ژماره 474

گۆڕان و یه كێت��ی باس له هه ماهه نگی نهێنی و ئاشكرای نێوانیان ده كه ن بۆ دروستكردنی به ره یه ك له باره ی هه ردو پرسی ده س��تورو ویالیه تی بارزانی ، له جموجوڵی به گومان��ه وه پارتیش ئه م دوالیه نه ده ڕوانێت و هۆشدارییان ده داتێ كه "ده بێت خۆیان ته حه مولی هه ر شێوه پشێویی و ئاڵۆزییه ك بكه ن

كه روبكاته كوردستان". ئه ندام��ی به ئاوێن��ه : تایب��ه ت

ئه نجومه ن��ی س��ه ركردایه تی پارتی عه ل��ی كوردس��تان، دیموكرات��ی عه ون��ی نیگه ران��ی حزبه ك��ه ی له و گ��ۆڕان یه كێت��ی و هه ڵوێس��تانه ی ناش��ارێته وه كه به مدواییه سه باره ت بارزانی ویالیه تی به پرسی ده ستورو رایانگه یان��دوه ، ناوب��راو به ئاوێنه ی مش��تومڕه ی "ئ��ه م كه راگه یان��د ده كرێت ئه وه نده ی به دوای رێگایه كدا ده گه ڕێ��ن ب��ۆ وه ده رنان��ی پارتی و

بارزانی له پرۆسه ی سیاسی، ئه وه نده بۆئ��ه وه ی نی��ه لێكۆڵینه وه ی��ه ك سیستمێك بۆ كوردستان بدۆزنه وه ".س��ه باره ت به مان��ه وه ی بارزانیش له پۆس��ته كه یدا، عه ونی وتی "ئێمه پێمانوای��ه بۆ ئ��ه م قۆناغه جه نابی بارزانی نه ك هه ر پێویس��ته ، به ڵكو

پێویستییه ".

مسته فا هیجری ئاماژه به وه ده كات ئه گه ر رێككه وتن��ی ئێران و رۆژئاوا س��ه ربگرێت كۆم��اری ئیس��المی له ڕوی ئابوریه وه زیاتر ده بوژێته وه و ئه مه ش ده س��تی وااڵتر ده كات كه له ناوچه كه دا زیاتر ئاژاوه ی كێشه و بنێت��ه وه ، ئه و ده ڵێت "مه ترس��یی

ئێران له سه ر ئێمه زیادی كردوه ".تایب��ه ت به ئاوێن��ه : س��كرتێری دیموكرات��ی حیزب��ی گش��تیی كوردس��تانی ئێران مسته فا هیجری له چاوپێكه وتنێكی تایبه ت به ئاوێنه دا

رایگه یان��د كه حكومه ت��ی هه رێم و هێزه سه ره كیه كانی هه رێم ده رهه ق به هێزه ئۆپۆزسیۆنه كانی رۆژهه اڵتی كوردس��تان كه مته رخه م بون، ئه و دوبه ره كیی كێش��ه و "به هۆی وتی هێزه كانی كورد به گشتی و په كه كه و پارت��ی به تایبه ت��ی هه وڵ��دان بۆ نه ته وه ی��ی كۆنگ��ره ی به س��تنی له ئێستادا بێسوده ، له حاڵه تێكی وادا ئه گه ر ببه سترێت ده بێته كۆنگره ی حزبێ��ك كه ئه وه ش س��ودێكی بۆ

كورد نابێت".

وتیش��ی "له هه لومه رجی ئێستادا روب��ه روی كوردس��تان هه رێم��ی كۆمه ڵێ��ك كێش��ه وگرفت بۆته وه ، ئه گه ر كێشه ی دیاریكردنی سه رۆكی هه رێمی��ش ببێته كێش��ه یه كی تر نازانین، ك��ورد به قازانجی ئ��ه وه ده بێ��ت پێمانوای��ه هه ربۆی��ه به رێگایه كی یاس��ایی و به سازانێكی هه مه الیه نه بتوانن ئه و مه س��ه له یه

چاره سه ربكه ن".

میدیاكانی توركیا ئاماژه به وه ده كه ن كه شه فافیه ت سه باره ت به شوێنهه ڵگرتنی پاره ی فرۆشی نه وتی كوردستان نییه ، رۆژنامه ی زه مان ده ڵێت "کەس نازانێت چەندێک پارەی نەوتی هه رێم لەبانكی

هالک بانکدایە".تایبه ت به ئاوێنه : به پێی راپۆرتێكی رۆژنامه ی "زه مان"ی توركی تانەر یڵدز وەزی��ری وزە لەئاب��ی ٢٠١٤دا ئەوەی ڕاگەیاند ل��ەو ٩٧ ملیۆن دۆالرەی کە پارەی فرۆش��تنی نەوت��ی هەرێمە کە لەحوزەیرانی٢٠١٤ وە دەستی پێکردوە

٩٣ ملی��ۆن دۆالری لەهال��ک بان��ک دانراوەو لەکانونی دوەمدا کە ئەو بڕە پارەیە گەیش��توەتە٧٠٠ ملیۆن دۆالر. بەاڵم ئەو ب��ڕە پارەیەی کە تا ئازاری ٢٠١٥ بەدەست هاتوە هیچ ڕون نییە.

رۆژنامه كه ده ڵێت "تانەر یڵدز لە٢٦ی ئازاردا ڕایگەیاند کە تەنها لەسێ مانگی س��ەرەتای ٢٠١٥دا ٤٧ ملیۆن بەرمیل نەوت��ی هەرێم گەیش��توەتە بەندەری لەگەڵ جەیه��ان. الیەنی هەرێمی��ش ئەوەدایە کە ئەم بڕە زیاد بکات. چونکە بەغدا لەس��اڵی ڕاب��ردودا تەنها یەک

ملیار دۆالری بۆ هەرێم ناردوەو هەرێم هیچ ڕێگەیەک��ی دی لەبەردەمدا نییە. دەسەاڵتدارانی هەرێم لەهەولێر ده ڵێن: نەوتەکەمان پ��ارەی ئەوەی��ە گرنگ بۆ بێ��ت، جا ک��ێ دەیفرۆش��ێت با بیفرۆش��ێت. چونکە ئەگەر ٣ مانگی دی��ش موچ��ە بەڕێکوپێک��ی نەدەین ڕودەدات و کۆمەاڵیەتی تەقینەوەیەکی

قەیرانی حکومەت دروست دەبێت".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )474( سێشەممە 2015/4/14

w w w . a w e n e . c o m

ریکالم

17 4

ئه نفال له به ڵگه نامه نهێنیه كانی

ئه مریكادا

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

سیستمی پەروەردەیی

کوردستان: داعش دابەزین هەیە

ئه بو عزرائیلرامبۆكه ی شیعه و

فریشته ی مه رگ

په رله مانتارێكی گۆڕان به بڕی

10 ملیۆن دینار غه رامه ده كرێت

1637

نوری تاڵه بانی: ده سه اڵته كانی

سه رۆكی هه رێم فراوانه

پارتی هۆشداریی ده داته یه كێتی و گۆڕان "ده‌بێت‌به‌رپرسیارێتی‌هه‌ر‌پشێویی‌‌و‌ئاڵۆزییه‌ك‌هه‌ڵگرن"

بارزانی زیاتر له توركه كان رقی

له په كه كه یه

6

م��اوه ی نزیك��ه ی س��اڵێكه بریكاری وه زیری پێش��مه رگه كه له سه ر پشكی یه كێتیه تا ئێستا ده ست به كار نه بوه ، كاندیدی پۆس��ته كه ش ده ڵێت "خۆشم نازان��م بۆچ��ی ده س��تبه كار نه بوم". ئاوێنه، هه ولێر : سه رچاوه یه كی ئاگادار له لێدوانێكدا ئه وه ی بۆ ئاوێنه رونكرده وه كه م��اوه ی نزیكه ی س��اڵێكه یه كێتی كاندی��دی خۆی بۆ پۆس��تی بریكاری وه زیری پێشمه رگه ده ستنیشان كردوه ، به اڵم تاكو ئێس��تا له الیه ن ئه نجومه نی

وه زیرانه وه ناوه كه ی بۆ س��ه رۆكایه تی به رزنه كراوه ته وه كوردس��تان هه رێمی به مه به س��تی ده رچواندنی مه رس��ومی

ده ست به كار بون. ئه ندامی نه ج��م كوێخ��ا س��یروان ئه نجومه نی س��ه ركردایه تی و به رپرسی مه ڵبه ن��دی ٦ی س��ۆرانی یه كێتی كه كاندیدی حزبه كه یه بۆ پۆستی بریكاری وه زیری پێش��مه رگه ، له باره ی هۆكاری ده س��ت به كارنه بونه ك��ه ی به ئاوێنه ی راگه یاند "خۆشم نازانم بۆ ده ست به كار

نه بوم و نازانم چیت��ان پێ بڵێم. ته نها ئه وه ن��ده ده زانم ك��ه كتابێك چوه ته الی كاك نێچیرڤ��ان و ئیتر له وه زیاتر

ده نگوباسی نازانم". ئ��ه و وتی "پێویس��ته نوس��راوه كه ل��ه الی ئه نجومه ن��ی وه زیرانه وه بڕوات بۆ سه رۆكایه تی هه رێم، به اڵم تا ئێستا نازانم ئایا نوسراوه كه رۆیشتوه یاخود

نا".

"کەس‌نازانێت‌چەند‌پارەی‌نەوتی‌‌هه‌رێم‌لەهالک‌بانکدایە"

مسته‌فا‌هیجری‌:‌مه‌ترسیی‌‌ئێران‌له‌سه‌ر‌ئێمه‌‌زیادی‌‌كردوه‌

ساڵێكه‌‌بریكاره‌‌یه‌كێتیه‌كه‌ی‌‌وه‌زیری‌پێشمه‌رگه‌‌ده‌ستبه‌كارنه‌بوه‌

4

2

32

کێڵگه یه کی نه وت و غاز له کوردستان

پااڵوگه‌‌نایاساییه‌كان‌‌500دۆنم‌زه‌وییان‌"داگیركردوه‌"‌و‌باج‌و‌غه‌رامه‌‌ناده‌ن‌8

تایبه‌ت(474( سێشه ممه 22015/4/14

ده ستورو كورسییه كه ی بارزانی ، ئێستا دو پرسی هێنده گه رمن له كوردستان ته نانه ت شه ڕی گه رمی دژی داعشیشی س��اردكردوه ته وه ، گۆڕان و یه كێتی كه هێزی دوه م و س��ێیه می كوردس��تانن به رامب��ه ر هێ��زی یه كه م ك��ه پارتیه كۆبونه وه یه كی چه ن��د یه كیانگرتوه و نهێنیش له نێوان نه وشیروان مسته فاو هێرۆخ��ان ل��ه م روه وه ئه نجامدراوه ، پارتیش هۆشدارییان ده داتێ و ده ڵێت، "ده بێت خۆیان ته حه مولی هه ر شێوه په ش��ێویی و ئاڵۆزیی��ه ك بك��ه ن كه

روبكاته كوردستان". هاوكار حس��ێن، ئاوێنه : ئه ندامێكی سه ركردایه تی یه كێتی باس له وه ده كات كه "هه مو ئام��اژه كان بۆ ئه وه ده چن كه له حاڵه تی رۆیشتنی دۆخه كه به ره و ئاڵۆزبون، یه كێتی و گ��ۆڕان ده كه ونه پارت��ی ، به رامب��ه ر س��ه نگه رێكه وه به اڵم نازانم بۆ الیه نه ئیس��امییه كان ئاخۆ به ب��ێ الیه نی ده مێننه وه یاخود

الیه نگریی به ره یه ك ده كه ن".له باره ی هه ماهه نگی نێوان یه كێتی و گ��ۆڕان له س��ه ر پرس��ی ده س��تورو ویایه ت��ی س��ه رۆكی هه رێ��م، ئ��ه و ئه ندام��ه ی س��ه ركردایه تی یه كێت��ی به وپێیه ی بهێنرێت ناوی كه نه یویست هێش��تا بۆچونی ره س��می حزبه كه ی راگه یه نراوه ، وتی ، "له س��ه ر ئاس��تی

لوتكه ی هه ردوال هه ماهه نگی زۆر هه یه تائێستاش گۆڕاندا، یه كێتی و له نێوان چه ند كۆبونه وه یه ك��ی نهێنی له نێوان كاك نه وش��یروان و هێرۆخاندا له سه ر

ئه م بابه تانه ئه نجامدراوه ".هه رچه نده یه كێتی له س��ه ر ئاستی بااڵدا دابه ش��بون به س��ه ر دو به ره ی جیاوازدا و ته نان��ه ت بۆچونی جیایان هه یه له س��ه ر هه ندێك بابه تی گرنگ، به اڵم ئ��ه و ئه ندامه ی س��ه ركردایه تی ده ڵێت، "ئێمه له سه ر پرسه نیشتمانی و چاره نوسس��ازه كان ی��ه ك بۆچونمان

هه یه ." هه رج��ۆره بون��ی له ب��اره ی گ��ۆڕان له گ��ه ڵ هه ماهه نگیی��ه ك ویایه تی ده س��تورو پرس��ی له سه ر بارزان��ی ، عه دنان موفت��ی ، ئه ندامی نیشتمانی یه كێتی مه كته بی سیاسیی ئه ندامه ی ئه و وته كانی كوردس��تان، مه كته بی سه ركردایه تی ره تنه كرده وه و ته نها وتی ، "به ش��ێوه یه كی ره س��می هیچ ش��تێكی وام نه بیس��توه ، به اڵم ئه ندامانی قس��ه كراوه و به ناڕه س��می په رله مان و مه كته بی سیاسیی بۆچونی

خۆیان ده ده ن".نێ��وان كۆبون��ه وه ی له ب��اره ی ئیبراهیم نه وشیروان مس��ته فاو هێرۆ راگه یاند، به ئاوێنه ی ئه حمه د، موفتی كۆبونه وه كانی لێیه ئاگام "ئه وه نده ی

یه كێت��ی و گۆڕان تائێس��تا له س��ه ر پرس��ه كانی چۆنیه ت��ی به ڕێوه بردنی س��لێمانیه ، نه مبیس��توه ده س��تورو

سه رۆكایه تی هه رێم باسكرابێت".ل��ه زاری رێكخه ری پێش��تر گۆڕان گش��تیه كه یه وه خ��ۆی یه كاكرده وه و سیاس��یی سیس��تمی داوایك��رد له كوردس��تان بكرێت��ه په رله مان��ی ، لێپرس��راوی به ختیار م��ه ال هاوكات ده س��ته ی كارگێڕی مه كته بی سیاسی یه كێتی��ی له لێدوانێك��دا ب��ۆ چه ن��د ئاش��كراكرد و راگه یاندنی ده زگایه كی كۆپیه كیش��ی تایب��ه ت ب��ۆ ئاوێن��ه نێردراوه ، هه ڵوێس��تی یه كێتی له سه ر ده ستورو پرس��ی سه رۆكایه تی هه رێم "سیس��تمی ده ڵێ��ت، ئاش��كراكرد و په رله مانی گونج��اوه بۆ ئه م قۆناغه ، ده بێ��ت له س��یاقی ده س��توردا ئه م سیس��تمی په رله مانیی��ه به گفتوگۆی س��ازانی نیش��تمانی كارێك��ی ئه وتۆ

بكه ین كه تێبپه ڕێت".عه دنان موفتی له باره ی ئه و لێدوانه ی م��ه ال به ختیاره وه ك��ه ئاخۆ بۆچونی تایبه تی خۆیه تی یاخود هی یه كێتی ، به ئاوێنه ی راگه یاند، "هێشتا كۆبونه وه نه كراوه ، بۆیه هه ر بۆچونێك درابێت، له بۆچونی شه خسی گوزارش��ت ئه وا ده كات، ئه م��ه ش ب��ه و مانایه نیه كه ئه و بۆچونه گفتوگۆی له سه ر نه كراوه ،

به اڵم چاوه ڕێی كۆبونه وه ده كه ین".ه��اوكات محه مه د عه ل��ی ، ئه ندامی ژوری توێژینه وه ی سیاسیی بزوتنه وه ی گۆڕان به ئاوێن��ه ی راگه یاند، "پێموایه بۆچونێكی هاوبه ش هه یه له نێوان هه ر چوار الیه نی یه كێتی و گۆڕان و كۆمه ڵ و یه كگرتو. ئاڵوگۆڕی��ی بیروڕاش هه یه له نێوان الیه نه كاندا و تاڕاده یه ك له سه ر

ئه و بابه ته كۆكن". یه كێتیش��ه ، "هه رچی ده ڵێت، ئه و هه مان بۆچونی هه ب��وه ، به اڵم له به ر هه ندێكجار سیاس��یی به رژه وه ن��دی خات��ری پارتی گرتوه ، به اڵم ئێس��تا یه كێتی ئازادانه تر گوزارشت له بۆچونی

خۆی ده كات له سه ر ئه و بابه ته ". ئێس��تا ده ڵێ��ن خۆی��ان وه ك په یوه ندییه كان��ی گ��ۆڕان و یه كێت��ی له س��ه ر ده س��تورو ویایه تی بارزانی دابه زیوه ت��ه ئاس��تی خوارت��ر و باس ل��ه وه ده كرێت كه له س��ه ر ئاس��تی فراكس��یۆنه كانی ن��او په رله مانی��ش نزیكییه كی زۆر هه یه له نێوان گۆڕان و یه كێتی��دا، له مباره یه ش��ه وه محه مه د عه لی وت��ی ، "بێگومان له م كاته دا كه هه ندێ��ك لێ��دوان و بۆچونی هاوبه ش هه ی��ه ، كاریش ده كاته س��ه ر جۆری ئاگاداریی ب��ه اڵم په یوه ندییه كانیش،

ورده كارییه كان نیم".ب��ه اڵم عه ل��ی عه ون��ی ، ئه ندام��ی

س��ه ركردایه تی پارت��ی دیموكرات��ی كوردستان نیگه رانی خۆی و حزبه كه ی له و هه ڵوێس��تانه ی یه كێت��ی و گۆڕان ناش��ارێته وه س��ه باره ت به پۆس��تی سه رۆكایه تی هه رێم و سیستمی سیاسیی كوردس��تان ك��ه هه ردوالی��ان داوای گۆڕینی ده كه ن له س��ه رۆكایه تیه وه بۆ په رله مانی و به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئه م مش��تومڕه ی كه ده كرێ��ت ئه وه نده ی ب��ه دوای رێگایه ك��دا ده گه ڕێ��ن ب��ۆ وه ده رنانی پارتی و بارزانی له پرۆسه ی سیاسی، ئه وه نده لێكۆڵینه وه یه ك نیه بۆئه وه ی سیس��تمێك بۆ كوردس��تان

بدۆزنه وه ".ئ��ه و هۆش��داریی ئه وه ش��ی دا كه له حاڵه تی هه س��تكردن به هه نگاوێكی له وش��ێوه یه ، ئ��ه وا "ده بێ��ت خۆیان ته حه مولی هه ر ش��ێوه په ش��ێویی و روبكات��ه ك��ه بك��ه ن ئاڵۆزیی��ه ك كوردس��تان، پارتی ئه و ژماره ئاسانه نیه كه به ئاسانی له پرۆسه ی سیاسیی

بكرێته ده ره وه ". بارزان��ی به مان��ه وه ی س��ه باره ت له پۆس��ته كه یدا عه ونی ده ڵێت، "ئێمه پێمانوایه ب��ۆ ئه م قۆناغ��ه جه نابی بارزان��ی نه ك هه ر پێویس��ته ، به ڵكو پێویس��تیه ، بۆیه المان وایه بارزانی ئه و كه سه یه كه توانیویه تی كه شتیه كه

به سه المه ت تا ئه م قۆناغه بهێنێت".

پارتی هۆشداریی ده داته یه كێتی و گۆڕان "بۆ ئه م قۆناغه جه نابی بارزانی نه ك هه ر پێویسته ، به ڵكو پێویستیه"

س��تافی ئه كادیمی��ای هۆش��یاری و یه كێت��ی كادێران��ی پێگه یاندن��ی نیشتمانی كوردس��تان له یاداشتێكدا كه ئاڕاس��ته ی مه كته بی سیاس��ی و س��ه ركردایه تی حیزبه كه ی��ان كردوه داوا ده كه ن هه ڵوێستی شێلگیرانه یان ده س��تورو به پرس��ی به رامب��ه ر هه بێ��ت و هه رێ��م س��ه رۆكایه تی رێگ��ه نه درێت س��یناریۆیه كی دیكه له چه ش��نی 30ی حوزه یران��ی 2013

دوباره بێته وه .ئاوێنه ، س��لێمانی : له م یاداشته دا كه ناو و واژۆی ژماره یه ك له س��تافی ئه كادیمیای هۆش��یاری و پێگه یاندنی كادێرانی یه كێتی له سه ره و كۆپییه كی ئاماژه ئاوێن��ه كه وت��وه ، ده س��ت به پێویستی ئه وه كراوه كه پێویسته مه كته بی سیاس��ی و س��ه ركردایه تی

پارتی و ئێس��تای "الوازیی یه كێتی ، هه ژمونخوازییه كان��ی سیاس��ه ته به كاربێنێ��ت بۆ به رگری هه تاس��ه ر په رله مان��ی و له سیس��ته می په لوپۆكردنی ده سه اڵته كانی سه رۆكی هه رێم به ه��اوكاری و س��ازان له گه ڵ هه م��و حیزبه كانی تری ناو په رله مان تا ڕاده ی هێنانه پێشه وه ی كاندیدی

ئه ڵته رناتیڤ".هه روه ها جه غت له س��ه ر "س��ازش درێژكردن��ه وه ی له س��ه ر نه ك��ردن م��اوه ی س��ه رۆكایه تی بارزانی یان بارزانی و كاندیدكردنه وه ی س��ێباره چه مكی هه مه الیه نه ی ره تكردنه وه ی (القائد الظروره ( ده كه ن"، به و پێیه ی كه "چه مكێكی كۆنه په رس��تانه ی دژ

به به هاكانی دیموكراسییه ". پێداگری راش��كاوانه یاداش��ته كه

له سه ر ئه وه ده كات كه "به پێی یاسا ل��ه 2015/8/19دا كارپێك��راوه كان كۆتایی بارزانی سه رۆكایه تی ماوه ی پێدێ��ت، ئ��ه وه ش هیچ قس��ه یه كی س��ه ربار هه ڵناگرێت" و تیایدا هاتوه كه "له به رئه وه ی رێكه وتنی ستراتیژی نێ��وان یه كێتی و پارت��ی به عه مه لی هه ڵوه ش��اوه ته وه ، له كاركه وت��وه و ئیت��ر یه كێتی پابه ندی ئ��ه و حیلفه نی��ه )دوای ئ��ه و باجه قورس��ه ی دای ( و 2013 له هه ڵبژاردنه كان��ی پێویس��ته دور له هه یمه نه ی بارزانی و پارتی بیر له كاندی��دی ئه لته رناتیڤ

بكاته وه بۆ سه رۆكایه تی هه رێم". هه روه ها ئاماژه به وه ده كه ن "پارتی س��ه لماندی كه جێگای متمانه نیه و ته نها به رژه وه ندیه هه ژمونخوازییه كانی

خۆی له به رچاو ده گرێت".

له ش��اری نه خۆش��خانه یه ک س��لێمانی دوای ئ��ه وه ی له الی��ه ن ئه مه ریکییه کان��ه وه چه ند س��اڵێک پێش ئێستا دروست ده کرێت، به اڵم به ب��ێ ئ��ه وه ی هیچ ده وام��ی تێدا بکرێت، نزیک��ه ی 2 ملیۆن یۆرۆ بۆ

نۆژه نکردنه وه ی ته رخانده کرێت.نه خۆشخانه ی ئاوێنه ، س��لێمانی: ش��ه هید تاهیری عه ل��ی والی به گ ئه وه ی دوای له ش��اری س��لێمانی، له الیه ن ئه مه ریکییه کانه وه دروستکرا، به بێ ئه وه ی هیچ ده وامی تێدا بکرێت، له ساڵی 2010 له الیه ن کۆمپانیایه کی ئیتاڵیی��ه وه به ب��ڕی ملیۆنێک و 800

هه زار نۆژه نکراوه ته وه .له و باره ی��ه وه ئه ندامی په رله مانی حه مه ئه مین ش��ێرکۆ کوردس��تان، ک��ه به دواداچون��ی بۆ ئ��ه و بابه ته ک��ردوه ، به ئاوێن��ه ی راگه یان��د که ئه وه به هه رده ردانێکی ئاش��کرایه که نه خۆش��خانه یه کی بچوک که هێشتا ده وامی تێ��دا نه کرابێ��ت، ئه و بڕه

پاره زۆره بۆ نۆژه نکردنه وه ی خه رج بکرێت.

س��ه ره ڕای دابینکردنی ئ��ه و بڕه پاره یه ش، هێش��تا نه خۆش��خانه که پێویس��تی به 5 ملی��ۆن دۆالر هه یه بۆ ئه وه ی پێداویس��تیی پزیش��کی

بکڕێت.ئه وه یش��ی په رله مانه ئه ندام ئه و راگه یاند که بۆ ئه و مه به سته په یوه ندی ک��ردوه به وه زیری ته ندورس��تییه وه ب��ه اڵم وه زیر وتویه تی که ئه و بابه ته په یوه ندی به پارێزگاری سلێمانییه وه

هه یه .بڕیاربو له س��ه ره تای ساڵی 2014 نه خۆش��خانه که بکرێته وه، به اڵم تا ئێستا به ته واویی نه کراوه ته وه و ته نها هه ندێک کراوه و "استس��ام جزئی" ب��ه اڵم ده کات و ده وام کارمه ن��د به هۆی ئه وه ی پێویستی به که ره سته ناتوانێ��ت هه ی��ه ، پزیش��کییه کان به ته واویی پێش��وازی له نه خۆشه کان

بکات.

ستافی ئه كادیمیای هۆشیاری و پێگه یاندنی كادێرانی )ی .ن.ك( داوا له مه كته بی سیاسی

ده كه ن كاندیدیان هه بێت بۆ سه رۆكایه تی هه رێم

به ڕێوه ب��ه ری ئ��اوی س��لێمانی ده س��ت له پۆس��ته که ی ده کێش��ێته وه و له نام��ه ی ئام��اژه ده ستله کارکێشانه وه که ش��یدا به چه ندی��ن که موکوڕی��ی و کێش��ه ی ئاوی سلێمانی ده کات و ده ڵێت "ئه گه ر به م زوانه پرۆژه کان س��یانه نه کرێن، ئه وا کێش��ه ی گ��ه وره ی بێ ئاویی له ش��اری س��لێمانی و دروس��ت ده وروب��ه ری ش��ارۆچکه کانی

ده بێت".له نام��ه ی س��لێمانی: ئاوێن��ه ، کۆپییه کی که ده ستله کارکێش��انه وه که یدا ده س��ت ئاوێنه که وت��وه ، فه رهاد محه مه د س��ابر به ڕێوه به ری پێشوی ئاوی سلێمانی به نۆ خاڵ کێش��ه و که موکوڕییه کانی ئاوی

سلێمانی ده خاته ڕو.له یه کێ��ک له خاڵه کاندا ب��اس له دوریی س��ه رچاوه ی ئ��اوی س��لێمانی ده کات که به نداوی دوکانه و به و هۆیه شه وه به رده وام "له ئاینده شدا ده ش��کێت و ئاوه کان بۆریی ئه وه ڕوده دات و هاواڵتیان کێشه بێ ئاوییان

بۆ دروست ده بێت".هه روه ها ئه و به ڕێوه به ره ی پێشو ی ئاوی س��لێمانی ئاماژه به دابین نه کردنی بودجه بۆ کڕین و س��یانه کردنی پێداویستییه کانی پرۆژه ی ئاوی دوکان س��لێمانی یه ک و دو، "پرۆژه کان پێویستییه کی زۆریان به بودجه هه ی��ه ب��ۆ کڕی��ن و چاککردن��ی ترۆمپاو

مۆتۆر".ئاوێنه په یوه ندی کرد به فه رهاد محه مه د س��ابر، به اڵم ناوب��راو ئاماده نه بو له باره ی ئ��ه و کێش��ه و گرفتانه وه هی��چ لێدوانێک له وباره یه وه بدات و رایگه یاند که ئه و پێشتر به ڕێوه ب��ه ر ب��وه و ئێس��تا په یوه ندی به و

فه رمانگه یه وه نه ماوه .له یه کێک��ی دیکه له خاڵه کانی ئه و نامه ی ده ستله کارکێش��انه وه یه دا، باس له کێشه ی بێ ئاویی کراوه که ئه گه ری هه یه له هاوینی داهاتودا شاری س��لێمانی و شارۆچکه کانی دوروب��ه ری بگرێت��ه وه . ئه و کێش��ه یه ش به ه��ۆ نه بونی بودجه وه یه ئه گه ر به م زوانه به ڕێوه به رایه ت��ی ئاو پرۆژه کانیان س��یانه نه که ن، ئه وا "له هاویندا کێش��ه ی گه وره ی بێ ئاویی دروست ده بێت له شاری سلێمانی و

شارۆچکه کانی ده وروبه ری".له و باره یه ش��ه وه ئه ندامێکی په رله مانی کوردس��تان، ئه و زانیاریانه ی ب��ۆ ئاوێنه پشتڕاس��تکردوه و رایگه یان��د ک��ه ئ��ه و به ڕێوه به رایه تییه داوایان کردوه ئه گه ر ئه و پارانه ی��ان بۆ دابین نه کرێ��ت که نزیکه ی 4 ملیار دیناره ب��ۆ چاککردنه وه ی په مپ و ترومپای ئاوه کانیان، ئه وا له وه رزی هاویندا سلێمانی توشی قه یرانی بێ ئاویی ده بێت.

هه روه ها وتیش��ی "منیش ئه وه م کردوه س��ه رۆکایه تی له ڕێگ��ه ی به یاداش��تێک و ئه نجومه ن��ی ئاراس��ته ی په رله مان��ه وه وه زیران و وه زاره تی ش��اره وانیم کردوه بۆ ئ��ه وه ی هیچ نه بێت النیکه می بودجه که یان بۆ دابین بکه ن بۆ ئه وه ی له ئێس��تاوه به ر

به و قه یرانی بێ ئاوییه بگیرێت".

گه ر بودجه ی پێویست دابین

نه کرێت له هاویندا سلێمانی بێ ئاو

ده بێت

م��اوه ی نزیك��ه ی س��اڵێكه بریكاری وه زیری پێش��مه رگه كه له سه ر پشكی یه كێتیه تا ئێستا ده ست به كار نه بوه و كاندیدی پۆسته كه ش رایده گه یه نێت كه ئه و خۆشی نازانێت بۆچی ده ست به كار

نه بوه . ئاوێن��ه : راب��ی، حه م��ه د ئاك��ۆ س��ه رچاوه یه كی ئ��اگادار له لێدوانێكدا ئه وه ی بۆ ئاوێنه رونكرده وه كه ماوه ی نزیكه ی ساڵێكه یه كێتی كاندیدی خۆی بۆ پۆستی بریكاری وه زیری پێشمه رگه ده س��ت نیش��ان كردوه ، ب��ه اڵم تاكو ئێس��تا له الیه ن ئه نجومه نی وه زیرانه وه هه رێمی س��ه رۆكایه تی ب��ۆ ناوه كه ی كوردستان به رزنه كراوه ته وه به مه به ستی ده س��ت مه رس��ومی ده رچواندن��ی به كار بون. ئه و س��ه رچاوه یه جه ختی له س��ه ر ئه وه ش��كرده وه كه ماوه یه كی زۆره مه كته بی سیاس��ی یه كابۆته وه و كاندیدی خۆیان ده ستنیش��ان كردوه ، به اڵم هیچ ده نگوباس��ێك له ئارادا نیه بۆ ده س��ت به كاربونی كاندیدی ده ست

نیشانكراو بۆ پۆسته كه . دوای هه ڵبژاردنی 30نیس��انی ساڵی راب��ردو حكومه تی بنكه فراوان له الیه ن پێنج حزب��ه س��ه ره كیه كه ی هه رێمی كوردس��تان پێكهێن��راو له س��ه ره تای نزیكبون��ه وه ی الیه نه كانی��ش چه ن��د پۆستێكی حكومی بۆ هه ر یه كێك له و الیانانه دیاریكرا به پێی ئیس��تیحقاقی هه ڵب��ژاردن، ب��ه اڵم تاكو ئێستاش��ی له گ��ه ڵ دابێ��ت كه نزیكه ی س��اڵێك هه شته می كابینه ی پێكهێنانی به سه ر حكومه ت تێپه ریوه ، تا ئێس��تا زۆرێك له پۆس��ته س��ه ره كیه كان نه دراون به الیه نه كان به تایبه تی بزوتنه وه ی گۆڕان. هاوكات تا ئێس��تاش ل��ه و كابینه یه دا یه كێتی پش��كی پۆس��تێكی چه ن��د پڕنه كراونه ت��ه وه له كاتێك��دا ك��ه ئه و حزبه كاندی��دی خۆی دیاریكردون، كه دیارترینیان پۆس��تی بریكاری وه زیری

پێشمه رگه یه . ئه ندامی نه ج��م كوێخ��ا س��یروان ئه نجومه نی س��ه ركردایه تی و به رپرسی مه ڵبه ن��دی 6ی س��ۆرانی یه كێتی كه كاندیدی حزبه كه یه بۆ پۆستی بریكاری وه زیری پێش��مه رگه ، له باره ی هۆكاری له لێدوانێكدا به كارنه بونه كه ی ده س��ت ئه وه ی به ئاوێنه راگه یاند " كه خۆشم نازانم بۆ ده س��ت به كار نه بوم و نازانم

چیتان پێ بڵێم. ته نها ئه وه نده ده زانم كه كتابێك چوه ته الی كاك نێچیرڤان و ئیتر له وه زیاتر ده نگوباس��ی نازانم". ناوبراو ئه وه شی رونكرده وه كه پێویسته نوسراوه كه له الی ئه نجومه نی وه زیرانه وه بڕوات بۆ س��ه رۆكایه تی هه رێم، به اڵم تائێستا نازانم ئایا نوسراوه كه رۆیشتوه یاخود نا. ب��ه اڵم هیچ گرفتێكی ئه وتۆ دیاره پۆس��ته كه چونكه له ئارادانیه و كه هی یه كێتیه و ئه م��ه یه كابۆته وه . ب��ه اڵم له گ��ه ڵ ئه وه ش��دا ه��ۆكاری ئایا نازانم چیه ، ده ستبه كارنه بونه كه م سه رۆكی هه رێمه یان حكومه ت ئه وه یان

نازانم و زانیاریم له وباره یه وه نیه ". به پێ��ی ڕێكه وتنی پارت��ی و گۆڕان و یه كێتی وه زیری پێش��مه رگه كه ئێستا پشكی بزوتنه وه ی گۆڕانه ، دو بریكاری ده بێت كه یه كێكیان بۆ پارتی و ئه وه ی تریشیان بۆ یه كێتی، بریكاره پارتیه كه ده مێكه پۆسته كه ی خۆی به ڕێوه ده بات، ئه وه ی ماوه ته وه پش��كی یه كێتیه كه هێشتا كاندیده كه یان مه رسومی ده ست

به كاربونی بۆ ده رنه چوه . به رپرسی ده س��تبه كاربونی له كاتی مه ڵبه ن��دی 6ی س��ۆرانی یه كێتی، بۆ شوێنگرتنه وه ی سیروانی كوێخا نه جم، ن��اوی چه ندین كه س بۆ ئه و پۆس��ته دێت، له نێوئه وانش��ی كه ناویان دێت، هه ندێكیان خه ڵكی ده ڤه ری س��ۆرانن و ده ره وه ی خه ڵك��ی هه ندێكیش��یان س��ۆرانن. به اڵم تاكو ئێستا به فه رمی ئه و پۆسته له الیه ن یه كێتیه وه یه كایی نه كراوه ته وه و چه ند كه س��ێكیش هه وڵ بۆ به ده ست هێنانی پۆسته كه ده ده ن.

ساڵێكه بریكاره یه كێتیه كه ی وه زیری پێشمه رگه

ده ستبه كار نه بوه

سیروان کوێخا نه جم

نه خۆشخانه یه ک به بێ ئه وه ی ده وامی تێدابکرێت نزیکه ی 2 ملیۆن یۆرۆ بۆ نۆژه نکردنه وه ی ته رخان ده کرێت

3(474( سێشه ممه ‌2015/4/14هه‌نوکه

ئا: ئاوێنه

لە2٩ی تشرینی یەکەمدا الپەڕەیەکی نوێ لەپەیوەندی نێوان کوردستان و تورکیادا هەڵدرایەوە. لەو ڕۆژەدا ئەنقەرەو هەولێر

ئیمزایان لەسەر زنجیرەیەک ڕێککەوتننامە کرد لەبواری وزەدا کە ماوەیەکی زۆر سەرقاڵی ئاماده کردنی بون. بە پێی

ڕێکەتننامەکە تورکیا بۆ ماوەی 50 ساڵ گواستنەوەی نەوت و گازی سروشتیی

هەرێمی کوردستان بۆ بازاڕەکانی جیهان ڕێکدەخات. هەروەکو چاوەڕوان دەکرا، بەغداد هەولێری بەوە تۆمەتبار کرد کە

لەهەوڵی سەربەخۆبوندایەو لەبەرامبەردا زۆر هەڵوێستی توندی وەرگرت. حکومەتەکه ی مالیکیش، تورکیای بەوە تۆمەتبار کرد کە سەروەری عێراقی پێشێلکردوە. بەاڵم تازە کار لەکار ترازابو. ئەنقەرە لەئازاری 2014دا هەندێک گرێبەستی نوێی بۆ ڕێککەوتنەکە زیادکرد. ئامانجەکە گەورەبو؛ لە ڕێگەی ئەم ڕێککەوتنەوە تورکیا دەیتوانی ئەو

پێویستییە زۆرەی لەبواری وزەدا هەیەتی لەڕێگەی کوردستانەوە پڕبکاتەوەو لەالیەکی

تریشەوە بەڕادەی دورکەوتنەوەی کورد لەبەغدا، تورکیا لەکورد نزیک دەبوەوە.

پرۆسەی چاودێریکردن لەفرۆشنتی نەوتەکەدا فەراهەم نەکرا

ڕێکەوتننامەکە واڵتانی ناوچەکەی خستە جوڵ��ە. هەروەک��و چاوەڕوانکراوب��و ئێران هاتە س��ەر خ��ەت و داوایکرد ک��ە هەولێر ڕێکەوتننامەیەکی هاوش��ێوەی ئەمە لەگەڵ ئێرانیش��دا ئەنجام بدات. )بەش��ێکی زۆر بەدەمەوە پێیانوایە لەدەسەاڵتدارانی کورد، هاتنی ئێران لەڕوی س��ەربازییەوە بەناردنی چ��ەک ب��ۆ کوردس��تان هەر لەس��ەرەتای هاتنەکای��ەی مەترس��ی داع��ش بۆ س��ەر کوردس��تان وەکو پرۆسەی ................

)rol calmaحکومەت��ی مالیکی ، بەپێی دەس��توری عێراق بەپاساوی پەسەند نەکردنی بودجەی س��اڵی 2014 هیچ پارەیەکی بۆ کوردستان نەنارد. بەشەبودجەی لەسه دا 17ی هەرێمی ب��ڕی. ئەم هەنگاوەی حکومەتەکەی مالیکی زەنگێکی مەترس��یداربو ب��ۆ هەولێر. بەاڵم بارزان��ی نیەت��ی پاش��گەزبونەوەی نەبو. گرنگترین کارتی دەستی کوردی لەبەرامبەر بەغ��دا بەکارهێناو ئ��ەوەی ڕاگەیاند کە بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا نەوتی هەرێم دەفرۆشن.

هەرێ��م حکومەت��ی ک��ە لەکاتێک��دا بەناڕەحەتی��ی دەتوانێت موچ��ەی نزیکەی 1،4 ملی��ۆن فەرمانبەر لەناویش��یاندا هێزی پێش��مەرگە، کە ئێستا لەش��ەڕدایە لەگەڵ داعش��دا، قوفڵی ئەو بۆریانەی کردەوە کە نەوتی هەرێ��م دەگوازن��ەوە. لەمەودوا ئەو بڕەنەوتەی کە دەفرۆش��را زۆر لەوە زیاتربو کە پێشتر لەڕێگای وش��کانییەوە بەتەنکەر بەتورکیاو ئێران دەفرۆشرا. لەدوای کەوتنی موس��ڵ و کۆنتڕۆڵکردنی کەرک��وک لەالیەن

پێشمەرگەوە هەلێکی تری خستە بەردەست دەسەاڵتدارانی کورد. چیتر بیرە نەوتەکانی کەرکوکی��ش لەژێر دەس��ەاڵتی هەولێردابو. دەس��ەاڵتدارانی ک��ورد تەنها بەو لەس��ەدا حەڤدەیەوە نەوەس��تان کە لەگ��ەڵ بەغدا لەس��ەری ڕێککەوتبون ت��ا نەوتی کەرکوک لەڕێگەی بۆری کەرکوک- یومورتالیک، بەڵکو لەڕێگەی بۆریە تازەکەی هەرێمەوە بڕە نەوتی گ��وازراوەی کەرکوک زیاد کراو دەس��تکرا بەناردن��ی نەوتی کەرکوک ب��ەرەو بەندەری نەوتی بارهەڵگرییەکانی کەشتییە جەیهان. کوردس��تان لەدەریای س��پی ناوەڕاستەوە بەرەو زەریای ئەتڵەسی بەڕێکەوت و بەدوای کڕی��اردا دەگەڕا. لەو س��ەروبەندەدا بابەتی نەوتی کوردس��تان وەک بۆمب��ا لەناوەندە جیهانییەکاندا دەنگیدایەوە. تا ئەو ڕادەیەی لەکۆنفڕانس��ی نەوتی کوردستاندا لەکانونی دوەمی 2014 دا بەبەشداری ٨50 کۆمپانیای

نەت بەڕێوەچو.بەڕاس��تی نەوتی کوردس��تان بۆ هەرێم و تورکیاش فرس��ەتێکی زۆر باش بو. ئەگەر میکانیزمی چاودێریکردنی "ش��ەففافییەت و فرۆش��تنەکەی" هەبوای��ە دەیتوانی هەولێر لەس��ەرپێی خ��ۆی بهێڵێت��ەوەو هەلێک��ی گەورەش بو بۆ تورکیا. بەاڵم بەوش��ێوەیە نەبو. دی��ار نیەو کەس نازانێ��ت کە ئاخۆ تورکی��ا ل��ەم فرۆش��تنی نەوت��ەدا چ��ی دەس��تدەکەوێت )وەزی��ری وزە تانەر یڵدز ڕایگەیاند بۆ هەر بەرمیلێک نەوتی فرۆشراو ت��ورکا یەک دۆالری دەس��ت دەکەوێت(. تا ئەوکاتەی بەغدا ش��کاتی نەک��رد لەناوەندو دادگا نێودەوڵەتیەکان��دا ک��ەس ناوی ئەو کۆمپانی��ا ناوخۆیی و بیانیانەی نەدەزانی کە

نەوتی کوردستان بۆ دەرەوە دەگوازنەوە.لەالیەک��ی ت��رەوە ش��ەففافییەت لەمەڕ ش��وێنی هەڵگرتن��ی ئەو پارەی��ە نییە کە ماوەیەک��ی زۆر جێ��ی مش��تومڕی نێ��وان ئەنق��ەرە- هەولێر- بەغداد ب��و.وا ڕاگەیەنرا کە هەمو الیەک ڕێککەوتون پارەکە لەهالک بان��ک دابنرێت. تەنانەت تانەر یڵدز وەزیری وزە لەئابی 2014دا ئەوەی ڕاگەیاند لەو ٩7 ملیۆن دۆالرەی کە پارەی فرۆش��تنی نەوتی هەرێم��ە کە لەحوزەیرانی2014 وە دەس��تی پێک��ردوە ٩٣ ملێ��ۆن دۆالری لەهالک بانک دانراوەو لەکانونی دوەمدا کە ئەو بڕە پارەیە گەیشتوەتە700 ملیۆن دۆالر. بەاڵم ئەو بڕە پارەیەی کە تا ئازاری 2015 بەدەست هاتوە

هیچ ڕون نییە.تانەر یڵ��دز لە 2٦ ی ئ��ازاردا ڕایگەیاند کە تەنها لەس��ێ مانگی سەرەتای 2015 دا 47 ملیۆن بەرمیل نەوتی هەرێم گەیشتوەتە بەن��دەری جەیهان. الیەنی هەرێمیش لەگەڵ ئەوەدای��ە کە ئەم بڕە زی��اد بکات. چونکە بەغدا لەس��اڵی ڕابردودا تەنه��ا یەک ملیار دۆالری ب��ۆ هەرێ��م ن��اردوەو هەرێ��م هیچ ڕێگەیەک��ی دی لەبەردەمدا نییە. لەبەرئەمە کاتێک چاومان بەدەسەاڵتدارانی هەرێم کەوت لەهەولێر پێیان وتین:"گرنگ ئەوەیە پارەی نەوتەکەمان بۆ بێت، جا کێ دەیفرۆشێت با

بیفرۆش��ێت. چونکە ئەگ��ەر ٣ مانگی دیش موچە بەڕێکوپێک��ی نەدەین تەقینەوەیەکی کۆمەاڵیەت��ی ڕودەدات و قەیران��ی حکومەت

دروست دەبێت".

زیاتر کۆمپانیاو نێوەندگیرەکان پارەیان دەست دەکەوێت

بەهۆی مەرجە ئیقلیمییەکانەوە حکومەتی هەرێم��ی کوردس��تان میکانیزمێک��ی نییە تا چاودێ��ری فرۆش��تنی نەوتەکەی بکات. تەندروس��تترین میکانیزم��ی چاودێریکردنی نەوت پەرلەمانی کوردس��تانە. فرۆش��تنی لیژنەی س��امانە سروش��تیەکانی پەرلەمان لەگەڵ تاک��ە بەرپرس لەفرۆش��تنی نەوتی هەرێم، ئاش��تی هەورامی وەزیری س��امانە belirli period سروشتییەکان بەشێوەیەکیکۆدبێت��ەوەو زانیاری وەردەگ��رن. کاتێک پرسیارمان لەسەر داتاو زانیارییە فەرمییەکان لەمەڕ فرۆشتنی نەوت و چۆنێتی بەڕێوەچونی پرۆس��ەکە لەس��ەرۆکی لیژن��ەی س��امانە کرد کوردستان لەپەرلەمانی سروشتییەکان لەقەیرانێکی وتی:"لەبەرئەوەی کوردس��تان کوردس��تان نەوتی ئابوریدای��ە گ��ەورەی زۆر ب��ە هەرزان دەفرۆش��رێت. هەتا مانگی کانون��ی دوەم��ی 2015، ٣4 ملیۆن بەرمیل نەوت فرۆش��راوە. بەهاک��ەی نزیکەی 2،5 ملیار دۆالرە. بەغدا لەو پارەیە بەشی خۆی دەوێت. لەبەرامبەریشدا کوردستان وەاڵمی بۆ بەغدا ئەوەیە"سەرەتا بەشە بودجەی هەرێم بنێرە". کۆمپانیاکانی نەوت و نێوەندگیرەکان پارەی زۆریان دەس��ت دەکەوێت و کەسیش

نایەوێت ئەمانە دەربکەون.هەروەها بەپێی وتەکانی شیرکۆ جەودەت بۆ ئەوەی فرۆش��تنی نەوتی هەرێم شەففاف بێت دەبێت سەرەتا ئەو لێکتێنەگەیشتنەی لەگەڵ بەغدادا هەی��ە بڕەوێتەوە. بەاڵم زۆر ئومێد نییە لەماوەیەکی نزیکدا ئەو کێش��انە چارەس��ەر ببن. هەروەه��ا دەڵێت:"لە2 ی کانونی دوەمدا هەرێم و بەغدا لەس��ەر ئەوە ڕێککەوتن کە کوردس��تان رۆژانە ٣00 هەزار بەرمی��ل نەوتی کەرک��وک و150 هەزار نەوت لەناوچەکانی دی هەرێمەوە بنێرێتە دەرەوە. بەاڵم بەغدا لە2٨ ی کانونی دوەمدا بەبیانوی ئ��ەوەی کە هەرێم نەیتوانیوە ئەم بڕە نەوتە هەناردە بکات لەسەدا 17ی بودجەی هەرێم نانێرێ��ت. هەرچەن��دە حکومەت��ی هەرێم ئ��ەوەی ڕاگەیاند کە ئەو ب��ڕە پڕ دەکاتەوە توان��ای ن��اردن زیاد دەکات ب��ەاڵم بەغداد س��ور بو لەس��ەر بڕیارەک��ەی. لەبەرئەوە جگە لەفرۆش��تنی ئەو نەوتەی هەمانە هیچ

چارەیەکی دیمان نییە."جەودەت، ش��ێرکۆ زانیارییەکانی بەپێی لەکۆتایی کانونی دوەم��ی 2015 وە توانای دەرهێنان��ی نەوتی هەرێم گەیش��توەتە400 ه��ەزار بەرمی��ل. لەم ب��ڕە 150 هەزاری بۆ ب��ەکار دەهێنرێت. ناوخ��ۆ بەکارهێنان��ی (250( ه��ەزار بەرمیلیش لەس��ەر بنەمانی ڕێککەوت��ن لەگەڵ بەغ��داد لەڕێی بۆرییەوە بەرەو بەندەری جەیهان دەنێرێت. بەش��ێک ل��ەم نەوت��ە دراوەت��ەوە بەق��ەرزی ئ��ەو کۆمپانی��ا نەوتیانەی لەهەرێ��م کاردەکەن. ئ��ه م کۆمپانیایانە کامانەن؟ بەڕێز ش��ێرکۆ جەودەت، "لەبۆڕس��ەی نەوتدا زۆر کۆمپانیا هەی��ە. حکوم��ەت ق��ەرزاری زۆرێ��ک لەم ئەو بەلەبەرچاوگرتن��ی کۆمپانیایانەی��ە." ڕاس��تییەی کە لەهەرێمی کوردستاندا زیاد لە٣0 کۆمپانیای 1٩ واڵت نەوت دەردەهێنن، کارێکی گرانە لەماوەیەکی کورتدا فرۆشتنی نەوت ش��ەففاف بێت و چاودێ��ری وردی بۆ

بکرێت.هال��ک بان��ک پرۆس��ەی گواس��تنەوەی

پارەکەی درەنگ خستئەو زانیارییانەی شێرکۆ جەودەت سەرۆکی لیژن��ەی س��امانە سروش��تییەکان لەبارەی ش��وێنی هەڵگرتنی پارەی نەوتدا دەیخاتە ڕو، لەگ��ەڵ وتەکان��ی تانەر یڵ��دزدا یەک ناگرێتەوە. ش��ێرکۆ جەودەت ئەو قسانەی یڵدز ڕەت دەکاتەوە کە دەڵێت پارەی نەوت بەئاگاداریی بەغدا لەهالک بانک هەڵدەگیرێت و لەگەڵ فرۆشتنی نەوتی زیاتردا پارەی سەر حس��ابەکە زیاد دەکات، ئ��ەو وتانەی ئەو لەمەڕ هالک بانک پرس��یاری "ئایا ئەو کارە نایاس��اییانەی لەمەڕ بابەتی گازی سروشتی ئێران،ک��ە بونە هۆی جواڵندنی دۆس��ییەی گەندەڵییەکانی 17ی کانونی یەکەم، لەپرسی نەوتی کوردستانیش��دا دوب��ارە دەبێتەوە؟ دێنێت��ەوە یادم��ان. بەڕێز ج��ەودەت بەم ش��ێوەیە بەردەوام بو، "کوردستان حسابی خۆی هەی��ە لەهالک بانک" ئەمە ڕاس��تە. پێشتر هەمو پارەکە لەوێ هەڵدەگیرا، بەاڵم

ئێس��تا پارەکه لەهالک بانک هەڵناگیرێت. لەبەرئەوەی مەرجەکانی گواس��تنەوەی پارە لەهالک بان��ک زۆر عەمەلی نەبو لەویالیەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکاو ئەڵمانیا دو حسابی نوێ کرانەوە. بەم ش��ێوەیە پارەکە خێراتر س��یولە کەمیی بەه��ۆی دەگوازرێت��ەوە. لەهالک بانکدا درەنگ پارەکە دەگوازرایەوە.

لەبەرئەمە حسابی نوێ کرایەوە."بەپێی وتەکانی شێرکۆ جەودەت، تەنانەت پەرلەمانیش ئاگای لەچارەنوسی ئەو پارەیە نیی��ە ک��ە لەهال��ک بانک��ە. وتی:"نازانین چەندێ��ک لەو ب��ڕە پارەیەی حس��ابەکەی هالک بانک ڕاکێش��راوە. ڕێ��ژەی فایزەکەی چەندە؟ ئ��ەوەش نازانین. لەوەاڵمی "بۆچی ئەنکەرە هێندە دەس��ت وەردەداتە پرۆسەی فرۆش��تنی نەوت��ی هەرێم��ەوە؟" بەڕێ��ز ج��ەودەت: "حکومەتی عێ��راق لەبەندەری جەیه��ان 1٨ خەزانی هەی��ە. هەرێم لەگەڵ ئەنک��ەرە ڕێککەوتوەو ٩ ل��ەم خه زانانەی بەکرێ پێداوین. نەوتەکە لێرە هەڵدەگیرێت. تورکیا هەم پارەی گواس��تنەوەو هەڵگرتنی نەوتەکەی دەس��ت دەکەوێت هەم کڕیاریش

بۆ نەوتەکە دەدۆزێتەوە. تەنانەت جارێکیان لەبەڕێز ئاش��تی هەورامی وەزیری س��امانە سروشتییەکانم پرسی، ئەگەر وەزیری وزەی تورکیا ڕونکردنەوە نەدات کە چەندێک نەوت لەبەندەری جەیهانەوە فرۆش��راوەو بەهاکەی چەندبوە، هەر ئاگاشمان لێی نابێت. بۆچی ئێوە زانیاری ن��ادەن؟". ئەویش لە وەاڵمدا

گوتی:<گرنگ ئەوەیە پارەکە دێت<.

یەدەگی نەوتی خاوی هەرێم 45 ملیار بەرمیلە

عێراق خاوەنی 145ملیار بەرمیل یەدەگی نەوت��ی خاوە. واتە لەس��ەدا ٨.7 ی هەمو جیهان و لەسەدا20 ی ناوچەکە. لەم بڕە نەوتە 45 ملیار بەرمیلی لەهەرێمی کوردس��تانە. ڕۆژانە لەڕێگەی کەرکوک- یومورتەلیک ەوە 550 هەزار بەرمی��ل نەوت دەڕوات. لەو بڕە ٣00 هەزاری لەڕێی کەرک��وک و ئەوەیتریش

لەڕێگەی هەرێمەوە دەڕوات.

تێبینی: ئاوێنه ئه م راپۆرته ی له رۆژنامه ی )زه مان( ی تورکییه وه ئاماده کردوه .

نەوتی کوردستان بەرەو کوێ دەڕوات؟کەس نازانێت چەندێک پارەی نەوت لەهالک بانکایە

ئا: شیروان شه ریف

د.نوری تاڵه بانی، پسپۆڕی قانون و په رله مانتارو ئه ندامی پێشوی

نوسینه وه ی پڕۆژه ی ده ستور، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "به پێی

قانونی ژماره )1(ی ساڵی 2005 تایبه ت به سه رۆكایه تی هه رێم، سه رۆكی هه رێم مافی ئه وه ی نییه خۆی كاندید

بكاته وه بۆ خولێكی تری سه رۆكایه تی".

ئاوێن��ه : خاڵ��ه الواز و به هێزه كان��ی پرۆژه ی ده ستووری هه رێم له چیدایه ؟

نوری تاڵه بانی: پرۆژه ی ده س��تووری هه رێم تا ئێس��تا هه ر پرۆژه یه و ده نگی په س��ندكردنی نه دراوه ، پاش له س��ه ر ئه وجا ده بێته یه كه م ده س��تور له مێژوی به ڵگه نامه یه كی گه له كه مان، كه وه ك��و قانونی گرینگ ده بێ به باش��ترین شێوه به زمانێكی بكرێ��ت و مادده كانی ئاماده پ��رۆژه ی دابڕێژرێ��ن. قانون��ی ڕه وان ده ستوری هه رێم، كه له 24ی حوزه یرانی 200٩دا ده نگ��ی له س��ه ر دراوه ، بنه مای ده س��توریی چاك��ی تێدایه و كه س��یش ناتوان��ێ نكول��ی له و ڕاس��تییه بكات. به ش��ێك ل��ه و بنه مایان��ه له و پ��رۆژه ده ستوره وه رگیراوه ، كه له ساڵی 1٩٩2 ئام��اده م كردوه . ب��ۆ نمون��ه ، داننان

به مافی چاره نووس بۆ گه لی كوردستان و له سه ر عێراق ده وڵه تی دامه زراندنه وه ی بنه مای ڕێككه وتنی ئاره زومه ندانه و چه ند بنه مایه كی دیكه ، له و پرۆژه یه وه رگیراون. ب��ه اڵم ل��ه و پرۆژه ی��ه دا كه موكوڕی��ی زۆر هه ی��ه و ده مێكه چه ندین پس��پۆرو شاره زا له كوردس��تان و ده ره وه دا داوای چاككردنیان كردوه پێش په سندكردنی. ده ستورێكی مۆدێرنی گونجاو بۆ هه رێمی كوردس��تان له م بارودۆخه سیاس��ییه ی كه كوردس��تان و عێراق و ناوچه كه پێیدا تێده پ��ه ڕێ ده بێته هۆی ئه وه ی هه رێمی كوردستان به شداریی له و گۆڕانكارییانه دا بكات، كه چاوه ڕێی ناوچه ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست ده كه ن. هه رێمێك شه رعییه تی ده ستوریی هه بێ، له سه ر ئاستی ناوه وه و به جیددیی��ه وه نێوده وڵه ت��ی ده ره وه و ته ماش��ای دواكارییه ڕه واكانی ده كرێت. له بڕگه ی یه كه می مادده ی دوی پرۆژه كه دا س��نوری هه رێم��ی كوردس��تان دیاری كراوه ، به اڵم له بڕگه ی دوه می هه مان ئه و مادده یه دا س��نوره سیاسیه كانی هه رێم )به پشتبه ستن به جێبه جێكردنی مادده ی (140(ی له ده ستوری عێراق( دیاریكراوه . له كاتێكدا ئه م مادده یه بۆ چاره سه ركردنی ك��ه داڕێ��ژراوه ، دیك��ه كێش��ه یه كی سیاس��ه تی ش��وێنه واری نه هێش��تنی به عه ره بكردنی ئ��ه و ناوچانه یه . چاكتره

س��نوری هه رێمی كوردس��تان به چه ند ده س��ته واژه یه كی گشتی دیاری بكرێت، وه ك ئه وه ی بنوسرێت:"سنوری هه رێمی كوردس��تان ئه و ناوچانه ده گرێته وه ، كه له ڕوی مێ��ژو و جوگرافیاوه به ش��ێكن له خاكی كوردستان". هه روه ها پێویسته ماف��ی ئ��ه و نه ته وانه ی له كوردس��تان ئ��ه و نه ته وانه ده ژین له گه ڵ نوێنه رانی بی��روڕا گۆڕینه وه بكرێت ب��ۆ یه كالیی كردنه وه یان. هه ت��ا له باره ی ناوچه كانی ده ره وه ی هه رێمیش، به تایبه تی ناوچه ی كه ركوك، كه ده بێ به به شێك له هه رێمی كوردس��تان پێناس��ه بكرێن، پێویسته شێوه ی پێوه ندییان له گه ڵ هه رێم، له گه ڵ نوێنه رانی شه رعی ئه و ناوچانه یه كالیی بكرێته وه ، ب��ۆ نمونه له گه ڵ ئه نجومه نی

پارێزگای كه ركوك و الیه نه سه ره كیه كانی ئ��ه و ناوچه یه . )پێش��ه كی/ دیباجه ی( پرۆژه ك��ه زۆر ئینش��ائییه ، كاتی خۆی سه رۆكی لیژنه كه خۆی نوسیویه تی، بێ ئ��اگاداری لیژنه كه و تێیدا ئاماژه بۆ ئه و دۆكیومه نته نێوده وڵه تییانه نه كراوه ، كه دانی به ماف��ی چاره نوس بۆ گه لی كورد ن��اوه . له باره ی چۆنیه ت��ی هه ڵبژاردنی س��ه رۆكی هه رێم، له و پرۆژه ده ستوره ی ك��ه له س��اڵی 1٩٩2 ئام��اده م كردبو پێش��نیاز كراوه سه رۆكی هه رێم له الیه ن هه ڵبژێ��ردرێ هه رێم��ه وه په رله مان��ی به ده نگ��ی ٣/2ی ئه ندامانی په رله مان، ئه گه ر له ده نگدانی یه كه مدا ئه و رێژه یه ی له ده نگدان��ی ئ��ه وا به ده س��تنه هێنا، دوه م��دا به زۆرینه ی ده نگ��ی ئه ندامانی

په رله م��ان ده بێت��ه س��ه رۆكی هه رێم. ب��ه اڵم له و پرۆژه ده س��توره ی له مانگی نۆڤه مبه ری س��اڵی 2002دا ئاماده كرابو، پێش��نیازكرابو س��ه رۆكی هه رێ��م به و ش��ێوه یه ی س��ه رۆك كۆم��اری عێراق هه ڵبژێردرێ. ئه وی��ش هه ڵده بژێردرێ، ب��ه اڵم له قانون��ی ژماره )1(ی س��اڵی 2005ی تایبه ت به س��ه رۆكایه تی هه رێمی كوردستان، س��ه رۆكی هه رێم ڕاسته وخۆ له الیه ن ده نگده رانه وه هه ڵده بژێردرێ. بۆ جاری یه كه م له ناوه راستی ساڵی 2005، س��ه رۆكی هه رێ��م له الی��ه ن په رله مانی هه رێم��ه وه هه ڵبژێردرا، به اڵم له س��اڵی 200٩دا ڕاسته وخۆ له الیه ن ده نگده رانه وه قس��ه ی بابه ته ئه م هه ڵبژێردرای��ه وه . له پرۆژه ی پێویسته له سه ركراوه و زۆری

ده ستوردا یه كالیی بكرێته وه . ئاوێنه : ئایا سیستمی سیاسی هه رێم تا ئێستا په رله مانی بوه یان سه رۆكایه تی ؟ به ب��ڕوای ت��ۆ كامی��ان گونجاوتره بۆ

هه رێم؟ن��وری تاڵه بان��ی: به پێ��ی قانون��ی ژم��اره )1(ی س��اڵی 2005ی تایب��ه ت به س��ه رۆكایه تی هه رێمی كوردستان، كه به ش��ێكه له پرۆژه ی ده ستوری هه رێمی ساڵی 200٩، سیستمی سیاسی له هه رێمی له قه ڵه م ده درێت و به تێكه اڵو كوردستان ده س��ه اڵته كانی سه رۆكی هه رێم فراوانه ، له پرۆژه كه دا بابات��ه ش ئه و پێویس��ته

یه كالیی بكرێته وه .ئاوێن��ه : ئایا س��ه رۆكی هه رێم له ڕوی قانونییه وه دوای 10 ساڵ له سه رۆكایه تی، ماف��ی ئه وه ی هه ی��ه جارێكیتر ببێته وه

به سه رۆك؟نوری تاڵه بانی: ه��ه ر به پێی قانونی تایب��ه ت ژم��اره )1(ی س��اڵی 2005 به س��ه رۆكایه تی هه رێم، تا په سندكردنی پ��رۆژه ی ده س��تووری هه رێ��م كار به و قانونه ده كرێت، له و قانونه دا س��ه رۆكی هه رێم مافی ئ��ه وه ی نییه خۆی كاندید بكاته وه بۆ خولێكی تر، ئه و پرس��ه ش چاره س��ه ربكرێت، به قان��ون ده ب��ێ به ده ستكاری كردنی قانونی ژماره )1(

ی ساڵی 2005.

نوری تاڵه بانی: ده سه اڵته كانی سه رۆكی هه رێم فراوانه )دیباجه ی( پرۆژه كه زۆر ئینشائییه ، كاتی خۆی سه رۆكی لیژنه كه

خۆی نوسیویه تی، بێ ئاگاداری لیژنه كه و تێیدا ئاماژه بۆ ئه و دۆكیومه نته نێوده وڵه تییانه نه كراوه كه دانی به مافی چاره نوس بۆ

گه لی كورد ناوه

تەنانەت پەرلەمانیش ئاگای لەچارەنوسی

ئەو پارەیە نییە کە لەهالک بانکە.

وتی:"نازانین چەندێک لەو بڕە پارەیەی حسابەکەی هالک بانک ڕاکێشراوە. ڕێژەی فایزەکەی

چەندە؟

کۆمپانییایه کی نه وت له کوردستان فۆتۆ: ئاوێنه

هەنوکە(474( سێشه ممه 42015/4/14

ئا: شاهۆ ئه حمه د

مسته فا هیجری ، سكرتێری گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا

ده ڵێت "حكومه تی هه رێم و هێزه سه ره كیه كانی هه رێم ده رهه ق به هێزه

ئۆپۆزسیۆنه كانی رۆژهه اڵتی كوردستان كه مته رخه م بون".

ئه مڕۆ گرنگ��ی مه س��ه له ی ئاوێنه : ئێران و نێ��وان لۆزان��ی رێككه وتن��ی رۆژئاوای��ه ، به بڕوای تۆ ئه م رێككه وتنه ئێران و ناوچه كه ش به ره و چ ئاینده یه ك

ده بات؟مس��ته فا هیجری : ناتوانی��ن ئه وه ی هاتوه ته ده س��ت پێیبڵێین رێككه وتن، ب��ه اڵم وه ك��و ته وافوقێك��ی گش��تیه بڕیاروایه تاك��و مانگی ته موزی داهاتو هه م��و الیه ن��ه كان له س��ه ر خاڵه كانی ئ��ه و به یاننامه یه كه له الی��ه ن وه زیری كاروباری ده ره وه ی ئێران محه مه د جه واد زه ریف و سه رۆكی سیاس��ه تی یه كێتی ئه وروپ��ا خوێندراوه ئه وكات��ه ده بێته رێككه وتنێ��ك، كه خۆی��ان پێیده ڵێن رێككه وتنی كۆتایی و ئیمزابكرێت. ئه گه ر ئه وه بێت��ه دی بێگومان ئه وا ده توانێت ببێت��ه ه��ۆی ئاڵوگۆڕ ه��ه م له ئێران و ه��ه م له ناوچه ك��ه ش، به بۆچونی ئێمه ئه و ته وافوقه ئه گ��ه ر جێبه جێ بكرێت البردنی ناوه به ناوه ی گه مارۆكانه له سه ر كۆماری ئیس��امی ئێران، هه لومه رجی خه ڵ��ك له ناوخۆی ئێران ك��ه له گه ڵ روبه ڕوی ئاب��وری گه وره ی قه یرانێكی بۆت��ه وه ، ورده ورده ببوژێت��ه وه كارو كاس��پی بۆ خه ڵك په یدا بێت، ئه وه ش ب��ۆ خه ڵكی ئێ��ران ده س��تكه وتێكه ، هه ربۆی��ه دوای ئه وه ی ئه و به یاننامه یه له تاران و راگه یه ندرا، خه ڵكی شاره كان هه ندێك ش��اری دیكه ش رژانه س��ه ر الوه كان به تایب��ه ت ش��ه قامه كان، ده ستیان كرد به خۆشی به و ئامانجه ی ب��ه وه بگه ن ك��ه گه م��ارۆكان البچن ئه وانی��ش ل��ه روی ئابوری��ه وه كاریان ده ستبكه وێت بۆ ئه وه ی ژیانیان باشتر بێت، به اڵم الیه نێكی تری ئه و مه سه له ئه وه یه ك��ه كۆماری ئیس��امی ئێران به داهاتێكی زیاتر كه چاوه ڕوان ده كرێت گه مارۆكان الچونی نه وت و له فرۆش��ی ده ستی كه وێت ده ستی پڕتڕ ده بێت بۆ ئه وه ی له ناوچه كه ده ستێوه ردانی زیاتر بكات، یارمه تی زیات��ری هاوپه یمانانی خۆی له ناوچه دا وه كو حزبواڵی لوبنان و یه مه ن و حوسیه كانی ئێستاش سوریا و گروپه تیرۆرس��ته كانی تری رۆژهه اڵتی ناوه راس��ت بدات، به و شێوه یه كێشه و ئ��اژاوه ی زیاتر له ناوچه ك��ه بنێته وه ، ب��ه اڵم ل��ه ڕوی بوژان��ه وه ی ئابوریه وه پێمانوانی��ه ئه و بوژانه وه ی��ه ئه وه نده به رین بێت كه ئابوری كۆماری ئیسامی ئێران راس��تبكاته وه و زۆر به ره و پێشی به رێت ئ��ه وه ش ده گه ڕێته وه بۆ ئه وه ی دابه زیوه و له دونی��ادا ن��ه وت نرخ��ی كۆماری ئیس��امیش40% ی داهاته كه ی له هه نارده كردن��ی نه وت��ه ، ئه گه ر ئه و نه وت��ه ی ئه ویش بێته بازار بڕێكیتریش داده به زێ��ت، جگ��ه ل��ه وه كۆم��اری ئیس��امی ماوه یه ك��ی زۆری ده وێ��ت چاڵه نه وتیه كانی نۆژه ن بكاته وه و ئه و كه ره س��تانه ی ده مێك��ه له كاركه وتون ده بێت چاك بكرێن��ه وه ، به اڵم ئه وه ی گرنگه سیسته می به ڕێوه بردنی ئابوری واڵت له كۆماری ئیس��امی ئێراندا وه ك باقی سیاسه ته كانی سه قه ته ، له ده ورانی ئه حمه دی ن��ه ژاد به رمیلی نه وت له 100 دۆالر زیات��ری ده كرد، نه وتێكی ئێجگار زۆریان فرۆشت، به اڵم ئابوری خه ڵكه كه

هه ر خراپ بو.ئاوێنه : ئایا دوای هه ڵوێستی پاكستان له به رژه وه ندی ك��ه به یه مه ن به رامبه ر ئێران بو، دوای سه ردانی ئه ردۆغانیش بۆ ت��اران، ئه م رێككه وتن��ه هه ژمونی

ئێران به سه ر ناوچه كه دا زیاتر ناكات؟مسته فا هیجری : ئه گه ر ئه و ته وافوقه له مانگی ته موز ئیمزا بكرێت هه ژمونه كه ی زیات��ر ده كات چونك��ه وه ك ئاماژه م پێ��دا ده س��تی پڕتر ده بێ��ت له بواری ئابوریه وه ، هه روه ها كۆماری ئیسامیش زۆر ه��ه وڵ ده دات بۆ ئه وه ی هه ژمونی خۆی زیاتر بكات، له به رئه وه ی له یاسای بنچینه ی��ی كۆماری ئیس��امی ئێراندا یه كێك له ئامانج��ه هه ره گرینگه كانیان هه نارده كردنی شۆڕشی خۆیانه ، ئه وه ی تاكو ئێس��تا كردویه تی شۆڕش��ی بۆ عێراق و سوریا و یه مه ن و لوبنان و زۆربه ی به هێزبونی كردوه ، هه نارده شوێنه كان ئابوری ئێران ده ستی وااڵتر ده كات كه زیاتر ئاژاوه ی كێشه و ده رئه نجامه كه ی

له و ناوچه یه دایه .رێككه وتنه ئ��ه م ئه گ��ه ر ئاوێن��ه : س��ه ر بگرێت، كاریگه ریه كانی له س��ه ر رۆژهه اڵتی كوردس��تان و هێزه سیاسیه ئۆپۆزیس��یۆنه كانی وه ك ئێ��وه چ��ی

ده بێت؟دانیشتوانی له سه ر هیجری : مسته فا ئه و ناوچه یه كاریگه ری هه یه كه ڕه نگه خه ڵكه ك��ه له ڕوی ئابوری��ه وه هه ندێك ببوژێن��ه وه ، رۆژهه اڵت��ی كوردس��تان كه ئێس��تا له ژێر گه مارۆیه كی ئابوری س��ه ختدایه بێكاری��ی زۆره و داه��ات كه م��ه ، بۆی��ه خه ڵكی ئ��ه و ناوچه یه تۆزێ��ك ل��ه ڕوی ئاب��وری ده بوژێنه وه هه روه ها له ده رئه نجامدا هه م له ناوخۆی كوردس��تاندا و له هه م��و ئێراندا كاتێك پێویستیه كانی خه ڵك له بواری ئابوریه وه دابی��ن بو، ئه وس��ا بیر له مه س��ه له ی پێویس��تی دوه می ژیانی ده كه نه وه كه ئازادیه ، هه رچه نده خه ڵكی كوردستان تاكو ئێس��تاش له گه ڵ ئ��ه وه ی له ژێر زه بروزه ن��گ بون به اڵم له هه مو كاتێكدا به كۆماری به رامبه ر خۆیان ناڕه زایه تی

ئیسامی نیشانداوه ، به اڵم له هه مانكاتدا ئێمه چاوه ڕێ ده كه ین ئه و ناڕه زایه تیه زیاتر بێت ئ��ه وه ش به قازانجی خه ڵك

ته واو ده بێت.چاودێرن، ئێ��وه ئه وه نده ی ئاوێنه : هه س��تده كه ن هه ژمونی ئێران به س��ه ر هه رێمی كوردس��تاندا له سایه ی شه ڕی

داعشدا زیاترو گه وره تر بوه ؟مسته فا هیجری : به ڵی دیاره كۆماری ئیس��امی ئێران پێش شه ڕی داعشیش له سه رانس��ه ری عێراق و كوردستانیشدا نف��وزی خ��ۆی هه بو ده س��تێوه ردانی ده ك��رد، به اڵم بێگومان دوای ش��ه ڕی داعش ئێران ده سه اڵته كه ی زیاتر بوه .

ئاوێنه : سیاس��ه تی حزبه كانی هه رێم به رامبه ر به هه ژمونی ئێران به سه ر عێراق و

ناوچه كه دا چۆن هه ڵده سه نگێنن؟مس��ته فا هیجری : ئه و په یوه ندیانه ی ك��ه حزبه كان��ی كوردس��تانی عێراق له گ��ه ڵ كۆم��اری ئیس��امی ئێ��ران له الیه نێكی الوازه وه یه ئه وه ش به شێكی ده گه ڕێته وه بۆ ئ��ه وه ی كه له ناوخۆی حزب��ه سیاس��یه كان یه كگرتویی نیه و دژایه ت��ی یه كتری ده ك��ه ن. زۆرجاری واهه یه له جیاتی بیركردنه وه له پاراستنی به رژه وه ندیه كانی هه رێم زۆرتر دژایه تی یه كت��ر ده ك��ه ن، ئ��ه وه ش فه زایه كی كۆماری ب��ۆ گونجاوت��ری خوڵقاندوه ئیس��امی ئێران بتوانێت نفوزی خۆی له ناو كوردس��تانی عێ��راق زیاتر بكات كه ئاكامه كه ی هه م به زه ره ری خه ڵكی كوردو هه م به زه ره ری خودی حزبه كان

ده شكێته وه .یه كێتی و سیاس��ه تی ئای��ا ئاوێنه : پارتی به رامبه ر به ئێران، زه ختی له سه ر كوردی رۆژهه اڵت و هێزه سیاس��یه كانی

وه ك ئێوه پێك نه هێناوه ؟مس��ته فا هیجری : تاكو ئێستا ئێمه بۆ خۆم��ان وه كو حزب��ی دیموكراتی كوردس��تانی ئێ��ران ئ��ه و زه ره ره مان هه ست پێنه كردوه ، ئێمه له كوردستانی عێراق له چاالكیه كانمان به رده وام بوین، پێش��مه رگه مان هه ب��وه و كار و چاالكی هه ربۆیه ش به ڕێوه بردوه ، دیكه ش��مان

به ربه س��تێك بۆ ئێمه دروست نه بوه ، ئیس��امی كۆماری ده زانین ئ��ه وه ش ئێران هه ندێكجار گوشاری بۆ حزبه كانی هه رێم هێناوه بۆ ئه وه ی فش��اری زیاتر بخه نه س��ه رئێمه و به ربه س��ت دروست بكه ن له سه ر كاروچاالكیه كانمان، به اڵم ئێمه هه ستی پێناكه ین له و پێوه ندییه دا

زه ختمان له سه ر بێ .كه نه ك��ردوه هه س��تتان ئاوێن��ه : ستایشكردنی ئێران و ده س��تێوه ردانی به رده وامی قاس��می سلێمانی مه ترسی له هه رێمی دروس��تكردوه ئێوه له سه ر

كوردستاندا؟مس��ته فا هیجری : بێگوم��ان، ئێمه هه میش��ه مه ترس��ی كۆماری ئیسامی ئه وه نده ی ده سه اڵتی له سه ره ئێرانمان كۆماری ئیس��امی ئێ��ران زۆرتر بێت مه ترس��ی بۆ ئێمه زیات��ره ، هه مومان له بیرمان��ه كه چه ند س��اڵ له وه وپێش له ش��كرێكی كۆماری ئیس��امی ئێران هات ئ��ه م كه مپه یان تۆپب��اران كرد، ئێس��تا ده س��ه اڵتی ئێ��ران زیاتر بوه جموجۆڵ و هاتوچۆكانی له هه رێم زیادی كردوه بۆیه مه ترسیه كانی سه ر ئێمه ش

زیادی كردوه .ئاوێن��ه : ئای��ا ئێس��تا وه ك حیزبی دیموك��رات له به ره كان��ی ش��ه ڕی دژ

به داعشدا به شدارن؟مس��ته فا هیجری : ئێمه ساڵی رابردو كاتێك داعش هێرش��ی ك��رد بۆ گوێر و هه رێمم��ان به حكومه ت��ی مه خم��ور راگه یاند ئاماده ین به رگری بكه ین بچینه به ره كانی ش��ه ڕ دژی داعش، له پێشدا ره زامه ندیان نیش��اندا ئێمه چه ند سه د پێشمه رگه یه كمان ئاماده كرد و ناردمان بۆ به ره كانی ش��ه ڕ له و ناوچه یه ، به اڵم به داخ��ه وه دوای 24 كاتژمێر ئێمه یان پێویس��ت وتیان ك��رده وه و ئ��اگادار ن��اكات و پێیانڕاگه یاندی��ن هێزه كانتان رایده گه یه نین ئێس��تاش بگه ڕێننه وه ! هه ركاتێ��ك ئ��ه وان داوام��ان لێبكه ن هێزه كانمان ئاماده ن یارمه تی خوشك و براكانیان بده ن له به ره كانی شه ڕ و شان

به شانی ئه وان دژی داعش بجه نگین.

ئاوێن��ه : بۆچی به ئێوه ی��ان راگه یاند هێزه كانتان بگه ڕێننه وه ؟

مس��ته فا هیجری : پێموای��ه كۆماری ئیس��امی ئێ��ران داوای لێك��ردن كه هێزه كانی ئێمه به شدارنه بن، له به رئه وه ی به ش��داری هێزه كانی ئێمه له به ره كانی ش��ه ڕدا به بۆچونی كۆماری ئیس��امی ده بێته هۆی ئه وه ی ك��ه وا ئێمه وه كو حزب��ی دیموكراتی كوردس��تانی ئێران ده نگدانه وه ی زۆرتری هه بێت له دونیادا و له ناوچه كه دا، هه روه ها ده بێته جۆرێك پێش��مه رگه كانی ش��ه ڕی له راهێنانی ئێمه . الیه نی كه م ئه و پێش��مه رگانه ی له شه ڕی دژی ئێران به شدار نه بون له و ش��ه ڕه راهێنان ده كه ن، هه ربۆیه ئێران ب��ه وه ناڕه حه ت بوه ب��ه وه ی ئێمه ئه و ده ستكه وته سیاس��یه به ده ستبهێنین، هه ربۆیه ش گوشاری هێناوه بۆ ئه وه ی هێزه كان��ی ئێمه به ش��دارنه بن، وه كو هه موان ده زانین كاتێك باسی پێشمه رگه ده كرێ��ت له دونی��ادا قاره مانیه ك��ه ی و نیشتمانپه روه ریه كه ی ده نگی داوه ته وه .

ئاوێنه : ئای��ا پێتانوایه كه هێزه كانی هه رێمی كوردستان به رامبه ر به رۆژهه التی

كوردستان كه مته رخه م بون؟مس��ته فا هیجری : به ڵی ، پێموایه كه هێزه سه ره كیه كانی هه رێم و حكومه تی هه رێم ده رهه ق به هێزه ئۆپۆزسیۆنه كانی كه مته رخه م كوردس��تان رۆژهه اڵت��ی بون، پێش��موایه به و جۆره ی پێویسته یارمه تی��ان نه كردوه ، ك��ورد هه رچه ند داب��ه ش كراوین به ده س��تی زۆرداران، به اڵم هه مومان یه ك نه ته وه ین، الیه نی كه م قواڵیی س��تراتیژیه تی كوردستانی قواڵی��ی بێت��ه ده توانێ��ت عێ��راق ستراتیژیه تی پارچه كانی تر و پێویسته یارمه تی بكرێن، ب��ه اڵم به داخه وه له و په یوه ندییه دا چ وه ك حكومه تی هه رێم و چ وه ك��و هێزه س��ه ره كیه كانی هه رێم

وه كو پێویست یارمه تییان نه كردین.ئاوێنه : به پێ��ی چاودێریی و ئه زمونی دروس��تكردنی كه پێتانوایه خۆت��ان حه شدی شه عبی هاوش��ێوه ی سوپای ئاین��ده ی ب��ۆ به س��یج پاس��داران و

كوردستان و عێراقیش جێی مه ترسییه ؟مس��ته فا هیجری : بێگوم��ان، ئێمه پێمانوایه كه دروس��تكردنی حه ش��دی چه ك په روه رده كردنی��ان و ش��ه عبی و پێدانی��ان و به ڕێوه بردنی��ان له الی��ه ن فه رمانده كانی عه س��كه ری ئێرانه وه بۆ داهاتوی هه م عێراق و هه م كوردس��تان زه ره رو زیانی هه یه ، ئه وه ش نیش��انه ی ئه وه یه كۆماری ئیس��امی ئێران نه ك هه ر له باری سیاس��یه وه به ڵكو له باری ده س��تێوه ردانه كانیان عه سكه ریشه وه له داهات��ودا زی��اد ده كات، هه روه ه��ا حه شدی شه عبیش هه روه كو بیستومانه ئه و شوێنانه ی شه ڕیان لێكردوه ، به اڵم بۆ خۆش��یان بونه ته مایه ی كوش��تار و وێرانكردن، ئه وه ش پیانێكه ئێران بۆ

عێراق جێبه جێی ده كات.ئاوێنه : مه سه له ی به ستنی كۆنگره ی نه ته وه یی به كوێ گه یش��ت، باس له وه ك��ه ئۆج��ه الن ره زامه ندی ده كرێ��ت ده ربڕی��وه له س��ه ر ئ��ه وه ی بارزان��ی س��ه رۆكایه تی كۆنگ��ره ی نه ته وه ی��ی

بكات؟له گه ڵ له راستیدا هیجری : مس��ته فا ئ��ه وه ی ئێمه بانگهێش��ت كرابوین بۆ كۆبونه وه ی��ه ك ك��ه ده وری دو س��اڵ له وه پێش ب��ۆ رێكخس��تنی كۆنگره ی نه ته وه یی پێ��ك هات نوێنه ری ئێمه ش به ره وپێشبردنی پێكهێنانی له كاروباری كاری كۆنگره ك��ه به ش��داربو هه ر ئه و كات��ه ده مانزانی ئه و كۆنگره یه س��ه ر ناگرێت به ده لیلی ئه وه ی كه په یوه ندی نێوان هێزه كانی كورد زۆر ته ندروس��ت نه بو، هه ربۆیه كۆنگره كه سه رینه گرت، ئێس��تاش ه��ه ر به هۆی ئه و كێش��ه و دوبه ره كییه ی هێزه كانی كورد به گشتی و له الیه ك و پارتی په كه ك��ه و به تایبه تی ئه و كێش��ه و ناخۆشیه ی نێوان پارتی و یه كێتی تاكو ئێستا چاره سه ر نه كراوه ، هه ربۆیه پێمانوایه هه وڵدان بۆ به ستنی ئه و كۆنگره یه له ئێس��تادا بێس��وده ، له حاڵه تێكی واش��دا ئه گه ر ببه سترێت ده بێته كۆنگ��ره ی حزبێك كه ئه وه ش س��ودێكی بۆ كورد نابێ��ت، هه روه ها ده بێته كه ره س��ه یه ك ب��ۆ حزبێك كه ئامانجه كانی خۆی به ره و پێشبه رێت.

ئاوێن��ه : به ڕێزتان وه ك س��كرتێری كه س��ایه تییه كی دیموك��رات و حیزبی خاوه ن ئه زمون تاچه ند له گه ڵ ئه وه دان گۆڕانكاریی له پۆس��تی س��ه رۆكایه تی به پێچه وانه وه یاخ��ود بكرێت هه رێمدا ل��ه و پۆس��ته دا بارزان��ی مان��ه وه ی

به پێویست ده زانن؟مس��ته فا هیجری : ئێمه به بێ ئه وه ی له و په یوه ندیه موافق بین یان موخالیف پێم��ان وایه ك��ه ده بێت ده س��توری حكومه ت��ی هه رێم��ی كوردس��تان چ رێگایه ك ده دات ئ��ه وه هه ڵبژێرن واتا رێگای یاس��ایی بێت، به اڵم گومانیشی ئێس��تادا له هه لومه رج��ی تێدانی��ه هه رێمی كوردستان روبه روی كۆمه ڵێك كێش��ه وگرفت بۆت��ه وه له الیه ك له گه ڵ به غدا تاكو ئێس��تا نه یتوانیوه كێشه ی ئه و گه م��ارۆ ئابوریه له س��ه ری داناوه هه ڵیبگرێ��ت، له الیه كی تره وه توش��ی شه ڕی داعش بوه ، له الیه كی تره وه ئه و كێش��ه یه ی له نێوان هێزه سیاسیه كان سه رۆكی دیاریكردنی كێش��ه ی هه یه ، هه رێمیش ببێته كێشه یه كی تر ئه وه ش به قازانج��ی ك��ورد نازانی��ن، هه ربۆیه یاسایی و به رێگایه كی ده بێت پێمانوایه به س��ازانێكی هه مه الیه ن��ه بتوانن ئه و مه سه له یه چاره سه ربكه ن، ئه وكاته كێ به پێی ئه و یاس��ایه ده بێته س��ه رۆكی هه رێم ئێم��ه پیرۆزبایی لێده كه ین هه ر له ئێستاش��ه وه هیوای سه ركه وتنی بۆ

ده خوازین.

مسته‌فا‌هیجری‌:‌مه‌ترسیه‌كانی‌‌ئێران‌له‌سه‌رمان‌زیادی‌‌كردوه‌هه وڵدان بۆ به ستنی كۆنگره ی نه ته وه یی بێسوده

ئێمه پێمانوایه كه دروستكردنی

حه شدی شه عبی و په روه رده كردنیان و

چه ك پێدانیان و به ڕێوه بردنیان

له الیه ن فه رمانده كانی

عه سكه ری ئێرانه وه بۆ داهاتوی هه م

عێراق و هه م كوردستان زه ره رو

زیانی هه یه

كۆماری ئیسامی ئێران به داهاتێكی

زیاتر كه چاوه ڕوان ده كرێت له فرۆشی

نه وت و الچونی گه مارۆكان ده ستی

كه وێت ده ستی پڕتڕ ده بێت بۆ

ئه وه ی له ناوچه كه ده ستێوه ردانی

زیاتر بكات

په‌رله‌مانتارێكی‌گۆڕان‌به‌بڕی‌‌10ملیۆن‌دینار‌غه‌رامه‌ده‌كرێت ئاوێنه

به بێ گ��ۆڕان په رله مانتارێك��ی له الیه ن ئاگاداربكرێته وه و ئه وه ی له سه ر حه س��انه ی په رله مانه وه دادگای له الی��ه ن هه ڵبگیرێ��ت،

هه ولێ��ره وه به ب��ڕی 10 ملی��ۆن ئه وه ی له سه ر سزا ده درێت دینار س��ه اڵحه دینی زانكۆی سه رۆكی به "دیكتاتۆر" وه س��فكردوه ، ئه و ده ڵێت "ئه مڕۆ تان��ه له بڕیاره كه

ده ده م".

دادگای )دوش��ه ممه (، دوێن��ێ هه ولێر له س��ه ر داوایه كی س��ه رۆكی زانكۆی س��ه اڵحه دین، بری 10 ملیۆن دینار وه ك غه رامه به س��ه ر د.شێركۆ حه مه ئه می��ن، په رله مانتاری گۆڕان له په رله مانی كوردس��تاندا س��ه پاند،

له لێدوانێكیشدا د.ش��ێركۆ بۆ ئاوێنه رایگه یان��د "دوێنێ له الی��ه ن دادگای ئاماده بونی خۆم، به ب��ێ هه ولێره وه له س��ه ر داوایه كی یاس��ایی سه رۆكی زانكۆی سه اڵحه دین به بڕی 10 ملیۆن دینار غه رامه ك��رام به تۆمه تی ئه وه ی

كه س��ه رۆكی زانكۆم ب��ه دیكتاتۆر لیژنه ی له كۆبونه وه یه كی وه سفكردوه

په روه رده دا".ئه و په رله مانتاره وتیشی " له كاتێكدا په رله مانتار حه سانه ی یاسایی هه یه و ناكرێت به بێ هه ڵگرتنی حه سانه كه ی

بچێته ب��ه رده م دادگا، به اڵم دادگای هه ولێر له سه ر قسه كردن سزای داوم، كه ناكرێت له به ر ته نها وشه یه ك به بڕی 10 ملیۆن غه رامه بكرێیت، بۆیه ئه مرۆ )سێشه ممه ( تانه له بڕیاره كه ی دادگا

ده ده م".

مسته فا هیجری

5(474( سێشه ممه 2015/4/14په‌رله‌مان

ئه ندامانی پارله مان كه مته رخه من یان ده سته ی سه رۆكایه تی پارله مان؟!

عومه ری حاجی عینایه ت

رۆژی 2015/2/22 له كاتێك��دا پارله م��ان له پش��وی یاس��اداناندا بو، به هۆی قه یرانی نێوان په یوه ندیه كان��ی ئاڵ��ۆزی دارای��ی و هه رێم و به غدا، ژماره ی یاسایی پارله مانتاران به گرتنه ب��ه ری رێگا رێپێ��دراوه كان و به پێی په یڕه وی ناوخۆ داوای گرێدانی دانیشتنێكی پارله مان له س��ه رۆكایه تی كرد نائاساییمان به مه به س��تی بانگكردن��ی ئه نجومه نی بااڵی نه وت و گازی هه رێم و لێپێچینه وه له سه رۆكی ئه نجومه نی وه زی��ران و ئه ندامانی ئه نجومه نی ب��ااڵی هه رێم��ی ن��ه وت و گاز له س��ه ر ئه و بنه مای��ه ی كه ئ��ه م ئه نجومه نه ه��ۆكاری س��ه ره كی ئه و قه یرانه ی��ه و وه ك حكومه تی ناو حكومه ت��ه له هه رێمی كوردس��تاندا، تا دانیش��تنی رۆژی 25/ 2015/3 ده س��ته ی سه رۆكایه تی پارله مان هه واڵێكی له بانگكردن ی��ان بانگنه كردنی ئه نجومه نه ك��ه ی به ئێمه رانه گه یاندو نه خرایه به رنامه ی كاری هیچ یه ك له دانیشتنه ئاساییه كانی پارله مان و ده سته ی سه رۆكایه تی بێده نگیان له مڕوه وه هه ڵبژاردو هی��چ وه اڵمێكی فه رمی ی��ان نافه رمیان به و ئه ندامانه نه دایه وه كه داواكه مان پێش��كه ش كردب��و. له دانیش��تنی رۆژی 31/ 2015/3 شدا به هه مان شێوه له به رنامه ی كاردا باسی نه كرابو بۆیه له سه ره تای دانیشتنی پارله ماندا )كه له س��ه ر یاسای س��ندوقی داهاته كانی ن��ه وت و گاز ب��و( م��ن وه ك یه كێ��ك له و پارله مانتارانه ی كه یاداشته كه مان واژۆكردبو داوای قس��ه كردنم كرد له سه رۆكی پارله مان به وه رگرتنی خاڵ��ی په یڕه و)نقطه نظام( كه مافی یاسایی هه مو ئه ندامپارله مانێكه خاڵی په یڕه و وه رگرێت له س��ه ر هه ر بابه تێك یان الدانێك له په یڕه وی ناوخۆ چ له الیه ن ده سته ی س��ه رۆكایه تیه وه بێت یان ه��ه ر ئه ندامێكی پارله م��ان و له هه ركاتێكدا بێت، له س��ه ر ئه و بنه مایه ی كه ئێمه ی ئه ندامانی پارله مان كه یاداشته كه مان پێشكه شكردبو به پێی ماده ی 6و ماده ی 54)دوه می ( بڕگه ی دو، داواكه مان داوایه كی یاس��ایی و به پێی په یڕه وی ناوخۆ بوه ، كاتێ��ك داواكه مان وه اڵمی نابێت مافی خۆمانه له ده سته ی سه رۆكایه تی بپرسین ئه م داوایه چی لێهات؟! وه اڵمنه دانه وه مان الدانه له په یڕه و. به اڵم به داخه وه سه رۆكی په رله مان له دانیشتنی رۆژی 31/ 2015/3 پاش ئه وه ی من به پێی خاڵی په یڕه و مۆڵه تی قس��ه كردنم وه رگرت و ده س��تم به ئاڕاس��ته ی ئه م پرسه به ش��ێوه یه كی پارله مان، له س��ه رۆكی كرد زۆر ناته ندروست قسه كانی پێبڕیم به بیانوی ئ��ه وه ی له به رنامه ی كاردا ئ��ه م بابه ته نیه ، له كاتێك��دا دوای م��ن ئه ندامپارله مانێك��ی لیستی س��ه وز پاش ئه وه ی ده نگدان له سه ر ماده یه كی سندوقی داهاته كانی نه وت و گاز كرا، گه ڕایه وه س��ه ر هه مان ماده كه ده نگی له س��ه ر درابو به اڵم س��ه رۆكی پارله مان زۆر به ئاس��ایی وه ریگرت و زیاتر له چه ند خوله ك ل��ه م روه وه گفتوگۆی له گه ڵ كرد. له كاتێكدا له م��اده ی )56( ی په یڕه ودا هاتوه كه هه ر بابه تێك گفتوگۆی له سه ر كراو ده نگی له سه ر درا نابێت جارێكی تر بگه ڕێینه وه س��ه ر ئه و

بابه ته .م��ن توانج له س��ه ر ئ��ه م هه ڵوێس��ته ی س��ه رۆكایه تی ن��اده م و به جێ��ی ده هێڵم بۆ

خوێنه ر .پارله مان ده ڵێم: به س��ه رۆكایه تی لێره وه ماوه ی سێ خولی پارله مانه نه توانراوه نه ك وه رگرتنه وه ی متمانه له سه رۆكی ئه نجومه نی وه زی��ران یان له وه زیرێك به ڵك��و نه توانراوه بانگهێش��تیان بۆ لێپێچینه وه بكرێت، تكایه وا نزیك��ه ی س��اڵ و نیوێك به س��ه ر خولی چواره م��ی پارله مان��ی كوردس��تان تێپه ڕی با ئه م خول��ه ش ب��ه ده ردی خوله كانی دی نه چ��ێ پارله مان و پارله مانتاران بتوانن رۆڵی خۆیان ببین��ن، تكایه ده نگی پارله مانتاران و داوا فه ڕمیه كانیان مه كه نه قوربانی س��ازانی حیزب��ه كان و په یوه ن��دی عاش��قانه ی نێوان س��ه رۆكایه تی پارله م��ان و س��ه رۆكایه تی حكوم��ه ت، ئێمه نامانه وێ س��ه نگه ر له یه ك بگرین ب��ه اڵم ناكرێت پارله مانت��ار بێده نگ بكرێ��ت و مافی لێپێچینه وه و قسه كردنیش��ی

نه بێت.

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

[email protected]

ئا: هاوکار حسێن

ئه و دو په رله مانتاره ی پارتی كه هێرشیان كرده سه ر په رله مانتارێكی

گۆڕان سورن له سه ر هه ڵوێستی خۆیان و به وته ی یه كێكیان دادگا داوای هه ڵگرتنی حه سانه له سه ر هه رسێكیان ده كات، سكرتێری په رله مانیش پێیوایه

ئه و پرسه "بابه تێكی هه ستیاره و پێویست ده كات به شێوه یه كی ورد

مامه ڵه ی له گه ڵ بكرێت".

ئاوێن��ه ، زانیارییه كان��ی به پێ��ی دادگای لێكۆڵین��ه وه ی هه ولێ��ر له رۆژی نووسراوێكی رابردوه وه چوارش��ه ممه ی بۆ سه رۆكایه تی په رله مان ناردوه و تێیدا داوای هه ڵگرتنی حه س��انه له سه ر نازم كه بیرو م��ه ردان خ��در، په رله مانتارانی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان ده كات. به اڵم یه كێك له و دو پارله مانتاره ده ڵێ��ت، "داوای هه ڵگرتن��ی حه س��انه

له سه ر هه رسێكمان ده كرێت". حه س��انه هه ڵگرتن��ی رێكاره كان��ی به ش��ێوه یه كه كه په رله مانتار له س��ه ر له الی��ه ن دادگاوه داواكارییه ك ره وانه ی س��ه رۆكایه تی په رله مان��ی كوردس��تان هه ڵگرتن��ی به مه به س��تی ده كرێ��ت حه سانه ی په رله مانی له سه ر هه ر ئه ندام په رله مانێكی داواكراو له الیه ن دادگاوه تا بتوانرێت لێكۆڵێنه وه ی یاس��ایی له گه ڵ بكرێ��ت، پاش��ان س��ه رۆكی په رله مان له الیه ن خۆیه وه ، هه ندێكجاریش به ڕاوێژ په له مان، سه رۆكایه تی ده سته ی له گه ڵ بڕیارده دات به شێوه یه كی كاتی حه سانه داواكراوه ك��ه په رله مانت��اره له س��ه ر

هه ڵبگیرێت.فه خره دین قادر، سكرتێری په رله مانی كوردس��تان ه��اوكات س��ه رۆكی ئ��ه و لیژنه ی��ه ش بو ك��ه له ن��او په رله ماندا ب��ۆ لێكۆڵینه وه له روداوه ك��ه پێكهێنرا، به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئێمه داواكارییه كه ی گه یش��توه . به ده س��ت دادگام��ان له گه ڵ په رله مان به دڵنیاییه وه سه رۆكی ئه ندامانی دیكه ی ده سته ی سه رۆكایه تی

راوێژ ده كات، ئه وسا بڕیارده دات". فه خره دین ق��ادر باس له وه ش ده كات ك��ه "له رۆژانی داهات��ودا مامه ڵه له گه ڵ ئه و داوای��ه ده كه ین به وش��ێوه یه ی كه رێكاره كانی په یڕه وی ناوخۆی په رله مان

بۆی دیاریكردوه ".

س��كرتێری په رله م��ان دان ب��ه وه دا ده نێت كه ش��ه ڕه كه ی نێوان ئه و س��ێ په رله مانت��اره ، "بابه تێكی هه س��تیاره و ورد به ش��ێوه یه كی ده كات پێویس��ت مامه ڵ��ه ی له گ��ه ڵ بكرێ��ت، به وپێیه ی

په یوه سته به سه رۆكی هه رێمه وه ".ن��ازم كه بی��ر، په رله مانت��اری پارتی له په له مانی كوردس��تان ك��ه یه كێكیش بو له وانه ی هێرش��ی كردۆته سه ر عه لی راگه یان��د، به ئاوێن��ه ی حه مه س��اڵح، "ئێمه به رده وام له گ��ه ڵ ئه وه ین دادگاو یاس��ا س��ه روه ربێت، به اڵم ئه و )عه لی ئێمه له س��ه ر س��كااڵی حه مه س��اڵح( تۆماركردوه و ئێمه ش س��كااڵمان له سه ر ئه و تۆماركردوه ، بۆیه ده بێت دادگا داوای هه ڵگرتنی حه س��انه له سه ر هه رسێكمان له به رامبه ردا ئێم��ه ش چونك��ه بكات،

سكااڵمان له سه ری تۆماركردوه ".س��كااڵكه ی ناوه رۆك��ی له ب��اره ی

دو په رله مانتاره ك��ه ی پارت��ی له س��ه ر په رله مانتاره ك��ه ی گۆڕان، ن��ازم وتی ، "س��كااڵی ئێمه له س��ه ر ئه وه یه كه ئه و ته ش��هیری به جه نابی س��ه رۆك كردوه و ته نانه ت ك��ردوه و ئێمه ی ئیس��تفزازی هه ڕه شه ی لێكردوین، كه شاهیده كانمان

ئاگاداریی ئه وه ن".كه بیر، ن��ازم زانیارییه كانی به پێ��ی حه س��انه ی هه ڵگرتن��ی داوای "دادگا له سه ر هه رس��ێ په رله مانتاره كه كردوه ، ن��ه ك به ته نی��ا دوان، ئێم��ه بۆخۆمان به دواداچونمان ب��ۆ كردوه ، به اڵم ره نگه

دواكه وتبێت".له هه ندێك ناوه ندی راگه یاندنه وه ئاماژه به وه كرا كه پارتی دیموكراتی كوردستان هه وڵی��داوه له رێگه ی سیاس��ییه وه ئه و كێش��ه یه له گه ڵ گۆڕان چاره س��ه بكات، به اڵم ئه و په رله مانتاره ی پارتی ده ڵێت، "كاتێك كه بابه ته ك��ه چوه دادگا، ئیتر

مان��ای ئه وه ی��ه دادگا له هه مو ش��تێك گه وره تره ، بۆیه ده بێ��ت چاوه ڕوان بین

تابزانین دادگا چ بڕیارێك ده دات".رۆژی 25ی ئازاری 2015، نازم كه بیرو پارتی په رله مانتارانی م��ه ردان خ��در، له ن��او هۆڵی په رله ماندا هێرش��یانكرده س��ه ر په رله مانتاری گۆڕان عه لی حه مه س��اڵح، كه پێش��تر عه لی له نوسینێكدا باسی ویالیه تی سه رۆكی هه رێمی كردبو. ئه م روداوه ش ده نگدانه وه یه كی گه وره ی به دوای خۆیدا هێناو الیه نه سیاسییه كانی ناچاركرد به گه رمی باسوخواسی ده ستورو ویالیه ت��ی س��ه رۆكی هه رێ��م بهێننه وه

به رباس. ئه و دو پارله مانتاره ی پارتی س��ورن له سه ر ئه نجامدانی هه ڵوێسته كه ی خۆیان به رامبه ر عه لی حه مه س��اڵح، بۆیه نازم ده ڵێت، "هه ركه س��ێك ئیهانه و ئیستفزاز بكات، ئه نجامه كه ی هه ر ئه وه ده بێت".

په رله مانی كوردستان له ژماره )450( رێكه وتی 2014/12/1ه وه سپۆنسه ری ئه م الپه ڕه یه ی رۆژنامه ی ئاوێنه ی كردوه كه ته رخان كراوه بۆ كاروباری په رله مانی كوردستان. بۆ ئاگاداری خوێنه رانی به ڕێز، په رله مان بۆ ماوه ی 6 مانگ )واته له 2014/12/1 تا 2015/6/1 به بڕی 9 ملیۆن دینار( سپۆنسه ری ئه م الپه ڕه یه ی كردوه .

"حه سانه له سه ر دو پارله مانتاره كه ی پارتی و عه لی حه مه ساڵح هه ڵده گیرێت"

ئاوێنه

5(٤٦٨) سێشه ممه ٢٠١٥/٣/٣په رله مان

یه كگرتنه وه ی یه كه كانی ٧٠و ٨٠

ئاری محه مه د ھه رسین

لـــه زۆر موناســـه به و چاوپێكه وتنه كانمدا كه ڵكم له به یتـــه شـــیعرێكی به ھه شـــتی شـــوكری فه زلی وه رگرتوه بۆ پشتڕاســـتكردنه وه ی قســـه كانم، كه

به مجۆره ده ستپێده كات:سه ره تای ئیش ھه مو یه كبونه ئه ویش نابێ ھه تا

ھه ر برینێ كه له دڵتا بێ ساڕێژی نه كه ی

ئه گـــه ر خوازیاریـــن كۆمه ڵگایه كـــی دیموكرات بنیاتبنێیـــن، بمانه وێت و نه مانه وێت ده بێت بڕوامان به مه بده ئـــی یه كتر قبوڵكردن ھه بێـــت. ئیتر ئه م یه كتـــر قبوڵكردنـــه له ھه مو بواره كانی سیاســـی ، ئابـــوری ، ئایینی ، نه ته وه یـــی و كه لتوریدا. ئالیاتی ئه م یه كتر قبوڵكردنه ش بریتی ده بن له : دانپێدانان به جیاوازیه كانـــی نێوانمان، به به رده وام ســـازدانی دیالۆگی نیشتیمانی و ده ستاوده ستكردنی ئاشتیانه ی

ده سه ت.ئه مه ی ســـه ره وه كه باســـمان كرد قه واره یه كی گشتی و تیۆریه . به م سیاسه ت بریتیه له كۆی ئه و شـــتانه ی (یانیش ئه و ئه جندایانه ی ) كه خۆبه خۆ

واقیعێكن و رۆژانه به ره و رومان ده بنه وه . پێكھێنانـــی ســـه ره تاییه كانی له ھه نـــگاوه كابینه ی ھه شـــته مه وه مه ســـه له ی یه كخستنه وه و پێشـــمه رگه ھێزه كانـــی به سیســـتیمازه كردنی له چوارچێـــوه ی وه زاره تێكدا یه كێكـــه له گرنگترین ئه جنـــدا سیاســـیه كانی به رنامه ی ئـــه م كابینه یه (ئه گه ر نه ڵێم گرنگترینیانه ). له ناو پڕۆســـه ی ئه م یه كخستنه وه یه شـــدا ده توانم بڵێـــم یه كگرتنه وه ی ھێزه كانی ٧٠و ٨٠ كرۆكی مه ســـه له كه ن. به م ئایا

روخساری ئه م پرۆسه یه چۆنه ؟مێـــژوی دروســـتنه بونی ھێزێكـــی یه كگرتـــوی پێشمه رگه له چوارچێوه ی وه زاره تدا ده گه ڕێته وه بۆ سه رده می شه ڕی نه گریســـی براكوژی ، كه له دوای شـــه ڕه كانی به ھاری ســـاڵی ١٩٩٤ دیـــارده ی دو

ئیداره یی لێپه یدابو. ھه مو شه ڕێكی براكوژی دو زه ره ری به رچاو له دوای خۆی به جێدێڵـــێ. زه ره ری یه كه م: زه ره ری ماددی (یـــان فیزیاییه )، كه ئه مه ش خـــۆی له وێرانكاری و داڕمانـــی ژێرخانی ئابوریـــدا ده بینێته وه . زه ره ری دوه م: زه ره ری مه عنه ویه . ئه ویش له شێوه ی كوشت و كوشتارو ناشتنی تۆوی ڕق و كینه و كه مكردنه وه و، ھه ندێـــك جاریـــش ســـڕینه وه ی متمانـــه و رۆحی

لێبورده ییه له ئینسانه كاندا به رامبه ر به یه كتر.زه ره ری یه كـــه م به عه قڵـــی خه القی سیاســـی و ئاوه دانكردنـــه وه ) ئه ندازیارانـــی ئابـــوری (وه ك دێته وه نیشـــتیمانی ھیممه تێكی له چوارچێـــوه ی مایه و زوش له بیر خه ڵك ده چێته وه . به م زه ره ری دوه م ئاســـه واره كه ی رق و كینه یـــه و، پردێك یان باڵه خانه یه ك نیـــه به زیره كی ئه ندازیارو به ڵێنده رو به بڕێـــك پـــاره دروســـتبكرێته وه . زه ره ری دوه م كاره ســـاته كه كاریگه ریه كی ســـایكۆلۆژی له دوای خـــۆی به جێده ھێڵـــێ و وه ك چاڵـــه ئاگرینه یـــه ك ھه ڵســـوكه وتی له كـــردارو لـــه ده رون و رۆژانـــه ھه ندێك له سیاســـیه كان، فه رمانده سه ربازیه كان، ئه فســـه ره كان، پێشـــمه رگه كان، دایك و خوشك و براو مام و منداڵی شـــه ھیده كان، پڕیشكی سوتێنه ر به چـــوارده وری خۆیدا ده بارێنـــێ و، برینه كۆنه كان به ئازار دێنێته وه ، ویست و توانای متمانه به یه ككردن الواز ده كات. ھه ربۆیه ش به ره چه ته ی پزیشـــكێك چاره ســـه ر ناكرێت و، پێویســـتی به پشـــودرێژییه و ده بێت له پڕۆسه یه كدا ئاسه واره كه ی كاڵ بێته وه .

ئینجـــا ئه گـــه ر بگه ڕێینـــه وه ســـه ر مه ســـه له سه ره كیه كه ، به ربه ســـتی ھه ره سه ره كی له به رده م یه كگرتنـــه وه ی ئـــه م دو ھێـــزه دا (٧٠و ٨٠) ئه و

بێمتمانه ییه یه كه له سه ره وه باسمان لێكرد.ئه گه ر ســـاڵی ١٩٩٨و رێككه وتننامه ی واشنتۆن به وێســـتگه ی كۆتایی شـــه ڕی براكوژی و ســـاڵی ٢٠٠٤ به وێســـتگه ی یه كگرتنـــه وه ی دو ئیداره كـــه له ھه رێمی كوردســـتان دابنێین، ئه وا به نزیكه ی ١٧ ساڵ به ســـه ر شـــه ڕی براكوژی و ١١ ساڵ به سه ر بڕیاری یه كگرتنه وه ی دو ئیداره ی ھه ولێرو سلێمانی

تێده په ڕێت. به درێژایی ئه م ســـانه ھه وڵـــی زۆرو به مۆدێلی جیـــاواز بۆ یه كخســـتنه وه ی ھێزی پێشـــمه رگه ی ئـــه م دو ئیداره یه دراون. له وانه ته شـــكیل كردنی یـــه ك وه زاره تـــی یه كگرتو، ھه روه ھـــا پێكھێنانی چوارده لیـــوای ھاوبه ش. ئـــه م ھه نگاوانه جێگای ده ستخۆشـــین، بـــه م وه ك پێویســـت ئامانجـــی خۆیان نه پێكاوه . به شـــێكی ئـــه م نه پێكانه ش بۆ ده ســـتێوه ردانی ھه ندێك وتی نه یار، به رژه وه ندی مـــاددی ھه ندێك الیه نی سیاســـی (لـــه ده ره وه ی پارتی و یه كێتـــی) له ناو وه زاره تی پێشـــمه رگه دا. بێگومان جگه له به رژه وه ندی ماددی ھه ندێك كه س كه راسته وخۆو ناڕاسته وخۆ په یوه ندیان به وه زاره تی

پێشمه رگه وه ھه یه .

له په رله مانه وه

گۆشه یه کی تایبه ته په رله مانتاران ده ینوسن

[email protected]

١٩ ««

ئا: ره وا بورھان

پرۆژه یاسای سندوقی داھاتی نه وت و گاز له په رله مانی كوردستان، سه رجه م كاری

لیژنه كانی ته واوكردوه و به وته ی په رله مانتارێكیش به رله وه ی پرۆژه كه له په رله ماندا خوێندنه وه ی

بۆبكرێت، الیه نه سیاسیه كان له سه ری رێكه وتون و ھه فته ی داھاتو ده خرێته به رنامه ی كاره وه و دواتریش كار له سه ر پرۆژه یاسای كه پكۆ

ده كرێت.

به گوێره ی یاسای نه وت و گاز ده بێت له ھه رێمی كوردستاندا چه ند دامه زراوه یه ك دروستبكرێت بۆ فرۆشـــتنی سامانه سروشـــتیه كان و كۆكردنه وه ی داھاته كه ، ئه گه رچی یاســـاكه له ســـاڵی ٢٠٠٧دا ده رچوه ، به م تا ئێســـتا دامه زراوه كانی دروست نه كـــراوه و بڕیـــاره ھه فتـــه ی ئاینـــده په رله مان خوێندنه وه ی دوه م بۆ پرۆژه یاسای سندوقی داھاته نه وتـــی و گازیه كان بكات كه به گوێره ی یاســـاكه ده بوایه دروست بكرایه و له ئێستاشدا پرۆژه یاسای كۆمپانیای كه پكۆ گه یشتۆته په رله مان كه ئه ویش

یه كێكه له دامه زراوه سه ره كیه كانی یاساكه . په رله مانتاری كۆمه ڵی ئیسالمی، سۆران عومه ر به ئاوێنه ی راگه یاند، "له ئێستادا لیژنه كان كاره كانی خۆیان ته واوكردوه و ته نھا چه ند ورده كاریه ك ماوه كه گفتوگۆی له ســـه ره "، ســـه باره ت به وه ی ئه و به رێوبه رایه تیه ســـه ر به چ دامه زراوه یه ك ده بێت، سۆران وتی، "به شێك باس له وه ده كه ن راسته وخۆ سه ر به په رله مان بێت كه ئه مه یان ناكرێت، چونكه ئـــه وه كارێكـــی داراییه و ناكرێـــت په رله مان لێی به رپرس بێت و به شێكیش پێیان وایه ده بێت سه ر به ئه نجومه نی وه زیـــران بێت و بۆچونێكی دیكه ش ھه یه كه ســـه ر به ئه نجومه نی ھه رێمایه تی نه وت و

گاز بێت".دڵشـــاد شـــه عبان، جێگری ســـه رۆكی لیژنه ی سامانه سروشـــتیه كان جه خـــت لـــه وه ده كاته وه كه سه رجه م الیه نه سیاســـیه كان له سه ركردنی ئه م پرۆژه یه به یاســـا كۆكـــن و ده ڵێـــت، "ئێمه وه ك لیژنه ی سامانه سروشـــتیه كان و لیژنـــه ی دارایی و یاســـایی پرۆژه كه مان ئاماده كردوه و پێشكه شـــی ســـه رۆكایه تی په رله مانمـــان كردوه كـــه بیخاته به رنامـــه ی كاره وه تاخوێندنـــه وه ی دوه مـــی بۆ

بكرێت و ئیدی ئه وه ی باس له ناشه فافیه ت ده كرێت كۆتایی بێت و به سیستماتیك بكرێت".

پرۆژه یاســـای ســـندوقی داھاتـــه نه وتیـــه كان له ساڵی ٢٠١٢ه وه له الیه ن ئه نجومه نی وه زیرانه وه پێشكه شـــی په رله مان كراوه ، به م تائێستا ته نھا خوێندنه وه ی یه كه می بۆكراوه ، دڵشـــاد شه عبان ھـــۆكاری ئه و دواكه وتنه ی بۆ ئـــه وه گێرایه وه كه له خولی پێشودا ئه و پرۆژانه دواخران به ھۆی ئه و ناكۆكیانه ی له نێوان ده سه ت و ئۆپۆزسیۆن ھه بوه

له سه ری.به پێی ناوه رۆكی ئه و پرۆژه یاسایه ، كۆی داھاتی نـــه وت دێته وه ناو ئـــه و ســـنوقه و ده خرێته ژێر چاودێری وردی په رله مانـــه وه ، ھه روه ھا راپۆرتی مانگانه ی ده بێت و له ژێر چاودێری دارایی ده بێت و

په رله مان ئاگادارده بێت.ســـۆران عومه ر باس لـــه وه ده كات كه یه كێكی دیكه له مشـــتومڕه كانی نێو په رله مان له سه ر ئه م پرۆژه یاســـایه ئه وه یـــه كه ئه و ده ســـته یه ی بۆی دروســـت ده كرێت "ته نھا ســـه رۆكی ده ســـته كه له په رله مان ســـوێند بخوات و ئـــه و به رپرس بێت و لێپرسینه وه له گه ڵ ئه ودا بكرێت، یاخود سه رجه م

ئه ندامانی ئه و ده ســـته یه له بـــه رده م په رله ماندا سوێندی یاسایی بخۆن".

به گوێره ی یاسای نه وت و گازی ھه رێمی كوردستان بۆ به سیستمكردنی فرۆشتن و ھه نارده كردنی نه وت و گاز ده بێت سندوقی داھاته نه وتیه كان و كۆمپانیای

كه پكۆ و كۆمپانیای كۆمۆ دروست بكرێن.جێگری سه رۆكی لیژنه ی سامانه سروشتیه كان باس له وه ده كات كه داوایان له حكومه تی ھه رێم كردوه پرۆژه یاســـای كۆمۆیان بـــۆ ئاماده بكات و بینێرێتـــه په رله مـــان بۆ ئه وه ی بكرێت یاســـاكه جێبه جێ بكرێت و كه رتی نه وت شـــه فاف بكرێت و ھه روه ھا پێداچونه وه به پـــرۆژه ی فیلیزا و ال فلیزا بكرێت كه تایبه ته به سامانه سروشتیه كانی دیكه جگه له نه وت، چونكه ھه رێمی كوردستان چه ندین

ماده ی سروشتی دیكه ی تێدایه .په رله مانتـــاری فاركســـیۆنی پارتی، فرســـه ت سۆفی پێداگری له ســـه ر ئه وه ده كات كه به بونی ئه م پرۆژه یه به یاســـا ئـــه وا كه رتی نه وتی ھه رێم به سیسته ماتیك و دامه زراوه یی ده كرێت و ده كرێت په رله مان چاودێریه كی وردتری ئه و كه رته بكات و

شه فافتر بێت.

ئا: ھانا چۆمانی

له ئێستادا ھێنده ی حكومه ت له گۆڕه پانی سیاسیدا رۆڵی دیاری ھه یه ، په رله مانی

كوردستان نییه تی، چاودێران ئه وه به نمونه ده ھێننه وه كه بڕیاری دابه زاندنی نرخی به نزین له سه ر ده ستی سه رۆكی حكومه ت ده ركراوه ،

په رله مانتارێكیش ده ڵێت "په رله مان ھیچ سه ركه وتو نه بوه له بانگھێشتكردنی به رپرسانی

حكومه ت و بۆته شوێنی میوانداریكردن".

ڕێباز عه بدو خوێندكار له زانكۆی ســـه حه دین پێیوایـــه پرســـنه كردنی حكومـــه ت به په رله مان له دابه زاندنی نرخـــی به نزین، "ھه یبه تی په رله مان ده خاته ژێر پرسیاره وه ، ئه و پرسنه كردنه له باری میكانیزمی دابه زاندنـــی نرخی به نزین، بێڕێزی بو به رامبه ر به په ڕله مان، چونكـــه له و بابه ته دا ھیچ

حسابێك بۆ په رله مان نه كرا".ئـــه و خوێندكاره ی زانكۆ ده ڵێـــت "په رله مانێك ناتوانێـــت متمانـــه له ده ســـه تدارانی حكومه ت وه ربگرێته وه و بڕیار له سه ر پرسه چاره نوسسازه كان بدات و ژیانی خه ڵك به پێی یاســـا رێكبخات، ھه مو كارو دانوســـتان و پرســـێك له الیه ن حكومه ته وه ئه نجـــام ده درێت، بۆیه پێویســـته په رله مانتاران ھه ڵوێستیان ھه بێت و چیتر ئه وه له حكومه ت قبوڵ

نه كه ن".په رله مانتارێكیش نكۆڵی له وه ناكات كه كه تونه ته دوڕیانێكی ســـه خته وه ، سۆران عمر په رله مانتاری فراكســـیۆنی كۆمـــه ڵ ده ڵێت "به داخـــه وه ئه مه راســـتییه كه په ڕله مان نه ده توانێت لێپێچینه وه له حكومه ت بكات، نه له به رپرســـانیش، ئیتر ئه وه بوه ته شـــتێكی واقعـــی و په رله مان حكومه تی پێ بانگھێشت ناكرێت بۆ لێپێچینه وه ، چونكه ھه ندێك له په رله مانتاران دابه شبون بۆ بۆچون، ھه ندێكیان

له گه ڵ لێپرســـینه وه ن و ھه ندێكیـــان دژ، ئه وه ش كۆمه ڵێـــك كێشـــه ی دروســـتكردوه و په رله مانی خستۆته به رده م ئیحراجیه وه ، ئیتر رێگای تریش نییه ، به م ده بێت ھه وڵبده ین و لێپێچینه وه بكه ینه

كه لتور".له دیدی رۆژنامه نوسانیشه وه حكومه ت په رله مانی خســـتۆته ژێـــر چاودێرییـــه وه ، نـــه ك په رله مان حكومـــه ت بخاته ژێر چاودێرییـــه وه ، له وباره یه وه رۆژنامه نـــوس فه ره یدون بێوار به ئاوێنه ی راگه یاند ھه ردوكیان (حكومـــه ت و په رله مان) درێژكراوه ی خولی پێشون و ئومێدیان لێ به دی ناكرێت، ته نیا ئه وه گۆڕاوه په رله مانتاران بونه ته میدیاكاری باش و

له كه ناڵه كانی راگه یاندوه قسه ده كه ن و ته واو.ئه و رۆژنامه نوســـه ئاماژه بـــه وه ده كات ئه وه ی جێی داخه په رله مانی كوردستان ھێنده الواز بوه ، نه ك نه یتوانیوه ببێته چاودێر به سه ر حكومه ته وه ، به ڵكـــو به پێچه وانه وه حكومـــه ت بوه ته چاودێر به ســـه ر په رله مانه وه ، ته نیا شـــتێك گرنگ بێت لـــه م خوله ، ئه وه یه لیژنه كانـــی په رله مان تۆزێك ئه كتیڤن، ئه گه رنـــا په رله مانتاران له چه ندین الوه كۆت و به ند كراون، بۆ نمونه حكومه تی بنكه فراوان ھیچیان ناتوانـــن لێپێچینه وه له وه زیره كان بكه ن، چونكه پێكه وه رێككه وتون، ئه وه ش ته نھا میلله ت

باجه كه ی ده دات.قاره مان فاتیح په رله مانتاری گۆڕان له په رله مانی كوردســـتان له وباره یـــه وه به ئاوێنـــه ی راگه یاند "له چه ند مانگی رابردودا په رله مان رۆڵی مه رجه عی بینیـــوه ، بۆ نمونه ھه مـــو خه له له كانی حكومه ت له بابه تـــی به نزین و موچـــه ، رویـــان له په رله مان ده كرد بۆ چاره سه ركردنی، له كاتێكدا ئه و كێشانه په یوه نـــدی به ئه نجومه نـــی وه زیـــران و وه زاره تی

سامانه سروشتییه كانه وه ھه بو."به ڕای ئه و په رله مانتاره ی گۆڕان په رله مان چه ند كارێكی سه ره كی له سه ره ، وه كو ده ركردنی یاساو

چاودێریكردنـــی حكومه ت و بودجـــه ، توانیویه تی چاودێری باشـــی حكومه تیش بـــكات، ھه رچه نده له په رله مان كێشه ی په یڕه وی ناوخۆمان ھه یه كه مه سه له ی لێپرســـینه وه له وه زیره كان رێكاره كانی قورســـه ، بۆیه به م په یـــڕه وه په رله مان ناتوانێت ٣/٢ی ده نگه كان مسۆگه ر بكات بۆ لێسه ندنه وه ی

متمانه له وه زیر و ئێستا سه رقاڵی ھه مواركردنه وه ی ئـــه و په یڕه وه ین، بۆ ئه وه ی له مـــه ودوا به ٥١+١ی

ده نگه كان متمانه له وه زیره كان وه ربگرینه وه .ھاوكات په رله مانتاری فراكسیۆنی سه وز ڕێواس فایـــه ق پێیوایه په رله مان ھیچ ســـه ركه وتو نه بوه له بانگھێشتكردنی به رپرسانی حكومه ت، به داخه وه په رله مان بوه ته شـــوێنی مێوانداریكردن، له بری ئه وه ی بچن لێپێچنـــه وه بكه ن له وه زیره كان، دێن وه می پرسیاره كانمان ده ده نه وه ، ئه گه ر بابه تێك روبدات حكومه ت رونكردنه وه ده دات و ته واو، ئیتر شتێك نییه به ناوی لێپێچینه وه له وه زیرو سه رۆك و

جێگره كه ی .ره نگـــه به پێی یاســـا ده ســـتوقاچی په رله مان ئـــه و له لێپرســـینه وه كردن، به ســـترابێته وه په رله مانتاره ی یه كێتـــی ئاماژه به وه ده كات چه ند ھۆكار ھـــه ن له وانه بانگھێشـــتكردنه كه ی به پێی چ مادده یه كـــه كه ھه مو جارێـــك مادده ی ٥٤ كه ده ڵێـــت میواندارییه نه ك لێپیچنه وه ، ئه وانیش كه دێن رونكردنـــه وه ده ده ن، ئێمه ش ده بێت گوێیان

بۆ بگرین.به ڕای ئه و په رله مانتاره ی فراكســـیۆنی ســـه وز ھۆكارێكی تر بریتییه له وه ی حكومه تی بنكه فراوان له سه ر بنه مای سازان و رێككه وتن دامه زراوه له نێوان الیه نه سیاسییه كان، ئیتر كاری په رله مانی ده بێته الوه كی له گۆڕه پانه كـــه و دوره خرێته وه ، بۆ نمونه بڕیاردانی ســـه رۆكی حكومه ت بۆ كه مكردنه وه ی نرخی به نزیـــن بێ ئاگاداری ئێمـــه ، واتا ئه وه چ

به ھایه كی بۆ په رله مان ھێشتوه ته وه .سه ره تا زۆرینه ی الیه نه كان له سه ر ئه وه كۆكبون كه حكومه تـــی بنكه فراوان خزمه ت به ســـه رجه م چین و توێـــژه كان ده كات و ده بێتـــه ھۆكارێك بۆ گۆڕانـــكاری گـــه وره لـــه وت، به م له ئێســـتادا ســـه رجه م ره خنه كان به ره و روی حكومه تی بنكه

فراوان و به الوه كیكردنی په رله مانه .

سه رجه م الیه نه سیاسیه كان له سه ر پرۆژه ی سندوقی داھاته نه وتیه كان رێكه وتون

حكومه ت، رۆڵی په رله مان ده بینێتپه رله مانتارێك: په رله مان ناتوانێت لێپێچینه وه له حكومه ت و به رپرسان بكات

سه ره تا زۆرینه ی الیه نه كان له سه ر ئه وه كۆكبون كه

حكومه تی بنكه فراوان خزمه ت به سه رجه م چین و توێژه كان ده كات و ده بێته ھۆكارێك بۆ گۆڕانكاری

گه وره له وت، به م له ئێستادا سه رجه م

ره خنه كان به ره و روی حكومه تی بنكه فراوان و به الوه كیكردنی په رله مانه

کێڵگه یه کی نه وت له کوردستان

ئا: مه زهه ر که ریم

سه رۆكی لیژنه ی پیشه سازی و وزه له په رله مانی كوردستان له وه اڵمی ئه و

ده نگۆیانه ی باس له په یوه ندی ئه و له گه ڵ كۆمپانیایه كی بیانی ده كه ن پێیوایه ئه و

هه واڵنه بۆ بێده نگ كردنیه تی ، هۆشداریی ئه وه ش ده دات كه "له ماوه یه كی نزیكدا

كۆمه ڵێك دۆسیه باڵوده كاته وه ".

په رله مانت��اری ج��ه وده ت، ش��ێركۆ كوردستان و سه رۆكی لیژنه ی پیشه سازی و وزه به ئاوێنه ی راگه یان��د، "ئه وانه هه وڵی نه زۆكن له س��ه ر من ده كرێ��ن بۆئه وه ی

گه نده ڵیه كانیان نه خه مه ڕو من بێده نگ بم، به رده وامیش ده بم به هیچ شێوه یه ك ئه وان

ناتوانن من پاشگه زبكه نه وه ".ئ��ه و ده ش��ڵێت، "له ماوه یه ك��ی نزیكدا كۆمه ڵێك دۆس��یه م له به رده ستدایه باڵوی

ده كه مه وه و ئاشكرای ده كه م بۆ هاوواڵتیان، چونكه ئه وه ی له س��ه ر ئێمه یه پیشاندانی

راستیه كانه بۆ خه ڵك".له كۆنگره یه كی )دوش��ه ممه (، دوێنێش رۆژنامه نوسیدا شێركۆ جه وده ت رایگه یاند،

"دوای ئ��ه وه ی رۆژنام��ه ی روداو تۆمه تی ئ��ه وه ی ب��ۆ دروس��تكردوم ك��ه گوای��ه په یوه ندیم به كۆمپانیای دانه غازه وه هه یه ، داوای رونكردن��ه وه م لێك��ردون و له گ��ه ڵ ئه وه ی ده بێ��ت داوای لێبوردن��م لێبكه ن

ئه گه رنا سكااڵی یاسایی له سه ر رۆژنامه كه تۆمارده كه م".

له میدیاكان، هه ندێك راپۆرتێكی به پێی ئیمارات��ی غ��ازی دان��ه كۆمپانی��ای له گ��ه ڵ گه رموگ��وڕی" "په یوه ندییه ك��ی لیژن��ه ی پیشه س��ازی و وزه س��ه رۆكی دروس��تكردوه ، كوردس��تان له په رله مانی به جۆرێك كۆمپانیاكه پرس��یاری تایبه تی ب��ۆ ن��اردوه ، كاتێ��ك وه زیری س��امانه سروش��تییه كان بانگی په رله م��ان كراوه و ئه وی��ش "زانیاری هه س��تیاری" كۆبونه وه تایبه ته كانی حكومه تی هه رێمی كوردستانی داوه ب��ه و كۆمپانیای��ه كه له كێش��ه یه كی

یاساییدایه له گه ڵ حكومه ت.

شێركۆ جه وده ت: له ماوه یه كی نزیكدا كۆمه ڵێك دۆسیه له سه ر وه زاره تی سامانه سروشتییه کان باڵوده كه مه وه

سكااڵی ئێمه له سه ر عه لی حه مه ساڵح

ئه وه یه كه ته شهیری به جه نابی سه رۆك

كردوه

رونكردنه وه یه كی پێویست

داوای رونكردنه وه م لێكردون و له گه ڵ ئه وه ی ده بێت داوای لێبوردنم لێبكه ن ئه گه رنا سكااڵی یاسایی له سه ر رۆژنامه كه تۆمارده كه م

په رله مانی کوردستان

تایبه‌ت(474( سێشه ممه 662015/4/14

ویکیلیکس 2005

"مه سعود بارزانی له توركه كان زیاتر رقی له په كه كه یه " ئا: هاوكار حسێن

هه ریه ك له مه سعود بارزانی و جه الل تاڵه بانی ره تیده كه نه وه ئه وان

پشتیوانیان له ئۆپه راسیۆنه كانی په كه كه كردبێت بۆ سه ر سوپای توركیا، به وته ی

تاڵه بانیش، بارزانی نه ك هاوكاریی په كه كه ی نه كردوه به ڵكو "له توركه كان

زیاتر رقی له په كه كه یه ". هاوكات پۆلێنی په كه كه ش ده كات به سه ر دو باڵی

ئاشتیخواز و شه ڕخوازدا.

نهێن��ی به ڵگه نامه یه ك��ی به پێ��ی ویكیلیكس، كه ئاوێنه ی ده قه كه ی كردوه نێوان جه الل له كۆبونه وه یه كی به كوردی ، تاڵه بانی كه ئه وكات سه رۆكی عێراق بوه و به رپرس��انی ئه مریكی له عێراق، تاڵه بانی دێته س��ه ر باس��ی په كه ك��ه و ده ڵێ��ت، "له ڕاس��تیدا دو الیه نی په كه كه له هه رێمی كوردس��تاندا هه ن. یه كێكی��ان پابه ندن له توركیا. تیرۆریس��تیه وه به ك��رده وه ی الیه نی دوه م به رده وام له گه شه دان، به اڵم بژین به ئارامی ده خ��وازن ئه ندامه كانیان له مۆڵگه كانیان��دا له عێراق ت��ا ئه وكاته ی په نابه ریان ماف��ی عێ��راق حكومه ت��ی

پێده به خشێت".ل��ه و به ڵگه نامه ی��ه دا ك��ه مێژوه كه ی بۆ س��اڵی 2005 ده گه ڕێت��ه وه و له الیه ن دیپلۆماتكاره ئه مریكیه كانه وه نوس��راوه ، پارت��ی به پش��تیوانیكردنی س��ه باره ت ب��ۆ په كه كه ، دیموكرات��ی كوردس��تان تاڵه بان��ی ره تیكرده وه ئ��ه و په یوه ندییه هه بێت، به اڵم نیگه ران��ی ده ربڕی له وه ی ك��ه توركه كان تۆڵه ی خۆی��ان بكه نه وه . هاوكات ئه مریكیه كان سه رسوڕمانی خۆیان تاڵه بانی و ده ڵێن له هه ڵوێستی نیشانداوه "به شێوه یه كی سه یر تاڵه بانی باسی له وه

كرد كه تۆڵه كردنه وه مافی خۆیانه ". به وه داوه ئام��اژه ی تاڵه بانی هه روه ها كه مه س��عود بارزانی "له توركه كان زیاتر رقی له په كه كه یه " به هۆی ئه و زیانه ی كه ئه وان به كوردانی هه رێمی كوردس��تانیان

گه یاندوه .له الیه ن خۆیشیه وه بارزانی باسی له وه ك��ردوه كه ئ��ه و هی��چ زانیارییه كی نیه له باره ی ئه و ئۆپه راس��یۆنانه وه و "پارتی هی��چ په یوه ندییه ك��ی به په كه كه وه نیه ". وتیش��ی كه "ئه وان ركابه ری ئایدۆلۆژی و

سیاسیی یه كترن".

ده قی به ڵگه نامه كه : 05BAGHDAD3039_a : ئای دی

بارزان��ی تاڵه بان��ی و باب��ه ت: پش��تیوانی پارتی كه ره تیده كه نه وه

كرده وه كانی په كه كه بكاتئه مریكا باڵیۆزخانه ی س��ه رچاوه :

له به غدابه روار: 21ی ته مموزی 2005

پۆلێن: نهێنی پوخته :

رۆژی 19ی ته مموزی 2005، باڵیۆزی ئه مریكا ئ��ه و راپۆرته ی له گه ڵ جه الل تاڵه بانی س��ه رۆكی عێراق تاووتوێكرد ك��ه په كه ك��ه پالنڕێژی��ی ده كات بۆ عێراق. له باك��وری ئۆپه راس��یۆنێك تاڵه بان��ی پێیوابو كه له ڕاس��تیدا دو الیه نی په كه كه له هه رێمی كوردستاندا ه��ه ن. ئه و وتی ، یه كێكی��ان پابه ندن به كرده وه ی تیرۆریس��تیه وه له توركیا. په كه كه یان ئه ندامان��ی گروپ��ه ئه م

عێ��راق كردوه و ره وان��ه ی ده ره وه ی وادیاره رێخۆشكه ریی بۆ ئۆپه راسیۆنێك

ده كه ن. تاڵه بان��ی ، الیه نی دوه م به وت��ه ی ب��ه اڵم له گه ش��ه دان، ب��ه رده وام ئه ندامه كانیان ده خوازن به ئارامی بژین له مۆڵگه كانیاندا له عێراق تا ئه وكاته ی حكومه ت��ی عێراق ماف��ی په نابه ریان ئام��اژه ی باڵی��ۆز پێده به خش��ێت. به نیگه رانیه كانی توركیا كرد سه باره ت به پش��تیوانیكردنی پارتی دیموكراتی كوردس��تان ب��ۆ په كه ك��ه ل��ه روی یارمه تیدانیان و كارئاسانیكردن بۆیان. تاڵه بانی ره تیكرده وه ئه و په یوه ندییه هه بێت، به اڵم نیگه رانی ده ربڕی له وه ی

كه توركه كان تۆڵه ی خۆیان بكه نه وه . باسی تاڵه بانی س��ه یر به شێوه یه كی له وه كرد كه "ئه وه ش مافی خۆیانه ". هه روه ه��ا تاڵه بانی ئام��اژه ی به وه دا كه مه س��عود بارزان��ی "له توركه كان زیاتر رق��ی له په كه كه یه " به هۆی ئه و زیانه ی ك��ه ئه وان به كوردانی هه رێمی

كوردستانیان گه یاندوه . تاڵه بان��ی وتیش��ی ، په كه كه داوای كردبو كه میوانداری��ی كۆبونه وه یه ك له گ��ه ڵ حكومه ت��ی كات��ی ب��كات عێراق��ی و ئه مریكا. ئه و باس��ی له وه كرد كه راش��كاوانه ئه و پێش��نیاره ی

ره تكردوه ته وه .باڵی��ۆز ته مم��وز، 21ی رۆژی

به هه مانشێوه مه س��ه له ی ئه نجامدانی له گه ڵ په كه كه ی ئۆپه راس��یۆنه كانی سه رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، مه سعود بارزانی باسكرد و هانی بارزانی

دا كه یارمه تی په كه كه نه دات. بارزان��ی له وه اڵم��دا وت��ی كه ئه و هی��چ زانیارییه كی نی��ه له باره ی ئه و ئۆپه راس��یۆنانه وه . وێ��ڕای ئه وه ش، پارتی هیچ په یوه ندییه كی به په كه كه وه نیه . وتیش��ی ك��ه ئ��ه وان ركابه ری ئایدۆلۆژی و سیاسیی یه كترن. بارزانی باس��ی ل��ه وه ش ك��رد كه س��وپای توركیا پێویس��ته ل��ه وه تێبگه ن كه ناتوانرێت كێش��ه ی ك��ورد له توركیا چاره سه ربكرێت. سه ربازیی به رێگه ی

په كه كه چه كداریی گروپی وتیش��ی ، له ناوچه كان��ی دیاربه ك��رو بینگ��ۆل و ئه س��ته نبوڵ و ناوچه كان��ی دیك��ه ش ئاماده یی��ان هه یه . بارزان��ی درێژه ی به وته كانی دا كه توركیا ره تیده كاته وه دان بنێت به و حه قیقه ته دا. له راستیدا ب��ه ده ر له رێگ��ه دان به گۆرانی و كتێب به زمان��ی كوردی ، تورك��ه كان دانیان به ك��ورددا نه ن��اوه وه ك گروپێك��ی ئیتن��ی . له جیات��ی ئ��ه وه ، توركی��ا ك��ه ده كات بۆئ��ه وه ئاماده كاری��ی پارتی به تایبه تی عێراق، كوردستانی دیموكراتی كوردس��تان سه رزه نش��ت بكات له به رامبه ر كێش��ه كانی كوردی

توركیا.

ئا: ئاكۆ حه مه د رابی

سه رپه رشتیاری بزوتنه وه ی گۆڕان له ده ڤه ری بادینان باس له ره وشی ئازادی

سیاسی و بیروڕاو پێكهێنانی حكومه تی خۆجێی پارێزگای دهۆك ده كات و ده ڵێت، "هێشتا دیواری ترس به ته واوی نه ڕوخاوه

له بادینان"، باس له وه ش ده كات كه ئه گه ر داواكارییه كان له ئه نجومه نی

خۆجێیی دهۆك جێبه جێنه كرێت "بێگۆمان بژارده ی ئۆپۆزسیۆنبونمان له به رده مدایه ".

له باره ی بارۆدخی ئێس��تای بزوتنه وه ی عاب��د هش��یار له ده ڤه ره ك��ه ، گ��ۆڕان گ��ۆڕان بزوتن��ه وه ی سه رپه رش��تیاری له بادینان، به ئاوێنه ی راگه یاند، "بارودۆخی ئێمه ئێستا له ده ڤه ری بادینان باشه و له و ماوه ی��ه دا توانیومان��ه قاعیده یه كی باش بۆ بزوتن��ه وه ی گۆڕان دروس��ت بكه ین و جه م��اوه رو رێكخس��تنه كانمان له ده ڤه ری بادینان رۆژ دوای رۆژ زیاد ده بێت. ئه مه ش مایه ی دڵخۆشیه بۆ ئێمه و بزوتنه وه كه مان و ب��ه ره و رێكخس��تنه كه نمان به وهۆی��ه وه ئاقارێك��ی باش هه نگاوده نێ��ن له ده ڤه ری

بادینان".زۆرج��ار باس له وه ده كرێ��ت كه جیاواز له ناوچه و ش��ارو ش��ارۆچكه كانی دیكه ی

كوردس��تان، ده ڤه ری بادینان ئازادی تێدا به رته س��ككراوه ته وه ، له ب��اره ی ئه وه كه ئاخ��ۆ بزوتنه وه ی گۆران چ رۆڵێكی هه بوه له تێكش��كاندنی به ربه به سته كان و په ره دان به ئازادی ل��ه و ده ڤه ره دا، عاب��د ده ڵێت، "ئه و ناوچه یه مێژوییه كی ناش��یرینی هه یه تێدا ئۆپۆزس��یۆن له به رئ��ه وه ی خه ڵكی باره گای حزبی معاره زه ی ش��ه هیدكراوه و تێدا س��وتێنراوه و چه ندین كاری نایاسایی تێداكراون. ئێس��تا جیاوازی هه یه خه ڵك ده توانێ��ت قس��ه ب��كات و ره خنه بگرێت. به اڵم هێش��تا دی��واری ت��رس به ته واوی نه ڕوخاوه له بادینان. چونكه ش��ارێك كه هه مو داموده زگاكانی له الیه ن یه ك حزبه وه به ڕێوه ببرێن، بێگومان كۆتوبه ند له س��ه ر

ئازادییه كان هه ر ده مێنێت".

له ب��اره ی ئه وه ش ك��ه گوای��ه پارتی به ڕێگه و شێوازی جیاجیا هه وڵی راكێشانی كادیران��ی گۆڕان ده دات بۆ نێو ریزه كانی، هش��یار وتی "به حكومی ئه وه ی كه ئێستا له یه ك حكومه تین و په یوه ندییه كی دۆستانه له گه ڵ هه مو حزب��ه كان هه یه ، تاڕاده یه ك ئه م��ه كه مبۆته وه و ك��ه م روده دات. به اڵم له گه ڵ ئه وه شدا هه وڵی راكێشانی ئه ندامه كاریگ��ه ره كان ه��ه ر م��اوه ". له ب��اره ی ده س��گیركردنی حه یده ر شه شۆ له ناوچه ی بادینان، ئه و به رپرس��ه ی گۆڕان ئاماژه ی ب��ه وه دا كه به ش��ێوه یه كی گش��تی هه ر كه سێك هێزێكی تۆزێك جیاوازیی هه بێت و ل��ه ژێرده س��ه اڵتی پارتی خ��ۆی نه بێت، براده ران��ی پارت��ی پێی قه ڵ��س و قه له ق

ده بن.

ده رباره ی پرس��ی پێكهێنانی حكومه تی خۆجێی دهۆكیش ئه و به رپرس��ه ی گۆڕان جه ختی له س��ه ر ئه وه ك��رده وه كه "ئێمه پێم��ان وتون ئه گ��ه ر نی��ازی پێكهێنانی حكومه تی بنكه فراوان��ی خۆجێیتان هه یه وه كو حكومه تی س��ه ره كی، ئ��ه وه ئێمه پێمان خۆش��ه و به ش��داری تێدا ده كه ین، به اڵم ئه وه س��اڵێكه ه��ه ر دوای ده خه ن. ئێستاش ئێمه به نیه تێكی باش و به ئه رێنی و گرنگیه وه ده ڕۆینه نێو پرۆس��ه كه و له سه ر ئه م پرسه ش پرۆپۆزه ڵێك ده ده ینه پارتی به و هیوایه ین بگه ینه ئه نجام. به اڵم ئه گه ر به ش��داریكردنه كه ش��تێكی ره م��زی بێت ب��ۆ ئێمه باش��تره كه له بادین��ان هه ر به

ئۆپۆزسیۆنیی بمێنینه وه ". كورس��یه ی��ه ك خاوه ن��ی گ��ۆڕان

ئه و ده��ۆك، پارێ��زگای له ئه نجومه ن��ی ده ڵێت، "ئێمه لێره و له هه ڵه بجه و سلێمانی موراعاتێكی زۆری داواكاریه كانی پارتیمان كردوه و ئێمه وامان كردوه هه ندێك پۆستی زیاتریان ده س��تكه وێت كه له ئیستیحقاقی خۆیان زیات��ره كه ره نگه دواج��ار ئه مه به زیانی ئێمه بش��كێته وه و جه ماوه ر لێمان

قبوڵ نه كات". ناوب��راو ئه وه ش��ی وت كه ب��ۆ نمونه له سلێمانی سۆشیالیست "یه ك كورسی هه یه پۆس��تی قایمقام و چه ند پۆستێكی دیكه ی به ركه وتوه ، ئێمه بۆیه ئه و كاره مان كردوه و رازی بوی��ن به و دابه ش��كاریه ، تاكو هه مو الیه نه كانی كۆمه ڵگه به ش��داری حكومه ت بكه ن، بۆیه هیواداری��ن پارتیش له دهۆك به و نه فه سه ی ئێمه ته عامول بكات. له گه ڵ ئه وه شدا پێویس��ته ته نها كورسی و ده نگ دیكه ش ئیعتیبارات��ی نه كرێت و حس��اب

حسابی بۆ بكرێت". هشیار عابد ئه وه شی رونكرده وه كه ئه گه ر داواكارییه كانمان جێبه جێنه كرێت بێگۆمان له به رده مدایه ، ئۆپۆزسیۆنبونمان بژارده ی "ئه م��ه ش قازانج و زیانی خۆی هه یه ، وه ك چۆن به شداریكردنه كه شمان له دهۆك زیان و قازانج��ی هه ی��ه . به اڵم بێگوم��ان ئه گه ر به شدارنه بین ده بینه ئۆپۆزسیۆنێكی كاراو كاریگه ر له دهۆك، واته ئه گه ر به شدار نه بین

له حكومه ت��ی خۆجێی ئه وه نی��ه كه هیچ بژارده یه كمان له به رده ست نه مێنێت. به اڵم بارودۆخی ئێس��تای هه رێمی كوردس��تان ئه وه به س��ه ر هه مو حزبه كانی كوردستان

ده سه پێنێت كه به یه كه وه كاربكه ن".له ب��اره ی ئه وه ی ئه و پرس��یاره ش ئایا پارێزگاكان پێكهێنانی حكومه تی خۆجێی به یه ك��ه وه ببه س��ترێته وه یان پێویس��ته ره چاوی ئه مه نه كرێ��ت و به جیا مامه ڵه ی له گه ڵ بكرێت، له وباره یه وه ئه و به رپرسه ی گۆڕان وتی " ئه وه یه كێكه له گفتوگۆكانمان له گه ڵ پارتی، له م روه وه ش ئێمه غه درێكی زۆرمان لێكراوه . چونك��ه له دهۆك پارتی به ئێمه ی��ان ئه وت كه ده بێ��ت چاوه ڕوانی پێكهێنانی حكومه تی س��لێمانی و هه ڵه بجه بكه ی��ن، له كاتێكدا ئه وه هی��چ په یوه ندی به ده نگده ری بادینانه وه نیه كه ئاخۆ پارتی له دهۆك چ پۆس��تێك به ده ست ده هێنێت. بۆی��ه پێویس��ته پێكهێنان��ی حكومه تی خۆجێی��ی هیچ پارێزگای��ه ك به ئه ویتره وه

نه به سترێته وه ".له باره ی پێكهێنانی به ره یه كی هاوبه شیش له گ��ه ڵ یه كێت��ی و یه كگرت��و له بادینان، عاب��د ده ڵێت، "ئ��ه و گفتوگۆیه ش كراوه ، جاربه جاریش یه كتر ده بینین و له وباره یه وه قس��ه ده كه ین، به اڵم هێش��تا ئه وه نه بوه

به كردار".

"ئه گه ر داواكارییه كانمان جێبه جێنه كرێت ده بینه ئۆپۆزسیۆن"سه رپه رشتیاری گۆڕان له بادینان: هێشتا دیواری ترس له بادینان به ته واوی نه ڕوخا

له راستیدا به ده ر له رێگه دان

به گۆرانی و كتێب به زمانی كوردی ، توركه كان دانیان به كورددا نه ناوه وه ك گروپێكی

ئیتنی

هه ر كه سێك هێزێكی تۆزێك جیاوازیی هه بێت و له ژێرده سه اڵتی پارتی خۆی نه بێت، براده رانی پارتی پێی قه ڵس و قه له ق ده بن

بارزانی و تاڵه بانی فۆتۆ ئاوێنه

له‌به‌غداوه‌گۆشه یه که

دو هه فته جارێک کاوه محه مه د ده ینوسێت

گرێی ئه مریكا له مۆسكۆ

ئه مج��اره )له به غداوه ( ن��ا، به ڵكو په یوه س��ت ب��ه اڵم )له مۆس��كۆوه ( به به غدا، به شێك له تێبینییه كانم له سه ر س��ه فه رێكی ره س��می تۆم��ار ده كه م ؛ رۆژان��ی )6 – 9(ی ئ��ه م مانگ��ه وه فدێكی په رله مانی عێراق س��ه ردانی ئه نجومه نی له گه ڵ كرد، مۆس��كۆمان دۆم��او ئه نجومه نی فیدراڵ كۆبوینه وه ، له گه ڵ ئه نجومه ن��ی دۆما رێككه وتنێك بۆ هاوكاری و هاوئاهه نگیی په رله مانیی ئیمزاكرا. جێی س��ه رنج بو كه له هه مو كۆبونه وه كاندا میراتی سۆڤیه ت حزوری هه ب��و؛ ئه گه رچ��ی )24( س��اڵه ئه و )یه كێتییه پۆاڵیینه ( هه ڵوه شاوه ته وه ، ئه گه رچ��ی وه ك ج��اران ئۆتۆمبێل��ه كوالێتی��ی خراپه كان��ی ڤۆڵ��گاو الدا شه قامه كانی مۆس��كۆیان دانه پۆشیبو و ئ��ه وه ی هه بو ئۆتۆمبێل��ه كوالێتی به رزه كانی وه ك مارسیدس و ره نج رۆڤه رو الندك��رۆزه ر بون كه ش��ه قامه كانیان به پ��ۆزی ئورس��توكراتیانه وه ده بڕی، مارك��ه به ناوبانگه كان��ی جلوبه رگ��ی خۆرئاوایی جامخانه ی مۆڵ و دوكانه كانیان ته نیبو، بازاڕه كانیان پڕبون له )فاست فود(ی دنی��ای س��ه رمایه داریی وه ك )هه مبێرگ��ه رو چیكنبێرگ��ه رو ك��ه ی ئێف س��ی( كه ئاماژه یان بۆ ئاوابونی خۆری سۆڤیه تی و هاتنی سه رده مێكی نوێ ده كرد، به اڵم له ن��او ژورو راڕه وه سیاس��ییه كانی مۆس��كۆدا نه فه سێك له سیاسه ت زاڵ بو كه وزه له مۆسكۆی سه رده می جه نگی س��ارد وه رده گرێت ن��ه ك له روس��یای ئه م��ڕۆ. ئ��ه وه ی سیاسه تی ده ره وه ی ئه و واڵته پانوپۆڕو هێزه زه به الحه ئابورییه ئاراسته ده كات؛ گرێی ئه مریكایه كه سه ری زمان و بنی زمانیانی داگیركردوه . به داخه وه باسی پش��ێوی و قوربانییه كانی عێراقی دوای )2003(و واڵتانی )به هاری عه ره بی(یان ده كرد، به اڵم له راس��تیدا داخ و ئاخیان بۆ )سه دام و قه زافی( دۆستی دێرینیان

هه ڵده كێشا. له گ��ه ڵ )نیكۆالی لیفینش��یڤ( ی جێگ��ری س��ه رۆكی ئه نجومه نی دۆما گفتوگۆیه كی راشكاوانه مان له وباره یه وه كرد؛ وتم ئێستاش روسیا به نۆستالجیای سه رده می سۆڤیه تی سیاسه تی ده ره وه ی به ڕێوه ده بات، جه نگی س��اردیش وه ك به فره كه ی، ه��ه ر به كه میی تواوه ته وه ، ئێوه ته نیا ئه وه ت��ان به الوه گرنگه كه دژه ئه مریكا بن، ج��ا ئه وه به خراپیی بۆ به رژه وه ندیی گه الن ده شكێته وه یان نا، ئه وه جێی بایه خی مۆس��كۆ نییه , له جیاتی ئه وه ی ده ست به به رژه وه ندیی گه النه وه بگ��رن و ئه وان بۆ الی خۆتان به به رژه وه ندی��ی ده س��ت راكێش��ن، ده سه اڵتداره كانه وه ده گرن و رێككه وتنی

فه وقییان له گه ڵ ده به ستن. روس��یای فیدراڵ به هۆی پشێوی و گروپ��ه توندڕه وه كانه وه نییه كه زیاتر له چوار ساڵه ده ستی به عه مری رژێمه كه ی به شار ئه س��ه ده وه گرتوه ، چونكه ئه و هه ر له س��ه ره تای خۆپیش��اندانه كانی س��وریاوه له ئاداری )2011(ه وه و پێش ئه وه ی گروپه توندڕه وه كان باس��كیان به هێزبێ��ت, ئ��ه و هه ڵوێس��ته ی هه ر هه بوه . له به ر توندوتیژییه كان نییه كه تا رۆیشتنی هێزه كانی ئه مریكا )له كۆتایی 2011( په یوه ندییه كان��ی له گه ڵ عیراق هه ر س��ارد بو، چونكه مۆس��كۆ هه ر له س��ه ره تاوه له گه ڵ به كارهێنانی هێز نه ب��و دژی س��ه دامییه كان و روخان��ی رژێمه كه یان. ئه ویش ته نیا له به رئه وه ی ئه و واش��نتۆن، به رامبه ر كاردانه وه ی ده ره وه ی سیاس��ه تی ئاراس��ته یه ی نه خش��اندوه نه ك به رژه وه ندیی گه الن. ئ��ه و رۆڵ��ه ی ئه م��ڕۆش له ت��ه واوی ناوچه كه دا ده یگێڕێت هه ر ئه و گرێیه ی ئه مریكا بۆی دیاریكردوه و خستویه تییه خان��ه ی كاردان��ه وه ی به رده وام��ه وه . سروش��تی به رژه وه ندییه كانیش دیاره ملمالنێكان ده نه خشێنن، ئه گه رنا ده بو روسیا به نۆس��تالجیای جه نگی دوه می جیهان سیاسه ت بكات و ئه مریكا وه ك هاوپه یمانی س��ه ركه وتنه كه یان به سه ر بڕوانێ له ئه مریكا هیتله ریدا ئه ڵمانیای ن��ه ك وه ك ركابه ره سه رس��ه خته كه ی

جه نگی سارد.

7 )474( سێشه ممه 2015/4/14 عێراق

پێویسته پێشمه رگه به شداری بكات له گرتنه وه ی شاری موسڵ"به شداری كردن له گرتنه وه ی موسڵ پارێزگاری كردنه له دهۆك و هه ولێر"

ئا: شاهۆ ئه حمه د

په رله مانتارێكی كورد له ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق رایده گه ێنێت كه وا

پێشتر كورد له شاری موسڵ و ده وروبه ری پێگه و پۆستی هه بوه ، هه ربۆیه پێویسته به شداری بكات له گرتنه وه ی شاری موسڵ به هاوكاری حكومه تی عێراق هه روه ها بێ هێزه كانی پێشمه رگه به غدا ناتوانێت ئه و

شاره كۆنترۆڵ بكات، په رله مانتارێكی تریش ده ڵێت"ئه گه ر پێشمه رگه به شداری

گرتنه وه ی موسڵ بكات ئه وا له ده ره وه ده بێته ره قه مێكی گه وره ".

په رله مانت��اری ك��ورد له ئه نجومه ن��ی حه س��ه ن كامه ران عێ��راق نوێنه ران��ی له ب��اره ی به ش��داری هێزی پێش��مه رگه له گرتنه وه ی ش��اری موس��ڵ به ئاوێنه ی راگه یاند"به بێ به ش��داریكردنی هێزه كانی پێش��مه رگه مه حاڵه موسڵ رزگار بكرێت، ئێم��ه وه كو ك��ورد پێگه مان له و ش��اره هه بوه و پێشتر پۆستمان هه بوه ، سه رۆكی ئه نجومه نی پارێزگا كورد بوه و ئه ندامانی ئه نجومه نی پارێزگا كورد بون، هه ر بۆیه ناكرێت ئازادكردنی موس��ڵ نه به ستینه وه به اڵم پێش��مه رگه وه ، به به ش��داریكردنی ئ��ه وه ی گرینگه ئه وه ی��ه ده بێت خه ڵكی ش��اری موس��ڵ به تایبه ت��ی عه ره به كان به ش��دار بن له ئازاد كردنی ش��اره كه یان، نابێت به ته نها هێزی پێش��مه رگه به شدار بێ��ت هه روه ه��ا نابێت هێزی حه ش��دی ش��ه عبی به ش��دار بێت كه خه ڵكی ئه و ناوچه ی��ه نه بێت به ڵك��و ده بێت خه ڵكی ئه و ناوچانه به گشتی ده وری كاریگه ریان

هه بێت".ناوبراو ئام��اژه به وه ده كات كه وا ئه گه ر پێشمه رگه به ش��داری بكات له گرتنه وه ی موس��ڵ ئ��ه وا له داهاتو پێگ��ه ی زیاتری ده بێت له حكومه تی خۆجێی شاری موسڵ ئه و وتی "ئێمه تاوه كو ئێس��تا به شێكین له عێراق هه مو كێش��ه كانمان یه كه ، یه ك دوژمنی سه ره كیمان هه یه هه روه ها ئێمه به ش��ێكی س��ه ره كین له نه ین��ه وا ئه گه ر به ش��دار نه بین چۆن سبه ی داوای نوێنه ر بكه ین، هه ربۆیه پێویس��ته پێش��مه رگه به پێ��ی پێگ��ه ی خۆی به ش��داری بكات

به هاوكاری الیه نه كانی تر".زه رد فراكس��ۆنی په رله مانتارێك��ی پێی وایه پێش��مه رگه ناچێته ناو شاری موس��ڵ به ڵكو ته نه��ا له چ��وار ده وری شاره كه به ش��داری ده كات، په رله مانتاری عێراق نوێنه ران��ی له ئه نجومه نی ك��ورد له باره ی به ش��داری ئ��ه رده الن نوره دین

پێشمه رگه له ئازادكردنی موسڵ به ئاوێنه ی راگه یاند"هێزه كان��ی پێش��مه رگه له هه مو ئه و به تایبه تی به ش��داره ئۆپراسۆنه كان ناوچان��ه ی ده كه وێته س��نوری هه رێمی كوردس��تان هه روه ها له گرتنه وه ی شاری موسڵیش پێش��مه رگه به شداری ده كات، به اڵم ناچێته ناو شاره كه ، چونكه هه ر ئاوا ئاس��ان نیه به تایبه تی هێزێك له سونه وه نزی��ك بێت، هه ربۆیه ئه و ش��اره به هێزه س��ونه كانیش ناتوانرێ��ت رزگار بكرێ��ت

مه گه ر هێزه شیعه كان نه بێت".ناوب��راو ئام��اژه ی به وه ش ك��رد كه وا نابێ��ت به ته نها الیه نێك به ش��داری ئه و ئۆپراس��ۆنه ب��كات، به ڵك��و هێزه كانی پێش��مه رگه و س��وپای عێراق و هێزه كانی حه شدی شه عبی به هاوكاریكردنی یه كتری ئه و ش��ه ڕه بكه ن بۆ ئه وه ی شاری موسڵ كۆنترۆڵ بكرێته وه ، هه ر بۆیه ئاگادار بون له پالنی یه كتری ئاسنتر ده توانرێت موسڵ

ئازاد بكرێته وه .گ��ۆڕان له فراكس��ۆنی په رله مانت��ار له ئه نجومه ن��ی نوێنه ران��ی عێ��راق كاوه محه م��ه د پێ��ی وای��ه ده بێ��ت هێ��زی هه بێت باش��ی ده ورێك��ی پێش��مه رگه له دورخس��تنه وه ی تیرۆرست به اڵم چونه

ناو موس��ڵ ده بێ��ت به وریایی��ه وه بێت، هێزه كانی وتی "بێگوم��ان له مباره ی��ه وه پێش��مه رگه رۆڵێك��ی كاریگه ریان هه بوه له روبه ڕوبون��ه وه ی تیرۆرس��تانی داعش، هه روه ها داعش هه ره ش��ه یه كی جدیه بۆ س��ه ر هه رێمی كوردس��تان، به اڵم هێزی پێشمه رگه توانیویه تی به شێكی باش له و ناوچانه رزگار بكات كه ده كه وێته سنوری شاری موسڵ، ئێستاش حكومه تی عێراق له به رنامه ی��دا هه یه ل��ه دوای رزگاركردنی تكریت ش��اری موس��ڵ و ئه نباریش ئازاد بكات، ئێمه وه ك ك��ورد گرینگه رۆڵمان هه بێ��ت له دورخس��تنه وه ی هه ڕه ش��ه ی داع��ش، ب��ه اڵم ب��ۆ گرتنه وه ی موس��ڵ پێویس��ته زۆر به وریایه وه مامه ڵه بكه ین ب��ۆ ئ��ه وه ی له داهاتو كاریگه ری س��لبی نه بێ��ت له س��ه ر په یوه ندیه كان��ی نێوان كورد و ع��ه ره ب، هه روه ها له نێوان كورد و خه ڵكی موس��ڵ هه روه ه��ا نه بێته هۆی ئه وه ی دژایه تی نه ته وه یی دروس��ت بكات هه تا ئه وه نده ئه و ناوچانه ی كوردستانین و له سنوری موسڵ ئازاد ده كرێن پێشمه رگه به شداری بكات،به اڵم بۆ چونه ناو موسڵ

هیچ پێویست ناكات".ناوب��راو ئام��اژه ی به وه ش ك��رد كه وا

هێ��زی پێش��مه رگه ده توانێ��ت رۆڵ��ی هه بێت له موش��اغه له كردنی داعش به وه ی سنورێكی فراوانی هه یه له باكوری موسڵ هه روه ها هێزی پێش��مه رگه له و ناوچانه ی له ده ره وه ی هه رێمن رۆڵی ئه ساسی هه یه و رێگری كردوه له فراوان بونی ده س��ه اڵتی داع��ش ه��ه ر بۆیه هێ��زی پێش��مه رگه ده توانێت له رێگای ئه و ش��ه ڕانه وه داعش س��ه رقاڵ بكات بۆئه وه ی ش��اری موسڵ به ئاس��انی كۆنترۆڵ بكات��ه وه ، هه روه ها هێزی عێراقیش به هاوكاری به شێكی زۆری خه ڵكی موس��ڵ به ش��دار بێت هه روه ها هێزه كانی هاوپه یمانی له ئاسمانه وه هاوكار

بن".په رله مانت��اری فراكس��ۆنی یه كگرت��و ئه مین موس��ه نا عێ��راق له په رله مان��ی له ب��اره ی گرتن��ه وه ی ش��اری موس��ڵ به به ش��داری هێزی پێشمه رگه به ئاوێنه ی راگه یاند" له به ر پاراستنی ئاسایشی هه رێم به شداری پێشمه رگه هێزه كانی پێویسته گرتنه وه ی ش��اری موس��ڵ ب��كات واتا رزگار كردنی موس��ڵ له تیرۆر پارێزگاری كردنه له دهۆك و هه ولێ��ر هه تا ئه و هێزه تیرۆرس��ته له ناو ش��اری موس��ڵ حاكم بێت ناتوانرێ��ت به ئارامی له هه رێم بژیت،

جگه له وه ش پێش��مه رگه وه ك به ش��ێك له سیس��ته می به رگ��ری عێ��راق ناكرێت له به رامبه ر كێشه یه كی وا ده وری نه بێت، هه ر بۆیه ئه گه ر پێش��مه رگه به ش��داری گرتنه وه ی ش��اری موس��ڵ ب��كات ئه وا ده بێته ره قه مێكی به هێز له س��ه ر ئاستی هه رێم��ی و ناوخۆی عێراق و نیوده وڵه تیش بۆیه پێویسته پێش��مه رگه ئه و ده رفه ته

له ده ست خۆی نه دات ".ناوب��راو پێی وای��ه ئه گ��ه ر له ناوچه عه ره به كان هێرش بكرێته سه ر داعش ئه وا به ره و هه رێمی كوردستان نزیك ده بنه وه ، هه ر بۆیه ئه گه ر ئێم��ه هاوته ریب له گه ڵ ئه وان په یوه ندیمان نه بێت ئه وا ش��ه ڕه كه ل��ه وان دورده كه وێته وه ،ب��ه اڵم روبه ڕوی ئێمه ده بێته وه ، بۆیه پێش��مه رگه شه ڕی تیرۆری ته واو نه كردوه ئه ركی نیشتیمانی ئه وه ده خوازێت به ش��داری چاالك بكه ن ئه وه ش ده رفه تێكی زیاتر دروست ده كات بۆ پڕچه ك ك��ردن و ئه زمون��داری هێزی پێشمه رگه ، وتیش��ی "كاتێك پێشمه رگه به شداری رزگاركردنی شاری موسڵ ده كات پێویس��ته به مه رج بێت و بیكاته كارتێكی باش، هه روه ها پێویس��ته به ش��ێوه یه كی

رێكه وتن بێت".

فریش��ته ی ده بێته عزرائی��ل" "ئه بو مه رگ ب��ۆ داعش��ه كان، هه رچه نده ئه و مامۆستای ماسته رو بڕوانامه ی هه ڵگری زانكۆش ب��وه ، به اڵم به ته ورێكی گه وره و به شمش��ێر و به تفه نگه نیشانشكێنه یه وه به ڵێ��ن ده دات "داعش��ه كان بهاڕێ��ت و

بیانكات به ئارد".

كه راب��ردو، هه فته كانی به درێژای��ی ش��ه ڕی تكریت گه رم بو، بازاڕی "ئه بو ب��و، به ده ی��ان عزرائیل"ی��ش گ��ه رم رۆژنامه وان��ی راپۆرت��ی كاریكاتێ��ر و ڤیدیۆیی و گرته ی به ده یان له س��ه ركرا، فلیم��ی كارتۆنی له س��ه ر باڵوكرایه وه و بوه س��ۆپه ر س��تاری په یجه كانی تۆڕی كۆمه اڵیه تی فه یسبوك، هه ر یه ك له پێنج په یجی ئه م چه كداره ی حه شدی شه عبی له تۆڕی كۆمه اڵیه تی فه یس��بوكدا، زیاتر

له چاره كه ملیۆنێك الیكیان هه یه .باڵوبونه وه ی دوای عزرائی��ل، ئه ب��و گرته یه ك��ی ڤیدیۆی��ی ناوبانگی ده ركرد كه به ته ورێكی گه وره و شمشێر و تفه نگه نیشانش��كێنه یه وه به شه قامه چۆڵه كانی ش��اری تكریتدا ده گه ڕێ و به ڵێن ده دات

"داعشه كان بهاڕێت و بیانكات به ئارد".ئه و كه نازن��اوی "ئه ب��و عزرائیل"ی له س��ه ر س��نگی خۆی نوس��یوه ، ناوی راس��ته قینه ی "ئه ی��وب فالح حه س��ه ن روبه یعی "ی��ه و خه ڵكی به غدایه و ته مه نی س��ه ر فه رمانده یه ك��ی س��اڵه ، 37به كه تیبه كان��ی ئیمامی عه لی حه ش��دی ماسته ره بڕوانامه ی هه ڵگری شه عبییه ، پێش��تر وه رزش��یدا و له پ��ه روه رده ی تایكواندۆ پاڵه وانی زانكۆ و مامۆس��تای بوه ، له سه رده می داگیركاریی ئه مه ریكادا، له ریزه كانی "س��وپای مه ه��دی "دا بوه ،

له دوای هه ڵگیرس��انی ش��ه ڕی ناوخۆی خۆبه خ��ش به ش��ێوه یه كی س��وریاش پارێزگاری به مه به ستی دیمه شق چوه ته كردن له مه رق��ه دی زه ینه ب، كه یه كێك له مه رقه ده پیرۆزه كانی ش��یعه و له الیه ن ته كفیرییه كانه وه توندڕه وه ئیس��المییه

هه ڕه شه ی ته قاندنه وه ی لێده كرا. دوای بانگه وازه كه ی عه لی سیس��تانی ب��ۆ ش��یعه كان مه رجه ع��ی گ��ه وره روبه ڕونه وه ی داعش، ئه بو عزرائیل چوه ریزی حه ش��دی شه عبییه وه به مه به ستی ده وڵه تی له چه كدارانی تۆڵه س��ه ندنه وه ئیس��المی له عێراق و ش��ام. ئه م پیاوه چوارشانه و كه ته ریشنه كه سه رتاپای پڕ چه كه به ته ورو شمشێر و ره شاشێكی "ئێم 4" و توره كه یه كی س��ه ربازیی و مه خزه ن و نارنج��ۆك و ناوی "ئه بو عزرائیل"یش��ی له س��ه ر به رگه س��ه ربازییه كه ی و له سه ر

سنگی چاپ كردوه ، زو ناوبانگی ده ركرد و ده یان پۆسته رو وێنه و راپۆرت و هه واڵ و كاریكاتێری له سه ر كرا، شیعه كان له تۆڕی كۆمه اڵیه تی فه یسبوك و له ئاستی شه قامدا وته یه كی ئه ویان سه باره ت به داعش كرد

به دروشم "وه ك ئارد ده یانهاڕین". ڤیدیۆیه كانی و له گرت��ه عزرائیل ئه بو ئه وه رۆژنامه وانیه كانیدا چاوپێكه وتن��ه دوپ��ات ده كاته وه ك��ه هه رگیز به زه یی به داعش��یه كاندا نایه ت��ه وه ، ئه و ده ڵێت "كاتێك كه داعش��ه كانم بینی له ئامرلی هاوڕێیه كی��ان س��ه ربڕیم، هیوای ئه وه م هه مان بدۆزم��ه وه و ئه وان��ه خواس��ت س��ه ره نجام بكه م، له گه ڵ مامه ڵه ی��ان یه كێكیش��یانم دۆزیی��ه وه ك��ه نكوڵی له كاره ك��ه ی ده ك��رد، ب��ه اڵم له گرت��ه ڤیدیۆیه ك��ه دا ده رك��ه وت ئه مه بوه ئه و

كاره ی كردوه ".

ئه ب��و عزرائی��ل ك��ه له كرده یه ك��ی خۆكوژیی��دا له ش��اری تكریت ده س��تی راس��تی بریندار بو، ئاماژه به وه ده كات كه "هه میش��ه ئاماده ی مردنم و ئینشااڵ

شه هید ده بم".پێیانوای��ه زۆرێ��ك هه رچه ن��ده س��ه رهه ڵدانی دیارده ی ئه بو عزرائیل كه كاردانه وه یه ئه كادیمییه ، جه نگاوه رێكی به رامبه ر به توندوتیژی��ی داعش و گروپه توندڕه وه س��ونییه كان، ب��ه اڵم ئه مه ش ئه و راستییه ناش��ارێته وه كه دیارده ی به مج��ۆره زیاتر پێش��ێلكاری مافه كانی ده كات، تۆم��ار له عێراق��دا م��رۆڤ باشترین به ڵگه ش ئه وه بو كه رێكخراوه نێوده وڵه تیی��ه كان نیگه ران��ی خۆی��ان به رامبه ر به و پێش��ێلكاریانه ده ربڕی كه حه شدی ش��ه عبی له گرتنه وه ی تكریت و

ناوچه سوننه نشینه كانی تردا كردیان.

ئه بو عزرائیلرامبۆكه ی شیعه و فریشته ی مه رگ

پرۆفایل

چه ند پێشمه رگه یه ک له به ره کانی جه نگ

بۆ گرتنه وه ی موسڵ پێویسته زۆر به وریایه وه مامه ڵه بكه ین بۆ ئه وه ی

له داهاتو كاریگه ری سلبی نه بێت له سه ر

په یوه ندیه كانی نێوان كورد و عه ره ب

‌‌‌‌ئا:‌شیروان‌شه‌ریف

پااڵوگه‌‌بچوكه‌كان‌له‌به‌رامبه‌ر‌خزمه‌تێكی‌‌كه‌م‌زیانێكی‌‌زۆر‌به‌رهه‌مده‌هێنن،‌

به‌رپرسێكی‌‌حكومه‌تی‌‌خۆجێی‌‌ده‌ڵێت،‌پااڵوگه‌كان‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌سه‌ره‌كین‌بۆ‌تێكدانی‌‌ژینگه‌‌و‌ته‌ندروستی‌،‌وته‌بێژی‌

وه‌زاره‌تی‌‌سامانه‌‌سروشتیه‌كانیش‌ده‌ڵێت،‌ئێمه‌‌مۆڵه‌تمان‌پێنه‌دان‌و‌داخستنیشیان‌ئه‌ركی‌‌دامه‌زراوه‌كانی‌‌تری‌‌حكومه‌ته‌.

ئه‌گ��ه‌ر‌پااڵوگه‌‌نایاس��اییه‌كان‌كه‌‌زیاتر‌ناوده‌برێن‌س��ودێكی‌‌ بچوكه‌كان‌ به‌پااڵوگه‌‌كه‌می��ان‌له‌پڕكردنه‌وه‌ی‌‌پێداویس��تیه‌كانی‌‌ناوخ��ۆ‌له‌ب��واری‌‌جۆره‌كانی‌‌س��وته‌مه‌نی‌‌هه‌بێ��ت،‌ئ��ه‌وا‌به‌رده‌وام��ی‌‌له‌كاركردنیان‌به‌شێوه‌ی‌‌نایاسایی‌‌جگه‌‌له‌زیانه‌‌ئابورییه‌كان‌به‌حكومه‌ت،‌گرفتی‌‌ژینگه‌یی‌‌بۆ‌ناوچه‌كه‌‌و‌ته‌ندروستی‌‌بۆ‌دانیشتوان‌دروستده‌كات.

ئه‌ندامی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پارێزگای‌‌سلێمانی‌،‌غالب‌محه‌مه‌د‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یاند،‌نزیكه‌ی‌‌‌25پااڵوگ��ه‌‌و‌‌16عه‌مب��اری‌‌س��وته‌مه‌نی‌‌له‌پارێزگای‌‌س��لێمانی‌‌ه��ه‌ن‌كه‌‌زۆرینه‌یان‌تائێس��تا‌ كارده‌كه‌ن‌و‌ 2008ه‌وه‌‌ له‌س��اڵی‌‌هیچیان‌مۆڵه‌تیان‌نیه‌.‌وتیشی‌،‌پااڵوگه‌كان‌هه‌مویان‌مۆدیلیان‌له‌نێوان‌سااڵنی‌‌‌1930تا‌

1960دایه‌‌و‌سه‌رجه‌میان‌زۆر‌كۆنن.ئ��ه‌و‌ئه‌ندامه‌ی‌‌ئه‌نجوم��ه‌ن‌كه‌‌له‌هه‌مان‌بازرگانی‌‌و‌ لیژنه‌ی‌‌ سه‌رپه‌رش��تیاری‌‌ كاتدا‌پیشه‌سازی‌‌و‌وزه‌‌و‌س��امانه‌‌سروشتیه‌كانه‌‌راشیگه‌یاند،‌هه‌ر‌‌41پااڵوگه‌‌و‌عه‌مباره‌كه‌ی‌‌س��وته‌مه‌نی‌‌به‌نزیكه‌ی��ی‌‌زیات��ر‌ل��ه‌‌‌800دۆن��م‌زه‌ویی��ان‌له‌پارێ��زگای‌‌س��لێمانی‌‌"داگیركردوه‌"‌و‌نزیكه‌ی‌‌حه‌وت‌س��اڵه‌‌ئیش‌ده‌ك��ه‌ن‌و‌س��وته‌مه‌نی‌‌جۆراوجۆری‌‌خۆیان‌ده‌فرۆش��ن،‌به‌اڵم‌بونه‌ته‌‌ه��ۆی‌‌خراپبونی‌‌به‌رهه‌مه‌كانی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس��تان،‌به‌هۆی‌‌

ئه‌وه‌ی‌‌به‌رهه‌مهاتوه‌كانیان‌باش‌نیه‌.ئاماژه‌ش��یدا،‌ئه‌وان‌ك��ه‌‌مۆڵه‌تیان‌نیه‌،‌غه‌رامه‌ش‌ناده‌ن،‌له‌هه‌م��ان‌كاتدا‌باجیش‌ن��اده‌ن،‌چونك��ه‌‌بۆ‌نمون��ه‌‌له‌كاتێكدا‌كه‌‌ده‌بێت‌به‌ش��ێك‌له‌داهاته‌كه‌یان‌بۆ‌هه‌رێمی‌‌كوردس��تان‌بێت،‌به‌اڵم‌تائێس��تا‌ئه‌مه‌یان‌

نه‌كردوه‌.به‌پێ��ی‌‌زانیارییه‌كان‌له‌ماوه‌ی‌‌س��ااڵنی‌‌نێوان‌‌2007تا‌‌2014له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌‌263ملی��ۆن‌به‌رمیل‌نه‌وتی‌‌خام‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردس��تان‌ده‌رهێن��راوه‌‌و‌ل��ه‌و‌بڕه‌‌‌123ملی��ۆن‌به‌رمیلی‌‌له‌ناوخ��ۆ‌به‌كارهێنراوه‌‌و‌دراوه‌ت��ه‌‌ پااڵوتنیش��یان‌ جیاكردن��ه‌وه‌‌و‌

پااڵوتگه‌‌گه‌وره‌‌و‌بچوكه‌كان.پااڵوگ��ه‌‌بچوكه‌كان‌پێش‌س��اڵی‌‌‌2003ئ��ه‌وكات‌ ب��ون‌و‌ له‌توركی��ا‌ زۆرینه‌ی��ان‌حكومه‌ت��ی‌‌عێراق‌له‌س��ه‌رده‌می‌‌به‌عس��دا‌نه‌وتی‌‌خام��ی‌‌پێده‌دان‌و‌له‌به‌رامبه‌ریش��دا‌گاز‌و‌به‌نزینی‌‌لێیان‌وه‌رده‌گرت،‌به‌اڵم‌پاش‌روخانی‌‌رژێمی‌‌پێشو‌زۆرینه‌ی‌‌ئه‌و‌پااڵوگانه‌‌هه‌رێم‌و‌ سه‌رمایه‌دارانی‌‌ بازرگان‌و‌ فرۆشرانه‌‌

له‌شاره‌كاندا‌ده‌ستیان‌به‌كاركردن‌كرد.

كوردس��تان‌ هه‌رێمی‌‌ ئاس��تی‌‌ له‌س��ه‌ر‌نزیك��ه‌ی‌‌‌150پااڵوگه‌ی‌‌بچ��وك‌و‌عه‌مباری‌‌نه‌وت‌هه‌یه‌،‌له‌س��لێمانی‌‌زۆرینه‌ی‌‌پااڵوگه‌‌و‌عه‌مب��اره‌كان‌ده‌كه‌ونه‌‌ناوچ��ه‌ی‌‌تانجه‌رۆ،‌له‌هه‌مان‌كاتیش��دا‌له‌ش��ارۆچكه‌ی‌‌دوكان‌و‌چه‌ندین‌ناوچه‌ی‌‌تری‌‌س��ه‌ر‌به‌پارێزگاكه‌دا‌

بونیان‌هه‌یه‌.جگه‌‌له‌وه‌ی‌‌پااڵوگه‌كان‌له‌روی‌‌یاسایی‌‌و‌ئابورییه‌وه‌‌كێشه‌یان‌هه‌یه‌،‌له‌هه‌مان‌كاتدا‌س��ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌گه‌وره‌ی‌‌مه‌ترسین‌بۆسه‌ر‌ژینگ��ه‌ی‌‌هه‌رێم‌و‌ته‌ندروس��تی‌‌هاواڵتیان،‌غال��ب‌محه‌مه‌د‌وتی‌،‌ئ��ه‌م‌پااڵوگانه‌‌پاش‌ئ��ه‌وه‌ی‌‌جیاكردن��ه‌وه‌‌ب��ۆ‌نه‌وت��ی‌‌خام‌ده‌كه‌ن،‌ئ��ه‌و‌به‌نزین‌و‌به‌رهه‌مه‌‌نه‌وتییانه‌ی‌‌لێیانه‌وه‌‌ده‌رده‌چێ��ت‌زۆرینه‌یان‌باش‌نیه‌،‌ئۆكتان‌ به‌رزكردنه‌وه‌ی‌‌ به‌مه‌به‌س��تی‌‌ بۆیه‌‌نه‌مبه‌ری��ان،‌یان‌رێژه‌یه‌ك��ی‌‌زۆر‌مادده‌ی‌‌تیترالێ��ت-ی‌‌تێده‌كرێ��ت‌ك��ه‌‌مادده‌یه‌كی‌‌ژه‌هراویی��ه‌‌و‌مه‌ترس��یداره‌‌ب��ۆ‌ژینگ��ه‌ی‌‌هه‌رێم،‌ی��ان‌تێكه‌ڵ‌ده‌كرێ��ت‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌و‌به‌نزینه‌ی‌‌له‌ده‌ره‌وه‌‌دێت‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئۆكتان‌

نه‌مبه‌ره‌كه‌ی‌‌تۆزێك‌به‌رزبكاته‌وه‌.ئ��ه‌و‌ئه‌ندام��ه‌ی‌‌ئه‌نجومه‌ن،‌ به‌وت��ه‌ی‌‌یه‌كێكی‌‌تر‌له‌كێشه‌كانی‌‌تری‌‌ئه‌م‌پااڵوگانه‌‌ئه‌وه‌ی��ه‌‌ك��ه‌‌ئاوه‌ڕۆیان‌هه‌ی��ه‌،‌له‌كاتێكدا‌

ئاوه‌رۆكه‌یان‌پێویسته‌‌)تریتمێنتی‌(‌له‌گه‌ڵ‌بكرێت‌به‌رله‌وه‌ی‌‌بخرێته‌‌هیچ‌روبارێك‌یان‌جۆگه‌له‌یه‌كه‌وه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌مان‌هیچ‌رێنماییه‌كی‌‌ژینگ��ه‌ی‌‌ب��ۆ‌به‌كارناهێن��ن،‌راس��ته‌وخۆ‌ده‌یرژێننه‌‌ئاوی‌‌تانجه‌رۆ‌له‌وێشه‌وه‌‌ده‌چێته‌‌به‌نداوی‌‌ده‌ربه‌ندیخان،‌هه‌ر‌به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌به‌نداوه‌كه‌‌بۆ‌چه‌ندین‌ساڵه‌‌پیس‌بوه‌‌و‌مادده‌ی‌‌قورسی‌‌تیایه‌،‌ئه‌و‌مادده‌‌قورسه‌ش‌

پاشماوه‌ی‌‌ئاوه‌ڕۆی‌‌ئه‌و‌پااڵوگانه‌یه‌.ئه‌م��ه‌ش‌له‌كاتێكدایه‌‌له‌یاس��ای‌‌نه‌وت‌و‌گازی‌‌هه‌رێ��م‌كه‌‌له‌س��اڵی‌‌‌2007له‌الیه‌ن‌په‌رله‌مانه‌وه‌‌په‌س��ه‌ندكرا،‌پاراستنی‌‌ژینگه‌‌

گرنگی‌‌تایبه‌تی‌‌پێدراوه‌.مادده‌ی‌‌26ی‌‌یاس��اكه‌‌پاراستنی‌‌ژینگه‌‌به‌كۆڵه‌كه‌یه‌كی‌‌یاساكه‌‌ناوده‌بات،‌هه‌روه‌ك‌له‌م��ادده‌ی‌‌حه‌وت‌به‌وردی‌‌ئاماژه‌ده‌دات‌كه‌‌پیترۆلیۆم‌ دڵنیابینه‌وه‌‌كه‌رت��ی‌‌ "ده‌بێ��ت‌به‌شێوه‌یه‌ك‌گه‌شه‌‌بكات‌كه‌‌كه‌مترین‌زه‌ره‌ر‌

بگه‌یه‌نێت‌به‌ژینگه‌".ب��ه‌وه‌ی‌‌پااڵوگه‌‌یاس��ایی‌‌و‌ س��ه‌باره‌ت‌نایاس��اییه‌كان‌چه‌ن��دن‌و‌به‌زۆری��ی‌‌ل��ه‌چ‌به‌ناوی‌‌ وته‌بێژێ��ك‌ ه��ه‌ن؟‌ ناوچه‌یه‌ك��دا‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌ سامانه‌‌سروشتیه‌كان‌ وه‌زاره‌تی‌‌راگه‌یان��د،‌دو‌پااڵوگ��ەی‌س��ەرەکی‌هەیە‌لەکەڵەک‌و‌ یەکێکیان‌ کوردستان‌ لەهەرێمی‌

ئەویتریان‌لەبازیانە.‌پااڵوگەیەکی‌سێهەمیش‌هەیە‌کە‌بچوکەو‌بەشێکە‌لەدامودەزگاکانی‌کۆمپانیای‌دی‌ئێن‌ئۆ‌لەتاوکێ.‌وتیش��ی‌،‌پااڵوتنی‌ یەک��ەی‌ ژمارەی��ەک‌ هەروەه��ا‌س��ەرەتایی‌زۆر‌بچ��وک‌هەن‌ک��ە‌پێیان‌دەوترێت‌"پااڵوگ��ە‌بچوکەکان"و‌لەچەندین‌ش��وێنی‌هەرێمی‌کوردستان‌بونیان‌هەیە.‌وەزارەتی‌س��امانە‌سروشتیەکان‌ئامارێکی‌تەواوی‌ئەم‌پااڵوگە‌بچوکانەی‌نیە،‌چونکه‌‌هیچ‌یەکێکیان‌لەالیەن‌وەزارەتی‌س��امانە‌پێنەدراوەو‌ مۆڵەتی��ان‌ سروش��تیەکانەوە‌بەرپرس‌ وەزارەتی‌سامانە‌سروش��تیەکان‌نیە‌ل��ەکارو‌چاالکیەکانی��ان.‌زۆربەی‌ئەم‌پااڵوگە‌بچوکانە‌پێش‌دامەزراندنی‌وەزارەتی‌س��امانە‌سروش��تیەکان‌و‌پێش‌تێپەڕاندنی‌یاس��ای‌نەوت‌و‌غازی‌ژماره‌‌)22(ی‌مانگی‌

تشرینی‌یەکەمی‌‌2007دروستبون.‌هه‌روه‌ها‌ده‌رب��اره‌ی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌چ‌هۆكارێك‌پااڵوگه‌‌نایاس��اییه‌كانی‌‌هێشتوه‌ته‌وه‌‌و‌چی‌‌ك��راوه‌‌بۆ‌كۆنتڕۆڵكردنی��ان؟‌وته‌بێژه‌كه‌ی‌‌رایگه‌یاند،‌ سامانه‌‌سروشتیه‌كان‌ وه‌زاره‌تی‌‌خزمه‌تێك‌پێشكه‌شده‌كه‌ن،‌به‌اڵم‌داخستنیان‌به‌رپرسیارێتی‌‌وه‌زاره‌تمان‌نیه‌،‌به‌ڵكو‌ئه‌وه‌‌بۆ‌ده‌زگاكانی‌‌ت��ری‌‌حكومه‌ت‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌كه‌‌ئه‌و‌هه‌نگاوه‌‌بگرنه‌به‌ر‌له‌وانه‌‌بۆ‌نمونه‌،‌

ده‌سته‌ی‌‌ژینگه‌‌یان‌وه‌زاره‌تی‌‌كشتوكاڵ.سه‌باره‌ت‌به‌هۆكاری‌‌وه‌رنه‌گرتنی‌‌مۆڵه‌ت‌له‌الی��ه‌ن‌پااڵوگه‌كان��ه‌وه‌‌غال��ب‌محه‌مه‌د‌‌وتی‌،‌مۆڵه‌ت‌وه‌رگرتن‌دو‌ش��ێوازی‌‌هه‌یه‌،‌یه‌ك��ه‌م‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌پااڵوگه‌‌كۆنه‌كه‌‌الببات‌و‌بیكات��ه‌‌پااڵوگه‌یه‌كی‌‌مۆدێ��رن‌و‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌به‌رهه‌مه‌ی‌‌ده‌س��تمان‌ده‌كه‌وێت‌له‌سه‌ر‌س��تانداردی‌‌عێراق��ی‌‌بێت،‌ك��ه‌‌هه‌ریه‌ك‌له‌ئۆكتان‌نه‌مبه‌ر‌و‌ف��اش‌پۆیتی‌‌تیابێت.‌دوه‌میش‌رێنمایی��ه‌‌ژینگه‌ییه‌كان‌جێبه‌جێ‌‌دیاریك��راو‌ رێژه‌یه‌ك��ی‌‌ ب��كات،‌ده‌بێ��ت‌له‌س��ه‌وزاییان‌هه‌بێت،‌ده‌بێت‌ئاوه‌ڕۆكه‌یان‌به‌رله‌وه‌ی‌‌ بكرێ��ت‌ له‌گه‌ڵ��دا‌ تریتمێنت��ی‌‌بخرێته‌‌ناو‌ئاوه‌كانی‌‌تر،‌پێویس��ته‌‌فلته‌ر‌دابنرێ��ت‌بۆ‌بۆرییه‌كانیان‌ب��ۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌گازه‌‌ژه‌هراوییان��ه‌ی‌‌له‌ناویه‌تی‌‌ده‌رنه‌چێت‌‌ CO2,‌SO2,‌NO,‌NO2,‌H2Sوه‌ك‌نه‌ڕواته‌‌ده‌ره‌وه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌م‌پااڵوگانه‌‌ئه‌مانه‌‌جێبه‌جێی‌‌ناك��ه‌ن‌و‌ناش��توانن‌جێبه‌جێی‌‌

بكه‌ن.وتیش��ی‌،‌وه‌ك��و‌لیژنه‌كه‌م��ان‌داوامان‌له‌ئه‌نجومه‌ن‌كردوه‌‌نوس��راوێك‌ئاراسته‌ی‌‌پارێزگای‌‌س��لێمانی‌‌بكات‌ب��ۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌پااڵوگه‌‌و‌عه‌مبارانه‌ی‌‌له‌س��نوری‌‌پارێزگای‌‌

سلێمانیدان‌دابخرێن.

ئابوری)474(‌سێشه‌ممه‌‌2015/4/14 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

پااڵوگه‌‌نایاساییه‌كان‌500دۆنم‌زه‌وییان‌"داگیركردوه‌"‌و‌باج‌و‌غه‌رامه‌‌ناده‌ن‌

‌‌‌ئا:‌مه‌زهه‌ر‌كه‌ریم

قه‌یرانی‌‌دارایی‌‌به‌رۆكی‌‌كۆگا‌و‌ماركێته‌كان‌ده‌گرێت‌و‌لێره‌‌و‌له‌وێ‌‌

داخستن‌و‌چۆڵكردنیان‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌به‌رچاو‌ده‌بینرێت،‌هه‌ندێك‌له‌وان‌پێشوه‌خت‌هه‌رزان‌فرۆشكردن‌راده‌گه‌یه‌نن‌و‌به‌ئاماژه‌ی‌‌"به‌هۆی‌‌

داخستنی‌‌دوكانه‌كه‌مان‌شته‌كانمان‌به‌زه‌ره‌ر‌ده‌فرۆشین"‌گوزارشت‌له‌و‌

دۆخه‌‌ده‌كه‌ن‌كه‌‌تێیكه‌وتون.

له‌شه‌هیدانی‌‌ وردبین‌ ماركێتی‌‌ خاوه‌نی‌‌ئ��ازادی‌،‌محه‌م��ه‌د‌ئه‌می��ن‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یاند،‌به‌هۆی‌‌ب��اری‌‌ئابوری‌‌و‌دۆخی‌‌بێ‌موچه‌ییه‌وه‌‌بێ‌بازاڕی��ی‌‌رویكردۆته‌‌ته‌واوی‌‌ماركێ��ت‌و‌دوكانداران‌به‌تایبه‌تی‌‌ئێمه‌،‌چونك��ه‌‌ماركێته‌كه‌مان‌ده‌كه‌وێته‌‌

گه‌ڕه‌كێكی‌‌هه‌ژارنشینه‌وه‌.كڕی��اران‌ زۆری‌‌ به‌ش��ی‌‌ وتیش��ی‌،‌

موچه‌خ��ۆرن‌و‌ئه‌وانی��ش‌ئه‌گه‌ر‌مانگێك‌موچه‌‌وه‌رنه‌گرن‌پێیانه‌وه‌‌دیاره‌‌ئه‌مه‌ش‌كارده‌كاته‌‌س��ه‌ر‌ب��ازاڕی‌ئێم��ه‌،‌بۆیه‌‌هه‌رزانفرۆش‌ شتومه‌كه‌كانمان‌ ناچاربوین‌

بكه‌ین‌و‌واز‌له‌كاره‌كه‌مان‌بهێنین.ئه‌وه‌ش��ی‌‌وت،‌له‌ئێستادا‌شمه‌كه‌كانی‌‌ناو‌دوكانه‌كه‌‌"ه��ه‌راج"‌ده‌كه‌م‌هه‌رزانتر‌

له‌نرخی‌‌راسته‌قینه‌ی‌‌خۆی‌.14مانگ��ی‌‌ت��ه‌واوه‌‌قه‌یران��ی‌‌دارایی‌‌

به‌رۆكی‌‌ش��اره‌كانی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستانی‌‌گرت��وه‌‌به‌هۆی‌‌ئه‌و‌ناكۆكیانه‌ی‌‌له‌س��ه‌ر‌دۆسیه‌ی‌‌نه‌وت‌له‌نێوان‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌و‌حكومه‌تی‌‌ناوه‌ند‌سه‌ریهه‌ڵداو‌بڕینی‌‌به‌شه‌‌بودجه‌ی‌‌هه‌رێم‌و‌دواكه‌وتنی‌‌موچ��ه‌ی‌‌فه‌رمانب��ه‌ران‌و‌له‌كاركه‌وتن��ی‌‌

پرۆژه‌كانی‌‌به‌دوای‌‌خۆیدا‌هێنا.خاوه‌ن��ی‌‌دوكانێک‌له‌گه‌ڕه‌كی‌‌ریعایه‌ی‌‌س��لێمانی‌،‌ه��ه‌ژار‌مس��ته‌فا‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌

راگه‌یاند،‌س��اڵێك‌و‌چ��وار‌مانگ‌ده‌بێت‌دوكانه‌ك��ه‌م‌دان��اوه‌,‌به‌پێ��ی‌‌هه‌واڵ‌و‌بارودۆخی‌‌كوردستان‌ده‌نگۆی‌‌ئه‌وه‌‌هه‌بو‌كه‌‌مانگی‌‌‌12هه‌مو‌ش��تێك‌باش‌بێت،‌ئابوری‌‌ بارودۆخی‌‌ به‌پێچه‌وان��ه‌وه‌‌ به‌اڵم‌

زیاتر‌روی‌‌له‌خراپبون‌كرد.ئه‌و‌كه‌‌الفیته‌یه‌كی‌‌گه‌وره‌ی‌‌له‌به‌رده‌م‌دوكانه‌كه‌ی‌‌هه‌ڵواس��یوه‌و‌نوس��یویه‌تی‌‌دوكانه‌كه‌م��ان‌ داخس��تنی‌‌ "به‌ه��ۆی‌‌

ش��ته‌كانمان‌به‌زه‌ره‌ر‌ده‌فرۆشین"‌وتی‌،‌چیت��ر‌ناتوانم‌به‌رده‌وام‌ب��م‌له‌كاره‌كه‌م،‌مانگ��ی‌‌‌750هه‌زار‌دین��ار‌كرێ‌ده‌ده‌م‌و‌ماوه‌ی‌‌پێنج‌مانگیش��ه‌‌له‌سه‌ر‌گیرفانی‌‌خ��ۆم‌كرێ‌داده‌نێم.‌ئه‌وه‌ش��ی‌‌وت،‌له‌و‌ماوه‌ی‌‌ده‌س��تی‌‌به‌و‌كاره‌‌كردوه‌‌نزیكه‌ی‌‌

چوار‌ده‌فته‌ر‌دۆالر‌زه‌ره‌ری‌‌كردوه‌.له‌‌13ی‌‌تشرینی‌‌دوه‌می‌‌ساڵی‌‌رابردو‌هه‌ریه‌ك‌له‌نێچیرڤان‌بارزانی‌،‌س��ه‌رۆكی‌‌حكومه‌ت��ی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردس��تان‌و‌عادل‌عه‌بدولمه‌ه��دی‌،‌وه‌زی��ری‌‌نه‌وتی‌‌عێراق‌له‌هه‌ولێ��ر‌رێكه‌وتنێكی‌‌س��ه‌ره‌تاییان‌بۆ‌چاره‌سه‌ركردنی‌‌كێشه‌كانی‌‌هه‌رێم-ناوه‌ند‌واژۆك��رد‌كه‌‌بریتی‌‌بو‌له‌ناردنی‌‌بڕی‌‌‌500ملیۆن‌دۆالر‌له‌الیه‌ن‌به‌غداده‌وه‌‌بۆ‌هه‌رێم‌و‌له‌به‌رامبه‌ریشدا‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌رۆژانه‌‌‌150هه‌زار‌به‌رمیل‌نه‌وت‌راده‌ستی‌‌به‌غداد‌

بكات.ئه‌و‌رێكه‌وتنه‌‌دواتر‌گۆڕدرا‌بۆ‌ناردنی‌‌‌550به‌رمی��ل‌ن��ه‌وت‌له‌الی��ه‌ن‌هه‌رێم‌و‌

له‌به‌رامبه‌ریش��دا‌ناردنی‌‌به‌شه‌‌بودجه‌ی‌‌كوردس��تان‌له‌الیه‌ن‌به‌غ��داوه‌،‌ئه‌مه‌ش‌ئومێ��دی‌‌ئ��ه‌وه‌ی‌‌هێنای��ه‌‌ئ��اراوه‌‌كه‌‌له‌سه‌ره‌تای‌‌ئه‌مساڵ‌قه‌یرانه‌كه‌‌چاره‌سه‌ر‌ببێت،‌به‌اڵم‌جارێكی‌‌تر‌به‌هۆی‌‌نه‌ناردنی‌‌بڕی‌‌پێویس��تی‌‌نه‌وت‌له‌الیه‌ن‌هه‌رێمه‌وه‌‌كێشه‌كه‌‌به‌نیوه‌‌چاره‌سه‌ركراوی‌‌مایه‌وه‌.س��ه‌باره‌ت‌به‌و‌بارودۆخه‌‌ئابوریناس‌و‌مامۆستای‌‌زانكۆ،‌د.‌خالید‌حه‌یده‌ر‌وتی‌،‌ئه‌و‌قه‌یرانه‌ی‌‌روی‌‌له‌هه‌رێمه‌كه‌مان‌كردوه‌‌كاریگه‌رییه‌كان��ی‌‌خراپت��ر‌ده‌بێت،‌گه‌ر‌پێشتر‌ته‌نها‌كاریگه‌ری‌‌له‌سه‌ر‌موچه‌خۆر‌بازرگانانیش‌ دوكاندار‌و‌ ئێستا‌ هه‌بوبێت،‌

ده‌گرێته‌وه‌.بارودۆخه‌كه‌‌ ئه‌گ��ه‌ر‌ دا،‌ ئاماژه‌ش��ی‌خراپتریشی‌‌ كاریگه‌ری‌ چاره‌سه‌رنه‌كرێت‌ده‌بێت‌له‌سه‌ر‌كۆمه‌ڵگا‌وه‌ك‌ده‌ركه‌وتنی‌‌دزیك��ردن‌و‌ س��واڵكردن‌و‌ دی��ارده‌ی‌‌س��ه‌رهه‌ڵدانی‌‌كێش��ه‌ی‌‌كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌‌و‌

ده‌رونی‌‌جۆربه‌جۆر.

قه‌یرانی‌دارایی‌ده‌رگا‌به‌ماركێته‌كان‌داده‌خات

به‌شی‌‌زۆری‌‌كڕیاران‌موچه‌خۆرن‌و‌ئه‌وانیش‌ئه‌گه‌ر‌مانگێك‌موچه‌‌وه‌رنه‌گرن‌پێیانه‌وه‌‌دیاره‌‌ئه‌مه‌ش‌كارده‌كاته‌‌سه‌ر‌

بازاڕی‌ئێمه

له‌ماوه‌ی‌‌نێوان‌‌2007تا‌‌2014

له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌‌263ملیۆن‌به‌رمیل‌نه‌وتی‌‌خام‌‌ده‌رهێنراوه‌‌و‌‌‌123ملیۆن‌

به‌رمیلی‌‌له‌ناوخۆ‌به‌كارهێنراوه

چه‌ند‌کرێکارێک‌له‌کاتی‌کارکردن‌له‌پااڵوگه‌یه‌کی‌نه‌وتدا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فۆتۆ:‌ئاوێنه‌

‌‌‌ئا:‌هاوڕاز‌سه‌لیم

نیوه‌ڕۆی‌رۆژی‌سێشه‌ممه‌ی‌‌رابردو،‌ژنێك‌له‌ته‌مه‌نی‌83ساڵیدا‌بڕێك‌نه‌وت‌ده‌كات‌به‌خۆیدا‌و‌گڕ‌له‌خۆی‌

به‌رده‌دات،‌وته‌بێژی‌پۆلیسی‌سلێمانیش‌ده‌ڵێت‌"وه‌ك‌ده‌وترێت‌كێشه‌ی‌ده‌رونی‌هه‌بوه‌،‌ئه‌گینا‌خۆ‌كچێك‌نییه‌‌به‌هۆی‌كێشه‌یه‌كه‌وه‌‌خۆی‌بسوتێنێت"،‌توێژه‌رێكی‌

ده‌رونیش‌پێیوانییه‌‌كه‌سێك‌له‌و‌ته‌مه‌نه‌دا‌خۆی‌بكوژێت.

له‌س��اڵی‌ )س(‌ ن��اوی‌ ژنه‌ك��ه‌‌‌1932له‌شاری‌س��لێمانی‌له‌دایكبوه‌‌تائێستاش‌مێرده‌كه‌ی‌‌له‌ژیاندا‌ماوه‌و‌

كاری‌‌حه‌ماڵی‌ده‌كات.كاتژمێر‌‌1:00نێوه‌ڕۆی‌رۆژی‌‌4/7ژنێكی‌ته‌مه‌ن‌‌83س��اڵ‌گڕ‌له‌خۆی‌له‌ده‌س��تده‌دات،‌ گیان‌ ب��ه‌رده‌دات‌و‌داوای‌‌ ك��ه‌‌ له‌دراوس��ێكانی‌ یه‌كێك‌كرد‌ناوی‌باڵونه‌كرێت��ه‌وه‌‌بۆ‌ئاوێنه‌‌رونیكرده‌وه‌‌كه‌‌ئه‌و‌ژنه‌‌رۆش��توه‌ته‌‌ژێ��ر‌قادرمه‌كان��ی‌قاتی‌س��ه‌ره‌وه‌و‌نه‌وتی‌به‌خۆیدا‌كردوه‌و‌گڕی‌له‌خۆی‌به‌رداوه‌،‌سه‌ره‌تا‌كه‌س‌پێی‌نه‌زانی،‌به‌ڵكو‌كوڕێكی‌دراوسێیان،‌ئاگره‌كه‌ی‌‌وتویه‌تی‌ ك��ردوه‌‌ ه��اواری‌‌ بینیوه‌و‌

بۆنی‌شتی‌سوتاو‌دێت،‌ئیدی‌‌خۆی‌هه‌ڵداوه‌ته‌‌سه‌ربانه‌كه‌یان‌و‌بینیویه‌تی‌هیچی‌ س��وتاوه‌و‌ به‌ت��ه‌واوی‌‌ ژنێك‌نه‌ماوه‌‌ته‌نها‌هه‌ردو‌قاچی‌دیار‌بوه‌.ئ��ه‌و‌ژن��ه‌‌وتیش��ی‌"كه‌چوین��ه‌‌شوێنه‌كه‌ی‌‌بینیم‌به‌سه‌رالدا‌كه‌وتوه‌و‌هه‌مو‌جه‌سته‌ی‌‌سوتاوه‌،‌ده‌ستبه‌جێ‌گیانی‌له‌ده‌س��تدابو،‌پاش��ان‌كه‌‌برا‌بۆ‌نه‌خۆشخانه‌‌وتبویان‌ده‌مێك‌بوه‌‌

گیانی‌له‌ده‌ستداوه‌".باسی‌ دراوس��ێیان‌ دیكه‌ی‌‌ ژنێكی‌ژیانی‌ئه‌و‌ژنه‌‌ده‌كات‌و‌ده‌ڵێت‌"هیچ‌عه‌یبێك��ی‌نه‌بوه‌،‌چه‌ند‌س��اڵه‌‌له‌م‌گه‌ڕه‌كه‌‌پێكه‌وه‌‌دراوسێین‌كێشه‌یه‌كی‌نه‌بوه‌،‌هه‌م��و‌رۆژێك‌هاتوه‌‌له‌كۆاڵن‌ش��تی‌كڕیوه‌‌بۆ‌ماڵ��ه‌وه‌،‌ته‌نانه‌ت‌به‌یانی‌ئه‌و‌رۆژه‌ی‌خۆی‌س��وتاندوه‌‌

له‌كۆاڵن‌میوه‌ی‌‌كڕیوه‌".ئه‌وه‌ی‌‌جێی‌سه‌رنجه‌،‌له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌‌كوردیدا،‌خۆس��وتاندنی‌ژنان‌و‌كچان‌هه‌ر‌له‌ته‌مه‌نی‌‌15س��اڵییه‌وه‌‌تا‌‌80ساڵی‌به‌دیده‌كرێت‌و‌روده‌دات‌و‌بوه‌ته‌‌دیارده‌یه‌كی‌باو‌له‌ناو‌ژناندا،‌به‌وته‌ی‌‌توێژه‌رێك��ی‌كۆمه‌اڵیه‌تی‌هێنده‌‌زۆر‌بوه‌،‌ئێس��تا‌وه‌ك‌روداوێكی‌س��اناو‌ئاسایی‌باسده‌كرێت‌و‌هه‌ر‌ئه‌وه‌نده‌ش‌

گرنگی‌پێده‌درێت.ئاوێن��ه‌‌ زانیارییه‌كان��ی‌ به‌پێ��ی‌

تائێستا‌روداوی‌خۆسوتاندنی‌‌ئه‌و‌ژنه‌‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی‌ الی‌ به‌ته‌مه‌نه‌‌توندوتیژی‌سلێمانی‌تۆمارنه‌كراوه‌.

هاوكات‌رۆژنامه‌ن��وس‌و‌چاالكوانی‌هانا‌ رێكخراوه‌ی��ی‌ ژن��ان‌و‌ ب��واری‌‌ش��وان‌له‌لێدوانێكدا‌ب��ۆ‌ئاوێنه‌‌وتی‌"به‌ڵگه‌یان‌چییه‌‌ك��ه‌‌ده‌وترێت‌ئه‌و‌ژنه‌‌حاڵه‌تی‌‌ده‌رون��ی‌‌له‌گه‌ڵدا‌بوه‌،‌نه‌خۆش��ی‌ كه‌‌ بیس��ه‌لمێنن‌ ده‌بێت‌ده‌رونی‌‌هه‌بوه‌،‌ئه‌وه‌‌تۆمه‌تباركردنی‌‌ئه‌و‌ژنه‌ی��ه‌‌له‌پاش‌مردنیش��ی‌به‌و‌ئایا‌پێش��تر‌ كاره‌س��اته‌،‌چونك��ه‌‌هاتوچ��ۆی‌نه‌خۆش��خانه‌و‌الیه‌ن��ی‌دیاره‌‌ ئه‌مه‌‌ كردوه‌،‌ ته‌ندروس��تییان‌تاوانێك‌هه‌ی��ه‌،‌بۆیه‌‌ده‌یانه‌وێت‌به‌و‌

شێوه‌یه‌‌په‌رده‌پۆشی‌بكه‌ن".ژنان‌ ب��واری‌‌ چاالكوان��ه‌ی‌‌ ئ��ه‌و‌بینی��وه‌‌ ك��ێ‌ ئای��ا‌ ده‌پرس��ێت‌هه‌ڵس��وكه‌وتێكی‌نامۆ‌ئه‌نجام‌بدات،‌ئای��ا‌الیه‌نی‌‌په‌یوه‌ندی��دارو‌به‌ڵگه‌ی‌‌تاوان‌چی‌به‌دیكردوه‌‌له‌لێكۆڵینه‌وه‌دا،‌ئه‌مه‌‌پێویستی‌به‌به‌دواداچون‌و‌كاری‌

ورد‌هه‌یه‌.هێنده‌‌خۆسوتاندنی‌‌ژنان‌زۆر‌بوه‌،‌خه‌ریكه‌‌ده‌بێته‌‌دیارده‌یه‌كی‌ئاسایی،‌وه‌ك‌ئه‌وه‌ی‌‌رێكخراوه‌كان‌به‌دواداچونی‌بۆ‌ناك��ه‌ن،‌ئه‌و‌چاالكوان��ه‌ی‌‌ژنان‌ده‌ڵێت‌"زۆر‌راسته‌و‌ئه‌و‌دۆسێیه‌‌الی‌

نه‌كراوه‌،‌هه‌وڵده‌ده‌ین‌ ئێمه‌ش‌تۆمار‌به‌دواداچونی‌‌بۆ‌بكه‌ین".

ل��ه‌و‌باره‌یه‌وه‌‌وته‌بێژی‌پۆلیس��ی‌س��لێمانی‌نه‌قیب‌سه‌ركه‌وت‌ئه‌حمه‌د‌بۆ‌ئاوێن��ه‌‌وتی‌"ئ��ه‌وه‌ی‌‌الی‌ئێمه‌‌تۆماركراوه‌‌ئه‌و‌ژنه‌ی‌‌خۆی‌سوتاندوه‌‌هیچ‌كێش��ه‌یه‌كی‌نه‌بوه‌،‌ته‌نها‌ئه‌وه‌‌نه‌بێت‌نه‌خۆش��ی‌ده‌رون��ی‌له‌گه‌ڵدا‌ب��وه‌،‌ئه‌گینا‌ئه‌مه‌‌خۆ‌كچێكی‌گه‌نج‌نه‌ب��وه‌‌به‌هۆی‌كێش��ه‌یه‌كه‌وه‌‌خۆی‌

بسوتێنێت".نه‌قیب‌س��ه‌ركه‌وت‌وتیش��ی‌"له‌م‌هه‌فته‌ی��ه‌دا‌ئه‌م��ه‌‌دوه‌م‌ژنه‌‌خۆی‌به‌ه��ۆی‌ تائێس��تا‌ ده‌س��تێنێت‌و‌ئ��ه‌و‌دۆس��ێیه‌وه‌‌هی��چ‌كه‌س��ێك‌

ده‌ستگیرنه‌كراوه‌".ده‌رون��ی‌و‌ توێ��ژه‌ری‌‌ به‌وت��ه‌ی‌‌كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌له‌تیف‌حس��ێن‌به‌هیچ‌ش��ێوه‌یه‌ك‌عه‌ق��ڵ‌قبوڵ��ی‌ئ��ه‌وه‌‌ناكات‌ك��ه‌‌ژنێك‌له‌و‌ته‌مه‌نه‌دا‌خۆی‌بسوتێنێت،‌بێگومان‌هه‌ر‌كه‌سێك‌له‌و‌ته‌مه‌نه‌‌هه‌م‌مێش��ك‌و‌هه‌م‌جه‌سته‌ی‌‌ده‌گات��ه‌‌ئ��ه‌و‌دۆخ��ه‌ی‌‌نه‌توانێ��ت‌به‌ئاس��انی‌ده‌ستی‌بچێته‌‌خۆی‌و‌به‌و‌ش��ێوه‌یه‌‌كۆتایی‌به‌ژیان��ی‌بهێنێت،‌ره‌نگه‌‌گونان‌دروس��ت‌بكات‌له‌وه‌ی‌‌فشارێكی‌زۆری‌له‌سه‌ر‌دروستكرابێت‌په‌نا‌بۆ‌خۆس��وتاندن‌ببات،‌ئه‌گینا‌

له‌ب��واری‌‌ده‌رونی‌و‌كۆمه‌اڵیه‌تیش��دا‌قسه‌‌له‌س��ه‌ر‌ئه‌وه‌كراوه‌‌كه‌‌كه‌سێك‌ته‌مه‌نه‌دا‌گومان‌دروس��تده‌كات‌ له‌و‌له‌وه‌ی‌كه‌‌بوترێت‌خۆی‌سوتاندوه‌.

له‌باره‌ی‌‌هۆكاره‌كانی‌خۆس��وتاندن‌له‌كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌‌كوردیدا،‌ ژن��ان‌ الی‌له‌تی��ف‌وتی‌"خۆس��وتاندن‌به‌هۆی‌ئاگ��ره‌وه‌‌ه��ۆكاری‌‌زۆره‌،‌به‌ش��ێك‌به‌ناخی‌ په‌یوه‌ن��دی‌ هۆكاران��ه‌‌ له‌و‌كه‌س��ه‌كه‌وه‌‌هه‌یه‌،‌كه‌‌بێگومان‌ئه‌و‌كه‌سانه‌ی‌‌هانا‌بۆ‌خۆسوتاندن‌ده‌به‌ن‌ناخیان‌ بارودۆخ‌و‌ له‌روی‌ده‌رونییه‌وه‌‌زۆر‌نائارامه‌و‌پێویستیان‌به‌وه‌‌هه‌یه‌‌چاره‌سه‌رو‌ به‌شێوازی‌جۆراوجۆر‌ كه‌‌ه��اوكاری‌‌بكرێ��ن‌بۆ‌ئ��ه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌

كرده‌وانه‌‌ئه‌نجام‌نه‌ده‌ن.ئ��ه‌و‌توێ��ژه‌ره‌‌ده‌رونیی��ه‌‌ئاماژه‌‌به‌وه‌ش��ده‌كات‌به‌ش��ێكیش‌له‌وانه‌ی‌‌خۆیان‌ده‌س��وتێنن‌به‌پێ��ی‌ئاماری‌‌رێكخراوه‌كان،‌به‌هۆكاری‌‌ده‌ره‌كی‌بوه‌،‌ب��ۆ‌نمونه‌‌له‌ناو‌خه‌ڵكدا‌وای‌‌لێكراوه‌‌كه‌‌خۆی‌بكوژێت‌یان‌بس��وتێنێت،‌فش��اری‌خێزان‌ كاریگه‌ری‌‌ یاخ��ود‌له‌سه‌ر‌ژنان‌یان‌كچان‌وایان‌لێده‌كات‌به‌داخه‌وه‌‌په‌نا‌بۆ‌خۆسوتاندن‌ببه‌ن،‌چونكه‌‌جێگه‌ی‌‌داخه‌‌له‌نێو‌ره‌گه‌زی‌مێینه‌دا‌به‌زۆری‌خۆس��وتاندن‌بوه‌ته‌‌

دیارده‌.‌

9 )474(‌سێشه‌ممه‌‌2015/4/14 کۆمه‌اڵیه‌تی

ژنێکی‌‌ته‌مه‌ن‌‌83ساڵ‌خۆی‌ده‌سوتێنێت

‌‌‌ئا:‌ئیحسان‌مه‌ال‌فوئاد

ژنكوشتن‌له‌زۆربه‌ی‌شوێن‌و‌ناوچه‌كانی‌كوردستان‌رۆژانه‌‌روده‌دات‌و‌

ئه‌نجامده‌درێت،‌ته‌نها‌شوێنێك‌كه‌‌له‌و‌بواره‌دا‌ناوی‌ونه‌و‌ژنكوشتنی‌تێدا‌

به‌دیناكرێت‌یان‌به‌كه‌می‌ده‌بیسترێت.‌‌

سوعات‌عومه‌ر‌فه‌رمانبه‌ر‌له‌شاره‌وانی‌هه‌ڵه‌بج��ه‌‌هۆكاری‌‌نه‌بونی‌ژنكوش��تن‌له‌و‌ناوچه‌ی��ه‌‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌بۆ‌ئازادی‌و‌سه‌ربه‌ستی‌ژنان،‌وتی‌"من‌وه‌كو‌ژنێك‌زۆر‌سه‌ربه‌ستم‌و‌هیچ‌جیاوازییه‌ك‌نییه‌‌له‌نێوان‌ژن‌و‌پی��اودا،‌له‌كاركردن‌و‌ناو‌

ماڵ‌و‌عه‌شیره‌ت‌و‌خێزانه‌كان".ئه‌و‌ژنه‌‌هه‌ورامییه‌‌ده‌ڵێت‌"ئاس��تی‌هۆشیاری‌‌خه‌ڵكی‌ناوچه‌كه‌‌به‌رزه‌و‌هیچ‌دای��ك‌و‌باوكێك‌جیاوازی‌له‌نێوان‌كوڕو‌كچه‌كانیدا‌ناكات،‌له‌ناوچه‌ی‌هه‌ورامان‌ه��ه‌ر‌كارێكی��ش‌پیاو‌بی��كات‌ژنیش‌ده‌یكات،‌بۆیه‌‌من‌هیچ‌كات‌نه‌مبیستوه‌‌توندوتیژییه‌كی‌گه‌وره‌‌یان‌ژنكوشتنێك‌

له‌و‌ناوچه‌یه‌‌رویدابێت".مامۆستایه‌كی‌زانكۆش‌چه‌ند‌خاڵێك‌وه‌ك��و‌ه��ۆكاری‌‌ئ��ه‌و‌دیارده‌یه‌‌باس‌ده‌كات،‌مامۆس��تای‌زانكۆ‌د.‌نس��ار‌حس��ین‌كه‌‌خه‌ڵكی‌ناوچه‌ی‌ته‌وێڵه‌یه‌‌له‌و‌باره‌یه‌وه‌‌بۆ‌ئاوێنه‌‌وتی‌"به‌بۆچونی‌م��ن‌چه‌ن��د‌هۆكارێك‌هه‌ی��ه‌،‌یه‌كه‌م‌الیه‌نی‌ئاب��وری‌كه‌‌ژنان��ی‌هه‌ورامان‌وه‌كو‌ژنانی‌شاره‌كانی‌تری‌كوردستان‌نین‌و‌به‌ش��ێوه‌یه‌كی‌گه‌وره‌‌پشت‌به‌ژن‌ده‌به‌سترێت،‌ئه‌گه‌ر‌له‌پیاو‌زیاتر‌نه‌بێت‌به‌ق��ه‌د‌ئ��ه‌و‌كار‌ده‌كات،‌بۆیه‌‌له‌روی‌‌ئابورییه‌وه‌‌پشتیان‌به‌خۆیان‌به‌ستوه‌و‌ده‌توانن‌هه‌مو‌كارێك‌بكه‌ن‌وه‌كو‌كاڵش‌چنی��ن‌و‌كاری‌‌ناو‌باخ‌و‌..تاد،‌بۆیه‌‌كه‌‌ژن‌باری‌‌ئابوری‌‌باش‌بێت،‌توندوتیژی‌كه‌مت��ر‌ده‌بێت‌یان‌نابێ��ت،‌بۆ‌نمونه‌‌له‌كاتی‌گرانییه‌ك��ه‌دا‌ژنێكی‌هه‌ورامانم‌نه‌بینی‌س��واڵ‌بكات‌و‌هه‌م��وی‌كاری‌‌

خۆی‌ده‌كرد".وتیش��ی‌"له‌روی‌كۆمه‌اڵیه‌تیش��ه‌وه‌‌له‌هه‌ورام��ان‌كاریگ��ه‌ری‌‌عه‌ش��ایه‌ری‌كه‌مت��ره‌‌وه‌ك��و‌ژن‌ب��ه‌ژن‌و‌ماره‌یی‌وه‌رگرتن‌و‌گه‌وره‌‌به‌بچ��وك‌هه‌ر‌بونی‌نه‌ب��وه‌و‌نییه‌،‌كه‌‌ئه‌مان��ه‌ش‌هۆكاری‌‌رۆشنبیریش��ه‌وه‌‌ له‌روی‌ كێش��ه‌كانن،‌ئ��ه‌و‌ناوچه‌یه‌‌له‌دێ��ر‌زه‌مانه‌وه‌و‌پێش‌هه‌مو‌ناوه‌چه‌كانی‌تر‌قوتابخانه‌ی‌تێدا‌كراوه‌ته‌وه‌،‌بۆ‌نمونه‌‌دایكم‌له‌س��ااڵنی‌قوتابخان��ه‌،‌جگه‌‌ خراوه‌ته‌‌ چل��ه‌كان‌له‌وه‌ی‌‌بواری‌‌شیعرو‌ئه‌ده‌بیات‌و‌نوسین‌

له‌و‌ناوچه‌یه‌‌ده‌وڵه‌مه‌ند‌بوه‌".هاوكات‌نوخش��ه‌‌ناسیح‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌ناحیه‌ی‌بیاره‌و‌چاالكوانی‌بواری‌‌ژنان‌و‌

ئه‌ندام��ی‌ئه‌نجومه‌نی‌‌ناوه‌ندی‌یه‌كێتی‌له‌هه‌ورام��ان،‌ توندوتی��ژی‌ پێیوای��ه‌‌حاڵه‌تێك��ه‌‌له‌كۆن��ه‌وه‌‌بون��ی‌نه‌بوه‌،‌واتا‌پێش��ینه‌یه‌كمان‌هه‌یه‌‌له‌گه‌ڵ‌ئه‌م‌حاڵه‌ت��ه‌داو‌له‌باوباپیران��ه‌وه‌‌بۆم��ان‌ماوه‌ت��ه‌وه‌،‌هۆكاره‌كه‌ش��ی‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌هه‌میشه‌‌ژن‌و‌پیاو‌رێزی‌زۆریان‌له‌یه‌كتر‌گرتوه‌و‌قس��ه‌ی‌ژن‌به‌هه‌ند‌وه‌رگیراوه‌،‌

ئه‌مه‌ش‌ره‌نگدانه‌وه‌ی‌داوه‌ته‌وه‌‌له‌سه‌ر‌ئه‌م‌نه‌وه‌یه‌ی‌ئێستا.

هۆكارێك��ی‌ت��ر‌ئه‌وه‌یه‌‌سروش��تی‌به‌وته‌ی‌‌ ناوچه‌كه‌ش‌كاریگه‌ری‌‌هه‌بوه‌،‌نوخش��ه‌‌"ل��ه‌و‌ناوچه‌ی��ه‌‌ژن‌و‌پی��او‌پێویستیان‌به‌یه‌كتری‌‌هه‌بوه‌‌له‌كاركردن‌و‌به‌ڕێوه‌بردنی‌خێزان،‌ئه‌مه‌ش‌وایكردوه‌‌ك��ه‌‌دوره‌په‌رێزیی‌بون��ی‌نه‌بێت،‌بۆیه‌‌جێی‌خۆش��حاڵیه‌‌له‌م‌چه‌ند‌س��اڵه‌ی‌‌به‌هه‌مو‌ توندوتیژی‌ دی��ارده‌ی‌‌ دواییدا‌جۆره‌كانی‌لێدان‌و‌خۆسوتاندن‌و‌كوشتن‌له‌و‌ناوچه‌یه‌‌بون��ی‌نه‌بوه‌و‌روینه‌داوه‌،‌بۆ‌نمون��ه‌‌له‌ناحیه‌ی‌بی��اره‌‌له‌ماوه‌ی‌‌حه‌وت‌س��اڵی‌رابردوداو‌ده‌توانم‌بڵێم‌پێش��تریش‌كه‌‌من‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌ناحیه‌‌بوم‌هیچ‌حاڵه‌تێكی‌له‌و‌جۆره‌‌نه‌بوه‌".دیك��ه‌ی‌‌ ناوچه‌كان��ی‌ له‌زۆرب��ه‌ی‌‌كوردس��تان‌دیارده‌كان��ی‌ژن‌ب��ه‌ژن‌و‌گه‌وره‌‌به‌بچ��وك‌و‌لێدانی‌ژن‌و‌جۆره‌ها‌توندوتیژی‌هه‌بوه‌و‌پیاوان‌به‌ئاس��ایی‌باس��یان‌ك��ردوه‌،‌وه‌ك‌به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌به‌داخ��ه‌وه‌‌ وت��ی‌ بی��اره‌‌ ناحی��ه‌ی‌له‌ناوچه‌كان��ی‌ت��ر‌ژن‌ب��ه‌ژن‌و‌گه‌وره‌‌به‌بچ��وك‌و‌دو‌ژنیی‌بونی‌هه‌بوه‌،‌به‌اڵم‌الی‌ئێمه‌‌نه‌بوه‌،‌یان‌ئه‌گه‌ر‌هه‌ش��بێت‌ه��ه‌ر‌زۆر‌كه‌م‌بوه‌،‌ه��ه‌ر‌ئه‌وانه‌ش‌وا‌ده‌ك��ه‌ن‌توندوتی��ژی‌روب��دات،‌بۆیه‌‌له‌هه‌ورامان‌هه‌ر‌له‌كۆنیش��دا‌حساب‌بۆ‌ژن‌كراوه‌و‌قسه‌ی‌به‌هه‌ند‌وه‌رگیراوه‌.

ئه‌و‌ژنه‌‌نمونه‌ی‌‌ئه‌وه‌ش‌ده‌هێنێته‌وه‌‌كه‌‌له‌كۆنیشدا‌ئه‌نجومه‌نی‌شورا‌هه‌بوه‌‌له‌هه‌ورامان��دا،‌دو‌ئه‌ندام��ی‌ژنی‌تێدا‌

بوه‌،‌ئه‌م��ه‌ش‌خۆی‌له‌خۆیدا‌مانایه‌كی‌گه‌وره‌ی‌‌هه‌بوه‌.‌

هه‌مو‌ئ��ه‌و‌ژنان��ه‌ی‌‌هه‌ورامان‌باس‌له‌وه‌ده‌ك��ه‌ن‌ك��ه‌‌به‌هیچ‌ش��ێوه‌یه‌ك‌هه‌ورام��ان‌ له‌ناوچ��ه‌ی‌ توندوتی��ژی‌به‌رپرس��ی‌ وه‌ك‌ نه‌ك��راوه‌،‌ تۆم��ار‌نوس��ینگه‌ی‌‌مافی‌مرۆڤ‌له‌ش��اره‌زور‌گوڵس��تان‌ئه‌حم��ه‌د‌ب��ۆ‌ئاوێنه‌‌وتی‌"ئێم��ه‌‌مانگانه‌‌ئاماره‌كان��ی‌ناوچه‌كه‌‌پۆلی��س‌و‌ له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان��ی‌توندوتیژی‌و‌ئه‌و‌كه‌س��انه‌ی‌دێن‌سكااڵ‌تۆمار‌ده‌ك��ه‌ن‌وه‌رده‌گرین،‌كه‌چی‌له‌و‌ئامارانه‌‌به‌هیچ‌ش��ێوه‌یه‌ك‌توندوتیژی‌له‌هه‌ورامان‌به‌دی‌ناكرێت‌یان‌هه‌ر‌زۆر‌

كه‌مه‌‌مه‌گه‌ر‌حاڵه‌تێكی‌شاز".مرۆڤ‌ مافی‌ نوس��ینگه‌ی‌‌ به‌رپرسی‌به‌وه‌ش��ده‌كات‌ ئام��اژه‌‌ ش��اره‌زور‌خه‌ڵكی‌ئ��ه‌و‌ناوچه‌یه‌‌زۆر‌وش��یارن‌و‌به‌تایبه‌ت‌ تێدایه‌،‌ زۆر‌ خوێنده‌واری��ان‌هه‌روه‌ه��ا‌ خوێن��ده‌وارن،‌ زۆر‌ ژن��ان‌وش��یاری‌‌خێزانه‌كان،‌كه‌‌له‌و‌ناوچه‌یه‌‌دیارده‌‌باوه‌كانی‌عه‌ش��ایه‌ری‌‌وه‌كو‌ژن‌به‌ژن‌و‌خوێن‌و‌ش��یربایی‌تێدا‌نه‌ماوه‌،‌زۆرجار‌ئه‌گه‌ر‌ش��ه‌ڕێك‌یان‌كێشه‌یه‌ك‌هه‌بوبێت‌له‌سه‌ر‌الیه‌نی‌خۆشگوزه‌رانی‌ب��وه‌،‌ئه‌مه‌‌جگ��ه‌‌له‌وه‌ی‌‌دی��ارده‌ی‌‌خۆكوشتن‌و‌خۆسوتاندن‌زۆر‌كه‌مه‌‌یان‌

هه‌ر‌بونی‌نییه‌.به‌وته‌ی‌‌مافی‌مرۆڤ‌له‌شاره‌زور‌له‌م‌چه‌ند‌س��اڵه‌ی‌‌دواییدا‌هیچ‌حاڵه‌تێكی‌خۆكوشتن‌و‌ژنكوشتن‌و‌سوتاندن‌نه‌بوه‌و‌

تۆمارنه‌كراوه‌.

حاڵه‌تی‌توندوتیژی‌له‌هه‌ورامان‌تۆمار‌نه‌كراوه‌ژنانی‌هه‌ورامان:‌نه‌بونی‌توندوتیژیی‌له‌باوباپیرانمانه‌وه‌‌ماوه‌ته‌وه‌

به‌ڵگه‌یان‌چییه‌‌كه‌‌ده‌وترێت‌ئه‌و‌ژنه‌‌حاڵه‌تی‌‌ده‌رونی‌‌

له‌گه‌ڵدا‌بوه‌،‌ئه‌وه‌‌تۆمه‌تباركردنی‌‌

ئه‌و‌ژنه‌یه‌‌له‌پاش‌مردنیشی‌به‌و‌

كاره‌ساته

‌‌‌ئا:‌ئاودێر‌محه‌مه‌د

هه‌فته‌ی‌‌پێشو‌پیاوێك‌پاش‌‌12ساڵ‌له‌زیندان‌و‌ئازادكردنی‌،‌له‌الیه‌ن‌گه‌نجێكه‌وه‌‌درایه‌‌به‌ر‌ده‌ستڕێژی‌

فیشه‌ك‌و‌كوژرا،‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌پۆلیسی‌قه‌زای‌‌خانه‌قینیش‌ده‌ڵێت‌"كه‌سی‌

كوژراو‌‌12ساڵ‌پێش‌ئێستا‌هه‌ستابو‌به‌كوشتنی‌ژنی‌‌بكوژی‌ئێستا،‌واتا‌ئه‌وه‌ی‌‌كه‌‌كوژراوه‌‌پێشتر‌تاوانی‌ئه‌نجامداوه‌،‌ئێستا‌مێردی‌ئه‌و‌ژنه‌‌

به‌مشێوه‌یه‌‌هه‌ستاوه‌‌به‌تۆڵه‌كردنه‌وه‌ی‌‌ژنه‌كه‌ی‌".

له‌وباره‌ی��ه‌وه‌‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌پۆلیس��ی‌ق��ه‌زای‌خانه‌قی��ن‌عه‌قی��د‌هیش��ام‌ئیس��ماعیل‌بۆ‌ئاوێنه‌‌رونیكرده‌وه‌‌كه‌‌ئه‌و‌كه‌س��ه‌ی‌ك��وژراوه‌‌ن��اوی‌)كازم‌ره‌مه‌زان(ه‌و‌ته‌مه‌نی‌‌51س��اڵه‌و‌خاڵی‌هاوسه‌ری‌بكوژه‌كه‌یه‌،‌ئه‌مه‌‌جگه‌‌له‌وه‌ی‌بكوژ‌هه‌س��تابو‌به‌كوشتنی‌ئه‌و‌كه‌سه‌،‌خاڵۆژنی‌هاوسه‌ره‌كه‌ش��ی‌كوش��توه‌و‌سێ‌كه‌سیش��ی‌برینداركردوه‌‌كه‌‌له‌نێو‌برینداره‌كاندا‌ژنی‌پێش��تری‌خۆی‌و‌دو‌

كه‌سی‌تر‌هه‌یه‌.ئه‌و‌به‌رپرس��ه‌ی‌پۆلیس��ی‌خانه‌قین‌هۆكاری‌‌ئه‌و‌روداوه‌ی‌‌گێڕایه‌وه‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌كه‌‌ئه‌و‌كه‌سه‌ی‌ئێستا‌كوژراوه‌‌‌12ساڵ‌پێش‌ئێس��تا‌هه‌ستاوه‌‌به‌كوشتنی‌ژنی‌‌بكوژه‌كه‌ی‌‌ئێستا،‌بۆیه‌‌پاش‌ئه‌و‌چه‌ند‌س��اڵه‌‌له‌زیندان،‌مێردی‌ئه‌و‌ژنه‌ی‌‌كه‌‌پێش��تر‌كوژراوه‌‌وه‌كو‌میوان‌ده‌چێت‌بۆ‌ئه‌و‌ماڵ��ه‌و‌ئه‌وانی��ش‌نه‌یانزانیوه‌‌به‌مه‌به‌ستی‌ئه‌نجامدانی‌تاوان‌چوه‌‌بۆ‌ماڵیان،‌ئیدی‌ته‌ق��ه‌‌له‌پیاوه‌كه‌‌ده‌كاو‌

خۆی‌و‌ژنه‌كه‌شی‌ده‌كوژێت.بكوژه‌كه‌‌ناوی‌)سه‌باح‌ئیسماعیل(‌ه‌و‌كاره‌،‌ ئ��ه‌و‌ ئه‌نجامدان��ی‌ له‌پ��اش‌نادیار‌ ش��وێنێكی‌ ب��ۆ‌ ده‌س��تبه‌جێ‌ده‌س��تگیرنه‌كراوه‌،‌ تائێستا‌ هه‌ڵدێت‌و‌به‌وته‌ی‌‌پۆلیسی‌خانه‌قی‌له‌و‌روداوه‌دا‌دو‌كه‌س‌كوژراون‌و‌سێ‌كه‌سی‌دیكه‌ش‌

بریندار‌بون.هاوكات‌به‌ڕێوه‌به‌ری‌به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی‌له‌گه‌رمیان‌ به‌ئافره‌ت��ان‌ دژ‌ توندتیژی‌عه‌قید‌له‌میعه‌‌محه‌مه‌د‌تایبه‌ت‌به‌ئاوێنه‌ی‌راگه‌یان��د‌ك��ه‌‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌یان‌له‌قه‌زای‌‌خانه‌قی��ن‌پۆلیس‌و‌دادوه‌ریان‌نییه‌،‌بۆیه‌‌لێكۆڵینه‌وه‌یان‌نییه‌‌بۆ‌پرسی‌كوش��تنی‌ئافره‌تان‌و‌لێكۆڵینه‌وه‌شیان‌

له‌م‌روداوه‌‌نه‌كردوه‌.ه��اوكات‌چاالك��ی‌ب��واری‌‌ژن��ان‌و‌رێكخراوه‌كان‌زه‌ینه‌ب‌ئه‌ركه‌وازی‌ئاماژه‌‌

به‌وه‌ده‌كات‌بونی‌دو‌ئیداره‌یی‌و‌یه‌كده‌نگ‌نه‌بون��ی‌هه‌وڵه‌كان‌ب��ۆ‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ت��اوان،‌بوه‌ته‌‌هۆكاری‌زۆربونی‌تاوان،‌بۆیه‌‌هه‌ر‌به‌ئاس��انیش‌ئه‌نجام‌ده‌درێ‌و‌

تێده‌په‌ڕێ‌".رۆحیه‌تی‌تۆڵه‌س��ه‌ندنه‌وه‌‌الی‌تاكی‌كۆمه‌ڵگ��ه‌ی‌‌ك��وردی‌مێژویه‌كی‌كۆن‌و‌كولتوریی‌‌هه‌یه‌،‌وه‌ك‌سامان‌سه‌عدون‌كۆمه‌اڵیه‌ت��ی‌ ده‌رون��ی‌و‌ توێ��ژه‌ری‌‌له‌تۆڵه‌كردنه‌وه‌و‌ "بیركردن��ه‌وه‌‌ وت��ی‌‌ئه‌نجامدان��ی،‌هه‌میش��ه‌‌له‌كۆمه‌ڵگه‌ی‌كوردیدا‌باو‌بوه‌و‌ره‌گێكی‌كۆنی‌هه‌یه‌،‌چونكه‌‌ئه‌وه‌ی‌نه‌توانێت‌تۆڵه‌‌بكاته‌وه‌‌ده‌كه‌وێته‌‌به‌ر‌تان��ه‌ی‌‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی‌،‌یان‌ده‌درێته‌وه‌‌به‌چاویدا،‌بۆیه‌‌ده‌چێت‌تۆڵه‌‌ده‌كاته‌وه‌،‌ئه‌مه‌‌هۆكاری‌‌زۆربه‌ی‌‌

تۆڵه‌كردنه‌وه‌كان‌بوه‌".ته‌نها‌له‌م��اوه‌ی‌‌ئه‌م‌س��ێ‌مانگه‌ی‌س��اڵی‌2015دا‌دو‌حاڵه‌تی‌كوش��تنی‌به‌ئه‌نقه‌ست‌له‌قه‌زای‌‌خانه‌قین‌ڕویداوه‌.‌

پیاوێك‌پاش‌12ساڵ‌له‌زیندان‌دێته‌‌ده‌ره‌وه‌و‌

ده‌كوژرێت

كوژراوه‌که‌‌12ساڵ‌پێش‌ئێستا‌هه‌ستاوه‌‌به‌كوشتنی‌ژنی‌‌

بكوژه‌كه‌ی‌ ژنانی‌هه‌ورامان‌له‌روی‌‌ئابورییه‌وه‌‌پشتیان‌به‌خۆیان‌به‌ستوه‌و‌ده‌توانن‌هه‌مو‌كارێك‌بكه‌ن‌وه‌كو‌كاڵش‌چنین‌و‌كاری‌‌ناو‌باخ‌و..تاد

فۆتۆ:‌حه‌مه‌‌سور

[email protected] (474( سێشه ممه ‌2015/4/14ره‌نگاڵه

ئ��ه و چه ند زانیاریه ك��ه ئه م ماوه یه ده س��تت ده كه وێت ده توانی سودیان لێوه رگ��ری ب��ۆ باش��تركردنی باری

دارایی و پرۆژه ی كار.

میزاجت زۆر باش��ه و بێ كێش��ه یه ، ده توانیت ئه م ماوه یه ده ست بكه یت ب��ه و پرۆژه یه ی ك��ه له خه یاڵت دابو

بیكه ی له شوێنی كاركردنت.

ئێ��وه كه س��انێك كه هه میش��ه بیر له راب��ردو ده كه نه وه ، چه ن��د مانگی له ژیانت و ریشه یی گۆڕانكاری داهاتو

كاره كه ت دێت.

زۆر بیر له راب��ردو ده كه یته وه خۆزگه به ورۆژانه ده خۆیت، به اڵم بیركردنه وه له ئه گه ره كانی داهاتوش كارێكی باشه

له ژیانت دا.

تۆ ئاماده ی هه مو روبه روبونه وه یه كی بۆئه وه ی له ژیانتا س��ه ركه وتو بیت و ئه وه ی نه تبوه له ژیانتا به ده س��تی

بهێنیت.

خۆشه ویستیت بۆ ژیان وای لێكردوی كه زیاتر بیر له خۆشیه كانی بكه یته وه و هیچ كاتێك خه مت به خه یاڵدا نه یه ت. چه ند رۆژێكی خۆش به سه ر ده به یت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

ئا: ئاكۆ حەمەد رابی

قەاڵتی هەولێر شوێنەوارێكی دێرینی مێژوییە. پێشتر چەندین ماڵ لەو شوێنەوارە دەژیان، بەاڵم له ساڵی 2006 سەرجەم ماڵەكان به بڕیارێك

گواسترانەوەو پاشان قەرەبو كرانەوە، ئێستاش تەنها یەك ماڵ له قەاڵت ماوه ئەوەش تەنها وەك هێمایەك بۆ بەردەوامبونی ژیان

له قەاڵتی هەولێر.

بڕی��اری گواس��تنەوەی ماڵەكان��ی نۆژەنكردن��ەوەو ق��ەاڵت و نێ��و دەس��تكاریكردنی ئه و ش��وێنه واره ، بوه ه��ۆی مایه ی رەخن��ە لێگرتن، بەو پێیەی كە ده وترا پێویس��ت بو به هیچ ش��ێوەیەك دەستكاری قەاڵت نەكرێ��ت، چونكە ئەم كارە تێكدان و ش��وێنەواری دێرینترین وێرانكردنی كوردس��تانەو جیهان و شارس��تانی

شارەكەی پیرە هەولێر بوە. لەبارەی ئەو مااڵنەی كە پێشتر له نێو

قەاڵتدا بون، نادر ئەبابەكر بەڕێوەبەری ئام��اژەی هەولێ��ر، ش��وێنەواری بەوەدا ك��ە ئەو بابەت��ە پەیوەندی به كۆمسیۆنی قەاڵتەوە هەیە، "چونكە هەندێك خان��و تێكدرابون و هەندێك

نۆژەنكراونەتەوە". هەولێر ش��وێنەواری بەڕێوەب��ەری جەختی لەس��ەر ئەوەش كردەوە كە قەاڵتی هەولێر له لیستی شوێنەواری یونس��كۆ تۆماركراوە "بەاڵم هەندێك ئیلتیزامات دەكەوێتە سەر حكومەت و پێویستە جێبەجێبكرێت و ئەگەر ئەو پێوەرو ئیلتیزاماتانە جێبەجێنەكرێت رەنگە له لیستی شوێنەواری یونسكۆ

بیهێننەدەر".لەب��ارەی ئ��ەوەی ئای��ا تێك��دان و نۆژەنكردن��ەوەی ئاس��ەوارەكە هیچ زیانێك بەو ش��وێنەوارە ناگەیەنێت، نادر ئه بابه کر ده ڵێت "ئەو خانوانەی دەوروبەری قەاڵت نۆژەن دەكرێنەوە ك��ە تەمەنی��ان له 120 س��اڵ زیاتر نییە، بەاڵم چەند ئاس��ەوارێك له نێو قەاڵدا هەی��ە كە تەمەنی��ان زۆرە،

وەك گه رم��او و چەن��د ش��وێنێكی ت��ر، بەاڵم ب��ۆ مێ��ژوی گەرماوەكە رای جیاواز هەی��ەو هەندێك دەڵێن تەمەنی700 س��اڵ زیاترەو هەندێكی تریش دەیگەڕێننەوە بۆ س��ەردەمی

عوسمانی". له ب��ارەی بایەخی قەاڵتی هەولێریش هەولێر ش��وێنەواری بەڕێوەب��ەری وت��ی "داغڵكردنی قەاڵت له لیس��تی بۆخ��ۆی جیهان��ی ش��وێنەواری س��ەلمێنەری ئەو راس��تیەیە كە كە ئ��ەو ش��وێنە بایەخێك��ی گەورەی شارس��تانی و كولتوری هەیە. لەگەڵ ئەوەش��دا كەس��انێك هەن كە هەر شوێنەوارێك له لیستی جیهانی داخڵ بكرێت، راس��تەوخۆ س��ەردانی ئەو شوێنە دەكەن، بەو هۆیەوەش قەاڵتی هەولێر گرنگە بۆ كوردستان، ئەویش بەمەبەستی راكێش��انی گەشتیارانی جیه��ان و بیان��ی له سەرانس��ەری

ناساندنی کوردستان له جیهاندا". ناوبراو ئەوەش��ی رونك��ردەوە كە كۆمس��یۆنی قەاڵت بەرنامەی ئەوەی

هەیە ك��ە مۆزەخانەیەك��ی تایبەت به قەاڵت دروستبكات.

لەبارەی ئەو ئاسەوارانەش كە له كۆندا له ن��او قەاڵت هەب��ون، بەڕێوەبەری ش��وێنەواری هەولێ��ر رایگه یاند که ئەو ئاس��ەوارانەی ناو قەاڵت بریتیی بون له چەند گو له تۆپێكی سەردەمی عوس��مانی و چەند گ��ۆزەو پارچە

شوێنەوارێكی تریش. ناوب��راو ئەوەش��ی رونك��ردەوە كە تایبەتمەندییەكی قەاڵت��ی هەولێ��ر زۆری به هەولێر بەخشیوەو پێكهاتەی بەتایبەتی ش��ارەكەش ته الرسازیی ڕێگاوبان و جادەی سەتی و شەستی و ل��ەدەوری به بازنه ی��ی هەم��وی ئەم��ەش س��وڕاونەتەوە. ق��ەاڵت تایبەتمەندیەك��ی زۆری داوەتە ئەو هەیە. بازنەیی پێكهاتەیەكی شارەو هەروەها هەر له نزیك قەاڵتی هەولێر شەڕی داریوشی گەورەو ئەسكەندەری ئەنجامدراوەو له مێژوش��دا مەكدۆنی ئەو شەڕە بەشەڕی ئەربیال ناوبانگی

دەركردوە.

نادر ئەبابەكر ئەوەشی رونكردەوە كە باس مێژوییش سەرچاوەی هەندێك لەوەدەكەن كە پەرستگای عەشتاریش له قەاڵتدا بوە، بەاڵم تاكو ئێستا ئەوە نەكراوەتەوە. به تەواوی پشتڕاس��ت لەب��ارەی ئەوەش كە پێویس��ت بو دەس��تكاری ق��ەاڵت نەكرێت و وەك ش��وێنەوارێكی گرنگی مێژویی وەك ده ڵێت ناوبراو بمابایەت��ەوە، خۆی "ئ��ه و كارە س��ەربەخۆ نەك��راوە، بەڵك��و به پێی ئ��ەو پێوەرانەی كە یونیسكۆ دایناون دەستكاری كراوە. پ��اش نۆژەنكردنەوەش هەندێك لەو مااڵنەی كە لەقەاڵت بون دەگەڕێنەوە ش��وێنی خۆیان. ه��اوكات له قەاڵت چایخانەو چەند ش��وێنێكی دانیشتن دەكرێن��ەوە، ئ��ەم كارەش لەالیەن كۆمسیۆنی قەاڵتەوە ئەنجام دەدرێن و

پالنی بۆ دانراوە".مامۆس��تا س��ەنگەر محمد خاوه نی ماس��تەر له ش��وێنەوار، بڕوانامه ی لەوباره ی��ه وه رایگەیان��د كە مێژوی ق��ەاڵت دەگەڕێتەوە بۆ 3500س��اڵ

پێ��ش زاین، "ئەم��ەش قۆناغ دوای س��ۆمەری و قۆن��اغ له س��ەردەمی ئەك��ەدی و بابلی و ئاش��وری و هەمو هات��ن ئەوانی��ش دوای ئەوان��ەی گرنگی��ان به قەاڵت داوە. كە باس��ی قەاڵت��ی هەولێر دەكرێ��ت یەكەمین ش��ارە كە ژیانی تێدا بەردەوام بوە

له هەمو قۆناغەكاندا". له ئێس��تادا كۆمسیۆنێكی تایبەت بۆ قەاڵت دروس��تكراوە، ئەو كۆمسیۆنە نۆژەنكردن��ەوەو سەرپەرش��تی هەڵكۆڵین و راپەڕاندنی كاروبارەكانی

تایبەت به قەاڵتی هەولێر دەكات. قەاڵت��ی دێرین��ی هەولێ��ر، بەالی هەولێریەكانەوە رەمزو هێمای ژیان و جوانی و شارستانی و سەربڵندیی بوە. لەالیەن هونەرمەندو شاعیرانیش��ەوە چەندین ش��یعرو هەڵبەست و سرودی ب��ۆ تۆمارك��راون. له كۆن��ەوە ژیان له ق��ەاڵت هەبوە، بەاڵم دواتر به هۆی نۆژەنكردن��ەوەو ئەنجامدان��ی چەند كارێك ب��ۆ قەاڵت، ژی��ان له قەاڵتی

هەولێر وەستێنرا.

ب��ۆ هونه رمه ندان و کاری هونه ری��ی له دونی��ای ئێمه دا کارێکی ئه کته ران به تایبه ت��ی ماندوک��ه ره ، ق��ورس و له س��ااڵنی حه فتاکان و هه ش��تاکانی سه ده ی ڕابردودا، که سه ره ڕای که می هاوکات ته کنه لۆژیی��ه کان، ئامێ��ره بارودۆخی ناهه مواری سیاسییش له و ده مه دا سه رئێشه بون بۆ هونه رمه ندان. ب��ه اڵم ل��ه و س��ه رده مه دا چه ندی��ن هونه رمه ن��د هه ب��ون که س��ه ره ڕای ناهه موارییه کان، له س��ه ر س��ته یجی ش��انۆکان نه هاتنه خواره وه و سوربون له سه ر گه یاندنی په یامه کانیان له ڕێی

هونه ره وه .هونه رمه ندێکی بۆ گه ر سه ختییه کان پیاو رێگربوبن، ئه وا بۆ هونه رمه ندێکی ژنی وه ک گه زیزه عومه ر سه ختیه کان چه ندین جار بونه ته به ربه ست، به اڵم ئ��ه و له به ربه س��ته کان به هێزترب��و، بۆیه تا ئێس��تاش وه ک ناوێکی دیار له ناو دنیای ش��انۆو هونه ری کوردیدا

ماوه ته وه .گه زیزه عومه ر عه لی ئه مین، له دایکبوی س��اڵی 1961ی شاری س��لێمانییه ، دامه زرێنه ری تیپی شانۆی هاوڕێیانی گه زیزیه یه که ساڵی دامه زراندنه که ی

ده گه ڕێته وه بۆ 1970 له سلێمانی. 2002 – 1988 س��ااڵنی له نێ��وان په یمانگای شانۆی به شی مامۆستای هونه ره جوانه کان بوه . له وێ بابه تی ش��انۆو مێژوی ده رهێنان و ئه کتین و

ده نگ و ماکیاژی وتوه ته وه .ش��اره زا وه ک 2004ه وه له س��اڵی

له وه زاره تی رۆشنبیریی کارده کات.گه زیزه عومه ر یه کێکه له ژنه شانۆکاره کورده کان که س��ااڵنێکی دورو درێژه به رده وام س��ته یجی شانۆ وه ک ماڵی

دوه می ئه و بوه . له ساڵی له 1969ه وه گه زیزه چوه ته سه ر شانۆو به چه ندین تێپه ڕی��وه جی��اوازدا ئه زمون��ی له شانۆکانی هه ولێرو سلێمانی و به غداو

تاران و له نده ن و ستۆکهۆڵم.گه زی��زه درام��ا، له ب��واری جگ��ه ب��واری دراما عوم��ه ر ئه س��تێره ی س��ااڵنی له نێوان ته له فزیۆنه کان��ه . 1970 – 1974 له ته له فزیۆن��ی به غدا کردوه ، درامایه کی چه ند به ش��داری له وانه : بوکه به بارانه ، زیندانێکی قوڵ، چه م بێ چه قه ڵ نابێ، خوا له سوڵتان

مه حمود گه وره تره .هه روه ها له م سااڵنه ی دواییدا به شداری ک��ردوه له زنجیره درام��ای گه رده لول

له ده رهێنانی جه لیل زه نگه نه .جگ��ه له ئه کته ریی له بواری ش��انۆو کاری عوم��ه ر گه زی��زه درام��ادا، شانۆگه رییش چه ندین بۆ ده رهێنانی کردوه ، له وان��ه : ده نگی مرۆڤایه تیی، دارتوه ک��ه ، گوڵه کانی مه نفا، ماڵێکی پڕ له جانتا، جه نگی ژوره کان، میوانی ئه م ئێواره یه ، هێش��تا قس��ه کانمان

ته واو نه کردوه . هه روه ه��ا گه زیزه عومه ر نوس��ه ری چه ند تێکس��تێکی شانۆیی و خاوه نی کتێبێکیش��ه به ن��اوی "ئاماده کردنی ئه کته ر بۆ س��ه ر ش��انۆ". هه روه ها له گۆڤ��ارو رۆژنامه جیاوازه کانیش��دا نوس��ه ری چه ندین بابه ت��ی تیۆرییه

له باره ی شانۆوه .له ئێس��تادا ئ��ه و ژن��ه هونه رمه نده ب��ۆ ده رهێنان��ه کاری س��ه رقاڵی درامایه ک به ناوی "هه نگاوه کانی سه ر خۆڵه مێش" ئه وه ش ده بێته یه که مین ژن له کوردستاندا که کاری ده رهێنان

بۆ درامایه کی ته له فزیۆنی بکات.

قه اڵی هه ولێر.. شوێنه وارێک له قواڵیی مێژوداله‌ئێستادا‌ته‌نها‌یه‌ک‌ماڵ‌له‌ناو‌قه‌اڵدا‌ده‌ژی

گه زیزه عومه ر.. 45 ساڵ له ناو شانۆداتری لەالیەن بەڕێوەبەری هەر بەشێك وەرگیراوە لەئەنجامی گەڕان و سەردانی مەیدانیی بۆ شوێنەكان. سێیەم بەش تایبەت لەالیەن پێشمەرگەی ژینگەی بەبەشی قەدەغەكردنی ڕاو، هاتوە".

گوان��ی ئەوەش��ی رونك��ردەوە ك��ە كەلوپەلەكان��ی بەش��ی جیۆلۆج��ی گرنگ و بەردی لەكۆمەڵێك پێكهاتون س��ەرنجڕاكێش بە)3( جۆر )ئاگرین و گۆڕاو و نیش��تەنی( بەشی بایۆلۆجی گیانلەب��ەری لەهەندێ��ك پێكدێ��ت باڵن��دەی كێوی مۆمیاك��راوی وەك كۆتر، ڕیش��ۆڵە، لەجۆرەكانی )باز، ڕەنگاڵ��ە، مراوی كێ��وی(. هه روه ها هەندێك ج��ۆر ئاژەڵ��ی كێوی وەك )ب��ەراز، مام��زی كێ��وی، ت��ورگ، هەندێك ژیژک، كەروێشك(و دەڵەك، )م��ار، ئاویی��ەكان لەگیانله ب��ه ره

خەمەگڕو، كیسەڵی ئاوی(.بەشی كەلوپەلی كشتوكاڵیش پێكهاتوە لەكۆمەڵێك كەلوپەلی وەك )سەبەتە،

س��ەوەی میوەجات، جنجر، ش��ەنە، كوتك و جۆنی كوتان، دەستاڕ)لۆلەپ(، مشاری داربڕین)گردەبڕ(، بڕغوی دار، گوریس، تەرازو، تەور، غەڵێفی مێش(. که لوپه له کانی بەش��ی قەدەغەكردنی ڕاوی��ش بریتین لە )قەف��ەزی كەو،

تاپڕو فیشەك، داوی كەوگرتن(.بەشی كەلوپەلە كولتوریەكانی ناشناڵ پارکه که ش پێك دێت لە )شمش��ێر، چەندین تورەگە بەچەندین نەخش��ی جۆراوج��ۆر، ش��ەی م��و، س��ندم، حەوج��ۆش، زینی ئەس��پ، تەش��ی ڕستن، س��اق و گۆری و كاڵوی پیاوان،

فانۆسی كۆن، ماڵكە دۆی دار(.گوان��ی جەخت��ی لەس��ەر ئ��ەوەش كردەوە كە رۆژانەو بەردەوام خەڵكی ناوخ��ۆ و بیانیی س��ەردانی ناش��ناڵ پارك��ی هەڵگۆڕد- س��ەكران دەكەن كەلوپەل��ە بینین��ی بەمەبەس��تی ناوچەكەو سەرنجڕاكێشەكانی دێرین و

كوردستان.

كۆدەكرێتەوە باڵەكایەتی‌ كوردستان‌و‌ كەلەپوری‌

‌ره‌نگاڵه(474( سێشه ممه 2015/4/14 [email protected]

گاکاوڕ

له به رئ��ه وه ی په یوه ندی��ت له گه ڵ له ج��اران باش��ه و خێزانه ك��ه ت پته وتره بۆیه كێشه ی كۆمه اڵیه تیت

نامێنێ .

ئێس��تا ده یكه یت ره فت��اره ی ئه م له خه مۆكی زیاتر هیچت بۆناهێنێت، هه وڵب��ده له نێ��وان خێزانه ك��ه ت و

كاره كه ت بااڵنسێك رابگری .

ئه گه ر به س��تنی په یوه ن��دی له گه ڵ كه س��ه نزیكه كان��ت ئه س��ته م ب��و له پێش��دا، ئێس��تا دۆخه كه گۆڕاوه و

ده توانیت لێیان نزیك ببیته وه .

ئ��ه م چه ن��د رۆژه ی داهات��و ده كرێت ماوه یه كی زۆر باش بێت بۆ باشتركردنی بارودۆخی دارای��ت و كاره كانت بیر له م

دو هه له بكه وه .

هه وڵبده ئه م ماوه ی��ه ی كه له ماڵه وه به سه ری ده به یت پالنێك بۆ كاره كانی چه ند رۆژی داهاتوت دابنێیت بۆ ئه وه ی

كێشه ی كارت بۆ كه ڵه كه نه بێت.

قرژاڵدوانه‌‌

بی��ر له وه ده كه یت��ه وه ك��ه ئ��ه و بڕه پاره یه ی هه ته به كاری بهێنیت بۆكڕینی ئه رزه یه ك یاخود خانویه ك كه ماوه یه ك

پێش ئێستا به نیازی بویت.

فه‌‌ریکشێر

1010

به كارهێنانی گوڵ له كاتی ته س��ریحه كردن بۆ قژت ش��ێوه یه كی جوانه و هه مو كاتێك له كۆن و تازه به كار هێنراوه . گوڵ و مورو جوانیه كی تایبه ت به دیزاین��ی قژ ده به خش��ێت بۆیه هه وڵ ب��ده خۆجوانكردنه كه ت به بێ گوڵ نه بێت. له ئێستاش��دا چه ندین ج��ۆری گوڵ و مورو هه یه كه هه یانه سرۆشتین و هه شیانه ده ستكرد كه خانمان خۆیان ئازادن له هه ڵبژاردنی بۆ ته سریحه كه یان. س��ه رجه م ئارایشتگاكانیش ئه م گواڵنه یان الده ست

ده كه وێت و له زۆرینه ی رازاندنه وه كاندا به كاریان ده هێنن.

- ئه و كه سانه ی مامناوه ندو پڕه ، ئه وه باشتروایه گوڵه كه بوك بێت.- ئه و كه سانه ی قژیان درێژه ئه وه جوانتره گوڵه كان گه ره بن.

- جوانتر وایه ره نگی گوڵه كان له جله كه ت بێت.- ره نگی گوڵ��ی زه رد له گه ڵ هه مو جلێك ده گونجێت، خانمان ده توانن

به كاری بهێننن.- ئه وكه سانه ی قژیان خاوه ده بێت ئه وه یان بیر نه چێت كه گوڵ به ئاسانی به س��ه ریانه وه ناوه ستێت، هه ربۆیه پێویس��ته زۆر به باشی به قژه كه وه

دانرێت بۆئه وه ی نه یه ته خواره وه .- بیر له وه بكه ره وه كه مه رج نیه هه مو ته س��ریحه یه ك گوڵی پێویس��ت

بێت.- خ��اوه ن ق��ژی ل��ول و خاوی��ش ده توان��ن گ��وڵ به كاربهێن��ن بۆ

ته سریحه كانیان.

تارا عومەر، خاوەنی ئارایشتگای اللەلی بۆ جوانکردنی خانمان لەگەرەکی ئاشتی

سیحری جوانیگوڵ له ته سریحه ی قژت

به كاربهێنه

به همه نی ک��ورد ناس��راوی ده رهێنه ری قوب��ادی له پرۆژه یه ک��ی نوێی��دا له ژێر ناونیش��انی "ده نگی مندااڵن��ی کۆبانێ و ب��اس س��ینه ماوه له رێ��ی ش��ه نگال" مندااڵنی رۆژانه ی ژیانی له به س��ه رهات و مندااڵن��ی ئ��اواره ی ئ��ه و دو ش��اره ی

کوردستان ده کات.ل��ەو پ��رۆژەدا 6 دەرهێن��ەر لەهەرێمی كوردس��تان و توركیا ب��ۆ ماوەی 2 مانگ لە كەمپەكان��ی ئاوارەكاندا مندااڵن فێری چۆنیه ت��ی وێنەگرتن، هه روه ها رەوش��ی س��ازكردنی فیلم له س��ینەمادا دەكەن تا

بتوانن بیرو ئاواته کانیان نیشان بدەن.مندااڵن��ی نێو که مپه کان به س��ه ر چه ند تیمێکدا له هه ر دابه ش��ده کرێن و تیمێکدا یه ک یاخود دو فیلم به ده رهێنانی خۆیان و سه رپه رش��تیاری یارمه تی به هاوکاریی و

تیمه کان، دروست ده که ن.بەوت��ەی بەهم��ەن قوب��ادی، ئامانجی یەك��ەم و س��ەرەكیی لەدەس��تپێكردنی من��دااڵن و فێركردن��ی پرۆژەی��ە ئ��ەو

مێرمندااڵنە كە لە ناوچەكانی ژێرده ستی راستەوخۆی ش��ەری داعشدا بون، "تاكو بتوانن بەراستی رەوشی ژیان و كارەساتی مرۆیی كە بەس��ەریان هات��وە بەجیهان بڵێن، چونكە هەموكات ته نها كامێراكانی جیهان بارودۆخی ئەوانیان نیش��ان داوە، بەاڵم ئەم ج��اره لەڕاگەیاندن��ی ئاوات و بیرەكانی منداڵی و هەروەها كێش��ەكانی ژیانی ئاوارەیی خۆیاندا بەش��دار دەبن و هەروەه��ا دەبێت��ە هەنگاوێ��ك بۆ ئەو مندااڵن��ە كە حەزیان لەكاری س��ینەماو

فیلم دروستکردنه ".هه مو ئه و کورت��ه فیلمانه ی ئه و مندااڵنه فیلمێکی به ش��ێوه ی ده که ن دروس��تی له فیس��تیڤاڵه به ش��داری کۆک��راوه

نێوده وڵه تییه کان ده که ن.ئه و پرۆژه یه له نوسین و ده رهێنانی به همه نی قوبادیی و ش��اهۆ نیعمه ت��ی به ڕێوه به ری ئه و پرۆژه یه یه و ئێس��تا له به شی کۆتایی به رهه مهێناندای��ه و کۆمپانی��ای مێژ فیلم

به رهه می ده هێنێت.

قوبادی ده نگی مندااڵنی شه نگال و کۆبانی ده گه یه نێت

ئا: ئاكۆ حەمەد رابی

لەقەزای چۆمانی دەڤەری باڵەكایەتی چەندین كەلەپوری سەرنجراكێشی

كۆنی كوردەواریی لەالیەن ئۆفیسی ناشناڵ پاركی هەڵگۆرد- سەكران

كۆدەكرێتەوەو هاواڵتیانیش بەردەوام ئەو که لوپه له كۆنە كەلەپوریانە پێشكەش بەو ئۆفیسە ده که ن و

رۆژانەش خەڵكی لەدەرەوەی باڵەكایەتی بۆ بینینی ئه و که لوپه له

كەلەپورییانه ی كوردستان و باڵەكایەتی، سەردانی قەزای چۆمان

دەكەن.

ناش��ناڵ پاركی هەڵگۆرد- س��ەكران كولتورییەو ژینگەپارێزی پرۆژەیەكی چەند ساڵێك پێش ئێستا بەهاوكاری ژینگەی��ی رێكخراوێك��ی چەن��د نێودەوڵەتی دروستكراوەو ئامانجیشی پاراس��تنی ژینگ��ەو باڵوكردن��ەوەی

هۆشیاری ژینگەیە لەسنوری دەڤەری ناشناڵ لەئێس��تادا ئه و باڵەكایەتی. پارکه نوس��ینگه ی س��ەرەكیی خۆی لەق��ەزای چۆمان كردۆت��ەوە، لەنێو ئۆفیس��ەكەدا هۆڵێك��ی لەش��ێوەی كردۆتەوەو بچ��وك مۆزەخانەیەك��ی تیای��دا كەلوپەلی كۆن��ی دەڤەرەكەو ش��تە كەلەپوریەكانی ناوچەكەی تێدا

كۆكراوەتەوە. كۆكردن��ەوەی ئامانج��ی لەب��ارەی ئ��ەو كەلوپەلە كۆن��ه كوردەوارییانه لەدەڤ��ەری باڵەكایەتی، عەبدولواحید گوان��ی، س��ەرۆكی بۆردی ناش��ناڵ پاركی هەڵگۆرد- سەكران لەلێدوانێكدا به ئاوێن��ەی راگه یاند كە كۆكردنەوەی س��ەرنجراكێش و كەلوپەل��ە ئ��ەو ئەوەیە بۆ باڵەكایەتی كەلەپوریانەی تاكو لەلەناوچون بپارێزرێن و "ئەمەش كارێكی گرنگ و پڕبایەخە بۆ ناوچەكەو لەهەمانكاتدا كۆكردنەوەی ئەو شتانە لەیەك شوێندا بۆ گەشتیاران و خەڵكی

ناوچەكەش شتێكی بایەخدارە". ناوب��راو ئەوەش��ی رونك��ردەوە كە ئ��ەو که لوپه ل��ه كەلەپوریانە لەالیەن ش��وێنە ئەو پێشكەش��ی خەڵكەوە خەڵ��ك بەردەوامی��ش دەكرێ��ت و كەلوپەل��ە دێرینەكانی ئ��ەو ناوچەیە پێشەكەش بەئۆفیسی ناشناڵ پاركی

هەڵگۆرد- سەكران دەكەن.ئەوەش��ی گوان��ی عەبدولواحی��د رونكردەوە كە ئەو پیشانگا هەمیشەیە كە لەشێوەی مۆزەخانەیە، لەچەندین بەش��ی جیا جیا پێكهاتوە كە بریتین لەبەشی جیۆلۆجی، بەشی بایۆلۆجی، كش��توكاڵی، كەلوپەل��ی بەش��ی بەش��ی كەلوپەلی كولتوری، بەش��ی قەدەغەكردنی ڕاو. ئەو كەلوپەالنەش ب��ەدو س��ێ ش��ێوە كۆكراونەتەوە، "بەشێكیان لەالیەن خەڵكەوە هاتوەو ناوی كەلوپەل و لێكراوەو پێش��وازی لێوەی ئەوش��وێنەی خاوەنەك��ەی و هاتوە لەسەری تۆماركراوە. بەشێكی

كۆدەكرێتەوە باڵەكایەتی كوردستان و كەلەپوری

ئا: ئاوێنه

قه زای کفری وه ک یه کێک له کۆنترین ناوچه کانی کوردستان، خاوه نی زۆرترین شوێنه واری دێرین و کۆنه ، به اڵم به هۆی

پشتگوێخستنه وه به شێک له و شوێنه وارانه مه ترسیی له ناوچونیان له سه ره و

به ڕێوه به ری شوێنه واری کفریش ئاماژه به گرفته کانی شوێنه واره کانی ئه و ناوچه یه

ده کات.

گ��ه ر گوزه رێ��ک بکرێ��ت به ن��او کۆاڵن و بازاڕه کان��ی ش��اری کفریدا، به ش��ێوازی نه خشه س��ازیی بیناکان و رێگاکاندا هه ست ده کرێت که ئه و ش��وێنه مێژویه کی گه لێک دێرینی هه یه . به شێک له شوێنه واره کانی ئه و قه زایه بۆ زیاد له س��ه ده یه ک به ر له ئێستا

ده گه ڕێنه وه .ب��ه اڵم به ه��ۆی گرنگ��ی پێن��ه دان ب��ه و ش��وێنه وارانه هه ندێکیان به ره و له ناوچون

ده چن.شوکور گه رمیان، شوێنه واری به ڕێوه به ری محه م��ه د هه یه ر له باره ی ش��وێنه واره کانی کفریی��ه وه به ئاوێنه ی راگه یان��د که ئه وان چه ند خانویه کیان له ناو کفریدا ده ستنیشان کردوه که ژماره ی��ان 8 بۆ 9 دانه یه ڕێگه ناده ن ئه و خانوانه تێک بدرێن و ده ستکاریی

بکرێن.له ب��اره ی خانو و بیناکان��ی دیکه وه ، ئه و به ڕێوه ب��ه ره ده ڵێ��ت "هه ندێ��ک ک��ه س له خان��وی کۆندای��ه ، ئێمه توانام��ان نییه لێ��ی بکڕین، یاخ��ود پارچه یه ک زه وی پێ بده ین، یاخود نۆژه نی بکه ینه وه به شێوازی خۆی. له به رئ��ه وه ناچاری��ن بێده نگ بین له ئاس��ت ئه وه ی ئه و خاوه ن خانوانه چی

له موڵه که که ی ده کات".

له باره ی قه یس��ه ریی و بازاڕه که ی کفرییه وه که یه کێکه له دیارترین شوێنه واره کان له سه ر ئاس��تی گه رمیان، به ڕێوه به ری شوێنه واری "بازاڕه ک��ه ی رایده گه یه نێ��ت گه رمی��ان کفری هه مو ش��ته کانی ت��ه واو بوه و دراوه به به ڵێنده رو دیزاین و هه مو شتێک ته واوبوهو بودجه که ی بۆ دیاریی کراوه به اڵم هێش��تا

پاره که ی سه رف نه کراوه ".

له باره ی ئه وه ی له ئێستادا به شێک له بیناکانی ئه و بازاڕه ڕوخاوه ، ده ڵێت "ئه گه ر بازاڕه که به شێکیش��ی ڕوخابێت کێشه نییه و هه موی

ده توانرێت دروست بکرێته وه" .ئه و بازاڕه ، له سه ده ی هه ژده وه دروستکراوه و دواتریش به رده وام گه وره بوه و تا سه ده ی بیستیش به رده وام دوکان و شوێنی نوێ له و

بازاڕه دروستکراوه .

کفری شوێنه واره کانی له سه ره له ناوچونیان مه ترسیی

شوێنه وارێک له کفری

بیروڕا(474( سێشه ممه 122015/4/14 [email protected]

)2)

لەبەش��ی یەکەمی ئەم نوسینەدا ھێمام بۆ ئەو ڕاستییە سادەیە کرد کە شتێک لەمێژوی سیاسیی و ڕۆشنبیریی ئێمەدا بەناوی لیبرال و لیبرالیزم��ەوە بون��ی نییە. نە ڕۆش��نبیریی لیبرال و نە سیاس��ەتی لیبراالن��ە لەدونیای ئێم��ەدا بونی نیی��ە، کەچ��ی مەفرەزەیه ک ھ��ه ن "شۆڕش��گێڕ!!!"مان ڕۆش��نبیری ڕادیکاڵ!!!"ەوە "ڕەخن��ەی "فیکر"و بەناوی بەبەردەوامیی ھێرش دەکەنەس��ەر لیبرالیزم. لەنێوان ئەوەی کەسێکی وەک سالڤۆ ژیژێک لیبرالیزم��دا لەڕەخنەکردن��ی لەخۆرئ��اوادا دەیڵێ��ت و لەنێ��وان ئەوەی ئەمان��ەی ئێمە لەس��ەر "لیبرالیزم لەکوردستاندا!!!"دەیڵێن، فاسیڵەیەک نادۆزیتەوە. ئەگەر ڕەخنەکردنی کەس��ێکی وەک ژیژێک لەن��او چوارچێوەی لەس��ەدەی ک��ە لیبرالیزم��ی خۆرئ��اوادا، نۆزدەھه مەوە پێکھێنەری سەرەکیی سیستمە سیاس��یی و کۆمەاڵیەتییەکانە لەو بەش��ەی بێت ش��ەرعیەتێکی ڕەخنەکردنێک دونیادا، سیاسیی و کۆمەاڵیەتیی و فەرھه نگیی ھه بێت، ھاوکات بەش��ێک بێت لەکەلەپورێکی درێژی ڕەخنەکردن��ی لیبرالی��زم خۆیش��ی، ئ��ەوا لەکوردس��تاندا جگە لیبرالیزم ڕەخنەکردنی لەشەڕێکی دۆنکیشۆتیانە لەگەڵ تارماییەکەدا کە لەواقیعدا بونی نییەو ته نها لەخەیاڵی ئەو نوسەرانەدا بونی ھه یە، زیاتر نییە. لیبرالیزم لەکوردستاندا تارماییشی نییە، چ جای ئەوەی واقیعێک بێت قابیل��ی ڕەخنەکردن. ھاوکات بەلیبرالیزم ڕۆش��نبیرانە ئ��ەم گاڵتەکردنی بەڕادەیەک سادەو دروش��مئامێزو بێلەزەتە، مرۆڤ گومانی ئەوەی ال دروس��تدەبێت ئەم ڕۆشنبیرانە بەسادەترین سەراتاکانی لیبرالیزم ئاش��نابن. لیبرالیزم لەنوسینی ئەم گوردانە شۆڕش��گێڕەدا کورتبۆتەوە بۆ "ریاییکردن"و "بەرگریک��ردن و "گەمژەی��ی" و "درۆ" دەس��تەواژەی چەن��دان لەسیس��تم"و جنێوئامێزی تری لەم بابەتە. بۆ نیش��اندانی ئەم س��ادەگۆییە ترس��ناکە ھه وڵ��دەم زۆر بەکورتیی لێ��رەدا ھه ندێ��ک لەبیروبۆچون و ڕوانینە س��ەرەکییەکانی لیبرالیزم بەخوێنەر بناس��ێنم. بەشێوەیەکی گش��تییش دەکرێت س��ێ جۆر لیبرالیزم لەیەکتری جیابکرێتەوە، ئەوانیش لیبرالیزمی کالس��یکیی و لیبرالیزمی

سۆسیال و نیولیبرالیزمە.خاڵێک کە گرنگە لەئاستە فەلسەفییەکەیدا جەغتی لێبکەین ڕوانینی لیبرالیزمە بۆ مێژو و بۆ مەسەلەی گۆڕانکاریی مێژویی. لەفەلسەفەی لیبرالیزم��دا ب��ۆ مێژو، مێژو مەبەس��ت یان ئامانجێکی ناوەکی��ی دیاریکراوی نییە"بەرەو ڕوی ب��ڕوات"، ھی��چ ج��ۆرە حەتمیەتێ��ک مارکس��ییەکان الی وەک نایجوڵێنێ��ت، ب��ەرەو مێ��ژو لەمارکس��یزمدا ئامادەی��ە. دروستکردنی کۆمەڵگای بێ چین و نەھێشتنی جیاوازی��ی چینایەت��ی دەڕوات، نە دەوڵەت دەمێنێت و ن��ە ئەو یەک��ە کۆمەاڵیەتییانەی تر کە ھیرارکین و چەوس��اندنەوەیان تێدایە. لیبرالیزمدا لەفەلس��ەفەی مێ��ژو لەکاتێکدا "بەرەو" ھی��چ ئایندەیەکی دیاریکراو ناڕوات، نیی��ە، ئایندەی��ی لەیۆتۆپیایەک��ی ڕوی بەڵک��و خۆی لەئێس��تاو ڕابردویەکی تایبەت "دادەبڕێت" و "جیادەکات��ەوە". مێژو لێرەدا "جوڵ��ە نییە بەرەو" کۆمەڵگایەکی بێ چین و بێ دەوڵەت، یان بەرەو ھیچ یۆتۆپیایەکی تر، بەربەریەت و بەجێھێشتن"ی "جوڵەی بەڵکو "ئێستا"و خوێناوییەکانی توندوتیژو ملمالنێ "ڕابوردو"ە. لەباتی گەیشتن بەئایندەیەکی تەواو بەجێھێشتنی لەغەمی پێناسەکراو، جیاوازو "ئێستا"دایە، س��ەرقاڵی کەمکردنەوەی بڕی ش��تە خراپەکانی ناو ئێس��تایە. بەمانایەکی دیکە جوڵەی مێژو لەلیبرالیزمدا ڕۆیشتن نییە بەرەو باش��ییەکی ئایندەیی، بەڵکو جوڵەیە خراپەکان��ی کەمکردن��ەوەی بەئاراس��تەی ئێستا. بەره و ھیچ یۆتۆپیایەک ناڕوات، بەڵکو دەیەوێت لەکابوسەکانی ئێستا ڕزگاری ببێت. لیبرالیزم چونکە ھه ڵگری وێنەیەکی ئایدیالی و یۆتۆپیی نییە بۆ ئایندە، چونکە تەماحەکانی س��نوردارن بەھه وڵدان بۆ باش��ترکردنی ئەو ڕەھه ندان��ەی ژیانی سیاس��یی و کۆمەاڵیەتی کە لەئێستادا خراپن، بۆیە ھه میشە ھه ڵگری

بڕێک لەئومێدە بەگۆڕانکاریی.لەئاستی سۆسیۆلۆژیشدا یەکەی سەرەکیی کۆمەاڵیەتی��ی سیاس��یی و فیکری��ی ن��او لیبرالی��زم، تاکەکەس��ە. تاکەکەس چەمکی ھه رەس��ەرەکیی و بنەڕەتیی لیبرالیزمە. ھه مو ڕوانینەکان��ی تری لیبرالیزم ب��ەدەوری ئەم لەلیبرالیزمدا چەمکە سەرەکییەدا ڕێکخراوە. تاکەک��ەس لەھه مو ش��ێوازەکانی کۆو ھه مو گروپەکان گرنگترە، بۆیە ناکرێت بەھاو سودو قازانجەکانی تاکەکەس بکرێنە قوربانی بەھاو س��ودو قازانجە دەستەجەمعییەکان."باشەی تاکەکەس��یی" نابێ��ت بکرێ��ت بەقوربان��ی

"باشەی گش��تیی". لیبرالیزم ئەم تاکەکەسە وەک تاکەکەس��ێکی ئازاد وێنادەکات، وەک تاکەکەس��ێکی عەقاڵنی��ی و س��ەربەخۆ کە دەتوانێ��ت خ��ۆی ژیانی خ��ۆی ڕێکبخات و خۆی کەس��ایەتی خۆی دروستبکات. بینینی تاکەکەس ب��ەم ش��ێوەیە وادەکات دوەمین چەمکی گرنگ لەلیبرالیزمدا چەمکی ئازادیی بێ��ت. ئازادیی لەلیبرالیزمدا س��ەرەکیترین و گرنگترین بەھای سیاس��ییەو ھیچ بەھایەکی ت��ر بەڕادەی بەھ��ای ئازادی��ی گرنگ نییە. بۆیە پێویس��تە سیس��تمی دەسەاڵت لەسەر بنەمای پاراستن و بەھێزکردنی بەھای ئازادیی دروس��تبکرێت. بێگومان ئەم��ە مانای ئەوە نییە ک��ە بەھای تر بونی��ان نییە کە گرنگ و س��ەرەکیی بن، لەوانەش بۆ نمونە، بەھای خێزان، بەھای چی��ن و توێژیی کۆمەاڵیەتیی، بەھ��ای ناوچەی��ی و دینی و پیش��ەیی ھتد..

ئەمانە ھه مویان گرنگن، بەاڵم بەھای ئازادیی تاکەکەس��یی و ئازادیی سیاسیی لەھه مو ئەم بەھایانە گرنگترە. لیبرالیزم کاتێک دێتەسەر باس��کردنی ئ��ەوەی پێویس��تە چ بڕیارێکی سیاسیی بدرێت؟ چ جۆرە حکومەتێک ھه بێت؟ کێ دەس��ەاڵتداربێت و چۆن دەسەاڵتداربێت؟ ئەودەم ئەوەی بەالی��ەوە گرنگە ئەوەیە ئایا ڕێکخس��تنی ئ��ەو ش��تانە چ کاریگەرییەکی لەس��ەر ئازادی��ی تاکەکەس دەبێ��ت، ئایا دەبن��ە ھۆی زیادبون ی��ان کەمبونی ئازادیی تاکەکەس��ەکان. ئەگەر شێوازی حوکمڕانیی و ش��ێوازی ڕێکخس��تنی دەس��ەاڵت و بڕیاری سیاسیی ببنەھۆی کەمکردنەوەی ئازادییەکانی تاکەکەس، ئ��ەودەم لیبرالیزم دژیان دەبێت. ھه ر ئەم خاڵە بەرەو پرنسیپێکی گرنگیی تری لیبرالیزمان دەبات کە بریتییە لە"گومانکردنی بەردەوام لەدەس��ەاڵت". لیبرالیزم گومانێکی گەورەی لەھه مو شێوازەکانی دەسەاڵت ھه یە، لەدەس��ەاڵتی دەوڵەتەوە بۆ دەسەاڵتی ڕای گشتیی و لەدەس��ەاڵتی دینەوە بۆ دەسەاڵتی ئایدیۆلۆژیی��ە نادینیی��ەکان. دەس��ەاڵتیش لەدیدە لیبرالیەکەیدا مانای ئەو تواناو ھێزانەی کە دەوڵەت یان ڕای گش��تیی یان کەسانێک ھه یانەو دەتوانن وا لەتاکەکەس و خەڵک بکەن ئەو شتانە بکەن کە دەوڵەت یان ڕای گشتیی دەیانەوێت بکرێن، بەبێ ئەوەی ئەو تاکەکەسە یان خەڵک خۆی بیانەوێت ئەو شتانە بکەن. لیبرالیزم باوەڕی وایە ئەوانەی لەدەسەاڵتدان و لەبەردەس��تدایەو حوکمڕانیان دەزگاکان��ی بەناوی قازانجی گش��تییەوە دەدوێن، زۆرجار ئەوەی بەرگریی لێدەک��ەن قازانجی تایبەتی خۆیان��ە، ن��ەک قازانج��ی گش��تیی. بۆیە گومانکردن لەدەس��ەاڵت یەکێکە لەپرنسیپە س��ەرەکییەکانی لیبرالیزم. ئەم گومانکردنە لەئاستی چۆنیەتی ڕێکخستنی ھه ڵسوکەوتی دەس��ەاڵتداراندا دەزگاکان و دەوڵ��ەت و پرنس��یپی "حوکمی یاس��ا" یان "سەروەری یاس��ا" ھێناوەتە کایەوە. س��ەروەری یاس��ا پرنس��یپێکی گرنگی تری لیبرالیزمەو مانای بون و ئامادەگیی کۆمەڵێک یاسا دەگەیەنێت کە لەسەروی حکومەت و دەسەاڵتداران ھه مو تاکەکەس��ەکانی کۆمەڵگاوەیە. دەس��ەاڵتی بێدەس��ەاڵتەوە، بەدەس��ەاڵتدارو تاکەکان، بەخودی دەوڵەت خۆیشیی و بەکۆمەڵگاشەوە،

لەڕێگای سەروەری یاساوە سنوردارکراوە.

گاڵتەکردن‌به‌لیبرالیزم

ئەوانەی لەدەسەاڵتدان و دەزگاکانی حوکمڕانیان لەبەردەستدایەو بەناوی

قازانجی گشتییەوە دەدوێن، زۆرجار ئەوەی بەرگریی

لێدەکەن قازانجی تایبەتی خۆیانە، نەک قازانجی گشتیی. بۆیە گومانکردن لەدەسەاڵت

یەکێکە لەپرنسیپە سەرەکییەکانی لیبرالیزم

ده‌سه‌اڵتی‌گشتی‌و‌به‌شێك‌له‌گه‌نده‌ڵیه‌كان

له واڵتان��ی یاس��ایی فه رمانب��ه ران و كرێكاران كاتێ ئه ركی خۆیان ده بینن، به رامب��ه ر خزمه تیان و پێدانی پش��كی خانه نشین كردنیان، له پاش ته مه نێكی به رچاو كه خۆی له س��ه روی شه س��ت س��اڵه وه ده بینیت خانه نشین ده كرێن. كاتێ خانه نشین ده كرێن جگه له توانای به ڕێوه بردنی ژیانی تایبه تی خۆی ھیچ توانایه ك��ی تری نامێنێت، بۆیه س��ود له و موچه ی خانه نش��ینیه وه رده گرێت

كه بۆی بڕاوه ته وه .له ھه رێمی به تایبه تی عێراق له واڵتی گه نده ڵ��ی س��ه ره ڕای كوردس��تان، له یاس��اكانی خانه نش��ینی )یاس��ای یاس��ای په رله مانتاران، خانه نش��ینی یاس��ای تایبه ت، خانه نش��ینی پله ی خانه نش��ینی وه زی��ره كان، ھتد(، كه له ھه مو دونیادا یه ك یاسای خانه نشینی ھه ی��ه بۆ ئه وه ی جی��اوازی چینایه تی دروس��ت نه بێ��ت، ده بینی��ن چه ندین جۆری ت��ر له گه نده ڵ��ی بونی ھه یه و ئه نج��ام ده درێ��ت، به تایبه تی له الیه ن به رپرسانی ده سه اڵتی جێبه جێكاره وه ، نمونه ی باسه كه مان ده ركردنی فه رمانی كارگێرییه بۆ به رژه وه ندی شه خس��ی و حیزب��ی و خێاڵیه ت��ی ك��ه ھه م��وی بێبه ش��كردن و خواردنی مافی ھاواڵتی

ئاسایی تێدایه .پێ��ش باس��كردنی ئ��ه و فه رمان��ه

كارگێرییانه پێویس��ته ئ��ه وه بوترێت ھه ر فه رمانبه رێك خانه نش��ین بكرێت، به بێ ئ��ه وه ی خزمه ت��ی فیعلی ته واو كردبێت و ته مه نی یاسایی نه گه یشتبێته س��ه روی شه س��ت س��اڵ، له م��اوه ی خزمه ت كردنیدا پاره ی پێویس��تی لێ وه رنه گیرابێت بۆ سندوقی خانه نشینی، له گه نده ڵی جۆرێكه كردنی خانه نشین له به ر چه ند ھۆكارێك له وانه زه ره ردان له بودج��ه ی گش��تی و خواردنی مافی ئه و فه رمانبه رانه یه كه چه ندین س��اڵ پاره یان لێ ده برێت بۆ ئه و س��ندوقه ، چونك��ه له پ��اره ی ئ��ه و س��ندوقه یه خانه نشینی په رله مانتارو وه زیرو پله ی

تایبه ت و ھتد ... ده درێت.سه یرتر له باس��ه كانی سه ره وه كاتێ ڕێگه ده درێت به و كه سانه جارێكی تر پله وپایه وه رگرن له ناو داموده زگاكانی حكوم��ه ت، ئه م��ه ش جۆرێك��ی تره له گه نده ڵی له به رئ��ه وه ی زه ره ردانێكی تره له بودجه ی گش��تی، له ھه مانكاتدا رێگرییه كه له پێدانی چانس به كه سانی تر بۆ دامه زراندن و ده رخستنی تواناكانیان، ئه مه جگه له وه ی ناعه داله تی دروست ده بێت له دابه شكردن له نێوان تاكه كان

له كۆمه ڵگادا.بابه تی س��ێهه م كه باسی لێ بكرێت وه كو گه نده ڵی به رپرس��انی ده سه اڵتی جێبه جێ��كار، ده ركردن��ی فه رمان��ه ب��ۆ به رژه وه ندی تایب��ه ت یان حیزبی ی��ان خێاڵیه تی، له به رئ��ه وه ی یه كێك له خه س��ڵه ته كانی فه رمان��ی كارگێری

به دیهێنان��ی به رژه وه ن��دی گش��تییه نه ك به رژه وه ن��دی تایبه ت، ئه و جۆره فه رمانان��ه پوچه ڵه و كاری پێ ناكرێت

له ڕوی یاساییه وه .بابه تی چواره م كه جێی باس��كردنه كاتێ یاسایه ك له په رله مان ده رده چێت بۆ رێكخس��تنی بوارێك یان بۆ پێدانی م��اف به چینێ��ك، به اڵم ده س��ه اڵتی جێبه جێ��كار رێنمای��ی پێویس��تی بۆ ده رن��اكات ی��ان خ��ۆی ده دزێت��ه وه له جێبه ج��ێ كردنی یاس��اكه ، ئه مه ش خۆی له خۆیدا جۆرێكی تره له گه نده ڵی، له به رئه وه ی یاساكانی په رله مان شكۆی خۆیان ھه یه ، ھه ر یاس��ایه ك ده ربكات به ن��اوی میلله ته وه ده ری ده كات، ھه ر رێگرییه كیش له جێبه جێ كردنی یاساكه رێگرییه ك��ه له داخوازییه كانی میلله ت و دژی به رژه وه ن��دی گش��تییه ، چونكه

په رله مان نوێنه ری خه ڵكه .بۆیه ده بێت لێپرسینه وه له گه ڵ ئه و ھه وڵبدرێت بكرێت، ده سه اڵتانه جۆره ئ��ه و ج��ۆره گه نده ڵییان��ه نه مێنێت له ڕێگای ھوشیاركردنه وه ، یان له ڕێگای گومان ئێستا ھه رچه نده دادگاكانه وه ، دادگاكان، له سه ر س��ه ربه خۆیی زۆره ی��ان ده ربڕینی ناڕه زایی گه ر رێگاكانی تر س��ودیان نه بو، ئه مه ش باش��ترین رێگایه ، چونكه چاودێری رای گش��تی باش��ترین چاره س��ه ره بۆ كێشه كانی

میلله تێكی چه وساوه .

* ماسته ر له یاسای گشتی

ھەر کاتێک ماوەی سەرۆکی ئێستای ھەرێم لەکۆتایی نزیک دەبێتەوە، پرسی دەس��تور دێتەوە ناو کایەی سیاس��ی ھەرێمی کوردستان، بەمەش ناڕونییەک دەبێت، دروست دەس��توردا لەپرسی وەک ئەوەی کە دەس��تورو کورس��ی سەرۆکی ھەرێم دوانەیەک بن. ھەڵبەت لەسیاس��ەتکردنی جۆرێکە ئەم��ەش پارت��ی کە زیرەکان��ە ھەمو ھێزەکانی تر بەتێپەڕاندنی دەستور دەترسێنێت، بۆیە پارت��ی ھیچکات بۆی گرنگ نییە کەی و چۆن دەستور دێتە بەرھەم و کاری پێبکرێ��ت، بەپێچەوان��ەوە ئاماژەکان ئەوە دەردەخەن کە پارتی دەخوازێت ئێس��تای ش��ێوەیه ی بەم دەس��تور بمێنێتەوە؛ نە بخرێت��ە ڕیفراندۆمەوەو نە دوب��ارە پێداچونەوەو دەس��تکاری

بکرێت.ل��ەم مەتڵ��ەب ئەس��ڵی ب��ەاڵم کێشمەکێشەی ئێس��تادا ئەوەیە، ئایا بەسەرۆکی دەبێتەوە بارزانی مەسعود ھەرێ��م یان ن��ا؟ ئایا ئۆپۆزس��یۆنی جاران و یەکێتی، ھاوپەیمانە کۆنەکەی پارتی ڕێگە دەدەن و جۆرێک لەیاس��ا دادەتاش��ن وەک حیل��ە ش��ەرعییەک س��ەرۆکایەتی کورس��ی مانەوەی بۆ ھەرێ��م لەژێر مەس��عود بارزانیدا؟ جا ئ��ەوە گرنگ نییە کە دەس��ەاڵتەکانی س��ەرۆکی ھەرێم کەمبکرێتەوە یان نا، سەرۆک لەپەرلەمانەوە ھەڵببژێرێت یان ڕاس��تەوخۆ لەالیەن خەڵکەوە، چونکە بەھەردو بوارەکەدا ئەگەر ئەو کورسییە لەژێر مەسعود بارزانیدا بمێنێتەوە، ئەوا بەدڵنیاییەوە دەسەاڵتەکانی وەک خۆی دەمێنێتەوە)ھەت��ا ئەگەر بەیاس��اش

ناتوانێت پەرلەمانیش کەمبکرێتەوە(و لێپرس��ینەوەیەکی لەگەڵدا بکات ھیچ ئەگەر بێت و لەالیەن پەرلەمانیش��ەوە ئەزمون��ی چونک��ە ھەڵببژێردرێ��ت، ڕابردو دەریخس��ت کە پەرلەمان چەند دەزگایەکی کارتۆنی و ئیفلیجە، ناتوانێت وەزیرێ��ک لەجێگ��ری لێپرس��ینەوە بکات، چ جای س��ەرۆکی ھەرێم، بۆیە ئەو قس��انەی ھێزە سیاس��یەکان کە دەس��تورو دەس��تکاریکردنی داوای کەمکردنەوەی دەسەاڵتەکانی سەرۆکی ھەرێ��م دەک��ەن، جگ��ە لەڕازیبونیان لەو بارزان��ی بەمان��ەوەی مەس��عود پۆس��تەدا، ھیچ مانایەکی تریان نییەو تەنهاو تەنها دەیانەوێت ھەوادارەکانیان بەمانەوەی بەڕازیبونی��ان ڕازیبک��ەن مەس��عود بارزان��ی ل��ەو پۆس��تەدا، بەبیان��وی ئەوەی کە دەس��ەاڵتەکانی لەژێر چاودێری یاخ��ود کەمبکرێتەوە

پەرلەماندا بێت.لەڕویەکی ترەوە ئەگەر حس��اباتێک بکەین، کە ئایا ئەگەر مەسعود بارزانی س��ەرۆکی ھەرێم بێت چ��ی ڕودەدات و

ئەگەر ئەو نەبێت چی دەگۆڕێت؟ ئەگەر مەس��عود بارزانی نەبێتەوە بەسەرۆکی ھەرێم، ئەوا یەکێتی)بەھۆی بۆی سیادییەکان( پۆستە دابەشکاری نییە بەفەرم��ی کاندی��دی ھەبێت بۆ سەرۆکی ھەرێم، یەکگرتو و کۆمەڵیش نەک ھ��ەر کاندیدی��ان نیی��ە بەڵکو بارزانی مانەوەی ئیشتیهای پێدەچێت ل��ەو پۆس��تەدا بک��ەن، کەواتە بەس گۆڕان م��اوە، گۆڕانیش بەھۆی نەرمی ئیستایان و بەشداربونیان لەدەسەاڵتدا، بەفەرم��ی کاندیدێک��ی بەھێز دانانێن، کە ئەگ��ەر دەرچو بتوانێ��ت بەفیعلی دەس��ەاڵتی ھەبێ��ت، کەوات��ە ک��ێ مای��ەوە؟ تەنه��ا پارتی، خ��ۆ ئەگەر مەسعود بارزانیش نەبێت ئەوا یەکێک لەکوڕەکانی ی��ان بنەماڵەکەی دەبێتە کاندی��دو دەبێت��ە س��ەرۆکی ھەرێم، ئەوکات ئەو سەرۆکە نوێیە ھەم بەھێز دەبێت، چونکە خەڵک دەنگی پێداوە، ھەم ئەم دەسەاڵتانەی ئێستا زیاتریشی دەبێت و زۆر بێمنەتانەترو دەستکراوەتر

دەبێت.خ��ۆ ئەگ��ەر یاس��ایەک دابتاش��ن لەپەرلەم��ان بۆ کردنەوەی مەس��عود

بارزانی بەسەرۆکی ھەرێم)ئەمە لەھەمو ئەگەرەکان��ی تر نزیکت��رە(، ئەو کاتە ئێمە خاوەنی سەرۆکێکی ھەرێمین کە الوازە، چ��ۆن؟ الوازە بەو مانایەی کە بەدەست گەلەوە لەڕێگەی شەرعیەتی نەھێن��اوەو ناتوانرێ��ت منەت��ی ئەوە بکرێ��ت کە ئەو س��ەرۆکە لە س��ەدا ئەوەن��دەی دەنگی خەڵ��ک کردویەتی بەسەرۆک، دوەم ھەر کاتێک بویسترێت لەالی��ەن ھەر چ��وار ھێزەکەی ترەوە، زۆر بەئاس��انی تانە لەپارتی دەدرێت بەوەی کە س��ەرۆکەکەیان ناشەرعییەو ماوە بۆ درێژکراوەیە، لەالیەکی ترەوە ئەو س��ەرۆکە ھەمو دەسەاڵتی بەسەر یەک لەسەر سێی کۆی گشتی ھەرێمدا دەشکێت، واتا جگە لەھەولێرو دھۆک، ئ��ەو س��ەرۆکە ناتوانێت پۆلیس��ێک لەپارێزگاکان��ی س��لێمانی و ھەڵەبجەو کەرکوک و ناوچەکانی تری کوردس��تان

دابمەزرێنێ��ت، چ ج��ای ئ��ەوەی کە بتوانێت ھەیمەنەی ھەبێت! ئەمە جگە لەوەی داتاش��ینی یاس��ا بۆ مەسعود بارزانی ب��ۆ مانەوەی لەو پۆس��تەدا، لەسەنگی کەمدەکاتەوە لەسەر ئاستی دەولی و ئیقلیمی و ھەتا لەس��ەر ئاستی عێراقیش ئەو سەرۆکە ھەمان سەنگ و قورس��ایی س��ااڵنی200٩ بۆ 201٣ ی

نابێت.کەواتە دەکرێت لەو دو تێزەوە ئەوە ھەڵبسەنگێنرێت کە باشترە کێ ببێت

بەسەرۆکی ھەرێم.ئەگەر قەرارە الف و گەزافی شەرعی و ناشەرعی، یاسایی و نایاسایی مانەوەی مەسعود بارزانی لەو پۆستەدا لێبدرێت، ئەوا ئەو ئارگومێنتە بۆش و فش��ەڵە، چونک��ە لەس��ەر س��احەی سیاس��ی کوردستان خاوەنی سێ ھێزی گەورەی نفوزی��ن )پارتی، گ��ۆڕان و خ��اوەن یەکێتی( کە ھەرسێکیان خودی خۆیان ناشەرعی و نایاسایین، پارتی بەقودرەتی قادر کۆنگرەی حزبی خۆی دواخست بۆ ساڵێکی تر، واتا ئەو سەرکردایەتییەی ئێستایان ھیچ ش��ەرعیەتێکی یاسایی نیی��ە، ھەرچ��ی گۆڕانیش��ە ھێز نییە لەدونیادا بزانێت سەرکردایەتییەکەی لە چ سەرچاوەیەکی حزبییەوە شەرعیەتی یاسایی وەرگرتوە، گۆڕان بوەتە یەکەم مۆدێل��ی حزب لەدونیادا کە بەش��ێک لە س��ەرکردایەتییەکەی بەتەعینکردن تەعینکراون، نمون��ەی ئەمە لەتەواوی س��ەرکردایەتی ھیچ ھێزێکی سیاس��ی دونی��ادا بونی نیی��ە، لەمەیاندا گۆڕان ئیبداعێکی کردوە لەمێ��ژودا نەکراوە، ھەرچی یەکێتیش��ە، ئەوا نزیکەی دو شەرعیەتی س��ەرکردایەتییەکی ساڵە نەم��اوەو کۆنگرەی ئ��ەو حزبە دواخرا بۆ کاتێکی نادیار، بۆیە ئەو سێ ھێزە سەرکردایەتییەکەیان خۆیان کاریگەرە ش��ەرعیەتی یاس��ایی نییە.... کاتێک ئەمە حاڵی حزب��ە گرنگەکان بن ئیتر چۆن دەتوانن داوای یاسایی پۆستێکی سیاس��ی ت��ر بک��ەن )فاقد الش��ی و باکورس��ی لێگەڕێن کەواتە الیعگیه(. س��ەرۆکی ھەرێ��م لەژێ��ر مەس��عود بارزانییەکی الوازدا بێت باش��ترە وەک لەوەی بچێتە ژێ��ر بارزانییەکی ترەوە

کە بەھێز بێت.

فه الح مسته فا سدیق*

كاتێ یاسایه ك له په رله مان

ده رده چێت بۆ رێكخستنی بوارێك یان بۆ پێدانی ماف

به چینێك، به اڵم ده سه اڵتی جێبه جێكار

رێنمایی پێویستی بۆ ده رناكات یان خۆی ده دزێته وه

له جێبه جێ كردنی یاساكه ، ئه مه ش خۆی له خۆیدا جۆرێكی تره

له گه نده ڵی

لێگەڕێن‌با‌کورسی‌سەرۆکی‌هەرێم‌لەژێر‌مەسعود‌بارزانیدا‌بێت!

[email protected]

ئاری ئەبوبەکر/ بەریتانیائەو قسانەی ھێزە

سیاسیەکان کە داوای دەستکاریکردنی

دەستورو کەمکردنەوەی

دەسەاڵتەکانی سەرۆکی ھەرێم دەکەن، جگە

لەڕازیبونیان بەمانەوەی مەسعود بارزانی

لەو پۆستەدا، ھیچ مانایەکی تریان نییە

13 (474( سێشه ممه 2015/4/14 [email protected]بیروڕا

پاش ئینقیالبی ساڵی 1٩7٩ ئێران له دونیا دابڕا. له له یه کگه یشتنی رۆژی دوی مانگی نیسان، جارێکی تر باس له هاتنه وه ی ئێران کرا بۆ نێو کۆمه ڵ��گای نێوده وڵه تی. ئه م نوسینه بۆ قسه کردنه له سه ر ئه م دابڕان و هاتن��ه وه بۆ نێو کۆمه ڵ��گای نێوده وڵه تی له گه ڵ کاریگه ری روداوێکی وه ها له س��ه ر

ناوچه که و به تایبه تی کوردستان. هاتن��ه وه ی ئێ��ران بۆ نێ��و کۆمه ڵگای نێوده وڵه تی له الی ئێرانیه کان له هه ڵگرتنی ئابڵۆق��ه ی ئابوری��دا خ��ۆی ده بینێته وه. ئێرانیه کان ه��ه وڵ ده ده ن ک��ه ئابلۆقه ی ئابوری سه د ده ر سه د به چه کی ئه تۆمیه وه گرێ ب��ده ن، به مانایه كی ت��ر ئێرانیه کان ده خوازن خۆیان وه ه��ا ببینن که له الیه ن کۆمه ڵگای نێوده وڵه تیه وه بۆیه ئابڵوقه یان له س��ه ر چونک��ه له هه وڵ��ی بونیادنان��ی ک��ه هه رس��اتێک ئه تۆمی��دان، چه ك��ی گه یش��تنه رێککه وتن له گه ڵ واڵتانی پێنج ئاسایشی ئه نجومه نی هه میشه یی ئه ندامی نه ته وه یه کگرت��وه کان له گ��ه ڵ ئه ڵمانیادا، ئه وا ده بێت ده س��توبرد ئابڵۆقه یان له سه ر

هه ڵبگیرێت.به اڵم ئه مریکاو واڵتانی تر خاوه نی هه مان دیدی هاوب��ه ش نین. ئه وان له دو ڕوانگه وه جی��اوازن. یه ک��ه م، ئابڵوقه په یوه س��ته ئاژانسی وزه ی به چاودێری و پشکنینه كانی ئه تۆمی نێوده وڵه تی له الیه ک و له الیه کی تر هه ندێک ئابڵوقه ی تر هه ن که ده رئه نجامی ره فتاری ئێرانن له بواره كانی تری وه ك مافی مرۆڤ و پاڵپش��تی تیرۆر. بۆیه هه ڵگرتنی ئابڵوقه هێنده خێرا نیه. وه ك پاشان ڕونی ده كه ین��ه وه ئابڵوقه یه كێکه له ئامرازه کانی ڕه فتار گۆڕینی واڵتان له الیه ن ئه مریکاوه. هه ڵگرتنی ئێرانی��ه كان به رپرس��ه الی ن��ه ك له دانوس��تان به ش��ێکه ئابڵوق��ه له وت��اری خامنه ئ��ی وه ك ده رئه نج��ام، به بۆن��ه ی پێ��دا ئام��اژه ی مه ش��هه ددا نه ورۆزه وه. به م پێیه ئێرانیه کان له هه وڵی ئ��ه وه دان که چه ك��ی ئه تۆم��ی و ئابڵوقه پێکه وه گرێب��ده ن له به ر کۆمه ڵێک هۆکار. یه که م، دونی��ا ته نها له به ر چه کی ئه تۆمی له گه ڵ ئێراندا نیگه ران��ه، نه ك هیچی تر. ئه مه ش له پێناو الوازکردن و بێبایه خکردنی هه مو نه یاران��ی ناوخۆیی و ده ره كی ئێران. دوه م، جیهان مه به س��تی ئه وه نیه که ڕژێم لهئێ��ران بگۆڕێ��ت به ڵکو ته نه��ا ئامانجی ئه وه یه ک��ه ئێران نه بێته خ��اوه ن چه کی ئه تۆمی. ئه مه ش، سێیه م، ده بێته بنه مای خیتابی ئه وه ی که ئێران رێگای پێنادرێت که ببێته واڵتێکی به هێز له ناوچه که دا. ئه م پێکه وه گرێدان��ه ی ئێران بۆ چه کی ئه تۆمی له گه ڵ ئابڵوقه دا هه وڵێکه بۆ هێش��تنه وه ی سیسته می حوکمداری له ئێران وه ك خۆی، ته نانه ت له کاتی کرانه وه ی به ته واوی له گه ڵ دونیادا. له هه مانکاتدا ئه مه ش ئاماژه یه که ئه مری��کاو ئێران ڕه نگ��ه له بواره کانی تردا نه توان��ن بگه نه لێکگه یش��تن، به تایبه تی دیس��انه وه له ناوچه که دا. ئێ��ران له رۆڵی له وتاره که ی شاری مه ش��هه دیدا خامنه ئی جه ختی له سه ر جیاوازی ئامانجی ناوچه یی

ئێران و ئه مریکا کرد وه ته وه .ئێ��ران واڵتێک��ی گرنگه، ن��ه ك ته نها له ئاستی جیهانیشدا. به ڵکو له ناوچه كه دا، ئه م گرنگیه ی ئێرانه که ئیداره یه ك له دوای یه که كانی ئه مریکا له هه وڵی ئه وه دابون که له گه ڵ ئێراندا بس��ازێن. له ڕاستیدا هه وڵی سازان هه ر له سه رده می کارته ره وه ده ستی پێکرد، به اڵم به بارمته گرتنی سه رنشینانی کونس��وڵخانه ی ئه مریکا له ئێران بو بههۆی

تێکدانی ئه م هه وڵه. ئایا چی وه های له ئه مریکا کرد که هه وڵی له هه مانکاتدا بدات؟ لێکگه یشتن گه یشتنه چی وه های له ئێرانیه کان کرد که به رده وام ب��ن له دانوس��تانی نهێن��ی و ئاش��کرا بۆ ماوه ی نزیکه ی دو س��اڵ. به ئاس��تێک که که س��ی خامنه ئی خۆی به شداربو له رێگای

نامه گۆڕینه وه له گه ڵ ئۆبامادا. له س��ه ره تادا ب��ا له ئه مریکاوه ده س��ت پێبکه ین. به گش��تی ده كرێت بوترێت سێ هۆکار هه یه له پشت هه وڵی ئیداره ی ئۆباما بۆ لێکگه یش��تن له گه ڵ ئێران��دا. یه که م، نه بونی هیچ رێگاچاره یه كی تر. وه ك ئۆباما لێگه یش��تنه که ی2ی پاش له وتاره که ی��دا نیس��ان و هه روه ه��ا له دیداره که یدا له گه ڵ تۆم��اس فریدم��ان له4ی نیس��ان ئاماژه به وه ده کات ک��ه ئابلۆقه رێگاچاره نیه بۆ رێگه گرت��ن له ئێران بۆ دروس��ت نه كردنی چه كی ئه تۆمی. به م پێی��ه ئه مریکا ده بو رێگاچاره یه ك بدۆزێت��ه وه که رێ له ئێران بگرێت ک��ه نه بێته خاوه ن چه كی ئه تۆمی. ئابڵوقه رێگاچاره نه بو، به ڵکو ئێرانیه کان

له ژێ��ر ئابڵوقه دا به رده وام ب��ون په ره یان به چه كی ئه تۆم��ی داو واڵتانی وه ک چین و روس��یا ئاماده بون که س��ه رپێچی ئابڵوقه بک��ه ن، به تایبه ت روس��یا ک��ه له هه وڵی ئه وه داب��و که له گه ڵ ئێراندا به ره یه كی دژه

ئه مریکا پێک بهێنێت. ئه گه ر ئابڵوقه س��ه رکه وتو نه بو، ئه وا ش��ێوازی دوه م لێدانی س��ه ربازیه. لێدان هه میشه مایه ی پرسیار بوه که ئایا: یه ك، لێدانی سه ربازی ده توانێت ئامانجی بپێکێت، دو، ئایا ئه گه ر لێدان نه بێته مایه ی کۆتایی رژێم، ئه وا، ئێران چ��ۆن وه اڵم ده داته وه و ده بێته هۆی چ��ی؟ زۆربه ی لێکدانه وه کان به و ئاراس��ته یه دا بون که لێدانی سه ربازی نابێت��ه ه��ۆی کۆتایی پرۆس��ه ی ئه تۆمی ئێران، چونکه بڕێکی زۆری چه کی ئه تۆمی ئێ��ران له ژێ��ر چیادایه، ب��ۆ نمونه فۆ ردو ]ڕه نگ��ه ناوه فارس��یه كه ی به و ش��ێوه یه نه بێت[. ل��ه ئه نجامدا ببێت��ه هۆی زیاتر توندڕه وبونی ئێران و درێژکردنه وه ی زیاتری

ته مه نی حکومه تی ئێستا. یه کێ��ک له هۆکاره کان��ی تریش بریتی بو له چاوه ڕوانی ش��ۆڕش ی��ان ڕاپه رینی ناوخۆی��ی، له ئه نجامی ئابڵوق��ه و هاندانی نه یاران، به اڵم ئیداره ی ئه مریکی له مباره وه تائاس��تێکی زۆر نائومێدب��و. )هه رچه نده ئه مریکا له ڕاب��ردودا له ئێران کاری وه های ئه نجامداوه، به اڵم له ئێستادا هیچ ئومێدێكی وه های نه بو، له هه مانکاتدا هیچ ئومێدی نه بو که حکومه تی هاتو باشتر ده بێت، به تایبه ت پ��اش به هاری عه ره بی، ک��ه نائومێدیه كی گه وره ی هێنایه ئاراوه له هاتنی باش��تر(. بۆیه ئ��ه وه ی مایه وه وه ک ته نها رێگه چاره دیپلۆماس��ی بو. له م ڕوانگه یه وه، ده كرێت باس له دۆکترینی ئۆباما بکه ین، وه ک خۆی له دیداره كه ی له گه ڵ تۆماس فریدماندا باسی ده كات، ئه وی��ش بریتیه له دروس��تکردنی په یوه ندی و سوربون له سه ر پریسنسیپه کان )مه بده ئ��ه کان(. ده بینی��ن ئۆبام��ا نه ک ته نها له گه ڵ ئێران��دا به ڵکو له گه ڵ بۆرماو کوباش��دا هه مان دۆکترن��ی به کارهێناوه.

ئه مه ش ده رئه نجام��ی ئه وه یه که هیچ کام له م واڵتانه نابنه هۆی مه ترس��ی بۆ سه ر ئاسایشی نیشتمانی ئه مریکا. وه ك ئۆباما ده ڵێت گه ر ئێران بودجه ی هێزی سه ربازی ٣0 بلی��ون دۆالره، ئ��ه وا ئه مری��کا ٦00 بلیونه. ئه م دوانه له ئاس��تی به راوردکاریدا نی��ن. که واته ئارگومێنت��ی به هێز ئه وه یه ک��ه ئه مریکا رێگاچاره ی ت��ری نه بو جگه له دیپلۆماس��ی بۆ رێگه گرتن له بونی ئێران

به خاوه ن چه کی ئه تۆمی. ب��ه اڵم ئارگومێنت��ی ت��ر له ئارادایه که ده كرێت هۆکاری ئ��ه وه ی ئه مریکا له ئێران نرخی له ده س��تدانی ده بێت��ه وه، نزی��ک ناوچ��ه ی رۆژهه اڵت��ی ناوه راس��ت بێت بۆ ئه مریکا به هۆی س��ه رهه ڵدانی جۆری تری وزه و پش��ت نه به س��تنی ئه مریکا به وزه ی رۆژهه اڵت��ی ناوه ڕاس��ت ب��ۆ به ڕێوه چونی له هه مانکاتدا خ��ۆی. پیشه س��ازی ژیارو سه رهه ڵدانی چین وه ك ناوه ندێکی گه وره ی جیهان��ی که پێویس��تی ئه مری��کا هه م له الیه ک زۆرترین سودی لێببینێت، له الیه كی تر گه ش��ه ی چین له قاڵب بدات که نه بێته هۆی الوازبونی پێگه ی ئه مریکا له جیهاندا. ئه مه له ئیداره ی ئۆبامادا پێی ده ڵێن چاینا پڤوت. ئه گه ر بێین و به راوردبکه ین له نێوان چین و ئێراندا بۆ س��ه ر ئابوری و ئاسایشی جیهانی، بێگومان چین زۆر زۆر کاریگه رترو

بهبایه ختره.

هۆکارێک��ی ت��ر ک��ه ڕه نگ��ه وه ه��ای له ئه مریکایی��ه كان کردبێ��ت ئه وه بێت که ئه مریکا له هه وڵی بۆ ناچارکردنی ئێران بۆ گۆڕینی ڕه فتاری، شکس��تی هێنا. ئه مریکا له هه ردو رۆژهه اڵت، ئه فغانس��تان و رۆژئاوا، عێ��راق، ئێرانی ئابلۆقه داب��و، له ئه نجامدا ئێران ساندویچ بوبو. به اڵم له هه ردو واڵت، ئه مریکا ش��ه ڕی س��وننه ی ده ك��رد، بۆیه به س��ودی ئێران بو که ه��اوکاری بکات و ئه مریکاش پێویستی به هاوکاری ئێران بو، بۆیه له بری فشار خستنه سه ر ئێران، ئێران فشاری خسته سه ر ئه مریکا. ده رئه نجامی ئه م��ه گۆڕان��کاری هاوس��ه نگی هێزب��و له ناوچه ی رۆژهه اڵتی ناوه راست. له ڕابردودا ئ��ه و واڵته ی ک��ه ڕۆڵی هاوس��ه نگکردنی ئێرانی پێ س��پێردرابو عێ��راق بو. به اڵم رژێمی عێراق له میانه ی بینینی ئه م رۆڵه دا توش��ی قه یران بون و بۆ سه رکه وتن به سه ر قه یرانه که یاندا گرتنی کوێتیان به چاره سه ر زانی. به اڵم رێگاچاره یه كی وه ها سه ره تای کۆتای��ی رژێمی عێراق بو، ک��ه ده توانین بڵێین کۆتای��ی عێراقیش بو وه ک واڵتێکی خ��اوه ن س��ه نگ و توان��ا له ناوچه ک��ه دا. ]له ئه مری��کا، به تایبه ت له نێو کۆمارییه كان ئه و بیره گه یشتوه که گه نده ڵی تایفه گه ری ب��ۆ هه میش��ه عێراق��ی کۆتای��ی هێنا[ به نه مان��ی عێ��راق؛ ئێ��ران کاریگه رتربو. به اڵم ئێران زۆر ل��ه وه به ئاگایه که عێراق وه ك هاوس��ه نگکه ری ئێران ب��ه کارهاتوه له ڕابوردودا بۆیه رێگا ن��ادات جارێکی تر عێراق وه ك جاران دروست بێته وه، چونکه ئه وه به شێکه له ئاسایشی نیشتمانی ئێران، له میانه ی جیوپۆله تیکی ناوچه که و جیهاندا. واڵتان��ی تری ناوچه كه به ئاس��انی ناتوانن ببن��ه هاوس��ه نگکه ری ئێران. له ڕاس��تیدا جگ��ه له تورکیا هیچ واڵتێک��ی تر خاوه نی ئ��ه و مه رجانه نیه له ناوچه ک��ه دا. واڵتانی که ن��داو خاوه ن ئه و پێگه یه نین که بتوانن ته نان��ه ت داکۆکی له خۆش��یان بکه ن. ئایا تورکیا هه ڵوێستی چۆن ده بێت له به رامبه ر

به هێزبونی ئێراندا؟ گ��ه ر له ڕه فتاری مێژین��ه ی هه ردو واڵت بنواڕی��ن ده بینێ��ن وه ك دو واڵت��ی زلهێز مامه ڵه ی یه كتر ده كه ن. له کاتێکدا له سنوری خۆیان ته بان و ئابورییان گه ش��ه پێده ده ن )دوا سه ردانی ئه ردۆگان، بو به مایه ی دوقات بونی ئاس��تی ئاڵوگۆڕی بازرگانی له نێوان هه ردو واڵتدا(. به اڵم له ده ره وه ی س��نوری خۆیان ملمالنێی یه كتر ده که ن. ئایا ئێران به هاتنه وه ی بۆ نێو کۆمه ڵگای نیوده وڵه تی زیاتر به ره و ئه وه ناڕوات که ببێته واڵتێکی بازرگانی له بری واڵتێکی س��ه ربازی؟ ئه مه هیوایه که له کاتێکدا لۆجیکیه، له هه مانکاتدا له س��ه ر ئامانج��ی ئۆبام��ا، ئی��داره ی بونیادناوه. به بازرگان��ی بونی ئێران زیاتر ئێران وه ک تورکیا لێ��ده کات، که ئه ویش بریتیه له که مکردنه وه ی تێچونی سه ربازی و ده س��تکه وتی زیادکردنی ب��ۆ هه وڵ��دان ئاب��وری. ]ده وڵه تی بازرگان��ی تیوره كه ی رۆسنکرۆس��ه[. دیاره ستراکتۆری هه ردو واڵت جی��اوازه، به اڵم هه رگیز ