სტანდარტიზება და სერტიფიცირება –...

standartizeba da sertificireba

saleqcio kursi

saqarTvelos teqnikuri universiteti

2010

2

standartizeba da sertificireba

(saleqcio kursi qimiuri teqnologiis modulis bakalavrTaTvis)

standartizebis definicia

standartizeba esaa, momxmareblis kanonieri interesebidan gamomdinare

qmedeba, romelic mimarTulia yvelasaTvis savaldebulo normebis,

wesebis da rekomendaciebis Sesaqmnelad, aseve saTanado xarisxis da

misaRebi fasis produqtis an momsaxurebis producirebisaTvis.

standartizebis mizania sxvadasxva sferoSi mowesrigebulobis

optimaluri xarisxis miRweva realuri an potenciuri amocanebis

gadasawyvetad. standartizebis saboloo Sedegi gamoixateba produqtis

an momsaxurebis funqcionaluri daniSnulebis procesebis Sesabamisobis

xarisxis amaRlebaSi, saerTaSoriso saqonelbrunvis teqnikuri barierebis

neitralizebasa da samecniero Tu teqnologiuri progresis

xelSewyobaSi.

standartizacias gaaCnia obieqti da sfero: standartizebis obieqti

(sagani) aris produqcia, procesi an momsaxureba risTvisacaa

SemuSavebuli standartizaciis moTxovnebi.

standartizacia SesaZloa exebodes mTlian obieqts, mis romelime

komponents an maxasiaTebels. standartizebis sferod miiCneva

standartizebis urTierTdakavSirebul obieqtTa erToblioba.

magaliTad: mikroeleqtronika aris standartizebis sfero, xolo

mikroeleqtronikaSi standartizebis obieqtebi SesaZloa iyos:

teqnologiuri procesi, mikrosqema, mikroCipi, procesori, ekologiuri da

usafrTxoebis moTxovna.

standartizeba sxvadasxva donisaa, rac damokidebulia imaze Tu

msoflios romel geografiul, ekonomikur da politikur regionSi

Rebuloben standarts. magaliTad, Tu standartizebaSi monawileoben

nebismieri qveynebi, maSin saqme gvaqvs saerTaSoriso standartizebasTan.

regionuli standartizeba esaa msoflios erT geografiul, politikur

an ekonomikur regionSi moqceul saxelmwifoTa urTierTSeTanxmebiTi

moqmedeba saerTo normebis urTierTcnobis TvalsazrisiT.

saerTaSoriso da regionuli standartizeba xorcieldeba im qveynebis

specialistTa monawileobiT, romlebic warmoadgenilni arian aRniSnul

saerTaSoriso da regionul organizaciebSi.

3

erovnuli standartizeba xorcieldeba erT konkretul saxelmwifoSi,amasTan erovnuli standartizeba ramodenime donisaa: saxelmwifoebrivi,dargobrivi da uwyebrivi. magaliTad standartizebas, romelicmimdinareobs qveynis erT romelime administraciul-teritoriulerTeulSi (provincia, mxare da a.S.) administraciul-teritoriulistandartizeba ewodeba.

standartis definicia, saxeobebi da normatiuli dokumentebi

standarti esaa konsensusis safuZvelze Seqmnili normatiuli dokumenti,

romelic damtkicebulia aRiarebuli organos mier da gankuTvnilia

gansazRvruli sferos optimaluri mowesrigebulobisaTvis. standarti

adgens adamianis moRvaweobis sxvadasxva sferos zogad principebs,

wesebs, maxasiaTeblebs, maTi sayovelTao da mravaljeradi

gamoyenebisaTvis. standarti unda efuZnebodes samecniero kvlevebis

ganzogadoebul Sedegebs, teqnologiur miRwevebs da praqtikul

gamocdilebas.

“winaswari” standarti esaa, standartizebis organos mier miRebuli,

droebiTi dokumenti, romelic miewodeba potenciur momxmarebels da

aseve yvela sxva dainteresebul mxares.

saerTaSoriso, regionaluri, erovnuli, administraciul-teritoriuli

standartebi xelmisawvdomis statusisani arian, sxva kategoriis

standartebi ki iseTebi rogorebic arian dargobrivi an korporatiulni

ar arian sazogadod xelmisawvdomni, Tumca ki zog qveyanaSi, iq

arsebuli samarTlebrivi normebiT, amgvari standartebic ki sazogadod

xelmisawvdomni arian.

zogadad standarti ganixileba rogorc normatiuli dokumentis erT-

erTi saxesxvaoba, amasTan praqtikaSi termini “standarti” SesaZloa

gamoyenebuli iqnas etalonTan, nimuSTan, produqtis aRwerasTan,

procesTan da momsaxurebasTan dakavSirebiTac, rac Secdomas ar

warmoadgens, Tumca termini “etaloni” marTebulobis TvalsazrisiT

metrologiis sferos ganekuTvneba, xolo termini “standarti” ki

ganekuTvneba normatiuli dokumentis specifikacias.

teqnikuri pirobebis dokumenti (technical specification) adgens im teqnikurmoTxovnebs, romelic waeyeneba produqcias, momsaxurebas, process.

rogorc wesi teqnikuri pirobebis dokumentSi naCvenebi unda iyos

meTodebi an procedurebi, romlebic gamoiyenebian am normatiuli

dokumentis moTxovnaTa Sesrulebis SemowmebisaTvis iseT situaciebSi

roca aRniSnulis Catareba aucilebelia.

wesebis nusxa, iseve rogorc wina normatiuli dokumenti SesaZlebelia

iyos damoukidebeli standarti an standartis nawili, aseve calke

dokumenti. wesebis nusxa iqmneba proeqtirebis procesebisaTvis,

4

mowyobilobis da konstruqciebis montaJis, teqnikuri momsaxurebis,

obieqtTa momsaxurebis, konstruirebis da sxvadasxva tipis

nakeTobebisaTvis Casatarebeli samuSaoebisaTvis.

teqnikuri pirobebis dokumenti da wesebis nusxa sarekomendacio

dokumentebia; maTgan gansxvavebiT, savaldebulo funqciisa reglamenti –

esaa dokumenti, sadac mocemulia savaldebulo samarTlebrivi normebi.

reglaments Rebulobs saxelisuflebo da ara standartizebis organo

(rogorc sxva normatiuli dokumentebis miRebis SemTxvevaSi).

reglamentis saxesxvaobaa – teqnikuri reglamenti Seicavs teqnikur

moTxovnebs standartizebis obieqtisadmi. calkeul SemTxvevebSi teqnikur

reglamentSi, mTlianadaa Setanili normatiuli dokumenti. teqnikuri

reglamentebi, rogorc wesi, Sevsebulni arian meToduri dokumentebiT –

makontrolebeli meTodebis an produqtis (momsaxurebis) Sesabamisobis

Semowmebis sareglamento moTxovnebiT.

standartizebis saerTaSoriso gamocdilebis ganzogadebiT SesaZlebelia

Semdeg saxeobaTa standartebis dadgena-SemoReba.

fuZemdebluri standarti iseTi normatiuli dokumentia, romelic

Seicavs gansazRvruli sferos zogad an mmarTvelobiT normebs.

Cveulebriv igi (fuZemdebluri standarti) gamoiyeneba rogorc

standarti, an rogorc meToduri miTiTebis matarebeli dokumenti da

romlis safuZvelzec SesaZloa Seiqmnas sxva standarti.

terminologiuri standarti ki iseTi normatiuli dokumentia sadac

standartizebis obieqts warmoadgenen terminebi. amgvari standarti

Seicavs terminis gansazRvras (definicias), misi gamoyenebis magaliTebs

da a.S.

sagamocdo meTodebis standarti adgens meTodikebs, wesebs, gamocdebis

sxvadasxva procedurebs da maTTan dakavSirebul qmedebebs, magaliTad

sinjis an nimuSis aRebis proceduras da wesebs.

produqtis standarti Seicavs im moTxovnebs (srulad an arasrulad)

produqtisadmi, rac ganapirobebs produqtis Sesabamisobas mis

daniSnulebasTan. sruli standarti adgens ara marto produqtis

Sesabamisobas mis daniSnulebasTan, aramed adgens sinjebis aRebis, cdis

Catarebis, SefuTvis, etiketirebis, Senaxvis da sxva wess. arasruli

standarti moicavs produqtisadmi moTxovnebis im nawils rac

ganekuTvneba mxolod xarisxis parametrebs an momaragebis wesebs da a.S.

procesis an momsaxurebis standarti esaa normatiuli dokumenti, sadacstandartizebis obieqtia procesi (magaliTad sawarmoo teqnologia) anmomsaxureba (magaliTad sabanko an avtoservisi).

5

SeTavsebadobis standarti adgens im moTxovnebs, rac exeba produqtis anmisi calkeuli nawilebis (detalebi, kvanZebi, komponentebi,makompleqteblebi) SeTavsebadobas amave produqtis Sesabamisobis dadaniSnulebis moTxovnebTan.

meToduri standarti esaa procesis ganxorcielebis meTodika, rissaSualebiTac miiRweva produqtis Sesabamisobis normativebisdakmayofileba.

aRweriTi norma warmoadgens konstruqciis aRweras da mis detalebs,sawyisi masalebis Semadgenlobas, detalebs da nakeTobaTa ankonstruqciis nawilebs. garda aRniSnulisa es normatiuli dokumentiSesaZlebelia Seicavdes saeqsplotacio normebs, romelic aRwersstandartizebis obieqtis “qcevas” eqspluataciisas.

standarti Ria monacemebiT formirdeba an mwarmoeblis da anmomxmareblis Sexedulebisamebr, ris gamoc aRniSnul standartiSesaZloa Seicavdes maxasiaTeblebis imgvar nusxas, rac konkretizebuliasaxelSekrulebo urTierTobebiT.

xarisxis menejmentis warmoSobis winapirobebi

samecniero marTvis (Scientific Management) skolis wiaRSi XIX saukunis

bolodan daiwyo Camoyalibeba xarisxis menejmentis sawyisebma.

XX saukunis I naxevarSi ganviTarda xarisxis kontrolis statistikuri

SQC (Statistical Quality Control)1 meTodebi, ramac ganapiroba gadasvla,

calkeuli nakeTobis xarisxis kontrolidan, warmoebis mTliani procesis

kontrolze.

XX saukunis II naxevri xasiaTdeba rogorc xarisxis sistemuri

organizebis etapi da xarisxis kontroli icvleba xarisxis marTviT.

1946 wels Seiqmna standartizebis saerTaSoriso organizacia - ISO(International Organization for Standartization)2.

ISO-s Seqmnis mizani iyo standartizebis iseTi principebis moZebna, racgamoiwvevda saintegracio procesebis inicirebas adamianis moRvaweobissxvadasxva sferoSi.

1 Statistical Quality Control (SQC) with its control charts can be a powerful tool for monitoring analytical methods.The more reliable the analytical methods, the more people can trust them to provide valid results.http://www.nwasoft.com/appnotes/labmeth.htm

2 ISO (International Organization for Standardization) is the world's largest developer and publisher ofInternational Standards. ISO is a network of the national standards institutes of 162 countries, one memberper country, with a Central Secretariat in Geneva, Switzerland, that coordinates the system. ISO is a non-governmental organization that forms a bridge between the public and private sectors. On the one hand, manyof its member institutes are part of the governmental structure of their countries, or are mandated by theirgovernment. On the other hand, other members have their roots uniquely in the private sector, having been setup by national partnerships of industry associations. http://www.iso.org/iso/about.htm

http://www.nwasoft.com/appnotes/labmeth.htm

6

standartizebis saerTaSoriso organizaciam (ISO) 1987 wels britanul3 (BS5750) standartze dayrdnobiT Seqmna ISO 9000 seriis xuTi standarti: ( ISO9000-87, ISO 9001-87, ISO 9002-87, ISO 9003-87, ISO 9004-87) da xarisxisuzrunvelyofis terminTa leqsikoni (ISO 8402-86).

1994 wels Seiqmna ISO 9000 seriis standartebis morigi versia ISO 9000/94(esaa 1987 wlis versiis standartTa struqturis gameoreba uzustobebismocilebis da gaurkvevlobaTa gaSifvris mizniT).

2000 wels iqmneba standartTa mesame versia ISO 9000:2000. am ISO 9000:2000seriis standartebi erTobliobaSi qmnian xarisxis menejmentis iseTsistemas romelic erTgvar “interfeiss” qmnis erovnuli dasaerTaSoriso vaWrobisaTvis.

2000 wlis 15 dekembers gamoqveynebulma ISO 9000:2000 seriis standartebmaoficialurad Secvales 1994 wels miRebuli standartebi.

dReisaTvis ISO 9000:2000 standarti cvlis adreuli versiis (ISO 9001, ISO9002, ISO 9003) standartebs da mniSvnelovnad gansxvavdeba (ISO 9000:2000

standarti) maTgan (ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003), magaliTad dokumentebis kompleqsiadre 24 standartisagan Sedgeboda, axla ki mxolod 5 ZiriTadistandartisagan Sedgeba:

ISO 9000:2000 xarisxis menejmentis sistema. ZiriTadi principebi daglosariumi;

ISO 9001:2000 xarisxis menejmentis sistema. moTxovnebi;

ISO 9004:2000 xarisxis menejmentis sistema. mmarTvelobiTimiTiTebebi gaumjobesebisaTvis;

ISO 19011:2000 xarisxis menejmentis da garemos dacviTiRonisZiebebis sistemaTa Semowmebis mmarTvelobiTi miTiTebebi;

ISO 10012 mzomi mowyobilobis xarisxis uzrunvelyofa.

ISO standartebis gavrcelebis mTavari mamoZravebeli Zalaa evrokavSiri(EU), kerZod ki 1992 wels miRebuli SeTanxmeba romelic Seicavs punqtsISO 9000 sTan dakavSirebiT – rogorc saerTaSoriso vaWrobis ZiriTadistandartis Sesaxeb.

dReisaTvis ISO 9000 standartiT sertificirebis TvalsazrisiTlideroben: CineTi, iaponia, dasavleT evropis qveynebi da aSS.

xarisxis menejmentisa da sertificirebis sistemebis roli msoflio

ekonomikaSi

ISO 9000:2000 seriis standartebis xsenebisas igulisxmeba sami

saerTaSoriso standarti: ISO 9000:2000, ISO 9001:2000 da ISO 9004:2000.

3 BS - British Standards is the UK's national standards organization that produces standards and informationproducts that promote and share best practice. http://www.standardsuk.com/

http://www.iso.org/iso/about.htm

7

msoflio ekonomikaSi integrireba SesaZlebelia mxolod saerTaSoriso

standartebis Tanaobisas – saerTaSoriso bazrebze erT-erTi mTavari

satendero moTxovnaa ISO 9001:2000 saerTaSoriso standartis moTxovnebis,

Sesabamisobis serTifikatis arseboba produqciisaTvis.

evro sawarmoebi sakuTar momwodeblebs sam jgufad yofen da fasTa

Soris sxvaoba am jgufebSi sagrZnobia – 15%:

I. absoluturad sando momwodebeli (ISO 9001:2000-iTsertificirebuli);

II. SedarebiT sando momwodebeli (ISO 9001:2000-iT sertificirebis

danergvis procesSi romaa);

III. ara sando momwodebeli (ISO 9001:2000-iT sertificireba ara aqvs).

garda aRniSnulisa ISO 9001:2000-iT sertificireba zrdis produqtis an

momsaxurebis konkurentunarianobas, riskebis Semcirebas da ndobis

amaRlebas kreditorebisa da investorebis mxridan. sargeblianoba, rac

ISO 9001:2000-iTaa ganpirobebuli Semdegnairad SeiZleba davajgufod:

upiratesoba konkurentul brZolaSi satendero vaWrobebSi;

saxelmwifo SekveTebis upiratesi mopovebis piroba;

licenziebis da nebarTvebis miRebis gaioleba da gaiafeba;

kompaniis imijis gazrda;

arasawarmoo xarjebis Semcireba;

produqciis an momsaxurebis xarisxis gazrda;

marTvis sistemis srulyofa da misi efeqturobis gazrda;

personalis pasuxismgeblobisa da disciplinis amaRleba;

kompaniis imijis amaRleba.

saerTaSoriso standartebi aqtualuria vaWrobis msoflioorganizaciisTvisac (WTO)4. vaWrobis msoflio organizaciis CarCoebSi

4 The World Trade Organization (WTO) is the only global international organization dealing with therules of trade between nations. At its heart are the WTO agreements, negotiated and signed by the bulk ofthe world’s trading nations and ratified in their parliaments. The goal is to help producers of goods andservices, exporters, and importers conduct their business. http://www.wto.org

http://www.standardsuk.com/

http://www.wto.org

8

iseTi instrumentebi da meqanizmebi, rogoricaa akreditacia,standartizacia da sertifikacia, efeqturad gamoiyeneba. vaWrobismsoflio organizaciis wevri qveynebis mier TavianTi nacionaluribazris dacvis mizniT, vaWrobis msoflio organizaciis pirobebSiaucilebelia icode da SegeZlos akeTo yvelaferi is, rac ician darasac akeTeben konkurentebi.

vaWrobis msoflio organizaciis xelSekrulebasTan mierTeba niSnavsnacionaluri bazrebis etapobriv, praqtikulad barierebis gareSe,gaxsnas ucxouri kompaniebisTvis, maTi produqciisa da momsaxurebisTvis,rasac TavisTavad mohyveba adekvaturi Sedegebi nacionalurimewarmeobisaTvis. rodesac qveyana momzadebulia, farTodaa danergili darealurad muSaobs organizaciebSi xarisxis marTvis sistemebi, maSinnacionalur kompaniebs eZlevaT Sansi, Tanabar doneze gauwionkonkurencia ucxour kompaniebs, rogorc adgilobriv, ise gare bazrebze.

qarTuli kompaniebisTvis saerTaSoriso standartebiT muSaobis stilinel-nela ikidebs fexs. saqarTveloSi 2000 wlidan damkvidrda ISO-sstandartebi, romelic organizacias saSualebas aZlevs, srulyofiladmarTos kompaniaSi arsebuli yvela procesi. statistikuri monacemebismixedviT, ISO 9001:2000 yvelaze farTod aRiarebuli standartia, romlisdasaxelebac asocirdeba xarisxTan. sertifikacia ISO 9001:2000 standartismixedviT miuTiTebs organizaciis menejmentis srulyofil sistemas,romelic orientirebulia xarisxze da mudmiv gaumjobesebaze.

garda ISO 9001:2000 standartisa, kvebis produqtebis mwarmoebelorganizaciebSi gaCnda HACCP (Hazard Analiysis and Critical Control Points)sistemis danergvis moTxovnac. HACCP-is saxeli msoflio masStabiTasocirdeba "usafrTxoebasTan", rac niSnavs, rom HACCP-is sistemisdanergviT organizaciebi uzrunvelyofen adamianis sicocxlesa dajanmrTelobisTvis usafrTxo sakvebi produqtebis warmoebas damiwodebas sarealizacio qselSi. aRniSnuli sistemis danergvazeaqtiurad muSaoben Rvinis, ludis, rZisa da sxva kvebis produqtebismwarmoebeli kompaniebi.

ISO-s standartebi aris erT-erTi is efeqturi saSualeba, romelic xelsuwyobs kompaniebs, TavianTi produqcia da momsaxureba qveynis gareTgaitanon. standartebi aadvilebs urTierTobas ucxoel partniorebTan,radgan ucxoelebs ukve aqvT informacia, rom konkretuli standartisfarglebSi SesaZlebulia maTi moTxovnebis dakmayofileba.momxmareblisTvis mniSvnelovania aRniSnuli standartebi, radgan iginaTlad asaxavs kompaniis damokidebulebas xarisxisadmi. Tu kompaniamdanerga ISO-s standartebi es imas niSnavs, rom igi aqtiurad muSaobsxarisxis gaumjobesebaze, marTvis sistemebis gaumjobesebaze da a.S. Tukikompanias kargi marTvis sistema aqvs, es misi produqciis xarisxzecaisaxeba, romelic momxmarebels SeuZlia Tamamad gamoiyenos.

saqarTveloSi ISO-s standartebi inergeba, radgan mTeli rigi sferoebiarsebobs, romelic eqsportzea orientirebuli. im qveynebis Sida bazari,sadac eqsporti xorcieldeba, saerTaSoriso standartebis

9

dakmayofilebas moiTxovs. saqarTveloSi yvelaze gavrcelebulistandartia ISO 9001:2000, romelic aris xarisxis marTvis sistemisstandartireba, kompaniis marTvis procesebis standartireba da a.S. CvensqveyanaSi sertificirebis bazari arsebobs, arian kompaniebi, romlebicISO-s standartebs iyeneben da arian is kompaniebi, romlebic amstandartebs nergaven.

qarTul bazarze arsebuli kompaniebisTvis ISO-s standartebis danergvaaucilebelia imis miuxedavad, rom samomxmareblo kulturasaqarTveloSi iseTi ar aris, rogorc evropis qveynebSi. Cveni qveynisganviTarebis fonze gardauvalia qarTuli kompaniebis saerTaSorisostandartebze gadasvla. saqarTvelos kursi aRebuli aqvs evropisken,sadac didi mniSvneloba eniWeba xarisxs, marTvis sistemebs, menejments. amsakiTxebis mogvareba evropisken mimaval gzas gaamartivebs. saqarTveloSisaerTaSoriso standartebze informacia mwiria, radgan xarisxiskultura axla inergeba. saqarTveloSi ISO-s standartebiT momuSavekompaniebis produqtisa da momsaxurebis xarisxi damakmayofilebelia daam kompaniebs sakmaod kargi Sefaseba aqvT sazRvargareTac."

saqarTveloSi ISO-s standartebis SedarebiT aqtiuri danergva daiwyo2000 wlidan. dReisaTvis aRniSnuli standarti gansakuTrebiTaqtualuria sakvebi produqtebis warmoebasa da mSeneblobis sferoSi.bolo periodSi ufro cnobili gaxda aRniSnuli standarti, magramSeiZleba iTqvas, rom kompaniis menejerebi safuZvlianad ver wvdebian amstandartis arss. aris SemTxvevebi, rodesac tendencias ayolilebi,marketinguli mosazrebiT iReben sertifikatebs. aRniSnuli sertifikatiaseve sWirdebaT ucxoel partniorebTan urTierTobaSic. xarisxismenejmentis sistemis danergvisas xSiria araerTsulovani damokidebulebaTanamSromlebs Soris. xSirad ar aris mzadyofna aRniSnuli standartismoTxovnebis gasaTaviseblad da dasanergad, garkveuli TvalsazrisiTzedapiruladac ki uyureben. personali ar aris mowadinebuli damotivirebuli, gaiTvaliswinos da danergos konsultantisrekomendaciebi.

standartis moTxovnebis ZiriTadi arsi mdgomareobs momxmareblismoTxovnebis gaTvaliswinebasa da dakmayofilebaSi, aseve kompaniaSimimdinare procesebis marTvis sistemis arsebobaSi.

ISO-s standartis moTxovnebi ukavSirdeba dokumentaciis marTvas, yvelasaxis resursebis marTvas, kompaniis saqmianobis ZiriTad procesebsa dakontrolis operaciebis ganxorcielebas. kompaniaSi xarisxis menejmentissistemis danergvis xangrZlivoba individualuria da damokidebuliaorganizaciaSi arsebul mdgomareobaze, mis sidideze, TanamSromlebisraodenobaze. sistemis danergvis periodi SeiZleba 3-12 Tvis intervalsacki scdebodes.

ISO 9001:2000 standartis danergvas aqvs Sida da gare upiratesobebi.sistemis danergva uzrunvelyofs procesebis kontrols, rasac saboloojamSi produqciis sasurvel xarisxamde mivyavarT. gare upiratesobebidanki aRsaniSnavia is faqtorebi, rom kompanias saSualeba eZleva, CaerTos

10

Tavisufal ekonomikur urTierTobebSi, bazarze myardeba misi imiji. ISO-s sertifikatis gacemis Semdeg, sasertifikacio organo yovelwliuradatarebs sakontrolo audits. mowmdeba, Tu ramdenad icavs kompaniastandartis moTxovnebs. im SemTxvevaSi, Tu kompania aRar akmayofilebsstandartis moTxovnebs da uars acxadebs sakontrolo auditisCatarebaze, mas CamoerTmeva sertifikati.

standartizeba didi Svideulis (G-7)5 qveynebSi

standartebisa da teqnologiebis amerikis erovnuli instituti (NationalInstitute of Standards and Technology – NIST6)

1901 wels daarsebuli standartebisa da teqnologiebis amerikis

erovnuli instituti (NIST) aris aSS-is arasamTavrobo, arakomerciuli

organizacia, romelic kerZo seqtorSi axdens, nebayoflobiTi

standartirebis koordinirebas. NIST ar qmnis standartebs, magram aris

erTaderTi organizacia aSS-Si, romelic amtkicebs aSS-is erovnul

standartebs. NIST amuSavebs miznobriv programebs, amgvari miznobriv-

programuli dagegmva moicavs mrewvelobis da energomatareblebis

transportirebis, eleqtromomaragebis, birTvuli, mzis, qaris da sxva

energiebis problematikas.

aSS-s federaluri standarti moicavs, ZiriTadad usafrTxoebis

aspeqtebTan dakavSirebul, savaldebulod Sesasrulebel moTxovnebs.

Ggarda federaluri standartebisa aSS-Si moqmedebs teqnikuri

reglamentis instituti, romelic mtkicdeba saxelmwifos mmarTvelobiTi

organoebis mier, iseTebis rogorebicaa: vaWrobisa da Tavdacvis

saministroebi; garemos dacvis federaluri saagento; warmoebaSi Sromisa

da janmrTelobis dacvis federaluri saagento; sakvebis, samomxmareblo

produqciis da medikamentebis usafrTxoebis makontrolebeli

5 The G7 (also known as the G-7) is the meeting of the finance ministers from a group of sevenindustrialized nations. It was formed in 1976, when Canada joined the Group of Six: France, Germany,Italy, Japan, United Kingdom, and United States. The finance ministers of these countries meet severaltimes a year to discuss economic policies. Their work is supported by regular, functional meetings ofofficials, including the G7 Finance Deputies. Background: The Group of Seven first met in 1973, twoyears after President Nixon severed the last attachment the dollar had to the gold standard when hesuspended the rights of foreign countries to convert their paper-dollars to gold in August, 1971…http://www.womensgroup.org/G-7REPOR.html

6 NIST founded in 1901, it’s a non-regulatory federal agency within the U.S. Department of Commerce.http://www.commerce.gov/ NIST's mission is to promote U.S. innovation and industrial competitivenessby advancing measurement science, standards, and technology in ways that enhance economic securityand improve our quality of life. http://www.nist.gov/index.html

http://www.womensgroup.org/G-7REPOR.html

http://www.commerce.gov/

http://www.nist.gov/index.html

11

federaluri saagento. NIST mWidrod TanamSromlobs (sainformacio

uzrunvelyofis TvalsazrisiT) aRniSnul organizaciebTan, romlebic

amuSaveben standartebs. zogierT SemTxvevaSi, zemoT aRniSnuli

mmarTvelobiTi organoebi monawileoben korporatiuli standartebis

SemuSavebaSi da iTvaliswineben amgvar normatiul monacemebs

federaluri standartis Seqmnisas. NIST - Si gaerTianebulia 1200-ze meti

firma, 250-ze meti samrewvelo da savaWro kompania, samecniero-teqnikuri

da sainJinro gaerTianebebi. NIST – is finansirebis struqtura metyvelebs

am institutis saxelmwifo biujetisgan damoukideblobaze – biujetis

37% yalibdeba wevri-organizaciebis (6%) da wevri-firmebisagan (31%); 15%

sxvadasxva dainteresebuli organizaciebis SekveTebis Sesrulebis Semdeg

Sedis biujetSi; 47% - sxvadasxva gamocemebis gayidvidan da daugegmavi

Semosavlebi 1%. federalur standartebs aSS-Si qmnian avtoritetuli

organizaciebi, akreditebulni standartebisa da teqnologiebis amerikis

erovnuli institutis (NIST) mier. yvelaze avtoritetulni maT

(standartis SemqmnelTa) Soris arian:

masalaTmcodneobisa da testirebis amerikuli sazogadoeba –

American Society for Testing and Materials (ASTM)7;

xarisxis kontrolis amerikuli sazogadoeba - American Society for Quality

(ASQ)8;

inJiner meqanikosTa amerikuli sazogadoeba - American Society of

Mechanical Engineers (ASME)9

7 ASTM International is one of the largest voluntary standards development organizations in the world-a trustedsource for technical standards for materials, products, systems, and services. Known for their high technical qualityand market relevancy, ASTM International standards have an important role in the information infrastructure thatguides design, manufacturing and trade in the global economy. ASTM International, originally known as theAmerican Society for Testing and Materials (ASTM), was formed over a century ago, when a forward-thinkinggroup of engineers and scientists got together to address frequent rail breaks in the burgeoning railroad industry.http://www.astm.org

8 The American Society for Quality (ASQ) is the world's leading authority on quality. With more than 100,000individual and organizational members, this professional association advances learning, quality improvement, andknowledge exchange to improve business results, and to create better workplaces and communities worldwide.American Society for Quality (ASQ), formerly known as American Society for Quality Control (ASQC), is aknowledge-based global community of quality control experts, with nearly 85,000 members dedicated to thepromotion and advancement of quality tools, principles, and practices in their workplaces and in their communitieshttp://www.asq.org

9 Founded in 1880 as the American Society of Mechanical Engineers, ASME is a not-for-profit professionalorganization that enables collaboration, knowledge sharing and skill development across all engineering disciplines,while promoting the vital role of the engineer in society. ASME codes and standards, publications, conferences,continuing education and professional development programs provide a foundation for advancing technicalknowledge and a safer world. http://www.asme.org

http://www.astm.org

http://www.asq.org

http://www.asme.org

12

aseTi organizaciebi ara marto federalur aramed qmnian iseTstandartebsac, romlebic arasavaldebuloni arian Sesasruleblad. aSS-Si arasavaldebulo standartebis SeqmnaSi monawileobs, am qveynis, 400sxvadasxva organizacia, xolo arasavaldebulo standartTa ricxvi ki 35aTasze metia.

britanuli standartebis instituti - British Standards Institute (BSI)

britanuli standartebis instituti10 (BSI) Seiqmna 1901 wels oTxisainJinro gaerTianebis iniciativiT, eseni arian inJiner-meqanikosebis,gemTSenebeli-inJinrebis, inJiner-eleqtrikosebis da inJiner-metalurgTasazogadoebebi. BSI damoukidebeli, sakuTari, pirvelad 1929 welsmiRebuli da 1981 wels Sesworebuli wesdebiT moqmedi organizaciaa. BSIZiriTadi funqciaa standartTa Seqmnis samuSaoTa koordinireba yveladainteresebul mxaresTan xelSekrulebis safuZvelze da standartTamiReba. britanuli standartebis institutSi asobiT TanamSromelia, misiumaRlesi sakanonmdeblo organo, weliwadSi erTxel mowveuli,generaluri konferenciaa, sadac ismenen BSI mier Catarebuli samuSaoebisSesaxeb angariSs da irCeven prezidentsa da mis moadgileebs, niSnavensafinanso auditorebs.

BSI umaRlesi aRmasrulebeli organo mmarTveli sabWoa, romelicangariSvaldebulia generaluri konferenciisadmi. aRmasrulebelorganos xelmZRvanelobs BSI prezidenti, prezidentis moadgileebi,generaluri direqtori da yvela qvedanayofis direqtori, safinansokomitetis Tavjdomare, BSI damfuZneblebi - yvela dargobrivi sabWoebiswarmomadgenlebi, “tred-iunionebis” britanuli kongresis, britanulimrewvelo bis konferenciis, vaWrobis, mrewvelobis, Tavdacvisa dagaremos dacvis saministroTa warmomadgenlebi.

BSI Sedian koleqtiuri da individualuri wevrebi (15 aTasze meti firma,organizacia da kerZo piri), romelnic dainteresebulni arianmonawileobiT standartirebis samuSaoebSi da standartebis gamoyenebaSi.

xarisxis, standartizebis, sainformacio momsaxurebis da marketingismarTvis sakiTxebi BSI-Si direqtorTa sabWos kompetenciaa. yvela iseTmimarTulebas, rogoricaa – standartizebis, produqciis gamocdis,xarisxis marTvis da a.S., xelmZRvanelobs standartizebisspecializebuli sabWo. britaneTSi erovnul standartebs amuSaveben BSI-is muSa organoebi – e.w. “teqnikuri komitetebi” (maTi ricxvi 3,5 aTassuaxlovdeba).

standartis Seqmnis procedura iwyeba SekveTis miRebiT amgvarnormatiul dokumentze. SemkveTebi SeiZleba iyvnen organizacia-

10 BSI British Standards is the UK's National Standards Body (NSB) and was the world's first.It represents UK economic and social interests across all of the European and international standardsorganizations and through the development of business information solutions for British organizations ofall sizes and sectors. BSI British Standards works with manufacturing and service industries, businesses,governments and consumers to facilitate the production of British, European and international standards.http://www.bsi-global.com/en/Standards-and-Publications/About-BSI-British-Standards/

13

momxmareblebis warmomadgenlebi, produqciis damamzadebelni da sxvanebismieri organizaciebi. SekveTis yovel winadadebas ixilavs BSI-ismmarTveli sabWo, romelic, dadebiTi gadawyvetis miRebis SemTxvevaSi,avalebs Sesabamis teqnikur komitets standartis proeqtis Seqmnas.teqnikuri komiteti valdebulia ixelmZRvanelos britanuliorganizaciul-meToduri standartiT “britanul standartTa sistemiT”.mTavrobis mxridan standartizebis obieqtiT dainteresebis SemTxvevaSi(magaliTad teqnikuri reglamentis Seqmnisas), teqnikur komitetSi,konsultantis statusiT monawileobs mTavrobis rwmunebiT aRWurvilipiri. standartis pirveli redaqcia Sesafaseblad egzavneba yveladainteresebul mxares. proeqtis dasrulebuli varianti Sedisstandartebis Sesabamis komitetSi, romelsac SeuZlia gasces uflebanormatiuli dokumentis publikaciisa. im SemTxvevaSi Tu publikaciisnebarTvas xels aweren kuratori dargobrivi da mmarTveli sabWoswarmomadgenlebi – standarti iTvleba miRebulad.

safrangeTis standartizebis asociacia - AFNOR11

AFNOR aris safrangrTis standartizebis erovnuli organizacia, maszeSemdegi funqcionaluri datvirTvaa dakisrebuli:

standartizebis organizeba da koordinireba;

standartTa ganacxadis analizi da maTi moTxovnis gansazRvra;

erovnuli standartebis Seqmna;

standartis danergvis kontroli;

standartTa propaganda da gayidva;

standartizebis wliuri programis Sedgena ekonomikis erovnuliprioritetebis gaTvaliswinebiT;

produqciis markirebis procesis marTva franguli erovnulistandartis (NF) moTxovnaTa Sesabamisad;

specialistTa momzadeba da gadamzadeba;

safrangeTis warmodgena standartizebis saerTaSorisoorganizaciebSi;

standartizeba, metrologia da xarisxis kontroli.

11 AFNOR Standardization (natively branded 'AFNOR Normalisation') is chartered with the public-benefit mission of acting as central operator in the French standardization system. Its role is to read-ahead standards-related needs and ensure the standards are constantly geared to marketplace needs.http://www.afnor.org

http://www.bsi-global.com/en/Standards-and-Publications/About-BSI-British-Standards/

14

safrangeTSi erovnuli standartizebis dasawyisad Tvlian 1918 wels,roca samTavrobo dekretiT Seiqmna standartizebis mudmivmoqmedi komisiamanqanaTmSeneblobis dargebis nakeTobaTa tipobrivi unifikaciis mizniT,aRniSnuli komisia iyo AFNOR-is winamorbedi da man umniSvnelovanesiroli Seasrula, safrangetSi, standartizebis organizebisaTvis.

1926 wels Seiqmna standartizebis franguli asociacia - kerZoarakomerciuli struqtura, romelic male gadaiqca standartizebiswarmarTvelad safrangeTSi.

1941 wels safrangeTis mTavrobam SemoiRo kanoni – standartizebiskomisris Tanamdebobis dawesebis Sesaxeb, romelic warmoadgens frangulxelisuflebas AFNOR-Si. safrangeTis mTavrobaSi standartizebiTdainteresebis kidev erTi magaliTia 1984 wlis samTavrobo dekreti –mrewvelobis saministros standartizebis umaRlesi sabWos SeqmnisSesaxeb, rogorc sxva saministroebTan makavSirebeli rgolis dastandartizebis prioritetuli mimarTulebis gansazRvris mizniT.

1991 wels franguli standartizebis sistemaSi morigi mniSvnelovanicvlilebebi moxda, rac gamoiwvia cvlilebebis mimarT adaptirebisaucileblobam, es cvlilebebi ki gaerTianebuli evropis Seqmnis gamoiyo inicirebuli, imitom, rom am periodSi daiwyo evropulistandartizebis procesis axali etapi. safrangeTSi daiwyo mcire dasaSualo sawarmoebis standartizebis procesSi monawileobis aqtivirebasagadasaxado SeRavaTebiT, gafarTovda frangi dargobrivispecialistebis monawileoba e.w. evropuli standartizebis procesSi. 1991wlis safrangeTis standartizebis sistemis reformiT Seicvala amqveynis erovnuli standartizebis asociaciis saorganizacio struqtura.AFNOR-is saorganizacio struqtura gadaixeda standartizebisTanamedrove realiebTan maqsimaluri TanxvedrisaTvis; Seiqmna samsafexuriani struqtura: standartizebis umaRlesi sabWos nacvladSeiqmna orientirebis da dagegmvis komiteti; strategiuli dagegmviskomiteti ekonomikis dargebisaTvis, xolo TiToeuli programisaTvis kiSeiqmna generaluri komisiebi. AFNOR-is saTaveSi dgas administraciulisabWo, romlis mudmivi wevrebi arian saministroTa warmomadgenlebi;garda aRniSnulisa, generaluri ansamblea regularur Sekrebebze irCevsadministraciuli sabWos wevrebs gansazRvruli vadiT. administraciulisabWo irCevs AFNOR-is prezidentsa da vice-prezidents. aRwerilireorganizacia Catarda standartizebis organoTa da saxelmwifosurTierTgagebisa da TanamSromlobisaTvis.

safrangeTis standartizebis sistemaSi AFNOR-is meTodurixelmZRvanelobiT moqmedebs 30-ze meti standartizebis dargobrivi biuro,romelTa organizebas axdens AFNOR-is administraciuli sabWo, xolomaT damtkicebas ki axdens saxelmwifo marTvis organo. dargobrivibiuro asrulebs dargSi standartizirebis ZiriTad samuSaos, Tumcayvela dargs ar gaaCnia standartizebis biuro.

dargobrivi saministros gadawyvetisas standartizebis procesisinicirebisa, AFNOR-i qmnis specializebul komisias samrewvelosawarmoTa, samecniero-kvleviTi da teqnologiuri centrebis,momxmarebelTa sazogadoebis warmomadgenelTagan, romelic yalibdebaZiriTad muSa organod.

http://www.afnor.org

15

erovnuli standartis momzadebis da miRebis procedura, safrangeTSi,Semdegi etapebisagan Sedgeba:

standartizebis mizanSewonilobis dadgenis samuSaoTa dagegmva;

standartizebis biuroebSi an komisiebSi standartTa SemuSavebasaeqsperto jgufebis mier;

standartis ganxilva da Sefaseba erovnul asociaciaSi;

AFNOR-is prezidentis mier standartis damtkiceba;

standartis registrireba da gamoqveyneba. standartis Seqmna -gamoqveynebis mTeli periodi moicavs 1-1,5 wels.

safrangeTSi standartizebis samuSaoTa ZiriTadi principia programul-miznobrivi meTodis gamoyeneba, romelic aseve mimarTulia ekonomikaSiprioritetuli mimarTulebebis xelSewyobisaTvis; amasTaninteresmoklebuli araa is garemoeba, rom mTel msoflioSisaerTaSoriso standartizebisaTvis prioritetad miCneuliainformaciuli teqnologiebi, evropuli standartizebisaTvisxazgasmulia transportisa da telekomunikaciis prioritetuloba, xoloerovnuli standartizebisaTvis ki – ekologia, agromrewveloba dasakvebis usafrTxoeba.

AFNOR-is mudmiv StatSi 400 TanamSromelia, Tumca saeqspertosamuSaoebisaTvis iwveven (sxvadasxva organizaciebidan, sawarmoebidan,laboratoriebsa da samecniero centrebidan) xolme 25 aTas dargobriveqsperts.

dainteresebuli saxelmwifo, sazogadoebrivi da kerZo organizaciebiSesaZloa gaxdnen AFNOR-is koleqtiuri wevrebi, monawileobis xarisxismixedviT arian AFNOR-is asocirebuli, sruluflebiani da sapatiowevrebi. AFNOR-is samuSao procesSi yvelaze problemurad iTvlebafranguli firmebis mcire interesi standartizebis procesisadmi – 30aTasze meti franguli firmidan AFNOR-is wevri mxolod 6 aTasia,aRniSnulis mizezad miCneulia franguli firmebis mcireinformirebuloba AFNOR-is da im sargeblis Sesaxeb risi momtanicaastandartizebis procedura nebismieri saxis produqciisaTvis; TumcaAFNOR-is sainformacio moRvaweoba sakmaod intensiuria da arSemoifargleba mxolod standartTa gamocemiT, qveyndeba cnobarebi,meToduri miTiTebebi, instruqciebi, yovelwliuri frangulistandartebis gaerTianebuli krebuli, yovelTve ki – Jurnalistandartizebis problemaTa Sesaxeb ("Enjeux"). Jurnal Enjeux- Si qveyndebamasalebi franguli da saerTaSoriso standartizebis Sesaxeb, cnobebistandartTa gadaxedvisa da gauqmebis Sesaxeb, proeqtebi axalinormatiuli dokumentebisa rogorc erovnuli aseve saerToevropulimasStabisa.

AFNOR-Si Seqmnilia sainformacio da sagamofeno centri "Espace",romelic aris standartizebis yvela sakiTxis sakonsultacio dasainformacio mizniT Seqmnili struqtura. centrs gaaCniaspecializebuli literaturis da standartebis uzarmazari fondi,

16

romlis SeZena iqve, Espace-Sia SesaZlebeli. garda aRniSnulisa AFNOR-isstruqturaSi aris sainformacio qvedanayofi, romelic akmayofilebsrogorc Sida aseve gare (igulisxmeba gare organizaciebi) moTxovnebs. essamsaxuri asrulebs SekveTebs erovnuli da saerTaSoriso standartebismosaZieblad, Sesabamisobis niSnebis Sesaxeb informaciis mosapovebladda a.S. saSualod yovelwliurad aq Sedis 100 aTasamde moTxovna,romelic kmayofildeba rogorc saabonento momsaxurebiT aseve 6-arxianisatelefono kavSiriTac.

AFNOR-is sainformacio qvedanayofs gaaCnia ramodenime monacemTa banki,maT Soris yvelaze popularulia NORIANE 55 aTasze meti cnobiTerovnuli da saerTaSoriso standartis da teqnikuri reglamentisSesaxeb. AFNOR-i aseve flobs dargobriv monacemTa bankebs. AFNOR-iskidev erTi qvedanayofia samarketingo samsaxuri, romlis funqciacaaAFNOR-is wevrTa informireba sabazro koliziebisa da cvlilebebisSesaxeb, esenia: sasaqonlo da safirmo struqtura, moTxovna da miwodeba,konkurentobis xarisxi da forma, samomxmareblo arCevanis motivireba damisi moTxovna produqciis mimarT.

AFNOR-i did yuradRebas uTmobs, masTan momuSave, samrewvelodawesebulebebs – maTi SekveTiT asociaciis (AFNOR-is) specialistebiatareben periodul kvlevebs standartizebis samsaxurebis mdgomareobisSesaeb. Aamgvari kvlevis sagani SeiZleba iyos ama Tu im organizaciisstandartizebis ganyofilebaTa samuSaoTa organizebis stili da xarisxi;xelmZRvanelobis monawileoba am ganyofilebaTa funqcionirebaSi;konkretul standartTa gamoyenebis problemebi; sawarmoTa urTierTobapartnior organizaciebTan da a.S.; aRniSnul kvlevaTa SedegebiT sawarmoRebulobs kvalificiur rekomendaciebs.

sawarmoebisaTvis meToduri daxmarebis sxvagvari formaa eqsportiorTadaxmareba specialuri qvedanayofis NOREX-is meoxebiT; standartizebisda xarisxis marTvis aqtualur problemaTa dargSi staJirebisa daseminarTa organizeba; sawarmoTa uzrunvelyofa konkretuli Tematikis(sawarmoo sistemebi, produqciis xarisxis marTvis sistemebi, sawarmoTakomerciuli menejmentis efeqturoba da a.S.) normatiul-teqnikuridokumentaciiT.

standartizebis garda, franguli erovnuli asociacia (AFNOR-i)dakavebulia sertificirebis problematikiTac, rac gamoixateba firmebismomsaxurebis uzrunvelyofiT sertificirebisa da xarisxisuzrunvelyofis dargSi. sertificirebis samsaxuri Sedgeba samiqvedanayofisagan, romelTa movaleobaSic Sedis: produqtissertificireba da franguli standartis Sesabamisobis niSnis miniWeba(produqciisaTvis); xarisxis uzrunvelyofis sistemis SefasebasawarmoebSi da Sesabamisi mowmobis gacema; informaciuli teqnologiebissertificireba.

