ΣΧΟΛΗΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΕΛΩΝ

ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥΒΟΤΑΝΙΚΟΣ, ΑΘΗΝΑ

ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ – ΔΙΑΠΟΝΤΙΟΙ ΝΗΣΟΙ – ΔΥΤΙΚΗ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗ.

Εθνικός Αμυντικός Σχεδιασμός υπό το Πρίσμα των Εθνικών Γεωστρατηγικών Επιδιώξεων. Ποιά η

Διαφαινόμενη Απαίτηση Αεροναυτικής Παρουσίας.

Υπό του

Υποπλοιάρχου Κ.Πατσιαούρα ΠΝ

Ιούλιος 2010

2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η γεωπολιτική σημασία του Ιονίου έχει γίνει φανερή στο πέρασμα του χρόνου.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι ενεργειακοί συσχετισμοί και σχεδιασμοί στα Βαλκάνια

αλλά και στην Ευρώπη, καθώς και η πιθανότητα ύπαρξης εκμεταλλεύσιμων

κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή του Ιονίου Πελάγους, ανέβασαν αισθητά

τη γεωπολιτική αξία της εν λόγω περιοχής. Η Ελλάδα, σαν μη αναθεωρητικό κράτος,

επιθυμεί την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή και γι’αυτό το λόγο δίνει μεγάλη

σημασία στην αποτρεπτική της ισχύ, σαν τον παράγοντα που θα εξασφαλίσει τη

διατήρηση του status quo. Η παρούσα εργασία θα καταδείξει τους παράγοντες που

δύναται να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση στην περιοχή του Ιονίου και που

επικεντρώνονται στην Αλβανοτουρκική προσέγγιση με σκοπό την εκπλήρωση των

αναθεωρητικών τάσεων του Αλβανικού εθνικισμού και την επιδίωξη της Τουρκίας για

μετατροπή της σε περιφερειακή δύναμη στη βάση της νεο-οθωμανικής της εξωτερικής

πολιτικής. Στη συνέχεια θα αναλυθεί η αποτρεπτική ισχύς της Ελλάδας στο Ιόνιο και αν

αυτή ανταποκρίνεται στις μελλοντικές απειλές, και θα προταθούν τρόποι για αύξηση της

μέσω της παρουσίας Ελληνικών αεροναυτικών δυνάμεων στο Ιόνιο Πέλαγος.

3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.......................................................................................................1

II. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ..........................................4A. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ..............................4

III. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΠΕΙΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ..............................10A. ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ...........................................................................10

1. Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία..............................................10 2. Παρούσα και Μελλοντική Δομή Τουρκικών Αεροναυτικών Δυνάμεων.Σύγκριση με τις Αντίστοιχες Ελληνικές..........................13 3. Τουρκική Εξωτερική Πολιτική...................................................17

B. ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ.............................................................................20 1. Αλβανικές Αεροναυτικές Δυνάμεις.........................................20 2. Διμερείς Σχέσεις Αλβανίας και Τουρκίας...............................21 3. Αλβανικές Αναθεωρητικές Τάσεις..........................................23 4. Αλβανικό Μεταναστευτικό Κύμα στο Ιόνιο............................24IV. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ....................................26

Α. ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ..................................................................26Β. ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ..........................................................................27

V. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ......32Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................................................................32Β. ΣΤΑΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ.......................................................33Γ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ.................36

VI. ΣΥΝΟΨΗ.........................................................................................................44

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ........................................................................................................46ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

4

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ1

Η περιοχή του Ιονίου αποτελεί ένα αναμφισβήτητης γεωπολιτικής αξίας τμήμα

του Ελλαδικού χώρου. Ο γεωγραφικός χώρος του Ιονίου πελάγους, των Διαπόντιων

νήσων και της Δυτικής ακτογραμμής, αλλά και ο ευρύτερος χώρος που αποτέλεσε

διαχρονικά χώρο αντιπαράθεσης των ισχυρών γεωπολιτικών δρώντων, εξακολουθεί

και στην εποχή μας να έχει μεγάλη γεωπολιτική σημασία για τη χώρα μας. Επιπλέον,

οι σχέσεις της Ελλάδας με τα υπόλοιπα κράτη της περιοχής κρίνονται ως καλές, αν όχι

ουδέτερες. Το ανωτέρω γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα την σταδιακή υποβάθμιση της

απειλής που η Ελλάδα ανέμενε στο Ιόνιο και ταυτόχρονα την έστίαση της Εθνικής

Αμυντικής Πολιτικής στα Ανατολικά σύνορά μας.

Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια τα δεδομένα στην περιοχή του Ιονίου έχουν

αλλάξει. Πιο συγκεκριμένα, η Τουρκία στα πλαίσια της νεο-οθωμανικής εξωτερικής της

πολιτικής αναζητά ερείσματα στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Αυτή της η

προσπάθεια κρίνεται ως επιτυχημένη στην περίπτωση της Αλβανίας, όπου κατάφερε να

χρηματοδοτήσει την επισκευή και αναβάθμιση του Ναυστάθμου του Δυρραχείου και της

Αυλώνας, με αντάλλαγμα τον ελλιμενισμό πλοίων του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού.

Επιπλέον, οι εθνικιστικές φωνές που κάνουν λόγο για τη δημιουργία της «Μεγάλης

Αλβανίας» πληθαίνουν στο εσωτερικό της χώρας.2 Οι προσπάθειες Αλβανικών

εθνικιστικών κύκλων για δημιουργία και ανάδειξη μειονότητας «Τσάμηδων» στην

Ελληνική Νότια Ήπειρο φανερώνει τις αναθεωρητικές τάσεις που εκκολάπτονται στο

Αλβανικό κράτος.

Αν όλα τα ανωτέρω συνδυαστούν με την έναρξη των προσπάθειων της Ελλάδας

για έρευνα με στόχο την ανεύρεση και εκμετάλλευση τυχόν ενεργειακών κοιτασμάτων

στο χώρο του Ιονίου, καθώς και με τη δεινή οικονομική κατάσταση που βρίσκεται η

χώρα, οδηγούν στο συμπέρασμα οτι ο αμυντικός μας σχεδιασμός για το Ιόνιο πρέπει να

επανεξεταστεί σε νέα βάση. Σε αυτό το σημείο κρίνεται απαραίτητο να αναφερθεί οτι η

1 Οι υποσημειώσεις και η βιβλιογραφία ακολουθούν την τυποποίηση του Chicago Manual of Style, 15th Edition.

2 Οι φωνές αυτές ενθαρρύνθηκαν από την ανεξαρτητοποίηση του Κοσσόβου καθώς και από την αναγνώριση δικαιωμάτων στην Αλβανική μειονότητα, που κατοικεί στην περιοχή του Τέτοβο, από την κυβέρνηση των Σκοπίων.

5

εργασία έχει εκπονηθεί βασισμένη στις αρχές του πολιτικού ρεαλισμού, ως εργαλείο

ανάλυσης των διεθνών σχέσεων.3 Επιπλεόν, η παρούσα εργασία έχει εκπονηθεί στα

πλαίσια ημερίδας με θέμα «Ιόνιο Πέλαγος – Διαπόντιοι Νήσοι – Δυτική Ακτογραμμή,» με

επιμέρους θέματα προς ανάλυση την γεωπολιτική βαρύτητα του χώρου στην εξέλιξη της

ιστορίας καθώς και το στίγμα του χώρου στον επικαιροποιημένο γεωπολιτικό χάρτη.

Συνεπώς, άλλη μια σημαντική παραδοχή της εργασίας είναι η δεδομένη υψηλή

γεωπολιτική αξία της περιοχής του Ιονίου καθώς και η μελλοντική της γεωπολιτική

αναβάθμιση, όπως αυτή έχει αναλυθεί και τεκμηριωθεί από τις προαναφερθείσες

εργασίες. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί οτι οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα

εργασία αποτελούν προσωπικές απόψεις του συγγραφέα.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να επαναπροσδιοριστούν οι απαιτήσεις

αεροναυτικής παρουσίας στην περιοχή του Ιονίου με βάση τα νέα δεδομένα

(γεωπολιτική σημασία του χώρου και δυνητική απειλή). Για το σκοπό αυτό αρχικά, θα

αναφερθούν και θα αναλυθούν, εν συντομία, οι απαιτήσεις της Πολιτικής Εθνικής

Άμυνας και Ασφάλειας (ΠΕΑΑ), όπως αυτές διατυπώθηκαν μετά την τελευταία

αναθεώρηση του 2011. Στη συνέχεια, θα αναλυθούν οι λόγοι για τους οποίους η

Τουρκία και η Αλβανία πρέπει να θεωρούνται ως δυνητικές απειλές στην περιοχή του

Ιονίου. Θα ακολουθήσει εκτίμηση της στρατιωτικής ισχύος των τρέχουσων και

δυνητικών στρατιωτικών απειλών της περιοχής, δηλαδή της Τουρκίας και της Αλβανίας,

καθώς και σύγκριση τους με τις στρατιωτικές υποδομές, με εμφαση σε αυτές που

απαιτούνται για την εκτέλεση αεροναυτικών επιχειρήσεων, που έχει η Ελλάδα στην

περιοχή.

Με την εξέταση ενός πιθανού σεναρίου Ελληνοτουρκικής κρίσεως στο χώρο του

Αιγαίου, με ταυτόχρονη παρουσία συνδυασμένης Τουρκικής και Αλβανικής απειλής στο

χώρο του Ιονίου, η εργασία θα καταλήξει στο συμπέρασμα οτι η απαίτηση της ΠΕΑΑ για

εφαρμογή αποτρεπτικής στρατηγικής, από την πλευρά της Ελλάδας, δεν φαίνεται να

3 Για μελέτη των βασικών αρχών διεθνών σχέσεων που αντιπροσωπεύει ο πολιτικός ρεαλισμός καθώς και οι πιο σημαντικές τροποποιήσεις του, προτείνεται, ενδεικτικά, η μελέτη των ακόλουθων συγγραμμάτων: Hans J. Morgenthau, Politics Among Nations. The Struggle for Power and Peace (New York: Alfred A. Knopf, 1985); Kenneth N. Waltz, Man the State and War (New York: Columbia University Press, 1959); John J. Mearsheimer, The Tragedy of Great Power Politics (New York: W.W.Norton & Company, 2001).

6

είναι εφικτή υπό τις παρούσες συνθήκες για την περιοχή του Ιονίου. Κλείνοντας, θα

αναφερθούν προτάσεις για την επαύξηση της Ελληνικής αεροναυτικής ισχύος στην

περιοχή του Ιονίου, η οποία θα καλύψει τις απαιτήσεις της πολιτικής ηγεσίας για την

εφαρμογή μιας αξιόπιστης αποτρεπτικής στρατηγικής από τις Ελληνικές Ένοπλες

Δυνάμεις.

7

ΙΙ. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.4

Η ΠΕΑΑ αποτελεί το σημαντικότερο θεσμικό κείμενο για τις Ενοπλές Δυνάμεις

και χρησιμοποιείται ως βάση για τη χάραξη του Εθνικού Αμυντικού Σχεδιασμού.5

Αποτελεί το μέσο έκφρασης της Κυβερνητικής πολιτικής για την Εθνική Άμυνα και ως εκ

τούτου καθορίζει, μεταξύ άλλων, την εκτίμηση της απειλής, το Εθνικό Αμυντικό Δόγμα

και τους θεμελιώδεις στόχους του. Πιο συγκεκριμένα η ισχύουσα ΠΕΑΑ εκτιμά την

απειλή να προέρχεται από τα Ανατολικά και συμπληρώνει ότι «ο περιβόητος από

Βορρά κίνδυνος της μεταπολεμικής και ψυχροπολεμικής περιόδου έχει εκλείψει.» 6

Επίσης τονίζει οτι το εθνικό αμυντικό δόγμα παραμένει αποτρεπτικό και αμυντικό, και

καταλήγει οτι οι θεμελιώδεις στόχοι είναι «η προστασία της εθνικής κυριαρχίας και

ακεραιότητας, η προστασία της εθνικής ισχύος συνολικά, η προστασία του εθνικού

χώρου και βεβαίως η πλήρη συνεργασία μεταξύ εξωτερικής πολιτικής, αναπτυξιακής

πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ασφάλειας.»7

Α. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΩΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ

Ο καθορισμός των αεροναυτικών μέσων που απαιτούνται στην περιοχή του

Ιονίου, πρέπει να είναι εναρμονισμένος με τους κύριους πυλώνες του Εθνικού

Αμυντικού Δόγματος, δηλαδή την απαίτηση για αποτροπή και άμυνα. Συνεπώς, κρίνεται

σκόπιμο να γίνει μια σύντομη ανάλυση των δύο ανωτέρω όρων.

4 Η Πολιτική Εθνική Άμυνας (ΠΕΑ) με την αναθεώρηση που έγινε το 2011, μετονομάστηκε σε Πολιτική Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας (ΠΕΑΑ) με σκοπό να εμπεριέχει και τον όρο «ασφάλεια» με την έννοια που ο συγκεκριμένος όρος έχει πλέον στα κείμενα της Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας της Ευρωπαικής Ένωσης, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λισαβόνας, καθώς και με τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει στο νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ, όπως αυτό διατυπώθηκε μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Λισαβόνας.

5 Βάση της υπάρχουσας ΠΕΑΑ ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ εισηγείται την Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική (ΕΘΣΣ) η οποία περιγράφει τη χρησιμοποίηση ή και απειλή χρησιμοποίησης της στρατιωτικής ισχύος της χώρας προκειμένου να εξασφαλιστούν οι αντικειμενικοί σκοποί της ΠΕΑΑ. Αποτελεί τη βάση προσδιορισμού της δομής δυνάμεων, των αντικειμενικών σκοπών της εκπαίδευσης, του τρόπου ανάπτυξης των ΕΔ και της πολεμικής σχεδίασης.

6 Το κείμενο της ΠΕΑΑ δεν είναι προσβάσιμο λόγω της διαβάθμισής του, ως εκ τούτου, τα στοιχεία που αναφέρονται στην παρούσα εργασία είναι δημοσιευμένα στην ακόλουθη πηγή: Ευάγγελος Βενιζέλος, “Το Πλαίσιο της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας,” Γεωστρατηγική 18-19, (Ιανουάριος – Δεκέμβριος 2010): 20.

7 Ibid., 22.

8

Η μεγαλύτερη ίσως διαφορά μεταξύ των δυο όρων έγκειται στο γεγονός οτι η

αποτροπή βασίζεται σε συνδυασμό προθέσεων και στρατιωτικών δυνατοτήτων ενώ η

άμυνα μόνο σε στρατιωτικές δυνατότητες. Πιο συγκεκριμένα, η αποτροπή είναι μια

στρατηγική που εκμεταλλεύεται την ισχύ ενός κράτους, με την απειλή της χρήσης της

ως διαπραγματευτικό μέσο, δηλαδή δεν σχετίζεται με την αμεση εφαρμογή ισχύος.8

Πάντοτε η αποτροπή προηγείται της άμυνας, με απλά λόγια, στον καιρό της ειρήνης η

κοινοποίηση της πρόθεσης για χρήση στρατιωτικών μέσων (και όχι μόνο)

χρησιμοποιείται για να αποτρέψει τον εχθρό. Στην περίπτωση που η αποτροπή

καταρρεύσει, περνάμε στη φάση της άμυνας όπου τα ίδια μέσα χρησιμοποιούνται για να

αποκρούσουν την επίθεση. Άρα η αποτροπή βασίζεται στην απειλή τιμωρίας του

αντιπάλου, ενώ η άμυνα στην άρνηση προς τον αντίπαλο, εφόσον η επίθεση έχει

ξεκινήσει, να επιτύχει τους αντικειμενικούς του σκοπούς.

Βασική προυπόθεση για την εφαρμογή μιας στρατηγικής αποτροπής είναι η

παραδοχή οτι τα κράτη είναι ορθολογικοί δρώντες. Ο Thomas Schelling μας παρέχει

έναν σύντομο και σαφή ορισμό της ορθολογικότητας στο πεδίο των διεθνών σχέσεων:

«είναι η επιλογή ενός κράτους να ενεργεί κατά τρόπο που του παρέχει τις βέλτιστες

συνθήκες για μεγιστοποίηση της αξίας της θέσης που κατέχει στο διεθνές σύστημα,

έχοντας σαν βάση αυτής του της επιλογής, ένα νηφάλιο υπολογισμό των ωφελημάτων

και των απωλειών καθώς και των πιθανών πράξεων του αντιπάλου.»9 Έχοντας σαν

βάση την παραδοχή της ορθολογικής λήψης αποφάσεων από τα κράτη, μπορούμε να

ορίσουμε την αποτροπή με πολλούς τρόπους. Ουσιαστικά, αποτροπή σημαίνει το να

αποθαρρύνεις τον αντίπαλο από την απόφαση για χρήση στρατιωτικής ισχύος, με το να

του θέτεις το ενδεχόμενο οτι το κόστος της απόφασής του θα υπερβεί τα πιθανά του

κέρδη.10 Παρόμοια, η αποτροπή σχετίζεται με την δυνατότητα να επηρεάζεις τις

μελλοντικές επιλογές ενός κράτους, επηρεάζοντας κατά βάση τις προσδοκίες του

σχετικά με το πως θα δράσεις εσύ ο ίδιος.11 Ο καθηγητής Ιωάννης Μάζης ορίζει την

8 Glenn Snyder, “Deterrence: A Theoretical Introduction,” στο Theories of Peace and Security, ed. John Garnett (New York: Macmillan, 1970), 107-108.

9 Thomas Schelling, The Strategy of Conflict (New York: Oxford University Press, 1963), 25. 10 Glenn Snyder, Deterrence and Defense. Towards a Theory of National Security (Princeton, NJ:

Princeton University Press, 1961), 25.11 Schelling, The Strategy of Conflict, 13.

9

αποτροπή ως ακολούθως, «....η αποτροπή έχει κυρίως αξία ως δέσμη προληπτικών

μέτρων ενός εθνικού- κρατικού δρώντος, εδράζεται δε, κατά βάση, στην αντίληψη που

έχουν οι τρίτοι σχετικά με τις ικανότητες αλλά και την αποφασιστικότητα του εν λόγω

δρώντος.»12 Οι ανωτέρω ορισμοί θα φανούν χρήσιμοι στη συνέχεια, για την σωστή

εκτίμηση της υπάρχουσας αποτρεπτικής ικανότητας της Ελλάδας στην περιοχή του

Ιονίου.

Συμπεραίνουμε λοιπόν, οτι η αποτροπή είναι μια μορφή πειθούς ενταγμένη στη

στρατηγική ενός διεθνούς δρώντα που επιθυμεί τη διατήρηση του status quo. Οι βασικοί

πυλώνες της αποτρεπτικής ικανότητας ενός κράτους είναι οι ακόλουθοι: πoσoτική και

πoιoτική επάρκεια πoλεμικώv μέσωv, αξιόμαχη στρατιωτική ηγεσία, επεξεργασμέvα

επιτελικά σχέδια, υπoστηρικτική oικovoμική υπoδoμή, εθvική συvαίvεση όσov αφoρά τo

εθvικό συμφέρov, υπoστηρικτικό εθvικό φρόvημα, ικαvή, αξιόπιστη και σoβαρή πoλιτική

ηγεσία, σταθερότητα και συvέπεια πoλιτικώv και στρατιωτικώv στόχωv αvεξάρτητα

εσωτερικώv πoλιτικώv διακυμάvσεωv, πλήρης συvεργασία πoλιτικής και στρατιωτικής

ηγεσίας, υπoστηρικτικές πoλιτικές και κoιvωvικές δυvάμεις γύρω απo τoυς εξωτερικoύς

στόχoυς και τo αμυvτικό δόγμα, απoδεδειγμέvη απoφασιστικότητα και ετoιμότητα

πρoάσπισης τωv ζωτικώv εθvικώv συμφερόvτωv, εξωτερικές διασυvδέσεις και

συμμαχίες, διπλωματική υπηρεσία υψηλής πoιoτικής στάθμης, η φήμη της χώρας ως

πρoς τις παρελθoύσες επιδόσεις της vα απoτρέπει τoυς αvτιπάλoυς της, τo επίπεδo

τεχvoλoγικής αvάπτυξης της χώρας, η πoλεμική της βιoμηχαvία και τέλος η συμμετoχή

σε Στρατιωτικά Σύμφωvα και γεvικά oι συμμαχίες της χώρας.13

Επιπλέον των ανωτέρω, ο κρισιμότερος ίσως παράγοντας επιτυχίας μιας

στρατηγικής βασισμένης στην αποτροπή είναι η αξιοπιστία της. Πιο συγκεκριμένα, το

κράτος πρέπει οχι μόνο να υπονοεί οτι το κόστος της επίθεσης εναντίον του θα είναι

μεγαλύτερο από τα οφέλη που επιδιώκει ο αναθεωρητικός του γείτονας, αλλά να τον

πείθει οτι όντως θα πληρώσει αυτό το κόστος αν αποφασίσει να επιτεθεί.14 Είvαι γεvικά

12 Ιωάννης Θ. Μάζης, Γεωπολιτική Προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα, (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2006), 61.

