၂၀၀၈ ခႏစ၏ အေရးပါသမား (၁)

Monday, 05 January 2009 11:34 ဧရာ၀တ ၂၀၀၈ ခႏစတြင အထင ကရ အျဖစ အပက မားစြာ ျဖစခသည။ နာဂစ ဆငကလနး မနတငး၊ အလမ အညာ အေျခခ ဥပေဒ ဆႏၵ ခယပြ၊ ၂၀၀၇ ခႏစ ၾသဂတလ / စကတငဘာလ အၿပး ေနာကဆကတြ အကးဆကမားႏင ႏငငေရး သေဘာထားကြလြသ အတကအခေခါငးေဆာငမားအေပၚ ျပစဒဏခမတခေသာ တရားမ ခရးမား စသည အျဖစအပကမားက လတဥးခငးအရေသာလညးေကာငး၊ အဖြ႔အစညးအရေသာလညးေကာငး သတ႔၏ အမညမားႏင ျဖစရပမား၊ လႈပရားမႈမားသည သတငးေခါငးႀကးပငးမား ျဖစလာၾကသည။ ျမနမာႏငငအတြငး ႏငငေရး အေျပာငးအလမား တးတကလာေစရနႏင ဆငကလနးဒဏခခရသ ျပညသမားအတြက အေထာကအပ ပစၥညးမား ကညေပးၾကရာတြင ကယကးမေဆာငရြကခၾကေသာေၾကာင လပဂၢလအေတာမားမားလညး သတငးမားတြင ထညသြငးေဖာျပခၾကရသည။ သ႔ေသာ မေကာငးသတငးျဖင ေကာေစာသတဥးေတာ ရခသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ အတြက အမညစာရငးတြင ထညသြငးရန သသညလညး အရညအခငး ျပညမသညဟ ဆရမည။ ထသမာ ဆငကလနးမနတငးသင၍ ဒကၡၾကေနရေသာ ျပညသမားထသ႔ အကအညမား ပတပငရာတြင အဓက အခနး က႑မ ပါ၀ငခသ၊ ဆႏၵခယပြက ေခါငးမာမာျဖင ဆကလကေဆာငရြကခသ၊ အျငငးပြားဖြယရေနေသာ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြအတြက ျပငဆငေနခနတြင အတကအခအားလးက ရကရကစကစက အျပတတကေနသ စစအစးရ ထပသး ဗလခပမးႀကး သနးေရႊပင ျဖစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ၏ အမညစာရငးသည ျမနမာႏငငသားမား အတြကသာ ကန႔သတထားျခငးမဟတ။ ျပငသစႏငငျခားေရး၀နႀကး ဘားနာဒ ကခနာ၊ အေမရကနသမၼတ ေဂာခ ဒဗလဘရ ႏင သ၏ ဇနး ေလာရာဘရ အျပင ကမၻာကလသမဂၢ၏ ေျပာေရးဆခြငရသ ကယစားလယႏစဥးသညလညး ျမနမာျပည၏ အဖႏပချပညသမားကယစား ၎တ႔၏ ေဆာငရြကခကမားေၾကာင အမညစာရငးတြင ထညသြငးထကသမားျဖစသည။ ဗလခပသနးေရႊႏင သ၏ စစအပစက အကအည ေသေရး ရငေရး လအပေနေသာ ျပညသမားက မသဟနျပေနခနတြင မနတငးသင ျပညသမားက မျဖစမေန ကညရမညဟေသာ Save the Children၊ နယစညးမျခား ဆရာ၀နမား MSF (Médecins sans Frontières) ႏင မာလငး (Merlin) ကသ႔ေသာ အဖြ႔အစညးတ႔၏ ခငကညေသာ ႀကးပမးမႈမားကလညး အသအမတျပ ထညသြငးေဖာျပရမည ျဖစပါသည။ သတငးေခါငးစညးက ဖနတးသမား

ဥး၀ငးတင

စစအစးရက ၁၉ ႏစေကာ ေထာငဒဏခမတခခရၿပး ၂၀၀၈ စငတငဘာတြင ျပနလြတလာေသာ သတငးစာဆရာႀကး ဥး၀ငးတင (ဓာတပ - ေအပ)

အကဥးေထာငထတြင ယခအခနထရေနေသးေသာ ႏငငေရးအကဥးသား ၂၁၀၀ ခန႔၏ ကၾကမၼာက မေရမရာ ျဖစေနရဆ၊ စးရမေနရဆအေျခအေနတြင ႏစရညလမားေထာငကခေသာ အတကအခ ႏငငေရး သမားတဥး ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျပနလြတလာခသည။ ထသမာ အသက ၇၉ ႏစအရြယ သတငးစာဆရာႀကး ဥး၀ငးတင ျဖစသည။ ရနကနၿမ ႔မ နာမညေကာ အငးစနေထာငတြင ၁၉ ႏစၾကာ အကဥးခခေနရရာမ စကတငဘာလတြင

ဥး၀ငးတင ျပနလြတလာျခငးျဖစသည။ ၁၉၈၉ ခႏစ အကဥးမကခငက ဥး၀ငးတငသည ထငရားေသာ အတကအခ ႏငငေရးသမားတဥး ျဖစၿပး၊ အထနးသမးခ ၿငမးခမးေရးႏဗလဆရင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငေသာ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ၏ အေရးပါသည ဗဟအလပမႈေဆာငအဖြ႔၀င တဥးလညး ျဖစခသည။ ဥး၀ငးတငသည အဖြ႔ခပ၏ တတသပညာရငမားက ဥးေဆာင၍ အႏပညာလြတလပခြင၊ သတငးလြတလပခြငမားက အေရးဆခသတဥး ျဖစေသာေၾကာငလညး မးဆကသစ လငယမားအၾကားတြင "ဆရာ" ဟေသာ ဂဏထး၀ေသသတခက ပငဆငခသ ျဖစသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ဥး၀ငးတငက "သတရ၍ တညၾကညေျဖာငမတသ" ဟ ညႊနးခၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစလႈပရားမႈတြင အဓက အခရာကသ တဥး ျဖစသညဟ အသအမတ ျပခသည။ ဥး၀ငးတငကလညး ေဒၚစက "စစမနေသာ ေခါငးေဆာင" တဥးဟ ပေဖၚခသည။ “ျမနမာႏငငရ႕ ႏငငေရးအၾကပအတညးက ေကာလႊားဖ႔ ေဒၚစရ႕အခနးက႑ ရေသးသလား” ဟသည ေျပာဆခကမားႏင ပတသက၍ ဧရာ၀တက ေမးျမနးခရာတြင ဥး၀ငးတငက "ေဒၚစရ႕ ကယကငသကၡာ၊ အသပညာ၊ ေခါငးေဆာငမႈ အရညအခငးတ႔န႔ ပတသကလ႔ ကေနာမာ သသယ မရပါဘး၊ ကေနာ ေဒၚေဆာငဆနးစၾကညက ယတယ" ဟ ဆသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည

ေနအမအကယခပ ကခေနရဆ ျဖစသည ျမနမာဒမကေရစေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည (ဓာတပ - ဧရာဝတ)

ျမနမာႏငင၏ အတကအခေခါငးေဆာင၊ တကမၻာလးတြင တဥးတညးေသာ အကဥးကခ ၿငမးခမးေရး ႏဗလဆရငသည ယခႏစတြငလညး ေျခာကႏစဆကတက တရားမ၀င အကယခပ ကခေနရသည။ သ၏ ေရ႕ေနက ဤသ႔ဖမးဆးထားမႈသည ဥပေဒေၾကာငးႏငမညဟ ဆသည။ ေနျပညေတာရ အာဏာပငမားက အကယခပ သကတမးတးမႈႏင ပတသကသည ေရ႕ေန၏အယခလႊာက မသကးကြၽန ျပေနဆ ျဖစသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ရနကနၿမ ႔၊ အငးလားကနေစာငးရ ေနအမတြင အကယခပ သကတမး စစေပါငး ၁၃ ႏစ ကခခၿပး ျဖစသည။ အသက ၆၃ ႏစ ရၿပ ျဖစေသာ ဒမကေရစေခါငးေဆာငက အတကအခမားႏင ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြလပရန စစအစးရ၏ ဆကလကျငငးပယေနမႈက စတမရညေတာသညဟန ျပသခသည။ ၾသဂတလအတြငး ကမၻာကလသမဂၢ အထးကယစားလယ မစၥတာ အဗရာဟင ဂနဘာရ ျမနမာႏငငသ႔ ေနာကဆး လာေရာကခစဥက လကခေတြ႔ဆရန ျငငးပယသညနညးျဖင သ၏ သေဘာထားက ေဖာျပလကသည။ မစၥတာ ဂနဘာရသညလညး စစအစးရ ေခါငးေဆာင ဗလခပမးႀကးသနးေရႊႏင ေတြ႔ခြငမရဘ နယးေယာကသ႔ ျပနသြားရသည။ သ၏ ခရးစဥသည ပဋပကၡျဖစေနသည ဘကႏစဘက ျပနလညသငျမတရန၊ ႏငငေရး အေျပာငးအလမား ျဖစေပၚလာရန မေဆာငရြကႏငခဘ အ႐ႈးႏင အဆးသတခရသညဟေသာ စြပစြခကမား ေပၚထြကခသည။ ဂနဘာရ၏ အႀကးအက အေထြေထြ အတြငးေရးမႈးခပ မစၥတာ ဘနကမြနးသညလညး ကလသမဂၢက တာ၀နအပႏငးထားသည ရညမနးခကမား အထေျမာက ေအာငျမငေစေရးအတြက သသာ ထငရားေသာ တးတကမႈ တစတရာ မေဆာငရြကႏငဘ အရႈးျပေနသညဟ ဆၾကျပနသည။ ထ႔အျပင ဒဇငဘာလအတြငး ျမနမာႏငငသ႔ သြားေရာကမည သ၏ ခရးစဥကလညး ဖကသမးလကရသည။ ကလသမဂၢလၿခေရး ေကာငစက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ျပနလႊတေပးေရးဟသည ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးပြမား ျဖစေပၚလာေစေရး ႏင အမးသား ျပနလညရငၾကားေစေရးအတြက မရမျဖစလအပေသာ ပထမအဆင ျဖစသညဟ ထပတလလ ေဖာျပခသည။ ေဒၚစကလညး "ေတြ႔ဆ

ေဆြးေႏြးေရး လပငနးစဥ ေအာငျမငဖ႔အတြကဆရင ကမက အစးရန႔ ပးေပါငးေဆာငရြကဖ႔ အဆငသင ရပါတယ" ဟ ထတေဖာေျပာဆခဖးသည။

ဥးပညာ၀သ

နာဂစ ဆငကလနး ဒကၡသညမား ကညကယဆယေရးအတြက ေဒၚလာ သနးႏင ခ၍ ဥးစးေထာကပ ခေသာ ပနန ဆရာေတာႀကး ဥးပညာဝသ (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

မေလးရားႏငင၊ ပနနၿမ႕ ဓမၼကာရာမ ေကာငးတကတြင သတငးသးေနေသာ ဥးပညာ၀သသည ၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာ လထအကြမႈႏင ဆငကလနး နာဂစမနတငးေၾကာင ထငရားလာသည။ လသားခငး စာနာမႈဆငရာ ကညေရး လပငနးမား၊ ဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာႀကးေကာငးမား ကမၻာအႏ႕ တညေဆာကျခငး လပငနးမားေၾကာငလညး မလကပင ထငရားေသာ သဃာေတာတပါးျဖစသည။

ဆရာေတာသည သကေတာ ၈၄ ႏစရၿပ ျဖစၿပး ျမနမာႏငငေရး ေဆြးေႏြးမႈမားတြင မပါ၀ငဘ ခပေရာငေရာင ေနလာခသည။ သ႔ေသာလညး အမႏငငအတြငး သဃာေတာမားဥးေဆာငေသာ ဆႏၵျပပြမားက စစတပက မတရား ၿဖခြငးခမႈေၾကာင မခရပႏငေတာသညအဆး စစအစးရ၏ ရကစကၾကမးၾကတမႈမားက ေ၀ဖနေျပာဆေလသည။ ဆရာေတာက ဗဒၶဘာသာ ျမနမာသဃာမား၏ ႏငငတကာအဖြ႔အစညးတခကလညး ဥးေဆာင တညေထာငခသည။ အျပညျပညဆငရာ ျမနမာရဟနးေတာမား အဖြ႔ခပ (၀ါ) သာသနေမာဠ ဟ လသမားေသာ အဖြ႔အစညးပင ျဖစသည။ ဆရာေတာသည ထအဖြ႔ႀကး၏ ပထမဥးဆးေသာ ဥက႒ ဆရာေတာတပါးလညး ျဖစသည။ ေမလတြင ျမနမာႏငင၌ နာဂစဆငကလနး တကခတလကေသာအခါ ဆရာေတာက အေမရကန ျပညေထာငစ၊ ကယလဖးနးယားျပညနယအတြငးရ အဖြ႔ေပါငး ၂၇ ဖြ႔က ေခၚ၍ ရနပေငြရာေဖြေရး အစညးအေ၀းတရပက ဥးစး ကငးပခသည။ သဘာ၀ေဘးဒဏသင ျပညသမားထ ကညေပးႏငေရးအတြက ရနပေငြ အနညးဆး ေဒၚလာ ၂ သနးခန႔ ေကာကခႏငခသည။ ၾသဂတလတြင ဒနးမတႏငင၌ ဗဒၶရသဟ အမညရေသာ ပထမဥးဆးေသာ ဗဒၶဘာသာ

ဘနးေတာႀကးေကာငးက ဖြငလစႏငခသည။ ဆရာေတာ၏ ႏစေပါငး ၅၀ ေကာ ကမၻာတ၀နး တညေထာငခေသာ ဘနးေတာႀကးေကာငးမား အနကမ ေနာကဆးတညေထာငခသည ေကာငးတေကာငးလညး ျဖစသည။ ဆရာေတာဥးပညာ၀သက ၁၉၂၄ ခႏစ ဇနန၀ါရလ၌ ဧရာ၀တတငး၊ ၀ါးခယမၿမ ႔တြင မးရႈးသန႔စင ဖြားျမငခသည။ ၀ါးခယမ၊ ရနကန၊ မႏေလးၿမ ႔မားတြင ပါဠဘာသာႏင ဗဒၶဘာသာက ေလလာဆညးပးခသည။ ၁၉၅၄ ခႏစ၌ သရလကၤာ၊ အကဒမနကြၽနးစမား ႏင အႏၵယႏငငေတာငပငး တ႔တြင သာသနာျပန႔ပြားေရးလပငနးမား လပကငခသည။ ၈၈ မးဆကေကာငးသားမား

ေလာငစာဆကဆငးေရး ဆႏၵျပသညအတြက ႏစရညေထာငဒဏမား ခမတခထားရသည ၈၈ မးဆက ေကာငးသား ေခါငးေဆာငမားျဖစေသာ မနလာသနး၊ မမးမး၊ ကျမေအး၊ ကမငးကႏင၊ ကဂငမ တ႔က အတ ေတြ႕ရစဥ

၂၀၀၇ ခႏစ ၾသဂတလ၊ စကတငဘာလ စတနးခတက ဆႏၵျပပြမားတြင ပါ၀ငခသမားႏငအတ "၈၈ မးဆက ေကာငးသားမား"ဟ ထငရားသည အတကအခမားသည ႀကးေလးသည ျပစဒဏမား ခမတခရေနရသည။ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးဆငရာ အေျပာငးအလမားက ေတာငးဆေသာ လႈပရားမႈတြင ဥးေဆာငခၾကေသာေၾကာင ျဖစသည။ ဤအဖြ႔တြင လသမားထငရားေသာ ကမငးကႏင၊ ကကႀကး၊ ကမငးေဇယာ၊ ကဂငမ၊ ကျပးခ၊ ကျမေအး၊ ကေဌးကြယ၊ မနလာသနး၊ မမးမးအပါအ၀င အျခားေသာ အဖြ႔၀င ၂၂ ဥး သည မၾကာေသးမက ေထာငဒဏ ၆၅ ႏစစ ခမတခခရသည။ ၎တ႔အားလး အသက ၃၀ ေကာ ၄၀ အရြယမား ျဖစၾကသည။ ဖႏပသ စစအစးရလကေအာကတြင ေထာငသကတမးျပည ေနရမည ဆပါက သတ႔၏ ဘ၀တသကတာလး အကဥးေထာငထတြငသာ ၿပးဆးသြားဖ႔ ရေနသည။ ၈၈ မးဆကေကာငးသားမားအဖြ႔သည ႏငငေရးပါတတခ မဟတေပ။ ၁၉၈၈ ဒမကေရစအေရး

လထအကြမႈႀကး ျဖစေပၚေသာ အခနတြင ပါ၀ငခၾကေသာ ေကာငးသားလငယမားက စစညးထားသည လႈပရားမႈ အစအဖြ႔ တခသာ ျဖစသည။ စစတပက ထအကြမႈႀကးက ၿဖခြငးခၿပး ဆႏၵျပသမားက ႏငငေတာ ဆန႔ကငေရး ပဒမ မးစ တပကာ ေထာငသြငး အကဥးခခသည။ အမားစက ေထာငဒဏ ၅ ႏစအထ ခမတခသည။ ၁၉၉၀ ေနာကပငးတြင ေထာငဒဏ ၁၀ ႏစအထ ခမတခသည။ တသကတာလး ေထာငထတြင ေနသြားရမညအေရး သ႔မဟတ အသကဆးရႈး သြားႏငသညအေရး ရေနေသာလညး ၎တ႔၏ တကပြ၀ငစတဓာတက သတႏငလမမည မဟတေပ။ ေထာငဒဏခမတအၿပးတြင ေခါငးေဆာငတဥး ျဖစသ ကမငးေဇယာက ျပစဒဏခမတသ တရားသႀကးက "၆၅ ႏစပလားကြ.." ဟ မထမျမင ျပန၍ ေအာဟစ ေျပာဆခသညဟလညး သတငးမား ၾကားသခရသည။ ၀မးနညးဖြယေကာငးေသာ အခကတခမာ သတေျပာငေသာ အနတမႈတခတညးျဖင ဒမကေရစ လႈပရားမႈ၏ ရညမနးခကမားက မရႏငေၾကာငး ႏစေပါငး ၂၀ႏစဆယၾကာ ေတာလနေရး၏ သမငးက သကေသျပခၿပး ျဖစသည။ အထးသျဖင အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (လငယ) ႏင မးဆကသစလငယမား အစညးအရး (Generation Wave) ကသ႔ အငအားေကာငးေသာ လႈပရားတကကြသ အစအဖြ႔မား အပါအ၀င အတကအခအပစ အားလးက စစအစးရက ပစမတထား၍ ေခမႈနးေနသည။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြ မတငမတြင အတကအခ အငအားစတခလး တပတပမ မလႈပႏငေအာင လပထားမညသေဘာက ေတြ႔ေနရသည။

ဗလခပမးႀကး သနးေရႊ

နာဂစ ဆငကလနး ေလေဘးက လစလ႐ႈၿပး အာဏာတညၿမေရးအတြကကသာ အေလးထားေသာ စစအစးရ ေခါငးေဆာင ဗလခပမႉးႀကး သနးေ႐ႊ (ဓာတပ - ေအအကဖပ)