AFNOR-isaTvis strategiuli amocanebi ramodenime sferos ganekuTvneba –xarisxis dargSi: esaa saerTaSoriso ISO 9000 seriis standartebisgadaxedva, maTi adaptirebisaTvis mcire, saSualo biznesisa damomsaxurebis sferosaTvis;

17

ekologiuri problemebis globalizaciis gamo AFNOR-i gaaqtiurebuliasaerTaSoriso arenaze, am mimarTulebiT realizdeba programebiromlebic gankuTvnilia rogorc calkeuli qveynebisaTvis aseve mTelievropuli TanamegobrobisaTvis, esenia: “narCenebi”, “haeris xarisxi”,“niadagis xarisxi”. am programaTa farglebSi iqmneba normatiulidokumentebi, romelic exeba produqciis sxvadasxva sasicocxlo cikls.Seqmnil normaTa bazaze eqspertebi ayalibeben teqnikur pirobebsproduqtis im saxeobisaTvis, romelsac jer ar gauvlia ekologiurikontroli “NF Environnement” Sesabamisobis niSniT markirebisaTvis;

sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis dargSi SeiniSneba tendenciadargobrivi normatiuli regulirebidan erovnuli, regionuli dasaerTaSoriso standartebisken gadasvlisa. safrangeTisaTvis, ekonomikisagrosamrewvelo seqtoris produqcia mniSvnelovani mdgeneliaeqsportisa da AFNOR-i, rogorc standartizebis strategiulimimarTulebis damdgeni gansazRvravs am sferos standartizebas;

morigi sfero sadac izrdeba gavlena erovnuli standartizebisa arisinformaciuli teqnologiebi, aqac SesamCnevia AFNOR-is monawileobasaerTaSoriso standartizebaSi: igi erTdrouladaa warmodgenilistandartizebis evropul institutSi (ETSI), telekomunikaciis ganxriTda ISO/MEC komitetSi “informaciuli teqnologiebi”. es erTi mxriv,saSualebas iZleva, standartizebis politikaze gavlenisa da meore mxrivki – erovnuli da saerTaSoriso standartebis ufro efeqturadharmonizirebisa. konkretuli mizani amgvari qmedebis nacionaluriaspeqtisa, esaa informaciuli teqnologiebis Sesabamisobis miRwevafranguli standartebis normebTan da NFTI niSnis miniWeba. es Zalzeskurpuliozuri samuSaoa, Tu gaviTvaliswinebT standartizebisganxiluli obieqtis gamoyenebiT xasiaTs. AFNOR-i axdensstandartizebas informaciuli teqnologiebis iseT sferoebSirogorebicaa: masmedia, samoqalaqo mSenebloba, saofise saqmiswarmoeba dadokumentireba.

safrangeTis ekonomikisaTvis standartizebis gansakuTrebulimniSvnelobis aRniSvnisaTvis AFNOR-ma Seqmna erovnuli standartisSesabamisobis niSnis axali varianti: NF-is nacvlad – organizaciismTliani abreviatura. albaT msgavsi tendencia unda ganixilebodesrogorc sasertifikacio da sasaqonlo niSnebis mzardi konkurenciisSedegi, erTian evropul bazarze.

standartizebis germanuli instituti DIN - Deutsches Institut für Normung12

12 DIN, the German Institute for Standardization, is the gateway to global standardization. DIN’s goal isto develop standards that have validity worldwide.. These help remove technical barriers to trade and addto the exporting strength of German industry. DIN represents German national interests in Europe and

18

German Institute for Standardization

germaniaSi, erovnuli standartizebis warmoSobas aiTvlian 1917 wlidan –saerTo manqanaTmSeneblobis e.w. “normalTa” komitetis Seqmnis dRidan.1926 wels am struqturas daerqva – standartebis germanuli komiteti,xolo 1975 wels ki - standartizebis germanuli instituti (DIN), romlisfuZemdebluri standarti gansazRvravs standartizebis germanuliinstitutis moRvaweobis ZiriTad principebs, rac qvemoT CamoyalibebulnusxaSia:

nebayoflobiToba – uzrunvelyofilia nebismieri piris uflebiT,miiRos monawileoba standartis SeqmnaSi, xolo normatiulidokumentebi aris sarekomendacio xasiaTis;

sajarooba realizdeba standartTa yvela proeqtisa da maTTandakavSirebuli SeniSvnebisa da winadadebebis publikaciiT;

yvela dainteresebuli mxaris monawileoba uzrunvelyofilia yvelamonawileTa TanabaruflebianobiT iuridiuli pirebisstandartizebisas;

erTgvarovnobisa da arawinaaRmdegobis principi gulisxmobs iseTiwesebisa da procedurebis dawesebas, romelnic standartizebismTeli sistemis erTgvarovnobas gansazRvraven da savaldebulosxdian axlad miRebuli standartis Sedarebas misi SeTavsebadobisdasadgenad arsebuli standartebis moqmed normebTan;

konkretulobis principSi igulisxmeba standartis savaldebuloSesabamisoba mecnierebisa da teqnologiebis Tanamedrove donesTan;

saerTo sargeblianobaze orientacia ganisazRvreba wesiT:sargeblianoba mTeli qveynisaTvis ufro mniSvnelovania vidre erTimxaris interesebi;

ekonomikur realiebze orientirebuloba niSnavs imas, romstandartSi Cadebulia mxolod absoluturad aucilebelimoTxovnebi, radgan standartizeba TviTmizani araa;

standartizebis saerTaSoriso xasiaTi niSnavs imas, rom DIN-isfunqcionireba mimarTulia vaWrobaSi barierebis masaxsnelad daevropis erTiani bazris Sesaqmnelad.

DIN-is saStato ganakveTi 750 adamians Seadgens. DIN-is wevrebi arianfirmebi da sawarmoebi an sxva dainteresebuli pirebi aseve calkeulispecialistebi, mecnierebi da dargobrivi praqtikosebi.

throughout the world. Participation in standards work at DIN gives German experts access to decision-making processes in supranational standards committees. http://www.din.de

http://www.din.de

19

DIN-is wevrebi krebaze irCeven prezidiums (50 persona), sadac Sedianprezidenti da misi moadgileebi, finansuri komitetis Tavjdomare,institutis direqtori, aseve warmomadgenlebi: mrewvelobisa, mcirebiznesisa, vaWrobisa da momsaxurebis sferosi, samecniero institutebisda sagamocdo laboratoriebisa, kontrolisa da zedamxvedvelobissamsaxurebisa, sazogadoebrivi (momxmarebelTa da profesiuli kavSirebi,ekologiuri sazogadoeba) da samTavrobo organizaciebisa.

DIN-is muSa organoebi – komitetebi, ara mxolod amuSaveben erovnulstandartebs, aramed uzrunvelyofen saerTaSoriso da evropul donezeteqnikuri komitetebis germanuli nawilis muSaobas. komitetebSigaerTianebulia 40 aTasze meti StatgareSe TanamSromeli – firmebis,institutebis da sawarmoTa specialistebi.

germaniaSi standartizeba exeba Semdeg dargebs: mSenebloba,eleqtroteqnika, qimiuri mrewveloba, zusti meqanika da optika, foto dakinematografia, dokumentireba da saqmiswarmoeba, jandacva, birTvuliteqnologiebi da teqnika, soflis meurneoba, saRebrebis warmoeba,manqanaT da gemTmSenebloba, aviacia, sporti da dasveneba, saaTebis,saiuvilero warmoeba da stomatologia, wyalTa meurneoba dakanalizacia da sxva. gansakuTrebuli adgili ganekuTvnebastandartizebas saqonlisa da momsaxurebis usafrTxoebisuzrunvelyofis, garemos dacvis, da fuZemdebluri standartis SeqmnisdargSi.

germanuli standartebi sarekomendacio xasiaTisaa da ganixilebian ararogorc iuridiuli normebi, aramed rogorc “teqnikis da teqnologiebissayovelTaod aRiarebuli wesebi”. samrewvelo sferoSi standartisgamoyeneba iTvleba “teqnikuri da teqnologiuri qcevis” uxinjo,sawarmoo qcevis etiketis xazgasmiT dacvis normad.

germaniaSi erovnuli standarti savaldebulod Sesasrulebeli normisxasiaTs maSin iZens, roca gansaxilvel sferoze vrceldeba federalurisakanonmdeblo normebi. DIN-sa da germaniis mTavrobas Soris dadebuliaiseTi xelSekruleba, romlis Tanaxmadac DIN-i valdebulebas iRebsimoqmedos sazogado interesebisaTvis da vaWrobaSi teqnikuri barierebisgadasalaxad, Sromis pirobebis, momxmarebelTa da garemos dasacavad.

DIN-is moRvaweobis biujetireba xdeba normatiuli dokumemtebisSemkveTebTan SeTanxmebis safuZvelze, magaliTad XX saukunis 90-ianwlebSi germanel metalurgTa kavSirma, dargis normatiuli dokumentisSesaqmnelad DIN-s gadauxada 20 milioni germanuli marka. DIN-isbiujetis xarjviTi nawilis 64% sagamomcemlo saqmianobidanaa, 18% -SemkveTTa Senatanebia. saxelmfifo dotacia ki 18%.

msxvili germanuli firmebi, yovelwliurad standartizebisaTvisgamoyofen wliuri brunvis 0,24%, saSualo firmebi ki – 0,17%, amasTansayuradReboa rom msxvili da saSualo firmebis Senatanis efeqturobaZalze maRalia, Tavad germaneli eqspertebis SefasebiT, da SeadgensstandartizebisaTvis Setanili kapitalis 300-dan 500%-mde.

DIN-i dainteresebulia standartizebis xarjebis optimizirebaSi. Tavadoptimizirebis gzebi dakavSirebulia standartSi moculi informaciispotenciur momxmarebelTan daaxloebasTan, korporatiuli standartebis

20

fondis aqtualizaciasTan, standartis codnis donis SuesabamisobisardaSvebasTan, DIN-is erovnuli standartebis prioritets sxvakategoriis normatiul aqtebTan.

standartizebis garda DIN-i atarebs produqciis sertificirebasSesabamisobaze, institutis moRvaweobis es sfero dakavSirebuliaproduqciis markirebis germanul sazogadoebasTan (DQWK), romelicSeqmnilia DIN-is prezidiumis gadawyvetilebiT da axorcielebsproduqciis sertificirebis sistemis organizebas, marTvas,zedamxedvelobas DIN-is (an saerTaSoriso) standartTa moTxovnebisSesabamisad.

DIN-is standartis Seqmneli komitetebi, erTdroulad sertificirebiskomitetebicaa. saerTaSoriso standartizebis organizaciebSi DIN-isspecialistebs miyavT teqnikuri komitetebis meoTxedi. am organizaciebSisertificirebis sakiTxebs, germaniis mxridan, ganagebs sertificirebisgermanuli sabWo (DINZERT).

DINZERT-Si Seqmnilia monacemTa banki sertificirebis samsaxurebsa dasertificirebuli produqciis Sesaxeb informaciis gacvlis mizniTgaeros, msoflio savaWro organizaciasa da evrokavSirs Soris. DIN-issainformacio uzrunvelyofa xdeba standartTa fondis bazaze, sadac 30aTasze meti standarti da standartTa proeqtia.

DIN-is “teqnikuri wesebis katalogis” yovelwliuri gamocema moicavsmonacemebs erovnuli (germanuli) standartis, standartTa proeqtebis,sxvadasxva organizaciaTa normatiuli dokumentebis da teqnikur-teqnologiuri kanonmdeblobis yvela normis Sesaxeb. sainformaciouzrunvelyofaSi didi wvlili Seaqvs teqnikuri normebis informaciulcentrs DITR-s, romelic gaerTianebulia saerTaSoriso qsel ISOnet13-Sida asrulebs WTO-s sainformacio centris funqcias germaniaSiGATT/WTO14 -s standartizebis kodeqsTan SesabamisobaSi.

germanuli firmebi aqtiurad iyeneben am centris momsaxurebas da iZeneninformacias standartTa Sesaxeb korporatiuli monacemTa bankebisaTvis.

samrewvelo standartebis iaponuri komiteti – Japanese Industrial StandardsCommittee (JISC)15

13 ISOnet - real-time 24/7 access to the latest ISO information on the World Wide Web.http://info.iso.com/

14 The General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), which was signed in 1947, is a multilateralagreement regulating trade among about 150 countries.http://www.law.duke.edu/lib/researchguides/gatt.html

15 JISC (Japanese Industrial Standards Committee) consist of many national committees and playscentral role in standardization activities in Japan. The task of JISC is establishment and maintenance ofJIS,administration of accreditation and certification, participation and contribution in internationalstandardization activities, and development of measurement standards and technical infrastructre forstandardization. http://www.jisc.go.jp

http://info.iso.com/

http://www.law.duke.edu/lib/researchguides/gatt.html

21

samrewvelo standartebis iaponuri komiteti (JISC) daarsebulia 1949

wels, esaa iaponiis sagareo vaWrobisa da mrewvelobis saministros

sakonsultacio organo da daqvemdebarebulia mecnierebisa da teqnikis

sammarTvelosTan, es ukanaskneli ki amtkicebs JISC-is samuSao gegmas,

xolo standartizebis ganyofileba am sammarTvelosi faqtobrivad

asrulebs JISC-is samdivnos rols.

JISC-is SemadgenlobaSi Sedis: standartizebis sabWo, dargobriv

ganyofilebaTa sabWoebi, teqnikuri komitetebi. standartizebis sabWo

atarebs komitetis generalur konferenciebs, gegmavs samuSaoebs da

akontrolebs gegmebis Sesrulebas. dargobriv ganyofilebaTa sabWoebi da

teqnikuri komitetebi (isini ramdenime aseulia) qmnian standartebs

mrewvelobis ZiriTadi dargebisa da mSeneblobisaTvis. yvela sabWos da

komitetis wevri iniSneba sagareo vaWrobisa da mrewvelobis ministris

mier; rogorc wesi eseni arian samecniero da saqmiani wreebis

warmomadgenlebi, praqtikosi-specialistebi, saxelmwifo dawesebulebaTa

mosamsaxureebi, produqciis damamzadebel da momxmarebel organizaciaTa

specialistebi. prezidenti da vice-prezidenti airCevian generalur

konferenciaze or weliwadSi erTxel. JISC-is saqmianoba finansdeba

iaponiis mTavrobis mier.

iaponiaSi standartizebis kanonis Tanaxmad moqmedeben samrewvelo

standartebi, samrewvelo asociaciaTa dargobrivi standartebi da

safirmo standartebi.

erovnuli samrewvelo standartebis dacva iaponiaSi nebayoflobiTia

mrewvelobis mompovebeli da gadamamuSavebeli dargebisaTvis, xolo

standartebi samedicino preparatebisa, sasoflo-sameurneo kulturebis

dacvis saSualebebisa da mineraluri sasuqebisaTvis ki savaldebuloa

Sesasruleblad.

iaponiaSi samrewvelo standartebi mtkicdeba dargobrivi ministrebisagan

(sagareo vaWrobisa da mrewvelobis; jandacvisa da keTildReobis; soflis,

satyeo da TevzWeris; mSeneblobis, ganaTlebis, safosto kavSiris, Sromis,

Sinagan saqmeTa), romelnic uflebaaRWurvilni arian kanoniT

standartizebis Sesaxeb. satyeo da sasoflo-sameurneo produqciisaTvis

muSavdeba sasoflo-sameurneo standartebi, romelTac amtkicebs satyeo

da sasoflo meurneobis saministro.

standartis Seqmnis procedura Semdegi etapebisagan Sedgeba:

organizacia, samecniero sazogadoeba, asociacia Sedis, Sesabamisi

dargis ministrTan, standartis Seqmnis winadadebiT;

erT-erTi teqnikur komitetTagan, ganixilavs proeqts, gadascems mas

ganyofilebis sabWos Semdgomi ganxilvisaTvis, romelsac gaaCnia

uflebamosileba, miiRos saboloo gadawyveta standartis miRebis

http://www.jisc.go.jp

22

an uaris Tqmis TvalsazrisiT. garTulebul pirobebSi saboloo

gadawyvetas iRebs standartizebis sabWo;

daskvna standartis proeqtis Sesaxeb komitetis prezidenis

xelmoweriT gadaecema sagareo vaWrobisa da mrewvelobis

saministros mecnierebisa da teqnikis sammarTvelos. proeqtis

saboloo saxe waredgineba dargis ministrs, romelic amtkicebs

mas erovnul standartad. informacia axali an gadamuSavebuli

standartis Sesaxeb qveyndeba samTavrobo presaSi, romelsac

gamoscems iaponiis standartebis asociacia.

samrewvelo standartebi iaponiaSi gadaixedeba sam weliwadSi erTxel.

samrewvelo asociaciaTa dargobrivi standartebi, rogor wesi

warmoadgenen erovnuli standartebis detalizebas.

safirmo standartebs, iaponiaSi, SeimuSaveben erovnuli da dargobrivi

standartebis safuZvelze, magram rogorc wesi, firmis sawarmoo

SesaZleblobidan gamomdinare, safirmo standartis moTxovnebi

gansxvavdeba erovnuli standartis moTxovnebisgan. standartizebis

samuSaos firmaSi warmarTavs standartizebis ganyofileba. standartis

proeqti gadaegzavneba firmis ganyofilebebs SeniSvnebisa da

gamoxmaurebisaTvis, ris Semdgomac yalibdeba safirmo standartis

proeqtis saboloo saxe, romelsac amtkicebs firmis an korporaciis

xelmZRvaneloba. samrewvelo standartizebiT dakavebulia 500-ze meti

samrewvelo asociacia, xolo dargobriv standartebs ki amuSavebs 270

asociacia. garda aRniSnulisa, arsebobs specialistTa jgufebi,

romlebic axdenen standartizebis saerTaSoriso organizaciis (ISO)moRvaweobis analizs. samrewvelo standartebis ricxvia iaponiaSi

aWarbebs 10 aTass. samrewvelo standartizebis kanonze dayrdnobiT,

iaponiaSi warmoebs samrewvelo produqciis sertificireba erovnuli

standartis Sesabamisad. nakeTobis Sesabamisobis maCvenebelia niSani JIS 16

ix. nax.1.

16 The JIS mark shows the conformity of the affixed products with the standards stipulated in the JapaneseIndustrial Standards and has been used as the sign of good quality at the several business occasionsbetween the private companies including government procurement and at the occasion of selecting theproducts by the consumer without anxiety. http://www.jisc.go.jp/eng/jis-mark/newjis-eng.html

23

nax. 1. iaponuri nakeTobis Sesabamisobis maCvenebeli niSani JIS

sertifikatis gacemis nebarTvas da produqtis markirebis uflebasstandartTan Sesabamisobis niSniT iZleva dargis ministri, mocemuliproduqciis xarisxis dargobrivi sainspeqcio kontrolis da sawarmosatestaciis safuZvelze, romlis drosac xdeba sawarmoo procesismdgomareobis Sefaseba.

xarisxis kontrolis sistemas waeyeneba gansazRvruli moTxovnebi, esenia:RonisZiebebi produqciis xarisxis parametris konkretuli mniSvnelobisSesabamisobis dasadgenad erovnul standartTan; nedleulis, masalebisda sawarmoo procesis kontrolis meTodebi; kontrolis Sedegebidangamomdinare Casatarebeli RonisZiebebi.

iaponuri firma sertifikats iRebs ganacxadis Setanidan 3 TveSi, xoloucxouri firma ki 6 TveSi. sertificirebis yvela xarjs gaiRebsganmcxadebeli.

iaponiaSi verc erTi damamzadebeli ver miiReebs samTavrobo anprestiJuli kompaniis SekveTas, Tu misi produqcias ara aqvs JIS-niSani.JIS-niSniani sertificireba moicavs iseT dargebs rogorebicaa:manqanaTmSenebloba, eleqtroteqnika, saavtomobili mrewveloba,sarkinigzo transporti, gemTmSenebloba, Savi da feradi metalurgia,aviacia, samoqalaqo mSenebloba da arqiteqtura, qimiuri dasamTomompovebeli mrewveloba. dargobrivi saministroebi sasertifikacioCamonaTvalSi produqciis im saxeobebs weren, romelTa sertificirebagaafarToebs maTi gamoyenebis sferos da xels Seuwyobs iaponiissaxelmwifo usafrTxoebis teqnikuri politikisa da produqciisekologiurobis xarisxis amaRlebas. XX saukunis 80-iani wlebidaniaponiaSi mimdinareobs saxelmwifo programa vaWrobaSi teqnikuribarierebis gadasalaxad. aRniSnuli im mizeziT daiwyo, romgaeneitralebinaT mravalwliani zewola iaponiis savaWro partniorebisa,romelnic cdilobdnen iaponisTan vaWroba eqciaT “cal karSi TamaSad”.moxsnilia iaponiaSi eqsportis winaRobebi da dauSvebladaa miCneuliucxoeli produqciis Semomtanis diskriminacia; standartizebisasgaTvaliswinebulia ucxoeli partniorebis interesebi; standartizebisSesaxeb informacias ufro Ria xasiaTi mieca; mimdinareobs iaponuri dasaerTaSoriso standartebis harmonizacia; ucxour organizaciaTagamocdebis aRiareba xdeba, riTac martivdeba sertificirebis procedura.iaponia erTaderTi saxelmwifoa, romelmac sakuTari iniciativiT moaweraxeli standartizebis GATT/WTO kodeqss da gadaxeda standartizeba-sertificirebis sakuTar sistemebs imediT rom sxva qveynebic mibaZavdnenmis magaliTs, magram iaponiis savaWro partniorebi, magaliTad iseTirogoricaa aSS-is firmebia, ar asertificireben sakuTar saqonelsiaponuri standartebis Sesabamisad, rasac am procedurisZviradRirebulobiT da iaponuri mxaris mier moTxovnili, rogorc TavadTvlian, konfidencialuri informaciis moTxovniT xsnian.

safrangeTTan sxvagvarad wydeba iaponuri standartebis Sesabamisobisproblema franguli saqonlisaTvis. Samomxmareblo saqonlisusafrTxoebis iaponur asociaciasa da safrangeTis erovnul sagamocdolaboratorias Soris dadebulia xelSekruleba franguli

http://www.jisc.go.jp/eng/jis-mark/newjis-eng.html

24

laboratoriis kvlevaTa Sedegebis iaponiaSi cnobasTan dakavSirebiT daamasTan JIS-niSanis nacvlad SG-niSnis gamoyenebisaTvis. SG-niSanisamomxmareblo saqonlis usafrTxoebas amtkicebs. yovelwliuradiaponur bazarze 500 milionze meti nakeTobaa aRniSnuli SG-niSniT daiaponeli momxmarebeli endoba am niSans.

socialuri moTxovnebi da samomxmareblo daintereseba astimulirebsmomxmarebelTa warmomadgenlobis monawileobis miRebas samomxmareblosaqonlis standartTa daproeqtebisas. gadaisinja JIS-niSaniT markirebisSinaarsi, romelic ar Seicavs informacias produqtis ekologiurTvisebebze, maSin roca aRniSnuli Tvisebebi ganapirobeben momxmareblisarCevans. erovnuli standartis aRmniSvnel warweras daemata ekologiurida socialuri Sinaarsis Canawerebi.

aqtualuria iaponel specialistTa principi “Ria standartizebisa”, igigulisxmobs informaciul uzrunvelyofas standartizebis sferoSisaerTaSoriso konsorciumebis Seqmnis gziT, produqtis warmoebis winastadiaze. es principi Zalze aqtualuria teqnikis dargisaTvis, imitomrom standartis Seqmnis gaWianureba amuxruWebs teqnikis ganviTarebas.amitom gasaziarebelia britaneTisa da germaniis gamocdileba “winaswaristandartis” gamoqveynebisa rac xdeba erovnuli standartis konsesusiTmiRebamde.

iaponeli specialistebi standartizebis dargSi ukmayofiloni ariansaerTaSoriso organizaciebisa, romlebic ar monawileobensaerTaSoriso standartebis proeqtTa momzadebaSi da mxolod krebensxvadasxva qveynebSi miRebul standartebs. aRniSnulTan dakavSirebiT,iaponiaSi, izrdeba saxelmwifo gavlena samrewvelo wreebze, romelTacunda gaaqtivon saerTaSoriso “standartSemoqmedebiTi” saqmianoba daaqtualizacia gaukeTon iaponuri standartis gadaqcevas saerTaSorisonormad, riTac iaponia mniSvnelovnad CamorCeba evrokavSiris qveynebs.aRniSnulis gamo iaponuri mxare erovnuli standarts miRebisTanavewaradgens rogorc saerTaSoriso standartis proeqts SesabamissaerTaSoriso organizaciaSi. standartizebisa da sertificirebisdargis saerTaSoriso urTierTobebSi farTovdeba TanamSromlobasagamocdo laboratoriebis akreditirebisa da xarisxis sistemissasertifikacio organoebis sferoSi. umniSvnelovanes mimarTulebadiTvleba iaponuri gamocdilebis gaziareba, saerTaSorisostandartizebisaTvis, produqciis xarisxis marTvisa da garemos dacvissferoSi.

iaponuri bazris gaxsnilobisaTvis ucxoel damamzadeblebs eZlevaTufleba, Sesabamisi procedurebis dacvisas, gamoiyenon JIS-niSaniTmarkireba sakuTari produqciisa. inicirebulia etalonTa dastandartul nivTierebaTa, produqtTa Sesabamisobis sertifikatis daxarisxis uzrunvelyofis sistemaTa urTierTcnobisa da erToblivigamoyenebis praqtika.

25

iaponia mniSvnelovan yuradRebas uTmobs regional standartizebas azia-wynari okeanis regionSi ASEAN17 sadac iaponuri standartizebissamrewvelo sistema didi avtoritetiT sargeblobs. regionalstandartizebasa da sertificirebaSi iaponuri liderobis miznismiRwevas Tan axlavs, rogorc ekonomikuri daxmareba, asevestandartizeba-sertificirebis erToblivi samuSaoebi ASEAN-isqveynebTan.

standartizeba da marketingi

standartizebisa da marketingis urTierTmimarTebis garkvevisasmxedvelobaSia misaRebi, rom sakiTxis amgvarad ganxilvisas(standartizeba marketingis urTierTdamokidebuleba) saubaria safirmo(korporatiul) da ara erovnul standartizebaze, rogorc zemoTaRvniSneT, safirmo standarti ar ewinaaRmdegeba erovnuli standartissakanonmdeblo moTxovnebs; maS sadaa standartizebis adgili?standartizebis procesi win uswrebs saqonlis bazarze gatanas Tustandartizebis samuSaoebi iwyeba produqtis mwarmoebeli firmisbazarze damkvidrebis Semdgom? am kiTxvaze pasuxi firmis samarketingostrategiidan gamomdinareobs da damokidebulia produqtis sasicocxlociklis fazaze, Tavad saqonelze, bazris miznobrivi segmentispotenciuri momxmareblis moTxovnaTa erTgvarovnebaze da kidev sxvaramdenime faqtorze. aRniSnul faqtorTa gaTvaliswinebiT standartisSeqmnis mizanSewoniloba nakleb riskTanaa dakavSirebuli.

cnobilia, rom samarketingo kvlevebi aucilebeli mdgenelia produqtisxarisxis uzrunvelyofisa, xolo standartizeba ki xarisxis marTviserT-erTi instrumentia. aRniSnulis gamo, ar egebis, standartizebissakiTxis ganxilva xarisxis marTvisa da marketingisgan mowyvetiT.

praqtikam aCvena, rom xSirad yvelaze maRalteqnologiuri da xarisxianiproduqciac ki arakonkurentunariania. msoflios uZvelesi da udidesikonsaltinguri firmis Artur D. Littl18 -is gamokvlevebiT, mecnierebatevadi,warmoebaSi Casanergi, maRalxarisxovani siaxleebis 80% ar Seesabamebabazris struqturas an ar sargebloben moTxovniT Zalian maRali fasisgamo. uaxlesi aparaturisa da mowyobilobis mxolod 15% realizdebamaRali teqnikuri donis xarjze, msgavsi produqciis ZiriTadi masis

17 The Association of Southeast Asian Nations or ASEAN was established on 8 August 1967 inBangkok by the five original Member Countries: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, andThailand. Brunei Darussalam joined on 8 January 1984, Vietnam on 28 July 1995, Lao PDR andMyanmar on 23 July 1997, and Cambodia on 30 April 1999. As of 2006, the ASEAN region has apopulation of about 560 million, a total area of 4.5 million square kilometers, a combined gross domesticproduct of almost US$ 1,100 billion, and a total trade of about US$ 1,400 billion.http://www.aseansec.org

18 Artur D. Littl is a global management consultancy specializing in strategy and operationsmanagement, serving major corporations and organizations worldwide. http://www.adlittle.com

http://www.aseansec.org

26

gayidva SesaZlebelia mxolod ukve arsebul warmoebebTan am produqtisadaptirebisas, personalis saTanadod momzadebis da kompleqsuriservisis Tanaobisas.

mraval dasavlur firmaSi Tvlian, rom axali produqciis idea undagenerirdebodes ara sakonstruqturo biuroebSi an samecnierodawesebulebaSi, aramed marketingis ganyofilebaSi, sadac formirdebawinadadeba, rogorc xarisxis moTxovnilebaze, aseve saqonlisrealizaciis gzebze.

manqanaTmSeneblobis produqciis msoflios umsxvilesi eqsportioriqveynis, germaniis specialistebi Tvlian, rom ara Teoriuli samecnierokvleva, aramed realizaciis sfero (bazari) unda iqnas miCneulisafuZvlad, firmis sainovacio moRvaweobisa. germanelebi amtkiceben, romsamecniero kvlevebisa da Semdgomi komercializaciisaTviskapitaldabandebaTa gadidebis gzebi moiTxoven did saxsrebs dadakavSirebulni arian mniSvnelovan riskebTan, amitom mizanSewoniliasakonstruqtoro biuroebisa da samecniero centrebis CarTva mxolod imSemTxvevisas roca bazarze cvlilebis gamo Cndeba problemebi.praqtikaSi axali produqciis warmoebis koncefcia realizdeba ara“msoflioSi saukeTeso” nakeTobis damzadebaSi, aramed imgvari saqonlisSeqmnaSi, romelic Wirdeba momxmarebels; sxva sityvebiT rom vTqvaT,xarisxianad miCneulia ara is produqcia, romelic teqnikuriparametrebiT jobs msoflioSi saukeTeso nimuSebs, aramed is – romelicyvelaze ukeT akmayofilebs momxmarebels da Seesabameba mis(momxmareblis) SesaZleblobebs. ra Tqma unda aRniSnuli idea sakamaToada gamouyenebelia produqciis mravali saxisaTvis, radgan dauSvebeliamecnierebis da codnis rolis ugulebelyofa. cnobilia, rommikroeleqtronikis ganviTarebis impulsi bazarma ki ara aramedsamecniero miRwevebma warmoSva. amerikeli mecnierebis SefasebiT,xarisxis amaRlebis nebismieri gza iZleva dadebiT Sedegebs. magram saqmeisaa, rom ra xangrZlivobis SeiZleba iyos es gza (xuTi an meti weli) anra Rirebulebisa – 2% an 20% yvela sawarmoo xarjebisa. amitom yvelazeswraf da nakleb riskianad, warmoebis rentabelobis asamaRleblad,produqciis xarisxis amaRlebis gziT, miCneulia “sabazro faqtoris”gamoyeneba.

germaneli specialistebi Tvlian, rom mecnierebatevadi produqciisgayidvebisas, firmaTa 60% sirTuleebs awydebian da dadgenilia, rommTavari Secdoma, axali produqciis gamoSvebisas, aris bazrisSeuswavlelad warmoebis organizeba da standartizebuli produqtebisgayidvebis gaTvla. zogadad marketingi urTulesi movlenaa, romelsacdRemde ar gaaCnia calsaxa definicia (ganmarteba). marketingi esaa:

warmoebis marTvis da produqciis gayidvis sabazro koncefcia;

sawarmoo-sarealizacio saqmianobis organizebis Teoria dapraqtika: rac Tavis mxriv moicavs, firmis realuri resursebis dasabazro moTxovnebis urTierTmimarTebas, yvela qvedanayofiskoordinirebul moqmedebas, firmis sameurneo miznebis misaRwevad,marTvis Teoriis, maTematikuri statistikis, programirebis damecnierebis sxva dargebis uaxlesi miRwevebis gamoyenebas;

http://www.adlittle.com

27

monopoliaTa konkurentuli brZolis meTodi, sabazrokoliziebisas (magaliTad saqonlis gasaRebis problemisgamwvavebisas.), marketingi, xSirad myidvelis interesebissapirispirod, mogebis gazrdis instrumenticaa;

sazogadoebrivi moTxovnis dakmayofilebis legaluri miqanizmisorganizebaa mizani (marketingis).

Tu gadavxedavT marketingis arsis Sesaxeb literaturas, iq weria, rommomxmareblis xarisxiani saqonliT da momsaxurebiT dakmayofilebaa azrisamarketingo dagegmvisa da marTvisa. aRniSnuli ar niSnavs imas, rommarketingi icavs momxmareblis interesebs. zogadad marketingma undauzrunvelyos korporatiuli safinanso mogebebi, bazrebze konkurenciispirobebSi, swored aq iwyeba momxmareblis interesebisaTvis brZolarasac msoflio praqtika standartizeba sertificirebiT axorcielebs damarketinguli monacemebi erT-erTi parametria rac SesaZloagamoyenebuli iqnas standartizeba-sertificirebis problematikisxarisxianad gadaWrisaTvis. amave dros bazris Seswavlis gareSeSeuZlebelia ganisazRvros produqtis e.w. “sabazro siaxle”, romlisgareSec SeuZlebelia maRali xarisxis da teqnologiuri donisstandartizebuli saqonlis Seqmna. “sabazro siaxleSi” igulisxmebamodernizebuli produqtis imgvari Tvisebebis Seqmna razec adre arc kiiyo moTxovnileba bazarze, an momsaxurebis imgvari forma rac manmadeSeuZlebeli iyo gansaxorcieleblad. Bazrebis amgvari kompleqsuriSeswavlisaTvis sistemuri analizis (ix. qvemoT, Semdgomi nakveTi,sistemurobis kategoriaTa Sesaxeb) moxmobaa gadaudebeli aucilebloba,rac saSualebas iZleva ZiriTadi faqtorebis dadgenis da maTiurTierTgavlenis gamokvlevisaTvis.

sistemuri msoflmxedvelobis Camoyalibebisa da ganviTarebisqronologia

sistemurobis elementebi, Tavdapirvelad, adamianis miTologiurazrovnebaSi gamoCnda - homerosis (Homeros 800-750 Zv.w.) miTebi atarebensistematizebisa da racionalobis formebs. Zveli berZeni poetishesiodis (Hesiod - 700 Zv.w.) „Teogonia“-Si (The Theogony) aRwerilia samyarosdabadeba pirveladi qaosisagan, raSic samyaros erTianobis idea SeiZlebadavinaxoT. „Teogonia“-Si kosmologiuri procesi aRwerilia analogiebiT,rogorc TandaTanobiTi dabadeba RmerTebisa (Theogonia, or Genealogy of theGods), rac Tavis mxriv „Teogoniis“ - sistemur mowesrigebulobazemetyvelebs.

sazogadoebis ganviTarebis kvaldakval, miTologiuri cnobierebawinaaRmdegobaSi movida praqtikasTan da mis safuZvelze SeqmnilcodnasTan, amitom saWiro gaxda iseTi sistemis Seqmna, romelic erTimxriv mianiWebda adamians msoflmxedvelobriv orientacias da meoremxriv es sistema damyarebuli iqneboda garkveul codnaze, amgvari roli,im periodSi, Camoyalibebadma filosofiam ikisra.

28

pirvelad, antikur filosofiaSi Camoyalibda termini „sistema“ racmowesrigebulobisa da mTlianobis maxasiaTebeli iyo. filosofosebieZebdnen im „raRacas“ rac aerTianebda yvelafers samyaroSi.

samyaro ganixileboda rogorc erTi mTliani, rogorc sistema, romelsacerTi pirvelsawyisi aqvs. amasTan ismeboda kiTxva: SesaZlebelia Tu araSeviswavloT, aRviqvaT, SevimecnoT da avxsnaT mTeli buneba misicalkeuli nawilebis Secnobis xarjze.

cneba „yofierebisa“ pirvelad Semoitana filosofosma parmenidma(Parmenides 540 - 450 Zv.w) da ganixila problema urTierTmimarTebisayofierebasa da arayofierebas. yofierebasa da azrovnebas Soris.yofiereba es isaa, rac yovelTvis aris, is erTiania, maradiulia,ganuyofelia da uZravia.

demokrites (Democritus 460 - 370 Zv.w) atomisturi swavlebiT, daibada ideapirvelwyaroTa simravlisa, romelic mdgomareobda erTiani samyaroskonstruirebaSi umciresi da dauyofadi nawilakebisagan - atomebisagan,amiT aixsneboda mravali formis arseboba rac ganisazRvreboda atomebissxvadasxva TanafardobebiT.

sistemuri SexedulebiT samyaros agebulebaze xasiaTdebodaaristoteles (Aristoteles 384 - 322 Zv.w) moZRvreba, sadac, ZvelberZnulfilosofiaSi dagrovili codna, sistematizebuli da ganzogadebuli iyo.aristotele amtkicebda, rom warmoudgenelia nivTi damoZraoba(ganviTareba) im mizezis gareSe, romelic ganpirobebuliagarkveuli mizandasaxulobiT.

sityva „sistema“ gaCnda Zvel eladaSi 2000-2500 wlis winaT da aRniSnavda:„Tanwyobas, organizms, mowyobilobas, organizacias, wyobas, kavSirs“.garda aRniSnulisa, „sistema“, gamoxatavda qmedunarianobis Sedegs.

XV- saukuneSi yofierebis, rogorc kosmosis definicia icvleba sistemiT- samyaro aRiqmeba rogorc, adamianisagan damoukidebeli sistema,romelsac gaaCnia organizebulobis, ierarqiulobis, imanenturi[laTinurad Immanens (Immanentis) - sagnis bunebisaTvis damaxasiaTebelimovlena] kanonebis da suverenuli struqturis sakuTari tipi.

yvela epoqis moazrovne adamiani, azrovnebda sistemurad, risimagaliTicaa platonis (Pláton 428 - 347 Zv.w) filosofiuri sistema,aristoteles (Aristotel 384 - 322 Zv.w) loRikis sistema, hegelis (Hegel 1770 -1831) filosofia da kantis (Kant 1724 – 1804) idealizmi, ptolomeusis(Ptolomeus 100 - 170 ax.w), kepleris (Kepler 1571- 1630), galileis (Galilei 1564– 1642 ) astronomiuli sistemebi, vinerisa (Wiener 1894–1964) da eSbis(Ashby 1903 - 1972) kibernetikis sistemebi.

sistemurobis mecnieruli formebi viTardeba XVI-XVIII- saukuneebSi,antikuri epoqis pirmSo ganviTarda spinozasa (Spinoza, Espinosa 1632-1677)da leibnicis (Leibniz 1646 - 1716) SexedulebaTa wyalobiT, romelniccdilobdnen samyaros sistemurobis interpretirebas. sistemurobis ideaakopernikis (Copernicus, Kopernik 1473 – 1543) heliocentrizmSi da laplasis(Laplace 1749 – 1827) kosmogenur TeoriaSi.

29

XVIII-saukunidan iwyeba sistemuri msoflmxedvelobis intensiuriganviTareba, spinoza (Spinoza, Espinosa) loRikas ganixilavda rogorc,sayovelTao wesrigisa da kavSirebis gamoxatvis meTods, igi sxeuls damis garemocvas erT mTlianad Tvlida - rac sistemuri azrovnebiscalsaxa gamovlinebaa.

amave periodSi, iwyeba cneba „sistema“-s aqtiuri gamoyeneba mecnierebaSi -germaneli filosofosi da maTematikosi lamberti (Lambert 1728-1777)aRniSnavda, rom „rogorc mecniereba, ise misi nawili aris sistema,radgan sistema ideebisa da principebis Serwymaa, rac erTi mTlianissaxiT SeiZleba warmovidginoT. sistemaSi unda iyos subordinacia dakoordinacia.“

e. kanti (Kant) Tvlida, rom sistema esaa codnaTa erToblioba, romelicerTiandeba erTi saerTo ideiT.

hegeli (Hegel) aRniSnavda, rom „konkretuli idea romelic viTardebaaris organuli sistema, es erTobliobaa romelic mravali safexurisa damomentisagan Sedgeba.“

sistemuri warmodgenebis gansakuTrebulad swrafi ganviTareba daiwyoXIX-saukunis Sua wlebidan, am droidan Cndebian sistemur-struqturuliTeoriebi biologiasa da qimiaSi. fundamenturi Teoriebis koncefciebisSeqmnisas - einSteinis (Einstein 1879 – 1955) fizika, lobaCevskisa(Lobachevsky 1793–1856) da rimanis (Riemann 1826 – 1866) geometria,farTovdeboda monacemebi sistemuri principebis Sesaxeb samyarosobieqturi SeswavlisaTvis.

XIX-saukunis bolosaTvis maTematikosebi iwyeben iseTi TematikebisdamuSavebas, rac Zalze axlos dgas - organizaciis TeoriasTan, pirvelrigSi esaa topologiis zogierTi sfero da diferencialurgantolebaTa Teoria.

miuxedavad, sistemis cnebis uZvelesi droidan arsebobisa, misidamoukidebel mecnierul kategoriad Camoyalibeba daiwyo XX-saukunis30-iani wlebidan, am perioodidan iwyeba „sistemaTa zogadi Teoriis“(General System Theory) ZiriTad ideaTa wardgena Cikagos universitetSi,1937-1938 w.w., wakiTxul leqciaTa ciklSi ludvig fon bertalanfis (L. vonBertalanffy 1901 - 1972) mier, am Tematikis pirveli publikaciebiganekuTvneba 1947-1950 wlebs.

ufro adre XX-saukunis 20-ian wlebSi ingliselma maTematikosma a.n.uaithedma (Whitehead 1861 – 1947) Camoayaliba procesebze orientirebulifilosofiuri sistema. imave dros fsiqologma u. kenonma (Walter Cannon1871–1945) Seqmna homeostazis koncefcia, romlis saSualebiTacSesaZlebelia dinamiuri wonasworobis SenarCuneba.

homeostazisi (berZnuli Homoios – erTnairi, msgavsi da stasis -mdgomareoba) aris cocxal organizmTa Tviseba kvebon “Sinagani garemo”imisaTvis rom am cocxalma ujredebma normalurad ifunqcioniron.konkretuli sistemis unars damoukideblad uzrunvelyos homeostazisi -am sistemas axasiaTebs rogorc mdgrads, xolo mdgomareoba roca

30

sistema mdgradia, iwodeba “stabilur mdgomareobad”. homeostazisisfunqcia, rac uzrunvelyofs organizmis sasicocxlo sistemuriparametrebis mudmiv dinamikas, pirvelad Semoitana kibernetikosma u.r.eSbim (Ashby).

XIX-saukunis bolodan maTematikosebi dainteresdnen iseTi problemebiT,romelnic Tavisi arsiT, uaxlovdebian organizaciul Teorias; pirvelyovlisa, esaa topologiis zogierTi sfero da diferencialurgantolebaTa Teoria.

organizaciis Teoriis sferos ganekuTvneba a. bogdanovis (AlexanderBogdanov 1873 - 1928) (namdvili gvaria - malinovski - Alexsander Malinovski)samtomeuli – “teqtologia. sayovelTao organizaciuli mecniereba”(«Тектология. Всеобщая организационная наука»), rusulad gamoica 1911-1926wlebSi, sayuradReboa, rom amave wignis germanuli varianti gamoica 1928wels da farTo gansjis obieqti gaxda imdroindel germaniaSi.

a.bogdanovis azriT: erTxel Camoyalibebul organizacias uCndeba“sakuTari miznebi”, erT-erTi am mizanTagani aris – “stabilobisSenarCuneba”, rac vlindeba “konservatulobis” funqciaSi. yvela saxissistema xasiaTdeba ori urTierTsapirispiro sawyisiT: labilobiT(plastiuroba) da konservatiulobiT. labiloba – esaa, garemoebebismimarT, swrafi adaptirebisa da Seguebis unari. konservatuloba kilabilobis sapirispiro movlenaa.

a.bogdanovma Semoitana cneba “dadebiTi da uaryofiTi seleqciisa,dadebiTi da uaryofiTi SerCevisa”, rac darvinis evoluciis TeoriisgagrZelebaa. dadebiTi seleqciisas sistema garemos xarjze zrdis SidakavSirebis raodenobas, sakuTar sirTules da funqcionirebisefeqturobas, magram “dadebiT seleqciasTan” erTad izrdeba sistemisSida winaaRmdegobrioba, misi calkeuli nawilebi, droTa ganmavlobaSi,gadaiqcevian ra met-naklebad avtonomiur organizmebad, gamoimuSavebendamoukidebel miznebs, Tu amgvari miznebis miRwevis garkveulisaSualebani arsebobs, am avtonomiur nawilebs SeuZliaT daiwyonmoqmedeba sistemis saerTo miznebis winaaRmdeg. “uaryofiTi seleqcia”sistemas aSorebs yvela feTqebadsaSiS keras, Trgunavs organizaciisSida antagonizms, zrdis mis (sistemis) erTgvarovnobas da struiqturulmdgradobas, magram amave dros “uaryofiTi seleqcia” mkveTrad amcirebsorganizaciis funqcionalur efeqturobas.

a.bogdanovis Teoriis da kerZod misi “dadebiTi da uaryofiTiseleqciis” praqtikaSi gamoyenebis kvali kargad Cans XX-saukunisdasawyisis yvela totalitaruli reJimis da Semdgomi periodis kvazi-demokratiuli sistemebis saxelmwifo marTvis teqnologiebSi, romelTazedapiruli analiziTac ki cxadad Cans, rom, rac miuRebeliatotalitaruli da kvazi- an fsevdo-demokratiuli sistemebisaTvis - racxels uSlis totalitarizmis, fsevdo-demokratiulobis, despotizmisganmxorcieleblebT, mas “aSoreben” ese igi spoben, anadgureben, raTaSenarCunebuli iqnes totalitarizmi da sxva marginaluri tipis sistema.

istoriam daadastura, rom a. bogdanovis rekomendaciebma “dadebiTi dauaryofiTi seleqciis” Sesaxeb, ver ixsna verc erTi totalitaruli

31

reJimi, verc sabWoTa kavSiri da verc faSisturi germania (sadac 1928wlidan intensiurad msjelobdnen a.bogdanovis Teoriaze) da verc sxvamarginaluri reJimi ver gaeqca (da albaT momavalSic ase iqneba) mkacrpasuxisgebas istoriis samsjavroze. ise rom, antiadamianuri moZRvrebebiyovelTvis kontrproduqtiulebi arian da sulieri gavlenis procesissapirispirod, istoriuli TvalsazrisiT drois mxolod mciremonakveTSi arian sicocxlisunarianni, magaliTisTvis komunizmi dafaSizmic kmara, TavianTi xanmokle funqcionirebiT (istoriisTvalsazrisiT) da samarcxvino aRsasruliT.