13 Παναγιώτης Ήφαιστος, Πανεπιστημιακές σημειώσεις που διανεμήθηκαν στα πλαίσια του μαθήματος «Ο Πόλεμος και τα αίτια του». http://www.ifestosedu.gr/

14 Martin Griffiths and Terry O’Callaghan, International Relations. The Key Concepts. (New York: Routledge, 2006), 73.

10

απoδεκτό ότι η απoτρεπτική φήμη εvός κράτoυς ή μιας κoιvωvίας είvαι περισσότερo

συvάρτηση τoυ τι πράττεται παρά τoυ τι λέγεται, και ότι η εικόvα αυτή είvαι απoτέλεσμα

μακρόχρovης συστηματικής συμπεριφoράς και εvεργειώv. Αν θέλουμε να συνδέσουμε

άμεσα τη σημαντική γεωπολιτική αξία του Ιονίου με την υπό διερεύνηση απαίτηση για

ενισχυμένη αεροναυτική παρουσία, από Ελληνικής πλευράς, στην ίδια περιοχή, πρέπει

να κατανοήσουμε οτι η αξιοπιστία της αποτρεπτικής απειλής σχετίζεται επίσης και με

διάφορες κινήσεις ή αποφάσεις που μεταδίδουν στον αντίπαλο μήνυμα ενδιαφέροντος

για το διαφιλονικούμενο αγαθό, όπως για παράδειγμα, ανάπτυξη στρατιωτικών μέσων

σε ευαίσθητες περιοχές, στρατιωτικές ασκήσεις και έργα στρατιωτικής υποδομής.

Πρέπει επίσης να γίνει κατανοητό οτι το πολιτικό και στρατιωτικό μήνυμα της

αποτροπής δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στη λογική της αποτροπής γενικευμένης

τουρκικής επίθεσης, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πιθανότητα αποτροπής

περιορισμένου χτυπήματος.15 Ο ανωτέρω συλλογισμός φαίνεται να έχει ληφθεί υπόψη

στην εν ισχύ ΠΕΑΑ. Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Ευάγγελος Βενιζέλος, έχει δηλώσει

οτι προϋπόθεση για την εφαρμογή αποτρεπτικού δόγματος είναι η «σύνθετη

στρατιωτικοπολιτική ικανότητα διαχείρισης κρίσεων και λήψης αποφάσεων, ώστε να

έχεις συγκριτικά πλεόνεκτήματα, να έχεις πολλαπλασιαστές ισχύος. Να έχεις ένα

πραγματικό πλεονέκτημα ελιγμού.»16 Είναι φανερό, από την ανωτέρω δήλωση, οτι το

πάθημα των Ιμίων ίσως έχει γίνει μάθημα. Στην κρίση των Ιμίων το 1996, μετά την

κατάληψη της βραχονησίδας από τους Τούρκους καταδρομείς, η Ελληνική αποτροπή

κατέρρευσε και «το δίλημμα πόλεμος ή ειρήνη με υποχώρηση θα μπορούσε να μην είχε

δημιουργηθεί, αν η Ελληνική απορεπτική στρατηγική προσδιοριζόταν κυρίαρχα από τη

λογική της στρατηγικής διαχείρισης κρίσης, που ενσωματώνει στοιχεία αποτροπής,

εξαναγκαστικής διπλωματίας, περιορισμένου πολέμου και αιφνιδιασμού.17

Ωστόσο, το σημαντικότερο που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι το γεγονός οτι αν

η αποτρεπτική μας ρητορική ήταν εξ’αρχής αξιόπιστη, η αποβίβαση των Τούρκων

15 Παναγιώτης Μαυρίδης και Ευστάθιος Φακιόλας, «Στρατηγική Διαχείρισης Κρίσης και η Ελληνοτουρκική Αντιπαράθεση. Η Περίπτωση των Ιμίων,» στο Ελλάδα και Τουρκία μετά το Τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επιμέλεια Χριστόδουλος Γιαλουρίδης και Παναγιώτης Τσάκωνας (Αθήνα: Εκδόσεις Σίδερης, 2002), 159.

16 Βενιζέλος, 22.17 Μαυρίδης, 162.

11

καταδρομέων σε Ελληνικό έδαφος δεν θα έπρεπε να είχε περάσει από το μυαλό των

Τούρκων επιτελών. Ένα αξιόπιστο αποτρεπτικό δόγμα δεν είναι δυνατό να αποσυνδέει

την αποτροπή γενικευμένης σύρραξης από την αποτροπή απειλών χαμηλότερης

έντασης, γιατί αυτό το γεγονός ισοδυναμεί με επιδείνωση της αποτρεπτικής μας θέσης.18

Με πιο απλά λόγια αυτό που καθιστά την αποτρεπτική μας στάση αξιόπιστη, «δεν είναι

το προβαλλόμενο κόστος μιας μικρής έντασης αλλά το ενδεχόμενο πως η σύρραξη θα

μπορούσε να κλιμακωθεί και να οδηγήσει σε γενικευμένη σύρραξη.»19 Το μήνυμα που

οφείλει να στέλνει η αποτροπή, προς όλες τις κατευθύνσεις, είναι οτι η δημιουργία

εντάσεων μικρής κλίμακας, που έχουν σαν διακύβευμα ένα αγαθό υψηλής αξίας

(π.χ προστασία της εθνικής κυριαρχίας και ακεραιότητας) θα έχει σαν πιθανότερο

ενδεχόμενο την κλιμάκωση σε γενικευμένη σύρραξη, εάν και εφόσον αυτό κριθεί

αναγκαίο από την πλευρά μας.

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί οτι είναι εις βάρος της αξιοπιστίας της αποτρεπτικής

μας στρατηγικής, τουρκικές ενέργειες όπως οι υπερπτήσεις μαχητικών πάνω από

Ελληνικό έδαφος, οι καθημερινές παραβιάσεις του Ελληνικού εναερίου χώρου, η

εναντίον της χώρας μας εκτόξευσης απειλών που σαν σκοπό έχουν την αμφισβήτηση

του status quo της περιοχής, καθώς και η απειλή χρήσης βίας (casus belli) εναντίον της

Ελλάδας σε περίπτωση που η χώρα μας αποφασίσει να ασκήσει το κυριαρχικό της

δικαίωμα για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα δώδεκα ναυτικά μίλια.20

Συνοψίζοντας, είναι ξεκάθαρο οτι η Ελλάδα σαν status quo κράτος και σύμφωνα

με την εν ισχύ ΠΕΑΑ, έχει σαν κύριο στόχο την αποτροπή του πολέμου, δηλαδή την

εξάλειψη κάθε πιθανότητας ύπαρξης πολεμικής σύγκρουσης. Αποτελεί λοιπόν ολέθριο

συλλογισμό, ο οποίος δυστυχώς εκφράζεται από κάποιους Έλληνες αναλυτές, πως

είναι εφικτό να αποφύγουμε μια πολεμική σύγκρουση αντί να την αποτρέψουμε.

Τονίζεται πως η αποφυγή πολέμου και η αποτροπή πολέμου είναι δύο παντελώς

διαφορετικές έννοιες που στέλνουν τελείως διαφορετικά μυνήματα στην αντίπαλη

18 Ήφαιστος, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, 7.19 Παναγιώτης Ήφαιστος, Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική, (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1992).20 Μόλις λίγες ημέρες μετά την επικύρωση του νόμου για το Δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS-III) από

το Ελληνικό Κοινοβούλιο και συγκεκριμένα την 8η Ιουνίου, 1995, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εξέδωσε ψήφισμα το οποίο δήλωνε οτι η μονόπλευρη επέκταση των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων πάνω από τα έξι μίλια θα ισοδυναμούσε με αιτία πολέμου για την Τουρκία.

12

πλευρά.21 Έχοντας αναλύσει συνοπτικά την έννοια της αποτροπής, ως βασικού πυλώνα

της ΠΕΑΑ και αναφέροντας τις εννοιολογικές διαφορές της με τον πυλώνα της άμυνας,

στο επόμενο κεφάλαιο θα εξεταστούν οι τρέχουσες και δυνητικές απειλές στην περιοχή

του Ιονίου.

ΙΙI. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΠΕΙΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Α. ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ

1. Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία

Η σημασία που δίνει το Τουρκικό κράτος στην ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής

βιομηχανίας φάνηκε από την αλλαγή πολιτικής της Γραμματείας Αμυντικής Βιομηχανίας

(SSM) από το 2006 και έπειτα. Η Τουρκία «άλλαξε τον προσανατολισμό της τουρκικής

21 Ήφαιστος, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, 9.

13

πολεμικής βιομηχανίας και των τουρκικών εξοπλισμών από τις συμπαραγωγές και την

απόκτηση αδειών από το εξωτερικό για την παραγωγή οπλικών συστημάτων στην

Τουρκία, στις ισότιμες συνεργασίες και στην ανάπτυξη εγχώριων προϊόντων.»22 Το

Σχεδιάγραμμα 1 στο Παράρτημα «Α» της εργασίας δείχνει οτι την τελευταία πενταετία

(από 2006 εως 2011) η εγχώρια αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας αύξησε το ποσοστό

κάλυψης των αναγκών των ΤΕΔ από 36,7% σε 52,1% με προοπτική το 2016 να έχει

φτάσει σε επίπεδο κάλυψης των αναγκών της τάξης του 80%.23

Η προεκλογική εκστρατεία του 2011 στην Τουρκία είναι μια ακόμα απόδειξη της

σημασίας που δίνει η τουρκική πολιτική ηγεσία στην ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής

βιομηχανίας. Τα οράματα της πολιτικής ηγεσίας για την αμυντική βιομηχανία δεν είχαν

παίξει ποτέ πριν τόσο σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής εκστρατείας.

Ωστόσο, στην καμπάνια του για τις εκλογές της 12ης Ιουνίου ο Ταγίπ Ερντογάν,

πρωθυπουργός και επικεφαλής του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, υποσχέθηκε

οτι θα εστιάσει στην ανάπτυξη μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας που δεν θα απέχει

πολύ από το να είναι πλήρως αυτόνομη. Επιπλέον δήλωσε οτι η αμυντική βιομηχανία

θα αποτελέσει έναν από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας.24

Η πρωτεύουσα της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, σύμφωνα με δηλώσεις του

ιδίου θα είναι η Άγκυρα. Πιο συγκεκριμένα, ο Ερντογάν σε τηλεοπτική του συνέντευξη

την 25η Μαΐου δήλωσε οτι οι καινούργιες επενδύσεις στον τομέα της άμυνας θα

μετατρέψουν την Άγκυρα σε ένα παγκόσμιο αμυντικό και αεροδιαστημικό κέντρο που θα

μπορεί να φιλοξενεί εγχώριες αλλά και διεθνείς εταιρείες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε οτι

ένα από τα δύο ερευνητικά τεχνολογικά πάρκα εδρεύει στην Άγκυρα (το έτερο εδρεύει

στην Κωνσταντινούπολη), όπου λειτουργούν ή πρόκειται να λειτουργήσουν εταιρείες

που δραστηριοποιούνται στους τομείς της αεροδιαστημικής, της ναυτικής τεχνολογίας,

των ηλεκτρονικών, της πληροφορικής, της νανοτεχνολογίας, των αυτοματισμών, της

ρομποτικής κλπ. Στην ίδια του συνέντευξη ο Ερντογάν δήλωσε οτι η εγχώρια αμυντική

22 Τσιμπούκης, 5423 Umit Enginsoy, “Turkish Prime Minister focuses on defense industry in poll campaign,” Hurriyet

Daily News, June 9, 2011, http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=turkish-prime-minister8217s-vision-focuses-on-defense-industry-2011-06-09

24 Ibid.

14

βιομηχανία στοχεύει σε έσοδα 8 δις. δολαρίων μέχρι το 2016. Πραγματικά, όπως

φαίνεται και από το Σχεδιάγραμμα 2 του Παραρτήματος «Α», τα έσοδα της τουρκικής

αμυντικής βιομηχανίας ακολουθούν ανοδική πορεία την τελευταία δεκαετία (από το

2000 και μετά σχεδόν έχουν τετραπλασιαστεί) φθάνοντας το ποσό των 2,73 δις.

δολαρίων για το έτος 2010. Από το ίδιο σχεδιάγραμμα βλέπουμε και την αλματώδη

αύξηση των εξαγωγών της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, από 247 εκατ. δολάρια το

2006 σε 634 εκατ. δολάρια το 2010. Για το έτος 2011 η Τουρκική Γραμματεία Αμυντικής

Βιομηχανίας (SSM) αναμένει καθαρά κέρδη περίπου 1 δις. δολαρίων από τις εξαγωγές

του αμυντικού τομέα.25

Στο Σχεδιάγραμμα 3 παρουσιάζονται τα ποσά που δαπανά η τουρκική αμυντική

βιομηχανία για έρευνα και ανάπτυξη νέων οπλικών συστημάτων. Και σε αυτό τον τομέα

διακρίνουμε μια μεγάλη αύξηση των ποσών που δαπανούνται σε αυτό τον τομέα.

Χαρακτηριστικό είναι οτι για το έτος 2010 δαπανηθήκαν 665 εκατ. Ευρώ για έρευνα και

ανάπτυξη νέων οπλικών συστημάτων με 143 εκατ. Ευρώ να προέρχονται από κονδύλια

των αμυντικών εταιρειών και 522 εκατ. Ευρώ να προέρχονται από εξωτερική

χρηματοδότηση. Την ίδια στιγμή και συγκεκριμένα για το έτος 2010 οι Ελληνικές

κρατικές αμυντικές βιομηχανίες εμφανίζουν συνολικό έλλειμμα ύψους 218 εκατ. Ευρώ

περίπου, ενώ οι δαπάνες τους για έρευνα και ανάπτυξη είναι αμελητέες.26

Ένα από τα βασικά συμπεράσματα που έχει εξαχθεί από την ιστορία του

πολέμου είναι το γεγονός ότι η λογιστική υποστήριξη αποτελεί θεμελιώδες και δομικό

συστατικό για την πορεία των επιχειρήσεων. Παράδειγμα για το πως μια χώρα, χωρίς

ισχυρή αμυντική βιομηχανία, μπορεί να οδηγηθεί στην ήττα αποτελεί ο

Αραβοισραηλινός πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973. Οι Ενοπλές Δυνάμεις του Ισραήλ

θα είχαν οδηγηθεί σε μια οδυνηρή ήττα αν δεν είχαν συνεχή αποστολή πυρομαχικών

25 I-Reporter, «Σε Μεγάλα Κέρδη Στοχεύει η Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία,» Φεβρουάριος 18, 2011, http://www.inews.gr/142/se-megala-kerdi--stochevei-i-tourkiki-amyntiki-viomichania.htm

26 Συγκεκριμένα η ΕΑΒ παρουσιάζει ζημιές 28 εκατ. Ευρώ. Πηγή, Ναυτεμπορική, «Συρρικνώθηκαν οι ζημιές της ΕΑΒ,» Ιούνιος 24, 2011, www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=2001194 . Επιπλέον, η ΕΛΒΟ παρουσιάζει ζημιές 21,8 εκατ. Ευρώ. Πηγή, ΕΛΒΟ, Ισολογισμός 2010, http://www.elvo.gr/ISOLOGISMOS_2010.pdf . Τέλος, η ΕΑΣ παρουσίασε ζημιές 168,4 εκατ. Ευρώ. Πηγή, Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, Δελτίο Ενημέρωσης, Ιούνιος 24, 2011 http://www.mod.gr/el/enimerosi/konovouleytiki-drastiriotita/erwtiseis/4488-ellhnika-amyntika-systhmata.html

15

και ανταλλακτικών από τις ΗΠΑ καθόλη τη διάρκεια της σύγκρουσης.27 Το

σημαντικότερο συμπέρασμα που αποκόμισαν οι Ισραηλινοί, από τον συγκεκριμένο

πόλεμο, ήταν η άμεση ανάγκη δημιουργίας μιας ισχυρής αμυντικής βιομηχανίας. Το

αποτέλεσμα είναι σήμερα η Ισραηλινή αμυντική βιομηχανία να συγκαταλέγεται στις

ισχυρότερες του κόσμου. Η Τουρκία δεν χρειάστηκε να υποστεί τις δυσάρεστες

συνέπειες ενός πολέμου για να κατανοήσει τη σημασία μιας ισχυρής εγχώριας

αμυντικής βιομηχανίας. Για να ικανοποιήσει όμως τις φιλοδοξίες της για ανάδειξή της σε

περιφερειακή ηγεμονική δύναμη κατάλαβε ότι απαραίτητη προϋπόθεση είναι η

ανάπτυξη της αμυντικής της βιομηχανίας. Συμπεραίνουμε λοιπόν, από τα στοιχεία που

παρατέθηκαν στις παραπάνω παραγράφους, οτι η Τουρκία στο κοντινό μέλλον θα έχει

τη δυνατότητα, από ποσοτικής και ποιότικής πλευράς, να υποστηρίξει και να αναπτύξει

αεροναυτικές της δυνάμεις ακόμα και στην περιοχή του Ιονίου, βασισμένη πρωτίστως

στην υψηλή διαθεσιμότητα μέσων που τις παρέχει η εγχωρια ανάπτυξη και παραγωγή

αμυντικών συστημάτων.

2. Παρούσα και Μελλοντική Δομή Τουρκικών Αεροναυτικών Δυνάμεων. Σύγκριση με τις Αντίστοιχες Ελληνικές.

Τα αποτελέσματα της ανάπτυξης της Τουρκικής εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας

είναι φανερά στη δομή δυνάμεων τόσο του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού (ΤΠΝ) όσο

και της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας. Ρίχνοντας μια πιο λεπτομερή ματία στο ΤΠΝ

βλέπουμε οτι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική προσπάθεια για εκσυγχρονισμό

παλαιότερων μονάδων επιφανείας και υποβρυχίων καθώς και για ναυπήγηση νέων

μονάδων. Ενδεικτικά, αναφέρουμε το σημαντικότερο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού

μονάδων επιφανείας, που είναι αυτό των δυο φρεγατών ΜΕΚΟ-200ΤΝ Track-IIA και

των τεσσάρων φρεγατών κλάσης Ο.Η.Perry. Οι ανωτέρω μονάδες θα εξοπλιστούν με

εκτοξευτές ΜΚ41 VLS Baseline VII χωρητικότητας 32 βλημάτων ESSM (οι δυο ΜΕΚΟ

θα αναβαθμίσουν τα υπάρχοντα συστήματα ΜΚ41 VLS Baseline IV στο επίπεδο VII).