ျမနမာႏငင၏ ထပသးစစေခါငးေဆာင ဗလခပမးႀကးသနးေရႊသည ႏငင၏ အေရးေပၚ အေျခအေနႏစခ ျဖစေသာ ၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာ လထလႈပရားမႈႏင နာဂစဆငကလနးမနတငး ဖကဆးမႈမားမ မပြနးမရ ရငကနရစသ၊ ေဘးမသ ရနမခ ကနရစေနသ ျဖစသည။ ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားလပရန ျငငးဆနေနေသာ သ၏ ေခါငးမာသည၀သက

ၿဖလႏငရန ျပငပကမၻာမ ႀကးပမးအားထတေနမႈ အားလးကလညး ဆကလက စနေခၚေနဆ ျဖစသည။ ဖအားမားက ျမနမာႏငင၏ ျပငပမသာ လာေနျခငးမဟတ။ သတငးမားအရ အလယအလတ တပမေတာ အရာရမားသညလညး ဗလခပသနးေရႊ၏ ေခါငးေဆာငမႈအေပၚ မေကနပမႈမား တစစတးပြားလာေနသည ဟေသာ ေျပာဆခကမား ရေနသည။ သ႔ပငျငား ၎တ႔၏ မေကနပခကမားက လသရငၾကား ထတေဖာ ေျပာဆရနအတြကမ ခတခတ ျဖစေနၾကေသးသည။ လႀကကနညးလာေသာ အေျခအေနက လး၀သေနသည ဗလခပသနးေရႊက သ၏ တကယေတာဘ၀က ယၾကညရေသာ လနညးစ ေနာကလကမား၊ ေဗဒငဆရာမား ၿခရ၍ လသမနး ၿမ ႔ေတာ ေနျပညေတာတြင စျမနးေနသည။ သ႔မသားစက ေဗဒငဆရာမား၏ ယတမတနေသာ အႀကဉာဏမား၊ အႀကေပးခကမားကသာ ႏစႏစ ၿခကၿခက အားကးလကနာ၍ ျပနာေျဖရငးႏငေရး လးပမးေနၾကသည။ ျမနမာႏငင၏ လကေတြ႔ အျဖစအပကမားက မကကြယျပေနေသာ ဗလခပသနးေရႊသည ပကတအေျခအေနက သျမငလာေစေရး ႀကးပမးအားထတမႈအားလးကလညး ပစပစခါခါ ျငငးပယေနျပနသည။ မစၥတာ အဗရာဟင ဂနဘာရကသ႔ေသာ ကလသမဂၢကယစားလယမားကလညး အဖကမတနသလ ဆကဆခသည။ လာေရာကေတြ႔ဆလညပတေသာ သတမနမားကလညး "စညးကမးျပည၀သည ဒမကေရစ" စနစသ႔ ဥးတညသြားေနေသာ စစအစးရ၏ တးတကလပေဆာငမႈမားအေၾကာငး ဆကလက ၾသ၀ါဒေျခြေနသည။ ႏငငေရးအကဥးသားမားက လႊတေပးရန၊ အတကအခေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးရန စေသာ ေတာငးဆခကမားက လစလရႈထားဆ ျဖစသည။ ေမလတြင တငးျပညအတြငးရ ေနရာ အမားအျပားက နာဂစသဘာ၀ေဘးဆးက ဖကဆးပစခေသာအခါ မနတငးဒဏခ ျပညသမားထသ႔ အေရးေပၚ အေထာကအပမား ေပးခြငျပရန ႏငငတကာ၏ ေမတာရပခခကကလညး ဗလခပသနးေရႊက မၾကားဟန ျပချပနသည။ အသက ၇၆ ႏစ ျပညေတာမည ဗလခပသနးေရႊသည ႏငငေရးဇာတခမ ေဆာလငစြာ ဆငးေပးမညဟန မျပေသးသညအျပင စစဥထားေသာ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြအထ ဆကရေနဥးမညဟ ေမာလငရသည။ ၎ရညမနးခက ေအာငျမငေရးအတြက မညသညအတားအဆးကမ လကမခႏငေသာ ပငးျဖတခကက သ၏ ရးသြပေခါငးမာစတႏင ရကစကၾကမးၾကတမႈက ျပသေနသည။ ဉာဏမားေသာ ေခါငးေဆာငႀကးက ႏငငတကာမေ၀ဖနသမား ရႈပေထြးသြားရန မေရရာေသာ သတငးအခကအလကမား မၾကာခဏ ျဖန႔ေပးျခငးျဖင အခနက ဆြဆန႔ေနေသးသည။

ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက လႊတေပးမညဟေသာ ေရြးေကာကပြအႀက လပဟနတခကပင ေျပာဆသမား ၾကားေနရျပနသည။ သ႔ေသာလညး ဤသတငးစကားက မညသတဥးကမ အယအၾကည မရၾကေပ။

ဥးေအာငေသာငး

လာမည ၂၀၁၀ ေ႐ြးေကာကပြၿပးလင ေပၚေပါကလာမည အရပသား အစးရတြင ထပပငးေခါငးေဆာင တဥးျဖစလာႏငသညဟ ထငေၾကးေပးခေနရေသာ စကမႈ(၁) ၀နႀကး ဥးေအာငေသာငး (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

ဥးေအာငေသာငးဟေသာ အမညက အမတရေနဖ႔ လသည။ သက ေလာေလာဆယတြင လစတ၀ငစားျခငး မရေသာ အမတ (၁) စကမႈ၀နႀကးရာထးက ယထားသည။ သ႔ေသာလညး လာမည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြအၿပးတြင အရပသား အစးရက ဥးေဆာငမညသတဥးဟ အမားက ယဆေနၾကသည။ ဥးေအာငေသာငး၏ အမညက လြနခေသာ ငါးႏစခန႔က ျဖစခေသာ ျဖစရပတခမ အစျပၿပး ေပၚထြကလာသည။ ဒမကေရစေခါငးေဆာင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည လကပါလာေသာ ေမာေတာကားတနးက စစကငးတငး၊ ဒပယငးၿမ႕အနး ျခခတကခကမႈတြင သႏင ကြယလြနသ ၀နႀကးခပ ဗလခပစး၀ငးတ႔ ပါ၀ငပတသကခသညဟ အတကအခမားက စြပစြခသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ေထာကခသအမားအျပားလညး ၎လပႀကမႈတြင ေသဆးခၾကရသည။ ေဒၚစကယတင အသကေဘးမ ပြတကာသကာ လြတေျမာကခေသာလညး အဖမးခရၿပး ဤျဖစရပေနာကပငးမ လကရအခနတင အမအကယခပ ကခေနရဆ ျဖစသည။ ဥးေအာငေသာငးက ဗလခပသနးေရႊ၏ ရးခနးႏင မသားစေနအမသ႔ တခါးမရဓားမရ ၀ငထြကႏငသတဥး ျဖစသညႏငအည သ၏တကလမးၾသဇာ ႀကးထြားခရသည။ ဒတယ ဗလခပမးႀကးေမာငေအး၏ သမးႏင သ၏သား လကထပထားေသာေၾကာငလညး

စစအစးရအတြငး သ၏ ၾသဇာ ပမေတာငတငးလာသည။

(သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

သက ဗလခပေမာငေအးႏငလညး အလြမးသငသည။ ဥးေအာငေသာငးမသားစက ျမနမာႏငင၏ အခမးသာဆး မသားစမားအနကမ တချဖစသညဟ ဆႏငၿပး ေရန၊ သဘာ၀ဓာတေငြ႔၊ ကြၽနးသစႏင အျခား သစေတာထြကပစၥညးမား ကးသနးေရာငး၀ယေသာ ေအာငရၿဖး၊ ကြငးစတား၊ IGE စသည ကမၸဏ ၃ ခကလညး ပငဆငထားသည။ ၎ကမၸဏမားက ကြနပတာႏင အျခားလပစစ ပစၥညးမားကလညး တငသြငးေရာငးခေနၾကသည။ ျမနမာစးပြားေရးလာကတြင ထကသ႔ေသာ လပပငခြငရထားသမားသညလညး တခါတရတြင ဗလခပသနးေရႊ၏ ကြပညႇပမႈက ခရသည။ သ႔ေသာ ခန႔မနးရခကေသာ ဗလခပသနးေရႊက ဥးေအာငေသာငးမသားစ၏ စးပြားေရးလပငနးမားက မသကးကၽြန ျပထားေလသည။ ဗလခပသနးေရႊ၏ လကသးေတာ ထးကမၸဏ ပငရငဥးေတဇ၏ အငပါယာႏင ယဥၿပငရသညအခါတြငပင မသကးကြၽနျပ၍ လႊတထားေပးခသည။

၂၀၀၈ ခႏစ၏ အေရးပါသမား (၂)

Monday, 05 January 2009 00:00 ဧရာ၀တ ေမာငစးစမးႏင သခငတငျမ — ႏငငေရး ဆငရာ အယအဆ ကြျပားမႈ၊ တကပြ ျပငးထနေသာ ကာလ မားတြင တဘ၀စာ ႏစျမပ ျဖတသနး ခမႈတ႔က ေမာငစးစမးႏင သခငတငျမက လကေတြ႔ ဆနသမား အျဖစသ႔ တြနးပ႔ေပးခဟနရသည။ အသက ၈၀ ေကာၾကၿပျဖစေသာလညး ႏစဥးလးက လတတေလာ ျဖစထြနးမႈမားအေပၚ ထကထကသနသန ေလလာေနၾကဆ ျဖစသည။ သတ႔ႏစဥးစလးသည ႏစေပါငးမားစြာအတြငး ႏငငေရးအေရာင တခၿပး တခ ေျပာငးလခသမားျဖစၾကသည။ လာမည ၂၀၁၀ ေရြး ေကာကပြသ႔ ဥးတညေနေသာ စစအစးရ၏ လမးျပေျမပသာလင လကေတြ႔ကေသာ နညးလမးတခ အျဖစ ရႈျမငကာ ပးေပါငးပါ၀ငသငသညဟ

ေကာကခကခထားၾကသမားလညး ျဖစသည။

ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးေရးသည အဆငတနဆာျဖစၿပး အႏစသာရမဟတဟ ေျပာဆေသာ စာေရးဆရာ ေမာငစးစမး (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

ရနကနထတ အပတစဥဂာနယမားပါ သးသပခကေဆာငးမားတြင လာမည ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြသည ေရ႔ဆကလမးရနအတြက လကေတြ႔ကေသာ တခတညးေသာ နညးလမးျဖစသညဟ ေမာငစးစမးက ေျပာခသည။ လထအၾကားတြင အျခားအစားထးနညးလမးမား ချပေနျခငးသည အခနကန လပငပနးသာျဖစမညဟ သက အၾကျပ တကတြနးခသည။ "ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးေရးသည တနဆာဆငမႈသာ ျဖစသည။ အႏစသာရ မဟတ" ဟ သက

ေရးသားခသည။ ဗမာျပည ကြနျမနစပါတ (ဗကပ) အဖြ႔၀ငေဟာငးတဥး ျဖစသ၊ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပက ကယစားျပၿပး ၁၉၉၀ ျပညႏစေရြးေကာကပြတြင ျပညသ႔လႊတေတာကယစားလယအျဖစ ေရြးခယခခရသတဥးက စစအစးရက ေျဗာငကက ေထာကခလကသညအတြက အအားသငၾကရသည။ အငတာနက ဘေလာ စာမကႏာမားတြင ေမာငစးစမးက တကခကေ၀ဖနမႈမား ေပၚထြကလာသည။ ေမာငစးစမး နာနာကငကင ျဖစသြားၿပး " ဘေလာဂါ၏ ဗဇစတ"ဟ ျပနလည ေရးသား ေခပခသည။

သးသပခကေဆာငးပါးမား ေရးေနသ ၀ါရငစာေရးဆရာေမာငစးစမးက သ႔အေပၚ ေ၀ဖနသမားက မရးမသား စကားလးမား၊ အေျခအျမစမ စြပစြခကမား၊ အေလာတႀကး ေကာကခကချခငးမား၊ ၿခမးေျခာကျခငးမား ျပေနမညအစား "ပညာရငဆနဆန ေဆြးေႏြးျငငးခနရန" စနေခၚခသည။ ေမာငစးစမးဘ၀တေလာကတြင ၾကမးတမးေသာ၊ ကစဥကလား ႏငငေရးဘ၀မားက ျဖတသနးခဖးၿပး ျဖစသည။ ၿဗတသကလနအပခပေရးက ဆန႔ကငေသာ ၁၉၃၈ အေထြေထြသပတတြင ေကာငးသားငယတဥး အျဖစ ပါ၀ငခသည။ ေနာကပငးတြင ကြနျမနစပါတသ႔ ေတာခကာ လကနကကငေတာလနေရးက ေထာကခခသည။ ၁၉၅၇ ခႏစတြင ေမာငစစမးက အာဏာပငမားထ လကနကခခသည။ ၁၉၈၈ လထအကြမႈ အေရးေတာပ အၿပးတြင အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပသ႔ ၀ငေရာကခၿပး ပါတ၏ ဗဟအလပအမႈေဆာငေကာမတ၀င အျဖစ တာ၀နေပးခခရသည။ ၁၉၉၀ ေရြးေကာကပြတြင ေအာငျမငစြာ အေရြးခယခခရသည။ သ႔ေသာ ေနာကပငးတြင အဖမးခခရၿပး ေထာငဒဏ ၂ ႏစ ခမတခခရသည။

၂၀၁၀ ေ႐ြးေကာကပြထက ပေကာငးသည အစအစဥ မရဟ ဆေသာ ႏငငေရးသမားေဟာငးႏင စာေရးဆရာ သခငတငျမ (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

သခငတငျမ၏ လကေတြ႔ကက အျမငသညလညး သ၏ ဘ၀တသကတာ အျငငးပြားဖြယ ႏငငေရးျဖတသနးမႈမားမ ျဖစထြနးေပၚထြကလာျခငး ျဖစတနရာသည။ အသက ၈၄ ႏစရၿပျဖစေသာ သခငတငျမသည ႏငငေရးဘကအမးမး၊ အေရာငအမးမးျဖင ျဖတသနးခဖးသည။ ဒတယကမၻာ စစႀကးအတြငး ကြနျမနစပါတ၏ အဖြ႔၀ငတဥး ျဖစခသည။ ၁၉၄၆ ပါတ ႏစျခမးကြေသာအခါတြင အလနပါတဘကသ႔ ရပတညခသည။ ႏစအနညးငယၾကာေသာအခါတြင အလျဖအပစဘကသ႔ ေျပာငးချပနသည။ သခငတငျမသည ၁၉၆၀ ျပညႏစတြင ဗမာျပညကြနျမနစပါတ၏ ေျမေအာကလႈပရားမႈက ရနကနၿမ႕၌ တာ၀နခ လပေဆာငေနစဥ စစေထာကလမးေရးအဖြ႔၏ ဖမးဆးျခငးက ခခရသည။ ဗလခပေန၀ငး အာဏာသမးယေသာ ၁၉၆၂ စစအာဏာသမးပြက သက ေထာကခခၿပး အာဏာရင၏ စစေကာငစက ေထာကခချပနသည။ ျမနမာနညးျမနမာဟန ဆရယလစလမးစဥက

ေျခစပစ လကခချပနသည။ ၁၉၈၈ ခႏစလထအေရးေတာပႀကးတြင သ၏ ႏငငေရးရပတညခက ေျပာငးလပက တဖန ေတြ႔ၾကရျပနသည။ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင ဥးေအာငေရႊတ႔ တညေထာငေသာ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပက ေထာကခခသည။ ၁၉၉၀ ျပညႏစတြင အဖြ႔ခပႏင ပတသကမႈျဖင ေထာငဒဏ အႏစ ၂၀ ခမတခခရသည။ ကနးမာေရး အေျခအေနေၾကာင ၃ ႏစအၾကာတြင ေထာငမ ျပနလြတလာခသည။ ၂၀၁၀ ေရြးေကာကပြသည တငးျပညအတြက လကေတြ႔ကေသာ တခတညးေသာ နညးလမးျဖစသည ဟေသာ ေမာငစးစမး၏အျမငက သခငတငျမက လကခလကကာ ႏစေပါငး ၉၀ ၀နးကငရ သ၏ ဘ၀သကတမးတြင ေနာကထပတဖန ရပတညခက ေျပာငးချပနသည။ သခငတငျမက "ဘာမမရတာထကစာရင တခခရတာက ပေကာငးတာေပါ" ဟ သတငးဌာနတခ၏ ေတြ႔ဆေမးျမနးခကတြင ထတေဖာေျပာဆခသည။ သတငးေထာကမားႏင ဘေလာဂါမား ျမနမာစစအစးရသည တငးျပညအတြငးႏင အျပင သတငး စးဆငးမႈက ထနးခပရနအတြက အသညးအသန ျဖစေနခနတြင ျပညတြငး သတငးေထာကမားႏင သာမနျပညသမားက ျမနမာႏငငအတြငး ျဖစေပၚေနေသာ ပကတအေျခအေနမားက ျပငပကမၻာမ သလာေစရန အႏရာယၾကားမ အရကး ေဆာငရြကေနၾကျခငး ေၾကာငလညး ဆကလကၿပး အဖမးဆးခေနၾကရ၊

ေထာငခခရ၊ အႏပစကခေနၾကရ ျပနသည။

လကရ စစအစးရ အကဥးေထာငတြငး ေထာငဒဏ ကခေနရေသာ ဘေလာဂါ ကေနဘနးလတ ႏင သတငးေထာက မအမခငဥး (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

ရနကနအေျခစက အပတစဥထတ အကဗြးရငး (Ecovison) ဂာနယ သတငးေထာကျဖစသ အသက ၂၄

ႏစရ မအမခငဥး ၏ အမနတရားက ထတေဖၚေျပာဆရေသာ သတေၾကာင အာဏာပငမား၏ အျမငတြင ဆန႔ကငသ သတငးေထာကတဥး အျဖစ အမကရခၾကသည။ ဇြနလ ၂၀ ရကေန႔တြင

