Βιολογία Β΄ Λυκείου Γενικής Παιδείας

Μικροσκοπική παρατήρηση πυρήνων μετά από ειδική χρώση

ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής ΑττικήςΑγ. Διονυσίου & Αιγαίου ΠελάγουςΤηλ. & Fax 210 2460185 Υπεύθυνος: Γ. ΚατσιγιάννηςΕπιμέλεια: Φ. Εγγλεζάκη

Διδακτικοί στόχοι

Η εξοικείωση με τη χρήση του μικροσκοπίου.

Η άσκηση στην προετοιμασία νωπών παρασκευασμάτων.

Η παρατήρηση και η καταγραφή των βασικών χαρακτηριστικών των φυτικών και των

ζωϊκών κυττάρων.

Η εξοικείωση των μαθητών με τεχνικές χρώσης νωπών παρασκευασμάτων.

Η παρατήρηση των πυρήνων ζωντανών φυτικών και ζωϊκών κυττάρων μετά από ειδική

χρώση.

ΟΡΓΑΝΑ ΥΛΙΚΑΜικροσκόπιο Κρεμμύδι (βολβός)Αντικειμενοφόρες πλάκες LugolΚαλυπτρίδες Κυανό του μεθυλενίου ή πράσινο του μεθυλίουΑνατομική βελόνα, λαβίδα, νυστέρι Διηθητικό χαρτίΥδροβολέας ή σταγονόμετρο ΟδοντογλυφίδεςΎαλος ωρολογίου ή τριβλίο petri

Στην εργαστηριακή άσκηση που ακολουθεί θα γίνει:

Προετοιμασία παρασκευάσματος φυτικών κυττάρων από βολβό κρεμμυδιού.

Χρώση με lugol ή κυανό του μεθυλενίου ή πράσινο του μεθυλίου.

Προετοιμασία παρασκευάσματος ζωικών κυττάρων από το επιθήλιο της γλώσσας.

Χρώση με lugol ή κυανό του μεθυλενίου ή πράσινο του μεθυλίου.

Παρατήρηση των πυρήνων των κυττάρων κρεμμυδιού και των επιθηλιακών κυττάρων

της γλώσσας.

Σημείωση

Οι χρωστικές ουσίες βάφουν επιλεκτικά το DNA και ιδιαίτερα τη νουκλεοπρωτεΐνη.

Το πράσινο του μεθυλίου είναι βασική χρωστική και θεωρείται ειδική για το

σύμπλοκο πρωτεΐνη-DNA. Η αντίδραση οφείλεται στις φωσφορικές ρίζες του DNA.

Στο σύμπλοκο πράσινο του μεθυλίου-DNA αντιστοιχούν δέκα άτομα φωσφόρου

ανά μόριο χρωστικής.

2

________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

1. Παρατήρηση πυρήνων φυτικών κυττάρων

Πειραματική πορεία

Καθαρίζουμε το κρεμμύδι και αφαιρούμε έναν εσωτερικό λευκό χιτώνα.

Με τη λαβίδα αφαιρούμε τον λεπτό υμένα προσέχοντας να μην παρασύρουμε ιστό

από την κάτω πλευρά.

Τοποθετούμε τον υμένα μέσα στο τριβλίο petri ή στην ύαλο ωρολογίου και

προσθέτουμε lugol μέχρι να καλυφθεί.

Περιμένουμε περίπου 5 λεπτά και στη συνέχεια τον απομακρύνουμε με τη λαβίδα και

τον τοποθετούμε σε ένα άλλο τριβλίο petri που περιέχει νερό μέχρι να ξεπλυθεί.

Σε μια καθαρή αντικειμενοφόπο πλάκα στάζουμε μια σταγόνα νερό.

Τοποθετούμε τον υμένα στη σταγόνα νερού πάνω στην αντικειμενοφόρο πλάκα

απλώνοντάς τον με την ανατομική βελόνα για να αποφύγουμε τις αναδιπλώσεις.

Με το νυστέρι κόβουμε ένα μικρό κομμάτι αυτού.

