บทที่ 5 - e-book.ram.edue-book.ram.edu/e-book/c/CU474/chapter5.pdf · Phylum Chrysophyta...
Transcript of บทที่ 5 - e-book.ram.edue-book.ram.edu/e-book/c/CU474/chapter5.pdf · Phylum Chrysophyta...
CU 474
173
วตถประสงคการเรยนร
เมอศกษาบทเรยนนแลวนกศกษาสามารถ
1. บอกความแตกตางของโครงสรางแบบโฮโมโลกสและอะนาโลกสได
2. บอกหลกเกณฑการแบงหมวดหมของสงมชวต
3. บอกหลกเกณฑการตงชอวทยาศาสตรของสงมชวต
4. บอกเกณฑทใชกาหนดลกษณะสงมชวตในอาณาจกรตาง ๆ
5. อธบายและยกตวอยางของสงมชวตในอาณาจกรโมนรา โปรตสตา ฟงไจ พช
สตว และไวรา
6. บอกประโยชนและโทษของสงมชวตบางชนดตอมนษย
การศกษาสงมชวตชนดตาง ๆ ทเปนเพอนรวมโลกของมนษย ซงสวนใหญแลว
มนษยไดใชประโยชนเพอการยงชพมาโดยตลอด เนองจากสงมชวตมความหลากหลาย
ทงชนดและจานวนมาก ระบบการจดหมวดหมใหมความเปนสากลจงเปนวถทางเดยวทจะ
ทาใหสามารถทาการศกษาสงมชวตไดอยางมประสทธภาพ การกาหนดชอทเปนวทยาศาสตร
ของสงมชวตทาใหสามารถสอสารกนไดอยางเขาใจทวโลก โดยเฉพาะอยางยงในทางวชาการ
ทาใหเขาใจเรองราวของสงมชวตมากขน มนษยจงใชประโยชนจากสงมชวตทงในดาน
ผลผลตเชงอาหารและดานการปองกน เชน ผลตภณฑจากสงมชวตทใชปองกนโรค ทงหลาย
ทงปวงนกเพอการดารงชพทเปนปกตสขของมนษย
5.1 การจดหมวดหมของสงมชวต
อรสโตเตล (Aristotle : 384-322 B.C) จดหมวดหมส งมชวตโดยพจารณาจากรปราง
ลกษณะ (structure) ทอยอาศย (habitat) และการดารงชวต (mode of living) โดยแบงพช
เปน 3 กลม คอ ไมลมลก ไมพมและไมยนตน แบงสตวเปน 2 กลม คอ สตวมกระดกสนหลง
บทท 5 ความหลากหลายของสงมชวต
Diversity of Life
CU 474
174
(Enaima or Vertebrates) มเลอดสแดง และ สตวไมมกระดกสนหลง (Anaima or
Invertebrates) ไมมเลอดสแดง
คาโรลส ลนเนยส (Carolus Linnaeus : ค.ศ. 1707-1778) จดหมวดหมส งมชวต
ไดแก พชดอกเปนหมวดหมโดยใชจานวนเกสรตวผเปนเกณฑ ซงปจจบนยงใชอย แบง
สตวเปน 6 กลม ไดแก สตวไมมกระดกสนหลง แมลง ปลา สตวครงบกครงนา นก และ
สตวเลยงลกดวยนานม ไดเขยนหนงสอเกยวกบพชชอ Species Plantarum และหนงสอ
เกยวกบสตวชอ Systema Nature เปนนกวทยาศาสตรคนแรกทคดระบบเรยกชอพชและ
สตวทเปนสากล เรยกวา ชอวทยาศาสตร (Scinetific name) ลนเนยสไดรบการยกยองวา
เปนบดาแหงอนกรมวธาน เพราะเปนผวางรากฐานวธจดจาพวกพชและสตว
ชอวทยาศาสตรของสงมชวต
รปท 5.1.1 Carolus Linnaeus
(1707-78)
(จาก George B. Johnson, 1997)
ชอวทยาศาสตร (Scientific name) เปนชอของสงมชวตท
ทาใหสอสารไดตรงกนในหมนก วทยาศาสตรและคนทวไป
ทาใหมการแลกเปลยนความรกนไดอยางกวางขวาง คาโรลส
ลนเนยส เปนผคดระบบการตงชอสงมชวตทประกอบดวย
2 สวน (Binomial Nomenclature System) คอสวนแรกเปน
ชอสกล (generic name) สวนท 2 เปนชอเฉพาะตว
(Specific epithet)
หลกเกณฑสาคญในการตงชอวทยาศาสตร
1. ชอวทยาศาสตร ตองเปนภาษาละตน ไมวาจะมรากศพทมาจากภาษาใด
2. ชอวทยาศาสตร ตงแต แฟมล ตองลงทายชอตามกฎ แฟมลของพชลงทายดวย
aceae แฟมลสตวลงทายดวย idea
3. ชอในลาดบสปชส ใชกฎ binomial system คอประกอบดวยคา 2 คา คาแรก
เปนชอสกล (genus) ใชอกษรตวใหญขนตน คาหลงเปนชอเฉพาะตวซงมกเปนคาคณศพท
ทแสดงลกษณะของสงมชวตใชอกษรตวเลกขนตน
CU 474
175
4. เขยนหรอพมพในลาดบสปชสตองมความแตกตางจากขอความทวไปคอ ใช
เปนอกษรตวเอน หรอขดเสนใต
ลาดบในการจดหมวดหมของสงมชวต
ลาดบหมวดหมของสงมชวตจดเรยงจากกลมใหญลงไปกลมยอยคอ Kingdom
Phylum (หรอ Division) Class Order Family Genus และ Species
สปชส (species) เปนหนวยพนฐานในการจดหมวดหมของสงมชวตประกอบดวย
ประชากรทมความสมพนธกนอยางใกลชดทางบรรพบรษ สงมชวตสปชสเดยวกนจะม
อวยวะทมโครงสรางและหนาทอยางเดยวกน สามารถผสมพนธกนไดลกทไมเปนหมน
ตวอยางลาดบหมวดหมและชอของสงมชวต
ลาดบหมวดหม คน ผง โอคแดง
Kingdom
Phylum
Class
Order
Family
Genus
Species
Animalia
Chordata
Mammalia
Primates
Hominidae
Homo
Homo sapiens
Animalia
Arthropoda
Insecta
Hymenoptera
Apidae
Apis
Apis mellifera
Plantae
Anthophyta
Dicotyledones
Fagales
Fagaceae
Quercus
Quercus rubre
ชอของคน คอ Homo Homo rapines
ชอของผง คอ Apis Apis mellifera
ชอของโอคแดง คอ Quercus Quercus rubre
ระบบการจดจาแนกสงมชวต
1. Artificial System เปนระบบการจดจาแนกสงมชวตโดยพจารณาลกษณะ
โครงสรางภายนอกทสงเกตได โดยจดพวกทมลกษณะคลายกนไวเปนพวกเดยวกน เปน
ระบบทใชในสมยของอรสโตเตล
CU 474
176
2. Natural System เปนระบบทจดจาแนกสงมชวตโดยพจารณาจากลกษณะตาม
ธรรมชาต ลกษณะโครงรางภายนอกและภายในตลอดจนพฤตกรรมและนเวศวทยา เปน
ระบบทลนเนยสใช
3. Phylogenetic System เปนระบบทพจารณาจากความสมพนธทางววฒนาการ
ของสงมชวตทมบรรพบรษรวม ประกอบกบความรทางชววทยาและวทยาศาสตรสมยใหม
แขนงตาง ๆ เปนระบบทใชอยในปจจบน
4. Modern System เปนระบบการจดหมวดหมทผสมผสานระหวาง Natural
