მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

68
Tavisuflebis instituti monawileobiTi Tbilisi 2004 nino metreveli skolebSi biujetireba

Transcript of მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

Page 1: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

Tavisuflebis instituti

monawileobiTi

Tbilisi 2004

nino metreveli

skolebSibiujetireba

Page 2: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

2 nino metreveli

Tqvens xelT arsebuli naSromi gankuTvnilia yvela im

dainteresebuli pirisTvis - profesiis ganurCevlad - visac

survili aqvs, monawileoba miiRos skolis biujetis Sedgenis

procesSi, an, ubralod, gaecnos `monawileobiTi biujetirebis~

principebs. saxelmZRvanelos mizania dainteresebul pirebs

informacia miawodos biujetis Sedgenasa da xarjvaSi

monawileobisaTvis saWiro unar-Cvevebsa da teqnikur,

organizaciul sakiTxebze.

`monawileobiTi biujetireba~ Cveni sazogadoebisTvis sruliad

axali cnebaa. naSromis mizania dainteresebuli adamianebisaTvis

im faseulobebis gacnoba, romlebsac emyareba monawileobiTi

biujetireba; amasTan, im problemebis warmoCena, romelTa

gadaWrasac Tavad monawileobiTi biujetireba emsaxureba.

winamdebare saxelmZRvaneloSi ganxiluli sakiTxebis siaxlis

gamo naSromi srulyofili ver iqneba. avtori siamovnebiT

miiRebs mkiTxvelisagan yvela gamoxmaurebas, SeniSvnas Tu

winadadebas, romelic mas am wignis gacnobis Semdeg gauCndeba.

redaqtorebi:

ia anTaZe, ana axvlediani, giorgi melaZe

dizaini:

besik danelia

koreqtura:

dali cqitiSvili

wigni gamocemulia fond `Ria sazogadoebis institutis~ mxardaWeriT

ISBN 9940-714-1-6

Page 3: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 3

Tavi I. `monawileobiTi biujetirebis~

cneba, mizani da monawileebi 5

1. `monawileobiTi biujetirebis~ cneba da mizani 5

2. biujeti - Tanamonawileobis meqanizmi

da produqti 8

3. vin da rogor monawileobs

biujetirebis procesSi? 10

Tavi II. dagegmvis arsi, saWiroeba,

komponentebi da procesi 13

1. dagegmvis arsi da misi komponentebi 13

2. strategiuli dagegmvis arsi da mizani 14

3. strategiuli dagegmva - Tanamonawileobis

uzrunvelyofis meqanizmi 16

4. strategiuli dagegmvis/biujetirebis

procesis etapebi 17

2.4.1. samoqmedo garemos Sefaseba 17

2.4.2. arsebuli socialur-demografiuli

garemos Sefaseba 18

2.4.3. konkurentebis saqmianobis analizi 19

2.4.4 momxmareblebis saWiroebebisa

da moTxovnilebebis Seswavla -

`bazris~ Sefaseba 20

2.4.5. skolis Sida Sefaseba 21

5. strategiuli arCevani 24

6. skolis strategiuli miznebis SemuSaveba 25

7. wliuri strategiuli prioritetebis gansazRvra 26

Sinaarsi

Page 4: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

4 nino metreveli

8. strategiis SemuSaveba wliuri prioritetebis

gansaxorcieleblad 26

9. wliuri prioritetebis ganxorcielebis

samoqmedo gegmis SemuSaveba 28

2.9.1. sami wlis strategiuli gegmis

da biujetirebis ciklis nimuSi 31

2.9.2. biujetis Sedgenisa da kontrolis

samoqmedo gegmis nimuSi 32

Tavi III. biujetis Semosavlebisa da xarjebis dagegmva 34

1. biujetis Semosavlebisa da xarjebis klasifikacia 34

3.1.1. skolis biujetis modeli 36

3.1.2. Semosavlebis wyaroebi da klasifikacia 39

2. xarjebis dagegmva 40

3. samoqmedo gegmis biujetSi asaxva

da Sefaseba (praqtikuli magaliTi) 42

4. saWiro xarjebis SemosavlebiT

uzrunvelyofis meqanizmi 45

5. biujetisa da samoqmedo gegmis Sesrulebis

kontroli da Sefaseba 45

Tavi IV. Tanamonawileobis uzrunvelyofis

sxva teqnikuri sakiTxebi 51

1. rCevebi sameurveo sabWos

Sexvedrebis organizebisaTvis 51

daskvna 57

ZiriTadi cnebebis ganmartebebi 59

danarTi I 61

SeniSvnebi 64

gamoyenebuli literatura 66

Page 5: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 5

1. `monawileobiTi biujetirebis~ cneba da mizani

dRes saqarTvelos ganaTlebis sistemaSi mimdinare reforme-

bis mTavari mizani aris am sistemis TiToeuli rgolis (moce-

mul SemTxvevaSi skolis) muSaobis efeqtianobis maqsimumamde

gazrda. am miznis miRwevis umoklesi gza ki gadawyvetilebebis

miRebaSi TviT ganaTlebis sistemis momsaxurebis momxmare-

belTa aqtiur monawileobaze gadis. sxva sityvebiT, ganaTle-

bis saministros reforma gulisxmobs, rom skolis marTvaze,

anu misi strategiuli ganviTarebis mimarTulebaTa gansazR-

vrasa da saxsrebis gankargvaze pasuxismgebloba unda aiRon

mSoblebma da maswavleblebma. swored isini arian skolis mom-

saxurebis momxmareblebi, ris gamoc yvelaze metad mSoblebi

da maswavleblebi unda iyvnen dainteresebuli skolis warma-

tebuli saqmianobiT. amis gamo, mSoblebisa da maswavleble-

bisagan Semdgari sameurveo sabWo unda gaxdes TiToeuli sko-

lis ganviTarebis mimarTulebaTa ganmsazRvreli organo. am

sabWos mier Camoyalibebuli gansazRvruli gegmis ganmaxor-

cielebeli da aRmsrulebeli ki skolis direqtori iqneba.

marTvis amgvari sistema moiTxovs, rom skolebma damoukideb-

lad gankargon maTTvis gamoyofili saxelmwifo saxsrebi. ama-

ve dros, TiToeul skolas unda mieces SesaZlebloba damo-

ukideblad moiZios dafinansebis wyaroebi da Tavad ifiqros

sakuTari mdgomareobis gaumjobesebaze. saqarTvelos ganaT-

lebis saministros mier wamowyebuli reformac swored am sa-

kiTxebis mogvarebas exmianeba da emsaxureba.

Tavi I`monawileobiTi biujetirebis~ cneba, mizani da komponentebi

Page 6: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

6 nino metreveli

saqarTvelo ar aris erTaderTi qveyana, sadac xelisufleba skolebis

marTvaSi ganaTlebis saministros Caurevlobas, anu marTvis decentrali-

zacias uWers mxars. msoflios ganviTarebuli qveynebis gamocdilebam

aCvena, rom mmarTvelobis decentralizacia saukeTeso Sedegs iZleva ro-

gorc saxelmwifos, ise misi TiToeuli subieqtis (am SemTxvevaSi, skolis)

doneze.1 marTvis uflebebis gadanawileba uSualod qveda rgolebis sa-

sargeblod (magaliTad, ganaTlebis saministrodan uSualod skolebze) iZ-

leva TiToeuli organizaciisa Tu piris interesebis maqsimaluri gaTva-

liswinebis SesaZleblobas. marTlac, rogori mWidro urTierTobac ar un-

da arsebobdes ganaTlebis saministrosa da skolis xelmZRvanelobas

Soris, skolis xelmZRvaneli yovelTvis ganaTlebis saministros Cinov-

nikze ukeT iqneba informirebuli im problemebisa da sakiTxebis Sesaxeb,

romelTa gadaWrac misi konkretuli skolisTvis sasicocxlod aucile-

belia.

garda amisa, gadawyvetilebis miRebis uflebaTa (anu Zalauflebis) gadana-

wileba imitom aris mniSvnelovani, rom am SemTxvevaSi skolas saSualeba

eZleva gacilebiT swrafad moaxdinos reagireba im cvlilebebze, romlebic

garemoSi xdeba. bunebrivia, rom amgvar cvlilebebze reagireba centra-

lizebuli marTvis pirobebSi (Cvens SemTxvevaSi, ganaTlebis saministros

mxridan) met dros moiTxovda.

ase rom, saSualo ganaTlebis decentralizacia niSnavs imas, rom skola

Tavad miiRebs gadawyvetilebebs sakuTari saqmianobis mimarTulebebis

Sesaxeb da Tavad daxarjavs skolisaTvis gamoyofil/Semowirul resur-

sebs. amdenad, marTvis decentralizacia skolebisaTvis gulisxmobs im fi-

nansuri saxsrebis gamoyenebis Tavisuflebas da maTi xarjvis efeqtiano-

bis gazrdis Sanss, romelic skolas gaaCnia. cxadia, decentralizebuli

marTvis dros skolebisaTvis miniWebul amgvar Tavisuflebas axlebuli

angariSgeba da pasuxismgebloba mohyveba. am SemTxvevaSi, skolis sameurveo

sabWo xdeba skolis samoqmedo gegmisa da biujetis Semqmnelic da direq-

toris mier misi aRsrulebis makontrolebelic. am sakiTxebs zedmiwevniT

dawvrilebiT am wignis I I da I I I TavebSi ganvixilavT.

skolis uflebebis zrda, bunebrivia, am procesisaTvis mSoblebisa da mas-

wavleblebis saTanadod momzadebasac saWiroebs. swored amitom xdeba

mniSvnelovani mSoblebisTvisa da maswavleblebisaTvis `monawileobiTi

Page 7: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 7

biujetirebis~, anu skolis biujetis Sedgenasa da xarjvaSi CarTulobis

unar-Cvevebis aTvisebac.

cneba _ `monawileobiTi biujetireba~ _ gulisxmobs skolis biujetis Sed-

genis mTel procesSi im mxareebis CarTvas, romlebic uSualod arian dain-

teresebuli skolis biujetidan dafinansebuli momsaxurebis xarisxiTa

da am momsaxurebaze gaweuli danaxarjebis miznobriobiT. skolis biujetis

Sedgenasa da xarjvaSi monawileoba imis garantias iZleva, rom skolisaT-

vis saxelmwifos mier gamoyofili saxsrebi Semosavlisa Tu Tanamdebobis

miuxedavad skolis momsaxurebis yvela momxmarebelze erTnairad

gadanawildes, anu gamoiricxos diskriminacia da usamarTloba.2

`monawileobiTi biujetirebis~ erT-erTi mniSvnelovani mizania gamWvir-

valoba da yvela dainteresebuli mxarisTvis skolis saxsrebis gankargvis

Sesaxeb amomwuravi informaciis miwodeba. amgvarad, ganaTlebis saminis-

tros Tu sazogadoebis warmomadgenels, nebismier dainteresebul pirs

xeli unda miuwvdebodes skolis sameurveo sabWos mier SemuSavebul

biujetze da SeeZlos misTvis saintereso informaciis miReba skolis

finansuri resursebis gankargvasTan dakavSirebiT.

monawileobiTi biujetirebis procesi gamWvirvale, Ria da yvelasaTvis

gasagebi imitom xdeba, rom biujetis SemuSavebis, xarjvisa da Sedegebis

analizis Sesaxeb gadawyvetilebebis miReba xdeba ara politikosebis kabi-

netebSi, aramed sazogadoebis wevrebisagan _ mSoblebis, maswavleblebis

da sxva dainteresebuli adamianebisagan Sedgenili sabWoebis Sekrebebze.

Ufro vrclad am sakiTxebis Sesaxeb ixileT am wignis I I , I I I da IV TavebSi.

monawileobiTi biujetirebis procesi, TavisTavad, SeiZleba SevadaroT

`sazogadoebriv skolas~,3 romelic moqalaqeebs aswavlis sakuTar ufle-

bebs, exmareba maT sakuTari moqalaqeobrivi movaleobebis aRqmaSi da

ganaTlebis sistemaSi mTavrobis pasuxismgeblobebis garkvevaSi. amdenad,

monawileobiTi biujetireba mudmivi swavlis procesia, romlis drosac

moqalaqeebi eCvevian iseve rogorc mTavrobasTan, aseve erTmaneTTan mo-

laparakebas imis Taobaze, Tu rogor moxdes SezRuduli resursebis ga-

moyeneba skolis mier gansazRvruli prioritetebis gansaxorcieleblad.

msoflio bankis eqpertebis mier saqarTvelos ganaTlebis saministrosTvis

Page 8: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

8 nino metreveli

micemuli rekomendaciis Tanaxmad, `nebismier saqmianobaSi, sazogadoebrivi

mizniT Tanxis gankargvis kuTxiT, araferi imdenad sasargeblo ar aris,

ramdenadac imis Cveneba, rom arsebuli finansuri resursebi maqsimalurad

efeqturadaa gamoyenebuli.~4 gamWvirvaloba gazrdis sazogadoebisa da

arasamTavrobo organizaciebis ndobas skolis mmarTvelobis mimarT da

SesaZlebels gaxdis skolisTvis damatebiTi finansuri resursis mozidvas.

ase rom, monawileobiTi biujetireba skolaSi, rogorc marTvis decentra-

lizebuli forma, zrdis moqalaqeebis Sansebs, aqtiurad CaerTon im gadawy-

vetilebaTa miRebaSi, romlebic uSualod aris dakavSirebuli skolisagan

miRebuli momsaxurebis xarisxTan. rac mTavaria, monawileobiTi biujetireba

moqalaqeebs aswavlis aqtiurobas;

socialuri samarTlianobis miRwevas resursebis

ufro efeqtianad ganawilebis gziT;

cvlis administraciul aparats da aumjobesebs gadawyvetilebis

aRsrulebis kulturas.5

2. biujeti _ Tanamonawileobis meqanizmi da produqti

zemoT aRvniSneT, rom gadawyvetilebis miRebis uflebis da am procesSi

sazogadoebis monawileobis Sansis mopoveba uSualod ukavSirdeba am gada-

wyvetilebebis ganxorcielebisaTvis saWiro finansuri saxsrebis mobili-

zebas, ganawilebas, miznobriv xarjvasa da am ukanasknelTa miznobriobis

analizs. amdenad, gadawyvetilebis miRebis uflebis gadacema centridan

skolaze avtomaturad niSnavs skolis damoukideblobas Seadginos da xar-

jos biujeti.

skolis biujeti, iseve, rogorc nebismieri biujeti aris finansuri doku-

menti, romelic warmoadgens mocemuli organizaciis Semosavlebisa da

danaxarjebis nusxas. monawileobiTi biujetirebis unar-Cvevebis asaTvi-

seblad, pirvelyovlisa, gvWirdeba gaverkveT biujetis Sedgenis da dageg-

mvis saWiroebaSi, anu im sargeblobaSi, romelic sazogadod biujetirebas

axlavs Tan.

qvemoT dawvrilebiT ganvixilavT Tavad biujetis _ rogorc finansuri

Page 9: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 9

dokumentis gamoyenebis upiratesobebs. amasTan, CamovTvliT im faqtorebs,

romelTa gaTvaliswinebac aucilebelia biujetis Sedgenisas.

skolis mier dasaxuli amocanebis Sesrulebas finansuri saxsrebis mobi-

lizeba da ganawileba sWirdeba. swored amaSi gvexmareba biujeti, romelic

SeiZleba warmovidginoT, rogorc skolis mier dasaxuli (vTqvaT, erTwli-

ani) gegmis efeqturad ganxorcielebisaTvis finansuri resursis gadana-

wilebis sqema.6 amdenad, biujeti SeiZleba ganvixiloT, rogorc warmate-

buli saqmianobis kargi instrumenti.

imis gamo, rom biujeti ricxvebSi gawerili samuSao gegmaa, is mis xarjvaSi

CarTuli pirebisaTvis warmoadgens saxelmZRvanelo dokuments imisaTvis,

rom zustad (konkretuli ricxvebiT) Seafason sakuTari miRwevebi da

reagireba moaxdinon moulodnel cvlilebebze.

biujeti garda saxelmZRvanelo dokumentis funqciisaa, kontrolis rol-

sac asrulebs. igi saSualebas aZlevs skolis sameurveo sabWos, gaakont-

rolos misi Sesrulebis xarisxi.

biujetis Sedgena aucilebelia, radgan:

gulmodgined dagegmili da ganxorcielebuli biujeti zrdis

skolis warmatebuli funqcionirebis SesaZleblobas;

biujeti aris dokumenti, romelic skolis mier dasaxul zogad

miznebs daiyvans konkretul, gansazRvrul samoqmedo nabijebamde;

dagegmvisa da mosamzadebeli samuSaoebis Catarebis Sedegad miRebuli

biujeti skolas aiZulebs realisturad Seafasos sakuTari

SesaZleblobebi, gansazRvros prioritetebi da daakonkretos

gadasaWreli problemebi;

biujeti xels uwyobs skolis sxvadasxva administraciul rgolebs

Soris koordinaciasa da TanamSromlobas;

biujetisa da realuri finansuri mdgomareobis periodulma

Sedareba droulad aRmoaCens problemas da amartivebs misi gadaWris

gzebis Ziebis process.7

magram rogor mivaRwioT imas, rom biujetis Semosavlebi da xarjebi rea-

listurad davgegmoT? amisaTvis saWiroa Semdegi faqtorebis gaTvalis-

wineba:

