Η Ιστορία του τόπου μου

Πεντάβρυσος,

…μέσα από Εικόνες , Γεύσεις και Μνήμες σελ. 1

Γυμνάσιο

Πενταβρύσου

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Copyright 2004


ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟΣ

« Το χτες συναντιέται με

το σήμερα

Μέσα από

Εικόνες, Γεύσεις και

Μνήμες .»



Συντονίστρια: Γεωργίου Μαρούλλα

Καθηγήτρια Γαλλικής

Φιλολογίας

Αφιερωμένο σε όλους τους μαθητές

Και

καθηγητές του

Γυμνασίου Πενταβρύσου

καθώς επίσης

Και τους

κατοίκους της

Πενταβρύ

σου.



Υπόσχεση όλων:

Αγάπη και σεβασμός για το

περιβάλλον.

Ένα περιβάλλον στο οποίο

γεννηθήκαμε, ζούμε και αναπνέουμε.

Ένα περιβάλλον πλούσιο σε φυσικές



ομορφιές και παραδόσεις. Ένα

περιβάλλον το οποίο θα προσπαθήσουμε

να διατηρήσουμε αναλλοίωτο.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

ΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ

Ν. ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Κ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ Μ. ΣΑΒΒΙΔΗ



Σε μια εποχή που οι μαθητές κατακλύζονται από

σωρεία πληροφοριών και γνώσεων αμφιβόλου

προέλευσης, το σχολείο ήταν φυσικό να διευρύνει τις

δραστηριότητες του για να ανταποκριθεί στις ανάγκες

της σύγχρονης εποχής.

Τα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

που υλοποιούνται στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας ,

καλύπτουν αυτή την ανάγκη προσφέροντας στους

μαθητές πέρα από την παγκόσμια περιβαλλοντική

συνείδηση και την δυνατότητα απόκτησης ουσιαστικής

γνώσης και δημιουργικής δραστηριότητας.

Το βιβλίο αυτό αποτέλεσμα τέτοιου προγράμματος

αναδεικνύει μέσα από τις σελίδες του .την αγάπη για την

παράδοση το ΄΄παλαιό ΄΄ που εξακολουθεί να είναι όμως

ζωντανό .

Μέσα στις σελίδες του παρακολουθούμε την

ιστορική διαδρομή της Πενταβρύσου έως σήμερα μέσα

από τα γεγονότα της καθημερινής ζωής των κατοίκων ,

τα ήθη,τα έθιμα, τις παραδόσεις τους.

Θα ήθελα να εκφράσω τα θερμά μου

συνχαρητήρια στο Δ/ντη, τους καθηγητές και τους

μαθητές του Γυμνασίου Πενταβρύσου , και κυρίως την

συντονίστρια και ψυχή αυτής της μελέτης κυρίας

Γεωργίου Μαρούλλας.

Τέτοιες προσπάθειες τιμούν το σύνολο της

Εκπαιδευτικής κοινότητας.



ΕΙΣΑΓΩΓΗΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Περιβάλλον» σύμφωνα με την ερμηνεία του λεξικού

είναι «ο χώρος διαβίωσης ενός οργανισμού καθώς επίσης και

το σύνολο των φυσικών και, ειδικότερα για τον άνθρωπο,

πολιτιστικών συνθηκών στις οποίες ζει και αναπτύσσεται.»

Τα παιδιά, λοιπόν, του Γυμνασίου Πενταβρύσου, υπό την

καθοδήγηση της καθηγήτριας των Γαλλικών Γεωργίου

Μαρούλλας, με μεγάλη αγάπη για τον τόπο τους και με όλο το

σεβασμό που αρμόζει προς κάθε κατεύθυνση (φυσική,

πολιτιστική, κοινωνική, ιστορική) ερεύνησαν, συγκέντρωσαν

και επεξεργάστηκαν στοιχεία σχετικά με τη ζωή, το περιβάλλον,

την ιστορία, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του χωριού

τους. Συμπαραστάτες στην προσπάθεια τους οι κάτοικοι του

χωριού. Αποτέλεσμα της συλλογικής αυτής δουλειάς είναι η

μελέτη που κρατάτε σήμερα στα χέρια σας.

Προσπαθήσαμε τα στοιχεία που χρησιμοποιήσαμε να είναι

όσο πιο ακριβή γίνεται. Αρκετά από αυτά είναι μαρτυρίες

μεγαλυτέρων, οι οποίοι ξεδίπλωσαν τις μνήμες τους και μας

ταξίδεψαν στο δικό τους παρελθόν, ένα παρελθόν που ακόμη και

άτομα νεότερα, από το οικείο τους περιβάλλον, δεν γνωρίζουν.



Ένα παρελθόν, που συνυφασμένο με το σήμερα, διατηρεί την

ιστορία και την παράδοση αυτού του τόπου. Άλλα στοιχεία

είναι πληροφορίες που συλλέξαμε από διάφορα έντυπα,

ημερολόγια ή εφημερίδες, καθώς και πληροφορίες που με

μεγάλη προθυμία μας έδωσαν οι αρμόδιοι φορείς.



Παιδιά του Γυμνασίου Πενταβρύσου που

συμμετείχαν στο πρόγραμμα το

2003

2004



ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕ

Σ

Ως συντονίστρια του προγράμματος θα ήθελα να συγχαρώ τα

παιδιά για την προσπάθεια τους, το πνεύμα συνεργασίας και

ομαδικότητας που ανέπτυξαν και να ευχαριστήσω θερμά τον υπεύθυνο

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κύριο Σαββίδη Χαράλαμπο, τον

διευθυντή του σχολείου μας Κύριο Χατζηιωαννίδη, το σύλλογο των

καθηγητών, τους κατοίκους της Πενταβρύσου και όλους εκείνους, οι

οποίοι βοήθησαν στην έρευνα μας . Μεταξύ αυτών:

Το Δήμο Αγίας Τριάδας, Την Υπηρεσία Δασών, Το ΚΠΕ Καστοριάς .

Καθώς επίσης και τους: Αντωνιάδη Ιωάννη, Πρώην δήμαρχο του Δήμου Αγίας

Τριάδας Πάτερ Δημήτριο Λεβέντη, Εφημέριο του Ιερού Ναού της

Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πενταβρύσου

Τσούγγαρη Χάρη, Αρχαιολόγο Χαραλαμπίδη Παντελή, Πρόεδρο του Αθλητικού Συλλόγου Φωτιάδη Χαράλαμπο, Υπάλληλο Νομαρχίας Καστοριάς Παρασκευαίδου Φωτεινή, Αντιπρόεδρο του πολιτιστικού

Συλλόγου Κλαζίδη Χρήστος, για το φωτογραφικό υλικό Παπαδόπουλο Σταύρο, πρώην δάσκαλο Υφαντίδη Αναστάσιο, δάσκαλο Μαλακόζη Ευστράτιο, καθηγητή



Επίσης ευχαριστούμε θερμά για τις μαρτυρίες τους, τους:

Λαζαρίδη Νεόφυτο, 74 ετών Φωτιάδη Φώτη, 76 ετών Ιπποκομίδη Παναγιώτη, 72 ετών Τοπαλίδη Κοσμά, 75 ετών Σαρβανίδη Οδυσσέα, 72 ετών Πασχαλίδου Σοφία, 82 ετών Λαζαρίδου Λεμονιά, 71 ετών Πιπερίδου Κυριακή, 75 ετών Καραγκούνη Σοφία 82 ετών Σαρβανίδου Γιαννούλα, 77 ετών Μυλωνά Αφροδίτη, 72 ετών Σαρβανίδου Μαρία, 66 ετών



Δήμος Αγίας Τριάδας

Ο Δήμος Αγίας Τριάδας είναι ένας από τους μεγαλύτερους δήμους

του Νομού Καστοριάς (3ος πληθυσμιακά) και έδρα του είναι οι Μανιάκοι

(2.619 κάτοικοι). Σ’ αυτόν υπάγονται τα χωριά:

Αυγή 204 κάτοικοι

Κορομηλιά 349 κάτοικοι

Λεύκη (έχει συνοικισμό την Νέα Λεύκη) 792 κάτοικοι

Ομορφοκκλησιά 47 κάτοικοι

Πεντάβρυσος (με οικισμό το Υψηλό) 721 κάτοικοι

Τσάκωνη 311 κάτοικοι

Χιλιόδενδρο (με οικισμό την Πορειά) 1074 κάτοικοι

Με την τελευταία απογραφή αριθμεί 6117 κατοίκους και δήμαρχος

της περιοχής είναι ο κος Χρήστος Πανταζής, ο οποίος εκλέχτηκε στις 13

Οκτωβρίου 2002 και ασκεί τα καθήκοντά του από την 1η Ιανουαρίου

2003. Το Δημοτικό Συμβούλιο αποτελείται από 21 μέλη. Πρόεδρος του

Δημοτικού Συμβουλίου είναι η κα Όλγα Σινάνη. Αντιδήμαρχος είναι ο

κος Κοσμάς Ιωάννης.

Η συνολική έκταση του Δήμου είναι 87.000 στρέμματα.



ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟ

Πεντάβρυσος, χωριό μου αγαπημένο,

στην αγκαλιά του κάμπου ξαπλωμένο,

σαν κόρης όμορφο κορμί

τα πόδια σου να βρέχεις

στου Αλιάκμονα τα ήσυχα νερά.

Τριγύρω σου όμορφα βουνά περήφανα να στέκουν

Ακρίτες άγρυπνοι φρουροί, φύλακες των συνόρων.

Με πράσινο φουστάνι πλουμισμένο,

με μαργαρίτες κίτρινες, κόκκινες παπαρούνες,

στης Άνοιξης το γλυκοχάραμα ξυπνάς,

με το λευκό σου φόρεμα ατσαλάκωτο,

μες του Χειμώνα την καρδιά γλυκοκοιμάσαι

Τον καφετί χιτώνα σου

στο δροσερό του Φθινοπώρου αεράκι ανεμίζεις,

του Ήλιου σου τον χρυσαφί αραχνοΰφαντο μανδύα

μες το Κατακαλόκαιρο νωχελικά στολίζεις

με μουσικές και φτερουγίσματα

πουλιών κι άτακτων πεταλούδων.

Την αγκαλιά σου άνοιξες διάπλατα

ξεριζωμένους να δεχτείς,

άνδρες, γυναίκες και παιδιά,

του Πόντου άξιους συνεχιστές.

Τους πόνεσες, τους έθρεψες

με κόπους και μ’ ελπίδες

κι αυτοί με τη σειρά τους,

αναγνωρίζοντας την πλούσια προσφορά σου,

περήφανο σε έκαναν χωριό, στης Καστοριάς τα μέρη.

Γεωργίου Μαρούλλα

…μέσα από Εικόνες , Γεύσεις και Μνήμες Σελ15


Πεντάβρυσος

Στο δυτικό μέρος του νομού Καστοριάς, 15 χλμ. από την

πρωτεύουσα και μόλις 30 χλμ. από τα Αλβανικά σύνορα, δίπλα στην

κοίτη του ποταμού Αλιάκμονα βρίσκεται χωριό, Πεντάβρυσος. Σήμερα

αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Αγίας Τριάδος. Η συνολική

έκταση της Πενταβρύσου είναι 15270 στρέμματα, στον αναδασμό, όμως,

του 1971 μπήκαν μόνο τα 14100 στρέμματα.

Αριθμεί περίπου 1000 κατοίκους. Διαθέτει Παιδικό Σταθμό,

Νηπιαγωγείο, Δημοτικό σχολείο, Γυμνάσιο, Αγροτικό Ιατρείο,

Πνευματικό κέντρο και το γυμναστήριο «Κάχι Καχιασβίλι»


Εικόνα 1: Αεροφωτογραφία της Πενταβρύσου από τον Χρήστο Κλαζίδη


ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Η ιστορία του χωριού

Η Πεντάβρυσος είναι ένα όμορφο και μεγάλο χωριό. Γραπτά

κείμενα δεν υπάρχουν και δεν αναγράφεται πουθενά, όμως είναι βέβαιο

πως η Πεντάβρυσος ως χωριό και ως τόπος μόνιμης κατοικίας με

ανθρώπινες ζωές υπάρχει πολλά χρόνια πριν το 1920. Για τα 400 χρόνια

σκλαβιάς, δεν είναι δυνατό να υπάρχουν γραπτά κείμενα σήμερα για το

χωριό, και μάλιστα από Τουρκικές πηγές.

Η Πεντάβρυσος είναι ένα χωριό που η ιστορία του ανάγεται στα

πολύ παλιά χρόνια. Πριν τον ερχομό των προσφύγων εδώ στην

Πεντάβρυσο, το 1922-23, κατοικoύσαν Έλληνες (Γηγενείς) περίπου 55

οικογένειες και 80 οικογένειες Τούρκων. Στο χωριό, έχουν βρεθεί πολλά

αρχαία και άλλα ευρήματα στις περιοχές Μπιλεβέτσι-Αγίου Σπυρίδωνα

και Κιμούργιογλου, που μας μαρτυρούν την μακραίωνη ιστορία της

Πενταβρύσου.

Από το 1920 βρίσκουμε την Πεντάβρυσο ως υπαρκτό οικισμό, με

την ονομασία Ζελεγκάς (ωραίο χωριό) ή Ζελεγκόσδι (τόπος εύφορος και

παραγωγικός) όπου κατοικούσαν Γηγενείς (Έλληνες, έτσι τους λέγανε

τότε τους Έλληνες οι Τούρκοι) και Τούρκοι. Ο πληθυσμός ήταν 285

Έλληνες και 380 Τούρκοι. Την περίοδο του 1920 στην Πεντάβρυσο οι

τότε Έλληνες είχαν να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα. Τα

βασικότερα ήταν όμως τρία: θρησκεία – γράμματα – εργασία.

Οι σημερινοί κάτοικοι της Πενταβρύσου μετά τον διωγμό των

Ποντίων από τον Πόντο το 1919 αρχικά εγκαταστάθηκαν στη

Θεσσαλονίκη, στο χωριό Μεσέβρια, άλλοι στη Ζάκυνθο και άλλοι στην

Κέρκυρα. Το 1922-24 ήρθαν και είδαν το χωριό. Τους άρεσε το κλίμα, το

εύφορο έδαφος και έτσι εγκαταστάθηκαν εδώ το 1923-24.



Οι άλλοι Πόντιοι ήρθαν λίγο αργότερα από τη Ρωσία και οι τελευταίοι

το 1935-36. Έτσι συγκροτήθηκε το χωριό από Έλληνοπόντιους, που

είχαν έρθει από το Τσάλ τηs Κερασούντας (μιλούσαν την ποντιακή

διάλεκτο), από το Σουλείμαν και το Γοτζόον της Κάβζας (ήταν

Τουρκόφωνοι), με πληθυσμό μαζί με τους υπάρχοντες γηγενείς 1200

ατόμων.



Το όνομα

Αρχικά ήθελαν το χωριό να το

ονομάσουν Νέα Κερασούς, γιατί αρκετοί

Πόντιοι πρόσφυγες είχαν καταγωγή από

Κερασούντα. Τελικά όμως το 1927 πήρε

το όνομα ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟΣ από ένα γέρο

πρόσφυγα. Το όνομα προήλθε από τις

πέντε μεγάλες βρύσες που είναι

διασκορπισμένες μέσα στη δομημένη

περιοχή.

Η πρώτη βρύση ονομάστηκε

Τζαμού γιατί βρισκόταν λίγο πιο πέρα

από την εκκλησία των Τούρκων, γι’αυτό

και πήρε και αυτό το όνομα. Η βρύση

αυτή βρίσκεται κοντά στο σπίτι του

Οδυσσέα Σαρβανίδη και υπάρχει ακόμη

και σήμερα.


Εικόνα 2: Μια από τις πέντε ιστορικές βρύσες του χωριού μας, η Τζαμού. Στην παρέα εδώ είναι ο Κωστίδης Θεόδωρος

και ο Ηλιάδης Γεώργιος


Η δεύτερη βρύση είναι η Λευκάδα που πήρε το όνομά της από τα

πολλά δέντρα λευκάδια που υπήρχαν στην περιοχή. Η βρύση βρίσκεται στον

Άγιο-Χαράλαμπο και υπάρχει ακόμη.

Εικόνα 4: Η βρύση "Λευκάδα" στον Άγιο Χαράλαμπο 16 / 4 / 03

Η τρίτη βρύση είναι η

Ντόπια. Ονομάστηκε έτσι

επειδή κατοικούσαν Ντόπιοι

σ’εκείνο το μέρος και βρίσκεται

απέναντι από την εκκλησία της

Κοίμησης της Θεοτόκου και

υπάρχει μέχρι σήμερα.

Η τέταρτη βρύση ονομάστηκε

Κουσά . Πήρε το όνομά της από τον πόντιο αντάρτη Κουσά-Πατσάκ (του

δόθηκε αυτό το όνομα γιατί ήταν κοντός), ο οποίος ήρθε από την Τουρκία γύρω

στο 1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Το ελληνικό του όνομα ήταν

Κυριάκος Παπαδόπουλος. Η βρύση υπάρχει

σήμερα και βρίσκεται κοντά στο σπίτι του Φώτη

Φωτιάδη.


Εικόνα 3: Η Τζαμού σήμερα 27 / 3 / 03

Εικόνα 6: Η βρύση "Κουσά" 27 / 3 / 03

Εικόνα 5: Η βρύση "Ντόπια" 16 / 4 / 03


Η πέμπτη βρύση βρισκόταν στην πλατεία του χωριού και δεν υπάρχει

σήμερα γιατί την γκρέμισαν για να χτίσουν σπίτι. Εκεί κοντά σήμερα στέκεται

ένα όμορφο συντριβάνι.

Παλιότερα το χωριό είχε πολλές λάσπες και πέτρες και η μετακίνηση των

ανθρώπων γινόταν με ζώα όπως γαϊδουράκια, σήμερα όμως έχει ωραίους

δρόμους όμορφα φωτισμένους.



Kατοχή

Η σημερινή Πεντάβρυσος με τα καινούργια και όμορφα σπίτια,

τους φαρδιούς δρόμους όμορφα φωτισμένους, δε θυμίζει σε τίποτα την

Πεντάβρυσο του 1922 – 24 με τα ερειπωμένα και ετοιμόρροπα σπίτια,

τους γεμάτους με λάσπες και πέτρες δρόμους.

Η Πεντάβρυσος ξαναγεννήθηκε γύρω στο ’50, στην κυριολεξία,

μέσα από τις στάχτες της μια και το χωριό κάηκε ολοσχερώς την περίοδο

της Κατοχής. Από την περίοδο αυτή οι γεροντότεροι θυμούνται με

περηφάνια την προσπάθεια τους να σχηματίσουν μια πρόχειρη γέφυρα με

τα κάρα τους για να διευκολύνουν το πέρασμα του στρατού από τον

Αλιάκμονα.

Η κυρία Πασχαλίδου Σοφία, 84 ετών, της οποίας ο σύζυγος

Πασχαλίδης Δημοκράτης ήταν πρόεδρος του χωριού το ’43, μας

αφηγείται: « Ήταν οι πρώτοι μήνες του ’40. Ο καιρός ήταν άσχημος,

βροχές, κακοκαιρία. Ένα τάγμα του Ελληνικού στρατού με άλογα, ήρθε


Η γέφυρα με τα κάρα


στο χωριό. Οι στρατιώτες ήταν πεινασμένοι λόγω έλλειψης ανεφοδιασμού,

ταλαιπωρημένοι και βρεγμένοι ως το κόκαλο. Επιτάχτηκαν τότε τα σπίτια

και οι γυναίκες ζύμωσαν, μαγείρεψαν για το στρατό και τους έδωσαν

στεγνά ρούχα. Οι δε άνδρες με τα κάρα τους, που τα έσερναν βόδια τότε,

τα έβαλαν μέσα στο ποτάμι με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματιστεί μια

γέφυρα για να μπορέσουν να περάσουν οι στρατιώτες να πάνε στην

Αλβανία.»

« Στις 25 Ιανουαρίου του 1942» μας αφηγείται ο κύριος

Λαζαρίδης Νεόφυτος, 74 ετών , «ήρθε στο χωριό ένα τάγμα ερεύνης

Ιταλών, το οποίο και έμεινε 40 ημέρες. Οι Ιταλοί μάζεψαν τους χωριανούς

και τους χτυπούσαν αλύπητα ζητώντας τους τα όπλα τους. Κι αυτό, γιατί

υπήρχαν πολλά όπλα κρυμμένα στο χωριό. Οι κάτοικοι συνήθιζαν να τα

κρύβουν κάτω από τα μανδριά τους μαζί με ότι άλλο πολύτιμο είχαν. Όσα

όπλα βρήκαν οι Ιταλοί τα μάζεψαν και έφυγαν για την Καστοριά.»

Το Φεβρουάριο του ’43 βγήκαν τα πρώτα τμήματα του ΕΑΜ –

ΕΛΑΣ. Ταυτόχρονα, σχηματίστηκαν και ομάδες Κομιτατζήδων (Έλληνες

που συνεργάστηκαν με τους Ιταλούς ). Πολλοί νέοι από το χωριό

εντάχθηκαν στην Εθνική Αντίσταση.

Ο κύριος Φωτιάδης Φώτης του Χρήστου, 76 ετών, μας διηγείται:

«Ένα βράδυ λίγο πριν το Πάσχα ήρθαν δύο Κομιτατζήδες από τα

Λακώματα για να κάνουν αναγνώριση του χωριού. Πίσω τους έρχονταν κι

άλλοι Κομιτατζήδες, με τα κάρα και τα άλογα τους για να το

καταδυναστεύσουν. Δύο παιδιά του χωριού, ένας εξ αυτών ο Δανιηλίδης

Δημήτριος, μόλις τους είδαν ,έτρεξαν και ειδοποίησαν την ομάδα

ανταρτών, η οποία απαρτιζόταν από τους Φωτιάδη Ιωάννη, Παπαδόπουλο

Δημοκράτη, Κωστίδη Νικόλαο, Τοπαλίδη Περικλή και άλλους και που

βρίσκονταν πάνω από το χωριό, κοντά στον Προφήτη Ηλία. Κοντά στη

δεξαμενή, όπως πάει ο δρόμος για το Υψηλό, οι αντάρτες είδαν την

φάλαγγα να πλησιάζει. Επικεφαλής της φάλαγγας ήταν ένας καβαλάρης



ονόματι Τάτσης. Οι αντάρτες έριξαν στον αέρα για εκφοβισμό, αλλά αυτός

αντί να σταματήσει όρμησε προς τα μπρος. Τότε, οι αντάρτες τον

πυροβόλησαν και τον σκότωσαν. Οι υπόλοιποι υποχώρησαν.

Το ίδιο βράδυ, τα γυναικόπαιδα και οι ηλικιωμένοι έφυγαν

από το χωριό. Μεγάλη Παρασκευή έγινε ένας ανελέητος βομβαρδισμός.

Τρομαγμένοι, οι τελευταίοι κάτοικοι εγκατέλειψαν κι αυτοί με τη σειρά

τους, το χωριό. Έτσι οι 1800 κάτοικοι της Πενταβρύσου σκορπίστηκαν

στα γύρω χωριά Μελάνθιο, Κοτύλη και Χρυσή.

Ήταν Απρίλιος του ’43 όταν από την Καστοριά ο Ιταλικός στρατός

μαζί με τους Κομιτατζήδες κατευθύνθηκε προς το Νεστόριο (έδρα των

ανταρτών επίσης). Αφού έκαψαν το Νεστόριο, ήρθαν και έκαψαν και τα

περισσότερα σπίτια της Πενταβρύσου. Ένα περιστατικό, που συζητήθηκε

πολύ την εποχή εκείνη, είναι ο θάνατος του Γεωργιάδη Γεώργιου, τον

οποίο βρήκαν οι κομιτατζήδες στο χωριό και τον μαχαίρωσαν. Η γυναίκα

του, που ήρθε στο χωριό για να τον ψάξει, πιάστηκε κι αυτή από τους

κομιτατζήδες. Την έβαλαν σ’ ένα σπίτι και την έκαψαν ζωντανή.

Βλέποντας το χωριό να καίγεται, οι αντάρτες πήγαν και έκαψαν με τη

σειρά τους το «Βουλγάρικο» μαχαλά, εκτός από το σπίτι του Τσιγαρίδα

Σταύρου.

Όταν έφτασε ο καιρός του θέρους οι κάτοικοι κατέβαιναν νύχτα και

θέριζαν τα χωράφια τους. Κουβαλούσαν τα σπαρτά πίσω από τη Τσέμνα

και τ’ αλώνιζαν. Έτσι έζησε το χωριό το ’43, «θέριζε χωρίς να σπείρει».