System และ Phylogenetic System เขาดวยกน โดยรวมถงสณฐานวทยา กายวภาค การ
ถายทอดทางพนธกรรม การเจรญและพฒนาของเอมบรโอ องคประกอบทางชวเคมของ
เซลลและ หลกฐานจากซากดกดาบรรพมาเปนเกณฑรวมกน
เกณฑการจดหมวดหมของสงมชวต
ปจจบนการจดหมวดหมของสงมชวตพจารณาจากหลกฐานตาง ๆ หลายดานประกอบกน
ไดแก
1. หลกฐานทางววฒนาการ พจารณาจากสงมชวตทมความสมพนธใกลชดกน จะ
มบรรพบรษรวมกน โดยศกษาจากซากดกดาบรรพของสงมชวตทพบเหนในชนหนในยคตาง ๆ
เชน ซากมาโบราณ นกโบราณ เปนตน
2. หลกฐานทางกายวภาค (anatomy) ของสงมชวต โครงสรางทมจดกาเนดเดยวกน
แตพฒนาแยกกนไปทาหนาทตางกน (homologous structure) ของสงมชวตยอมแสดงถง
ความสมพนธทางววฒนาการทใกลชดมากกวาพวกทมจดกาเนดของโครงสรางตางกนแต
พฒนามาทาหนาทอยางเดยวกน (analogous structure)
3. หลกฐานแบบแผนการเจรญเตบโตของสงมชวต เปนสงสนบสนนการมบรรพบรษ
รวมกน เชน การเจรญเตบโตของตวออนสตวมกระดกสนหลงจะมลกษณะและแบบแผนการ
เจรญเตบโตทคลายคลงกน ตวออนจะมการเจรญเตบโตโดยทบทวนลกษณะของบรรพบรษ
เสมอ
4. หลกฐานทางชวเคม และกระบวนการทางสรรวทยาของสงมชวตตลอดจนการ
ถายทอดทางกรรมพนธ สงมชวตยงมความใกลชดทางกรรมพนธมากเทาใด ยอมมโครงสราง
ของเซลลและองคประกอบทางเคมทคลายคลงกนมากเทานน
CU 474
177
5. หลกฐานทางพฤตกรรม ความสมพนธกบสงแวดลอมและการแพรกระจายพนธ
ตามสภาพภมศาสตร สงมชวตบางชนดทเดมเคยเปนสงมชวตชนดเดยวกนมากอน อาศย
อยในแหลงทอยเดยวกน เมอมการแยกตวของแผนดนโดยมทะเลมหาสมทรขวางกน ทา
ใหตองแยกกนอยและตางปรบตวเขากบสงแวดลอมใหมเปนเวลานานมาก ๆ ทาใหแยกกน
เปนคนละสปชสโดยไมมการผสมพนธกนอก
5.2 อาณาจกรของสงมชวต
แนวความคดการจาแนกสงมชวตเปนการจดสงมชวตตามลกษณะของเซลลและ
องคประกอบทางเคม ระดบเซลลทเหมอนกนหรอคลายกนมากทสดจะจดอยในอาณาจกร
(Kingdom) เดยวกน ปจจบนมการจดสงมชวตเปน 3-5 อาณาจกร
วทเทเคอร (Whittaker : 1969) แบงสงมชวตเปน 5 อาณาจกร คอ อาณาจกรโมนรา
(Monera Kingdom) อาณาจกรโปรตสตา (Protista Kingdom) อาณาจกรฟงไจ (Fungi
Kingdom) อาณาจกรพช (Plant Kingdom) และอาณาจกร (Animal Kingdom)
นอกจากนนกวทยาศาสตรพบวาสงมชวตพวกไวรสและไวรอยดมลกษณะแตกตาง
จากสงมชวตในอาณาจกรอน ๆ เปนอยางมากไมมเซลล ดารงความมชวตโดยการอาศย
อยในเซลลสงมชวตอน และทวจานวนได ดวยเหตนนกวทยาศาสตรบางคนจงจดไวรสและ
ไวรอยดไวเปนอาณาจกรหนงคอ อาณาจกรไวรา (Vira Kingdom)
5.3 อาณาจกรโมนรา (Monera Kingdom)
สงมชวตในอาณาจกรโมนราเปนพวกเซลลยคารโอต ม 2 กลม คอ แบคทเรย และ
สาหรายสเขยวแกมนาเงน
แบคทเรย (Bacteria)
แบคทเรย จดอยในไฟลมซโซไมโคไฟตา (Phylum Schizomycophyta) ลกษณะ
สาคญคอ ผนงเซลลประกอบดวย คารโบไฮเดรตและกรดอะมโน บางชนดมสารสทจบ
พลงงานแสงได คอ bacterio chlorophyll จงสามารถสรางอาหารโดยกระบวนการสงเคราะห
ดวยแสงได ไมม mitochondria แตม Mesosome มรปรางของเซลล 3 แบบ คอ ลกษณะ
CU 474
178
กลมหรอร (coccus) ลกษณะแทงทรงกระบอก (rod
หรอ bacillus) และลกษณะเปนเกลยว (Spirillum)
แบคทเรยสามารถสรางเกาะขนภายในเซลล
คอ เอนโดสปอร (endospore) เมอสภาวะแวดลอม
ไมเหมาะสมหรอเมอไดรบการกระตนทางเคมหรอ
ฟสกส เปนกรดไดพโคลนก (dipicolinic acid ; DPA)
ซงไมพบในเซลลปกตทวไป
การดารงชวตของแบคทเรย
1. แบคทเรยทใชพลงงานแสง (photothophic bacteria หรอ photosynthetic
bacteria) เปนพวกทมสารส Bacteriochlorophyll a, c และ d, Carotenoid (Carotene
หรอ Xanthophyll) โดยการทาปฏกรยาของ CO2 และแกส H2S ทไดจากการสลายตวของ
สารอนทรย
12 H2S + 6 CO2 C6H12O6 + 12S + 6 H2O
2. แบคทเรยทใชพลงงานจากปฏกรยาเคม (chemotrophic bacteria หรอ
chemosynthetic bacteria) เปนพวกทใชออกซเจนในการสนดาปสารอนทรยและสารอน
นทรย
2 NH3 + 3 O2 HNO2 + 2H2O + พลงงาน
2 NH2 + O2 2 HNO3
แบคทเรยจงแบงไดเปน 3 กลม ตามความตองการออกซเจนคอ แบคทเรยท
ตองการออกซเจน (aerobic bacteria) แบคทเรยทไมตองการออกซเจน (anaerobic
bacteria) และแบคทเรยทถามออกซเจนกใชและไมมออกซเจนกดารงชวตอยได
(facultative bacteria)
พลงแสง
Bacteriochlorophyll
รปท 5.3.1 โครงสรางของแบคทเรย
(จาก George B. Johnson, 1997)
CU 474
179
สาหรายสเขยวแกมนาเงน (Blue green algae)
รปท 5.3.2 Cyanobacterium :
Anabaena
(จาก George B. Johnson, 1997)
สาหรายสเขยวแกมนาเงนจดอยในPhylum Cyanophyta
มลกษณะสาคญคอ เซลลมสาร chlorophyll กระจายอย
ในไซโตพลาสซม โดยไมอยใน Plastid นอกจากนม
สารสอนไดแก phycoerythrin phycocyanin ซงไมพบ
ในสาหรายชนดอน เซลลมกมเมอกหม อาจอยเปน
เซลลเดยว เปนกลม หรอตอกนเปนสาย ไดแก Nostoc
Anabaena Oscillatoria
5.4 อาณาจกรโปรตสตา (Kingdom Protista)
สงมชวตในอาณาจกรโปรตสตาเปนพวกเซลลยคารโอต มทงชนดเซลลเดยวหรอ
หลายเซลลทไมม differentiation ไดแก สาหราย (algae) ไลเคนส (Lichens) ราเมอก