“katastrofebis Teoriis” (Catastrophe Theory) SeqmnaSi wamyvani roliSeasrula frangma filosofosma da maTematikosma rene tomma (René Thom1923 - 2002). maTematikurma meTodebma ganapirobes, sxvadasxva bunebissistemaTa, gardaqmnis (gadawyobis - bifurkaciis) unaris aRmoCena.bifurkaciebi vlindebian ara mxolod fizikur sistemebSi, aramedbiologiaSi, ekologiaSi, ekonomikasa da politikaSi. magaliTad Tucocxal sistemaSi, romelime parametri gadalaxavs sakuTar kritikul(bifurkaciul, laTinurad - bifurcus, bifurcations ) mniSvnelobas, amSemTxvevaSi SesaZlebelia daiwyos biosistemis axal mdgomareobaSigadasvlis Seuqcevadi procesi, romlis Sedegebis winaswariprognozireba SeuZlebelia.

“sistemis” cnebis definicia dRemde araa bolomde dadgenili dasayovelTaod SeTanxmebuli, XX-saukunis 50-60 wlebSi dawyebulma“sistemurma bumma” ara Tu Seamcira, aramed gazarda kidec gaurkvevlobaam sakiTxSi. dReisaTvis cneba “sistema” sxvadasxvanairadaa ganmartebuliSesabamis literaturaSi.

XX-saukunis Sua periodidan, rTuli teqnikuri sistemebis gaCenisTanaveiwyo mateba kompleqsurobis da problemaTa sirTulis xarisxma.danaxarjebma, sxvadasxva gadawyvetaTa realizaciisaTvis, miaRwiesarnaxul moculobebs, xolo warumateblobis riski ki sul ufrosagrZnobi xdeboda. saWiro gaxda sul ufro mravalricxovani,urTierTdakavSirebuli faqtorebis aRricxva drois mcire monakveTSi.aman moiTxova iseTi meTodebi, romelnic saSualebas iZleodnengaenalizebinaT rTuli problemebi erTian kompleqsSi, mravalialternativis ganxilviT, sadac TiToeuli(alternativa) aRweriliacvladebis didi ricxviT. amgvarma farTo ganzogadebam da ganviTarebamwarmoSva problemaTa gadawyvetis universaluri meTodologia, romelsac“sistemuri analizi” ewoda.

sistemuri msoflmxedvelobis CamoyalibebaSi didi roli iTamaSagamokvlevebma marTvis Teoriis dargSi. kibernetikis erT-erTifuZemdebeli n. vineri (Norbert Wiener) arwmunebda sazogadoebas marTviserTnairi meqanizmebiao manqanebSi da cocxal organizmebSi.

kibernetikam, sistemur msoflmxedvelobaSi, Seitana sxvadasxva sirTulisorganizaciaTa marTulobis idea. kibernetikis mTavar SezRudulobad damuxruWad iqca “Savi yuTis” koncefcia – gamosakvlevi obieqtiganixileboda rogorc mxolod funqcionaluri kavSiri sistemisSesasvlelebsa da gamosasvlelebze, magram rogor realizdeboda eskavSirebi obieqtis struqturaSi (“Sav yuTSi”), kibernetikas ar

32

ainteresebda. Tumca umniSvnelovanesia ara marto is, rac xdeba, aramedisic Tu ratom xdeba, amitom sistemaTa Teoriis Semdgomi ganviTarebaSesaZlebeli gaxda mxolod “Savi yuTis” SigTavsis gaSifriT.

codnaTa sistemur TviTorganizaciaSi fiqsirdeba gamocdileba -warsulze, dRevandelze da momavalze, rogorc sistemisaTvis asevegaremosaTvis. am codnaze dayrdnobiT formirdeba momavlis prognozi,rac gansazRvravs strategiul miznebs da misken mimaval gzebs. rTulida hiperrTuli sistemebi TviTorganizdebian ierarqiuli principiT.

TviTorganizebis Teorias swavlobs mecnierebis dargi, romelsacsinergetika ewodeba. gansakuTrebul interess warmoadgensTviTorganizebadi sistemebis mizanmimarTuli Seqmna, rac niSnavsaRmasvlas kibernetikis klasikuri meTodebidan - sinergetikisTanamedrove ideebisaken.

sinergetika warmodgenilia, rogorc integraluri mecniereba daswavlobs TviTorganizebis koleqtiur gamovlinebas, codnis yveladargis erTdrouli gamoyenebiT, iZleva pasuxs TiTqmis yvela kiTxvazesamyaros cocxal da aracocxalze, ekonomikasa da politikaze.

Zalze mniSvnelovania sistemuri midgomebis cnobili mkvlevaris,akademikos iveri frangiSvilis Sromebi, sadac axleburadaa danaxulisistemis fundamenturi problemebi.

saxelganTqmul mecniers safuZvlianad aqvs gamokvleuli rwmenisa dacodnis, religiisa da ideologiis, sistemur krizisTa winaaRmdegbrZolis, simdidris da siRaribis, "oqros proporciulobis",TviTorganizebadi sistemebis, TviTorganizebadi sazogadoebebis Seqmnisda sxva mravali fundamenturi problema.

aq mxolod ramodenime mimarTulebas SevexebiT, akademikos iverifrangiSvilis umdidresi samecniero memkvidreobidan.

rwmenisa da codnis sistemuri urTierTdamokidebuleba

religia, mecnierebisagan gansxeavebiT, am kiTxvas, sxva safuZvelzedayrdnobiT pasuxobs da amitom daskvnebic sruliad gansxvavebulia.

evoluciuri Teoriis ZiriTadi principia - sicocxlis yvela formisTanadaTanobiTi ganviTareba, TviT adamianis cnobierebis CaTvliT. masSiigulisxmeba religiuri sferoc - evoluciis Tanaxmad, religiacudablesi formebidan (fetiSizmi, animizmi, sabeizmi da a. S.) aRmavalixaziT viTardeboda monoTeizmisken. es idoeologiuri pozicia, sulcota, or principul Secdomas Seicavs:

pirveli Secdoma - saTanado safuZvlis gareSe sicocxlis yvelaformisadmi evoluciuri Teoriis upirobo misadageba da gamoyenebaa.

saqme isaa, rom evoluciuri Teoria biologiis TvalsazrisiTac ar arisdamajerebeli, rasac mecnieruli debulebebic cxadyofen:

33

mecnierebam ar icis kanoni, romelic materias (atomebsa damolekulebs) cocxal ujredad gardaqmnida, miTumetes, gonebaswarmoSobda. saxelganTqmuli kanadeli biologi, profesori daTavisi mrwamsiT agnostikosi, m.riuzi adamianis gonebis e.w.evoluciuri gziT warmoSobaze werda: „dabejiTebiT SeiZlebaiTqvas, rom biologiuri Teoria da eqsperimentuli praqtikagarkveviT adasturebs sapirispiros. Tanamedroee TeoriulbiologiaSi ar arsebobs iseTi ram, rac gonebis warmoqmnisgardauval aucileblobas dauSvebda“.

molekulebis SemTxveviTi gadajaWvis Sedegad sicocxliswarmoSobis albaToba metismetad mcirea da zogierTi gamoTvliT

igi udris 10-255 -s. amerikeli mecnieris, kastleris, TqmiT, sworedamitom, „sicocxlis aseTnairad warmoqmna, faqtobrivad,SeuZlebelia“; „varaudi, rom cocxali struqtura molekulebisSemTxveviTi SeerTebiT SeiZleboda gaCeniliyo, unda uarvyoT“. sxvaamerikeli mecnier-biologi amave azrs aseTi SedarebiT gamoxatavs:„ albaToba, rom ujredi TavisTavad gaCnda, sul cota, imisalbaTobas udris, rom romelime maimuns SeuZlia, bibliis sruliteqsti 400-jer dabeWdos da erTi Secdomac ki ar dauSvas“.

erTi saxeobidan meoris warmoSobaze evoluciuri Teoris mTavariTezisi usafuZvloa, yovel SemTxeevaSi, maRalorganizebuliformebis SemTxeevaSi mainc.

dRemde, TviT cneba „sicocxle“ scildeba SesaZlo mecnierulcodnas, radgan igi (sicocxle), Turme, mxolod materialurielementebis gansakuTrebuli SeerTeba ki ara, principuladgamorCeuli da bevrad meti ram aris, rac, upiratesad, adamiansexeba.

aTeisturi ideologiis meore Secdomaa, erTi mxriv, religiis udablesiformebis dRemde arsebobis ugulebelyofa (ara marto e. w. primitiulxalxebs Soris, aramed umaRlesi civilizaciis qveynebSic); meore mxrivki imis aRiareba, rom xdeba religiuri cnobierebis aSkara da ufro daufro Rrma gadagvareba SedarebiT ganviTarebul sazogadoebaSi, sadacqristianobas aviwroebs okultizmi, magia, astrologia, „axali eris“sxvadasxva cru religia. maSasadame, TvalnaTelia religiuricnobierebis ara evolucia, aramed aSkara involucia, rac ideologiisamosaval Teziss ewinaaRmdegeba.

qristianoba biblias efuZneba. mis pirvelsave striqonebSi laparakiamonoTeizmis dasabamiTobaze. moses aT mcnebaSi erTi RmerTisTayvaniscema upirvelesi mcnebaa. es moTxovna iseve, rogorc ZvelaRTqmaSi, axal aRTqmaSic grZeldeba da dabejiTebiT da mravalgzismeordeba. bibliis damowmebis obieqturi safuZvelia is, rom biblia erT-erTi uZvelesi werilobiTi wyaroa, romlis istoriuli utyuarobac sulufro da ufro dasturdeba mecnieruli gamokvlevebiTac. amitomac,arsebobs sakmao safuZveli, raTa iTqvas, rom pirveli adamianebisreligia iyo monoTeisturi (erTRmerTianoba), xolo sxva religiuriformebi mogvianebiT, adamianis religiuri cnobierebis degradaciisSedegad gaCnda, rasac Sesabamisi mizezebi hqonda.

adamianis Tavis tvinSi rwmenasa da mecnierebaze sxvadasxvanaxevarsferoebia pasuxismgebeli, ase magaliTad: rwmena, warmosaxviTi

34

azrovneba, ferwera, musika – eseni tvinis marjvena naxevarsferosproduqtia, xolo mecniereba (loRika da goni) – marcxena naxevarsferosproduqtia.

rwmenis gareSe, adamianTa nebismieri civilizacia dasaRupadaaganwiruli, radgan religia da rwmena qmnis civilizaciis zneobriv dasulier Semgueblobas gare da Sida destruqtivizmebis mimarT.

adamianis Tavis tvinis kvlevebiT dadginda, rom tvinis locvismieriaqtivaciisas Zlierdeba samyaros aRqmis unari da intuicia, xolosustdeba goneba da loRikuri azrovneba.

codnisa da rTuli globaluri procesebis epoqaSi, gazrdilia adamianTaltolva uflisadmi, radgan RmerTi da adamianTa realoba ganuyofelia,radgan rwmena ufro grZnobad aRqmas exeba vidre cnobierebas.

mecniereba, romelic dafuZvnebulia mxolod eqsperimentul kvlevebze,ver pasuxobs Tanamedroveobis aqtualur gamowvevebs, da Tan dRevandelikacobriobis fundamenturi sakiTxebi mxolod mecnieruli midgomebiT veraixsneba, Tan dRevandeli mecniereba materialisturi Sexedulebebistyvea da saerTod ver erkveva aramaterialuri samyaros sakiTxebSi.

religia da filosofiac xsnian kacobriobis mraval fundamenturproblemas, magram filosofia, religiisagan gansxvavebiT, araayvelasTvis xelmisawvdomi, maSin roca religia sayovelTaoa. religiisdasabuTebebi zogadsakacobrioa da yvelasaTvis gasagebia.

swavlulTa Soris mimdinarebs dava religiisa da mecnierebisurTierTqmedebis Sesaxeb. erTni Tvlian rom mecniereba da religia undagaurbodnen erTmaneTs, xolo meoreni ki acxadeben rom religia damecniereba unda daaxlovdes da mWidrod TanamSromlobdnen erTmaneTTan.

religiisa da mecnierebis TanamSromlobis mowinaaRmdegeni gamoTqvavenrig pretenziebs religiisadmi. mTavari pretenzia religiisadmimdgomareobs imaSi, rom Tu mecnierebaSi, droTa ganmavlobaSi, erTiparadigma icvleba meoreTi, religiaSi, mecnierebisgan gansxvavebiT,mudmivi paradigmebia. magaliTad, optikaSi, 100 wlis ganmavlobaSi, samjerSeicvala paradigma, Tavdapirveli korpuskularuli paradigma, SemdgomSeicvala talRuriT, bolos ki Camoyalibda Tanamedrovekorposkularul-talRuri paradigma, romelic SesaZlebelia momavalSikidev Seicvalos, raTa miRweul iqnas mecnieruli WeSmariteba.aRniSnulisgan gansxvavebiT religia imTaviTve cnobs absoluturWeSmaritebas da qristianoba bolo 2000 welia cnobs erT, mudmiv,ucvlel paradigmas: yovlisSemZle ufali, qalwulebrivi Casaxva,mkvdreTiT aRdgoma, sulis ukvdaveba da sxva.

zogadad religia da mecniereba arc SeiZleba iyvnen dapirispirebulni,ufro metic, religia da mecniereba erT-urTs avseben, radgan mecnierebaarkvevs Tu rogoraa mowyobili samyaro, xolo religia ki adgens -ratom da risTvisaa samyaro swored ase mowyobili. mecniereba dareligia kargad SeTavsebadni arian da erToblivad iZlevian adamianisada gare samyaros ukeT Seswavlis saSualebas.

35

rwmenisa da mecnierebis urTierTqmedeba agebulia adamianis cnobierTvisebebze, erTis mxriv mecniereba dafuZvnebulia codnaze, gonze,radialur azrovnebaze da loRikaze, xolo rwmena ki damyarebuliaadamianis intuiciasa da gulwrfelobaze. erTic da meorec adamiansimitom ar miscemia, rom an erTi gamoricxos sakuTari Semoqmedebidan daan meore, Tumc ki aris mcdelobebi gamoiricxos intuicia da eseigirwmena mecnieruli Semoqmedebidan, xolo religiuri procesidan kigamoiricxos goni, racionaluri azrovneba da loRika.

urTierToba rwmenasa da codnas Soris - es aris uZvelesi problema. jerkidev I-II saukuneebSi ganixileboda es sakiTxi. amis damadasturebeliaris Sroma wmida klimenti aleqsandrielisa, romelsac ewodeba„stromata“ anu „xaliCebi“, sadac naTqvamia, rom orive, codnaca darwmenac, aucilebelia adamianisaTvis. es udidesi mecnieri dafilosofosi msjelobs imis Sesaxebac, Tu romelia pirveladi da ambobs,rom pirveladi aris rwmena da masze aris daSenebuli codna. bolos igisaocar daskvnas akeTebs da ambobs, rom mxolod morwmune adamiani arismona RvTisa, xolo morwmune ganaTlebuli adamiani aris megobari RvTisada rom safuZveli amisa aris TviTon saxarebaSi, roca ufali Cveni iesoqriste mimarTavs Tavis mociqulebs da eubneba: „megobarno Cemno; me argiwodebT Tqven monas, aramed megobars, radgan Tqven ukve yvelaferiiciT, rac gadmogeciT“. uwmidesisa da unetaresis, sruliad saqarTveloskaTolikos-patriarqis ilia II-is saqarTvelos mecnierebaTa kademiaSiwarmoTqmuli sityva. 6 Tebervali, 2005 w.http://www.orthodoxy.ge/patriarqi/qadagebebi/s06-02-2005.htm

codna metia vidre mecniereba. sulieri codna(sulieri gavlena) miiRwevaim umaRlesi kategoriebiT, romelTac ar flobs mecniereba, es pirvelrigSi intuiciaa, sadac mecnieruli axsnebi gamousadegaria, sworedintuicias mivyavarT sulierebis umaRlesi sferoebisaken.

darvinizmi, romelic adamians ufro dabalganviTarebuli cxovelebidangeneraciis produqtad miiCnevs, ver uZlebs kritikas imis gamo rom ararsebobs maimunis adamianad gadaqcevis arc erTi faqti. aRmoCnda romgardamavali formebi ar arsebobs. Tavad darvini sicocxlis bolosRrmad morwmune adamianad iqca da irwmuna RvTis yovlisSemZleoba.

RvTiuri Carevis gareSe SeuZlebelia iseTi maRalorganizebuliindividumis Seqmna rogoric adamiania, ufro metic, RvTiuri CarevisgareSe, sicocxlis TavisTavadi warmoSobac SeuZlebelia. cilis, TundacerTi, Cveulebrivi, molekulis SemTxveviTi warmoSobis albaToba,maTematikosTa gaTvlebiT, Seadgens 1/10113 , rac bevrad naklebiamaTematikaSi cnobil ganuxorcielebeli movlenis ricxvze - 1/1060 -ze.garda aRniSnulisa arqeologebma, gaTxrebis monacemebze dayrdnobiT,ver SeZles daedasturebinaT darvinis evoluciis Teoria.

sainteresoa, rom religiurobis dasabuTebis erT-erTi koncefciaSi, racdafuZnebulia samyaros ganzomilebaTa sistemaSemqmnel paradigmaze dasamganzomilebiani sivrcis nacvlad, sadac nebismieri signalis gadacemissiCqare ver aWarbebs sinaTlis siCqares, warmodgenilia sam daoTxganzomilebiani samyaro, sadac gavrcelebis siCqare myisieria dabevrad sWarbobs sinaTlis siCqares.

http://www.orthodoxy.ge/patriarqi/qadagebebi/s06-02-2005.htm

36

Tanamedrove fizikisaTvis cnobilia sinaTlis nawilakTa, fotonTagavrcelebis(signalis teleportacia) usasrulo siCqare, ise romsignalis gavrcelebis siCqare bevrad sWarbobs sinaTlis siCqares,gamodis rom erTgvarovan garemoSi, Tundac erT wertilSi, momxdarinebismieri cvlileba myisier gamoZaxils poulobs am erTgvarovanigaremos yvela sxva wertilSi. am dros ikargeba xangrZlivobis anmanZilis cnebis arsi; am dros ukve SesaZlebelia mravali religiuridogmis axsna.

arsebobs koncefcia, sadac naCvenebia, rom Cveni samganzomilebianisamyaro ar iZleva uflis da sulis danaxvis saSualebas, radganisini(RmerTi, suli) imyofebian Cveni sivrcul-droiTi sistemiskoordinatTa miRma, oTx da xuTganzomilebian sivrceSi.

oTx da xuTganzomilebian samyaroSia warsuli, awmyo da momavali,romelnic TiTqosda erTdroulad arseboben da yovelgvari sxeuliwarmodgenilia wagrZelebuli sivrculi struqturebiT, misi Casaxvismomentidan sikvdilamde, myisieri droiTi Wrilia, rasacsamganzomilebian sivrceSi vxedavT xolme. adamianis sulis mogzaurobisaRwera miwieri cxovrebis dasrulebisas Zalze hgavs Sexedulebasmogzaurobis Sesaxeb samganzomilebiani samyarodan oTx daxuTganzomilebian samyaroSi.

oTx da xuTganzomilebiani samyaros Tvisebebi kardinaluradgansxvavdebian Cveni samganzomilebiani sivrcis Tvisebebisagan; is racSeuZlebelia Cveni samganzomilebiani samyarosaTvis, bunebrivia oTx daxuTganzomilebiani sivrcisaTvis – iq SesaZlebelia sivrceSi myisierigadaadgileba nebismier manZilze. oTx da xuTganzomilebiani samyarosuzarmazari SesaZleblobebis gamo, veli, romelic warmoadgens xalasmaterias ganmsWvalavs mTel samyaros, pirobiTad eTerovani airiT, racqmnis xids Cven samganzomilebian da oTx da xuTganzomilebian sivrceTaSoris.

sistemur krizisTa winaaRmdeg brZolis sistemuri meTodebis raoba datopologia

samyaros(Cven SemTxvevaSi sazogadoebis) koliziaTa cnobieri aRqmisproblema Zevs ara codnis diferencirebaSi sxvadasxva viwro dargebad,aramed codnaTa integraciaSi sistemuri anu erTiani warmodgenebisCamosayalibeblad koliziaTa gansaxilvel jgufTan mimarTebaSi.

kvlevaTa sistemuri midgoma saSualebas iZleva problemis hologramul(yovlismomcvel, moculobiT) reJimSi Seswavlisa, es imisaTvis, romdadgenili iqnas sistemis sicocxlisunarianobasTan SeuTavsebelikoliziebi, maTi gadaWris da ganmeorebis gamoricxvis mizniT.

problemaTa gadaWris sistemuri midgoma moiTxovs da aqedan -ganapirobebs, sistemur krizisTa winaaRmdeg brZolis sistemur meTodebs,rac saSualebas iZleva, sxvadasxva problemaTa rTuli

37

urTierTkavSirebis gamovlenisa da maTi gadaWris swori strategiisSemuSavebisa.

sistemuri anu "erTiani" azrovneba saSualebas iZleva problemis sruli,panoramuli, suraTis danaxvisa. sistemuri azrovnebis paradoqsi Zevs"erTianobisa"(mTlianobis) da ierarqiulobis paradoqsSi. Tanamedroveetapze yvela urTules problemaTa gadaWris fundamenti Zevssistemurobis ideasa da sistemur midgomaze.

simdidre da siRaribe

aris erTi cnobili gamonaTqvami - "ar arsebobs mdidari da Raribiqveynebi, aris efeqturi da araefeqturi marTva am qveynebisa", magaliTebi:iaponia, germania, fineTi, honkongi, singapuri - romelTac praqtikuladar gaaCniaT bunebrivi resursebi(wiaRiseuli), magram efeqturi marTvisxarjze, gaaCniaT cxovrebis umaRlesi done TavianTi moqalaqeebisaTvis;da amis sapirispirod vnaxoT(ganxiluli TvalsazrisiT) ruseTi,azerbaijani, TurqmeneTi, yazaxeTi da saqarTvelo romelnic miuxedavadkolosaluri bunebrivi resursebisa, araefeqturi marTvis gamo veruzrunvelyofen sakuTar moqalaqeTa Rirseul arsebobas.

damtkicebulia, rom saxelmwifos keTildReoba da xalxis cxovrebisdone 60-70% damokidebulia efeqtur marTvaze da 30-40% - sxvafaqtorebze.

"RvTaebrivi" wonasworoba

saxelmwifo da kerZo seqtorebis arseboba ekonomikaSi harmoniuladmimdinareobs mxolod "oqros proporciulobis" anu "oqros kveTis" (62%da 38%, anu 2/3 da 1/3) wesisaTvis damaxasiaTebeli Tanafardobisas, racganapirobebs, ekonomikis saxelmwifo da kerZo seqtorebis ZiriTadiparametrebis da sistemis maCveneblebis, mdgrad, harmoniul daoptimalur dayofas, rogoricaa, magaliTad saxelmwifosa da kerZosakuTrebis optimaluri wilebi, mTliani Sida produqtis (mSp) wili,mogebisa da xarjebis wilobrivi proporciebi, Semosavlebisa dagadasaxadebis wilobrivi struqtura. Tavisufal bazarze, saqonlismaqsimalur da minimalur fasebs Soris optimaluri Tanafardobisdadgena, korporaciebis SigniT TanamSromelTa xelfassa da gadasaxadebsSoris optimaluri Tanafardobis SenarCuneba.

damtkicebulia, rom ekonomikis, politikis, socialur da organizaciulsferoTa konkurentuli procesebisaTvis, wonasworobis wertiladiTvleba "oqros" anu "RvTaebrivi" Tanafardoba, mTeli sistemis or

38

mTavar nawils Soris, da es Tanafardoba utoldeba 62% da 38%; an 0,62da 0,38; an 2/3 da 1/3, e.i. mTliani (100%) = erT nawils (62%) + meorenawili (38%).

Semosavlebis, xarjebis, resursebis, mogebis da sxva ekonomikuriparametrebis ganawileba miSanSewonilia xdebodes TanafardobiT 62% da38% an maTTan miaxloebuli cifrebiT. analitikurma kvlevebma gviCvenes,rom germaniaSi, britaneTSi da sxva "civilizebul" qveynebSi(saqarTvelosa, dsT da III- msoflios qveynebisagan gansxvavebiT)Semosavlebis, resursebis da konkurentuli seqtorebis (saxelmwifo dakerZo) sxva mTavari maCveneblebis ganawileba xdeba "oqros proporciiT"(62% da 38%) an maTTan miaxloebuli cifrebiT.

rogorc aRmoCnda, "oqros proporciis" anu "oqros kveTis" principi(wesi) universaluri da obieqturi kanonzomierebaa, romelic efeqturadgamoiyeneba ara marto kulturuli memkvidreobis SedevrebSi (ferwera,qandakeba, arqiteqtura, musika, poezia), aramed ekonomikaSic, biznesSi danebismieri sirTulis sabazro sistemebis marTvaSi.

saxelmwifosa da kerZo struqturebs Soris sakuTrebis wilobriviganawileba "civilizebul" qveynebSi, "oqros proporciis" wesseqvemdebareba (60% da 40%, an 2/3 da 1/3), maSin roca, saqarTvelosa dadsT-s qveynebSi es wesi ar sruldeba, rac metyvelebs am qveynebismarTvis sistemis araefeqturobaze zogadad ekonomikisa da kerZodbiznesSi.

sistemuri krizisis gadalaxvis sxvadasxva strategiebi, koncefciebi daprogramebi arsebobs, magaliTad orseqtoriani sabazro-gegmiuriekonomikis modeli, sadac integrirebulia bazrisa da gegmis dadebiTimxareebi, amasTan sabazro seqtorisaTvis "rbili" saxelmwiforegulirebiT da indikatoruli dagegmviT, xolo ekonomikisgegmiuri(saxelmwifo) seqtorisaTvis xorcieldeba saxelmwifo dakorporatiuli dagegmva - produqciis gamoSvebis, materialur-teqnikuriuzrunvelyofis, Sromis, xelfasis da finansebis dabalansebisaTvis.

orseqtoriani ekonomikis efeqturobis uzrunvelsayofad, yvelamisi(orseqtoriani ekonomikis) ZiriTadi parametrebi da maCveneblebi undaeqvemdebarebodnen "oqros proporciis" anu "oqros kveTis" principebs -e.i. saxelmwifosa da kerZo sakuTrebis wilebi unda Seesabamebodnen"oqros proporcias" 38% da 62% an Zalze uaxlovdebodnen am ricxvebs!finansebis, xelfasis fondebis da sxva ZiriTadi parametrebis ganawilebaaseve unda eqvemdebarebodes "oqros kveTis" wesebs.

"oqros proporciis" elementebi orseqtoriani ekonomikis ZiriTadmaCveneblebsa da parametrebSi unda iyvnen fundamenturni - aseTiekonomikis efeqturi marTvisaTvis.

orseqtoriani sabazro-gegmiuri ekonomikis yvelaze TvalsaCinomagaliTia dRevandeli CineTi da misi ekonomikis fenomenaluriganviTareba, sadac masirebulma sagareo da Sida investiciebma, esqveyana(CineTi) gadaaqcies "msoflios saxelosnod"!

39

aqve aucilebelia aRiniSnos, rom ekonomikis sasicocxlod aucilebelisainvesticio zrda, SesaZlebelia miRebul iqnas mxolod dawynarebul daprognozirebad qveyanaSi, sadac adamianebi sakuTar fuls abandebenwlebis ganmavlobaSi da elodebian mogebaTa miRebas 5-7 wlisganmavlobaSi; Tuki aRniSnulis sapirispirod, saxelmwifo wamoayenebsaxal sagadasaxado pretenziebs, axal kanonebs, gaauqmebs arsebulSeRavaTebs - qveyanaSi iwyebs Camoyalibebas Znelad prognozirebadisituacia da rogorc sagareo aseve Siga investiciebi ekonomikaSi wydebada damdgari Sedegis raobaze sakamaTo araferi rCeba.

yvela qveynisaTvis, sasicocxlod aucilebelia e.w. "inovaciuriekonomika", romelic dafuZnebulia codnaze, inteleqtualurmoRvaweobaze, inteleqtualuri produqtis warmoebasa da inteleqtualursakuTrebaze. mesame aTaswleuli aris inteleqtualTa da SemoqmedTaepoqa, sadac inteleqtualuri ganviTarebis, inteleqtualuri produqtisSesaqmnelad da realizebisaTvis, aucilebelia sistemuri midgomacodnaTa ekonomikis inteleqtualuri sferosaTvis. inteleqtualuriganviTareba moicavs sulier da materialur sferos. mzardi mniSvnelobaunda SeiZinos inteleqtualuri sakuTrebis da inteleqtualurimoRvaweobis, axali ideebisa da aRmoCenebis Rirebulebam.

inteleqtualuri Rirebuleba - yvela qveynis mTavari erovnulisimdidrea, rasac SeuZlia qveynis, mZime krizisidan, uswrafesigamoyvana(sazogadoebis mxridan, aseTi survilis arsebobis SemTxvevaSi).cnobilia, rom ”gardamavali ekonomikis qveynebSi”, "privatizaciaCatarda" inteleqtualuri sakuTrebis sruli ignorirebis safuZvelze,damaxinjda - maRalteqnologiuri sawarmoebis, institutebis,sakonstruqtoro biuroebis da sxva inteleqtualuri Rirebulebismatarebeli obieqtebis, realuri sabazro fasebi, dRes Calis fasadiyideba, maRalteqnologiuri "nou-hau"- ebi da sapatento uflebebi, ammdgomareobidan gamosavali, inteleqtualuri sakuTrebis erTiani bazrisSeqmnaSi da maT realizaciaSi - specialuri inovaciuri centrebis aninteleqtualuri sakuTrebis marTvis centrebis organizebasa dagamarTul funqcionirebaSia.

dRes yvela saxis "brZola" da omebi eyrdnoba inteleqts dainformaciul teqnologiebs – mowinaaRmdegeze (pirdapiri da gadataniTimniSvnelobiT) gamarjveba miiRweva inovaciuri, arastandartulimeTodebiT, dReisaTvis omis warmoebis informaciuli teqnologiebi,bevrad efeqturia birTvul da SeiaraRebis sxva klasikur saxeobebTan,magaliTad kompiuterul hakerTa mcire jgufs SeuZlia mwyobridangamoiyvanos nebismieri qveynis marTvis sistema (kompiuterebi da maTiqselebi), aRmoCnda, rom mterze informaciuli zemoqmedebis,gamanadgurebeli, efeqturoba milionjer Warbobs tradiciuliSeiaraRebis damangrevel efeqts.

Zalze mniSvnelovania, rom dReisaTvis, ekonomikaSi araa aRmoCenilimkafio sistemuri kanonzomiereba, fulis masisa da inflaciis donis, animave inflaciis donesa da ekonomikur vardnasa an aRmavlobas SorisurTierTdamokidebulebaSi rom gamoixatebodes.

40

gavrcelebuli mosazreba, rom rac ufro mcirea mimoqcevaSi myofifulis masa mSp-ze, miT dabalia inflaciis done - ar Seesabamebasinamdviles, xolo zogjer ki SeiniSneba sapirispiro.

magaliTad, yvelaze dabali Sefardeba fulis masasa da mSp-s Soris iyorumineTSi (Seadgenda 23,2%-s) da Tan amave dros iyo yvelaze maRaliinflacia. dRes SeiniSneba mxolod amgvari kanonzomiereba: qveynebSi,sadac warmatebiT mimdinareobs reformebi, sadac ekonomika, umeteswilad, kontrolirebadia saxelmwifosgan, inflaciuri procesebi dafulis masis didi moculobebi iwvevdnen aRmavlobas ekonomikaSi.

aRmosavleT evropis, mravali qveynis, finansuri stabilizaciismonetaruli loRika winaaRmdegobaSi modioda ekonomikis zrdisinflaciur stimulirebasTan, ramac mniSvnelovnad daazarala es qveynebi.

unda aRiniSnos, rom 1994 wels bulgareTSi, ekonomikuri zrdis procesimimdinareobda 96%-iani inflaciis pirobebSi, xorvatiaSi, imave welsekonomikis zrda warmoebda 98%-iani inflaciisas, xolo CexeTSi verSeZles ekonomikuri zrdis uzrunvelyofa, miuxedavad inflaciisxuTjeradi Semcirebisa da amis sapirispirod, ekonomikis vardnidanaRmavloba, CexeTSi, daiwyo 1993 wels, inflaciis zrdis tempis orjergazrdisas. inflaciis zrdis tempebis stabilizacia ungreTSi, 1990 wels,inflaciis Semcireba 1994 wels, wina welTan SedarebiT, mimdinareobdaungreTis ekonomikis vardnis daCqarebiT. igive procesebi SeiniSneboda1996 wels, rodesac dafiqsirda inflaciis donis Semcireba wina welTanSedarebiT da ekonomikuri vardnis daCqareba. 1999 wlis inflaciuri"amofrqveva" ruseTSi mimdinareobda, imave wlis, ekonomikuri zrdisfonze.

amgvarad 1990-2008 w., gardamavali ekonomikis, sxvadasxva qveyanaTa,reformebis analizi gviCvenebs, rom inflaciis donis daweva kigvevlineba dadebiT tendenciad zogad ekonomikuri dinamikisaTvis, magramTavis - Tavad ar ganapirobebs(inflaciis dabali done) ekonomikurzrdas. praqtika gviCvenebs, rom inflaciis donesa da ekonomikurdinamikas Soris ar aris pirdapirproporciuli damokidebuleba,ekonomikis efeqturoba ganisazRvreba ekonomikuri reformebis loRikiTada SedegebiT.

TviTorganizebadi sistemebi

sistemis definiciaSi igulisxmeba elementTa erToblioba maTikavSirebiTurT, gaerTianebulT saerTo mizniT da funqcionalurimTlianobiT.

TviTorganizebadi sistema, esaa sistemis Tviseba Secvalos sakuTariSida struqtura da funqcia garemo pirobebis zemoqmedebisadaptirebisaTvis.

41

sistemis struqtura (elementebi da kavSirebi) mTlianad da calsaxadgansazRvravs yvelanairi bunebis sistemis Tvisebebs. sxvadasxva sistemebierTmaneTisgan gansxvavdebian, mxolod TavianTi struqturebiT.

TviTorganizebadi sazogadoebebi da maTi Seqmnis perspeqtivebi

nebismieri sazogadoebisaTvis aqtualuria sakiTxi - calkeul adamianTada sazogadoebis interesTa dabalansebisa, arsebobs mosazreba, rom ammizniT sazogadoebrivi mowyobis saukeTeso forma iqneboda -TviTorganizebisa da sinergetikis Teoriaze dayrdnobiT Seqmnilisazogadoebrivi mowyobis wesi, rogorc Cans, adamianisaTvis Rirseuli,TviTorganizebadi sazogadoeba, xangrZlivad iarsebebs mxolod imSemTxvevaSi, Tu yoveli wevri am sazogadoebisa sakuTar Tavs aRiqvamspasuxismgeblad mTeli sazogadoebis mdgomareobaze da yurad iRebssinergetikis obieqtur kanonzomierebebs, ris Semdgomac misi qmedebacsinergetikasTan da TviTorganizebad sazogadoebasTan Sesabamisi xdeba.

TviTorganizebadi sazogadoeba warmatebulia da eyrdnobagansaxelmwifoebriobas (70%-mde) anu privatizacias "oqros kveTis"wesebiT, ris gamoc saxelmwifo axdens sakuTrebisgansaxelmwifoebriobas da kerZo seqtors gadascems sakuTrebis 70%-mde,am sakuTrebis ufro efeqturad gamoyenebisaTvis.

wamyvani universitetebi, xSirad Rebuloben saxsrebs gamoyenebiTisamrewvelo realizaciebisaTvis da ara fundamenturi kvlevebisaTvis,ris gamoc zogierTi Tvlis, rom gamoyenebiTi mecnierebis gamozaraldeba fundamenturi mecniereba. cnobilia, rom yvelazemniSvnelovani aRmoCenebi mecnierebis fundamenturi seqtoris xarjzexdeba da aravin uyurebs maTi(fundamenturi aRmoCenebis) SedegebisgamoyenebiTobis aspeqts.

mniSvnelovania, rom TviTorganizebadi sazogadoeba sakuTar armiasayalibebs moxaliseebisa da daqiravebuli profesionalebisagan, radgansayovelTao samxedro valdebuleba SeuTavsebelia TviTorganizebadsazogadoebasTan.

TviTorganizebadi sazogadoeba moiTxovs, sagadasaxado sistemisradikalur cvlilebebs, rom yovel calkeul adamians daiTvalos dagadaixados sakuTari gadasaxadebi, sxvis daxmarebis gareSe.

mniSvnelovania, TviTorganizebadi sazogadoebisaTvis, mecenatoba, magramamas xels unda uwyobdes sagadasaxado kanonmdebloba, ise rogorcaaaSS-Si.

sistemuri da struqturuli krizisebis gadaWris Tanamedrove meTodebi

42

sabazro ekonomika cudad TviTorganizdeba da moiTxovs saxelmwiforegulirebas. amerikeli ekonomisti, nobelis premiis laureati, jozefstiglici (Josef Stiglits - Nobel laureate), wignSi "ukmayofilebaglobalizaciiT" ixilavs ekonomikaze saxelmwifo regulirebiszemoqmedebis Sedegebs aseve bazrisa da saxelmwifos SemzRudavfaqtorebs ekonomikis sferosaTvis.

j. stiglicisaTvis cxadia, rom sabazro ekonomika ver iqneba efeqturiiseT qveyanaSi sadac, mosaxleobis pensiebis da xelfasebis doneaTeuljer CamorCeba dasavlurs, xolo samomxmareblo, sacxovreblis dasxva fasebi, uaxlovdebian dasavlurs.

amerikelebisa da evropelebisaTvis gaugebaria, rogor SeiZleba 3-5 wlisganmavlobaSi miliarderad gaxdoma qveynis ekonomikis dacemis fonze.j.stiglicis azriT - didia kontrasti sabazro ekonomikaze gadasvlisa,ruseTsa (saerTaSoriso institutebis winadadebebiT) da CineTs(damoukideblad daamuSaves reformebis sqema) Soris.

post-sabWoTa “reformatorebi” fiqrobdnen, rom “erTi naxtomiT”gadasvla Tavisufal fasebze da kerZo sakuTrebaze, saSualebas miscemsbazars damoukidebeli(saxelmwifos Carevis gareSe) funqcionirebisa. am“reformatorebma” gandevnes saxelmwifo, ekonomikidan da mkveTradSeamcires saxelmwifo xarjebis wili mSp-Si. am mcdari recepturisrealizebam post-sabWoTa qveynebSi gamoiwvia veluri, banditurikapitalizmis, korufciisa da damnaSaveobis arnaxuli aRzeveba damosaxleobis umetesi nawilis gaRatakeba.

post-komunisturi xelisuflebebi da saerTaSoriso savaluto fondi“amjobineben”(ise ki kargad xvdebian problemis arss) “reformaTa”msvleloba e.w. maCveneblebis mixedviT Seafason, romelnic (esmaCveneblebi) sazogadoebis realur mdgomareobas ar asaxaven. reformaTa“miRwevebs” miakuTvneben: oqrosa da valutis, e.w. ”stabilizaciis fondis”mniSvnelovan, sarezervo dagrovebas; aradeficitur biujets, mSp-is damosaxleobis realuri Semosavlebis zrdis tempebs;

amasTan erTad, reformaTa gavlena, adamianTa cxovrebis yvelazemniSvnelovan aspeqtebze (mosaxleobis cxovrebis donis e.i. realurimaterialuri mdgomareobis, amaRleba; sicocxlis xangrZlivibis gazrda;sapensio uzrunvelyofisa da samedicino momsaxurebis adamianisaTvis Sesabamisda Rirseul donemde amaRleba; ganaTlebis, mecnierebis da kulturisxarisxobrivi gaumjobeseba; danaSaulis donis mkveTri kleba da a.S. )uaryofiT gavlenas axdens. aRniSnulidan gamomdinare reformirebis ,socialur gardaqmnaTa mdgeneli, yofili sabWoTa kavSiris sxvawarmomadgenlebTan (yofil respublikebTan), ugulebelyofilia.

bolo aTwleulebis gamocdilebam dagvanaxa, rom qveynebi, romelnic“bazris TviTregulirebis” stiqiur “vnebebs” miendobian, ganwirulniarian msoflio meurneobis maCanCalaTa rolisaTvis, imitom rom,saxelmwifos mxridan gonivrulad da optimalurad organizebuli,kapitalizmis konkurentuli SesaZleblobani, ufro swraf da zustadprognozirebad efeqts iZleva da mxolod am mizeziTaa, rom aSS mkacradareglamentirebs korporaciaTa moRvaweobas. marTalia, saxelmwifo

43

regulirebis meqanizmma, dasavleTis qveynebSi, srulyofilebis grZeligza gaiara.

miuxedavad saxelmwifo sakuTrebis sayovelTao privatizebisa yofilssrk-Si sistemuri TviTorganizeba da mkveTri ekonomikuri zrda arSeiniSneba – ori aTeuli welia post-sabWoTa ekonomika agrZelebs“embrionalur fazaSi arsebobas” , saxelmwifo sakuTrebis 85% -iaprivatizebuli, magram miuxedavad aseTi Rrma gansaxelmwifoebriobisa,sagrZnobi ekonomikuri zrda ar igrZnoba da verc iqneboda, radganac85%-iani gansaxelmwifoebrioba arRvevs “oqros proporciis” kanons.amgvari privatizaciis ukugeba aseuljer naklebia, sxva qveynebSimiRebul SemosavlebTan, magaliTad, rusul saxelmwifo biujetSiprivatizaciiT Sevida mxolod 9 (cxra) miliardi aSS dolari, maSinroca, ruseTTan SedarebiT Rarib, boliviaSi, (sadac privatizacia imavedros mimdinareobda da Tan rusulze mcire masStabiT) biujetSi Sevida90 (oTxmocdaaTi) miliardi aSS dolari.

msxvili oligarqiuli, post-sabWoTa biznesi “aRmocenda” saxelmwifosmxridan “kerZo xelSi” saukeTeso aqtivebis, da pirvel rigSi bunebriviresursebis, “usasyidlod” gadacemis gamo. yvela msxvili oligarqiulistruqtura, umsxvilesi monopoliuri biznesis warmomadgenlebi, TavianTi“Crdilovani - (ruxi da Savi)” safinanso nakadebiT, amuxruWebenreformebs, sakuTari “TamaSis wesebs” karnaxoben da aviwroeben saSualoda wvril bizness, riTac xels uSlian konkurentuli samewarmeo garemosSeqmnas.

amave dros post-sabWoTa privatizatorebi, Tavdapirvelad iZleodnenobieqtTa modernizebis pirobas, radgan mowyobilobaTa cveTa 60-75%-mdea,magram piroba “daviwyebulia” da mimdinareobs obieqtTa srul cveTamdeeqsploatacia da giganturi mogebebis miReba. amas emateba post-sabWouriCrdilovani ekonomika, (ekonomikuri zrdis kidev erTi xelSemSlelifaqtori) romelic legaluris 40-50% -s Seadgens.

civilizebul evropaSi, didi xania muSaobs normaluri sabazromeqanizmi, privatizaciisa da deprivatizaciisa, Tu privatizaciaobieqtisa ar amarTlebs saprivatizacio valdebulebebs, saxelmwifouproblemod axdens deprivatizacias.

mainc sadaa gamosavali, dRevandeli susti an ekonomikis ar mqoneqveynebisaTvis? gamosavali codnaSia.

codna - yvelaze ZviradRirebuli saqoneli

inovaciuri politika gulisxmobs, rom niWierebiT daRdasmuligamogonebani da sxva inteleqtualuri produqcia, uswrafesad undainergebodes warmoebaSi. inteleqtualuri moRvaweoba(mxolod sabazromeqanizmebSi) zrdis ZiriTadi fondebis Rirebulebas.

Tanamedrove civilizebul msoflioSi, ekonomikis dinamiuri ganviTareba,warmoudgenelia mecnierebis ganviTarebis gareSe.

