wlebis win momxdari ube-durebis Sesaxeb. es ar aris da ar iyo marto Cemi tkivili,aramed es aris da iqneba mTeli saqarTvelos, mTeli qarTve-li eris tkivili.

yvelaferi daiwyo 1993 wlidan, rodesac davtoveT Cvenipatara kuTxe, afxazeTi. davtoveT ara Cveni surviliT, arameddagvatovebines ZaliT. erT saSinel dilas me da Cemi meuRlepatara bavSviT gamogvagdes Cveni saxlidan. vcdilobdiT,rogorme dagveRwia Tavi tyviebis zuzunisa da tankebisagan.Cven Tvalwin, enguris xidze, ramdenime tankma gadauara man-qanebs, aravis indobdnen. yvelaferi, rac mogvqonda, mdinareSigadagviyares, magram nivTebs vin Cioda, imaze vfiqrobdiT, Cvenspataras araferi mosvloda. ramdenime dRe zugdidSi, naTesav-is ojaxSi viyaviT, magram usaxsrobisa da umuSevrobis gamo

Page 34: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

34

naTesavebTan ver davrCiT. Cems meuRles komis respublikaSimegobari hyavda, romelic samsaxurs hpirdeboda. naTesavebisdaxmarebiT gadavwyviteT wavsuliyaviT da soWSi gadasvladavapireT. gzad Svili gamixda cudad (maSin erTi Tvis iyo),Turme dizenteria hqonda. es marTlac saSineleba iyo _ rommaxsendeba, ra gaviareT! bavSvi sikvdils ebrZoda, me ki imissaSualeba ar mqonda, davxmarebodi. uflis wyalobiT, gada-mirCa da dRes kargad aris. soWSi iseTi agresiiTa da zizRiTmiyurebdnen kazakebi, TiTqos qarTvelebi mkvlelebi vyofil-iyaviT. gasaCerebeli arsad gvqonda, bavSvi SimSiliT mikvde-boda. CemTvis yvelaze didi Soki is iyo, rom aravin momcaufleba, SvilisTvis saWmeli gamekeTebina. bavSvisTvis brin-jis moxarSva mindoda, rom naxarSi mainc mimeca, magram qvabiaravin maTxova. amas isic daemata, rom sanam Cemi meuRlebileTis asaRebad iyo wasuli, viRac qalma kinaRam wamarTva_ es qali bavSvs eqaCeboda, Tan me marTobda laparakiT daviRacas TvalebiT raRacas aniSnebda. amasobaSi meuRlec mov-ida da es ucnauri qali ise gaqra, TiTqos miwam Caylapao.ukve imedi mqonda gadawuruli, megona, amqveynad RvTisnieriadamiani aravin iyo, magram ufalma qali gamogvigzavna, romel-mac im Rames Segvifara da dagvexmara. im dros iseT mdgomar-eobaSi viyavi, arc misamarTi mikiTxavs da arc saxeli. ufal-ma sikeTe da bedniereba misces mis ojaxs.

meore dRes komis respublikaSi gavemgzavreT, yovel gaC-erebaze saswrafos viZaxebdiT. bolos kirovis infeqciursaavadmyofoSi dagvawvines. didxans ukeTebdnen gadasxmebs, aseTidasustebuli bavSvis iq datovebas ar gvirCevdnen, magramukan dasabrunebeli gzis fuli ar gvqonda. roca meuRlemmuSaoba daiwyo, cota suli moviTqviT. ramdenime wlis Sem-deg isev mSobliur saqarTveloSi davbrundiT, bavSvs iqaurihava ar uxdeboda. mudmivad esaWiroeba kuW-nawlavis, sisxl-ZarRvebis, qalas Sida wnevis mkurnaloba.

amJamad vcxovrob sarajiSvilis #8 b. 65-Si, yofilimoskovis saproeqto institutis SenobaSi. mTavrobam binebidagvikanona da gamricxvelianebac Caatara, magram Tavidan bi-

Page 35: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

35

nas kedlebic ar hqonda, yvelaferi Cven gavakeTeT, risi saSu-alebac gvqonda. gazi, wyali da Suqic TviTon SemoviyvaneT.araviTari fuladi daxmareba arasodes migviRia. Senoba sacx-ovreblad ar iyo gaTvaliswinebuli, pirobebi umZimesia. Seu-Zlebelia misi gaTboba zamTris pirobebSi, imitom, rom ma-RalWeriania (daaxloebiT 5 m.), farTi ar aris dayofilioTaxebad, ar aris izolirebuli. Tan dakanonebasTan erTaduamravma problemam iCina Tavi. rusuli enisa da literatur-is pedagogi var, magram ar maqvs samsaxuri, orive col-qmariumuSevari varT, gvyavs sami arasrulwlovani Svili. Cvenimwiri Semosavali komunalur gadasaxads ar hyofnis. ar-saidan ar Cans daxmareba. Senobas rekonstruqcia sWirdeba.an TviTon gagvikeTos mTavrobam, an Tanxa gamogviyos, romadamianuri pirobebi SeviqmnaT.

Zalian mawuxebs sxva kompaqturi centrebidan devnilTaramdenjerme gamosaxleba-gadasaxleba, ar mimaCnia marTebulad.maT amdenis atana ar SeuZliaT.

5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.

Page 36: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

36

xelaxali adaptacia metad mtkivneuliaxelaxali adaptacia metad mtkivneuliaxelaxali adaptacia metad mtkivneuliaxelaxali adaptacia metad mtkivneuliaxelaxali adaptacia metad mtkivneulia

klara songulia, pensioneriklara songulia, pensioneriklara songulia, pensioneriklara songulia, pensioneriklara songulia, pensioneri

var galis raionis sofel gudavidan, profesiiT buRal-teri. vcxovrob yofili safeiqro institutis SenobaSi(Tbilisi, qerCis q. #12), Svilis ojaxSi. me piradad farTiar gamaCnia, 1993 wlidan mravali gancxadeba jer-jerobiTupasuxoa. samwuxarod, dRemde ucnobia CvenTvis, ras gvipireben.ar migviRia araviTari informacia ltolvilTa saministrodanTu sxva uwyebidan. aq ukve mravali welia, vcxovrobT, CveniSesaZleblobebis farglebSi Senoba SevakeTeT, rom sacxovre-blad vargisi yofiliyo, Tumca, normaluri pirobebisagan SorsvarT _ dRemde ar aris gazificirebuli, xSiria Suqis gam-orTva. axlaxan Catarda gamricxvelianeba.