သက ရနကနၿမ႕ ကလသမဂၢရးတရးေရ႔တြင နာဂစမနတငးမ အသကရငကနရစသ ၂၀ ခန႔၏ ေတာငးဆဆႏၵျပမႈ အေၾကာငးက သတငးရယခေသာေၾကာင အဖမးခခရသည။ ေနာကပငးတြင ေထာငဒဏ ၂ ႏစ ခမတခခရသည။ နယစညးမျခား သတငးေထာကမားအဖြ႔ (RSF) ၏ မဒယာလြတလပခြင ေစာငၾကညမႈ အစရငခစာအရ ယခႏစ အေစာပငးမစ၍ ေထာငခခရေသာ ျမနမာသတငးေထာက အေရအတြကသည ႏ၀ငဘာလတြင ၁၀ ဥးရခသည။ ေစာငၾကည (News Watch) အပတစဥဂာနယမ အယဒတာ ဥခငေမာငေအး၊ သတငးေထာက ကထြနးထြနးသနး တ႔ႏစဥးက ႏငငအတြငးရ တရားရးမားတြင ျဖစပကေနသည ျခစားမႈ သတငးေဆာငးပါးတပဒ ေဖာျပမျခငးေၾကာင ႏ၀ငဘာလ ၅ ရကေန႔တြင အဖမးခခရသည။ ပႏပမဒယာလပငနးမားက ပတဆ႔ထားရန ဆကလကႀကးကငထားသည မတရားဆး၀ါးေသာ စာေပ စစစေရး ဆငဆာစနစက ေကာလႊားႏငရနအတြက အငတာနကက အသးျပ၍ သတငးေရးသားေနၾကေသာ "ႏငငသား သတငးေထာကမား" ဟ ေခၚၾကသည လငယမားကလညး စစအစးရက ပစမတထား တကခကေနျပနသည။ ျမနမာဘေလာ ေလာက၏ ဥးစးေရ႕ေဆာငတဥး ျဖစသ အသက ၂၈ ႏစရ ကေနဘနးလတ က ၁၉၉၆ ခႏစ ကြနပတာသပၸ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ဥပေဒ ခးေဖာကမႈျဖင ေထာငဒဏ အႏစ ၂၀ ႏင ၆ လ ခမတ ခသည။ ၎ဥပေဒက ႏငငေတာလၿခေရးက ထပါးေစေသာ မညသ႔ေသာ လပေဆာငခကကမဆ ကြနပတာမား အသးျပ၍ ေဆာငရြကျခငးက တားျမစထားသည။ တခနတညးတြင ႏငငတကာမသားစက ေအပ (Associated Press) သတငးဌာန၏ သတငးေထာက ေဒၚေအးေအး၀ငး က ဂဏျပခသည။ ႏငငတကာ အမးသမး မဒယာ ေဖာငေဒး ရငး (International Women's Media Foundation) ကေပးသည ၂၀၀၈ ခႏစ အတြက ရရငေသာ သတငးသမားဆက ေဒၚေအးေအး၀ငး ရရခသည။ ျမနမာႏငငတြင သတငးေထာကတဥး အျဖစ ႏစေပါငး ၂၀ နးပါး လပကငေနသ ေဒၚေအးေအး၀ငးက သ၏ စာျဖငေရးထားေသာ ဆလကခမန႔ခြနး၌ ျမနမာျပညတြင သတငးေထာကလပရျခငးသည အႏရာယမားေသာ လပငနး ျဖစသညဟ ဆခသည။ ျပညပေရာက ျမနမာအေရး လႈပရားသမား

ကဘၾကည (ဓာတပ - ဧရာဝတ) ႏင ဇရာဖနး (ဓာတပ - ေအအကဖပ)

အမျမနမာျပညအတြငး လ႔အခြငအေရးႏင ဒမကေရစျပျပငေျပာငးလေရးမား

ျဖစထြနးလာေစရနအတြက လပေဆာငေနၾကေသာ ျပညပေရာကတကကြလႈပရားသ ၃ ဥးသညလညး ၂၀၀၈ ခႏစအတြငး သတ႔၏ အားထတမႈမားအတြက ႏငငတကာ၏ ဂဏျပမႈက ထကထကတနတန ရရခၾကသည။ ဆရရခသ ထသးဥးမာ ထငးႏငငအေျခစက ျမနမာႏငင ႏငငေရးအကဥးသားမား ကညေစာငေရာကေရး (ေအေအပပ) အသငး၏ တြဖက အတြငးေရးမး ကဘၾကည ၊ ျမနမာႏငငဆငရာ အာရ-ပစဖတ ျပညသမားကြနရကအဖြ႔ (Asia Pacific People's Partnership on Burma) ၏ တာ၀နခ ေဒၚခငဥမၼာ ႏင ရမးအမးသမးေရးရာ ဆကသြယ လႈပရား ေဆာငရြကေရး အသငး (SWAN) မ နနးခမေတာငးတ႔ျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏစရညေထာငဒဏ ၂ ႀကမကခခသ ကဘၾကညသည လ႔အခြငအေရး ေစာငၾကည ေလလာေရးအဖြ႔ (Human Rights Watch) က ၂၀၀၈ ခႏစအတြက ေပးအပေသာ လ႔အခြငအေရး ခခ ကာကြယသမားဆငရာဆ (Human Rights Defender prize) ခးျမႇငခခရသည။ ကဘၾကညသည ထငရားေသာ ၈၈ မးဆကေကာငးသား ေခါငးေဆာင ကမငးကႏင၏ သငယခငးတေယာကျဖစသည။ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ေဖၚထတေပးေနသည သ၏ လပေဆာငခကမား၊ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရသမား တရားမတမႈရရေစရနအတြက အႏရာယ အခကအခၾကားမ ႀကးပမးခကမားေၾကာင ဤ ဆအတြက ေရြးခယျခငးျဖစသညဟ ဆေပးသညအဖြ႔ က ေဖာျပခသည။ ကဘၾကညသည လ႔အခြငေရးခးေဖာကမႈမားက မတတမးတငကာ ႏငငေရးအကဥးသားမားက ကညေနေသာ ေအေအပပအသငးတြင

ဥးေဆာငေနသ တဥးျဖစသည။

ေဒၚခငဥမၼာႏင နနးခမေတာငး (ဓာတပ - ေအအကဖပ)

ေဒၚခငဥမၼာ၊ နနးခမေတာငးတ႔ ႏစဥးသညလညး ၀ါရငတနအေျခစက ကမၻာ မတဖကျပမႈအတြက အေရးပါေသာ အသမား (Vital Voices Global Partnership) အဖြ႔မ ေပးအပေသာ ဆ ရရခသည။ ထအဖြ႔သည

ကမၻာတလႊားရ အမးသမး ေခါငးေဆာငမားႏင အတတကြ လကတြလပကငေနေသာ ေစတနာ၀နထမးအဖြ႔ ျဖစသည။ ၎အဖြ႔က ေဒၚခငဥမၼာ၊ နနးခမေတာငးတ႔ ႏစဥးသည သာမနျပညသမားအၾကား ဒမကေရစျပန႔ပြားေရး၊ ဥပေဒေၾကာငးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလေရး၊ လ႔အခြငအေရး ျမႇငတငေရးတ႔ လပေဆာငေနၾကသမားျဖစသညဟ ေဖာျပခသည။

ေဒၚခငဥမၼာသည ၁၉၈၈ လထအေရးေတာပႀကးတြင တကကြစြာ ပါ၀ငခသ ျဖစသည။ နနးခမေတာငးသည ရမးျပညနယအတြငး တငးရငးသားအမးသမးမားအေပၚ ျမနမာစစတပက ကးလြနေသာ အဓမၼျပကငမႈမားႏင အျခားရာဇ၀တမႈမားက မတတမးတငထားေသာ "မဒမးကငခြငလငစင" အမညရ အစရငခစာတခက ထတေ၀ခသ ျဖစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစအတြငး ဒမကေရစအေရးအတြက အားသြနခြနစက လႈ႔ေဆာခသည ျပညပေရာက လႈပရား တကကြသ အျခားတဥးမာ အဂၤလနအေျခစက Burma Campaign (UK) ၏ ႏငငတကာ တာ၀နချဖစသည ကရငတငးရငးသ နန႔ဇရာဖနး ျဖစသည။ ဥေရာပတငးျပညမားအႏ႔သ႔သြားၿပး ျမနမာစစအစးရအေပၚ ျပစဒဏခတ အေရးယမႈမား ခမတၾကရန အစးရမားက အႀကျပ လႈ႔ေဆာခသည။ ဖဒမနးရာ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ကရငတငးရငးသားမားအတြက သရေကာငးတဥး ဆးရႈးခရသည။ အသက ၆၄ ႏစအရြယ ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU) ၏ အေထြေထြ အတြငးေရးမးျဖစသ ဖဒမနးရာသည ေဖေဖၚ၀ါရလ ၁၄ ရကေန႔တြင ေသနတသမားမား၏ လပႀကမႈေၾကာင ေသဆးခရသည။ ထလသတမႈအတြက မညသ တဥးတေယာကကမ တာ၀နရသညဟ ထတေဖၚေျပာဆျခငး မျပခေသာလညး လအမားအျပားက “တးတကေသာ ဗဒၶဘာသာ ကရငအမးသား တပမေတာ (DKBA)” ကသ႔ေသာ ကရငခြထြကအပစမားအေပၚတြင သကၤာမကငး ရခၾကသည။

ျမနမာ ဒမကေရစေရး လႈပရားမႈအတြကပါ ဆး႐ႈးသြားရသည ေကအနယ အေထြေထြ အတြငးေရးမႉး ဖဒမနးရာ (ဓာတပ - ဧရာဝတ)

၁၉၈၈ ခႏစ လထအကြမႈက ၿဖခြငးေခမႈနးမႈမားအၿပး ေတာတြငးသ႔ ထြကေျပးလာေသာ ေကာငးသားမားက မညကသ႔ စစညးရမည၊ မညသ႔ ေျပာကကားစစပြ ဆငႏႊရမညႏင ပတသက၍ ဖဒမနးရာက အဓက ဥးေဆာင အခနးက႑မ ပါ၀ငကညေပးခသည။ ဖဒမနးရာသည သတငးမဒယာဌာနမားႏင အဆငေျပ ရငးႏး ကြၽမး၀ငသ ကရငေခါငးေဆာငတဥးလညး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငေရးႏင ဒမကေရစလႈပရားမႈအတြငး KNU၏ အခနး က႑က လသမားလာေစရန ျပညပေရာက ျမနမာေရဒယသတငးဌာနမား၏ ထတလႊငခကမားမတဆင ထတေဖာေျပာဆခသျဖစသည။

ဖဒမနးရာသည ဖယဒရယျပညေထာငစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ စဥးစားခကက အငတကအားတက ျမႇငတင ေဆာငရြကေပးခသ ျဖစသညအျပင မၾကမးေရးဆြေရးလပငနးစဥကလညး ေထာကခ အားေပးခသည။ ဒမကေရစ အေတြးအေခၚမား ျမႇငတငေပးျခငး၊ လြတလပေသာ သတငးမဒယာက အားေပးျခငးႏင လထ အေျချပ အဖြ႔အစညးမားအၾကား လြတလပေသာ ေဆြးေႏြးျငငးခနမႈမား ျဖစေပၚလာေစရနလညး သက တြနးအားေပးခသည။ သ႔ေသာျငားလညး ဖဒမနးရာသည ကရငအမးသားေရး လႈပရားမႈတခလး ညညႊတလာေစရနအတြက မစြမးေဆာငႏငခပါ။ တခါတရတြင သ၏ ယၾကညမႈအေပၚ အေပးအယ လပရခကေသာသတဥးျဖစသည။ အထးသျဖင စစအစးရႏင ပတသကလာလင လး၀ အေလာအတငး မရခသျဖစသည။ ႏငငေရး ကစၥရပ မားစြာတြငလညး သ၏ ျပငးထနသည ရပတညခကမားေၾကာင မၾကာခဏဆသလ ေ၀ဖနေျပာဆျခငး ခခရသလညး ျဖစသည။

ျမနမာလထ၏ မတေဆြမား

Wednesday, 31 December 2008 00:00 ဧရာ၀တ

ဘားနာဒကခနာ ေလေဘးသင ျပညသမား အတြက ႏငငတကာမ သယေဆာင လာေပးေသာ အကအည မားက ျမနမာ စစအစးရက အၾကငနာ တရားမစြာ ဟန႔တား ထားစဥ ႏငငတကာမသားစက လကမႈငခ၊ ေဒါသထြက ေနၾကရခန၌ အသတခ ရငးရငးလငးလငး ထြကေပၚလာခသည။

နာဂစ ဆငကလနး ဒကၡသညမားအတြက ႏငငတကာက ၀ငေရာကစြကဖက ကညရန တကတြနးခသည ျပငသစ ႏငငျခားေရး ၀နႀကး ဘားနာဒ ကခနာ (ဓာတပ - ေအအကဖပ)

ႏငငတႏငင၏ အစးရက ၎၏ ျပညသမားက ကာကြယမႈေပးရန ပကကြကေနသည အေျခအေနမး၌ ႏငငတကာက ၾကား၀ငေဆာငရြကရန ခြငျပေသာ ကသလမဂၢ၏ ျပဌာနးခကအတငး အေရးယ ေဆာငရြကရန ျပငသစႏငငျခားေရး၀နႀကး ဘားနာဒကခနာ က ေဆာေၾသာခသည။ သက "အကာအကြယေပးရန တာ၀နရမႈ" သ႔မဟတ R2P ဟအတေကာကေခၚေ၀ၚၾကေသာ ကလသမဂၢ၏ (responsibility to protect) ဟသည တာ၀န ျပဌာနးခကကသး၍ ႏငငတကာက ၀ငေရာကသငၿပဟ ဆခသည။ အစးရမားက ၎တ႔ျပညသမားအေပၚ လမးတနး သတျဖတသတသငမႈမား၊ စစရာဇ၀တမႈမားႏင လသားမးႏြယတခလးအေပၚ ဆန႔ကငကးလြန ေသာ ျပစမႈမားမ အကာအကြယမေပးႏငပါက သ႔မဟတ အကာအကြယေပးလေသာ ဆႏၵမရပါက ႏငငတကာ အသငးအ၀နးအေပၚတြင ထတာ၀နကေရာကလာ ၿပျဖစေၾကာငး ဤျပဌာနးခကက ဆထားသည။ (R2P) တာ၀နက နာဂစဆငကလနးမနတငးအၿပး ျမနမာႏငငတြငးျဖစေနေသာ အၾကပအတညးတြင အသးျပႏင သညဟ သက အႀကျပ ေျပာဆခသည။ အေရးေပၚ အေထာကအပပစၥညး တနေပါငးမားစြာ တငေဆာငလာေသာ စစသေဘၤာတစငးက ျပငသစႏငငက ဧရာ၀တျမစ၀ကြၽနးေပၚ ေဒသသ႔ ေစလႊတခသည။ အေမရကနႏင ၿဗတနႏငငတ႔ကလညး ၎ ေဒသအတြငးသ႔ သေဘၤာမား ေစလႊတလာခသည။ သ႔ေသာ

အေထာကအပမားသည ျမနမာကမးေျခသ႔ မေရာကရႏငဘ ျဖစခ ရသည။ ကခနာက ၾကား၀ငစြကဖကခခငေသာျငားလညး ျမနမာျပညအတြက R2P တာ၀နအတငး အေရးယ ေဆာငရြကရန ကလသမဂၢ ထမ ေထာကခမႈမရရခသျဖင လကေတြ႔အေကာငအထညမေပၚခပါ။ (R2P) ျပဌာနးခကသညလညး အမနတကယ အသးခရန ဆႏၵမရၾကေသးသည ႏငငတကာမသားစအၾကား အရာမေရာက ျဖစေနရသည။

ေတာမတစ အေဟး ကငတာနာ

ျမနမာစစအစးရအား ဥပေဒ စညးမဥးမားက လကနာ ကငသးရန ေျပာၾကားခေသာ ျမနမာႏငင ဆငရာ ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရး အထးကယစားလယ ေတာမတ အေဟး ကငတာနာ (ဓာတပ - ေအပ)

ဧၿပလတြင ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးအထး သကယစား လယတာ၀နက ေတာမတစ အေဟး ကငတာနာ လႊေျပာငးရယခသည။ သက အရက အရအတငး ျမငတတသည လကေတြ႔သမားဟလညး ဆရမည။ "ျမနမာႏငငအတြငး ဒမကေရစ ျပနလညတညေဆာကဖ႔ဆတာ ေန႔ခငးညခငး မျဖစႏငပါဘး။ မးဆကေတြ အမားႀကး အခန ယရပါလမမယ" ဟ မစၥတာ ကငတာနာက သ႔တာ၀နလကခရယၿပး ေနာကတြင ေျပာဆခ သည။

အာဂငတးနားႏငငသား ကငတာနာသည စစအာဏာရငမား၏ လပဟနက သသည။ သ၏မဘမားက အာဂင တးနားႏငင စစအပခပမႈေအာက ရေနစဥ ကာလအတြငး ႏငငေရးအကဥးသားမား ျဖစခၾကဖးသည။ ၾသဂတလအတြငး သ၏ ပထမဆးေသာ ျမနမာျပညခရးစဥက ျပနလာၿပးေနာက မစၥတာ ကငတာနာက “ျမနမာစစအစးရအေနန႔ ႏငငတကာ လ႔ အခြငအေရး စသတမတခကမားန႔အည ျပညတြငးဥပေဒမားက ျပနလညသးသပျပငဆငဖ႔၊ ယၾကည မႈေၾကာငအကဥးကခေနရတ အကဥးသားအားလးက ျမနျမနဆနဆန ျပနလႊတေပးဖ႔၊ စစတပက ျပနလညျပငဆငၿပး လ႔အခြငအေရး သငတနးေပးဖ႔၊ တရားဥပေဒစးမးမႈ ရေစဖ႔န႔ လြတလပတ တရားစရငေရး စနစရေရးဆတအခက ၄ ခကအေပၚ အာရစက လပေဆာငသငတယ” ဟ အႀကေပး

ေျပာဆခသည။ ေဂာ ဒဗလ ဘရ ႏင ေလာရာဘရ

အေမရကန သမၼတ ေဂာဘရ ႏင ျပညပအေျခစက ထငရားသည ျမနမာအေရးလႈပရားသမား ထငးႏငင ဘနေကာကၿမ႕၌ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးစဥ (ဓာတပ - ေအအကဖပ)

အေမရကနျပညေထာငစ သမၼတ ေဂာ ဒဗလဘရက သ၏တငးျပညသမငးတြင လႀကကအနညးဆး သမၼတတဥးအျဖစ ၂၀၀၉ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင တာ၀နမ အနားယရေတာမည ျဖစေသာလညး ျမနမာႏငင သားမား၏ အေရးက ေဆာငရြကေပးခမႈမား ရခေသာေၾကာင ဒမကေရစလလားေသာ လႈပရားတကကြသ ျမနမာမားအၾကား သ႔က သတတရ ျဖစေနေစဥးေတာမည။ ၾသဂတလက သမၼတ ဘရသည ထငးႏငငဆငရာ အေမရကနသအမတႀကး၏ ဘနေကာက ေနအမတြင ျမနမာ ႏငငသား လႈပရားတကကြသ ၉ ဥးက ေန႔လယစာ ဖတေခၚေကြၽးေမြး ဧညခရငး ယခကသ႔ “သတဗတ ျပည၀ သမား” ႏင အတတ ထငခြငရသညအေပၚ ႏစေထာငးအားရျဖစမပါေၾကာငး ထတေဖၚေျပာဆခသည။ သေနာကဆး လကမတေရးထးရမည ျမနမာျပညဆငရာ မ၀ါဒတခမာ “၂၀၀၈ခႏစ တြမလနးေတာစ ျမနမာ ေကာကျမတရတနာ ပတပငေရး အကဥပေဒ” (Tom Lantos Block Burmese JADE Act 2008) ပင ျဖစ သည။ ထဥပေဒအရ အေမရကနႏငင အတြငးသ႔ ျမနမာ ေကာကျမကမား တငသြငးေရာငးခမႈက ပတပင ထားသည။ ထ႔ျပင ဘရသည ၀ါရငတန အပခပေရးအတြငး အာရအေရး ထပတနးအႀကေပးအရာရေဟာငး မကကယ ဂရငး က ျမနမာႏငငဆငရာ အထးသကယစားလယႏင မ၀ါဒဆငရာအရာရခပ ရာထး ႏစခစလး အတြက ပးတြ ခန႔အပခသည။