44

Zalze mniSvnelovania inteleqtualuri sakuTrebis eleqtronulibirJebis organizeba (qveynebSi, romelTac ganviTareba swadiaT), sadacyvela "ideaTa generatori" SeZlebs sakuTari winadadebis saqveyno dasaerTaSoriso arenaze gatanas.

paradigmatuli aqsiomaa – ganaTlebis maRali donisa da ekonomikiswarmatebebis urTierTkavSiri, umuSevrobis dabali donis SenarCuneba daadamianTa sicocxlis xangrZlivobis zrda (ganaTlebis maRali donisgamo); magram ganaTleba da mecniereba, ver gadawyvets, yvela ekonomikurproblemas. postsocialistur qveynebSi, mecniereba da ganaTleba, sakmaodmaRal dones aRwevda, magram es potenciali absoluturad gamousadegariaRmoCnda postsocialistur saxelmwifoTa ekonomikaTaTvis, - aseTi azriawarmodgenili msoflio bankis (World Bank) eqspertTa daskvnaSi, romelicgamoqveynda saxelwodebiT “inovaciebis komercializaciis finansurimxardaWera sazogadoebis mxridan – Public Financial Support for CommercialInnovation“ sadac gaanalizebulia yofili sabWoTa kavSiridangamoyofili, damoukidebeli qveynebis mecnieruli kvlevebiskomercializaciis problemebi, am gamokvlevis mixedviT – mecnierulkvlevebze da inovaciebze ixarjeba mTliani Sida produqtis (mSp) 1,5% -ruseTSi; 1,2% - ukrainaSi; 0,8% - estoneTSi; 0,7% - litvasa dabelorusSi; 0,4% - latviaSi; 0,3% - azerbaijanSi; 0,2% - somxeTsa dayirgizeTSi; saSualod, evropisa da Sua aziis qveynebi mecnieruli dateqnologiuri ZiebebisaTvis xarjaven mSp-is 0,9%, xolo kacobrioba kimecnierul kvlevebze xarjavs planetis mSp-is 2,3%-s, SedarebisaTvis –aSS mecnieruli kvlevebisaTvis “imetebs” mSp-is 2,8%-s, israeli mSp-is –5,1%-s, xolo fineTi – 3,6%-s.

evropasa da aziaSi, xarjebs mecnierebisa da teqnologiebisganviTarebisaTvis ZiriTadad saxelmwifo kisrulobs, aRniSnulixarjebis mesamedi ki modis kerZo seqtorze.

iseTi qveynebisaTvis(iaponia, aSS, SvedeTi, fineTi, irlandia, germania),sadac aqtiurad xdeba fulis Cadeba mecnierebasa da inovaciebSi, biznesseqtoris wili dafinansebaSi aRwevs 65-70%-s, xolo saxelmwifo ki ixdisdanarCen 20-30%-s.

mecnier-muSakTa raodenoba, evropasa da Sua aziaSi kvlav rCeba(miuxedavad am sferoSi arsebuli finansuri problemebisa) maRalniSnulze, yofili ssrk-s qveynebidan, saSualod erT milion mcxovrebzemodis ori aTasi mkvlevari an muSaki, romelic dakavSirebulia axaliteqnologiebis Seqmnasa da danergvasTan; maT Soris qveynebis mixedviTaseT monacems aqveynebs msoflio bankis publikacia “Public Financial Supportfor Commercial Innovation”: ruseTi – 3,4 aTasi mkvlevari erT milionmosaxleze; saqarTvelo – 2,4 aTasi; ukraina – 1,8 aTasi; estoneTi – 2,3aTasi; belorusi da litva – 1,9 aTasi; somxeTi – 1,6 aTasi; latvia – 1,5aTasi; azerbaijani – 1,3 aTasi; yirgizeTi – 0,5 aTasi; moldova – 0,2aTasi; evrokavSiris qveynebSi, aRniSnuli parametri aRwevs 2,5 aTass –erT milionze; msoflio lideri, am TvalsazrisiT, fineTia: 7,5 aTasimkvlevari erT milion mosaxleze, Semdgom adgilzea iaponia - 5 aTasi;da germania – 3,2 aTasi; rogorc aRniSnuli statistika metyvelebs,mkvlevarTa raodenoba da maT mier Serulebul samuSaoTa maRali donecki araa sakmarisi ekonomikuri zrdisaTvis, kvlevaTa Sedegebis

45

komercializaciis gareSe, mecnierebaze da ganaTlebaze daxarjulisaxsrebi – qars gatanebuli aRmoCndeba.

moxsenebis (“Public Financial Support for Commercial Innovation”) avtorebisazriT, postsocialistur qveynebSi biznesisa da mecnierebisTanamSromlobis e.i. mecnieruli azris komercializaciis umdablesixarisxis gamo, aucilebelia sagadasaxado da sxva saxis SeRavaTebi iseTikompaniebisaTvis, romelnic qmnian konsorciumebs samecniero-kvleviTiorganizaciebisa da saswavlo dawesebulebebis monawileobiT, maTiveazriT, komercializaciis adreul etapze, yvelaze efeqturia sagrantosistemis gamoyeneba kvlevebis dasafinanseblad da am Sedegebis biznes-realizaciaTa mosamzadeblad, xolo mogvianebiT ki saWiro xdebasarisko (“venCuruli - venture”) kapitalis moZieba.

miuxedavad inovaciaTa sasicocxlo-aucileblobisa, ekonomikuradwarmatebul qveynebSic ki problematuri xdeba mecnierebaze danaxarjebisgadideba, ori mTavari mizezia am ukanasknelis ganmapirobebeli:

pirveli: nebismieri axali idea an produqti axdens umniSvnelovanesgavlenas sazogadoebasa da ekonomikaze, amasTan Tavad gamomgoneblebi,xSirad verafers iReben da mogeba sxvebs rCebaT, ris gamoc iTrguneba“gamomgoneblobiTi stimuli”- axali ideebis Seqmnis interesi ekargebaTara mxolod mecnierebs da inovatorebs, aramed im adamianebs anstruqturebs, romlebic afinanseben mecnierul kvlevebs adreulstadiaze;

meore faqtoria: “informaciuli asimetriis” gamovlineba –gamomgonebelma(ideis avtorma) gacilebiT meti icis sakuTarigamogonebisa da misi potenciuri gamoyenebis Sesaxeb, vidre imfinansistma, visac gaaCnia Sesabamisi saxsrebi ideis finansuriuzrunvelyofisaTvis, mecnierTaTvis Zalze rTulia adeqvaturadwaradginon sakuTar proeqtTa Rirsebani da daamtkicon, romwarmodgenili idea, samrewvelo realizaciisas – mogebas moitans, esyvelaferi imitom xdeba, rom mecnierebi da investorebi sxvadasxva enazesaubroben, rac dafinansebis problematurobas ganapirobebs.

aSS-Si, mecnieruli kvlevebi, adreul stadiaze, saxelmwifos mier(essabiujeto Tanxebi, saSualod, proeqtebSi Cadebuli finansuriresursebis 34%-s Seadgens) da “venCuruli” kapitaliT(esec 34%-ia)finansdeba, kidev 25%-s mewarmeebi deben proeqtebSi da imedi aqvT didimogebebisa momavalSi. yofili ssrk-dan gamoyofil qveynebSi, mdgomareobaaSS-sTan SedarebiT kardinalurad gansxvavebulia: mewarmeebi, rogorcwesi, ar deben fuls mecnieruli azris komercializaciisaTvis, xolosaxelmwifoT ki an ara aqvT Sesabamisi resursebi, an Tu aqvT – ar ician,rogor imoqmedon, aRniSnul sferoSi( mecnieruli ideiskomercializaciis TvalsazrisiT).

ganaTlebis done, nebismier saxelmwifoSi ganapirobebs ekonomikismdgomareobas da oTxkomponentiani “codnis ekonomika”-c, ganmsazRvreliaTanamedrove, warmatebuli, qveynebis formirebis saqmeSi. “codnisekonomikis” komponentebia:

46

ganaTleba(mxolod wignieri da ganswavluli mosaxleoba SeZlebsSeqmnas an gamoiyenos nebismieri siaxle);

informaciuli infrastruqtura;

TamaSis wesebi ekonomikaSi(rac saSualebas iZleva, axaliteqnologiebis da ideebis adaptirebisa da aseve mecnierebaSiinvesticiebis warmarTvisa);

“inovaciuri sistema” (laboratoriebis, samecniero centrebisa dauniversitetebis ganviTarebuli qseli).

gaeros monacemebiT, izrdeba msoflios ganaTlebis xarisxi wlidan-wlamde, bolo aTwleulebis ganmavlobaSi, msofliom mniSvnelovanwarmatebebs miaRwia uwignurobasTan brZolaSi – Tu 1960 wels planetismosaxleobis 36%-s ar qonda sabazo ganaTleba, 2000 wlisaTvis, es ricxviSemcirda 25%-mde, miuxedavad imisa, rom aRniSnul periodSi, msofliosmosaxleoba gaizarda orjer – 3-dan 6-miliar adamianamde. industriuladganviTarebul qveynebSi, wera-kiTxvis ucodinarebi, Seadgenen ara umetes1-2%-isa; “ekonomikuri TanamSromlobis da ganviTarebis organizaciis –Organization for Economic Cooperation and Development” monacemebiT,sul ufro meti adamiani iRebs umaRles ganaTlebas, saSualod,Sromisunariani( 25-dan 65-wlamde) mosaxleobis 32%, dReisaTvis arissruli umaRlesi ganaTlebiT, aseTi kategoriis adamianTa yvelazemaRali procentuli ricxvi gaaCnia kanadas(mosaxleobis 43%-ia umaRlesiganaTlebiT), aSS-s (38%), iaponias (36%), yvelaze dabali ki aqvs meqsikas(6%), TurqeTs (9%).

ekonomikis mravali istorikosi (magaliTad, riCard isterlini – RichardEasterlin, Journal of Economic History -Si gamoqveynebul statiaSi) Tvlis, romXIX-saukuneSi dawyebulma mrewvelobis revoluciurma gardaqmnam, tempi,mxolod ganaTlebis sistemis reformis Semdgom aiRo, XX-saukunisdasawyisSi, Raribebs gauCndaT Sansi ufasod mieRoT umaRlesi ganaTleba,amasTan evropisa da Crdilo amerikis farglebs gareT wignieri adamianTaraodenoba katastrofulad mcire iyo. riCard isterlinma daadginakanonzomiereba – pirdapiri kavSiri, msoflios sxvadasxva qveynebSiganaTlebis gavrcelebasa da ekonomikis zrdas Soris, amasTan daaskvna,rom ganaTlebis reformis Semdgom saWiro iyo kidev 25-30 weli, rom amaTu im qveyanaSi SesamCnevi gamxdariyo ekonomikuri zrda;

artur medisonma (Arthur Maddison) – gamokvlevis, “kapitalisturiganviTarebis dinamiuri Zalisxmeva – Dynamic Forces of Capitalist Development”,avtorma daadgina, rom rac metia, qveynis mosaxleobaSi, ganaTlebuladamianTa raodenoba, miT ufro maRalia, amave saxelmwifos, ekonomikiszrdis tempebi, man aseve gamoiyvana damikidebuleba, ris mixedviTacganaTlebis asignebaTa 1%-T gazrda iwvevs mTliani Sida produqtismatebas 0,35%-T.

2004 wels, ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciam(OECD) daadgina, rom Tu romelime qveynis moqalaqeTaTvis, swavlebissaSualo-statistikuri vada izrdeba erTi wliT, es ukanaskneli zrdisam saxelmwifos mTliani Sida produqtis moculobas 3-dan 6%-mde.

47

msoflio bankis (World Bank), 2004 wels Catarebuli kvlevebismonacemebiT (gamokvleuli iqna msoflios 92 qveynis gamocdileba 1960-2000 wlebis periodSi), mosaxleobis swavlebis vadis gaxangrZliveba 20%-iT, uzrunvelyofs amave saxelmwifos ekonomikis zrdas 0,15%-T. Tugacemul patentTa da saavtoro mowmobaTa raodenoba izrdeba 1%-T,aRniSnuli zrdis qveynis ekonomikis zrdis temps 0,9%-T; sainteresoa,rom igive efeqts axdens infrastruqturis ganviTareba, magaliTad:satelefono qselis abonentTa 20%-T zrda, ganapirobebs, ekonomikurizrdis tempis 0,11%-T matebas.

uiliam Sveke (William Schweke), avtori wignisa: “Wkviani fuli – SmartMoney“, Tvlis, rom ganviTarebis survilis mqone yvela qveyanam, undamoaxdinos investireba “adamianur kapitalSi”, igi Tvlis rom, jandacvis,ganaTlebis da profesiuli swavlebis miznobrivi investiciebi,aamaRleben ara marto Sromis nayofierebas, aramed amcireben socialurproblemaTa(alkoholizmi, narkomania, damnaSaveoba, siRaribe da a.S.)simwvaves, romelnic ukargaven ganviTarebis Sanss erovnul ekonomikebs.

amerikeli ekonomisti, hloe heinsi (Chloe J. Haynes), gamokvlevis:“ganaTleba da ekonomikuri ganviTareba – Education and EconomicDevelopment”, avtori, aanalizebs ra, informaciuli teqnologiebissferoSi moRvawe kompaniaTa gamocdilebas, askvnis, rom ekonomikuriganviTarebis damokidebuleba ganaTlebaze, kidev ufro did mniSvnelobasiZens eleqtronuli revoluciis epoqaSi, rac ufro xarisxianiaganaTleba, miT maRalia, daqiravebul muSakTa da menejerTa, Sromisnayofiereba, da miT ufro rTuli amocanebis gadawyveta xelewifebaTaRniSnulT, da miT ufro aRmatebulia biznesis organizebis xarisxisaxelmwifoSi.

Tumca, ganaTlebul adamianTa ricxvis zrdam, SesaZlebelia problemebicdabados, magaliTad: aSS-s mosaxleoba, romelic sakmaod kargadaaganaTlebuli, Takilobs arakvalificiur samuSaos, am tendenciam,romelic damaxasiaTebelia, yvela industriulad ganviTarebuliqveynisaTvis, ganapiroba umravles samrewvelo sawarmoTa gatana “mesamesamyaros” qveynebSi, faqtobrivad mewarmeebi “dainteresebulni” arian,gaunaTlebel muSakebSi, romelTac cotas uxdian.

kidev erTi paradoqsi aRmoaCines 2001 wels ekonomistebma: alan kriugerma(Alan B. Krueger) da miqael lindalma (Mikael Lindahl), maT daadgines, romganaTlebis keTilismyofeli gavlena SeiniSneba mxolod imqveynebisaTvis, sadac mosaxleoba, ZiriTadad gaunaTlebelia – amSemTxvevaSi ganaTleba namdvilad iqceva ekonomikuri zrdis “motorad”,magram “ganaTlebul qveynebSi” meti codna sakmarisi araa ekonomikis“avtomaturi” zrdisaTvis. aRniSnulis erT-erTi mizezia, ganaTlebazedaxarjuli didi dro da saxsrebi, amis gamoa rom, adamianebi, romelTac“ideaTa SemoqmedT” uwodeben, gamogonebebze ki ar xarjaven dros daenergias, aramed, xSirad usargeblo masalis dazepirebaze xarjavenZalebs.

umaRlesdamTavrebuli adamianebis ricxvis zrda, warmoSobs kidev erTproblemas – mravali, diplomis mflobeli adamiani daadgens, rom misiprofesia araa uzrunvelyofili bazris moTxovnilebiT, rac imis mZime

48

gancdas ayalibebs, rom dro, energia da xSir SemTxvevaSi fuli, maT mieramaod iqna daxarjuli, am uaryofiTi efeqtis aRmosafxvrelad saWiroaswavlebis axal modelze gadasvla, romlis sauniversiteto modeliSemdegnairad SeiZleba Camoyalibdes:

sauniversiteto swavlebis “niWisa da unaris modelze” gadasvla,maqsimalurad iTvaliswinebs pirovnulidan gamomdinare winapirobebscodnis aTvisebisa da unar-Cvevebis gamomuSavebisaTvis. es axali modeliSeqmnilia adamianis mier realobis obieqturi aRqmis da gansakuTrebuliunarebis gamoyeneba – ganviTarebis mizniT, ris gamoc yalibdebapirovnebaze orientirebuli sistema swavlebisa, romelic Tavis mxriviTvaliswinebs TviTmotivacias swavlebis mimarT, rac niSnavs“TviTgamorkvevis, TviTorganizebis da TviTrealizebis” sabazoprincipebs swavlebis amgvari axali modelis ganxorcielebisas.

swavlebis am axal modelSi, maqsimaluradaa gaTvaliswinebulipirovnuli swrafva codnis da cnobieri unar-Cvevebis SeZenisa, igi(swavlebis axali modeli) ganapirobebs pirovnul orientirebulobasswavlebis sistemisadmi, rac niSnavs pirovnuli TviTaRqmis(rogorcpirovnuli ganviTarebisaTvis aucilebeli Sinagani energiis) procesisgamoyenebas swavlebis rTul procesSi da gvaxsenebs cnobilparadigmatul Tezas – „Seican Tavi Seni“. amitom, swavlebis am axalimodeliT aRzrdili specialisti ar kiTxavs sakuTar Tavs – mowons Tuara „Tavisi saqme“, imitom rom man winaswar icis – adamians mowonsmxolod is, rac „kargad gamosdis“, xolo kargad gamosdis is, risi niWicaqvs mis gons, xelebs, Tvals, sxeuls an mexsierebas. amitom gamarjvebisgancda SeZenili codnis gamo, niSania (pirovnebisaTvis) swor gzazedgomisa, sxvagvarad rom vTqvaT, aRniSnuli axali modeli swavlebisapirovnebaSi aRviZebs survils miuyurados sakuTar gulisTqmas swavla-ganaTlebasTan mimarTebaSi, im mizniT, rom Seiswavlos Tavi Tvisi,Seqmnas sakuTari pirovneba da bedi – gamomdinare sakuTari pirovnuliresursebidanve: unarebidan, gonidan, zneobisa da xasiaTidan.

sistemuri msoflmxedveloba da saxelmwifo marTva – yvelaze efeqturiantikrizisuli RonisZieba

aSS – iaponia (brZola bazrebisaTvis)

krizisebiT garSemortymuli SeiZleba aRmoCndes mcire zomis, sustiekonomikis qveyanac da msoflio masStabis imgvari supersaxelmwifoc,rogoric amerikis SeerTebuli Statebia.

sainteresoa umZimesi ekonomikuri vardnis SeCerebis da liderispoziciis dabruneba – ganviTarebis amerikuli modelis zogierTimniSvnelovani fragmenti da iaponiis saocari ekonomikuri zrdisZiriTad mizezTa zogad -konceptualuri Taviseburebani. problemaTa es,

49

axali, gadawyvetebi mTlianad generirdeboda am qveynebis (aSS daiaponia) samTavrobo struqturebis mier.

XX saukunis 80-iani wlebis bolos, msoflio bazrebze poziciaTaganuwyveteli dakargviT SeSfoTebulma aSS-s mTavrobam aiRo kursigrandiozuli samecniero-teqnikuri proeqtebis mxardaWerisa, romelTac,rogorc mTavroba Tvlida, unda SeesrulebinaT mniSvnelovani rolisamrewvelo praqtikaSi, aqedan mosalodneli dadebiTi ekonomikuritendenciebis gaTvaliswinebiT. Tumca arc r.reiganis da arc j.buSisadministraciebs zemoTaRniSnulis Sesaxeb Ria formiT ar ganucxadebiaT,maT mier im periodSi (XX-sauk. 80-iani wlebis meore naxevari) gamoCeniliiniciativebi mowmoben mTavrobis orientaciis principul cvlilebebze:politikosebi, Tavisufali bazris tradiciuli momxreebi, faqtobrivadgadavidnen samrewvelo strategiis dagegmvaze, progresul, mowinaveteqnologiaTa sferosaTvis. zogierTi proeqti, rogorc Cans,motivirdeboda ufro politikuri mizanSewonilobiT an sufTamecnieruli interesebiT, vidre samrewvelo ganzraxulobaTa moTxovniT.

miuxedavad amisa TiToeuli proeqtis aucilebloba, sazogadoebiswinaSe, argumentirdeboda erovnuli mrewvelobis konkurentunarianobiTmsoflio bazarze. ase magaliTad, 1987 wels r.reiganis administraciammoiwona gegma nawilakTa zegamtaruli amaCqareblis Seqmnisa,RirebulebiT 4.4 miliardi aSS dolari; TeTri saxlis imdroindelmawarmomadgenelma daaxasiaTa es proeqti rogorc ”sakvanZo” aSS-smomavali konkurentunarianobisaTvis da iwinaswarmetyvela, rom amproeqtis realizaciis wyalobiT, amerikuli kompaniebi aRmoCndebianmogebulni. imave wlis bolos aSS-s prezidentma gamoacxada”zegamtarobis sferos iniciativis Sesaxeb”, mxedvelobaSi qonda rapraqtikuli realizaciebi zegamtaruli masalebisa, am teqnologias r.reganma uwoda ”absoluturad aucilebeli Cveni konkurentunarianobisuzrunvelsayofad momavalSi”.

1988 wlis dasawyisSi aSS-s mTavrobam gamoacxada, rom bazarze ukvegamoCndnen iaponuri superkompiuterebi da rom ”maTi teqnikurimaxasiaTeblebi aRmoCndnen gacilebiT ukeTesni, vidre mosalodneli iyo”;TeTrma saxlma gamoaqveyna xuTwliani gegma ”maRalmwarmoeblurikompiuterebis warmoebis aTvisebisa”, romlis realizacia Sefasda 1miliard aSS dolarad. garda amisa administraciam gamoacxada imisSesaxeb, rom pentagonis samecniero – kvleviT saagentos (Defence AdvancedResearch Projects Agency – DARPA) daevala, erToblivi samecniero – kvleviTidawesebulebisaTvis, konsorcium SEMATECH – isaTvis (romelic Seiqmnawamyvani amerikuli kompaniebis mier naxevargamtaruli teqnikiswarmoebisaTvis), yovelwliurad gamoeyo 100 milioni aSS dolari.

amis Semdgom mowonebuli iqna pirveli kontraqtebi kosmosuri sadgurismSeneblobisaTvis; amasTan amtkicebdnen, rom am orbitalurlaboratorias eqneboda ”sasicocxlod aucilebeli mniSvnelobaerovnuli mrewvelobis konkurentunarianobis gazrdisaTvis momavalaTwleulSi”.

1989 weli aRiniSna yuradRebis uecari gadarTviT maRali mkafioobisteleviziaze: saagento DARPA – m waradgina am sferos orwliani

50

kvleviTi programa 30 milioni aSS dolaris RirebulebiT da j. buSis(ufrosi) administraciam ganixila SeRavaTebis sakiTxi (antitrestulikanonmdeblobiT gadasaxadebisagan ganTavisuflebis Sesaxeb) imamerikuli kompaniebisa, romlebic awarmoebdnen teqnikas maRalimkafioobis televiziisaTvis.

aSS-is teqnikuri upiratesobis aRdgenis strategia iTxovda ara martomzard samTavrobo xarjebs axali teqnologiebis kvlevisa daSeqmnisaTvis, aramed specialur stimulirebas kerZokapitaldabandebebisa im dargebis (sferoebis) kvleva – damuSavebisaTvis,romelTac ar SeexoT samTavrobo proeqtebi.

rigma politikurma moRvaweebma miaRwies sagadasaxado SeRavaTebssamecniero kvleviTi programebisaTvis, maTSi (programebSi) kerZokapitalis stimulirebis mizniT. isini (politikosebi) aRniSnavdnen, rommTliani Siga produqtis (mSp) wili, romelic ixarjeboda samecnierokvlevebze da realizaciaze im droisaTvis (XX-sauk. 80-iani wlebisbolo) iyo gacilebiT mcire vidre 20 wlis win (XX-sauk. 60-ian wlebSi)da rom gamoyenebiTi dargebisaTvis, aSS-Si, mSp-is wili naklebia vidredasavleT evropis, didi Svideulis (G-7) qveynebSi an iaponiaSi.

im periodisaTvis (XX-sauk. 80-iani wlebis meore naxevari) politikosebismier gamoxatul SeSfoTebas, romelic ganpirobebuli iyo aSS-is mierTanamedrove maRalteqnologiuri produqciis bazrebzekonkurentunarianobis dakargviT, qonda obieqturi mizezi; magaliTadaSS-is wili naxevargamtarebis msoflio bazarze Semcirda 50%-dan 1984wels, 37%-mde 1988 wlisaTvis, maSin roca iaponiis Sesabamisi wili amaveperiodisaTvis gaizarda 45%-mde. am droisaTvis amerikulma kompaniebmafaqtobrivad Sewyvites dinamiuri operatiuli mexsierebis mikrosqemebisgayidva Ria bazarze, xolo naxevargamtaruli mowyobilobismwarmoebelma kompaniebma Sekveces TavianTi saqmianoba; aRniSnul sferoSilideroba xelT igdo iaponiam.

XX-sauk. 80-iani wlebis bolos, aSS-s wili, sayofacxovreboeleqtronuli mowyobilobebis msoflio bazarze, davida 5%-mde, xoloiaponiis wili ki am droisaTvis gaizarda 10-dan 25%-mde. imperiodisaTvis, arc erTi amerikuli kompania ar awarmoebda telefaqsebs,romlis msoflio bazris moculoba 1988 wlisaTvis Seadgenda 3 miliardaSS dolars; aqac iaponuri kompaniebi iyvnen pirvel rigebSi. amavedroisaTvis iaponia dominirebda programuli marTvis Carxebis warmoebissferoSi. iaponuri kompaniebi Zalze win wavidnen, amerikul kompaniebTanSedarebiT, maRali mkafioobis satelevizio aparaturis warmoebisaTvisebis saqmeSi. im periodis aSS-is erT-erT samTavrobo gamokvlevaSipirdapiraa miTiTebuli imis Sesaxeb, rom iaponiam gaaswro aSS-s iseTsferoSic ki, rogoricaa naxevargamtaruli masalebis praqtikuligamoyeneba.

1986 wels aSS-s savaWro balansi, mowinave teqnologiebisproduqciisaTvis (kavSirgabmulobis saSualebebis da naxevargamtaruliaparaturis mowyobilobebi), gaxda uaryofiTi (balansi), pirvelad masSemdeg rac daiwyes monacemTa Segroveba progresuli teqnologiebissferoSi vaWrobis Sesaxeb.

51

1987-88 wlebSi, miuxedavad dolaris kursis mkveTri vardnisa ucxourvalutasTan SedarebiT, aSS-i dafiqsirda mcire dadebiTi balansi maRal-teqnologiur nakeTobaTa vaWrobis sferoSi. aRniSnuli mdgomareoba,nawilobriv aixsneboda amerikelTa surviliT SeeZinaT importulisaqoneli, magram ZiriTadi mizezi mdgomareobda aSS-iskonkurentunarianobis daqveiTebaSi msoflio bazarze.

daibrunebda Tu ara aSS dakargul, mowinave, poziciebs teqnologiebSi,samecniero – teqnikuri proeqtebis ganxorcielebis gziT? im periodSi(XX-sauk. 80-iani wlebis bolo), am kiTxvaze, Tavad cnobil amerikeleqspertebs uaryofiTi pasuxi qondaT, magram cxovrebam sawinaaRmdegodaamtkica (ix. qvemoT).

im droisaTvis aSS-s ekava msoflioSi pirveli adgili samecniero dateqnikuri gadawyvetebis rogorc xarisxiT ise raodenobiT; magram amanar gamoiwvia komerciulad konkurentunariani produqciis Seqmna. amerikissauniversiteto samecniero centrebi saukeTesoni arian msoflioSi,msxvili amerikuli korporaciebis kvleviT laboratoriebs analogi argaaCniaT, amerikel mecnierebs, msoflio masStabiT, ekuTvniT samecniero –teqnikuri publikaciebis mesamedze meti, isini Rebuloben ufro metamerikul saavtoro patentebs, vidre specialistebi msoflios yvela sxvadanarCeni qveynidan erTad aRebuli; jamuri danaxarjebi samecniero dateqnikur gadawyvetebze aSS-Si gacilebiT maRalia vidre msofliosnebismier qveyanaSi da XX-sauk. 90-iani wlebisaTvis 3-jer aWarbebdnen(jamuri danaxarjebi) iaponiis Sesabamis danaxarjebs.

magram amave dros arc imis mtkicebis safuZveli arsebobs, rom dididanaxarjebi, samecniero – teqnikur programebze (Tundac miznobrivadmimarTuli konkretuli teqnologiebisaken), aucileblad ganapirobebenkomerciul warmatebebs.

ZiriTadi problema mdgomareobda amerikuli kompaniebis uunarobaSi(ufro zustad, saerTaSoriso firmebSi swrafad transformirebadi, aSS-Si ganlagebuli, calkeuli msxvili korporaciebis uunarobaSi)operatiulad gadasuliyvnen samecniero aRmoCenebidan, maRalxarisxovaniproduqciis warmoebisa da am produqciis konstruirebis, damzadebis,marketingis da ganawilebis procesebze.

samecniero teqnikuri Sedegebi - axali monacemebi, koncefciebi,gamogonebebi da sacdeli nimuSebi swrafad gadioda aSS-s farglebsgareT. konkurentul brZolaSi yvelaze xSirad imarjveben is kompaniebida qveynebi, romlebic ufro swrafad da srulad iyeneben aseT miRwevebs.

iaponelma specialistebma kargad iswavles daenaxaT msxvil aRmoCenebSi(xSirad sxva qveynebSi gakeTebul) Cadebuli SesaZleblobebi maTpraqtikul gamoyenebamde misayvanad - mxolod ramodenime magaliTi:

amerikelma mecnierebma gamoigones tranzistori. 1953 wels amerikulmakompania Western Electric-ma miyida am teqnologiis licenzia korporaciaSony-s, romelmac swrafad gaaumjobesa tranzistori da daiwyo gamoSveba(erTmaneTis miyolebiT), maRalxarisxovani nakeTobebisa sayofacxovreboeleqtronuli aparaturisaTvis:

52

1968 wels amerikulma firma Unimation-ma gadasca, iaponur kompaniaKawasaki Heavy Industries-s, licenzia samrewvelo robotebiswarmoebisaTvis; XX-sauk. 70-ian wlebis dasawyisSi isini (samrewvelorobotebi) ukve farTod gamoiyenebodnen iaponiaSi, xolo aTwleulisbolos iaponuri robotebi moxvdnen ukve aSS-Si. am xnis ganmavlobaSi,aSS-Si, samrewvelo robotebis warmoeba realurad arc ki iqnadawyebuli.

videomagnitofoni gamoigones kaliforniul (aSS) korporacia Ampex-Sida Semdeg moxda misi gaumjobeseba iaponiaSi. iaponurma kompania CanonInc.-ma SeZlo aseve gaeumjobesebina ZiriTadi konstruqciuli koncefciaaslis gadamRebi manqanisa, romelsac uSvebda firma Xerox-i da Semdgomadaptireba gaukeTa iaf, aslis gadamReb, teqnologias, romelicdamoukideblad iyo damuSavebuli, iafi lazeruli printerebisSeqmnisaTvis, es kidev erTi gamogonebaa, rac kompania Xerox-ma asevesrulad ver gamoiyena.

igive SeiZleba iTqvas kompozitur masalebsa da keramikaze, feradtelevizorebze, kompiuteris diskmatareblebze, Jangbadis damikrotalRovan Rumelebze, kompiuteruli blokebiT aRWurvil Carxebzeda sxva gamogonebebze. mxolod erTi wlis ganmavlobaSi (1987 weli)iaponiam amerikaSi iyida 1 miliardi aSS dolaris teqnologiuriinformacia; Tavad amerikelTa SenaZeni analogiuri produqciisaiaponiaSi iyo aRniSnuli Tanxis naxevarze naklebi.

iaponur firmebs qondaT idealuri pirobebi, aSS-Si teqnologiuriinformaciis dabal fasebSi SeZenisaTvis. amerikuli kompaniebi xSiraderTmaneTs ecilebodnen TavianTi teqnologiis iaponiaSi gayidvisaTvis;ufro metic, wvril amerikul firmebs, romlebic muSaobdnen progresuliteqnologiebis sferoSi xSirad ar yofnidaT simZlavreebi warmoebisa dagayidvebis msoflio masStabiT organizebisaTvis an ar qondaTSesaZleblobebi daecvaT TavianTi patentebi sxva qveynebSi da amitomaceSinodaT, rom Tu uars ityodnen yvelaze Tanamedrove gadawyvetebisgayidvaze, saboloo jamSi emsxverplebodnen sakuTari produqciisdublirebas sxva, iseTi firmebis mxridan, romelTac eqnebodaTgacilebiT mcire sawarmoo xarjebi.

iaponelebi koordinirebas uweven TavianT savaWro moqmedebebs daTvalyurs adevneben, rom iaponurma kompaniebma metoqeoba ar gauwionerTmaneTs ama Tu im gamogonebis realizaciis licenziis SeZenisuflebisaTvis.

iaponiis saerTaSoriso vaWrobisa da mrewvelobis saministrom (MITI),araerTxel, itvirTa funqciebi iaponuri firmebis erTianiwarmomadgenlisa, riTac aiZulebda ucxour kompaniebs gaeyidaTlicenziebi TavianT patentebze da gaemarTaT saqmiani molaparakebebimTeli iaponuri mrewvelobisaTvis. 1956 w-dan – 1978 w-mde periodSi,ZiriTadad MITI-is mxridan licenziebis gayidvis auqcionebis CatarebisakrZalvaTa wyalobiT iaponurma firmebma gadaixades mxolod 9 miliardiaSS dolari im amerikuli teqnologiebisaTvis, romelTa Seqmnacamerikelebs daujdaT 500-dan 1000 miliard dolaramde. rogorc Cans aq

53

Zevs iaponiis ekonomikis fenomenaluri warmatebebis mTavarisaidumloebani.

aRniSnulidan gamomdinare, amerikelebs, Tavi unda daecvaT cdunebisagan,aRemarTaT barierebi teqnologiebis saerTaSoriso gacvlis winaaRmdeg,rac xasiaTdeba Semdegi qmedebebiT: amerikuli firmebis patentebis dasaavtoro uflebebis dacvis gaZlierebiT; xelis SeSliT, ucxourifirmebisaTvis, amerikuli teqnologiebis an iseTi kompaniebis yidvissaqmeSi, romlebic mowinave teqnologiebze dayrdnobiT awarmoebdnenTanamedrove produqcias. SesaZlebeli iyo aseve ar daeSvaT ucxourifirmebi im samecniero kvleviT programebSi, romlebic finansirdebodnenaSS-s mTavrobis mier da moexdinaT zewola MITI-ze, imisaTvis, rom mas(MITI-s) Seewyvita patentTa centralizebuli Sesyidva. magram mTavariproblema is ki araa, rom iaponur firmebs aqvT Tavisufali daSvebaamerikul teqnologiebTan, aramed is rom realuri upiratesoba Zevsiaponuri kompaniebis unarSi swrafad gadavidnen axali gamogonebidanmaRalxarisxovani produqciis gamoSvebaze.

aSS-is winaSe dadga mTavari piroba industriuli pirvelobisdabrunebisa – mas unda eswavla axali teqnologiebis myisieri gamoyeneba.es ar iyo swrafi, magram iyo swori gza konkurentunarianobisuzrunvelyofisaTvis, romelic umniSvnelod iyo damokidebulisamTavrobo samecniero-teqnikuri programebisagan, romlebic, Tavis mxriv,gaTvlili iyo specifiuri teqnologiebis da mowinave teqnikis Seqmnaze,vTqvaT superkompiuterebis an maRaltemperaturuli zegamtarebisrealizaciaze. zemoTaRniSnuli gza mniSvnelovnad iyo damokidebuliamerikeli specialistebis unarze gaeumjobesebinaT is procesi, romlissaSualebiTac teqnikuri siaxleebi (miuxedavad imisa, Tu romel qveyanaSiarian isini gamogonebulni) warmoebis procesSi transformirdebianmaRalxarisxovan produqciaSi.

iaponiis ekonomikuri aRmavlobis da am mxriv aSS-s SedarebiTi sisustismizezebis guldasmiT Seswavlam aCvena, rom konkurentunarianobisgazrdis gzaze aucilebelia gadaidgas eqvsi nabiji:

1. Tvalyuris devneba axali teqnologiebis gamoCenaze msoflios yvelaqveyanaSi;

2.samecniero-teqnikuri proeqtebis finansirebis sakiTxi, damokidebuliunda iyos produqciis axali saxeebis samrewvelo aTvisebis procesze;

3. korporaciebis mier Catarebuli kvlevebi da realizaciebidakavSirebuli unda iyos warmoebasTan;

4. xeli unda Seewyos erTiani teqnologiuri standartebis dadgenas;

5. ar unda daizogos saxsrebi specialistTa teqnikuri momzadebisaTvis;

6. amaRldes qveynaSi (aSS) saerTo ganaTlebis done.

zemoT CamoTvlili RonisZiebebi miiCnies aucileblad, magram arasakmarispirobad imisaTvis, rom aSS-s kvlav SesZleboda warmatebiTi konkurenciasaerTaSoriso bazarze.

54

pirveli nabiji: axali teqnologiebis swrafad aTvisebisaTvis,Tavdapirvelad saWiro iyo maTi arsebobis Sesaxeb droze SeetyoT.amerikuli firmebi xSirad Zalze dagvianebiT gebulobdnen sxva qveynebissamecniero da teqnikuri siaxleebiis Sesaxeb, iqneboda es fundamenturigarRveva, principulad axali gamogoneba, nakeTobis damzadebisa daawyobis ufro efeqturi meTodi Tu warmoebis organizaciisa da mzaproduqciis gasaRebis axali principebi.

amerikel mecnierTa da inJinerTa mniSvnelovani nawili (romelTaganaTlebis da saqmianobis dawyebis periodebi emTxveoda im dros, rocaaSS mniSvnelovnad uswrebda sxva qveynebs axali teqnologiebisdamuSavebasa da gamoyenebaSi) skeptikurad ekidebodnen ucxoelTainteleqtualur SesaZleblobebs: rac ”CvenTan araa gamogonebuli” –seriozulad ar aRiqvamdnen; unda aRiniSnos, rom es kompleqsi dResacmwvave xelSemSlel faqtoradaa aRiarebuli aSS-Si.

umravles amerikul firmebSi ar iyo Seqmnili sxva qveynebis teqnikurprogresze dakvirvebis sistema: isini ar agzavnidnen TavianT mecnierebs,inJinrebs da teqnikosebs saerTaSoriso konferenciebze da savaWrogamofenebze an gacnobiTi mivlinebebiT sxva qveynebis konkurentulfirmebSi; sistematurad ar muSaobdnen samecniero – kvleviTiprogramebis Sedegebis monacemTa SegrovebisaTvis, romlebicfinansirdebodnen sxva qveynebis mTavrobebis mier (xSirad aSS-smTavrobis mierac ki); ar muSaobdnen sazRvargareT gamomaval samecniero– teqnikuri perioduli gamocemebis analizze. Tavis mxriv arc aSS-smTavroba uwevda maT saTanado daxmarebas am mimarTulebiT.

iaponuri firmebi ki mTeli msoflios teqnikuri siaxleebis Sesaxebinformaciis Segrovebas ixilaven, rogorc saqmiani strategiisganuyofel nawils. isini sargebloben sxvaTa miRwevebiT, riTacamdidreben sakuTar samecniero-teqnikur gamocdilebas. iaponurikompaniebi organizebas ukeTeben specialistTa jgufebis vizitebsamerikul da evropul kompaniebSi da sauniversiteto samecnierolaboratoriebSi, Rebuloben monawileobas yvela konferenciasa dasavaWro gamofenebSi, guldasmiT swavloben ucxour publikaciebs,samTavrobo angariSebis CaTvliT. isini exmarebian, amerikuluniversitetebsa da laboratoriebs romlebic korporaciebs ekuTvniT,samecniero da teqnikuri samuSaoebis finansirebaSi – xolo SemdegTvalyurs adevneben imas, rom iaponeli mecnierebi, inJinrebi dateqnikosebi gaecnon miRebul Sedegebs. magaliTad 1988 wels 5000-mdeiaponeli mecnieri muSaobda amerikul laboratoriebSi, im dros rocaiaponur laboratoriebSi imave periodSi muSaobda 150-mde amerikelimecnieri da isic mxolod ramodenime TviT.

garda amisa, iaponiis samTavrobo saagentoebi agroveben teqnologiurinformacias, mTeli msoflios masStabiT da uwyvetad awvdian TavianTiqveynis samrewvelo kompaniebs, magaliTad: MITI-sTan arsebulimecnierebisa da teqnologiebis saagento afinansebs monacemTa Segrovebisganaxlebad sistemas.

iaponuri firmebi organizebas ukeTeben amerikul firmebTan erToblivsawarmoebs imisaTvis, rom gadaiRon gamocdileba konstruirebisa da

55

produqciis axali saxeobebis warmoebisaTvis. magaliTad, reaqtiuliTviTmfrinavebis Sesaqmnelad, grZelvadiani iaponuri programisfarglebSi, 90-ian wlebSi, Boeing-is kompaniasTan mimdinareobda axaliTaobis, saSualo zomis, reaqtiuli TviTmfrinavebis koncefciebisdamuSaveba; ufro mogvianebiT daido xelSekruleba iaponur firmebsa dakorporacia General Dynamics-s Soris F-16 nacvlad axali reaqtiuligamanadgureblis erToblivi SeqmnisaTvis.

meore nabiji, mWidrod dakavSirebuli pirvelTan, axali teqnologiebisswrafi samrewvelo aTvisebisa mdgomareobs imaSi, rom daakavSirossamecniero-teqnikuri samuSaoebis samTavrobo dafinanseba mzaproduqciis masobriv warmoebasTan. aRmoCenebi da gamogonebebi undaiyvnen mudmivad xelmisawvdomni warmoebaSi gamoyenebisaTvis, xolosamrewvelo sferos siaxleni mudmivad unda kvebavdnen kvlevebisa dagadawyvetebis Semdgom progress.

erT-erTi mizezi imisa, rom samecniero-teqnikuri proeqtebis samTavrobodafinanseba, iaponiaSi, ufro mWidrodaa dakavSirebuli samrewvelowarmoebasTan, vidre aSS-Si aris is, rom SeerTebul StatebSi, Tavdacvazeorientirebul kvlevebs aqvT madominirebeli roli. iaponiaSi,TavdacviTi samecniero-teqnikuri proeqtebis samTavrobo xarjebiSeadgenen – mecnierebasa da teqnikaze yvela samTavrobo xarjis mxolod3%, im dros, roca aSS-Si es maCvenebeli tolia 70%-is.

meore mxriv, uamravi samxedro teqnologiebi gamoyenebas poulobenekonomikis samoqalaqo dargebSi da arsebobs mravali istoriulimagaliTi samoqalaqo mrewvelobaSi gamoyenebuli iseTi gamogonebebisa,romelnic gaCndnen samxedro proeqtebze muSaobisas; aseT gamogonebaTaricxvs miekuTvnebian: kompiuterebi, integraluri eleqtronuli sqemebida zemtkice masalebi. miuxedavad amisa aris ramodenime faqtori,romlebic xels uSlian teqnologiis gadatanas samxedro sferodankomerciulSi. TavdacviTi samuSaoebis mniSvnelovani nawili rCebamiuwvdomeli, radgan isini gasaidumloebuli arian. xSir SemTxvevebSiTavdacviTi mrewvelobis nakeTobebs waeyenebaT Zalze mkacri moTxovnebi(rac niSnavs imas, rom maTi warmoeba Zviri jdeba), miuRebeli samoqalaqomomxmareblisaTvis. sxva SemTxvevebSi komerciuli teqnologiebiaWarbeben samxedro realizaciebis doneebs da amitomac ukanasknelniarafers iZlevian im produqciis teqnikuri donis amaRlebisaTvis,romelic iwarmoeba ekonomikis samoqalaqo seqtorSi.

samxedro organizaciebi Zalze CamorCebian samoqalaqo organizaciebsyvela saxis cifruli, eleqtronuli mowyobilobebis gamoyenebaSi; dabolos is adamianebi, romlebic qmnian samxedro teqnikas, iqnebian isinisamxedro uwyebis moijaradeni Tu samTavrobo samecniero centrebisTanamSromlebi, TavianT samuSaoebSi xSirad orientirdebian konkretulmiznebze (romelTac ayeneben damfinansebeli organizaciebi) da araTavianTi ideebis komerciul perspeqtivebze.

dReisaTvis samxedro samecniero-kvleviTi programebi ukve aRarwarmoadgenen efeqtur saSualebas komerciis sferosaTvis sasargeblo,samrewvelo teqnologiebis generirebisa; aSS-is federaluri fondebisTiTqmis naxevari, romelic gamoiyofa kvlevebisaTvis, magaliTad

56

zegamtarobis sferoSi mimarTulia (fondebi) samxedro teqnikisSeqmnisaTvis, iseTebis, rogorebicaa: infrawiTeli gamosxivebisdeteqtorebi, wyalqveSa navebis aRmomCeni sistemebi da eleqtromagnituriqvemexebi. amave dros, iaponiis mTavroba ki piriqiT organizebas ukeTebsda afinansebs sxvadasxva tipis proeqtebs, orientirebulT zegamtarobispotenciuri komercializaciisaken.

aSS-is TviT arasamxedro kvlevebis damfinansebeli saagentoebi, iseTebirogorebicaa janmrTelobis nacionaluri institutebi, energetikissaministro da nacionaluri samecniero fondi amjobineben gamoyonsaxsrebi iseT proeqtebze, romelnic Sors dganan komerciulirealizaciebisagan, isini ZiriTadad mxars uWeren fundamenturmecnierul kvlevebs.

aqac Cans mkveTri kontrasti iaponiasTan. Tumca iaponiis mTavroba, dResukve xarjavs gacilebiT met saxsrebs fundamentur kvlevebze, vidre winawlebSi. kvlevebze asignebaTa didi nawili mimarTulia swrafikomerciuli ukugebisaken. kerZod, aSkarad daisaxa ra miznad daxmarebodawvril da saSualo kompaniebs axali teqnologiebis aTvisebaSi, iaponiismTavrobam organizeba gaukeTa 195 regionaluri laboratoriisaganSemdgar qsels, romelTa winaSe dasmulia amocana – gauwios teqnikuridaxmareba wvril da saSualo firmebs. iaponiis mTavroba Tavis TavzeiRebs xarjebis naxevars, danarCens ixdian adgilobrivi xelisuflebisorganoebi da firmebi.

garda amisa, iaponiaSi, warmoSobili teqnologiuri problemebisgadasawyvetad, organizebulia kompaniaTa jgufebi erToblivi kvlevebisCasatareblad. MITI-sTan arsebuli mrewvelobis, mecnierebisa dateqnologiebis saagento gamoimuSavebs pirobebs, msgavsi konsorciumebisSesaqmnelad da uzrunvelyofs maT gansazRvruli fondebiT. ramodenimewlis win MITI-m organizeba gaukeTa 28 regionalur teqnologiur centrs,romlis daxmarebiTac firmebi aerTianeben Zalisxmevas da atarebenerTobliv kvlevebs.