(slime mold) และโปรโตซว (Protozoa)
สาหราย (algae)
สาหรายเปนเซลลทม chlorophyll และสารอน ๆ มโครงสรางของอวยวะทสราง
เซลลสบพนธเปนเซลลเดยว สบพนธไดทงไมอาศยเพศและอาศยเพศ โดยไซโกต เจรญ
เปนสาหรายหนวยใหมโดยไมผานระยะเอมบรโอ
สาหรายแบงเปน 4 ไฟลม
Phylum Chlorphyta (green algae)
รปท 5.4.1 สาหรายสเขยว
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, b Carotenoid
ผนงเซลลประกอบดวยเซลลโลส Silicon และ Calcium
ม flagellum 1-8 เสน มสารอาหารสงโดยเฉพาะโปรตน
ไดแก Spirogyra Scenedesmus Chlorella ulothrix
gonium
CU 474
180
Phylum Chrysophyta (golden brown algae)
รปท 5.4.2 สาหรายสนาตาลแกมเหลองพวก
ไดอะตอม (จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, c ผนงเซลล
ประกอบดวยเซลลโลส Silicon และสารเมอก
สรางและสะสมนาตาล chrysolaminaria และหยด
นามน Diatom เปนเซลลเดยว รปรางหลายแบบ
คอ สเหลยม สามเหลยม กลม ฯลฯ ลกษณะเปน
ฝา 2 ฝาประกบกนสนท ไดแก Diatom
Diatom เปนสาหรายทมประโยชนขณะมชวตเปนแหลงอาหารสาคญของสตวทะเล
เมอตายจะสะสมซากเปนชนหนใตทะเลคอ Diatomaceous earth เปนแหลงของแรธาต
และนามน ซงนามาทาเปนเชอเพลง หน นามาใชในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน ยาขดโลหะ
เงน ทองเหลอง ยาสฟน สารฟอกส ฉนวน และอปกรณการกรองสาร
Phylum Phaeophta (brown algae)
รปท 5.4.3 สาหรายสนาตาล
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, c Carotene
Xanthophyll และ fucoxanthin ผนงเซลลประกอบดวย
เซลลโลส alginic acid Sulphate และ mucopoly-
saccharide สรางและสะสมนาตาล Laminarin
และ manitol alcohol เซลลรวมกลมทาหนาท
คลายราก (hold fast) ลาตน (stipe) และใบ (blade)
ม Trumpet hyphae ชวยในการลาเลยง บางชนด
มถงลมอยท stipe ชวยใหลอยตวได
สาหรายสนาตาลมความสาคญใชเปนอาหาร สกดสาร alginic acid ใชในอตสาหกรรม
ในรปสารประกอบ algin ในการทาส ยานา ขนมหวาน เพราะ algin มความเหนยวและไม
ตกตะกอนงาย นามาเผาสกด เอาไอโอดนและโปแตสเซยมนาไปใชในรปป ยธรรมชาต
ไดแก Sargassum Pudina Laminaria Dictyota Macrocystis
CU 474
181
Phylum Rhodophyta (Red algae)
รปท 5.4.4 สาหรายสแดง
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลม chlorophyll a, d Carotene
Xanthophyll Phycocyanin และ Phycoerytrin ผนง
เซลลประกอบดวยเซลลโลส เพคตน calcium มสาร
เมอกคอ Carageenan เคลอบภายนอก สาหรายส
แดงมประโยชนใชเปนอาหาร เชน Porphyra ทคน
จนเรยก จฉาย carageenan ใชผลตวนใชใน
อตสาหกรรมอาหารกระปองและเครองสาอาง ไดแก
Polysiphonia Porphyra
ไลเคนส (Lichens)
ไลเคนสเปนสงมชวต 2 ชนด คอ สาหรายและราทอาศยอยดวยกนแบบภาวะทตอง
พงพา โดยสาหรายทาการสงเคราะหดวยแสง จากความชมชน (H2O) และ CO2 ทไดจาก
กลมเสนใย (mycelium) ของราทหมอยภายนอก สาหรายสวนใหญเปนพวกสาหรายสเขยว
(green algae) หรอสาหรายสเขยวแกมนาเงน (blue green algae) สวนราสวนใหญเปน
พวก แอสโคไมซตส (Ascomycetes) และสวนนอยเปนพวก เบสดโอไมซตส (basidomycetes)
ไลเคนสแบงเปน 3 กลมตามรปราง
Crustose fruticose foliose
รปท 5.4.5 ไลเคนสชนดตาง ๆ (จาก George B. Johnson, 1997)
1. ครสโตส (Crustose form) ลกษณะเปนแผนบาง (Crust-like) ตดแนนกบเปลอก
ไม หรอกอนหน
CU 474
182
2. ฟรตโคส (fruticose form) หรอฝอยลมมลกษณะเปนเสนเลก ๆ แตกเปนกงกาน
คลายพมไมเตย ๆ ขนาดเลก
3. โฟลโอส (foliose form) ลกษณะเปนแผนแบนบางคลายใบไม มบางสวนยดตด
กบเปลอกไมหรอกอนหน
ไลเคนสเปนโปรตสตทมประโยชน
1. ทาสยอมในสมยกอนใชไลเคนสสาหรบยอมผาสงของเครองใช
2. เปนยารกษาแผล ไฟรวก และแกพษสตว
3. เปนดชนวดมลพษของอากาศ ไลเคนสทเกาะอยตามตนไมหรอกาแพงในเมอง
จะดดซบสารมลพษจากอากาศเขาไปสะสมถงระดบหนงแลวจะตาย ดงนนเขตเมองทม
อากาศเสยมาก ๆ จงไมพบไลเคนสตามตนไม กอนหน หรอกาแพง
ราเมอก (Slime mold)
ราเมอกจดอยในไฟลม มกโซไมโคไฟตา (Phylum Myxomycophyta) มวงชวตทม
การเจรญเปนสองระยะ พลาสโมเดยม (plasmodium) มลกษณะเปนกอนเมอก เนองมาจากกลม
เซลลทแบงตวได จะไมมการแบงไซโตพลาสซม จงเปนกอนโปรโตพลาสซมทมนวเคลยส
จานวนมาก ไมมผนงเซลล กอนเมอกทเคลอนทไดชาเปนแบบอะมบา (amoeboid
movement) กนอาหารโดยวธฟาโกไซโตซส ระยะนจะเปนชวงทมความชนสง ชวง
ระยะเวลาทแหงแลง กอนเมอกจะหยดการเคลอนทและสรางกานชอบสปอร ภายในอบ
สปอรจะมสปอร สปอรจะปลวไปตกในทตาง ๆ เมอมความชนพอเหมาะสปอรกจะงอกเปน
เซลล 2 ชนด คอ myxamoeba cell กบ swarm cell ซงสามารถเปลยนกลบไปมาได เซลล
ทง 2 ชนดจะแบงเซลล และผสมพนธในกลมเซลลชนดเดยวกนไดเปน zygote ทพฒนาไป
เปน plasmodium ตอไป
ราเมอกพบไดตามทชนแฉะ เชน กองไมผ กองใบไมททบถมนาน ๆ ตามพนดนท
รมชน มสตาง ๆ เชน ขาว เหลอง สม
CU 474
183
ก. ข.