Page 10: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

10 nino metreveli

resursebi SezRudulia, ris gamoc saWiroa biujetis saxsrebis

xarjvis kontrolis iseTi meqanizmebis SemuSaveba, romelic

realurad migviyvans dasaxuli miznebis Sesrulebamde;

biujetis Sedgenisas dauSvebelia mxolod wina wlebis

gamocdilebaze dayrdnoba. aseTi praqtika zRudavs swrafad

cvalebadi garemos gamowvevebze reagirebas da skolis winsvlas;

mizanSewonilia biujetis Sedgenis procesSi im adamianebis CarTva,

romlebmac miRebuli gadawyvetilebebis ganxorcielebis procesSi

uSualod unda daxarjon ganawilebuli Tanxebi. winaaRmdeg

SemTxvevaSi, warmoiqmneba konfliqtis saSiSroeba.

rogorc Semdegi Tavebidan gaxdeba cnobili, biujetis Seqmnis procesi

(informaciis Segrovebisa da analizis stadiidan sabolood Camoyalibe-

bul raodenobriv maCveneblebamde (ricxvebamde), romlebic xarjebis Ti-

Toeuli muxlis gaswvriv daiwereba), Tuki is efeqtianad aris organizebu-

li, moicavs yvela im pirs Tu organizacias, romelzedac skola axdens

gavlenas. swored am CarTulobis gamo, romelsac biujetis Sedgenisa da

Semdeg ki xarjvis saWiroebs, es dokumneti Tanamonawileobis uzrunvel-

yofis meqanizmic xdeba da am Tanamonawileobis saboloo produqtic.8

3. vin da rogor monawileobs biujetirebis procesSi?

biujetirebis procesSi, idealur SemTxvevaSi, CarTulia skolis momsaxu-

rebiT mosargeble moqalaqeTa udidesi umravlesoba; dainteresebuli

arasamTavrobo organizaciebi; is donorebi, romlebic skolisaTvis gark-

veul finansur saxsrebs gamoyofen; sxva nebismieri dainteresebuli piri.9

sazogadod, am farTo auditoriis biujetirebaSi monawileoba SesaZle-

belia ganxorcieldes sajaro SekrebebiT, romlebzec dainteresebuli ada-

mianebi Tu organizaciebi gamodian konkretuli dasabuTebuli winadade-

bebiT im axali prioritetebis Tu gadasaWreli problemebis Sesaxeb, rom-

lebic skolam unda gaiTvaliswinos sakuTari gegmis Sedgenisas.10 aseTi

sajaro iniciativebis Sedegebi werilobiTi formiT gansaxilvelad miewo-

deba mSoblebis, maswavlebelbisa da sxva dainteresebuli pirebisagan Sem-

dgar sameurveo sabWos.

Page 11: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 11

sameurveo sabWos amgvar Sekrebebze xdeba im gegmis Camoyalibeba, romelic

safuZvlad edeba biujetirebis process. amdenad, sajaro ganxilvebis

Sedegad Camoyalibebuli winadadebebis sameurveo sabWoSi ganxilva aris

skolis saqmianobis dagegmvaSi monawileobis erT-erTi yvelaze gavrcele-

buli forma. am da sxva formiT monawileoba biujetirebis procesSi sko-

lis TanamSromlebs enTuziazms matebs. amave dros, es maT exmareba imaSi,

rom problemebs sxvaTa TvaliTac Sexedon, rac saboloo jamSi ganaxlebis,

gaumjobesebis xels atyobs skolas da misi ganviTarebis sawindari xdeba.11

skolis muSaobis gegmis SemuSavebaSi skolis saqmianobaSi CarTuli TiTqmis

yvela piri unda monawileobdes. sul mcire, am procesSi CarTuli unda

iyos skolis sameurveo sabWo da skolis administracia. sabolood miRe-

buli gegmis safuZvelze dgeba biujetis proeqtic, romelic saboloo sa-

xiT unda Camoyalibdes sameurveo sabWosa da administraciis mier mopove-

buli informaciis Sejerebis Sedegad.12

monawileobiTi biujetirebis ukeT gasagebad is unda ganvixiloT, rogorc

monawileobiTi dagegmvis konteqstSi. skolisaTvis monawileobiTi dageg-

mvis procesi SeiZleba iyos grZelvadiani, saSualovadiani da wliuri.

skolis biujetirebac, rogorc wesi, xdeba xolme rogorc saSualovadiani,

aseve erTwliani periodisTvis. monawileobiTi biujetirebisa da monawi-

leobiTi dagegmvis aseTi mWidro kavSiri erTmaneTTan bunebrivia, radga-

nac mxolod dagegmvisa da biujetirebis urTierTSesabamisobiT da SeTan-

xmebiT SeiZleba realuri ganviTarebis miRweva.13

sabolood biujets skolis buRalteria ajerebs. misi ganxorcieleba ki

moeTxoveba yvela im pirs, vinc biujetSi asaxul konkretul saqmianobasa

Tu proeqtzea pasuxismgebeli im samoqmedo gegmis mixedviT, romlis gan-

xorcielebisTvisac Sedga biujeti. Tumca, biujetis Sesrulebaze mTavari

pasuxismgebeli piri skolis direqtoria, romelic aris kidec angariSval-

debuli sameurveo sabWos winaSe.

imedi gvaqvs, rom mkiTxveli davarwmuneT biujetis Sedgenis procesSi aq-

tiuri monawileobis saWiroebaSi. Tumca, albaT ukve gaCnda mravali konk-

retuli kiTxva, magaliTad: geTanxmebiT, rom saWiroa sajaro monawileoba,

CarTuloba da aqtiuroba imisaTvis, rom skolisagan sasurveli momsaxu-

reba miviRoT, magram konkretulad raSi unda miviRoT monawileoba?

Page 12: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

12 nino metreveli

kiTxva absoluturad samarTliania. swored amitom axla gadavalT imis

ganxilvaze, Tu ra etapebs moicavs biujetireba, anu konkretulad raSi

unda miiRos monawileoba TiToeulma moqalaqem.

Page 13: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 13

1. dagegmvis procesis komponentebi

moqalaqeebma da skolis saqmianobiT dainteresebulma pirebma

monawileoba dagegmvis mTlian procesSi unda miiRon. es pro-

cesi sami ZiriTadi komponentisagan Sedgeba _ strategiuli

gegma, samoqmedo gegma (biujetis CaTvliT) da Sedegebis mar-

Tva.14 TiToeul komponents garkveuli daniSnuleba aqvs. am

komponentebis elementebi warmodgenilia Semdeg sqemaze:

strategiuli gegma dagegmvis procesis sawyisi wertilia. is

moiTxovs dagegmvis Sedegebis konkretul ricxvebSi warmod-

genas. strategiuli gegma gulisxmobs miznebisa da maTi miR-

wevisaTvis saWiro qmedebebis Camoyalibebas, rac pirdapir

ukavSirdeba wliur samoqmedo gegmasa da biujets.

Tavi IIdagegmvis arsi da komponentebi

samoqmedo gegma

strategiuli gegma Sedegebis marTvaanalizisamoqmedomiznebimoqmedebaTagegmebiSesrulebisindikatorebibiujetebi

xedvamisia/miznebiamocanebistrategiebifinansurimonaxazebi

kontrolismonitoringissistemaSedegebikoreqciawaxalisebissistema

Page 14: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

14 nino metreveli

samoqmedo gegma gulisxmobs strategiuli gegmis ganxorcielebas biujet-

Tan SesabamisobaSi. samoqmedo gegma, romelic, Cveulebriv, erTi wliT

dgeba, gansazRvravs, Tu ra konkretuli qmedebebis warmarTvas apirebs sko-

la.

Sedegebis marTva aris gegmis Sesrulebis Sedareba dagegmil RonisZiebeb-

Tan da maCveneblebTan. Sedegebis marTva iZleva imis kontrolis SesaZ-

leblobas, Tu ramdenad sruldeba strategiuli gegma, samoqmedo gegma

da biujeti.

ukve aRiniSna, rom biujeti aris organizaciis (Cvens SemTxvevaSi, skolis)

strategiuli gegmis ganxorcielebis saSualeba. amitom, sanam biujetis

Sedgenaze daviwyebdeT muSaobas, aucilebelia skolis strategiis gansaz-

Rvra. mimovixiloT, ra mniSvneloba eniWeba strategiul dagegmvas skolis

warmatebuli saqmianobisTvis.

2. strategiuli dagegmvis arsi da mizani

strategiuli dagegmva aris procesi, romlis meSveobiTac skolis wevrebi

cdiloben, gansazRvron Tu ra miznebis miRweva surT da rogor unda

gaakeTon es. strategiuli dagegmva TiTqmis gansxvavdeba im dagegmvisagan,

romelsac adamianebi yoveldRiur yofaSi axorcieleben. TiToeul Cvengans

aqvs sakuTari warmodgenebi imis Sesaxeb, Tu rogor unda icxovros, ra

miznebs unda miaRwios imisaTvis, rom sakuTari TaviT kmayofili iyos

(magaliTad, `miviRo kargi ganaTleba~, `gavxde cnobili msaxiobi~, `viswav-

lo fortepianoze dakvra~). rogorc wesi, adamiani winaswar gegmavs, ra da

ra saqme aqvs dRis ganmavlobaSi gasakeTebeli (`movawyo wveuleba~, `gamo-

viyvano bavSvebi skolidan~, `viyido produqtebi~ da sxv.). yvela zemoT

CamoTvlil SemTxvevaSi, Tqven, garkveulwilad, warmodgenili gaqvT, Tu

rogori unda iyos am gegmebis warmatebiT ganxorcielebis Sedegi. gasar-

kvevi mxolod is rCeba, Tu ra konkretuli nabijebia gadasadgmeli am miz-

nebisaken mimaval gzaze. zustad esaa strategiuli dagegmvac.

igive xdeba skolis saqmianobis strategiuli dagegmvisas. nebismier skolas

unda hqondes momavlis xedva, icodes rogor miaRwevs dasaxul miznebs da

Page 15: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 15

rogor gadawyvitos arsebuli problemebi. am `naTeli~ momavlis misaRwevad

skolam unda Seadginos dasaxuli miznebis warmatebiT ganxorcielebisaken

mimavali saukeTeso gzebis ruka. aseTi ruka strategiuli dagegmvis pro-

cesis Sedegad iqmneba. dagegmva imis zedmiwevniT mkafiod gaazrebaa, Tu

ra nabijebi unda gadadgas skolam maqsimaluri warmatebis misaRwevad.

strategiuli gegma _ es aris detaluri, kompleqsuri gegma, romlis daniS-

nulebaa skolis misiis ganxorcieleba da mis mier dasaxuli miznebis miR-

wevis uzrunvelyofa.

strategiuli dagegmva muSaobis efeqtianobis gazrdis mizniT gamoiyeneba.

swored strategiul dagegmvaSi aqtiuri monawileoba exmareba skolis

TiToeul TanamSromels skolis miznebisa da amocanebis gaazrebaSi, arse-

buli resursebis optimalur gamoyenebaSi, garemos cvlilebebze swraf

reagirebasa da siaxlisTvis mzadebaSi.

strategiuli dagegmva gulisxmobs fundamenturi gadawyvetilebebis mi-

Rebas Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT:

ra unda gakeTdes?

ratom da rogor unda gakeTdes?

ra resursebia saWiro konkretuli miznis misaRwevad?

aRsaniSnavia, rom strategiuli dagegmva _ TavisTavad _ ar iZleva warma-

tebis garantias. skolam, romelmac SeimuSava strategiuli gegma, SeiZleba

warumatebloba ganicados organizaciuli, makontrolebeli da sxva saxis

araefeqtiani muSaobis gamo.

strategiuli dagegmva, imavdroulad, gadawyvetilebebis miRebis safuZ-

velia. imis codna, Tu ris miRwevas apirebs skola, mas exmareba im

RonisZiebebis dazustebaSi, romelTa etapobrivi ganxorcielebac auci-

lebelia dasaxuli miznebis misaRwevad. ase rom, dagegmva SedarebiT amci-

rebs risks gadawyvetilebis miRebisas.

strategiuli gegma unda pasuxobdes Semdeg SekiTxvebs15

ra aris organizaciis/skolis misia da mizani? ratom arsebobs is?

rogor warmoudgenia skolas sakuTari Tavi momavalSi?

Page 16: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

16 nino metreveli

ra momsaxurebas sTavazobs skola sazogadoebas? ra momsaxureba

unda SesTavazos mas momavalSi?

vin iRebs sargeblobas am momsaxurebiT? rogor SeiZleba Seicvalon

skolis moswavleebi momavalSi? rogor upasuxebs skola am

cvlilebebs?

arsebuli garemosa da skolis mimdinare SesaZleblobebis

gaTvaliswinebiT, romel konkretul sakiTxebze unda moaxdinos

skolam sakuTari Zalisxmevisa da resursebis koncentrireba rom

samomavlo gegmebi ganaxorcielos?

ra kriteriumebi iqneba gamoyenebuli dasaxuli miznebis Sesrulebis

kontrolisaTvis?

ra Zalisxmevas gaiRebs skola dasaxuli miznebis da prioritetebis

gadasaxedad, Tuki garemo pirobebi Seicvleba?

amgvarad, strategiul gegmas unda SevxedoT rogorc programas, romelSic

Camoyalibebulia skolis muSaobis grZelvadiani mimarTulebebi, romlebic

cvalebadi, swrafad ganviTarebadi garemosa da socialuri situaciis gamo,

mudmiv koreqtirebas eqvemdebareba.

3. strategiuli dagegmva _

Tanamonawileobis uzrunvelyofis meqanizmi

strategiuli dagegmvis aucileblobas ganapirobebs is, rom is aris skolis

marTvaSi dainteresebuli adamianebis Tanamonawileobis Zalian moqnili

da efeqtiani meqanizmi.16 dagegmvis procesi uzrunvelyofs skolis muSa-

obiT dainteresebuli adamianebis erTobliv muSaobas, msjelobas skolis

momavalze.

amdenad, procesi romlis drosac adamianebi erTmaneTs uziareben mosaz-

rebebs skolis samomavlo miznebis Sesaxeb, acnobiereben skolis priori-

tetebis mniSvnelobas sazogadoebisaTvis da iziareben pasuxismgeblobas

am prioritetebis ganxorcielebiT skolis winsvlaze, erTmaneTTan akav-

Sirebs maT da zrdis am procesSi monawileobis stimuls.

Page 17: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 17

4. strategiuli dagegmvis/biujetirebis procesis etapebi

araerTxel aRvniSneT, rom termini �monawileobiTi biujetireba� gulis-

xmobs skolis saqmianobaSi monawile an misi saqmianobiT dainteresebuli

yvela piris CarTvas skolis biujetis SemuSavebis procesSi. biujets sa-

fuZvlad udevs skolis samoqmedo gegma, romelic, Tavis mxriv, skolis

strategiis ganxorcielebis saSualebaa. amitom aucilebelia swored stra-

tegiis SemuSavebis procesis imgvarad organizeba, rom am procesSi skolis

saqmianobiT dainteresebuli yvela piri monawileobdes.17

strategiul dagegmvaze/biujetirebaze muSaoba skolis sameurveo sabWom

erTi wliT adre unda daiwyos. amasTan, sasurvelia, rom momavali saswavlo

wlis biujetis Sedgenaze muSaobis dawyebis TariRi daemTxves saswavlo

wlis daswyiss.

skolis strategiuli gegmis SemuSavebis mosamzadebeli etapi oTx Tves

moicavs da Semdeg process gulisxmobs:

_ sameurveo sabWos mier Sida da gare informaciis mopoveba da analizi;

_ analizis Sedegad skolis prioritetuli miznebis dasaxva;

_ prioritetuli miznebis misaRwevad skolis mier mocemul wels

gansaxorcielebeli amocanebis/proeqtebis nusxis SemuSaveba;

_ skolis strategiis gacnoba mSoblebisa da maswavleblebisaTvis da

maTi mosazrebebis gaTvaliswinebiT gegmaSi koreqtivebis Setana.

rogorc aRvniSneT, mTeli es procesi oTx Tves unda moicavdes, raTa

ianvridan daiwyos samoqmedo gegmis SemuSaveba, xolo agvistosTvis ki

biujeti damtkicdes. Sesabamisad, strategiuli dagegmvis/biujetirebis

procesi Semdegi eqvsi safexurisgan Sedgeba:

1) seqtembris Tve sameurveo sabWom unda dauTmos Sida da gare

informaciis Segrovebas, rac konkretulad Semdeg procesebs moicavs:

2.4.1. samoqmedo garemos Sefaseba

skolis samoqmedo garemos Sefasebisas aucilebelia mWidro TanamSrom-

Page 18: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

18 nino metreveli

loba ganaTlebisa da finansTa saministroebis, parlamentisa da skolis

saqmianobis ganmsazRvreli sxva samTavrobo uwyebebis warmomadgenlebTan,

romlebic sazogadoebasTan urTierTobaze arian pasuxismgebelni. aseve

saWiroa sruli informaciis mopoveba im arasamTavrobo organizaciebisa

Tu fondebis Sesaxeb, romlebic ganaTlebis, kerZod ki _ skolis an zogadad

axalgazrdobis ganviTarebis sakiTxebze muSaoben da Sesabamis proeqtebs

afinanseben. konkretulad, analizi unda ganxorcieldes Semdegi mimarTu-

lebiT:

xelmisawvdomi resursebis moculoba gaizrdeba, Semcirdeba

Tu igive darCeba?

rogoria donorTa politika?

rogoria politikuri da ekonomikuri garemo?