အေမရကန သမၼတ ကေတာ ေလာရာဘရႏင မယေတာေဆးခနး တညေထာငသ ေဒါကတာ စငသယာေမာင (ဓာတပ - ေအပ)

သမၼတကေတာ ေလာရာဘရသညလညး ျမနမာျပညအေရးက သ၏ ႏလးသားအတြငး ထညသြငး ေဆာငရြကခသတဥး ျဖစသည။ သ႔ ေကာၾကားမႈက အသးခကာ

စစအစးရ၏ လ႔အခြငအေရး ခး ေဖာကမႈမားႏင ယခအခနတြင အကယခပသကတမး ေျခာကႏစ ရေနၿပျဖစေသာ ႏဗလၿငမးခမးေရးဆရင ေဒၚေအာငဆနးစၾကည၏ အျဖစက ကမၻာကသလာေအာင ေဆာငရြကေပးခသည။ ၾသဂတလအတြငး ခငပြနးသည သမၼတႀကး၏ ထငးႏငင ခရးစဥတြင လကပါခေသာ ေလာရာဘရသည ထငး-ျမနမာနယစပသ႔ သြားေရာကကာ ဒကၡသညစခနးႀကး ၉ ခအနက အႀကးဆးျဖစေသာ မယလ ဒကၡသညစခနးႏင ကရငတငးရငးသ ေဒါကတာစငသယာေမာင ဖြငလစထားသည မေဆာကၿမ႕ မယေတာ ေဆးေပးခနးသ႔ သြားေရာကလညပတ ၾကညရႈအားေပးခသည။

ဆငကလနးမနတငးၾကားမ သရေကာငးမား

Wednesday, 31 December 2008 00:00 ဧရာ၀တ ျမနမာ ႏငငသား အမား အျပားသည အေႏာင အယက ေပးခရျခငး၊ ဖမးဆး ေထာငခ ခရမည အေရး ၾကားထမ စြန႔စား အရကးကာ ၂၀၀၈ ခႏစ ေမလ အတြငးက နာဂစ ဆငကလနးမနတငးဒဏ

ခရသည ဒကၡသည ျပညသမားအတြက အေထာကအပမား ကညေပးပ႔ခၾကသည။

နာဂစ ဆငကလနး ဒကၡသညမားက က႐ဏာ တရားအျပညထား၍ အနးကပ ကညေစာငေရာကေနသည ဆရာေတာ အရငဥာဏရ (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

သဘာ၀ေဘးဒဏခ ျပညသ ၂ သနးေကာအတြက အစးရက အေထာကအပမား အျပညအ၀ မေပးခ႐မမက တရားလကလြတ ဥေပကၡာျပေနခသျဖင ပမ နစနာဖြယရေနသည ျပညသမား သကသာေခာငခေရး၊ အသကဆကႏငေရးတြင ထကညသမားက အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငခၾကသည။

ေလေဘးကယဆယေရး ေစတနာ၀နထမးလပငနးမားတြင ပါ၀ငေဆာငရြကခၾကသမားမာ အလႊာေပါငးစမ ပါ၀ငၾကျခငးျဖစသည။ သဃာေတာမား၊ စးပြားေရး လပငနးရငမား၊ သာမနျပညသမား၊ အႏပညာရငမား၊ ပညာတတမား၊ ႏငငေရးအတကအခမားႏင ဘာသာေရး အလအတနးျပသမား စသျဖင က႑ေပါငးစမ ျပညသမား ျဖစသည။ သတဂဆရာေတာဟ လသမားေသာ ဆရာေတာ ရငဥာဏရ က ဥးေဆာင၍ မနတငးသင ၿမ႕နယ ၆ ခ အတြငးရ ဘနးႀကးေကာငး ၁,၃၀၀ ေကာႏင ေကးရြာ ၉၀၀ ေကာ အတြက ေနရာထငခငး အကအညႏင ေရႊ႕ေျပာငးေဆးေပးခနး အပါအ၀င ကယဆယေရးပစၥညးမားက စစညး ကညေပးႏငခသည။ ျမနမာႏငင၏ လသအမားဆး လရႊငေတာ ကဇာဂနာ သညလညး အားကစားအယဒတား ကေဇာသကေထြး ၏ ပးေပါငးကညမႈျဖင ေလ ေဘးသင ေဒသအတြငး အကအညမား ျဖန႔ေ၀ေပးရန ေစတနာ၀နထမး ၄၀၀ ခန႔ ပါ၀ငေသာ အဖြ႔တဖြ႔ က ဖြ႔စညးခသည။ ၎တ႔၏ အားထတခကမားအေပၚ စစအစးရက မညသ႔မ အသအမတ မျပ႐မက ဖမးဆးျခငး၊

ေထာငချခငးတ႔ျဖင တ႔ျပနသညကသာ ႀကခရသည။ စစအစးရက မၾကာေသးမက ကဇာဂနာက ေထာငဒဏ ၅၉ ႏစ ခမတခၿပး၊ ကေဇာသကေထြးကလညး ေထာငဒဏ ၁၉ ႏစ ခမတခသည။ အတကအခ ႏငငေရးပါတ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပမ ဥးအးႀကင သညလညး ဧရာ၀တျမစ၀ကြၽနးေပၚ ေဒသအတြငးသ႔ ကယဆယေရးလပသားတစျဖင ခရးသြားၿပးအျပနတြင အဖမးခခရသည။ သ၏ လက ေထာက ေဒါကတာေအးၾက က မနတငးသင ျပညသမားအတြက ေဆးကသေပးခၿပး ျပညပအေျခစက သတငးဌာနမားသ႔ မနတငးေနာကဆကတြ အေျခအေနမားက ေျပာျပခသည။ တနဖးမျဖတႏငေသာ အကအညမားေပးခသည အလဒါနလပငနးမားအနက တခမာ အခမနာေရးကညမႈ အသငး ျဖစသည။ ထအဖြ႔သညလညး အာဏာပင မား၏ အေႏာငအယကက ခခရသည။ ကယဆယေရး အေထာကအပမားေပးခြငရရန ႀကးပမးမႈတြင ႏငငတကာ၏ ပါ၀ငမႈ အတငးအတာသညလညး အေရးပါေသာ အခကျဖစသည။

နာဂစ ဒကၡသညမားက အသးအေဆာင အစားအေသာကမား ေ၀ငေပးေနေသာ ဗဒၶဘာသာ သဃာတပါး (ဓာတပ - ေအအကဖပ)

နာဂစဆငကလနးတကခတၿပး ရကသတေပါငးမားစြာ ၾကာသညအထ ကယဆယေရး လပသားမားသည အမနးခငး ထငးႏငငတြင စရးေနခၾကၿပး ျမနမာႏငငသ႔ ၀ငခြငရမညအေရးက ေစာငဆငးေနခၾကရသည။ တခ႕က အလညအပတ ခရးသြား ဗဇာျဖင တငးျပညအတြငးသ႔ ၀ငေရာက၍ ကညႏငရန ႀကးပမးခၾကသည။ သ႔ေသာလညး မနတငးသငေဒသမားဆသ႔ အသြား စစေဆးေရးဂတမားမ ေမာငးထတသျဖင ျပနလညလာ ခၾကရသည။ တခနတညးတြင တငးျပညအတြငး ရေနၿပးသားျဖစသည အနညးငယမေသာ ႏငငတကာအနဂအ အဖြ႔အစညး မားကလညး လကရလပကငေနသည စမကနးမား၏ အရငးအျမစမားက အကအည ပမ လအပေနေသာ ဧရာ၀တျမစ၀ကြၽနးေပၚေဒသရ အသကရငကနရစသမားထသ႔ လႊေျပာငးေပးပ႔ ခၾကသည။ ကလသမဂၢ အေထြေထြအတြငးေရးမႉးခပ မစၥတာ ဘနကမြနး၏ ေနျပညေတာ ခရးစဥ အၿပး

ေမလကနပငး တြငမ စစအာဏာပငမားက ႏငငျခားမအကအညမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ပါဝငခြငေပးရန သေဘာတ ခၾကသည။ ေနာကဆးတြင သးပြငဆငဗဟအဖြ႔၏ ဥးေဆာင ႀကးၾကပမႈ ေအာကမတဆင ပမကယျပန႔ေသာ အကအညေပး ေရး လပငနးမားက မနတငးသငေဒသအတြငး စတင လပေဆာငႏငခသည။ ထ သးပြငဆင အပစတြင ကလသမဂၢအဖြ႔၏ ကယစားလယမား၊ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားအသငး (အာဆယ) ႏင ျမနမာစစအစးရ၏ ကယစားလယမားဥးေဆာငကာ ႏငငတကာ အငအနဂအမားမ ကယစားလယမားျဖင ပါ၀ငဖြ႔စညးထားသည။ အေျခက ေအာငျမငေနၿပးသား ႏငငတကာ အနဂအ ေတာေတာမားမားသညလညး အကအညေပးေရး လပ ငနးမားတြင အဓက အခနးက႑မ ဆကလက ပါ၀ငလပေဆာငေနဆ

ျဖစသည။

ကဇာဂနာႏင ကေဇာသကေထြး၊ နယစညးမျခား ဆရာ၀နမားအဖြ႕ (MSF) မ ဆနအတမား ေ၀င ေနစဥ

၁၉၉၂ ခႏစတြင ျမနမာျပည၌ စတငလပကငေနေသာ နယစညးမျခား ဆရာ၀နမားအဖြ႔ (MSF) က ယခႏစကန အထ ျမစ၀ကြၽနးေပၚေဒသအတြငး ဆကလကရေနမညဟ ေျပာဆခသည။ ျမနမာနငငအတြငးတြင အႀကးဆး ေသာ ႏငငတကာ အနဂအတချဖစသည Save the Children အဖြ႔ကလညး ၎၏ လပငနးမား ႏစေပါငးမား စြာ ဆကလကလပေဆာငရလမဥးမညဟ ဆခသည။ ၿဗတနအေျခစက ေဆး၀ါးအလရငအဖြ႔တခ ျဖစသည မာလငး ကသ႔ေသာ ႏငငတကာ အနဂအမားသည ျမနမာႏငငအတြက အသစ ျဖစေနေသးသညဟ

ဆရမည ျဖစသည။ ျမနမာျပညအတြငး ၂၀၀၄ ခႏစမ စတင၍ လပေဆာငခသည မာလငး အဖြ႔၏ ကနးမာေရးလပသား ၅၅၀ အနက ၉၅ ဥးသည ဧရာဝတ ျမစဝကၽြနးေပၚ ေဒသတြင နာဂစဆငကလနး မနတငး ေၾကာင အသကဆးရႈးခၾကရသည။

အႏပညာမသည ခစျခငး ေမတာသ႔

Wednesday, 31 December 2008 00:00 ဧရာ၀တ Iron Cross Band (IC) — IC ဟ လသမားေသာ ျမနမာႏငင၏ ထပတနး ေရာဂတ တး၀ငးသည ၁၇ ႏစတာ ၾကာၿပ ျဖစေသာလညး ေအာငပြ ခေနဆပင ျဖစသည။

ကြယလြနသ ၿပငစရား ဂစတာေကာတဥးျဖစသည ခရစယာနဘာသာ၀င ကရငအမးသား ေစာဘြ႔မး ဥးေဆာငခၿပး ဂတပညာရင ၅ ဥးျဖင ၁၉၉၁ ခႏစတြင တး၀ငးက စတငတည ေထာငခသည။ ထစဥက ႏငငျခားသစဥ သခငးမားက ျမနမာစာသားမား ထညသြငး သဆေသာ ေကာပ သခငးမားကသာ အဓကထား တးခတခသည။ သ႔ေသာ ေမာငေမာငေဇာလတ၊ အယလျဖ စေသာ သခငးေရး ဆရာမား က မကတယလစကာ ကသ႔ေသာ လႀကကမားသည အေမရကနတး၀ငး သခငးမားအေပၚ မခထားေနရမႈမ လြတေျမာကေစခသည။ သတ႔၏

ကယပငသစဥ သခငးမားႏင လအမားအထငႀကး ေလးစားမႈက ရရေစခသည။

ရနကနၿမ႕တြင နာဂစ ရနပေငြ ပြေဖာေျဖခေသာ နာမညႀကး အငစ ေတးဂတအဖြ႕

IC က စတငတညေထာငစဥကပင ပါဝငခၾကသမားမာ လဒဂစတာသမား ကခစစမးေမာင၊ ေဘစဂစတာ တးခတသ ကခငေမာငသန႔၊ ကးဘတတးသမား ကဗညားႏငႏင ဒရမတးခတသ ကခရမး တ႔ျဖစၾကသည။ ေနာကပငးတြင တး၀ငးအငအားက တးခ႕ခသည။ ပငတငအဆရင ေလးျဖ ပးေပါငးပါဝင လာခၿပးေနာကပငး အခနတတအတြငး ေအာငျမငမႈမား တး၍ ရရလာခသည။ သ႔ေသာ ကေလးျဖသည ၂၀၀၆ ခႏစ စငတင ဂတတငဆကမႈအၿပးတြင စငျမငေဖာေျဖပြမားမ ထးထးျခားျခား ေပာကကြယသြားခကာ ၂၀၀၈ ခႏစ ၾသဂတလတြငမ အငစ၏ နာဂစဆငကလနးမနတငး ရနပေငြပြတြငမ ျပနလညေပၚ ထြကလာခသည။ ၂ ႏစၾကာ သ၏တမျမပေနမႈႏင ပတသက၍ မညသညေျဖရငးခကမ ထတေဖၚေျပာဆျခငး မရခေပ။ နာဂစရနပေငြပြအတြက ျပလပေသာ သ၀ဏၰေဘာလးကြငး ေတးဂတတငဆကမႈတြင လေပါငး ငါးေသာငးနးပါး ခန႔ လာေရာကၿပး ကြငးတကြငးလး ျပညလသြားခသည။ ျမနမာႏငငတြင တခါမ မေတြ႔ဘးေသာ အႀကးဆး တင ဆကမႈ ျဖစသည။ ထအစအစဥတြင ေလးျဖႏငအတ

တျခားလႀကကမား ေရာခဂတ အဆေတာမား ျဖစၾက ေသာ အင၊ မးႀကးႏင ၀င၀ငးတ႔လညး ပါ၀ငဆငႏႊခၾကသည။ သးေလးသး ႏင ေဆးေရာငစ

၂၀၀၈ ခ ဇနန၀ါရ လအတြငးက ထငးႏငင ခငးမငၿမ႕ ေဖာေျဖပြတြင ေတြ႕ရေသာ သးေလးသးႏင ေဆးေရာငစ အၿငမ (ဓာတပ - ဧရာဝတ)

သးေလးသး ႏင ေဆးေရာငစ အၿငမသဘငအဖြ႔သညလညး ႏငငတကာခရးစဥမား စစဥကာ ကမၻာတ၀နးရ ျမနမာလမးမား၏ အသညးႏလးက ဟာဒယရႊငေဆး တကေကၽြးခသည။ သးေလးသးအၿငမက သေဘာက ႏစၿခကသ ႏငငေတာေတာမားမားမ ပရသတမား ေရ႕ေမာကတြင ဟာသ ျပကလးမား၊ ရးရာအကမားျဖင အသးေတာ ခခၾကသည။ ေဂၚဇလာ၊ စနသး၊ ပနးသး၊ ၾကယသးႏင ဇးသးဟေသာ အမးသား လရႊငေတာ ငါးဥး၊ ျမစပယငႏင ေခာစမး ဟေသာ အမးသမး အကပညာရငႏစဥးျဖင ဖြ႔စညးထားသည ထအၿငမသည ျမနမာစစအစးရက ျပကလးထတ ခသညအျပင သေရာသည ျပကြကမားေၾကာငလညး အထးလသမားလသည။ ၿပးခသည ၂၀၀၇ ခႏစ ႏ၀ငဘာလတြင သးေလးသးအၿငမက ရနကနၿမ ႔၊ ကနေတာႀကးပနးၿခအတြငးရ ေမာစငကြၽနး၌ ကျပ ေဖာေျဖခသည။ သတ႔က အာဏာပငမားက ဇာတခေပၚတြင ႏငငေရးျပကလးမား မထတပါဟ၍ အာမခခက လကမတေရးထးခငးခေသာလညး စကတငဘာလ ဆႏၵျပသဃာေတာမားအေပၚ စစအစးရ၏ ရက ရကစကစက ၿဖခြငးခမႈမားက ေဖာျပအရႊနးေဖာကခသည သတ႔၏ ဇ၀နဉာဏကေတာ အာဏာပငမားကမဟန႔ တားႏငခေပ။ ထပြအတြက ထတလပေသာ VCD အေခြသည အလြနေအာငျမငခ သျဖင အာဏာပငမားက ခကခငးဆသလ တားျမစပတပငခရသည။ အခနတတအတြငးမာပင ယငး VCD အေခြသည တငးျပည၏ နယနမတက ေကာျဖတ၍ ျပညပသ႔ ေျခဆန႔သြား ခသည။ သးေလးသးႏင ေဆးေရာငစ အၿငမ႔အဖြ႔က ထငးႏငင၊ မေလးရားႏငင၊ စငကာပႏငင၊ ေတာငကရးယားႏငငႏင ဂပနႏငငမားရ ျမနမာအသငးအ၀နးက သတ႔ေရာကရေနသည ႏငငမားတြင လာေရာက ကျပေဖာေျဖရန ဖတၾကားခၾကသည။

၎တ႔၏ ျပကလးမားသည ျမနမာႏငင၏ လမးမမားေပၚတြင လကေတြ႔ျဖစေပၚေနေသာ အျဖစအပကမားက အေျခခထားျခငး ျဖစၿပး ျပညသလထ၏ စစမနေသာ အသမားက ထပဆငေဖၚထတေပးျခငး ျဖစသညဟ အၿငမအဖြ႔၀ငမားက ဆခသည။ “လထေျပာေနတအသေတြက ကေနာတ႔ နားေထာငမယ။ ၿပးရင သတ႔ရ႕ဘ၀ေတြက ကေနာတ႔က ျပနၿပး ထငဟပေပးမယ” ဟ ေဂၚဇလာက ေျပာခသည။

ေနတး

နာဂစ ဒကၡသညမားက ေငြေၾကးျဖင ကညပါ၀ငခသ ႐ပရငသ႐ပေဆာင ေနတး

ရပေျဖာငေျဖာင၊ ခႏၶာကယ ေျပေျပပစပစရၿပး အမးသမးမားအၾကား ပတငးႀကကသည ႏငးဆခင ျဖစေနေသာ ရခငအမးသား ရပရငသရပေဆာင ေနတးကလညး သ၏ ေနာကထပရကမည ရပရငကားက နာဂစ မနတငးသငျပညသမား ရနပေငြအတြက ရညရြယထားသညဟ ဆသည။ "ေရာေရာရ" ဟ အမညရေသာ ထ ရပရငကားက ျမနမာရပရငေလာက၏ အေကာအေမာ ဒါ႐ကတာတဥး ျဖစသ ညႊန႔ျမနမာ ညညေအာငက ရကကးမည ျဖစသည။ နာဂစဆငကလနးတကခကေသာ အခနတြင ေနတးတေယာက ရပရငရကကးျခငးလပငနးျဖင