Βλέποντας τα χωράφια θερισμένα, τα κατοχικά στρατεύματα επιτέθηκαν

και πάλι στο χωριό και έκαψαν τα υπόλοιπα σπίτια και τα αθέριστα

χωράφια. Το μόνο που έμεινε όρθιο ήταν δύο αχυρώνες τούρκικοι και δύο

κοτέτσια. Ήταν Ιούλιος του ’43.

Με το τέλος της κατοχής, τον Απρίλη του ’44, οι κάτοικοι άρχισαν

δειλά δειλά να γυρίζουν στο χωριό και να φτιάχνουν καλύβες μέσα στ’

αποκαΐδια για να μείνουν. Γύρω στο ’50, μετά το τέλος της Εμφυλίου,



αρχίζει η βασική ανοικοδόμηση του χωριού. Το χωριό διοικούσαν

προνομιακά μια ομάδα απολυομένων στρατιωτών, μεταξύ αυτών, οι

Τσανασίδης Νικόλαος, Γρηγοριάδης Παναγιώτης και Ηλιάδης

Θεόδωρος.»

Την εικόνα, σχετικά με τα γεγονότα της κατοχής,

συμπληρώνουν και άλλες μαρτυρίες, όπως αυτές των Ιπποκομίδη

Παναγιώτη, Τοπαλίδη Κοσμά και Σαρβανίδη Οδυσσέα.

Ιπποκομίδης Παναγιώτης, 72 ετών: «Τέλος Οκτωβρίου, αρχές

Νοεμβρίου του ’40 περνάει από το χωριό ο στρατός για να πάει στο

μέτωπο, στην Αλβανία. Φτάνοντας στον Αλιάκμονα, λόγω του καιρού το

ποτάμι είχε πάρα πολύ νερό και ο στρατός δεν μπορούσε να περάσει

απέναντι. Τότε, οι κάτοικοι του χωριού κατέβηκαν στο ποτάμι και

βάζοντας τα κάρα τους στη σειρά, έκαναν γέφυρα για να περάσει ο

στρατός. Επίσης, με τα κάρα κουβάλησαν τα πυρομαχικά του στρατού

μέχρι τη Διποταμία. Είχαν μαζί τους και κανόνια τα οποία τα

κουβαλούσαν με παβέζια (κάρα που τα έσερναν βόδια). Ένα από αυτά

βούλιαξε και ένας χωρικός, ονόματι Ξενίδης, το τράβηξε με τα βουβάλια

του. Το ’41 που επιστρέφει ο στρατός από το μέτωπο, πάλι οι κάτοικοι

φτιάχνουν καρογέφυρα στο ποτάμι για να περάσει ο στρατός.

Στις 25 Ιανουαρίου του ’42 έρχεται στο χωριό ένα τάγμα

ερεύνης Ιταλών. Μαζεύουν όλους τους άνδρες του χωριού σ’ ένα σπίτι και

τους κτυπούν αλύπητα ζητώντας τους να παραδώσουν τα όπλα τους.

Συλλαμβάνουν έξι άτομα και τους πηγαίνουν στις φυλακές.

Το ’43 μαζεύουν 1200 άτομα, άνδρες και γυναίκες και τους

στήνουν μπροστά στα πολυβόλα πιέζοντας τους να πουν που είναι οι

παρτιζάνοι. Το Μάρτη μήνα, όλο το χωριό φεύγει στα βουνά, στα χωριά

Χρυσή, Μελάνθιο, Βιτσίτσα, Λάγγα, Βράχο, Κοτύλη και Επταχώρι. Οι

κομιτατζήδες, βρίσκοντας το χωριό αδειανό, έρχονται από τα Λακώματα



με τα κάρα τους για να κάνουν « πλέτσκα» δηλαδή να κλέψουν. Όμως οι

άνδρες του χωριού, που βρίσκονται στα γύρω υψώματα οπλισμένοι, τους

πυροβολούν για να μην μπουν στο χωριό και κλέψουν. Έτσι φεύγουν

άπραγοι. Μετά από λίγες μέρες , έρχονται στο χωριό οι κομιτατζήδες από

το Καλοχώρι μαζί με τους Ιταλούς και καίνε τα σπίτια των προσφύγων.

Μάλιστα στο σπίτι του Ιπποκομίδη Χαράλαμπου έκαψαν μία ηλικιωμένη

γυναίκα και τον άνδρα της ονόματι Γεωργιάδη Γεώργιο. Για άλλη μια

φορά, οι πρόσφυγες βρίσκουν καταφύγιο στα βουνοχώρια. Έρχονται όμως

την νύχτα θερίζουν, δένουν τα σιτάρια σε δέματα και τα κουβαλούν είτε με

τα ζώα, είτε στην πλάτη τους. Όσα δεν προλαβαίνουν να πάρουν μαζί

τους, τα παίρνουν οι κομιτατζήδες και τα πηγαίνουν στο Καλοχώρι και τ’

αλωνίζουν.

Το ’44, όσο ακόμα συνεχίζεται η κατοχή, εμείς παραμένουμε

ακόμα στα βουνοχώρια, ενώ οι κομιτατζήδες δρουν ελεύθεροι και καίνε

ότι απομένει….»

Τοπαλίδης Κοσμάς, 75 ετών: «Ήταν Φθινόπωρο του ’40. Ήμουν

στην πέμπτη δημοτικού, θυμάμαι, όταν ήρθε στο χωριό μας πολύς

στρατός. Οι στρατιώτες ήταν βρεγμένοι ως το κόκαλο. Τους βάλαμε στα

σπίτια μας, τους στεγνώσαμε τα ρούχα, τους δώσαμε φαγητό. Το πρωί

ξεκίνησαν για την Αλβανία. Επειδή όμως ο Αλιάκμονας είχε πάρα πολύ

νερό, οι χωριανοί έκαναν καρογέφυρα για να περάσει ο στρατός. Ο

στρατός προχώρησε, έφτασε στην Αλβανία και κέρδισε πολλές νίκες.

Όμως αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει γιατί οι Γερμανοί κήρυξαν τον

πόλεμο στην Ελλάδα.

Είχε πολύ χιόνι θυμάμαι….Μια μέρα βλέπω Ιταλούς να

περικυκλώνουν το χωριό μας. Ο πατέρας μου, Τοπαλίδης Περικλής, που

ήταν στρατιώτης τότε, τραυματίστηκε και τον κατέβασαν στο νοσοκομείο,

στο Βόλο. Οι Ιταλοί μάζεψαν τους άνδρες του χωριού στο παλιό σχολείο



και τους κτυπούσαν για να παραδώσουν τα όπλα που είχαν κρυμμένα. Για

40 μέρες τους κτυπούσαν συνέχεια.

Όταν έφυγαν οι Ιταλοί, οργανώθηκαν τα αντάρτικα. Το χωριό

μοιράστηκε στα δύο. Οι Ντόπιοι κατέβηκαν στο Καλοχώρι και στην

Μεσοποταμία, ενώ οι Πρόσφυγες ανέβηκαν στο Μελάνθιο, στη Νίκη και

στη Λάγγα. Μαζί με τους Ιταλούς ήταν κομιτατζήδες. Ήρθαν και μας

έκαψαν τα σπίτια. Ήρθαν ύστερα και οι αντάρτες και έκαψαν τα σπίτια

των κομιτατζήδων…Όλα κάηκαν. Τίποτα δεν έμεινε παρά μόνο

στάχτες……»

Σαρβανίδης Οδυσσέας, 72 ετών « Το 1940 που ξέσπασε ο Ελληνο-

Αλβανικός πόλεμος, ήμουν 10 ετών. Πήγαινα στην τρίτη τάξη θυμάμαι.

Το Φθινόπωρο, πέρασε από το χωριό μας ο Ελληνικός στρατός μαζί με το

ιππικό για να πάει στην Αλβανία. Την Άνοιξη, όταν έγινε η

οπισθοχώρηση, οι φαντάροι πέρασαν πάλι από το χωριό. Φεύγοντας

όμως, άφησαν τα όπλα τους σκορπισμένα. Πρόεδρος της κοινότητας τότε,

ήταν ο Υφαντίδης Κωνσταντίνος και γραμματέας ο Δανιηλίδης

Κωνσταντίνος. Ο πατέρας μου, μαζί με τους Υφαντίδη, Δανιηλίδη και

άλλους, μάζεψαν τα όπλα και τα έβαλαν σε μια αποθήκη στο χωριό, εκεί

που ήταν παλιά η χωροφυλακή. Το χειμώνα του’41, που ήρθαν στο χωριό

οι Ιταλοί ο πατέρας μου με τους άλλους έσπασαν την πόρτα της

αποθήκης, πήραν τα όπλα και τα μοίρασαν στους άνδρες. Αργότερα, ήρθε

στο χωριό μια διμοιρία Ιταλών. Τους συνέλαβαν και τους ξυλοκόπησαν

άγρια, ζητώντας τους να επιστρέψουν τα όπλα. Ο πατέρας μου

αναγκάστηκε να ζητήσει από τους κατοίκους να τα επιστρέψουν . Αυτό

όμως θεωρήθηκε προδοσία. Τον σκότωσαν μαζί με τον Υφαντίδη, το ’43,

στο Νεστόριο. Τα πτώματα τους δεν βρέθηκαν τότε, παρά μόνο τα οστά

τους πολύ αργότερα σε ομαδικό τάφο. Τα φέραμε και τα κηδέψαμε στο

κοιμητήριο του χωριού.



Την Άνοιξη του ’43, οι Ιταλοί μαζί με τους κομιτατζήδες έκαψαν τα

σπίτια μας και εμείς φύγαμε για τα Γραμμοχώρια. Καθίσαμε εκεί όλο το

χειμώνα και όταν ηρέμησαν τα πράγματα το ’44, τα γυναικόπαιδα

κατέβηκαν στο χωριό ενώ οι άνδρες ήταν ακόμη στα βουνά. Εμένα, επειδή

ήμαστε 5 αδέρφια και ορφανά από πατέρα, με πήγαν στην Τσάκονη για 6

μήνες, να βόσκω 3 πρόβατα για 50 κιλά σιτάρι. Το ’44 που γύρισαν όλοι οι

κάτοικοι στο χωριό φτιάξαμε καλύβες για να μείνουμε γιατί όλα τα σπίτια

είχαν καεί.

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου από το ’46 έως και το ’49

αναγκαστήκαμε να ξαναφύγουμε από το χωριό και να πάμε στην

Καστοριά, στη Μεσοποταμία και στο Άργος. Το ’49 που τελείωσε ο

Εμφύλιος γυρίσαμε πάλι στο χωριό και με τη βοήθεια του σχεδίου

Μάρσαλ, οι αμερικάνοι μας έφτιαξαν μικρά σπιτάκια, μας έδωσαν

γεωργικά εργαλεία και έτσι αρχίσαμε να καλλιεργούμε τη γη. Αρκετοί

συγχωριανοί έφυγαν για Αμερική, Αυστραλία και Γερμανία και άλλοι

έμειναν στην Καστοριά, στη Μεσοποταμία και στο Άργος…»

Με την πάροδο του χρόνου, οι συντονισμένες προσπάθειες, το

δημιουργικό πνεύμα των κατοίκων καθώς και η νοικοκυροσύνη τους, τους

οδήγησε σ’ αυτό που είναι σήμερα η Πεντάβρυσος: ένα όμορφο και

πλούσιο σε παραδόσεις χωριό.



Σχετικό άρθρο δημοσιεύτηκε σε Καστοριανή εφημερίδα.



Πρόεδροι Κοινότητας

Ο πρώτος πρόεδρος της Πενταβρύσου ήταν ο Παπαδόπουλος

Νικόλαος ο λεγόμενος «Συβρής».Ακολούθησε ο Ηλιόπουλος Ιωάννης. Στα

νεότερα χρόνια πρόεδροι κοινότητας Πενταβρύσου διατέλεσαν οι:

1950 – Τσανασίδης Νικόλαος

1951 – Αντωνιάδης Νικόλαος

1952 – Γαβιζίδης Γεώργιος

1953 – Βασιλειάδης Σωκράτης

1954 – Γεωργιάδης Λεωνίδας

1955 - 1956 – Αντωνιάδης Νικόλαος

1957 - 1958 – Γεωργιάδης Λεωνίδας

1959 - 1961 – Ψωμιάδης Παύλος

1962 - 1963 – Μουρατίδης Ιωάννης

1964 - 1966 – Ψωμιάδης Παύλος

1966 - 1969 – Παπαδόπουλος Νικόλαος

1969 - 1974 – Σημαιοφορίδης Αντώνιος

1975 - 1978 – Λιαχόπουλος Κωνσταντίνος

1979 - 1982 – Αντωνιάδης Ιωάννης


1987 - 1990 – Χαραλαμπίδης Σάββας



1999 - 2002 Δήμος Αγίας Τριάδας

Α’ Δήμαρχος – Αντωνιάδης Ιωάννης 1999-2002

Β’ Δήμαρχος – Πανταζής Χρήστος



Αξιόλογοι επιστήμονες και διανοούμενοι τιμούν και την καταγωγή και το

χωριό τους. Μερικοί από αυτούς είναι:

Γιατροί: Θεόφιλος Ηλιάδης του Θεοδώρου, ωτορινολαρυγγολόγος,

Ιωάννης Γεωργίαδης του Γεωργίου, παθολόγος, Γεώργιος Σαλπιγγίδης του

Νικολάου, χειρούργος, Μιχαήλ Παπαδόπουλος του Βασιλείου,

στρατιώτικος γιατρός.

Αξιωματικοί: Σημαιοφορίδης Αλέξανδρος, ταγματάρχης πεζικού,

Σαρβανίδης Π. Νικόλαος, τεθορακισμένων, Γρηγοριάδης Θ. Γρηγόριος,

ανθυπολοχαγός, Σημαιοφορίδης Κ. Αγάπιος, ανθυπολοχαγός πεζικού.

Βουλευτής: Σημαιοφορίδης Κωνσταντίνος, δύο τετραετίες

δήμαρχος και βουλευτής Καστοριάς.



Εκκλησίες Η Πεντάβρυσος έχει

πολλά όμορφα τοπία που

μπορεί ο καθένας να

επισκεφτεί. Ένα απ’ αυτά

είναι ο Προφήτης Ηλίας

που βρίσκεται πάνω σ’ ένα

λόφο και από εκεί πάνω,

φαίνεται όλη η θέα του

χωριού. Ο Προφήτης Ηλίας χτίστηκε επειδή η Αλεξάνδρα Προκοπίδου που

ήταν πρόσφυγας στην Αυστραλία, είδε στο όνειρο της το Άγιο. Με τα χρήματα

που έστειλε και φυσικά με την βοήθεια όλου του χωριού ολοκληρώθηκε το

χτίσιμο του ναού.

Υπάρχει επίσης, η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος προστάτη της

περιοχής. Το χτίσιμο και αυτής της εκκλησίας συνδέεται με ένα όνειρο. Λέγεται

ότι, ο Άγιος φανερωνόταν σε μια γυναίκα, συγκεκριμένα στην Παρθένα

Δελιπορανίδου , και της έλεγε ότι σε λίγα χρόνια χωρίς πόλεμο θα σκοτωθούν

πολύ άνθρωποι. Η

Παρθένα

Δελιπορανίδου

μόλις έβλεπε τα

όνειρα στα οποία

φανερωνόταν ο

Άγιος Σπυρίδωνας,

πήγαινε και χτυ-

πούσε το βράδυ την πόρτα της Παρθένας Σαρβανίδου και της διηγιόταν όλα

όσα είχε δει και της είχε πει ο Άγιος Σπυρίδωνας. Στο χτίσιμο του Αγίου

Σπυρίδωνα βοήθησε και ο Τάσος Ιακειμίδης από την Αμερική.

Κοντά στον Άγιο Σπυρίδωνα βρίσκονται και οι εκκλησίες Αγίου

Κωνσταντίνου και Ελένης καθώς και η Αγία Παρασκευή, που το νερό

της είναι αγιασμένο. Ένα άλλο εκκλησάκι είναι αυτό του Αγίου


Εικόνα 7: Ο προφήτης Ηλίας

Εικόνα 8: Περιοχή Μπιλεβέτσι. Άγιος Σπυρίδωνας, Άγιος Κωνσταντίνος


Χαραλάμπους που κτίστηκε το 1970 με δαπάνη των κατοίκων της

Πενταβρύσου.

Κοντά στην πλατεία

του χωριού βρίσκεται και η

εκκλησία της Κοιμήσεως

της Θεοτόκου η οποία

άρχισε να χτίζεται το 1959

στα ερείπια παλαιότερου

ναού, που κάηκε κατά την

περίοδο της Γερμανικής κατοχής

το 1943 από τους Βουλγάρους

κομιτατζήδες. Σημαντική υπήρξε

η συμβολή των Ροταριανών

συλλόγων Ελλάδος για την

ανοικοδόμηση της Εκκλησίας,

διότι δεν υπήρχε η ανάλογη

οικονομική άνεση στο χωριό,

ώστε να μπορέσουν οι κάτοικοι

του χωριού να χτίσουν την

εκκλησία. Τελείωσε το 1962. Το 1975, εγκαινιάστηκε από τον Σεβασμιώτατο

Μητροπολίτη Καστοριάς, κ. Γρηγόριο Μαίστρο.

Το 1989 ξεκίνησε

διόρθωση της σκεπής του ναού

και ανακαινίσθηκε εκ βάθρων με

τη βοήθεια του Υπουργού κ.

Κων/ντίνου Σημαιοφορίδη. Από

το 1993 άρχισε και η εσωτερική

διακόσμηση του ναού ως έχει σήμερα.

Η εκκλησία είναι ρυθμού τρίκλιτης

Βασιλικής.


Εικόνα 10: Βάπτιση στην παλιά εκκλησία του χωριού η οποία ήταν κτισμένη με πλήθες.

Παλιότερα στην ίδια θέση υπήρχε τζαμί.(1956)

Εικόνα 11: Η βάπτιση του παιδιού του Παπαδόπουλου Γιάννη και Κατερίνας το

1966

Εικόνα 9: Ο ιερός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου ως

έχει σήμερα. Φωτ. Χρήστου Κλαζίδη


ΧΤΊΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ

ΤΟΥ ΣΉΜΕΡΑ

Νερόμυλος ή πετρόμυλος

Όχι μακριά από το δασάκι δίπλα στο ποτάμι, βρίσκεται ο παλιός νερό-

μυλος, ο οποίος λειτουργούσε μέχρι και το 1960. Πολύς ήταν ο κόσμος που

πήγαινε το σιτάρι ή το καλαμπόκι στον μύλο

του χωριού για να τα αλέσουν.

Στον μύλο υπήρχαν συνολικά 4

μεγάλες πέτρες, με διάμετρο περίπου 1,5 μ.

Οι πέτρες ήταν 2 ζευγάρια. Κάθε ζευγάρι είχε

τη μία πέτρα πάνω στην άλλη. Η πέτρα που

ήταν στην πάνω μεριά, είχε μία τρύπα, ενώ η

κάτω όχι. Ανάμεσα στις δύο τρύπες υπήρχε

ένα κενό στο οποίο έπεφτε το σιτάρι ή το

καλαμπόκι (από την τρύπα). Υπήρχε ένας

μοχλός με τον οποίο ρύθμιζαν το κενό που

χρησίμευε για το «χοντρό» ή «ψιλό» αλεύρι.

Για να γυρίσει η πέτρα

χρησιμοποιούσαν το νερό, το οποίο το έπαιρναν από το ποτάμι χωρίς

μηχανήματα αλλά με την φυσική στάθμη του νερού. Κάτω από τις πέτρες

υπήρχε μία φτερωτή, η οποία με την πίεση του νερού γυρνούσε την πέτρα.

Συγχρόνως το αλεύρι περνούσε από ειδικά κόσκινα που χώριζαν τα πίτουρα

από το καθαρό αλεύρι. Αφού γινόταν αυτή η διαδικασία, τότε σταματούσαν το

νερό, κι έτσι σταματούσε να γυρίζει η πέτρα. Ύστερα το έβαζαν σε τσουβάλια

και το έδιναν στον πελάτη. Η αμοιβή του μυλωνά ήταν λίρες ή αλεύρι.

Τα θεμέλια του Νερόμυλου ή Πετρόμυλου ήταν με πέτρα μέχρι σ’ ένα

σημείο. Από εκεί και πάνω ήταν με πλίθους τους οποίους έφτιαχναν οι ίδιοι. Ο

νερόμυλος ήταν διώροφος. Στον κάτω όροφο ήταν τοποθετημένα τα δύο

ζευγάρια με τις πέτρες και στον πάνω υπήρχε ένα δωμάτιο, στο οποίο έμεναν ο

μυλωνάς με την οικογένεια του.


Εικόνα 10: Ο ιστορικός νερόμυλος


Τα τελευταία 5 χρόνια πριν κλείσει ο μύλος, μυλωνάς ήταν ο Σαρβανίδης

Σάββας. Δυστυχώς σήμερα ο μύλος έχει καταρρεύσει. Δεν έχει απομείνει παρά

μόνο ένα κομμάτι τοίχου το οποίο μας παραπέμπει σε ένα παρελθόν γεμάτο

εικόνες και νοσταλγία.

Αγροτικό Ιατρείο

Το αγροτικό ιατρείο λειτουργεί από το 1958. Στην αρχή στεγαζόταν κάτω

από την παλιά κοινότητα. Από το 1996 το αγροτικό ιατρείο στεγάζεται σε δικό

του χώρο και είναι παράρτημα του Κέντρου Υγείας του Άργους Ορεστικού. Ο

αγροτικός γιατρός πρέπει να εδρεύει στο χωριό, γιατί είναι έδρα η

Πεντάβρυσος, μαζί με το απαραίτητο προβλεπόμενο (δύο σε αριθμό)

νοσηλευτικό προσωπικό και να εποπτεύει τα γύρω χωριά Αυγή, Υψηλό,

Πορειά, Τσάκωνη, Χιλιόδενδρο. Δυστυχώς, όμως, ο εκάστοτε γιατρός

επισκέπτεται την Πεντάβρυσο δύο φορές την εβδομάδα.

Πνευματικό Κέντρο

Η δημιουργία του Πνευματικού Κέντρου ξεκίνησε σαν ιδέα το 1985 από

τους παράγοντες του χωριού, όπως ο δάσκαλος Παπαδόπουλος Σταύρος και

άλλοι. Άρχισε να κτίζεται το 1986 για λογαριασμό των κατοίκων. Την εποπτεία

για το έργο είχε η Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχίας Καστοριάς.

Εικόνα 11: Το Πνευματικό Κέντρο 16 / 4 / 03

Η ανοικοδόμηση του έργου ήταν μια συλλογική προσπάθεια. Σε μια από

τις επισκέψεις του στο Νομό, ο υπουργός Βορείου Ελλάδας κος Ιντζέ

επισκέφθηκε την Πεντάβρυσο. Οι κάτοικοι του χωριού αφού τον φίλεψαν, τον

κέρασαν και το παραδοσιακό ποτό των Ποντίων, το «Αριάνη». Του άρεσε τόσο



πολύ που τους είπε να του ζητήσουν … ένα έργο. Το έργο αυτό ήταν το

Πνευματικό Κέντρο. Η αρχική λοιπόν χρηματοδότηση έγινε από το Υπουργείο

Βορείου Ελλάδας και αργότερα από τη Νομαρχία Καστοριάς. Ολοκληρώθηκε

με παρεμβάσεις του υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργώ Κου Σημαιοφορίδη

Κωνσταντίνου. Νομάρχης Καστοριάς ήταν ο Κος Περβανίδης Ιωάννης και

Πρόεδρος της Κοινότητας ο Κος Αντωνιάδης Ιωάννης του Νικολάου.

Το Πνευματικό Κέντρο είναι αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και

χρησιμοποιείται για σχολικές, πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις

(αρραβώνες, γάμους, βαφτίσεις).

Ο χώρος, ο οποίος επιλέχτηκε να χτιστεί το Πνευματικό Κέντρο, δεν είναι

καθόλου τυχαίος. Ήταν ένας χώρος αρκετά υποβαθμισμένος και πολύ

ανηφορικός. Στο σημείο αυτό, υπήρχε ένας μεγάλος λάκκος 10 περίπου

μέτρων και μικρός χείμαρρος ο οποίος χώριζε το χωριό στα δύο. Με το κτίσιμο

του Πνευματικού Κέντρου έγινε από κάτω μεγάλος αγωγός, καθώς και

επιχωμάτωση και έτσι συνδέθηκαν οι δύο οικισμοί· ο Ντόπιος με τον

Προσφυγικό. Οι παλιότεροι θυμούνται ότι ένα από τα αγαπημένα παιχνίδια της

εποχής εκείνης ήταν, να παίζουν πόλεμο τα παιδιά των δύο οικισμών μεταξύ

τους.