Με τη λαβίδα. πιάνουμε από το πλάι την καλυπτρίδα, ακουμπάμε τη μία ακμή

της στην άκρη της σταγόνας με το υλικό και την κατεβάζουμε προσεκτικά, με τη

βοήθεια της ανατομικής βελόνας, έτσι ώστε να καλύψει το παρασκεύασμα και να

αποφύγουμε τη δημιουργία φυσαλίδων αέρα.

Με το διηθητικό χαρτί απορροφούμε το πλεονάζον νερό.

Τοποθετούμε το παρασκεύασμα στην τράπεζα του μικροσκοπίου και εστιάζουμε

αρχικά με τον μακρομετρικό κοχλία ξεκινώντας με τον αντικειμενικό φακό της

μικρότερης μεγένθυσης.

Προχωράμε σε μεγαλύτερη μεγένθυση ρυθμίζοντας και τον φωτισμό με τον

ροοστάτη.

Με τον μικρομετρικό κοχλία επιτυγχάνουμε την τελική εστίαση.

Παρατηρούμε τα κύτταρα του κρεμμυδιού όπου διακρίνονται: το κυτταρικό τοίχωμα,

ο πυρήνας και στο εσωτερικό του πιθανόν οι πυρηνίσκοι.

Επαναφέρουμε το φακό της μικρότερης μεγέθυνσης και απομακρύνουμε από

την τράπεζα το παρασκεύασμα.

3

_______________________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

2. Παρατήρηση πυρήνων ζωϊκών κυττάρων

Πειραματική πορεία

Καθαρίζουμε με οινόπνευμα μια αντικειμενοφόπο πλάκα.

Με το πλαϊνό μέρος μιας οδοντογλυφίδας ξύνουμε ελαφρά το πάνω μέρος της

γλώσσας μας αφού καταπιούμε προηγουμένως το σάλιο μας.

Απλώνουμε το υγρό στην αντικειμενοφόπο πλάκα, κινώντας την οδοντογλυφίδα πάνω

στην πλάκα σε μια έκταση μικρότερη από το μέγεθος της καλυπτρίδας, έτσι ώστε να

πετύχουμε μια στιβάδα κυττάρωσης.

Προσθέτουμε μία σταγόνα lugol ή κυανό του μεθυλενίου στο παρασκεύασμα και

περιμένουμε περίπου 5 λεπτά.

Στη συνέχεια καλύπτουμε το παρασκεύασμα με την καλυπτρίδα, την οποία

κατεβάζουμε προσεκτικά με τη βοήθεια της ανατομικής βελόνας έτσι ώστε να

αποφύγουμε τη δημιουργία φυσαλίδων αέρα.

Με το διηθητικό χαρτί απορροφούμε την πλεονάζουσα χρωστική.

Τοποθετούμε το παρασκεύασμα στην τράπεζα του μικροσκοπίου και εστιάζουμε με

τον μακρομετρικό κοχλία ξεκινώντας με το αντικειμενικό φακό της μικρότερης

μεγένθυσης.

Προχωράμε σε μεγαλύτερη μεγένθυση ρυθμίζοντας και τον φωτισμό με τον

ροοστάτη.

Με τον μικρομετρικό κοχλία επιτυγχάνουμε την τελική εστίαση.

Παρατηρούμε τα κύτταρα του επιθηλίου της γλώσσας.

Επαναφέρουμε το φακό της μικρότερης μεγέθυνσης και απομακρύνουμε από

την τράπεζα το παρασκεύασμα.

4

________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

Μικροσκοπική παρατήρηση πυρήνων μετά από ειδική χρώση

Φύλλο εργασίας

Ονοματεπώνυμο

....................................................................................

Τάξη.....Τμήμα ....... Ημερομηνία: .............................

1. Να βάλετε την ένδειξη Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος) δίπλα σε κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις:

Στο παρασκεύασμα, τα φυτικά κύτταρα εμφανίζονται στενά συνδεδεμένα. Τα ζωικά κύτταρα δεν έχουν σταθερό σχήμα. Στα κύτταρα των φυτών η πλασματική μεμβράνη περιβάλλεται από κυτταρικό

τοίχωμα. Κάθε κύτταρο, φυτικό ή ζωικό έχει 1-2 πυρήνες.

