არაგვი — მდინარეაღმოსავლეთსაქართველოში, ყაზბეგის, დუშეთისა და მცხეთისმუნიციპალიტეტებში. სიგრძე 112 კმ, აუზისფართობი 2724 კმ2. არაგვის სისტემას ქმნისმდინარეები –მთიულეთის (თეთრი) არაგვი, გუდამაყრის (შავი) არაგვი, ხევსურეთისარაგვი და ფშავის არაგვი. მთავარია არაგვი, რომელიც იწყება ყელისვულკანური მთიანეთისჩრდილო-აღმოსავლეთნაწილში. არაგვი ზემო დაშუა დინებაში მთისმდინარეა, ქვემოდინებითმუხრან-საგურამოს ვაკეზეიშლება.

შესართავთან კვეთსსხალტბისა და საგურამოსქედებს. ქ. მცხეთასთანერთვის მტკვარს მარცხენამხრიდან.

არაგვი საზრდოობსმიწისქვეშა, წვიმისა დათოვლის, აგრეთვემყივნარებისა დამარადიულითოვლისწყლით. მიწისქვეშა წყალიმდინარის სხვადასხვანაწილში წლიურიჩამონადენის 40-70% შეადგენს, წვიმისა დათოვლის წყალი კი - ცალ-ცალკე 16-იდან 30%-მდეაღწევს. წყალდიდობა იწყებაგაზაფხულზედა შუააგვისტომდე გრძელდება.

შემოდგომაზე ხშირიაწყალმოვარდნა. ზამთარშიწყალმცირეა. არაგვისნადენი 39,3% შეადგენს, ზაფხულში – 30,8%, შემოდგომაზე – 19,5%, ზამთარში – 10,4%. არიყინება.არაგვს მტკვარში წლიურად1,5 მლრდ.მ3 წყალი შეაქვს. იყენებენ მუხრან-საგურამოსვაკის სარწყავად. არაგვისქვემოდინების ფარგლებშიგამოედინება ბულაჩაურის, ნატახტრისა და საგურამოსწყაროები, რომლებიც ქ. თბილისს სასმელი წყლითამარაგებს. არაგვის ხეობაშიგადის საქართველოსსამხედრო გზა.

მდინარე არაგვისსავარაუდოუცხოურისახელწოდებააპელორი: მომდინარეობსბერძნული ზმნისგან –pelo – ვმოძრაობ, მივისწრაფი. მოიხსენიებს II-III საუკუნეების ბერძენიისტორიკოსი დიონკასიუსი ძვ. წ. 65 იბერიაში რომაელთალაშქრობასთანდაკავშირებით.

არაგვის ხეობა — ხეობაქართლის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში. არაგვისხეობაში აღმოჩენილია ძველიქვის ხანის, ადრინდელიბრინჯაოს ხანისარქეოლოგიური ძეგლები. ცნობილია ხადის, ჭიკაანის, ჩაბახურის, ფასანაურის, ჟინვალის, დუშეთის, ბულაჩაურის გვიანდელიბრინჯაოს ხანისარქეოლოგიური ძეგლები. არაგვისა და მტკვრისშესართავთან უკვე ბრინჯაოსხანაში ყოფილადიდიდასახლება, რომლისსაფუძველზე ანტიკურ ეპოქაშიქართლის სამეფოს ძველიდედაქალაქი მცხეთაწარმოიქმნა.

წინაელისტურ არაგვზე გადიოდა აღმოსავლეთი საზღვარი ზენასოფლისა, რომელსაც შემდგომში შიდა ქართლიდა სასპასპეტოეწოდებოდა. იგივე არაგვი იყო, ერთი მხრით, ქართლისა და, მეორემხრით, კახეთ-კუხეთის, ხოლო მოგვიანო ხანებში კახეთისსაზღვარი. არაგვის ხეობაზე უძველესიდროიდან გადიოდაჩრდილოეთ კავკასიის დამაკავშირებელი გზა ამიერკავკასიასა დამახლობელ აღმოსავლეთთან. ბერძენი გეოგრაფი სტრაბონი მისშესახებ აღნიშნავს: „ჩრდილოეთით მცხოვრები მომთაბარეებიდანდაახლოებით სამი დღის ძნელი ამოსასვლელია, ხოლო ამისშემდეგ არის საცალფეხო გზა მდინარე არაგოსის ვიწრო ხეობაში, დაახლოებითოთხიდღის სავალი, ხოლო გზის ბოლო ძნელადასაღები კედლით არის გამაგრებული“.

ქართული წყაროების მიხედვითარაგვის ხეობის მთიანი ნაწილი წმ. ნინოს (IV ს.) ადრეული სამისიონერომოღვაწეობის სფერო იყო, ადრინდელიფეოდალური ხანიდან არაგვის ხეობაშიშედიოდა რამდენიმე თემი: ფხოვი, გუდამაყარი,წილკანი, ცხავატი -ტერიტორია სოფ. ქვეშეთისსამხრეთით, მთიულთკარამდე. თავდაპირველად ცხავატი, ხოლოშემდეგ ხადა-ცხავატი შეადგენდამთიულეთს. ხეობის ნაწილსმთიულთკარის სამხრეთით, დაახლოებით ანანურამდე, ეწოდებოდაჭართალი, ხოლო მის სამხრეთითვრცელთემს - ბაზალეთი, რომელიცსამუხრანომდე აღწევდა, ხეობისსამხრეთ-აღმნოსავლეთ ნაწილშეადგენდა წობენისა და ხერკის ანუსაგურამოს თემებს.

არაგვის ხეობა წილკნისსაეპისკოპოსოში შედიოდა, ადმინისტრაციულა — ქართლისსაერისთავოში, რომელსაცმონღოლთა ბატონობისდროიდან გამოეყო არაგვისსაერისთავო. არაგვის ხეობაში XI-XIII საუკუნეებშიგანსაკუთრებულ აღმავლობასმიაღწია ქ. ჟინვანმა, რომელიც ამმუნიციპალიტეტში სამეფოხელისუფლების დასაყრდენიიყო. არაგვის ხეობა არაერთხელყოფილა როგორცჩრდილოეთიდან, ისესამხრეთიდან შემოსეულდამპყრობლებთან ბრძოლისასპარეზი. იგი ავბედობის დროსქართლის ბარის მცხოვრებთათავშესაფარიც იყო.

1881 წლიდან საქართველოს რუსეთთან შეერთების შემდეგ, არაგვისხეობაზე გამავალი გზის მნიშვნელობა გაიზარდა. მოსახლეობას დაეკისრაგზის შეკეთება-გაფართოების სამუშაოები, ჯარის სურსათითადატრანსპორტითუზრუნველყოფა, მძიმე ბეგარამ მთიულეთის მოსახლეობისაჯანყება გამოიწვია (მთიულეთის აჯანყება 1804). დასაწყისში არაგვისხეობა ადმინისტრაციულად შედიოდადუშეთის მაზრაში. ახლანდელიადმინისტრაციულიდაყოფით ამ ტერიტორიის ნაწილი დუშეთისმუნიციპალიტეტში შედის, ნაწილი მცხეთისაში.