รปท 5.4.6 ราเมอกชนดตาง ๆ (ก) และวงจรชวตของราเมอก (ข)
(จาก George B. Johnson, 1997)
โปรโตซว (Protozoa)
โปรโตซว จดอยในไฟลมโปรโตซว (phylum protozoa) มทงชนดทเปนเซลลเดยว
หรอรวมเปนกลมเซลล รปรางหลายแบบ รปไข ยาวร บางชนดมรปรางไมแนนอน มทงนา
จด นาเคม และพนดน ดารงชวตทงอสระ ภาวะตองพงพา และปรสต แบงเปน 4 กลม
Class Mastigophora (Flagellata)
Trypanosoma
รปท 5.4.7 Flagellate Protozoa
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลมแส (Flagella)
สาหรบเคลอนท พบทงนาจดและนาเคม
สวนใหญดารงชวตอสระ พวกทเปนปรสต
เชน Trypanosoma เปนปรสตในเลอด
ของสตวเลยงและคน ทาใหเกดโรคอฟรกน
เหงาหลบ (African Sleeping Sickness)
CU 474
184
Class Ciliata
รปท 5.4.8 Paramecium ขณะสบพนธ
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลมขน (cilia) ใชพด
โบกในการเคลอนทและพดพาอาหารเขา
สเซลล สวนใหญอยในนาจด
Class Sarcodina
Amoeba
รปท 5.4.9 Sarcodin Protozoa
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เคลอนทโดยการไหลเวยน
ของไซโตพลาสซมในเซลลเปนขาเทยม
(Pseudopodium) สวนใหญอาศยอยใน
นาจดมชวตอสระ บางชนดเปนปรสตใน
ลาไสคน เชน Entamoeba histolytica
ทาใหเกดโรคบด
Class Sporozoa
รปท 5.4.10 วฏจกรชวตของพลาสโมเคยม ขณะสราง
สปอรในเมดเลอดคน และสบพนธแบบอาศยเพศในตว
ยง (จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เซลลไมมโครงสรางสาหรบ
การเคลอนทตองอาศยพาหะ ดารงชวต
เปนปรสตทงหมด สบพนธแบบไมอาศย
เพศโดยการสรางสปอรสลบกบการสบพนธ
แบบอาศยเพศ บางชนดทาใหเกดโรคท
รายแรง เชน plasmodium เปนเชอไข
มาลาเรยในคน โดยมยงเปนพาหะ
CU 474
185
5.5 อาณาจกรฟงไจ (Kingdom Fungi)
ฟงไจเปนสงมชวตทเซลลไมมคลอโรฟลลกษณะเซลลเปนเสนใย (hypha) เปน
พวกหลายเซลลรวมเปนกลมเสนใยเรยกวา ไมซเลยม (mycelium) ผนงเซลลเปนสารพวก
ลกนน และสารอน ๆ เชน ไคตน แคลโลส และเซลลโลส สวนใหญดารงชวตเปนแบบภาวะ
มการยอยสลาย (Saphophytism) บางชนดเปนปรสต และภาวะทตองพงพา เชน อย
รวมกบสาหรายในพวกไลเคนส สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ ฟงไจ
แบงเปน 4 กลม
Phylum Zygomycota
Rhizopus Sp.
รปท 5.5.1 วงชวตของรา Rhizopus
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : เปนเซลลเดยว mycelium ไมม
ผนงกนตามขวาง สบพนธแบบไมอาศยเพศ โดย
การสรางสปอร และสบพนธแบบอาศยเพศ โดย
วธ Conjugation ราบางชนดมประโยชนใน
อตสาหกรรมผลตกรดฟมารกผลตอลกอฮอล รา
บางชนดทาใหเกดโรคพช เชน รานาคางใน
กะหลา และองน
Phylum Ascomycota
ลกษณะทวไป : mycelium มผนงกนตามขวาง
สบพนธแบบไมอาศยเพศ โดยการสรางสปอร
conidia บน sterigma สบพนธแบบอาศยเพศ
โดยการสราง ascospore จานวน 4 หรอ 8 ภายใน
ถง (ascus) โดยวธสรางเซลลอสระ (free cell
formation)
ราใน class นมประโยชนในอตสาหกรรม
CU 474
186
หมกเหลาเบยร ทาขนมปง เตาเจยว อลกอฮอล
บม เนย ผลตกรดอนทรย วตามน และยา
ปฏชวนะ
ชนดททาใหเกดโทษ ไดแก ราทผลต
สารพษ afla toxin โรคระบบหายใจ และโรคพช
ไดแก Aspergillus Sp. Penicillium Sp.
รปท 5.5.2 วงชวตของรา Ascomycota
(จาก George B. Johnson, 1997)
Phylum Basidiomycota
รปท 5.5.3 วงชวตของรา Baridiomycota
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : สบพนธแบบอาศยเพศ โดยการ
สรางสปอร บนเซลลรปกระบอง (Basidium) ท
อยบน gills เรยกวา basidiospore เสนใยรวมตว
กนสรางเปน Fruiting body ซงเปนทเกดของ
basidium เรยกวา basidiocarp หรอดอกเหด
เหดหลายชนดใชเปนอาหาร เชน เหดหหน
เหดหอม เหดนางรม เหดเปาหอ เหดฟาง ฯลฯ
เหดบางชนดมพษทมอนตรายถงตาย
CU 474
187
Phylum Deuteromycota (Fungi imperfecti)
ลกษณะทวไป : ยงไมพบการสบพนธแบบอาศยเพศ มการสบพนธแบบไมอาศย
เพศโดยการสรางสปอรดวยโครงสราง Conidia ราใน class น บางชนดมประโยชนในการ
ผลตยาปฏชวนะ ผลตกรดซตรก บางชนดทาใหเกดโรค เชน กลาก เกลอน และเทาเปอย
5.6 อาณาจกรพช (Kingdom Plantae)
สงมชวตทจดเปนพช เปนพวกหลายเซลล (multicellular organism) ทกลมเซลล
พฒนาเปนเนอเยอททาหนาทเฉพาะอยาง โครงสรางของอวยวะสบพนธประกอบดวยเซลล
ทจะเจรญไปเปนเซลลสบพนธจะถกหอหมดวยเซลลทเปนหมน การเจรญของไซโกตไป
เปนตนสปอโรไฟต (Sporophyte) จะผานระยะเอมบรโอ เซลลมคลอโรฟลอยในพลาสตด
เปนพวกทมวงชวตแบบสลบ (alternation of generation)
อาณาจกรพชแบงเปนกลมใหญในลาดบ Division จากพชชนตาไปยงพชชนสง
Division Bryophyta
Liverwort
Moss
รปท 5.6.1 พชในไฟลมไบรดอไฟตา
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ไมมเนอเยอลาเลยง เปนพชขนาดเลก
ชวงชวตทสรางเซลลสบพนธ (gametophyte generation)
ตนแกมโตไฟตมหลายแบบ บางชนดเปนแผนแบนตด
อยกบหน ดน เชน ลเวอรเวรต บางชนดมลกษณะ
คลายตนไม เชน มอส ชวงชวตทสรางสปอร (sporophyte
generation) ตนสปอโรไฟตจะมฟต (foot) ยดตดกบ
