საკუთრების უფლების დაცვის...

1

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

Ilia State University

საკუთრების უფლების დაცვის გარანტიები საქართველოში

ლევან ჯგერენაია

თბილისი

2011 წ.

1






2011 წ.

1






2011 წ.

2

შესავალი .....................................................................................................................................................3

საკუთრების უფლების არსი....................................................................................................................4

ისტორიული მიმოხილვა.........................................................................................................................5

საკუთრების უფლება,როგორც კონსტიტუციური უფლება და მისი დაცვის გარანტიები.......... 6

საერთაშორისო ასპექტები .......................................................................................................................7

სასამართლო პრაქტიკა .............................................................................................................................8

საკუთრების ჩამორთმევის საფუძვლები - „აუცილებელი საჭიროებისას“.................................... 9

საკუთრების ჩამორთმევის საფუძვლები - „გადაუდებელი საჭიროებისას“ ................................11

საკუთრების უფლება - კერძო სამართლის ჭრილში .........................................................................12

ჩუქება - საკუთრების უფლების მოპოვების საფუძველი .................................................................13

დასკვნა ......................................................................................................................................................17

ციტირებული ლიტერატურის ნუსხა ..................................................................................................19

გამოყენებული ლიტერატურის ნუსხა ................................................................................................21

ბიბლიოგრაფია ........................................................................................................................................23

3

შესავალი

წინამდებარე თემის კვლევის საგანს წარმოადგენს საკუთრების უფლების დაცვის მექანიზმებისწარმოჩენა კონსტიტუციურ და კერძო სამართლის ჭრილში.კერძო სამართლის ჭრილშიგანხილულია,მხოლოდ ჩუქების ინსტუტუტიდან - ნორმა,რომელიც ითვალისწინებს ნაჩუქარიქონების უკან გამოთხოვას.

ნაშრომში ასევე განხილულია საკუთრების უფლების დაცვა საერთაშორისო ასპექტებში,რაც მოიცავსსაერთაშორისო შეთანხმებების მნიშვნელობას ქართულ კანონმებლობაში,საკუთრების უფლებისდაცვის ფარგლებში; ასევე მოყვანილია სხვადსხვა ქვეყნის კონსტუტუციის ნორმებიგაანალიზება,რომელიც ითვალისწინებს საკუთრების უფლების დაცვას.

წინამდებარე ნაშრომის ფარგლებში არის რამდენიმე რეკომენდაცია,რომელიც უკავშირდებაგანხილულ საკითხებში აღმოჩენილი პრობლემების აღმოფხვრას.

თემის აქტუალობა

თემის აქტუალობას წარმოადგენს საკუთრების უფლების დაცვის მექანიზმების გააზრება და მასშიარსებული პრობლემების წარმოჩენა.

თემის მიზანი

თემის მიზანს წარმოადგენს საკუთრების უფლების დაცვასთან დაკავშირებული პრობლემებისწარმოჩენა,მისი აღმოფხვრის საშუალებების შემუშავების მეთოდები და კონკრეტულირეკომენდაციები.

სამეცნიერო სიახლე

ნაშრომის სამეცნიერო სიახლეს წარმოადგენს:

1. საკუთრების უფლების წარმოჩენა ქართულ საკანონმებლო ჭრილში და საერთაშორისასპექტები;

2. იურიუდიული პირებთან დაკავშირებული დავის შემთხვევაში წარმოშობილი პრობლემებისგადაჭრისთვის საჭირო მიმართულების შემუშავება;

3. საკუთრების უფლების დაცვასთან დაკავშირებული პრობლემატური საკითხების დახარვეზების აღმოფხვრის გზები;

4. საკუთრებს უფლების კონსტიტუციურ ჭრილში დაცვის მექანიზმები და მასში არსებულიპრობლემების გამოვლენა.

წინამდებარე ნაშრომში წარმოდგენილია რამდენიმე პრობლემატური საკითხი,როგორცკონსტიტუციური სამართლიდან (საკუთრების უფლების დაცვის ჭრილში) ასევე კერძოსამართლის მიმართულებიდან - ჩუქების გამოთხოვასთან დაკავშირებით.

წინამდებარე ნაშრომს თან ერთვის:

სარჩევი; ციტირებული ლიტერატურის ნუსხა;

4

გამოყენებული ლიტერატურის ნუსხა; ბიბლიოგრაფია.

ნაშრომის შედგენბა ოთხი პარაგრაფისგან.ყველა პარაგრაფში თანმიმდევრულად არისგანხილული ის პრობლემატური საკითხები,რომელიც უკავშირდება საკუთრების უფლებისდაცვასა და შეზღუდვას.

პირველ პარაგრაფში არის ზოგადი მიმოხილვა საკუთრების უფლების მიმოხილვისა;ასევე მასშიარის შესული საკუტრების უფლების მოკლე წაროშობის ისტორიული ექსკურსი და განვითარება.

მეორე პარაგრაფში განხილულია საკუთრების უფლების დაცვის კონსტიტუციურიგარანტიები,ასევე საერთაშორი ასპექტები,სხვადასხვა კონვენციებთან და ხელშეკრულებებთანმიმართებაში.აქვე არის მოყვანილი რამდენიმე სასამართლო პრაქტიკა,ქართული სასამართლოდან.

მესამე პრაგრაფში განხილულია საკუთრების ჩამორთმევის საფუძვლები,რომელსაც ქართულიკანონმდებლობა ითვალისწინებს.საუბარი მასში მოცემულ ბუნდოვან ფრაზებზე,წინადადებებზედა ტერმინებზე.

მეოთხე პარაგრაფში საუბარი საკუთრების უფლების დაცვაზე კერძო სამართლშიჭრილში.კერძოდ კი,განხილუია ჩუქების ინსტიტუტში არსებული ნორმა,რომელიც გარკვეულშემთხვევებში ითვალისწინებს ნაჩუქარი ქონების უკან გამოთხოვას გამჩუქებლის მიერ.განხილუიამისი შესაბამისობა კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან.

ნაშრომის ბოლოს კი,მოცემულია დასკვნა,სადაც თავმოყრილია ნაშრომის განხილულიპრობლემები,რომლებიც დამატებით კვლევას საჭიროებენ.ასევე არის რამდენიმე კონკრეტულირეკომენდაციები.

§ 1

საკუთრების უფლების არსი

თანამედროვე სამყაროში,საკუთრების უფლება ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს უფლებასწარმოადგენს.სწორედ ეს უკანასკნელი არის ქვეყნის განვითარების ერთ-ერთი ძირითადისაფუძველი.ამიტომ მნიშვნელოვანია,რომ მაქსიმალურად იყოს დაცული.მას თითქმის ყველაქვეყანაში იცავს,როგორც ეროვნული კანონი,ასევე საერთაშორისო შეთანხმებები.

საკუთრების უფლება არის „ძირითადი უფლება“.მართალია,რომ მას უდიდესი მნიშვნელობაენიჭაბა,მაგრამ ის არ არის აბსოლუტური.

საკუთრების ფულება იმდენად მნიშვნელოვანია,რომ მაკიაველი თვლიდა,რომ საკუთრების უფლებაპიროვნების და ისტორიის მამოძრავებელი ძალა არის, საკუთრების შეძენა და შეძენილის დაცვა.1

1 თევზაძე, გ. (2010 წლის 08 10). ნიკოლო მაკიაველი და მისი ანტიუტოპია. Retrieved 2011 წლის 02 06 from ბურუსი – BURUSI:https://burusi.wordpress.com/2010/10/08/tevzadze/

5

მაკაიაველი საკუთრების უფლებას სიცოხლის უფლებაზე მაღლაც აყენებდა. „...მაშინაც კი,როცამთავარი ვინმეს სიკვდილით დასჯას აპირებს,მას შეუძლია სისრულეში მოიყვანოს თავისიგანაჩენი,თუკი საამისოდ საკმარისი სამხილი მოეპოვება,მაგრამ თავი უნდა შეიკავოს სხვისი ქონებისხელყოფისაგან”.2

რომაელმა იურისტებმა ბევრი რამ გააკეთეს საკუთრების უფლების დამუშავების საკითხში,მაგრამ მათვერ შეძლეს საკუთრების უფლების ზუსტი განსაზღვრა.ისინი ამბობდნენ,რომ მესაკუთრეს ჰქონდასარგებლობის უფლება ius utendi,ნივთიდან სასარგებლო თვისებების შემოსავლის მიღების უფლება iusfruendi,განკარგვის უფლება ius abutendi.3

ისტორიული მიმოხილვა

კერძო საკუთრების უფლება პირველად რომის სამართალმდა დაამუშავა.ინდივიდუალურ ანუ კერძოსაკუთრებას წინ უძღვოდა საერთო ანუ საზოგადო საკუთრება.რომში საკმაოდ ფართო სახეობა იყოსაკუთრების,მაგ. : პრეტორული ანუ „ბონიტარული“ საკუთრება; პროვინციული საკუთრება;პერეგრინების საკუთრება4 და ა.შ...