Αξιοσημείωτες είναι οι ονομασίες που είχαν οι δύο οικισμοί στα

Τούρκικα. Ο Ντόπιος οικισμός ονομαζόταν Πελίκ Μαχαλάς (δηλ. η γειτονιά

με τις βαλανιδιές και τους μπέιδες) ή Μπουλού Ντερέ (λάκκος με απόβλητα)

και ο Προσφυγικός Αχμάκ Μαχαλάς (δηλ. αλώνια, άμυαλος ή αγαθός).

Σήμερα, αυτό που έχει απομείνει για να θυμίζει στους Πενταβρυσιώτες το

παρελθόν των μαχαλάδων είναι οι βρύσες της Τζαμούς (από το τζαμί που ήταν

χτισμένο εκεί κοντά) και της Κουσάς (από τον πόντιο αντάρτη Κουσά Πατσάκ)



Το Ηρώων

Ακριβώς απέναντι

από το Πνευματικό Κέντρο

βρίσκεται το Ηρώων, το

οποίο ζωντανεύει σε κάθε

εθνική εορτή με την

κατάθεση στεφάνου από

τους μαθητές του χωριού,

την τοπική εξουσία και τους

κατοίκους, αποδίδοντας τιμές

στους ένδοξους Ήρωες του

Έθνους.

Γυμναστήριο

Το Γυμναστήριο «Κάχι Καχιασβίλι», ξεκίνησε να χτίζεται το 1999 από τη

Νομαρχία Καστοριάς για το γυμνάσιο Πενταβρύσου. Εγκαινιάστηκε στις 15

Αυγούστου του 2001. Στα εγκαίνια παρευρέθηκε και ο ολυμπιονίκης της άρσης

βαρών Κάχι Καχιασβίλι το όνομα του οποίου δόθηκε στο γυμναστήριο για να

τιμήσουν την προσφορά του στον Αθλητισμό.


Εικόνα 12: Το Ηρώων 16 / 4 / 03

Εικόνα 13: Γυμναστήριο "Κάχι Καχιασβίλι" 16 / 4 / 03


Στις 18 Μαΐου 2003 στο γυμναστήριο παρουσιάστηκε μία φα-

ντασμαγορική εκδήλωση στα πλαίσια του προγράμματος Ολυμπιακής Παιδείας

"Αρχαία Ολύμπια". Στην εκδήλωση συμμετείχαν οι μαθητές του Γυμνασίου

Πενταβρύσου-Χιλιοδένδρου, των δημοτικών σχολείων Πενταβρύσου-Τσάκωνης

με συντονίστρια την κυρία Πηνελόπη Σαββοπούλου. Την εκδήλωση τίμησαν με

την παρουσία τους ο Υπουργός Δικαιοσύνης κος Φίλιππος Πετσάλνικος, ο

Νομάρχης Καστοριάς κος Κωνσταντίνος Λιάντσης καθώς και πολλοί άλλοι.

Στα πλαίσια πάλι του προγράμματος

Ολυμπιακής Παιδείας διοργανώθηκε

στι15 Μαίου 2004 εκδήλωση με θέμα

«Ήχοι και Χρώματα», με την

συμπαράσταση του

Δήμου Αγίας

Τριάδας. Στην εκδήλωση αυτή

τονίστηκε ο σεβασμός προς

διαφορετικούς πολιτισμούς , η

επικράτηση της Εκεχειρίας κατά την

διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων

και την αναγκαιότητα να επικρατήσει

παγκόσμια το πανανθρώπινο αγαθό

η ΕΙΡΗΝΗ

Παιδικός Σταθμός

Χτίστηκε το 1975. Τα

πρώτα χρόνια της λειτουργίας

του είχε 47 παιδιά. Για αρκετά

χρόνια ο αριθμός παρέμενε

αρκετά ικανοποιητικός. Από το


Εικόνα 14: Αρχαία Ολύμπια (18/5/03)

Εικόνα 15: Ο παιδικός σταθμός 16 / 4 / 03


1990 όμως, ο αριθμός αυτός άρχισε να μειώνεται με αποτέλεσμα σήμερα να

έχει 6 παιδιά.

Χτίστηκε με πρωτοβουλία του τότε κοινοτάρχη Λιαχόπουλου

Κωνσταντίνου και χρηματοδοτήθηκε από τη Νομαρχία Καστοριάς.

Χώρος αναψυχής

Σήμερα υπάρχει και το δασάκι της Πενταβρύσου, που με τη βοήθεια των

κατοίκων του χωριού, έχει γίνει ένα πολύ όμορφο μέρος γεμάτο χόρτο και

δέντρα. Εκεί πηγαίνουν οι άνθρωποι την Πρωτομαγιά για να γιορτάσουν.

Επίσης,έχουν τοποθετηθεί τέρματα και φιλέ έτσι ώστε να μπορούν τα

παιδιά να παίζουν και να περνάει πιο ευχάριστα η ώρα τους.

Σήμερα, το χωριό έχει

σύμφωνα με την τελευταία

απογραφή 721 κατοίκους.

Πρέπει να σημειωθεί ότι γύρω

στους 400 Πενταβρυσιώτες είναι

μετανάστες στην Αυστραλία,

…μέσα από Εικόνες , Γεύσεις και Μνήμες Σελ39Εικόνα 16: Αποχαιρετισμός ξενιτεμένων. Σε δύσκολες

εποχές πολλοί ήταν εκείνοι που έφυγαν στα ξένα


Αμερική, Καναδά και Γερμανία. Κατά καιρούς έχουν συμβάλλει οικονομικά στην

αναβάθμιση του χωριού.

Η εργατικότητα και η δημιουργικότητα

των κατοίκων της Πενταβρύσου, έχει ως

αποτέλεσμα το χωριό να είναι ένα από τα

πιο ωραία και δυναμικά του Νομού

Καστοριάς.



ΑΡΧΑΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑΑΡΧΑΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Ιστορικοί Χρόνοι

Ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος ταυτίζεται με την περιοχή της

αρχαίας Ορεστίδας όπου κατοικούσαν οι Ορέστες, ‘Μακεδνοί’ όπως τους

αποκαλεί ο Ηρόδοτος. Από εδώ, άρχισαν οι Μακεδόνες Βασιλείς να

συνενώνουν τα υπόλοιπα κρατίδια για να δημιουργήσουν το μεγάλο

Μακεδονικό κράτος. Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η

περιοχή υποτάσσεται στους Ρωμαίους το 197π.Χ. οι οποίοι επιτρέπουν την

διαμόρφωση μιας ιδιότυπης τοπικής αυτονομίας.

Η εντατικοποίηση της αρχαιολογικής έρευνας στον νομό Καστοριάς

κατά τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να δίνει σημαντικά ιστορικά και

τυπογραφικά στοιχεία για την περιοχή της αρχαίας Ορεστίδας.

Ένα από τα σημαντικότερα έργα τέχνης της Μακεδονίας

Στην Πεντάβρυσο, το καλοκαίρι του 1999, ήρθε στο φως γλυπτό, από

τα σημαντικότερα που έχουν βρεθεί στον Ν. Καστοριάς. Πρόκειται για το

αρχαιότερο

επιτύμ-βιο

ανάγλυφο της

Άνω Μακεδονίας

και ένα από τα

καλύτερα κλασικά

έργα που έχουν

ποτέ ανακαλυφθεί

σ’ ολόκληρη τη

Μακεδονική επικρά-

τεια. Το κομμάτι

αυτό του επιτάφιου

μνημείου διασώζει το γαλήνιο και θλιμμένο πρόσωπο μιας γυναίκας η οποία

έζησε και πέθανε εδώ πριν από 24 αιώνες (μια γενιά πριν από τον Φίλιππο

τον Β’). Τότε η Ορεστίδα ήταν ένα ανεξάρτητο βασίλειο που είδη μετείχε

ενεργά στα πολιτικά πράγματα της υπόλοιπης Ελλάδας.


Εικόνα 17: Το άνω μέρος επιτύμβιου ανάγλυφου που βρέθηκε το 1998 ΝΑ της Πενταβρύσου. Χρονολογείται περί το 400π.Χ.


Όμως αυτό το έργο της τέχνης αποδεικνύει ότι η Ορεστίδα ήταν

ενεργός μέτοχος στον πολιτισμό και την αισθητική της κεντρικής Ελλάδας,

αφού η τεχνοτροπία του το συνδέει με την Βοιωτία και την Αττική στην μετά

Παρθενώνα εποχή (400π.Χ.)

Η παρουσία ενός τόσο εξαιρετικού έργου τέχνης εδώ, καθώς και οι

πρόσφατες ανακαλύψεις περισσότερων κλασικών αρχαιοτήτων στην γύρω

περιοχή (επιτάφιες επιγραφές, περικεφαλαία, αρχαίο εργαστήριο κεραμικής)

οδηγούν με βεβαιότητα στο συμπέρασμα ότι έχουμε να κάνουμε με ένα

μοναδικό αρχαίο αστικό κέντρο και ότι η ιστορία της περιοχής πρέπει να

ξαναγραφτεί.

Επίσης η περιοχή του

Αγ. Σπυρίδωνα Πενταβρύσου

είναι κατάσπαρτη με

αρχαιότητες ρωμαϊκών και

παλαιοχριστιανικών χρόνων.

Ως σήμερα έχουν παραδοθεί:

μία ενεπίγραφη

επιτύμβια στήλη και

αρχιτεκτονικά μέλη

παλαιοχριστιανικού

ναού, από σημείο πολύ

κοντά στο εκκλησάκι του Αγ.

Σπυρίδωνα.

Επίσης στα πρώτα

Χριστιανικά χρόνια στον Αγ.

Σπυρίδωνα υπήρχαν πολλές

κολόνες, κάποιες απ’ τις

οποίες μαζεύτηκαν και σώθηκαν, και με την βοήθεια του πολιτιστικού

συλλόγου Πενταβρύσου .

Στην περιοχή του Αγ. Σπυρίδωνα Πενταβρύσου μετά από επιφανειακή

έρευνα εντοπίστηκε θέση με διάσπαρτη ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική


Εικόνα 18: Μια αναγνωρισμένη αρχαιολογική περιοχή είναι αυτή του παραποτάμιου δάσους του Αλιάκμονα,

εκεί που βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Σπυρίδωνα. Στην τοποθεσία έχουν ανακαλυφθεί ένα Ελληνο-

ρωμαϊκό ιερό με κατοπινή πρωτοχριστιανική χρήση.


κεραμική 400μ. νότια του νεκροταφείου, όπου πρέπει να βρίσκεται ο

σύγχρονος με το νεκροταφείο οικισμός.

Εικόνα 19: Αρχαιολογικός χώρος του Αγίου Σπυρίδωνα. Ευρήματα Ρωμαϊκών χρόνων του 3-4ου αιώνα μ.Χ.

Η επέκταση της ανασκαφής γύρω από τον τάφο αποκάλυψε ότι εδώ είχαμε να

κάνουμε μ’ ένα οργανωμένο νεκροταφείο, η έκταση του οποίου, κατά τις

αναφορές των αγροτών, πρέπει να ξεπερνά τα 10 στρέμματα.

Εικόνα 20: Τάφοι από το Ρωμαϊκό νεκροταφείο



Σε μια έκταση 20Χ30μ. γύρω από τον πρώτο τάφο εντοπίστηκαν και

ανασκάφηκαν δύο ακόμη καμαροσκεπείς τάφοι με είσοδο ανατολικά και

τέσσερις καλυβίτες, φτωχά κτερισμένοι, με τον ίδιο προσανατολισμό.

Εικόνα 21: Ρωμαϊκός κεραμοσκεπής τάφος στη θέση Αγ.Σπυρίδωνα Πενταβρύσου



Στην περιοχή του Αγίου Νικολάου

βρέθηκε επίσης μια Ρωμαϊκή προτομή, η οποία

παραδόθηκε από το φώτη Φωτιάδη το 1970.

Το 2002 βρέθηκε στο υδραγωγείο Πενταβρύσου μια μαρμάρινη

Σφίγγα με σώμα λιονταριού, φτερά αετού και κεφάλι γυναίκας.

Αυτή η Σφίγγα είναι εντελώς ακρωτηριασμένη γιατί ταλαιπωρήθηκε

πάρα πολύ από ισοπεδώσεις. Είναι η μοναδική Σφίγγα που έχει βρεθεί από

ολόκληρη την Μακεδονία και την Θράκη. Είναι τύπος μνημείου που

βρέθηκε πάνω σε τάφους της νεότερης Ελλάδας

Στον ίδιο χώρο βρέθηκαν

επίσης τρεις τάφοι του 5ου αιώνα

π.Χ.


Εικόνα 22: Ρωμαϊκή προτομή

Εικόνα 23: Φωτογραφία τάφου από την περιοχή του

υδραγωγείου


Στις 30 Σεπτεμβρίου 2003 βρέθηκε

στο Νέο Υδραγωγείο, επιτύμβια

στήλη, 5ος αιώνας , από ενέργειες του

αρχαιολόγου Χ. Τσούγγαρη, του

πολιτιστικού συλλόγου καθώς επίσης

και με τη συμπαράσταση του Δήμου.

Πάνω στη στήλη υπάρχει η επιγραφή,

δωρικής γραφής, «Μαχάτας

Λικκύρου» δηλαδή μαχητής του

Λικκύρου (Λικκύρος ήταν ίσως το

όνομα του μαχητή ή το μέρος από το

οποίο καταγόταν).

Στις κοντινότερες περιοχές της Πενταβρύσου έχουν βρεθεί επίσης πολύτιμα

αρχαία. Μερικές από τις κοντινότερες περιοχές είναι οι εξής:

Α)Το Νεστόριο στο οποίο έχει βρεθεί μια: μεγάλη ασβεστολιθική

ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη. Χρονολογείται στο 2ο αιώνα μ.Χ

Επίσης βρέθηκε μια μαρμάρινη παραλληλεπίπεδη επιτύμβια στήλη με

αέτωμα, στο μέσο του οποίου υπήρχαν τρεις ανάγλυφοι ρόδακες. Βρέθηκε

στον Αρχάγγελο Αγίας Άννης Νεστορίου. Χρονολογείται στο β’ μισό του 2ου

αιώνα μ.Χ.

Και τέλος το δεξιό τμήμα λίθινης επιτύμβιας στήλης θραυσμένο ελαφρά

πάνω και κάτω. Διάστ: 0,65-0,03. Χρονολογείται στο 2ο -3ο αιώνα.


Επιτύμβια στήλη


Β) Στην Αυγή βρέθηκε: Μία

περικεφαλαία. Είναι ίσως

από τα χρόνια των Περσικών

πολέμων ή από τα μέσα του

5ου αιώνα π.Χ. Βρέθηκε

τσαλαπατημένη από μια

μπουλντόζα όταν ανοιγόταν ο

δρόμος Αυγή- Χιλιόδεντρο.

Αυτό μας δείχνει ότι σε εκείνο

το σημείο βρισκόταν ο τάφος

ενός πολεμιστή.

Γ)Και στην Τσάκωνη: Στη

Τσάκωνη έχει βρεθεί στο ξωκκλήσι

του Αγίου Αθανασίου ένα άγαλμα

της Θεάς Άρτεμης. Από αυτό το

άγαλμα έχει απομείνει μόνο η

πλάτη, ενώ το μπροστινό μέρος έχει

καταστραφεί. Έχει παραδοθεί απ

τον κύριο Κασαπίδη Αθανάσιο.

Στην Τσάκωνη βρέθηκε επίσης

ανάγλυφο των Ρωμαϊκών χρόνων

αφιερωμένο στη θεά Άρτεμη, το οποίο

εικονίζει τη θεά με σκυλί να κυνηγάει

ελάφι.


Εικόνα 24: Η περικεφαλαία που βρέθηκε στην Αυγή και χρονολογείται στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.


Στη συνέχεια παρατίθενται κάποια άρθρα εφημερίδων τα οποία

αναφέρονται στα αρχαία ευρήματα στην Πεντάβρυσο.



ΦΥΣΙΚΌ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ

Το κλίμα

Η Πεντάβρυσος βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων. Το κλίμα της

Πενταβρύσου είναι ηπειρωτικό, με χαμηλές θερμοκρασίες. Κύριο γνώρισμα

του είναι οι ψυχροί χειμώνες που έχουν μεγάλη διάρκεια. Η θερμοκρασία το

χειμώνα κυμαίνεται από 10οC μέχρι -15οC.

Το καλοκαίρι η θερμοκρασία κυμαίνεται από 25οC μέχρι 35οC.

Επειδή το χωριό είναι χτισμένο σ’ ένα μικρό οροπέδιο γι’ αυτό έχουμε

και αυτές τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας σε αντίθεση με την πρωτεύουσα

του νομού, την Καστοριά. Η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην Πεντάβρυσο

και την Καστοριά είναι γύρω στους 4 με 5 βαθμούς διαφορά.

Εικόνα 25: Το χιόνι είναι συχνό φαινόμενο στην Πεντάβρυσο. Στη φωτογραφία οι Σαρβανίδης Παναγιώτης, Σαρβανίδης Σάββας και Σταυρόπουλος Παναγιώτης (1996)



Πανίδα και χλωρίδα

Οι περιοχές Πενταβρύσου, Τσάκωνης, που συνδέονται άμεσα, είναι

πλούσιες σε χλωρίδα και πανίδα. Αυτό οφείλεται στο μεγάλο υψόμετρο και

κατ’ επέκταση στις κλιματολογικές συνθήκες καθώς επίσης και στην ύπαρξη

του ποταμού Αλιάκμονα που χάρη στα πολλά νερά υπάρχει πλούσια

βλάστηση.

Στην

περιοχή συναντά κανείς δένδρα όπως: οξιές, κέδρα, ιτιές, ακακίες, πεύκα,

λεύκες, πλατάνια, ρείκια, βελανιδιές, έλατα και καστανιές.

Ακακία (robinia pseudoacacia) Ασημοϊτιά (salix alba)Έλατο (abies cephalonica)

Καστανιά (castanea sativa) Πλάτανος (platanus Κέδρος (juniperus communis)


Εικόνα 26: Αλιάκμονας - άποψη από το Μύλο


orientalis)

Καλλιεργούνται επίσης συκιές, μηλιές, αμυγδαλιές κ.α. Πλούσια είναι και η

χαμηλότερη βλάστηση όπως βατσινιές, βατομουριές, μανιτάρια, τσάι του

βουνού, χαμομήλι κ.τ.λ. Την άνοιξη ο κάμπος πλημμυρίζει από κάθε λογής

λουλούδια και φυτά.

Mολόχα (malva sylvestris)

Βατσινιά (rubus ulmifolius)

Τσουκνίδα (urtica dioica)

Πικροράδικο (Chichorium

intibus)

Παπαρούνα (papaver

rhoeas)Γαϊδουράγκαθο (onopordum

illyricum)

Στις περιοχές αυτές ευδοκιμούν σιτάρι, φασόλια και καλαμπόκια.

Την περιοχή κατακλύζουν πολλά πουλιά: το χειμώνα συναντάμε

κοτσύφια, σπουργίτια, τσίχλες, μαυροπούλια, φάσες, φασσοπερίστερα,

δεκαοκτούρες (άγρια περιστέρια), κορυδαλλοί, τσιτσιλιάγγοι, καρδερίνες,

σίντσες.



Σπουργίτι (passer domesticus) Κότσυφας (turdus merula) Φάσσα (columba palumbus)

Το καλοκαίρι ορτύκια, χελιδόνια, αηδόνια, τρυγώνια, τρυποκάρυδοι,

καρδερίνες, σπουργίτια, αγριοπερίστερα, γεράκια, αετοί, κουκουβάγιες,

νυχτερίδες.

Καρδερίνα(carduelis carduelis) Κουκουβάγια (athene noctua) Γεράκι (buteo buteo)

Συναντάμε επίσης ζώα όπως: λύκοι, αλεπούδες, αρκούδες, κουνάβια,

ασβός, νυφίτσες, λαγούς, σκίουρους, φίδια, βατράχια, χελώνες και

σκαντζόχοιρους.

Σκίουρος

(sciurus vulgaris)

Xελώνα (testudo hermanni) Λαγός (lepus europeus)

Μερικά από αυτά τα ζώα κατεβαίνουν από τα βουνά για να βρουν

τροφή και αυτό έχει ως συνέπεια να καταστρέφονται μεγάλες καλλιεργήσιμες

εκτάσεις.



Φυσικές ομορφιές

Εικόνα 27: Η Τσέμνα

Εικόνα 28: Ποταμός Αλιάκμονας - Γέφυρα Πενταβρύσου



ΟΟΙΙ ΑΣΧΟΛΊΕΣΑΣΧΟΛΊΕΣ ΤΩΝΤΩΝ ΚΑΤΟΊΚΩΝΚΑΤΟΊΚΩΝ

Γεωργία

Όπως στην «πατρίδα» οι

κύριες ασχολίες των κατοίκων της

Πενταβρύσου ήταν η γεωργία και η

κτηνοτροφία. Έτσι και στην καινούργια

πατρίδα οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν

μ’ αυτά. Το ξεκίνημα τους ήταν

δύσκολο και με πρωτόγονα μέσα.

Πάλεψαν με τη γη, άντρες, γυναίκες

και παιδιά και με τις καιρικές συνθήκες

(χαλάζι, ανομβρία ) ώσπου

«ημέρωσαν» τη γη, την έκαναν

προσοδοφόρα, βελτίωσαν το βιοτικό

τους επίπεδο και αύξησαν το

εισόδημα τους. Δεν δούλεψαν μόνο

στη δική τους γη, αλλά στις γειτονικές

περιοχές (καταχάς).

Άνθρωποι εργατικοί και

προοδευτικοί χρησιμοποίησαν κάθε

καινούργιο μέσο που τους βοήθησε στην

καλλιέργεια της γης. Έτσι από το δρεπάνι

και το αλώνι έφτασαν στην πατόζα και την

κομπίνα. Από το βοιδοκίνητο αλέτρι στο

όργωμα με τρακτέρ και τη συλλογή του

βαμβακιού με το χέρι στη

βαμβακοσυλλεκτική μηχανή.


Εικόνα 29: Το σιτάρι πάει με το γαϊδουράκι στα αλώνια. Μεταφορείς ο Κώστας

Δανιηλίδης και ο Δημήτρης Ελευθεριάδης

Εικόνα 30: Μπαίνοντας στο χωριό στην αριστερή πλευρά του δρόμου

υπάρχουν σιταποθήκες για τη φύλαξη των σιτηρών


Σήμερα η γεωργία είναι η κύρια ασχολία των κατοίκων με

σημαντικότερες καλλιέργειες το σιτάρι, το καλαμπόκι, τα φασόλια και τελευταία

τα αμπέλια, τα σπαράγγια και τα οπωροφόρα δένδρα που δίνουν ένα

ικανοποιητικό εισόδημα στους κατοίκους.

Σήμερα, χάρη στην τεχνολογία η

ζωή των γεωργών έγινε πιο εύκολη

και κατ’ επέκταση πιο ξεκούραστη.

Μηχανήματα όπως: τρακτέρ,

χορτοκοπτικό, σβάρνα,

καλλιεργητής, σπαρτική, ραντιστική,

λιπασματοδιανομέας, θεριστική, χορτοδετική πρέσα και άλλα, έχουν

αντικαταστήσει τα ανθρώπινα χέρια. Συχνά όμως η σοδειά τους και οι κόποι

τους εξαρτώνται από τα καιρικά φαινόμενα.

Κτηνοτροφία

Η κτηνοτροφία ξεκίνησε στο χωριό δειλά δειλά. Γρήγορα όμως

σχηματίστηκαν τα πρώτα μεγάλα κοπάδια (ίσως και 400 πρόβατα το κοπάδι)

και οι πρώτες πλούσιες σε κτηνοτροφία οικογένειες.

Σήμερα σε αντίθεση με τη

γεωργία, η κτηνοτροφία παρακμάζει, έκτος από 2-3 οικογένειες που

παράλληλα με τη γεωργία, ασχολούνται μ’αυτήν.


Χτες Σήμερα


Γουνοποιία

Άλλη μια σημαντική απασχόληση των κατοίκων της Πενταβρύσου είναι

η γουνοποιία η οποία στα παλιότερα χρόνια παρουσίαζε μεγάλη ακμή, ενώ

σήμερα βρίσκεται σε ύφεση. Από την επεξεργασία των δερμάτων

κατασκεύαζαν είδη ρουχισμού όπως παλτά, ζακέτες και γιακάδες. Ακόμη, με

τα δέρματα κατασκεύαζαν παντόφλες, πορτοφόλια, τσάντες και διάφορα άλλα

αξεσουάρ.