2. Να περιγράψετε τα κύτταρα του επιθηλίου της γλώσσας ως προς το σχήμα και ως προς τον τρόπο σύνδεσης τους.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Να σχεδιάσετε μερικά κύτταρα κρεμμυδιού και μερικά κύτταρα του επιθηλίου της γλώσσας με τον πυρήνα τους όπως τα παρατηρείτε με το μικροσκόπιο.

Φυτικά κύτταρα κρεμμυδιού Ζωϊκά κύτταρα επιθηλίου της γλώσσας

5

___________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β΄Ανατολικής Αττικής

ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑΚύτταρα εφυμενίδας κρεμμυδιού με χρώση lugol

(Μεγέθυνση 40Χ)

Μικροσκοπική εικόναΔιακρίνονται τα επιμήκη κύτταρα με το κυτταρικό τοίχωμα και σε κάθε κύτταρο ένας πυρήνας με σφαιρικό συνήθως σχήμα, τοποθετημένος στην περιφέρεια των περισσοτέρων κυττάρων. Στο εσωτερικό του πυρήνα διακρίνονται οι πυρηνίσκοι (1-4). Ο πυρήνας διακρίνεται από το κυτταρόπλασμα λόγω της πυρηνικής μεμβράνης, την οποία όμως εμείς δε διακρίνουμε, σε μεγαλύτερη μεγέθυνση. Το κυτταρικό τοίχωμα, που αποτελείται από πολυσακχαρίτες με κυριότερο την κυτταρίνη, είναι συμπαγές και ανθεκτικό σε ισχυρές πιέσεις. Προστατεύει έτσι το φυτικό κύτταρο από διάρρηξη, όταν βρίσκεται σε υποτονικό περιβάλλον, και προσφέρει σκελετική υποστήριξη σε ολόκληρο το φυτό.

6

___________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

ΖΩΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑΚύτταρα επιθηλίου της γλώσσας με χρώση Lugol

(Μεγέθυνση 40Χ)

Μικροσκοπική εικόναΣτα επιθηλιακά κύτταρα δεν παρατηρείται έντονο περίγραμμα γιατί δεν έχουν κυτταρικό τοίχωμα όπως τα κύτταρα του κρεμμυδιού. Είναι γνωστό ότι τα μόρια των νουκλεικών οξέων στην υδρόφιλη περιοχή τους έχουν φωσφορικές ρίζες με τις οποίες αντιδρά η χρωστική και δίνει έντονη χρώση στο εσωτερικό του πυρήνα. Η διαφορετική σύσταση του κυτταροπλάσματος έχει σαν αποτέλεσμα και τη διαφορετική κατανομή της χρωστικής . Έτσι συμπεραίνουμε την ύπαρξη διαχωριστικού.

7

8

___________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

ΑΛΛΑΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

Κύτταρα εξωτερικού φλοιού με φυσική χρωστική της μελιτζάνας (Μεγέθυνση 40Χ)

9

__________________________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

Κύτταρα εξωτερικού φλοιού με φυσική χρωστική της ντομάτας (Μεγέθυνση 40Χ)

10

Βιβλιογραφία

Βιολογία Β΄Λυκείου Γενικής Παιδείας (Α.

Καψάλης, Ι. Ε. Μπουρμπουχάκης, Β. Περάκη, Σ. Σαλαμαστράκης), (Ο.Ε.Δ.Β).

Εργαστηριακός Οδηγός Βιολογίας Β΄Λυκείου

Γενικής Παιδείας (Α. Καψάλης, Ι. Ε. Μπουρμπουχάκης, Β. Περάκη, Σ. Σαλαμαστράκης),

(Ο.Ε.Δ.Β).

Εργαστηριακές Ασκήσεις (Ε. Λιαναντωνάκη).

Φωτογραφίες (Φ. Εγγλεζάκη, Ε. Λιαναντωνάκη).

___________________________________________________________________________ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

11