Seicvleba Tu ara samTavrobo politika skolebis mimarT?

rogor Seexeba es cvlilebebi Tqvens skolas?

gaumjobesdeba Tu gauaresdeba ekonomikuri situacia?

Seexeba Tu ara sakanonmdeblo cvlilebebi skolas da a. S.

2.4.2. arsebuli socialur-demografiuli garemos Sefaseba

amgvari informacia advili mosapovebelia. mocemuli skolisaTvis sasar-

geblo statistikuri informacia mosaxleobis demografiul mdgomare-

obaze, sqesobriv-asakobriv struqturasa Tu socialur mikuTvnebulobaze

Riaa da misi miReba skolidan oficialuri werilis miweris SemTxvevaSi

SeiZleba saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentidan an ufro

martivad, am organizaciis internet-gverdidan Tu publikaciebidan.

am statistikuri informaciis analiziT unda SevecadoT, rom pasuxi gav-

ceT Semdeg SekiTxvebs :

saWiroa Tu ara, skola gamoexmauros socialur garemoSi

Seqmnil mdgomarebas?

rogor icvleba demografiuli viTareba?

ra gavlena SeiZleba iqonios socialuri Tu demografiuli

garemos cvlilebam skolis saqmianobaze?

Page 19: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 19

2.4.3. konkurentebis saqmianobis analizi

am informaciis misaRebad skolis sameurveo sabWos wevrebma unda scadon

maT raionSi arsebuli msgavsi profilis mqone skolebis strategiuli gan-

viTarebis Sesaxeb informaciis mopoveba, rac maT zogad warmodgenas

Seuqmnis am skolebis mier SeTavazebuli momsaxurebis specifikis Sesaxeb.

am informaciis pirdapiri wesiT mopoveba arc ise martivi iqneba, Tu same-

urveo sabWos wevrebi ar ecdebian gamoiyenon konkurenti skolebis maswav-

leblebTan Tu mSoblebTan urTierTobebis meSveobiT. es informacia

skolas daexmareba ganviTarebis iseTi mimarTulebebis gansazRvraSi, rom-

lebic mas gamoarCevs konkurentebisagan da sakuTar originalur adgils

daumkvidrebs mocemul raionsa Tu qalaqSi.

am informaciis analizis safuZvelze Tqven gaigebT:

romeli skolebi muSaoben imave sferoSi/regionSi,

sadac Tqven muSaobT?

rogor gavlenas moaxdens maTi saqmianoba Tqvens skolaze?

arsebobs Tu ara SesaZlebloba partnioruli urTierTobebis

dasamyareblad seqtoris sxva mniSvnelovan warmomadgenlebTan (sxva

skolebTan, romlebic Tqveni mimarTulebiT muSaoben) an Tqvens

raionSi arsebul skolebTan erTobliv programebSi monawileobis

mizniT?

riT gansxavdeba Tqveni da sxva skolebis saqmianoba da miwodebuli

momsaxureba erTmaneTisagan?

romelia Tqveni da maTi saqmianobis Zlieri/susti mxareebi?

samoqmedo garemos, socialuri da demografiuli garemos da konkuren-

tuli garemos Sefasebis Semdeg, skolis sameurveo sabWom pasuxi unda

gasces SekiTxvebs:

ra gare saSiSroebebi arsebobs, romlebic skolam unda

gaiTvaliswinos (mag.: saxelmwifo regulireba, dafinansebis

Semcirebis saSiSroeba an gamZafrebuli konkurencia)

ra SesaZleblobebi arsebobs, romelTa gamoyeneba skolas axal

perspeqtivebs gadauSlis da aamaRlebs mis konkurentunarianobasa

Tu efeqtianobas (sxvadasxva proeqtis wardgena dafinansebis

Page 20: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

20 nino metreveli

misaRebad; organizaciebis mier mowyobil RonisZiebebsa Tu

SejibrebebSi monawileoba da a.S.)

zemoT aRniSnuli Sefasebebi gare SefasebaTa kategorias miekuTvneba,

radgan isini uSualod skolis saqmianobis kvlevas ar isaxavs miznad. es

mizani Sida Sefasebebs aqvT. Sida Sefasebebis saSualebiT xdeba samizne

jgufebis saWiroebebis Seswavla da skolis, rogorc organizaciis,

saqmianobis kvleva.

2.4.4. momxmareblebis saWiroebebisa da moTxovnilebebis Seswavla

_ `bazris~ Sefaseba

SesaZlebelia sruliad safuZvlianad daibados kiTxva, Tu ra kavSirSia

`bazari~ ganaTlebasTan, skolasa da mSoblebTan. saqme imaSia, rom skoli-

saTvis mSoblebi da moswavleebi `myidvelebis~, `samizne jgufebis~ anu

momxmareblebis rolSi gamodian, radgan skola swored maTTvis muSaobs.

imisaTvis, rom skolam warmatebiT imuSaos, moizidos moswavleebi da maTi

mSoblebis molodini daakmayofilos, saWiroa gaigos Tu ra moTxovnile-

bebi da survilebi aqvT potenciuri moswavleebis mSoblebs.

am informaciis mosapoveblad sameurveo sabWom unda Caataros farTomasS-

tabiani gamokiTxva. sasurvelia, rom gamovkiTxoT mSoblebi, maRali klasis

moswavleebi, is umaRlesi saswavleblebi, romlebSic skolis kursdamTav-

rebulebi agrZeleben swavlas; agreTve organizaciebi, romlebic dainte-

resebulni arian skolis kursdamTavrebulTa dasaqmebiT - anu yvela is

piri Tu organizacia, romlebic skolis saqmianobis SedegiT aris dainte-

resebuli.

amgvari gamokiTxvis organizebisaTvis sameurveo sabWos wevrebma unda

moawyon Sexvedrebi im klasebis warmomadgenel mSoblebTan, romlebmac

isini sameurveo sabWos wevrebad airCies. es ukanasknelni ki, Tavis mxriv,

TavianTi klasebis danarCen mSoblebs Sexvdebian. am urTierTobebis mizani

unda iyos is, rom mSoblebma kargad gaigon, Tu ratom Catardeba gamokiT-

xva, darwmundnen, rom maTi azri Zalian mniSvnelovania skolis ganviTare-

bis gegmis SesamuSaveblad. mSobelTa Sexvedrebze yuradReba sagangebod

unda gamaxvildes im problemebze, romlebic mSoblebs awuxebT, unda

daisaxos am problemebis gadawyvetis prioritetuli gzebi. Sexvedrebis

Page 21: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 21

Sedegebi unda Sejamdes sameurveo sabWos mier, sadac TiToeuli wevri

gansaxilvelad gamoitans mSobelTa im jgufis mosazrebebs, romlebsac

Tavad warmoadgens.

bazris Sefasebisas pasuxi unda gaeces Semdeg SekiTxvebs:

vin aris Cveni organizaciis ZiriTadi momxmarebeli da samizne

jgufi?

ra aris maTi saWiroebebi da ras elian skolis mier gaweuli

momsaxurebidan?

momxmareblebis (mSoblebis, umaRlesi saswavleblebis,

organizaciebis da a.S.) azriT, ra aris skolis Zlieri an susti mxare

_ ras akeTebs igi kargad da ra ar gamosdis? rogor aris SesaZlebeli

skolis yoveldRiuri saqmianobis gaumjobeseba?

ra aris sazogadoebis is molodini, romelsac skola ver amarTlebs?

rogoria bazris ZiriTadi tendenciebi?

2.4.5. skolis Sida Sefaseba

skolis ganviTarebis mimarTulebebis dagegmvisaTvis saWiroa ara mxolod

momxmareblebis, anu moswavleebisa da maTi mSoblebis, aramed im adamiane-

bis azris gaTvaliswinebac, romlebic skolaSi muSaoben. aq ZiriTadi

yuradReba maswavleblebs unda daeTmos. sameurveo sabWos wevrma maswav-

leblebma unda gamokiTxon sakuTari kolegebi, risTvisac saerTo pedsabWo

unda moiwvion. es Sexvedra sameurveo sabWos wevrebma unda waiyvanon -

mkafiod unda auxsnan monawileebs Sexvedris mizani da CainiSnon maT mier

gamoTqmuli mosazrebebi. aRsaniSnavia, rom gamokiTxvis mizani ar aris

dasaxelebuli problemebis gadasaWrelad saerTo _ Sejerebuli azris anu

konsensusis miRweva _ es sameurveo sabWos funqciaa. gamokiTxvis mizania

yvelasaTvis sakuTari poziciis gamoxatvis SesaZleblobis micema, rac

uzrunvelyofs problemebis gadaWris gzebis mravalferovnebas da gaafar-

Tovebs maTi gadaWris gzebis arCevans.

sasurvelia, aseTi gamokiTxvisTvis Sedges specialuri kiTxvari, romelSic

CamoTvlili iqneba yvela is sakiTxi da Tema, romelTa Sesaxebac sameurveo

sabWos ainteresebs informaciis miReba. aseve, SesaZlebelia, kiTxvari iT-

Page 22: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

22 nino metreveli

valiswinebdes arsebuli problemebis CamonaTvals da maT klasificirebas

prioritetulobis mixedviT. msgavsi kiTxvaris gamoyeneba mSoblebis

gamokiTxvisTvisac SeiZleba.

2) oqtomberi unda daeTmos Segrovili informaciis analizsa da strate-

giuli gegmis pirveladi monaxazis SemuSavebas;

3) noember-dekemberSi unda moxdes monaxazis gacnoba danarCeni mSoble-

bisTvis da maswavleblebisTvis; es procesi unda ganxorcieldes zemoT

aRwerili meTodiT, rodesac sameurveo sabWos mSobeli warmomadgenlebi

monaxazs gaacnoben im mSobelTa sabWoebs, romlebmac isini airCies sameur-

veo sabWoSi; xolo, Tavis mxriv, mSobelTa sabWoebi Sexvdebian Sesabamisi

klasebis mSoblebs; maswavleblebi ki pedsabWos moiwveven. SesaZlebelia

maswavlebelTa sami jgufis erTad mowveva. mag.: dawyebiTi (I-IV klasebi),

saSualo (V-V I I I klasebi) da damamTavrebeli (IX-XI) klasebis maswavleblebis.

msgavsi organizaciuli sakiTxebis gadawyveta TiToeuli skolis prero-

gativaa. gasaTvaliswinebelia is faqtori, rom am diskusiebSi aucilebelia

skolis TiToeuli maswavleblisa da mSoblis CarTva. am gziT moxdeba stra-

tegiuli gegmis, misiisa da xedvis18 , misaRwevi miznebisa da amocanebis sko-

lis cxovrebaSi CarTuli yvela pirisTvis wardgena. maT unda gamoTqvan

sakuTari azri SemuSavebuli strategiis Sesaxeb, Seitanon masSi Seswo-

rebebi an daeTanxmon dokuments. sabolood, TiToeuli mSoblisa Tu mas-

wavleblis mier gamoTqmuli azri Tavs moiyris sameurveo sabWos sxdomaze,

sadac moxdeba TiToeul Sexvedraze miRweuli SeTanxmebis kidev erTxel

ganxilva da yvelasTvis misaRebi strategiis Camoyalibeba.

strategiis warmatebis xarisxi damokidebulia mis SeqmnaSi skolis yvela

mSoblisa Tu maswavleblis monawileobis xarisxze. warmatebul strategias

skolis TiToeuli subieqti unda aRiqvamdes, rogorc mis mier SemuSavebul

da misi interesis saukeTesod gamomxatvel postulats. im Sexvedrebze,

sadac strategiis winaswar variantze mimdinareobs msjeloba, aucilebe-

lia, yvela damswrem miaRwios saerTo SeTanxmebas. Sida informaciis mosa-

poveblad Catarebul Sexvedrebze ki saWiroa yvelas azris mosmena da ubra-

lod dafiqsireba. swored imaze, Tu ramdenad warmatebiT SeZlebs maswav-

leblebisa Tu mSoblebis jgufi saerTo SeTanxmebis miRwevas damokide-

bulia strategiis warmateba, rac, amave dros, misi ganxorcielebis umTav-

resi garanticaa. strategiis SemuSavebisas sameurveo sabWo mWidrod unda

Page 23: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 23

TanamSromlobdes direqtorTan da iTvaliswinebdes mis mosazrebebs, iseve,

rogorc skolis administraciis sxva wevrebis Tvalsazriss. swored sko-

lis administracia, direqtoris xelmZRvanelobiT, aris pasuxismgebeli

strategiis ganxorcielebaze. Tumca, unda gaviTvaliswinoT is garemoebac,

rom saboloo gadawyvetilebas strategiis Sesaxeb - miRweuli konsensusis

safuZvelze _ Rebulobs sameurveo sabWo da isve amtkicebs strategias.

4) ianvris Tve sameurveo sabWom unda dauTmos damtkicebuli strategiis

gansaxorcielebeli samoqmedo gegmis Sedgenas. samoqmedo gegma skolis

direqtorTan aqtiuri TanamSromlobis Sedegi unda iyos. direqtori,

rogorc skolis mmarTveli anu menejeri, pasuximgebelia gegmis ganxor-

cielebaze sameurveo sabWos winaSe.

5) Tebervlidan unda daiwyos muSaoba biujetis Sedgenasa da dagegmvaze.

Cven araerTxel aRvniSneT, rom biujets swored samoqmedo gegma edeba

safuZvlad. biujeti aris finansurad uzrunvelyofili samoqmedo gegma.

samuSaos es nawili sameurveo sabWom Tebervlidan maisamde unda Seasru-

los. amisTvis sabWom unda ixelmZRvanelos buRalteriis mier wardgenili

wina wlis xarjebiT, magram, amave dros, gaiTvaliswinos mimdinare cvli-

lebebi (calkeul produqciaze Tu momsaxurebaze fasebis cvalebadoba).

amgvarad unda ganisazRvros biujetis xarjviTi nawili. am periodisTvis

skolas ukve eqneba naTeli warmodgena momavali wlis konkretuli Semo-

savlebis Sesaxeb da SesaZlebeli iqneba biujetis dabalanseba _ anu Semo-

savlebis jamisa da xarjebis jamis gaTanabreba. ufro detalurad am pro-

cesis Sesaxeb qvemoT visaubrebT.

6) ivnisi-agvistos periodSi unda moxdes mimdinare saswavlo wlis biuje-

tis Sesrulebis Sedareba faqtobriv maCveneblebTan da gadaxrebis anali-

zi. es procesi biujetis SemuSavebis paralelurad unda mimdinareobdes.

yovelTviurad buRalteriis mier wardgenili informaciis safuZvelze

unda xdebodes Tviuri biujetis Sesrulebis monitoringi/Sefaseba

sameurveo sabWos mier, rac, Tavis mxriv, samoqmedo gegmis Sesrulebis kon-

troliT unda ganxorcieldes. Sesabamisad, mimdinare wlis biujetis

analizis Sedegad, SesaZloa, moxdes momavali wlis biujetis koreqtire-

bac. saboloo saxes ki biujeti agvistoSi miiRebs; agvistoSive moxdeba

misi damtkiceba.

Page 24: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

24 nino metreveli

aRsaniSnavia, rom strategiis SemuSaveba skolas 3-5 weliwadSi erTxel mo-

uwevs. xolo biujetis SemuSaveba, kritikuli sakiTxebis siis gansazRvra, miz-

nebis dasaxva da samoqmedo gegmis Sedgena ki yovelwliurad iqneba saWiro.

5. strategiuli arCevani

arsebuli situaciis analizis safuZvelze skolas srulyofili informa-

cia ugrovdeba imisaTvis, rom misi ganviTarebis grZelvadiani miznebi da-

saxos, anu ganaxorcielos strategiuli arCevani.

strategiuli mimarTulebis gansazRvrisas skola xSirad arCevanis winaSe

dgeba. arCevani SeiZleba exebodes Semdeg sakiTxebs19 :

masStabi gvinda rom gavizardoT, SevmcirdeT,

Tu ucvleli davrCeT?

saqmianoba ra unda vakeToT metad/naklebad?

romel axal saqmianobebs viwyebT?

muSaobis geografiuli igive Tu gansxvavebuli

areali

samizne jgufi igive Tu gafarToebuli?

muSaobis stili igive Tu Secvlili?

partniorebi meti? naklebi? sxva?

specializacia/ganzogadeba ramdenad specializebuli an

ganzogadebuli unda gaxdes Cveni

midgoma?

ramdenime SesaZleblobidan erT-erTis arCevis gasamartiveblad iyeneben

Semdeg obieqtur kriteriumebs:20

Sesabamisoba skolis ZiriTad RirebulebebTan da misiasTan;

Tavsebadoba skolis `monapovarTan~ (imasTan, rac skolas dRemde

ukeTebia);

Page 25: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 25

Sesatyvisoba skolis samizne jgufis Secvlil saWiroebebTan;

realuroba;

saWiro resursebis xelmisawvdomoba;

Semsruleblebis dabali kvalifikacia;

xelmisawvdomi teqnologiebis ararseboba;

iuridiuli SezRudvebi;

dasaSvebi riski.