საკუთრების უფლება რომ მნიშვნელოვანია,ამაზე მუსლიმანური სამართალიც მეტყველებდა დამკაცრად იცავდა მას.იმას,ვინც პირველად ჩაიდენდა ქურდობას,მარჯვენა ხელის ოთხ თითსმოკვეთდნენ,მეორეჯერ ქურდობის შემთხვევაში ქურდს სამუდამო პატიმრობას უსჯიდნენ.5

საქართველოს ისტორია იმაზე მეტყველებს,რომ საკუთრების გამომხატველი ტერმინებიც ძველია დაIX საუკუნიდან დასტურდება.თვით ფაქტები საკუთრების ხსენებისა VI საუკუნიდან მოგვეპოვება.6

საკუთრების უფლების აღიარების ერთ-ერთი პირველი მცდელობა ოყოს საქართველოს 1921 წლისკონსტიტუციით,რომელმაც დიდ ხანს ვერ გასტანა.

21 წლის კონტიტუციის 114-ე მუხლიში იყო საუბარი საკუთრების უფლებაზე,თუმცა ეს მუხლი უფროიმას განსაზღვრავდა,თუ როდის შეიძლებოდა საკუთრების უფლების შეზღუდვა,ვიდრე იძლეოდასაკუთრების უფლებას გარანტიას.1921 წლის კონსტიტუციის 21-ე მუხლია ასე იყოჩამოყალიბებებული:

საკუთრების იძულებით ჩამორთმევა ან კერძო ინიციატივის შეზღუდვა შეიძლება მხოლოდსახელმწიფოებრივი და კულტურული საჭიროებისათვის ცალკე კანონში განსაზღვრული

2 მაკიაველი, ნ. (2011 წლის 16 02). მთავარი. Retrieved 2011 წლის 02 06 from შესავალი თანამედროვე აზროვნებაში:https://sites.google.com/a/iliauni.edu.ge/iliabrary/ba1/ba1/3-Makiaveli.pdf?attredirects=0&d=1.გვ.181.

3 მეტრეველი, ვ. (1995). რომის სამართალი (საფუძვლები). თბილისი: გამომცემლობა "მერიდიანი".გვ.54.

4 მეტრეველი, ვ. (1995). რომის სამართალი (საფუძვლები). თბილისი: გამომცემლობა "მერიდიანი".გვ.52-53

5 ნადარეიშვილი, გ. (2002). სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია. თბილისი: გამომცემლობა "ბონა კაუზა".გვ.305.

6 საკუთრების უფლება და სამართლიანი სასამართლოს უფლება. (2005). თბილისი: საქართველოს საკონსტიტუციოსასამართლოს გამომცემლობა.გვ.5-6.

6

წესით.ჩამორთმეულ ქონებაში მიეცემა სათანადო საფასური თუ კანონში სხვაგვარად არ არისგანსაზღვრული.

როგორც ჩანს,საკუთრების უფლების შეზღუდვის შემთხვევები „სახელმწიფოებრივი და კულტურულისაჭიროებისათვის“ ბევრი ვერაფრის მთქმელი იყო და საკმაოდ ბუნდოვანიც იყო.მისი მრავალგვარიინტერპრეტაცია იყო შესაძლებელი.

აღსანიშნავია,რომ ქონების ჩამორთმევა დაიშვებოდა „სათანადო საფასურის“ გადახდის მხრივ,თუმცა„სათანადო საფასურიც“ საკამათო ტერმინია,თუ რა ითვლება სათანადო საფასურად და ვინგანსაზღვრავს მას.ასევე კიდევ ერთი ბუნდოვანი ტექსტი აქ ის იყო,რომ „...კანონში სხვაგვარად არარის განსაზღვრული“ - რას გულისხმობდა ეს უკანასკნელი.შეიძლებოდა თუ არა საკუთრებისშეზღუდვა ანაზღაურების გარეშეც,გარკვეულ შემთხვევაში?სამწუხაროდ ამაზე სასამართლოს მიერნორმის განმარტება არ მოიპოვე,თუ ,როგორ უნდა გაგებულიყო ეს ნორმა.

§ 2

საკუთრების უფლება,როგორც კონსტიტუციური უფლება და მისი დაცვის გარანტიები

საკუთრების უფლება,უპირველეს ყოვლისა დაცულია საქართველოს კონსტიტუციით (შემდგომში -კონსტიტუცია).კერძოდ კი,კონსტიტუციის 21-ე მუხლის თანახმად: საკუთრება და მემკვიდრეობისუფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ანმემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება.მართალია,ეს წინ გადადგმული დიდი ნაბიჯია,თუ გავითვალისწინებთ საბჭობა პერიოდის გავლენასსაქართველოზე,მაგრამ რა თქმა უნდა,ეს არის ეს საკუთრების უფლების დასაცავად სრულიგარანტია,რადგან ამავე ნორმის შედგენი ნაწილები ზოგად ითვალისწინებს შემთხვებს,თუ როდისშეიძლება საკუთრების ჩამორთმევა.

კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილები განსაზღვრავენ საკუთრების უფლებისშეზღუდვის მომენტებს,თუ როდის შეიძლება შეიზღუდოს იგი,რადასეც ქვემოთ იქნება საუბარიდეტალურად და შედარება ქვეყნის სხვადსხვა კანონებთან.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე - საქართველოს მოქალაქე ანზორ თევზაიასაქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,სასამართლომ დაადგინა,რომ საკუთრების გარანტიაგულისხმობს,არა მხოლოდ სახელმწიფოს მხრიდან უარყოფითი ზემოქმედებებისგანთავდაცვას,არამედ მისი მხრიდან პოზიტიური პოზიტიური მოქმედებების განხორციელებას.7

როგორც სასამართლოს განმარტებიდან ჩანს,სახელმწიფო მხოლოდ ხელყოფისგან/შეზღუდვისგანდაცვა არ ევალება,არამედ ის ვალდებულია,რომ ხელი შეუწყოს საკუთრების უფლების თავისუფალგანკარგვას.

კონსტიტუციის 21-ე მუხლი,უშვებს საკუთრების უფლების შეზღუდვის შემთხვევებს,რაცგულისხმობს ამ უფლების შეზღუდვას აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების შემთხვევაში და

7 საქართველოს მოქალაქე ანზორ თევზაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, 1/5/224 (საქართველოს საკონსტიტუციოსასამართლო 2004 წლის 16 11).

7

გადაუდებელი საჭიროების შემთხვევაში საკუთრების ჩამორთმევას, „სამართლიანი ანაზღაურების“საფუძველზე.თუმცა,საინტერესოა,რამდენ შეესაბამება ეს უკანასკნელი საკუთრების უფლებისხელშეუვალობის პრინციპს?ანუ „ჩამორთმევა“ განსხვავებული ტერმინია „შეზღუდვისაგან“.

ამასთან დაკავშირებით,მოიპოვება ერთი საინტერესო პრეცედენტი ევროპის ადამიანის უფლებათასასამართლო პრაქტიკაში,კერძოდ კი - სპორონგისა და ლორონტის საქმეზე მიღევებულგადაწყვეტილებაში აღინიშნა : „... კერძო საკუთრების შეზღუდვამ მესაკუთრეებს თავისუფლებისგანსაზღვრული დონე უნდა დაუტოვოს,სხვაგვარად,ის შეზღუდვა საკუთრების ჩამორთმევისტოლფასი ხდება.8

იგივეს ამბობს ამერიკის კონსტიტუციის მე-5 შესწორება,სადაც ნათქვამია,რომ „შეზღუდვამ საკუთრებაარ უნდა მოსპოს“.

საერთაშორისო ასპექტები

საქართველო უკვე არის სხვადასხვა შეთანხმებების და ხელშეკრულების წევრი.ეს უკანსკნელიკი,იერარქიით მეორეა,ანუ მხოლოდ კონსტიტუცია და საკონსტიტუციო შეთანხმება დგას მასზემოთ,რაც იმას გულისხმობს,რომ ქვეყნის შიდა,ყველა კანონი მას უნდა შეესაბამებოდეს.

ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის მე-17 მუხლში ვკითხულობთ,რომ:

1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ფლობდეს ქონებას როგორც ერთპიროვნულად,ასევე სხვებთან ერთად.

2. არავის არ უნდა ჩამოერთვას მისი ქონება თვითნებურად.

ეს კიდევ ერთი გარანტიაა იმისა,თუ როგორ უნდა დავიცვათ საკუთრების უფლება.

საკუთრების უფლების დაცვა,მხოლოდ ამით არ შემოიფარგლება.ის ასევე დაცულია „ადამიანისუფლებათა და თავისუფლებათა კონვენციით“ (დამატებითი ოქმი №1).კონვენციის,1-ლი მუხლისთანახმად: ყოველ ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს აქვს თავისი საკუთრებით შეუფერხებელისარგებლობის უფლება. მხოლოდ საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის შეიძლება ჩამოერთვას ვინმესთავისი საკუთრება კანონითა და საერთაშორისო სამართლის ზოგადი პრინციპებითგათვალისწინებულ პირობებში.

როგორც ჩანს,აქაც გათვალისწინებული შემთხვევები,როცა შეიძლება შეიზღუდოს ადამიანის უფლება.

საკუთრების უფლება ადამიანის უფლებათა სამართლის ერთ-ერთი ყველაზე ძველი დაფუნდამენტური უფლებაა, რომელიც გულისხმობს ადამიანის შესაძლებლობას საკუთარი ნებისშესაბამისად და სხვათა ინტერესების შეულახავად ფლობდეს, სარგებლობდეს და განკარგავდეს თავისქონებას. (კონვენციის 1-ლი მუხლი)

8 საკუთრების უფლება და სამართლიანი სასამართლოს უფლება. (2005). თბილისი: საქართველოს საკონსტიტუციოსასამართლოს გამომცემლობა.გვ.15.

8

სასამართლო პრაქტიკა

დღეისათვის,უკვე გარკვეული სასამართლო პრაქტიკაც არსებობს საკუთრების უფლებას.ჯერკიდევ,90-იან წლებში იყო ამაზე ერთ-ერთი პირველი სასამართლო პრაქტიკა.

1997 წელს,ქონების კონფისკაციაზე დავისას,სასამართლომ განმარტა და განავრცო კონსტიტუციის 21-ე,მან აღნიშნა: „საქართველოს კონსტიტუციისა და საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდაღიარებული პრინციპებიდან და ნორმებიდან გამომდინარე, საკუთრების უფლება წარუვალი დაუზენაესი ადამიანური ღირებულებაა,საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი უფლება,დემოკრატიული საზოგადოების, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფოს ქვაკუთხედია.საკუთრება ადამიანის ყოფიერების არსებითი საფუძველია“.9

2003 წლის შემდგენ,განსაკუთრებით აქტუალური გახდა საკუთრების უფლებასთან დაკავშირებულიდავები.

2007 წელს,საკონსტიტუციო სასამართლომ,კიდევ ერთი საინტერესო განმარტება გააკეთაკონტიტუციის 21-ე მუხლთან დაკავშირებით,როცა დავა ეხებოდა სისხლის სამართლის კოდექსის 52-ემუხლის მე-2 ნაწილის სიტყვების „ან კანონიერ მფლობელობაში“ კონტიტუციურობას კონსტიტუციის21-ე მუხლთან მიმართებაში.საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით:

საკუთრების უფლებაც ბუნებითი უფლებაა, რომლის გარეშე შეუძლებელია დემოკრატიულისაზოგადოების არსებობა. საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარულისაფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობებისადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ესკანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელსუწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკისგანვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას.

იმავდროულად, კერძო საკუთრება, როგორც ინსტიტუტი, საბაზრო ეკონომიკის ბირთვსწარმოადგენს. შესაბამისად, ის არის არა მხოლოდ მესაკუთრეებს შორის ეკონომიკური კონკურენციის,არამედ ასევე დემოკრატიული სახელმწიფო და საზოგადოებრივი წყობილების ერთ-ერთიმნიშვნელოვანი წინა პირობა.10

მართალია,ამ შემთხვევაში მოსარჩელეების სარჩელი არ დაგმაყოფილდა პარლამენტიისწინააღდმეგ,მაგრამ საკონსტიტუციო სასამართლომ სისხლის სამართლის კოდექსის 52-ე მუხლისმეორე ნაწილის სრულყოფა დაავალა.

9 საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, N 1/51 (საკონსტიტუციო სასამართლო 1997 წლის 21 07).

10 საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, N1/2/384 (საკონსტიტუციო სასამართლო 2007 წლის 02 07).

9

როგორც ზემოთაღნიშნულიდან ჩანს,საკამათო არ არის ის ფაქტი,რომ საკუთრების უფლებაუმნიშვნელოვანესია ადამიანის უფლებათა და ასევე კერძო საკუთრების ჭრილში,რომლის გარეშეგანვითარება წარმოუდგენელიც კი არის.

§ 3

საკუთრების ჩამორთმევის საფუძვლები - „აუცილებელი საჭიროებისას“

ქართული კანონმდებლობით,საკუთრების უფლების შეზღუდვის ორი საფუძველი არსებობს,ესენია:1. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ ;2. საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას საკუტრების უფლების

ჩამორთმევის წესის შესახებ.განვიხილოთ თითოელი მათგანი,თუ როგორ ხდება საკუთრების ჩამორთევა და რა ზარვეზებია მასში.ექსპროპრიაცია11 ხორციელდება საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრისბრძანების საფუძველზე და სასამართლოს გადაწყვეტილებით,სახელმწიფო ორგანოს ან ადგილობრივითვითმმართველობის ორგანოს ანდა საჯარო ან კერძო სამართლის იურიდიული პირისსასარგებლოდ.12

როგორც მოცემული ნორმიდან ჩანს,ექსპროპიაციისათვის საჭიროა,ეკონომიკისა და მდგრადიგანვითარების მისიტრის ბრძანებასთან ერთად სასამართლოს გადაწყვეტილება.კანონის შესაბამისად,ექსპროპიაციის უფლების მინიჭების საკითხს განიხილავს რაიონული (საქალაქო)სასამართლო.13

ბუნებრივია,რომ ექსპროპიაცია ხორციელდება გარკვეული მიზნებისთვის,კანონის თანახმად,ესუკანასკნელი შეიძლება განხორციელდებს მხოლოდ შემდეგი მიზნებისთვის:

1. გზისა და მაგისტრალის გაყვანა-მშენებლობისათვის;2. რკინიგზის ხაზების გაყვანისათვის;3. ნედლი ნავთობის,ბუნებრივი გზისა და ნავთობპროდუქტების მილსადენების გაყვანისათვის;4. ელექტოენერგიის გადამცემი და გამანაწილებელი ხაზების მშენებლობისათვის;5. წყალმომარაგების,კანალიზაციისა და ატმოსფერული ნალექების კოლექ-ტორული ხაზების

გაყვანისათვის;6. სატელეფონო ხაზების გაყვანისათვის;7. სატელევიზიო კაბელების გაყვანისათვის;8. საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის აუცილებელი ნაგებობისა და ობიექტების

მშენებლობისათვის;9. ეროვნული თავდაცვისათვის საჭირო სამუშაოებისათვის;10. სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებისათვის.

11საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლისა და ამ კანონის შესაბამისად საკუთრების ჩამორთმევა, ჩამორთმეული ქონებისსათანადო კომპენსაციით.

12 საქართველოს კანონი. (1999 წლის 23 07). აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესისშესახებ .მუხლი 2.

13 საქართველოს კანონი. (1999 წლის 23 07). აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესისშესახებ .მუხლი 5.

10

მოცემულ ნორმაში არსებული ჩამონათვალში,შეინიშნება გარკვეული ბუნდოვანიტერმინები,სიტყვები თუ წინადადებები.მაგ. პირველ ნაწილში მოცემული სიტყვა „გზისა“ არ არისგანსაზღვრული,თუ როგორი სახის გზის გაყვანისათვის შეიძლება მოხდეს საკუთრებისჩამორთევა.დღეს,როცა ავტომანქანების რაოდენობის მატების გამო გზები გადატვირთულია,ასევეისინი გარკვეულწილად აბინძურებენ ჰაერს,ევროპაში ბევრა ქვეყანამ მიმართა „ველოსიპედებისკულტურას“,ანუ კეთდება ველოსიპედებისთვის ცალკე გზები 14 .ამ მიზნით,გზების გაყვანასმიმართავენ კერძო კომპანიები.ასეთი მოვლენის დადგომას,შეიძლება საქართველოშიცველოდოთ,ასეთ შემთხვევაში,დგება კონკრეტული პრობლემა,რამდენად სამართლიანი საკუთრებისუფლების ჩამორთევა მსგავსი სახის გზების გასაყვანად?ანუ ასეთი გზები,რამდენად არის„აუცილებელი საჭიროება“ ? მართალია,არგუმენტად შეიძლება მოყვანილ იქნეს ეკოლოგიურისისუფთავე,გზების გადატვირთვა და სხვ. მაგრამ,რა თქმა უნდა,აპრიორი ეს ვერ იქნება საკმარისიარგუმენტი იმისა,რომ ეს საზოგადოებისთვის აუცილებლად საჭიროა და ამისთვის უნდაჩამოვართვათ საკუთრება ადამიანს.ასევე არის კიდევ ერთი ბუნდოვანი წინადადება „ეროვნული თავდაცვისათვის საჭიროსამუშაოებისათვის“ ,მაგრამ არ არის განმარტებული,თუ რა სახის ეროვნულ თავდაცვასეხება.აი,დღეს,როდესაც არ არის არავითარი რეალური საფრთხე (ეროვნული),რამდენადმიზანშეწონილია საკუთრების ჩამორთმევა იმ არგუმენტით,რომ ეს ეროვნული უსაფრთხოებისთვისაუცილებელია?ამიტომაც მიმაჩნია,რომ ეს წინადადება უფრო ვიწროდ უნდა იყოს ჩამოყალიბებულიდა,მხოლოდ ფორსმაჟორულ მდგომარეობაში,ომის პერიოდში უნდა იყოს საკუთრების ჩამორთმევადასაშვები ან მაშინ,როცა ომის რეალური საფრთხე არსებობს და არა წინასწარ,მხოლოდ იმისსაფუძველზე,რომ ეს მომავალში იქნება უსაფრთხოების გარანტი.აქვე მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება,თუ რა წარმოადგენს საკუთრების ობიექტს.თუსახლი,რომელიც უნდა ჩამოერთვას მესაკუთრეს,არის მისთვის უფრო ღირებული (ზოგადად ყველაქონება ღირებულია),ვიდრე მისი ფულადი კონპესაცია,რადგან ის წარმოადგენს ოჯახისთვისსაგვარეულო სახლს,რომელიც მემკვიდრებით გადაეცემოდათ მემკვიდრეებს მრავალი წლისმანძილზე და მათთვის,ერთგვარი „ისტორიული ძეგგლია“,მაშინ რამდენად უნდა ექვემდებარებოდესეს სახლი ექსპროპიაციას?ეს ფაქტორი აუცილებლად უნდა იქნეს გათვალისწინებული სასამართლოსმიერ და წინ იქნეს წამოწეული,როგორც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი.თუ სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გამოქვეყნებულ ნაშრომებს,კვლევებსგადავხედავთ,არსებობს სხვა სამართლებრივი საკითხებიც.კანონმა „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ“კანონმა 2005 წლის 26 დეკემბერს განიცადა გარკვეული ცვლილებები,რაც იურისტებისაზრით,მხოლოდ პრობლემების მომტანი შეიძლება იყოს მესაკუტრეებისთვის და არა მათი უფლებისდაცვის გარანტორი.პრობლემა კი იმაში მდგომარეობს,რომ თუ ადრე ექსპროპრიაციის საკითხსგანიხილავდა საოლქო სასამართლოს,დღეს უკვე „საერთო სასამართლოების შესახებ“ კანონში შესულიცვლილებების თანახმად15 ,ექსპროპრიაციის საკითხის განმხილვევ სასამართლოდ,ნაცვლად საოლქოსასამრთლოსი,რაიონული (საქალაქო) სასამართლო განისაზღვრება.შესაბამისად, თუ ცვლილებამდეექსპროპრიაციის საკითხის განხილვა ხდებოდა კოლეგიურად, სამი მოსამართლის მიერ,

14 Buying a bicycle in Amsterdam. (2009, 01 20). Retrieved 06 04, 2011, from EXPATICA.COM - NEWS AND INFORMATION FOR THEINTERNATIONAL COMMUNITY: http://www.expatica.com/nl/essentials_moving_to/essentials/Buying-a-bicycle-in-Amsterdam_13204.html

15 საერთო სასამართლოების შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებების თანახმად, საოლქო სასამართლო გაუქმდა.

11

ცვლილებების შემდეგ იგი დაექვემდებარა ერთპიროვნულ (რაიონული (საქალაქო) სასამართლოსმოსამართლის) განხილვას.16

იქვე,ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის პუბლიკაციაში ვკითხულობთ: „ამას ემატება ისიც, რომ,კანონის თანახმად, რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება ექსპროპრიაციის უფლების მინიჭებისთაობაზე დაუყოვნებლივ მიექცევა აღსასრულებლად, რაც იმას ნიშნავს, რომ რაიონული სასამართლოსგადაწყვეტილების გასაჩივრება ზემდგომ ინსტანციებში არ შეაფერხებს ექსპროპრიაციისმიმდინარეობას. მიგვაჩნია, რომ კანონის აღნიშნული დებულება შეუსაბამოა კონსტიტუციის 21-ემუხლის მე-3 პუნქტთან, რომლის მიხედვით, „საკუთრების ჩამორთმევა კანონით გათვალისწინებულშემთხვევებში დასაშვებია მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით“. საქართველოს ახალგაზრდაიურისტთა ასოციაციის აზრით, „სასამართლოს გადაწყვეტილებაში“ შეიძლება მოიაზრებოდესმხოლოდ და მხოლოდ უმაღლესი და საბოლოო ინსტანციის სასამართლოს მიერ გამოტანილი დაკანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ექსპროპრიაციის თაობაზეპირველი ინსტანციის სასამართლო გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულებაში მიქცევაგამოიწვევს სხვის საკუთრებაზე ექსპროპრიაციის პროცესის დაწყებას, მაშინ, როდესაც არსებობსსაკმაოდ დიდი ალბათობა იმისა, რომ ზემდგომმა ინსტანციამ შეცვალოს ან გააუქმოს ქვედაინსტანციების მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილება ქონების ჩამორთმევის შესახებ. ასეთ შემთხვევაში,საკმაოდ რთული (ზოგ შემთხვევაში კი _ შეუძლებელიც) იქნება პირვანდელი მდგომარეობისაღდგენა, რაც უდავოდ გამოიწვევს მესაკუთრის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებისარამართლზომიერ შეზღუდვას““.17

ზემოთ მოყვანილი მოსაზრების საფუძველზე თუ გავაკეთებთ დასკვნას,აშკარაა,რომ ამმიმართულებით სერიოსულიპრობლეები არსებობს.

საკუთრების ჩამორთმევის საფუძვლები - „გადაუდებელი საჭიროებისას“

ასევე არსებობს საკუთრების ჩამორთმევის მეორე გზაც,რომელიც გულისხმობს საზოგადოებრივისაჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას საკუთრების ჩამორთმევას.კანონის თანახმად,გადაუდებელ აუცილებლობას განეკუტვნება ვითარება,რომლის დროსაცეკოლოგიური კატასტროფის,სტიქიური უბედურების,ეპიდემიის,ეპიზოოტიის გამო საფრთხე ექმნებაადამიანთა სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას სახელმწიფო ან საზოგადოებრივ უშიშროებას.18

კანონი განსაზღვრავს,რომ გადაწყვეტილებას საკუთრების ჩამორთმევის შესახებ იღებს საქართველოსპრეზიდენტი,აღმასრულებელი ხელისუფლების სამთავრობო დაწესებულება,ავტონომიურირესპუბლიკის სამთავრობო დაწესებულება ან ადგილობრივი მმართველობის ორგანო,რომლისსამოქმედო ტერიტორიაზედაც იმყოფება საკუთრების იბიექტი.

16 საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია. (2007). საკუთრების უფლება საქართველოში. თბილისი.გვ.15.

17 საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია. (2007). საკუთრების უფლება საქართველოში. თბილისი.გვ.15-16.

18 საქართველოს კანონი. (1997 წლის 11 11). საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის გადაუდებელი აუცილებლობისას საკუტრებისჩამორთმევის წესის შესახებ . თბილისი.მუხლი 2.

12

ამავე კანონის მე-4 მუხლი მიხედვით: საკუთრების ობიექტის შეფასება ხდება საბაზრო ფასისმიხედვით,უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგაოს მიერ.საკუთრების ობიექტის საფასური მესაკუთრესმიეცემა საკუტრების ჩამორთმევამდე.საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის გამოცხადების შემთხვევაში საზოგადოებრივი საჭიროებისათვისსათანადო ანაზღაურებით საკუთრების ჩამორთმევის შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება საგანგებო ანსაომარი მდგომარების შესახებ კანონმდებლობით დადგენილი წესით.ზემოთ მოცემულ დათქმაშიც,არის გარკვეული ბუნდოვანი ფრაზა,რომელიც მეტ კონკრეტიკასსაჭიროევებს.პირველი ის,რომ „სათანადო ანაზღაურება“ არის ძალიან ბუნდოვანი ფრაზა.კანონში არ არისგანსაზღვული,თუ ვინ განსაზღვრას მას.თუმცა,ამ ინიციატივის გამოჩენას,სახელმწიფოსგან უნდაველოდოთ.ამიტომაც ჩნდება კითხვა,თუ რამდენად სანდოა ამ უკანასკნელის მიერ გაკეთებულიშეფასება?ემთხვევა კი ის,მესაკუთრის მიერ მოთხოვნილ თანხას? მართალია,მესაკუთრეს აქვს უფლებამიმართოს სასმართლოს,მაგრამ ეს აპრიორი ვერ იქნება მისთვის სასურველი თანხის მიღებისგარანტორი.მართალია,2011 წლის 1-ლი იანვრიდან ამოქმედებულ ცვლილებაში,რომელიც ეხება კონსტიტუციის21-ე მუხლს წერია,რომ : წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურების პირობით. ანაზღაურებათავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და მოსაკრებლისაგან.მართალია,ორგანული კანონშიმოცემული ნორმის „სათანადო ანაზღაურების“ გამამტკიცებელ ნორმად შეიძლება ჩაითვალოს ესნორმა,მაგრამ ის მაინც ვერ არის სრულყოფილი.თუნდაც იმიტომ,რომ „სამართლიანი“ აქაც არ არისგანსაზღვრული,თუ ვისთვის სამართლიანი იგულისხმება მასში... იქნება კი,სახელმწიფოს მიერსამართლიანად მიჩნეული „სამართლიანი ანაზღაურება“ მესაკუთრისთვის სამართლიანი?ტერმინი „საბაზრო ფასი“ რა თქმა უნდა საკამათოა,რადგან რთულია განსაზღვრო რა არის საბაზროფასი.შეიძლება,რომ ერთიდაიგივე ტერიტორიაზე,ერთნაირი ბინა,ღირდეს განსხვავებული ფასი...ყოველივე ამის გათვალისწინებით,უფრო მეტად დაცული რომ გახდეს ანაზღარებისპროცესი,ანაზღაურება უნდა იყოს სამართლიანი,თუმცა ამავე დროს,მას უნდა დავიკავშიროთსაბაზრო ფასი და უნდა გაიწეროს,რომ არ შეიძლება იყოს საბაზრო ფასზე ნაკლები.კიდევ ერთ პრობლემას რასაც წარმოადგენს,ეს არის „საკუთრების ჩამორთმევა საგანგებომდგომარეობის დროს“.კანონის „საგანგებო მდგომარეობის შესახებ წერია: საქართველოს მთელტერიტორიაზე ან მის რომელიმე ნაწილში საგანგებო მდგომარეობას აცხადებს საქართველოსპრეზიდენტი.19 როგორც კანონიდან ირკვევა,საგანგებო მდგომარეობა შეიძლება გამოცხადებულ იქნესმაგ. თბილისში,შესაძლებელია თუ არა,რომ ასეთ დროს საკუთრება ჩამოერთვას მაგ. ბათუმშიმცხოვრებს?არგუმენტი კი ის იქნება,რომ „საგანგებო მდგომარეობაა ქვეყანაში“ ,მაგრამ არა მთლიანადსაქართველოს ტერიტირიაზე.რეალურად,ეს საკითხები პრობლემატურია და დასახვეწია.

§ 4

საკუთრების უფლება - კერძო სამართლის ჭრილში

საკუთრების განმარტებას იძლევა სამოქალაქო კოდექსი.

19 საქართველოს კანონი. (1997 წლის 17 10). საგანგებო მდგომარეობის შესახებ . თბილისი.მუხლი 2.

13

სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით,განსაზღვრულია საკუთრების უფლების ცნება.კოდექსის 170-ემუხლის თანახმად: მესაკუთრეს შეუძლია,კანონის ან სხვაგვარი,კერძოდ,სახელშეკრულებო შემოჭვისფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით (ნივთით),ან დაუშვას სხვა პირთამიერ ამ ნონებით სარგებლობა,განკარგოს იგი,თუკი ამით არ ილახება მეზობლის ან სხვა მესამე პირთაუფლებები,ანდა თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოლოტად გამოყენებას.

ამავე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად,უფლების ბოროტად გამოყენება ჩაითვლება საკუთრებისისეთი სარგებლობა,რომლითაც მცოლოდ სხვებს ადგებათ ზიანი ისე,რომ არ არის გამოკვეთილიმესაკუთრის ინტერესების უპირატესობა,და მისი მოქმედების აუცილებლობა გაუმართლებელია.

საკუთრების უფლება მოიცავს ასევე შესაძლებლობას,არ ისარგებლოს პირმა თავისი ნივთით.კანონითშეიძლება დაწესდეს სარგებლობის ან მოვლისა და შენახვის ვალდებულება,თუკი ამ ნივთისგამოუყენებლობა ხელყოფს საზოგადო ინტერესებს.ამ შემთხვევაში მესაკუთრეს შეიძლება ან თვითინდაეკისროს ვალდებლების შერულება,ან შესაბამისი სასყიდლით ნივთის გადაცემა სხვა პირისსარგებლობაში.

ჩუქება - საკუთრების უფლების მოპოვების საფუძველი

კერძო სამართლის ჭრილში,საკუთრების უფლების მოპოვების სხვადასხვა გზები არსებობს -ნასყიდობის გზით,გაცვლით,ჩუქებით,მემკვიდრეობით და ა.შ...

ჩუქება - ერთ-ერთი ინსტიტუტია სამოქალაქო სამართალში,ასევე საკმაოდ საკამათოა მისი ერთ-ერთინორმის შესაბამისობა კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან.კერძოდ კი,ეს შეეხება ჩუქებული ქონების უკანგამოთხოვას,როცა ჩუქების გაუქმება ხდება დასაჩუქრებულის უმადურობის გამო.

სამოქალაქო კოდექსში,ეს ნორმა ასეა ჩამოყალიბებებული:

1. ჩუქება შეიძლება გაუქმდეს,თუ დასაჩუქრებული მძიმე შეურაცხყოფას მიაყენებს ან დიდუმადურობას გამოიჩენს მჩუქებლის ან მისი ახლო ნათესავების მიმართ.

2. თუ ჩუქება გაუქმდება,მაშინ გაჩუქებული ქონება შეიძლება გამოთხოვილ იქნეს მჩუქებლისმიერ.

3. ჩუქება შეიძლება გაუქმდეს ერთი წლის განმავლობაში მას შემდეგ,რაც მჩუქებელი შეიტყობსიმ გარემოებას შესახებ,რომელიც მას ჩუქების გაუქმების უფლებას აძლებს (საქართველოსსამოქალაქო კოდექსის 529-ე მხული).

ე.ი როგორც ნორმიდან ჩანს,საკუთრების უფლების წარმოშობის ერთ-ერთი საფუძველი შეიძლებაიყოს ჩუქების ხელშკრულება.

ეს ნორმა რომ საკამათოა,ამაზე ისი მეტყველებს,რომ სასამართლოში უკვე რამდენიმე სარჩელიშევიდა,როგორც საერთო სასამართლოებში,ასევე საკონსტიტუციო სასამართლოში,არაკონსტიტუციურნორმად გამოცხადების შესახებ.

ერთ-ერთი ასეთი სარჩელი იყო შესული 2001 წლის 26 მარტს, საქმეში - საქართველოს მოქალაქე აკაკისაღირაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.მოსარჩელეს აზრით,საქართველოს

14

სამოქალაქო კოდექსის 529-ე მუხლი „ჩუქების გაუქმება დასაჩურებულის უმადურობის გამო“არაკონსტიტუციურია და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლს.20

მოსარჩელე მიიჩნდევდა,რომ „მას შემდეგ,რაც მჩუქებელი დასაჩუქრებულს გადასცემსქონებას,დასაჩუქრებული ხდება ამ ქონების მესაკუთრე და მხარეებს შორის ყველანაირი ურთიერთობაწყდება“.რაც შეეხება „მძიმე შეურაცხყოფასა და დიდ უმადურობას“,ეს პირადი ურთიერთობის სფეროადა მას არა აქვს კავშირი „საზოგადოებრივ საჭიროებასთან“,ამიტომაც ამ საფუძვლით ჩუქების გაუქმებაკონსტიტუციის საჭინააღმდეგოა.21

მოცემული ნორმის „დასაცავად“ ერთ-ერთი არგუმენტად შეიძლება ის იქნას მოყვანილი,რომ ჩუქებაწარმოადგენს უსასყიდლოდ ქონების გადაცემას,რაც თავის მხრივ ზნეობრივი საკითხია.ანუ ქონებისჩუქებით გადაცემა,პირდაპირ კავშირძია ზნეობრივ-მორალურ საკითხებთან.

მოცემულ საქმეში,საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა,რომ ჩუქების მოშლას იწვევს არაყოველგვარი შეურაცხყოფა და უმადურობა,რაც თავისთავად ზნეობის საწინააღმდეგო მოქმედებადითვლება,არამედ დასაჩუქრებულის ისეთი ქცევა,რაც სერიოზულ საფრთხეს უქმნის საზოგადოებისარსებობის ზნეობრივ საფუძვლებს.როგორადაც კანონის თანახმად მიჩნეულია „მძიმე შეურაცხყოფადა დიდი უმადურობა“.22

აქედან შეიძლება გამოვიტანოთ შემდეგი დასკვნა,რომ სამართალი ყოველთვის დარაჯად უნდა ედგესხალხის ზნეობას.ასე იყო ძველ დროშიც.23

აქ საკამათოა ორი რამ: 1. რა შეიძლება ჩაითვალოს „მძიმე შეურახყოფად“ ? და 2. როგორც უკვეითქვა,რამდენ კონსტიტუციურია ეს ნორმა?

ასევე არაფერია ნათქვამი იურიდიულ პირებთან დაკავშირებით,როცა იურიდიული პირიაგამჩუქებელი.შეუძლება თუ არა,რომ იურიდიული პირისთვის და ფიზიკურიპირისთვის,ერთიდაიგივე რამ იყოს „მძიმე შეურაცხყოფა და დიდი უმადურობა“ ? ამის შესახებ,ძალიანმწირი ინფორმაცია მოიპოვება სამართლის დოქტრინებში.ფაქტობრივად განუხილველად არისდარჩენილი ეს უკანასკნელი.სსკ-ს კომენტარებში მოყვანილია შემთხვევა,თუ როდის შეიძლება გახდესსადავო გაჩუქებული ქონების გამოთხოვასთან დაკავშირებული შემთხვევა.კერძოდ კი - სამეწარმეო

20 საქართველოს მოქალაქე აკაკი საღირაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N1/2/155 (საქართველოსსაკონსტიტუციო სასამართლო 2003 წლის 04 01).



23 ზოიძე, ბ. (n.d.). საკონსტიტუციო კონტროლი და ღირებულებათა წესრიგი საქართველოში. სამართლის ზნეობრივი ფუნქციისშესახებ ნაჩუქარის გამოთხოვასთან დაკავშირებით . 2007, თბილისი.გვ.31.

15

სამართლებრივი ურთიერთობების სუბიექტის მიერ იმ ქონების გაჩუქება,რომელიც მანგაკოტრებულად გამოცხადების წინა პერიდში არამართლზომიერადგანახორციელა.24

იურიდიულ პირებთან დაკავშირებით,მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მისი „საქმიანირეპუტაციისთვის“ შეურხყოფის მიყენება.

ასეთ შემთხევაში,უნდა იქნეს გათვალისწინებული სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლი.რადგან„რეპუტაციის“ შემლახველი ცნონების გავრცელება,შეიძლება იყოს მძიმე შეურაცხყოდა იურიდიულიპირისთვის.

რა თქმა უნდა, „რეპუტაციაც“ სადავო საკითხია და შეფასებითი კრიტერიუმია.როგორ უნდა მოხდესისის განსაზღვრა,მიადგა თუ არა შეურაცხყოფა მის რეპუტაციას?

ზოგადად რეპუტაცია ფრანგული სიტყვაა „Reputation” -დან მომდინარეობს,რაც ნიშნავს შექმნილსაერთო აზრს,ვინმეს ან რაიმეს ავ-კარგზე.25

კ. იაროშენკოს მტკიცებით,პატივისა და ღირსებისაგან განსხვავებით,რეპუტაცია შეიძლება იყოსდადებითი (კარგი) და უარყოფითი (ცუდი).ამ გაგებით კი,რეპუტაცია უფრო ფართო ცნებაა,ვიდრეპატივი,რომელიც მხოლოდ დადებითთ შეფასებას გულისხმობს.26

ამასთან დაკავშირებით,საქართველოში უკვე დამკვიდრდა გარკვეული სასამამართლო პრაქტიკა.

2008 წლის 17 იანვარს რ. დ-ძემ ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმების მოთხოვნით სასარჩელოგანცხადებით მიმართა ხელვაჩაურის რაიონულ სასამართლოს რ. დ-ძის მიმართ.მოსარჩელემიუთითებდა,რომ მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ - 2005 წლიდან საცხოვრებლად გადავიდახელვაჩაურის რაიონის სოფელ ... . მანამდე იგი ცხოვრობდა ბათუმში, ... ქ. #150-ში მდებარე #17ბინაში,რომელიც საკუთრებაში გადასცა თავის ვაჟიშვილს,მოპასუხე რ. დ-ძეს.ამ უკანასკნელისდაჟინებული თხოვნით 2005 წლის 17 მაისს სოფელ ... არსებული სახლი მოსარჩელემ გააჩუქაშვილიშვილზე.სახლის გაჩუქებაზე არსებითი გავლენა იქონია იმ გარემოებამ,რომ მოპასუხე მასსიცოცხლის ბოლომდე სათანადო მოვლა-პატრონობას დაჰპირდა.ჩუქების ხელშეკრულებისდადებიდან გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ,როდესაც რ. დ-ძისთვის ცნობილი გახდა,რომმოსარჩელე დაოჯახებას აპირებდა,რ. დ-ძის მიმართ მისი დამოკიდებულება შეიცვალა,იგიმოსარჩელეს ყოველმხრივ ზღუდავდა და ქონებით სარგებლობის შესძლებლობას არაძლევდა.რამდენადაც სადავო ქონების გაჩუქებამ რ.დ-ძის საარსებო წყაროს გარეშე დარჩენაგამოიწვია,2005 წლის 18 მაისის ჩუქების ხელშეკრულება გაუქმებას ექვემდებარებოდა.

24 ავტორთა კოლეგია. (2001). საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის კომენტარები (ნაწ.4,ტ.1.). თბილისი: გამომცემლობა"სამართალი".გვ.77.

25 მონიავა, პ. (. (2005). პატივის,ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის დაცვა საქართველოში. თბილისი: გამომცემლობა"მერიდიანი".გვ.19.

26 მონიავა, პ. (. (2005). პატივის,ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის დაცვა საქართველოში. თბილისი: გამომცემლობა"მერიდიანი".გვ.19.

16

ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2008 წლის 12 მარტის გადაწყვეტილებით, რ. დ-ძის სარჩელიარ დაკმაყოფილდა.

რაიონულმა სასამართლომ მიუთითა სამოქალაქო კოდექსის 529-ე მუხლზე,რომლის თანახმად ჩუქებაშეიძლება გაუქმდეს,თუ დასაჩუქრებული მძიმე შეურაცხყოფას მიაყენებს ან დიდ უმადურობასგამოიჩენს მჩუქებლის ან მისი ახლო ნათესავების მიმართ. რ. დ-ძის ჩვენებაზე დაყრდნობითრაიონულმა სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია,რომ მის მიმართ ოჯახის წევრები არ იჩენდნენუმადურობას და უპატივცემლობას და არც შეურაცხყოფას აყენებდნენ მას.მოსარჩელისმოტივაცია,რომ მისმა რძალმა სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა მის არარეგისტრირებულ მეუღლესმასთან ერთად არ სადილობდნენ,რაიონულმა სასამართლომ მძიმე შეურახყოფად ან დიდუმადურობად არ მიიჩნია,როს გამოც მოსარჩელის მოთხოვნა აღნიშნული მოტივით ჩუქებისხელშეკრულების გაუქმებაზე არ დააკმაყოფილა.27

ასევე შეიძლება მოვოყვანოთ კიდევ რამდენიმე პრაქტიკა,სასამართლოდან ...

2009 წელს,გარდაბნის რაიონულ სასამართლოში შევიდა შევიდა მოსარჩელე - ელისაბედ წითურისსარჩელი,ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმების შესახებ.

კერძოდ,მოსარჩელე ელისაბედ წითური ითხოვდა,ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმებას,რომლისძალითაც მან,საცხოვრებელი სახლის ½ წილი აჩუქა შვილიშვილს - მოპასუხე ლაშაგრიგალაშვილს.იგი ითხოვდა ამ ხელშეკრულების გაუქმებას,რადგან მისი აზრით მოპასუხე(დასაჩუქრებული) ლაშა გრიგალაშვილი მას აყენებს მძიმე შეურაცყოფას.