Επιπλέον, στις ανωτέρω μονάδες θα εγκατασταθεί το Ρ/Ε έρευνας 3D SMART-S MKII

27 John J. Mearsheimer and Stephen M. Walt, The Israel Lobby and U.S Foreign Policy (Chicago, Far-rar, Straus and Giroux, 2007).

16

καθώς και νέο σύστημα Η/Ν πολέμου τουρκικής κατασκευής.28 Παρατηρούμε λοιπόν μια

αισθητή βελτίωση των Α/Α δυνατοτήτων των ανωτέρω μονάδων.29 Από Ελληνικής

πλευράς ο εκσυγχρονισμός των έξι φρεγατών τύπου “S” έχει ολοκληρωθεί. Σχετικά με

το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ-200 ΗΝ δεν έχει

ανακοινωθεί επίσημα ούτε το εύρος αλλά ούτε και το χρονοδιάγραμμα των εργασιών.30

Τα προγράμματα παραλαβής νέων μονάδων του ΤΠΝ συνεχίζονται κανονικά με

τις εργασίες για την κατασκευή του πρωτοτύπου της νέας φρεγάτας TF-2000 να έχουν

ξεκινήσει από τις αρχές του έτους. Η παράδοση του πρώτου πλοίου είναι

προγραμματισμένη να γίνει το 2021. Η φρεγάτα TF-2000 θα έχει εκτόπισμα 6500-7000

τόννους και καθαρά αντιαεροπορικό ρόλο. Πρόθεση της Τουρκικής κυβέρνησης είναι η

ναυπήγηση πέντε πλοίων του τύπου, αντι των τεσσάρων που είχαν ανακοινωθεί

αρχικά, στα κρατικά ναυπηγεία της Κωνσταντινουπόλεως.31 Η Ελλάδα από την πλευρά

της, άρχισε στις 23 Ιανουαρίου του 2011 τις διαπραγματεύσεις με σκοπό τη σύνταξη

συμβάσσεως μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών (ΓΔΑΕΕ) και της

αντίστοιχης Γαλλικής επιτροπής για τη ναυπήγηση 3+1 φρεγατών τύπου FREMM (FRE-

gate Multi-Mission).32

Όσον αφορά το πρόγραμμα ναυπήγησης των νέων κορβετών Milgem, το

πρωτότυπο Heybeliada ξεκίνησε θαλάσσιες δοκιμές τον Οκτώβριο του 2010 και

προβλέπεται να παραδοθεί στο ΤΠΝ περί τα τέλη του 2011. Η δεύτερη κορβέτα του

τύπου, Buyukada, κατασκευάζεται, όπως και το πρωτότυπο, στα κρατικά ναυπηγεία της

Κωνσταντινούπολης. Η συμμετοχή της Τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στο ανωτέρω

28 Γιώργος Τσιμπούκης, «Ναυπηγική Κοσμογονία με Milgem, LPD, Type 214, LST,» Αμυντική Βίβλος 2011-2012: 71

29 Με την εγκατάσταση του νέου εκτοξευτή, οι φρεγάτες Ο.Η.Perry θα φέρουν 36 Α/Α πυράυλους SM-1MR εμβέλειας 50 χιλιομέτρων και 32 Α/Α βλήματα ESSM εμβέλειας 20 χιλιομέτρων. Και τα δύο ανωτέρω βλήματα έχουν τη δυνατότητα βολής εναντίον στόχων επιφανείας.

30 Στο νέο 15ετές πρόγραμμα εξοπλιστικών προτεραιοτήτων 2011-2025, προβλέπεται στη θέση 14 των 29 κυριοτέρων προγραμμάτων η αναβάθμιση των Φ/Γ ΜΕΚΟ 200 ΗΝ, συνολικού εκτιμώμενου κόστους 400 εκατ. Ευρώ.

31 Richard Scott, “Turkey Assesses Options for TF-2000 Frigates,” Jane’s Navy International, April 23, 2010; Tim Fish, “Turkey Seeks Systems for TF-2000 Frigates,” Jane’s Navy International, January 21, 2010.

32 Αμυντική Βίβλος 2011-2012, «Φρεγάτες FREMM. Αλλαγή Ρόλου για το Πολεμικό Ναυτικό,» 78.

17

πρόγραμμα ξεπερνά το 65%.33 Το σκάφος έχει εκτόπισμα 2300 τόννων και η κύρια

αποστολή του θα είναι ο ανθυποβρυχιακός πόλεμος και οι επιχειρήσεις επιφανείας σε

παράκτιο περιβάλλον. Το ελικοδρόμιο του πλοίου παρέχει δυνατότητα υποστήριξης

ενος Ε/Π S-70B. Στόχος είναι μετά την ενεργοποίηση του πρωτοτύπου να συνεχιστεί η

κατασκευή των συνολικά οκτώ μονάδων (υπάρχει σκέψη για κατάσκευή δώδεκα

μονάδων) σε ιδιωτικών συμφερόντων ναυπηγεία με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης της

παράδοσης όλων των μονάδων στο ΤΠΝ το έτος 2020. Από Ελληνικής πλεύρας δεν

υπάρχει επίσημη ενημέρωση για το αν υφίσταται το ενδεχόμενο μελλοντικής

προμήθειας κορβετών για το Πολεμικό Ναυτικό.

Το πρόγραμμα ναυπήγησης των έξι τουρκικών υποβρυχίων Τ-214 ΤΝ ΑΙΡ στο

κρατικό ναυπηγείο του Golcuk, ξεκίνησε ουσιαστικά στις 31 Δεκεμβρίου 2010 όταν η

τουρκική κυβέρνηση ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς

κατασκευαστές. Την 28η Ιουνίου 2011 η Τουρκία κατέβαλε την προκαταβολή για την

παραλάβή των πακέτων υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για τη ναυπήγηση των

μονάδων.34 Κάθε πακέτο υλικών θα περιέχει μεταξύ άλλων τους τορπιλοσωλήνες, το

σύστημα αναερόβιας πρόωσης (ΑΙΡ) και τα αντίμετρα τορπιλών. Η συμμετοχή της

τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας θα αγγίξει το 80%, με περίπου είκοσι συστήματα του

Υ/Β να παράγονται και να ολοκληρώνονται στο σκάφος από τοπικές βιομηχανίες. Το

πρώτο Υ/Β αναμένεται να παραδοθεί εντός του 2016 ενώ μέχρι το 2020 θα έχουν

παραδοθεί στο ΤΠΝ και οι υπόλοιπες μονάδες. Το αντίστοιχο Ελληνικό πρόγραμμα

ναυπήγησης Υ/Β τ.214 ΑΙΡ έχει αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα. Μέχρι σήμερα έχει

παραληφθεί μόνο ένα (Υ/Β ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ) εκ των τεσσάρων αρχικά παραγγελθέντων

ενώ η ναυπήγηση των δύο επιπροσθέτων Υ/Β τ.214 ΑΙΡ βρίσκεται πρακτικά στον αέρα.

Το χρονοδιάγραμμα παράδοσης των υπόλοιπων Υ/Β, σύμφωνα με δηλώσεις του

πρώην Υπουργού Άμυνας, θα τηρηθεί κανονικά. Συνεπώς, αναμένεται μέχρι το τέλος

του 2015, κάνοντας την παραδοχή οτι δεν θα προκύψουν επιπλέον προβλήματα στην

ολοκλήρωση του προγράμματος, η ολοκλήρωση της παράδοσης των τριών Υ/Β

33 Jane’s Navy International, “New Model Navy: Turkey Builds Block by Block,” April 23, 2010.

34 “Republic of Turkey Places USD 2.9 Billion for Six U214 Submarines Material Packages,” Navalto-day.com July 1, 2011. http://navaltoday.com/2011/07/01/republic-of-turkey-places-usd-2-9-billion-for-six-u-214-submarines-material-packages/

18

τ.214ΑΙΡ (πρόγραμμα «Αρχιμήδης») καθώς και του εκσυγχρονισμένου Υ/Β τ.209

ΩΚΕΑΝΟΣ (πρόγραμμα «Ποσειδών»).

Απαρατήρητο δεν πρέπει να περάσει και το γεγονός της βελτίωσης των

επιχειρησιακών δυνατοτήτων, ακόμα και μικρότερων μονάδων του ΤΠΝ (ταχέα σκάφη,

περιπολικά, ακτοφυλακίδες), με την τοποθέτηση σε αυτά εγχώριας κατασκευής

σύγχρονων ηλεκτροοπτικών αισθητήρων και σταθεροποιημένων τηλεχειριζόμενων

πλατφόρμων οπλισμού, τύπου STAMP, διαφόρων διαμετρημάτων. Οι ανωτέρω

δυνατότητες προσδίδουν αυξημένη επιχειρησιακή βαρύτητα στις συγκεκριμένες

μονάδες, ειδικά στο περιβάλλον του Αιγαίου.

Άλλα εξοπλιστικά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη και επηρεάζουν

σημαντικά την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι, όσον αφορά το

Πολεμικό Ναυτικό, η ολοκλήρωση της παραλαβής των ΑΦΝΣ ΑΤR-72. Με την

ολοκλήρωση του προγράμματος το Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό θα έχει συνολικά 16

ΑΦΝΣ (6 CN-235 και 10 ATR-72) καθώς και 3 CN-235 της ακτοφυλακής που έχουν την

ίδια διαμόρφωση αισθητήρων με τα ΑΦΝΣ του ΤΠΝ. Επίσης, μέχρι το τέλος του 2012

θα έχουν παραδοθεί στο ΤΠΝ τα οκτώ νέα LCT (Landing Craft Transport, έχουν ήδη

παραδοθεί τα δύο πρώτα). Η σύμβαση για τη ναυπήγηση των δύο νέων LST (Landing

Ship Tank) υπογράφθηκε στα μέσα Μαΐου και τα ναυπηγεία του Adik είναι

υποχρεωμένα να παραδώσουν τα δύο νέα αρματαγωγά στο ΤΠΝ μέχρι το τέλος του

2015. Το πρόγραμμα για τη ναυπήγηση LHD (Landing Helicopter Dock) βρίσκεται στο

στάδιο της αξιολόγησης των προσφορών που έχουν κατατεθεί από τρείς εταιρείες.

Εκτιμάται οτι η σύμβαση για την ανάθεση του έργου θα υπογραφθεί εντός του 2012, και

εντός του 2013 θα ξεκινήσει η ναυπήγηση του πλοίου στα τουρκικά ναυπηγεία.

Στον τομέα των αεροπορικών δυνάμεων η Τουρκία συμμετέχει στην κοινοπραξία

για την παραγωγή του μαχητικού αεροσκάφους F-35 με σκοπό την παραγγελία 100

μαχητικών του τύπου με χρονικό ορίζοντα έναρξης παράδοσης των πρώτων μονάδων

το 2015 και ολοκλήρωση της προμήθειας το 2020. Επίσης, η Εκτελεστική Επιτροπή

Αμυντικής Βιομηχανίας (SSIK) αποφάσισε στις 15 Δεκεμβρίου 2010 την εγχώρια

ανάπτυξη και κατασκευή νέου μαχητικού και νέου εκπαιδευτικού αεροσκάφους, με

19

έναρξη παραδόσεως των πρώτων μονάδων το έτος 2023. Ήδη η Τουρκική κυβέρνηση

έχει δεσμεύσει αρχικό ποσό 20 εκατ. Ευρώ για την έναρξη του προγράμματος.35

Βασικός στόχος της Τουρκίας είναι η διατήρηση αεροπορικού στόλου 300-350

σύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών.

Από την ενδεικτική σύγκριση των ανωτέρω εξοπλιστικών προγραμμάτων γίνεται

φανερό οτι σε βάθος χρόνου, και με τον παρόντα ρυθμό ανάπτυξης της τουρκικής

αμυντικής βιομηχανίας καθώς και το πρόγραμμα ναυπηγήσεων νέων μονάδων του

ΤΠΝ, η ποιοτική υπεροχή σε επίπεδο υλικού φαίνεται να γέρνει προς την πλευρά της

Τουρκίας.36 Επιπλεόν, η εκτιμώμενη ποσοτική υπεροχή του ΤΠΝ (Πίνακας 1,

Παράρτημα «Β») στο εγγύς μέλλον, θα του επιτρέψει την ανάπτυξη μικρής ναυτικής

δύναμης και στο Ιόνιο πέλαγος.

3. Τουρκική Εξωτερική Πολιτική

Η αμυντική πολιτική της Τουρκίας, η οποία όπως αναλύθηκε στην προηγούμενη

παράγραφο, εστιάζει στην ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας με σκοπό την ανάπτυξη

και παραγωγή εγχώριων οπλικών συστημάτων, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την

εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και το δόγμα του νεο-οθωμανισμού όπως αυτό

εκφράζεται από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. Εκτιμάται οτι η

πολιτική εκμετάλλευση της ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανίας, κινείται σε δυο

άξονες. Ο πρώτος άξονας κινείται στην πολιτική εκμετάλλευση για εσωτερική

κατανάλωση, αναδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα του μοντέλου διακυβέρνησης και

ανάπτυξης που εφαρμόζει η ισλαμική κυβέρνηση. Ο δεύτερος άξονας προσανατολίζεται

στην εξυπηρέτηση του στρατηγικού σχεδιασμού της Τουρκίας για τη σταδιακή

μετατροπή της σε νεο-οθωμανική περιφερειακή δύναμη. Οι Τούρκοι πολιτικοί πιστεύουν

οτι «σε μια χώρα με αυτοκρατορικό παρελθόν, την αίσθηση του οποίου το ΑΚP (Κόμμα

35 Γιώργος Τσιμπούκης, «Τουρκική Αεροπορία: Με Στόχο την Απόλυτη Εναέρια Κυριαρχία στο Αιγαίο,» Αμυντική Βίβλος 2011-2012, 76.

36 Ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού έχει γράψει, «συνεπώς για την αποτροπή της τουρκικής επιθετικότητας, το ΠΝ είναι υποχρεωμένο να διατηρεί ικανή αμυντική στρατιωτική ισχύ που επιτυγχάνεται μέσω της ποιοτικής υπεροχής προσωπικού και υλικού.» Πηγή, Αντινάυαρχος Δ. Ελευσινιώτης, «Αυτονόητη η Παρουσία του ΠΝ στους Εθνικά Ζωτικούς Χώρους,» Αμυντική Βιβλος 2010-2011, 90.

20

Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) προσπαθεί να επαναφέρει στο προσκήνιο, η ανάπτυξη της

πολεμικής βιομηχανίας αποτελεί βασικό πυλώνα αυτής της πολιτικής.»37

Είναι φανερό οτι η Τουρκία μέσω των προσπαθειών της για ενίσχυση της νεο-

οθωμανικής επιρροής στην περιοχή των Βαλκανίων, προσπαθεί να ενισχύσει την

παρουσία της στο Ιονίο έχοντας σαν όχημα την Αλβανία. Πιο συγκεκριμένα, ο Τούρκος

Υπουργός Εξωτερικών κατά την επίσκεψή του στη Θράκη το Μάρτιο του 2011 δήλωσε

οτι «οι περιοχές της Ροδόπης και της Θράκης (σ.σ της Ανατολικής) θα αποτελέσουν

πάλι μια ενότητα. Παλιότερα η Ανδριανούπολη, η Θεσσαλονίκη, η Κομοτηνή, η

Φιλιππούπολη ζούσαν όλες μαζί. Πάλι έτσι θα γίνουν...»38 Την φιλοδοξία του αυτή έχει

αναφέρει και στο βιβλίο του «Στρατηγικό Βαθός», γράφοντας για τη Θράκη οτι στην

ουσία είναι ένα τμήμα της «ζώνης ασφαλείας που δημιουργήθηκε στην Ανατολική

Θράκη κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.....που πρέπει να επεκταθεί δυτικότερα

με πολυμερείς και διμερείς συμφωνίες που θα συναφθούν σε βαλκανικό επίπεδο.»39

Διακρίνεται ξεκάθαρα λοιπόν οτι η Τουρκία θα εκμεταλλευτεί, και μάλλον έχει ήδη

αρχίσει να το κάνει, τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη για επέκταση της

επιρροής της σε όλη τη Βαλκανική.

Φυσικά για την περίπτωση της Αλβανίας και συνεπώς και την ευρύτερη περιοχή

του Ιονίου, οι προσπάθειες διείσδυσης της Τουρκίας έχουν ξεκινήσει αρκετά χρόνια

πριν. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο οτι μόλις τέσσερις μήνες (Ιανουάριο 2010) μετά την

ακύρωση της Ελληνοαλβανικής συμφωνίας για τα θαλάσσια σύνορα και ζώνες, η

Αλβανική Βουλή ψήφισε ομόφωνα νόμο που επιτρέπει την είσοδο και παραμονή

πλοίων του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού σε λιμάνια της χώρας.40 Η αμυντική

συνεργασία των δύο χωρών έχει ξεκινήσει από τις 31 Μαΐου 1992 όταν ο Τούρκος

37 Γιώργος Τσιμπούκης, «Τουρκικά Εξοπλιστικά Προγράμμα την Περίοδο 2011-2012. Φρενίτιδα Εξοπλισμών με Βάση την Εγχώρια Βιομηχανία,» Αμυντική Βίβλος 2011-2012: 55

38 Εφημερίδα Έθνος, «Νταβούτογλου: επί 3 Μέρες Παρέδιδε Απλά Μαθήματα Πρόκλησης,» Μάρτιος 13, 2011, http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=57730950

39 Αχμέτ Νταβούτογλου, Το Στρατηγικό Βάθος: Η Διεθνής Θέση της Τουρκίας (Αθήνα: Εκδόσεις Ποιότητα, 2010), 202.

40 Κατά πολλούς υπάρχει τουρκική ανάμειξη στην απόφαση ακύρωσης, αφού ο προσδιορισμός της υφαλοκρηπίδας και κυρίως των Διαπόντιων Νήσων μεταξύ Κέρκυρας και Αλβανίας θα αποτελούσε προηγούμενο και για το Αιγαίο, κάτι που με κανένα τρόπο δεν επιθυμούσε η Άγκυρα. Βλέπε Τάσος Τσακίρογλου, «Τουρκικός Στόλος στο Ιόνιο,» Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Μαϊος 30, 2010. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=167531

21

πρωθυπουργός Ντεμιρέλ επισκέφθηκε τα Τίρανα και υπέγραψε με τον ομόλογό του

Σύμφωνο Φιλίας, Οικονομικής και Στρατιωτικής Συνεργασίας. Λίγους μήνες αργότερα

στις 19 Νοεμβρίου 1992, ο Τούρκος Υπουργός Εθνικής Άμυνας Ν.Αγιάζ υπέγραψε

Συμφωνία Αμοιβαίας Στρατιωτικής Συνεργασίας με τον ομόλογό του Σαφέτ Τζουλάλ,

ενώ τον επόμενο χρόνο την 15 Φεβρουαρίου 1993 τα δύο κράτη υπέγραψαν Σύμφωνο

Φιλίας-Συνεργασίας έναντι επίθεσης από τρίτο.41 Επιπλέον το 2002 κατά την διάρκεια

της επίσημης επίσκεψης του Τούρκου Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγού Χουσείν Κιβρίκογλου,

επικυρώθηκε η συμφωνία για την ανακατασκευή του αεροδρομίου του Kucove42 από την

Τουρκία, και υπογράφθηκε πρωτόκολλο για την παροχή εφοδιαστικής υποστήριξης

αξίας 2,5 εκατ. Ευρώ με σκοπό την επίτευξη συμβατότητας του Αλβανικού Στρατού με

τα ΝΑΤΟϊκά πρότυπα.43

Επιπλέον των ανωτέρω, ο ναύσταθμος στον Αυλώνα και ο εκσυγχρονισμός της

βάσης υποβρυχίων στο Δυρράχιο, που ολοκληρώθηκαν το Μάρτιο του 2010, με τη μισή

χρηματοδότηση των έργων να παρέχεται από την Τουρκία, είναι ένα ακόμα σημάδι της

σημασίας που δίνει η Τουρκία στη ναυτική συνεργασία με την Αλβανία. Η συνεργασία

αυτή της «προσφέρει βάσεις ελλιμενισμού στην Αδριατική και μάλιστα σε απόσταση

αναπνοής από τα στρατηγικής σημασίας στενά του Οτράντο. Ταυτόχρονα της παρέχει

τη δυνατότητα παρουσίας εκτός από το Αιγαίο και στο Βορειοδυτικό άκρο της

Ελλάδος.»44 Η πρόθεση αυτή της Τουρκίας εκδηλώθηκε με τον πιο φανερό τρόπο όταν

από την 25η εως 28η Ιουνίου 2010 Τουρκική Ναυτική Δύναμη αποτελούμενη από

τέσσερεις φρεγάτες (δύο τύπου ΜΕΚΟ, δύο τύπου Ο.Η.Perry), ένα πλοίο ανεφοδιασμού

(ΑΚΑR) και το Υ/Β ΙNONU, εκτέλεσε ναυτικές ασκήσεις στην περιοχή του Ιονίου και

επισκέφθηκε λιμένες της Αλβανίας. Όπως σημειώνει ο Αντιναύαρχος ε.α Β. Μαρτζούκος

ΠΝ, «η Τουρκία εμφανίζει τη ναυτική της ισχύ στο Ιόνιο (αμιγώς εθνική και οχι στα

41 Μιλτιάδης Μπότσης, Γεωπολιτική Αδριατικής-Ιονίου. Η περίπτωση της Κέρκυρας (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης, 2005), 286.