Cven adaptacia gavlili gvaqvs, miveCvieT aqaurobas, ojax-is wevrebi puris fulis Sovnas axerxeben. Cveni xelaxaliayra xelaxali devnilobis tolfasia. Zalian gvinda vico-deT, ra gvelis momavalSi, magram ramdenjerac ar mivmarTeTzemdgom organoebs, pasuxi ar migviRia. arasodes araviTarikompensacia ar mouciaT. Cveni ojaxis socialuri mdgomare-oba mZimea, me piradad pensioneri var, ojaxi imyofeba siRari-bis zRvars qvemoT. seqtembridan gaTvaliswinebulia social-uri daxmarebis miReba.

ar mimaCnia marTebulad im devnilebis gamosaxleba, rom-lebic didi xania cxovroben kompaqtur centrebSi, vinaidanisini iq adaptirebulni arian, miCveulni garemos, TviTonSeiqmnes minimaluri sacxovrebeli pirobebi, zogierTi muSaobs,miCneuli aqvT TavianTi samkurnalo dawesebulebebi (eqimebi)da a.S. maTi gasaxleba da xelaxali adaptacia metad mtkiv-neulia gaubedurebuli devnilebisaTvis. gvacalon moxucebu-lobis gatareba erT adgilze. es yvelaferi unda gaiTval-iswinos Cvenma xelisuflebam.

5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.5 agvisto, 2011 w.

Page 37: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

37

bina Cvenive saxsrebiT moviwyveTbina Cvenive saxsrebiT moviwyveTbina Cvenive saxsrebiT moviwyveTbina Cvenive saxsrebiT moviwyveTbina Cvenive saxsrebiT moviwyveT

manana xvedeliZe, pedagogimanana xvedeliZe, pedagogimanana xvedeliZe, pedagogimanana xvedeliZe, pedagogimanana xvedeliZe, pedagogi

vcxovrob q. TbilisSi, WiWinaZis q. #10a-Si. Senoba da-kanonebulia. CvenTan movidnen warmomadgenlebi ltolvilTada iZulebiT gadaadgilebul pirTa saministrodan, azomesfarTi, aRricxes binaSi mcxovrebi pirebi, Semowmda Cveni pi-radobis mowmobebi. erTi wlis ganmavlobaSi mimdinareobdagadamowmeba. amis Semdeg gadmogveca binaze uflebis damadas-turebeli dokumenti.

korpusi, sadac Cemi ojaxi cxovrobs, Sesaxlebis momen-tSi iyo daumTavrebeli Senoba, naxevrad gadaxuruli, ukar-fanjro, sacxovreblad mouwyobeli. Cvenive saxsrebiT movi-wyveT bina. kerZod, gadavtixreT oTaxebad, gavmarTeT kar-fanjrebi, SeviyvaneT wyali, eleqtroba, sakanalizacio siste-ma. Cvenive saxsrebiT movaxdineT korpusis gazifikacia, xoloSenobis mTlianad gadaxurva moxerxda investoris saSualebiT.amJamad mimdinareobs korpusis gamricxvelianeba. ukve da-montaJda eleqtromricxvelebi.

Page 38: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

38

binis dakanonebiT gadawyda sacxovrebeli farTis prob-lema, aRar gvaqvs saZebari axali TavSesafari, rac, rasakvirve-lia, dadebiTia. amasTan, unda iTqvas, rom dRemde ver vaxerx-ebT binis saTanadod garemontebas, mouwesrigebelia sakanal-izacio sistema, gare ganaTeba, keTilmouwyobelia sadarbazoe-bi, kibeebi.

sasurvelia, binebis dakanonebasTan erTad mTavrobamgaswios Sesabamisi muSaoba maTi keTilmowyobis saqmeSi.

28 ivlisi, 2011 w.28 ivlisi, 2011 w.28 ivlisi, 2011 w.28 ivlisi, 2011 w.28 ivlisi, 2011 w.

Page 39: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

39

devnilebisadmi midgomadevnilebisadmi midgomadevnilebisadmi midgomadevnilebisadmi midgomadevnilebisadmi midgomaunda iyos erTnairiunda iyos erTnairiunda iyos erTnairiunda iyos erTnairiunda iyos erTnairi

nanuli vaCeiSvili, pensionerinanuli vaCeiSvili, pensionerinanuli vaCeiSvili, pensionerinanuli vaCeiSvili, pensionerinanuli vaCeiSvili, pensioneri

var afxazeTidan, soxumidan devnili, dawyebiTi skolispedagogi, amJamad pensioneri. meuRle, beguli vaCeiSvili, afx-azeTis Sss TanamSromeli, 1993 wlis 23 seqtembers samsax-urebrivi movaleobis Sesrulebisas daikarga ugzo-ukvlod.monawileobda yvela sabrZolo moqmedebaSi (gadmocemiT, igi28 seqtembers mZimed daWrili gardaicvala, iqve daasafla-ves). myavs 2 Svili da 3 SviliSvili. 1993 wlis 8 oqtomb-ers saerTaSoriso wiTeli jvris daxmarebiT gadmovedizugdidSi. afxazeTis adamianis uflebaTa damcvel organiza-cias warmoadgenda besik kobaxia, romelmac gamiwia daxmareba.dRes rom cocxali var, misi damsaxurebaa. Svilebs mouwiaTsvaneTiT gadmosvla.

1993 wlidan vcxovrob TbilisSi, Sss saswavlo cen-tris saerTo sacxovrebelSi (i politov-ivanovis q. #43).2008 wels sajaro reestrma dagvaregistrira, danomres,gadazomes oTaxebi, xeli movawere xelSekrulebas binissakuTrebaSi gadmocemasTan dakavSirebiT. erT TveSi undagadmoecaT bankidan Sesabamisi sabuTi, magram dRemde velo-debiT. mivmarTe sxvadasxva instancias, mi pasuxes: 2012wlamde ganixileba da dagikanondebaTo. devnilTa strate-giidan gamomdinare ara maqvs informacia Cemi da Cemi ojaxismomavalTan dakavSirebiT. araviTari fuladi kompensaciaar mimiRia.

socialuri pirobebi iyo da aris umZimesi. Senobas awvimda,ar iyo sveli wertilebi, gazi, iyo saerTo eleqtromricxve-li. amJamad Senoba gadaixura, Semoiyvanes gazi, akeTeben gam-ricxvelianebas ufasod, risTvisac minda Cemi ojaaxis sax-eliT gamovxato madliereba xelisuflebis mimarT.

rac Seexeba Cems damokidebulebas devnilTa CatarebulgamosaxlebasTan dakavSirebiT, uaryofiTia, ar SeiZleba gam-

Page 40: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

40

warebul, gaubedurebul adamians sastikad moeqce. Cemi azriT,TiToeuli devnilisadmi midgoma unda iyos individualurida Seswavlili, sad cxovrobda afxazeTSi _ qalaqSi TuraionSi, da amis mixedviT moxdes maTi gansaxleba.

Cemi winadadeba aRniSnul procedurasTan dakavSirebiTaseTia: xelisuflebam unda mixedos samSoblos teritoriu-li mTlianobisaTvis daRupulTa ojaxebs. mudmivad ar undaismodes is, rom 1993 wlis omSi daRupulebi da 2008 welsdaRupulebi gansxvavebulebi arian. devnilebisadmi midgomaunda iyos erTnairi.