အလပရႈပေနရာ ဧရာ၀တျမစ၀ကြၽနးေပၚေဒသရ မနတငးသင ျပညသမားထသ႔ ကယတငကယက မေရာကႏငခသညအေပၚ ယခတင ေနာငတရ စတမေကာငးျဖစေနေသးသညဟ ဆသည။ သ႔ေသာ အကအညေပးေရးလပငနးမား အတြက ကပေငြ ၃၈ သနးက သ လဒါနးခသည။ “အဒအခနတနးက ကေနာ အရမးက စတထခကခပါတယ။ မနတငးသင ျပညသေတြက ကေနာအတတႏင ဆး ကညခငတယဗာ” ဟ သကေျပာခသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင သရပေဆာငေနတးက "သရဖ " ႏင "ေဇာက ကေနသည" အမညရ ရပရငကားႀကး ႏစကား ရကကး ၿပးစးခသည။ အနညးဆး အကယဒမဆ တဆေတာ ဆြတခးရရလမမညဟ ပရသတက သ႔က ေမာလငေနၾကသည။

ႏႏရည (အငး၀)

စာေရး ဆရာမ ႏႏရည [အငး၀] (ဓာတပ - ဧရာဝတ)

ႏစတႏစ၏ ၾသဂတလတငးတြင ျမနမာျပညအႏ႔အျပားမ လမားက မႏေလးၿမ႕ႏင ၁၄ ကလမတာခန႔ ေ၀းသည ေတာငၿပးေကးရြာရ ျမနမာႏငင၏ အႀကးဆးႏင အစညကားဆး နတပြသဘငသ႔ သြားေရာက ေပာပါးေလ ရၾကသည။ ျမနမာတ႔၏ ေရးရးအစဥအလာ ပျပငမားတြငလညး နတ သ႔မဟတ ေရးေဟာငး ၀ညာဥမားျဖင ထးမႊမးေနၾကသည။ အလားတ ျမနမာမားသည မရးဖလာ ယၾကညမႈမားျဖင ေရးပေ၀သဏကပင ႀကးျပငးလာေသာ လမးမားဟ ဆႏငသည။ တခ႕ေသာ ျမနမာအသငးအ၀နးမားကမ နတကးကြယမႈသည ျမနမာႏငင၏ ဂဏယ ဖြယယဥေကးမႈအေမြ တစတတပငး ျဖစသညဟပင ဆေနၾကသည။ ဤနတပြေတာအေၾကာငးႏင ျမနမာႏငင၏ လငတခစသမား အေၾကာငး ဆြေဆာငမႈရစြာ ေရးသားထားသည ၀တတအပ ေပၚထြကလာခသည။ ၎နတတ႔ႏင ထမးျမား ထားၾကသည လငတစမကသမား၏ နတပြေတာ အေၾကာငး ခယမႈနးထားေသာ ၀တစာအပအသစတအပက ျမနမာအာဏာပငမားအဖ႔ တမးျမငဖြယပင ျဖစသည။ သတ႔က အမးသားဂဏသကၡာ ထခကေစသညဟ လညး ျမငလငျမငၾကလမမည။ “အာဏာပငေတြက ဒဇာတလမးဟာ ေထရ၀ါဒ ဗဒၶဘာသာန႔ေရာ၊ ျမနမာယဥေကးမႈန႔ပါ ဆန႔ကငတယတ” ဟ "ျပး၍လညး ကနေတာခပါ၊ ရယ၍လညး ကနေတာခေတာမပါ" စာအပေရးသားရန အတြက သးႏစၾကာ သေတသန ျပခရသ စာေရးဆရာမ ႏႏရည (အငး၀) က ဆသည။ “လငတဆကဆတာက ျမနမာႏငငမာ တရား၀င တားျမစထားပါတယ” ဟ သက ေျပာျပခသည။ လငတခစသ နတကေတာႏင ျမနမာလငယတဥးအၾကား ခစႀကးသြယ ဆကႏြယပက ေဖၚၾကးထားေသာ သ ၏ ၀ထစာအပက ၂၀၀၇ ခႏစ အာရစာေပဆ ရရခသည။ ထ႔အျပင အဂၤလပဘာသာသ႔ျပနဆကာ Hyperion အမညျဖင ၂၀၀၈ ခႏစတြင ထတေ၀ခသည။

စာေရးဆရာမ ႏႏရညက ၁၉၅၇ ခႏစတြင မႏေလးၿမ႕အနး အငး၀ေကးရြာတြင ဖြားျမငခသည။ ၁၉၈၄ ခႏစတြင စာေပေလာ က အတြငးသ႔ သ စတငခငးနငး ၀ငေရာကလာသညအခနမ စ၍ ၀တရညေပါငး ၁၅ အပ၊ ၀တတေပါငး ၁၀၀ ေကာႏင နာမညႀကး ျမနမာမဂၢဇငးမားတြင ေဆာငးပါး ေျမာကမားစြာ ေရးသားခသည။ ဆရာမႏႏရည၏ ေရး သားမႈမားသည ျမနမာႏငင ေကးလကေန ဆငးရသားမားအၾကားရ ဘ၀မားႏင လ႔အဖြ႔အစညးမားမ အပယခထားရသမား၏ အေၾကာငးမားက တငျပထားခကမား ျဖစၾကသည။

ၾကညျဖသင

မၾကေသးခငက ႏငငတကာ မတတမး႐ပရငကားတဆ ရရထားေသာ ဒါ႐ကတာ ၾကညျဖသင

အသက ၃၂ ႏစအရြယ ဒါရကတာ ၾကညျဖသငသည အမးသားပထ၀ဝင အဖြ႔ႀကး (National Geographic Society) က အေမရကန ျပညေထာငစတြင ျပလပေသာ All Roads Film Festival ရပရငပြေတာမ ခးျမႇငသည “အတဆး မတတမးရပရင အေကာငးဆးဆ” က ဆြတခးခသည။ ထ႔ေၾကာင သ႔က ျမနမာမတတမးတင ရပရငက လသေအာင ေဆာငရြကႏငခသ အျဖစ ၂၀၀၈ ခႏစတြင မတတမးတငထားရန အေၾကာငး ရလာခသည။ ေငြေၾကးအကန႔အသတ၊ ဗြဒယ ကငမရာငယတလးႏင နညးပညာ အကအည အနညးငယသာ ရရခေသာ ၾကညျဖသငသည ျမနမာပနးခဆရာ ၀သန၏ ဘ၀က "၀သန၏ ေကာကေၾကာငး" အမညျဖင ၁၄ မနစတာ မတတမးဇာတကားတခ ဖနတး ရကကးခသည။

မယသလရငတဥး၏ ဘ၀အေၾကာငးက ခယမႈနးထားသည "ၿငမးခမးေသာစတ" ဟေသာ မတတမးကား အၿပး တြင ယခ မတတမးတငကားသည ဒတယေျမာက ၀ငေရာကယဥၿပငေသာ မတတမးကား တကား ျဖစသည။ တတယေျမာကအေနျဖင ႐ပေသးဆရာတဥး၏ ဘဝႏငအႏပညက တငျပရန စစဥေနသညဟလညး ဆသည။ နာမညႀကး ပနးခဆရာတဥးျဖစေသာ ပနးခ၀သန (အမညရငး ဥးခငလ) ၏ ေကာကေၾကာငး မတ တမးတငရပရငတြင ပနးခဆရာက သ႔ဘ၀ႏင အႏပညာဆငရာ အျမငမားက ေျပာဆထားသည။ ၀ါရငတနဒစ တြင ၾကညျဖသငက ဤဇာတကားအတြက ဆလကခအၿပး ရကသတပတ

အနညးငယအၾကာ၊ ေအာကတဘာ လ ၂၁ ရကေန႔တြင ပနးခဆရာ ၀သန ကြယလြနသြားခသည။ ဥးထြနးလြင

ျမနမာႏငင၏ မးေလ၀သႏင ပတသကၿပး နာဂစ မနတငး မတငမ ကာလအထ ယၾကညအားထားရသ ဥးထြနးလြင (သ႐ပေဖာပနးခ - ဧရာဝတ)

ျမနမာႏငင မးေလ၀သႏင ဇလေဗဒဥးစးဌာန အႀကးအကျဖစသ ဥးထြနးလြငသည ျမနမာႏငငတြင လသ အမားဆးေသာ မးေလ၀သ ေၾကညာသတဥး ျဖစၿပး သ၏ ေနာကျဖစေပၚလာႏငေသာ ညစဥမးေလ၀သ ခန႔ မနးခကမားေၾကာင ယၾကညအားထားမႈ ခရသတဥးလညး ျဖစသည။ သ႔ေသာ နာဂစဆငကလနး မတကမ ကာလအထပင သ႔အေပၚ ယၾကညကးစား ႏငခၾကသည။ ေမလ ၂ ရကေန႔ႏင ၃ ရကေန႔ သဘာ၀ကပေဘး အႏရာယ ကေရာကခါနး ရကပငး၊ နာရပငးအထ ဥးထြနးလြင၏ အသလႊငခကမားတြင ျမနမာႏငငသ႔ အႏရာယႀကးမားလေသာ ဆငကလနးမနတငးဝငေရာကႏငျခငးႏင ပတသကသည သတေပးခက တစတရာ မပါရခေပ။ အႏၵယႏင ထငးႏငငမားမ မးေလ၀သပညာမားရငမားက အခနႏငအမ သတေပးခကမား ထတ ျပနခၾကေသာလညး ျမနမာရပျမငသၾကားတြင၊ ျမနမာသတငးတြငမ ကြငးကနေနခသည။ မးေလ၀သႏင ဇလေဗဒဥးစးဌာနႏင နးစပေသာ ယၾကညရသည သတငးမား၏ အဆအရ ဥးထြနးလြငက ဆင ကလနး ၀ငေရာကလာမည သတငးအခကအလကမားက ေနျပညေတာရ အစးရထသ႔ ေပးပ႔ခေသာလညး အေျခခဥပေဒ ဆႏၵခယပြမတငခငတြင မၿငမသကမႈမား ျဖစႏငသညက စးရမသျဖင မနတငးသတငးက ထတေဖာမေျပာဆရန ေနျပညေတာက သ႔က ညႊနၾကားခသညဟ ဆၾကသည။ “မနတငးအဆးရြားဆး ခခရတေနရာေတြမာ ေနထငသ လအမားစက ဆငကလနး ၀ငေရာကလာမာန႔ ပတ သကလ႔ ႀကတငသတေပးခပါတယ” ဟ ဥးထြနးလြငက ဆခသည။ “ျပနာက ဘာလဆေတာ ဆငကလနး တကရင ဘယလျပငဆငရမလ ဆတာန႔ ပတသကလ႔ လထအၾကားမာ ဘာမ ျပညျပည၀၀ မသၾကဘး၊ ဗဟ သတ မရခၾကဘး” ဟ သက ေျပာဆခသည။

သ၏ မးေလ၀သခန႔မနးခကက လကနာေသာသ အမားစက အစးရသည ဆငကလနးအႏရာယက သလက ႏင သဘာေဘးအႏရာယ ကာကြယတားဆးေရးအတြက အစအစဥက ရညရြယခကရရျဖင ျပငဆငျခငး မျပ ခဟ အဓပၸာယ ေကာကယခၾကသည။

ျမနမာ ႏကလးယား၀ကဖ

Friday, 13 July 2007 07:00

ရရႏငင အဏျမစြမးအငေအဂငစ Rosatom ၏ အကအညျဖင ၁၀ မဂါ၀ပအငအားရ အဏျမဓါတေပါငးဖ တလး တညေဆာကရန အစအစဥက ျမနမာစစအစးရက အတညျပလကျခငးေၾကာင

ျမနမာအေရး ေလလာ အကျဖတေန သမားအၾကားတြင ထတလန႔မႈ၊ စးရမပပနမႈမားက ျဖစေပၚေစခပါသည။ ႏငငတကာမ ဖယကဥထားမႈႏင ပတဆ႔ျခငးမား ရငဆငေနရေသာ ေနျပညေတာရ စစအစးရက အဏျမဓာတ ေပါငးဖက “ၿငမးခမးေသာကစၥမားအတြက သကသကသာ” အသးခရန ရညရြယ၍ တညေဆာကျခငးျဖစသည ဟ အခငအမာ ေျပာဆေနသည။ ၂၀၀၂ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင ဒတယႏငငျခားေရး၀နႀကးေဟာငး ဦးခငေမာင ၀ငးက ျမနမာႏငငသည ၿငမးခမးစြာအသးခေရးရညမနးခကအတြက အဏျမေလာငစာအေပၚ စတ၀ငစားမႈသည ေရးယခငကာလမား ကတညးက ရေနခသညဟ ထတေဖၚေျပာဆခဖးသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာျပညတြငးႏင ျပညပရ အငအားစမားအပါအ၀င ႏငငတကာ အသငးအ၀နးကမ ဤအာမခခကက သသယျဖငသာ ေစာငၾကညေနဆ ျဖစသည။ ဤသသယက အျခားအခကမားကလညး အားျဖညေပးျပနသည။ ရဆာတြမ Rosatom အာဏာပငမား၏ အဆအရ ယေရနယမ ၂၃၅ (Uranium 235) ၂၀ ရာခငႏႈနးထကေလာနညး၍ ေလာငစာေပးရန လအပေသာ ၁၀ မဂါ၀ပ အဏျမ ဓာတေပါငးဖသည ျမနမာႏငင၏ ႏကလးယားရပေဗဒ၊ ဇ၀-သပၸနညးပညာ၊ ရပ၀တသပၸ သေတသနလပငနးမားအတြက အေထာကအကျဖစေစၿပး ေဆး၀ါးေပါငးမားစြာ ထတလပရာတြငလညး အေထာကအကျဖစေစမညဟ ဆခၾကပါသည။ လပငနးစမကနးဆငရာအေသးစတ ပထမအဆင ေဆြးေႏြးပြ မား စတငေနၿပျဖစၿပး ေနာကထပ ေဆြးေႏြးပြမားကလညး ယခႏစ ဒတယပငးတြင ဆကလကေဆြးေႏြးရန ျပငဆငထားၾကပါသည။ ႏကလးယားစြမးအငထတလပလေသာ ျမနမာႏငင၏ စတ၀ငစားမႈသည အသစအဆနးေတာ မဟတေပ။ ၁၉၅၀ ခႏစ မားကပင ျပညေထာငစျမနမာႏငငအဏျမစြမးအငဌာန (UBAEC) က တညေထာင၍ ဦးလညြန႔အား ဦးေဆာငေစခ ပါသည။ ဦးလညြန႔သည ၁၉၄၉ ခႏစတြင ႏဘလဆခးျမႇငခခရေသာ နာမညေကာ ဂပန လမး ရပေဗဒပညာရင ဟငဒက ယကာ၀ါ (Hideki Yukawa) ထတြင ဆညးပးေလလာခသည ေကာငးသား တဦး ျဖစသည။ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင အဏျမစမးအငဌာန (UBAEC) သည လငယမား၊ ထးခြၽနေသာ

ရပေဗဒပညာရငမားက စစညး၍ အေမရကနႏင ၿဗတနႏငငမားသ႔ ေနာကထပေလလာမႈမားျပလပရန ေစလႊတခပါသည။ ၁၉၅၆ ခႏစတြင အေမရကနစြမးအင၀နႀကးဌာန၏ အႀကးဆးသေတသနဌာနမားအနကမ တချဖစေသာ အာဂန အမးသား ဓာတခြခနး (Argonne National laboratory) တြင အနညးဆး ေျခာကဦး ေလလာခြငရခ ပါသည။ ထကာလမားတြင ျမနမာႏငငသည အမနးနားခငးႏငငမားႏင ႏႈငးယဥပါက ႏကလးယား လပငနးတြငမားစြာ ေရ႕တနး ေရာကရေနခပါသည။ ၁၉၆၀ ခႏစ အေစာပငးကာလမားတြငပင ရနကနၿမ႕လႈငတကသလ ေကာငး ပရ၀ဏအတြငး၌ အဏျမသေတသန ဓာတေပါငးဖတခ တညေဆာကရနအတြက ေနရာလာထား သတမတခဖးပါသည။ ၁၉၆၂ ခႏစ၌ ဗလခပေန၀ငးက အာဏာသမးအၿပးေနာကပငးတြင (UBAEC) သည ရပဆငးအသကမ သြားခရပါသည။ ဗလခပႀကးက သ၏ “ျမနမာဆရယလစလမးစဥ” ထေထာငေရးအတြက အလပရႈပေနခသလ ႀကးမားသည ၿခမးေျခာက မႈျဖစေနေသာ ကြနျမနစသပနမားႏင တငးရငးသားလကနကကငသပနမား၏ရနက တနျပနတကခကရနအတြက သ၏အာဏာအတျမစက အေျခခငေအာင တညေဆာကေနရငးျဖင အခနကနေနေသာ ကာလျဖစသည။ ၎တ႔ထက ပ၍အေရးႀကးေသာအခကမာ အာဏာရငဗလခပႀကးက ဦးလညႊန႔က မယၾကညျခငး ျဖစသည။ ၁၉၈၄ ခႏစ ညစာစားပြ တခတြင တကသလပါေမာကၡမားအား ၎လပငနးက အဆးသတချခငးေၾကာင သ႔အေနျဖင အမားတခက ကးလြနမခသညဟ ဦးေန၀ငးက ၀နခခပါေသာလညး ျမနမာအဏျမစမကနးသည ဤသ႔ျဖင တမျမပ သြားခရေတာသည။ လကရစစအစးရက ၎အဏျမစမခကက ျပနလညဆနးသစလာေစခသည။ ၁၉၅၀ ခႏစမားတြင ဦးလညႊန႔၏ ေကာငးသားတဦးျဖစေသာ ရခငလမးပါေမာကၡ ဦးသနးဦးဖးေစာက ၁၉၉၀ ခႏစတြင အဏျမစြမးအင ေကာမတအား အသစျပနလညေမြးဖြားခၿပး ႏငငတကာအဏျမစြမးအငေအဂငစ (IAEA) ႏင အသစတဖန စတင ဆကသြယခသည။ ထအခနမစ၍ ျမနမာႏငငသည ၎၏ “ၿငမးခမးေသာရညရြယခကအတြက” အဏျမစြမးအငထတလပေရး ဆႏၵရေန သညက ေဖာျပလာခသည။ အျပငပနးအားျဖင စစအစးရသည ႏကလးယားကငးလြတေသာနယေျမဟေသာ အယအဆက ေထာကခထားသည။ ၁၉၉၅ ခႏစတြင ဘနေကာကသေဘာတညခက စာခပဟ လသမားေသာ အေရ႕ေတာင အာရေဒသအတြငး ႏကလးယားလကနကကငးလြတေရးဇန စာခပက လကမတေရးထးခသည။ ေနာငတႏစ အၾကာတြင ျမနမာႏငငက ႏကလးယားစမးသပမႈမား လး၀ကငးရငးေစေရးစာခပ Comprehensive Nuclear Test Ban Treaty က လကမတ ေရးထးချပနသည။