iaponiis strategia, maRali mkafioobis televiziis ganviTarebis sferoSi,am procesis kargi ilustraciaa. iaponiis nacionalurma telekompaniam(NHK), maRali mkafioobis televiziis (mmt) sferos kvlevebi daiwyo 1970wels da miRebuli Sedegebi gadasca im 11 kompanias, romlebicspecializirdebodnen satelevizio teqnikis warmoebaSi. kvlevaTakoordinacia, Tavis Tavze aiRo orma saministrom, programis etapebisganawileba firmebis mixedviT ise moxda, rom maT erTmaneTis samuSaoTadublireba ar ganexorcielebinaT da erToblivad gamoeyenebinaTmiRebuli Sedegebi. iaponiis ganviTarebis bankma, romelic afinansebdasamecniero-teqnikur samuSaoebs, Seavso korporaciebis mier gamoyofilisaxsrebi – saxelmwifo fondebis fuliT. TviT iaponiis safostosamsaxurmac ki daiwyo mmt-is proeqtebis finansuri mxardaWera,organizeba gaukeTa ra, TavianTi klientebisaTvis SenatanTa specialursistemas, raTa isini gamxdariyvnen mmt-is aparaturis pirveli myidvelebi,roca is (aparatura) xelmisawvdomi gaxdeboda.

mesame nabiji aSS-is poziciebis dasabruneblad msoflio bazrebzemdgomareobs imaSi, rom amerikulma kompaniebma unda miuaxlovon

57

TavianTi, samecniero-teqnikuri gadawyvetebi komerciul warmoebas.iaponurTan SedarebiT, umravlesi amerikuli firmebi mkveTrad ansxvavebenerTi mxriv kvlevebs da gadawyvetebs, meore mxriv warmoebasa damarketings. amerikel mkvlevarTa da konstruqtorTa umravlesoba,romlebic muSaoben korporaciaTa laboratoriebSi, teritoriulad daprofesiulad mowyvetilni arian qarxnebis, sawyobebis da savaWrodawesebulebebisagan, sadac maTi ideebi, saboloo jamSi, undapoulobdnen praqtikul ganxorcielebas.

amerikaSi kvleviTi laboratoriebi, Cveulebriv, ganlagebulni arianTanamedrove SenobebSi, romelnic gafantulni arian studqalaqebismsgavsad ulamazes adgilebSi, rogorc wesi iTvleba, rom mkvlevarebi dakonstruqtorebi, romlebic moRvaweoben laboratoriebSi, ufromniSvnelovani an prestiJuli samuSaoTi arian dakavebulni, vidre maTikolegebi sawarmoo saamqroebSi. xSirad (aSS-Si) samecniero-kvleviTisamuSaoebi sustad arian dakavSirebuli kompaniis danarCenmoRvaweobasTan. laboratoriebidan wamosuli winadadebebi, TiToeuliproeqtisaTvis cal-calke, Seiswavleba bazrebis da finansebisspecialistebis mier da mowonebis SemTxvevaSi gadaecema warmoebisinJinrebs, teqnikosebs da muSebs, romlebic qmnian aucilebelimowyobilobebis konstruqciebs da procesebs mza produqciis warmoebisada gasaRebisaTvis. aseT TanamimdevrobaSi Cadebulia aracxadi varaudiimisa, rom axali nakeTobis konstruireba da misi warmoebis teqnologiisdamuSaveba unda mTlianad damTavrebuli iyos kvleviT laboratoriaSi,rom pirdapir SeiZlebodes warmoebis procesis dawyeba. magram amerikulkompaniebSi, xSirad axali nakeTobis warmoebis yvela sakiTxigadadebulia manam, sanam mkvlevarebi ar moZebnian yvelasaTvis misaReb,saerTo gadawyvetilebas, xolo inJiner-konstruqtorebi ar gardaqmnian amsaerTo gadawyvetilebas konkretul realizaciebSi. Sromis aseTidanawileba zrdis axali nakeTobis Seqmnis dros, ris gamoc, sabolooproduqtis bazarze gasvla xdeba didi dagvianebiT.

iaponiaSi kvlevebi da axali produqciis Seqmna mimdinareobskonstruirebisa da warmoebis momzadebis paralelurad, aq ar aris arcteritorialuri da arc profesiuli dayofa. Seqmnis procesi warmoebsprincipiT – ”cda, bedis monaxevrea”; aq savaldebulo araa, rom Teoriawin uswrebdes praqtikas, xolo nakeTobis konstruireba - sawarmooprocess; yvela es fazebi mimdinareobs erTdroulad, paralelurreJimSi.

iSviaTobas warmoadgens iseTi SemTxveva, roca axal nakeTobas jersacdel partiaze amuSaveben, Semdeg azusteben mis konstruqcias,teqnologias da mxolod amis Semdeg uSveben warmoebaSi. ufro xSirad,ukve arsebuli produqtebi da teqnologiuri procesebi ganicdianmravaljerad gadaxedvas; imis mixedviT Tu rodis SeZleben mkvlevarebi,inJinrebi da teqnikosebi, analizis safuZvelze an eqsperimentebis gziT,mividnen azramde SesaZlo modernizaciis Sesaxeb. aseTi midgomis erT-erTi magaliTia Sigawvis ZravebSi keramikuli masalebis gamoyeneba; imismagivrad rom daemuSavebinaT principulad axali Zrava keramikulimasalebis bazaze (magaliTad keramikuli turbo Zrava, romelsaczogierTi amerikuli kompaniebi qmnian federaluri saxsrebis mizidvisxarjze), iaponuri kompaniebi muSaoben Zravze, sadac keramikuli iqneba

58

jerjerobiT mxolod dguSi; TandaTanobiT isini SeZleben Seitanontradiciuli konstruqciis ZravebSi keramikuli detalebi.

meoTxe nabijis saxiT SeerTebulma Statebma, SeZlebisdagvarad swrafadunda danergos erTiani samrewvelo standartebi, ris wyalobiTac axaliteqnologiebi iqnebian urTierTSeTavsebadni, rac daaCqarebs maTpraqtikul danergvas. aseTi standartebis arsebobisas momxmareblebiSeZleben ufro Tavisuflad Caataron eqsperimentebi, axaliteqnologiebis bazaze Seqmnil, mowyobilobebze; aseve gamoricxon riski,romelic dakavSirebulia axal teqnologiaze gadasvlasTan (teqnologiaSeiZleba swrafad daZveldes). amave dros, aCqarebiT miRebulmastandartebma SesaZlebelia SeaCeron, jer kidev bolomde daumuSavebeli,axali teqnologiebis ganviTareba. standartebis drouli da sruladmiReba aris teqnologiuri warmatebis erT-erTi ZiriTadi piroba.

aSS-Si teqnikuri standartebi dgindebian zemoTaRniSnuli aspeqtebisaucilebeli gaTvaliswinebis gareSe. msxvili kompaniebi an samTavrobosaagentoebi standartebs adgenen faqtis mixedviT; sxva samTavrobo anarakomerciuli organizaciebi adgenen oficialur standartebs.samwuxarod, standartTa arc erTi ”wyaro”, realurad araadainteresebuli imiT, rom standartizaciis procesi xels uwyobdesaxali teqnologiebis aTvisebas. raoden saocaric ar unda iyos, amorganizaciebs ar yavT saWiro kadrebi aseTi samuSaos efeqturiSesrulebisaTvis.

ramodenime wlis win aSS-is kavSirgabmulobis federalurma komisiam(FCC) uaryo iaponiis mier SeTavazebuli standarti, maRali mkafioobissatelevizio aparaturaze, imis safuZvelze, rom is (standarti)SeuTavsebeli iyo arsebuli telemimRebebis standartebTan. amgadawyvetilebis wyalobiT kompanias Zenith Electronics –s (televizorebiserTaderTi mwarmoebeli, romelic ekuTvnis aSS-s) mieca damatebiTi dro,amerikis bazrisaTvis gankuTvnili teqnologiis damuSavebisaTvis. magrames miniWebuli saSualeba ar iyo gamowveuli miRebuli gadawyvetilebiswinaswarganzraxulobiT: FCC ar aris motivirebuli amerikuliteqnologiebis konkurentunarianobis gazrdisaTvis da ar gaaCniaaraviTari konkretuli gegmebi am mimarTulebiT. mas Semdeg rac FCC-muaryo iaponelebis Tavdapirveli winadadeba mmt-ze, iaponiis mTavrobamganaxorciela axali standartis koordinacia, romelic aris erTiani,aSS-Si warmoebuli da iaponuri firmebis mier gamoSvebulitelevizorebisaTvis.

iaponiaSi misdeven ufro Sorsgamiznul strategias standartebisdadgenisa. Tumca iq metoqeobis nebas rTaven konkurentul firmebsstandartebis dadgenisas axal samomxmareblo saqonelze, rogorc amasqonda adgili VHS da Beta-s videokasetebis standartebisaTvis. MITI-Siarsebobs specialuri ganyofileba, romelic pasuxs agebs samrewvelostandartebis koordinaciaze, romelic mowodebulia uzrunvelyosxelSemwyobi pirobebi axali teqnologiebis aTvisebisaTvis.

mexuTe piroba (nabiji), axali teqnologiebis efeqturi danergvisTvismdgomareobs kvalificiuri kadrebis arsebobaSi, romelTac SeuZliaTmoZebnon gzebi teqnikuri siaxleebis ganxorcielebisa saboloo

59

produqciaSi da sawarmoo procesebSi. iaponuri kompaniebi, Cveulebriv,xarjaven mraval wels, sxva qveynebSi aRmoCenili an nayidi teqnikuriideebis damuSavebasa da srulyofilebamde miyvanisaTvis. kompania Sony-smier videoCaweris teqnologiis yidva amerikuli kompaniisagan iyomxolod dasawyisi 19-wliani Semdgomi damuSavebis procesisa; 1975 welsgamoSvebuli modeli Betamax, iyo videomagnitofonebis, ukve meoTxeTaobis warmomadgeneli, romelic Sony-m Seqmna am (nayidi) teqnologiissafuZvelze.

warmoebis avtomatizirebuli procesis wyalobiT, romelic kompania Sony-mdaamuSava, sistema Betamax-is Rirebuleba Seadgenda, pirveli Taobisvideo-magnitofonebis TviTRirebulebis mxolod mesamed nawils.daaxloebiT aseTive suraTi SeiniSneba, maRali mkafioobis satelevizioaparaturisaTvis: kvlevebi daiwyo 1970 wels, xolo masobrivi warmoeba kiiwyeba 1991 wlidan.

aSS-Si gavrcelebuli azris sawinaaRmdegod, iaponiaSi mimarTavengrZelvadian strategias - ukve arsebuli teqnologiuri nakadebispotenciuri sargeblianobis sarealizaciod. iaponuri firmebi xalisiTabandebdnen saxsrebs zogierT teqnologiebSi, romlebic momavalSi arpirdebian praqtikul Sedegebs; aseT SemTxvevebSi, saxsrebis dabandebaxdeba ara imdenad, Tavad teqnologiaSi, ramdenadac teqnikurganaTlebaSi, romelsac iZenen isini, vinc muSaobs masze. miiReben raSesabamis gamocdilebas, es kvalificiuri muSakebi SemdgomSi ueWveladdainaxaven Rirebul mxareebs sxvadasxvanair, axal teqnologiebSi daSeZleben sistematurad moargon isini (teqnologiebis Rirebuli mxareebi)axal nakeTobebs an produqcias da sawarmoo procesebs.

didi xnis ganmavlobaSi firma Sony-s specialistebi cdilobdnengadaewyvitaT teqnikuri problemebi, romlebic dakavSirebulni iyvnenfirze videoCaweris da videomagnitofonebis warmoebasTan. maTdaugrovdaT mravali nayofieri idea sxva uamravi problemis Sesaxebsayofacxovrebo eleqtronuli mowyobilobebis warmoebis sferodan – daes iyo Zalze Rirebuli SenaZeni, miuxedavad imisa rom Betamax nakeTobamganicada marcxi bazarze, kompaniam miaRwia warmatebas, erTianistandartebis dadgeniT, axali Taobis videomagnitofonebisaTvis, xoloBeta-s teqnologiis mravalma Taviseburebebma asaxva naxes VHS-sstandartis videomagnitofonebSi, romelTac kompania dResac uSvebs.

dReisaTvis mravali iaponuri firma eZebs gzebs maRaltemperaturulizegamtarebis gamoyenebisa. maTi moRvaweobis warmatebebi Sefasdeba aramarto imiT, SeZleben Tu ara isini odesme SeimuSaon esa Tu iskonkretuli nakeTobani an procesebi (magaliTad, iaponuri sateliturikorporacia Nippon Steel-i cdilobs zegamtarobis safuZvelze SeimuSaos,uwyveti, konveieruli, meTodi foladis Camosxmisa), aramed imiTac, Tufirmis specialistebi, rogor farTod da Rrmad Cawvdebian am axaliteqnologiis komerciul SesaZleb-lobebs da aseve imiT, rogor SeZlebenisini, miRebuli codnis gamoyenebas, momaval samuSaoebSi. analogiuradim 11-ive iaponur firmas (romlebic awarmoeben sateleviziomowyobilobebs da abandeben saxsrebs maRali mkafioobis televiziiskvlevaTa sferoSi) SesaniSnavad aqvT gacnobierebuli is, rom maT Soris

60

mxolod, erTeulebi SeZleben daikavon lideris mdgomareoba am sferoSi,magram maT isic esmiT, rom iqaurma kadrebma unda miiRon aucilebeligamocdileba momavali samuSaoebisaTvis am axali teqnologiissxvadasxva variaciisaTvis.

amerikuli firmebi naklebi xalisiT (vidre maTi iaponeli partniorebi)abandeben fuls TavianTi specialistebis grZelvadian teqnikurswavlebaSi, xSirad imis gamo, rom aSS-s finansuri sistema moiTxovsswraf, moklevadian mogebebs. magaliTad, ramdenime wlis win, korporaciaKontrol Data-s prezidentma gamoacxada, rom misma kompaniam, gadawyvitaSewyvitos samuSaoebi superkompiuterebis warmoebis sferiSi; man aRniSna,rom kompanias metad aRar SeuZlia Tavs misces ufleba yovelwliuraddakargos 100 milioni dolari - axali teqnologiis Seqmnis mcdelobisas.kompania moxvda Zlieri zewolis qveS maTi mxridan, vinc Cado kapitalisuperkompiuterebis proeqtSi da iTxovdnen Kontrol Data-s aqciebze fasebisgazrdas. amis sawinaaRmdegod iaponuri firma Hitachi-is warmomadgenelma,gazeTi New York Times-Tvis micemuli interviuSi ganacxada, rom misikompania gaagrZelebs yovelwliurad 100 milioni dolaris Cadebassuperkompiuterebis sferos kvlevebisa da gadawyvetebisaTvis. manganacxada - ”finansuri TvalsazrisiT es arc Tu momgebiani biznesia,magram superkompiuterebi - es mTeli gamoTvliTi teqnikis flagmania”.

amerikul firmebs aqvT kidev erTi, albaT yvelaze mniSvnelovani mizeziimisa rom upiratesoba mianiWon moklevadian kapitaldabandebebs TavianTipersonalis swavlebis TvalsazrisiT: amerikeli inJinrebi xSiradicvlian samuSao adgilebs da amis gamo, sargeblianobas maTiganswavlulobis gamo, didi albaTobiT miiReben ukve sxva kompaniebi.

amisgan gansxvavebiT iaponeli inJirnebi da muSebi, rogorc wesi, aricvlian samuSao adgils mTeli cxovrebis ganmavlobaSi da Sedegad maTiganaTlebis xarjebi, didi albaTobiT, miscemen dadebiT Sedegebs imkompanias, romelmac maT aswavla.

kadrebis dineba aSS-Si, xels uwyobs iseTi teqnologiuri centrebisSeqmnas, rogorebicaa bostonis gareubnebSi ”gzatkecili-128” an”silikonis veli” kaliforniaSi, magram kadrebis aseTi denadobis gamoamerikuli firmebi ufrTxian, individualurad Cadon saxsrebi adamianurkapitalSi.

aRniSnulidan gamomdinare, mravali amerikuli firma arCevs SeiZinos iskomponentebi an sawarmoo procesebi, romlebmac sadme ukve daamtkicesmomgebianoba. amerikeli menejeris TvalSi maRali xarjebi da didi riskidakavSirebulni sakuTar gadawyvetebTan, ar kompensirdebian axaliteqnologiis Seswavla-daxvewis perspeqtiuli SesaZleblobebiT.

meeqvse nabijis arsi mdgomareobs imaSi, rom SeerTebulma Statebma undaaamaRlos, yvela Tavisi moqalaqis ganaTlebis done, kompaniebixalisiTac rom abandebdnen saxsrebs TavianTi muSakebis teqnikurganaTlebaze, am kapitaldabandebaTa warmateba principulad iqnebadamokidebuli muSakTa swavlis unarze, romelic Tavis mxrivganisazRvreba maTi saerTo ganaTlebis doniT. aqac aSS CamorCenilisrolSia. im dros, roca aSS-Si, iseve rogorc iaponiaSi, gansakuTrebulad

61

niWieri axalgazrda Taobis 20% Rebulobs umaRles ganaTlebas dawarmatebiT mzaddebian inJinrebis, menejerTa da sxva profesiebisaTvis.aSS aRwevs gacilebiT nakleb warmatebas mosaxleobis danarCeni 80%-isganaTlebaSi. amerikeli moswavleebi xSirad amJRavneben saocarucodinarobas maTematikasa da sabunebismetyvelo mecnierebebSi, cxadiarom codnis aseTi donis mqone momavali TanamSromlebi sxvadasxvafirmebisa da kompaniebisa, ver SeZleben aiTvison axali teqnologiuri anteqnikuri ideebi da ganaxorcielon isini mza produqciasa da sawarmooprocesebSi.

aSS CamorCeba iaponias mraval iseT sferoSi, romlebic gansazRvravenkomerciul warmatebas, imitom rom amerikelebma ar ician axaliteqnologiebis efeqturi gamoyeneba, marTalia, bolo wlebSi, maT miiResgarkveuli zomebi aRniSnulis gamosasworeblad da ris Sesaxebac qvemoTSevCerdebiT.

ramodenime msxvilma firmam, iseTebma rogorebicaa IBM, Hewlett – Packardda 3M, daiwyes didi Zalisxmevis gamoCena, sxva qveynebis, teqnikurisiaxleebis Sesaswavlad da samecniero-teqnikuri kvlevebis komerciulwarmoebasTan integrirebis gzebis ZiebisaTvis. amave dros zogierTmasamTavrobo saagentom daiwyo yuradRebis gamaxvileba axaliteqnologiebis utilizaciaze: magaliTad, miCiganis modernizaciissamsaxuri sTavazobs, Tavis StatSi, 6000-ze met wvril qarxanasa dafabrikas teqnikur daxmarebas – konstruirebasa da warmoebaSiavtomatizirebuli procesebis gamoyenebis TvalsazrisiT.

ramodenime wlis win aSS-Si miRebuli sakanonmdeblo aqtis Tanaxmad,standartebisa da teqnologiebis erovnul instituts (yofilistandartebis erovnuli biuro) daevala daexmaros wvril firmebsSromis nayofierebis amaRlebaSi, warmoebis axali meTodebis dasaSualebebis gamoyenebis xarjze. erovnulma samecniero fondma daawesamTeli rigi, samecniero-teqnikuri centrebisa mTeli qveynis teritoriaze,romelTaganac TiToeuli awarmoebs kvlevebs, calkeul problemaTakompleqsis sferodan da romelnic kavSirSi arian sawarmoo procesebTan.ramodenime federaluri laboratoria organizebas ukeTebs Taviswarmomadgenlebs kvlevebisa da teqnikuri realizaciis TvalsazrisiT,axal aRmoCenaTa gavrcelebis mizniT; isini aRWurvilni arianuflebamosilebiT, miakuTvnon gansakuTrebuli salicenzio uflebebikerZo organizaciebs axali produqciis Seqmnis stimulirebis mizniT.

amave dros dawyebulia procesi saswavlo programebis gadaxedva-ganaxlebisa da maswavlebelTa Sromis anazRaurebis donis gazrdisa aSS-is dawyebiT da saSualo skolebSi. mravali firma da adgilobrivixelisufleba avlens did dainteresebas kadrebis kvalifikaciisamaRlebisa, uSualod samuSao adgilebze imisaTvis, rom daexmaros maTmTeli rigi progresuli teqnologiebis aTvisebaSi.

amerikel eqspertTa azriT unda gakeTdes gacilebiT meti Zveliteqnologiuri lideris poziciis dabrunebisaTvis, es ukanaskneli armoiTxovs xarjebis mniSvnelovan gazrdas samecniero kvlevebsa dateqnikur realizaciebze; imave eqspertTa azriT saWiroa xarjebismxolod gadanawileba. pentagonis mier finansirebadi msxvili kvleviTi

62

proeqtebis nacvlad unda Seiqmnas iseTi samecniero-teqnikuri programebirac gaTvaliswinebuli iqneba amerikuli kerZo kompaniebismonawileobaze. nawilobriv es programebi unda daafinansos samoqalaqosaagentom, romelsac specialurad daevaleboda axali teqnologiebiskomerciuli Canergvis xelSewyoba. aseT programebSi yuradReba undagamaxvildes, inJinerTa, konstruqtorTa da warmoebis specialistebismxridan am axali teqnologiebis gamoyenebis gamocdilebis SeZenaze. aseTstruqturaTa Camoyalibeba ramodenime wlis win daiwyo aSS-Si.magaliTad Seqmnilia erToblivi kvleviTi sawarmo naxevargamtarebisteqnikis sferoSi – SEMATECH, magram amave dros, misi damfinansebeliorganizacia, aSS-is Tavdacvis saministro, arasakmarisad erkvevakomerciuli teqnologiebis SemuSavebis sakiTxebSi da proeqti ZiriTadadkoncetrirdeba, naxevargam-tariani mowyobilobebis warmoebisaTvissaWiro danadgarebis SemuSavebaze da ara am proeqtSi monawile firmebSimowinave gamocdilebis gavrcelebaze.

eqspertTa azriT, SeerTebulma Statebma unda Cadon, dRevandel dRezegacilebiT meti saxsrebi, kadrebis saerTo ganaTlebisa da profesiulimomzadebisaTvis. magram ubralod saxsrebis moZieba sazogadoebrivifondebidan - es jer kidev ar wyvets problemas. garda ZiriTadidisciplinebis da Cvevebis swavlebisa dawyebiTi da saSualo skolebisprogramebSi gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos kritikuliazrovnebis aRzrdas, amocanis arsis mkafio aRqmis unaris ganviTarebas,sakiTxebis dasmas da ara mxolod faqtebis konstatirebas dakanonzomierebis dadgenas imaSi, rac aRiqmeba qaosad. maswavleblebs undamieceT meti damoukidebloba, magram amave dros maT unda daekisroTdidi pasuxismgebloba imaze Tu rogor da ras aswavlian klasebSi.mSoblebi da sazogadoebriobis wamomadgenlebi unda efeqturaduwyobdnen xels saskolo ganaTlebis gaumjobesebas.

kerZo seqtoris mxridan rekomendirebuli gza teqnologiuriliderobisaken moiTxovs ufro intensiur urTierTqmedebas, mkvlevarebs,inJiner-konstruqtorebs, inJiner-teqnologebs da bazris specialistebsSoris TiToeul firmaSi da mniSvnelovnad ufro seriozuli zomebismiRebas imisaTvis, rom samuSao adgilze damagrdes kvalificiurispecialisti.

SeerTebul StatebSi, bolo wlebSi, eqspertTa rekomendaciiT,dawyebulia sakanonmdeblo cvlilebebi, imisaTvis rom kompaniebsmianiWon ufro farTo SesaZleblobebi im kapitaldabandebaTa mimarT,romlebic gaTvlilni arian produqciis SemuSavebis grZelvadianobaze.magaliTad, federalurma mTavrobam faqtobrivad ganaxorciela imoperaciaTa subsidireba, romlebic dakavSirebulni arian kompaniaTaSerwymasTan da sakuTrebis gadacemasTan; firmebi, romlebic ammiznebisaTvis iReben uzarmazar valebs, saprocento gadasaxadebs ixdianmogebidan. sagadasaxado subsidiebs SeuZliaT ufro efeqturad Seuwyonxeli programebs, romlebic gaTvlilni arian xangrZliv perspeqtivaze.

aSS-is administraciis eqspertTa azriT sasargeblo nabiji iqneboda imsagasaxado SeRavaTebis likvidacia, romlebic gaTvaliswinebuliakompaniebis Serwymis da sakuTrebis gadacemisas. loRikuradaa miCneulisakuTrebis gayidvis dros amoRebuli gadasaxadis gazrda, Tu sakuTreba

63

mis gamyidvels ekuTvnoda naxevar welze mcire droiT da gadasaxadisSemcireba sakuTrebis gayidvisas, Tu igi mas ekuTvnoda 6 welze metixnis ganmavlobaSi.

zemoT aRniSnulma, amerikis ekonomikis, arasaxarbielo tendenciebma daqveynis ”teqnologiuri momavlis” gaurkvevlobam (ukanaskneli wlebisamerikuli umaRlesi saswavleblebis sabunebismetyvelo da teqnikurifakultetebis studentTa ricxvi da amave sferoebSi samecnieroxarisxebis maZiebelTa raodenoba mkveTrad Semcirda. 1000kursdamTavrebulidan mxolod 7 Rebulobs, teqnikuri profilissamecniero xarisxs; iaponiaSi Sesabamisi ricxvia 40. sadoqtorodisertaciebis naxevarze meti, teqnikur disciplinebSi, maTematikaSi dafizikaSi daculia ucxoelTa mier. magistris xarisxis mimRebspecialistTa ricxvi Semcirda 25%-iT, xolo universitetebisdiplomebis mimRebTa ricxvi – 30% - iT, ris Sedegadac mcirdeba baza,momavalSi samecniero kadrebis da wamyvani specialistebis momzadebisa.aSS-is samecniero disciplinebis maswavlebelTa erovnuli asociaciismonacemebiT – amerikis skolebis mesamedSi ar iswavleba fizika, yovelmexuTe skolaSi – qimia, yovel meaTeSi – biologia, skolebis 3/4 –Si ariswavleba mecnierebebi dedamiwasa da kosmosis Sesaxeb.) aiZulaprezident j.buSis (ufrosi) administracia 90-iani wlebis dasawyisSigamoecxadebina aSS-is ekonomikuri da samrewvelo profilisteqnologiuri prioritetebi. am periodSi SeiniSneba CAD/CAMinteleqtualuri sistemebis arnaxuli teqnologiuri srulyofa daracionaluri daproeqtebis meTodebis - (DFMA), mTel rig modulTawarmoSoba, romlebmac ukanasknel wlebSi arnaxuli daZneladprognozirebadi makroekonomikuri warmatebebi moutanes amerikisSeerTebul Statebs dakarguli bazrebis dabrunebis saqmeSi.

dRes kvlav aqtualuria umZimesi ekonomikuri krizisis daZlevisefeqturi saxelmwifo-mmarTvelobiTi RonisZiebebis ganxorcieleba da amTvalsazrisiT industriuli liderebi axorcieleben mkafiodstruqturirebul saxelmwifo antikrizisul strategiebs. aSS-s axaliadministracia da prezideni b. obama (Barack Obama) apirebs ekonomikurkolafss daupirispirdes antikrizisuli strategiebiT ganaTlebis,jandacvis, energetikis da socialuri uzrunvelyofis sferoSi. rogorcwina wlebSi, dResac msoflios ekonomikurad dawinaurebuli qveynebikoliziebs, ekonomikasa da finansur sferoSi, upirispireben saxelmwifo-marTvis mkafiod gamoxatul da motivirebul antikrizisul programebs.

standartizeba – „antisegmentacia”

marketingis erT-erTi ZiriTadi mcneba bazris segmentaciaa,standartizebis procesi ki marketologebis mier miCneulia„antisegmentaciad”. aqedan gamomdinare bazris kompleqsuri da miT ufrosistemuri (yovlismomcveli) Seswavla saSualebas iZleva produqtisxarisxis marTvis efeqturi programis Sesaqmnelad, rac Tavis mxrivmarketinguli merkantilizmis (produqtis mwarmoeblisgan romaagenerirebuli da mxolod mogebis miRebas gulisxmobs nebismier fasad)tyveobidan daxsnasac niSnavs da momxmareblis samarTlian interesebzea

64

gaTvlili. xarisxis marTvis sistema, Tavis mxriv, ar unda iyosorientirebuli winaswar miRebuli standartis moTxovnaTa dacvisaken.

xarisxis sistemuri marTva unda iyos dinamiurad mgrZnobiare daswrafad moreagire momxmareblis SekveTisa da moTxovnaTa cvlilebebismimarT. aRniSnulis aucilebloba nakarnaxevia „saqonlis sasicocxlociklis” koncefciidan, romlis Tanaxmadac, nebismieri, Tundac yvelazexarisxiani da konkurentunariani saqoneli (produqti an momsaxureba)droTa ganmavlobaSi bazridan gamoZevdeba axali saqonliT anmomsaxurebis axali tipiT. radgan bazari myisierad ver aRiqvams axalisaqonlis ramdenime erTdroul modificirebas, rogorc wesi pirveletapze ar xdeba damatebiTi xarjis gaReba, bazarze gatanili axalisaqonlis diferencirebaze, am dros jer saqoneli araa standartizebulida gayidvebis stimulireba xdeba ZiriTadad reklamiT.

standartizebisa da „saqonlis sasicocxlo ciklis” urTierTfardobiTdinamikis Semdegi cxrili 1 da naxazi 2 miiReba.

cxrili 1.

saqonlis sasicocxlo cikli axali saqonlis standartizebisxarisxi

1. bazarze Setanis faza standartizeba araa Catarebuli

2. gayidvebis zrdis faza standartizebis sawyisi etapi.produqtis sabazo modeli

3. maqsimaluri gayidvebis faza sabazo modelis standartizeba

4. gayidvebis klebis faza standartizebis samuSaoebi arwarmoebs

65

gayidvebis zrdis me-2 fazaze (suraTi 2) momxmarebeli interesdebasaqonliT, Cndeba axali myidveli. am stadiaze xdeba nakeTobis axalimodelis gamotana, bazris segmentaciis monacemebze dayrdnobiT, saidanacganisazRvra myidvelis arCevanis tipi. aq jer kidev araa Seqmnilistandarti, magram aris sabazo modelis koncefcia, romelic momavalSistandartizdeba. maqsimaluri gayidvebis me-3 faza aiZulebs mwarmoebelsifiqros produqtis standartizebaze. gayidvebis klebis faza mianiSnebsimaze, rom myidvelis azriT saqoneli daZvelda. es rTuli periodia,roca ukve mizanSeuwonelia an SeuZlebelia saqonlis xarisxobrivimaxasiaTeblis Secvla da misaRebia gadawyvetileba am produqtisamoRebisa warmoebidan da axali produqtiT mis Sesacvlelad.

„saqonlis sasicocxlo ciklis” analizi saSualebas iZleva, rogorcmarketingis strategiis da taqtikis srulyofisaTvis, ise produqciisxarisxis marTvis uzrunvelyofisaTvis, safirmo standartis miRebisa,teqnikuri pirobebis SemuSavebisa sxvadasxva diferencirebul saqonelze.

axali, maRalteqnologiuri saqonlis (Hi-Tech - produqti) standartizebaaraa damokidebuli Cveulebrivi produqtis standartizebis faqtorebze.Hi-Tech – produqts ar gaaCnia analogi msoflio bazarze, misixarisxobrivi maxasiaTeblebi, romelic aris firma-damamzadeblisstandartSi, rogorc wesi Seicavs teqnologiis maRali donis siaxles(xSirad teqnologiur garRvevas), rac konkurentebisaTvis miuwvdomelia,xolo moTxovnebi produqtis mimarT, rac savaldebuloa yvela bazarze,rogorc wesi Seesabameba saerTaSoriso normebs, rac gaTvaliswinebuliaHi-Tech – produqtis Seqmnisas da damowmebulia sertifikatiT.

standartizebuli saqonliT bazarze gasvla SesaZlebelia Tumwarmoebeli irCevs strategias aradiferencirebuli da globalurimarketingisa, aseT situaciaSi standartizebis ekonomikuri efeqtiTvalxilulia, radgan araa xarjebi produqtis diferencirebaze - bazrissxvadasxva segmentSi adaptirebisaTvis.

standartizeba marketingSi SesaZloa exebodes ara marto saqonels,aramed Tavad samarketingo moRvaweobas – marketinguli kvlevebismeTodebs da marketingis operaciul sistemas. marketinguli kvlevebismeTodebis standartizebis mizania bazris kvlevis meTodebis optimizebada proceduraTa unificireba. marketologebma daadgines bazris kvlevisefeqturobis pirdapirproporciuli damokidebuleba samarketingoproceduraTa unificirebis xarisxTan.

sertificireba evrokavSirSi (European Union)19

19 ევროკავშირი შეიქმნა XX საუკუნის 50-ან წლებში. ამ დროიდან მოყოლებული ის ურთიერთობსდანარჩენ მსოფლიოსთან საერთო სავაჭრო პოლიტიკის, განვითარების მხარდაჭერისა დაფორმალური სავაჭრო კავშირების მეშვეობით და აგრეთვე ცალკეულ ქვეყნებთან და რეგიონალურჯგუფებთან თანამშრომლობის თაობაზე დადებული ხელშეკრულებების გზით. 1993 წლიდან,

66

evrokavSiris politika Sesabamisobis Sefasebisa

1988 wels briuselSi Catarda dasavleT evropis qveynebis simpoziumisertificirebis sferoSi, sadac Seiqmna rekomendaciaTa nusxaevrokavSiris sertificirebis erTiani principebis Sesaqmnelad.

sur. 3

briuselis 1988 wlis simpoziumis masalebze dayrdnobiTevrogaerTianebis komisiam (anu evrokomisiam) moamzada rezoluciasertificirebis, teqnikuri normebis da kvlevebis mimarT kompleqsuri

ევროკავშირი ანვითარებს საერთო საგარეო და უშიშროების პოლიტიკას მაასტრიხტისხელშეკრულების ფარგლებში. ეს მას საშუალებას აძლევს განახორციელოს ერთობლივი ქმედებაისეთ შემთხვევებში, როდესაც საქმე მისი, როგორც ერთიანი კავშირის, ინტერესების დაცვას ეხება.თავდაცვა საერთო საგარეო და უშიშროების პოლიტიკის მნიშვნელოვანი ასპექტი ხდება,რამდენადაც ევროკავშირი ცდილობს სტაბილურობის შენარჩუნებასა და განმტკიცებას მთელსმსოფლიოში. ევროკავშირი აქტიურად თანამშრომლობს სხვა ქვეყნებთან და საერთაშორისოორგანიზაციებთან, რადგანაც მუშაობს ტერორიზმის, საერთაშორისო დანაშაულის, ნარკოტიკებითვაჭრობისა და არალეგალური იმიგრაციის აღკვეთაზე და ისეთ გლობალურ საკითხებზე, როგორიცგარემოს დაცვაა. ევროკავშირის საერთო სავაჭრო პოლიტიკა ორ დონეზე ხორციელდება. ჯერ ერთი,მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის შიგნით, ევროკავშირი აქტიურად მონაწილეობს წესებისდადგენაში მსოფლიო ვაჭრობის სისტემისათვის, სადაც ურთიერთობები მრავალ მხარეს შორისხორციელდება , და მეორეც, ის ახორციელებს საკუთარ ორმხრივ სავაჭრო ხელშეკრულებებსცალკეულ ქვეყნებთან და ქვეყანათა რეგიონალურ ჯგუფებთან.http://www.delgeo.ec.europa.eu/ge/eu_global_player/index1.html

67

midgomis Sesaxeb. am dokumentis suliskveTeba naTlad metyvelebsevrokomisiis mxridan, produqciis sertificirebis da gamocdisTvalsazrisiT momTxovnelobis xarisxis amaRlebis tendenciissasargeblod; kerZod ki evrokavSiris qveynebis sawarmoebs mieTiTaT, romunda daenergaT xarisxis marTvis sistema EN 29001, EN 29002 da EN 29003standartTa bazaze; aseve damtkicda evropuli Tanamegobrobis erTianikriteriumebi sagamocdo laboratoriebis, akreditaciis dasertificirebis organoebis kompetenturobisa da damoukideblobisSesafaseblad.

1985 evrosabWom miiRo direqtiva “teqnikuri harmonizaciis” Sesaxeb,sadac ganmxoloebulia uflebamosilebani standartisa da ZiriTadimoTxovnisa, es ukanaskneli savaldebuloa Sesasruleblad, standartismoTxovnisagan gansxvavebiT. Tan Tu standarti harmonizebulia, maSin amstandartis Sesabamisad damzadebuli produqcia iTvleba ZiriTadimoTxovnis Sesabamisad. Tu produqti Seqmnilia ara harmonizebulistandartiT, aramed ZiriTadi moTxovnis Sesabamisad, aucilebeli xdebaSesabamisobis damowmeba mesame mxaris mier.

evrokomisiis mier Seqmnilia monacemTa banki “sertifikati”, sadac devsinformacia evropaSi arsebul yvela sasertifikacio sistemis, gamocdismeTodikebis, laboratoriebis da sagamocdo centrebis Sesaxeb20.

1989 wels evrogaerTianebam miiRo “globaluri koncefcia wesebisharmonizaciisa”.

evrogaerTianebis direqtivebis Tanaxmad Sesabamisoba fasdeba Tavaddamamzadeblisagan, aRniSnulis gamo ganmcxadebel-deklarantidaamowmebs saqonlis Sesabamisobas direqtivis moTxovnebisadmievrokavSiris Sesabamisobis niSniT (sur.3) markirebis gziT.

“axali” direqtivebi Seicaven harmonizebul moTxovnebsusafrTxoebisadmi, rac konkretizebulia produqciis sasicocxlociklis gansazRvruli stadiisaTvis – daproeqtebis, warmoebis,realizaciis da gamoyenebisaTvis. imisaTvis rom direqtivebi xangrZlividrois ganmavlobaSi ar iyos Sesacvleli, maTSi SeaqvT zogadimoTxovnebi, xolo ufro detaluri, kerZo moTxovnebi SeaqvTstandartebSi.

“axali” direqtivebi “Zvelisgan” gansxvavdebian struqturiTac: aqaasamarTlebrivi da teqnikuri nawili, aqve moyvanilia SesabamisobisSefasebis sistema da citireba standartze. zogadad, evropulistandarti, romelic araa Sesasruleblad savaldebulo da naxsenebia“axal” direqtivaSi, uzrunvelyofs bazarze iseTi produqciis moxvedras,rac SesabamisobaSia am bazris moTxovnasTan.

“axlisgan” gansxvavebiT “Zveli” direqtivebi atareben dargobriv xasiaTs,e.i moTxovnebi (“Zvel” direqtivaSi) ar arian unificirebulni, aseve aq

20 Glossary of International Banking & Finance Acronyms and Abbreviations.http://www.foreignword.com/glossary/russian/banking/defe.htm

http://www.delgeo.ec.europa.eu/ge/eu_global_player/index1.html

http://www.foreignword.com/glossary/russian/banking/defe.htm

68

araa citireba standartebidan, ris gamoc yvela “Zveli” direqtivisTvissaWiro gaxda miRebuliyo mravali Sesworeba da damateba, rac arTulebsmaT (“Zveli” direqtivis) praqtikul gamoyenebas.

evrokavSiris direqtivebi, romelic axali koncefciiTa Seqmnili,gansazRvravs Sesabamisobis (modulis) damowmebis meTodebs, racSesaZloa gamoiyenos momwodebelma. konkretuli modulis arCevis uflebaminiWebuli aqvs momwodebels (produqciis damamzadebels). produqciissasicocxlo ciklis sxvadasxva stadiisaTvis gaTvaliswinebuliasxvadasxva modulebi.

ganvixiloT evropuli modulebis zogadi topologia:

1. daproeqtebis stadiisaTvis SemoTavazebulia moduli B “tipiurinimuSis Semowmeba”. am SemTxvevisaTvis unda wardgenili iyos Semdegidokumentebi: nakeTobis nimuSi; nimuSis aRmweri dokumenti: proeqtiskoncepciiT, naxazebiT, komponentTa sqemebiT da sxva; im standartTaCamonaTvali, romelic unda iqnas gamoyenebuli am nakeTobisdamzadebisas; nakeTobis gaTvlebisa da eqspertizebis Sedegebi; nakeTobisgamocdis protokolebi. aRniSnulis wardgenis Semdgom, nakeTobisgamocdebis dadebiTi Sedegebisas, ganmcxadebelze gaicema evrokavSirissertifikati, romelic unda Seicavdes eqspertizis daskvnebs da misikanonierebis pirobebs, nimuSis saidentifikacio da zogierT sxvamonacems.

aRniSnuli tipis sertifikatis gacemisas, dauyonebliv xdeba sxvasasertifikacio organoebis saqmis kursSi Cayeneba. igive procedurebiaCasatarebeli sertifikatis anulirebisas an nimuSis modificirebisas.

2. samrewvelo stadiis oTxi moduli

moduli С – “mwarmoeblis deklaracia produqciis Sesabamisobis Sesaxeb(I varianti)”.

aRniSnuli dokumentiT mwarmoebeli acxadebs, rom mis mier damzadebuliproduqti, mTlian SesabamisobaSia produqciis im nimuSTan, romelmacmiiRo "ЕС" sertifikati, ris gamoc damamzadebels SeuZlia produqtismarkireba (SesafuT masalaze, nakeTobasa da TandarTul dokumentaciaze) C€ Sesabamisobis niSniT.

moduli D _ “mwarmoeblis deklaracia produqciis Sesabamisobis Sesaxeb(II varianti)”.

modul С-Si aRweril valdebulebebTan erTad modul D-SigaTvaliswinebulia mwarmoeblis xarisxis uzrunvelyofis sistemisorganizeba da ЕС-is zedamxedvelobis samsaxuris kontroli. xarisxissistema unda iyos dokumentirebuli, Seicavdes xarisxis dargis daorganizaciuli struqturis miznebis aRweras, xelmZRvanelobispasuxismgeblobis da uflebamosilebis gansazRvras xarisxisTandakavSirebiT. aRniSnulTan erTad wardgenili unda iqnas teqnologiuri

69

procesis, xarisxis kontrolis meTodebis, xarisxis uzrunvelyofisefeqturobis aRwera da a.S.

sasertifikacio organo afasebs xarisxis sistemas evropuli standartis29000 seriis (ISO 9000) Sesabamisad. xarisxis sistemaze zedamxedvelobaxorcieldeba im mizniT, rom mwarmoebelma Seasrulos is valdebulebarac aRwerilia sasertifikacio dokumentSi.

moduli Ε – “mwarmoeblis deklaracia produqciis Sesabamisobis Sesaxeb(III varianti)”.

mwarmoebeli valdebulia uzrunvelyos xarisxis da Sesabamisobisstabiluri done warmoebis yvela etapze, rac aRwerilia "ЕС"sertifikatSi da amgvari produqtisaTvis wayenebul direqtivaSi.mwarmoebeli irCevs im sruluflebian organos, romelic akeTebsxarisxis Semowmebas amorCeviTi principiT erT-erTi qvemoTmoyvaniliproceduriT:

pirveli procedura – produqcias utardeba statistikurikontroli, rac niSnavs Semdegs: mwarmoebeli waradgens nakeTobispartiebs da TiTo nimuSi am partiebidan Semowmdeba Sesabamisobiskriteriumebis TvalsazrisiT. Tu nakeTobis partia aRmoCndebaarakondiciuri, makontrolirebeli organo iRebs iseT zomebs, racblokavs amgvari saqonlis bazarze moxvedras.

meore proceduraa produqciis perioduli Semowmeba adgilze.nimuSs utardeba eqspertiza da gamocda, produqtis im Tvisebebisdasadgenad rac gaTvaliswinebulia standartiT, riTaTdamzadebulia es produqcia. defeqtebis aRmoCenisas,makontrolebeli organo iRebs kanoniT gansazRvrul zomebs

moduli F – “verificireba (Semowmeba) uflebamosili organos mxridan(varianti 1)”

uflebamosili organo Semowmebis Sedegebze dayrdnobiT amtkicebsnakeTobis Sesabamisobas (Seusabamobas) sertifikatSi aRweril "ЕС"-sTanda direqtivis Sesabamis moTxovnebTan. nakeTobas ukeTdeba С€ markireba,xolo damamzadebelze gaicema Sesabamisobis sertifikati. С€ - niSans Tanaxlavs misi gamcemi organos simbolo.

daproeqtebisa da warmoebis gaerTianebuli stadiisaTvis warmodgeniliasami moduli.

moduli А - “Sesabamisobis deklaracia damamzadebelisa”. damamzadebelioficialurad, werilobiTi formiT acxadebs, rom mis mier damzadebulinakeToba akmayojilebs direqtivis moTxovnebs, ukeTebs markirebas С€niSniT. Ggarda amisa, ganmcxadebelma unda waradginos saproeqtodokumentacia (romelic inaxeba Sesabamis uflebamosil organoSi 10weli, mocemuli produqciis, bolo nakeTobis gamosvlidan).

70

moduli G - “verificireba (Semowmeba) ЕС (varianti 2)”

gamoiyeneba calkeuli nakeTobis an produqciis mcire seriisSesamowmeblad. Semowmebis safuZvelze uflebamosili organo amtkicebsnakeTobis Sesabamisobas da gascems Sesabamisobis sertifikats С€ niSniTmarkirebis uflebiT.

moduli Η – “damamzadeblis deklaracia proeqtis da produqciisSesabamisobis Sesaxeb”

damamzadebeli oficialurad ganacxadebs proeqtis Sesabamisobis Sesaxebmocemuli tipis produqciis Seqmnis direqtivis gansazRvruli tipismoTxovnebTan. garda aRniSnulisa, mwarmoebeli valdebulia danergosxarisxis uzrunvelyofis sistema, romelic ЕС samsaxurebiszedamxedvelobis qveS imyofeba.

miuxedavad imisa, rom yvela moduli avsebs erTurTs, isini (modulebi)SesaZloa gamoyenebulni iqnen erTmaneTisagan damoukideblad.direqtivebi gansazRvraven produqciis Sefasebis meTodebs, magaliTaddireqtiva 93/42/ЕС adgens samkurnalo saSualebaTa xarisxisuzrunvelyofis da kontrolis alternatiul meTodebs.