11 agvisto, 2011 w.11 agvisto, 2011 w.11 agvisto, 2011 w.11 agvisto, 2011 w.11 agvisto, 2011 w.

Page 41: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

41

didi xniT arsad gvaCerebendidi xniT arsad gvaCerebendidi xniT arsad gvaCerebendidi xniT arsad gvaCerebendidi xniT arsad gvaCereben

megi aburjania, pedagogimegi aburjania, pedagogimegi aburjania, pedagogimegi aburjania, pedagogimegi aburjania, pedagogi

omamde vcxovrobdi soxumSi, sakuTari saxli da ezo-garemogvqonda, vmuSaobdi afxazeTis agrosamrewvelo bankSi. 1993 wl-idan var devnili, registrirebuli TbilisSi, nucubiZis q. #29-Si,naTesavTan. mTeli es wlebia II jgufis invalid ZmasTan erTadvcxovrob xan naTesavTan, xan nacnobTan, xan ijariT, qiriT. aravi-Tari piradi sakuTreba ara maqvs. axla isev naqiraveb binaSivcxovrobT. I sarTulia, nestiani, ar aris gaTboba, cxeli wyali, vervrTavT televizors. sxvas Cveni saxsrebi ver gawvda. didi xniTarsad gvaCereben, radgan binis fasis momatebasTan erTad iZulebu-li vxdebiT SevicvaloT adgili. saxelmwifosagan araviTari droe-biTi sacxovrebeli farTi da fuladi kompensacia ar migviRia.2006 wels gamatares umweoTa kategoriaSi, ramdenime Tve maZlevd-nen eleqtro-energiis gazrdili tarifis anazRaurebis 10-larian

vauCers, 2007 wlis ianvramde, Semdegmomixsnes. imave pirobebSi vcxovrob,magram socialurad daucveli ojaxeb-is siaSi ver gavdivar.

1999 wlidan araerTxel miv-marTe farTis gamoyofis TaobazesaqarTvelosa da afxazeTis ltol-vilTa da gansaxlebis saministro-ebs, Tbilisis merias, adamianis ufle-baTa damcvel lorTqifaniZes. TiTqossaxelmwifo strategiis programisfarglebSi unda gamoeyoT farTi 2011-2012 wlebSi, magram axla gadavadda2012-2014 ww., regionebSio, magramaraferi viciT, sad. 2-jer miviRewerili, rom dagvakmayofilebdnen, ma-gram konkretuli SemoTavazeba aryofila arc erTxel.

Page 42: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

42

erTaderTi siTbo, rac am devnilobaSi vigrZeni, iyo afxaze-Tis Sromisa da dasaqmebis saministro, romelic gauqmda, magramyofilma ministrma zurab lakerbaiam ramdenime Tvis Semdeg gamonaxasaSualeba da isev damasaqma `qarTul-afxazur sakoordinaciomudmivmoqmed samuSao jgufSi~, risTvis misi madlieri var.

29 ivlisi, 2011 w.29 ivlisi, 2011 w.29 ivlisi, 2011 w.29 ivlisi, 2011 w.29 ivlisi, 2011 w.

Page 43: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

43

Cven yvelani saqarTvelosCven yvelani saqarTvelosCven yvelani saqarTvelosCven yvelani saqarTvelosCven yvelani saqarTvelosmoqalaqeebi varTmoqalaqeebi varTmoqalaqeebi varTmoqalaqeebi varTmoqalaqeebi varT

ciuri yaliCava, eqimi-Terapevticiuri yaliCava, eqimi-Terapevticiuri yaliCava, eqimi-Terapevticiuri yaliCava, eqimi-Terapevticiuri yaliCava, eqimi-Terapevti

var afxazeTis omis monawile. soxumidan svaneTis gziTgadmovedi 1993 wels. rogorc eqimi, jer im golgoTis gzaze12 dRe da mere zugdidSi 40 dRe vemsaxurebodi gaubedure-bul devnilebs. TbilisSi muSaoba daviwye devnilTa poliklin-ikaSi, TveSi 30 larad. 2006 wels poliklinikis Senoba gagviyides,davrCiT usaxlkarod da umuSevrebi. varkeTilSi movZebne TiTqmisdangreuli Senoba, sadac axla poliklinika funqcionirebs dasadac 2011 wlis 1 ivlisamde vmuSaobdi. gamaTavisufles immotiviT, rom unda gadavemzado ojaxis eqimad, raSic 2000lari unda gadavixado. bolo 4 Tvis xelfasi ar mimiRia.vcxovrobT dis binaSi varkeTilis z/platos II m/raionSi samipensioneri: me, Cemi II jgufis invalidi, afxazeTis omis monaw-ile meuRle da 90 wlis martoxela deida, didi samamuloomis monawile, damsaxurebuli maswavlebeli. yovel wels Seg-vaqvs gancxadeba saqarTvelos ltolvilTa da gansaxlebissaministroSi, afxazeTis mTavrobaSi sacxovrebeli farTisgamoyofis Taobaze (yovel wels yvelgan ikargeba!), magram pa-suxi erTi da igivea: ar gvaqvs Tanxa, ar gagvaCnia sacxovrebelifarTi da a.S. saxelmwifo acxadebs, rom saarsebo kalaTa 400laria, me ki 90-100 lars maZlevs, rogor unda viarsebo(cxovrebaze zedmetia laparaki!), aravin fiqrobs. saerTod,mTavrobas arc axsovs kerZo seqtorSi Casaxlebuli devnile-bi, gerebad miaCnia.

kmara isedac sulierad da fizikurad travmirebulixalxis devna erTi kuTxidan meoreSi. nu yofen adamianebsSevardnaZis da saakaSvilis devnilebad, es maT urTierTda-pirispirebas gamoiwvevs. Cven yvelani saqarTvelos moqalaqeebivarT da erTnairad irRveva yvela Cvenganis ufleba.

30 ivlisi, 2011 w.30 ivlisi, 2011 w.30 ivlisi, 2011 w.30 ivlisi, 2011 w.30 ivlisi, 2011 w.