42 Πληροφορίες για χρησιμοποίηση του αεροδρομίου του Kucove από την Τούρκικη Πολεμική Αεροπορία με μεταστάθμευση, σε πρώτη φάση, ενός ΑΦΝΣ CN 235 δεν έχουν επιβεβαιωθεί από επίσημη πηγή. Για την συμφωνία ανακατασκευής του αεροδρομίου από την Τουρκία βλέπε Tobias Pietz, “Defense Reform and Conversion in Albania, Macedonia and Croatia,” Bonn International Center for Con-version, (Bonn: BICC, 2006), 21.

43 Turkish Daily News, “Kivrikoglou visit fosters military ties with Albania,” July 6, 2002. http://www.turkishdailynews.com 

44 Τσακίρογλου, Ελευθεροτυπία.

22

πλαίσια συμμαχικών αποστολών), για πρώτη φορά από συστάσεως Ελληνικού

κράτους, ενώ η στρατηγική της συνεργασία με την Αλβανία της επιτρέπει να ελλιμενίζει

ναυτικές της μονάδες... και να επιχειρεί στο Ιόνιο για μακρά χρονικά διαστήματα.»45

Οι άριστες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών επιβεβαιώνονται και από τις

Τουρκικές θέσεις όπως αυτές εκφράζονται στον ιστότοπο του Τουρκικού Υπουργείου

Εξωτερικών, όπου συγκεκριμένα αναφέρεται οτι «οι δυο χώρες συνδέονται με

πολιτισμικούς και ιστορικούς δεσμούς, με τις σχέσεις τους να βασίζονται στην αρχή της

αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης της Αλβανίας στα

Βαλκάνια, η γρήγορη και επιτυχημένη ανάπτυξη της χώρας, διατηρώντας ταυτόχρονα

την εσωτερική της ασφάλεια, είναι μεγάλης σημασίας για την Τουρκία.»46 Η Τουρκία δεν

έμεινε μόνο στα λόγια αλλά προχώρησε και σε συγκεκριμένες ενέργειες που

επιβεβαιώνουν τη σημασία που έχει η Αλβανία για τα μελλοντικά της σχέδια στην

περιοχή. Προχώρησε σε δωρεά αμυντικού υλικού προς την Αλβανία ύψους περίπου

100 εκατ. Ευρώ, ανέλαβε την αναβάθμιση της Ακαδημίας Αεροπορίας, τον

εκσυγχρονισμό των Αλβανικών εργοστασίων κατασκευής φορητού οπλισμού και

πυρομαχικών και την εκμάθηση της Τουρκικής γλώσσας στους φοιτητές του

στρατιωτικού πανεπιστημίου των Τιράνων.47

B. ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ

1. Αλβανικές Αεροναυτικές Δυνάμεις.

Το Αλβανικό Πολεμικό Ναυτικό δεν αποτελεί απειλή για την εθνική μας κυριαρχία

στην περιοχή του Ιονίου. Αποτελείται κυρίως από περιπολικά σκάφη με δυνατότητες

έρευνας- διάσωσής και παράκτιας περιπολίας με σκοπό την αντιμετώπιση

45 Βασίλειος Μαρτζούκος, «Τουρκική Άσκηση στο Ιόνιο,» Αντίβαρο, Ιούνιος 2, 2010. www . antibaro . gr / node /1715 .

46 Ιστότοπος Υπουργείου Εξωτερικών Τουρκίας, “Turkey’s Political Relations with Albania.” www . mfa . gov . tr / turkey _ s - political - relations - with - albania . en . mfa

47 Μαρτζούκος, Τουρκική Ασκηση στο Ιόνιο. Στην ίδια πηγή αναφέρεται οτι υφίσταται το ενδεχόμενο παραχώρησης στην Αλβανική Αεροπορία 30 μεταχειρισμένων F-16C/D Block 30 CCIP Lite. H ανωτέρω πληροφορία δεν ήταν δυνατόν να επιβεβαιωθεί από αξιόπιστη πηγή.

23

εγκληματικών ενεργειών. Η τελευταία παραλαβή μονάδων έγινε το 2009 και αφορούσε

τέσσερα περιπολικά Damen Stan 4207 Ολλανδικής σχεδίασης και κατασκευής.48 Τα

σκάφη αυτά προστέθηκαν στον ήδη υπάρχοντα στόλο 32 μικρότερων περιπολικών

σκαφών που διατηρεί η Αλβανία. Η Αλβανική Πολεμική Αεροπορία είναι ανύπαρκτη μιας

και η Αλβανία δεν κατέχει μαχητικά αεροσκάφη. Υπό τον έλεγχο της Αλβανικής

Πολεμικής Αεροπορίας λειτουργούν μόλις 16 ελικόπτερα που χρησιμοποιούνται κυρίως

για μεταφορές προσωπικού.49 Υπάρχουν ωστόσο δυο λειτουργικές αεροπορικές βάσεις

μια στα Τίρανα και μια στο Kucove, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ΝΑΤΟικά

μαχητικά ή από Τουρκικά μαχητικά σε περίοδο Ελληνοτουρκικής κρίσης.

Ωστόσο, αναμένεται οτι στα πλαίσια της ένταξης της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ, οι

Ένοπλες Δυνάμεις της να αναβαθμιστούν ποσοτικά και ποιοτικά ώστε να

ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της συμμαχίας. Η αναβάθμιση αυτή εκτιμάται οτι θα

ενισχυθεί και από την Τουρκία με τη μορφή παραχώρησης αμυντικού υλικού,

εκπαίδευσης στελεχών κ.λ.π. Συνεπώς, στο άμεσο μέλλον, υπάρχει η πιθανότητα

αλλαγής του συσχετισμού αεροναυτικών δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας στην

περιοχή του Ιονίου.

2. Διμερείς Σχέσεις Αλβανίας και Τουρκίας.

Οι σχέσεις των δυο χωρών αναθερμάνθηκαν, σε όλα τα επίπεδα, τη δεκαετία του

1990 αρχικά στον οικονομικό και αμυντικό τομέα, (η καλή αμυντική συνεργασία που

υπάρχει μεταξύ των δυο χωρών αναλύθηκε στις προηγούμενες παραγράφους) και

μετέπειτα και στον πολιτικό. Η Τουρκία θεωρεί την Αλβανία σαν ενα φυσικό της

σύμμαχο στην περιοχή των Βαλκανίων, κυρίως λόγω εθνικών, θρησκευτικών και

ιστορικών δεσμών. Είναι χαρακτηριστικό οτι ο Αλβανικός πληθυσμός είναι 2.994.667 με

το 70% να είναι Μουσουλμάνοι, το 20% Αλβανοί Ορθόδοξοι και το 10% Καθολικοί.

Έτσι, η Αλβανία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα, μετά την Τουρκία, στα Βαλκάνια

48 Το πρώτο κατασκευάστηκε στην Ολλανδία και τα υπόλοιπα τρία, μετά από άδεια του Ολλανδικού ναυπηγείου, θα κατασκευάζονταν στην Αλβανία.49 Nathan M. Polak, Ryan C. Hendrickson & Nathan G. D. Garrett, “NATO Membership for Albania and Croatia: Military Modernization, Geo-Strategic Opportunities and Force Projection,” The Journal of Slavic Military Studies, 22:4, 506. http://dx.doi.org/10.1080/13518040903355745

24

όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού της είναι Μουσουλμάνοι.50 Αυτό είχε σαν

αποτέλεσμα την ένταξη της Αλβανίας το 1992 στον Organization of the Islamic Confer-

ence (OIC).51 Μόλις ένα χρόνο μετά την ένταξή της, η Αλβανία έλαβε οικονομική βοήθεια

από την Islamic Development Bank (IDB) η οποία αποτελεί όργανο του OIC. Η ένταξη

της Αλβανίας στον OIC έφερε τη χώρα πιο κοντά στην Τουρκία και επιπλέον την

ενίσχυσε πολιτικά και οικονομικά σε μια δύσκολη περίοδο. Ωστόσο, η Αλβανική

αντιπολίτευση κατηγόρησε το Σαλί Μπερίσα οτι η απόφασή του να ενταχθεί η χώρα

τους στον OIC, υποδηλώνει την αλλαγή κατεύθυνσης της εξωτερικής τους πολιτικής η

οποία δείχνει να απομακρύνεται από τις Ευρωπαϊκές αρχές και να προσεγίζει το

Ισλάμ.52

Παρόλα αυτά, η πολιτική προσέγγιση των δυο χωρών ενισχύεται συνεχώς.

Παράδειγμα της πολιτικής υποστήριξης της Τουρκίας προς την Αλβανία, αποτελεί η

στάση της Τουρκίας στο θέμα του Κοσόβου. Η Τουρκία είχε ενεργή συμμετοχή στις

προσπάθειες για ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου. Όταν το Κόσοβο ανακύρηξε την

ανεξαρτησία του στις 17 Φεβρουαρίου του 2008 η Τουρκία το αναγνώρισε επίσημα την

αμέσως επόμενη ημέρα, ενω ήταν μεταξύ των πρώτων χωρών που άνοιξαν πρεσβεία

στη χώρα.53 Στον οικονομικό τομέα η Αλβανία ενίσχυσε τους δεσμούς εμπορικής

αλληλεξάρτησης με την Τουρκία με την υπογραφή της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου

την 1η Μαΐου 2008. Η ανωτέρω συμφωνία δίνει στην Τουρκία ίσες ευκαιρίες

ανταγωνισμού με τις χώρες της Ευρωπαϊκης Ένωσης που δραστηριοποιούνται

εμπορικά στην Αλβανία. Σήμερα η Τουρκία αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο επενδυτή

στην Αλβανία μετά την Ιταλία και την Ελλάδα.54

50 Πηγή, CIA The World Factbook, Albania. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html Ωστόσο είναι ευρέως γνωστό οτι οι περισσότεροι Αλβανοί έχουν μια αδιάφορη στάση όσον αφορά τη θρησκεία.

51 Ο OIC ιδρύθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1969 και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος διακυβερνητικός οργανισμός, μετά τον ΟΗΕ, με 57 κράτη-μέλη. Κύριος στόχος του οργανισμού είναι η διαφύλαξη και προστασία των συμφερόντων του Μουσουλμανικού κόσμου. Η Τουρκία είναι μέλος του οργανισμού από την ιδρυσή του.

52 Mehmed Sulku, “Political Relations Between Turkey and Albania in the Post Cold War Period, The-sis, Middle East Technical University, February 2010. http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12611656/index.pdf

53 Επίσημη ιστοσελίδα του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, “Turkey’s Political Relations with Kosovo. www . mfa . gov . tr / turkey _ s - political - relations - with - Kosovo . en . mfa

54 Free Trade Agreement Between the Republic of Turkey and the Republic of Albania. www . world trade law . net / fta / agreements / TurAlb FTA . pdf

25

Συνοψίζοντας, συμπεραίνουμε οτι οι Αλβανοτουρκικές σχέσεις έχουν ενισχυθεί

σε όλα τα επίπεδα. Αν αυτό το γεγονός συνδυαστεί με τις φιλοδοξίες της Αλβανίας για

την δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας» και τις κατά καιρούς αναθεωρητικές απόψεις

που εκφράζονται από πολιτικούς κύκλους της Αλβανίας έναντι της Ελλάδας, καθώς και

με τη νεο-οθωμανική πολιτική που εφαρμόζει η Τουρκία στην περιοχή των Βαλκανίων,

καταλαβαίνουμε οτι η απειλή στο Ιόνιο είναι υπαρκτή. Ειδικά αν επιβεβαιωθούν οι

Τουρκικές προθέσεις για ενίσχυση των Αλβανικών Ενόπλων Δυνάμεων με

μεταχειρισμένα μαχητικά αεροσκάφη και με δεδομένη τη δυνατότητα παρουσίας

Τουρκικής Ναυτικής δύναμης στο Ιόνιο, τότε για να διατηρηθεί η Ελληνική αποτρεπτική

στρατηγική αξιόπιστη, απαιτείται εντονότερη Ελληνική αεροναυτική παρουσία στην

περιοχή.

3. Αλβανικές Αναθεωρητικές Τάσεις.

Την 7η Ιουνίου 2011, η Ελληνική κυβέρνηση έθεσε σε δημόσια διαβούλευση την

πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη διενέργεια σεισμικών ερευνών με σκοπό

τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη θαλάσσια περιοχή Βόρεια και

Βορειοδυτικά της Κέρκυρας, το Ιόνιο πέλαγος και Νότια Κρήτης.55 Η ανωτέρω ενέργεια

προκάλεσε την αντίδραση Αλβανικών εθνικιστικών οργανώσεων. Πιο συγκεκριμένα, η

οργάνωση Ερυθρόμαυρη Συμμαχία με ανακοίνωσή της χαρακτηρίζει την Ελληνική

απόφαση, «ως προσβολή της εδαφικής ακεραιότητας της Αλβανίας σε μια περιοχή που

δεν έχουν καθοριστεί ακόμη τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των κρατών.»56 Επιπλέον,

«σύμφωνα με πρωτοσέλιδο δημοσίευμα του αλβανικού τύπου τα Τίρανα εμφανίζονται

να αμφισβητούν τα σύνορα με την Ελλάδα! Συγκεκριμένα, οι Αλβανοί εμφανίζονται να

μην αναγνωρίζουν την οροθετική γραμμή Ελλάδας-Αλβανίας αφού φέρονται να

ετοιμάζονται να αποστείλουν αντιπρόσωπο στηνΑθήνα για προβάλλει τις απαιτήσεις της

χώρας τους για παραχώρηση ελληνικού εδάφους.»57

55 Τα Νέα, «Σύντομα οι Σεισμικές Έρευνες σε Κρήτη και Ιόνιο για Υδρογονάνθρακες,» Ιούλιος 5, 2011.http://www.neatv.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=30018:------a------&catid=19:2010-03-23-18-34-12&Itemid=100

56 DefenceNet, «Αντίδραση Αλβανικής Εθνικιστικής Οργάνωσης στην Αναζήτηση Ενεργειακών Πόρων Βόρεια της Κέρκυρας,» Ιούνιος 15, 2011. http://www.defencenet.gr/defence/index.php?option=com_content&task=view&id=20894&Itemid=158

57 Αντίβαρο, «Η Αλβανία Αμφισβητεί τα Χερσαία Σύνορα με την Ελλάδα!», Νοέμβριος 19,2011, http://www.antibaro.gr/forum/2255

26

Αναφορά πρέπει να γίνει και στο γεγονός της ανακύρηξης, από το Αλβανικό

Κοινοβούλιο, της 27ης Ιουνίου ως επέτειο γενοκτονίας των τσάμηδων. Πρόσφατα, με

πρόφαση την ανωτέρω επέτειο πραγματοποιήθηκε διαδήλωση τσάμηδων στα

Ελληνοαλβανικά σύνορα και συγκεκριμένα στο συνοριακό σταθμό του Μαυρομάτη. Ο

τσάμης βουλευτής Dashamir Tahiri, του τσαμικού εθνικιστικού κόμματος PDIU

επιχείρησε να περάσει τα Ελληνικά σύνορα με τη συνοδεία του, με σκοπό να επισκεφθεί

τα «πάτρια εδάφη». Οι τσάμηδες θέτουν το ζήτημα των περιουσιών των Αλβανόφωνων

δοσίλογων που δημεύτηκαν με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Φυσικά μόνο

τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός οτι, «τα εδάφη που περιλαμβάνονται στο

αίτημα των τσάμηδων είναι ακριβώς τα ίδια εδάφη που οριοθετούν σήμερα αυτό που ο

Αλβανικός εθνικισμός αποκαλεί Μεγάλη Αλβανία.»58 Η ανωτέρω είδηση συνδέεται

λοιπόν άμεσα με τις φιλοδοξίες της Αλβανίας για το σχηματισμό της «Μεγάλης

Αλβανίας» που θα περιλαμβάνει την «Ήπειρο και εν μέρει τη Δυτική Μακεδονία της

Ελλάδος, το δυτικό τμήμα του κράτους των Σκοπίων, το Κοσσυφοπέδιο, το Σαντζάκ του

Μαυροβουνίου και την κοιλάδα Πρέσεβο της Σερβίας.»59 Είναι πλέον ολοφάνερο πως τα

Τίρανα ενθαρρύνουν τις απαιτήσεις διαφόρων κύκλων αναφορικά με το θέμα των

τσάμηδων, οι οποίοι, έχοντας την εντύπωση πως η Ελλάδα είναι πρόσφορο έδαφος για

δημιουργία καταστάσεων τύπου Κοσσυφοπεδίου, τον τελευταίο καιρό έχουν

αποθρασυνθεί τελείως.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε οτι η έλλειψη αξιόπιστης αποτρεπτικής

στρατηγικής από την πλευρά της Ελλάδας οδηγεί την Αλβανία σε προκλήσεις που

έχουν πλέον ξεφύγει του τοπικού πεδίου και της μικροπολιτικής. «Οι εξελίξεις των

τελευταίων ετών στο Κοσσυφοπέδιο και στα Σκόπια αποδεικνύουν την εφαρμογή μιας

μακροπρόθεσμης Αλβανικής Εθνικής Στρατηγικής στα Βαλκάνια, στην οποία

διακρίνονται με σαφήνεια τέσσερεις φάσεις: πρόκληση εθνοτικών συγκρούσεων –

αυτονομία – ανεξαρτησία – συνένωση με Αλβανία.»60

58 Πάνος Πικραμένος, «Εθνικιστικός Μύθος ή Υπαρκτός Κίνδυνος. Η Σφήνα των Τσάμηδων,» Διπλωματία, http://www.diplomatia.gr/index.php?view=article&id=682

59 Ν.Ι. Μέρτζος, «Βαθύ Βαρομετρικό στα Βαλκάνια» (Θεσσαλονίκη, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών 2011), 8.

60 Πάνος Πικραμένος, «Εθνικιστικός Μύθος ή Υπαρκτός Κίνδυνος. Η Σφήνα των Τσάμηδων,» Διπλωματία, http://www.diplomatia.gr/index.php?view=article&id=682

27

4. Αλβανικό Μεταναστευτικό Κύμα στο Ιόνιο.

Είναι απαραίτητο να γίνει και μια σύντομη αναφορά στο μεταναστευτικό κύμα

που έχει πλήξει τα νησιά του Ιονίου. Ο αριθμός των μεταναστών είναι ένας παράγοντας

που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, μιας και σε περίπτωση κρίσεως μεταξύ των

δύο χωρών μπορεί να αποτελέσει σοβαρό εσωτερικό πρόβλημα για τη χώρα μας.