တခနတညးမာပင ျမနမာႏငငသည ႏကလးယားဓာတေပါငးဖ တခတညေဆာကရန စစဥေနခသည။ သပၸႏင စြမးအင၀နႀကး ဌာနအား ၁၉၉၇ ခႏစတြင စတငတညေထာငခၿပး စစတကသလ (ဒအကစေအ) အပတစဥ- ၁ ဆငး အစြနးေရာကအမးသားေရး၀ါဒ ဦးေသာငးက ဦးေဆာငေစခသည။ ေနာင၂ ႏစၾကာေသာအခါတြင ျမနမာ ႏငငသည ရရႏငငႏငစတင၍ ႏကလးယားစမခကႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးမႈမား စတငျပလပလာခသည။ ၂၀၀၂ ခ ဇနန၀ါရလတြင စစအစးရသည ႏကလးယားသေတသန ဓာတ ေပါငးဖတခအား ၿငမးခမးေသာ ရညရြယခကျဖင တညေဆာကရန အစအစဥရေၾကာငးက အတညျပေျပာၾကားလာခသည။ ေမာမနးထားသလပင ျပညပေရာကျမနမာအတကအခမားသည ဤကစၥအေပၚ သတငးအခကအလကမား အန႔ခစစညးျခငးျဖင အလပမားေနခသည။ သ႔ေသာ ခငမာေသာ သကေသ အေထာက အထားအနညး အကဥးသာ ရရခၾကသည။ ႏကလးယား ဓာတေပါငးဖတညေဆာကရန သတမတ ထားေသာေနရာသညပင အတအက မသရၾကရေသးေပ။ အခ႕ေသာ အတကအခမားက ေကာငးကငၿဂဟတ ေျမပကေဖာေပးႏငေသာ ဂးဂလ အတသ (Google Earth) ကြနပတာစနစက အသးျပ၍ ျဖစႏငေျခေနရာ မားက ေထာကျပၾကသလ ျမနမာျပညအလယပငးရ အေဆာက အဦမားကပင ညႊနျပၾကသည။ မေကြးၿမ႕ဟ ေတာကေလာက ညႊနးျပေျပာဆေနၾကသည။ အကယ၍သာ အဏျမဓာတေပါငး ဖအား စစေရးရညရြယခကအတြက အသးျပရနတညေဆာကမည ဆပါက တညေဆာကမညေနရာသည ႏငငေတာလ႕၀ကခကအျဖစ ထားမညမာ ေသခာလသည။ သ႔ေသာလညး ႏကလးယား ပငဆငေသာ ျမနမာႏငင ျဖစလာမညအေရးမာ မညသ႔ပငဆေစ ႏစေပါငးမားစြာၾကာျမငပါလမဦးမည။ ယခအခနတြငေတာ ျမနမာႏငင၏ ႏကလးယားပငဆငလသည စတဆႏၵက ျဖညဆညးေပးေနေသာ ရရႏငင၏ အခနးက႑အေပၚတြငသာ ပ၍အာရစကလာၾကသည။ တၿပငနကတညးမာပင ျပညပရ အတကအခ အပစမားႏင စစအစးရက ေ၀ဖနေျပာဆေနသမားက ျမနမာႏငငသည ေျမာကကရးယားႏငငမ လညး ႏကလးယားနညးပညာမားက ရယရန ႀကးပမးေနသညဟ ဆၾကသည။ ေျမာကကရးယားႏငငမ စစေရးသတမနမားက အလညအပတလာေရာကခ သညက ေတြ႔ခၾကရသည။ ဤမမက ေျမာကကရးယား နညးပညာရငမားသည ျမနမာႏငငအလယပငးတြင မးရထားတြ မားေပၚမ ေဆာကလပေရး ပစၥညးမားခေပးေန သညက ျမငခၾကရသညဟ စြပစြေျပာဆမႈမား ရလာၾကသည။ ရရ ေလယာဥပမားလညး ျမနမာႏငငအလယ ပငးတြင ဆငးသကေနသညက ေတြ႔ျမငၾကရေၾကာငးေဖာျပခၾကသည။ အေမရကနအစးရကပငလင သသယမားရေနခသည။ ၂၀၀၄ ခႏစအေစာပငးတြင အေမရကန အရာရမားႏင ကြနဂရက လႊတေတာ အမတမားက ျမနမာႏငငႏင ေျမာကကရးယားအၾကား လ႕၀ကဆကဆေရး ျပနလညထ ေထာငေနမႈႏင ပတသက၍ သတေပးေျပာဆမႈမား ရလာခသည။

အေမရကန ဆးနတ၏ ႏငငျခားေရးရာေကာမတဥက႒ေဟာငး ရစခတ လဂါက ၂၀၀၅ ခႏစတြင ေျမာကကရးယားႏငင၏ အဓကျပညပပ႔ကနမာ အႏရာယရေသာ လကနကနညးပညာမားျဖစၿပး ၎သည အာရေဒသ၏ လျခေရးႏင တညၿငမ ေရးက အဓကၿခမးေျခာကမႈတခ ျဖစသညဟ သတေပးေျပာၾကားခသည။ အေမရကန ႏငငျခားေရး၀နႀကးဌာနကလညး ျမနမာအစးရထသ႔ ေျမာကကရးယားႏငငမ ဒးကညမား လႊေျပာငးလကခခသညဟေသာ ေကာလာဟလထြကလာမႈ အေပၚ စးရမမကငးျဖစမႈက တရား၀ငစာေရး ေပးပ႔ လာခဖးသည။ ၎ျဖစထြနးမႈမားတြင အေရးအႀကးဆးေသာ အခကတခကမာ လြနခေသာ ဧၿပလက ျမနမာႏငငႏင ေျမာကကရးယား ႏငငတ႔ သတမနဆကဆေရး ျပနလညလမးဖြငချခငး ျဖစသည။ ေတာငကရးယားႏငင သမၼတ ခၽြနဒး၀မ ဦးေဆာငေသာ အစးရဧညကယစားလယအဖြ႔က ေျမာကကရးယား အၾကမးဖကသမားမားက ရနကနၿမ႕တြင ဗးခြတကခကခေသာ (၁၉၈၃ ခႏစ) လပၾကသတျဖတမႈ ျဖစပြားခခနမစ၍ ႏစႏငငဆကဆေရး ပကစးရပဆငးခရၿပးေနာကပငး လသရငၾကား ျပနလညဆကဆၾကျခငး ျဖစသည။ အမနတြင ဤႏစႏငငၾကား ႏစမားၾကာျမငစြာကပင ျပနလည၍ လ႕၀ကဆကဆေနၿပး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငက ၎ အတြကလအပေနေသာ သမားရးကလကနကမား အပတျပငးရာေဖြေနရငး ယခကသ႔ ပ၍ အဆငျမင တးတကလာ ေနချခငး ျဖစသည။ ျမနမာႏငင ကာကြယေရးဆငရာကစၥမားႏင ပတသက၍ တစက မတမတေလလာေနခသ အငဒရး ဆလသ (Andrew Selth) က မၾကာေသးခငကမ ထတေ၀ခသည “ျမနမာ ႏငငႏင ႏကလးယားနညးပညာျပန႔ပြားမႈ။ မ၀ါဒေရးရာႏင ထငျမငသးသပခကမား” (Burma and nuclear proliferation: policies and perceptions) ဟေသာ အစရငခစာတြင ၁၉၉၀ ခႏစမား၌ ျမနမာႏငငသည ေျမာကကရးယားႏငငမ ၁၅၀ မမဒးကည ၁၆ လက၊ M 46 အမးအစား တကပြ၀ငလကနကမားအပါအ၀င သမားရးကလကနကမားႏင ကညဆ အေျမာကအမား ၀ယယခသညဟ ေဖာျပေရးသားထားခပါသည။ သတငးမားအရ ျမနမာႏငငကလညး စစေရးမစရငအဖြ႔မားႏင အရာရမားက ၿပယမးသ႔ ေစလႊတခသည ဟလညး ဆပါသည။ ထကသ႔ေသာ စစေရးအရဆကဆမႈမားသည ျပနာပႀကးရန၊ အႏရာယပမား ရနသာ ျဖစေစႏငပါသည။ ဗလခပမးႀကးသနးေရႊႏင ထပတနးစစေခါငးေဆာငမားအၾကား မညသ႔ေတြးေခၚေနၾကသညက အတ အကသရန ခကခလေသာလညး စစအငအားက အေျခခ၍ “စတတျမနမာႏငငေတာ”က တညေထာငမည ဟေသာ အပမကမား ကနးေအာငးေနၾကသညမာ လအမားသထားၾကသညကစၥ ျဖစပါသည။ ၎တ႔၏ ႏကလးယားေမာလငခကအေပၚ မေရရာမႈမား ရေနျခငးကပငလင အမနးခငး ထငးႏငင၊ ဘဂၤလားေဒရ ႏငငကသ႔ေသာ ႏငငမားအေပၚ ျခမးေျခာကမႈ ျဖစလာေစပါသည။ ႏကလးယားလကနက လက၀ယပငဆငထားပါက အေနာကႏငငမားႏင ဆကဆရာတြင လညးေကာငး၊ ပတဆ႔အေရးယမႈမားက ရငဆငရာတြင လညးေကာငး အသာစးရေစႏငမညဟ ျမနမာစစဗလခပႀကး မားက ယၾကညေကာငး ယၾကညေနႏငပါသည။

ျမနမာႏငငမ သေတသနပညာရငမားအဆအရ စစအစးရသည ၂၀၂၅ ခႏစတြင ႏကလးယားပငဆငေသာ တငးျပညတခအျဖစ အၿပးတညေဆာကရန ေမာမနးထားသညဟ သရသည။ ဦးေန၀ငးအစးရလကထကႏင လကရ စစအစးရကပါ အၾကဥာဏမား ဆကလကေပးေနေသာ ျမနမာပါေမာကၡအခ႕ကပင စစအစးရသည မဂါ၀ပ ၁၀၀ မ ၄၀၀ အငအားရသည ႏကလးယားဓာတေပါငးဖမား တညေဆာကရန စစဥေနသညဟ ဖြငဟ ေျပာဆလာခၾကသည။ ဤအစအစဥမားတြင အေသးစားဓာတေပါငးဖမား တညေဆာကရနႏင ႏကလးယား သေတသနလပငနးမား ထပမ တးခ႕ေဆာငရြကရနလညး ပါရသညဟ အဆပါပညာရငမားက ေျပာျပၾကသည။ ဦးသနးဦးဖးေစာအျပင ၀နႀကး ဦးေသာငးသညလညး ျမနမာျပည၏ ႏကလးယားစမခက အထေျမာကေရး အတြက ေဆာငရြကလကရသည။ ရရ အဏျမေအဂငစ၏တာ၀နရသျဖစေသာ ဆာဂ ကရယနက (Sergi Kiriyenko) ႏင ဦးေသာငးသည ေမာစကၿမ႕၌ ၿပးခသည ဇြနလတြင ဓာတေပါငးဖတညေဆာကေရး သေဘာ တညခကစာခပက လကမတေရးထးခသည။ ဦးေသာငးက ဗလခပသနးေရႊႏင နးစပသ၊ ၎၏လကေထာက ဒတယ ဗလခပမးႀကး ေမာငေအးတ႔ႏင နးစပသတဦးဟလညး လအမား သထားၾကသ ျဖစသည။ ဦးေသာငးသည ျမနမာျပည၏ ဓာတသတႏင ယေရနယမလပငနးမားတြင အထးကြၽမးကငသ တဦးျဖစၿပး စစတပ ရာထးမ အနားယခန ၁၉၈၀ ခႏစမားမစ၍ ျမနမာႏငင၏ ဘမေဗဒေလလာေရးႏငဓာတသတရာေဖြတးေဖၚ ေရးဌာနတြင ညႊနၾကားေရးမးခပ တာ၀နယလာခသလညး ျဖစသည။ စစတပအေပၚ သ၏သစၥာရမႈမာ ေမးခြနးထတစရာမလေအာင အျပညအ၀ျဖစၿပး လကရစစအစးရေအာကတြငလညး ဆကလကတာ၀နထမးေဆာငေနဆ ျဖစသည။ ၁၉၉၆ ခႏစတြင အေမရကနႏငငသ႔ ျမနမာႏငငဆငရာ သအမတႀကး အျဖစ ခန႔အပတာ၀နေပးခရၿပး ေနာကပငးတြင ရနကနသ႔ျပနေခၚ၍ သပၸႏင နညးပညာ၀နႀကး ဌာနက ဦးေဆာင တညေထာငေစချခငး ျဖစသည။ ရရႏငငႏင ဆကဆေရး တညေဆာကရန၊ ဓာတေပါငးဖ စမခကအား စတငရနကပါ တဆကတညး ညႊနၾကားခခရသည။ တာ၀နယခနမစ၍ လြနခေသာ ၇ ႏစတာကာလအတြငး သေဘာတစာခပ အထေျမာကေစရနအတြက ဦးေသာငးသည ေမာစကသ႔ ႀကမဖနမားစြာ သြားေရာကခၿပး ေငြေပးေခေရးကစၥမားအေပၚ သေဘာတညမႈ မရႏငခေသာေၾကာင ကနဦး ေဆြးေႏြးပြမားသည ၂၀၀၃ ခႏစတြင ရပနားထားခရသည။ သ႔ေသာလညး ယခ အခနတြင သဘာ၀ဓာတေငြ႔သကႀကးမား အသစထပမ ေတြ႔ရလာေနသညႏငအမ ေငြေၾကးကစၥအတြက စစ အစးရက ျပနာအျဖစ ပပနေနစရာ မလေတာေပ။

ျမနမာႏငငတြင သပၸႏငအငဂငနယာေကာငးသားမား ရေသာလညး ဦးေသာငးက သေဘာေပါကလာသညမာ ၎တ႔တြင ႏကလးယားပညာရပဆငရာ အသပညာ ႏင သငတနးမားလအပေနေသးသညဟ နားလညလာခ သည။ ဤသ႔ျဖင ေကာငးသားမားႏင စစတပအရာရမားက ေမာစကသ႔ ပညာသငေစရန စတင၍ ေစလႊတလာ ခသည။၂၀၀၆ ခႏစတြင ႏကလယား ရပေဗဒဌာနမားက ရနကနႏင မႏေလးတကသလမားတြင စတင ဖြငလစခၿပး ေကာငး၀ငခြငက အစးရက ကယတင ထနးခပထားသည။ လြနခေသာႏစတြင ျမနမာႏငငဆငရာ ရရသအမတႀကး ေဒါကတာ မေခးလ အမ မတဂလဒဇ (Dr. Mikhail M. Mgeladze) က ႏစႏငင သေဘာတညခကအရ ရရႏငင၏ အဆငျမငေကာငး ၁၁ ေကာငးတြင ျမနမာေကာငးသား ၂,၀၀၀ ခန႔က ပညာသငၾကားခြငျပထားေၾကာငးႏင ေကာငသား ၅၀၀ ခန႔သည ဘြ႔ႀက၊ မဟာဘြ႔၊ သ႔ မဟတ ေဒါကတာ ဘြ႔မားရ၍ ျမနမာႏငငသ႔ ျပနသြားၿပျဖစေၾကာငး အတညျပေျပာၾကားခသည။ ၿငမးခမးေသာဦးတညခကျဖင ႏကလးယားနညးပညာအသးခေရးက ရညရြယ၍ IAEA မ ျမနမာႏငငသားမားက သငတနးမားေပးေနဆျဖစသညဟ ၂၀၀၂ ခႏစ ဇနန၀ါရလတြင ဒတယ ႏငငျခားေရး၀နႀကး ဦးခငေမာင၀ငးကလညး ထတျပနေျပာဆခသည။ ျမနမာႏငင၏ႏကလးယားစမကနးက ဒဗလခပမႉးႀကးေမာငေအးကယတင ႀကးၾကပေနသညဟ တရတေထာကလမးေရး သတငးရပကြကမားက ယၾကညၾကသည။ ဒ ဗလခပမႉးႀကး ေမာငေအးသည ယမနႏစက ရရႏငငသ႔ပင တရား၀င အလညအပတခရး သြားေရာကခေသးသည။ ဓာတေပါငးဖစမကနးတြင ျမနမာႏငငအတြငး ယေရနယမ အပတျပငးရာေဖြေရးလညး ပါ၀ငေနသည။ ၂၀၀၂ ခႏစ အေစာပငးတြင စစအစးရက ျမနမာႏငင ေနရာ ၅ ခတြင ယေရနယမ ဓာတသတမား ရာေဖြေတြ႔ရခသညဟ တရား၀င လသရငၾကား အတညျပေျပာၾကားခသည။ ယငးေနရာမားမာ မေကြး၊ ေတာငတြငးႀကး၊ ေကာက ျဖကနး၊ မးကတၿမ႕ အနး ေဖာငးျပငႏင ေကာကဆငေဒသတ႔ ျဖစသည။ မၾကာေသးမက မႏေလးၿမ႕ေျမာက ဘက မင ၆၀ ေ၀းေသာ သပတကငးၿမ႕နယတြငလညး ရာေဖြမႈမား ျပလပခေသးသညဟ ေဒသခမားက ေျပာျပၾကသည။ ေတာငပငး တနသၤာရတငးတြငလညး လပငနးေဆာငရြကမႈမား ရေနခေၾကာငး သတငးေပးပ႔ အစရငခမႈမားလညး ရခသည။ တရတသတငးရပကြကမား၏ အဆအရ ရရသတတးေဖၚေရးကမၸဏတခသည ျမနမာျပည အထကပငးေဒသတြင ယေရနယမအေျမာကအမားရေနေသာ သကက ေတြ႔ရခသညဟ ဆသည။ ရရကမၸဏ Zarubezneft, Itera, Kalmykia ႏင ရရား၏ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးတချဖစေသာ Tyazhpromexport တ႔သည ေလာငစာႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႔ ရာေဖြေရးတြင ပါ၀ငလပကငေနၾကၿပး၊ ရမးျပညနယတြင သရငးေဖၚထတရနအတြက စကရတရတညေထာငခၾကသည။ Tyazhpromexport ၏ ရငးႏးျမပႏမႈတခတညးကပငလင အေမရကန ေဒၚလာ သနး ၁၅၀