Page 44: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

44

ramdenjer unda daviwyoTramdenjer unda daviwyoTramdenjer unda daviwyoTramdenjer unda daviwyoTramdenjer unda daviwyoTcxocxocxocxocxovreba Tvreba Tvreba Tvreba Tvreba Taaaaavidan!vidan!vidan!vidan!vidan!

meriko uSxvani, saqonelmcodnemeriko uSxvani, saqonelmcodnemeriko uSxvani, saqonelmcodnemeriko uSxvani, saqonelmcodnemeriko uSxvani, saqonelmcodne

var afxazeTidan, gulrifSis raionis sofel genwviSidan.amJamad vcxovrob TbilisSi, yofili msubuqi mrewvelobis in-stitutis SenobaSi (qerCis q. #12). Senoba dakanonebuli araris, Tumca Tavidanve obieqti Setanili iyo dakanonebis siaSi,magram dRemde araferi Secvlila. araerTgzis mivmarTeTsaqarTvelos ltolvilTa da gansaxlebis da ekonomikis samin-istroebs, magram uSedegod, araviTar pasuxs ar iZlevian. Seno-ba Zvelia, sruliad mouwesrigebeli rogorc SigniT, oTaxebSi,ise gareT. sveli wertilebi saerToa, saSinel mdgomareobaSi,mwyobridanaa gamosuli wylisa da sakanalizacio sistemebi.saxuravidan Jonavs wvimis wyali. Senobis kedlebi rogorcSigniT, ise gareT, siZvelisagan da xanZrisagan CaSavebulia, iata-ki _ ayrili, derefnebi Cabnelebuli, sardafSi wyali dgas,Cangrevis saSiSroebaa. minimaluri saarsebo pirobebi ar arisSeqmnili devnilTaTvis. Senobis gverdiT gaxsnilia saamqroe-

bi da gza zed kedels ekvris.gveSinia bavSvebis gareT gamoS-veba, rom manqana ar daejaxoT.amas isic emateba, rom ar gva-qvs ezo, rom bavSvebma iTamaSonda mTeli dRe tusaRebiviTarian Caketilebi. Senoba ar arisgazificirebuli, rac bevr prob-lemas gviqmnis. vcxovrobT er-Tad 9 suli, maT Soris 3 pat-ara. arc erTi ar vmuSaobT.araviTari fuladi kompensaciaar migviRia. araviTar infor-macias ar vflobT Cveni momav-lis Sesaxeb.

Page 45: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

45

rac Seexeba devnilTa gamosaxlebas, ar mimaCnia sworad_ ramdenjer unda daviwyoT cxovreba Tavidan! Senobas romyuradRebas miaqcevdnen saTanado organoebi da sacxovrebelpirobebs cotaTi mainc Segvimsubuqebdnen, kargi iqneba. arse-bobs saamqroebisken mimavali meore gzac, magram mZRolebizedmeti manZilis gavlas Tavs arideben. rom gagvasaxlon,aravin icis, sad gadagvisvrian, maSin, roca dRes bavSvebi Seg-uebulni arian TavianT saswavleblebsa Tu sabavSvo baRebs.xelaxali adaptacia Zalian gagviWirdeba. mTavroba aseTisakiTxebis gadawyvetas frTxilad unda miudges, Seiswavloskargad da faqizad moeqces devnilebs, Seuqmnas saTanadopirobebi da Semdeg SesTavazos gadasvla.

23 agvisto, 2011 w.23 agvisto, 2011 w.23 agvisto, 2011 w.23 agvisto, 2011 w.23 agvisto, 2011 w.

Page 46: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

46

ar SemiZlia amdeni ubedurebis atanaar SemiZlia amdeni ubedurebis atanaar SemiZlia amdeni ubedurebis atanaar SemiZlia amdeni ubedurebis atanaar SemiZlia amdeni ubedurebis atana

Tina gurCiani-gujejiani, pensioneriTina gurCiani-gujejiani, pensioneriTina gurCiani-gujejiani, pensioneriTina gurCiani-gujejiani, pensioneriTina gurCiani-gujejiani, pensioneri

var devnili gulrifSis raionis sofel genwviSidan, mar-toxela. amJamad vcxovrob TbilisSi, yofili msubuqi mrewvelo-bis institutis SenobaSi (qerCis q. #12). meuRle da 4Svili gardacvlili myavs. maTgan erTi iyo daojaxebuli damyavs gaTxovili SviliSvilebi, romlebic sxvagan cxovroben.omamde 35 weli vimuSave, maT Soris bolo 16 weli _ maRazi-is gamged, magram, samwuxarod, Cemi staJis sabuTebi genwviSSidarCa da aq verafriT aRvadgine. imasac ver mivaRwie kargaxans, rom Cemi martoxeloba damemtkicebina da Sesabamis dax-marebas mxolod 2 welia viReb. Senoba ar aris gaTval-iswinebuli sacxovreblad. roca Cven Cagvasaxles, 2003 wels,mcire kosmetikuri remonti Cautarda, droebiT TavSesafradrom gamomdgariyo, dagvpirdnen, rom kapitalur remonts gag-vikeTebdnen, magram dapireba dapirebad darCa. Tavad Senobamkvidrad aris naSenebi, Tu rekonstruqcia da Sesabamisi re-monti Cautardeba, cxovreba SesaZlebeli gaxdeba. rom ga-mogvasaxlon, ver gavuZleb, moxuci var, ar SemiZlia amdeniubedurebis atana. aq, ase Tu ise, SeCveuli var adgilmdebar-eobas, vici CemTvis aucilebeli yvela dawesebuleba. momav-lis Sesaxeb saTanado organoebi araviTar informacias argvawvdian.

20 agvisto, 2011 w.20 agvisto, 2011 w.20 agvisto, 2011 w.20 agvisto, 2011 w.20 agvisto, 2011 w.

Page 47: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

47

ase gase gase gase gase gaaaaavida Tvida Tvida Tvida Tvida TiTqmis mTiTqmis mTiTqmis mTiTqmis mTiTqmis mTeli cxoeli cxoeli cxoeli cxoeli cxovrebavrebavrebavrebavreba

luiza baRiSvili, pensioneriluiza baRiSvili, pensioneriluiza baRiSvili, pensioneriluiza baRiSvili, pensioneriluiza baRiSvili, pensioneri