ตนแกมโตไฟต ชกานอบสปอร (seta) และสรางอบ
สปอร (capsule หรอ sporangium) ทปลายกาน ชวง
แกมโตไฟตจะยาวนานถอวา เ ปนระยะเดนกวา
ชวงสปอโรไฟต ซงเปนระยะสน ๆ สปอโรไฟตไมเปน
อสระตอแกมโตไฟต คอตองอยบนแกมโตไฟตตลอด
ชวต
CU 474
188
Division Psilophyta (Psilotum หรอหวายทะนอย)
รปท 5.6.2 หวายทะนอย
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : มเนอเยอลาเลยง สปอโรไฟตทอยเหนอ
ดนมสเขยวสงเคราะหดวยแสง แตกแขนงแบบสองแฉก
ไมมราก ไมมใบ สรางอปสปอรตามกง มลาตนใตดน
(rhizome) ตนแกมโตไฟตจะงอกรากสปอรมขนาดเลก
Division Lycophyta
Lycopdium
รปท 5.6.3 พชไฟลมไลโคไฟตา
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ตนสปอโรไฟตมสวนทอยใตดน
(Rhizome) และสวนทอยบนดน อาจตงตรง หรอทอดไป
ตามผวดนบางชนดเกาะอยบนตนไม (epiphyte) มราก
และใบขนาดเลก (microphyll) เรยงเปนเกลยวรอบกง
หรอลาตน แตกกงแบบ 2 แฉก สรางสปอรในอบสปอรท
มใบขนาดเลกรองรบ อดแนนเปน strobilus หรอ cone
ทปลายกง แกมโตไฟตเจรญมาจากสปอรอยบนดนหรอ
ใตดน มอวยวะสรางเซลลสบพนธเพศผ (Antheridium)
และเพศเมย (Archegonium) อยบนตนเดยวกน
Lycopodium ในประเทศไทย เชน ชองนางคล สรอยสกรม สามรอยยอด หญารง
ไก หางกระรอก สรอยสดา
Selaginella เชน เฟอยนก พอคาตเมย หญารองไห ตนตกแก
CU 474
189
Division Sphenophyta (Equisetum หรอหญาถอดปลอง)
รปท 5.6.4 หญาถอดปลอง
ลกษณะทวไป : ตนสปอโรไฟตมลาตนใตดนทมรากแตก
ตามขอ ลาตนบนดนมสเขยวเปนขอปลอง เหนอขอม
เนอเยอเจรญทาใหปลองยดตวไดเหมอนพชใบเลยง
เดยว ผวลาตนเปนรองและสนตามยาว มใบขนาดเลก
(microphyll) ปลายกงมอบสปอรทอดแนนเปน strobilus
แกมโตไฟตมลกษณะเปนแผนแคลลสมไรซอยด
antheridium และ archegonium เกดอยบนตนเดยวกน
Division Pterophyta (Fern)
รปท 5.6.5 วงชวตเฟรน
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมลาตนใตดน (Rhizome) ใบ
ออนมวนงอจากปลายใบมายงโคนใบ ซงเปนลกษณะทม
ในเฟรนเทานน ใบแกมขนาดและรปรางแตกตางกนมาก
เรยกฟรอนด (Frond) มทงชนดใบเดยว และใบประกอบ
สรางสปอรเปนกลมเรยกวา ซอรส (sorus) ดานหลงใบ
แกมโตไฟตเปนแผนขนาดเลกรปหวใจมไรซอยด
antheridium และ archegonium อยบนตนเดยวกน
เฟรนเปนพชทอาศยอยทงบนบก ชายนา ในนา
และเกาะอยบนพชอน เฟรนทอยบนพนดนบางชนดมลา
ตนขนาดใหญ คอ เฟรนตน (tree fern) ทมลาตนสง 50-
75 ฟต เฟรนนา เชน ผกแวน แหนแดง จอกหหนพวกท
เปน epiphyte เชน ชายผาสดา เขากวาง เปนตน บางชนดนามาเปนอาหาร เชน ผกกด
บางชนดนามาทาเครองจกสาน เชน ยานลเภา
CU 474
190
Division Coniferophyta (Pine)
รปท 5.6.6 วงชวตของสน
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมลาตนสงใหญ
มใบเลกเรยวยาวคลายเขม (Needle) อยเปน
กลม ๆ ละ 2-3 ใบ มเยอหม (fasicle) ลาตน
มนามนยางหรอ เรซน (resin) สรางโคน 2 ชนด
คอ โคนเพศผมขนาดเลกเปนกลมอยปลายกง
แตละอนประกอบดวย microsporophyll ทม
ลกษณะเปนแผนแขงรองรบ microsporangium
2 อน ซงภายในมเซลลทจะสรางเปน microspor
จะแบงไมโอซสสรางละอองเรณทมปกปลว
ไปผสมกบไขได โคนเพศเมยมขนาดใหญ
ประกอบดวย megasporophyll ซงภายในม
ovule ภายในโอวลม megasporangium ซง
แบงไมโอซส ได 4 เซลล แลว 3 เซลลสลายไป และ 1 เซลลเจรญไปเปนแกมโตไฟตเพศ
เมย ระยะแกมโตไฟต เพศเมยม archegonium 2 หรอ 3 เซลล จงมเซลลไข 2 หรอ 3
เซลล การผสมพนธเรมจากการถายละอองเรณ แลวระอองเรณผลตสเปรมเขาไปผสมกบ
ไขไดเปนไซโกตและพฒนาเปนตนออนตอไป
ไมสนเปนพชเศรษฐกจ เนองจากเนอไมมลายสวยงามจงนยมนามาทาเครองใช
พวกเฟอรนเจอร เปลอกของลาตนนามาทากระดาษ ทาส หมก และยา นามนสนใชเปน
เชอเพลงได
CU 474
191
Division Ginkgophyta (Ginkgo หรอแปะกวย)
รปท 5.6.7 พชพวกแปะกวย
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมลาตนขนาดใหญ แตก
กงกาน ไซเลมมเทรคต ไมมเวสเซล ใบเดยวรปพด
เปนไมผลดใบ ตนตวผสรางโคนเพศผทปลายกง ม
microsporophyll ทม sporangium สราง microspore
ตนตวเมยสรางโคนเพศเมยทยอดม ovule ทสราง
megaspore ทจะเปลยนไปเปนแกมโตไฟตเพศเมย
เมลดของแปะกวยนยมนามาทาอาหาร สวนใบนามา
สกดเปนอาหารเสรมบารงประสาท
Division Cycadophyta (Cycad : ปรง)
รปท 5.6.8 พชพวกปรง
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ระยะสปอโรไฟต ลาตนคลายตน
มะพราวเตย ๆ ใบประกอบแบบขนนก (pinnate) เรยง
เปนเกลยวรอบยอด แกมโตไฟตขนาดเลกอยบนตนส
ปอโรไฟต แยกตนเพศผกบเพศเมย cone เพศผอยท
ปลายยอดประกอบดวย microsporophyll สราง
microspore ตนเพศเมยสราง cone เพศเมยประกอบ
ดวย megasporophyll สราง ovule ทมไข
Division Anthophyta (Flowering Plants : พชดอก)
ลกษณะทวไป : สปอโรไฟตมราก ลาตน และใบทแทจรงเปนอสระ อวยวะสบพนธ
คอดอก แกมโตไฟตมขนาดเลกอยบนสปอโรไฟต การผสมพนธไมอาศยนา มเมลดโดยม
รงไขหอหมซงจะเจรญไปเปนผล พชดอกม 2 class คอ monocotyledonae เปนพชใบ