Η γούνα

Η γούνα φτιάχνεται από όλα τα γουνοφόρα

ζώα που υπάρχουν (κουνέλι, κουνάβι, αλεπού,

βιζόν, ρακούν) Σε πολλές χώρες του κόσμου

υπάρχουν εκτροφεία τέτοιων ζώων για την

παραγωγή γούνας. Τέτοια υπάρχουν και στο

νομό Καστοριάς ο οποίος είναι ο κατ’ εξοχήν

νομός της γούνας. Επίσης το εμπόριο, είτε

δερμάτων είτε έτοιμων γουνών, γίνεται από όλες

τις χώρες προς Καστοριά αλλά και από την Καστοριά προς αυτές. Η γούνα

φοριόταν ακόμα και από τα πρωτόγονα χρόνια από εκατομμύρια ανθρώπους.

Η επεξεργασία της έχει κάποιες ειδικές τροποποιήσεις. Αρχικά η ενδυμασία

της γούνας γινόταν χωρίς επεξεργασία. Σήμερα με τα φάρμακα και με τα

κατάλληλα μηχανήματα, γίνεται η κατάλληλη επεξεργασία για να

αποφεύγονται οι μυρωδιές.

Η Επεξεργασία της

γούνας

Α) Αφού αγοραστούν τα

δέρματα των ζώων, ο γουνοποιός τα

βάζει σε ειδικά σανίδια (σταματούρες)

για να τεντωθούν.


Εικόνα 31: Ο κύριος Λαζαρίδης Δαμιανός εν ώρα εργασίας


B) Απλώνονται πάλι σε σανίδια (τεζάκια) για να γίνει ο κατάλληλος

χρωματισμός.

Γ) Στην συνέχεια αφαιρούνται με ξυράφι μέρη τους, και μένει το κυρίως

δέρμα που είναι πάντα το καλύτερο μέρος για γούνα.

Δ) Το κύριο δέρμα κόβεται με μηχανή ή με το χέρι σε μικρές λωρίδες 4-

5 mm για να δοθεί το ανάλογο σχέδιο. Τα δε υπόλοιπα (τα μέρη από το

κεφάλι, από τα πόδια και από την ουρά) κι αυτά με την σειρά τους κόβονται

και χρωματίζονται.

Ε) Μετέπειτα τα παίρνει ο μηχανικός (ράφτης) ο οποίος τα ράβει με τις

κατάλληλες μηχανές.

ΣΤ) Αφού ραφτούν σύμφωνα με το μοντέλο ή απλά (μπότα) ξανά

τεντώνονται και αφού ξεραθούν, βάζουμε τα ανάλογα μοντέλα με ξυράφι και

πηγαίνουν πάλι στον μηχανικό για το μοντάρισμα.

Ζ) Στην συνέχεια αφού τελειώσει αυτή η διαδικασία πηγαίνει για

φοδράρισμα στην φοδραρίστρια η οποία συνήθως είναι γυναίκα. Αφού

τελειώσουν όλα αυτά γίνεται κάποιος «έλεγχος» και στην συνέχεια πηγαίνουν

στο καθαριστήριο.

Η) Στο καθαριστήριο, αναλαμβάνουν κάποιοι οι οποίοι αφαιρούν τις

κλωστές από το εξωτερικό μέρος της γούνας και με τα κατάλληλα μηχανήματα

δημιουργούν γυαλάδα στην τρίχα. Έτσι μετά από όλες αυτές τις

διαδικασίες έχουμε την γούνα έτοιμη στο εμπόριο.



Διασκέδαση

Μετά από μια μέρα σκληρής δουλειάς χρειάζεται και λίγη διασκέδαση.

Εικόνα 32: Σαρβανίδης Οδυσσέας, Ελευθεριάδης Δημήτρης,

Παπαδόπουλος Νίκος και Κωστίδης Κώστας (1952)

Εικόνα 33: Οι Κλαζίδης Νίκος, Σαρβανίδης Οδυσσέας, Γεωργιάδης ιώργος διασκεδάζουν (1963)

Εικόνα 34: Διασκέδαση και ψυχαγωγία τον παλιό καλό καιρό.

Γεωργιάδης Σάββας, Τοπαλίδης Ιωάννης



Εικόνα 35: Χαραλαμπίδης Εξάκουστος, Γεωργιάδης Λεωνίδας - πρόεδρος κοινότητας,

Πέτρος Δεληπορανίδης - ο λυράρης της εποχής εκείνης

Εικόνα 36: Μια παρέα μαζί με τον πρόεδρο της κοινότητας Ιωάννη Μουρατίδη

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ

ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟΥ «Ο ΠΟΝΤΟΣ»ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟΥ «Ο ΠΟΝΤΟΣ»

Ένας από τους πιο δραστήριους συλλόγους με πολύμορφη και

πολυσήμαντη προσφορά στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής είναι ο

Πολιτιστικός Σύλλογος Πενταβρύσου, «ο Πόντος.» Δημιούργημα του

ανήσυχου πνεύματος ανθρώπων που εκπροσωπούν την τρίτη γενιά των

προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Πεντάβρυσο, ο Σύλλογος ιδρύθηκε το

1979 με σκοπό να αναδείξει τα ήθη και έθιμα της περιοχής και να μεταδώσει

τις παραδόσεις και τις ιστορικές μνήμες στις νεώτερες γενιές.



Εκφράζοντας το ανθρωπιστικό πνεύμα των μελών του και την

αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο, ο Σύλλογος δημιούργησε το 1982 το

πρώτο σ’ολόκληρο το νομό, τμήμα Αιμοδοσίας με δική του Τράπεζα αίματος

στο Νοσοκομείο.

Συγχρόνως ίδρυσε χορευτικό ποντιακό συγκρότημα και φιλαρμονική

μπάντα με αξιόλογες παρουσίες σε διάφορες εκδηλώσεις εντός και εκτός

νομού.

Ο Σύλλογος συμμετέχει ως οργανωτής ή συνδιοργανωτής σε διάφορες

εορταστικές εκδηλώσεις, όπως της Πρωτοχρονιάς, της Απόκριας, του Πάσχα,

της Πρωτομαγιάς, με κορυφαία αυτή του Δεκαπενταύγουστου, όπου

παρουσιάζει ένα τριήμερο γεμάτο από πολιτιστικές και καλλιτεχνικές

εκδηλώσεις με τη συμμετοχή αναγνωρισμένων συγκροτημάτων της Βορείου

Ελλάδος που πλουτίζουν το πρόγραμμα.

Στα είκοσι και πλέον χρόνια της δημιουργικής του παρουσίας, ο

Σύλλογος διοργάνωσε πάρα πολλές διαλέξεις και ομιλίες με ιστορικό και

πολιτισμικό περιεχόμενο, όπου φωτισμένοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι

παρουσίασαν στον κόσμο άγνωστες πτυχές της ιστορικής κληρονομιάς τους

και αξιοθαύμαστα επιτεύγματα των προγόνων τους. Κορυφαία στιγμή του

Πολιτιστικού Συλλόγου που χαράχθηκε ανεξίτηλα στις ιστορικές του σελίδες,

αποτελεί η συμμετοχή του στην ανακάλυψη και ανάδειξη των αρχαιολογικών

ευρημάτων της περιοχής Πενταβρύσου.

Οι εθελοντικές ανασκαφές που διοργάνωσε ο Σύλλογος

καρποφόρησαν με την σπουδαία ανακάλυψη της Σφίγγας που χρονολογείται

από τον 5ο π.χ. αιώνα, αδιάψευστη μαρτυρία ότι ένας πολιτισμός εφάμιλλος

άλλων πόλεων της νοτιότερης Ελλάδας. Ανακαλύφθηκαν επίσης ένας

κιονόκρανο και άλλα σπουδαία ευρήματα που πιστοποιούν ενδεχομένως την

ύπαρξη ερειπίων μιας σπουδαίας αρχαίας πολιτείας που θα μπορούσε να

είναι το λίκνο του αρχαίου Μακεδονικού πολιτισμού, μ’ότι αυτό συνεπάγεται

για την ιστορία της περιοχής.

¨Αρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καστοριανή Εστία



ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΕΣ

Οι Πενταβρυσιώτες δραστηριοποιήθηκαν και σε άλλους τομείς όπως

τον αθλητισμό, το χορό ,τη μουσική, τη ζωγραφική, το σκάκι.

Δημιούργησαν:

Την δική τους ποδοσφαιρική ομάδα η οποία ιδρύθηκε

το 1969 από τον Κ. Κωνσταντίνο Λιαχόπουλο, Παπαδόπουλο Σταύρο και

Τσανασίδη Γεώργιο.Ήταν από τις πρώτες ομάδες που ιδρύθηκε στο νομό και

τα πρώτα χρόνια έπαιζαν στην Ε.Π.Σ. Κοζάνης Σήμερα διατηρείται στην Α΄

ερασιτεχνική κατηγόρια, αριθμεί 30 παίκτες, και προπονητής είναι ο

Βοϊβοτιδης Χαράλαμπος.


Εικόνα 37: Πορεία της ποδοσφαιρικής ομάδας Πενταβρύσου.

1972, 1979 (επάνω), 2000 (αριστερά) και 2002 (κάτω).


Τη δική τους μπάντα (πρωτοπόροι και στον τομέα αυτό) η οποία

ιδρύθηκε το 1988-89 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο, πρόεδρος του οποίου

ήταν ο κος Ψωμιάδης Λευτέρης σε συνεργασία με τον τότε πρόεδρο της

κοινότητας κο Αντωνιάδη Ιωάννη. Σήμερα η μπάντα αποτελείται από 16 νέα

παιδιά ηλικίας 16 εώς 19 ετών . Για πολλά χρόνια δάσκαλος ήταν ο κ.

Σαχσανίδης Παναγιώτης ενώ σήμερα διδάσκει ο κ. Μπιρσίμης Ευριπίδης.

Η μπάντα συμμετέχει σε όλες τις εθνικές επετείους τόσο του χωριού

όσο και του δήμου, καθώς επίσης και στην Ακολουθία του επιταφίου την

Μεγάλη Παρασκευή.

Η μπάντα αποτελείται εξ’ ολοκλήρου από παιδία του Δημοτικού

διαμερίσματος Πενταβρύσου και χρηματοδοτείται από τον δήμο Αγίας

Τριάδος.

Από το 2001 λειτουργεί τμήμα ζωγραφικής για παιδιά

και ενήλικες στο οποίο διδάσκει ο δάσκαλος ζωγραφικής Ρήμος

Κωνσταντίνος. Τα έργα τους εκτέθηκαν στο Πνευματικό Κέντρο του χωριού

στα πλαίσια των πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δεκαπενταύγουστου. Έργο

τους επίσης είναι και το εικαστικό σκηνικό, σχετικά με τις εκδηλώσεις για την

Ολυμπιακή Παιδεία και Εκεχειρία, στο Γυμναστήριο «Κάχι Καχιασβίλι» .


Εικόνα 38: Η μπάντα της φιλαρμονικής Πενταβρύσου


Επίσης η Πεντάβρυσος διαθέτει το δικό της χορευτικό

συγκρότημα το οποίο ιδρύθηκε το 1979 από τον τότε πρόεδρο του

Πολιτιστικού Συλλόγου κ.

Λαζαρίδη Αδάμ και είναι

υπό την πλήρη στήριξη

του συλλόγου.

Συμμετέχει σε όλες τις

εκδηλώσεις του

συλλόγου όπως την

κορυφαία εκδήλωση με

αφορμή τον εορτασμό

του Δεκαπενταύγουστου

και τον ετήσιο χορό του

συλλόγου καθώς

επίσης ,ύστερα από πρόσκλη-ση, σε εκδηλώσεις άλλων συλλόγων στα

πλαίσια της διαλογικής συνεργα-σίας του συλλόγου εντός και εκτός νομού.

Το χορευτικό συγκρότημα αποτελείται από 3 τμήματα: το παιδικό με 15

παιδιά ηλικίας 5 έως 12 ετών, το εφηβικό με 9 παιδιά ηλικίας 12 έως 15 και το

μετεφηβικό με 12 παιδιά ηλικίας 15 έως 17.

Τα τμήματα διδάσκει σήμερα ο κ.Αμαραντιδης Ευστάθιος.

Παλαιότερα είχαν και τη δική τους ομάδα μπάσκετ η οποία

ιδρύθηκε το 1987. Ήταν το μόνο χωριό στο Νομό που είχε ομάδα στη Β΄

Κατηγορία Βορειοδυτικής Μακεδονίας.

Οι ιδρυτές της ομάδας ήταν ο

Φωτιάδης Χαράλαμπος, Τοπαλιδης

Χαράλαμπος και Λιαχόπουλος

Κωνσταντίνος.

Η ομάδα δυστυχώς

διαλύθηκε οκτώ χρόνια αργότερα

λόγω διοικητικών και οικονομικών

προβλημάτων.


Εικόνα 39: 1999. Το χορευτικό συγκρότημα του Πολιτιστικού Συλλόγου

Εικόνα 40: Η ομάδα μπάσκετ


ΕΘΙΜΑΕΘΙΜΑ

Τα στοιχεία που παραθέτουμε, μπορέσαμε να τα συγκεντρώσουμε,

ρωτώντας απλούς και καθημερινούς ανθρώπους, που έχουν στην ψυχή τους

βαθιά ριζωμένη και ζωντανή την παράδοση.

Πραγματικά, εντυπωσιαστήκαμε και ξαφνιαστήκαμε από τον πλούτο

των στοιχείων που συναντήσαμε, κατά την διαδικασία αυτής της απλής

έρευνας, στο οικείο περιβάλλον. Διαπιστώσαμε, πως οι άνθρωποι αυτοί είναι

τόσο πολύ «μορφωμένοι» όσο αφορά αυτό το μεγάλο θέμα της παράδοσης.

Αποφασίσαμε λοιπόν, να καταγράψουμε τα στοιχεία που συλλέξαμε ώστε να

λάβουν γνώση και οι νεώτεροι.

Όπως ήδη έχουμε αναφέρει και σε άλλη ενότητα, οι Πενταβρυσιώτες

κατάγονται, ως επί το πλείστον, από τον Πόντο. Είναι ένας λαός ξεριζωμένος,

που όμως μπόρεσε να κρατηθεί και να διαπρέψει στο πέρασμα των αιώνων,

διατηρώντας την παράδοση και την ιστορία του.

Ζητήσαμε, από αρκετούς κατοίκους της Πενταβρύσου, να θυμηθούν «

παλιά» έθιμα, αρκετά από τα οποία αναβιώνουν μέχρι και σήμερα.



Ο ΧΟΡΟΣ

Ο χορός αποτελεί για τους Πόντιους έναν από τους σημαντικότερους

τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας. Συνδυασμένος με το τραγούδι, δίνει το

παρόν σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, πανηγύρια, γάμους, βαφτίσια,

εορταστικές ονομασίες. Ακόμα και η επίσκεψη το βράδυ σε κάποιο φιλικό

σπίτι, « νυχτέρι» όπως το ονομάζουν οι πόντιοι, μπορεί να καταλήξει σε

γλέντι. Ο χώρος που διεξάγονται αυτές οι εκδηλώσεις μπορεί να είναι η

πλατεία, το καφενείο, το σπίτι ανάλογα με την περίσταση. Το χορό και το

τραγούδι συνοδεύει σχεδόν

πάντα ένας « κεμεντετζής»

( λυράρης).

Οι ποντιακοί χοροί

έχουν ένα βασικό γνώρισμα

που συνδέεται άμεσα με τις

παραδόσεις του ποντιακού

λαού. Το στοιχείο αυτό είναι η

αρχαιοπρέπεια. Από τις

μαρτυρίες που έχουμε,

εξάγουμε το συμπέρασμα πως οι χοροί που χορεύονταν στο παρελθόν ήταν

δίπατ, τικ, τριγώνα, σέρα, κοτσαγκέλ (χορός γάμου), κότσαρι, λάχανα,

ενώ δεν γίνεται καμία αναφορά για τους χορούς λετσίνα, σερενίτσα, σαρίκους.

Έχουν εντοπιστεί ορισμένες διαφορές ως προς τον τρόπο εκτέλεσης των

χορών που χορεύονταν στο παρελθόν και που συνεχίζουν να χορεύονται και

σήμερα. Στο τικ ή λαγκεντόν για τους παλιούς Πόντιους έχουμε

διαφορά στην τεχνική των βημάτων: προβάλλεται στο κέντρο του κύκλου το

δεξί πόδι αντί του αριστερού. Στην τριγώνα, αντί για δύο βήματα προς τα

αριστερά και δυο επιτόπου, γίνονται τρία προς τα αριστερά και τρία επιτόπου.

Η σέρα και το πίτσακ είναι καθαρά πολεμικοί χοροί. Χορεύονται μόνο από

άνδρες και αποτελούν αναπαράσταση μάχης. Οι χοροί που χορεύονται

περισσότερο είναι το τικ και το διπάτ και συμμετέχουν όλοι, μικροί, μεγάλοι. «



Παλαιότερα, όταν κάποιος ήθελε να μπει στο χορό,» μας αφηγείται η Κα

Πασχαλίδου Σοφία η οποία γεννήθηκε στην Αικατερινοντάρ της Ρωσίας και

ήρθε στην Πεντάβρυσο το ’40 « πιανόταν συνήθως από συγγενικό του

πρόσωπο, εκτός κι αν ενδιαφερόταν αισθηματικά για κάποιο άλλο άτομο που

συμμετείχε στο χορό. Στην περίπτωση αυτή ζητούσε από συγγενικό του

πρόσωπο, μεγαλύτερης ηλικίας, να πιαστεί από το συγκεκριμένο άτομο και

μετά πιανόταν κι ο ενδιαφερόμενος δίπλα του. Σε κάποια στιγμή του χορού,

αποχωρούσε το συγγενικό πρόσωπο και έτσι έμεναν πιασμένοι οι δύο νέοι.»

Οι χορευτές, άνδρες και γυναίκες, επιδίδονταν σε ιδιαίτερα δύσκολες φιγούρες

και «τσαλίμια» (τεχνάσματα) για να εντυπωσιάσουν. Αποτελούσε λοιπόν, ο

χορός έναν κατεξοχήν τρόπο επικοινωνίας για τους ερωτευμένους.

Οι παρακάτω στίχοι χορεύονται κυρίως στον χορό τικ:

Εσέν καίμεν πε χωρίσεν

ψωμίν να μην χορτάζνεν (δις)

καθ βραδόν στο σπίτνατουν

λείψανον να μονάζνεν

Εσεν και’ μεν τριγώνα μου

σ’ έναν οντάν να βάλνε

να’ χάνταν τ΄ανοιγάρια τουν

εμάς ν΄ενεσπάλνε

Αν αποθάνω θάψτε με

σ’έναν ψηλό ρασόπον (δις )

την εβδομάδαν δεύτερο

πήστε πανηγυρόπον (δις )

Έρχομαι μάναμ έρχομαι

έρχομαι μη κομπόντσεμεν

τα στράτασιμ πολλά μακρά

του κάκου μη σκοτόντζμεν



Εσύ το κομενόχρονο

και το καταραμένο

κρύο νερό γιατί πίνες

στο κάρδομ το καμμένο

Τραγουδώ μάναμ τραγουδώ

τραγουδώ μερακλία

σο κάρδοπομ εφύτρωσαν

δενδρά με τα κλαδία

Αέτσ πως εν καλόν εν

το πρώσοπος αλών εν

εφυλέσα το μάγουλος

ας έμον τρυφερον εν

Να αλί που αποχωρίεται

κι΄απηδαβέν ρακάνια

καλίον να φουρκίοτον

σα θόλα τα ποτάμα

Τα στράτας ντ’ επερπάτησα

πολλά τσαμουρωμένα

τα κόρτσοπα π’ εγάπησα

ειν ουλ’σουμαδεμένα

Χολομάνα –χολομάνα

τεμόν εν η πατρίδα

ας έρθα σιν Ελλάδα

καλόν ημέρα κι’ ειδα

Εγώ είμαι εκείνο το πουλί

το παραπονεμένο

θα χτίζω τη φωλίτσα μου

σε δένδρο μαραμένο



απαδά ουσ τεσσέτερα

πολλά μακρά πα κεν

μήλο να σύρω έρχεται

κυδών παράδα βεν

Εσύ το κομενόχρονον

θα τρως τα δύο ματα΄σ

άμον το είδες εμέν

επέρες τα μουράτια’ς

Εγώ παπάς κι γίνουμε

σο ιερόν κε μπαίνω

πάω να ψάλω και πορώ

σασεύω και απομένω

Εμέν μάνα κ’ εγένεσεν

εμέν κύρης κ’ επήκεν

εμέν κορώνα ξέρανε

στα ποτάμια και εφήκεν

θα τραγουδώ και κε πορώ

θα κλαίω δάκρυα και’χω

ανάθεμα σε νε πουτσήν

και συ ντάγνεσα είσαι

αφήν’τσ εμέν το παληκάρ

και μοναχέσα κοίσαι

Τεμόν η καρδιά γεραλίν

αν κλαίω θα ματούτε

άφου τη λάμπας το γυαλί

απάν να κρους τσακούτε



Αρνόπομ έλα με τεμέν

εγώ την ψυσ κι πέρω

ντο πολλά αγαπόσεν εγώ

εσύ ντε φτας κι ξέρω

Είκοσι νομάτ λιγοθυμούν

σαράντα ψόπα βγαίνε

πουλίμ τα μάτα σας μαύρα εν

όθεν τερούν κονεύ νε

Τριγώναμ εροθύμεσα

τα μάτα σ ν’ελέπω

τα μάτα μόνο γιοκ ήπα

όλο το ποι ν’ ελέπω

Νάλί εκείνο π’ αγαπά

και κεπορεί να πέρει

ατός πα σο καρδόπονατ

τρανόν γερά θα φέρει

Ένα τραγούδι που τραγουδιέται στο χορό διπάτ είναι « ο Γιάννες ο

Μονογιάνες»

Ο Γιάννες ο Μονογιάνες

και ο μοναχόν ο γιάννες γιαρ-γιαρ αμάν ( δις )

ο γιάννες επεπίρνιξεν

και σο πεγάδ επήγε γιαρ-γιαρ αμάν ( δις )

και γαργάριζεν η μαστραπά

εγνέφιξεν ο δράκον γιαρ- γιαρ αμάν (δις )

ελέβεν δρακαγγελος

και θελ’ να τρώει τον Γιάννεν γιαρ- γιαρ αμάν (δις )

Καλώς-καλώς το πρόγευμα μ’



καλώς το δειλινάρι μ’ γιαρ-γιαρ αμάν (δις )

καλώς το τρώγω και αγρυπνώ

και κοίμαι και κοιμούμαι γιαρ-γιαρ αμάν (δις )

Παρακαλώ σε δράκε μου,

αφσ’με και πεντ’ημέρας γιαρ-γιαρ αμάν (δις )

πάγω να λέπω τον κυρή μου,

έρχομαι και ’συ φάμε γιαρ-γιαρ αμάν ( δις )

- Αρ’ άμε άμε Γιάννε μου,

- άμε κι ’ αλήγορ έλα γιαρ- γιαρ αμάν ( δις )



ΜΟΥΣΙΚΗ – ΤΡΑΓΟΥΔΙΜΟΥΣΙΚΗ – ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Τα μουσικά όργανα των ποντίων είναι η κεμετζέ ( λύρα),

ταούλ (τύμπανο), τουλούμ ( κάτι ανάλογο με τον άσκαυλο),

ζουρνά (ξύλινος αυλός).Όλοι οι χοροί συνοδεύονται από μουσική ενώ

υπάρχουν χοροί που δεν συνοδεύονται από τραγούδι όπως η σέρα και το

πίτσακ.

Υπάρχουν βέβαια και καθιστικά τραγούδια, τραγούδια του γάμου,

τραγούδια για ερωτευμένους, τραγούδια για την πατρίδα, τους ανδρείους

πολεμιστές.

Παραδοσιακά Τραγούδια

ΜΑΥΡΟΘΑΛΑΣΣΑ

Μαυροθάλασσας ψήα,

άμον τα νερά σ’ κρύα,

Εποίκα έναν τάμαν

με τον Τασκίν εντάμαν

‘ς σο Καραντενίζ

Τραγωδίας θα ξύνω

‘ς ‘α νερά σ’ και θα πίνω,

Μαυροθάλασσα,

να εβζύνω την δίψα μ’,

αχ Πατρίδα μ’, αχ ρίζα μ’,

όι Καραντενίζ

Και απαγκαικά ‘ς ορμάν’

Εντάμαν με τον Οσμάν,

Α σα Σούρμενα

θα γονώνομε δάκρυα

όλα τα θαλασσάκρα



Μαυροθάλασσα.