samxedro mosamsaxuris ojaxi gvqonda. me, Cemi meuRleguram baRiSvili da vaJi bakuri mravali weli vcxovrob-diT yofili sabWoTa kavSiris sxvadasxva mxareSi. bolosmSobliur qalaq soxums davubrundiT, magram didxans cx-ovreba ar dagvcalda. daiwyo afxazeTis omi. Cemi meuRle,maiori, rasakvirvelia, mudam wina xazze iyo da 1993 wlismartis Semotevisas daiRupa. imave wlis 27 seqtembersqalaqidan gamosvlisas, roca aguZeraSi gems velodebodiT,300-mde devnili tyved Cagvigdes. TiTqmis erTi Tve me, CemivaJi da Zma tyved vimyofebodiT `literaturnaia gazetas~dasasvenebeli saxlis naxevrad dangreul SenobaSi. didistresi gamoviare, mudmivi SiSis qveS viyavi, radgan pirve-live dRes, rodesac SeiaraRebuli jariskacebi Semogvex-vivnen, Cveni bargi gaCxrikes, Tu raime Rirebuli gvqonda,waiRes, Semdeg mamakacebis umravlesoba gaiyvanes zRvis pirze,rogorc mebrZolebi. maT Soris Cemi 16 wlis vaJic, haerSiramdenjerme gaisroles. vkiodi, rom bavSvi iyo. mere araferidauSavebiaT. Semdeg saerTaSoriso organizaciebis meSveo-biT gamogviyvanes. mivediT naTesavTan. viyavi Zalian cudadda rogorc mZime avadmyofi, momaTavses respublikur saa-vadmyofoSi. wasasvleli arsad mqonda da rogorc sxvamraval devnils, iqve mimiCines erTi oTaxi, sadac mZime pirobeb-Si vicxovreT 2007 wlamde. Semdeg saavadmyofos SenobaSeisyida investorma, ori TviT adre gagvafrTxiles, mogvceskompensacia me _ 10000 lari da 1000, rogorc omSi daRu-pulis qvrivs. 10000 lari miiRo Cemma vaJmac. Cveni sur-vilebi ZiriTadad gaiTvaliswines, magram mogvces erTi kvi-ra, rom gagveTavisuflebina farTi. am TanxiT SevisyideTmSenebare korpusis erToTaxiani bina, TeTri karkasi. SemdegnaTesavebisa da axloblebis daxmarebiT ris vai-vaglaxiTgavaremonteT, SeviZineT pirveli moxmarebis inventari. sanam

Page 48: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

48

korpusi dasruldeboda, 3 weli vicxovreT naTesavis bina-Si. ase gavida TiTqmis mTeli cxovreba. axlac cudad var,magram saTanado mkurnalobis saSualeba ar maqvs.

15 agvisto, 2011 w.15 agvisto, 2011 w.15 agvisto, 2011 w.15 agvisto, 2011 w.15 agvisto, 2011 w.

Page 49: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

49

ratom ar aqvs ministrs deratom ar aqvs ministrs deratom ar aqvs ministrs deratom ar aqvs ministrs deratom ar aqvs ministrs devnilTvnilTvnilTvnilTvnilTaaaaamiRebis dReebi?miRebis dReebi?miRebis dReebi?miRebis dReebi?miRebis dReebi?

zaira kalandia, musikis maswavlebelizaira kalandia, musikis maswavlebelizaira kalandia, musikis maswavlebelizaira kalandia, musikis maswavlebelizaira kalandia, musikis maswavlebeli

afxazeTidan Wuberis xeobiT gamosvlis Semdeg 1993wlis oqtomberSi, dedasTan da ZmasTan erTad movxvdiTfoTSi Cvens axlobelTan. aqve gaviareT registracia damiviReT devnilis mowmobebi. foTSi vicxovreT ramdenimeTve, mere garkveul mizezTa gamo (naTesavis biWi daqor-winebas apirebda) iZulebuli gavxdiT sxvagan gveZebna sacx-ovrebeli. didi Zebnis Semdeg erTma RvTisnierma adamianmasofel sufsaSi droebiT dagviTmo Tavisi sacxovrebelisaxli. ase movxvdiT sruliad ucxo adamianebis ojaxSi, raTqma unda, imis imediT, rom Zalian male davbrundebodiTsoxumSi, magram, rogorc aRmoCnda, Cveni ocneba ocnebad rCebadRemde.

Page 50: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

50

dedaCemi – zinaida kalandia, asTmiani da guliT avadmyofiadamiani, svaneTis mTebze gadmosvlas gadaurCa, magram sufsaSisul avad iyo, regularulad iwva foTis saavadmyofoSi. ramden-jerme mivmarTe daxmarebisaTvis foTis merias, magram yovelTvisuariT gamomistumres. Zalian gviWirda, SeZlebis SesabamisadvcdilobdiT dedis daxmarebas da ase migvqonda dReebi. 2001wlis 26 Tebervals deda gardaicvala. arc amjerad migviRiaraime daxmareba saxelmwifosagan. ufro metic, damWirda dedisgardacvalebis mowmoba, rom movikiTxe Sesabamis organoebSi,maT ipoves daregistrirebuli gardacvlilad dedaCemi 2001wlis 1 ivniss. gamodis, rom sami Tve deda ar iyo amowerili daviRac iRebda mis pensias da Semwobis Tanxas.

wlebis manZilze araerTxel Cavsulvar TbilisSi (racCemi ojaxisaTvis did xarjTan aris dakavSirebuli) dawerilobiT mimimarTavs ltolvilTa da iZulebiT gadaadg-ilebul pirTa gansaxlebis saministroSi sacxovrebeli biniTuzrunvelyofis Taobaze, magram uSedegod. Cems werilebzewerilobiTi pasuxi arasodes mimiRia. aseve ver movaxerxe amwlebis ganmavlobaSi ministrTan an moadgilesTan Sexvedra.

wels q. foTSi devnilTaTvis daiwyo binebis mSenebloba,vifiqre, rom axla mainc moeReboda bolo Cemi ojaxis wvale-bas da damakmayofilebdnen sacxovrebliT. am imediT gadavw-yvite wavsuliyavi TbilisSi devnilTa saministroSi. amjeradacver movaxerxe ministrTan - koba subelianTan Sexvedra, CemTvisgaugebaria, Tu ratom ar aqvs ministrs devnilTa miRebisdReebi? yovel SemTxvevaSi, ase gvpasuxoben saministros mis-aRebSi. bolos, rogorc iqna, movxvdi saministros TanamSromelT-an (misi Tanamdeboba CemTvis ucnobia). pasuxi aseTi iyo: `ki,foTSi Sendeba binebi, magram jer unda davabinavoT kompaq-turad Casaxlebuli devnilebi da mere kerZo seqtorio”.

me Cems ZmasTan erTad vcxovrob, romelic aris omismonawile, umuSevari. ojaxi miekuTvneba umweoTa kategorias.me-18 welia varT saSinel stresul mdgomareobaSi.

vfiqrob, saxelmwifo strategiaSi devnilTa mimarT undaiyos gaTvaliswinebuli, pirvel rigSi, devnilTa iseTi kate-

Page 51: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

51

goriis dakmayofileba, romelTac ar gaaCniaT araviTari sacx-ovrebeli. miT ufro, rodesac foTSi Sendeba devnilTaTvissacxovrebeli korpusebi da iq saxelmwifo sxva regionidanapirebs devnilebis Casaxlebas. aseTi midgoma, rbilad romvTqva, arasworia.

21 ivlisi, 2011 w.21 ivlisi, 2011 w.21 ivlisi, 2011 w.21 ivlisi, 2011 w.21 ivlisi, 2011 w.