С€ niSniT markireba ar niSnavs standartis Sesabamisobas, magramgamoxatavs ЕС- is direqtivis Sesatyvisobas.

С€ niSniT markirebuli saqoneli pasuxobs “fuZemdeblur moTxovnebs” e.i.usafrTxoebis, ekologiurobis moTxovnebs da gaaCnia evrokavSiris wevriqveynebis bazrebze Tavisufali moZraobis reJimi.

G

gamocdebis da sertificirebis evropuli organizacia (gseo) Seiqmna 1990wels, masSi Sedis ramdenime komiteti, maT Sorisaa EQS (xarisxissistemebis sertificirebis da atestirebis evropuli komiteti); WELAC(laboratoriaTa akreditaciis dasavleTevropuli organizacia);EUROLAB (laboratoriaTa atestaciis evropuli organizacia); WECC(laboratoriaTa akreditaciis urTierTcnobis dasavleTevropuliorganizacia).

gamocdebis da sertificirebis evropuli organizaciis (gseo) mTavarifunqciaa evrokavSiris wevri qveynebis im evropul organizaciaTaurTierTgagebisa da urTierTndobis atmosferos damkvidreba, romlebicafaseben Sesabamisobas, riTac xels uwyoben saqonlis Tavisufal brunvasda patiosan konkurencias. gseo-s mizania imgvari pirobis Seqmna, sadacgarantirebuli iqneba gamocdili da sertificirebuli produqtis,momsaxurebis da teqnologiis Tavisufali mimoqceva da mxareebisurTierTCaTvla im dokumentaciisa rac gacemulia evrokavSiris romelimeqveyanaSi.

71

standartizeba da saqonlis Sesaxeb informaciis kodireba

StrixebiT kodirebis idea daibada aSS-Si XX saukunis 30-ian wlebSiharvardis biznesis skolaSi, xolo am ideis praqtikuli realizebadaTariRebulia XX saukunis 60-iani wlebiT, rodesac aSS-s rkinigzamdaiwyo sarkinigzo ronodebis (‘vagonebis’) identificireba. StrixebiTkodirebis farTo danergva moxda XX saukunis 70 wlebSimikroprocesoruli teqnologiebis ganviTarebis gamo. aSS-Si 1973 welsmiiRes universaluri sasaqonlo kodi (IPC), xolo 1977 wels gaCndakodirebis evropuli sistema ΕΑΝ (European Article Numbering), racdReisaTvis mTel msoflioSi gamoiyeneba.

Strixiani kodi warmoadgens periodulad ganmeorebad sxvadasxva zomisvertikalur muqi feris Strixebis (zolebis) da TeTri zolebiTintervalebis monacvleobas. am zolebis zomebi standartizebulia daStrixiani kodis “wakiTxva” xdeba specialuri optikuri mowyobilobiT –skaneriT, romelic mikroprocesoriT axdens Strixebis dekodirebascifrebSi da SeaqvT informacia saqonlis Sesaxeb kompiuterSi.

ganviTarebul qveynebSi, saqonlis Strixiani kodi aris savaldebulomoTxovna rac datanili unda iyos SefuTvaze, winaaRmdeg SemTxvevaSisavaWro organizaciebma SesaZloa uari Tqvan, Strixiani kodis ar mqonesaqonlis miRebaze. 90% msoflioSi warmoebuli produqciisa StrixianikodirebiTaa aRnusxuli da yovlismomcvel informacias iZlevaproduqtis Sesaxeb.

Strixiani kodirebisaTvis gamoiyeneba ΕΑΝ ori tipis 13-Tanrigiani da 8-Tanrigiani cifris kodi, romelnic Tavis mxriv vertikaluri muqizolebis da Ria feris intervalebis erTobliobaa. yvelaze viwroStrixi iTvleba erTianad. yoveli cifri (an Tanrigi) Sedgeba oriStrixisa da ori intervalisagan. 13-Tanrigiani kodi Sedgeba qveyniskodis, sawarmos kodis, saqonlis kodis da sakontrolo ricxvisagan. ΕΑΝasociaciam Seadgina qveynebis kodebi da centralizebulad aniWebslicenziebis da kodebis gamoyenebis uflebas. magaliTisaTvissafrangeTma miiRo cifrTa diapazoni 30-37 sakuTari Strixiani kodebisgamosaxatavad. italiisTvis es diapazonia: 80-87; zogierTi qveynisTviskodebi samniSna cifrebiT gamoixateba - saberZneTi – 520; brazilia –789; ruseTi – 460; estoneTi – 474; ungreTi – 599.

xarisxis evropuli programa - EQP (European Quality Program)

xarisxis evropuli programis [EQP (European Quality Program)] mizania

evropuli Tanamegobrobis ekonomikis Zalisxmevis gaerTianeba evropuli

sawarmoo konkurentunarianobis gazrdis da momsaxurebis xarisxis

amaRlebis gadaudebel aucileblobaTa realizeba. am TvalsazrisiT

niSandoblivia, rom msoflios umTavres konkurentTa moRvaweobis

analizi xarisxis problemasTan mimarTebaSi iZleva Semdeg suraTs:

momxmarebelTa moTxovnebis dakmayofilebasa da xarisxianobis

72

TvalsazrisiT iaponurma da amerikulma kompaniebma ukan Camoitoves

evropelebi, risi procentuli Sefasebac Semdegi raodenobriobiT

lagdeba: 34% evropuli da 53% aSS-s da wynari okeanis regionis

korporaciebi. ТQМ21 koncefcias iyenebs evropuli firmebis 30%, aSS-s

kompaniebis 57% da wynari okeanis korporaciaTa 53%. aRniSnuli

mdgomareobidan gamomdinare, xarisxis marTvis evropuli politikis

ZiriTadi principebi Semdegnairadaa Camoyalibebuli: kooperireba da

urTierTSevsebadoba; konceptualuroba: socialuroba;

struqturirebuloba; xarisxis axali koncefciis gamoyeneba.

xarisxis evropuli programa Sedgeba xuTi nakveTisagan:

xarisxis amaRleba da aRniSnulis cnobieri gaazreba;

xarisxis amaRlebis meTodebisa da gzebis ganviTareba da

demonstrireba;

“xarisxis infrastruqturis” rolis gazrda;

swavleba da kvalifikaciis amaRleba;

struqturuli koordinireba.

pirvel nakveTSi dasmuli amocanebi gankuTvnilia sawarmos da

momsaxurebis sferos xelmZRvanelTaTvis, romelTac realurad unda

Seqmnan pirobebi produqtis xarisxis amaRlebisa da daarwmunon

sazogadoeba aRniSnulis realobasa da sargeblianobaSi.

meore nakveTSi gansazRvruli da gawerilia xarisxis marTvis

Tanamedrove gamocdilebis realizebis gzebi evropis Tanamegobrobis

sazRvrebis SigniT.

mesame nakveTi ganapirobebs xarisxis marTvis im mTavari mdgenelebis

gamovlenasa da reformirebas, romelTac SeuZliaT negatiurad imoqmedon

evroTanamegobrobis erTiani bazris marTvis procesze.

meoTxe nakveTis mizania personalis codnis amaRlebis gziT adamianis

faqtoris rolis amaRleba xarisxis marTvaSi.

21 Total Quality Management – organizaciis yvela wevris erToblivi Zalisxmevis

mobilizebisaTvis Seqmnili sistemuri menejmentis Teoria sazogadoebrivi da

korporatiuli moTxovnebis mTlianad dakmayofilebis mizniT. xarisxis menejmentis am

sistemur Teorias safuZveli Cauyara edvard demingma XX saukunis 60-ian wlebSi,

romelic did xans muSaobda iaponiaSi.

73

mexuTe nakveTis mTavari amocanaa “xarisxis evropuli qartiis

ganmtkicebisa da xarisxis infrastruqturis rolis asamaRlebel”

RonisZiebaTa momzadeba, rac niSnavs evroTanamegobrobis standartizebis,

sertificirebis da metrologiis organizaciaTa mWidro TanamSromlobas,

amasTan mniSvnelovania im Sesabamisi erovnuli struqturebis mxardaWera,

romlebic axorcieleben sagamocdo centrebis funqciebs.

xarisxis sistemebis programaTa sertificirebis praqtikul realizaciebs

axorcieleben rigi saerTaSoriso organizaciebebisa da gaerTianebebisa:

IIOC, EQNET, IQNET, IAF, IACS da sxv.

saerTaSoriso sertificirebis damoukidebeli organizacia (IIOC)aerTianebs rva msxvil saerTaSoriso produqtis masertificirebel da

xarisxis marTvis firmas, esenia:

«Det Norske Veritas»;

«Lloyd’s Register»;

«Germanischer Lloyd»;

«Bureau Veritas»;

«TÜV-CERT»;

«ABS Quality Evaluations, Inc.»;

«British Standards Institution BSI»;

«Société Generalé de Surveillance SGS».

am firmaTagan TiToeuli awarmoebs produqciis da momsaxurebis

sertificirebas mrewvelobisa da momsaxurebis sferos farTo

speqtrisaTvis da amgvari miznebis aRsasruleblad gaaCnia

ganviTarebuli infrastruqtura qvedanayofebis, biuroebis da

Svilobili firmebis saxiT. magaliTad firma «Det Norske Veritas»samoqmedo arealia: gemTmSenebloba, sazRvao gadazidvebi, navTobisa

da gazis gadamamuSavebeli obieqtebi, qimiuri mrewveloba, sazRvao

Selfis samSeneblo profili, saxmeleTo transporti, saavtomobilo

mrewveloba, eleqtroteqnikuri da eleqtronuli warmoebis sfero,

kvebis mrewveloba, jandacva da socuzrunvelyofa, sabanko-safinanso

saqme, dazRveva, informaciuli teqnologiebi, kavSirgabmuloba da

komunikacia.

firma «TÜV-CERT» orientirebulia - metalurgiis,

manqanaTmSeneblobis, energetikis, qimiuri teqnologiis,

xelsawyoTmSeneblobis, eleqtronuli, saavtomobilo da sarkinigzo

74

transportis, samedicino teqnikis, samSeneblo produqciis,

informaciuli da teleavtomaturi sistemebis, axali masalebis

eqspertizis mimarTulebiT funqcionirebaze.

firma «Bureau Veritas» struqturebi ganfenilia msoflios 143 qveyanaSi

da maTi funqcionirebis areali moicavs gemTmSeneblobasa da sazRvao

gadazidvebs, aeronavtikas, saavtomobilo mrewvelobasa da

transports, navTobis gadamuSavebasa da navTobqimiis

manqanaTmSeneblobas, samedicino teqnikas, soc-uzrunvelyofasa da

dazRvevas, kavSirgabmulobas, komunikaciebs da sxva.

firma «Lloyd’s Register» muSaobs gemTmSeneblabasa da saerTaSoriso

klasificirebis mixedviT gemebis riskebis da saimedoobis

klasificirebaSi. aRniSnuli moicavs gemebis daproeqtebis, xarisxis

da eqspluataciis kontrolis samuSaoebs; garda amisa «Lloyd’s Register»muSaobs satransporto da sarkinigzo gadazidvebis saSualebebis,

gazisa da navTobis industriis, manqanaTmSeneblobis sertificirebis

sferoSi.

firma «ABS Quality Evaluations, Inc.» specializirebulia garemosdacviTi

dargis sertificirebis problematikaze, kerZod ki: terminalebisa da

saporto meurneobaTa, qimiur da radiaqtiul teqnologiaTa

procesebis usafrTxoebis, wylis resursebis da Camdinare wylebis

mdgomareobis Sefasebis, finansur operaciaTa uzrunvelyofis da sxva.

firma «British Standards Institution BSI» warmoadgens msoflios erT-erT

uZveles kompanias da misi funqcionaluri daniSnuleba moicavs uamrav

sferos, romelTagan umTavresni arian – manqanaTmSeneblobis

sxvadasxva saxis produqcia, Zravebi da metalokonstruqciebi,

samedicino aparatura, individualuri dacvis saSualebebi da sxva.

sayuradReboa, rom sertifikati gaicema konkretul produqciaze

(foladi, naglini, Zravi da a.S.) da maTSi miTiTebulia warmoebis

ZiriTadi teqnologiuri parametrebi, romlebic ganapirobeben xarisxis

sasurvel dones.

xarisxis sertificirebis sistemis evropuli qseli –

Earthquake Information Network (EQNET)

xarisxis sertificirebis evropuli qseli (EQNET) aerTianebs evropis

qveynebis xarisxis uzrunvelyofis masertificirebel erovnul

organizaciebs, Semdegi qveynebisas: avstria, belgia, britaneTi,

germania, dania, saberZneTi, safrangeTi, slovenia, espaneTi, irlandia,

75

italia, niderladebi, norvegia, portugalia, fineTi, SvedeTi,

Sveicaria da sxva. EQNET aris Ria organizacia da masTan mierTeba

SeuZlia nebismieri qveynis xarisxis uzrunvelyofis masertificirebel

erovnul organizaciebs. am organizaciis daniSnulebaa xarisxis ISO9000 saerTaSoriso standartis im dokumentaciis urTierTcnobis

organizeba, rasac gamoscemen erovnuli masertificirebeli

organizaciebi.

EQNET –s aqvs sertificirebis erTiani forma, rasac aRiareben

organizacia-partniorebi. EQNET-is saauditoro dokumentebi

dafuZnebulia ISO 10011 standartsa (“xarisxis sistemis Semowmebis

meTodikebi; eqspert-auditorTa sakvalifikacio kriteriumebi xarisxis

sistemaTa Sesamowmeblad”) da EN 45012 evropul standartze –

“xarisxis sistemis Sefasebis sertificirebis umTavresi

kriteriumebi”(“General requirements for bodies operating assessment andcertification/registration of quality systems”).

xarisxis sistemis sertificirebis da Sefasebis saerTaSoriso qseli(IQNET)

IQNET aerTianebs msoflios 40-ze met wamyvan qveyanas – iaponias, samxreTkoreas, kanadas, israels da a.S. am qveynebSi gacemuli sertifikatebiurTierTcnobadia da IQNET –is funqcionireba dafuZnebulia Semdeg ISOstandartebze: ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003, ISO 14001, BS 7799, QS 9000, EN 46001.

akreditaciis saerTaSoriso forumi - International Accreditation Forum, Inc.(IAF)

aerTianebs 30-ze met erovnul saakreditacio organizaciebs (aSS, iaponia,britaneTi, CineTi) imisaTvis rom Seiqmnas erTiani sertifikaTi mTelimsofliosaTvis, romelic gaicema auditoruli Semowmebis Semdgom,amisaTvis ISO struqturaSi Seqmnilia xarisxis sistemissertificirebisaTvis specialuri qvedanayofi (QSAR).

QSAR sistema or iarusiania, Sedgeba maakreditebeli da xarisxissistemis masertificirebeli organoebisagan. Aam QSAR niSniT aRniSnuliproduqti an momsaxureba akmayofilebs ISO 9000 standartis moTxovnebsda masTan SeTavsebadia QSAR sistema.

sazRvao da samdinaro gemebis sertificirebis saerTaSoriso asociacia(IACS)

am organizaciis saqmianoba mimarTulia gemebis, mcuravi saSualebebissandoobisa da xarisxianobis moTxovnebis harmonizaciisaken. asociaciaSiSedis aTi mudmivi wevri qveynis organizaciebi: tvirTebis gadatanis

76

amerikuli biuro - «American Bureau of shipping», «Bureau Veritas», «Det NorskeVeritas», «Germanischer Lloyd», «Lloyd’s Register», CineTis saklasifikaciosazogadoeba, gadazidvebis koreuli registri, iaponuri Nippon Kaiji Kyokaida italiuri «Registro Italiano Navale», ruseTis sazRvao gadazidvebisregistri.

evropis qveynebma daafuZnes mravali masertificebeli, maakreditebeli dasagamocdo organizacia-struqturebi:

EUROLAB – evropis sagamocdo laboratoria;

EUROCHEM – analizuri qimiis evropuli organizacia;

EQS – xarisxis sistemis sertificirebis danergvis evropulikomiteti;

ECITS – informaciuli teqnologiebis gamocdisa da sertificirebisevropuli komiteti;

ELSECOM – eleqtoteqnikis sferos gamocdebisa da sertificirebisevropuli komiteti;

ESCIF – saxanZro usafrTxoebis organizebis masertificirebelievropuli komiteti;

EOTC – gamocdebisa da sertificirebis evropuli organizacia;

ЕА – sagamocdo laboratoriebis da masertificirebeli organoebisevropuli kooperacia.

Dda sxva.

saqarTvelos standartizebisa da sertificirebis samsaxurebi

saqarTvelos standartebisa da sertificirtebis normatiul

funqcionirebas warmarTavs ekonomikuri ganviTarebis saministros22

saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebebi, gansaxilveli dargisaTvis ki –

saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiis

erovnuli saagento23 - (Georgian National Agensy for Standards, TechnicalRegulations and Metrology).

22 http://www.economy.ge/geo/main_sub.php?key=5

23 http://www.gnims.caucasus.net/

http://www.economy.ge/geo/main_sub.php

77

saqarTvelos iusticiis saministros mmarTvelobis sferoSi Semavali

sajaro samarTlis iuridiuli piris – saqarTvelos erovnuli arqivis

mier SemuSavebulia da saqarTvelos standartebis, teqnikuri

reglamentebis da metrologiis erovnuli saagentos mier samoqmedod

SemoRebulia saqarTvelos erovnuli standarti sst 76 : 2009

“saorganizacio – gankargulebiTi dokumentebi. dokumentebis gaformebis

moTxovnebi.”

standarti vrceldeba saorganizacio – gankargulebiT dokumentebze,

anketebze, aqtebze, brZanebebze, gadawyvetilebebze, gankargulebebze,

ganmartebiT baraTebze, gancxadebebze, grafikebze, dadgenilebebze,

debulebebze, Tanamdebobriv instruqciebze, mowmobebze, moxsenebiT

baraTebze, oqmebze, saStato nusxebze, struqturasa da saStato

raodenobaze, SekveTebze, wardginebebze, werilebze, wesdebebze, wesebsa

da xelSekrulebebze, romlebic aRnusxaven administraciul –

saorganizacio, saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi

TviTmmarTvelobis organoebis, dawesebulebebis, sawarmoebis,

organizaciebis, maTi struqturuli erTeulebisa da Tanamdebobis

pirebis saqmianobis marTvis, urTierTqmedebisa da regulirebis

sakiTxebis gadawyvetas.

standarti adgens dokumentTa rekvizitebis Sedgenilobas, maTi

gaformebis moTxovnebs da moTxovnebs dokumentTa blankebis mimarT.

standarts Tan axlavs sqemebi, nimuSebi.

saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiiserovnuli saagentos mier samoqmedod SemoRebulia:

,,saerTaSoriso samSeneblo kodi”24 Tavi 1-6 (registraciis nomeri - 268-1.3-2739 18.06.09)

Tavi 1 _ Sesavali;

Tavi 2 – ganmartebebi;

Tavi 3 – Senobebis da nagebobebis klasificireba gamoyenebis mixedviT;

Tavi 4 – specialuri detaluri moTxovnebi gamoyenebuli farTobebismimarT;

Tavi 5 – Senobis zogadi simaRleebi da farTobebi;

Tavi 6 – konstruqciis tipebi

24 standartis SeZena SeiZleba standartebis da teqnikuri reglamentebis departamentSi.

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/axali%20standarti.pdf

http://www.gnims.caucasus.net/

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/axali%20standarti.pdf

78

standartis SeZena SeiZleba

standartebis da teqnikuri

reglamentebis departamentSi

normatiuli dokumentebi (saerTaSoriso, evropuli, regionuli) rZisa darZis nawarmis produqciis sferoSi25

kodeqs alimentariusis komisiis standartebi rZeze da rZis produqtebze

erovnuli saagentos reestrSi daregistrirebuli standartebi

sst kodeqs AA _11 (a) : 2006 kodeqsis standarti iogurtis da damtkbariiogurtisaTvis

sst kodeqs AAA_11 (b) : 2006 kodeqsis standarti aromatizirebuliiogutisa da duRilis Semdeg pasterizirebuli produqtisaTvis

sst kodeqs AAA_15 : 2006 kodeqsis standarti rZis mSrali SratisaTvis

sst kodeqs AA_1 : 2006 kodeqsis standarti karaqisaTvis

sst kodeqs AA_2 : 2006 kodeqsis standarti rZis naRebisproduqtebisaTvis

sst kodeqs AA_3 : 2006 kodeqsis standarti Sededebuli rZisaTvis

sst kodeqs AA_4 : 2006 kodeqsis standarti damtkbari SesqelebulirZisaTvis

sst kodeqs AA_6 : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti yvelisaTvis

sst kodeqs AA_7 : 2006 kodeqsis standarti yvelis waqisaTvis

sst kodeqs AA_8 (a) : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti qvemoTCamoTvlili gadamuSavebuli yvelisaTvis da mdnari gadamuSavebuliyvelisaTvis

sst kodeqs C _ 8 (b) : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti gadamuSavebuliyvelisaTvis da mdnari gadamuSavebuli yvelisaTvis

sst kodeqs AA_9 : 2006 kodeqsis standarti naRebisa da gamzadebulinaRebisaTvis

sst kodeqs AA_18 : 2006 kodeqsis standarti kazeinis sakvebiproduqtisaTvis

25 http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/Codeqs%20alimentariusis.pdf

79

sst kodeqs C _ 1 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis yveliCederisaTvis

sst kodeqs C _ 3 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli nadnobisaTvis

sst kodeqs C _4 : 2006 saerTaSoriso individualuri standarti yveli.edemisaTvis

sst kodeqs C _5 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis standartiyveli goudasaTvis

sst kodeqs C _6 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis standartiyveli havartisaTvis

sst kodeqs C _7 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsis standartiyveli samsoesaTvis

sst kodeqs C _ 9 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli emenTalerisaTvis

sst kodeqs C _11 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli tilsiterisaTvis

sst kodeqs C _ 13 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli wminda paulinisaTvis

sst kodeqs C _ 15 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli provolenesTvis

sst kodeqs C _ 16 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti xaWosTvis da aTqvefili xaWosTvis

sst kodeqs C _ 18 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli koulomierisaTvis

sst kodeqs C _ 31 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli ramfriSkeisaTvis

sst kodeqs C _ 33 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti yveli braiisTvis

sst kodeqs C _ 35 : 2006 saerTaSoriso individualuri kodeqsisstandarti magari saxex yvelisaTvis

sst kodeqs 1 : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti (gadasinjva 1_1991)dafasoebuli sakvebis niSandebisaTvis

sst kodeqs 72 : 2006 kodeqsis standarti bavSvTa formulisaTvis

sst kodeqs 86 : 2006 kodeqsis standarti Sokoladis (gadasinjva 1_2001)karaqisaTvis

sst kodeqs 107 : 2006 kodeqsis standarti sursaTis danamatisetiketebisaTvis

sst kodeqs 193 : 2006 kodeqsis ZiriTadi standarti (gadasinjva 1_1997)sakveb produqtebSi damabinZureblebisa da toqsinebisaTvis

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/Codeqs%20alimentariusis.pdf

80

sst kodeqs 221 : 2006 kodeqsis jgufuri standarti mouxdeli yvelisa daWyinti yvelisaTvis

sst kodeqs 229 : 2006 kodeqsis standarti (gadasinjva 1_2003) pesticidebisnarCenebis analizisaTvis : rekomendirebuli meTodebi

sst kodeqs 234 : 2006 kodeqsis standarti analizisa da nimuSis asaRebad.rekomendirebuli meTodebi

sst kodeqs 243 : 2006 kodeqsis standarti fermentirebuli rZisaTvis

sst kodeqs 159 : 2006 kodeqsis standarti Cvili bavSvis sakvebisformulisaTvis

sst iso 14501 _ 2008 rZe da mSrali rZe. aflatoqsin M1–is gansazRvraimunusorbciuli qromatografiis meSveobiT gansazRvra

saxelmwifoTaSoriso standartebi

gost 37_91 karaqi Zroxis. teqnikuri pirobebi

gost 718_84 konservebi rZis, kakao Sesqelebuli rZiT da SaqriT.teqnikuri pirobebi

gost 719_85 konservebi rZis, yava naturaluri. Sesqelebuli rZiT daSaqriT. teqnikuri pirobebi

gost 1349_85 konservebi rZis. naRebi mSrali. teqnikuri pirobebi

gost 1923_78 konservebi rZis. Sesqelebuli rZe qilebSi gasterilebuli.teqnikuri pirobebi

gost 2903_78 rZe mouxdeli Sesqelebuli SaqarTan. teqnikuri pirobebi

gost 4495_87 rZe mouxdeli mSrali. teqnikuri pirobebi

gost 4771_60 konservebi rZis. ucximo rZe Sesqelebuli SaqriT. teqnikuripirobebi

gost 4937_85 konservebi rZis naRebi Sesqelebuli SaqriT. teqnikuripirobebi

gost 6822_67 karaqi Sokoladis. teqnikuri pirobebi

gost 7616_85 yveli dvritiani magari. teqnikuri pirobebi

gost 10382_85 konservebi rZis, damJavebuli rZis produqtebi mSrali.teqnikuri pirobebi

gost 10970_87 rZe mSrali cximgaclili. teqnikuri pirobebi

gost 13264_88 rZe Zroxis. moTxovnebi Sesyidvisas

gost 13277_79 rZe Zroxis pasterizirebuli. teqnikuri pirobebi

gost 23621_79 rZe Zroxis cximgamoclili mSrali saeqsportod. teqnikuripirobebi

gost 27568_87 yvelebi dvritani. magari saeqsportod. teqnikuri pirobebi

81

gost 3622_68 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba da maTi momzadebagamocdisaTvis.

gost 3623_73 rZe da rZis produqtebi. pasterizaciis gansazRvrismeTodebi

gost 3624_67 rZe da rZis produqtebi. mJavianobis gansazRvra.titrometruli meTodiT

gost 3625_84 rZe da rZis produqtebi. simkvrivis gansazRvris meTodebi

gost 3626_73 rZe da rZis produqtebi. tenianobis mSrali nivTierebebisgansazRvris meTodebi

gost 3627_81 produqtebis rZis. natriumis qloridis gansazRvrismeTodebi

gost 3628_78 produqtebi rZis. Saqris gansazRvris meTodebi

gost 3629_47 produqtebi rZis. spirtis (alkoholis) gansazRvrismeTodebi

gost 5867_90 rZe da rZis produqtebi. cximis gansazRvris meTodebi

gost 8218_89 rZe. sisufTavis gansazRvris meTodebi

gost 8764_73 konservebi rZis kontrolis meTodebi

gost 9225_84 rZe da rZis produqtebi. mikrobiologiuri analizismeTodebi

gost 13928_84 rZe da naRebi dasamzadebeli. miRebis wesebi. sinjis aRebismeTodebi da maTi momzadeba analizisaTvis

gost 22760_77 rZis produqtebi. cximis gansazRvris gravimetrulimeTodebi

gost 23327_78 rZe. saerTo cilis gansazRvris meTodebi

gost 23452_79 rZe da rZis produqtebi. qlororganuli pesticidebisnarCeni raodenobis gansazRvris meTodebi

gost 23453_90 rZe. somaturi ujredebis raodenobis gansazRvris meTodebi

gost 23454_79 rZe. mainhibirebuli nivTierebebis gansazRvris meTodebi

gost 24065_80 rZe. sodis gansazRvris meTodebi

gost 24066_80 rZe. amiakis gansazRvris meTodebi

gost 24067_80 rZe. wyalbadis zeJangis gansazRvris meTodebi

gost 25101_82 rZe. gayinvis wertilis gansazRvris meTodebi

gost 25102_90 rZe da rZis produqtebi. mezofiruli anaerobulibaqteriebis sporebis Semcvelobis gansazRvris meTodebi

gost 25179_90 rZe. eTilis gansazRvris meTodebi

gost 25228_82 rZe da naRebi. Termomdgradobis gansazRvris meTodebialkoholuri sinjis mixedviT

gost 26754_85 rZe. temperaturis gansazRvris meTodebi

82

gost 26781_85 rZe. pH-is gansazRvris meTodebi

gost 26809_86 rZe da rZis produqtebi. miRebis wesebi, sinjebis aRebis daanalizisaTvis momzadebis meTodebi

gost 27709_88 konservebi rZis Sesqelebuli. siblantis gazomvis meTodi

gost 27930_88 rZe da rZis produqtebi. baqteriebis saerTo raodenobisgansazRvris biokalorimetruli meTodi

gost 28283_89 rZe Zroxis. sunisa da gemos organoleptikuri SefasebismeTodi

gost 29245_91 konservebi rZis. fizikuri da organoleptikurimaCveneblebis gansazRvris meTodebi

gost 29246_91 konservebi rZis mSrali. tenis gansazRvris meTodebi

gost 29247_91 konservebi rZis. cximis gansazRvris meTodebi

gost 29248_91 konservebi rZis. Saqris gansazRvris iodometrulimeTodebi

erovnuli standarti

sst 16_96 araJani. saerTo teqnikuri pirobebi

sanwdan 2.3.2_00 000 higienuri moTxovnebi sasursaTo nedleulisa dasakvebi produqtebis xarisxisa da usafrTxoebis sanitariuli wesebi danormebi

saerTaSoriso organizaciis iso standartebi romlebic ar arisregistrirebuli erovnuli saagentos reestrSi

iso 707 : 97 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba

iso 1211 : 99 rZe. cximis Semcvelobis gansazRvra gravimetruli meTodiT(sakontroli meTodi)

iso 1546 : 81 mowvelili Zroxis rZis raodenobis aRricxvis meTodi

iso 1735 : 2004 yveli mdnari. cximis gansazRvris meTodi. gravimetrulimeTodi (sakontrolo meTodi)

iso 1736 : 2000 rZe mSrali da mSrali rZis produqtebi. cximisgansazRvris meTodi. gravimetruli meTodi. (sakontrolo meTodi)

iso 1737 : 99 rZe Sesqelebuli sterilizirebuli da Sesqelebuli rZeSaqriT. cximis gansazRvris meTodi. gravimetruli meTodi. (sakontrolomeTodi)

iso 1738 : 2004 karaqi naRebis. marilis gansazRvris meTodi

iso 1739 : 2006 karaqi naRebis. cximis gardatexis maCveneblis gansazRvra(sakontrolo meTodi)

83

iso 1854 : 99 yveli Sratis_cilis cximis gansazRvris gravimetrulimeTodi. (sakontrolo meTodi)

iso 2446 : 76 rZe. cximis gansazRvris meTodi. (praqtikuli meTodi)

iso 2450 : 99 naRebi. cximis gansazRvris gravimetruli meTodi.(sakontrolo meTodi)

iso 2911 : 2004 rZe Sesqelebuli SaqriT. saqarozas gansazRvris meTodi.(praqtikuli meTodi)

iso 2920 : 2004 Sratis albuminis mSrali nivTierebis gansazRvrismeTodi. (sakontrolo meTodi)

iso 2962 : 84 yveli da mdnari yveli. saerTo fosforis gansazRvrismeTodi. speqtrometruli molekulur absorbiciuli meTodiT

iso 3356: 75 rZe. mSrali rZe, do, mSrali do, rZis Srati, da rZis mSraliSrati, fosfatazas aqtiurobis gansazRvra. (sakontrolo meTodi)

iso 3433 : 2008 yveli. cximis gansazRvra vankulkis meTodiT

iso 3594 : 76 rZis cximi. mcenareuli cximis arsebobis aRmoCena Txevadiairovani qromotografiiT. (sakontrolo meTodi)

iso 3727_1 : 2001 karaqi naRebis. tenis masuri wilis mSrali ucximonivTierebis da cximis gansazRvra. nawili 1 tenis masuri wilisgansazRvra

iso 3727_2 : 2001 karaqi naRebis. tenis masuri wilis, mSrali ucxonivTierebis da cximis gansazRvra. nawili 2 ucximo mSrali nivTierebisgansazRvra

iso 3727_3 : 2001 karaqi naRebis. tenis masuri wilis, mSrali ucxonivTierebis da cximis gansazRvra. nawili 3 cximis da SemadgenlobisgansazRvra

iso 3728 : 2004 nayini naRebis da rZis. saerTo mSrali nivTierebisgansazRvra

iso 3889 : 2004 rZe da rZis produqtebi. kolbis tipi ,,moJonie”-steqnikuri pirobebi cximis eqstragirebisaTvis

iso 3890_1 : 2000 rZe da rZis produqtebi. narCeni qlororganulipesticidebis gansazRvra. nawili 1 saerTo mdgomareoba da eqstraqciismeTodi

iso 3890_2 : 2000 rZe da rZis produqtebi. narCeni qlororganulipesticidebis gansazRvra. nawili 2. nedleulis gawmendis da eqstraqciiskontrolis meTodi da dadastureba

iso 3976 : 2006 rZis cximi. zeJangis ricxvis gansazRvra

iso 5534 : 2004 yveli da mdnari yveli. saerTo mSrali nivTierebebisgansazRvra. (sakontrolo meTodi)

iso 5536 : 2002 rZis produqtebi mometebuli cximiT. wylis gansazRvra.karla fiSeris meTodiT

84

iso 5537 : 2004 rZe mSrali. tenis gansazRvris meTodi (sakontrolomeTodi)

iso 5538 : 2004 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba. kontroli xarisxisniSniT

iso 5542 : 84 rZe. cilis Semadgenlobis gansazRvra

iso 5738 : 2004 rZe da rZis produqtebi. spilenZis gansazRvris meTodi

iso 5764 : 2002 rZe. gayinvis wertili. gansazRvris meTodi

iso 6576.1 : 2002 rZe mSrali, nayinis mSrali narevi da mdnari yveli,laqtozas gansazRvra: nawili 1 fermentuli meTodi. glukozasgamoyenebiT laqtobis xarisxis dadgena

iso 5765.2 : 2002 rZe mSrali, nayinis mSrali narevi da mdnari yveli,laqtozas gansazRvra: nawili 2 fermentuli meTodi. galaqtozasgamoyenebiT laqtozas xarisxis dadgena

iso 5943 : 2006 yveli da mdnari yveli. qloridebis SemadgenlobisgansazRvra. titruli meTodi potenciometriT

iso 6091 : 80 rZe mSrali. titruli mJavianobis gansazRvra (sakontrolomeTodi)

iso 6092 : 80 rZe mSrali. titruli mJavianobis gansazRvra (sakontrolomeTodi)

iso 6611 : 2004 rZe da rZis produqtebi. aRricxva koloniawarmomqmnilierTeuli sokoebis an safuarebis koloniebis

iso 6731 : 89 rZe. naRebi da Sesqelebuli rZe uSaqro. saerTo mSralinivTierebis gansazRvra (sakontrolo meTodi)

iso 6732 : 89 rZe da rZis produqtebi. rkinis gansazRvra. speqtometrulimeTodi (sakontrolo meTodi)

iso 6734 : 89 rZe Sesqelebuli SaqriT. saerTo mSrali nivTierebisgansazRvra (sakontrolo meTodi)

iso 6735 : 85 rSe mSrali. Termuli damuSavebis klasis Sefaseba.sakontrolo meTodi TermodamuSavebis maCveneblis gansazRvra

iso 7208 : 99 rZe mSrali. Srati, do, cximis gansazRvra. gravimetriulim,eTodiT

iso 7238 : 2004 karaqi naRebis. pH-is gansazRvra. potenciometrulimeTodiT

iso 7328 : 99 nayini rZiani da narevi nayinisaTvis cximis gansazRvragravimetruli meTodiT

iso 7586 : 85 karaqi naRebis. wylis dispersilobis maCveneblis gansazRvra

iso 7889 : 2003 iogurti. angariSi mikroorganizmebis saxeobebis.mikroorganizmebis koloniebis aRricxvis 370C temperaturaze

iso 8069 : 2005 rZe mSrali. rZis mJavis da laqtobas gansazRvra

85

iso 8070 : 2007 rZe da rZis produqtebi. kalciumis, natriumis, kaliumisda magniumis gansazRvra speqtrometriul atomur absorbciuli meTodiT

iso 8151 : 87 rZe mSrali. nitratebis gansazRvra kadmiumis aRdgeniT daspeqtrometris meTodiT

iso 8156 : 2005 rZe mSrali da mSrali rZis produqtebis uxsnadobiskoeficientis gansazRvra

iso 8196_1 : 2000 rZe. rZis mrudis analizis sizustis gansazRvra daSefaseba. nawili 1 mrudis maCveneblebis analizi

iso 8196_2 : 2000 rZis mrudis sizustis gansazRvra da analizis Sefaseba.nawili 2 daTvaliereba, kontroli da xarisxi rZis laboratoriaSi

iso 8197 : 88 rZe da rZis produqtebi. sinjis aReba. kontroliraodenobrivi niSniT

iso 8262_1 : 2005 rZis produqtebi da sakvebi produqtebi rZissafuZvelze. cximis gansazRvra gravimetruli meTodiT. vaibul_berntros.nawili 1 bavSTa kvebis produqtebi

iso 8262_2 : 2005 rZis produqtebi da produqtebi sakvebi rZissafuZvelze. cximis gansazRvra gravimetriuli meTodiTvaibul_berntrop. nawili 2. nayini da narevi nayinisaTvis

iso 8262_3 : 2005 rZis produqtebi da produqtebi sakvebi rZissafuZvelze. cximis gansazRvra gravimetriuli meTodiTvaibul_berntrop. nawili 3. gansakuTrebul SemTxvevaSi

iso 8381 : 2000 produqtebi bavSTa kvebis rZis safuZvelze.cximisgansazRvra gravimetriul meTodiT (sakontrolo meTodi)

iso 8851.1 : 2004 karaqi. tenis, mSrali ucximo nivTierebis da cximisgansazRvra. (praqtikuli meTodi) nawili 1 tenis gansazRvra

iso 8851.2 : 2004 karaqi. tenis, mSrali ucximo nivTierebis da cximisgansazRvra. (praqtikuli meTodi) nawili 2 ucximo mSrali nivTierebisgansazRvra

iso 8851-3 : 2004 karaqi. tenis, mSrali ucximo nivTierebis da cximisgansazRvra. (praqtikuli meTodi) nawili 3. cximis gansazRvra

iso 8870 : 2006 rZe da rZis produqtebi. Termonukleazas gansazRvra

iso 8967 : 2005 rZe da rZis mSrali produqtebi. nayaris simkvrivisgansazRvra

iso 8968_1 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 1 keldalis meTodi

iso 8968_2 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 2 blokuri septikurimeTodi

iso 8968_3 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 3. blokSi digerirovanismeTodi

iso 8968_4 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 4. uproteino azotisgansazRvra

86

iso 8968_5 : 2001 rZe. azotis gansazRvra. nawili 5. proteiniani azotisgansazRvra

iso 9622 : 99 rZe cximmouxdeli. rZis cximis proteinis da laqtozasgansazRvra

iso 9874 : 2006 rZe. saerTo fosforis gansazRvra. meTodi melekulurabsorbciul speqtrometriT miRebuli

iso 11285 : 2004 rZe. laqtolozas gansazRvra fermentatiuli meTodiT

iso 11813 : 98 rZe da rZis produqtebi. cinkis gansazRvra alebadi atomurabsorciuli speqtrometriuli meTodiT

iso 11814 : 2002 rZe mSrali. Termiul damuSavebis Sefasebis veli. meTodimiRebulia maRalefeqtiur Txevadi qromatografiT

iso 11815 : 2006 rZe da rZis produqtebi tute fosfatizmis aqtiurobisgansazRvra. nawili 1. flourometriuli meTodi. rZe da rZis sasmelebi

iso 11816 : 2003 rZe da rZis produqtebi. tute fosfataxas aqtiurobisgansazRvra. nawili 2. flourometriuli meTodi yvelisaTvis

iso 11865 : 95 rZe mSrali cximouxdeli swrafad xsnadi. angariSisavaraudo raodenoba Escherechia coli (nawlavis Cxiri)

iso 11869 : 97 iogurti. totruli mJavianobis gansazRvrapocenciometruli meTodiT

iso 11870 : 2000 rZe da rZis produqtebi. cximis gansazRvris meTodebi

iso 12078 : 2006 cximi rZis uwylo. sterinis gansazRvra airTxevadiqromotografiiT. (sakontrolo meTodi)

iso 12080_1 : 2000 rZe mSrali ucximo. vitamini A-s gansazRvris meTodi.nawili 1 kolorimetruli meTodi

iso 12080_2 : 2000 rZe mSrali ucximo. vitamini A-s gansazRvris meTodi.nawili 2 meTodi maRalefeqturi Txevadi qromomatografiis gamoyenebiT

iso 12081 : 98 rZe. kalciumis gansazRvra titrimetriuli meTodiT

iso 13366_1 : 97 rZe_somaturi ujredebis angariSi. nawili 1 mikroskopissaSualebiT

iso 13366_2 : 2006 rZe. somaturi ujredebis angariSi nawili 2fotoroptoeleqtronuli mricxvelis eqsplotaciiT

iso 13580 : 2005 iogurti. saerTo mSrali nivTierebis gansazRvra(sakontrolo meTodi)

iso 13875 : 2005 rZe naturaluri betalaqtoglobulinis mJavaSi xsnadobisgansazRvra. maRalefeqturi Txevadi qromotografiiT. mimarTuli faziT.

iso 14156 : 2001 rZe da rZis produqtebi. lipidebis da cximgamxsneliseqstraqciis meTodi

iso 14377 : 2002 konservi Sesqelebuli rZis. tyviis gansazRvra atomurabsorciuli speqtometruli meTodiT da grafitis Rumelis gamoyenebiT.

87

iso 14378 : 2000 rZe da mSrali rZe. iodidebis gansazRvra maRalefeqturiTxevadi qromotografiis meTodiT

iso 1450_1 : 200 rZe da mSrali rZe. aflatoqsinis M1, gansazRvra gawmendaimunosorbrciuli qromatografiiT da gansazRvra maRalefeqturiTxevadi qrometografiis daxmarebiT

iso 14637 : 2004 rZe _ Sardovanas gansazRvra. fermentatuli meTodi pH-issxvaobis gamoyenebiT (sakontrolo meTodi)

iso 14673_1 : 2004 rZe da rZis produqtebi nitritebis da nitratebisgansazRvra.

nawili 1 kadmiumis aRdgeniT speqtrometris gamoyenebis meTodiT.

nawili 2 nakadis gancalkevebis gamoyenebis meTodiT. (praqtikulimeTodiT)

nawili 3 meTodi kadmiumis aRdgenis gamoyenebis saSualebiT da siTxisSeSxapunebiT nakaduri dialeziT (praqtikuli meTodiT)

iso 14674 : 2005 rZe da mSrali rZe. aflaqtoqsini M1 gansazRvra. gawmendaimunoafionuri qromatografiiT da Txelfurclovani qromatografiisdaxmarebiT

iso 14675 : 2003 rZe da rZis produqtebi. aflaqtoqsini M1 gansazRvra

iso 14891 : 2002 rZe da rZis produqtebi. azotis gansazRvra (praqtikulimeTodi)

iso 14892 : 2002 rZe mSrali cximoxdili vitamin Dc gansazRvra.maRalefeqturi qromotografiiT

iso 15174 : 2002 rZe da rZis produqtebi. mikrobuli koagulantebi.intesiurobis gansazRvra

iso 15322 : 2005 rZe mSrali da mSrali rZis produqti. mdgomareobisgansazRvra cxel yavaSi(kofeinis teqsti)

iso 15323 : 2002 produqti mSrali rZis cilis. azotis xsnadobiskoeficientis gansazRvra

iso 15648 : 2004 karaqi. marilis gansazRvra. potenciometriuli meTodiT

iso 15884: 2002 cximi rZis. cximovani mJaveebis rTuli meTilenis eTerismomzadeba

iso 15885 : 2002 cximi rZis. cximovani mJaveebis Semadgenlobis gansazRvraairTxevadi qromatografiiT

iso 16305 : 2005 karaqi. simkvrivis gansazRvra

iso 17129 : 2006 rZe mSrali. soiosi da bardis cilis gansazRvrakapilaruli eleqtroforezisa natriumis dodecilsulfatiT. skriningismeTodiT

iso 17189 : 2003 karaqi, sakvebi karaqis emulsia da pastisebri cximi.cximis raodenobis gansazRvra (sabaziso meTodi)

88

iso 17792 : 2006 rZe da rZis produqtebi. mezofuluri wminda kulturisaRricxva (dedos). rZis cximis baqteriebis citrafermentirebulikoloniebis aRricxva 250 temperaturaze

iso 17997_1 : 2004 rZe. kazeinis azotis Semadgenlobis gansazRvra. nawili1. iribi meTodi

iso 17997_2 : 2004 rZe. kazeinis azotis Semadgenlobis gansazRvra. nawili2. pirdapiri meTodi

iso 18252 : 2006 cximi rZis uwylo. airTxevadi qromotografiiT sterinisgansazRvra (praqtikuli meTodi)

iso 18329 : 2004 rZe da rZis produqti. furozinis SemadgenlobisgansazRvra. maRalefeqturi Txevadi qromatografiiT

iso 18330 : 2003 rZe da rZis produqtebi. antibaqteriuli narCenisgansazRvra

iso 21187 : 2004 rZe. raodenobrivi gansazRvra baqteriologiuri xarisxis

iso 21543 : 2006 rZis produqtebi. xelmZRvaneloba infrawiTeli spreqtrisgamoyenebiT axlo midamoSi

iso 22160 : 2007 rZe da rZis sasmelebi. tute fosfatazis aqtiurobisgansazRvra fotoaqtiuri enzimuri sistemis gamoyenebiT (EPAS)

iso 22662 : 2007 rZe da rZis produqtebi. laqtozas SemadgenlobisgansazRvra maRalefeqturi Txevadi qromatografiiT (standartulimeTodi)

iso 23058 : 2006 rZe da rZis produqtebi. maWiki batknis, Txis. rZisSemadedebi aqtiurobis gansazRvra

iso/ts 2963 : 2006 yveli da mdnari yveli. limonis simJavis gansazRvrafermetatiuli meTodiT

iso/ts 6090 : 2004 rZe da mSrali rZe, Srati, mSrali Srati, do damSrali do, fosfatazas aqtiurobis gansazRvra

iso/ts 6733 : 2006 rZe da rZis produqtebi. tyviis SemadgenlobisgansazRvra. atomur absorciuli speqtromeriT grafitis RumeliT

iso 9941: 2005 rZe da dakonservebuli Sesqelebuli rZe kalisSemadgenlobis gansazRvra. speqtrometruli meTodiT

iso/ts 22964 : 2006 rZe da rZis produqti. Enterobacter sakarakii-is baqteriebisaRmoCena

iso 26844 : 2006 rZe da rZis produqti. antibaqteriuli narCenisSemadgenlobis gansazRvra difuziur meTodiT milSi.