တနဖးရေနသည။ ျမနမာျပညအတြငး ႏကလးယားလပငနးမားတြင ရရားႏငင၏ ပါ၀ငပတသကမႈက တနလႈပေျခာကျခားဖြယ မျဖစၾက ေသာလညး စးရမမႈမားႏင မနးဆခကမားမာ ေျမာကကရးယားႏင အသစတဖန မတေဆြျပနဖြ႔မႈေၾကာင ပ၍ႀကးထြား လာေစခသည။ ဧၿပလတြင ကနနမ ၁ (Kang Nam 1) ဟေခၚေသာ ေျမာကကရးယား ကနတငသေဘာၤတစငးသည ရနကနၿမ႕မ ေတာငဘက ကလမတာ ၃၀ အကြာရ သလ၀ါဆပကမးတြင ရပနားလာခသည။ သတမနဆကဆေရး ျပန လညစတင သညအခနမစ၍ ပထမဦးဆးအႀကမ ျမနမာျပညသ႔ ဆကကပလာခေသာ ေျမာကကရးယားသေဘၤာသည မနတငး လာချခငးသာျဖစသညဟ ျမနမာအာဏာပငမားက ရငးျပခၾကသည။ သလ၀ါဆပကမးသည ဘနးဘရငေဟာငး ေလာစစဟန၏ ေအးရေ၀ါကမၸဏမ ပငဆငလညပတေနၿပး ဆပကမးသ႔ သတငးစစမးရန သြားေရာကခေသာ ဂပနသတငးေအဂငစအတြက အလပလပေနသ ေဒသခ သတငးေထာကႏစဦး ကလညး အာဏာပငမားက ေခတေခၚယထနးသမးခသည။ ျမနမာေရပငနကသ႔ ထးထးဆနးဆနး တကဆငမႈျဖင ဒကၡေရာက၍ေျပး၀ငခလႈလာေသာ ေျမာကကရးယား သေဘၤာသည ပထဦးဆးေတာ မဟတေပ။ လြနခေသာ ႏ၀ငဘာလတြင ေျမာကကရးယားကနတငသေဘၤာ အမ ဗြ ေဟာငဖနး (M V Bong Hoafan) သညလညး မနတငးမ၍ ျမနမာဆပကမးတခသ႔ ၀ငေရာက ခနား ခဖးေသးသည။ သေဘၤာေပၚသ႔ တကေရာကရာေဖြ စစေဆးရာတြင မသၤကာစရာပစၥညးႏင စစသးပစၥညးမား မေတြ႔ရခရေၾကာငး ျမနမာစစအစးရက သတငးထတျပနေပးခေသာလညး ရနကနရ သတငးေထာကမားႏင သတမနမားအၾကားတြင သသယမား မေျပႏငခ။ အတကအခသတငးရပကြကမား၏ အဆအရ လြနခေသာႏစ ဇလငလအေစာပငးတြင ေျမာကကရးယား သေဘၤာ တစငးျဖင ေျမာကကရးယား အႀကးတနး ႏကလးယားနညးပညာ ကြၽမးကငသ ဗလမႈးဟြန ကးလ ဒြန (Maj. Hon Kil Don) သည ရနကနသ႔ ေရာကလာခၿပး ဇ၀ႏင ႏကလးယားဆငရာ ပစၥညးမားလညး ၎ႏင အတ ပါလာသညဟ ဧရာ၀တမဂၢဇငးသ႔ ေျပာျပခသည။ ႏငငျခားသား ေလလာသးသပသမားႏင ေထာကလမး ေရးသတငးရပကြကမားက ဤသတငးက ခကခငးပယခခေသာလညး ျမနမာႏငငသည ၿပယမးထမ အဆင ျမင တာေ၀းပစဒးကညမားအစား သမားရးကလကနကမားႏင နညးပညာမား ရယရန ႀကးပမးျခငး ျဖစႏင သညဟ သေဘာတခၾကသည။ သ႔ေသာလညး စစအစးရေျပာစကားက မယၾကညႏငၾကသမားအတြကမ ႏကလးယား ဓာတေပါငးဖစမခကအား ဆကလကေဆာငရြကေနခနႏင ေျမာကကရးယားသေဘၤာႏစစငး

ေရာကရလာမႈသည သာမနတကဆငမႈေတာ မဟတတနရာဟ ျမငေနခၾကသည။ ရရႏငင၏ ျမနမာႏငင ႏကလးယားလပငနး စမခကတြင ပါ၀င ပတသကလာမႈႏင ေျမာကကရးယား သေဘၤာမား ေရာကရလာမႈသတငးသည အမနးခငး တ႐တအစးရက လႈပႏႈးသတေပးသလ ျဖစေစခ သည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာစစအစးရ၏ အရငးႏးဆး အငအားႀကး ႏငငေရး မတေဆြႀကး ေဘဂငးအစးရသည ဤကစၥရပအေပၚတြင ေရငႏႈတပတေနဆ ျဖစသည။ တရတႏငင အတြကမ ႏကလးယားပငဆငေသာ အမနးနားခငး ႏစဦး အနားတြငထားရန ဆသညကမ မလြယကနး ျဖစမည။ ခကခရႈပေထြး၍ ေဘးအႏရာယမားလေသာ လပငနးစဥျဖစသည ယေရနယမမ လကနကထတႏငေသာ ပလတနယမ အဆငက တကလမးရနဆသညမာ ခကခမလြယကလြနးလေသာ ကစၥျဖစၿပး ျမနမာစစအစးရက ဤသ႔ ၾကရြယခကရေန သညဟ နဂးခပသးသပခက ခရနမာ လကရအေျခအေနမားအရ အခကအလက မခငလ အလြနေစာလြနးလပါေသး သည။ သ႔ေသာလညး သသယမားက ပ၍ပ၍ ႀကးထြားလာေနပါသည။ ျမနမာႏငငသည ၂၀၂၅ ခႏစတြင ႏကလးယား စြမးအငပငဆငေသာ ႏငငတခအျဖစသ႔ ေရာကရေစေရး အတြက ရညမနးခကထားသညဟ ဆသညမာ ႏကလးယား လကနကထတႏငေသာ အဆငက ဆလျခငး လညး ျဖစႏငပါသည။ ျဖစခငမလညး ျဖစပါလမမည။ မေသခာပါ။ သ႔ေသာလညး ေျခာကျခားဖြယ ေဖာျပၾကေသာ ေတြးေခၚေျပာဆခကမားလညး ရေနပါေသးသည။ ဆပါစ႔။ အကယ၍ လြနခေသာ ႏ၀ငဘာလႏင ယခႏစပငးမားအတြငး ေရာကရခေသာ ေျမာကကရးယား ကနတင သေဘၤာမားက သမားရးကလကနကမားက သယေဆာငလာျခငး မဟတဘ ပလတနယမႏင ဓာတျပပစၥညးမားပါ သယယလာသည ဆပါက ျမနမာႏငငသည ပလတနယမ ထတယရေသာ ရႈပေထြးေသာအဆငက ေကာလြန၍ လကနကထတႏငသည အဆငက တကရကေကာလႊားတကသြားႏငပါသည။ ဤသ႔ သသယ ျဖင ခန႔မနးေဖာျပေနသမားလညး ရေနပါသည။ ခငမာေသာ သကေသအေထာကအထား ယခအခနအထ မျပႏငေသးေသာလညး ျမနမာႏငငသည ၿပယမးထမ ႏကလးယားနညးပညာ ရရေရးႀကးပမးေနသညက အလြယတက တြကထားႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤကစၥႏင ပတသက၍ စစအစးရ၏ စတရငးအမနက သရရေစရန အတြကေသာလညးေကာငး၊ တာ၀နမ အစးရမား၏လက၀ယတြင ႏကလးယားနညးပညာမေရာကရေရး ကာကြယတားဆးရနအတြက ေသာ လညးေကာငး လသရငၾကား ေဖၚထတ၍ စစမးမႈမား ျပလပရနမာ တရား၀ငေသာ၊ ကးေၾကာငးဆေလာ လေသာ လပငနးတခ ျဖစပါသည။ ျမနမာအစးရက ႏကလးယားလကနက ထတလပလစတ လး၀မရေၾကာငးက ထတေဖၚ ေျပာဆခၿပး ၎၏ အဏျမ စမကနးသည အစးရ၏မ၀ါဒႏငအည ၿငမးခမးေရးအတြကသာ

ျဖစသညဟလညး ေျပာဆထားခသည။ သ႔ေသာလညး အာမခေနသကယတငက ယၾကညစရာမရေသာ အျခအေနျဖစေနပါသည။ သ႔မဟတ ယၾကညစရာ ေကာငးေနသည ဆဦးေတာ ဤ ႏကလးယားစြမးအင စမကနးကစၥသည ေမြးခြနးထတစရာ မလအပေသာ အားလးေကာငး၊ အားလး အဆငေျပမညကစၥမး မဟတေပ။ ၂၀၀၇ ခႏစ ဇလငလထတ ဧရာ၀တ မဂၢဇငးမ ေအာငေဇာေရးသားေသာ Burma Plays Nuclear Card က ဆေလာေအာင ျပနဆေဖာျပပါသည။

ဦးသနးဦးဖးေစာ သ႔မဟတ ျမနမာ ႏကလးယား ေရးရာ ေျပာေရး

ဆခြငရသ

Friday, 13 July 2007 07:00

၁၉၉၃ ခႏစမစ၍ ျပတေတာငးျပတေတာငး ကငးပလာခေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒမၾကမးေရးဆြရာ အမးသားညလာခတြင ျမနမာႏငင၏ ႏကလးယား ရညရြယခကသည အေလးအနကေဆြးေႏြးၾကရေသာ အေၾကာငးအရာတခ ျဖစလာခသည။ ဤေဆြးေႏြးမႈမားက ဦးေဆာငသက အေမရကနႏငငတြင ပညာဆညးပးလာသည ႏကလးယားသပၸပညာရင ဦးသနးဦးဖးေစာ ျဖစသည။ ဦးသနးဦးဖးေစာက ၁၉၅၀ ခႏစမားတြင အေမရကနႏငင၊ အလႏြကစ တကသလတြင ႏကလးယား အငဂငနယာ မဟာဘြ႔က ဆညးပးရရလာသ ျဖစသည။ သက အစးရပညာေတာသငအျဖစ သြားေရာကေလလာခရျခငးျဖစၿပး ကြယလြနသ၀နႀကးခပဦးႏမ ျပညေထာငစျမနမာႏငင အသးခသေတသနသပၸ၊ အဏျမစြမးအင အစအစဥျဖင တငးတပါးသ႔ေစလႊတ ပညာသငၾကားေစခေသာ ေကာငးသားမားထမ တဦးျဖစသည။ ဤပညာရငမားအနက လကရစစအစးရအတြက ဆကလကအလပလပေပးေနဆ တဦးတညးေသာ ပညာရငပဂၢလမာ ဦးသနးဦးဖးေစာ ျဖစသည။ ဦးသနးဦးဖးေစာ အေမရကနမျပနေရာကခနတြင UBARI ေခၚ အဏျမစြမးအငအစအစဥမရေတာ။ ရပဆငးခၿပးျဖစသည။ ထ႔ေနာကပငးတြင သက ၁၉၆၂ ခႏစမ ၁၉၈၀ ခႏစအထ ေမၿမ႕ကာကြယေရး စစတကသလ (ဒအကစေအ) ၏ ရပေဗဒ ဌာနက ဦးေဆာငခသည။ ဆကလက၍ သက ယခအခါ ျမနမာႏငင သပၸႏင နညးပညာသေတသနဌာနဟ ေျပာငးလ ေခၚေ၀ၚခေသာ ျမနမာႏငင ဗဟသေတသနအဖြ႔၏ သေတသနဆငရာ ညႊနၾကားေရးမးအျဖစ တာ၀နယခသလညး ျဖစသည။ ဒအကစေအတြင သပၸဘာသာရပေလလာခေသာ ယေန႔ျမနမာႏငငရ ထပတနး စစဗလခပႀကးမားသည သ၏ ေကာငးသားေဟာငးမားျဖစၾက၍ ဤအတြကေၾကာငပင သ႔ကယၾကညကးစားမႈရသညဟလညး ယဆႏငပါသည။ ဦးသနးဦးဖးေစာသည စစအစးရ သပၸႏင နညးပညာ၀နႀကးဌာန၏ အၾကေပးတဦးအျဖစ ထမးေဆာငေနသညအျပင ျမနမာနညးပညာတကသလ၏ ဥက႒အျဖစလညး တာ၀နထမးေဆာငလကရသည။ ၀နႀကးဌာနက သ႔အား အငဂငနယာ ဘာသာရပအတြက ဂဏထးေဆာင ေဒါကတာဘြ႔က ခးျမႇငခၿပး ရနကနစကမႈတကသလ၏ ဘြ႔လြနသငတနးမားတြင

ဆကလက စာသငၾကားေပးေနဆလညး ျဖစသည ျမနမာႏငငရ အဏျမစြမးအငေကာမတအား ျပနလညထေထာငရနႏင ႏငငတကာ အဏျမစြမးအင ေအဂငစႏင ျပနလညခတဆကျခငး လပငနးမားတြင သသည အေရးပါေသာ အခနးက႑မေန၍ ပါ၀ငလႈပရားခသည။ အာရႏင ပစဖတေဒသအတြငး ႏကလးယား သပၸႏင နညးပညာဆငရာ သေတသန ျဖစထြနးတးတကမႈႏင သငတနးမားအတြက ေဒသတြငးပးေပါငးေဆာငရြကမႈဆငရာ သေဘာတစာခပ (RCA) ၌ ပါ၀ငရနလညး ၁၉၉၅ ခႏစတြင စစအစးရသ႔ အၾကျပခသလညး ျဖစသည။ ၂၀၀၅ ခႏစအေစာပငးမစ၍ အမးသားညလာခတြငလညး အေရးပါလာျပနသည။ ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ကာကြယ ေရးႏင ဆကႏြယေသာ အေျခခဥပေဒမၾကမး ေဆြးေႏြးပြမားတြင သႏငအတ အသပညာရင လပေဖာကငဖကမားက မားစြာစတ၀ငစားဖြယေကာငးေသာ အၾကျပေဆြးေႏြးခကမားက တငျပခၾကသည။ ၂၀၀၅ ခႏစ မတလ ၃ ရကေန႔တြင ေဆြးေႏြးခေသာ ဖြ႔စညးပဆငရာ အခနးတခတြင အမးသားလၿခေရးႏင ပတသက၍ အဓကအခက ၇ ခကက ေဆြးေႏြးခၾကၿပး ၎တ႔တြင ဓာတႏင ဇ၀လကနကမားဆငရာ ကစၥလညး အပါအ၀ငျဖစသည။ ဤက႑တြင ဦးသနးဦးဖးေစာက “အၾကမးဖကသမားမားရနႏင ဖအားမားမ ကာကြယျခငး” ဟသည ေခါငးစဥက ျဖညစြကအၾကျပတငျပခၿပး “ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ နယေျမအသးသးက ကာကြယျခငးႏင ကာကြယေရးအစအစဥ တခ ျပငဆငျခငး”ႏင ပတသက၍ ဥပေဒတချပဌာနးသငေၾကာငး ေဆြးေႏြး အၾကျပခေသးသည။ ယငးအစအစဥတြင ပါ၀ငဖြယရသည အေၾကာငးကစၥမားႏင ပတသက၍ ႏငငပင ျမနမာအလငးသတငးစာက ေဖာျပခ ရာတြင “သမားရးကလကနကမား၊ ကညမား၊ ေပါကကြေစေသာ ပစၥညးမားႏင သမား႐းက မဟတေသာ ေခတမ မဟာဗဟာေျမာက လကနကမား” သာမက “ႏကလးယားစြမးအင၊ ႏကလးယား ေလာငစာႏင ေရဒယ သတကြ ပစၥညးမား၊ ၎တ႔က ထတလပႏငသည တြငးထြကပစၥညး အရငးအျမစမားပါ၀ငၿပး ၎တ႔မ ထတလပေသာ အထး လ႕၀ကအပသည ပစၥညးမား၊ အရာ၀ထမား၊ ေနရာေဒသမား၊ နညးပညာမား၊ သေတသနလပငနးမား၊ သတငးအခက အလကမားႏင အထးလၿခေရးဆငရာ ကစၥရပမားအျပင၊ အထးလ႕၀ကအပ ေသာလပငနးမားတြင ပါ၀ငလပကငေန ၾကသမားႏင ပတသကေသာ မေတာတဆ ျဖစမႈမားႏင ယငးမေတာ တဆျဖစမႈမား ျဖစပြားခပါက ၎တ႔အတြက ေလာေၾကးဆငရာကစၥမား၊ အာမခခကမား”လညး ပါ၀ငေသးသည။ ညလာခကငးပေရးေကာမတဥက႒ ဦးေအာငတးကပင ဖြ႔စညးပ၏ ကာကြယေရးႏင လၿခေရးဆငရာအခနးတြင ၎ႏကလးယားအစအစဥကသာ ထညသြငးပါက ႏငငတကာေ၀ဖနမႈမား ခရႏငသညဟ တ႔ျပနေျဖၾကားခသည။

ဦးေအာငတးက အျခားေရြးခယစရာ နညးလမးတခက တငျပခသည။ “ထ႔အတြကေၾကာင ယငးကစၥရပအား ကာကြယ ေရးႏင လျခေရးအခနးက႑တြင ထညသြငးမညအစား စြမးအင၊ လပစစ၊ သတတြငးႏင သစေတာဆငရာ အခနးက႑ တြင ထညသြငးသငေၾကာငး” ဦးေအာငတးက ညလာခတကေရာကလာသ ကယစားလယမားက ျပနလညေျဖၾကား ခသည။ “ကာကြယေရးႏင လၿခေရးအခနးပါ ႏကလးယား စြမးအင၊ ႏကလးယားေလာငစာ၊ ေရဒယဓာတသတကြ ပစၥညး မားႏင ၎တ႔ကထတလပႏငေသာ တြငးထြကအရငးအျမစမားသည ေနာငအနာဂတတြင လအပခကအရ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင ဥပေဒျပသငေသာစာရငးတြင ရသငေသာ ကစၥေၾကာငးရပမား ျဖစသည။ ကာကြယေရးအခနးတြင ထညသြငး ေဖၚျပျခငးအားျဖင စစေရးအရ အသးျပျခငးတခတညးအတြက ယဆ၍ မရႏငေၾကာငး၊ လပစစဓာတအား ထတလပေရး၊ ႏကလးယားစြမးအငႏင ေလာငစာအား လသားအကးျဖစထြနးမႈအတြကအသးျပရနကစၥမားအတြကလညး ရညရြယျခငး ျဖစသည” ဟ ဦးေအာငတးက အမးသားညလာခတြင ျပနလညေျဖၾကားခေလသည။ [Top] ၂၀၀၇ ခႏစ ဇလငလထတ ဧရာ၀တ မဂၢဇငးမ ေအာငေဇာေရးသားေသာ Thein Oo Po Saw: Burma’s Spokesperson for Nuclear Power က ဆေလာ ေအာင ျပနဆေဖာျပပါသည။