Page 52: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

52

`specnazis~ meSveobiT iZulebiT`specnazis~ meSveobiT iZulebiT`specnazis~ meSveobiT iZulebiT`specnazis~ meSveobiT iZulebiT`specnazis~ meSveobiT iZulebiTgamogvyares sastumrodangamogvyares sastumrodangamogvyares sastumrodangamogvyares sastumrodangamogvyares sastumrodan

gulnara caava, eqimi-laborantigulnara caava, eqimi-laborantigulnara caava, eqimi-laborantigulnara caava, eqimi-laborantigulnara caava, eqimi-laboranti

Cems or SvilTan erTad var gudauTidan devnili. mesameSvili - vaJi, II kursis studenti, 1993 wels samoqalaqoomis dros wyaltuboSi daiRupa.

1993 wlis agvistoSi davtove gudauTa da wiTeli jvrisdaxmarebiT Camovedi soxumSi Cemi mSoblebis ojaxSi, saidan-ac gamovedi 26 seqtembers da movxvdi foTSi. iqidan wavediTTbilisSi naTesavebTan, davrCiT erTi weli. Semdgom baTumSiSemomTavazes droebiTi sacxovrebeli, iqac ramdenime welivicxovreT da mere iZulebuli gavxdiT gadavsuliyaviT sas-tumro `mesxeTSi~, sadac vicxovreT gamosaxlebamde. 2006wlis zafxulSi adgilobrivma xelisuflebam wamogviyenaultimatumi, rom sawrafod dagvecala sastumro. Cven arsad

Page 53: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

53

gvqonda wasasvleli, azrzec rom ver movediT, ise gamogvirTesSuqi, wyali da `specnazis~ meSveobiT iZulebiT gamogvyaressastumrodan. Cvenda bedad, yovelive es gaSuqda televiziiT,sadac erTma nacnobma gvnaxa, mogvZebna da Segvifara sami kvir-iT Tavis ofisSi.

unda iTqvas, rom sastumro `mesxeTi~ iyo saxelmwifosakuTreba da gamosaxlebis dros ar iyo gaTvaliswinebuliCveni survilebi. ar moxda SeTanxmeba da e.w. kompensaciissaxiT Cems ojaxs mogvces 7000 aSS dolari. sasamarTlo-saTvis ar mimimarTavs im martivi mizezis gamo, rom winaswarwerilobiT ar yofila gafrTxileba gamosaxlebis Taobaze.

aRniSnuli TanxiT me ver SeviZine sacxovrebeli bina. amwlebSi viyavi giraoTi, Semdgom Tanxa Semomexarja da amJa-mad var qiriT. ar vici, sanam gavuZlebT qiris gadaxdas. varTmZime stresul situaciaSi.

saarsebo wyaro gamosaxlebamde iyo Cemi xelfasi daSemweobis Tanxa, amJamad ki mxolod pensia da Semweobaa.

gamosaxlebis procedurasTan dakavSirebiT, vfiqrob, xe-lisuflebam dauSva didi Secdoma. mas unda aeSenebina sacx-ovrebeli im TanxiT da CavesaxlebineT binebSi, an kidev sa-konpensacio Tanxa unda yofiliyo adekvaturi. es iqnebodamarTebuli da aseT uRirs mdgomareobaSi ar aRmovCndebodiT.

07 agvisto, 2011 w.07 agvisto, 2011 w.07 agvisto, 2011 w.07 agvisto, 2011 w.07 agvisto, 2011 w.

Page 54: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

54

dakanonebamde Zneli gza gamoviareTdakanonebamde Zneli gza gamoviareTdakanonebamde Zneli gza gamoviareTdakanonebamde Zneli gza gamoviareTdakanonebamde Zneli gza gamoviareT

nona juluxiZe, pedagoginona juluxiZe, pedagoginona juluxiZe, pedagoginona juluxiZe, pedagoginona juluxiZe, pedagogi

soxumSi davibade, iqve Sevqmeni ojaxi. 1993 wlis se-qtemberSi, rodesac kvlav ganaxlda soxumze Semoteva, 2wlis bavSviT meuRlem TbilisSi gamomistumra. Zlivs CagvsxesTviTmfrinavSi _ CemisTana uamravi iyo. mere soxumi daeca.karga xans dakargulebi iyvnen: meuRle, dedaCemi, mamaCemi dakidev ramdenime naTesavi. daRupulebi gvegona. Semdeg nel-nela gamoCndnen _ meuRle da mamaCemi svaneTidan gadmovidnen,deda ki soxumSi CarCa da 1994 wlis martSi Zlivs CamoaR-wia Cvenamde. vcxovrob q. TbilisSi, WiWinaZis q. #10a-Si.Senoba dakanonebulia, Tumca dakanonebamde Zneli gza gamov-iareT. rodesac Cven SevsaxldiT, kedlebic ki ar hqondasrulyofili, Cveni saxsrebiT, nabij-nabij miviyvaneT im mdgo-mareobamde, rom dRes sacxovreblad vargisia. wlebis gan-mavlobaSi patara bavSvebiT betonis iatakze vcxovrobdiT,gaTbobisa da gazis gareSe. wyalgayvanilobac, kanalizaciac,gazic Tavad macxovreblebma gavakeTeT. rac Seexeba remonts,saerTaSoriso organizaciam ramdenime wlis win gadagvixu-ra Senoba, Torem wvimaSi wyali pirvel sarTulamde Camo-dioda.

dakanonebasTan dakavSirebiT movidnen, monacemebi daazustesda Semdeg oficialurad gaaformes. Cveni mosazrebebic Se-Zlebisdagvarad gaiTvaliswines, magram axla axalma proble-mebma iCina Tavi: ojaxis biujets mZimed daawva Suqisa danagvis gadasaxadi; amasTan sakanalizacio sistema TiTqmismwyobridanaa gamosuli, vinaidan TiToeulma ojaxma TavisiT,yovelgvari gegmis gareSe gaiyvana. bavSvebs ara aqvT saTa-maSo moedani, amas emateba umuSevrobac.

rac Seexeba devnilTa mimarT saxelmwifo strategias,mimaCnia, rom yvela devnilis ufleba unda iyos daculi –gasuli saukunis 90-iani wlebis Tu 2008 wels dazarale-bulis. isic unda gaiTvaliswinon, rom TiTqmis 20 welia

Page 55: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

55

devnilebi varT, naxevari cxovreba mZime mdgomareobaSi, saku-Tar saxl-kars mowyvetilebma gavatareT da Cveni qonebriviuflebebic darRveulia _ Cvens qonebas afxazeTSi yidian dagamkiTxavi aravinaa.

3 seqtemberi, 2011 w.3 seqtemberi, 2011 w.3 seqtemberi, 2011 w.3 seqtemberi, 2011 w.3 seqtemberi, 2011 w.