เลยงเดยวและ Dicotyledonae เปนพชใบเลยงค
CU 474
192
Class Monocotyledonae Class Dicotyledonae
1. ใบเลยงใบเดยว
2. เสนใบเรยงแบบขนาน
3. รากเปนระบบรากฝอย
4. กลมเนอเยอลาเลยงกระจายไมเปน
ระเบยบ
5. ไมมแคมเบยม ไมมการเจรญดานขาง
6. สวนประกอบของดอกมจานวนเปน 3
หรอทวคณของ 3
ใบเลยง 2 ใบ
เสนใบเปนรางแห
รากเปนระบบรากแกว
กลมเนอเยอลาเลยงเปนวงรอบตน
มแคมเบยม มการเจรญดานขาง
สวนประกอบของดอกมจานวนเปน 4-5
หรอทวคณของ 4-5
5.7 อาณาจกรสตว (Kingdom Animalia)
ลกษณะของสตวเปนสงมชวตหลายเซลล (multicellular) ทกลมเซลลรวมตวเปน
เนอเยอ (tissue) อวยวะ (organ) และระบบอวยวะ (system) เซลลไมมผนงเซลล ไมมคลอ
โรฟล มระบบประสาท เพอตอบสนองสงเรา
สตวแบงเปนไฟลมสาคญ 9 ไฟลม
Phylum Porifera (Sponge : ฟองนา)
รปท 5.7.1 ฟองนา
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : มเนอเยอ 2 ชน มรพรน
รดานขาง เปนทางนาเขา รดานบนเปน
ทางนาออก มโครงรางแขง (spiacle) ซง
อาจเปน calcium silicon หรอโปรตน
ขนอยกบชนดของฟองนา ไมมอวยวะ ม
เซลลพเศษทาหนาทแทนอวยวะ ไดแก
choanocytes (collar cell) ในเยอชนใน
ทาหนาทจบอาหาร amoebocytes อยใน
mesoglea ทาหนาทลาเลยงอาหาร และ
เซลลสบพนธ บางชนดใชถตว ในทาง
CU 474
193
เภสชวทยามการวจยพบสารเคมในฟองนามคณสมบตทางยาในการยบยงเซลลมะเรงหรอ
จลนทรยบางชนด
Phylum Coelenterata (Sea anemone coral hydra jelly fish)
รปท 5.7.2 Sea anemone
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : มเนอเยอ 2 ชน มชองวาง
ในลาตวทาหนาทยอยอาหาร คอ gastrovascular
cavity มปากไมมทวารหนก รอบปากม
หนวด (tentacle) ซงมเซลลทสรางเขมพษ
(nematocyst) ใชแทงเหยอใหสลบและเปน
อมพาต มเสนประสาทเปนรางแหไมมสมอง
หรอศนยรวมประสาท สบพนธแบบสลบ
ชวงสบพนธแบบอาศยเพศ มรปรางเปน
medusa และชวงสบพนธไมอาศยเพศ
มรปรางเปน polyp สตวในไฟลมนบางชนดใชเปนอาหาร เชน แมงกระพรน แตบางชนดม
อนตรายมาก เชน แมงกะพรนไฟ และแมงกะพรนรบโปรตเกส
Phylum Platyhelminthes (Flat worms : Planaria Liver Fluke Tapeworm)
รปท 5.7.3 พยาธตวแบน, ตวตด
ลกษณะทวไป : มเนอเยอ 3 ชน ลาตว
แบนดานหลงและทอง (Dorsoventral)
รางกายมหลายชนสวนคลายกบปลองใน
ไสเดอน ระบบยอยอาหารไมสมบรณมแต
ปากไมมทวารหนก ในตวตดไมพบระบบ
ทางเดนอาหารทชดเจน กาจดของเสย
โดยใชเซลลพเศษ คอ flame cell พวกท
เปนปรสตมอวยวะยดเกาะทเจรญมาก
ไดแก sucker และ/หรอ hook นอกจากน
ยงม cuticle เคลอบผวตวหนา สวนใหญ
ทาใหเกดโรคพยาธซงเปนผลเสยตอ
สขภาพและเศรษฐกจ
CU 474
194
Phylum nemathelminthes (or nematoda) (round worm)
รปท 5.7.4 พยาธตวกลม
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ลาตวยาวเรยว ไมมปลอง ม cuticle
เคลอบหนา ทางเดนอาหารสมบรณ มรมฝปาก ตว
เมยวางไข หรอฟกไขในรางกาย ตวออนเจรญโดย
ผานขนตอนการลอก cuticle อก สตวไฟลมนทาให
เกดโรคพยาธหลายชนด ไดแก พยาธไสเดอน พยาธ
ปากขอ พยาธแสมา พยาธกลามเนอ พยาธโรค
เทาชาง และไสเดอนฝอย ทเปนปรสตในรากพช
Phylum Annelida (segment worms)
รปท 5.7.5 หนอนปลอง
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ลาตวเปนปลอง แตละปลองมระยางค
เลก ๆ (setae) ผวหนงม cuticle เคลอบ ระบบหมนเวยน
โลหตระบบปด มเลอดสแดง โดย Haemoglobin
ละลายอยในนาเลอด มอวยวะขบถายของเสย คอ
Nephridia ปลองละ 1 ค ระบบประสาทเจรญ มปม
ประสาททหว 1 ค มเสนประสาทวงแหวนออมหลอด
อาหารไปเชอมกบประสาทเสนยาวดานทอง สวนใหญ
ดารงชวตอสระ เชน ไสเดอนดน แมเพรยง มสวน
นอยเปนปรสต เชน ปลงนาจด
Phylum Arthropoda
ลกษณะทวไป : ลาตวแบงเปน 3 สวนคอ หว (head) อก (thorax) และทอง (abdomen)
ลาตวเปนปลอง มระยางคเปนค มโครงรางแขงนอกลาตว (exoskeleton) มอวยวะขบถาย
ของเสย คอ green gland หรอ malpighian tube ระบบหมนเวยนโลหตระบบเปด เลอดไม
มสหรอสนาเงน ซงม hemocyanin ระบบประสาทมสมองและเสนประสาทมปมประสาท
1 ค อยดานหลงปาก เปนวงแหวนออมไปบรรจบกบเสนประสาทดานทอง ยาวตลอดลาตว
เปนสตวทมประโยชนเปนสวนใหญในแงของอาหาร
CU 474
195
แบงเปน 6 class
Class crustacean กง ป ไรนา เพรยง
ลกษณะทวไป : มขา 5 ค หวและอกรวมกน (cephalothorax)
Class insecta แมลง (insect)
ลกษณะทวไป : มขาเดน 3 ค รางกายแบงเปนหว อก และทอง หายใจโดยใชทอ
ลม (trachea) ทตดตอกบรหายใจ (spiracle) ทขางลาตว
Class arachnida แมงมม แมงปอง เหบ
ลกษณะทวไป : มขาเดน 4 ค หวและอกรวมกน หายใจโดยทอลม หรอ แผงปอด
(books lung)
Class chilopoda ตะขาบ
ลกษณะทวไป : ลาตวแบนมปลองลาตว 15-173 ปลอง
Class diplopoda กงกอ
ลกษณะทวไป : ลาตวกลมยาว มปลองลาตว 40-200 ปลอง มขาเดนปลองละ 2 ค
Class merostomata แมงดาทะเล (King crap)
ลกษณะทวไป : หวและอกรวมกน สวนทองเลก หางแหลมยาว มขาวายนาตดกน
เปนแผน 6 อน หายใจดวย book gill
ก. ข. ค.
ง. จ.
