საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტი

სტატისტიკა - ქართული რეფორმების სუსტი რგოლი

იოსებ არჩვაძე

თბილისი 2012

ქართული სტატისტიკის მთავარი პრობლემაგანვითარების თანამედროვე ეტაპზე:

სტატისტიკის, როგორც ბრენდის (უწყება, რეალობის შემეცნების ინსტრუმენტი, მეთოდოლოგია) დამოუკიდებლობის, სანდოობისა და ტრანსპარენტულობის დაბალი დონე.

სტატისტიკური სამსახურის ფუნქციებს ქვეყნის დონეზე სულ უფრო მეტად ითავსებენ სხვა სამთავრობო დაწესებულებები.

მუნიციპალიტეტების დონეზე სტატისტიკური ინფორმაციის წარმოებაში სტატისტიკის სამსახურს თითქმის მთლიანად ჩაენაცვლა მმართველობის სხვა ადგილობრივი ორგანოები.

კანონი ა(ღა)რ მოითხოვს საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ერთეულებში სტატისტიკური ოფისის არსებობას და შესაბამისი დონის მიხედვით კრებსითი ინფორმაციის წარმოებას.

სტატისტიკის საზოგადოებრივი როლის დაკნინების ყველაზე მგრძნობიარე ინდიკატორები:

კანონი არ ითვალისწინებს სამართლებრივ და ადმინისტრაციულ სანქციებს პირველადი სტატისტიკური ინფორმაციის არწარმოდგენაზე;

მოსახლეობის ერთსა და იმავე რაოდენობაზე საქართველოს სტატისტიკის ეროვნულ სამსახურს სხვა ქვეყნებთან შედარებით 3–4–ჯერ ნაკლები თანამშრომელი ყავს;

საქართველო უფრო მეტად ჩამორჩება სხვა პოსტსოციალისტურ ქვეყნებს სტატისტიკის დაფინანსების დონით, ვიდრე ეკონომიკურად;

საშუალო ხელფასის დაბალი დონე სტატისტიკის სამსახურში ეკონომიკური პროფილის სხვა სამსახურებთან შედარებით.

პასუხისმგებლობის ხარისხი სხვადასხვა ქვეყანაშისტატისტიკური ინფორმაციის არწარმოდგენაზე:

აზერბაიჯანი მუხლი 27: პირები, რომლებიც არ წარადგენენ, ან

დაგვიანებით წარადგენენ საჭირო სტატისტიკურ მონაცემებს, ან თუ ეს მონაცემები შეცვლილი იქნება, ან თუ ადმინისტრაციულ წყაროებს მიუწვდომელს გახდიან სტატისტიკური სამსახურისათვის, შეიძლება მიეცნენ პასუხისგებაში.

იურიდიულმა და ფიზიკურმა პირებმა შეიძლება გადაუხადონ სტატისტიკურ სამსახურს იმ ზარალის საზღაური, რაც გამოწვეულ იქნა მათ მიერ დამახინჯებული ინფორმაციის წარდგენის შედეგად, ან დაფარონ მონაცემების შესწორებაზე გაწეული ხარჯები.

პასუხისმგებლობის ხარისხი სხვადასხვა ქვეყანაშისტატისტიკური ინფორმაციის არწარმოდგენაზე

(გაგრძელება):ბულგარეთისტატია 52: პირი, რომელიც დროულად არ წარადგენს

ან საერთოდ უარს ამბობს მონაცემების წარდგენაზე სტატისტიკურ სამსახურში, ან წარადგენს დამახინჯებულ მონაცემებს, შეიძლება დაჯარიმდეს 100-1000 ბულგარული ლევით (69-690 აშშ დოლარი), ხოლო გამეორების შემთხვევაში – 1000-3000 ბულგარული ლევით (690-2070 აშშ დოლარი).

მეწარმეებისათვის ჯარიმის სიდიდე შეადგენს 200-2000 ლევს (138-1380 აშშ დოლარი), ხოლო გამეორების შემთხვევაში - 2000-6000 ლევს (1380-4138 აშშ დოლარი).

 ოფიციალური სტატისტიკური ინფორმაციის დარღვევა სტატისტიკური კვლევების შედეგად შეგროვებული მონაცემების წარუდგენლობა ან დამახინჯებულად

წარდგენა ისჯება ესტონეთში, დანიაში, გაერთიანებულ სამეფოში

და სხვა ქვეყნებში.