ფაქტობრივი გარემოებებიდან ირკვევა,რომ მოპასუხე ლაშა გრიგალაშვილი არ უკრძალავს და ხელს არუშლის მოსარჩელე ელისაბედ წითურს,რათა ეს უკანასკნელი თავისუფლად ფლობდეს დასარგებლობდეს სადაო ბინით.

მოპასუხემ,2005 წელს,სადავო საკუთრება იპოთეკით დატვირთა,სესხის ხელშეკრულებისუზრუნველსაყოფად.

საქმეში მხოლოდ სეპირი განმარტება არსებობდა იმისა,რომ მოპასუხე შეურაცხყოფას აყენებდამოსარჩელეს.

სასამართლომ მიიჩნია,რომ ადგილი არ ჰქონია მოპასუხე (დასაჩუქრებული) ლაშა გრიგალაშვილისმხირდან მოსარჩელე ელისაბედ წითურის (მჩუქებლის) მიმართ მძიმე შეურაცხყოფის მიყენებას ან/დაუმადურობის ფაქტს.შესაბამისად სარჩელი უსაფუძვლოდ მიიჩნია.

მოსამართლის აზრით,კანონი არ იძლევა იმის განმარტებას,თუ რა შედის უმადურობისცნებაში.მიღებულია,რომ დასაჩუქრებულის უმადურობად ითვლება: 1) არამართლზომიერიმოქმედება,რომელიც მიმართულია მჩუქებლის რეპუტაციის წინააღმდეგ. 2) განზრახიმოქმედება,რომელიც მიზნად ისახავს მჩუქებლისთვის მნიშვნელოვანი ზიანის მიყენებას. 3) კანონით

27 ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმება , #ას-659-881-08 (საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო დაგაკოტრების საქმეთა პალატა 2008 წლის 13 10).

17

განსაზღვრულ მოვალეობებაზე არჩინოს ან იზრუნოს იმაზე,რომ მატერიალურად უზრუნველყოფილიიყოს მჩუქებელი - უარის თქმა.28

შემდეგ,სასამართლო დავა სააპელაციო სასამართლოში გაგრძელდა.თუმცა,სააპელაციო სასამართლოციგივე მოსაზრების იყო და განჩინება არ შეცვალა.სააპელაცი სარჩელი არ იქნება დაკმაყოფილებულიმოსარჩელის სასარგებლოდ,რადგან არ მიიჩნია,რომ ადგილი ჰქონდა მძიმე შეურაცხყოფის მიყენებას.29

როგორც ჩანს,სარჩელი შეტანის საფუძველი (ერთ-ერთ საქმეში) იყო დასაჩუქრებულის მიერ,ჩუქებითმიღებული ბინის იპოთეკიტ დატვირთვა,რაც სასამართლომ არ მიიჩნია შეურაცხყოფად.ანუ ჩუქებითმიღებული ქონების იპოთეკით დატვირთვა არ მიიჩნევა შეერაცყოფად (სასამართლოსგანმარტებით).რა ხდება მაშინ,როცა გაჩუქებული ქონება გამჩუქებლისთვის საგვარეულომემკვიდრეობას წარმოადგენდა საუკუნეების მანძილზე და,რომელიც მხოლოდ მემკვიდრეებზეგადადიოდა საკუთრებად?ანუ,ამ მიზნით პირმა აჩუქა შვილიშვილს გარკვეული ქონება (საგვარეულონივთი),რომ ეს ტრადიცია არ დაკარგულიყო.კანონმდებლობის შესაბამისად არსებობსშემთხვვები,როცა იპოთეკით დატვირთული ქონება,შეიძლება კრედიტორის საკუთრებაშიაღმოჩნდეს.ანუ მჩუქებლის ის ქონება,რომელიც მისთვის ძვირფასია და მრავალი საუკუნისგანმავლობაში მხოლოდ ოჯახის წევრებზე გადადიოდა საკუთრებად,შეიძლება აღმოჩნდეს სრულიადუცნობი ადამიანის ხელში.ასეთ შემთხვევა,შეიძლება,რომ გამჩუქებელმა მიიჩნიოს „მძიმეშეურაცხყოფად“ ,რადგან მას არ სურს ამ ქონების სხვის საკუთრებაში გადასვლა.ასეთშემთხვევაში,უნდა მიიჩნიოს თუ არა სასამართლომ,რომ ადგილი აქვს მძიმე შეურაცხყოფას?ზემოთმოყვანილი მაგალითის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ,სასამართლო არ მიიჩნევს მძიმეშეურაცხყოფად,რადგან ცალსახად აღნიშნა,რომ იპოთეკით დატვირთვა,არ შეიძლება მიჩნეულ იქნესმძიმე შეურაცხყოფად.

ვთვლი,რომ მსგავს შემთხვევაში,სასამართლომ უფრო სიღრმისეულად უნდა ჩახედოს საქმეს დააუცილებლად გაითვალისწინოს,თუ რამდენად ღირებული,ძვირფასი იყო გამჩუქებლისთვისგაჩუქებული ქონება.როგორ აღიქვამდა კონკრეტული ქონების გაჩუქების ფაქტს.

დასკვნა

რა თქმა უნდა,წინამდებარე ESSAY-ს ფარგლებში შეუძლებელია ამ თემის სრული კვლევა.ამასთანავეაუცილებელია ის საკანონმდებლო ხარვეზები და ბუნდოვანი ნორმები,რომელიც ნორმისმრავალგვარი ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა და შეიძლება,რომ ადამიანის ძირითადიუფლებების დარღვევა გამოიწვიოს.

დასკვნის სახით,ორიოდე სიტყვით დავწერ საკუთრების უფლების გარანტიაზე,როგორცკონსტიტუციური სამართლის,ასევე კერძო სამართლის ჭრილში.

უნდა დაიხვეწოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლში მოცემული ტექსტი - „წინასწარი, სრული დასამართლიანი ანაზღაურების პირობით“ ,ასევე სასამართლომ უნდა გააკეთოს ამ ნორმისგანმარტება,თუ რა უფლებები შეიძლება ჰქონდეს მესაკუთრეს „სამართლიანი ანაზღაურების“

28 ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმება, #2-153-09 (გარდაბნის რაიონული სასამართლო 2009 წლის 15 12).

29 ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმება, #2ბ/255-10 (თბილისის სააპელაციო სასმართლო 2010 წლის 08 06).

18

განსაზღვრის,ასევე ის,თუ ვინ განსაზრვრას „სამართლიან ანაზღაურებას“ და ვის მიერ მიიჩნევა„სამართლიანი ანაზღაურება“.ასევე უფრო მეტი გარანტიის მომცემი იქნება თუ აქ დაემატება„სამართლიანი ანაზღაურება“,მაგრამ „არანაკლებ საბაზრო ფასისა“,მიუხედავად იმისა,რომ თავისიბუნებით,საბაზრო ფასიც საკამათოა და რთულად განსასაზღვრი ტერმინია.

მოცემულ ტერმინთან დაკავშირებით,ვენეციის კომისიასაც ჰქონდა შენიშვნა და ურჩევდაკონსტიტუციის პროექტზე მომუშავეებს,რომ დაეზუსტებინათ ეს,თუ რას ნიშნავდა ის.30

ვენეციის კომისია ურჩევდა ქართველ კანონმდებლებს,რომ ტერმინი „დროული და სამართლიანი“შეიცვალოს „სათანადო ანაზღაურებით“.31

მართალია,ამ ნორმის შემდეგ არ ყოფილა ამ კონკრეტულ მუხლზე სასამართლო დავა,თუმცასავარაუდოდ უნდა ველოდოთ,რომ ის გარკვეულ პრობლემებს და გაუგებრას გამოიწვევს.

ასევე აუცილებლად უნდა იყოს გათვალისწინებული ბალანსი საჯარო ინტერესსა და მესაკუთრესინტერესესს შორის.არ უნდა მოხდეს საკუთრების ჩამორთმევა იმ შემთხვევაში,თუ მესაკუთრისინტერესი უფრო დიდი,ვიდრე საჯარო ინტერესი,ანუ საკუტრება უფრო მეტ სიკეთეს მოუტანსმესაკუთრეს,ვიდრე ამ საკუთრების ჩამორთმევით საჯარო ინტერესს.

რაც შეეხება ნაჩუქარი ქონების გამოთხოვას,აქაც სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს სასამართლომმჩუქებლის დამოკიდებულბა ქონების გაჩუქებასთან დაკავშირებით,ასევე ქონების ღირებულებამისთვის (ღირებულების არა მატერიალური გაგებით),თუ რამდენად იყო დაკავშირებული მასთან.

რაც შეეხება იურიდიული პირის მიერ გაჩუქებული ქონების გამოთხოვას,ამ შემთხვევაში უნდა იქნესგამოყენებული საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევა.

როგორც უკვე აღინიშნა წინამდებარე თემაში,საკითხი დამატებით მოითხოვს უფრო დეტალური დაღრმა კვლევას.ასევე სასამართლომ სადავო ნორმებთან დაკავშირებით უნდა გააკეთონ განმარტებები.

30 Protection of property. (2010, 07 31). Retrieved 06 05, 2011, from Venice commission:http://www.venice.coe.int/docs/2010/CDL(2010)062-e.asp#_ftnref1

31 თამარ ჩხეიძე,ლიკა გიგინეიშვილი. (2010, 11 10). ვენეციის კომისია და საქართველოს პარლამენტი. Retrieved 06 05, 2011, fromnetgazeti.ge:http://netgazeti.ge/GE/29/News/2683/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90--%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9

19

ციტირებული ლიტერატურის ნუსხა

1. Basic Law for the Federal Republic of Germany. (1949, 05 23). German.

2. Buying a bicycle in Amsterdam. (2009 წლის 20 01). Retrieved 2011 წლის 04 06 from

EXPATICA.COM - NEWS AND INFORMATION FOR THE INTERNATIONAL COMMUNITY:http://www.expatica.com/nl/essentials_moving_to/essentials/Buying-a-bicycle-in-Amsterdam_13204.html

3. Protection of property. (2010, 07 31). Retrieved 06 05, 2011, from Venice commission:http://www.venice.coe.int/docs/2010/CDL(2010)062-e.asp#_ftnref1

4. ავტორთა კოლეგია. (2001). საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის კომენტარები(ნაწ.4,ტ.1.). თბილისი: გამომცემლობა "სამართალი".

5. აიდა გრჯიჩი,მატია ლონგარი,ანა ვილფანი. (n.d.). საკუთრების უფლება ადამიანისუფლებათა ევროპული კონვენციის საფუძველზე.

6. ზოიძე, ბ. (n.d.). საკონსტიტუციო კონტროლი და ღირებულებათა წესრიგისაქართველოში. სამართლის ზნეობრივი ფუნქციის შესახებ ნაჩუქარისგამოთხოვასთან დაკავშირებით . 2007, თბილისი.

7. თამარ ჩხეიძე,ლიკა გიგინეიშვილი. (2010 წლის 10 11). ვენეციის კომისია დასაქართველოს პარლამენტი. Retrieved 2011 წლის 05 06 from netgazeti.ge:http://netgazeti.ge/GE/29/News/2683/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90--%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9

8. თევზაძე, გ. (2010 წლის 08 10). ნიკოლო მაკიაველი და მისი ანტიუტოპია. Retrieved

2011 წლის 02 06 from ბურუსი – BURUSI:

https://burusi.wordpress.com/2010/10/08/tevzadze/

9. მაკიაველი, ნ. (2011 წლის 16 02). მთავარი. Retrieved 2011 წლის 02 06 from შესავალითანამედროვე აზროვნებაში: https://sites.google.com/a/iliauni.edu.ge/iliabrary/ba1/ba1/3-

Makiaveli.pdf?attredirects=0&d=1

10. მეტრეველი, ვ. (1995). რომის სამართალი (საფუძვლები). თბილისი: გამომცემლობა"მერიდიანი".

11. მონიავა, პ. (. (2005). პატივის,ღირსებისა და საქმიანი რეპუტაციის დაცვასაქართველოში. თბილისი: გამომცემლობა "მერიდიანი".

20

12. ნადარეიშვილი, გ. (2002). სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია. თბილისი:

გამომცემლობა "ბონა კაუზა".

13. (2007 (პირველი ნახევარი)). საკუთრების უფლება. თბილისი: საქართველოს სახალხოდამცველი.

14. საკუთრების უფლება და სამართლიანი სასამართლოს უფლება. (2005). თბილისი:

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გამომცემლობა.

15. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია. (2007). საკუთრების უფლებასაქართველოში. თბილისი.

16. საქართველოს კანონი. (1997 წლის 11 11). საზოგადოებრივი საჭიროებისათვისგადაუდებელი აუცილებლობისას საკუტრების ჩამორთმევის წესის შესახებ .

თბილისი.

17. საქართველოს კანონი. (1997 წლის 17 10). საგანგებო მდგომარეობის შესახებ .


18. საქართველოს კანონი. (1999 წლის 23 07). აუცილებელი საზოგადოებრივისაჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ .

19. საქართველოს მოქალაქე აკაკი საღირაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,

N1/2/155 (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 2003 წლის 04 01).

20. საქართველოს მოქალაქე ანზორ თევზაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,

1/5/224 (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 2004 წლის 16 11).

21. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, N 1/51

(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 1997 წლის 21 07).

22. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, N1/2/384

(საკონსტიტუციო სასამართლო 2007 წლის 02 07).

23. ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმება , #ას-659-881-08 (საქართველოს უზენაესისასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატა 2008 წლის 13

10).

24. ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმება, #2-153-09 (გარდაბნის რაიონული სასამართლო2009 წლის 15 12).

25. ჩუქების ხელშეკრულების გაუქმება, #2ბ/255-10 (თბილისის სააპელაციო სასმართლო2010 წლის 08 06).

21

გამოყენებული ლიტერატურის ნუსხა

1. Basic Law for the Federal Republic of Germany. (1949, 05 23). German.

2. Buying a bicycle in Amsterdam. (2009, 01 20). Retrieved 06 04, 2011, from EXPATICA.COM -NEWS AND INFORMATION FOR THE INTERNATIONAL COMMUNITY:http://www.expatica.com/nl/essentials_moving_to/essentials/Buying-a-bicycle-in-Amsterdam_13204.html





7. თამარ ჩხეიძე,ლიკა გიგინეიშვილი. (2010, 11 10). ვენეციის კომისია და საქართველოსპარლამენტი. Retrieved 06 05, 2011, from netgazeti.ge:

http://netgazeti.ge/GE/29/News/2683/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90--%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9

8. თევზაძე, გ. (2010, 10 08). ნიკოლო მაკიაველი და მისი ანტიუტოპია. Retrieved 06 02,

2011, from ბურუსი – BURUSI: https://burusi.wordpress.com/2010/10/08/tevzadze/





22






15. საკუთრების უფლების დაცვის პრობლემა. (2011 წლის 03).


17. საქართველოს კანონი. (1997, 11 11). საზოგადოებრივი საჭიროებისათვისგადაუდებელი აუცილებლობისას საკუტრების ჩამორთმევის წესის შესახებ .


18. საქართველოს კანონი. (1997, 10 17). საგანგებო მდგომარეობის შესახებ . თბილისი.





1/5/224 (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 11 16, 2004).






10).



23

27. ჭანტურია, ლ. (2001). უძრავი ქონების საკუთრება. თბილისი: გამომცემლობა"სამართალი".

ბიბლიოგრაფია1. Basic Law for the Federal Republic of Germany. (1949, 05 23). German.

2. Buying a bicycle in Amsterdam. (2009, 01 20). Retrieved 06 04, 2011, from EXPATICA.COM -NEWS AND INFORMATION FOR THE INTERNATIONAL COMMUNITY:http://www.expatica.com/nl/essentials_moving_to/essentials/Buying-a-bicycle-in-Amsterdam_13204.html





7. თამარ ჩხეიძე,ლიკა გიგინეიშვილი. (2010, 11 10). ვენეციის კომისია და საქართველოსპარლამენტი. Retrieved 06 05, 2011, from netgazeti.ge:

http://netgazeti.ge/GE/29/News/2683/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90--%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9

8. თევზაძე, გ. (2010, 10 08). ნიკოლო მაკიაველი და მისი ანტიუტოპია. Retrieved 06 02,

2011, from ბურუსი – BURUSI: https://burusi.wordpress.com/2010/10/08/tevzadze/




24




13. როგორ გამოვიყენოთ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია ქვეყნის შიდასამართალწარმოებაში. (2006). თბილისი.




16. საკუთრების უფლების დაცვის პრობლემა. (2011 წლის 03).


18. საქართველოს კანონი. (1997, 11 11). საზოგადოებრივი საჭიროებისათვისგადაუდებელი აუცილებლობისას საკუტრების ჩამორთმევის წესის შესახებ .


19. საქართველოს კანონი. (1997, 10 17). საგანგებო მდგომარეობის შესახებ . თბილისი.





1/5/224 (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო 11 16, 2004).






10).

25



28. ჭანტურია, ლ. (2001). უძრავი ქონების საკუთრება. თბილისი: გამომცემლობა"სამართალი".

29. ჭეჭელაშვილი, ზ. (2010). სახელშეკრულებო სამართალი. თბილისი: გამომცემლობა"ბონა კაუზა".

საკუთრების უფლების დაცვის...

Documents

Transcript of საკუთრების უფლების დაცვის...