6. skolis strategiuli miznebis SemuSaveba

strategiuli arCevanis gansazRvris Semdeg aucilebelia strategiuli

miznebis SemuSaveba. am etapis mizania, CamoayaliboT miznebi, romlebic

SesabamisobaSia misiasTan. strategiuli miznebi aris skolis grZelvadiani

ganacxadi imis Sesaxeb, risi miRwevac igegmeba uaxloesi sami-xuTi wlis

ganmavlobaSi. miznebis Camoyalibeba, romlebic orientirebulia Sedegebis

miRwevaze, aucilebeli faqtoria skolis misiis gansaxorcieleblad. ar-

sebobs ori donis strategiuli miznebi:

programuli _ gulisxmobs ZiriTadi programebis SemuSavebas, rogoricaa

axali aqtivobebis CarTva skolis yoveldRiur saqmianobSi; magaliTad:

sportuli Tu kulturuli RonisZiebebis organizeba da a.S.

organizaciuli _ Tavad skolis ganviTarebis mimarTulebas gansazRvravs,

kerZod, saxavs gzebs efeqtiani marTvisa da programuli miznebis Sesru-

lebis uzrunvelsayofad (magaliTad, finansebis marTvis efeqturi sis-

temis da procedurebis SemuSaveba, sabuRaltro aRricxvis Tanamedrove

meTodebis danergva, dafinansebis axali wyaroebis Zieba, gadawyvetilebe-

bis miReba sxva skolebTan TanamSromlobis an gaerTianebis Sesaxeb da sxva).

kargad Camoyalibebuli strategiuli miznebi aris:

gazomvadi

realuri da miRwevadi

skolis misiis Sesatyvisi (adekvaturi)

orientirebuli konkretul Sedegebze

droSi gansazRvruli

Page 26: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

26 nino metreveli

7. wliuri strategiuli prioritetebis gansazRvra

situaciis Sida da gare Sefasebis safuZvelze skolis sameurveo sabWomunda moaxdinos ganviTarebis prioritetebisa da maTi ganxorcielebis op-timaluri gzebis gansazRvra. am procesSi sasurvelia gamokiTxvis SedegadgamokveTil dasabuTebul poziciebze dayrdnoba.

pirveli cdis Semdeg, mosalodnelia prioritetebis vrceli siis miReba.am CamonaTvalidan zogierTi sakiTxi saswrafod gadasawyveti iqneba, zogic_ naklebad saCqaro. Tumca es ukanaskneli SeiZleba ganuwyvetel kontrolsmoiTxovdes. zogi sakiTxis gaTvaliswinebas ki SesaZloa gadamwyveti mniS-vneloba hqondes skolis grZelvadiani warmatebisTvis.

aRniSnuli siidan unda gamoiyos 6-8 prioritetuli sakiTxi. swored maTierToblioba gaxdeba CarCo strategiis, grZelvadiani miznebisa da amoca-nebis, agreTve, finansuri moTxovnebis gansazRvrisTvis. sameurveo sabWomunda imsjelos am sakiTxebis Sesaxeb da Seafasos TiToeuli maTganis aq-tualoba; wlis prioritetebis SerCevisas TiToeul maTganze Semdegi saxiTunda vimsjeloT:

ra aris problemis arsi?ra SeiZleba mohyves am problemis gauTvaliswineblobasuaxloes momavalSi?ratom sWirdeba problemas saswrafo yuradReba?ratom unda gaxdes am sakiTxis gadawyveta prioritetuli?kritikuli?

aRniSnul kiTxvebze pasuxis gacema saSualebas miscems sameurveo sabWosprioritetebis nusxaSi mxolod 6-8 sakiTxamde datovos. ufro meti pri-oritetis SerCeva skolas yuradRebis mobilizebis problemas Seuqmnis,rac Seaferxebs dasaxuli miznebis miRwevas.

8. strategiis SemuSavebawliuri prioritetebis gansaxorcieleblad

strategia _ es aris ZiriTadi midgoma an meTodi gansazRvruli miznebis,prioritetebis misaRwevad. aq skolam unda gamoiyenos Sida analizisa dagaremos Sefasebis Sedegebi, romliTac moxda misi Zlieri da susti mxare-ebis gamovlena.

Page 27: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 27

strategia warmatebulad CaiTvleba, Tuki is akmayofilebs Semdegi kri-

teriumebidan minimum erTs mainc21 :

a) iyenebs garemoSi arsebul SesaZleblobebs;

b) icavs skolas garemoSi arsebuli safrTxisagan;

g) eyrdnoba skolis ZiriTad kompetencias/Zlier mxareebs;

d) aRmofxvris skolis sisusteebs;

e) qmnis safuZvlebs skolis Semdgomi konkurentunarianobisaTvis;

strategiis Camoyalibeba gulisxmobs:

skolis prioritetebis ganxilvas;

imis gansazRvras, Tu rogor SeiZleba skolis Zlieri mxareebi da

unar-Cvevebi gamoyenebul iqnas prioritetebis Sesasruleblad;

skolis SesaZleblobebisa da misi Zlieri mxareebis sinTezis

miRwevis potencialis analizs;

skolisaTvis saukeTeso midgomebis gamovlenasa da SerCevas.

strategiis Camoyalibebis erT-erTi efeqtiani meTodia skolis priori-

tetebis, Zlieri mxareebisa da unar-Cvevebis CamonaTvalis dafaze gada-

tana. am `suraTs~ sameurveo sabWos wevrebis erToblivi diskusiis dros

ganixilaven da Tanxmdebian imaze, Tu rogor SeiZleba skolis Zlieri mxa-

reebisa da sxva unar-Cvevebis gamoyeneba aRniSnuli prioritetebis misaR-

wevad. roca es nawili dasruldeba, sasurvelia mrgvali magidis mowyoba

SesaZlo strategiebis gamosavlenad da Sesafaseblad.

rCeva _ imisaTvis, rom gauTvaliswinebeli SemTxvevebis drosac iyos

SesaZlebeli strategiis gamoyeneba, SeimuSaveT

alternatiuli strategiebi.

ukve Camoyalibebuli strategiis Sefasebisas dasviT Semdegi kiTxvebi:

_ pasuxobs Tu ara strategia gansazRvrul prioritetebs?

_ Seesabameba Tu ara strategia skolis misias?

_ aris Tu ara strategia finansurad realuri?

Page 28: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

28 nino metreveli

9. wliuri prioritetebis ganxorcielebis

samoqmedo gegmis SemuSaveba

strategiuli gegmis Sedgenis Semdeg saWiroa saswavlo wlis samoqmedo

gegmis SemuSaveba. samoqmedo gegma aris strategiul gegmaSi Camoyalibe-

buli miznebis misaRwevi qmedebebisa da pasuxismgeblobebis gansazRvra.

skolas unda hqondes wliuri samoqmedo gegma, romelic emTxveva mis sas-

wavlo wels da romelSic skolis yvela rgolis funqciaa gaTvaliswinebu-

li. gegma iZleva garantias, rom skolaSi yvelam icis rodis risi gakeTebaa

saWiro; gegmis mixedviT xdeba skolis resursebis koordinacia; gegmis

arseboba xels uwyobs angariSgebas imis Sesaxeb, Tu rogor da ra doneze

Sesrulda esa Tu is amocana.

amocanebi _ es aris strategiuli miznis misaRwevi konkretuli, CamoTv-

ladi moqmedebebi; xolo nabijebis Tanmimdevruli aRwera detaluri samoq-

medo gegmaa.

magaliTad, ra unda gakeTdes imisaTvis, rom cariel adgilze gaSendes par-

ki?

ZiriTadi amocanebi:

1) parkis gegmis SemuSaveba;

2) parkis gegmis SeTanxmeba qalaqis administraciasTan

da sxva pasuxismgebel struqturebTan;

3) imis gansazRvra, Tqven TviTon miaqcevT yurdRebas parkis

mdgomareobas momavalSi, Tu aucilebelia amisaTvis winaswar eZeboT

dafinansebis wyaro (Tu, magaliTad, iq sabavSvo atraqcionebi igegmeba

da mudmivi zedamxedvelobaa aucilebeli);

4) miwis nakveTis mopoveba;

5) nergebis, samuSao inventaris da im transportis moZieba, romelmac

mitovebuli teritoriidan nagavi unda gaitanos;

6) saWiroebis SemTxvevaSi, finansebis mozidva;

7) adgilobrivi macxovreblebis, moswavleebis, studentebis CarTva

muSaobis procesSi.

Page 29: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 29

amocanebis SemuSavebas aucileblad Tan unda axldes maTi Sesrulebis me-

Todebisa da saSualebebis gansazRvra _ anu detaluri samoqmedo gegma.

moyvanil magaliTSi, sxvadasxva etapze sxvadasxva moqmedebaa gansaxorci-

elebeli. damxmareTa saWiro raodenobis mosazidad (7) da gadawyvetilebis

mimRebi adamianebis mxardaWeris mosapoveblad (2) saWiroa Sesabamisi

sazogadoebrivi azris Camoyalebeba masmediis saSualebiT, sazogadoebas-

Tan da administraciasTan SexvedrebiT, agitaciis sxva Sesaferisi meTo-

debiT.

amocanebi rac SeiZleba zustad unda ganvsazRvroT, rom maTi Sesrulebis

Semdeg SevZloT imis Sefaseba, Tu ra aris miRweuli, gegmis ra nawilia

realizebuli. aqedan gamomdinare, unda ganisazRvros amocanebis formu-

lirebis kriteriumebi. amocanebi unda pasuxobdes Semdeg SekiTxvebs:

a) konkretulad ra unda gakeTdes?

b) ramdeni?

g) rodis?

d) sad?

e) visTvis?

amocanebi, iseve rogorc strategiuli miznebi, SesaZloa, mimarTuli iyos

rogorc gare, ise Sida sakiTxebis gadasaWrelad.

warmovidginoT, rom manqaniT midixarT dasasveneblad. mniSvnelovania, rom

gansazRvruli gqondeT Tqveni mogzaurobis saboloo daniSnuleba anu

Tqveni `grZelvadiani mizani~. magram mxolod daniSnulebis adgilis codna

ar aris sakmarisi imisaTvis, rom im adgils miaRwioT. unda gqondeT deta-

luri instruqciebi imis Sesaxeb, Tu romeli gziT unda waxvideT, sad Se-

uxvioT, ra gza gaqvT gasavleli da ramdeni dro dagWirdebaT am manZilis

dasafarad, sad SeiZleba SeCerdeT sadilad da sawvavis maragis Sesavsebad;

amavdroulad, gWirdebaT mowyobiloba, romelic giCvenebT sawvavis dones

da gacnobebT Zravis gadaxurebis Sesaxeb.

axla warmoidgineT, rom manqanas marto ar marTavT da gyavT oci kaci,

romlebic erTdroulad sxvadasxva saqmes akeTeben: skolis direqtori zis

saWesTan or saswavlo nawilTan erTad, romlebic gzas Tvalyurs adevneben;

oTxi kaci saburavebis trials uzrunvelyofs; sxvebi fanjrebidan adev-

Page 30: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

30 nino metreveli

neben Tvalyurs gzas da acnobeben imas, rasac xedaven mZRols; xolo zo-

gierTebi manqanis ukana salonSi buterbrodebs amzadeben. marTlac efeq-

tiani gegmaa saWiro, rom am xalxma erTi mimarTulebiT imoZraos. swored

es aris samoqmedo gegma _ Tu vin ra funqcia unda Seasrulos, rodis da

ramdeni fuladi da adamianuri resursia saWiro miznis misaRwevad.

maSasadame, samoqmedo gegmaSi maqsimalurad detalurad unda iyos aRwe-

rili amocanebi da amocanebis misaRwevi qmedebebi. amasTan, TiToeul amo-

canas unda axldes gazomvadi indikatori _ dagegmili Sedegi konretuli

sargeblobis/produqtis saxiT, raTa SesaZlebeli gaxdes gegmis ganxorci-

elebis kontroli. agreTve aucilebelia strategiuli miznebis ganxorci-

elebis mimdinareobis kontroli. samoqmedo gegmaSive unda iyos Setanili

TiToeuli qmedebisa Tu amocanis ganxorcielebis vadebi, raTa gakont-

roldes maTi aramarto Sesruleba, aramed, drouli Sesruleba.22

gazomvadi indikatorebi xSirad gaweuli momsaxurebis realuri Rirebule-

bisa da xasiaTis mxolod nawilobrivi maCvenebelia. skolis mier gaweuli

momsaxureba xSirad Tavisi bunebiT ufro Tvisebrivia, vidre raodenobrivi

da, aqedan gamomdinare, misi efeqtianoba Znelad Sesafasebelia. amitomac

saWiroa Sefasebis kriteriumebis frTxili gamoyeneba da TiToeul

prioritetul sferoSi progresis SefasebisaTvis ramdenime indikatoris

erTdrouli gaTvaliswineba. arCeuli indikatorebi unda exebodes iseT

sakiTxebs, rogorebicaa _ finansuri keTildReoba, organizaciis zrda,

programebisa da gaweuli momsaxurebis xarisxi.

organizaciis strategiuli miznebis Sesrulebis progresis Sefaseba da

gegmis gadaxedva minimum weliwadSi erTxel, an gauTvaliswinebeli prob-

lemebisa an SesaZleblobebis aRmoCenis SemTxvevebSi unda moxdes. umjo-

besia, gegmis gadamowmebis dros dagegmvis yvela aspeqts gadavxedoT.

gansakuTrebuli yuradRebiT unda gadamowmdes gegma krizisis dros da

axali SesaZleblobebis gaCenis SemTxvevaSi. seriozuli cvlilebebi finan-

sur da sxva sferoebSi SesaZlebelia moulodnelad moxdes. amgvar situ-

aciaSi SesaZlebelia, da xandaxan aucilebelicaa, strategiuli priori-

tetebisa da, garkveul SemxvevebSi, skolis misiis Secvlac ki.

Page 31: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 31

2.9.1 sami wlis strategiuli gegmis da biujetirebis ciklis nimuSi

strategiuli gegmis/biujetirebis ciklis nimuSi

misia, xedva, miznebi, strategia, biujeti

strategiuli gegmis samwliani cikli (2004 - 2007)23

2004-2005 sasw. weli 2005-2006 sasw. weli 2006-2007 sasw. weli

2004-05 wlis biujetis 2005-06 wlis miznebis 2006-07 wlis miznebis

ganxorcielebaze ganxorcieleba ganxorcieleba

kontroli

2004-05 wlis miznebis 2005-06 wlis miznebis 2006-07 wlis miznebis

Sefaseba da daxvewa Sefaseba da daxvewa Sefaseba da daxvewa

2004-05 wlis 2005-06 wlis 2006-07 wlis

miznebis Sefaseba miznebis Sefaseba miznebis Sefaseba

strategiuli gegmis strategiuli gegmis arsebuli strategiuli

gadaxedva gadaxedva gegmis gadaxedva/axali

strategiuli gegmis

SemuSaveba 2007-2010

wlebisaTvis

2005-06 wlis 2006-07 wlis 2007-08 wlis

miznebis dasaxva miznebis dasaxva miznebis dasaxva

2005-06 wlis 2006-07 wlis 2007-08 wlis

biujetis SemuSaveba biujetis SemuSaveba biujetis SemuSaveba

01/09/05-mde 01/09/2005-mde 01/09/2007-mde

Tavad biujetis Sedgenis samoqmedo gegmas ki Semdegi saxe eqneba:

Page 32: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

32 nino metreveli

2.9.2 biujetis Sedgenisa da kontrolis samoqmedo gegmis nimuSi

#

ser

ia proeqti, qveproeqti da

RonisZiebebi/qmedebebi

dagegmili

sargebloba da

saboloo produqti agvi

sto

seqt

emb.

oqt

omb

.

noem

b.

dek

em.

ianv

ari

Teb

erv.

mar

ti

apr

ili

mais

i

ivni

si

ivl

isi pasu-

xism-gebe-

li

Sesr

.pr

oc

ent

i

biujetis Sedgena Sedg. biujeti

Sida da gare

informaciis moZieba

moZiebuli

informacia

sam.sabWo

1

maswavleblebTan/mSoblebTanSexvedrebis mowyobada maTi mosazrebebisdafiqsireba

maswavleblebis/mSoblebis mierdafiqsirebulimosazrebebi

sam.sabWo

2

Sida da gareinformaciis analizi

gamokveTiliZiriTadiproblemebi daskolis Zlierimxareebi

sam.sabWo

3

skolis misiis,xedvis, miznebis,amocanebis,prioritetebis dastrategiismonaxazis Sedgena

misiis, xedvis,miznebis,prioritetebiswinaswarimonaxazi

sam.sabWo

4

monaxazis wardgenamaswavleblebisa damSoblebisTvis

maswavleblebisada mSoblebismiergamoTqmuliSeniSvnebi

sam.sabWo

5

monaxaziskoreqtirebagamoTqmulimosazrebebissafuZvelze

koreqtirebulistrategiisadaprioritetebismonaxazi

sam.sabWo

6

SerCeuliprioritetebissafuZvelzesamoqmedo gegmisSemuSaveba

momovaliwlissamoqmedogegma

direq./sam.

sabWo

7

samoqmedo gegmisganxilva dadamtkiceba

damtkicebulisamoqmedogegma

sam.sabWo

8

A

A

A

A

A

A

A

A

A

Page 33: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 33

#

ser

ia proeqti, qveproeqti da

RonisZiebebi/qmedebebi

dagegmili

sargebloba da

saboloo produqti agvi

sto

seqt

emb.

oqt

omb

.

noem

b.

dek

em.

ianv

ari

Teb

erv.

mar

ti

apr

ili

mais

i

ivni

si

ivl

isi pasu-

xism-gebe-

li

Sesr

.pr

oc

ent

i

biujetis Sedgena Sedg. biujeti

mimdinare wlisxarjebis Sesaxebinformaciis moZieba

xarjebisSesaxebmopovebuliinformacia

sam.sabWo/buRal.