ပြငလငး ျမငသာမႈ ရရန လသည

Friday, 13 July 2007 07:00

ရရႏငင၏ အက အည ျဖင ျမနမာ ႏငငက ႏကလးယား သေတသန ဌာနတခ တညေဆာကရန စစဥ ေနသညဟေသာ သတငးမား ထြကေပၚ လာခသည။ ဤ အခကေၾကာငပင ျပညပရ အတကအခ ဒမကေရစ အပစမားအၾကား၊ စစ အစးရက ေ၀ဖနေနၾက သမားအၾကား၊ ေနာကဆး အေမရကန အစးရ၏ အခ႕ေသာ ဌာနမား၊ အရာရမား ၾကားတြင ပြကေလာ ရကသြားရသည။ ေဆြးေႏြးျငငးခနစရာေတြ ျဖစလာခသည။ ႏစႏငငနားလညမႈစာခၽြနလႊာအရ ရရားႏငငက ျမနမာႏငငသ႔ ၁၀ မဂါ၀ပ အပေပးသေတသနဓာတေပါငးဖတခႏင ၎ႏင သကဆငရာ အေထာကအပပစၥညးမား ေပးမညျဖစသည။ ဤသတငးထြကေပၚလာၿပးေနာကပငးမ စစအစးရ၏ ႏကလးယားအစအစဥ ရညရြယခကႏင ပတသက၍ စးရမပပနမႈမားက ျဖစေပၚေစခသည။ အေၾကာငးမာ စစအစးရကယႏႈကက ပြငလငးျမငသာမႈ မရျခငး၊ ဆးရြားေသာ လအခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ကးလြန ေနျခငး၊ ႏငငေရးအရ ဖႏပမႈမားရေနသညအျပင တငးျပညစးပြားေရးအရလညး ကဆငးေနသည။ အေနာကကမၻာ ႏငလညး သငေလာေသာ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ေဆာငရြကရန ပကကြကေနျခငး ေၾကာင ကာလၾကာရည အျငငးပြားေနရမႈမားေၾကာငလညး ျဖစသည။ ႏစႏငငနားလညမႈစာခၽြနလႊာက ျမနမာႏငငဘကမ ကယစားျပလကမတေရးထးခသမာ စစအစးရထပတနးေခါငးေဆာင ဗလခပမႈးႀကးသနးေရႊ၏ သစၥာရေသာ ေနာကလက ျမနမာႏငင သပၸႏငနညးပညာ၀နႀကး ဦးေသာငးျဖစၿပး ၎က စစအစးရ၏ ဒတယ ဥက႒ ဒ ဗလခပမႉးႀကး ေမာငေအးႏင စစတကသလတြင တတနးတညးေကာငးေနဘက သငယခငးေဟာငးလညး ျဖစသည။ တဘကက ရရႏငင အဏျမေအဂငစ၀နႀကးဌာန လကေအာကခ ကနပစၥညး ေရာငးခေသာကမၼဏျဖစသည AtomStory Export က လကမတေရးထးခသည။ စစအစးရက ၿငမးခမးေသာရည႐ြယခကျဖင ေဆာငရြကပါမညဟ ေျပာသညအေပၚ သသယရသကမရား။ ထ႔အျပင အခ႕သမားက စစအစးရက ႏကလးယားလကနကမား ထတလပႏငေရးအတြက စငးျပငးလာႏငသညဟ ေလာ၍ ေကာကခကခေနၾကသည။ သ႔ေသာလညး သသယရေနသမားႏင မးလန႔သေခာငးေခါကေနသမား သတမမမသည ေနာကကြယအေၾကာငးအရာမားလညး ရေနေသးသည။ ၎မာ ျမနမာျပညအေနျဖင ကာလၾကာရညကပင အဏျမနညး ပညာပငဆငေရးအတြက ဆႏၵရၿပး ႀကးပမးအားထတခၾကသညဟေသာ ႏကလးယားနညးပညာ ရာပေတာဆငရာ သမငးျဖစသည။

လြနခေသာ ႏစေပါငးငါးဆယေကာခန႔က ဦးႏ၊ ဦးဘေဆြတ႔ႏင သးပြငဆင ႏငငအပခပေရးတြင ဦးေဆာငေနသ တဦးျဖစသည ဦးေကာၿငမးသည လကေတြ႔ကကျမငတကေသာ ေခတမေရး၀ါဒတဦးျဖစသည။ သက ျမနမာ ႏငင၏ ထြနးသစစ စကမႈဖြ႔ၿဖးေရးက ေနာကကြယမ အဓကေမာငးႏငေပးသ တဦးလညး ျဖစခသည။ ထကာလတြငပင အေမရကနႏငင လကနကသေတသနေဖာငေဒးရငး (American Armour Research Foundation) ႏင တြဖက၍ စကမႈ၀နႀကးဌာနလကေအာကတြင ျပညေထာငစျမနမာႏငင အသးခသေတသနအဖြ႔က ၁၉၅၃ ခႏစတြင တညေထာငခၿပး ဦးေကာၿငမးက ႀကးၾကပလာခသည။ ၁၉၅၅ ခႏစအကနပငးတြင အဏျမစြမးအငဌာနႏင အဏျမဆငရာ တြငးထြကသယဇာတမားဌာနက တည ေထာငချပး အထးသျဖင အေမရကနျပညေထာငစသ႔ ထးခြၽနေသာ လငယပညာရငမားႏင နညးပညာရငမားက ေစလႊတခၾကသည။ သငၾကားရသညဘာသာရပမားမာ ဘြ႔လြနအဆင ကနးမာေရး ရပေဗဒ၊ ႏကလးယား ရပေဗဒ၊ သတေဗဒဆငရာ ႏင ဓာတသတတးေဖၚေရးအငဂငနယာပညာရပတ႔ အျပင ကရယာပစၥညးမား ထတလပရာ က႑၊ စကပးေရးႏင စကမႈ လပငနးမားတြင ႏကလးယားနညးပညာ အသးခမႈဆငရာ နညးပညာသငတနးမားက လညး တကေရာကေစခသည။ စာသငသြားသအမားစက ျမနမာျပညသ႔ျပနလာခၿပး UBARI ေခၚ ျပညေထာငစျမနမာႏငင အသးခသေတသနအဖြ႔၊ ရနကနတကသလ၊ မႏေလးတကသလႏင စကပးေရး သေတသနသပၸမားတြင ၀ငေရာကအမႈထမးခၾကသည။ AEC ေခၚ အဏျမစြမးအငဌာနက ဦးေဆာငသည ဦးလညႊန႔က ေရ႕ေဆာငသငျပခၿပး ၎၏ လမးၫႊနမႈမႈေအာက တြင ႏငငေတာ ပညာေတာသငအပတစဥဆငးမားက ပးေပါငးေဆာငရြကခၾကသည။ ဦးလၫြန႔က လြတလပေရး မရမ ကတညးက ဂပနႏငငတြင ပညာဆညးပးေနခသလညး ျဖစသည။ ဤသ႔ေသာ ပထမအသတ ပညာေတာသင မားအနက ဦးသနးဦးဖးေစာလညး အပါအ၀ငျဖစၿပး သတဦးသာလင လကရစစအစးရေအာကတြင ဆကလက၍ အမႈထမးေနဆ လညး ျဖစသည။ ဦးသနးဦးဖးေစာက ယခေတာ သပၸႏင နညးပညာ၀နႀကးဌာန၏ အၾကေပး တဦး ျဖစၿပး ရနကန စကမႈတကသလတြငလညး တြဖကပါေမာကၡတဦးအျဖစ တာ၀နယလကရသည။ ၁၉၅၅ ခႏစ ၾသဂတလတြင ျမနမာႏငငသည ဂနဗာ၌ကငးပေသာ အဏျမစြမးအငက ၿငမးခမးစြာအသးျပေရး ႏငင တကာညလာခက တကေရာကခၿပး ၁၉၅၇ ခႏစတြင ႏငငတကာ အဏျမစြမးအင ေအဂငစ (IAEA) တညေထာငေသာ အခါတြငလညး ယငးအဖြ႔သ႔ ၀ငေရာကခသည။ မားမၾကာမပင ျမနမာႏငင၏ AEC ေခၚ အဏျမစြမးအငဌာနအား “ျပညေထာငစျမနမာႏငင အဏျမစြမးအင စငတာ” (UBAEC) အျဖစ အဆငတးျမငခသည။ ၁၉၅၀ ခႏစ ေႏာငးပငးကာလမားသည အဏျမေခတသစအတြက ေရာငျခညသနးေနဆကာလျဖစသည။ ဤ ကာလတြင ျမနမာႏငင၏ UBAEC တြင၀နးရ ေဆာငရြကခၾကေသာ ျမနမာႏငင၏ ႏကလးယားပညာရင ထပသး မားတြင ျမနမာ ႏငငက

ေခတမစကမႈႏငငေတာသစဆသ႔ ေမာငးတငေပးႏငသညက သသယလး၀ မရခၾကေပ။ စြမးအင ထတလပေရး၊ စကပးေရး၊ ေဆး၀ါးထတလပေရး၊ စကမႈလပငနးႏင ပညာေရးနယပယမားတြင အပတ တကတ သေတသနလပငနး၊ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားျဖင ေဆာငၾကဥးေပးႏငမညဟ ယၾကညခၾကသည။ သ႔ေသာ အကြားသနခၾကေသာ “ျပညေတာသာစမကနး”၏ ကရႈးမႈႏငအတ ႏစအနညးငယအတြငး ႏကလးယား ရညမနးခက၏ ပထမအဆငကာလသညလညး အပမကၿပကြ တန႔ဆငးသြားခရသည။ UBAEC ၏နာယကျဖစသ ဦးေကာၿငမးလညး ႏငငေရးဂဏးဂဏ အကြအျပမား၊ ေ၀ဖနမႈမားေအာကတြင အရကရခသည။ ၁၉၆၂ ခႏစ မတလတြင စစတပက အာဏာသမးၿပး ပါလမနဒမကေရစစနစက နဂးခပေစလကသည။ စစတပ အာဏာသမးမႈ ေနာကပငးတြင အျခားဦးစားေပးကစၥမားသ႔ ေျပာငးသြားခသည။ အဏျမအသပညာ၊ အဏျမပါ၀ါ ရာပေတာဆသ႔ ဦးမလညႏငေတာ။ ဤသ႔ႏင တခနက လမးလမးေတာကခေသာ UBAEC ၏ ကေတာကပမႈသညလညး ကြယေပာကခရသည။ စစေအးတကပြ ျပငးထနလာသညႏငအမ ေစးေပါေပါျဖင အဏျမပါ၀ါ ရရမညဟေသာ ကစၥမားမာ မျဖစႏငေတာ။ ပ၍ ခကခလာသညႏငအတ ျမနမာႏငင၏ အဏျမရညမနးခကကလညး ရငထသမးထတထားလကရေတာသည။ တငးျပည ေတာေတာမားမားက ႏကလးယားသေတသနဓာတေပါငးဖမားႏင ႏကလးယားစကရမား တည ေဆာကႏငခြငရရခ ၾကေသာလညး ျမနမာႏငင၏ အတအက ဘကမလကၾကားေနေရးမ၀ါဒေၾကာင အေမရကန ျပညေထာငစထမေရာ၊ ရရႏငင ႏစႏငငစလးမပါ ႏကလးယားဆငရာ အကအညမား ရယႏငျခငး မရခပါ။ ဤအခြငအေရးမား လကလြတဆးရႈး ခရျပနသည။ ေနာကပငးတြင ဦးလညႊနသညလညး ျမနမာႏငငမ ထြကခြာ၍ အျပညျပညဆငရာ အဏျမစြမးအင ေအဂငစ (IAEA) တြင အႀကးတနးအရာရအျဖစ ဆကလကအလပ လပကငခၿပး ေနာကပငး ျပညပတြငပင သကြယလြနခသည။ သ႔ေသာျငားလညး ႏငငျခားတငးျပညမားတြင ပညာသငၾကားခၾကေသာ တကသလႀကးမားတြင တာ၀နထမးေဆာင ေနၾကသည ပထမႏင ဒတယမ းဆက၊ လကတဆပစာ ရပေဗဒပညာရငမား၊ သပၸပညာရငမားႏင ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင အသးခသေတသနသပၸ (UBARI) တ႔သည အေျခခ ႏကလးယားသပၸ အသးခ သေတသနက ဆကလက သငၾကားဆ၊ ေလလာေဆာငရြကဆ ျပေနခသည။ ႏကလးယား သေတသနစငတာ တခတညေဆာကေရးအျပင (IAEA) ႏင အစးရအေထာကအပမားျဖင ႏကလးယားသေတသနဓာတေပါငးဖတခ တညေဆာကႏငေရး ေမာလငခကကလညး ဆကလကကနးေအာငးေနခၾကသည။ (IAEA) ႏငရငးႏးေသာ အစးရမား၏ နညးပညာအကအညမားႏင ၁၉၆၀ ခႏစအေစာပငးကာလမားမစ၍ ရနကန၀ဇၹာႏင သပၸတကသလတြင ဘြ႔ႀကတနးေကာငးသားမား၊

ဘြ႔လြနေကာငးသားမားႏင သေတသန ပညာရငမား အတြက ႏကလးယားဓာတခြခနးတခ တညေဆာကလညပတထားခသည။ ဘြ႔ႀကဂဏထးတနး သငခနးစာမားတြင ႏကလးယား ရပေဗဒအား မသငမေနရဘာသာရပတခအျဖစ သငၾကားေစခၿပး ၁၉၆၄ ခႏစမစတင ကငသးခေသာ အဓက ဦးစားေပး ဘာသာ “ေမဂာ”ယရေသာ ပညာေရးစနစသစေအာကရ မဟာဘြ႔မားတြက စတႀကကေရြးခယ သငၾကားႏငေသာ ဘာသာရပတခအျဖစ သငၾကားျပသခၾကသည။ ေနာကႏစမားတြင မႏေလးတကသလကလညး အလားတ သငၾကားမႈ ပစမး ဆကလကကငသးခၾကသည။ အလားတပင (UBARI) ကလညး ၁၉၅၀ ခႏစမားတြင သေတသနစာၾကညတကႏင သတငးအခကအလကစငတာမားက တညေထာငခၿပး ထနးသမးဖြငလစထားခသည။ ကနပစၥညးမား ထတလပေရး၊ ေရဒယအငဆတပ အသးခ ဘာသာရပ၊ ကနးမာေရးရပေဗဒဘာသာရပ၊ ဓာတသတကြထနးခပမႈဘာသာရပ၊ စကမႈလပငနးအသးခ ဘာသာ ရပမားႏင ဓာတ သတ ခြျခမးစတျဖာေလလာျခငးဘာသာရပ နယပယမားတြင သေတသနလပငနးမား လပေဆာင ျခငးႏင အျခား ျဖစထြနးဖြ႔ၿဖးေစမႈ လပငနးမားက ဆကလကေဆာငရြကခသည။ (IAEA) ၏ ရပ၀ထပစၥညး၊ သငတနးအေထာကအပႏင ကြၽမးကငမႈနညးပညာအေထာကအပစေသာ နညးပညာအကအညမား ဆကလကရယ ေနခသည။ ၁၉၆၀ ေႏာငးပငးႏစမားတြင ေတာလနေရးေကာငစသည သေတသနမ၀ါဒညႊနၾကားေရးဘတအဖြ႔ဟ ေခၚေ၀ၚေသာ ၀နႀကးအဆင သေတသနႀကးၾကပေရးအဖြ႔တခက စမကနးႏင ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာနမ ၀နထမးမားႏင ဖြ႔စညးလာ ခသည။ ေနာကပငးတြင ၎၏စမမႈေအာကတြင အဏျမစြမးအငေကာမတက ဖြ႔စညးခြင ျပခသည။ ၁၉၇၀ ခႏစမား အတြငးတြင ၎ေကာမတက ျမနမာႏငင ႏကလးယားသေတသနလပငနးမား အားလးက ႀကးၾကပခသည။ ႏကလးယားဓာတေပါငးဖ အေသးစားတခတညေဆာကရန ျဖစႏင၊ မျဖစႏငကလညး ဤေကာမတတြင ေဆြးေႏြးခ ၾကသည။ အဆငႏမထားေသာ သငတနး၊ သေတသနဆငရာ အငဆတပထတလပေရးႏင အေထြေထြ အကတမပငးဆငရာ အေမရကနပစ အစအစဥ American TRIGA (Training, Research Isotope Production, General Atomic) တခက ေဒၚလာ ၅ သနးေအာကတနဖးမျဖင တညေဆာကႏငေရးအတြက ကမးလမးရန ထအခနက စဥးစားခၾကေသး သည။ သ႔ေသာ လကေတြ႔တြင အေကာငအထည ေပၚမလာခေပ။ အေၾကာငးမာ ႏငငျခားေငြ မရသေလာက ျပတေတာကေန ျခငးႏင တပါတဆရယလစအစးရ၏ အာဏာအ၀နးအ၀ငးထတြင ဤအစအစဥအတြက စညးရးေပးမည ဦးကငဖခင တဦးမ မရေသာေၾကာင ျဖစသည။ ယခဆလင ဦးေသာငးက ဤအဏျမအစအစဥအတြက ဦးကငဖခငျဖစလာခသည။ စစအပစ၏ေခါငးေဆာင ဗလခပ မႈးႀကးသနးေရႊကလညး နားခထားႏငခၿပ ျဖစသည။ ထ႔အျပင

သဘာ၀ဓာတေငြ႔ေရာငးရေငြမားမ ႏငငျခားေငြ အေျမာက အမားလညး လမ၍ရေနခန ျဖစသည။ ၁၉၉၇ ခႏစ သ၏၀နႀကးဌာနလကေအာကတြင ဖြ႔စညးတညေထာငခေသာ အဏျမစြမးအငဌာနသညလညး ဓာတေပါငးဖက အေျခခေသာ ႏကလးယားသေနသန ဌာနတခ တညေဆာကရန တာ၀နက အထေျမာကေအာင ေဆာငၾကဥးႏငလမမညဟ သက ယၾကညခကအျပည ရေနပ ရသည။ (ဦးေသာငး၏ သပၸႏငနညးပညာ၀နႀကးဌာနက တႏစေစာ၍ ဖြ႔စညးခသည။) ျမနမာျပညတြင ႏကလးယားသေတသနလပငနးမားက ထေရာကလျခစြာ၊ ေဘးကငးစြာ လပေဆာငႏငစြမးရပါ သလားဟ ေမးခြနးေမးလာပါကလညး ျမနမာႏငင၏ ကာလၾကာရညစြာကတညးက သေႏၶတညလာခေသာ ႏကလးယား သေနသနႏင ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးမားက ျပရနရေနသည။ ၎တ႔လပေဆာငလာခသညမာ ႏစေပါငးငါးဆယၾကာ အေတြ႔အၾကရခၿပးျဖစသည။ ထ႔အျပင ႏငငတြငး (အဓကအားျဖင ရနကနစကမႈတကသလ၊ ရနကနႏင မႏေလးတကသလမား)ႏင ႏငငျခားျပညပ (ရရႏငင) မားတြင ႏကလးယား အတတပညာရငမားက ေလကင ေပးေနခသညမာ ဆယစႏစတခပင ရေတာမညျဖစသည။ ဤအခကမားက ဦးေသာငးက မလြမေသြ ေထာကျပႏင လမမည ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အေရးႀကးလေသာေမးခြနးမာ ႏကလးယားလပငနးမားက လပႏငစြမးမဟတပါ။ ထ႔ထကပ၍ အေရးႀကးသညမာ ဤအစအစဥ၏ ပြငလငးျမငသာမႈပင ျဖစပါသည။ ထ႔အျပင ခကခပငပနးစြာရထားေသာ ႏငငျခား ေငြမာမားက မညသ႔မညပ စမသးစြသနညးဟေသာ သတ႔၏ ခငခနစဥးစားမႈကလညး ေမးရန ရပါသည။ ဤ အဏျမ လပငနးမားအတြက ႏစစဥကနကစရတ ေဒၚလာ ေသာငးဂဏနး၊ သနးဂဏနးကနကပါလမမည။ အေမရကန ေဒၚလာ ဆယသနးမ သနး တစရာအထလညး ရႏငပါသည။ ဆငးရေသာ မမတ႔တငးျပညတြင အေျခခ လအပခကမားျဖစသည ေသာကေရသန႔ႏင လပစစမးမနမန မေပးႏငေသးေသာအခန၌ ဤကသ႔ေသာ အေရးေပၚ လအပခကမားအတြက ႏငငေတာ၏ ေငြမာမားက ပ၍အကးရရအသးခရန သငပါေၾကာငး တငျပလေပသည။ ေမာငသတသည ႏငငရပျခားတြငေနထငလကရေသာ ျမနမာပညာရငတဦးျဖစသည။ ၂၀၀၇ ခနစ ဇလငလထတ ဧရာ၀တ မဂၢဇငးမ ေမာငသတေရးသားေသာ Transparency Needed က ဆေလာေအာင ျပနဆေဖာျပပါသည။