Ιδιαίτερα αν το γεγονός της αθρόας εισόδου λαθρομεταναστών, σε ακριτικές περιοχές

της χώρας συνδυαστεί, με το μείζον εθνικό πρόβλημα της υπογεννητικότητας

καταλαβαίνουμε οτι το ανωτέρω πρόβλημα λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις.

Ο πληθυσμός της Περιφέρειας των Ιονίων Νήσων βάση της απογραφής του

έτους 2001 είναι 212.984.61 Το ποσοστό των μεταναστών στο συνολικό πληθυσμό

αγγίζει το 9,14%62 Η πλειονότητα των μεταναστών βρίσκεται στις παραγωγικές ηλικίες

μεταξύ 15 και 64 ετών, με τους μισούς να ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 20-44 ετών. Οι

Αλβανοί μετανάστες αποτελούν τη νεότερη εθνικότητα καθώς και την κυρίαρχη

εθνικότητα μεταξύ των μεταναστών, που κατοικούν στην Περιφέρεια Ιόνιων Νήσων, με

ποσοστό 69% επι του συνόλου των μεταναστών. Στο νομό Κέρκυρας συγκεντρώνονται

σχεδόν το 50% του συνόλου των μετανάστών και στο νομό Λευκάδας σχεδόν το 10%

του συνόλου των μεταναστών.63

Στην Εικόνα 1 του Παραρτήματος «Γ» φαίνεται η γεωγραφική κατανομή των

μεταναστών στην Περιφέρεια Ιόνιων Νήσων. Παρατηρούμε οτι στο Βορειοανατολικό

τμήμα της Κέρκυρας και στις Διαπόντιους νήσους το ποσοστό των μεταναστών

ξεπερνάει το 12% επί του συνόλου του πληθυσμού. Από την Εικόνα 2 του ίδιου

παραρτήματος βλέπουμε οτι στις συγκεκριμένες περιοχές το ποσοστό των Αλβανών

μεταναστών, επί του συνόλου των μεταναστών, κυμαίνεται μεταξύ 70% και πάνω από

90%. Από τα στοιχεία αυτά είναι φανερό οτι η ανάγκη για ενίσχυση του αισθήματος

61 Στοιχεία της απογραφής του 2011 δεν ήταν διαθέσιμα κατά το χρόνο συγγραφής της παρούσας εργασίας. Αναλυτικά ο πληθυσμός του Ιονίου ανά νομό είναι Ν. Κέρκυρας 111.975, Ν. Κεφαλληνίας 39.488, Ν. Ζακύνθου 39.015, Ν. Λευκάδας 22.506.

62 Κωνσταντίνος Παππάς, «Η Μετανάστευση στις Περιφέρειες Ιονίων Νήσων και Δυτικής Ελλάδας,» παρουσίαση στο διεθνές συνέδριο “Immigrants and Regional Labor Markets,” Κέρκυρα 8 Ιουνίου 2007. http://www.huredepis.eu/assets/mymedia/1192517173_upfile.pdf

63 Ibid.

28

ασφαλείας των πολιτών που κατοικούν στις συγκεκριμένες περιοχές είναι επιτακτική και

μπορεί να επιτευχθεί μέσω της παρουσίας Ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή.

ΙV. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ

Α. ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ64

Οι Ελληνικές δυνατότητες όσον αφορά την αεροπορική παρουσία στην περιοχή

του Ιονίου είναι διευρημένες. Μετά την ένταξη της Αλβανίας στο ΝΑΤΟ την 1η Απριλίου

του 2009, δημιουργήθηκε η απαίτηση για επιτήρηση του Εθνικού Εναερίου Χώρου της.

Για το σκοπό αυτό την ίδια ημερομηνία, υπογράφθηκε τεχνική συμφωνία σε ΝΑΤΟικό

πλαίσιο μεταξύ του Υπουργείου Άμυνας της Αλβανίας και του Supreme Headquarters

Allied Power Europe (SHAPE). Στα πλαίσια της ανωτέρω συμφωνίας η Ελλάδα και η

Ιταλία διαθέτουν Quick Response Aircraft (QRA), εναλλάξ ανα δεκαπενθήμερο, με

σκοπό την κάλυψη των επιχειρησιακών και εκπαιδευτικών απαιτήσεων του ΝΑΤΟ. Η

ίδια συμφωνία επιτρέπει την εκτέλεση πτήσεων με σκοπό την εξασφάλιση της

ακεραιότητας του Αλβανικού Εθνικού Εναερίου Χώρου (ALPHA scramble), και

εκπαιδευτικών πτήσεων με σκοπό την εξάσκηση σε διαδικασίες αναγνώρισης και

αναχαίτησης εχθρικών αεροσκαφών (TANGO scramble).65 Η Ελληνική Πολεμική

Αεροπορία στην παρούσα χρονική περίοδο καλύπτει με τα Ρ/Ε επιτήρησης αέρος και τα

Α/Φ QRA εξ’ολοκλήρου το FIR Τιράνων. Εφόσον απαιτηθεί πτήση Ελληνικών

μαχητικών εντός του FIR Τιράνων αυτή μπορεί να εκτελεστεί χωρίς περιορισμούς στο

σχέδιο πτήσης. Επιπλέον η συμφωνία προβλέπει και τη χρήση του ΑΣΕΠΕ, για κάλυψη

αναγκών επιτήρησης, κατά κρίση της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Όλες οι

ανωτέρω πτήσεις ελέγχονται από το Ρ/Ε της Πολεμικής Αεροπορίας στο Χορτιάτη.

Τα μέσα που είναι διαθέσιμα για την εκπλήρωση της ανωτέρω αποστολής είναι

τα μαχητικά αεροσκάφη QRA, στα πλαίσια ΝΑΤΟ, που εδρεύουν στην 111Π.Μ (Βόλος),

64 Οι πληροφορίες αυτής της παραγράφου αποτελούν αδιαβάθμητες πληροφορίες που ήταν διαθέσιμες από τον αρμόδιο κλάδο του ΓΕΑ. Για προφανείς λόγους δεν γίνεται αναφορά σε έγγραφες πηγές λόγω της διαβάθμισής τους.

65 Για τις ανωτέρω πτήσεις δεν απαιτείται, βάση της συμφωνίας, υποβολή σχεδίου πτήσεως στην Αλβανική αρχή Εναερίου Ελέγχου.

29

114Π.Μ (Τανάγρα), 110Π.Μ (Λάρισα) και 112Π.Μ (Ελευσίνα). Επιπλεόν των ανωτέρω,

διατίθενται και τα μόνιμα Ρ/Ε επιτήρησης της Πολεμικής Αεροπορίας που βρίσκονται

στη Λευκάδα, στο Βίτσι και στο Χορτιάτη καθώς και το φορητό Ρ/Ε αέρος της

Ανδραβίδας, όποτε και εαν απαιτηθεί. Εικόνα αέρος μπορεί επίσης να ληφθεί από το

Ρ/Ε της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας που βρίσκεταί στη Κέρκυρα. Τέλος τα

μαχητικά που συμμετέχουν στην αποστολή μπορούν να χρησιμοποιήσουν, εκτός των

αεροδρομίων των βάσεων τους, και τα αεροδρόμια του Αράξου, της Ανδραβίδας, του

Ακτίου και της Καλάματας (Πτέρυγα Αεροπορικής Εκπαίδευσης) ως εναλλακτικά

αεροδρόμια.

Στα πλαίσια υλοποίησης της προαναφερθείσας συμφωνίας, και αποκλειστικά σε

διμερές επίπεδο (Αλβανία – Ελλάδα) βρίσκεται σε εξέλιξη διαμόρφωση τεχνικής

συμφωνίας για κάλυψη αναγκών Έρευνας και Διάσωσης της Ελληνικής Πολεμικής

Αεροπορίας εντός των Αλβανικών Χωρικών Υδάτων, με σκοπό την κάλυψη των

Ελληνικών μαχητικών QRA που πετάνε εντός του FIR Τιράνων. Η εκτίμηση της

Πολεμικής Αεροπορίας είναι οτι η ανωτέρω συμφωνία θα έχει υπογραφεί μέχρι το τέλος

του τρέχοντος έτους. Στην τρέχουσα περίοδο οι ανάγκες Έρευνας και Διάσωσης για την

περιοχή του Ιονίου καλύπτεται από Ε/Π ΑΒ205 που έχουν σαν βάση τους τα

αεροδρόμια της Καλαμάτας, του Αράξου και της Πρέβεζας. Επιπλέον, το Ε/Π Super

Puma, με έδρα την Ελευσίνα, έχει δυνατότητα για μεταστάθμευση στην Ανδραβίδα και

τον Άραξο. Μελλοντικά, υπάρχει η σκέψη για μόνιμη μεταστάθμευση Ε/Π Super Puma

στο Άκτιο ή στην Πρέβεζα με σκοπό την εγγύτητα του μέσου στη περιοχή επιχειρήσεων.

Τέλος, στο Παράρτημα «Δ» της παρούσας εργασίας παρουσιάζονται τα υπάρχοντα

πολιτικά αεροδρόμια και οι δυνατότητες πολιτικών αεροπορικών μεταφορών στην

Περιφέρεια Ιονίων Νήσων.

Β. ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ

Παρά την απαίτηση για προβολή ναυτικής ισχύος με σκοπό τη διατήρηση μιας

αξιόπιστης αποτρεπτικής στρατηγικής, καθώς και τη δεδομένη γεωπολιτική αξία της

περιοχής, η παρουσία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στο Ιόνιο εκτιμάται ως

30

περιορισμένη. Η περιοχή του Ιονίου είναι περιοχή ευθύνης της Ναυτικής Διοίκησης

Ιονίου (ΝΔΙ) που εδρεύει στην Πάτρα. Η ΝΔΙ αποτελείται από το Ναυτικό Σταθμό

Κέρκυρας (ΝΑΣΚΕ) και τα Ναυτικά Οχυρά Αράξου, Αυλιωτών και Αγίου Στεφάνου.

Επιπλέον, στη ΝΔΙ υπάγονται και τα δύο ναυτικά Παρατηρητήρια, του Αγίου Στεφάνου

και των Αυλιωτών, τα οποία επιτηρούν το Στενό Κερκύρας και την θαλάσσια περιοχή

των Διαποντίων Νήσων αντίστοιχα. Τα προαναφερθέντα είναι ενταγμένα στο Εθνικό

Σύστημα Επιτήρησης (ΕΣΕ) και είναι εξοπλισμένα με Ραντάρ Ερεύνης Επιφάνειας και

διατεταγμένα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να επιτηρούν την ευρύτερη θαλάσσια περιοχή. Η

μοναδική μόνιμη παρουσία ναυτικής μονάδας στην περιοχή, στην παρούσα φάση, είναι

ένα πλοίο της Διοικήσεως Ναρκοπολέμου (Ν/Α ή Ν/ΘΗ) του Πολεμικού Ναυτικού, το

οποίο εκτελεί περιπολίες στο βόρειο τμήμα του Ιονίου συνδράμοντας στην επιτήρηση

της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Κέρκυρας και Αλβανίας.

Οι υποδομές για την υποστήριξη ημέτερης Ναυτικής Δύναμης που ίσως

απαιτηθεί να επιχειρήσει στην περιοχή είναι περιορισμένες. Πιο συγκεκριμένα, οι

διαθέσιμες προβλήτες έχουν δυνατότητα μόνο για παροχή ύδατος στα Πολεμικά Πλοία,

δεν υφίστανται κατάλληλα ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη για παροχή καταλλήλου ρεύματος

και ο εφοδιασμός με καύσιμα γίνεται μέσω του Στρατού Ξηράς με χρήση βυτιοφόρων.

Επίσης, δεν υφίσταται δυνατότητα για παροχή επισκευαστικής συνδρομής ή διάθεσης

ανταλλακτικών από το Ναυτικό Σταθμό Κέρκυρας. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις πολιτικής

υποδομής που υπάρχουν στην περιοχή του Ιονίου πελάγους, αναγράφονται

λεπτομερώς στο Παράρτημα «Δ».

Ρόλο στην υποβάθμιση των εγκαταστάσεων του Πολεμικού Ναυτικού έπαιξε η

παραχώρηση πολλών εξ’ αυτών για εκμετάλλευση από τις τοπικές αρχές. Για

παράδειγμα η Προκεχωρημένη Ναυτική Βάση που υπήρχε στην Παλαιοκαστρίτσα δεν

υφίσταται πλέον. Όταν το 1996 ο τότε αρχηγός ΓΕΝ, Αντιναύαρχος Ι.Στάγκας ΠΝ,

κοινοποιούσε στη Νομαρχία Κέρκυρας οτι,

«Το Πολεμικό Ναυτικό, κάτω από την επίδραση των νέων δεδομένων στην περιοχή της Αδριατικής και των εξ αυτών απορρεουσών επιχειρησιακών απαιτήσεων, προτίθεται όπως στο άμεσο μέλλον αξιοποιήσει την "ΠΝΒ Παλαιοκαστρίτσας" από επιχειρησιακής πλευράς. Γι' αυτό το λόγο σχεδιάζονται ήδη έργα βελτίωσης των λιμενικών

31

εγκαταστάσεων ο χρόνος έναρξης των οποίων προβλέπεται μετά παρέλευση ενός ή δύο ετών..... Καθίσταται έτσι προφανές ότι κατά τη φάση της κατασκευής των έργων, αλλά και στη συνέχεια, ο ελλιμενισμός των ιδιωτικών λέμβων και σκαφών δε θα είναι δυνατός»66

σύσσωμοι οι μαζικοί φορείς και η τοπική αυτοδιοίκηση εξέφρασαν την έντονη αντίθεσή

τους και κατάφεραν να καταστήσουν τη βάση ανενεργή. Σήμερα ο χώρος

χρησιμοποιείται για ελλιμενισμό πολιτικών σκαφών.

Επιπλεόν, τα τελευταία χρόνια έχουν ενταθεί οι φήμες για υποβάθμιση της

Ναυτικής Διοίκησης Ιονίου σε Ναυτικό Σταθμό, που θα έχει έδρα τη Κέρκυρα (ΝΑΣΚΕ),

ή μεταφορά της έδρας της ΝΔΙ από την Πάτρα στην Κέρκυρα. Χαρακτηριστική είναι η

ερώτηση του Βουλευτή Κέρκυρας της Νέας Δημοκρατίας Ν. Δένδια για το ανωτέρω

ζήτημα, συμπληρώνοντας οτι

«Ο Ναυτικός Σταθμός Κερκύρας, που αρχικώς συστήθηκε ως Ναυτική Βάση της Ναυτικής Διοίκησης Δυτικής Ελλάδος και υπάγεται στη διοικητική δομή της Ν.Δ.Ι., μπορεί σαφώς να εξυπηρετήσει τους σκοπούς της Ν.Δ.Ι. ως έδρα της, καθώς, πέραν της απαιτούμενης χωροταξικής υποδομής που διαθέτει, καλύπτει γεωγραφικά το βορειοδυτικό άκρο της χώρας, το οποίο και, ως εκ της θέσεώς του, συνιστά κομβικό σημείο για την εποπτεία της θαλάσσιας περιοχής της Δυτικής Ελλάδας, την αποτροπή της λαθρομετανάστευσης, τη διεξαγωγή ναυτικών ασκήσεων κ.ο.κ Επιπροσθέτως, η μεταφορά της έδρας της Ν.Δ.Ι. στην Κέρκυρα έχει τη συμβολική σημασία της επιλογής μιας περιοχής της παραμεθορίου.»67

Στο παραπάνω ερώτημα-αίτημα του συναδέλφου του, απάντησε ο Βουλευτής Αχαΐας,

επίσης της Νέας Δημοκρατίας, Ν. Νικολόπουλος, δηλώνοντας με νόημα οτι, «δεν θα

εκπλαγώ αν η Κυβέρνηση αποπειραθεί να εγκληματήσει και κατά της τοπικής κοινωνίας

με την μεταφορά της έδρας της Ναυτικής Διοίκησης Ιονίου ...αλλά αυτή τη φορά θα

πουλήσουμε ακριβά το τομάρι μας...».68 Σε απάντηση των ανωτέρω το Υπουργείο

Εθνικής Άμυνας δήλωσε οτι δεν υπάρχει προς το παρόν κάποιος σχετικός

επιχειρησιακός σχεδιασμός που να αφορά την υποβάθμιση της ΝΔΙ ή τη μεταφορά της

66 Ριζοσπάστης, «Προκεχωρημένη Ναυτική Βάση του ΝΑΤΟ στην Κέρκυρα,» Ιανουάριος 12, 1996. http://www1.rizospastis.gr/story.do?id=3619492&publDate .

67 Αθηνά, Ελληνικό Κέντρο Ελέγχου Όπλων, «Ναυτική Διοίκηση Ιονίου. Δεν Προβλέπονται Αλλαγές,» Φεβρουάριος 4, 2011, http://www.ekeo.gr/?p=11755

68 The Best News, «Ν.Νικολόπουλος: Ε όχι και να πάρουν από την Πάτρα τη Ναυτική Διοίκηση Ιονίου! » Μάρτιος 2, 2011, http :// www . thebest . gr / news / index / viewStory /56931

32

έδρας της. Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό το επίπεδο στο οποίο έχει φθάσει

πλέον η επιχειρησιακή υποβάθμιση των ερεισμάτων του Πολεμικού Ναυτικού στο Ιόνιο.

Οι Ναυτικές βάσεις στην περιοχή έχουν καταντήσει αντικείμενο πολιτικής διαμάχης με

απώτερω σκοπό την ικανοποίηση της κομματικής πελατείας των τοπικών βουλευτών

και την ικανοποίηση των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ακόμα πιο χαρακτηριστικό

είναι το γεγονός οτι ο Δήμος Κέρκυρας προσπάθησε να εκτελέσει εργασίες για τη

δημιουργία μουσείου στο Νεο Φρούριο, που είναι και η έδρα του ΝΑΣΚΕ, με σκοπό τη

διαχείριση του μνημείου από τη Δημοτική αρχή. Φρένο σε αυτές τις προσπάθειες έβαλε

το Υπουργείο Οικονομικών μέσω της Κτηματικής Υπηρεσίας που γνωστοποίησε στο

Δήμο οτι,

«το Νεο Φρούριο Κέρκυρας είναι καταγεγραμμένο ως Δημόσιο Ακίνητο με ΑΒΚ 21 και έχει παραχωρηθεί στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού με απόφαση του Υφυπουργού Οικονομικών......Η 21η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων μας κοινοποίησε την αριθμ. 17-181/18-06-08 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου με την οποία το ΔΣ αποφασίζει-προτείνει-γνωμοδοτεί για την παραχώρηση προς το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς των Αγγλικών Στρατώνων του Νέου Φρουρίου, του χώρου παρκινγκ και των προσβάσεων στο Νέο Φρούριο, δηλαδή τμημάτων που ανήκουν στο Δημόσιο Ακίνητο, για τη δημιουργία μουσείου. Υστερα από τα παραπάνω σας ενημερώνουμε οτι πρέπει να διακόψετε (ο Δήμος) άμεσα κάθε πράξη διαχείρισης του δημοσίου ακινήτου ως αναρμόδιος, διαφορετικά θα προβούμε σε λήψη κατασταλτικών μέτρων σε βάρος σας.»69

Τέλος πρέπει να αναφερθεί οτι η παρουσία του Λιμενικού Σώματος στο Ιόνιο δεν

αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα ακόμα και για μια μικρή ναυτική αντίπαλη δύναμη. Ο

ρόλος του Λιμενικού Σώματος δεν είναι η προάσπιση της εθνικής κυριαρχίας αλλά η

απότροπη και η αντιμετώπιση απειλών όπως η λαθρομετανάστευση, η τρομοκρατία, το

λαθρεμπόριο όπλων και γενικότερα το οργανωμένο έγκλημα. Το Λιμενικό Σώμα δεν έχει

ούτε την απαραίτητη εκπαίδευση αλλά ούτε και τα απαραίτητα μέσα για να

αντιμετωπίσει μονάδες επιφανείας, οποιουδήποτε μεγέθους, οποιουδήποτε Πολεμικού

Ναυτικού. H έλλειψη μέσων και εκπαίδευσης του Λιμενικού Σώματος έγινε φανερή κατά

την διάρκεια των γεγονότων του 1997 όπου Αλβανοί κακοποιοί εξορμούσαν από τις

Αλβανικές ακτές με πλωτά μέσα και προέβαιναν σε ένοπλες ληστείες, πράξεις

πειρατείας και παράνομη διακίνηση ναρκωτικών στο θαλάσσιο χώρο Κέρκυρας και 69 Θοδωρής Σταλίδης, «Πάει και το Νέο Φρούριο;», Κερκυραϊκή Άποψη, Φεβρουάριος 8, 2011,

http://www.corfupress.com/news/media/apopsi/08022011.pdf

33

Διαπόντιων νήσων. Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η δράση των Αλβανών

κακοποιών εκτελέστηκε η επιχείρηση «Κοσμάς» με συμμετοχή από πλευράς Πολεμικού

Ναυτικού μίας Κανονιοφόρου, δυο Πυραυλακάτων, δυο Ταχέων Περιπολικών καθώς και

ανδρών των Μονάδων Υποβρυχίων Καταστροφών με σκάφη και ανάλογο εξοπλισμό.