Page 56: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

56

TTTTTaaaaavs mezoblebis sardafebs vvs mezoblebis sardafebs vvs mezoblebis sardafebs vvs mezoblebis sardafebs vvs mezoblebis sardafebs vafafafafafarebdiarebdiarebdiarebdiarebdi

slema Wedia, eqTanislema Wedia, eqTanislema Wedia, eqTanislema Wedia, eqTanislema Wedia, eqTani

soxumeli var. omamdec da omis drosac samSobiaro sax-lSi vmuSaobdi, bavSvTa ganyofilebaSi. omi TavzardamcemiaRmoCnda. erTi dRec ar gamovsulvar qalaqidan, mTeli 13Tve iq gavatare. rkinigzis sadgurTan axlos vcxovrobdiTda sadguris dasabombad gamogzavnili Wurvebi Cvens quCazecvioda. 1993 wlis martSi erTi Wurvi diliT Cems saxlsacdaeca, am dros oTaxSi viyavi, magram, RvTis wyalobiT, gadavr-Ci. namsxvrevebma TavTan gamiara. megona, davyruvdi. saxli Zlierdazianda, magram cocxlebi gadavrCiT da es iyo mTavari. CemivaJi sursaTvaWrobaSi muSaobda, samamulo omis invalidebismaRaziis gamge iyo da saxlSi iSviaTad modioda, Rames iqaTevda, rom ar gaequrdaT. yoveli dabombvis mere guli mis-kdeboda, raime xom ar SeemTxva-meTqi. meuRle maSin 54 wlisiyo, magram mteri lamis karze iyo momdgari da Sin ragaaCerebda. bolo dRemde ibrZoda. soxumi rom daeca, argvjeroda, Tumca Cveni quCa dacarielda, vinc ki iyo darCeni-li qarTveli mezoblebidan, isinic ki gaikrifnen, mec mirCevd-nen wasvlas, magram meuRles velodebodi, ar vicodi, mkvdariiyo Tu cocxali. ase CavrCi soxumSi. meuRlem ver moaxerxamosvla, gza gadaWrili hqonda mters da Suquris mxridanZlivs gauRwevia Tavis jgufTan erTad Wuberisaken. 1994wlis martamde soxumSi viyavi, Tavs mezoblebis sardafebsvafarebdi. ar vicodi arc meuRlis, arc vaJis, arc siZis dasxva axloblebis ambavi. mere wiTeli jvris meSveobiT Se-mexmiannen da TbilisSi CamovaRwie. aq yvela CvenisTana gaWirve-buli iyo _ devnilic da aradevnilic. wavediT xonis raio-nis sofel gvazaurSi, meuRlis deidasTan. imedi gvqonda, rommale davbrundebodiT, magram imedi imedad darCa. iqidan me-ore deidaSvilis daketil saxlSi gadavinacvleT, mere mezo-bel sofelSi, sxva naTesavTan, mere kidev sxvagan da ase Sem-deg. moviareT TiTqmis mTeli samtrediis da xonis raioni.

Page 57: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

57

yvela pativs gvcemda, magram Cveni kuTxe ar gvqonda. SemdegRvTisnieri naTesavebis daxmarebiT iqve, sofelSi, patara xissaxli SeviZineT. ramdenime weli vicxovreT, isev mZime pirobebSiviyaviT, araadamianur SromaSi, magram sakuTari Weri maincgvexura. 10 wlis win Svilebisa da naTesavebis daxmarebiTisev avibargeT da axla sofel gldanSi vcxovrobT. araviTardaxmarebas, garda pensiisa da Semweobisa, ar vRebulobT. iski ara, arc Cems meuRles da arc me omis monawilis statusiar gvaqvs. bevrs vecadeT, rom simarTle dagvedgina da kuTv-nili SeRavaTiT esargebla Cems meuRles, sasamarTlosac miv-marTeT, magram verafers gavxdiT. arc me movxvdi im siaSi,miuxedavad imisa, rom mTeli omi samSobiaroSi vimuSave _tyviis wvimebis miuxedavad bavSvebi ibadebodnen! magram sam-Sobiaro hospitali ar iyo da Turme Cvenc aravis vWirde-bodiT. meuRle mZime avadmyofia, gamokvlevebs da mkurnalo-bas uamravi fuli sWirdeba, rac Cven ar gagvaCnia, SvilebisakuTar ojaxebs Zlivs arCenen. rodemde unda vicxovroTase gaZaRlebulad!

Page 58: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

58

Zalian mawuxebs, rom kerZo seqtorSi Casaxlebul dev-nilebs aravin gvaqcevs yuradRebas, aravis ainteresebs, riT anrogor vcxovrobT, TiTqos gerebi varT. arc Cvens datove-bul qonebas axsenebs vinme, arada, rac me da Cems meuRlesmTeli cxovrebis manZilze Segviqmnia, eSmakebs darCa.

rac Seexeba devnilTa mimarT saxelmwifo strategias,Tu marTla saxelmwifoebrivi midgomaa, yvelaferi undagaiTvaliswinon. Cvenc iseTive moqalaqeebi varT am qveynis,rogorc sxvebi.

7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.

Page 59: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

59

Cveni konstituciuri uflebebi irRvevaCveni konstituciuri uflebebi irRvevaCveni konstituciuri uflebebi irRvevaCveni konstituciuri uflebebi irRvevaCveni konstituciuri uflebebi irRveva

nona kuprava, diasaxlisinona kuprava, diasaxlisinona kuprava, diasaxlisinona kuprava, diasaxlisinona kuprava, diasaxlisi

soxumSi gelovanis quCaze vcxovrobdi. rodesac omidaiwyo, 2 mcirewlovani bavSviT qalaqSi davrCi, erTi dRecar gavsulvar. bavSvebi ise mieCvivnen dabombvas, TamaSsac kiar wyvetdnen. meuRle memanqane iyo. rodesac 1993 wlisseqtemberSi omi kvlav ganaxlda da gamouvali mdgomareobaSeiqmna, iZulebuli gavxdiT aguZeraSi wavsuliyaviT, saidanacme, mamaCemi da bavSvebi gemiT foTSi wavediT, meuRle da CemiZma ki WuberiT gadmovidnen. erT xans foTSi viyaviT naTesav-Tan, Semdeg TbilisSi wamovediT. Cveni axloblis megobarmaTavisi erToTaxiani bina dagviTmo me-8 legionis dasaxleba-Si, I sarTulze. ramdenime weli iq vicxovreT, magram Semdegbina patrons dasWirda. iqidan kidev sxva megobris binaSigadavediT vazisubanSi, iqidan kidev sxvagan da ase Semdeg,Tvrameti welia, momTabare cxovrebas veweviT. bavSvebi isegaizardnen, sakuTari kuTxe da calke sawolic ki ar hqon-daT. ra Tqma unda, samsaxurze laparaki zedmetia, meuRle Tuzogjer fizikur samuSaos Seasrulebs, Torem sxva mxrivSemweobis imedze varT. mama dardma motexa, daavadda da gar-daicvala. dedis saflavi soxumSia, mamis _ aq, sakuTari sa-marec ki ar eRirsa. amdeni gasaWirisa da nerviulobisagandiabeti damemarTa. araviTari daxmareba mTavrobisagan armimiRia, arc ki ukiTxavs 18 welia vinmes, riTi vcxovrobT,arc moralur da materialur zarals axsenebs vinme. yovelwels Wori vrceldeba, devnilebs mogvxedaven da kompensacie-bs dagvirigebeno, magram Wori Worad rCeba, jerjerobiT isevise vcxovrobT. iseTi STabeWdileba rCeba, raki mTavrobas arvawuxebT, kerZo seqtorSi Casaxlebul devnilebs araferigviWirs, imitomac aravis vaxsovarT.