9

biujetis xarjviTinawilis Camoyalibeba

SemuSavebulixarjviTinawili

sam.sabWo

10

Semosavlebis Sesaxebinformaciisdazusteba

dazustebuliinformaciaSemosavlebisSesaxeb

sam.sabWo/direq.

11

biujetisdabalanseba

dabalansebulibiujeti

sam.sabWo

12

biujetiskoreqtireba,saboloo saxismicema dadamtkiceba

damtkicebulibiujeti  

sam.sabWo

13

mimdinare wlisbiujetisyovelTviuriSesrulebis formisSedgena

mimdinare wlisbiujetisyovelTviuriSesrulebisforma

buRal./sam.

sabWo

1

samoqmedo gegmisSesrulebiskontroli daanalizi

garemoscvlilebebzemorgebulisamoqmedogegma

sam.sabWo

2

biujetiskoreqtireba

garemoscvlilebebzemorgebulibiujeti

sam.sabWo

3

biujetis Sesrulebiskontroli

realisturi,moqnili biujeti

biujetisSesrulebissaboloo Sefasebada analizi

momavali wlisbiujetSi gasa-Tvaliswinebelidaskvnebi

sam.sabWo

4

A

A

A

A

A

B

B

B

B

A

B

Page 34: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

34 nino metreveli

1. biujetis Semosavlebisa da xarjebis klasifikacia

biujetis SemuSavebisas aucilebelia biujetis dagegmili xar-

jebis TanmTxveva mosalodnel sabiujeto SemosavlebTan. ama-

ve dros, naTlad unda iyos gamokveTili Semosavlebis wyaro

da xarjebis miznobrioba. amisTvis saWiroa Semosavlebisa da

xarjebis dajgufeba wyaroebisa da saxeobebis mixedviT. Se-

mosavlebisa da xarjebis amgvar dajgufebas klasifikacia ewo-

deba, rac, Tavis mxriv, biujetis kontrolis saSualebas iZ-

leva da mis gamWvirvalobas emsaxureba.

biujetis klasifikacia gansaxorcielebel amocanebs Soris

prioritetebis gansazRvrasac isaxavs miznad. prioritetuli

xarjebis dafinansebis wyaro iqneba is mudmivi Semosavali, ro-

melsac skola saxelmwifosgan miiRebs. specialuri sportul-

gamajansaRebeli Tu kulturuli programebi ki _ mag. zaf-

xulSi bavSvebis wayvana eqskursiaze an eqpediciis mowyoba,

dafinansdeba an Semowirulobebidan, an sxvadasxva fondebidan

specialurad am RonisZiebisTvis moziduli saxsrebiT.

sameurveo sabWos SeuZlia xarjebis dajgufebis iseTi sistema

Seqmnas, romelic morgebulia skolis saWiroebebze da xels

Seuwyobs xarjebis dajgufebas prioritetebis mixedviT. es

procesi gulisxmobs xarjebis TiToeuli jgufisaTvis gansa-

kuTrebuli kodis miniWebas, romelic xarjebis specifikidan

gamomdinare moicavs msgavis klasifikaciis xarjebs, da ro-

Tavi IIIbiujetis Semosavlebisa da xarjebis dagegmva

Page 35: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 35

melTa kodebSic Seicvleba mxolod bolo sami cifri. mag. anazRaureba _

010100, misi gafarToeba anu Semadgeneli iqneba _ xelfasi _ 010101,

xelfasis daricxva _ 010102, premia _ 010103 da a.S. amave dros, rig

SemTxvevaSi, roca xdeba xarjis gaSifvra mag.: gaTboba _ Sedgeba ori tipis

sawvavisgan _ gazi da dizeli; am SemTxvevaSi, aucilebeli ar aris maTTvis

cal-calke kodis miniWeba, radgan kodirebis mTavari mizani xarjebis

dajgufeba da maTTvis prioritetebis miniWebaa.

qvemoT SemoTavazebulia biujetis klasifikaciis sistema, romelic, Se-

saZloa, neismier skolas moergos. axla gTavazobT Cvens mier SemoTavaze-

buli biujetis klasifikaciis ganmartebas:

qvemoT warmodgenilia skolis biujetis modeli da xarjebis ZiriTadi

jgufebisa da Semosavlebis ganmarteba. aqve mocemulia biujetSi Setanili

xarjebis saxeobebis detaluri gaSifvrac, romelTagan yvela xarji tipu-

ria nebismieri skolisTvis.

Page 36: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

36 nino metreveli

skolis biujetis modeli

sko

lis

Sid

akl

asif

ikac

iis

kod

i

dasaxeleba

xarjebi

dag

egmi

li

xar

jeb

i

Semosavlebi

saxe

lmw

ifo

sax

sreb

i

sko

lis

far

Tis

gaq

ir.

miR

. an

sxv

a sa

qmia

nobi

Tmi

Reb

ul

i S

emo

sava

li

sko

lis

fo

ndis

saxs

reb

i

Semo

wir

ul

obe

bi

moz

idu

li

fo

ndeb

i

sul

Sem

osa

vleb

is/x

arj

ebis

jam

i

010100 Sromis anazRaureba        

010101 xelfasi          

010102 premia          

010103 danamati da wanamati        

010104 daxmareba          

010105 damqiraveblisgan

anaricxebi          

010200 mivlinebebi          

  mivlineba qveynis SigniT        

  mivlineba qveynis gareT        

               

010300 komunaluri xarjebi        

010301 wyali          

010302 el-energia          

010303 gaTboba          

  dizelis sawvavi          

  gazi          

             

010400 sakancelario xarjebi        

 

010500 sakomunikacio xarjebi        

  telefonis gadasaxadi        

  internetis gadasaxadi        

 

010600 sameurneo xarjebi          

             

010700 kvebis xarjebi          

010800 saskolo inventaris SeZena        

     

Page 37: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 37

 

Sromis anazRaureba skolisTvis yvelaze prioritetuli xarjia. es aris

xelfasis, premiis, danamatis, daxmarebisa da skolis, rogorc damqiraveb-

lis mier gadasaxdeli gadasaxadebis jami. amasTan, Sromis anazRaureba

SeiZleba klasifikaciaSi Cajdes rogorc administraciisa da maswavleb-

lebis Sromis anazRaurebis jami.

komunalur xarjebSi Seva skolis oficialuri gadasaxadebi _ wyalze da

eleqtroenergiaze, agreTve, gaTbobis xarjebi, romelic, SesaZloa, Ti-

Toeul skolas individualurad ganesazRvros.

sko

lis

Sid

akl

asif

ikac

iis

kod

i

dasaxeleba

xarjebi

dag

egmi

li

xar

jeb

i

Semosavlebi

saxe

lmw

ifo

sax

sreb

i

sko

lis

far

Tis

gaq

ir.

miR

. an

sxv

a sa

qmia

nobi

Tmi

Reb

ul

i S

emo

sava

li

sko

lis

fo

ndis

saxs

reb

i

Semo

wir

ul

obe

bi

moz

idu

li

fo

ndeb

i

sul

Sem

osa

vleb

is/x

arj

ebis

jam

i

010900 saskolo TvalsaCinoebis

SeZena          

             

020000 remonti          

020001 mimdinare remonti        

020002 kapitaluri remonti        

 

030000 Senoba-nagebobebis SeZenis

xarjebi          

040000 sxva xarjebi          

050000 gauTvaliswinebeli xarjebi      

   

060000 spec. programis momsaxureba      

   

070000 spec. programis momsaxureba      

   

jami

Page 38: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

38 nino metreveli

sakancelario xarjebi Sinaarsobrivad moicavs ofisis funqcionirebis-

Tvis saWiro xarjebs, rogoricaa qaRaldis da Jurnalis anu sakancelario

saqonlis xarjebi. aqve Seva carcis xarjebi, rac skolisTvis sakmaod

tipuri da mniSvnelovania.

sakomunikacio xarjebi moicavs telefonis gadasaxadsa da internetis

momsaxurebis gadasaxads.

sameurneo xarjebSi yvela is xarjebia gaerTianebuli, romelic skolis

Sida meurneobisTvisaa aucilebeli; magaliTad, saklaso oTaxebis mwyobrSi

yofnisTvis saWiro xarjebi: mina, naTura, WaRi, farda, eleqtroCamrTveli,

merxis xraxni, CaquCi, lursmani, karis saketi, gasaRebi da a. S. skolis da-

sufTavebisTvis saWiro saSualebebi _ cocxi, navTi, iatakis sacxi, sarecxi

fxvnili, antiseptikuri da sanhigienis saSualebebi. aseve, eqimis kabinetis

Senaxvis xarjebi _ medikamentebi, sicxis sazomi Termometri da a.S. agreTve,

ezos movlis xarjebi _ nargavebi da a.S.

saskolo inventars miekuTvneba rogorc klasis mosawyobi inventari da

aveji, aseve, sportuli inventari, saofise aveji da saskolo teqnika _ mag.

kompiuteri, magnitofoni.

saskolo TvalsaCinoebis jgufSi gaTvaliswinebulia yvela is xelsawyo,

rac saswavlo procesisas gamoiyeneba. mag.: globusi, ruka, mendeleevis

sistema, qimiis/fizikis laboratoriis xelsawyoebi da masalebi.

remonti _ am xarjSi gaerTianebulia mimdinare da kapitaluri remonti.

remontis SemTxvevaSi cal-calke iqneba gamosayofi daqiravebuli muSaxe-

lis Sromis anazRaureba, saWiro masalebis SeZenis da transportirebis

xarjebi.

Senoba-nagebobebis SeZenis xarjebSi igulisxmeba axali Senobis SeZena

skolis mier.

sxva xarjebSi Seva is xarjebi, romlis Setanac TiToeul jgufSi ver mo-

xerxda. es aris ZiriTadi xarjebis Tanmdevi xarjebi da ar aris arsebiTi.

gauTvaliswinebeli xarjebi gulisxmobs im tipis xarjebs, romlis winas-

Page 39: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 39

war gaTvaliswinebac biujetis Sedgenisas SeuZlebelia. es aris moulod-

neli xarjebi _ magaliTad moxda xanZari laboratoriaSi. biujetis Sedge-

nis pirvel wels, rodesac ar arsebobs wina wlebis gamocdileba, mizanSe-

wonilia gauTvaliswinebeli xarjebi Seadgendes saerTo xarjebis 8-10%.

xolo Semdeg wlebSi, gamocdilebis SeZenasTan erTad, aRniSnuli xarjebis

wili, rogorc wesi 5%-mde mainc mcirdeba.

specprogramebis momsaxurebaSi Seva is xarjebi, romelic garkveuli

programebis _ kulturuli, sportul-gamajansaRebeli Tu sxvaTa ganxor-

cielebisTvis iqneba saWiro. am tipis xarjebis mosazidad SesaZloa skolam

mimarTos donor organizaciebs an biznesmenebs. aseTi RonisZiebebis maga-

liTia _ bavSvebis wayvana muzeumSi, TeatrSi, zafxulSi eqskursiis mowyoba

da a.S rodesac am programebis xarjebi gaTvlili iqneba, es faqtori skolas

saWiro Tanxis mozidvas gauadvilebs.

1. 2. Semosavlebis wyaroebi da klasifikacia

dReisaTvis, skolis Semosavlebis struqtura Semdegia: skolis stabilur

Semosavlebs miekuTvneba saxelmwifo saxsrebi, romelic biujetidan

Cairicxeba skolis angariSze bankSi da skolis sxva SemosavlebTan erTad

daixarjeba sameurveo sabWos gadawyvetilebis safuZvelze.

aseve, axali kanonmdeblobiT, skola, rogorc sajaro samarTlis iuridi-

uli piri, pasuxismgebelia, Tavad gankargos yvela is Semosavali, romelic

misi farTis da teritoriis gaqiravebiT an raime sxva saqmianobiT iqneba

miRebuli. sxva saqmianobaSi SeiZleba CaiTvalos moswavleebis dasaqmeba

da am gziT miRebuli saxsrebiT maTTvis raime programis dafinanseba. es

procesi bavSvebs aCvevs damoukideblad, sakuTari SromiT Tanxis gamomu-

Savebis kulturas.

skolis fondi Sedgeba mSoblebis nebayoflobiTi SemowirulobebiT mi-

Rebuli fuladi saxsrebisgan, romlebic sasicocxlod aucilebelia

skolis funqcionirebisTvis an specialuri programebis dasafinanseblad.

Semowirulobebi aris mSoblebis, biznesmenebis, organizaciebis an skolis

keTildReobiT dainteresebuli pirebis/organizaciebis nebayoflobiTi

Page 40: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

40 nino metreveli

Senatani skolis angariSze. Semowirulobebs qvelmoqmedebis saxe aqvs.

SesaZlebelia, rom romelime firmam an organizaciam sakuTari saqmianobis

reklamirebis mizniT moaxdinos skolis ama Tu im programis dafinanseba.

moziduli fondebi donori organizaciebisgan miRebuli saxsrebia, ro-

melic mizanmimarTulad gamoiyofa specialuri programebis dasafinan-

seblad da gansaxorcieleblad.

mniSvnelovania is garemoeba, rom rogorc Semowirulobebis, aseve mozi-

duli fondebis gankargvisas aucilebelia xarjebis gamWvirvaloba da

angariSgeba. programebisTvis gamoyofili saxsrebis gamWvirvale xarjva

da konkretuli Sedegebis Sesaxeb angariSi skolas keTilsindisieri orga-

nizaciis imijs daumkvidrebs da bevrad gauadvilebs momavalSi msgavsi

dafinansebis miRebas.

2. xarjebis dagegmva

biujetis xarjviTi nawilis dagegmvisas skolis sameurveo sabWo unda Se-

ecados, maqsimalurad realurad dagegmos wlis ganmavlobaSi skolisTvis

saWiro yvela xarji. am procesSi sameurveo sabWos informacia unda mi-

awodos skolis buRalterma, aseve, skolis mommaragebelma anu sameurneo

nawilis TanamSromelma, romelic uSualodaa dakavebuli SesyidvebiT da

romelmac icis Sesabamisi produqciis fasi da gamZleoba. aseve saWiroa

mocemuli xarjis warmoqmnis sixSiris codna. mag.: TveSi ramdeni carci

sWirdeba klass an wliurad ramdeni naTura Tu navTia saWiro. am infor-

maciis mowodebaSi yvela unda iyos CarTuli, dawyebuli skolis direq-

toriT da damrigebliT, damlagebliT damTavrebuli (radgan damla-

gebelma ukeT icis, Tu ramdeni iatakis sacxi an navTi sWirdeba skolas

Tvis ganmavlobaSi, maSin, rodesac eqimi kompetenturia saWiro medikamen-

tebis gansazRvris kuTxiT).

ganvixiloT xarjebis dagegmva jgufebis mixedviT:

Sromis anazRaurebis mniSvnelovani Semadgenelia saxelfaso fondi.

rogorc ukve aRvniSneT, saxelfaso fondis gansazRvraze pasuximgebeli

Page 41: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 41

sameurveo sabWoa. manve unda gansazRvros TiToeuli maswavleblisa Tu

administraciis TanamSromlis xelfasi. maswavleblebis xelfasi SesaZloa

damokidebuli iyos saaTebis raodenobaze, kvalifikaciasa da gamocdile-

baze. damrigeblebs SesaZloa gansxvavebuli ganakveTi hqondeT sagangebo

datvirTvidan da pasuxismgeblobidan gamomdinare. arsebobs aseve

mosazreba, rom maswavleblis anazRaureba ganisazRvros ara mxolod

saaTebis mixedviT, aramed im drois mixedviTac, romelsac igi kvalifika-

ciis amaRlebas da TiToeuli gakveTilisTvis momzadebas anu sakuTar

Tavze muSaobas uTmobs. am sakiTxebze msjeloba sameurveo sabWos prero-

gativaa. sabWo SeZlebisdagvarad unda iTvaliswinebdes maswavleblebis

swavlebis xarisxs _ es informacia mSoblebisa da bavSvebis gamokiTxviT

unda iqnas mopovebuli. xelfasebis gansazRvrisas mniSvnelovania direq-

toris azris gaTvaliswineba, radgan direqtors yoveldRiuri Sexeba aqvs

TanamSromlebTan da, amave dros, igi skolis menejeria. direqtoris azri

gansakuTrebiT gasaTvaliswinebelia kvartlurad an sadResaswaulod

premiebis ganawilebisas. wlis dasawyisSi sameurveo sabWos SeuZlia gansaz-

Rvros premiis fondi da, garkveulwilad, Camoayalibos is kriteriumebi,

romelTa mixedviTac unda moxdes premiebis ganawileba. skolis direq-

torisa da sameurveo sabWos urTierToba, am SemTxvevaSi, SesaZloa Seva-

daroT qveynis prezidentisa da parlamentis urTierTobas, rodesac

prezidenti, Cvens SemTxvevaSi _ direqtori _ warudgens parlaments pre-

miebis ganawilebis sakuTar struqturas, xolo parlamenti _ anu sameurveo

sabWo _ amtkicebs mas. Tumca, aucilebelia, wlis bolos moxdes premiis

fondis xarjebis analizi, raTa yvelasaTvis naTeli gaxdes Tu rogor da-

ixarja aRniSnuli saxsrebi.

premiis daangariSebis msgavsi midgoma unda iyos xelfasebis danamatisa

da daxmarebebis kuTxiTac. maTi saWiroeba yovel konkretul SemTxvevaSi

individualuria. rac Seexeba skolis, rogorc damqiraveblis mier gada-

saxdel gadasaxadebs, es Tanxa buRalterma unda daiangariSos mas Semdeg,

rac sameurveo sabWo mas warudgens TiToeuli TanamSromlis xelfass da

premiis fonds.

mivlinebis Tanxa ganisazRvreba, rogorc sastumros, dRiuri samivlinebo

ganakveTisa da daniSnulebis adgilamde da ukan transportis xarjebis ja-

mi. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, buRalteri agebs pasuxs Sesabamisi

gadasaxadebisaTvis saWiro Tanxis xarjebSi gaTvaliswinebaze.

Page 42: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

42 nino metreveli

komunaluri xarjebis dagegmva SedarebiT advilia, radgan is daaxloebiT

wina wlis analogiuri iqneba.

sakancelario xarjebis Sesaxeb informaciis mTavari momwodebeli sas-

wavlo nawilis gamgeebi, kancelariis gamge da damrigeblebi arian.

sakomunikacio xarjebis dagegmvac wina wlis buRaltruli monacemebis

mixedviT SeiZleba.

sameurneo da saskolo inventaris xarjebis Sesaxeb informaciis dadge-

naSi skolis TiTqmis yvela TanamSromeli unda monawileobdes.

saskolo TvalsaCinoebis saWiroebis Sesaxeb calkeuli sagnebis maswav-

leblebi unda iZleodnen informacias.

skolis remontis xarjebs ki, wina wlebis gamocdilebidan gamomdinare,

skolis safinanso-sameurneo samsaxuris ufrosi, mommaragebeli da direq-

tori unda gansazRvravdnen.

3. samoqmedo gegmis biujetSi asaxva da Sefaseba

praqtikuli magaliTi

rogorc ukve aRvniSneT, skolis strategiis ganxorcielebis saSualeba

samoqmedo gegmis Sesrulebaa. samoqmedo gegma ki, Tavis mxriv, biujetSi unda

aisaxos Sesabamisi finansuri maCveneblebiT anu TiToeuli qmedebisTvis

saWiro saxsrebis miTiTebiT. samoqmedo gegmis Sesrulebis kontrolis

meqanizmi iqneba TiToeuli qmedebis Sedegis/produqtis arseboba-

ararsebobis ganxorcielebis Sefaseba. am SefasebisTvis Cvens mier moyvanil

sqemaSi ama Tu im qmedebis Sesrulebis procentuli maCvenebelia mocemuli.

ganvixiloT praqtikuli magaliTi, romelic specialuri programis gansa-

xorcielebeli samoqmedo gegmisa da biujetis Sedgenas exeba. qvemoT war-

modgenilia proeqtis ganxorcielebis samoqmedo gegmis nimuSi. vTqvaT,

saqme exeba skolis ezos keTilmowyobis proeqtisTvis biujetis Sedgenas.

Page 43: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 43

amisTvis samoqmedo gegmaSi asaxul TiToeul qmedebas SevusabamoT saWiro

xarjebi.

#

ser

ia proeqti,

qveproeqti da

RonisZiebebi/

qmedebebi

dagegmili

Sedegi da

saboloo

produqti

seqtem-

beri

oqtom-

beri

noem-

beri

dekem-

beri

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

pasu-

xismge-

ebeli

piri

Sesr.

%

skolis ezos

keTilmowyoba

keTilmowyo-

bili ezo  

Sromis

maswav.0%

1 finansuri

resursis moZieba

moZiebuli

Tanxebi

direq-

tori

2 ezos gegmis

SemuSaveba

ezos

proeqti

xazvis

masw.

A

A

3 ezos proqtis

SeTanxmeba

qalaqis adminis-

traciasTan

damtkicebuli

proeqti

xazvis

masw.A

4 moxaliseebis

moZebna

SerCeuli

moxaliseebi

Srom.

masw.A

5 mSoblebTan/

moswavleebTan

dakavSireba

informire-

buli mSobl./

moswavleebi

Srom.

masw.A

6 nargavebis SeZena SeZenili

nargavebi

biol.

masw.A

7 mosapirkeTebeli

masalebis SeZena

SeZenili

masalebi

fizkul.

masw.A

8 damxmare muSa-

xelis moZieba

muSebTan

SeTanxmebuli

samuSao

fizkul.

masw.A

9 samuSaoebisTvis

dRis daniSvna

samuSaoebis

Catarebis

grafiki

direqt./

biol.

masw.

A

10 SabaTobebis

mowyoba

Catarebuli

SabaTobebi

Srom.

masw.A

Page 44: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

44 nino metreveli

pirvel moqmedebas anu finansuri resursebis moZiebas ar dasWirdeba ara-

nairi xarjebi, ris gamoc es moqmedeba biujetSi ar aisaxeba. meore moqme-

debas _ ezos gegmis SemuSavebas _ sWirdeba proeqtis momzadeba, rac gar-

kveul xarjs _ arqiteqtoris anazRaurebas moiTxovs. swored am saxiT

gadava es moqmedeba biujetSi. ezos proeqtis SeTanxmeba qalaqis adminis-

traciasTan da proeqtis damtkiceba aseve xarjviTi qmedebebia da Sesaba-

misad aisaxeba biujetSi. moxaliseebis moZebna da mSoblebTan da maswav-

leblebTan dakavSireba ar moiTxovs finansur saxsrebs. Tumca, nargavebisa

da mosapirkeTebeli masalebis SesaZenad Tanxaa saWiro, rac aseve konkre-

tuli ricxviT unda aisaxos biujetSi. muSebis moZieba da samuSao drois

SerCeva araxarjviTi kategoriebia, SabaTobebis Catareba ki moiTxovs

daqiravebuli muSebis Sromis anazRaurebas, aseve, SabaTobaze mosuli

moxaliseebisTvis kvebis da transportis xarjebis anazRaurebas.

skolis ezos keTilmowyobis proeqtis biujeti:

060000 specprogramis momsaxureba

_ skolis ezos keTilmowyoba

060100 proeqtis momzadeba 250

060101 arqiteqtoris anazRaureba 200

060102 proeqtis damtkicebis xarji 50

060200 nargavebis SeZena 100

060300 mosapirkeTebeli masalebis SeZena 750

060400 SabaTobis mowyoba (6 dRe) 420

060401 kvebis xarji 240

060402 transportis xarji 180

060500 daqiravebuli muSebis (3) xelfasi 300

1820

amgvarad, Cven SevadgineT skolis ezos keTilmowyobis proeqtis biujeti,

romelmac 1820 lari Seadgina. es biujeti Seva skolis erTian biujetSi da

Tavis adgils daikavebs specialuri programebis grafaSi.

biujetis xarjviTi nawilis gansazRvris Semdeg, skolis sameurveo sabWosa

da direqtoris funqcia am proeqtis dasafinansebeli wyaroebis moZiebaa.

es wyaro SeiZleba iyos dafinanseba donori organizaciebis mier, organi-

zaciebisa da kerZo pirebis SemowirulobebiT Tu sxva.

Page 45: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 45

4. saWiro xarjebis SemosavlebiT uzrunvelyofis meqanizmi

xarjebis dagegmvis Semdeg unda moxdes Semosavlebis wyaroebis gadaxedva.

problemas ar warmoadgens iseTi garantirebuli Semosavlebis gansazRvra,

rogoricaa saxelmwifo saxsrebi da skolis Senobis gaqiravebiT an sxva

saqmianobiT miRebuli Semosavlebi. am saxsrebiT mizanSewonilia skolis-

Tvis prioritetuli, sasicocxlo aucileblobis mqone xarjebis dafarva.

aRniSnuli saxsrebis amowurvis Semdeg saWiroa ganisazRvros skolisTvis

aucileblad dasafinansebeli xarjebi da isini gadanawildes moswavleTa

raodenobaze. es aucilebelia TiToeuli moswavlisTvis skolis fondSi

Sesatani Tanxis dasafiqsireblad. amasTan, skolis fondSi Senatani usa-

Tuod nebayoflobiTi unda iyos. gasaTvaliswinebelia, rom saskolo fon-

dis Tanxis xarjva gansakuTrebiT gamWvirvaled unda iyos gaSifruli

skolis biujetSi, raTa yvela mSoblma icodes, Tu raze ixarjeba mis mier

skolaSi Setanili Tanxa.

SesaZloa, xarjebis nawili dafinansdes Semosavlis ori an meti wyarodan.

mag.: skolis mimdinare remonti SesaZloa dafinansdes nawilobriv saxel-

mwifo saxsrebiT, nawilobriv ki skolis fondiT.

amgvarad, gadawyvetileba xarjebis TiToeuli kategoriis dafinansebis

Sesaxeb konkretuli situaciidan unda gamomdinareobdes. mTavaria gamW-

virvalobis principis SenarCuneba.

5. biujetisa da samoqmedo gegmis Sesrulebis kontroli

da Sefaseba

biujetirebis procesis gamWvirvalobis uzrunvelsayofad aucilebelia

yovelTviurad xorcieldebodes biujetisa da samoqmedo gegmis Sesru-

lebis kontroli da Sefaseba, rasac monitorings uwodeben. biujetis moni-

toringi, Tavis mxriv, samoqmedo gegmis monitorings moiTxovs, radgan bi-

ujets safuZvlad samoqmedo gegma udevs. rac Seexeba kontrols TiToeuli

dagegmili xarjis Sesrulebaze, skolis buRalterma unda moamzados sa-

meurveo sabWos mier damtkicebuli biujetis mixedviT gaweuli xarjebis

yovelTviuri angariSi. masSi CamoTvlili unda iyos Tvis ganmavlobaSi war-

Page 46: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

46 nino metreveli

moqmnili xarjebi, dafinansebis Sesabamisi wyaros miTiTebiT. yoveli Tvis

bolos biujetis es forma TvalsaCino adgilas unda gamoikras, raTa Ti-

Toeul mSobels, skolis saqmianobiT dainteresebul pirs Tu mecenats Se-

eZlos Tvalis midevneba, Tu raze ixarjeba skolis saxsrebi.

magaliTisTvis ganvixiloT skolis seqtembris Tvis biujetis Sesruleba. am

magaliTSic skolis specialur programas safuZvlad daedo zemoT moyvanil

magaliTSi warmodgenili skolis oTxTviani samoqmedo gegmis amonaweri.

skolis seqtembris Tvis biujetis Sesruleba

sul

seq

tem

bris

Tve

Si

gaw

eul

i xa

rj

ebis

jam

i

sko

lis

Sid

akl

asif

ikac

iis

kod

i

dasaxeleba

Semosavlebi/xarjis dafarva

moz

idu

li

fo

ndeb

i

sax

elmw

ifo

saxs

reb

i

sko

lis

far

Tis

gaq

ir.

miR

. an

sxv

aS

emo

sav

ali

sko

lis

fo

ndis

saxs

reb

i

Sem

ow

iru

lo

bebi

010100 Sromis anazRaureba 10140.8 2898.48     13039.3010101 xelfasi 7880 2150      administracia 880 150      direqtori 100 20      direqtoris moadgile 80 20      saswavlo nawili I 70 10      saswavlo nawili I I 70 10      saf.-sameurneo

samsaxuris ufrosi 70 10      kancelariis gamge 70        mommaragebeli 50 10      biblioTekari 50 10      buRalteri 50 10      eqimi 50 10      medda 40 10      daraji (2) 100 20      damlagebeli (2) 80 10    maswavleblebi 7000 2000      damrigeblebi (20) 1400 400      maswavleblebi (80) 5600 1600    010102 premia          010103 danamati          010104 daxmareba          010105 anaricxebi damqiraveblisgan 2260.8 748.48    010200 mivlinebebi            mivlineba qveynis SigniT            mivlineba qveynis gareT          

Page 47: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 47

sul

seq

tem

bris

Tve

Si

gaw

eul

i xa

rj

ebis

jam

i

sko

lis

Sid

a dasaxeleba

Semosavlebi/xarjis dafarva

moz

idu

li

fo

ndeb

i

sax

elmw

ifo

saxs

reb

i

sko

lis

far

Tis

gaq

ir.

miR

. an

sxv

aS

emo

sav

ali

sko

lis

fo

ndis

saxs

reb

i

Sem

ow

iru

lo

bebi

010300 komunaluri xarjebi 150 200     350010301 wyali 50 50    010302 el-energia 100 150    010303 gaTboba 0          dizelis sawvavi 0          gazi 0        010400 sakancelario xarjebi     200     200  carci     140    Jurnalebi     60  010500 sakomunikacio xarjebi 50       50  telefonis gadasaxadi 50      010600 sameurneo xarjebi     365   365  mina     30    naTura     20    saponi     10    sarecxi fxvnili     5    navTi     30    iatakis sacxi     30    antiseptikuri saSualebebi     30    qlori     30    san-higienis saSualebebi     90    Tagvis wamali     20    mwerebis wamali     20    fardebi     50  010700 kvebis xarjebi         0010800 saskolo inventaris SeZena       780   780  dafa       80    merxi       500    sportuli inventari       200  010900 saskolo TvalsaCinoebis SeZena       500   500020000 remonti          020100 mimdinare remonti          020200 kapitaluri remonti          030000 Senoba-nagebobebis SeZenis xarj.          

040000 sxva xarjebi          

050000 gauTvaliswinebeli xarjebi                       060000 spec. programis momsaxureba

_ skolis ezos keTilmowyoba       250 250060100 ezos proeqtis momzadeba       250060101 arqiteqtoris anazRaureba       200060102 proeqtis damtikebis xarjebi         50

  jami 10340.8 3098.48 565 1280 250 15534.3

Page 48: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

48 nino metreveli

mocemuli forma saSualebas iZleva, naTeli warmodgena Segveqmnas, rom

seqtembris Tvis biujeti iyo 15534.3 lari, aqedan Sromis anazRaureba

Seadgenda _ 13 039.9 lars anu mTeli biujetis 80%-s. mocemuli formis

analizi aseve saSualebas aZlevs sameurveo sabWos, gaakontrolos, Tu

ramdenad Seefereba xarjvis realuri suraTi dagegmil amocanebs. seri-

ozuli gansxvavebis SemTxvevaSi saWiro gaxdeba biujetis koreqtireba.

ukve aRvniSneT, rom samoqmedo gegmis monitoringis meqanizmi Tavad

samoqmedo gegmaSia mocemuli. TiToeuli qmedebis Sesrulebis procentu-

li maCvenebeli aRniSnulia grafaSi, romelsac sameurveo sabWo yoveli

Tvis bolos Seavsebs. Tu esa Tu is qmedeba ver Sesrulda, sabWo mas Semdegi

periodisTvis (TvisTvis) gadaitans. amasTan, is gamoikvlevs qmedebis Se-

usruleblobis mizezebsac. amgvarad, samoqmedo gegmis bolo grafa iqneba

_ seqtembris Tvis Serulebis procenti, oqtombris Tvis Sesrulebis pro-

centi da a.S. mag.: Tu samuSao erT TveSi _ 15 seqtembridan 15 oqtombramde

unda Sesrulebuliyo _ seqtembris bolos Sesrulebis grafaSi Caiwereba

50%, xolo oqtombris bolos _ 100%. amgvarad, sameurveo sabWom Tval-

yuri unda adevnos samoqmedo gegmis Sesrulebas, Seitanos saWiro koreq-

tivebi da uzrunvelyos, rom wlis bolos samoqmedo gegmis yvela qmedebis

gaswvriv dafiqsirdes Sesrulebis 100%-iani maCvenebeli.

aucilebelia, wlis bolos buRalterma moamzados gasuli wlis biujetis

Sesrulebis forma, romelic Cvens mier zemoT moyvanili magaliTis msgavsi

iqneba im gansxvavebiT, rom monacemebi asaxavs ara Tvis ganmavlobaSi, aramed

wlis ganmavlobaSi gaweul xarjebs da miRebul Semosavlebs. aRniSnuli

monacemebis analizi da maTi Sedareba dagegmil maCveneblebTan didad da-

exmareba skolis sameurveo sabWos Semdegi wlis biujetis SedgenaSi. sa-

zogadod, biujetirebis pirvel wels dagegmili maCveneblebidan gadaxra

sakmaod mniSvnelovania, Tumca, gamocdilebis SeZenasTan erTad, Semdeg

wlebSi sameurveo sabWo da direqtori sul ufro realur biujets adgenen.

ganvixiloT skolis erTi saswavlo wlis, mag. 2003-2004 wlis biujetis da-

gegmili maCveneblebis realurTan Sedarebis magaliTi da amave skolis

2004-05 wlisTvis dagegmili biujeti: 24

Page 49: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 49

pirvel svetSi mocemulia 2003-04 saswavlo wlis dagegmili maCveneblebi,meoreSi ki _ maTi Sesrulebis realuri suraTi. meoTxe sveti realur da

dagegmil maCveneblebs Soris sxvaobas asaxavs. sxvaoba dadebiTi iqneba,

Tu realurma Semosavalma Tu xarjma gadaaWarba dagegmils, xolo uaryo-fiTi _ Tu piriqiT moxda. e.i. dadebiTi sxvaoba gviCvenebs dagegmili

Semosavlebi          

saxelmwifo saxsrebi 144000 144000     150000

skolis farTis gaqiravebiT

an sxva d/f saqmianobiT

miRebuli Semosavlebi 41772 42972 3% 1200 44200

skolis fondis saxsrebi 9000 6000 33% (3000) 6000

Semowirulobebi 14700 10000 18% (4700) 16000

moziduli fondebi 10000 12000 20% 2000 15000

           

sul Semosavlebi 219472 214972 2% (4500) 231200

           

xarjebi          

Sromis anazRaureba 156472 156472 0% 0 164000

mivlinebebi 500 500 0 0 1000

komunaluri xarjebi 8000 7000 13% (1000) 7500

sakancelario xarjebi 1500 1000 33% (500) 1200

sakomunikacio xarjebi 500 500 0% 0 500

sameurneo xarjebi 8000 7000 13% (1000) 7500

kvebis xarjebi 0 0 0% 0 0

saskolo inventaris SeZena 8000 6400 20% (1600) 7000

saskolo TvalsaCinoebis SeZena 2000 2500 25% 500 2000

remonti 15000 20000 33% 5000 25000

Senoba-nagebobebis

SeZenis xarjebi          

sxva xarjebi 500 400 20% (100) 500

gauTvaliswinebeli xarjebi 12000 7000 42% (5000) 7000

specprogramebis momsaxureba 7000 6200 1% (800) 8000

           

sul xarjebi 219472 214972 2% (4500) 231200

           

Semosavlebis xarjebze namati 0 0     0

Tbilisis romelime saSualo skola         

dagegmili biujetis realurTan Sedareba/analizi

2003-04 sasw. w. % zrda 2004-05

dagegmili realuri gadaxra (Semcireba) dagegmili

Page 50: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

50 nino metreveli

Semosavlisa Tu xarjebis zrdas realurTan SedarebiT, uaryofiTi ki _

Semcirebas. mesame svetSi am sxvaobis gayofiT dagegmil maCvenebelze mi-

Rebulia dagegmili maCveneblidan gadaxris procenti. rac metia es pro-centi, miT metia dagegmili maCveneblidan gadaxra. swored gadaxris ma-

Rali maCvenebeli migvaniSnebs, rom saWiroa garkveuli zomebis miReba Sem-

degi wlis biujetis SemuSavebisas, Tuki es gadaxra eqstremaluri viTa-rebiT ar iyo gamowveuli.

Cvens magaliTSi Semosavlebis nawilSi yvelaze didi gadaxris maCvenebeli_ 33% _ skolis fondTan mimarTebaSi dafiqsirda. es imas niSnavs, rom da-

gegmilisgan gansxvavebiT skolis fondi 3000 lariT Semcirda, rac SesaZ-

loa moziduli fondebis (2000 lari), skolis farTis gaqiravebis da sxvasaqmianobiT miRebuli Semosavlebis zrdis (1200 lari) xarjze moxda. es

dadebiTi tendenciaa da adasturebs skolis warmatebul marTvas: Semo-

savlebi gaizarda ara skolis fondis da, maSasadame, mSoblebis gadasax-delebis zrdis, aramed efeqturi marTvisa da donori organizaciebidan

Tu sxva saqmianobidan Semosavlis maqsimizaciis Sedegad.

xarjebis nawilSi dagegmili maCveneblidan yvelaze didi gadaxra gauTva-

liswinebel xarjebSi dafiqsirda _ 42%. Sesabamisad, Semdegi wlis gegmaSi

ukve koreqtirebuli maCvenebelia warmodgenili.

Tumca, es magaliTia da mxolod nimuSis saxiTaa moyvanili. realurad, bi-

ujetis analizisas SesaZloa gacilebiT ufro did gadaxrebTan gvqondessaqme, gansakuTrebiT, biujetis Sedgenis pirvel wels. biujetis analizi wina

wlebis gamocdilebis gaTvaliswinebasac gulisxmobs imisaTvis, rom momavali

xarjebi realisturad daigegmos. sasurvelia amgvari analizi Cautardes aramxolod gasuli wlis, aramed bolo sami wlis dagegmil da realur biujetebs.

es gamoaCens Semosavlebisa Tu xarjebis dagegemili maCveneblebis

cvlilebebis tendencias. Tumca, am SemTxvevaSi unda gaviTvaliswinoTinflaciis (fasebis zrdis anu fulis gaufasurebis) faqtori da analizisas

daveyrdnoT ara absolutur, aramed gadaxris procentul maCveneblebs.

gvinda kidev erTxel aRvniSnoT, rom biujetis Sedgenisas mxolod wina wlis

xarjebis monacemebze dayrdnoba ar aris gamarTlebuli. aucilebelia

garemoSi mimdinare cvlilebebis gaTvaliswinebac (fasebis zrda/Semcirebawlidan wlamde da a.S.), raSic sameurveo sabWom samoqmedo garemos Sesaxeb

informaciis Segrovebis etapze mopovebuli masala unda gamoiyenos.

Page 51: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 51

1. rCevebi sameurveo sabWos

Sexvedrebis organizebisaTvis25

wina TavebSi visaubreT imis Sesaxeb, rom sameurveo sabWos

uwevs mTeli rigi Sexvedrebis organizeba rogorc sabWos

SigniT, ise skolis danarCen maswavleblebTan da mSoblebTan.

aseTi Sexvedrebis dros xdeba mSoblebis pirveladi gamokiT-

xva, maTTvis strategiisa da biujetis monaxazis wardgena.

amgvari Sexvedrebis organizebisas sasargebloa qvemoT Ca-

moTvlili teqnikuri sakiTxebis gaTvaliswineba. gTxovT,

gaiTvaliswinoT, rom es rCevebi garkveuli gamocdilebis Se-

degadaa SemuSavebuli da maTi mizani Tqveni saqmianobis gaad-

vilebaa.

daniSneT SexvedrisTvis xelsayreli dro, TariRi da adgili.

ar aris aucilebeli, es skolaSi moxdes. mTavaria, adgili yve-

lasTvis komfortuli iyos. imisaTvis, rom ganxilvas yvela

eswrebodes, daTqviT yovelTviuri Sexvedrebis dro, an mo-

ifiqreT sxva saSualeba, raTa mudmivad iyoT kontaqtSi. Sex-

vedris ganrigze winaswar SeTanxmdiT. idealuri ganrigi

moicavs Sexvedris adgils da dros, TiToeuli sakiTxis gan-

xilvis dawyebis da damTavrebis dros, Sexvedris miznebs da

gansaxilvel sakiTxebs.

Sexvedra daiwyeT organizatoris, Camweris da drois meTval-

yuris arCeviT. daiwyeT Sesavali sityviT, Tu es saWirod mi-

gaCniaT. Semdeg mimoixileT wina Sexvedraze miRweuli SeTan-

xmebebi. Tu gsurT, moiTxoveT ganrigis Casworeba an damateba

Tavi IVTanamonawileobis uzrunvelyofis sxva teqnikuri sakiTxebi

Page 52: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

52 nino metreveli

da SeudeqiT muSaobas ganrigis Sesabamisad. miaRwieT SeTanxmebebs sakiT-

xebis mixedviT. CamowereT gansaxorcielebeli moqmedebebi da TiToeuls

miuwereT Semsrulebeli da Sesrulebis vadebi, aseve is, Tu ra doneze unda

Sesruldes sakiTxi Semdegi SexvedrisTvis. bolos, daniSneT momavali

Sexverdis dro, adgili da samuSao ganrigi.

amgvarad, Sexvedra SeiZleba parlamentis sxdomas SevadaroT, sadac par-

lamentis Tavmjdomaris funqcias organizatori Seasrulebs, parlamentis

aparatis movaleobas _ Camweri da drois meTvalyure, mxolod im gansxva-

vebiT, rom Sexvedris organizators ar eqneba Sexvedris sxva monawileebze

meti ufleba-movaleobebi.

gasaTvaliswinebeli momentebi

uzrunvelyaviT yvelas monawileoba;

gamoiyeneT dafa;

SeasruleT diskusiis wesebi;

regularuli Sexvedrebi ufro efeqtiani iqneba, Tu yvela SeTanxmdeba

diskusiis wesebze, romlebic SegiZliaT kedelze gaakraT:

mousmineT sxvebs

nu SeawyvetinebT saubars

dasviT dasazustebeli kiTxvebi

miesalmeT axal ideebs

· ar dauSvaT piradi kritika

Rirebulad miiCnieT TiToeulis aqtiuroba/Setanili wvlili

SeqmeniT megobruli garemo

mouxmeT iumors. Sexvedraze moitaneT sakvebi da sasmeli. gamoyaviT dro

erTmaneTTan urTierTobisTvis.

xelis signaliT poziciis dafiqsireba

xelis aweviT poziciis dafiqsireba (mag. Tanxmobis gamoxatva) kargi saSu-

alebaa ama Tu im sakiTxze jgufis ganwyobis gasagebad. amiT drois dazog-

vac SeiZleba. saintereso iqneba jgufisTvis xelis awevis sxadasxva formis

SemuSaveba, Tuki TiToeuli maTgani konkretul reaqcias gamoxatavs da

Page 53: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 53

jgufis yvela wevrs saSualebas miscems, gamoTqvas azri TiToeul gansa-

xilvel sakiTxze.

es meTodi gansakuTrebiT amarTlebs did auditoriasTan muSaobisas.

xmis micema

xmis micema gadawyvetilebis miRebis meTodia, romelic gansakuTrebiT

kargad aris morgebuli did jgufebze. imisaTvis, rom ar moxdes umcire-

sobis didi nawilis azris ignorireba, SeiZleba SeTanxmdeT, rom gadawyve-

tilebis misaRebad xmaTa ori mesamedi mainc iqneba saWiro. alternatiuli

da kidev ufro efeqturi gzaa xmis micemis kombinireba konsensusTan. xmis

micema, rogorc wesi, X-sa da Y-s Soris arCevans gulisxmobs.

konsensusi

konsensusis procesi gulisxmobs yvela mosazrebis gaTvaliswinebiT jgu-

fis saerTo SeTanxmebamde miyvanas. is ar niSnavs srul erTsulovnebas.

konsensusis miRweva ufro did dros moiTxovs, vidre sxva qmedebebi, Tumca

is aRvivebs SemoqmedebiT muxts, axalisebs urTierTTanamSromlobas da

qmnis saboloo gadawyvetilebis miRebis aucileblobas.

magaliTisTvis ganvixiloT Semdegi situacia:

1. momxsenebeli waradgens winadadebas. idealur SemTxvevaSi, winaswari

monaxazi werilobiTi formiT urigdeba yvela monawiles Sexvedris

dawyebamde.

2. jgufi ganixilavs da ganmartavs winadadebas. aravin gamoTqvams

mosazrebas, sanam ganmartebis procesi ar damTavrdeba.

3. organizatori esaubreba jgufs da sabolood ekiTxeba jgufs,

miRweulia Tu ara konsensusi. Tu arsebobs sxva mosazrebebic, maSin

Camoiwereba es mosazrebebi imgvarad, rom yvelasTvis TvalsaCino iyos.

jgufi cdilobs, gadaWras sadao sakiTxebi. momxsenebelma unda airCios

erT-erTi taqtika:

_ ukeT ganmartos winadadeba;

_ Secvalos winadadeba;

_ axsnas, Tu ratom ar ewinaaRmdegeba igi jgufis faseulobebs;

_ sTxovos maT, visac gansxvavebuli mosazreba aqvs _ gverdze gadgnen.

Page 54: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

54 nino metreveli

`gverdze gadgomiT~ monawile gamoxatavs survils, miiRos winadadeba.

`mosazrebis waSliT~ monawile gamoxatavs kmayofilebas gamoTqmuli

ganmartebebiT an winadadebaSi Setanili cvlilebebiT.

5. Tu ar aRmoCnda saWiro SeniSvnebis da mosazrebebis ganmarteba da

monawileebs ar gauCndaT `gverdze gadgomis~ survili, organizatori

sTxovs yvelas, Seafason es mosazrebebi jgufis miznidan da

faseulobebidan gamomdinare.

6. organizatori kidev erTxel amowmebs, aqvT Tu ara survili

mosazrebebis avtorebs, `gverdze gadgnen~, an gadaxazon sakuTari

mosazreba. Tu ara _ organizatori svams kiTxvas, Tu rogor SeiZleba

am mosazrebebis gaTvaliswineba. procesi manam grZeldeba, sanam

winadadeba yvelasTvis misaRebi ar gaxdeba. miRebuli gadawyvetileba

xSirad `mesame gzaa~, raRac saSualo `TeTrsa~ da `Savs~ Soris.

7. Tu dro iwureba da aravis surs sakuTari poziciis daTmoba,

organizatorma SeiZleba:

_ Caataros xelis aweviT xmis micemis procedura;

_ sTxovos gansxvavebuli azris mqoneT, �gverdze gadgnen�;

_ sTxovos momxsenebels, ukan gamoixmos winadadeba;

_ SeuTanxmdes jgufs drois gaxangrZlivebis Sesaxeb;

_ gadaugzavnos winadadeba qvejgufs;

_ Caataros kenWisyra, romelic 75%-dan 90%-mde umravlesobis

xmas moiTxovs.

bolos, organizatori mkafiod Camoayalibebs Sedegs. imisTvis, rom konsen-

susis miRwevis procesi sworad warimarTos, yvelam unda gaiTavisos `ka-

nonieri mosazrebebis~ mniSvneloba. es winadadebebis savaraudo Sedegebia,

romlebmac SeiZleba ukugavlena iqonios organizaciaze, an romlebic

ewinaaRmdegebian jgufis mizansa da Rirebulebebs. konsensusis miRwevis

procesi arasworad warimarTeba, Tu mosazrebebis safuZveli gaxdeba pi-

radi interesebi, skolis xelmZRvanelobasTan arsebuli daZabuloba, kon-

fliqtebi, undobloba da sxva piradi faqtorebis gamoZaxili.

ndoba konsensusis miRwevis winapirobaa.

organizatoroba

organizatoris funqciaa, daexmaros jgufs muSaobaSi. kargi organizatori

uzrunvelyofs problemis ganxilvis procesSi jgufis efeqtian muSaobas.

Page 55: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 55

Tu Tqven aiRebT organizatoris funqcias, usaTuod neitraluri unda

iyoT. aucilebelia:

Tvalyuri adevnoT jgufis ganwyobas

Tu monawileebi uyuradRebod arian, unda daaCqaroT Sexvedris tempi. Tu

daZabuloba SeimCneva gauxmovanebeli SeuTanxmeblobis gamo, unda

uzrunvelyoT SfoTis safuZvlis gaJRereba.

dasvaT iseTi SekiTxvebi, romlebic ar moiTxoven pasuxs

_ `hos~ an `aras~

mag.: `Cans, rom am sakiTxis mogvareba problemaa. rogor fiqrobT, ra unda

movimoqmedoT?~

SeajameT sxvebis mier naTqvami

magaliTad, SeiZleba ase daiwyoT: �rogorc Cans, Cven SevTanxmdiT, rom...�

uzrunvelyaviT yvelasaTvis sakuTari azris gamoTqmis SesaZlebloba

erT-erTi gza imisTvis, rom uiniciativo adamianebmac SeZlon sakuTari

mosazrebis gamoTqma, aris mrgvali magidis mowyoba, rodesac wreze

msxdomTagan yvela saTiTaod gamoTqvams Tavis azrs ramdenime wuTis

ganmavlobaSi.

mouxmeT iumors

amiT gaaneitralebT gamZafrebul situacias da Tavidan aicilebT ararse-

biT msjelobas.

iswavleT rTuli situaciebidan gamosvla

afeTqebebi

rodesac ori monawile cxare polemikaSi erTveba, SeajameT TiToeulis

mier gamoTqmuli Tvalsazrisi da ganxilva kvlav mTel jgufs miandeT.

erTpirovnuli dominirebis mcdeloba

SeawyvetineT erT pirs gadaWarbebuli gamosvlebi misi monawileobis

Page 56: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

56 nino metreveli

dafasebiT da TxovniT, rom sxva SeniSvnebi Semdgom gamoTqvas. SegiZliaT,

SeawyvetinoT Semdegi sityvebiT: «Tqven wamoWeriT Zalian bevri sakiTxi.

vinmes aqvs survili, ganavrcos romelime am sakiTxTagani?»

gameorebebi

Tu vinme erTsa da imaves bevrjer imeorebs, daarwmuneT igi, rom misi

mosazreba dafiqsirebuli da miRebulia.

gamomsvlelisTvis sityvis CamorTmevis mcdeloba

Tu vinme cdilobs, saubari Seawyvetinos gamomsvlels, maSinve CaerieT:

`moiTmineT, modiT, mivceT saSualeba q-ns/b-ns azri bolomde

gamoTqvas~. pirovnebas, romelic sxvas xSirad awyvetinebs saubars

SegiZliaT sTxovoT Sexvedris `mdivnobis~ anu Camweris movaleobis

Sesruleba.

mudmivi kritika

rTul sakiTxebze uaryofiTi azris dafiqsirebisas, ar dauSvaT fuWi

msjeloba. kritikulad gamomsvlel pirovnebas, realisturi miznebis

dasaxva sTxoveT.

aqve kidev erTxel aRvniSnavT, rom organizatoris erTaderTi daniSnuleba

Sexvedris msvlelobis efeqturad warmarTvaa. ase rom, mas ar gaaCnia sxva

wevrebze meti ufleba.

Sexvedris bolos CaatareT wriuli gamokiTxva

mTeli jgufis swrafi gamokiTxva monawileebs im sakiTxebze saubris Se-

saZleblobas aZlevs, romlebic ar iyo Setanili Sexvedris ganrigSi. garda

amisa, wriuli gamokiTxvis gamoyeneba Sexvedris Sesafasebladac SeiZleba.

Page 57: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 57

amgvarad, Cven gavecaniT `monawileobiTi biujetirebis~ arss,

daniSnulebas da misi uzrunvelyofis saSualebebs. ganvixi-

leT biujetirebis etapebi, strategiuli dagegmvis elemen-

tebi, biujetis xarjebisa da Semosavlebis erTmaneTTan Sesa-

bamisobis uzrunvelyofis saSualebebi da meTodika. Semdeg

ki, Tanamonawileobis ufro efeqtianad organizebisa da uz-

runvelyofisaTvis, gavecaniT sxvebis mdidar gamocdilebaze

dafuZnebul rCevebs

mkiTxvelisaTvis albaT ukve naTeli gaxda, rom `monawileobi-

Ti biujetirebis~ pirveli wlebi gansakuTrebiT did Zalis-

xmevas da energias moiTxovs sazogadoebisagan, skolis sameur-

veo sabWos wevrebisgan, misi direqtorisa da administraci-

isgan. rogorc davinaxeT, Tanamonawileobis uzrunvelyofas

ganapirobebs skolis saqmianobiT dainteresebuli yvela piris

maqsimaluri CarTva skolis strategiuli gegmis Sedgenasa da

mis ganxorcielebaSi. imaSic davrwmundiT, rom swored mona-

wileobis uzrunvelyofa aris skolis saxsrebis da, Sesabami-

sad, misi saqmianobis maqsimalurad efeqturad warmarTvis

garanti. es imitom xdeba, rom erTi mxriv, strategiuli da-

gegmva da biujetis Semosavlebisa da xarjebis realisturad

Camoyalibeba monawileobis gareSe SeuZlebelia, xolo meore

mxriv, `monawileobiTi biujetirebis~ saboloo mizani moswav-

lisTvis, mSoblisTvis, maswavleblisTvis, direqtorisTvis

Tu skolis saqmianobis sxva nebismieri gulSematkivari piris-

Tvis saocnebo skolis aSenebaa. amdenad, sruliad naTelia,

rom skolis ganviTareba pirdapir aris damokidebuli skolis

TanamSromelTa aqtiurobaze, rom maTi saqmianobis dagegmvaSi

daskvna

Page 58: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

58 nino metreveli

maqsimalurad iqnas CarTuli dainteresebuli sazogadoeba, radgan am uka-

nasknelis monawileobis gareSe verc saqmianobis dagegmvisa da verc

dasaxuli miznebis ganxorcielebis procesi gamWvirvale da aqedan gamom-

dinare, srulyofili ver iqneba.

amgvarad, monawileoba da gamWvirvaloba urTierTSemavsebeli da urTi-

erTgamaZlierebeli meqanizmebia, romlebic aumjobesebs biujetirebis

saboloo Sedegebs: 26 gamWvirvaloba aris sazogadoebrivi diskusiisa da

monawileobis winapiroba, romelic TavisTavad moiTxovs ufro met infor-

macias da maSasadame, mravali monawilis CarTulobas.

Page 59: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 59

strategiuli dagegmva _ procesi, romlis meSveobiTac skola

gansazRvravs da ganixilavs mniSvnelovan organizaciul sa-

kiTxebs, aanalizebs garemos, adgens prioritetebs da garkve-

uli vadiT (3-5 wliT) gegmavs skolis momaval saqmianobas.

gare/Sida Sefaseba _ aris im sakvanZo faqtorebis Sefaseba,

romlebic zemoqmedeben skolis miznebisa da misiis Camoyali-

bebaze da maTi Sesrulebis warmatebaze. gamovlenili tenden-

ciebis, pirobebis, SesaZleblobebisa da winaaRmdegobebis de-

taluri Sefaseba gansazRvravs strategiuli gegmis TiTo-

euli elementis warmatebas. mniSvnelovan gare faqtorebSi

SesaZloa Sediodes ekonomikuri pirobebi, mosaxleobis ra-

odenobrivi cvlileba, teqnologiuri progresi, geografi-

uli da/an sakanonmdeblo cvlilebebi. sakvanZo Sida faqto-

rebSi Sedis marTvis politika, resursebi, organizaciuli

struqtura, avtomatizacia, personali, operaciuli proce-

durebi.

prioritetuli sakiTxebi _ aris fundamenturi sirTuleebi,

romlebic pirdapir zemoqmedeben skolis saqmianobaze. pri-

oritetul sakiTxebSi SesaZloa aisaxos skolaSi da/an mis sa-

mizne jgufebSi xangrZlivad arsebuli problemebi; agreTve

iseTi movlenebi, romlebsac SeuZlia mniSvnelovani gavlena

iqonios rogorc skolaze, aseve mis samizne auditoriaze.

misia aris skolis daniSnuleba da arsebobis mizezi. misia

xsnis, Tu ra funqciebs asrulebs skola, rogor asrulebs am

funqciebs da vis emsaxureba is.

ZiriTadi cnebebisganmartebebi

Page 60: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

60 nino metreveli

strategiuli xedva aris ganacxadi, romelic aRwers skolisaTvis opti-

malurad sasurvel momavals. esaa is Sedegebi, romelTa miRwevac surs

skolas. xedva moicavs skolis im maxasiaTeblebs, romlebic aucilebelia

am Sedegebis misaRwevad. strategiuli xedvis ganacxadi iZleva `momavali

mimarTulebis~ gancdas da gvexmareba organizaciuli miznebis dasaxvaSi.

miznebi aris imis ganzogadebuli aRwera, Tu ris miRwevas apirebs skola

Semdegi 3-5 wlis ganmavlobaSi. miznebi orientirebulia saboloo produq-

tze, Sedegebze, arsebuli viTarebis gaumjobesebaze. miznebi xarisxobrivi

bunebisaa.

strategiebi aris is ZiriTadi midgomebi an meTodebi, romlebic gamoiye-

neba dasaxuli miznebis misaRwevad da konkretuli problemebis mosagva-

reblad. strategiebi erTgvari xidia strategiul gegmaSi asaxul miznebsa

da yovelwliur samoqmedo gegmaSi asaxul amocanebs Soris.

amocanebi aris konkretuli da gazomvadi formulireba imisa, Tu ra gakeT-

deba miznis misaRwevad erTi garkveuli periodis ganmavlobaSi. amocana

pasuxobs Semdeg kiTxvebs: vin? ras gaakeTebs? ra vadaSi? ra fasad? rogor

gaizomeba amocanis Sesrulebis xarisxi?

samoqmedo gegma aris amocanebis Sesrulebis detaluri aRwera. amocanis

Sesrulebis gzaze arsebuli davalebebis nusxa moicavs samuSaos da mate-

rialuri resursebis ganawilebas, Sesrulebis vadebs. ufro advilad mar-

Tvis da koordinaciis mizniT moqmedebaTa gegma anawevrebs amocanas mcire

segmentebad. amocanebi da maTi Tanmxlebi samoqmedo gegmebi zogjer

moixsenieba, rogorc operaciuli gegma an `Sesrulebis gegma~.

samoqmedo garemo _ skolis gareT arsebuli elementebisa da Zalebis is

erTobliobaa, romlebic zemoqmedeben skolaze. samoqmedo garemo SesaZ-

loa moicavdes mTavrobas, biznes organizaciebs, donorebs, kulturul

da teqnologiur inovaciebs, religiur, socialur da saganmanaTleblo

dawesebulebebs.

inflacia _ fasebis saerTo donis zrda, ris gamoc fuli ufasurdeba, anu

misi erTi erTeuliT ufro naklebi produqtis yidva xdeba SesaZlebeli.

Page 61: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 61

skolis xedvis formulireba

strategiuli dagegmva, rogorc wesi, moicavs xedvis formu-

lirebas. xedva aris skolis saukeTeso, idealuri momavlis

suraTi. is SeiZleba warmovidginoT, rogorc ganacxadi gansa-

xorcielebeli ocnebis Sesaxeb. xedva skolis yvela TanamS-

romlis ambicias unda akmayofilebdes.

mniSvnelovania, rom xedvas iziarebdes skolis saqmianobiT

dainteresebuli piri. amdenad, xedva ar unda iyos adamianebi-

saTvis Tavsmoxveuli ideebis nakrebi. piriqiT, is unda Camo-

yalibdes, ganimartos, gaziarebul da miRebul iqnas yvela im

piris mier, vinc pasuxismgebelia mis ganxorcielebaze.

xedvis magaliTebi

`xelovnebis centri gaxdeba humanitaruli ganaTlebis miRebis

msurvel moqalaqeTa upirvelesi arCevani~.

`moZraoba TemebSi cxovrebis donis amaRlebisa da gaumjobe-

sebisaTvis kidev ufro gafarTovdeba. Cveni organizacia am

moZraobis monawile da aRiarebuli lideri iqneba~.

skolis misiis formulireba

maSin, rodesac skolis xedva misi momavlis zogad suraTs

danarTi Iskolis xedva da misia

Page 62: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

62 nino metreveli

xatavs, skolis misia ufro praqtikulia da zustad aRwers organizaciis

daniSnulebas, misi arsebobis mTavar mizezs. misia skolis savizito bara-

Tia. amitom adamianebi, romlebsac ainteresebT informacia skolis Sesaxeb,

pirvel rigSi, mis misias ecnobian. misiaSi gadmocemulia: 1) ris miRwevas

cdilobs skola (ratom varsebobT?); 2) vis vemsaxurebiT? 3) ra momsaxure-

bas veweviT da rogor, ra gzebiT?

sazogadod, misia unda pasuxobdes Semdeg kiTxvebs:

ra aris is problema an saWiroeba, romlis gadaWrasac cdilobs

skola?

raSi mdgomareobs Tqveni skolis unikaluroba?

vin aris Tqveni saqmianobis ZiriTadi momxmarebeli?

misiis umTavresi Tviseba misi sicxadea. misiis naTeli da martivi ganacxadi

adasturebs, rom skolam kargad icis, ra mimarTulebiT unda ganviTardes.

iseve rogorc xedvas, misiasac skolis yvela wevri unda iziarebdes da

mxars uWerdes. amitom mniSvnelovania, rom misia SeimuSavos damgegmavma

jgufma sruli SemadgenlobiT; esaa misiisadmi maTi erTgulebisa da

rwmenis upirvelesi sawindari. garda amisa, gamokvleva da praqtikuli

gamocdileba gviCvenebs, rom rac ufro meti adamiani erkveva organizaciis

misiaSi, miT ufro maRalia misi Sesrulebis albaToba.27

kargad formulirebuli misia

iZleva mimarTulebas;

lakonuri da damajerebelia;

advilad gasagebia da misi gadmocema skolis

yvela TanamSromels SeuZlia;

aZlierebs adamianebis motivacias da aerTianebs maT saerTo

miznis irgvliv;

gansazRvravs skolis umTavres daniSnulebas;

gamoxatavs skolis faseulobebs.

Page 63: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 63

misiis magaliTebi

`goris TviTdaxmarebis asociacia, romelic 1997 wels daarsda, adgilob-

rivi arasamewarmeo organizaciaa. misi misiaa adgilobrivi mosaxleobis

cxovrebis donis gaumjobeseba TviTdaxmarebis koncefciis populariza-

ciis gziT.~

`qalTa daxmarebis centri~ uzrunvelyofs ufaso samedicino momsaxu-

rebas im qalebisTvis, romlebsac aseTi momsaxurebis miRebis SesaZleb-

lobebi SezRuduli aqvT. centris programebi iqmneba yvelaze gaWirvebuli

qalebis dasaxmareblad, maTTvis, vinc siRatakis zRvarze cxovrobs da/an

Zaladobis msxverpli gaxda.~

`rogorc sazogadoebrivi da kvleviTi dawesebuleba, vaSingtonis saxel-

mwifo universiteti aZlierebs inteleqtualur, SemoqmedebiT da praqti-

kul SesaZleblobebs im adamianebSi, dawesebulebebsa Tu TemebSi, rom-

lebsac is emsaxureba swavlis, kvlevebisa da dasaqmebis waxaliseba-xel-

Sewyobis gziT.~

Page 64: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

64 nino metreveli

1 Wampler Brian (2000) A Guide to Participatory Budgeting.2 iqve, gv. 23 iqve, gv.34 Education Sector Strategy Note (1998) Report of the Education

Sector Mission. Human Development Unit (ECSHD), Europe and

Central Asia Region. The World Bank. November.5 Wampler Brian (2000) A Guide to Participatory Budgeting.6 Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations.

New York: John Wiley and Sons, Inc; pp. 66-69.7 iqve, gv. 70.8 Folscher A., Krafchik W., Shapiro I (2000) Transparency and

participation in the Budget Process: Sauth Africa – A Country

Report. IDASA – Budget Information Service and th eiNternational

Budget Project. December; p. 5.9 Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision

Making Society. Africal Local Government Action Forum Session

N8. April 6; p. 2.10 Mrshall G. (2000) What is Organizing?; Wampler B.(2000) A Guide

to Participatory Budgeting.11 Avritzer L. (2000) Public Deliberation at the Local Level: articipatory

Budjeting in Brazil. Paper presented at the Experiments for

Deliberative Democracy Conference, Madison, Wisconsin,

January 13-16.12 Participatory Approaches in Budgeting and Public Expenditure

Management. Case study 2: Porto Alegre, Brazil. The World Bank.13 Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision

Making Society. Africal Local Government Action Forum Session

N8. April 6. p. 4.

SeniSvnebi

Page 65: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 65

14 strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)

saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri. Tbilisi15 iqve16 Dobson C. (ed) (2003) The Citizens Handbook; A Guide to Building Community

in Vancouver. Vancouver Citizens Committee. Last updated July 5.; Ganz

Marshall (2000) What is Organizing?17 Wampler B. (2000) A Guide to Participatory Budgeting; p. 14.18 ix. danarTi I misiisa da xedvis gansazRvrebis Sesaxeb.19 strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)

saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri.

Tbilisi.20 iqve21 iqve22

iqve23 Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations. New York:

John Wiley and Sons, Inc;24 iqve, gv. 88.25 Notes on Consensus Decision-Making – A review of practical methods for

making consensus work as a decision making process. In A Manual for Group

Facilitators (1977).24

Folscher A., Krafchik W., Shapiro I. (2000) Transparency and participation in

the Budget Process: Sauth Africa – A Country Report. IDASA – Budget

Information Service and th eiNternational Budget Project. December.25

strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)

saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri.

Tbilisi.

Page 66: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

66 nino metreveli

1. Avritzer L. (2000) Public Deliberation at the Local Level:

Participatory Budjeting in Brazil. Paper presented at the

Experiments for Deliberative Democracy Conference, Madison,

Wisconsin, January 13-16.

2. Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations.

Blazek and Vetterling, LLP;

3. Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision

Making Society. Africal Local Government Action Forum Session

N8. April 6.

4. Dobson C. (ed) (2003) The Citizens Handbook; A Guide to

Building Community in Vancouver. Vancouver Citizens

Committee. Last updated July 5;

5. Education Sector Strategy Note (1998) Report of the Education

Sector Mission. Human Development Unit (ECSHD), Europe and

Central Asia Region. The World Bank. November;

6. Folscher A., Krafchik W., Shapiro I. (2000) Transparency and

participation in the Budget Process: Sauth Africa – A Country

Report. IDASA – Budget Information Service and the international

Budget Project. December;

7. Marshall G. (2000) What is Organizing?

gamoyenebuliliteraturuli

Page 67: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

monawileobiTibiujetireba

skolebSi 67

8. Notes on Consensus Decision-Making – A review of practical methods for

making consensus work as a decision making process (1977) in A Manual

for Group Facilitators

9. Participatory Approaches in Budgeting and Public Expenditure Management.

Case study 2: Porto Alegre, Brazil. The World Bank.

10. Wampler B.(2000) A Guide to Participatory Budgeting.

11. strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)

saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri. Tbilisi

Page 68: მონაწილეობითი ბიუჯეტირება სკოლებში

68 nino metreveli