ΠΑΡΑΚΑΘ’:

Αροψέ ‘ς σο Παρακάθ’

έναν νέικον παλληκάρ’

τικ εχόρευεν ‘ς σο γιαν

κι ετραγώδνεν ‘ς σο καπάν’

Θελ’ εγάπ’ και κι’ έχ’ εγάπ’

κι αραεύ’ ‘ς σο παρακάθ’

έμορφα χορεύ’ το τικ

τ’ άχαρον τήδε’ κι ευρίκ’

Αροψέ ‘ς σο παρακάθ’

ρώτεσα το παλληκάρ’

που καικά πονείς πουλλί μ’

κι’ έδειξέ με τ’ εμπροκάρδ’

Αροψέ ‘ς σο Παρακάθ’

αρ’ ατό το παλληκάρ’

εμορφον και παλαλόν

Πως επέμνεν μοναχόν;

ΒΑΣΤΑΞΟΝ’ ΚΑΡΔΙΑΜ’:

Βάσταξον’, καρδία μ’, βάσταξον

κάμποσα χρόνα κι’ άλλο,

όπως βαστούνε τα ραχία

την βαρυχειμωνία,

όπως βασταζνε τα δεντρά

την παραγρανεμίαν

Όπως βαστάζ’ η θάλασσα

τη κόσμη τα καράβα,



όπως βαστάζ’ ο ουρανόν

εκείνα όλα τ’ άστρα,

όπως βαστάζ’ το χάλκωμαν

‘ς ση καζαντζή τα χέρια.

Όπως βαστάζ’ το σίδερον,

‘ς σην βαρυτσακοντσέαν,

βάσταξον καρδία μ’ βάσταξον,

αν θέλεις κι αν ‘κι θέλεις βάσταξον.

Ο ΚΟΥΜΠΑΡΟ Μ’:

Ο κουμπάρο μ’, ο κουμπάρο μ’

ο φίλον ο καλός ήμ’

με το στέφάν’ π’ εκράτεσεν

εέντον συγγενός ημ’.

Τα ευχίας, ντ’ επαιρετεν

γομώνε πέντε αμπάρα

να ήστεν πάντα άξιοι κουμπάρα.

Το σημερνόν το δέσιμον,

τ’ εμόν την κουμπαρίαν

σπιχτά εκορδυλίασα

μ’ εγάπην και φιλίαν

Να είσαι κουμπάρε καλά

χρόνια να εεις και υίαν

θα ίνεσαι δεξάμενος

‘ς σο άλλον την χρονία.

Η ΧΑΡΑ:

Ντο να φτάω την παράν



εγώ έχω την Χαράν.

Την Χαράν το στερνοκλάδι μ’

το κρασίν και το ελάδι μ’.

Ντο να εφτάω την σεβτάν


Να φιλώ να τσιρμουλίζω

και την ψη μ’ χαρεντερίζω

Ντο να εφτάω την σεβτάν


Με τον φεγγόν θα δουλεύω

και ατό θα λαλασεύω

Θα λεγ’ ατό κατενά,

άμον την καϊτέν κοφτά

Κατ’ αγνόν ‘ς σην ψη μ’ εσέβεν

Και ο νούς ημ’ επιδέβεν.

Ποντιακά Κάλαντα Χριστουγέννων

Χριστός γεννέθεν χαρά σον κόσμο.

Χα καλή ώρα καλήν ημέρα Χα καλόν

Oψέ γεννέθεν ουρανοστάθεν

Τον ανέστεσεν αεί Παρθένος

Τονεπέρπαξαν οι Σολεβραίοι

Άσα ‘κρουτικά κι ας σην καρδία

Αίμαν έσταξεν πληγή κι εμάθεν

Ούμπαν έσταξεν εμυροστάθεν

Εμορύστατον ο κόσμος όλος

Για μυρίστατο κι εσύ ομέντα

Έρθαν του χριστού τα παλικάραι

Και θυμίζνε το νοικοκύρη



Νοικοκύρη και βασιλέα

Δέβα σο ταρέζ κι έλα συν πόρτα

Φέρον ούβας και λεφτουκάραι

Για να δείμε χαρά σον πόρτα.

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΕΝΔΥΜΑΣΙΑ

Η παραδοσιακή ποντιακή ενδυμασία φοριέται σήμερα κυρίως από τους

χορευτές, στις διάφορες εκδηλώσεις.

Η ανδρική ενδυμασία αποτελείται από: ζίπκα (βράκα), καμίς ή

καμισόλα (πουκάμισο), σώβρακον (εσώρουχο), γελέκ (γιλέκο), ζωνάρ (ζώνη),

ορτάρια (κάλτσες), τσίτ (μαντήλι μαύρο με κρόσια).

Η γυναικεία ενδυμασία αποτελείται εσωτερικά από: καμίς (αντί για

κομπινεζόν), βρακίν ή λώμμαν (εσώρουχο) και εξωτερικά από : τάπλα

(κάλυμμα κεφαλιού), λετσέκ (μαντήλι που το φορούν πάνω από την τάπλα για

να την στερεώσουν), σαλ (σάλι), σπαρέλ (στηθόπανο), γελέκ (γιλέκο), σαλβάρ

( βράκα), ζιπούνα, ποδέα (ποδιά), φουά ( είδος ποδιάς δεμένης στα πλάγια

του σώματος), ζωνάρ (ζώνη), ορτάρα (κάλτσες), χορότα (γάντια).


Aνδρική και Γυναικεία Ποντιακή Ενδυμασία


Κρίνεται απαραίτητο να αναφερθούμε στα έθιμα και στα γλέντια

σημαντικών γεγονότων όπως η γέννηση, τα βαφτίσια και ο γάμος

καθώς επίσης και στις μεγάλες γιορτές των Χριστουγέννων, Φώτων,

Πρωτοχρονιάς και Πάσχα.

ΓΕΝΝΗΣΗ

Ο ερχομός μιας καινούργιας ζωής στην οικογένεια αποτελούσε

χαρμόσυνο γεγονός για όλους τους συγγενείς και φίλους.

Μέσα από τις συνεντεύξεις, μάθαμε ότι, τη μέρα που γεννιόταν ένα

μωρό, οι συγγενείς έτρεχαν στον παπά και έφερναν «ευχόνερο» στο σπίτι (οι

γυναίκες γεννούσαν στο σπίτι τότε). Με το νερό του αγιασμού έπρεπε να

πλυθούν όλα τα άτομα του σπιτιού, καθώς και η μαία που ξεγέννησε το παιδί.

Συγγενείς και φίλοι επισκέπτονταν τη μητέρα και το μωρό για να το

δωρίσουν. Αυτές οι επισκέψεις γίνονταν συνήθως Κυριακή και ονομάζονταν

«παραμόνια». Οι επισκέπτες έφερναν μαζί τους «τσιριχτά» (λουκουμάδες),

ρυζόγαλο ή σιούρβα (βρασμένο σπαστό σιτάρι μαγειρεμένο με λάδι και

τσιγαρισμένο κρεμμύδι, σερβιρισμένο με στραγγιστό γιαούρτι) . Μερικές

φορές, έφερναν και άσπρο ψωμί (δυσεύρετο για την εποχή εκείνη), στο οποίο

άνοιγαν μια τρύπα με το μαχαίρι, έβαζαν χαλβά και τη ξανάκλειναν. Η μητέρα

πρόσφερε στους επισκέπτες κάτι φαγώσιμο. Λέγεται ότι αυτοί έπρεπε να το

φάνε όλο, για να μη γίνει το παιδί λαίμαργο.

Όπως μας είπε η Κα Καραγκούνη Σοφία, 82 ετών, από το Τσάλς της

Τουρκίας, μέχρι να σαραντίσει η λεχώνα, κανένας δεν έπρεπε να την

επισκέπτεται το βράδυ ούτε και να αφήνει ρούχα της οικογένειας απλωμένα

έξω μετά το ηλιοβασίλεμα. Αφού δε το παιδί συμπλήρωνε 40 μέρες, η μητέρα

το πήγαινε στον παπά για να «σαραντίσει». Ο παπάς αφού διάβαζε τις ευχές

στη μητέρα, έπαιρνε από την αγκαλιά της το παιδί. Αν ήταν αγόρι, το έβαζε

στο Άγιο Βήμα και το γυρνούσε 3 φορές γύρω από την Αγία Τράπεζα. Μετά το

έβαζε κάτω από την εικόνα του Χριστού. Αν ήταν κορίτσι, το έβαζε κάτω από



την εικόνα της Παναγίας. Η μητέρα του παιδιού έκανε 3 φορές

«γονατοκκλησίες» ( μετάνοιες ) για να πάρει το παιδί.



ΒΑΦΤΙΣΗ

Η βάφτιση ήταν ξεχωριστό γεγονός και έπαιρνε χαρακτήρα μεγάλης

γιορτής.

Όπως μας αφηγήθηκε η κα Πασχαλίδου Σοφία, 84 ετών, το μυστήριο

της βάφτισης (μέχρι και πριν 40 χρόνια) γινόταν στο σπίτι του παιδιού, όπου

πήγαινε ο παπάς με το ψάλτη και με όλα τα απαιτούμενα (κολυμπήθρα) για

την τέλεση του μυστηρίου. Από τη δεκαετία του ’50 και μετά το μυστήριο

τελείται στην εκκλησία.

Το κάλεσμα του νονού γινόταν, την Πέμπτη πριν την Κυριακή της

βάφτισης, από κάποιο παιδί μικρής ηλικίας που ανήκε στο σόι των γονιών του

παιδιού. Η πρόσκληση γινόταν με λαμπάδα στολισμένη με κορδέλες. Όταν ο

νονός έπαιρνε τη λαμπάδα, έδινε χρήματα στο παιδί για να το ευχαριστήσει

για τον κόπο που έκανε. Στη βάφτιση ήταν καλεσμένοι όλοι οι στενοί

συγγενείς και οι φίλοι, ενώ ο κουμπάρος μπορούσε να καλέσει όσους ήθελε.

Στο μυστήριο της βάφτισης δεν συμμετείχαν οι γονείς του παιδιού. Έμεναν

στο σπίτι για να ετοιμάσουν τα φαγητά και τα τραπέζια για το γλέντι που θα

ακολουθούσε.

Το όνομα του παιδιού αποφασιζόταν είτε από το νονό ή τη νονά. Τις

περισσότερες φορές, η απόφαση ήταν κοινή ενώ δεν έλειπαν και οι

περιπτώσεις που οι γονείς μάθαιναν το όνομα μετά τη βάφτιση. Το όνομα οι

γονείς το μάθαιναν από τα

μικρά παιδιά που

παρευρίσκονταν στο

μυστήριο. Αυτά μόλις

άκουγαν το όνομα του

παιδιού έτρεχαν να τους το

αναγγείλουν και να κερδίσουν

έτσι τα «στοιχαράτκα» ή

«παξίσι»

Αφού τελείωνε το μυστήριο

της βάφτισης, το παιδί το

φάσκιωνε ο νονός- το τύλιγε δηλαδή σε κουβερτούλες- και παίρνοντάς το στην



αγκαλιά το πήγαινε στο σπίτι των γονιών του, μαζί με όλους τους

καλεσμένους.

Όταν τελείωνε το γλέντι, οι γονείς του παιδιού έπρεπε να προσφέρουν

δώρα τόσο στον κουμπάρο όσο και στην οικογένειά του. Τα δώρα συνήθως

ήταν πουκάμισο, μαντήλι και κάλτσες για τον κουμπάρο, κομπινεζόν, μαντήλι

και κάλτσες για την κουμπάρα ενώ για τα παιδιά κάλτσες και μαντήλια.

Το νεοβάφτιστο παιδί έπρεπε να φοράει τα ρούχα της βάφτισής του και

να μείνει άπλυτο για τρεις μέρες, δηλαδή να «βρίσκεται μέσα στα λάδια». Την

τρίτη μέρα από τα «λάδια», το έβγαζε ο νονός. Έτσι η μέρα αυτή ονομαζόταν

«λαδοβγάλματα». Στα λαδοβγάλματα λοιπόν, η νονά ή γυναικείο συγγενικό

πρόσωπο του νονού πήγαινε στο σπίτι του παιδιού, του έβγαζε τα λαδωμένα

ρουχαλάκια, το έλουζε και του φορούσε καινούργια. Μέσα στο νερό που

έπλενε το μωρό, έπρεπε να πλυθούν και τα λαδωμένα ρουχαλάκια. Το νερό

έπρεπε να πεταχτεί σε μέρος τέτοιο που να μην μπορεί να πατηθεί από

άνθρωπο. Αφού τέλειωνε η διαδικασία, η μητέρα του παιδιού έστρωνε τραπέζι

για την κουμπάρα και τους προσκεκλημένους της.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι τα παλιά χρόνια συνήθιζαν να

βαφτίζουν τα παιδιά πριν συμπληρώσουν 40 μέρες ζωής γιατί η θνησιμότητα

ήταν μεγάλη τα δύσκολα εκείνα χρόνια.



ΓΑΜΟΣΓΑΜΟΣ

ΛΟΓΟΣ: Όταν ένα αγόρι αγαπούσε μια κοπέλα, έπαιρνε τους

γονείς του ή τους συγγενείς του και πήγαιναν στο σπίτι της νύφης για να την

ζητήσουν από τους γονείς της. Μόλις κατέληγαν σε συμφωνία μεταξύ τους,

όριζαν ημερομηνία επίσημου αρραβώνα. Στη συνέχεια άρχιζαν ένα μικρό

γλέντι, όπου συμμετείχαν και οι δύο συμπέθεροι ( στα έξοδα ), και το οποίο

συνεχιζόταν όλη νύχτα.

ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ: Ο αρραβώνας γινόταν στο σπίτι της νύφης. Ο

γαμπρός πήγαινε μαζί με τους γονείς του

και τον κουμπάρο για να ανταλλάξουν

δαχτυλίδια. Κουμπάρος γινόταν

συνήθως ο νονός του γαμπρού. Για να

γίνει ακουστό στο χωριό ή στη γειτονιά,

κάποιος, από το σόι της νύφης, έβγαινε

στην αυλή και έριχνε με όπλο τρεις

φορές. Η νύφη συνήθως έδινε κάποια

δώρα στο σόι του γαμπρού και ο

γαμπρός στο σόι της νύφης. Την ίδια

μέρα όριζαν την ημερομηνία γάμου.

Μετά γλεντούσαν στο σπίτι της νύφης ή

στο καφενείο του χωριού. Το γλέντι

συνεχιζόταν και πάλι όλη τη νύχτα.


Εικόνα 41: Η Σοφία Σαρβανίδου με τον αρραβωνιαστικό της Θεόφιλο


ΓΑΜΟΣ: Οι προετοιμασίες για το γάμο άρχιζαν τρεις μέρες

νωρίτερα.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Ο κουμπάρος, με τους φίλους του, οι λεγόμενοι

παρακούμπαροι, πήγαιναν στο σπίτι της νύφης το νυφικό και μετά άρχιζαν να

φορτώνουν τα υπάρχοντα της νύφης και ότι άλλη βοήθεια έδιναν οι γονείς της

( προίκα ). Κατά τη διάρκεια του φορτώματος, ο μπράτιμος, δεξί χέρι του

κουμπάρου, προσπαθούσε με τους φίλους του να « κλέψουν» οτιδήποτε άλλο

μπορούσαν από το σπίτι. Κύριο έθιμο ήταν να παίρνουν τον κόκορα από το

σπίτι της, ακόμη αν μπορούσαν και κότες, που με αυτά γλεντούσαν οι

μπράτιμοι σε

ξεχωριστό τραπέζι. Ο

γαμπρός, κατά την

παραλαβή της

προίκας, έπρεπε να

δώσει χρήματα σ’

αυτούς από τα χέρια

των οποίων έπαιρνε

την νύφη ( μπορεί να

ήταν οι γονείς της νύφης, συγγενείς, φίλοι ).

ΣΑΒΒΑΤΟ: Οι φίλες της νύφης, μαζεύονταν στο σπίτι της και

έφτιαχναν κουλουράκια, τα οποία περιείχαν βασιλικό και μια μεγάλη

κουλούρα. Ο αδερφός ή ο ξάδερφος της μοίραζε τα κουλουράκια στο σόι του

γαμπρού και την κουλούρα την πήγαινε στον κουμπάρο, σαν υπενθύμιση για

την αυριανή μέρα. Επίσης, ο μπράτιμος έβγαινε στο χωριό και μοίραζε

τσίπουρο με βασιλικό σαν κάλεσμα για το γάμο. Σάββατο απόγευμα άρχιζε το

γλέντι και στα δύο σπίτια, το οποίο συνοδευόταν με πλούσια φαγητά,

συνήθως πρόβατο ή χοιρινό (σπιτίσια) με λάχανο ή πατάτες καθώς και

άφθονο ποτό, κρασί ή τσίπουρο. Το γλέντι συνοδευόταν με μουσική λύρας,

κλαρίνου, νταουλιού και κρατούσε ως το πρωί.



ΚΥΡΙΑΚΗ: Την ημέρα του γάμου από το πρωί, το σπίτι της

νύφης ήταν γεμάτο από κόσμο, συγγενείς και φίλους. Τα τραπέζια ήταν

στρωμένα με μεζέδες ενώ οι οργανοπαίχτες έπαιζαν τραγούδια που

αφορούσαν την περίσταση. Οι μπρατίμισσες, ( φίλες της νύφης ) έδεναν από

μια στάμνα στο κάθε χέρι της νύφης. Η νύφη πήγαινε στη βρύση του χωριού,

να τις γεμίσει. Στο γυρισμό όμως, αρκετό από το νερό χυνόταν στο δρόμο.

Αυτό που περίσσευε, η νύφη το έδινε στους συγγενείς της να πλυθούν,

λέγοντάς τους ότι αυτή ήταν και η τελευταία φορά που τους έφερνε νερό.

Γύρω στις 10 π.μ., ερχόταν ο νονός της νύφης μαζί με τα δώρα του:

φόρεμα, δακτυλίδι, εσώρουχα, παντούφλες, για να στολίσουν την νύφη. Όταν

η νύφη ήταν έτοιμη, ο νονός μ’ ένα μεγάλο μαχαίρι (κάμα), την σταύρωνε τρεις

φορές και τη φιλούσε άλλες τρεις. Κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι

παρευρισκόμενοι τραγουδούσαν το τραγούδι της νύφης με την συνοδεία της

λύρας:

«Σήμερον μαύρος ουρανός

σήμερον μαύρ’ ημέρα

σήμερον ξεχωρίζονταν

μάνα και θυγατέρα.

φορίστε την, σκεπάστε την

κι εμείς αληγορούμε

το σπι ’ν ατ’ς εν’ πολλά μικρόν

απεσ’πα κι’ χωρούμε.

Φορίστε την, σκεπάστε την,

επάρτε την κι ας πάμε

τ’οσπί’ν ατούν πολλά μικρά

κι εμείς αργοπορούμε.

Φορίστε την, σκεπάστε την,

θα πάμε, αλληγορούμε

τ’εμπρα τα στράτος χαίρονταν,

τ’οπισ’μαραγγουλιούνε.

Μη κλαις κόρη, μη κλαις κορή



εορτάς και μεν και κλαίω

εσύ εμάς πα μ’εντροπιάεις

ας είσαι προκομέντζα.

Μη κλαις κορή, μη κλαις κορή

κι εορτάς και εμέν και κλαίω

τ’εμόν η καρδιά γεραλύν

κι αν κλαίω θα ματούται

κι αν κλαίω κλαίω αίματα

κι αν θλίβουμε φαρμάκια.

Σαν κλαις εσύ, κλαίω κι εγώ,

Κλαίει κι ο κόσμος ούλος.

Σκοτία εν, τσαμούρα ειν

κι επάρτ’ατέν κι ελάτε.

Η στράτα μουν ανήφορος

τα γόνατα μ’κι καμ’νε.

Τρανόν σταμνίν μη διτ’ατέν

σο νερόν μ’απολύτ’ατεν

τσουρώνει το πεγάδιν.

Οσήμερου το κορασόν

Δύο καρδίας έχει

τ’έναν αδίνει’ς ση κυρού

τ’άλλο παιρ’και πάει.

-Ντο είχες κόρη κι έργευες

ντο είχες κι εργοπόρνες;

-Είχα τον κύρη μ’τον καλόν

και χωρισίαν κ’επαιρν’να.



-Είχα την μάνα μ’την γλυκιάν

και χωρισιαν’κ’είχα.

-Κόρη ντο είχες και έργευες

ντο είχες και εργοπόρνες;

-Είχα τ’αδέλφα μ’τα καλά

και χωρισιάν κ’είχα.»



Τέλος ερχόταν ο κουμπάρος να της φορέσει τα παπούτσια. Η νύφη

έκανε την δύσκολη, πως τάχα δεν την χωράνε, και ζητούσε από τον

κουμπάρο να βάλει λεφτά στο παπούτσι. Με αυτό το έθιμο ολοκληρωνόταν το

στόλισμα της νύφης. Ο κουμπάρος φιλοδωρούσε τις φίλες της νύφης που την

έντυναν «εδουν’εν τα σκεπαστίκα», ενώ ταυτόχρονα αυτές τραγουδούσαν το

τραγούδι:

« Μη κλαις κορή μη κλαις κορή

κι εφτάς και εμέν και κλαίω

τ’εμόν η καρδιά γεραλήν….

Στη συνέχεια και αφού η νύφη ετοιμαζόταν για την αναχώρηση της

ακουγόταν το τραγούδι «αχπαστόν» :

Σήμερα μαύρος ουρανός

σήμερον μαύρ’ ημέρα,

σήμερον θα χωρίεται

μάνα και θυγατέρα.

Οσήμερον το κορασόν

δυο καρδόπα έχει

Οσήμερον το κορασόν

δυο πορτόπα ανοίγει,

τ’ έναν ανεί και εμπαίν

τ’ άλλ’ ασπάλει και πάει.

Άφ’σον κόρη τη μάνα σου

και ποίσον άλλεν μάνου

αφ’σον κόρη τον κύρη σου

και ποίσου άλλον κύρη.

αφ΄σον κόρη τ’ αδέρφια σου

και ποίσον άλλα αδέρφια.

Αν εν η νύφη έμορφος

Να’σαν την παρανυφ’σαν.

Τίμα κόρη την πεθερά σ’

να είσαι τιμιμέντζα



Τίμα κόρη τον πεθερόσ’

να είσαι αγαπεμέντζα

Τίμα κόρη τ’ ανδράδελφασ’

να είσαι παινεμέντζα.

Κόρη, μάθα την αγρυπιάν

και την κακοπερίαν

αυρ’ θα πας ση πεθερούσ’

να είσαι μαθεμέντζα.

Μακρήν σκοινίν μη διτ’ ατέν

’σα ξύλα μ’απολύτ’ατέν

η κόρη εντροπαρία εν’

φορτούται όλο τα’ορμάνι.

Τρανόν σταμνίν μη διτ’ατέν

σο νερόν μ’ απολύτ’ατεν

τσουρώνει το πεγάδιν.

Οσήμερου το κορασόν

δύο καρδίας έχει

τ’έναν αφίνει’ς ση κυρού

τ’άλλο παιρ’ και πάει.



-Είχα τον κύρη μ’τον καλόν

και χωρισίαν κ’επαιρ’να.



-Είχα την μάνα μ’την γλυκιάν

και χωρισιαν’ κ’ είχα.

-Κόρη ντο είχες και έργευες

ντο είχες και εργοπόρνες;

-Είχα τ’αδέλφα μ’τα καλά

και χωρισιάν κ’είχα.

Την ίδια μέρα, ο κουμπάρος ξύριζε το γαμπρό παρουσία πολλών

φίλων και συγγενών. Χρησιμοποιούσε μια μικρή λεκάνη μέσα στην οποία, οι



παρευρισκόμενοι έριχναν κέρματα για να είναι το ζευγάρι σιδεροκέφαλο. Όταν

τέλειωνε το ξύρισμα, ο κουμπάρος έβαζε δύο καρφίτσες σταυρωτά πίσω στη

φόδρα του σακακιού του γαμπρού για να μην « τον πιάνει το μάτι ».

Η νύφη συνοδευόταν από τον πατέρα ή τον μεγάλο της αδερφό ενώ ο

γαμπρός από τον κουμπάρο και τ’ αδέρφια του. Συχνά, η μεταφορά της νύφης

στην εκκλησία γινόταν πάνω σε άσπρο άλογο, το ίδιο και η μεταφορά του

γαμπρού. Την

πομπή

συνόδευαν ο

λυριτζής και ο

νταουλτζής, οι

οποίοι έπαιζαν το

«κοτσαγκέλ». Τα

παιδιά συνήθιζαν

να κλείνουν το

δρόμο του

γαμπρού προς

την εκκλησία με

ένα σχοινί, που

το κρατούσαν από τη μια άκρη του δρόμου στην άλλη. Για να του ανοίξουν το

δρόμο να περάσει, θα έπρεπε ο γαμπρός ή ο κουμπάρος να τα δωρίσουν.