รปท 5.7.6 สตวพวกอารโทรพอด กง (ก) แมลง (ข) แมงมม (ค) ตะขาบ (ง) และกงกอ (จ)
(จาก George B. Johnson, 1997)
CU 474
196
Phylum Mollusca (หอย ปลาหมก)
รปท 5.7.7 หอย
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : รางกายมเนอนม เนอชนนอก คอ
mantle ทาหนาทสรางกาบ หรอเปลอก มกลามเนอ เทา
(foot) ทพฒนาใหเหมาะสมกบการใชงาน สวนใหญใช
เคลอนท จบอาหาร และขดทราย มระบบขดดน หรอกด
กนอาหารโดย radula ในชองปาก ระบบหมนเวยนโลหต
เปนระบบเปด มหวใจ 1-2 Auricle และ 1 ventricle
อวยวะขบถาย
เจรญ คอ ไต เปนสตวทมประโยชนในทางเศรษฐกจ คอ เปนอาหาร มสวนนอยทใหโทษ
Phylum Echinodermata (starfish, sand dollars sea urchin)
รปท 5.7.8 ดาวทะเล
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ผวหนงหยาบขรขระ เปนสารประกอบ
พวกหนปน บางชนดมหนามยาวปกคลม มรปรางเปน
แฉก สวนมากเปน 5 แฉก มระบบจาเพาะ คอ ระบบนา
หมนเวยนทใชในการเคลอนท และกจกรรมการดารงชวต
เชน ลาเลยงอาหาร หายใจ รบสาร และขบถาย นาจะ
ผานเขาทางแผนตะแกรงดานบน (madreporite) ผานไป
ตามทอวงแหวนรอบปาก (ring canal) แยกเขาทอแขน
(radial canal) และถง amplura บบนาเขาทอขา (tube
feet) ทาใหเคลอนทได
Phylum Chordata
ลกษณะทวไป : ม Notochord เปนเนอเยอทประกอบกนเปนทอแขง อยดานหลง
ลาตว เปนโครงรางของรางกาย ททาใหคงรปราง อาจมตลอดชวตหรอเฉพาะตวออน ม
ชองเหงอก (gill slits) ใชหายใจ อาจมเฉพาะตอนตวออนหรอตลอดชวต ประสาทสนหลง
(spinal cord) ตอมาจากสมองทอดยาวตลอดลาตวทางดานหลง notochord
CU 474
197
Sub phylum Urochordata เพรยงหวหอม เพรยงลอย
รปท 5.7.9 เพรยงหวหอม
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ลกษณะสาคญทง 3 ของไฟลม พบเฉพาะ
ในชวงตวออน ลกษณะลาตวอวน ผวหนงหยาบ ตวเตม
วยมทางเดนอาหารเปนรปตวย คอหอยมชองเหงอก (gill
slits) รางกายปกคลมดวยโครงสรางทเหนยว เรยกวา
tunic มชองใหนาเขา (incurrent siphon) ดานบน และ
ชองนาออก (excurrent siphon) ทางดานขาง
Sub phylum Cephalochordata Amphioxus (ปจจบนคอ Branchiostoma)
รปท 5.7.10 แอมฟออกซส
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ลาตวยาว 4-8 ซม. คลายปลาพบตาม
หาดทราย ครบหลงและครบทอง บรรจบทปลายครบ
หาง gill slits หลายค notochord ยาวตลอดลาตว นามา
ทาเปนอาหารของชาวเอเชย เคยมรายงานวาพบใน
ประเทศไทยบรเวณอาวสตหบ จงหวดชลบร
Sub phylum Vertebrata
ลกษณะทวไป : ระยะตวออน (embryo) มพฒนาการของ notochord ไปเปนโครง
รางแขง คอ กระดกออน (cartilage) หรอกระดกแขง (bone) รางกายจงแขงแกรงและยดหยน
ไดดในการเคลอนไหว กระดกสนหลงจะหอหม spinal cord และ gill slits จะหายไปโดยม
ปอดมาแทนทเมอโตเตมวย
CU 474
198
Class Cyclostoma ปลาปากกลม (Lamprey)
รปท 5.7.11 ปลาปากกลม
ลกษณะทวไป : ลาตวยาวคลายปลาไหล ปากกลมไมม
ขากรรไกร ครบหลงและทองยาวพบกนทปลาย เปนครบ
หาง ม gill slits หลายค notochord ยาวตลอดลาตว ม
กระดกออนทงหมด ปากและเพดานปากมฟน ขดเนอปลา
ชนดอนกนเปนอาหาร
Class Chondrichthyes ปลากระดกออน
รปท 5.7.12 ปลากระดกออน
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : มโครงกระดกเปนกระดกออนทงหมด gill
slits 5-7 ค ไมมกระดกแกม (operculum) ปดชองเหงอก
มครบเดยว เกลดคม ปากอยดานลาง มฟน ตวผม
classper 1 ค สาหรบผสมพนธภายใน
Class Osteichthyes ปลากระดกแขง (Bony Fishes)
รปท 5.7.13 ปลากระดกแขง
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : กระดกแขงทงหมดหายใจดวยเหงอก ม
กระดกแกมปดเหงอก หวใจม 2 หอง รบเลอดดาสงไป
ฟอกทเหงอก แลวสงไปเลยงรางกาย โดยเสนเลอดแดงท
ไมผานหวใจ มครบเปนค
Class Amphibia กบ งดน ซาลามานเดอร
รปท 5.7.14 สตวครงบกครงนา
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ผวหนงมตอมเมอก ไมมเกลดหรอขน
นวเทาไมมเลบ ขาหลงมแผนหนง (web) ยดระหวางนว
เปนสตวเลอดเยน หวใจม 3 หอง Auricle 2 Ventricle 1
เลอดแดง หายใจดวยเหงอก ปอด ผวหนง ผวในปากและ
CU 474
199
คอหอย มรจมกทตดตอกบชองปากชวยในการหายใจ ผสมพนธภายนอก ตวออนม
metamorphosis ไปเปนตวเตมวย
Class Reptilia จงจก ตกแก เตา ง กงกา ตะกวด จรเข
รปท 5.7.15 สตวเลอยคลาน
(จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : ผวหนงแหงมเกลดปกคลม ขามนวเทาม
กรงเลบ หายใจดวยปอด เปนสตวเลอดเยน หวใจ 3 หอง
หรอ 4 หองไมสมบรณ (ยกเวนจรเข)
Class Avis นก เปด ไก หาน
รปท 5.7.16 นก (จาก George B. Johnson, 1997)
ลกษณะทวไป : รางกายปกคลมดวยขน
ประเภทขนนก (Feather) มขา 2 ค
โดยคหนาเปลยนไปเปนปกใชบน ขา
หลง ม 4 นว แขงมเกลด ปากมจงอย
เปนกระดกแขง ไมมฟน กระดกอก เปน
สนยาว เปนสตวเลอดอน หวใจ 4 หอง
หายใจดวยปอด มถงเกบลม (air sac) แทรกอยภายในทวไป ซงมชองทางตดตอกบปอด
Class Mammalia
ลกษณะทวไป : ตวเมยมนานมและเตานมใหลกออนดดกน รางกายมขนเปนเสน
(hair) ปกคลมรางกาย มตอมเหงอใตผวหนง มกระดกคอ 7 ชน ปากมฟนทงขากรรไกรบน
และลาง มฟน 2 ชด มลน มนยนตาทมหนงตากระพรบได มใบห มกลองเสยงบรเวณคอ ม
เสนเสยง มเสนประสาท 12 ค เปนสตวเลอดอน เมดเลอดแดงเมอมอายใชงานจะไมม
นวเคลยส เพศผมกพบอณฑะ 1 ค อยนอกชองทอง ผสมพนธภายใน ตวออนเจรญอยใน
มดลก
CU 474
200
Sub Class Prototheria ตนปากเปด (Duck-bill platypus)
ลกษณะทวไป : มพฒนาการนอย ไมมใบห มดลก หวนม ทอนานม มตอมนานมท
ผวหนง รวมกนเปนกระจก มรองขงนานมสาหรบใหตวออนเลยกน