Μετά τη διάθεση των ανωτέρω μονάδων του Πολεμικού Ναυτικού και την δυναμική

αντιμετώπιση των γεγονότων από το προσωπικό τους, η εγκληματικότητα από πλευράς

Αλβανών κακοποιών στην περιοχή έπαψε να υφίσταται.70 Συνεπώς για να διατηρήσουμε

αξιόπιστη αποτρεπτική στάση στο Ιόνιο δεν μπορούμε να βασιστούμε ακόμα και σε μια

ενισχυμένη παρουσία του Λιμενικού Σώματος στην περιοχή. Σήμερα, τα πλωτά μέσα

που διαθέτει το Λιμενικό Σώμα στην περιοχή του Ιονίου φαίνονται στον Πίνακα 3 του

Παραρτήματος «Β».

Συνοψίζοντας λοιπόν το κεφάλαιο που περιγράφει τις αεροναυτικές δυνάμεις και

υποδομές στην περιοχή του Ιονίου, μπορούμε να πούμε οτι η αεροπορία φαίνεται να

έχει πολύ καλή επιτήρηση της περιοχής και δυνατότητα για προβολή αεροπορικής

ισχύος όποτε απαιτηθεί. Το πιο σημαντικό είναι οτι έχει, προς το παρόν, ελευθερία

διεξαγωγής πτήσεων, μέσω της τεχνικής συμφωνίας για επιτήρηση του FIR Αλβανίας,

στο δυνητικά εχθρικό περιβάλλον επιχειρήσεων. Το Πολεμικό Ναυτικό, δυστυχώς, έχει

περιορισμένη παρουσία στο Ιόνιο, ενώ οι δυνατότητες επιτήρησης της περιοχής

μπορούν να βελτιωθούν. Το μεγαλυτερο πρόβλημα είναι οτι λόγω έλλειψης υποδομών,

στην παρούσα φάση δεν είναι δυνατόν να αυξηθεί αισθητά η παρουσία του Πολεμικού

Ναυτικού στην περιοχή.

70 Τα παραπάνω Πολεμικά Πλοία παράλληλα με το επιχειρησιακό τους έργο, κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα των περιπολιών τους, αγκυροβολούσαν στα Διαπόντια νησιά καθώς και σε όρμους της Κέρκυρας με σκοπό τη Ναυτική Παρουσία και την τόνωση του ηθικού των κατοίκων των Διαπόντιων νήσων.

34

V. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ

ΙΟΝΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ.

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Πριν αναφερθούν οι απόψεις του γράφοντος για τους τρόπους με τους οποίους

μπορεί να καλυφθεί η διαφαινόμενη απαίτηση αεροναυτικής παρουσίας στο Ιόνιο,

χρήσιμο είναι να διευκρινιστεί οτι όλες οι προτάσεις που θα ακολουθήσουν έχουν σαν

βάση την παραδοχή του πολιτικού χαρακτήρα του πολέμου. Με πιο απλά λόγια,

βασιζόμενος στην αναγνώριση από τον Clausewitz του πολιτικού χαρακτήρα του

πολέμου, υποστηρίζω την άποψή του ότι ο πόλεμος δεν είναι μια αυτόνομη ή

απομονωμένη πράξη. Η κατανίκηση των Ε.Δ του εχθρού και της θέλησης του να τις

χρησιμοποιήσει δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένας τρόπος να επιτευχθούν πολιτικοί

στόχοι. Σε κάθε περίπτωση, η βία πρέπει να εκφράζει πολιτική σκοπιμότητα με ένα

λογικό και χρηστικό τρόπο, δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει

τον πολιτικό σκοπό ή να τον εξαλείψει. Συνεπώς, η πολιτική ηγεσία πρέπει να έχει τον

έλεγχο και την κατεύθυνση της διεξαγωγής του πολέμου. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι

θα αντικαταστήσει τους στρατιωτικούς στο σχεδιασμό και την διεξαγωγή των

επιχειρήσεων. Πρέπει όμως να φροντίσει να μην απαιτεί το αδύνατο και να

συνεργάζεται με τους στρατιωτικούς διοικητές στην χάραξη συνολικής πολιτικής.71

Επειδή ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής, δεν τίθεται θέμα καθαρά

στρατιωτικής εκτίμησης ενός θέματος μεγάλης στρατηγικής σημασίας, ούτε μιας αμιγούς

στρατιωτικής λύσης για την επίλυσή του. Ωστόσο, ο πολιτικός σκοπός για τον οποίο

γίνεται ένας πόλεμος πρέπει να καθορίζει τα μέσα που χρησιμοποιούνται καθώς και το

είδος και βαθμό της προσπάθειας που απαιτείται. Σε περίπτωση που τα διατιθέμενα

από την πολιτεία μέσα, δεν αρκούν για την επίτευξη του στρατιωτικού σκοπού, είναι

υποχρέωση της στρατιωτικής ηγεσίας να αιτεί από την πολιτική ηγεσία τα επιπλέον

απαιτούμενα μέσα ή την προσαρμογή του πολιτικού σκοπού, για τον οποίον διεξάγεται

ο πόλεμος, στα υπάρχοντα μέσα.72

71 Peter Paret, Makers of Modern Strategy. From Machiavelli to the Nuclear Age, (New Jersey, Princeton University Press,1986), pp.199-201.

72 Paret, 202

35

Έχοντας σαν οδηγό την ανωτέρω παραδοχή, καθώς και το δεδομένο της

μελλοντικά αναβαθμισμένης και συνδυασμένης Αλβανοτουρκικής απειλής στο Ιόνιο, για

τους λόγους που αναλύθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, στο παρόν κεφάλαιο θα

αναλυθούν οι προτάσεις Ελληνικής αεροναυτικής παρουσίας στην περιοχή με στόχο τη

διατήρηση αξιόπιστης αποτρεπτικής στρατηγικής έναντι των δυνητικών απειλών, όπως

αυτή έχει εκφρασθεί από την Ελληνική πολιτεία μέσω της ΠΕΑΑ. Επίσης θα αναλυθεί η

πιθανή αντίδραση των διεθνών οργανισμών στην περίπτωση Ελληνοτουρκικής

κρίσεως, που όμως θα συνδυάζει παρουσία Τουρκικών αεροναυτικών δυνάμεων στο

Ιόνιο με έμμεση εμπλοκή της Αλβανίας (π.χ παροχή λιμενικών διευκολύνσεων,

αεροδρομίων, διοικητικής μέριμνας κ.λ.π).

B. ΣΤΑΣΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Στην υποθετική περίπτωση κρίσεως μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Αλβανίας στο

Ιόνιο, η παρούσα μελέτη υποστηρίζει οτι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να βασίζεται στην

παρέμβαση των διεθνών οργανισμών υπέρ της.73 Φυσικά υπάρχει και η αντίθετη άποψη

που υποστηρίζει οτι «μετά το πέρας του Ψυχρού Πολέμου, η αποφυγή στρατιωτικής

σύγκρουσης στην Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εαν η επόμενη δεκαετία

θα έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την συνεργασία των κρατών μέσω διεθνών

οργανισμών.»74 Η αλληλεπίδραση των κρατών στους διεθνείς οργανισμούς υποτίθεται

οτι εδραιώνει το αίσθημα συλλογικής ασφάλειας και συνεπώς μειώνει στο ελάχιστο την

πιθανότητα πολέμου μεταξύ των κρατών. Ωστόσο, όπως αναφέρει και ο Mearsheimer,

αν η αρχή της συλλογικής ασφάλειας δεν εφαρμοσθεί στην πράξη, «τα πιθανά θύματα

θα βρεθούν σε πολύ άσχημη θέση εαν έχουν παραμελήσει την διατήρηση της

ισορροπίας ισχύος και παράλληλα έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους στη συλλογική

73 Οι σκέψεις που θα ακολουθήσουν, κατατίθενται με δεδομένο ότι η Ελλάδα είναι φιλειρηνικό-αποτρέπων κράτος, είναι δηλαδή έτοιμη να προσφύγει στους διεθνείς θεσμούς ειρηνικής επίλυσης τυχόν διαφορών αν ο αντίπαλος το αποδέχεται και αυτός.

74 Robert O. Keohane, “The Diplomacy of Structural Change: Multilateral Institutions and State Strate-gies,” in Helga Haftendorn and Christian Tuschhoff, eds., America and Europe in an Era of Change (Boul-der: Westview Press, 1993), 53.

36

ασφάλεια.»75 Συνεπώς, οποιαδήποτε σκέψη, έστω και παραμικρή, πως δεν ισχύει η

αρχή της αυτοβοήθειας, είναι άκρως επικίνδυνη για τα Ελληνικά εθνικά συμφέροντα.

Στην αρχή της αυτοβοήθειας, βεβαίως, συμπεριλαμβάνονται και οι αποτελεσματικές

συμμαχίες που συνάπτει ένα κράτος. Ωστόσο αποτελεσματικές συμμαχίες θεωρούνται

«συνήθως, μόνο συμμαχίες με τον εχθρό του εχθρού, δηλαδή με άλλους παράγοντες

που έχουν συμφέρον επιβίωσης να αποτρέψουν από κοινού τον (κοινό) αντίπαλο»76

Υπάρχουν βέβαια και πολλοί άλλοι παράγοντες που υποστηρίζουν τη θέση πως

η πεποίθηση οτι οι διεθνείς οργανισμοί εξασφαλίζουν την ασφάλεια των status quo

κρατών από την επιθετικότητα των αναθεωρητικών κρατών, είναι ουτοπική και άκρως

επικίνδυνη. Πέραν του γεγονότος οτι η ιστορία έχει δείξει πως σε προηγούμενες

Ελληνοτουρκικές κρίσεις οι διεθνείς οργανισμοί κράτησαν μια στάση επιτήδειας

ουδετερότητας που τελικώς έβλαψε τα ελληνικά συμφέροντα , το ιστορικό αρχείο,

δείχνει οτι σε διεθνές επίπεδο οι προσπάθειες για εφαρμογή της αρχής της συλλογικής

ασφάλειας απέτυχαν.77 Επιπλέον, πρέπει να έχουμε κατά νου οτι «εαν η παρέμβαση της

ηγεμονεύουσας δύναμης ή των ισχυρών της Συμμαχίας έχει προσλάβει τη μορφή

επιτήδειας ουδετερότητας, τότε η ευκαιρία αυτή μετατρέπεται σε συγκριτικό

πλεονέκτημα για εκείνο από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη που διαθέτει πιο ευέλικτη και

αποτελεσματική στρατηγική διαχείριση κρίσης,» που στην περίπτωσή μας είναι

ξεκάθαρα η Τουρκία.78 Για την περίπτωση των κρίσεων Ελλάδας και Τουρκίας και την

σημασία που έδωσε η Ελληνική πλευρά στην προσδωκόμενη υποστήριξη από τους

διεθνείς οργανισμούς, θεωρητικά παρόχους συλλογικής ασφάλειας, πολύ εύστοχες είναι

οι παρατηρήσεις του καθηγητή Παναγιώτη Ήφαιστου που αναφέρει οτι,

75 John J. Mearsheimer, “The False Promise of International Institutions,” International Security, Vol.19, No.3 (Winter, 1994-1995), 33.

76 Ήφαιστος, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, 5.77 Εξαιρετικό παράδειγμα αποτελεί η Κοινωνία των Εθνών η οποία ιδρύθηκε μετά το τέλος του 1ου

Παγκοσμίου Πολέμου και αποτελούσε μια σοβαρή προσπάθεια εφαρμογής της αρχής της συλλογικής ασφάλειας. Δυστυχώς και κατά τη δεκαετία του 1920 αλλά και κατά τη δεκαετία του 1930, η Κοινωνία των Εθνών απέτυχε σε όλες τις περιπτώσεις σύγκρουσης μεταξύ δυο κρατών να εφαρμόσει την αρχή της συλλογικής ασφάλειας και να αποτρέψει ή να σταματήσει τον πόλεμο. Για περισσότερες λεπτομέρεις βλέπε Kenneth Thompson, “Collective Security Reexamined,” American Political Science Review, Vol.47, No.3 (September 1953), pp.753-772.

78 Μαυρίδης, 163.

37

η συμμετοχή μας σε διεθνείς θεσμούς ή συμμαχίες όπως η Ατλαντική Συμμαχία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, μόνο ενίσχυση (και όχι εγγύηση!) θα μπορούσαν να μας προσφέρει. Αυτή η πιθανή ενίσχυση, όμως, δεν είναι δεδομένη, δεν μπορεί να είναι στρατιωτική, και δεν μπορεί να υπάρξει καν αν δεν έχουμε λειτουργήσει ορθά-αποτελεσματικά και επί μακρόν στον πολιτικο-διπλωματικό στίβο. Η εκτίμηση του υπογράφοντος είναι ότι, η επικράτηση της αντίθετης – ουτοπικής – άποψης και ο αποπροσανατολισμός της Ελληνικής πολιτικής ηγεσίας και της ελληνικής κοινής γνώμης από ευρέως διαδεδομένες νομικίστικες και διεθνιστικές θέσεις αποδείχθηκαν κρίσιμης σημασίας κατά την διάρκεια των κρίσεων του 1974, 1996 και 1999, καθώς και ενδιαμέσως όταν πολλά γεγονότα μείωσαν σημαντικά την αποτρεπτική μας αξιοπιστία. Συνολικά, οι διεθνείς συμμετοχές της χώρας πρέπει να αυξάνουν τις επιλογές της ελληνικής στρατηγικής και όχι να τις περιορίζουν.79

Φυσικά υπάρχουν και επιπλέον λόγοι για τους οποίους η Ελληνική πλευρά

πρέπει να αμφιβάλλει για τη στάση των διεθνών οργανισμών σε ενδεχόμενη κρίση με

αναθεωρητικά κράτη της περιοχής μας.80 Καταρχήν, ακόμα και αν τα κράτη έχουν

συμφωνήσει για άμεση και συλλογική δράση κατά του αναθεωρητικού κράτους, θα

αντιμετωπίσουν δυσκολίες στο καθορισμό των ευθυνών και του κόστους που πρέπει να

αναλάβει το κάθε κράτος.81 Επίσης, είναι δύσκολο να εξασφαλιστεί ταχεία αντίδραση

εναντίον ενός αναθεωρητικού κράτους, κυρίως λόγω των προβλημάτων συντονισμού

που θα ανακύψουν σε επιχειρησιακό επίπεδο. Ανασταλτικό παράγοντα είναι πιθανό να

αποτελέσει και η απροθυμία ορισμένων κρατών να συμμετάσχουν από φόβο

μετατροπής μιας τοπικής σύγκρουσης σε διεθνή. Ορισμένες δημοκρατικές χώρες είναι

πολύ πιθανό να μην θεωρούν αυτονόητη την εκ των προτέρων δέσμευσή τους για

καταβολή ενός υψηλού φόρου αίματος, ειδικά σε μια υπόθεση που τα εθνικά τους

συμφέροντα δεν είναι άμεσα εμπλεκόμενα. Τέλος, πολλά κράτη θα προτιμήσουν την

χρήση διπλωματικών μέσων και οικονομικών κυρώσεων εναντίον ενός αναθεωρητικού

κράτους, από την εμπλοκή σε μια πολεμική σύγκρουση.

79 Ήφαιστος, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, 780 Ο John Mearsheimer αριθμεί εννέα λόγους για τους οποίους ενα status quo κράτος δεν πρέπει να

στηρίζεται στην αρχή της συλλογικής ασφάλειας για να αποτρέψει ενα αναθεωρητικό γείτονα. Για την παρούσα εργασία αναφέρονται μόνο εκείνοι οι λόγοι που ταιριάζουν στην περίπτωση της Ελλάδας. Βλέπε John J. Mearsheimer, “The False Promise of International Institutions,” pp.31-33.

81 Είναι φυσική αντίδραση όλων των κρατών να τείνουν να μεταφέρουν την ευθύνη και το κόστος αντιμετώπισης του αναθεωρητικού κράτους σε έτερα κράτη.

38

Επιπλέον η Ελληνική πλευρά πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της το γεγονός οτι

στην παρούσα χρονική περίοδο και «εκ πρώτης όψεως δεν υπάρχουν μεγάλα τρίτα

συμφέροντα τα οποία θα εμπόδιζαν την Τουρκία στην εκτέλεση των απειλών ή θα

ανέτρεπαν τα τετελεσμένα εάν η Τουρκία επικρατούσε σε μια σύρραξη.»82 Τέλος,

προφητικά ήταν και τα λόγια του καθηγητή Παναγιώτη Κονδύλη, ο οποίος αρκετά

χρόνια πριν έγραφε «Η Ελληνική πλευρά πρέπει να κατανοήσει έμπρακτα, κι όχι μόνον

λεκτικά, οτι η αξία μιας συμμαχίας για ένα της μέλος καθορίζεται από το ειδικό βάρος

του τελευταίου μέσα στο σύνολο της συμμαχίας......Τα δίκαια της Ελλάδας δεν

εντυπωσιάζουν κανέναν, όσο πίσω τους βρίσκεται ένας παρίας με διαρκώς απλωμένο

το χέρι, κάποιος που ζει από δάνεια, επιδοτήσεις και προγράμματα στήριξης»83

Γ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ.

Έχοντας λοιπόν σαν δεδομένο οτι πιθανότατα θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε

μελλοντικά τους εχθρούς μας, χωρίς καμμία ουσιαστική βοήθεια από τους διεθνείς

οργανισμούς στους οποίους είμαστε μέλη και τους συμμάχους μας, θα ακολουθήσουν

οι προτάσεις για τους τρόπους ενίσχυσης της αεροναυτικής μας παρουσίας στην

περιοχή του Ιονίου, κατά τη διάρκεια μιας Ελληνοτουρκικής κρίσης που θα επεκταθεί και

στο Ιόνιο, με τη συμμετοχή, άμεση ή έμμεση, της Αλβανίας στο πλευρό της Τουρκίας.

Η σύγκριση των Ναυτικών δυνάμεων Ελλάδας και Τουρκίας που έγινε σε

προηγούμενο κεφάλαιο δείχνει οτι η Τουρκία θα έχει τη δυνατότητα να αποσπάσει μικρή

Ναυτική Δύναμη δύο ή τριών φρεγατών και ενός ή δύο υποβρυχίων στην περιοχή του

Ιονίου. Στόχος της φυσικά δεν θα είναι ο θαλάσσιος έλεγχος του Ιονίου Πελάγους, αλλά

η δημιουργία σύγχησης στην Ελληνική πλευρά και η περαιτέρω απομείωση της

Ναυτικής ισχύος μας στο Αιγαίο, μιας και η αποστολή υπέρτερης Ελληνικής Ναυτικής

δύναμης στο Ιόνιο ή κατ’ ελάχιστον ίσης δυναμικότητας θα είναι επιτακτική. Η ύπαρξη

μικρονήσων και βραχονησίδων στην περιοχή του Ιονίου αποτελεί μιας πρώτης τάξεως

ευκαιρία για την Τουρκική Ναυτική δύναμη, εφόσον η κρίση στο Αιγαίο έχει αρχίσει να

82 Ήφαιστος, Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική.83 Παναγιώτης Κονδύλης, Θεωρία του Πολέμου, (Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, 1999), 409.

39

κλιμακώνεται, να αποβιβάσει μικρές μονάδες ειδικών δυνάμεων και να καταλάβει

μερικές ή έστω μια από αυτές, με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει σαν διαπραγματευτικά

ανταλλάγματα μετά το τέλος της κρίσης και ανεξάρτητα της έκβασης αυτής. Με απλά

λόγια, η Τουρκία έχοντας διακρίνει την αδυναμία μας να καλύψουμε με αεροναυτικές

δυνάμεις ταυτόχρονα δύο μέτωπα (Αιγαίο και Ιόνιο) είναι πιθανό να προχωρήσει σε

ανάπτυξη ναυτικών της δυνάμεων και ίσως αεροπορικών της δυνάμεων, μέσω

Αλβανίας, στην περιοχή που είμαστε λιγότερο ισχυροί, δηλαδή στο Ιόνιο πέλαγος. Στη

συνέχεια, στηριζόμενη στην αναβαθμισμένη και «ευέλικτη επιθετική πολιτική της

στρατηγικής διαχείρισης κρίσης με άξονα τη λογική του περιορισμένου πολέμου,»84 να

εκτελέσει περιορισμένης εκτάσεως επιθετικό χτύπημα (π.χ αναίμακτη κατάληψη

μικρονήσου με χρήση ειδικών δυνάμεων) έτσι ώστε να διατηρεί την κλιμάκωση «στο

στάδιο της χαμηλής έντασης βίας και η ευθύνη της κλιμάκωσης στο ανώτερο στάδιο της

υψηλής έντασης βίας να ανήκει στην Ελληνική πλευρά.»85 To πιθανότερο είναι η Ελλάδα

μπροστά σε αυτό το δίλλημα, δηλαδή πόλεμος ή ειρήνη με υποχώρηση, να μην

κλιμακώσει (όπως έκανε και στα Ίμια) και να αναγκαστεί σε δυσάρεστες παραχωρήσεις

στο Αιγαίο για να αποκαταστήσει το status quo ante στο Ιόνιο.

Φυσικά το ανωτέρω σενάριο είναι υποθετικό αλλά φανερώνει το μέγεθος της

ζημιάς που μπορούμε να υποστούμε από την απουσία αεροναυτικών δυνάμεων, που

σε περίπτωση ύπαρξης τους θα εξασφαλίζαν την αποτροπή, στην περιοχή του Ιονίου.

Ωστόσο, είναι γεγονός οτι η Τουρκία έχει αποκτήσει ερείσματα για ανάπτυξη

αεροναυτικών δυνάμεων στην περιοχή του Ιονίου. Οι προτάσεις που ακολουθούν,

λαμβάνοντας υπόψη τους τα νέα αυτά δεδομένα, διατυπώνονται με γνώμονα την

διατήρηση της αποτροπής από Ελληνικής πλευράς.

Αρχικά, οφείλουμε να εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες που ήδη έχουμε στην

περιοχή ενδιαφέροντος. Η συμφωνία σε ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο για την επιτήρηση του FIR

Αλβανίας από Ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για

εκτέλεση εκπαιδευτικών πτήσεων, που προβλέπονται απο τη συμφωνία και δεν

απαιτούν υποβολή σχεδίου πτήσεως στις Αλβανικές αρχές, με σκοπό την εκπαίδευση

84 Μαυρίδης, 166.85 Ibid.

40

Ελληνικών αεροπορικών δυνάμεων στο πιθανό περιβάλλον πραγματικών αεροπορικών

επιχειρήσεων και την συγκέντρωση πληροφοριών για πιθανούς στόχους επι του

εδάφους (βέλτιστοι άξονες προσέγγισης και προσβολής, τρόπους εκμετάλλευσης του

εδαφικού προφίλ της περιοχής για αποφυγή εντοπισμού από εχθρικές μονάδες

αντιαεροπορικής άμυνας κ.λ.π).

Οι αεροναυτικές ασκήσεις «ΗΝΙΟΧΟΣ» και «ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ» που μέχρι

σήμερα εκτελούνται ως επί το πλείστον σε περιοχές του Νοτίου Ιονίου πρέπει να

μεταφερθούν Βορειότερα και να αυξηθεί η συμμετοχή των μονάδων έτσι ώστε να

προβάλλουμε προς τους αντιπάλους μας οτι το διακυβευόμενο αγαθό είναι υψηλής

αξίας. Με αυτό τον τρόπο εφαρμόζουμε το βασικό αξίωμα της θεωρίας της αποτροπής

που εστιάζει στο γεγονός πως όσο μεγαλύτερη είναι η παράσταση κόστους για τον

αντίπαλο τόσο περισσότερο αποτρεπτική είναι απειλή. Επίσης, προτείνεται η

αξιοποίηση της συμμετοχής της χώρας μας στην Αδριατική Ιόνια Συνεργασία (τα

υπόλοιπα κράτη-μέλη είναι η Ιταλία, η Σλοβενία, η Κροατία, το Μαυροβούνιο και η

Αλβανία) και η αναβάθμιση της συμμετοχής μας στη διακρατική άσκηση «ADRION.»86 Η

αναβάθμιση της συμμετοχής δυνάμεων μας, τόσο στις εθνικές όσο και στις διεθνείς

αεροναυτικές ασκήσεις που εκτελούνται στην περιοχή, παρέχουν ευκαιρίες

προσαρμογής και γνωριμίας με το πιθανά μελλοντικό περιβάλλον επιχειρήσεων καθώς

και την εξάσκηση σε πιο σύνθετα σενάρια απειλής και αντιμετωπισής της.

Η απαίτηση για επιτήρηση αέρος και επιφανείας της περιοχής είναι πλεον

επιτακτική. Τα μέσα επιτήρησης αέρος της Πολεμικής Αεροπορίας (Ρ/Ε αέρος και

ΑΣΕΠΕ) καλύπτουν με επάρκεια την περιοχή, ενώ τα μέσα επιτήρησης του Πολεμικού

Ναυτικού θεωρούνται απαρχαιωμένα (Ναυτικά Παρατηρητήρια με Ρ/Ε επιφανείας

χαμηλών δυνατοτήτων και ξεπερασμένης τεχνολογίας) και ελλειπή (ύπαρξη σε μόνιμη

περιπολία μόνο ένος Ν/Α ή Ν/ΘΗ). Για το λόγο αυτό προτείνεται η ένταξη της περιοχής

του Ιονίου στο υπό σχεδίαση Εθνικό Σύστημα Επιτήρησης του Πολεμικού Ναυτικού, με

παράλληλη αναβάθμιση των δυνατοτήτων επιτήρησης των Ναυτικών Παρατηρητηρίων

της περιοχής. Επιπλέον, η ενοποίηση της εικόνας επιτήρησης και των τριών κλάδων

των Ενόπλων Δυνάμεων είναι επιτακτική. Με αυτό τον τρόπο η απαίτηση για διεξαγωγή 86 Το τρέχον έτος το Πολεμικό Ναυτικό συμμετείχε στην άσκηση «ADRION LIVEX 11» με την Κ/Φ

ΑΗΤΤΗΤΟΣ.

41

επιχειρήσεων, με έμφαση στις αρχές του δικτυοκεντρικού πολέμου, ικανοποιείται,

παρέχοντας ταυτόχρονα κοινή εικόνα της καταστάσεως σε όλους τους κλάδους των Ε.Δ

και επιτρέποντάς τους τη σχεδίαση ταυτόχρονων και μαζικότερων χτυπημάτων κατά του

αντιπάλου, προβάλλοντας κατ’ αυτό τον τρόπο αξιόπιστη αποτρεπτική στάση.

Δεν πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε, οτι είναι πιθανή η απαίτηση για ταυτόχρονη

ανάπτυξη αεροναυτικών δυνάμεων τόσο στο Αιγαίο όσο και στο Ιόνιο. Η παρούσα δομή

των δυνάμεων μας δεν μας επιτρέπει να διατηρούμε αξιόπιστη αποτροπή και στις δυο

περιοχές. Επιπλέον, η σημερινή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας πρέπει να μας

οδηγήσει σε αξιοποίηση του υπάρχοντος αμυντικού μας υλικού στο έπακρο, ακόμα και

μετά το πέρας της επιχειρησιακής τους ζωής. Η πιθανή απαίτηση για ισχυρή

ταυτόχρονη αεροπορική παρουσία στο Αιγαίο αλλά και στο Ιόνιο μας οδηγεί σε

ανεύρεση τρόπων για επαύξηση της χρηστικότητας των προς παροπλισμό

αεροσκαφών με αναθεώρηση του ρόλου τους, αν αυτό απαιτείται, έτσι ώστε το σύνολο

των πιο εξελιγμένων μας μαχητικών αεροσκαφών να εστιαστεί στην κύρια απειλή που

θα υφίσταται στο Αιγαίο Πέλαγος.

Υπό αυτή τη λογική, προτείνεται η διατήρηση σε αεροπορική εφεδρεία των προς

παροπλισμό αεροσκαφών Α-7 Corsair. Κύρια αποστολή των ανωτέρω αεροσκαφών θα

είναι η άμεση αντιμετώπιση των αεροναυτικών δυνάμεων που πιθανά θα αναπτύξει η

Τουρκία στο Ιόνιο κατά τη διάρκεια Ελληνοτουρκικής κρίσης, «για όσο διάστημα η

βασική δύναμη της Π.Α ασχολείται με πιεστικές προτεραιότητες, όπως διεκδίκηση της

αεροπορικής υπεροχής, άμυνα των στρατηγικών υποδομών της χώρας, πιθανή

στρατηγική αντεπίθεση κ.λ.π.»87 Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη διαθέτουν ακόμα αρκετές

ώρες πτήσης και είναι ιδανικά για εκτέλεση αποστολών απλής κρούσης. Η μεγάλη τους

αυτονομία και η ικανοτητά τους για μεταφορά ποικίλου και ογκώδες οπλικού φορτίου

επιτρέπουν την απογείωσή τους από καλά προστατευμένες, εντός της ενδοχώρας,

αεροπορικές βάσεις διασποράς, με σκοπό να πλήξουν είτε την εχθρική Ναυτική δύναμη,

είτε τις υποδομές του αντιπάλου (Ναυστάθμους, αεροδρόμια κ.λ.π), είτε στην χειρότερη

των περιπτώσεων εχθρικά στρατεύματα επί Ελληνικού εδάφους.88

87 Μανούσος Καμπούρης, «Η Επιχειρησιακή Διάσταση της Αεροπορικής Εφεδρείας,» Στρατηγική, 30 http://www.defencenet.gr/defence/media/CO_92_arxipelagos.pdf

42

Η αδυναμία διάθεσης ικανοποιητικού αριθμού μονάδων επιφανείας στο Ιόνιο

πέλαγος με σκοπό την καλύτερη επιτήρηση της περιοχής αλλά και της αποτρεπτικής

δράσης σε περίοδο κρίσεως μας οδηγεί στην πρόταση για προμήθεια επάκτιων

συστοιχιών κατευθυνομένων βλημάτων επιφανείας-επιφανείας μεσαίου βεληνεκούς. Οι

ανωτέρω συστοιχίες θα μπορούν να πλήξουν την εχθρική Ναυτική δύναμη άμεσα και

αποτελεσματικά. Η υψηλή τους κινητικότητα θα τους προσφέρει το πλεονέκτημα της

απόκρυψης καθώς και του αιφνιδιασμού. Λόγω της παρούσας οικονομικής κατάστασης

της Ελλάδας, προτείνεται, μέχρι τη λήψη της απόφασης για προμήθεια νέων

συστοιχιών, να μεταφερθούν στο Ιόνιο πέλαγος οι κατεχόμενες συστοιχίες που φέρουν

βλήματα Exocet MM38 (εμβέλεια 37 χιλιόμετρα) από παροπλισμένες ΤΠΚ. Είναι φανερό

οτι λόγω της εμβέλειας του συγκεκριμένου βλήματος, οι συστοιχίες πρέπει να έχουν την

έδρα τους στο Βόρειο τμήμα του Ιονίου.

Επίσης, με γνώμονα για μια ακόμα φορά την δύσκολη οικονομική κατάσταση της

χώρας μας προτείνεται η εκμετάλλευση των πρόσφατα παροπλισμένων καθώς και των

προς παροπλισμό ΤΠΚ τ.148. Τα ανωτέρω σκάφη επιφανείας μπορούν να ενισχύσουν

τη Ελληνική ναυτική παρουσία στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου ενισχύοντας κατ’αυτό

το τρόπο την αποτρεπτική μας στάση. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται η αφαίρεση των

Κ/Β από το σκάφος και η προσθήκη στη θέση τους τηλεχειριζόμενων σταθμισμένων

πυροβόλων διαμετρήματος έως και 35mm. Σημαντικό είναι να αναβαθμιστούν και οι

αισθητήρες τους με την προσθήκη ηλεκτροοπτικών αισθητήρων και καταδεικτών laser

που θα χρησιμοποιούνται και για στοχοποίηση. Τα σκάφη αυτά θα μπορούν από θέση

αγκιστρώσεως να επιχειρούν εναντίον της εχθρικής ναυτικής δύναμης, ενώ με

εξοικονόμηση χώρων από την αφαίρεση διαφόρων απαρχαιομένων συστημάτων τους,

θα έχουν και τη δυνατότητα για μεταφορά μονάδων ειδικών δυνάμεων. Τα ανωτέρω

ταχέα σκάφη θα δρούν υπό τον επιχειρησιακό έλεγχο της Ναυτικής Διοίκησης Ιονίου.

Ωστόσο, οι ανωτέρω προτάσεις είναι προσωρινές και αποτελούν λύσεις ανάγκης

μέχρι την προμήθεια νέων μονάδων επιφανείας για αποκλειστική δράση στην περιοχή

του Ιονίου. Μια φθηνή και προσιτή λύση, για την παρούσα οικονομική μας κατάσταση,

88 Τα όπλα που μπορεί να φέρει ένα αεροσκάφος Α-7 Corsair είναι, βόμβες GBU-10 Paveway, GBU-12 Paveway, βόμβες γενικής χρήσεως ΜΚ-82 (συνολικά 30), ρουκέτες CRV-7, πυραύλους AGM-65 Mav-erick (συνολικά 6), AGM-88 HARM (συνολικά 2).

43

που όμως προσδίδει αυξημένη ισχύ πυρός σε συνδυασμό με υψηλή ταχύτητα,

δυνατότητα απόκρυψης, μειωμένες απαιτήσεις σε προσωπικό, μεγάλη αυτονομία και

ελάχιστες απαιτήσεις σε υποδομές είναι η πρόσκτηση ικανοποιητικού αριθμού ταχέων

περιπολικών μικρού μήκους και εκτοπίσματος. Ενδεικτικά, αναφέρονται σαν πιθανές

επιλογές το Σουηδικό Combat Boat CB 90H, το οποίο είναι ένα γρήγορο επιθετικό

σκάφος κατασκευασμένο εξολοκλήρου από αλουμίνιο, με πρόσθετες ενισχύσεις για την

περίπτωση ισχυρής πρόσκρουσης του σε τραχύς παραλίες. Είναι ικανό να μεταφέρει 21

στρατιώτες και φορτίο με περισσότερους από 20 κόμβους. Το σκάφος κατασκευάζεται

σε ένα πλήρως αναπτυγμένο τμηματικό σύστημα παραγωγής χρησιμοποιώντας έξι

τερματικούς σταθμούς με ικανότητα παράδοσης μιας νέας μονάδας κάθε 3η εβδομάδα.

Ο οπλισμός του ποικίλει ανάλογα με τις επιθυμίες του χρήστη. Για την Ελληνική

περίπτωση προτείνεται η προσθήκη του εκτοξευτή RBS 17 που δύναται να φέρει εως

τέσσερα βλήματα SSM Hellfire καθώς και η εγκατάσταση σταθμισμένων

τηλεχειριζόμενων πυροβόλων με ενσωματωμένο ηλεκτροοπτικό αισθητήρα. (η ανωτέρω

διαμόρφωση βρίσκεται σε υπηρεσία στο Σουηδικό Ναυτικό.)89

Άλλες πιθανές επιλογές αποτελούν το Ισραηλινής κατασκευής Super Drova Mk-

III, το οποίο όμως δεν έχει τη δυνατότητα μεταφοράς μονάδας ειδικών δυνάμεων90

καθώς και το Τουρκικής κατασκευής ONUK MRTP-3391 που αποτελεί ίσως την πιο

τεχνολογικά αναβαθμισμένη λύση και με δυνατότητα ολοκλήρωσης οποιουδήποτε

συστήματος απαιτήσει ο χρήστης. Άλλο ένα πλεονέκτημα του MRTP-33 είναι και η

δυνατότητά του να φέρει εκτός από εκτοξευτή βλημάτων επιφανείας-επιφανείας μεσαίου

βεληνεκούς, και εκτοξευτή βλημάτων επιφανείας-αέρος FIM-92 Stinger (χρησιμοποιείται

ο εκτοξευτής Bora Naval Pedestal Mounted Missile System). Το ανωτέρο σύστημα δίνει

τη δυνατότητα για εμπλοκή με όλους τους πιθανούς στόχους αέρος που μπορούν να

89 Το ανωτέρω σκάφος χρησιμοποιείται ήδη από το 1998 από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα (έχουν παρεληφθει τρία σκάφη) σε διαμόρφωση για αντιμετώπιση εγκληματικών ενεργειών. Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα χαρακτηριστικά του σκάφους καθώς και τις προσφερόμενες διαμορφώσεις του βλέπε, http://ukarmedforcescommentary.blogspot.com/2011/05/royal-marines-cb90-and-future-patrol.html

90 Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα χαρακτηριστικά του σκάφους καθώς και τις προσφερόμενες διαμορφώσεις του βλέπε, “First Ramta “Super Dvora Mark-III” Fast Patrol and Interdic-tion Craft Commissioned into the Israel Navy” http :// www . iai . co . il / SIP _ STORAGE / files /7/32377. pdf

91 Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα χαρακτηριστικά του σκάφους καθώς και τις προσφερόμενες διαμορφώσεις του βλέπε, http://www.yonca-onuk.com/productList.php/?p=98

44

χρησιμοποιηθούν για μεταφορά εχθρικών ενισχύσεων σε καταληφθείσα μικρόνησο ή

βραχονησίδα στο Ιόνιο πέλαγος (π.χ μεταφορικά ελικόπτερα, μεταγωγικά αεροσκάφη).

Τα ανωτέρω ταχέα σκάφη αυξάνουν θεαματικά την αποτελεσματικότητα τους

όταν δρούν σε ομάδες. Μπορούν πολύ εύκολα να προκαλέσουν κορεσμό στην

αντιπυραυλική άμυνα μιας μονάδας επιφανείας μεγέθους φρεγάτας, είναι πολύ δύσκολο

να εντοπιστούν, αλλά ακόμα και αν εντοπιστούν είναι πολύ δύσκολο να βληθούν λόγω

της μεγάλης τους ταχύτητας και του μικρού τους μεγέθους. Δρώντας συντονισμένα σε

ομάδες είναι ικανά να προκαλέσουν σύγχυση στις εχθρικές μονάδες επιφανείας και

δυσκολία στην στοχοποίηση τους απο τα πυροβόλα των φρεγατών, μιας και με το

πυροβόλο μπορεί να εμπλακεί μόνο με ένας στόχος τη φορά. Επίσης η παρουσία τους

στην περιοχή ενδιαφέροντος καθιστά την παρουσία εχθρικού υποβρυχίου μη

υπολογίσημη μιας και δεν είναι δυνατό να πληγούν από τορπίλες λόγω του μικρού τους

βυθίσματος και του μικρού εμβαδού μεταλλικής επιφάνειας που προβάλλουν υπό το

ύδωρ (με αυτό το τρόπο δεν μπορούν να πληγούν ούτε από τορπίλες που έχουν

μαγνητικό πυροδοτικό.)

Τέλος, ιδανική πλατφόρμα για την ανάπτυξη βλημάτων επιφανείας-επιφανείας

μεγάλου βεληνεκούς στην περιοχή του Ιονίου πελάγους, είναι το ελικόπτερο Super

Puma AS332F, φορέας δύο κατευθυνομένων βλημάτων Exocet AM39 με εμβέλεια 50

χιλιομέτρων. Το ανωτέρω ελικόπτερο έχει τη δυνατότητα αυτόνομης στοχοποίησης

μέσω του Ρ/Ε επιφανείας του, υψηλή αυτονομία και επιβιωσιμότητα, λόγω της

δυνατότητας αποκρυψής του, πτήσης σε χαμηλό ύψος, και ανάπτυξης του από

οποιοδήποτε ελικοδρόμιο της περιοχής. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, το ανωτέρω

ελικόπτερο, αλλά σε διαμόρφωση Search and Rescue και Combat Search and Rescue,

χρησιμοποιείται ήδη ευρέως από την Πολεμική Αεροπορία, συνεπώς υφίσταται η

τεχνογνωσία χρήσης και συντήρησης του. Επιπλέον, το κατευθυνόμενο βλήμα Exocet

είναι ήδη σε χρήση στο Πολεμικό Ναυτικό αλλά και στην Πολεμική Αεροπορία. Η

απόκτηση των ανωτέρω μονάδων θα αναβαθμίσει την πυραυλική απειλή στο Ιόνιο και

θα απελευθερώσει αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις που θα απαιτηθούν για να

πλήξουν τις εχθρικές ναυτικές δυνάμεις που πιθανά θα έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή

ενδιαφέροντος.

45

Φυσικά, για την υλοποίηση όλων των ανωτέρω προτάσεων βασική προϋπόθεση

αποτελεί η αναβάθμιση των υπαρχόντων υποδομών για την υποστήριξη των ημετέρων

Ναυτικών δυνάμεων, που στην παρούσα φάση είναι ανεπαρκείς για την επίτευξη του

ανωτέρω έργου. Πρώτιστως, η Ναυτική Διοίκηση Ιονίου πρέπει να αναβαθμιστεί

επιχειρησιακά με τη δημιουργία θαλάμου επιχειρήσεων που θα έχει δυνατότητα

υποστήριξης ναυτικών επιχειρήσεων στην περιοχή του Ιονίου καθώς και επάνδρωσή

του με το απαραίτητο προσωπικό. Επιπλεόν, οι ναυτικές βάσεις που υπάρχουν στην

Κέρκυρα πρέπει να αναβαθμιστούν ετσι ώστε να αποκτήσουν δυνατότητα υποστήριξης

τόσο μεγάλων μονάδων επιφανείας όσο και ταχέων σκαφών. Αυτό σημαίνει κατασκευή

υποδομών τόσο για ελλιμενισμό των ανωτέρω μονάδων, όσο και για εφοδιασμό τους με

καύσιμα, πυρομαχικά, ανταλλακτικά και οτι άλλο απαιτείται για την υποστήριξη των

επιχειρήσεων μιας Ναυτικής δύναμης. Η παρούσα κατάσταση με την εγκατάλειψη όλων

των υποδομών του Πολεμικού Ναυτικού στο έλεος των ορέξεων των τοπικών αρχών

πρέπει να σταματήσει. Οι συγκεκριμένες υποδομές πρέπει να χρησιμοποιηθούν για το

σκοπό που αρχικά δημιουργήθηκαν και δεν ήταν άλλος από την προστασία της εθνικής

μας κυριαρχίας.

VΙ. ΣΥΝΟΨΗ.

Έχοντας σαν δεδομένο τη διαπίστωση ότι «ο γεωγραφικός χώρος του Ιονίου

πελάγους, των Διαπόντιων νήσων και της Δυτικής ακτογραμμής, αλλά και ο

ευρύτερος χώρος που αποτέλεσε διαχρονικά χώρο αντιπαράθεσης των ισχυρών

γεωπολιτικών δρώντων, εξακολουθεί και στην εποχή μας να έχει μεγάλη γεωπολιτική

σημασία για τη χώρα μας»92 η παρούσα εργασία προσπάθησε να αποδείξει οτι η

απειλή για τα εθνικά μας συμφέροντα στην εν λόγω περιοχή είναι υπαρκτή. Η

προσπάθεια της Τουρκίας για αναδειξή της σε περιφερειακή υπερδύναμη την

οδήγησε στη δημιουργία συνεργασίας στρατηγικού χαρακτήρα με την Αλβανία που

σαν απώτερο σκοπό έχει τη στρατηγική περικύκλωση της Ελλάδας μέσω της

δημιουργίας στρατιωτικής απειλής και στα Βορειοδυτικά συνορά μας.

92 Ιωάννης Σταμούτσος, «Ιόνιο Πέλαγος, Διαπόντιοι Νήσοι, Δυτική Ακτογραμμή. Στίγμα του Χώρου στον Επικαιροποιημένο Γεωπολιτικό Χάρτη.» σελ.43.

46

Αν και οι ανωτέρω κινήσεις της Τουρκίας γίνονται φανερά και με κάθε

επισημότητα, η Ελληνική πλευρά φαίνεται να μην έχει αξιολογήσει ρεαλιστικά την

απειλή που ίσως κληθεί να αντιμετωπίσει μέλλοντικά στο Ιόνιο Πέλαγος. Επιπλέον, η

κακή οικονομική κατάσταση της χώρας μας, στην παρούσα φάση, έχει σαν

αποτέλεσμα την περιστολή τόσο των εξοπλιστικών δαπανών όσο και των

λειτουργικών δαπανών των Ενόπλων Δυνάμεων. Η ανωτέρω καθαρά λογιστική

λογική δεν συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της πολιτικής ηγεσίας για προβολή ισχυρού

αποτρεπτικού προφίλ από την πλευρά των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η

διφορούμενη αυτή στάση προκαλεί ένα επιπλέον πλήγμα στην αξιοπιστία της

αποτρεπτικής μας στρατηγικής, επιτρέποντας στον αντίπαλο να περιορίσει τα

περιθώρια αμφιβολίας του σχετικά με την αποτελεσματικότητα μιας επιθετικής του

ενέργειας εναντίον μας, και συνεπώς του δίνει το έναυσμα για σχεδιασμό πολιτικών

και στρατιωτικών μεθοδεύσεων, για την εκπλήρωση συγκεκριμένων αναθεωρητικών

του στόχων. Ωστόσο, το χειρότερο πλήγμα στην αξιοπιστία της αποτροπής μας θα

είναι η αποστολή από μέρους μας του λανθασμένου μυνήματος πως ορισμένα αγαθά

δεν έχουν τόσο μεγάλη εθνική, οικονομική, πολιτική και γεωπολιτική αξία, ουτως ώστε

να διακινδυνεύσουμε την εμπλοκή της χώρας μας σε μια πολεμική σύρραξη.

Η ενίσχυση της περιοχής του Ιονίου με αεροναυτικές δυνάμεις αποτελεί

μονόδρομο, εφόσον επιθυμούμε την προβολή ενός αξιόπιστου αποτρεπτικού προφίλ.

Η Ελλάδα, λόγω του μεγέθους της απειλής εξ’ Ανατολών, δεν έχει την πολυτέλεια να

αποσύρει δυνάμεις απο το Αιγαίο για να υποστηρίξει επιχειρήσεις και στο Ιόνιο. Από

την άλλη πλευρά όμως, η φρενίτιδα εξοπλισμών που επικρατεί στην Τουρκία σε

συνδυασμό με την αξιοπρόσεκτη ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής της βιομηχανίας,

της επιτρέπει να αναπτύξει, προς το παρόν, μικρού μεγέθους αεροναυτική δύναμη

στην περιοχή του Ιονίου, παράλληλα με την ανάπτυξη ισχυρότατης αεροναυτικής

δύναμης στο Αιγαίο. Η παρούσα εργασία, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές

δυσχέρειες της χώρας, πρότεινε ορισμένες λύσεις που με σχετικά μικρό κόστος θα

βελτίωναν σημαντικά τις δυνατότητες αποτροπής στην περιοχή του Ιονίου. Ακόμα και

σε καιρούς οικονομικών δυσκολιών, πρέπει να θέτουμε ρεαλιστικά και ορθολογικά τις

47

εθνικές μας προτεραιότητες και να μην ξεχνάμε οτι «η άμυνα είναι πιο σημαντική από

την αφθονία.»93

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

ΒΙΒΛΙΑ

1. Griffiths, Martin and Terry O’Callaghan. International Relations. The Key Con-cepts. New York: Routledge, 2006.

2. Ήφαιστος, Παναγιώτης. Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1992.

3. Keohane, Robert O. “The Diplomacy of Structural Change: Multilateral Institu-tions and State Strategies,” in Helga Haftendorn and Christian Tuschhoff, eds., America and Europe in an Era of Change. Boulder: Westview Press, 1993

4. Κονδύλης, Παναγιώτης. Θεωρία του Πολέμου. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, 1999.

5. Μάζης, Ιωάννης Θ. Γεωπολιτική Προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2006.

93 Αdam Smith, An Inquiry Into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Penn State Electronic Classics Series Publication. http://www2.hn.psu.edu/faculty/jmanis/adam-smith/Wealth-Nations.pdf

48

6. Μαυρίδης, Παναγιώτης και Ευστάθιος Φακιόλας. «Στρατηγική Διαχείρισης Κρίσης και η Ελληνοτουρκική Αντιπαράθεση. Η Περίπτωση των Ιμίων,» στο Ελλάδα και Τουρκία μετά το Τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επιμέλεια Χριστόδουλος Γιαλουρίδης και Παναγιώτης Τσάκωνας , 133-176. Αθήνα: Εκδόσεις Σίδερης, 2002.

7. Mearsheimer, John J. The Tragedy of Great Power Politics. New York: W.W.Nor-ton & Company, 2001.

8. Mearsheimer John J, and Stephen M. Walt. The Israel Lobby and U.S Foreign Policy. Chicago, Farrar, Straus and Giroux, 2007

9. Morgenthau, Hans J. Politics Among Nations. The Struggle for Power and Peace. New York: Alfred A. Knopf, 1985.

10.Μπότσης, Μιλτιάδης. Γεωπολιτική Αδριατικής-Ιονίου. Η περίπτωση της Κέρκυρας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήσης, 2005.

11.Νταβούτογλου, Αχμέτ. Το Στρατηγικό Βάθος: Η Διεθνής Θέση της Τουρκίας. Αθήνα: Εκδόσεις Ποιότητα, 2010.

12. Paret, Peter. Makers of Modern Strategy. From Machiavelli to the Nuclear Age. New Jersey, Princeton University Press,1986.

13. Pietz, Tobias. “Defense Reform and Conversion in Albania, Macedonia and Croatia.” Bonn International Center for Conversion. Bonn: BICC, 2006.

14. Schelling, Thomas. The Strategy of Conflict. New York: Oxford University Press, 1963.

15.Smith, Αdam. An Inquiry Into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Penn State Electronic Classics Series Publication. http://www2.hn.psu.edu/faculty/jmanis/adam-smith/Wealth-Nations.pdf

16. Snyder, Glenn. Deterrence and Defense. Towards a Theory of National Security. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1961.

17. Snyder, Glenn. “Deterrence: A Theoretical Introduction,” στο Theories of Peace and Security, edited by John Garnett. New York: Macmillan, 1970.

18. Waltz, Kenneth N. Man the State and War. New York: Columbia University Press, 1959.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ

19. Αμυντική Βίβλος 2010-2011. Αθήνα: Εκδόσεις DefenceNet Media, 2010.

20. Αμυντική Βίβλος 2011-2012. Αθήνα: Εκδόσεις DefenceNet Media, 2011.

21. Βενιζέλος, Ευάγγελος. “Το Πλαίσιο της Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας,” Γεωστρατηγική 18-19, (Ιανουάριος – Δεκέμβριος 2010): 9-22.

49

22. Enginsoy, Umit. “Turkish Prime Minister focuses on defense industry in poll campaign.” Hurriyet Daily News, June 9, 2011, http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=turkish-prime-minister8217s-vision-focuses-on-defense-industry-2011-06-09

23. Εφημερίδα Έθνος, «Νταβούτογλου: επί 3 Μέρες Παρέδιδε Απλά Μαθήματα Πρόκλησης,» Μάρτιος 13, 2011, http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=57730950

24. Fish, Tim. “Turkey Seeks Systems for TF-2000 Frigates.” Jane’s Navy Interna-tional, January 21, 2010.

25. I-Reporter, «Σε Μεγάλα Κέρδη Στοχεύει η Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία,» Φεβρουάριος 18, 2011, http://www.inews.gr/142/se-megala-kerdi--stochevei-i-tourkiki-amyntiki-viomichania.htm

26. Jane’s Navy International, “New Model Navy: Turkey Builds Block by Block,” April 23, 2010.

27. Καμπούρης, Μανούσος. «Η Επιχειρησιακή Διάσταση της Αεροπορικής Εφεδρείας.» Στρατηγική, 30 http://www.defencenet.gr/defence/media/CO_92_arxipelagos.pdf

28. Μαρτζούκος, Βασίλειος. «Τουρκική Άσκηση στο Ιόνιο.» Αντίβαρο, Ιούνιος 2, 2010. www . antibaro . gr / node /1715 .

29. Μέρτζος, Ν.Ι. «Βαθύ Βαρομετρικό στα Βαλκάνια.» Θεσσαλονίκη, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών 2011.

30. Mearsheimer, John J. “The False Promise of International Institutions.” Interna-tional Security, Vol.19, No.3 (Winter, 1994-1995), pp. 5-49.

31. Nathan M. Polak, Ryan C. Hendrickson & Nathan G. D. Garrett, “NATO Mem-bership for Albania and Croatia: Military Modernization, Geo-Strategic Opportunities and Force Projection,” The Journal of Slavic Military Studies, 22:4, 506. http://dx.doi.org/10.1080/13518040903355745

32. Ναυτεμπορική, «Συρρικνώθηκαν οι ζημιές της ΕΑΒ,» Ιούνιος 24, 2011, www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=2001194

33. Πικραμένος, Πάνος. «Εθνικιστικός Μύθος ή Υπαρκτός Κίνδυνος. Η Σφήνα των Τσάμηδων.» Διπλωματία. http://www.diplomatia.gr/index.php?view=article&id=682

34. Ριζοσπάστης, «Προκεχωρημένη Ναυτική Βάση του ΝΑΤΟ στην Κέρκυρα,» Ιανουάριος 12, 1996. http://www1.rizospastis.gr/story.do?id=3619492&publDate

35. Σταλίδης, Θοδωρής. «Πάει και το Νέο Φρούριο;» Κερκυραϊκή Άποψη, Φεβρουάριος 8, 2011, http://www.corfupress.com/news/media/apopsi/08022011.pdf

36. Scott, Richard. “Turkey Assesses Options for TF-2000 Frigates.” Jane’s Navy In-ternational, April 23, 2010.

37. Thompson, Kenneth. “Collective Security Reexamined.” American Political Sci-ence Review, Vol.47, No.3 (September 1953), pp.753-772.

50

38. Turkish Daily News, “Kivrikoglou visit fosters military ties with Albania,” July 6, 2002. http://www.turkishdailynews.com

39. Τσακίρογλου, Τάσος. «Τουρκικός Στόλος στο Ιόνιο.» Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Μαϊος 30, 2010. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=167531

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

40. Ήφαιστος, Παναγιώτης. Πανεπιστημιακές σημειώσεις που διανεμήθηκαν στα πλαίσια του μαθήματος «Ο Πόλεμος και τα αίτια του». http://www.ifestosedu.gr/

41. Αντίβαρο, «Η Αλβανία Αμφισβητεί τα Χερσαία Σύνορα με την Ελλάδα!», Νοέμβριος 19,2011, http://www.antibaro.gr/forum/2255

42. The Best News, «Ν.Νικολόπουλος: Ε όχι και να πάρουν από την Πάτρα τη Ναυτική Διοίκηση Ιονίου! » Μάρτιος 2, 2011, http :// www . thebest . gr / news / index / viewStory /56931

43. CIA The World Factbook, Albania. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html

44. DefenceNet, «Αντίδραση Αλβανικής Εθνικιστικής Οργάνωσης στην Αναζήτηση Ενεργειακών Πόρων Βόρεια της Κέρκυρας,» Ιούνιος 15, 2011. http://www.defencenet.gr/defence/index.php?option=com_content&task=view&id=20894&Itemid=158

45. ΕΛΒΟ, Ισολογισμός 2010, http://www.elvo.gr/ISOLOGISMOS_2010.pdf  

46. Ελληνικό Κέντρο Ελέγχου Όπλων, Αθηνά, «Ναυτική Διοίκηση Ιονίου. Δεν Προβλέπονται Αλλαγές,» Φεβρουάριος 4, 2011, http://www.ekeo.gr/?p=11755

47.Επίσημη ιστοσελίδα του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, “Turkey’s Political Relations with Kosovo. www . mfa . gov . tr / turkey _ s - political - relations - with - Kosovo . en . mfa

48. Free Trade Agreement Between the Republic of Turkey and the Republic of Al-bania. www.world trade law.net/ fta / agreements /TurAlb FTA .pdf

49. Ιστότοπος Υπουργείου Εξωτερικών Τουρκίας, “Turkey’s Political Relations with Albania.” www . mfa . gov . tr / turkey _ s - political - relations - with - albania . en . mfa

50. Κωνσταντίνος Παππάς, «Η Μετανάστευση στις Περιφέρειες Ιονίων Νήσων και Δυτικής Ελλάδας,» εισήγηση στο διεθνές συνέδριο “Immigrants and Regional Labor Markets,” Κέρκυρα 8 Ιουνίου 2007. http://www.huredepis.eu/assets/mymedia/1192517173_upfile.pdf

51. Mehmed Sulku, “Political Relations Between Turkey and Albania in the Post Cold War Period, Thesis, Middle East Technical University, February 2010. http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12611656/index.pdf

52. SASAD (Turkish Defence Industry Manufacturers Association), http://www.sasad.org.tr/images/Oveview_of_TDI_2.pdf

53. SASAD (Turkish Defence Industry Manufacturers Association), http://www.sasad.org.tr/images/WEB-Sitemize_Eng.pdf

51

54. Τα Νέα, «Σύντομα οι Σεισμικές Έρευνες σε Κρήτη και Ιόνιο για Υδρογονάνθρακες,» Ιούλιος 5, 2011.http://www.neatv.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=30018:------a------&catid=19:2010-03-23-18-34-12&Itemid=100

55. Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Πολιτικής 2012-2015. http://www.minfin.gr/content- a pi/f/binaryChannel/minfin/datastore/c4/f4/6a/ c4f46a02d02c799ee06b909737334429e0113897/application/pdf/mesoprothesmo.pdf

56. Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, Δελτίο Ενημέρωσης, Ιούνιος 24, 2011 http://www.mod.gr/el/enimerosi/konovouleytiki-drastiriotita/erwtiseis/4488-ellhnika-amyntika-systhmata.html

57. ΙΗS Jane’s, “Defence Budget Database.”