Στην εκκλησία κατά τη διάρκεια του μυστηρίου, οι καλεσμένοι πετούσαν

πέταλα από λουλούδια στους

νιόπαντρους μαζί με ρύζι για να «

ριζώσει το ζευγάρι », ενώ ο

κουμπάρος δεχόταν χτυπήματα

στην πλάτη από τους φίλους του.

Μετά το τέλος της στέψης, το

ζευγάρι γύριζε στο σπίτι του

γαμπρού. Εκεί η μητέρα του - η

οποία δεν συμμετείχε στο «νυφοπαρμάν», δηλαδή στη στέψη, γιατί αυτή θα

υποδεχόταν τους νεόνυμφους στο σπίτι - τους έραινε με σιτάρι για να τους

ευχηθεί τα καλορίζικα. Για να δοκιμάσει τη δύναμη της νύφης της, την έβαζε

να πατήσει πάνω σε ένα άδειο πιάτο ή να κλωτσήσει ένα άδειο ποτήρι για να



δει αν θα μπορέσει να το σπάσει. Ύστερα, η πεθερά « μέλωνε » στην πόρτα –

έκανε έναν σταυρό με μέλι – απ’ όπου θα περνούσε το ζευγάρι και τους

κερνούσε γλυκό του κουταλιού για να είναι γλυκιά η ζωή τους.

Τα τραπέζια ήταν ήδη έτοιμα για το μεγάλο γλέντι. Ο πρώτος χορός

που χόρευαν ονομάζονταν «θύμισμαν» ή «θύμιγμαν » ή «ζευγαρώματα».

Εφτά αντρόγυνα, όλα μονοστέφανα, κρατώντας από ένα κερί αναμμένο,

σχημάτιζαν τον κύκλο του χορού. Πρώτο στην σειρά ήταν το ζευγάρι των

νεόνυμφων, ύστερα του κουμπάρου και μετά τα άλλα ζευγάρια. Του χορού

προπορευόταν ο παπάς και όλοι μαζί τραγουδούσαν:

Αρχή κι όταν ευλόγιζεν

Κύριος ο Χριστός μας

Βασιλέα τον Αδάμ

εκ της πλευράς της Εύας.

Γυναίκα εχορήγησε σ’αυτόν

εις σάρκαν μίαν.

Δυνάμεις επουράνιαι

παρίστανται και ψάλλον

εφτά ζευγάρια στέφανια

πρέπει να ευρεθώσι.

Ζευγάρι πρέπει να γεννεί

αυτός μετά της Εύας.

Ημείς θαρρούμεν άπαντες



πως είναι Θεού Χάρις

Θεός που μας εχάρισε

την τόσην χάριν ταύτην.

Ιερείς και αρχιερείς

επεύχοντο και λέγουν

Κυρία Πανωμώμητε

ευλόγησεν τους δούλους.

Λαμπαδηφόροι συγγενείς

χαίρουνται δια τούτους

Μάρτυρες και Απόστολοι

επεύχοντο και λέγουν

να ζήσουν και να χαίρονται

και να τεκνοποιώσι.

Ξένοι και συγγενείς όλοι

Χαίρονται δια τούτους

Ο ουρανός αγάλλεται

οι άγγελοι χορεύουν

Προφήται κι όλοι οι άγιοι

επεύχοντο και λέγουν.

Ρεύσον τα νάματα, Χριστέ

επί τους νεονύμφους.

Σήμερον όλοι χαίρονται

δια τους νεονύμφους.

Τον πρώτο γάμο τίμιον

τον εν Κανά τη πόλει.

Υμνήσωμεν τον Ιησούν

δια τους νεονύμφους.

Φόβος Θεού τους χορηγεί

σπορίαν και υγείαν

χαίρομεν και αγάλλομεν

δια την χάριν ταύτην.

Ψαλμός και ύμνοι παύουσιν,

αρχίστε τους χορούς σας



Ωσάν αδέρφια αχώριστα

κι ωσάν αγαπημένα.

Αφού τελείωνε αυτός ο χορός με τον καθαρά τελετουργικό χαρακτήρα,

ακολουθούσε γλέντι και φαγοπότι για όλους. Τα παραδοσιακά φαγητά του

γάμου ήταν πίττα, κότα βραστή, φασόλια γιαχνί. Όταν η μαγείρισσα έστελνε

την κότα στον κουμπάρο, αυτός για να την ευχαριστήσει τη δώριζε ένα

χρηματικό ποσό. Το γλέντι συνεχιζόταν μέχρι τα ξημερώματα.

Μια βδομάδα μετά το γάμο, οι γονείς της νύφης προσκαλούσαν το

ζευγάρι και τους συγγενείς του γαμπρού και του κουμπάρου σε τραπέζι, «

επιστρόφια » ή « σεφτά» όπως τα έλεγαν. Ο γαμπρός συνήθιζε να πηγαίνει

στην πεθερά του αυγά, για να του φτιάξει « φούστρο » (ομελέτα).

Τελειώνοντας την αναφορά μας, δεν πρέπει να παραλείψουμε

ορισμένες λεπτομέρειες που αφορούσαν την συμπεριφορά της νύφης. Η

σοβαρότητα, η υπομονή, η σεμνοτυφία και ο σεβασμός ήταν τα κύρια

χαρακτηριστικά που έπρεπε να διαθέτει η νύφη για να κάνει καλή εντύπωση.

Τα παραπάνω αποδεικνύονται από ορισμένα γεγονότα όπως : η νύφη, κατά

τη διάρκεια του γλεντιού στον γάμο της, αν τύχαινε να πιαστεί από το χέρι του

πεθερού της έπρεπε να το φιλήσει, το ίδιο ίσχυε και για την πεθερά της.

Επίσης, από ντροπή και σεβασμό δεν μιλούσε στα πεθερικά της, ιδιαίτερα

στον πεθερό της, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για να μιλήσει ο πεθερός ή

άλλο ηλικιωμένο άτομο της οικογένειας στη νύφη θα έπρεπε πρώτα να την

δωρίσουν. Ακόμη και μετά το γάμο της, για 1-2 χρόνια. Πολλές φορές μάλιστα,

αυτή η σιωπή της διαρκούσε και μέχρι το θάνατο των πεθερικών της. Δεν

έπρεπε επίσης να τρώγει μαζί με τα πεθερικά της.

Πάντως όποιοι και αν είναι οι λόγοι που υπαγορεύανε αυτή τη

συμπεριφορά, δεν έπαυε να αποτελεί μια μορφή ανελευθερίας και

καταδυνάστευσης ( ψυχολογικής κυρίως ) των γυναικών.




Εικόνα 42: Ο γάμος της Κατερίνας και του Γιάννη Παπαδόπουλου 1966


ΓΙΟΡΤΕΣΓΙΟΡΤΕΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: Όπως και παλαιότερα, έτσι και σήμερα, οι κάτοικοι

του χωριού πηγαίνουν από πολύ νωρίς στην εκκλησία. Αρκετοί συνηθίζουν να

σφάζουν γουρούνια την παραμονή των Χριστουγέννων και να φτιάχνουν

«τσιγαρίδες» και άλλες νοστιμιές για την ημέρα της μεγάλης γιορτής όπως το

«λαμά» (είδος τσουρεκιού).

Το βράδυ της ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ οι γυναίκες έβαζαν καρύδια στις τέσσερις

γωνιές του δωματίου και άφηναν στρωμένο το τραπέζι για να το βρει ο ξένος

που ίσως θα ερχόταν για φαγητό. Την ημέρα δε της Πρωτοχρονιάς όλες οι

γυναίκες σηκώνονταν πολύ πρωί και πήγαιναν στη βρύση να πάρουν νερό.

Παίρνοντας νερό άφηναν και κάτι στη βρύση, όπως βούτυρο ή ψωμί, για τα

πουλιά. Επίσης, έριχναν νερό έξω από τις πόρτες τους για να κυλήσει εύκολα

ο χρόνος.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ: Στην Πεντάβρυσο, το καρναβάλι δεν γιορτάζεται τις

Απόκριες αλλά στις 31

Δεκεμβρίου, πριν την

αλλαγή του χρόνου και τα

Φώτα. Οι κάτοικοι του

χωριού, όλων των

ηλικιών, μασκαρεύονται

και γυρνούν από σπίτι σε

σπίτι, λέγοντας τα

κάλαντα. Τις Απόκριες

ανάβουν επίσης την

μπουμπούνα (μεγάλη φωτιά). Δέκα μέρες πριν τις Απόκριες, οι άνθρωποι

του χωριού μαζεύουν ξύλα και τα τοποθετούν απέναντι από το πνευματικό.



Την Κυριακή της Απόκριας μαζεύονται όλοι γύρω από την μπουμπούνα,

πίνουν κρασί και τρων λουκάνικα που προσφέρει ο σύλλογος σε αφθονία. Το

γλέντι συνεχίζεται στο πνευματικό με παραδοσιακή μουσική, χορό και

τραγούδι ως το πρωί.

Παλιότερα, τα κάλαντα των Φώτων όπως και αυτά των Χριστουγέννων

τα τραγουδούσαν με τη συνοδεία του κεμετζέ. Πήγαιναν οι μασκαράδες μαζί

με τον λυριτζή από σπίτι σε σπίτι και αφού δέχονταν τα κεράσματα από τους

νοικοκυραίους, όλοι μαζί έστηναν το χορό. Όλοι διασκέδαζαν με τα «τσαλίμια»

και τα αστεία των μασκαράδων. Οι σπιτονοικοκυραίοι τους έδιναν, εκτός από

τα κεράσματα (γλυκά, φρούτα), και χρήματα. Τα χρήματα τα έδιναν στην

εκκλησία, όπου και διατίθεντο για φιλανθρωπικούς σκοπούς, εκτός από ένα

μικρό ποσό που το κρατούσαν για να γλεντήσουν οι ίδιοι.

Την παραμονή των ΦΩΤΩΝ , οι γυναίκες άναβαν κεριά στις τέσσερις

γωνιές ενός δωματίου για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Άναβαν επίσης,

γύρω από ένα μεγάλο πάσαλο, δαδιά στην αυλή του σπιτιού τους. Όταν

έσβηναν τα δαδιά έπαιρναν τον πάσαλο και τον κάρφωναν στο χωράφι τους,

για να γίνουν τα σιτάρια τους, τόσο ψηλά όσο και ο πάσσαλος. Νωρίς το

πρωί, έπαιρναν αγιασμό από την εκκλησία. Αφού έπιναν όλοι στο σπίτι,

έπαιρναν τον αγιασμό, που περίσσευε, ανακατεμένο με τ’αποκαίδια απο τα

δαδιά και ράντιζαν παντού, τα χωράφια, τους κάμπους, τα μαντριά για να είναι

ευλογημένα. Επίσης, οι γυναίκες έφτιαχναν κουλούρια και πήγαιναν στα

μαντριά. Κρεμούσαν ένα κουλούρι στο ένα κέρατο του ζώου και στο άλλο

έβαζαν ένα κερί αναμμένο. Έκαναν το σταυρό τους και προσεύχονταν να


Εικόνα 43: Ο Αμανάτιος Σαλπιγγίδης και οι φίλοι του. 1958

Εικόνα 44: 1959. Η Μαγδαληνή Σαλπιγγίδου και οι φίλοι της


πληθύνουν τα ζώα τους.Μόλις έλιωνε το κερί και τελείωναν οι προσευχές

τους , το κουλούρι το έδιναν στο ζώο να το φάει.

Παραδοσιακό φαγητό των Φώτων ο πατσάς.

Την ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ, από νωρίς το πρωί οι κάτοικοι του

χωριού, καθώς και αρκετοί ξένοι, ανηφορίζουν προς την κορυφή της περιοχής

Τσέμνας. Στο ύψωμα αυτού του λόφου βρίσκεται η εκκλησία του προφήτη

Ηλία. Από το σημείο αυτό, η θέα είναι πανέμορφο και πανοραμική. Στους

γύρω χώρους έχουν κτιστεί βρύσες, κιόσκια, παγκάκια και ένας ξενώνας για

την χειμερινή περίοδο. Όλα αυτά δημιουργήθηκαν από το Σύλλογο Φίλοι

Περιβάλλοντος, ο οποίος φύτεψε πάρα πολλά δένδρα στην γύρω περιοχή.

Την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας προσφέρονται στους επισκέπτες δωρεάν, η

καθιερωμένη λαγάνα και μεγάλη ποικιλία από νηστίσιμα. Τα μικρά παιδιά

επιδίδονται στο πέταγμα του χαρταετού.

Δύο λέξεις μπορούν να χαρακτηρίσουν τη Μεγάλη Σαρακοστή του

ΠΑΣΧΑ, ευλάβεια και νηστεία. Καθ’ όλη τη διάρκεια, οι γυναίκες βράζουν

σιτάρι κάθε Παρασκευή και το πηγαίνουν στην εκκλησία να το διαβάσει ο

παπάς. Τα παλιά χρόνια, που υπήρχαν πολλά παιδιά στο χωριό, το

βρασμένο σιτάρι το πήγαιναν με τη σκάφη στο σχολείο και το μοίραζαν στα



παιδιά. Το Σάββατο του Αγίου- Θεοδώρου, τα κορίτσια παίρνουν από το

‘διαβασμένο’ σιτάρι και το βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους, για να δουν τον

άνδρα που θα παντρευτούν .

Η προετοιμασία για το Πάσχα αρχίζει με τους εσπερινούς της Μεγάλης

Εβδομάδας. Οι παραδόσεις όμως που το συνοδεύουν, αρχίζουν από το

Σάββατο του Λαζάρου. Πριν μερικά χρόνια, όταν τα παιδιά του χωριού

συγκεντρώνονταν για το μάζεμα των αυγών, ένα κορίτσι ντυνόταν νύφη. Στα

χέρια της κρατούσε ένα καλάθι στολισμένο με λουλούδια και κορδέλες μέσα

στο οποίο έβαζαν τα αυγά. Πήγαιναν σε όλα τα σπίτια του χωριού και

τραγουδούσαν:

« Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάια

ήρθε η Κυριακή που τρών τα ψάρια.

Πού ’σαι Λάζαρε, πού ’ναι η φωνή σου;

Που σε γύρευε η μάνα κι αδερφή σου.

Ήμουνα στη γη χαμένος κι από τους εχθρούς,

εχθρούς σαβανωμένος.

Ξύπνα Λάζαρε και μην κοιμάσαι

τώρα ήρθανε πουλιά κι αηδόνια

τώρα ήρθαν χελιδόνια.

Πού ’σουν Λάζαρε, πού ’σουν κρυμμένος;

Μες τη γη ’μουν παραχωμένος.

Οι κοτούλες σας αυγά γεννάνε

κι οι φωλίτσες σας δεν τα χωράνε.

Δώστε μας κι εμάς να τα χαρούμε

Και του χρόνου να τα ξαναπούμε.»

Το έθιμο αυτό συνεχίζεται και σήμερα, μόνο που τα κορίτσια δεν

ντύνονται πια νύφες. Οι γυναίκες τους δίνουν βρασμένο καλαμπόκι και αυγά.

Τα αυγά που μαζεύουν τα παιδιά, τα πηγαίνουν στην εκκλησία και το βράδυ

της Μεγάλης Παρασκευής, μετά τον Επιτάφιο, τα παίρνουν οι γυναίκες για να

τα βάψουν κόκκινα-το κόκκινο χρώμα συμβολίζει το Αίμα του Χριστού μας.

Αφού τα βάψουν, τα πηγαίνουν πίσω στην εκκλησία και μοιράζονται από τον



παπά στους πιστούς, οι οποίοι τα τσουγκρίζουν μαζί του, το βράδυ της

Ανάστασης.

Την Μεγάλη Τετάρτη το πρωί, όλες οι νοικοκυρές φτιάχνουν προζύμι

και το απόγευμα, κατά της πέντε η ώρα, που γίνεται το ευχέλαιο, όλοι μικροί

και μεγάλοι πηγαίνουν στην εκκλησία και τους ‘λαδώνει’ ο παπάς. Αυτό το

προζύμι ,το ζυμώνουν την Μεγάλη Πέμπτη και φτιάχνουν ‘ λειτουργιά’, την

οποίαν πηγαίνουν στην εκκλησία το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης για να τη

‘σηκώσει’ ο παπάς. Το πρωί της Παρασκευής την παίρνουν από τη εκκλησία

στο σπίτι, για να τη φάει η οικογένεια με το νηστίσιμο φαγητό της ημέρας.

Παλιότερα ,την Μεγάλη Πέμπτη, όταν το βαφτιστήρι πήγαινε να

επισκεφτεί τον νονό του , του πήγαινε δώρο ένα αρνί. Σε αντάλλαγμα, ο

νονός το δώριζε ρούχα, παπούτσια και μία λαμπάδα. Σήμερα , αντί για αρνί,

το βαφτιστήρι πηγαίνει στο νονό του τσουρέκι και αυγά και ο νονός του

προσφέρει ρούχα, αυγά, τσουρέκι και τη λαμπάδα του. Τα αυγά, που

πηγαίνει το βαφτιστήρι στο νονό του, πρέπει να είναι τόσα, όσα και τα άτομα

της οικογένειας του. Αν τα αυγά, που του πηγαίνει, είναι μονά σε αριθμό, ο

νονός τα επιστρέφει σε ζυγό, και το αντίστροφο.

Μετά το τέλος της λειτουργίας των δώδεκα ευαγγελίων, το βράδυ της

Μεγάλης Πέμπτης, αρχίζει ο στολισμός του Επιταφίου. Καθ’ όλη τη διάρκεια

του στολισμού, τέσσερις μαυροφορεμένες κοπέλες, οι μυροφόρες, στέκονται

στις τέσσερις γωνιές του Επιταφίου ενώ η καμπάνα κτυπάει πένθιμα.

Πηγαίνοντας στην εκκλησία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, όλοι

οι πιστοί προσκυνούν τον Επιτάφιο αφήνοντας λουλούδια στο Χριστό. Τα

εγκώμια ‘Η Ζωή Εν Τάφω’, ‘Άξιον Εστί’, και ‘Αι Γενέαι Πάσαι’ πλημμυρίζουν

με γαλήνη τις ψυχές όλων. Γύρω στις 9, βγάζουν τον Επιτάφιο για περιφορά

σε όλο το χωριό ενώ οι πιστοί ακολουθούν κρατώντας κεριά αναμμένα. Τον

Επιτάφιο σηκώνουν τέσσερα αγόρια που πρόκειται να πάνε φαντάροι την ίδια

χρονιά. Επιστρέφοντας στην εκκλησία, οι φαντάροι κρατούν τον Επιτάφιο

στην είσοδο του ναού και όλοι περνούν από κάτω. Με το τέλος της

λειτουργίας, όλοι παίρνουν λουλούδια για να τα βάλουν στο εικονοστάσι τους.



Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση. Ο παπάς

βγαίνει στην ωραία πύλη, τα φώτα σβήνουν και με το ‘Δεύτε λάβετε φως’ η

εκκλησία γεμίζει με αναμμένες λαμπάδες. Όλοι βγαίνουν στο προαύλιο και ο

παπάς ψάλλει το ‘Χριστός Ανέστη’. Όταν τελειώνει η λειτουργία πηγαίνουν το

Άγιο Φώς στο σπίτι για να σταυρώσουν την πόρτα και να ανάψουν το καντήλι.

Ακολουθεί δείπνο με μαγειρίτσα και κόκκινα αυγά.

Την Κυριακή του Πάσχα ψήνουν το αρνί στη σούβλα και το απόγευμα

γίνεται η Δεύτερη Ανάσταση.

Πριν χρόνια, το Πάσχα γινόταν ένας μεγάλος χορός στο σχολείο στον

οποίο συμμετείχαν όλοι, μικροί, μεγάλοι. Διαρκούσε τρεις ημέρες, από το

Σάββατο έως και τη Δευτέρα του Πάσχα.

Όπως σε όλη την Ελλάδα έτσι και στην Πεντάβρυσο γιορτάζουν την

ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ. Πριν μερικά χρόνια, οι κάτοικοι του χωριού, από πολύ

νωρίς, μαζεύονταν στην περιοχή του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου περνούσαν την

ημέρα τους, ψήνοντας και διασκεδάζοντας. Αφού τελείωναν το φαγητό-

κυρίως κρέας ψημένο στα κάρβουνα και άφθονο κρασί- έκαναν στεφάνια από

ιτιά. Οι κάτοικοι της Πενταβρύσου εξακολουθούν να γιορτάζουν την

πρωτομαγιά και τον ερχομό της Άνοιξης. Και έχουν κάθε λόγο να το κάνουν

μια και το χωριό τους, είναι ένας παράδεισος πρασίνου, νερών, λουλουδιών

και πουλιών. Μια πανδαισία χρωμάτων και ήχων. Μετά την ανάπλαση που



έγινε στο δασάκι του χωριού από το σύλλογο Φίλοι Περιβάλλοντος η εργατική

πρωτομαγιά γιορτάζεται στο χώρο αυτό, με πολλά ψητά, άφθονο κρασί,

παιχνίδια, χορούς και τραγούδια.

ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟ: Η πιο μεγάλη γιορτή της Πενταβρύσου

είναι αυτή της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει και σε άλλη

ενότητα, πολλοί κάτοικοι του χωριού

κατάγονται από την Κερασούντα. Εκεί, η

μεγαλύτερη εκκλησία τους ήταν

αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκο,

έτσι αποφάσισαν να την μεταφέρουν και

εδώ. Για να τιμήσουν τη σημαντική αυτή ημέρα διοργανώνονται πολιτιστικές

εκδηλώσεις, κατά την διάρκεια των οποίων ακούγεται η ποντιακή λύρα και

χορεύονται ποντιακοί χοροί με τις παραδοσιακές ποντιακές στολές.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι τα έθιμα που περιγράψαμε δεν είναι

καθαρά ποντιακά. Κάποια ξεχάστηκαν ή ξεπεράστηκαν από το χρόνο,

άλλα αντικαταστάθηκαν μέσα από την αναπόφευκτη εξέλιξη των

πραγμάτων και άλλα δέχτηκαν επιρροές από έθιμα κατοίκων άλλων

περιοχών.



ΚΚΟΥΖΊΝΑΟΥΖΊΝΑ (Π (ΠΑΛΙΈΣΑΛΙΈΣ

ΠΟΝΤΙΑΚΈΣΠΟΝΤΙΑΚΈΣ ΣΥΝΤΑΓΈΣΣΥΝΤΑΓΈΣ))

Η παράδοση των κατοίκων της Πενταβρύσου συνεχίζεται και μέσα από τις

διατροφικές τους συνήθειες. Εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να μαγειρεύουν

σχολαστικά τα νόστιμα ποντιακά φαγητά όπως:

Τανόμενος Σορβάς

Υλικά:

2 ποτήρια του τσαγιού κορκότολίγο αλάτι1 κιλό στραγγιστό γιαούρτιλίγο βούτυρολίγο τριμμένο δυόσμο

Εκτέλεση:

Παίρνουμε σπασμένο σιτάρι, το οποίο το λέμε κορκότο και το βάζουμε

στην κατσαρόλα με νερό για να βράσει. Όταν είναι έτοιμο παίρνουμε λίγο απ’

το ζωμό του και λιώνουμε το γιαούρτι. Μετά ρίχνουμε το λιωμένο γιαούρτι στο

φαγητό που είναι στην κατσαρόλα και το ανακατεύουμε. Σ’ ένα τηγάνι καίμε το

βούτυρο και το ρίχνουμε μέσα προσθέτοντας ταυτόχρονα και λίγο τριμμένο

δυόσμο. Βράζουμε το φαγητό για 1 ώρα. Το φαγητό είναι έτοιμο.

Γουλαχλού

Υλικά:

2 ποτήρια νερόλίγο αλάτι1 αυγό

Εκτέλεση:

Κάνουμε μια ζύμη με αλεύρι και ανοίγουμε ένα φύλο, το αφήνουμε λίγο

να στεγνώσει και μετά το κόβουμε σε τρίγωνα κομματάκια. Βάζουμε νερό στην

κατσαρόλα και όταν αρχίσει να βράζει ρίχνουμε μέσα τα κομματάκια απ’ το

ζυμάρι. Όταν βράσουν τα στραγγίζουμε. Βάζουμε στο τηγάνι βούτυρο να



λιώσει και όταν λιώσει ρίχνουμε μέσα τα βρασμένα κομματάκια και βράζουμε

το φαγητό για 1 ώρα. Το φαγητό είναι έτοιμο!