devnilTa saxelmwifo strategiaSi gaTvaliswinebuliunda iqnes Cveni kategoriis devnilTa mdgomareoba, Cven xomarc komunalur gadasaxads gvixdis vinme dRemde da arc

Page 60: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

60

sxvas. Cveni xvalindeli dRe burusiTaa moculi, Tu kompaq-tur centrebSi zogjer raRacas mainc sTavazoben, Cven saer-Tod aravin gvkiTxulobs. Cveni konstituciuri uflebebiirRveva, magram amaze aravin arafers ambobs.

albaT, dadga dro, ufro Rrmad Caixedon Cvens mdgomar-eobaSi da bolos da bolos, mogvxedon. cxovreba gavida.

20 seqtemberi, 2011 w.20 seqtemberi, 2011 w.20 seqtemberi, 2011 w.20 seqtemberi, 2011 w.20 seqtemberi, 2011 w.

Page 61: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

61

ar viciTar viciTar viciTar viciTar viciT, ra gv, ra gv, ra gv, ra gv, ra gvelis xvelis xvelis xvelis xvelis xvalalalalal

lucia qarCava, pensionerilucia qarCava, pensionerilucia qarCava, pensionerilucia qarCava, pensionerilucia qarCava, pensioneri

mTeli Segnebuli cxovreba soxumSi gavatare. vmuSaobdi,myavda megobrebi, romlebic erovnebis mixedviT arasodesgamirCevia. leCkopis platoze erToTaxian binaSi vcxovrob-di. mezoblebi orive mxares afxazebi myavda, erTi ojaxiviTYviyaviT, magram 1992 welma yvelaferi Tavdayira daayena. rode-sac soxumi daeca, WuberiT gadmovedi. eniT auwerelia isgancdebi, rac me da mravalma CemisTanam gamoviareT. Cxorow-yus raionSi wavedi, sadac naTesavebi myavda. erT xans maTTanvcxovrobdi, mere 4 devnili ojaxi droebiT SegvasaxlessamSeneblo-saremonto organizaciis kuTvnil farTSi, md.xobiswylis piras. mas Semdeg iq vcxovrob pensiisa da dev-nilis Semweobis anabara. Senoba sacxovreblad ar iyo gaTval-iswinebuli, arc axla, amdeni wlis Semdeg varga. imis gamo,rom zed mdinaris pirasaa, saSineli sinestea. ramdenime wliswin msubuqi remonti Cagvitares _ karebi gamogvicvales da

Page 62: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

62

firficriT SeWedes Weri, Tumca saxuravi ar SeakeTes daCveni gasakeTebeli gaxda, vinaidan wyali Camodioda. var mar-toxela, vzrdi arasrulwlovan ZmisSviliSvils. ar maqvssakarmidamo nakveTi an raime savarguli, rom Tavi virCino.var socialurad daucveli, siRaribis zRvris Semswavlelmakomisiam Zalian dabali qulebi damiwera, magram dRemde arav-iTar daxmarebas ar vRebulob. ramdenime Tves viRebdi mar-toxela dedis daxmarebas, Semdeg Semiwyvites. ramdenime we-lia arc humanitaruli an sxva saxis daxmareba ar migviRia,mxolod erTxel momces SeSis SesaZeni fuli. ramdenjermemovidnen sxvadasxva organizaciebidan, TiTqos sponsorebi TudevnilTa mdgomareobis Semswavleli jgufebis wevrebi, ax-laxan germanelebic iyvnen, gviTxres, vamowmebT, devnilebisaTvisCven mier gamoyofili saxsrebi rogor ixarjebao, suraTebigadaiRes, gvkiTxes, axla foTSi rom Sendeba saxlebi, romSemogTavazon, Tu waxvalTo. Cven, rasakvirvelia, Tanxmoba gan-vacxadeT, iqneb cota adamianurad mainc vicxovroT, magramkonkretulad araferi SemouTavazebiaT, ar viciT, ra gvelisxval _ arc gvikanoneben, arc arafers gvaZleven sanacvlod,arada Senoba iseT mdgomareobaSia da iseT adgilze, SeiZlebaerT dRes wyalma wagviRos.

7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.7 seqtemberi, 2011 w.

Page 63: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

63

RESUME

On august 14, 1992 in Abkhazia began military resistance. There was anational guard of the Ministry of Defense, who came in Abkhazia to defendSochi-Ingiri railway part and guard created the order of Vladislav Ardzinba,The chairman of supreme council, opened the fire in Ochamchire districtnear Okhurei.

The government council decided leading of the National Guard in Abk-hazia on August 11, often agreement with Ardzinba.

In spite of agreement, when they were moving in Abkhazia territory,Abkhazian guard put up resistance to Georgian National Guard. After thatbegan military operations. Military resistance lasted for 13 months and 13days. It ended on September 27, 1993 by falling Sokhumi.

In 1992-1993 years from the side of Georgia died about 10 thousandsoldiers and civilian population and about 300 thousand people becamerefugees and homeless. And from side of Abkhazia have died 3500 andinjured about 2 thousand.

It’s already 19 years as refuges and IDP are scattered in different partsof Georgia and out of Georgia too.

According to their social background of the country, their situation isvery difficult – homeless unemployed whose rights are disturbed, in spite ofstrategy of the government, they stay out of sufficient attention. Any stateand government must display with regard to such category of people. Re-ally they have problems with accommodation, work and neither their mate-rial and moral loss compensation is solved. In the 21st century these prob-lems mustn’t be dream.

IDP women are especially hard situation. They have experienced allkinds of difficulties – they had in these period.

Our desire was to make a book, where would be gathered informa-tion’s IDP women’s from Abkhazia private histories.

Working on this book we met many ladies. They sincerely told us theirtragic histories and about their histories that a lot in their everyday life.

In spite of their age, profession and family situations, they live in com-pact centers or in private sectors; all of them have the same pain – what willbe tomorrow?

There are 27 histories of women in this book. The most of womenrefused to place their photos in the book.

Thank you very much to those ladies, who despite the fact that theirattitude to this painful subjects. They weren’t too lazy to tell us private histo-ries of their refugee life.

Page 64: დევნილ ქალთა ზეპირი ისტორიები

64

daibeWda Sps. gamomcemloba kolori

Tbilisi 2012Tbilisi 2012Tbilisi 2012Tbilisi 2012Tbilisi 2012