89

TanamSromlobis SeTanxmeba

EA – evropis akreditaciis TanamSromlobasa, CEN – evropisstandartizaciis komitets da CENELEC – evropis eleqtroteqnikuristandartizaciis komitets

Soris

preambula

EA - “evropis akreditaciis TanamSromloba” – evrokavSirisa (EU) daevropis

Tavisufali vaWrobis asociaciis (EFTA) wevri-qveynebis da EU da EFTAwevrobis

kandidatis oficialuri statusis mqone qveynebis erovnul donezeaRiarebuli

akreditaciis organoebis asociacia, romlis misiaa Tavisi wevrebismeSveobiT

uzrunvelyos akreditaciis sando da efeqtiani momsaxureba evropisekonomikisa

da sazogadoebis saWiroebebis maqsiamlurad dasakmayofileblad.

da

CEN – “evropis standartizaciis komiteti” da CENELEC –

90

“eleqtroteqnikuri standartizaciis evropuli komiteti” _evrokavSirisa

(EU) da evropis Tavisufali vaWrobis asociaciis (EFTA) wevri-qveynebis

standartizaciis erovnuli organoebis asociaciebi, pasuxismgebeli

standartizaciaze garda telekomunikaciebis sferos standartizaciisa(ETSI –

telekomunikaciebis standartebis evropis instituti).

SemdgomSi “mxareebi”,

AaRiareben ra, rom

– EA iyenebs akreditaciasTan dakavSirebul standartebsa dasaxelmZRvanelo

dokumentebs (gaidebs). EA SesaZloa surdes moamzados gamoyenebiTi

dokumentebi CEN/CENELEC Sesabamisi standartebis da gaidebissafuZvelze

Sesabamisobis Sefasebis procedurebisaTvis Tavisi wevri akreditaciis

organoebis mier akreditaciis efeqtianad da harmonizebulad warmarTvis

xelSewyobis mizniT. es dokumentebi ar unda adgendes principebs,amatebdes,

cvlides an auqmebdes Sesabamis CEN/CENELEC standartebsa da gaidebSi

mocemul an evrogaerTianebis kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs.

– EA uzrunvelyofs, rom misi wevri akreditaciis organoebi saTanadod

asruleben Sesabamis kriteriumebs da wesebs da droulad axorcieleben

dakvirvebas akreditebul Sesabamisobis Sefasebis organoebze,gamWvirvale

kriteriumebsa da procedurebze dafuZnebuli TanasworTa Sefasebis

sistemis funqcionirebiT da Sesabamisi mravalmxrivi SeTanxmebis (MLA)

warmarTviT.

– CEN da CENELEC SeimuSavebs da inaxavs standartebs, romlebic aris

misaTiTebeli Sesabamisobis Sefasebis saqminobisaTvis da SesaZloa xeli

Seuwyos seqtoruli Sesabamisobis Sefasebis sqemebis Camoyalibebasa da

danergvas.

– CEN da CENELEC, evrokomisiis egidiT, pauxismgebelia proeqtebis

koordinirebaze ganviTarebadi qveynebis (gansakuTrebiT evropissamezoblo

politikis farglebSi moxvedrili qveynebi) dasaxmareblad evropuli

moTxovnebisa da praqtikis Sesabamisi akreditaciis da Sesabamisobis

91

Sefasebis infrastruqturis SeqmnisaTvis.

surT ra erToblivi interesis sfeorobSi TanamSormlobis waxaliseba,

urTierTSevsebis da erToblivi moRvaweobis maqsimalizacia, Sesabamisinouhausa

da adaminuri gamocdilebis saukeTesod gamoyenebis uzrunvelyofiT

SeTanxmdnen Semdegze:

muxli 1

1.1 mxareebi xels Seuwyoben Tanasworobasa da urTierTsargeblianobaze

dafuZnebul TanamSromlobas im regulaciebis Sesabamisad, romlebic

vrceldeba am sam organizaciaze da am SeTanxmebis debulebebis Tanaxmad.

muxli 2

TanamSrmloba SesaZloa moicavdes Semdegs:

2.1 informaciis regularuli gacvla erToblivi interesebis sakiTxebze– anu

akreditaciis da standartizaciis saqmianoba – orive Sesabamisi

samdivnoebis meSveobiT da CEN da CENELEC-is warmomadgenlebis

monawileobiT EA-s generaluri asambleasa da EA-s sxva organoebis

SexvedrebSi, CEN da CENELEC-is statusis Sesabamisad rogorc EA-s

damkvirvebli wevrebi da EA-s saTaTbiro sabWos wevrebi.

2.2 CEN da CENELEC-s standartizaciis saqmianobaSi EA-s eqspertebis

monawileoba, rogorc horizontalur aseve seqtorul Sesabamisobis

Sefasebis standartebTan mimarTebaSi (CEN/CENELEC/TC1) daTanamSromloba

CEN da CENELEC-is politikis da strategiis gansazRvraSi SesabamisobisSefasebis sakiTxebis, CEN da CENELEC-is ISO/CASCO daIEC/CABsamuSaoebSi

monawileobis saTanado formiT xelSewyobis CaTvliT.

2.3 TanamSromloba sertifikaciis seqtoruli sqemebis SemuSavebasa da

danergvaSi evrokomisiis moTxovnis safuZvelze. ramdenadac CENELEC araa

aqtiuri sertifikaciis sqemebSi am saqmianobidan amoRebulia.

2.4 EA-s monawileoba CEN da CENELEC-is proeqtebSi ganviTarebadiqveynebis

dasaxmareblad evropuli moTxovnebisa da praqtikis Sesabamisi

akreditaciis da Sesabamisobis Sefasebis infrastruqturis SeqmnisaTvis,

saTanado formiT da pirobebiT.

92

2.5 EA-s monawileoba CEN-is mier daarsebul Sesabamisobis Sefasebisevropul

forumSi.

mxareebi daniSnaven sakontaqto pirs TiToeuli organizaciidan,romlebic

Sesabamis struqturebTan uSualo koordinaciaSi muSaobiT ufrodetalurad

daazusteben, Tu rogor SeiZleba saukeTesod miiRwes da dainergos

TanamSromloba zemoTqmulis Sesabamisad.

muxli 3

3.1 TanamSromlobis saqmianoba 2.2, 2.3, 2.4 da 2.5 punqtebis Sesabamisad

damokidebulia saTanado adamianuri da finansuri resursebis

xelmosawvdomobaze. dafinansebis pirobebi, yvelgan sadac saWiroa,

werilobiT unda iyos SeTanxmebuli saqmianobis dawyebamde.

3.2 im SemTxvevaSi Tu dagegmilia ufro meti vidre informaciis gacvlaan

gacvliTi vizitebi, an komunikaciisa da xelSewyobis saqmianoba, aseTi

saqmianoba unda iyos aRwerili am SeTanxmebasTan dakavSirebulproeqtSi,

romelSic saqmianobis tipis Sesabamisad Camoyalibebuli iqneba samuSao

gegma, saStato moTxovnebi, xarjTaRricxva, dafinansebis wyaroebi dasxva

movaleobebi, valdebulebebi an pirobebi, romlebic am SeTanxmebaSi araris

gawerili.

muxli 4

4.1 mxareebi ar moelian inteleqtualuri sakuTrebis uflebebis Seqmnasan

gacvlas am SeTanxmebis mimdinareobis dros.

4.2 am SeTanxmebis farglebSi TanamSromlobiT miRebuli nebismieri

informaciis komerciuli an samrewvelo miznebiT gacemamde mxareebmaunda

gaiaron konsultaciebi erTmaneTTan.

muxli 5

5.1 am SeTanxmebis ganmartebasTan an danergvasTan dakavSirebulinebismierisakiTxis gadawyveta moxdeba mxareTa Soris konsultaciis gziT an sxvamsgavsi saSualebebiT mxareTa erToblivi gadawyevetlebis safuZvelze.

93

muxli 6

6.1 SeTanxmeba ZalaSi Sedis mxareebis mier misi xelmowerisTanave.oficialuriganxilva gaimarTeba minimum 2 wladSi erTxel mainc, SeTanxmebisgadaxedvada cvlilebebis Setana SesaZlebelia nebismier dros mxareTa Soriskonsensusis safuZvelze.6.2 am SeTanxmebis Sewyveta SeuZlia nebismier mxares, ris Sesaxebac 90dRiTadre werilobiT unda Seatyobinos meore mxares.6.3 am SeTanxmebis Sewyvetam zegavlena ar unda moaxdinos am SeTanxmebiTgaTvaliswinebul im proeqtebis kanonierebasa da xangrZlivobaze,romlebicinicirebuli iyo Sewyvetamde.ris dasadasturebladac, qvemore xelismomwerni, saTanadoduflebamosilniSesabamisi organizaciebidan, xels aweren am SeTanxmebasSedgenilia briuselSi 3 eqzempliarad, 2009 wlis 21 ianvars, inglisurenaze.A

EAevropis akreditaciisTanamSromlobaLorenco ThioneEA-s Tavjdomare

CENevropisstandartizaciiskomiteti

Juan Carlos López AgüíCEN-is prezidenti

CENELECevropiseleqtroteqnikuristandartizaciiskomitetiDietmar Harting

CENELEC-is prezidenti

94

საქართველოს კანონმდებლობა ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში26

საქართველოში დღეს მოქმედი კანონმდებლობა (6 ძირითადი კანონი)ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში მიღებულ იქნა 1999 წელს, საქართველოსვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციაში გაწევრიანების პროცესთან დაკავშირებით.

2005 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულ იქნა ცვლილებები დადამატებები საქართველოს კანონებში "საავტორო და მომიჯნავე უფლებებისშესახებ”, "სასაქონლო ნიშნების შესახებ” და "ინტელექტუალურ საკუთრებასთანდაკავშირებულ სასაზღვრო ღონისძიებების შესახებ”. აღნიშნული ცვლილებებისა დადამატებების მიღება განპირობებული იყო მოქმედი კანონმდებლობის ევროკავშირისკანონმდებლობასთან შემდგომი ჰარმონიზაციის აუცილებლობით და საერთაშორისოხელშეკრულებებთან (ინტელექტუალური საკუთრების მსოფლიო ორგანიზაციის ე.წ."ინტერნეტ შეთანხმებები” "საავტორო უფლებების შესახებ” (WCT) da"შესრულებებისა და ფონოგრამების შესახებ” (WPPT), რომის კონვენცია"შემსრულებლების, ფონოგრამის დამამზადებლებისა და მაუწყებლობისორგანიზაციების დაცვის შესახებ") საქართველოს მიერთების გამო ნაკისრი ახალივალდებულებების შესრულების აუცილებლობით.

გარდა ამისა, მნიშვნელოვანი ცვლილებები და დამატებები შევიდა სისხლის დაადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსებში. კერძოდ, ჩამოყალიბდაინტელეატუალურ საკუთრებაზე უფლებების დარღევათა სახეების სრულიჩამონათვალი (მათ შორის ინტერნეტი) და გამკაცრდა სანქციები.

2007 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებულ იქნა ორი ახალი კანონი"მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ” და "ცხოველთა ახალი ჯიშების დაცვისშესახებ”, რითაც გაუქმებულ იქნა ადრე მოქმედი კანონი "სელექციური მიღწევებისდაცვის შესახებ”.

საქართველოს საპატენტო კანონისაქართველოს საპატენტო კანონი ერთდროულად მოიცავს სამრეწველო

საკუთრების სამ ობიექტს - გამოგონებას, სასარგებლო მოდელსა და სამრეწველონიმუშს.

26 http://www.sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=116

95

იგი აწესრიგებს აღნიშნული ობიექტების შექმნასთან, გამოყენებასა დასამართლებრივ დაცვასთან დაკავშირებულ ქონებრივსა და პირად არაქონებრივურთიერთობებს.

კანონის მიხედვით გამოგონების, სასარგებლო მოდელის, სამრეწველო ნიმუშისავტორად მიიჩნევა ფიზიკური პირი, რომლის ინტელექტუალური შრომის შედეგადშეიქმნა გამოგონება, სასარგებლო მოდელი, ან სამრეწველო ნიმუში.

ავტორობა უვადოდ დაცული განუსხვისებელი უფლებაა.პატენტის მიღების უფლება აქვს ავტორს ან მის უფლებამონაცვლეს.კანონის თანახმად, გამოგონებაზე, სასარგებლო მოდელსა და სამრეწველო

ნიმუშზე, რომელიც დაკავშირებულია სამსახურებრივი მოვალეობის ან სპეციალურიდავალების შესრულებასთან და რომელიც ითვალისწინებს საგამომგონებლოსაქმიანობას, პატენტის მიღების უფლება ეკუთვნის სამუშაოს მიმცემს, თუხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული...”. ამით გამომგონებელს ანსამრეწველო ნიმუშის ავტორს აქვს შესაძლებლობა სამუშაოს მიმცემთანხელშეკრულების გაფორმებისას წამოაყენოს თავისი პირობები და შესაბამისიობიექტის შექმნისას გახდეს მიღებული მოგების მოწილე ან უფრო მეტიც, პატენტისთანამფლობელი.

პატენტის კლასიკური გაგების თანახმად პატენტმფლობელს გააჩნიაგანსაკუთრებული უფლება პატენტით დაცულ გამოგონებაზე, სასარგებლო მოდელსადა სამრეწველო ნიმუშზე.

საპატენტო სამართალში დამკვიდრებული პრაქტიკიდან გამომდინარე კანონიარ იძლევა გამოგონებისა და სასარგებლო მოდელის განმარტებას. მასში მხოლოდმოყვანილია პატენტუნარიანობის კრიტერიუმები, რომელსაც უნდა აკმაყოფილებდესობიექტები, რათა ისინი მიჩნეულ იქნეს გამოგონებად ან სასარგებლო მოდელად.

გამოგონების კრიტერიუმებია: სიახლე, საგამომგონებლო დონე და სამრეწველოგამოყენებადობა.

სიახლის ცნება დაკავშირებულია ტექნიკის დონესთან. კერძოდ, კანონითდადგენილია, რომ გამოგონება ახალია, თუ იგი ცნობილი არ არის ტექნიკისარსებული დონით. თავის მხრივ, ტექნიკის არსებულ დონეს განსაზღვრავს ყველა ისმონაცემი, რომელიც პატენტზე განაცხადის შეტანის თარიღისათვის საყოველთაოდააცნობილი წერილობით, ზეპირი აღწერით, საჯარო გამოყენებით ან სხვა გზით.

კანონი ადგენს გამონაკლისს ტექნიკის არსებული დონით ცნობილი ისეთინივთიერებებისა და ნარევებისათვის, რომლებიც გამოიყენებიან აქამდე უცნობიდანიშნულებით. ისინი შეიძლება მიჩნეულ იქნეს პატენტუნარიანად.

გამოგონებას აქვს საგამომგონებლო დონე, თუ იგი სპეციალისტისთვის ცხადადარ გამომდინარეობს ტექნიკის არსებული დონიდან.

გამოგონების სამრეწველო გამოყენებადობა ნიშნავს მისი დამზადების ან მისითსარგებლობის შესაძლებლობას მრეწველობის, სოფლის მეურნეობის, ჯანმრთელობისდაცვისა და საქმიანობის სხვა სფეროებში.

გამოგონებისაგან განსხვავებით სასარგებლო მოდელი უნდა აკმაყოფილებდესმხოლოდ სიახლისა და სამრეწველო გამოყენებადობის კრიტერიუმებს.

კანონის მიხედვით პატენტით შეიძლება დაცულ იქნეს ისეთი სამრეწველონიმუში, რომელიც წარმოადგენს ნაკეთობის მხატვრულ-კონსტრუქციულ გარეგანსახეს და რომელიც აკმაყოფილებს სიახლისა და სამრეწველო გამოყენებადობისკრიტერიუმებს.

http://www.sakpatenti.org.ge/index.php

96

სასარგებლო მოდელი იგივე გამოგონებაა, რომელსაც არ წაეყენებასაგამომგონებლო დონისადმი მოთხოვნები. ამდენად, ამ ობიექტის დაცვა განსა-კუთრებით მნიშვნელოვანია მცირე და საშუალო ორგანიზაციებისა დასაწარმოებისათვის, რომლებსაც არ გააჩნიათ ძლიერი სამეცნიერო-ტექნოლოგიურიპოტენციალი, მაგრამ აქვთ უნარი ახლებურად გადაწყვიტონ პრაქტიკულიმნიშვნელობის ამოცანები და, როგორც შედეგი, დაინტერესებულნი არიან მისი სამარ-თლებრივი დაცვის უზრუნველყოფით.

ამასთან, როგორც საერთაშორისო და საკუთარი გამოცდილება გვიჩვენებს, რომსასარგებლო მოდელები ძირითადად მოიცავენ დარგებს, რომლებიც დაკავშირებულიარიან ფართო მოხმარების საგნების წარმოებასთან, რითაც ამჟამად ყველაზე უფროადაინტერესებული საქართველოს ბაზარი და ეკონომიკა.

კანონი ითვალისწინებს შემოტანილი პატენტის გაცემას უცხოეთის პატენტისმფლობელზე.

კანონის მიხედვით, რაც შესაბამისობაშია ევროპის საპატენტო კონვენციისმოთხოვნებთან, გამოგონებად და სასარგებლო მოდელად არ მიიჩნევა:

ა) აღმოჩენა, სამეცნიერო თეორია ან მათემატიკური მეთოდი;ბ) მხატვრული კონსტრუირების შედეგი;გ) ალგორითმები და პროგრამები გამოთვლითი ტექნიკისათვის;დ) აღზრდის, სწავლების მეთოდი და სისტემა, ენის გრამატიკული სისტემა,

აგრეთვე გონებრივი ოპერაციების შესრულების მეთოდები, თამაშობების,გათამაშების ხერხები.

ე) მეურნეობრიობის ორგანიზაციისა და მართვის მეთოდი;ვ) ნაგებობათა, შენობათა, ტერიტორიათა დაგეგმარების, პროექტი და სქემა;ზ) ინფორმაციის წარდგენა.კანონი ადგენს აგრეთვე რიგ ფაქტორებს და სფეროებს, როცა პატენტი არ

გაიცემა.პატენტი არ გაიცემა გამოგონებაზე, სასარგებლო მოდელზე ან სამრეწველო

ნიმუშზე, რომელიც იწვევს არაჰუმანურ, ამორალურსა და/ან ანტისაზოგადოებრივქმედებას.

პატენტი ასევე არ გაიცემა ადამიანებისა და ცხოველებისათვისგათვალისწინებული მკურნალობის ქირურგიულ, თერაპიულსა და დიაგნოსტიკურხერხებზე. ეს აკრძალვა არ ვრცელდება აღნიშნულ ხერხებში გამოყენებულმოწყობილობებსა და ნივთიერებებზე.

აქ უნდა აღინიშნოს, რომ ეს წესი მოქმედებს უცხოეთის ქვეყნების აბსოლუტურუმრავლესობაში.

პატენტით დაცვას არ ექვემდებარება მცენარეთა და ცხოველთა ჯიშები, აგრეთვემათი გამოყვანის უპირატესად ბიოლოგიური ხერხები.

ასეთი ობიექტების სამართლებრივი დაცვა საქართველოში, ისევე როგორცმრავალ ქვეყანაში, ხორციელდება სპეციალური კანონებით.

ამასთან ერთად, საპატენტო კანონის შესაბამისად პატენტი გაიცემამიკრობიოლოგიურ ხერხებსა და ამ ხერხებით მიღებულ პროდუქტებზე. ეს სფეროსხვასთან ერთად მოიცავს მიკროორგანიზმთა შტამებს, მცენარეთა და ცხოველთაუჯრედების კულტურებს, ბიოტექნოლოგიისა და გენური ინჟინერიის ობიექტებს.

97

კანონი არ ითვალისწინებს საიდუმლო გამოგონებასა და სასარგებლო მოდელზეპატენტის გაცემას. პატენტი შეიძლება გაიცეს მხოლოდ მათი განსაიდუმლოებისშემდეგ.

ამ ნორმის შემოღება დაკავშირებულია იმ გარემოებასთან, რომ ობიექტისსაიდუმლოებიდან გამომდინარე პატენტის მფლობელის ძირითადი უფლება _ თავისშეხედულებისამებრ გამოიყენოს და განკარგოს გამოგონება, პრაქტიკულადდაუშვებელია.

რაც შეეხება სახელმწიფოსა და განმცხადებლის ურთიერთობებს და მათ შორისფულადი კომპენსაციის საკითხს, გამოგონების განსაიდუმლოებამდე იგი წესრიგდებასპეციალური ნორმატიული აქტით.

სამრეწველო ნიმუშების შემთხვევაში პატენტი არ გაიცემა:- შენობათა ან სხვა უძრავ ნაგებობათა გარეგან სახეზე, გარდა მცირე

არქიტექტურული ფორმებისა;- სხვადასხვა სახის არამდგრადი ფორმის მქონე ობიექტებზე;- ნაკეთობებზე, რომელთა გარეგანი სახე განპირობებულია არსებითი ნიშნების

მხოლოდ ტექნიკური ან ფუნქციური დანიშნულებით.- უშუალოდ ნაბეჭდ პროდუქციაზე.პატენტის გაცემის საფუძველს წარმოადგენს ექსპერტიზა. გამოგონებაზე

ექსპერტიზა ტარდება სიახლეზე და განმცხადებელს ანალიზისათვის ეგზავნებადოკუმენტური დასკვნა ტექნიკის დონის თაობაზე. რაც შეეხება საგამომგონებლოდონეს, მისი შეფასება ხდება "საქპატენტის” სააპელაციო პალატის ან სასამართლოსმიერ მხოლოდ მოდავე მხარის არსებობის შემთხვევაში.

სასარგებლო მოდელების შემთხვევაში ექსპერტიზა ტარდება ლოკალურსიახლეზე, ანუ საქართველოში გაცემული პატენტებისა და "საქპატენტში”განსახილველად შემოსული განაცხადების შესწავლის საფუძველზე.

სამრეწველო ნიმუშზე პატენტი გაიცემა, მხოლოდ ფორმალური მოთხოვნებისექსპერტიზის საფუძველზე.

საკუთრების სხვა ფორმებისაგან განსხვავებით, საპატენტო უფლებებიშემოსაზღვრულია ტერიტორიითა და დროით.

კერძოდ, საქართველოს პატენტი იცავს პატენტმფლობელის განსაკუთრებულუფლებას საქართველოს ტერიტორიაზე, ხოლო დაცვის ხანგრძლივობა შეადგენსგამოგონებისათვის _ 20 წელს, სასარგებლო მოდელისათვის _ 8-ს, ხოლო სამრეწველონიმუშისაათვის _ 15 წელს.

კანონი იმავდროულად ითვალისწინებს, გარკვეულ პირობებში პატენტიდანგამომდინარე განსაკუთრებული უფლებების შეზღუდვას.

კერძოდ, პატენტიდან გამომდინარე განსაკუთრებული უფლებების დარღვევადარ მიიჩნევა პატენტმფლობელის მიერ ან მისი ნებართვით დამზადებული ნაწარმისსამოქალაქო ბრუნვაში ჩართვის შემდგომ გავრცელება, ან სხვაგვარად გამოყენება.

დაიშვება სამრეწველო საკუთრების ობიექტების გამოყენება კერძო წესითპირადი სარგებლობისათვის, როდესაც ამგვარი ქმედება არ ისახავს კომერციულმიზნებს. შესაძლებელია მათი გამოყენება, აგრეთვე, უცხოეთის ქვეყნისსატრანსპორტო საშუალებაზე, მათი საქართველოს ტერიტორიაზე ყოფნისას, თუისინი გამოიყენება საკუთარი საჭიროებისა და არა მეწარმეობისათვის. დასაშვებიააგრეთვე ამ ობიექტების უნებართვო გამოყენება სტიქიური უბედურების,კატასტროფების, ეპიდემიისა და საგანგებო ვითარების დროს.

98

თუ რომელიმე პირი, განმცხადებლის მიერ პატენტზე განაცხადის შეტანამდეკეთილსინდისიერად სარგებლობდა ამ გამოგონებით, სასარგებლო მოდელით ანსამრეწველო ნიმუშით, ან განახორციელა მოსამზადებელი სამუშაოები მისიგამოყენებისათვის, მას უფლება აქვს ინდივიდუალურად გამოიყენოს იგი პატენტისმოქმედების მიუხედავად.

პატენტმფლობელს შეუძლია გაყიდოს ან სხვა გზით გაასხვისოს პატენტი,დადგენილი წესით გასცეს ლიცენზია.

ლიცენზია შეიძლება იყოს მარტივი ან განსაკუთრებული. მარტივი ლიცენზიალიცენზიარს უტოვებს პატენტიდან გამომდინარე ყველა უფლებას.განსაკუთრებული ლიცენზიის შემთხვევაში კი პატენტმფლობელს ეკრძალება იგივეპირობებით სხვა ლიცენზიების გაცემის უფლება.

პატენტი უქმდება იმ შემთხვევებში, თუ პატენტის საგანი არ არისპატენტუნარიანი, ან არ აღწერს გამოგონებას, სასარგებლო მოდელსა და სამრეწველონიმუშს იმ სისრულით, რომ შესაძლებელი იყოს მისი განხორციელება, პატენტისსაგანი განეკუთვნება ისეთ ობიექტებს, რომლებზედაც საპატენტო კანონის თანახმადპატენტი არ გაიცემა, პატენტის საგანი სცილდება განაცხადის შინაარსის ფარგლებს.პატენტის მოქმედება წყდება დადგენილი საფასურის გადაუხდელობის შემთხვევაში,ან პატენტის მფლობელის სურვილის საფუძველზე.

საპატენტო კანონმდებლობის ერთ-ერთი ძირითადი ამოცანააპატენტმფლობელისა და საზოგადოების ინტერესების დაბალანსება სამრეწველოსაკუთრების ობიექტების გამოყენების დროს.

სწორედ ამიტომ, კანონში გათვალისწინებულია ე. წ. იძულებითილიცენზირების რეჟიმი, კერძოდ, თუ გამოგონება ან სასარგებლო მოდელი პატენტისგაცემის დღიდან 4 წლის განმავლობაში არ გამოიყენებოდა საქართველოს ტერი-ტორიაზე, ან გამოიყენებოდა არასაკმარისად, აგრეთვე თუ შეუძლებელი იყო მათიგამოყენება უფრო ადრინდელი პატენტის დარღვევის გარეშე, სახელმწიფოს ეძლევაუფლება (ადმინისტრაციული აქტის ან სასამართლოს გადაწყვეტილებისსაფუძველზე) აიძულოს პატენტმფლობელი გასცეს ლიცენზია გამოგონების ანსასარგებლო მოდელის გამოყენებაზე, შესაბამისი ანაზღაურებით.

თუ დასაბუთებულ იქნა ეროვნული თავდაცვის, ადამიანის ჯანმრთელობისდაცვის ან ქვეყნის ეკონომიკის ინტერესებისათვის პატენტის გამოყენებისაუცილებლობა, სახელმწიფოს მიერ შეიძლება გაიცეს ოფიციალური ლიცენზიაოთხწლიანი ვადის გასვლამდეც.

კანონი მოიცავს საპატენტო კოოპერაციის საერთაშორისო ხელშეკრულებაშისაქართველოს მონაწილეობასთან დაკავშირებულ მარეგულირებელ ნორმებს.

საქართველოს მოქალაქეს (ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს) უფლება აქვსშეიტანოს "საქპატენტში” საერთაშორისო განაცხადი.

საპატენტო კოოპერაციის ხელშეკრულების შესაბამისად, ასეთი განაცხადისშეტანა "საქპატენტში,” იურიდიულად ტოლფასია შეთანხმების მონაწილე ქვეყნებისსაპატენტო უწყებებში განაცხადის შეტანისა. იმის გათვალისწინებით, რომ ამას თანსდევს გამოგონების საერთაშორისო ექსპერტიზა მსოფლიოს წამყვან საპატენტოცენტრებში გაცილებით მარტივდება უცხოეთის ქვეყნებში პატენტის მიღებისპროცედურა.

საქართველოს კანონი სასაქონლო ნიშნების შესახებ.

99

კანონი სასაქონლო ნიშნების შესახებ აწესრიგებს სასაქონლო, მომსახურებისა დაკოლექტიური ნიშნების რეგისტრაციასა და დაცვასთან, აგრეთვე მათ გამოყენებასთანდაკავშირებულ ურთიერთობებს.

სასაქონლო ნიშნების შესახებ კანონის თანახმად _ "სასაქონლო ნიშანი არისსიმბოლო ან სიმბოლოთა ერთობლიობა, რომელიც გამოისახება გრაფიკულად დაგანასხვავებს ერთი საწარმოს საქონელს ან/და მომსახურებას მეორე საწარმოსსაქონლისა ან/და მომსახურებისაგან.”

ამდენად, სასაქონლო ნიშანი უნდა აკმაყოფილებდეს ორ ძირითად მოთხოვნას _იყოს განმანსხვავებელუნარიანი საქონლის მიმართ და შესაძლებელი იყოს მისიგრაფიკული გამოსახვა.

კანონის თანახმად სასაქონლო ნიშნად შეიძლება გამოყენებულ იქნეს: სიტყვა ანსიტყვები, აგრეთვე ადამიანის სახელი, ასოები, ციფრები, ბგერები, გამოსახულება,სამგანზომილებიანი ფიგურა, მათ შორის საქონლის ფორმა ან შეფუთვა ისევე,როგორც საქონლის სხვა გარეგნული გაფორმება ფერის ან ფერთა კომბინაციისგამოყენებით.

საქართველოში სასაქონლო ნიშნის დაცვის საფუძველს წარმოადგენს"საქპატენტში” ან საერთაშორისო შეთანხმების მიხედვით მისი რეგისტრაცია.საყოველთაოდ ცნობილი სასაქონლო ნიშნები დაცულია რეგისტრაციის გარეშე,პარიზის კონვენციის მე-6bis მუხლის შესაბიმისად.

კანონი ადგენს რიგ შეზღუდვებს სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციაზე.არ დაიშვება სასაქონლო ნიშნად ისეთი სიმბოლოს ან სიმბოლოთა

ერთობლიობის რეგისტრაცია, რომელიც:- ატარებს მოცემული საქონლისადმი აღწერილობით ხასიათს, კერძოდ,

მიუთითებს საქონლის სახეობაზე, ხარისხზე, რაოდენობაზე, თვისებებზე,გეოგრაფიულ წარმოშობასა და სხვა; გამოიყენება როგორც საქონლის გვარეობითიცნება ან წარმოადგენს მისთვის დამახასიათებელ საყოველთაოდ დამკვიდრებულტერმინს ან სიმბოლოს ( ეს აკრძალვები არ ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როცასასაქონლო ნიშანი სამოქალაქო ბრუნვაში მისი გამოყენების საფუძველზე,რეგისტრაციის მომენტისათვის იძენს განმანსხვავებელუნარიანობას მოცემულისაქონლისათვის).

- შეურაცხყოფს ან ეწინააღმდეგება ეროვნულ ღირსებებს, რელიგიასა დატრადიციებს, ზნეობრივ ნორმებს;

- მცდარ წარმოდგენას უქმნის მომხმარებელს საქონლის შესახებ.ასევე დაუშვებელია სასაქონლო ნიშნად საერთაშორისო და სახელმწიფო

სიმბოლიკის, ოფიციალური დამღების, ნიშნების, ბეჭდების, ორდენებისა და სხვათარეგისტრაცია.

სასაქონლო ნიშნის დაცვაზე უარის თქმის საფუძველს წარმოადგენს, აგრეთვე,ადრე წარმოშობილი უფლებები, კერძოდ, ადრე რეგისტრირებული იდენტური ანმსგავსი სასაქონლო ნიშნები, საქართველოში დაცული საქონლის ადგილწარმოშობისდასახელებები და გეოგრაფიული აღნიშვნები, სამრეწველო ნიმუშები.

ასევე დაუშვებელია სასაქონლო ნიშნად საქართველოში ცნობილი (ანისტორიული) პიროვნების სახელის, ფსევდონიმის, ფაქსიმილეს, პორტრეტისრეგისტრაცია შესაბამისი თანხმობის ან ნებართვის გარეშე.

სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია ხდება "საქპატენტის” მიერ ჩატარებულიფორმალური მოთხოვნებისა და არსობრივი ექსპერტიზის საფუძველზე.

100

კანონი სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციამდე ითვალისწინებს მისიგამოსახულებისა და შესაბამისი მონაცემების სამრეწველო საკუთრების ოფიციალურბიულეტენში გამოქვეყნებას. რეგისტრაცია ხდება მხოლოდ გამოქვეყნებიდან სამითვის შემდეგ, თუ ამ ხნის განმავლობაში "საქპატენტის” სააპელაციო პალატაში არშევა საჩივარი სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის თაობაზე.

რეგისტრაციით დაცულ სასაქონლო ნიშნის მფლობელის განსაკუთრებულიუფლება წარმოიშობა ამ ნიშნის რეგისტრაციის დღიდან.

კანონი ადგენს განსაკუთრებული უფლებების მოქმედების რიგ კონკრეტულპირობებსა და ფარგლებს.

სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციის მოქმედების ვადა განისაზღვრება 10 წლით.ეს ვადა შეიძლება გაგრძელდეს ყოველი შემდგომი 10 წლით გაგრძელებისჯერადობის შეუზღუდავად.

დასაშვებია სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაციიდან გამომდინარე უფლებებისნაწილობრივ ან მთლიანად გადაცემა სხვა ფიზიკურ ან იურიდიულ პირზე. ესგადაცემა შეიძლება მოხდეს საწარმოსთან ერთად ან მის გარეშე.

სასაქონლო ნიშნის გამოყენების უფლება მისმა მფლობელმა შეიძლება მიანიჭოსსხვა პირს სალიცენზიო ხელშეკრულების საფუძველზე.

კანონის თანახმად სასაქონლო ნიშანზე უფლებების დაკარგვა ხდება ნიშნისრეგისტრაციის გაუქმების ან ბათილად ცნობის შედეგად.

სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია შეიძლება გაუქმდეს _ რეგისტრაციის ვადისგასვლის შემდეგ, მფლობელის გარდაცვალების ან იურიდიული პირის ლიკვიდაციისშემთხვევაში, სასაქონლო ნიშანის გვარეობით ცნებად გადაქცევისა და კანონითდადგენილ სხვა შემთხვევებში, სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია შეიძლება ცნობილიქნეს ბათილად თუკი სასაქონლო ნიშნის რეგისტრაცია მოხდა რეგისტრაციაზეუარის თქმის აბსოლუტური საფუძვლების მოთხოვნათა დარღვევით. 2005 წელსკანონში შეტანილი ცვლილებების შესაბამისად შესაძლებელი გახდა სასაქონლონიშნის რეგისტრაციის ბათილად ცნობა, თუ მისი რეგისტრაცია განხორციელდაარაკეთილსინდისიერად, ან სასაქონლო ნიშნის მფლობელის თანხმობის გარეშე მისიაგენტის მიერ თავის სახელზე, ან თუ რეგისტრაციით დაირღვა მესამე პირისსაავტორო უფლებები.

კანონი აწესრიგებს აგრეთვე კოლექტიურ ნიშნებთან დაკავშირებულურთიერთობებს.

კოლექტიური ნიშანი განასხვავებს კოლექტიური ნიშნის მფლობელიგაერთიანების წევრთა საქონელს სხვა პირთა საქონლისაგან გეოგრაფიულიწარმოშობის, ერთიანი ხარისხობრივი მახასიათებლების ან სხვა თვისებებისმიხედვით.

კოლექტიური ნიშნის მფლობელი შეიძლება იყოს მეწარმე სუბიექტებისგაერთიანება, რომელიც იქმნება კოლექტიური ნიშნის გამოყენების მიზნით, ანსაჯარო სამართლის იურიდიული პირი.

თუ კოლექტიური ნიშანი შეიცავს გეოგრაფიულ სახელს, კოლექტიური ნიშნისწესდება უნდა ითვალისწინებდეს გაერთიანებაში ნებისმიერი ისეთი პირისგაწევრიანების შესაძლებლობას, რომლის საქონელი წარმოშობილია აღნიშნულგეოგრაფიულ რეგიონში და აკმაყოფილებს წესდების მოთხოვნებს.

აკრძალულია კოლექტიური ნიშნის გადაცემა, ან ამ ნიშანზე ლიცენზიის გაცემაიმ პირზე, რომელიც არ არის კოლექტიური ნიშნის მფლობელი გაერთიანების წევრი.

101

კანონში გათვალისწინებულია საერთაშორისო განაცხადების ექსპერტიზისპროცედურის მარეგულირებელი ნორმები, რაც განპირობებულია საქართველოსმონაწილეობით ნიშნების საერთაშორისო რეგისტრაციის შესახებ მადრიდისშეთანხმებასთან დაკავშირებულ პროტოკოლში.

პროტოკოლის შესაბამისად საქართველოს მეწარმეებს შესაძლებლობა აქვთ"საქპატენტში” შეიტანონ საერთაშორისო განაცხადი სასაქონლო ნიშანზე დამოითხოვონ მისი რეგისტრირება პროტოკოლის მონაწილე ყველა ქვეყანაში.

საქართველოს კანონი საქონლის ადგილწარმოშობის დასახელებისა დაგეოგრაფიული აღნიშვნის შესახებ.

კანონი აწესრიგებს საქონლის (მომსახურების) ადგილწარმოშობისდასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის რეგისტრაციასა და დაცვასთან, აგრეთვეგამოყენებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს.

კანონის მიხედვით ადგილწარმოშობის დასახელება არის გეოგრაფიულიადგილის, რაიონის, რეგიონის, გამონაკლის შემთხვევაში, ქვეყნის თანამედროვე ანისტორიული სახელი გამოყენებული იმ საქონლის მოსანიშნად, რომელიცწარმოშობილია ამ გეოგრაფიულ ადგილზე, რომლის განსაკუთრებული ხარისხი დათვისებები მთლიანად ან ძირითადად განპირობებულია მხოლოდ ამ გეოგრაფიულიადგილის ბუნებრივი გარემოსა და ადამიანის ფაქტორით, ამასთან, ამ პროდუქციისწარმოება, ნედლეულის დამზადება და დამუშავება ხდება ამ გეოგრაფიულიადგილის საზღვრებში.

ადგილწარმოშობის დასახელებისაგან განსხვავებით, გეოგრაფიული აღნიშვნისშემთხვევაში, პროდუქციის კავშირი გეოგრაფიულ ადგილთან შედარებით სუსტია. ამშემთხვევაში არ მოითხოვება, რომ ნედლეულის დამზადება, დამუშავება დაწარმოება ხდებოდეს ერთსა და იმავე ადგილას, საკმარისია მხოლოდ ერთ-ერთიპირობის დაცვა, მაგრამ, რა თქმა უნდა, იგი გადამწყვეტი უნდა იყოს საქონლისთვისებების და რეპუტაციის ფორმირებისას.

ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის დაცვასაქართველოში ხდება "საქპატენტში” მათი რეგისტრაციის ან საერთაშორისოხელშეკრულების საფუძველზე.

ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის აღიარებისა დარეგისტრაციისათვის დაინტერესებულმა პირმა "საქპატენტში” უნდა წარადგინოსსათანადო მასალები, რომელშიც უნდა იყოს მონაცემები პროდუქციისგანსაკუთრებული ხარისხისა და თვისებების შესახებ, ნიშან-თვისებებისგეოგრაფიულ ადგილთან კავშირურთიერთობების შესახებ, აგრეთვე წარმოებისსპეციფიკური პირობებისა და ხერხების აღწერა (ამ უკანასკნელთა არსებობისშემთხვევაში). ამასთან, აღნიშნული მონაცემები უნდა ეფუძნებოდეს მეცნიერულკვლევას და დადასტურებული იყოს სახელმწიფოს მიერ დელეგირებულიუფლებების მქონე ორგანიზაციის მიერ.

საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე საზოგადოებრივი აზრისგასათვალისწინებლად წარმოდგენილი მასალები ქვეყნდება ინტელექტუალურისაკუთრების ოფიციალურ ბიულეტენში, ცენტრალურსა და ადგილობრივ პრესაში.

ადგილწარმოშობის დასახელებად და გეოგრაფიულ აღნიშვნად არრეგისტრირდება ისეთი სახელი, რომელიც საქონლის გვარეობით სახელად იქცა დარომელიც შესაძლებელს ხდის მცდარი წარმოდგენა შეუქმნას მომხმარებელს

102

საქონლის წარმოშობის შესახებ, შეურაცხყოფს ან ეწინააღმდეგება ეროვნულღირსებას, რელიგიას, ტრადიციასა და ზნეობრივ ნორმებს.

კანონის მიხედვით, ადგილწარმოშობის დასახელების ან გეოგრაფიულიაღნიშვნის რეგისტრაციის შემდეგ, მათი გამოყენება დასაშვებია მხოლოდსახელმწიფო მაკონტროლებელი ორგანოს მიერ, რეესტრის მონაცემებთან წარმოებისპირობებისა და წარმოებული პროდუქციის თვისებების შესაბამისობის დადგენილიწესითა და პერიოდულობით შემოწმების შემდეგ გაცემული ნებართვის საფუძველზე.შემოწმების წესი და პერიოდულობა განისაზღვრება სპეციალური ნორმატიულიაქტით.

გარდა რეგისტრაციისა, კანონით გათვალისწინებულია იმ ქვეყნებისგეოგრაფიული აღნიშვნების დაცვა, რომლებიც ნაცვალგების პრინციპის საფუძველზეანალოგიურ დაცვას უზრუნველყოფენ საქართველოს გეოგრაფიულიაღნიშვნებისათვის.

ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნისრეგისტრაციიდან გამომდინარე აკრძალულია: რეგისტრირებულიადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის ნებისმიერიპირდაპირი ან არაპირდაპირი კომერციული გამოყენება ისეთ საქონელთან კავშირში,რომელზეც არ ვრცელდება რეგისტრაცია, რეგისტრირებული ადგილწარმოშობისდასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის ისეთი გამოყენება, რომელიც სიტყვა-სიტყვით სწორად მიუთითებს საქონლის წარმოების, მისი ნედლეულის დამზადებისან დამუშავების ადგილზე, მაგრამ ქმნის მცდარ წარმოდგენას საქონლის წარმოშობისშესახებ, ისეთი სახელის ან აღნიშვნის გამოყენება, რომელიც წარმოადგენსრეგისტრირებული ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნისმიბაძვას, იმიტაციას, თუნდაც თარგმანში, ან ისეთ სიტყვებთან ერთად, როგორიცაა"ტიპის”, "სტილის”, "მსგავსი”, "ნაირი”, "მეთოდით” და ა. შ.

ადგილწარმოშობის დასახელებისა და გეოგრაფიული აღნიშვნის შესახებსაქართველოს კანონს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს საქართველოსათვის,როგორც ღვინის და სოფლის მეურნეობის პროდუქტების მწარმოებელი ქვეყ-ნისათვის. იგი ქმნის სამართლებრივ ბაზას ჩვენს ქვეყანაში ელიტარული, მაღალიხარისხისა და ღირებულების პროდუქციის წარმოებისა და მისიარაკეთილსინდისიერი კონკურენციისაგან დაცვისათვის.

საქართველოს კანონი ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის შესახებ.ეს კანონი არეგულირებს ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის

რეგისტრაციასთან, გამოყენებასა და სამართლებრივ დაცვასთან დაკავშირებითწარმოქმნილ ქონებრივსა და პირად არაქონებრივ ურთიერთობებს.

ამ ობიექტის დაცვის აუცილებლობა წარმოიშვა მიკროზომიანიმრავალელემენტიანი ნახევარგამტარული მოწყობილობების (ინტეგრალურიმიკროსქემების) ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, როდესაც მიკროსქემებისელემენტთა განლაგება ხდება სივრცული სურათის _ ტოპოლოგიის საფუძველზე.

კანონი ითვალისწინებს ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიისრეგისტრაციას და შესაბამისი მოწმობის გაცემას "საქპატენტის” მიერ, რითაცდასტურდება რეგისტრირებული ტოპოლოგიის მფლობელის განსაკუთრებულიუფლებები. განსაკუთრებული უფლებები ძალაშია 10 წლის განმავლობაში

103

რეგისტრაციის თარიღიდან. ტოპოლოგიის რეგისტრაციის უფლება ეძლევაიურიდიულ და ფიზიკურ პირებს.

დაცვას ექვემდებარება მხოლოდ ორიგინალური ტოპოლოგია, ე. ი. ისეთი,რომელიც შექმნილია შემოქმედებითი შრომის შედეგად და არ არის საყოველთაოდცნობილი განაცხადის შეტანის თარიღისათვის.

მფლობელის განსაკუთრებული უფლება ვრცელდება ტოპოლოგიისა და მისიშემცველი მიკროსქემის ან მზა ნაკეთობის კომერციულ გამოყენებაზე, მათ შორისიმპორტზე.