Σαρμάδες

Υλικά:

1 μεγάλο κρεμμύδιλάδισάλτσα ντομάταμαϊντανό άνηθομαύρο πιπέριαλάτι½ κιλό κιμά1κούπα ρύζιαμπελόφυλλα ή λαχανόφυλλα

Εκτέλεση:

Τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι με το λάδι και ρίχνουμε μέσα τον κιμά, την

σάλτσα, το ρύζι κι’ όλα τα παραπάνω υλικά. Προσθέτουμε 2 φλιτζάνια νερό

και τ’ αφήνουμε για λίγο να σιγοβράσουν. Στη συνέχεια τυλίγουμε σε

αμπελόφυλλα ή λαχανόφυλλα τον κιμά με το ρύζι, και τα βάζουμε μέσα σε μία

κατσαρόλα με νερό και λάδι και τα αφήνουμε να ψηθούν σε χαμηλή φωτιά..

Πισία

Υλικά:

2 ποτήρια νερό

λίγο μαγιά

λίγο αλάτι

αλεύρι όσο πάρει (η ζύμη να είναι μαλακιά)

Εκτέλεση:

Μέσα σε λίγο νερό ρίχνουμε το αλεύρι, το αλάτι και την μαγιά και

κάνουμε μια πηκτή ζύμη την οποία αφήνουμε να φουσκώσει. Στη συνέχεια

κόβουμε σε μικρά-μικρά σβολάκια την ζύμη, τα οποία τα ανοίγουμε και τα



τηγανίζουμε σε καυτό λάδι στο τηγάνι. Αν θέλουμε, μπορούμε να τα κάνουμε

γεμιστά με τυρί ή οποιοδήποτε άλλο υλικό.

ή

Υλικά:

Συστατικά για τη ζύμη:2 ποτήρια νερό,αλάτι,αλεύρι όσο σηκώσειΣυστατικά για τη γέμιση:α) 3-4 πατάτες βρασμένες, 1 κρεμμύδι, αλάτι, πιπέρι, μαϊντανό ήβ) 200 γρ. τυρί, 1 αυγό.

Εκτέλεση:

Ετοιμάζουμε τη γέμιση. Αν κάνουμε γέμιση με πατάτα, βράζουμε τις

πατάτες και αφού τις ξεφλουδίσουμε, τις λιώνουμε. Τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι

σε λάδι και ρίχνουμε τις λιωμένες πατάτες. Προσθέτουμε αλάτι, πιπέρι,

μαϊντανό και ανακατεύουμε. Αν κάνουμε γέμιση με τυρί, λιώνουμε το τυρί και

το ανακατεύουμε με το αυγό. Ετοιμάζουμε τη ζύμη. Ανοίγουμε μικρά φύλλα με

διάμετρο περίπου 15 εκατοστά. Προσθέτουμε τη γέμιση, τα ξανακλείνουμε και

τηγανίζουμε σε ζεστό λάδι και μέτρια φωτιά μέχρι να κοκκινίσουν.

Πίτα

Υλικά:

Συστατικά για τα φύλλα:1 κιλό νερό,αλάτι,αλεύρι όσο σηκώσειΣυστατικά για την πίτα:5 φύλλα,200 γρ. τυρί,2 αυγά.

Εκτέλεση:

Ετοιμάζουμε τη ζύμη και ανοίγουμε φύλλα. Τα φύλλα τα μισοψήνουμε

στο σάτζι. Μπορούμε να ετοιμάσουμε πολλά φύλλα και να κρατήσουμε για



μελλοντική χρήση. Για την πίτα: Ετοιμάζουμε τη γέμιση ανακατεύοντας το τυρί

με τα αυγά. Σε ένα τηγάνι λιώνουμε λίγο βούτυρο σε μέτρια φωτιά. Βρέχουμε

2 φύλλα και τα βάζουμε στο τηγάνι γυρίζοντάς τα μέχρι να κοκκινίσουν (κάθε

φορά που τα γυρνάμε προσθέτουμε βούτυρο). Προσθέτουμε τη γέμιση και

άλλα 2-3 φύλλα. Μόλις κοκκινίσει είναι έτοιμη η πίτα.

Τσιριχτά

Υλικά:

2 ποτήρια αλεύρι,1 κουταλάκι μαγιά,1 κουταλάκι λάδι για το τηγάνισμα.

Εκτέλεση:

Διαλύουμε τη μαγιά με χλιαρό νερό. Προσθέτουμε το αλεύρι και

ρίχνουμε σιγά σιγά χλιαρό νερό μέχρι να γίνει σφιχτός χυλός. Βάζουμε λάδι να

κάψει σε ένα τηγάνι και παίρνοντας χυλό με το κουτάλι το ρίχνουμε στο λάδι.

Το αφήνουμε να κοκκινίσει. Σερβίρονται πασπαλισμένα με ζάχαρη ή μέλι.

Τσουμούρ

Υλικά:

7-8 φέτες μπαγιάτικο ψωμί,μισό φλιτζάνι λάδι,ζάχαρη.

Εκτέλεση:

Τρίβουμε το ψωμί και βάζουμε το λάδι να κάψει. Ρίχνουμε το ψωμί να

τσιγαριστεί μέχρι να κοκκινίσει. Αφού ψηθούν ρίχνουμε από πάνω ζάχαρη.

Φασουλογούλια

Υλικά:

1 κιλό μαύρα λάχανα,1/4 μαύρα φασόλια,1 μέτριο κρεμμύδι,1 φλυτζάνι λάδι,αλάτι,



πιπέρι,μισή τσούσκα,2 κουταλιές της σούπας ρύζι,½ κουτάλακι σάλτσα,Κόκκινο πιπέρι γλυκό.

Εκτέλεση:

Βράζουμε τα φασόλια και τα στραγγίζουμε. Σε μια κατσαρόλα

αχνίζουμε το μισό κρεμμύδι με λίγο λάδι και αφού έχουμε πλύνει τα λάχανα

και τα έχουμε κόψει τα βάζουμε στην κατσαρόλα να αχνιστούν προσθέτοντας

και 2 ποτήρια νερό. Όταν μισοψηθούν προσθέτουμε τα φασόλια, το ρύζι,

αλάτι, πιπέρι, τσούσκα και τη σάλτσα. Τα αφήνουμε να βράσουν σε μέτρια

θερμοκρασία περίπου για μισή ώρα. Μετά βάζουμε σε ένα τηγάνι το υπόλοιπο

λάδι και το κρεμμύδι και το τσιγαρίζουμε. Αφού κοκκινίσει το κρεμμύδι

προσθέτουμε μισή κουταλιά της σούπας κόκκινο πιπέρι γλυκό. Το ρίχνουμε

στην κατσαρόλα με τα φασόλια και ανακατεύουμε.

Χαβίτς

Υλικά:

1 φλιτζάνι βούτυρο αγελαδινό,1 ½ ποτήρι αλεύρι καλαμποκίσιο,1 ½ ποτήρι μυζήθρα αλατισμένη,2 ποτήρια νερό,αλάτι.

Εκτέλεση:

Βάζουμε σε βούτυρο σε ένα τηγάνι να κάψει. Σε ένα μπολ βάζουμε το

αλεύρι, το νερό και τη μυζήθρα και τα ανακατεύουμε ωσότου να γίνει ένας

αραιός χυλός. Αφού κάψει το βούτυρο ρίχνουμε το μίγμα στο τηγάνι,

ανακατεύουμε λίγο και το αφήνουμε να ψηθεί σε χαμηλή θερμοκρασία. Ανά

διαστήματα ανακατεύουμε μέχρι να ψηθεί (χρειάζεται περίπου 45 λεπτά).



Ω τία

Υλικά:

5 αυγά,1 φλιτζάνι γιαούρτι,2 φλιτζάνια ζάχαρη,1 μπέκιν,1 κουτάλι φαγητού λάδι,αλάτι,αλεύρι όσο σηκώσει η ζύμη.

Εκτέλεση:

Ανακατεύουμε όλα τα συστατικά και προσθέτουμε αλεύρι όσο

χρειάζεται για να γίνει μαλακή η ζύμη. Χωρίζουμε τη ζύμη σε κομμάτια και τα

ανοίγουμε σε φύλλα (όχι πολύ λεπτά). Κόβουμε τα φύλλα σε λωρίδες πλάτους

2-3 εκατοστών. Κόβουμε τις άκρες λοξά, κάνουμε μία τρύπα στη μέση και

περνάμε τη μία άκρη σχηματίζοντας φιογκάκι. Τηγανίζουμε σε αρκετό λάδι

που έχει ζεσταθεί καλά, σε μέτρια φωτιά. Τα ωτία είναι έτοιμα μόλις αρχίσουν

να ροδίζουν.

Κιντέας

Υλικά:

1 κιλό τσουκνίδες χόρτα,δυόσμο ή σκόρδο (προαιρετικά).

Εκτέλεση:

Πλένουμε τις τσουκνίδες, τις βράζουμε και τις στραγγίζουμε. Τις

ρίχνουμε σε μία κατσαρόλα, προσθέτουμε αλεύρι και ανακατεύουμε μέχρι να

λιώσουν οι τσουκνίδες και να πάρουν μορφή κρέμας. Έπειτα τα βράζουμε σε

χαμηλή φωτιά με λίγο λάδι για 5 λεπτά και ανακατεύουμε συνεχώς.



Σέφτελα

Υλικά:

1 κιλό σέφτελα,100 γρ. κορκότο,1 κρεμμύδι,λίγο σκόρδο.

Εκτέλεση:

Σε μία κατσαρόλα ρίχνουμε το κορκότο. Αφού μισοβράσει, ρίχνουμε τα

σέφτελα, τα βράζουμε και τα στραγγίζουμε. Τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι σε λίγο

λάδι και κατόπιν προσθέτουμε τα σέφτελα με το κορκότο και τα βράζουμε για

2 λεπτά. Στο τέλος προσθέτουμε και το σκόρδο.


Παλαιά μαγειρικά σκεύη


ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Πάντοτε το παιδί είχε ανάγκη από διασκέδαση και εκτόνωση. Μέσα

από τις περιγραφές των παιχνιδιών που είχαμε, παρατηρούμε ότι παλιότερα,

λόγω της απουσίας των υλικών παιχνιδιών, οι γονείς εφεύρισκαν και

κατασκεύαζαν οι ίδιοι τα παιχνίδια των παιδιών τους, από υλικά στα οποία

είχαν εύκολη πρόσβαση, όπως πάνινες κούκλες από κουρέλια για τα

κορίτσια, μπάλες για τα αγόρια και κουδουνίστρες για τα μωρά, από τη

φούσκα του γουρουνιού.- Έπαιρναν την φούσκα (την ουροδόχο κύστη) και

αφού την άλειφαν με στάχτη, την φούσκωναν και μέσα έβαζαν σπυριά από

καλαμπόκι ή πανιά.

Παρατηρούμε επίσης, ότι όλα τα παιχνίδια παίζονται σε ανοιχτούς

χώρους και ότι στα περισσότερα από αυτά χρησιμοποιούνται υλικά, όπως

ξύλα, σπιρτόκουτα, σπιρτόξυλα, κεραμίδια, πέτρες, τενεκεδάκια, σχοινιά,

κόκαλα ζώων και άλλα αντικείμενα ευτελούς αξίας.

Η συνεργασία, η ομαδικότητα, η συντροφικότητα καθώς επίσης η

αποδοχή της νίκης και της ήττας είναι μερικές από τις βασικές αρχές, που

ένα παιδί μπορεί να διδαχθεί μέσα από το ομαδικό παιχνίδι, και οι οποίες

μπορούν να αποτελέσουν ορόσημο για την εξέλιξη στη μετ’έπειτα πορείας του

και διαμόρφωση του χαρακτήρα του.

Η τσάλτιγκα παιζόταν από δύο παίχτες και με δύο τρόπους.

Α) έκαναν έναν κύκλο στο χώμα με διάμετρο περίπου 1,2/2 μέτρα και

είχανε δύο ξύλα, ένα περίπου 1 μέτρο και ένα ακόμη περίπου 30/40 πόντους.

Οι άκρες των ξύλων ήταν κομμένες με κλήση. Ο ένας παίχτης καθόταν μέσα

στον κύκλο και ο άλλος απέναντι απ’ αυτόν και σε κάποια απόσταση. Ο

παίχτης που ήταν μέσα στον κύκλο είχε τα ξύλα και με το μεγάλο κτυπούσε το

μικρό, προσπαθώντας να το ρίξει όσο γίνεται πιο μακριά, αλλά και να μην το

πιάσει ο άλλος παίχτης στον αέρα, (διαφορετικά άλλαζαν οι ρόλοι τους). Από

εκεί που θα έφτανε, προσπαθούσε ο άλλος παίχτης να το ρίξει στον κύκλο

αλλά και αυτός στον κύκλο προσπαθούσε να μην το αφήσει να μπει, προτού

ακουμπήσει μέσα στον κύκλο. Αν δεν έμπαινε το ξύλο στον κύκλο, ο παίχτης



μέσα σε αυτόν, προσπαθούσε σηκώνοντας στον αέρα, χωρίς τη βοήθεια του

χεριού αλλά μόνο με το ξύλο, το μικρό ξύλο να το ρίξει όσο πιο μακριά γίνεται

αλλά μπορούσε συγχρόνως να παίξει στον αέρα το μικρό ξύλο με το μεγάλο,

συγκεντρώνοντας έτσι βαθμούς αλλά και σαν σκοπό είχε να το απομακρύνει

από τον κύκλο, έτσι ώστε να μειώνονται οι πιθανότητες του άλλου παίχτη να

καταφέρει να βάλει το ξύλο στο κύκλο μετά από κάθε προσπάθεια του.

Β) Ο σκοπός και ο τρόπος ήταν ο ίδιος με τη διαφορά ότι ανοίγανε στο

χώμα μια μικρή τρύπα, βάζανε εκεί το μικρό ξύλο και το απομακρύνανε αφού

έβαζαν μέσα στην τρύπα την άκρη του μεγάλου κύκλου.

Η γουρούνα παίζεται από 3 έως 8 παίχτες. Οι παίχτες φτιάχνουν

στο χώμα έναν κύκλο με διάμετρο 4 μέτρα. Στο κέντρο φτιάχνουν μια αρκετά

μεγάλη τρύπα, να χωράει ένα κουτί τενεκεδένιο. Την τρύπα αυτή, την παίρνει

ένας παίχτης. Στην περιφέρεια του κύκλου κάνουν τόσες τρύπες, όσοι είναι οι

υπόλοιποι παίχτες. Όλοι οι παίχτες κρατούν μακριές βέργες. Ο πρώτος

παίχτης τοποθετεί το τενεκεδένιο κουτί, κοντά στην κεντρική τρύπα. Το

παιχνίδι αρχίζει. Ο παίχτης του κέντρου προσπαθεί να βάλει το κουτί στη δικιά

του τρύπα, ενώ οι συμπαίχτες του προσπαθούν με τις βέργες να το διώξουν

και ο καθένας ταυτόχρονα φυλάει και την τρύπα του. Ο παίχτης της κεντρικής

τρύπας προσπαθεί να βάλει την βέργα του, στις τρύπες των συμπαιχτών του

και έτσι να είναι άλλος, αυτός που θα φυλάει.

Η σαγκούρα ή μακριά γαιδούρα είναι ομαδικό

παιχνίδι. Τα άτομα που θα παίξουν, χωρίζονται σε δύο ομάδες και ένας

παίχτης μένει εκτός, και των δύο ομάδων. Αυτός, που δεν είναι σε καμία από

τις δύο ομάδες, κάθεται όρθιος ακουμπώντας σε κάτι σταθερό (τοίχο, δέντρο).

Τα άτομα της μίας ομάδας είναι σκυμμένα, βάζοντας ο ένας το κεφάλι του

μέσα στα πόδια του προηγούμενου. Τα άτομα της άλλης ομάδας παίρνουν

φόρα και πηδούν στις πλάτες των ατόμων της άλλης, που είναι σκυμμένοι. Αν

δεν μπορέσουν να κρατηθούν στις πλάτες της άλλης ομάδας έως ότου

πηδήσουν όλοι πάνω, τότε αλλάζουν οι ρόλοι των ομάδων. Αν καταφέρουν να

κρατηθούν στις πλάτες τα άτομα της μίας ομάδας και οι παίχτες της κάτω



μαντέψουν τον αριθμό των δαχτύλων που δείχνει ο πρώτος της πάνω

ομάδας, τότε αλλάζουν οι ρόλοι τους. Αν όχι συνεχίζουν με τους ίδιους

ρόλους.

Τα πεντόβολα είναι ένα παλιό παιχνίδι το οποίο παίζεται ακόμα

και σήμερα. Στο παιχνίδι αυτό μπορούν να παίξουν όσα παιδιά θέλουν. Το

κάθε παιδί συγκεντρώνει πέντε πετραδάκια κοντά στα πόδια του. Ο κάθε

παίχτης πετάει ψηλά ένα πετραδάκι το οποίο πρέπει να ξαναπάρει, αφού

πρώτα πάρει από κάτω, ένα ακόμη πετραδάκι. Αν πετύχει στην πρώτη του

προσπάθεια, συνεχίζει πετώντας πάλι ψηλά ένα πετραδάκι, το οποίο πρέπει

επίσης να πιάσει, ενώ πρέπει να προλάβει να πάρει από κάτω, δύο

πετραδάκια. Αν τα καταφέρει και πάλι, συνεχίζει παίρνοντας από κάτω τρία

πετραδάκια. Αυτό συνεχίζεται μέχρι να χάσει. Τότε ξεκινάει ο δεύτερος

παίχτης. Όταν τελειώσουν όλοι οι παίχτες, τελειώνει και ο πρώτος γύρος.

Νικητής ήταν αυτός, ο οποίος κερδίζει και τους τέσσερις γύρους.

Το παιχνίδι κότσια είναι παλιό και παιζόταν από 2 μέχρι και 4

παίχτες. Οι παίχτες έπαιρναν ένα μεγάλο κότσι ( αστράγαλος του ποδιού του

γουρουνιού) και το πετούσαν, από ένα σημείο που καθόριζαν, στα πιο μικρά

κότσια που τα είχαν τοποθετήσει στη σειρά. Αν τα μικρότερα κότσια δεν

έβγαιναν από τη γραμμή, έπαιζε ο επόμενος παίχτης. Νικητής ήταν αυτός που

έπαιρνε τα περισσότερα κότσια. Αν δεν είχαν κότσια το παιχνίδι παιζόταν με

σπιρτόξυλα.

Στο τζαμί τέσσερα λεία κεραμίδια τοποθετούνται το ένα πάνω στο

άλλο. Οι παίχτες χωρίζονται σε δύο ομάδες. Ρίχνουν ένα κέρμα για να δουν

ποια ομάδα θα παίξει πρώτη και ποια θα φυλάει. Δέκα μέτρα από το σημείο

που τοποθετήθηκαν τα κεραμίδια, τραβάνε μια γραμμή. Η ομάδα που παίζει

πρώτη πηγαίνει στη γραμμή και το παιχνίδι αρχίζει. Κάθε παίχτης της ομάδας

με τη σειρά προσπαθεί να ρίξει με την μπάλα το ‘τζαμί’. Όταν πέσουν τα

κεραμίδια, η ομάδα σκορπίζεται. Οι παίχτες που φυλάνε, πρέπει με την μπάλα

να χτυπήσουν τους παίχτες της άλλης ομάδας. Στόχος του παιχνιδιού είναι να



χτυπηθούν οι παίχτες, πριν προλάβουν να ξαναστήσουν το τζαμί (να βάλουν

πάλι το ένα κεραμίδι το ένα πάνω στο άλλο). Αν γίνει αυτό, τότε αλλάζουν

ρόλους. Αν όμως η προσπάθεια αποτύχει και η μπάλα φύγει μακριά, τότε οι

παίχτες προλαμβαίνουν να κάνουν τζαμί, κερδίζουν και το παιχνίδι ξαναρχίζει

με τους ίδιους παίχτες.

Το κουτσό είναι ένα παιχνίδι πού παιζόταν και παίζεται με δύο ή

περισσότερους παίχτες. Σχεδιάζουμε στο χώμα ένα σχήμα με δέκα τετράγωνα

και στο κάθε τετράγωνο γράφουμε τους αριθμούς, από το 1 έως και το 10. Με

μία πέτρα μέτρια στο μέγεθος, για να είναι ελαφριά και σε πλακωτό σχήμα,

αρχίζει το παιχνίδι. Ο παίχτης αρχίζει το παιχνίδι στηριζόμενος στο ένα πόδι

και σπρώχνοντας την πλάκα από το σχηματισμένο τετράγωνο που

αναγράφεται ο αριθμός 1, προσπαθεί να βγάλει το παιχνίδι μέχρι και τον

αριθμό 10, χωρίς να πατήσει καθόλου το άλλο πόδι του στη γη. Η πλάκα δεν

πρέπει να πατάει σε γραμμή καθώς την σπρώχνει ο παίχτης με το πόδι. Δεν

πρέπει, επίσης να πάει σε τετράγωνο με λάθος αριθμό. Αν σε όλη αυτή την

προσπάθεια, ο παίχτης τα καταφέρει χωρίς λάθος, κερδίζει. Αν όχι, σταματάει

και συνεχίζει ο επόμενος. Αυτό συμβαίνει έως ότου περάσει όλη η ομάδα των

παιδιών, το καθένα με την πλάκα του. Νικητής είναι αυτός που θα φτάσει

πρώτος στον αριθμό των νικών, που είχαν συμφωνήσει από την αρχή.

Το κρυφτό παίζεται με 2 ή περισσότερους παίχτες. Ο ένας

παίχτης μετράει από το ένα έως και το δέκα, ενώ οι υπόλοιποι παίχτες

κρύβονται σε διάφορα μέρη. Όταν αυτός που μετράει, βρίσκει κάποιο παίχτη,

τρέχει στο σημείο στο οποίο γίνεται η μέτρηση και ‘φτύνει’, λέγοντας το όνομα

του παίχτη που βρήκε. Αν κάποιος παίχτης προλάβει και ‘φτύσει’ πριν από

τον παίχτη που μετράει, τότε λέει τη φράση, ‘φτου για όλους’ και τους

ελευθερώνει όλους, οπότε ο ίδιος παίχτης μετράει ξανά από την αρχή.

Η τυφλόμυγα είναι ομαδικό παιχνίδι. Ένας παίχτης κλείνει τα

μάτια του με ένα μαντίλι και φωνάζει ‘πάω να κυνηγήσω την τυφλόμυγα’. Τότε

οι άλλοι του απαντούν ‘θα την κυνηγήσεις μα δεν θα την πιάσεις’ και τον



κτυπούν με ραβδάκια. Τότε ο παίχτης προσπαθεί να πιάσει έναν άλλο. Όταν

τον πιάσει, παίρνει ο άλλος την θέση του.

Το κυνηγητό παίζεται κι αυτό έξω σε ανοιχτό χώρο, βάζοντας

όμως κάποια όρια. Στόχος του παιχνιδιού είναι το άτομο που κυνηγάει να

πιάσει κάποιους από τους παίχτες. Ο παίχτης που θα πιαστεί πρώτος, θα

κυνηγήσει με τη σειρά του τους υπόλοιπους παίχτες για να τους πιάσει. Το

κυνηγητό παίζεται επίσης και με μπάλα. Αυτός που θα κτυπηθεί πρώτος με τη

μπάλα ‘καίγεται’ και κυνηγάει τους υπόλοιπους παίχτες για να τους χτυπήσει.

Στο παιχνίδι ‘κλέφτες κι αστυνόμοι’ οι παίχτες

χωρίζονται σε δύο ομάδες, τους ‘κλέφτες’ και τους ‘αστυνόμους.’ Οι κλέφτες

κρύβονται σε παλιά σπίτια, σε αχυρώνες και αλλού. Οι αστυνόμοι τους

ψάχνουν. Το παιχνίδι κρατά αρκετή ώρα γιατί πρέπει να βρεθούν όλοι οι

παίχτες.

Όταν βρεθούν όλοι οι κλέφτες, οι παίχτες αλλάζουν ρόλους και συνεχίζουν.

Στα ‘μήλα’ οι παίχτες χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η ομάδα Α

κάθεται στη μέση και η ομάδα Β χωρίζεται, η μισή από τη μία πλευρά και η

άλλη μισή από την άλλη, σε μια απόσταση 10 βημάτων.

Η ομάδα Β προσπαθεί με την μπάλα να ‘κάψει’, να χτυπήσει δηλαδή,

την ομάδα Α.