1.92.2

2.8

4.6

5.5

6.6

0

1

2

3

4

5

6

7

სომხეთი ბულგარეთი ლიტვა მოლდოვა ესტონეთი ლატვია

სტატისტიკის დაფინანსების წინსწრება ეკონომიკუ რ განვითარებასთან შედარებით მოსახლეობის ერთ

სულზ ე ზ ოგიერთ პოსტსოციალისტუ რ სახელმწიფოში, საქართველოსთან შედარებით (ჯ ერ)

ევროკავშირში მოქმედი ოფიციალური სტატისტიკის 15 პრინციპიდან საქართველოს კანონში

„ოფიციალური სტატისტიკის შესახებ“ შესულია მხოლოდ 5:

პროფესიულ დამოუკიდებლობა;ობიექტურობა;სანდოობა;სტატისტიკური მონაცემების კონფიდენციალობა;ეფექტიანობა.

 

ბოლო წლებში უკან გადადგმული ნაბიჯები საზოგადოების სტატისტიკური ინფორმაციით უზრუნველყოფის საქმეში:

სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ ა(აღ)რ ქვეყნდება:

მოსახლეობის დეცილური განაწილება შემოსავლებისა და ხარჯების მიხედვით ფულადი და ფულადი+ნატურალური ფორმით;

უმუშევრობის დონე “შერბილებული კრიტერიუმის” მიხედვით;

უმნიშვნელოვანეს სახეობათა წარმოების ნატურალური მაჩვენებლები;

უკიდურესად შეიზღუდა საქმიანობათა ცალკეული სახეების მიხედვით (სასტუმროები, ტურიზმი, მეცნიერება, ხელოვნება, კულტურა, etc.) გაანგარიშებულ მაჩვენებელთა წრე და პუბლიკაცია.

გაიზარდა რიგი სტატისტიკური მაჩვენებლების პუბლიკაციების პერიოდულობა (ინფორმაცია კვარტალის ნაცვლად ქვეყნდება წელიწადში ერთხელ);

ბოლო წლებში უკან გადადგმული ნაბიჯები საზოგადოების

სტატისტიკური ინფორმაციით უზრუნველყოფის საქმეში(გაგრძელება):

• გაუქმდა კანონი მოსახლეობის აღწერის შესახებ.• მოქმედ კანონში აღარაა დებულება ყოველ ათ წელიწადში

ერთხელ მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის ჩატარების თაობაზე.

• მოსახლეობის ბოლო აღწერიდან გასულია 12 წელზე მეტი.• მომავალი აღწერა დაგეგმილია მხოლოდ 2014 წლისთვის.

• კანონში “ოფიციალური სტატისტიკის შესახებ” აღწერებიდან ლაპარაკია მხოლოდ მოსახლეობის აღწერებზე. მასში საერთოდ აღარაა ნახსენები სხვა კატეგორიის აღწერებიც (ეკონომიკური, სასოფლო-სამეურნეო, საცხოვრისის, ძირითადი კაპიტალის ელემენტების და ა.შ.).

• სისტემატურად ირღვევა მომხმარებლებისათვის სტატისტიკური ინფორმაციის ერთდროულად მიწოდების პრინციპი.

ზოგიერთი მიმართულებით სტატისტიკური მეთოდოლოგია არ შეესაბამება ცხოვრებისეულ

რეალობას

მაგალითი:

საქართველო პროცენტობით აშშ-თან:ბიგ-მაკის ინდექსი - 81.5;

სამომხმარებლო ფასების დონე – 58.5%;

საარსებო მინიმუმი ოთხსულიან ოჯახზე – 8%.

სტატისტიკის საბჭოს დაკომპლექტების წესი:

8 წევრი (თავმჯდომარე + 7 წევრი)

1 – ეროვნული ბანკის წარმომადგენელი;

1 – საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს წარმომადგენელი;

1 – საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენელი.

5 – საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცებული კანდიდატები საქართველოს პრეზიდენტის მიერ წარდგენილი 8 კანდიდატურიდან.

 

სტატისტიკის სამსახურის სოციალური ფუნქციის შესრულების სამი ძირითადი პირობა:

ინსტიტუციურ–სამართლებრივი ბაზა;

სტატისტიკურ ინფორმაციაზე საზოგადოებრივი მოთხოვნილების დაკმაყოფილებისათვის სტატისტიკური სამსახურის ადექვატური დაფინანსება;

პროფესიონალი ხელმძღვანელი მაღალი საზოგადოებრივი ნდობითა და რეიტინგით.