ტოპოლოგიის მფლობელის განსაკუთრებული უფლების დარღვევად არმიიჩნევა:

- ტოპოლოგიის ან მისი შემცველი ნაკეთობის გამოყენება პირადიმიზნებისათვის მოგების მიღების გარეშე, აგრეთვე ანალიზის, კვლევის ან სწავლებისმიზნით;

- ტოპოლოგიის მფლობელის მიერ ან მისი თანხმობით გავრცელებულიტოპოლოგიის მქონე ინტეგრალური მიკროსქემის ან მისი შემცველი ნაკეთობისშემდგომი გავრცელება;

- სხვა პირის მიერ რეგისტრირებული ტოპოლოგიის გამოქვეყნებამდედამოუკიდებლად შემუშავებული იდენტური ორიგინალური ტოპოლოგიისგამოყენება;

- სხვა პირის მიერ გაუმჯობესებული ტოპოლოგიის შექმნა ცნობილიტოპოლოგიის გამოკვლევის საფუძველზე, თუ ახლად შექმნილი ტოპოლოგიააკმაყოფილებს ორიგინალობის მოთხოვნებს.

ისევე, როგორც პატენტების შემთხვევაში, დასაშვებია იძულებითი ლიცენზიისგაცემა ტოპოლოგიაზე, მაგრამ ამ შემთხვევაში აუცილებელია იგი ნაკარნახევი იყოსსახელმწიფო არაკომერციული ინტერესებით ან განპირობებული იყოსარაკეთილსინდისიერი კონკურენციის აღსაკვეთად მიმართული სასამართლოს ანადმინისტრაციული აქტით.

განმცხადებელთან წარმოქმნილი დავების განსახილველადგათვალისწინებულია საპატენტო კანონის შესაბამისი ნორმების გამოყენება.

"საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ” საქართველოს კანონისაქართველოში საავტორო და მომიჯნავე უფლებებთან დაკავშირებულ

ურთიერთობებს არეგულირებს საქართველოს კანონი "საავტორო და მომიჯნავეუფლებების შესახებ”, რომელიც მიღებული იქნა 1999 წელს.კანონის მიხედვით, საავტორო უფლებებით იცვება მეცნიერების, ლიტერატურისა დახელოვნების ნებისმიერი ნაწარმოებები, რომლებიც წარმოადგენს ინტელექტუალურშემოქმედებითი საქმიანობის შედეგს, განურჩევლად ნაწარმოების დანიშნულებისა,ავკარგიანობისა, ჟანრისა, მოცულობისა, გამოხატვის ფორმისა და საშუალებისა. მათშორის, წიგნები, ბროშურები, სტატიები ლექციები, დრამატული ნაწარმოებები,მუსიკალური ნაწარმოებები, აუდიოვიზუალური (კინემატოგრაფიული) ნაწარმოებები,სახვითი ხელოვნების, ფერწერული, სკულპტურული ნაწარმოებები, ფოტოგრაფიულინაწარმოებები, დეკორატიული და გამოყენებითი ხელოვნების ნაწარმოებები, რუკები,გეგმები, ესკიზები, არქიტექტურული ნაწარმოებები, გადამუშავებული ნაწარმოებები,(თარგმანი, ადაპტაცია, ეკრანიზაცია) შედგენილი ნაწარმოებები (კრებული,ენციკლოპედია, ანთოლოგია, მონაცემთა ბაზა), კომპიუტერული პროგრამები და სხვა.

104

საავტორო უფლებები არ ვრცელდება იდეებზე, მეთოდებზე, პროცესებზე,სისტემებზე, საშუალებებზე, კონცეფციებზე, პრინციპებზე, აღმოჩენებსა და ფაქტებზე,მაშინაც კი, თუ ისინი გამოხატულია, ახსნილია, აღწერილია, ილუსტრირებულია ანხორცშესხმულია ნაწარმოებში.

საავტორო უფლებები წარმოიშვება ავტომატურად, ნაწარმოებისშექმნისთანავე და ამ უფლებების წარმოშობისათვის აუცილებელი არ არისრეგისტრაცია, დეპონირება ან სხვა ფორმალობების დაცვა. თუმცა, ისევე როგორცბევრ ქვეყანაში, საქართველოს კანონი, ავტორის სურვილის შემთხვევაში,ითვალისწინებს ნაწარმოების ორიგინალის ან ასლის "საქპატენტში” დეპონირებისშესაძლებლობას. დეპონირების შედეგად "საქპატენტის” მიერ გაიცემა მოწმობა,რომელიც არ წარმოშობს საავტორო უფლებებს და ადასტურებს მხოლოდნაწარმოების დეპონირების ფაქტს.

კანონით ავტორს მინიჭებული აქვს პირადი არაქონებრივი და ქონებრივიუფლებები. ავტორის არაქონებრივი უფლებაა აღიარებული იქნას ნაწარმოებისავტორად, უფლება მიიღოს გადაწყვეტილება როდის, სად და რა ფორმით გახადოსცნობილი ნაწარმოების შექმნის ფაქტი, უფლება დაიცვას ნაწარმოები ყოველგვარიდამახინჯებისაგან ან სხვაგვარი ხელყოფისგან, რამაც შეიძლება შელახოს ავტორისპატივი, ღირსება ან საქმიანი რეპუტაცია და სხვა.

ავტორის განსაკუთრებული ქონებრივი უფლებაა განახორციელოს, ნებადართოს ან აკრძალოს ნაწარმოების რეპროდუცირება, ნაწარმოების ორიგინალის ანასლების საზოგადოებაში გავრცელება, ნაწარმოების საჯარო შესრულება,ნაწარმოების საჯარო გადაცემა, კერძოდ, გადაცემა რადიო ან ტელე ეთერში, კაბელითან იტერნეტით, ნაწარმოების თარგმნა, ნაწარმოების გადამუშავება, ნაწარმოებისორიგინალის ან ასლის გაქირავება ან მფლობელობის სხვა ფორმით გადაცემა.

ავტორის თანხმობისა და მისთვის ჰონორარის გადახდის გარეშედაშვებულია ნაწარმოების ციტირება ან ილუსტრაციის სახით გამოცემებშიგამოყენება სამეცნიერო, პოლემიკური და კრიტიკული მიზნებისათვის, მიმდინარემოვლენების პროცეში დანახული ან მოსმენილი ნაწარმოების, საჯაროდწარმოთქმული პოლიტიკური მოხსენების საინფორმაციო მიზნით რეპროდუცირებაჟურნალებისა და სხვა პერიოდული გამოცემების მიერ ან მათი საჯარო გადაცემა,მუსიკალური ნაწარმოებების საჯარო შესრულება ოფიციალური, სამგლოვიარო დარელიგიური ცერემონიების დროს და სხვა.

საავტორო უფლებები წარმოიშობა ნაწარმოების შექმნისთანავე და მოქმედებსავტორის სიცოცხლეში და 70 წელი მისი გარდაცვალებიდან.

საავტორო უფლებების მოქმედების ვადის ამოწურვის შემდეგ ნაწარმოებიშეიძლება გამოიყენოს ნებისმიერმა პირმა ჰონორარის გადახდის გარეშე.

კანონის მიხედვით საავტორო უფლებების გადაცემა შესაძლებელია კანონით,ანდერძით ან ხელშეკრულებით. ავტორს ქონებრივი უფლებების გადაცემამთლიანად ან ნაწილობრივ. მასვე შეუძლია დაუთმოს ნებისმიერ პირს ნაწარმოებისგამოყენების უფლება, ანუ გასცეს ნაწარმოების გამოყენების ლიცენზია.

მომიჯნავე უფლებების დაცვის ობიექტებია შესრულება, ფონოგრამა დავიდეოგრამა და საეთერო და საკაბელო მაუწყებლობის ორგანიზაციების გადაცემები,ხოლო დაცული სუბიექტებია შემსრულებლები, ფონოგრამისა და ვიდეოგრამისდამამზადებლები და მაუწყებლობის ორგანიზაციები.

105

კანონი ანიჭებს შემსრულებელს ქონებრივ და არაქონებრივ უფლებებს. მათშორის, უფლებას დაიცვას შესრულება ნებისმიერი ხელყოფისა და დამახინჯებისაგან,უფლებას ნება დართოს ან აკრძალოს შესრულების ჩაწერა, შესრულების ჩანაწერისრეპროდუცირება, ეთერში ან კაბელით შესრულების გადაცემა, ფონოგრამაზე ანვიდეოგრამაზე ჩაწერილი შესრულების გავრცელება, მათ შორის ინტერნეტით დასხვა.

ფონოგრამის და ვიდეოგრამის დამამზადებელს მინიჭებული აქვსგანსაკუთრებული ქონებრივი უფლება ნება დართოს ან აკრძალოს ფონოგრამის ანვიდეოგრამის რეპროდუცირება, ეგზემპლარების გავრცელება, გაქირავება,ინტერნეტში გავრცელება და სხვა.

მაუწყებლობის ორგანიზაციებს უფლება აქვთ ნება დართონ ან აკრძალონგადაცემის ჩაწერა, გადაცემის ჩანაწერის რეპროდუცირება, გადაცემისრეტრანსლაცია ან კაბელით ხელახალი გადაცემა, ინტერნეტით გავრცელება,გადაცემის საჯარო გადაცემა ისეთ ადგილებში, სადაც შესვლა ფასიანია და სხვა.

კანონით დაშვებულია შესრულების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის დამაუწყებლობის ორგანიზაციის გადაცემის გამოყენება უფლებამფლობელისთანხმობისა და მისთვის ჰონორარის გადახდის გარეშე ციტირებისას, სამეცნიერო,კვლევითი, პოლემიკური, კრიტიკული და საინფორმაციო მიზნებისათვის, მოკლენაწყვეტების ილუსტრაციის სახით გამოყენებისას სწავლებისათვის ან მეცნიერულიგამოკვლევებისათვის, მოკლე ნაწყვეტების ჩართვისას მიმდინარე მოვლენებისმიმოხილვისას.

შემსრულებლის უფლებები მოქმედებს 50 წლის განმავლობაში პირველიშერულებიდან.

ფონოგრამის და ვიდეოგრამის დამამზადებლის უფლება მოქმედება 50 წლისგანმავლობაში ფონოგრამის ან ვიდეოგრამის პირველი ჩაწერიდან.

საეთერო ან საკაბელო მაუწყებლობის ორგანიზაციის უფლება მოქმედებს 50წლის განმავლობაში ასეთი ორგანიზაციის მიერ გადაცემის ეთერში ან კაბელითპირველად გადაცემიდან.

კანონის SUI GENERIS ნორმებით დაცულია აგრეთვე ისეთი მონაცემთაბაზა, რომელიც არ წარმოადგენს "ნაწარმოებს” და განსხვავდება საავტოროუფლებებით დაცული "მონაცემთა ბაზისაგან”. ასეთი მონაცემთა ბაზისდამაზადებელი სარგებლოს განსაკუთრებული უფლებებით ნება დართოს ანაკრძალოს მისი გამოყენება, თუ მან განახორციელა ხარისხობრივი დარაოდენობრივი თვალსაზრისით არსებითი ინვესტიცია მონაცემთა ბაზისშემცველობის შეძენის, მოპოვების, დაზუსტების ან წარმოდგენის მხრივ.

ინტერნეტისა და ციფრული ტექნოლოგიების განვითარებასთანდაკავშირებით კანონი უფლებამფლობელებს საშუალებას აძლევს ისარგებლონუფლებების განხორციელების ისეთი თანამედროვე სპეციფიური ინსტრუმენტით,როგორიცაა "ტექნოლოგიური საშუალება” და "უფლების მართვის ინფორმაცია”.კანონის მიხედვით უფლებების დარღვევად მიჩნეულია უფლების მართვისინფრომაციის შეცვლა ან წაშლა და ტექნოლოგიური საშუალებების გვერდის ავლა,რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მისი გაუვნებელყოფა.

ავტორთა უფლებების ეფექტურად განხორციელებისა და საავტოროჰონორარების შეგროვებისა და განაწილების მიზნით კანონი ითვალისწინებსავტორთა უფლებას შექმნან ნებაყოფლობითი კავშირი, რომელიც უფლებამოსილია

106

განახორციელოს ქონებრივი უფლებების კოლექტიური მართვა. ორგანიზაციისმთავარი ფუნქციაა ნაწარმოების ან მომიჯნავე უფლების ობიექტისგამოყენებისათვის გასცეს ლიცენზიები მოსარგებლეებზე, შეაგროვოს შესაბამისიჰონორარი და გაანაწილოს არა მარტო მის წევრ, არამედ უცხოელ ავტორებზეც.

კანონი ანიჭებს უფლებამფლობელებს დამრღვევისაგან მოითხოვონ უფლებისაღიარება, დამრღვევი მოქმედებების აღკვეთა, ზიანის ანაზღაურება მიუღებელიშემოსავლის ჩათვლით და სხვა.

კანონი იძლევა აგრეთვე კონტრაფაქციული ასლის განმარტებას, რაცმნიშვნელოვანია სამოქალაქო, ადმინისტრაციული და სისხლისსამართალწარმოებისთვის.

კანონით განსაზღვრულია სასამართლოს შესაძლებლობა სამოქალაქოსარჩელის უზრუნველსაყოფად, საქმის არსებითად განხილვამდე, ყადაღა დაადოსკონტარაქციულ ასლებს, კონტრაფაქციული ასლების დასამზადებელ მასალებს,მოწყობილობას და სხვა ტექნიკურ საშუალებებს, დოკუმენტებს, ანგარიშებს და სხვამტკიცებულებებს.

კანონი მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებმცენარეთა ახალი ჯიშების სამართლებლივ დაცვასთან და გამოყენებასთან

დაკავშირებულ ურთიერთობებს აწესრიგებს საქართველოს კანონი "მცენარეთაახალი ჯიშების დაცვის შესახებ”. აღნიშნული კანონი ვრცელდება მცენარეთა ყველაგვარსა და სახეობაზე.

სელექციონერისათვის მცენარის ახალი ჯიშის გამოყენებაზე განსაკუთრებულიუფლების მინიჭება წარმოებს მცენარის ახალი ჯიშის "საქპატენტში” რეგისტრაციისადა მოწმობის გაცემის საფუძველზე.

სელექციონერის განსაკუთრებული უფლება მოქმედებს 25 წლის ვადით, მისიდარეგისტრირების დღიდან, ხოლო მრავალწლიანი კულტურებისა და ტყისჯიშებისათვის - 30 წლით.

კანონის თანახმად სელექციონერად მიიჩნევა არამარტო პირი, რომელმაცუშუალოდ გამოიყვანა, გამოავლინა ან გააუმჯობესა მცენარის ახალი ჯიში, არამედსამუშაოს მიმცემი, დავალების გამცემი ან უფლებამონაცვლე.

მცენარის ახალი ჯიში დარეგისტრირდება და მასზე მოწმობა გაიცემა, თუ იგიპასუხობს დაცვისუნარიანობის კრიტერიუმებს – სიახლეს, განსხვავებულობას,ერთგვაროვნებასა და სტაბილურობას. სიახლის კრიტერიუმი დაკმაყოფილებულადჩაითვლება, თუ მცენარის ამ ჯიშის გასამრავლებელი მასალა განაცხადის"საქპატენტში” შეტანამდე არ გასხვისებულა გამოყენებისათვის: საქართველოსტერიტორიაზე 1 წლით ადრე, სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე 4 წლით ადრე, ხოლოვაზისა და ხე-მცენარეების შემთხვევაში – 6 წლით ადრე.

მცენარის ახალი ჯიშის სხვა არსებული მცენარის ჯიშებისაგან განსხვავებულობა,ჯიშის ძირითადი ნიშან-თვისებების მიხედვით ერთგვაროვნება და ასეთი ნიშან-თვისებების თაობებში სტაბილურობა დგინდება სპეციალური გამოცდებისმეშვეობით, რომელსაც ახორციელებს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერგანსაზღვრული იურიდიული ან ფიზიკური, შესაბამისი აკრედიტაციისსაფუძველზე.

მცენარის ახალ ჯიშზე სხვა ქვეყანაში ჩატარებული გამოცდის შემთხვევაში,საქართველოში გამოცდა არ ტარდება. ასეთ შემთხვევაში "საქპატენტის”

107

გადაწყვეტილების საფუძვლად გამოიყენება სხვა ქვეყნის კომპეტენტური ორგანოსმიერ გაცემული შესაბამისი დასკვნა.

სელექციონერს განსაკუთრებული უფლება მცენარის ჯიშის გამოყენებაზეგულისხმობს უფლებას თავად განახორციელოს, ნება დართოს ან/და აკრძალოსმცენარის ახალი ჯიშის წარმოება, კვლავწარმოება, გამრავლებისათვის მომზადება,შენახვა, გასაყიდად შეთავაზება, გასხვისება ან უფლების გადაცემა, ექსპორტი დაიმპორტი. სელექციონერის უფლება ვრცელდება აგრეთვე მცენარის ახალი ჯიშისაგანმიღებულ მოსავალზე და ისეთ მცენარის ჯიშებზე, რომელიც მიღებულია დაცულიჯიშისაგან.

სელექციონერის განსაკუთრებული უფლება არ ვრცელდება მცენარის ახალი ჯიშისპირადი მოხმარებისათვის, არაკომერციული, ექსპერიმენტული და სასელექციომიზნით გამოყენებაზე, აგრეთვე ასეთ შემთხვევაში მიღებული მოსავლის საბოლოოპროდუქტად გამოყენების შემთხვევაში.

კანონი ითვალისწინებს სელექციონერის განსაკუთრებული უფლების შეზღუდვასსაჯარო ინტერესების გათვალისწინებით, იძულებითი ლიცენზიის გაცემის გზით.

საქართველოს კანონი ‘’ცხოველთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ’’(2006წ)არსებითად იმეორებს ‘’მცენარეთა ახალი ჯიშების დაცვის შესახებ’’ საქართველოსკანონის დებულებებს და მათ შორის განსხვავება შემოიფარგლება დაცვის ობიექტთასხვადასხვაობით.

საქართველოს კანონი «ინტელექტუალურ საკუთრებასთან დაკავშირებულსასაზღვრო ღონისძიებების შესახებ» ადგენს ინტელექტუალური საკუთრებისობიექტებზე, კერძოდ საავტორო და მომიჯნავე უფლებების, მონაცემთა ბაზისდამამზადებლის უფლებების, საქონლის ადგილწარმოშობის დასახელების,გეოგრაფიული აღნიშვნისა და სასაქონლო ნიშნების მფლობელების უფლებათადარღვევით წარმოებული პროდუქციის იმპორტირებისა და ექსპორტისასსპეციალურ სასაზღვრო ღონისძიებების გამოყენების წესს.

კანონის შესაბამისად, საქართველოს საბაჟო დეპარტამნეტში იქმნებასპეციალური რეესტრი, სადაც დაინტერესებულ უფლებამფლობელს საშუალებაეძლევა დაარეგისტრიროს საკუთარი სასაქონლო ნიშანი, საავტორო ან მომიჯნავეუფლების ობიექტი, მონაცემთა ბაზა, ადგილწარმოშობის დასახელება ანგეოგრაფიული აღნიშვნა და მიუთითოს საქონლის იდენტიფიცირებისთვისაუცილებელი ინფორმაცია.

საეჭვო ტვირთის გამოჩენისას საბაჟო ორგანოებს უფლება ენიჭებათ შეაჩერონეს ტვირთი, დაუყოვნებლივ აცნობონ ამ ფაქტის შესახებ უფლებამფლობელს ან მისწარმომადგენელს და შემოწმებისათვის გადასცენ შეჩერებული საქონლისეგზემპლარი.

იმ შემთხვევაში, თუ უფლებამფლობელი დარწმუნდება, რომ შეჩერებულისაქონელი კონტრაფაქციულია, მას უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს დამოითხოვოს მიყენებული ზიანის ანაზღაურება და საქონლის განადგურება. ხოლო,თუ შეჩერებული საქონლის მფლობელი უარს განაცხადებს თავის საქონელზე, საბაჟოდეპარტამენტი ანადგურებს შეჩერებულ საქონელს უფლებამფლობელის ხარჯითა დაპასუხისმგებლობით. ეს წესი გამოიყენება იმ შემთხვევაშიც, როდესაც შეჩერებულისაქონლის მფლობელი არ გამოეხმაურება საბაჟო დეპარტამენტის შეტყობინებასსაქონლის განადგურების შესახებ უფლებამფლობელის მოთხოვნის თაობაზე.

108

სისხლის სამართლის კოდექსი (მუხლები 189, 1891, 196) ითვალისწინებსპასუხისმგებლობას ინტელექტუალური საკუთრების ობიექტებზე უფლებებისდარღვევისათვის. კერძოდ, აღნიშნული კოდექსის 189-ე მუხლი დანაშაულადმიიჩნევს ნაწარმოების ავტორობის მითვისებას ან თანაავტორობაზე იძულებას, ასევედიდი ოდენობით შემოსავლის მიღების მიზნით საავტორო და მომიჯნავეუფლებების ობიექტების უკანონო რეპროდუცირებას, კონტრაფაქციული ასლებისშეძენას, იმპორტს, შენახვას, გაყიდვას, გაქირავებას ან საავტორო და მომიჯნავეუფლებების მფლობელის უფლების სხვა სახით ხელყოფას.

სისხლის სამართლის კოდექსი ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას სამრეწველოსაკუთრების უფლების ხელყოფისთვისაც. კერძოდ, 1891 მუხლის მიხედვით,დანაშაულად არის მიჩნეული გამოგონების, სასარგებლო მოდელის, სამრეწველონიმუშის, ინტეგრალური მიკროსქემის ტოპოლოგიის ავტორობის მითვისება ანთანაავტორობაზე იძულება. ასევე, წინასწარი შეცნობით სხვისი გამოგონების,სასარგებლო მოდელის, სამრეწველო ნიმუშის, ინტეგრალური მიკროსქემისტოპოლოგიის შემოსავლის მიღების მიზნით უკანონო გამოყენება.

კოდექსის 196-ე მუხლის თანახმად დასჯად ქმედებას წარმოადგენს დიდიოდენობით სხვისი სასაქონლო ნიშნის, საქონლის ადგილწარმოშობის დასახელებისან გეოგრაფიული აღნიშვნით უკანონოდ ნიშანდებული საქონლის წარმოება ანსამოქალაქო ბრუნვაში შეტანა, რამაც მნიშვნელოვანი ზიანი გამოიწვია, ასევეარარეგისტრირებულ სასაქონლო ნიშანთან, საქონლის ადგილწარმოშობისდასახელებასთან ან გეოგრაფიულ აღნიშვნასთან ერთად გამაფრთხილებელიაღნიშვნის ყალბი მითითება.

ზემოთ აღნიშნული დანაშაულების ჩადენისათვის სისხლის სამართლისკოდექსი სანქციის სახით ითვალისწინებს ჯარიმას, თავისუფლების შეზღუდვას ანთავისუფლების აღკვეთას.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში ინტელქუალურსაკუთრებაზე უფლებების დარღვევებს ეხება 1571, 1572 1573 და 158-ე მუხლები.აღნიშნული მუხლები ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას საავტორო და მომიჯნავეუფლებების მფლობელების და სასაქონლო ნიშნის მფლობელის უფლებებისდარღვევისათვის.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსითგათვალისწინებულია პასუხისმგებლობა ნაწარმოების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამისან მონაცემთა ბაზის უკანონო რეპროდუცირების, ტექნოლოგიურისაშუალებისათვის გვერდის ავლის, "უფლების მართვის ინფორმაციის” უკანონოდშეცვლის, განადგურების ან გაყალბების, კონტაფაქციული ასლების შეძენის,იმპორტის, შენახვის, გაყიდვის გაქირავების ან შემოსავლის მიღების მიზნითსაავტორო და მომიჯნავე უფლებების მფლობელის ან მონაცემთა ბაზისდამამზადებლის უფლების სხვა სახით დარღვევისათვის. უფლებების დარღვევადარის მიჩნეული, ასევე, ნაწარმოების, ფონოგრამის, ვიდეოგრამის ან მონაცემთაბაზის ასლებზე უფლების მფლობელის მიერ დასმული დაცვის ნიშნის უკანონოშეცვლა ან განადგურება.

აღნიშნული ქმედებებისათვის სანქციის სახით გათვალსწინებულია ჯარიმა,ხოლო იგივე ქმედების ადმინისტრაციული სახდელის დადებიდან ერთი წლისგანმავლობაში განმეორებით ჩადენისათვის ჯარიმის გაზრდილ ოდენობასთანერთად, საქართველოს ადმინისტარციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

109

ითვალისწინებს სამართალდარღვევის ჩადენისათვის საჭირო მასალების,მოწყობილობებისა და ტექნიკური საშუალებების კოფისკაციას. კონფისკებულიკონტრაფაქციული ასლები, სამარათალდარვევის ჩადენისათვის საჭირო მასალები,მოწყობილობები და ტექნიკური საშუალებები ექვემდებარება განადგურებას, გარდაიმ შემთვევებისა, როდესაც ისინი გადაეცემა საავტორო და მომიჯნავე უფლებისმფლობელს ან მონაცემთა ბაზის დამამზადებელს მისივე მოთხოვნის საფუძველზე.

გარდა ამისა საქართველოს კანონმდებლობა ითვალისწინებს სამოქალაქოპასუხისმგებლობას საავტორო და მომიჯნავე უფლებების დარღვევისათვის.«საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ” საქართველოს კანონის 59-ემუხლის თანახმად საავტორო და მომიჯნავე უფლებების მფლობელს და მონაცემთაბაზის დამამზადებელს უფლება აქვს მოითხოვოს უფლებების დამრღვევისაგანზიანის ანაზღაურება და უფლების აღიარება.

საქართველოს კანონმდებლობა ინტელექტუალური საკუთრების სფეროში,რომლის შემუშავებაშიც მონაწილეობა მიიღეს ინტელექტუალური საკუთრებისმსოფლიო ორგანიზაციის, ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციის, ევროპის საპატენტოუწყების და ევროკავშირის სხვადასხვა ქვეყნის ექსპერტებმა, ძირითადადშეესაბამება და ჰარმონიზებულია საერთაშორისო ხელშეკრულებებთან დაევროკავშირის ნორმატიულ აქტებთან.

G

110

bibliografia

1. saqarTvelos erovnuli standartebi -http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/erovnuli.pdf

2. mewarme subieqtebis standartebi -http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/1.2mst.pdf

3. saerTaSoriso, saxelmwifoTaSoriso standartebi miRebulisaqarTvelos standartebad -http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/saerTashoriso.pdf

4. saqarTvelos kanonebi -http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/saq.kanonebi.pdf

5. saerTaSoriso da evropuli standartebi, miRebuli saqarTvelos

teritoriaze erovnul standartebad (17.12.2009 mdgomareobiT)

iso standartebi - http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/ISO-stands-georgia.pdf

xarisxis marTvis, garemos dacvis, Sesabamisobis Sefasebis produqciis

usafrTxoebis dargSi - http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/CNOBARI.pdf

navTobis mopovebisa da gadamuSavebis teqnologia -

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/ISO_ISO.pdf

en standartebi - http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/KATALOG%20SST%20EN.pdf

astm standartebi (navTobis, navTobproduqciebisa da Txevadi

naxSirwyalbadis gamocdis meTodebi) -

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/SST%20ASTM%20AMERIK.%20ASOCIAC%20..pdf

http://www.gnims.caucasus.net/Reestri/Standartebis/ST_TEQ.REGL/




http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/ISO-stands-georgia.pdf

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/CNOBARI.pdf

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/ISO_ISO.pdf

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/KATALOG%20SST%20EN.pdf

111

kodeqs alimentarius standartebi -

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/SST%20KODEKS%20STAN.pdf

saqarTveloSi notificirebuli teqnikuri reglamentebi -

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/Notifications%201-31.pdf

6. kanoni momsaxurebisa da sertifikaciis Sesaxeb (SesworebebiTurT)

http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=59

7. inteleqtualuri sakuTreba. (INTELLECTUAL PROPERTYREADING MATERIAL - World Intellectual Property Organization) Targmani inglisuridan.

“saqpatenti”. Tbilisi 2001w. http://sakpatenti.org.ge/files/_86_730923_book1.pdf

8. saqarTvelos kanonmdebloba inteleqtualuri sakuTrebis sferoSi

http://www.sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=20

http://www.sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=116

9. МЕТАЛЛОПРОДУКЦИЯ: СЕРТИФИКАЦИЯ, МАРКИРОВКА, УПАКОВКАА.А.Минаев, А.Н.Смирнов, И.В.ЛейрихУчебное пособиеРекомендовано Министерством образования и науки УкраиныДонецк – 2006МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ УКРАИНЫДОНЕЦКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ ТЕХНИЧЕСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ

http://uas.ukrsteel.org/books/Metalloprodukziya_sert.pdf

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/SST%20ASTM%20AMERIK.%20ASOCIAC%20

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/SST%20KODEKS%20STAN.pdf

http://www.gnims.caucasus.net/DOCS/Notifications%201-31.pdf

http://www.parliament.ge/index.php

http://sakpatenti.org.ge/files/_86_730923_book1.pdf



http://uas.ukrsteel.org/books/Metalloprodukziya_sert.pdf

112

D danarTi

saSiSi nivTierebebisa da masalebis

markirebis evropuli niSnebi

N markirebis niSnis simbolo M markirebis niSnis Sinaarsi

1 2 3

1.

feTqebadsaSiSia (E)

2.

advilad aalebadia (F)

3.

gansakuTrebiT aalebadia (F+)

113

1 2 3

4.

mJangvelia (wvas uwyobs

xels) (O)

5.

Sxamia / toqsinia (T)

6.

Zlier Sxamiania / Zlier

toqsikuria (T+)

7.

“wmida andrias jvari” -

aRniSnavs romMmavnebelia (Xn)

114

8. “wmida andrias jvari” -

aRniSnavs romMmavnebelia,

gamaRizianebelia (Xi).gamoiyeneba Tvalis an kanis

seriozuli dazianebis

gamafrTxileblad

9.

radiaciuli safrTxis

saerTaSoriso niSani

satransporto da samanipulacio markirebis niSnebi

Mmarkirebis niSani warwera

romel tvirTze da

ra SemTxvevaSi

keTdeba markireba

1 2 3

frTxilad,

msxvrevadia

(Handle with care, Fragile)

M

msxvrevadi,

mtvrevadi, myife,

dartymaze da

vibraciaze

moreagire

115

1 2 3

Ggacxeleba ar

SeiZleba

(Protect from heat)

Ggacxelebisa da

mzis sxivebisagan

dasacavi

tenisaganaa

dasacavi

(Keep dry)

tenisgan dasacavi

tvirTebi

Ddasxivebisganaa

dasacavi

(Protect from radiation)

Nnebismieri sxivuri

energiisgan (ramacSesaZloa Secvalos an

iqonios gavlena

produqtis Tvisebebze)

dasacavi tvirTi

G

gayinva ar SeiZleba

(Protect from freezing)

niSanze miTiTebul

temperaturaze qvemoT

icvleba produqtis

Tvisebebi da ar SeiZleba

miTiTebulze dabal

temperaturaze tvirTis

Senaxva

116

1 2 3

hermetiuli SefuTva

(Hermetically sealed)

akrZalulia taris

gaxsna an dazianeba,

imitom rom tvirTi

gansakuTrebiT

mgrZnobiarea

garemos mimarT

kauWebis gamoyeneba

akrZalulia

(Use no hooks)

rbil taraSi

moTavsebuli

produqtis,

datvirTvisas

dauSvebelia

kauWebis gamoyeneba

Ddabmis adgili

(Sling here)

tvirTebi, romlebic

unda daeban

mxolod

gansazRvrul

adgilebSi

Uurikaze

datvirTvis adgili

(Lift here with the tiring)

Tu urikaze

datvirTva sxva

adgilze saxifaToa

an daazianebs

tvirTs da

SefuTvas, saWiroa

am niSnian adgilze

moxdes urikaze

datvirTva

117

1 2 3

zemoT ar aayiravoT

(Top. Do not turn over)

tvirTis orientacia

unda iyos mudmivad

aseTi nebismieri

manipulirebisas

simZimis centri

(Center of gravity)

msxvilgabaritiani

tvirTis adgili,

misi simZimis

centri ar

mdebareobs taris

centrSi

tropikuli SefuTva

(Tropical packing)

tropikuli

klimatisagan

damcavi SefuTvis

aRniSvna

gaxsnis adgili

(Open here)

SefuTvis gaxsna

mxolod amgvari

niSnis adgilasaa

nebadarTuli

118

1 2 D 3

dasawyobebis meTodi,

sadac ricxvi

mianiSnebs Stabelebis

raodenobas, e.i.

miTiTebul SemTxvevaSi

7 rigadaa nebadarTuli

Stabelebad

dasawyobeba

am SemTxvevaSi

Stabelebad

dasawyobeba

akrZalulia

sxvadasxva qveynebis erovnul standartebTan produqciis

Sesabamisobis niSnebi

Sesabamisobis

niSnis grafikuli

gamosaxuleba

Qqveyana da misi

masertificirebeli

organo

Sesabamisobis

niSnis gamoyenebis

safuZveli

1 2 3

Aavstria: avstriis

standartizebis

instituti

(OusterueichisehesNormungsinstitut, ON)

Aavstriis

standartebi

119

avstria: avstriis

eleqtroteqnikis

asociacia

(OVE)

Aavstriis

eleqtroteqnikis

standartebi

belgia: belgiis

standartizebis

instituti

(Institut Belge de Normalization,IBN)

Bbelgiis

standartebi

samrewvelo

produqciisaTvis

Bbelgia: belgiis

eleqtroteqnikis

komiteti

(Comite electrotechnique

Belge, CEB)

eleqtro-

mowyobilobaTa

usafrTxoebis

belgiuri

standartebi

gaerTianebuli

samefo: britanuli

standartebis

instituti

(British standards Institution,BSI)

BS erovnuli

standartebi

120

1 2 3

Ggermania:

produqciis

markirebis

germanuli

sazogadoeba

(Deutsche Gesselschaft furWarenkennzeichnung,

DGWK)

DIN standartebis

Sesabamisoba

DIN niSani gamocdisa

da zedamxedvelobisa

niSani “Semowmebulia

usafrTxoebaze”

Ggermania: xarisxis

marTvis

sertificirebis

sistemis germanuli

sazogadoeba

(Deutsche Gesselschaft zur

Zertifizierung von

Qualitatsmanagement

systemen)

DIN ISO 9000 xarisxis

marTvis sistemis

Sesabamisobis

(DQS) - niSani

germania: gazis da

wyalmomaragebis

germanuli

amxanagoba

(Deutsche Gesselschaft des Gasund Wasserfaches,

DVGW)

Ggazisa da

wyalmomaragebis

aparaturis

usafrTxoebis

moTxovnaTa

germanuli

standartebi

121

germania: germanel

eleqtroteqnikosTa

kavSiri

(Verband DeutscherElectrotechniker, VDE)

sayofacxovrebo

eleqtroxelsawyoebis,

transformatorebis

da sxva

mowyobilobaTa

usafrTxoebis

germanuli

standartis

Sesabamisobis niSani

1 2 3

germania: germaniis

saakreditacio sabWo

(Deutscher

AkkreditierungsRat,

DAR)

Aakreditaciis

damadasturebeli

niSani DAR

Ddania: daniis

standartizebis sabWo

(Dansk Standardiseringsraad,

DS)

daniis

standartebTan

Sesabamisoba

Ddania:

eleqtromowyobilobaTa

sertificirebis daniis

biuro

eleqtromowyo-

bilobebze

daniis

standartebis

Sesabamisoba

122

espaneTi: espaneTis

standartizebis

instituti

(Istituto Espanol de

Normalizacion, IRANOR)

espaneTis

standartebTan

(UNE)Sesabamisoba

italia: xarisxis

sistemis

sertificirebis

italiis biuro

(Certificazione Italiana dei sistemiqualita delle aziende,

CISQ)

xarisxis

sistemis

italiuri

standarti

italia:

manqanaTmSeneblobis

sferos samrewvelo

produqciis

sertificirebis

instituti

(Instituto di Certificazione

Industriale per la meccanica,

ICIM)

manqanaT-

mSeneblobis

sferos

samrewvelo

produqciis

italiuri

standartebis

Sesabamisoba

123

1 2 3

italia: italiis

plastmasebis

instituti

(Instituto Italiano dei Plastici,IIP)

Pplastmasebisa da

maTgan damzadebuli

produqciis

italiis

standartebTan

Sesabamisoba

italia: italiis

xarisxis niSnis

instituti

(Instituto Italiano dei Marchio diQualita, IMQ)

radioeleqtronikis,

samedicino da

sayofacxovrebo

aparaturis

italiur

standartebTan

Sesabamisoba

Kkanada:

standartizebis

kanadis asociacia

(Canadian StandardsAssociation, CSA)

Kkanadis standartebTan

Sesabamisoba

saerTaSoriso

standartebTan

Sesabamisoba

124

Kkanada: kanadis

SeduRebis biuro

(Canadian welding Bureau,

CWB)

SeduRebis

mowyobilobebisa da

maTi komponentebis

Sesabamisoba kanadis

standartebTan

1 2 3

kanada: kanadis

gazis asociacia

(Canadian Gas Association,

CGA)

Ggazis, navTobis,

eleqtroenergiis,

myari sawvavis CGAstandartebTan

Sesabamisoba

kanada:

sadazRvevo

kompaniaTa

laboratoriebi

(Underwriters Laboratoriesof Canada, ULC)

sicocxlisa da

saxanZro

usafrTxoebis

kanadur

standartebTan

Sesabamisoba

Kkanada: zogadi

standartizebis

kanadis sabWo

(Canadian General standardsBoard, CGSB)

CGSB standartebTan

Sesabamisoba

125

Nniderlandebi:

gazis kompaniaTa

mflobelebis

amxanagobis

institutis

centraluri

samdivno

(VEG-GASINSTITUT N.V.)

Ggazis samrewvelo da

sayofacxovrebo

aparaturis

niderlandis

standartebTan

Sesabamisoba

Nniderlandebi:

niderlandebis

eleqtroteqnikuri

komiteti

(N.V. KEMA)

eleqtromowyobilobis

dargSi niderlandebis

standartebis

Sesabamisoba

1 2 3

Nniderlandebi:

sertificirebis

holandiuri sabWo

Hholandiur

standartebTan

Sesabamisoba

Nnorvegia:

norvegiis

standartizebis

sabWo

Nnorvegiis

standartebTan

Sesabamisoba

126

(NorgesStandardiseringforbund,

NSF)

norvegia:

eleqtro-

mowyobilobis

gamocdis

norvegiis sabWo

eleqtromowyobilobis

usafrTxoebis

norvegiis standartiT

gaTvaliswinebuli

moTxovnebi

ruseTi: rf-is

standartizebis

saxelmwifo

komiteti

G”gost”-is Sesabamisi

standartebis sistemis

Sesabamisoba

fineTi:

standartizebis

fineTis asociacia

(Suomen Standardsoimisliito,

SFS)

SFS erovnuli

standartebis

Sesabamisoba

127

1 2 3

fineTi: fineTis

eleqtroteqnikuri

inspeqcia

(SETI)

eleqtromowyobilobis

usafrTxoebis finuri

standartebiT

gaTvaliswinebuli

normebis Sesabamisoba

safrangeTi:

safrangeTis

standartizebis

asociacia

(AFNOR)

NF erovnul

standartebTan

Sesabamisoba

safrangeTi: safrangeTis

eleqtroteqnikuri

asociacia

eleqtroxelsawyoebis

usafrTxoebis

Sesabamisoba safrangeTis

standartebTan

SvedeTi: SvedeTis

standartebis

instituti

(Standardiseringsrjmmissionen iSverge, SIS)

SIS erovnul

standartebTan

Sesabamisoba

xarisxis kontrolis

Sesabamisobis niSani

SSAB

128

SvedeTi:

eleqtromowyobilobis

gamocdis SvedeTis

instituti

(SvenskaMaterialkontrollanstalten,SEMKO)

usafrTxoebis normebis

dacva eleqtro-

mowyobilobebisaTvis

1 2 3

iaponia: iaponiis

samrewvelo

standartebis komiteti

(Japanese Industrial

Standards Committee,

JIS)

erovnul

standartebTan (JIS)Sesabamisoba

sasursaTo saqonlis

iaponiis standartiT

gaTvaliswinebuli

usafrTxoebis normebi

samxreT korea: koreis

standartebis komiteti

(KS)

KS erovnul

standartebTan

Sesabamisoba

E

129

ekologiuri markirebis niSnebi

N niSnis simbolo niSnis definicia

1. “cisferi angelozis” niSani

aRniSnavs produqtis

ekologiurobas

2.

ЕС-is moTxovnis Sesabamisi

erTiani ekomarkirebis

niSani

3.

Pproduqciis

ekologiurobis niSani

skandinaviis qveynebSi

“TeTri gedi”

4. iaponiaSi gamoyenebuli

ekologiis niSani

130

5.

SvedeTisEenergodamzogavi

standartis ТСО95Sesabamisobis niSani

produqciisaTvis ( Nutek)

1 2 3

6.

«Energy Star» -is (aSS)sistemis Sesabamisi

produqciis moTxovnaTa

Sesabamisobis niSani (saqme

energiis racionalurad

gamoyenebas exeba).

7. niSani “mwvane wertili” (Der

Grüne punkt), aRniSnavsproduqciis gamoyenebis

Caketil cikls.

8.

reciklingis (meoradi

gadamuSavebis)

saerTaSoriso niSani.

131

9.

SesafuTi masalis meoradi

gadamuSavebis niSani,

gadamuSavebuli masalis

miTiTebiT (evropis

Tanamegobrobis mieraa

SemoRebuli)

132

1 2 3

133

10. orjeradi an mravaljeradi

gamoyenebis SefuTva

1 2 3

11.

meoradi gadamuSavebis aRdgenidi SefuTva

aRdgenadi SefuTva

134

12.

Mmeoradi resursebisagan

damzadebuli SefuTva

1 2 3

13. narCenebis Segrovebis adgili

meoradi gadamuSavebisaTvis

135

14. M

meoradi gadamuSavebidan

miRebuli qaRaldi

15. erTjeradi SefuTvis niSani

16.

im nivTierebebis aRniSvna,

romlebic warmoadgenen

safrTxes zRvis florisa da

faunisaTvis, sazRvao gziT

transportirebisas

17.

es niSani aRniSnavs

damamzadeblis mier ozonis

Sris dacvisaTvis aRebuli

valdebulebebis Sesrulebas

136

germaniis saxelmwifo standartebis Sesabamisi produqciis

Sesabamisobis da zogierTi sertifikatis niSnebi

N niSnis simbolo niSnis daniSnuleba

1 2 3

1.

E

es niSani amtkicebs, rom

produqtma gaiara

sertificireba DIN-Si

2.

3.

saqonelma gaiara Semowmeba

eleqtroteqnikis dargSi

standartebis VDE

SesabamisobisaTvis

4.

5.

Ggazis da wylis aparaturam

gaiara Semowmeba standartis

DVGW

Sesabamisobaze

137

6.

sertifikacia RAL-is mixedviT

1 2 3

7.

im teqnikuri

mowyobilobebisaTvis,

romlebic akmayofileben

standartiT miRebuli

normebiT

8.

9.

P

produqciam gaiara TÜV-is

Semowmeba

138

10. BG-is rekomendaciebis dacva,

ubedur SemTxvevaTa da

profesiul daavadebaTagan

dacvis mizniT

11. produqciis BAGUV teqnikuri

pirobebisadmi Sesabamisoba

12.

Pproduqciam gaiara

DLG kontroli

139

1 2 3

13.

produqciis gamocdis fondis

mier Semowmebuli produqcia

140

g l o s a r i u m i

standartizebis saerTaSoriso organizaciis (ISO) internetgverdze27 ganTavsebul zogierTi abreviatura - List of

abbreviations used throughout ISO Online

Add - Addendum

Amd - Amendment

ASTM - American Society for Testing and Materials

AWI - Approved work item

CAG - Chairman's advisory group

CASCO - ISO Committee on conformity assessment

CD - Committee draft

CHF - Swiss Francs (ISO 4217)

CIE - International Commission on Illumination

COPOLCO - ISO Committee on consumer policy

Cor. - Corrigendum

CS - ISO Central Secretariat

DAmd - Draft Amendment

DEVCO - Committee on developing country matters

DIS - Draft International Standard

DISP - Draft International Standardized Profile

DTR - Draft technical report

27 http://www.iso.org/iso/support/faqs/faqs_list_abbreviations.htm

http://www.iso.org/iso/support/faqs/faqs_list_abbreviations.htm

141

Ed. - Edition

Ext. - Extract

FCD - Final committee draft

FVTF - Future Vision Task Force (of ISO/TC 207)

FDIS - Final draft International Standard

HL7 - Health Level Seven

ICS - International classification for standards

IEC - International Electrotechnical Commission

IEEE - Institute of Electrical and Electronic Engineers

IIW - International Institute for Welding

INFCO - ISO Committee on information systems and services (disbanded)

ISBN - International standard book number (ISO 2108:2005)

ISO - International Organization for Standardization

ISONET - ISO information network

ISP - International Standardized Profile

ISSN - International standard serial number (ISO 3297:1998)

ITA - Industry Technical Agreement (renamed International Workshop Agreement (IWA),June 2001)

ITS - Intelligent Transport Systems

IULTCS - International Union of Leather Technologists and Chemists Societies

IWA - International Workshop Agreement

JTC - Joint ISO/IEC technical committee

NP - New project

O-member - Observer member (in a TC or SC)

p. - page(s)

PAS - Publicly Available Specification

P-member - Participating member (in a TC or SC)

PDC - Policy development committee

142

PRF - Proof of a new International Standard

R - Recommendation

REMCO - ISO Committee on reference materials

SC - Subcommittee (of a TC)

Suppl. - Supplement

TMB - ISO Technical Management Board

TC - Technical committee

TR - Technical Report

TS - Technical Specification

TTA - Technology Trends Assessment

UTC - Coordinated Universal Time

VAMAS - Versailles Project on Advanced Materials and Standards

WD - Working document

WG - Working group (of a TC or SC)

სტანდარტიზება და სერტიფიცირება –...

Documents

Transcript of სტანდარტიზება და სერტიფიცირება –...