Μόλις χτυπηθεί, ο παίχτης ‘χάνει’ και βγαίνει από το παιχνίδι. Αν όμως

κάποιος παίχτης πιάσει την μπάλα στον αέρα, τότε έχει πιάσει ‘μήλο’ και έχει

το δικαίωμα ή να βάλει στο παιχνίδι ‘καμένο’ παίχτη ή να παίξει το ίδιο ακόμη

μία φορά. Το παιχνίδι τελειώνει όταν ‘καεί’ η ομάδα Α.

Στο παιχνίδι ΄λεμόνια’ συμμετέχουν τρεις παίχτες. Δύο από

τους παίχτες κάθονται στις άκρες –ένας στην κάθε άκρη- και ένας παίχτης στη

μέση. Οι παίχτες, που είναι στην άκρη, πετούν τη μπάλα στον παίχτη, που

είναι στη μέση. Αν αυτός πιάσει τη μπάλα με τα πόδια του έχει ένα ‘λεμόνι’.



Στα έξι λεμόνια ‘καίγεται’ και ένας από τους παίχτες που είναι στις άκρες

μπαίνει στη μέση για να συνεχιστεί το παιχνίδι.

‘Ο Βασιλιάς.’ Οι παίχτες χωρίζονται σε δύο ομάδες. Ένας

όμως από τους παίχτες γίνεται Βασιλιάς. Κάθεται σε ένα ψηλό σημείο και

περιμένει. Η πρώτη ομάδα σκέφτεται ότι κάνει κάτι π.χ. ότι οργώνει ένα

χωράφι, το σπέρνουν, κατόπιν το θερίζουν και στην συνέχεια πηγαίνουν στο

βασιλιά και του λένε: ‘Βασιλιά, Βασιλιά με τα δώδεκα σπαθιά και τις δώδεκα

κορόνες τι δουλειά ;’

Και εκείνος απαντάει:

-Τεμπελιά.

Και οι παίχτες ξαναλένε.

-Μας είπε η γιαγιά μας να κάνουμε αυτό.

Οι παίχτες, με τις διάφορες κινήσεις και χωρίς λόγια, προσπαθούν να

δώσουν στον Βασιλιά να καταλάβει, τι σκέφτηκαν.

Εάν ο Βασιλιάς το βρει, παίρνουν ένα πόντο. Εάν δεν το βρει, τον

πόντο τον κερδίζει η άλλη ομάδα. Κερδίζει η ομάδα που θα συγκεντρώσει

τους περισσότερους πόντους.

Το ‘φωνάζω φωνάζω’ ή ‘οι ψείρες’ είναι άλλο ένα

διασκεδαστικό, ομαδικό παιχνίδι. Κάθε παίχτης διαλέγει ένα όνομα. Ένας από

τους παίχτες που επιλέγεται, παίρνει μια μπάλα και φωνάζει το όνομα ενός

από τους υπόλοιπους, ρίχνοντας του ταυτόχρονα τη μπάλα. Αυτός που

ακούει το όνομα του τρέχει να την πιάσει. Μόλις την πιάσει φωνάζει ‘ένα, δύο,

τρία, στοπ.’ Όλοι οι παίχτες, εκτός από αυτόν που κρατάει τη μπάλα,

τρέχουν. Αυτός φωνάζει ένα όνομα. Ο παίχτης που ακούει το όνομα του

κάθεται ακίνητος και περιμένει τη μπαλιά. Αν χτυπηθεί παίρνει μία ψείρα. Αν

την πιάσει όμως φωνάζει ένα όνομα και ρίχνει τη μπάλα στον παίχτη που

ακούει σε αυτό το όνομα.

Κερδίζει όποιος έχει τις λιγότερες ψείρες.

Στο παιχνίδι ‘το μαντιλάκι’ οι παίχτες χωρίζονται σε δύο

ομάδες και κάθε ομάδα στέκεται απέναντι από την άλλη σε μία απόσταση



περίπου 10 μέτρων. Στην μέση της απόστασης αυτής χαράζουν ένα κύκλο και

στο κέντρο βάζουν ένα μαντιλάκι. Μόλις δοθεί το σύνθημα, ένας παίχτης από

την κάθε ομάδα τρέχει και προσπαθεί να αρπάξει το μαντιλάκι και να το

γυρίσει πίσω, χωρίς να το αγγίξει ο αντίπαλος. Αν γίνει αυτό, τότε πιάνεται

αιχμάλωτος. Οι αιχμάλωτοι ελευθερώνονται κάθε φορά που κάποιος παίχτης

της ομάδας παίρνει το μαντιλάκι.

Κερδίζει η ομάδα που θα καταφέρει να αιχμαλωτίσει όλους τους

παίχτες της αντίπαλης ομάδας.

Στον ‘κύκλο’ οι παίχτες ζωγραφίζουν στο χώμα ένα κύκλο με

ακτίνα περίπου 50 εκατοστών. Στις δύο απέναντι άκρες και έξω από τον

κύκλο τραβούν μια γραμμή περίπου 20 εκατοστά από τον κύκλο, για αρχή του

παιχνιδιού. Μέσα στο κέντρο του κύκλου η κάθε ομάδα βάζει από μισές

μπίλιες. Οι παίχτες έχουν από μια μπίλια στο χέρι με την οποία παίζουν μέχρι

το τέλος. Όποιος βγάλει με αυτή τη μπίλια, άλλες μπίλιες που είναι μέσα στον

κύκλο, έξω από αυτόν, τότε τις κερδίζει. Το παιχνίδι τελειώνει όταν βγουν όλες

οι μπίλιες από τον κύκλο.

Κερδίζει όποιος παίχτης βγάλει τις περισσότερες μπίλιες από τον

κύκλο.

Το παιχνίδι ‘σχοινάκι’ παίζεται με τρεις ή περισσότερους

παίχτες. Όταν οι παίχτες είναι πολλοί, χωρίζονται σε δύο ομάδες. Μόλις

χωριστούν, δύο παίχτες από τη μία ομάδα κρατούν το σχοινάκι ενώ οι

υπόλοιποι κάθονται στην άκρη. Οι δύο παίχτες πιάνουν με τα χέρια το

σχοινάκι, κάθονται το ένα απέναντι από το άλλο και το γυρνούν. Η άλλη

ομάδα ξεκινά το παιχνίδι. Ένας, ένας οι παίχτες μπαίνουν μετρώντας μέχρι το

δέκα, πηδώντας. Ο καλύτερος παίχτης πηδά τελευταίος.

Οι παίχτες δεν πρέπει να ακουμπήσουν το σχοινάκι. Αν γίνει αυτό ο

παίχτης χάνει. Όταν τελειώσει η μία ομάδα, τη θέση της την παίρνει η άλλη.

Νικητής είναι αυτός που κερδίζει τις πιο πολλές φορές.



ΠΠΑΙΔΕΊΑΑΙΔΕΊΑ

Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο

Εικόνα 45: Δημοτικό σχολείο Πενταβρύσου

Το 6\θέσιο σήμερα Δημοτικό σχολείο της Πενταβρύσου χτίστηκε το

έτος 1950. Όταν λειτούργησε είχε 180 παιδιά. Στο σχολείο πήγαιναν ακόμη

και νέοι έως 18 ετών οι οποίοι δυστυχώς δεν μπόρεσαν να παρακολουθήσουν

τα μαθήματα τα

δύσκολα χρόνια του

πολέμου. Χτίστηκε

εκεί γιατί το παλιό

σχολείο είχε καεί

κατά τη διάρκεια του

πολέμου το 1940 και

ο προαύλειος χώρος

ήταν αρκετά άνετος.

Μαζί με το σχολείο

κάηκαν και πάρα

πολλά έγγραφα και


Εικόνα 46: Φωτογραφία της Σχολικής περιόδου 1925 όπου απεικονίζονται μαθητές που γεννήθηκαν στον Πόντο και μετά τον

ξεριζωμό φοίτησαν στο Δημοτικό Σχολείο Πενταβρύσου, με δάσκαλο τον Μιχαήλ Παπαδόπουλο


αρχεία του σχολείου. Οι πρώτοι δάσκαλοι ήταν: ο Ιωάννης Παπαγεωργιάδης

και ο Μιχαήλ Παπαδόπουλος.

Το 1995 το Δημοτικό

σχολείο της Πενταβρύσου

ενώθηκε με το Δημοτικό σχολείο

της Τσάκωνης. Σήμερα το

σχολείο έχει 52 μαθητές και

διευθύντρια είναι η κα Ζιώγα

Ελένη. Επίσης για πολλά χρόνια

διευθυντής αλλά και δάσκαλος

που υπηρετεί ακόμη και σήμερα

είναι ο κύριος Υφαντίδης

Αναστάσιος.

Στον προαύλιο χώρο του

σχολείου βρίσκεται το Νηπιαγωγείο

Πενταβρύσου, το οποίο χτίστηκε το

1997 επί νομαρχίας Γεωργίου

Καπαχτσή. Το νηπιαγωγείο έχει 12

παιδιά σήμερα και νηπιαγωγός είναι η

κα Ελένη Αργυριάδου.


Εικόνα 47: 1960. Νηπιαγωγείο. Όρθια η Μαρία Χανδρινού/Παπαδοπούλου

Εικόνα 48: 1962. Τα άγουρα σχολικά χρόνια


Γυμνάσιο Πενταβρύσου

Το πρώτο γυμνάσιο Πενταβρύσου στεγαζόταν μέσα στο χωριό

απέναντι από το δημοτικό σχολείο της Πενταβρύσου (σήμερα γραφεία του

Πολιτιστικού Συλλόγου Πενταβρύσου). Η πρώτη διευθύντρια ήταν η κ.

Κλεοπάτρα Κατσώρα κατά τα σχολικά έτη 1980-1981. Μετά από δέκα χρόνια

περίπου δηλαδή το 1990 χτίστηκε το καινούριο Γυμνάσιο, το οποίο υπάρχει

μέχρι σήμερα. Τη χρονιά που χτίστηκε, πρόεδρος ήταν ο κ. Αντωνιάδης

Ιωάννης. Λειτούργησε για πρώτη φορά το έτος 1992.

Εικόνα 49: Το γυμνάσιο Πενταβρύσου 10 / 3 / 03

Από τότε μέχρι σήμερα, έχουν περάσει πολλοί καθηγητές, όπως

επίσης και πολλοί μαθητές. Το σύνολο των μαθητών ανέρχεται σε 1071

παιδιά. Στο σχολείο φοιτούν παιδιά όχι μόνο από την Πεντάβρυσο αλλά και

από τα γύρω χωριά, Αυγή και Τσάκωνη. Ο σημερινός Διευθυντής είναι ο κ.

Χατζηιωαννίδης Αλέξανδρος (μαθηματικός) ο οποίος είναι σε αυτήν την θέση

εδώ και 6 χρόνια. Σήμερα το σχολείο φιλοξενεί 12 καθηγητές και 31 μαθητές.

Οι παλαιότεροι καθηγητές του σχολείου είναι: ο κύριος Ευστράτιος

Μαλακόζης, θεολόγος, η κυρία Σαββουλίδου Δήμητρα, φιλόλογος, ο κύριος

Σαλαγιάννης Αθανάσιος, γυμναστής και η κυρία Γεωργίου Μαρούλλα,

γαλλικών.



Το γυμνάσιο της Πενταβρύσου είναι ένα από τα πιο σύγχρονα

γυμνάσια στο νομό Καστοριάς. Έχει μια αίθουσα βιβλιοθήκης, 2 αίθουσες για

το μάθημα της πληροφορικής με 20 Η/Υ και 1 αίθουσα για το μάθημα της

Χημείας. Επίσης για το μάθημα της γυμναστικής αλλά και για την ψυχαγωγία

των μαθητών υπάρχει στον προαύλιο χώρο γήπεδο βόλεϊ και γήπεδο

μπάσκετ. Ακριβώς δίπλα είναι και το γήπεδο ποδοσφαίρου. Χώρος του

γυμνασίου είναι επίσης και το καινούριο κλειστό γυμναστήριο της

Πενταβρύσου που χτίστηκε το 2001, το οποίο είναι έτοιμο να εξασφαλίσει τις

ανάγκες του Γυμνασίου Πενταβρύσου.

Εικόνα 50: Γενική άποψη Γυμνασίου, γυμναστηρίου και γηπέδου 16/4/03



Χρηματίσαντες Διευθυντές

Α/Α Σχολικά Έτη Ονοματεπώνυμο

1 1980-1981 Κλεοπάτρα Κατσώρα

2 1981-1982 Αθανάσιος Ε. Σαρίσχουλης

3 1982-1984 Θεοδόσιος Αποστολάκης

4 1984-1985 Δημήτριος Σταμούλης

5 1985-1986 Δέσποινα Λάππα – Κόντου

6 1986-1988 Κων/νος Αποστόλου

7 1988-1989 Μαρία Τσαπαδά

8 1989-1990 Κων/νος Αδάμ

9 1990-1994 Ιωάννης Καλύβας

10 1994-1997 Χρήστος Χαριζόπουλος

11 1997-2004 Αλέξανδρος Χατζηιωαννίδης



Φοιτήσαντες Μαθητές

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΤΑΞΗ Α΄ ΤΑΞΗ Β΄ ΤΑΞΗ Γ΄ ΣΥΝΟΛΟ

1980-1981 30 9 10 49

1981-1982 13 26 10 49

1982-1983 24 10 21 55

1983-1984 18 19 10 47

1984-1985 22 17 17 56

1985-1986 14 19 17 50

1986-1987 20 11 18 49

1987-1988 19 14 12 45

1988-1989 19 17 16 52

1989-1990 17 19 15 51

1990-1991 15 15 19 49

1991-1992 17 15 15 47

1992-1993 19 16 15 50

1993-1994 11 19 16 46

1994-1995 17 11 19 47

1995-1996 17 17 11 45

1996-1997 8 17 17 42

1997-1998 14 9 16 39

1998-1999 13 15 9 37

1999-2000 17 13 16 46

2000-2001 15 16 14 45

2001-2002 15 14 15 44

2002-2003 8 12 11 31

2003-2004 11 7 12 30

ΣΥΝΟΛΟ 1101



Η πορεία του Γυμνασίου τα τελευταία χρόνια μέσα από φωτογραφίες

Εικόνα 51: Σχολικό Έτος 1994-1995


Εικόνα 53: Σχολικό Έτος

1998-1999

Εικόνα 52: Σχολικό

Έτος 1997-1998




2000-2001


1999-2000

2000

Εικόνα 56: Σχολικό Έτος 2002-2003


Μέσα στη σχολική κοινότητα πέρα από την κλασική παιδεία που

παρέχεται στα παιδιά, δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να αναλαμβάνουν

πρωτοβουλίες και έτσι ν’ ασχολούνται με διάφορες δραστηριότητες,

συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη του πνεύματος και του σώματος και να

υιοθετούν αξίες όπως σεβασμό, συλλογικότητα, συνεργασία. Επίσης τους

δίνεται η ευκαιρία να διασκεδάζουν μέσα απ’ τις δημιουργίες που κάνουν και

τις άλλες δραστηριότητες που αναλαμβάνουν.

Αθλητισμός

Εικόνα 54: Ομάδα μπάσκετ κοριτσιών 1994

Εικόνα 55: Ομάδα μπάσκετ αγοριών 1994



Χορός

Εικόνα 57: Τα παιδιά χορεύουν παραδοσιακούς χορούς… (Μάιος 2000)

Εικόνα 58: ...αλλά και λαϊκούς χορούς (Μάιος 2000)


Εικόνα 56: Ομάδα βόλευ 1994

Εικόνα 59: Το χορό σέρνουν και οι καθηγήτριες

Πολίτου Λαμπρινή, Παπαδοπούλου Μαρία,

Παπαδοπούλου Φωτεινή και Σαββουλίδου Δήμητρα


Προγράμματα

Εικόνα 60: Τα παιδιά της Β'Τάξης δουλεύουν για το πρόγραμμα Αγωγής του Καταναλωτή(19/11/99)

Εικόνα 61: Παρουσίαση του προγράμματος Αγωγής του Καταναλωτή: "Παιδί και Κατανάλωση"(1999-2000)



Εικόνα 62: Η Αντωνιάδου Δέσποινα και η Υφαντίδου Αναστασία φτιάχνουν ένα πίνακα από σπασμένα γυαλιά (28/11/2000)

Εικόνα 63: Από το πρόγραμμα περιβαλλοντικής: "Η τέχνη μέσα από τα σκουπίδια" (25/5/2000)




Παρουσίαση

και

Έκθεση

φωτογραφί

ας από το

πρόγραμμα

Περιβαλλον

τικής

Εκπαίδευση

ς «τα Χωριά


Εορτασμοί

Εικόνα 64: 25η Μαρτίου (24/3/98)


Εικόνα 66: Η χορωδία (2000)

Εικόνα 65: Από τη θεατρική παράσταση "Μας τα 'παν κι άλλοι" Χριστούγεννα 2000


Εικόνα 67: Η χορωδία 2002

Εικόνα 68: Από τη θεατρική παράσταση "Οι καλικάντζαροι" Χριστούγεννα 2002




Απο την Χριστουγγενιάτικη γιορτή που έγινε στο

Πνευματικό Κέντρο

2003-2004


Επισκέψεις

Στα πλαίσια εκπαιδευτικών εκδρομών το σχολείο μας επισκέφθηκε…

Εικόνα 69: Επίσκεψη στη Βουλή των Ελλήνων (Αθήνα 4/3/2000)

Εικόνα 70: Επίσκεψη στον Λιμναίο οικισμό στο Δισπηλιό (19/9/99)

Εικόνα 71: Επίσκεψη στο Τμήμα Διατροφής του ΤΕΙ Θεσ/νίκης (8/3/2000)

Επισκέψεις στο Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Καστοριάς




Εικόνα 72: Παρακολούθηση του προγράμματος "οι δρόμοι

του νερού" (27/11/02)

Εικόνα 73: Παρακολούθηση του προγράμματος "Το

δάσος" (1999)


Εικόνα 74: Επίσκεψη στο Κ.Π. Εκπαίδευσης Κόνιτσας για την παρακολούθηση του προγράμματος "Τα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας" (21/3/03)



Εκδρομές


Εικόνα 75: Νάουσα 7/5/98

Εικόνα 76: Παναγία Σουμελά

Εικόνα 81: Στο δασάκι της Μεσοποταμίας 18/5/1998

Εικόνα 82: Σε ουζερί στο Χιλιόδενδρο 2000Εικόνα 83: Δασάκι Πενταβρύσου 16/5/02

Εικόνα 84: Νεστόριο 19/5/99


Εικόνα 77: Ο Διευθυντής κύριος Χατζηιωαννίδης και ο σύλλογος των καθηγητών συμμετείχαν ενεργά σε όλες τις δραστηριότητες των παιδιών



Πεντάβρυσος

Καθώς θα παίρνεις τα βουνά,

κάνε μια στάση στα κρυφά,

χωριό τρανό θα δεις

και στη στιγμή θα μαγευτείς

Λίγο πιο πέρα σαν σταθείς,

γαλήνη στην ψυχή θα αισθανθείς,

τοπίο τόσο μαγικό, ωραίο και φανταχτερό,

μαγεία θα σε τυλίξει ξαφνικά, κάνε μια στάση στα κρυφά

Κι αν αναρωτηθείς σε πιο χωριό πατείς,

πολλούς τριγύρω σου θα βρεις για να ενημερωθείς,

ανθρώπους με καλή καρδιά, με προθυμία και χαρά,

έτοιμοι πάντα για δουλειά. Κάνε μια στάση στα κρυφά

Τριγύρω όμορφα βουνά, ποτάμια, δάση, ζώα πολλά,

απέραντη η ομορφιά σαν παραδείσου τη μικρή φωλιά

Κι όταν θα’ ρθει η στιγμή, η οποία θα’ ναι χωρίς επιστροφή

να φύγεις πέρα απ’ το χωριό δεν έχεις παρά μόνο

να πιεις λίγο νερό.

Στις πέντε βρύσες του χωριού, ευωδιαστό και δροσερό,

ρέει βελούδο το νερό

Πεντάβρυσό μου σ’ αγαπώ!

Είσαι σαν όνειρο γλυκό, ατέλειωτο, αξέχαστο, παντοτινό!

Άννα Μαρία Λαζαρίδου


Πεντάβρυσος Error! Style not defined.

ΠΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ

ΜΈΣΑ ΑΠΌ..............................................2

ΣΥΝΤΟΝΊΣΤΡΙΑ: ΓΕΩΡΓΊΟΥ ΜΑΡΟΎΛΛΑ........2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ......................................................6

ΔΉΜΟΣ ΑΓΊΑΣ ΤΡΙΆΔΑΣ.....................12

ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟ.............................................14

ΠΕΝΤΆΒΡΥΣΟΣ........................................15

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ...........................................16

Η ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΎ....................16

ΤΟ ΌΝΟΜΑ............................................18

ΠΡΌΕΔΡΟΙ ΚΟΙΝΌΤΗΤΑΣ...................29

ΧΤΊΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΣΉΜΕΡΑ................................................34

Νερόμυλος ή πετρόμυλος.....................34

Αγροτικό Ιατρείο..................................35

Πνευματικό Κέντρο..............................35

Το Ηρώων..............................................37

Γυμναστήριο.........................................37

Παιδικός Σταθμός.................................39

Χώρος αναψυχής...................................39

ΑΡΧΑΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ................................41

…μέσα από Εικόνες και Γεύσεις και Μνήμες Σελ. 139


Ιστορικοί Χρόνοι...................................41

Ένα από τα σημαντικότερα έργα τέχνης

της Μακεδονίας..........................................41

ΤΟ ΚΛΊΜΑ.................................................54

ΠΑΝΊΔΑ ΚΑΙ ΧΛΩΡΊΔΑ................................55

Φυσικές ομορφιές.................................58

ΟΙ ΑΣΧΟΛΊΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΊΚΩΝ...........59

ΓΕΩΡΓΊΑ....................................................59

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΊΑ..........................................60

ΓΟΥΝΟΠΟΙΊΑ.............................................61

Η ΓΟΎΝΑ...................................................61

Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΑ ΤΗΣ ΓΟΎΝΑΣ....................61

ΔΙΑΣΚΈΔΑΣΗ.............................................63

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ

ΠΕΝΤΑΒΡΥΣΟΥ «Ο ΠΟΝΤΟΣ»..............65

ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΕΣ......................................67

ΕΘΙΜΑ............................................................70

Ο ΧΟΡΟΣ....................................................71

ΜΟΥΣΙΚΗ – ΤΡΑΓΟΥΔΙ.....................................77

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΤΡΑΓΟΎΔΙΑ.........................77

ΜΑΥΡΟΘΑΛΑΣΣΑ.....................................77

ΠΑΡΑΚΑΘ’:..............................................78

ΒΑΣΤΑΞΟΝ’ ΚΑΡΔΙΑΜ’:...........................78

Ο ΚΟΥΜΠΑΡΟ Μ’:.................................79



Η ΧΑΡΑ:.................................................79

ΠΟΝΤΙΑΚΆ ΚΆΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΈΝΝΩΝ......80

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ......................................................81

ΓΑΜΟΣ..............................................................85

ΓΙΟΡΤΕΣ...........................................................96

ΚΟΥΖΊΝΑ (ΠΑΛΙΈΣ ΠΟΝΤΙΑΚΈΣ

ΣΥΝΤΑΓΈΣ)................................................103

Τανόμενος Σορβάς..............................103

Γουλαχλού...........................................103

Σαρμάδες.............................................104

Πισία...................................................104

Πίτα.....................................................105

Τσιριχτά..............................................106

Τσουμούρ.............................................106

Φασουλογούλια...................................106

Χαβίτς..................................................107

Ωτία.....................................................108

Κιντέας...............................................108

Σέφτελα...............................................109

ΠΑΙΔΕΊΑ.....................................................117

ΔΗΜΟΤΙΚΌ ΣΧΟΛΕΊΟ ΚΑΙ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΊΟ. .117

ΓΥΜΝΆΣΙΟ ΠΕΝΤΑΒΡΎΣΟΥ.......................119



ΧΡΗΜΑΤΊΣΑΝΤΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΈΣ................121

ΦΟΙΤΉΣΑΝΤΕΣ ΜΑΘΗΤΈΣ........................122

ΑΘΛΗΤΙΣΜΌΣ...........................................125

ΧΟΡΌΣ.....................................................126

ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΑ.......................................127

ΕΟΡΤΑΣΜΟΊ.............................................129

ΕΟΡΤΑΣΜΟΊ.............................................130

Εκδρομές.............................................136

ΠΕΝΤΆΒΡΥΣΟΣ.........................................138

Περιεχόμενα.....................................................139




Ευχαριστούμε για τη

χρηματοδότηση τη Διεύθυνση

Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Νομού Καστοριάς

Η Ιστορία του τόπου μου

Documents

Transcript of Η Ιστορία του τόπου μου