Sub Class Metatheria จงโจ (Kangaroo)
ลกษณะทวไป : ออกลกเปนตว เลยงลกออนไวในกระเปาหนาทอง (Pouch หรอ
Marsupium)
Sub Class Eutheria
ลกษณะทวไป : ออกลกเปนตว ลกออนเจรญอยในมดลกของแมเปนเวลานาน โดย
มสายสะดอตดตอกบรกทผนงมดลกของแม เปนทางแลกเปลยนสารและของเสยระหวาง
แมกบลก
5.8 อาณาจกรไวรา (Kingdom Vira)
ไวรสเปนสงมชวตทไมมสมบตของเซลล เพราะไมมทงเยอหมเซลลและโปรโตพลาสซม
จงถอวาไวรสเปนอนภาคเรยกวาไวรออน (virion) แตละไวรออนของไวรส ประกอบดวย
กรดนวคลอกชนด DNA หรอ RNA ชนดใดชนดหนงเทานน และอาจเปนชนดสายค
(double strand) กได และมโปรตนเรยกวาแคปสด (capsid) หมหอโดยรอบกรดนวคลอก
แคปสดประกอบดวยหนวยยอยทเรยกวา แคปโซเมอร (capsomer) สวนของกรดนวคลอก
และโปรตนนรวมเรยกวา นวคลโอแคปสด (nucleocapsid) ไวรออนของไวรสบางชนด
พบวามสารพวกไลปคหรอไลโปโปรตนหมอยรอบนอกของแคปสดอกชนหนง
CU 474
201
รปท 5.8.1 โครงสรางของไวรส (ก) และรปรางของไวรส (ข) (จาก George B. Johnson, 1997)
ไวรออนของไวรสบางชนดเทานนทพบวามเอนไซมทชวยจาลองกรดนวคลอกเมอ
ไวรออนนนจะเพมจานวน ดงนนการเพมจานวนของไวรสจงตองอาศยเอนไซมและเมตา
บอไลตทงหมดจากเซลลทไวรสอาศยอย เพอใชจาลองกรดนวคลอกของตวไวรสเองและ
เพอสรางโปรตนมาเปนแคปสด จากนนโปรตนทสรางขนจะไปหมกรดนวคลอกทสรางใหม
เปนไวรออนใหมทเพมขนจากเดมมากมายอยภายในเซลลทไวรสอาศยอย
รปรางของไวรสม 3 ชนด คอ
1. helical symmetry รปรางเปนแทงสเหลยมผนผาตรงหรอโคงงอ
2. cuboidal symmetry เปนรปสเหลยมลกบาศกหรอหลายเหลยม
3. binal symmetry เปนรปรางทม 2 สวน คอ สวนหวละสวนหาง
CU 474
202
การจดจาแนกไวรส
จาแนกไวรสตามหลกของ เอ ลฟฟ และผรวมงาน (A. Lwoff et al. 1962)
1. ในระดบไฟลมใชชนดของกรดนวคลอกวาเปน DNA หรอ RNA เปนลกษณะ
สาคญ
2. ในระดบคลาสใชรปรางของไวรส ซงอาศยการเรยงตวของแคปสด เปนลกษณะ
สาคญ
3. ในระดบออรเดอรพจารณาการมหรอไมมเปลอกหม เปนลกษณะสาคญ
4. ในระดบแฟมล พจารณาขนาดของไวรออน หรอจานวนแคปโซเมอรตอไวร
ออนเปนลกษณะสาคญ
5. ในระดบจนสและสปชสพจารณาจานวนการเรยงลาดบของไนโตรเจนเบสใน
กรดนวคลอกและจานวนนวคลไอไทด รวมทงสมบตทางเคมและฟสกสของแคปโซเมอร
เปนลกษณะสาคญ
การเรยกชอวทยาศาสตรของไวรส
ไวรสททาใหเกดโรคกบพชนยมเรยกตามชอพชทไวรสอาศย และอาการของโรคท
เกดจากไวรสนน (host-symptom system) เชน TMV ทาใหเกดอาการใบดางของยาสบ
ไวรสททาใหเกดโรคในสตวนยมเรยกตามอาการของโรคแลวตอทายดวยคาวา
ไวรส เชน pox virus คอไวรสททาใหเกดโรคฝดาษ อาการเปนตมมนาเหลอง (pox) หรอ
เรยกตามวธการแพรของโรคไวรสนน เชน Arbovirus คอไวรสทมสตวในไฟลมอารโทรโป
ดาเปนพาหะชวยแพรโรค
ไวรสทอาศยในแบคทเรย นยมเรยกชอแบคทเรยนนตอดวยคาวา phage เชน
coliphage คอ ไวรสทอาศยอยในเซลล Escherichia coli
CU 474
203
Major Viral Diseases of Humans
Disease Pathogen Vector/Reservoir Epidemiology
AIDS HiV STD Destroys immune defensets, resulting
in death by infection or cancer. Four
million cases worldwide by 1995.
Ebola fever Filoviruses Unknown Acute hemorrhagic fever; virus attacks
connective tissue, leading to massive
hemorrhaging and death; peak mortality
of up to 90%
Hepatitis B
(viral)
Hepatitis B virus
(HBV)
Humans Highly infectious thorugh contact with
infected body fluids. Approximately
1% of U.S. population infected. Vaccine
available. No cure. Can be fatal.
Influenza Influenza viruses Human, ducks Historically a major killer (22 million
died in 18 months in 1918-19): wild
Asian ducks are a major reservoir.
The ducks are not affected by the flu
virus, which shuffles its antigen genes
while multiplying within them, leading
to new flu strains
Polio Poliovirus Humans Acute viral infection of the CNS that
can lead to paralysis and is often fatal.
Prior to the development of Salk’s
vaccine in 1954. 60,000 people a year
contracted the disease in the United
States alone.
Yellow fever Flavivirus Humans,
mosquitoes
Spread from individual to individual
by mosquito bites; a notable cause of
death during the construction of the
Panama canal. If untreated, this disease
has a peak mortality rate of 60%
(จาก George B. Johnson, 1997)
CU 474
204
แบบฝกหดทายบท
1. ชอวทยาศาสตร (Scientific names) ของสงมชวต คออะไร มหลกการสาคญใน
การกาหนดชออยางไร
2. หลกสาคญในการจดหมวดหมของสงมชวตในปจจบนคออะไร
3. โครงสรางแบบโฮโมโลกส (Homologous Structure) และโครงสรางแบบอะนาโลกส
(Analogous Structure) มลกษณะอยางไร
4. นกอนกรมวธานจดหนอน เปน 3 กลม ในระดบไฟลม คอ ตวแบน ตวกลม
และหนอนปลอง โดยใชหลกเกณฑในเรองใดเปนสาคญ
5. แตเดมนกอนกรมวธานจด เพรยงหวหอมไวในพวก Mallusk ปจจบนจดอยในพวก
Chordates ดวยเหตผลในเรองใด
6. ลกษณะสาคญทแสดงวาพชและสตวมววฒนาการสงกวาโปรตสต คออะไร
7. ลกษณะทบงบอกวาพชดอกมความเจรญกาวหนาและประสบผลสาเรจในเชง
ววฒนาการมากกวาพชพวกทไมมดอก เชน เฟรน ปรง และสน คออะไร
8. Species หมายถง อะไร และแตกตางจาก Subspecies อยางไร
9. ลกษณะสาคญทเปนลกษณะรวมของสตวใน Phylum Chordata ไดแกอะไร
10. แบคทเรยและสาหรายสเขยวแกมนาเงน (blue green algae) เปนสงมชวตท
อยในอาณาจกรเดยวกน เนองจากมลกษณะอะไรรวมกน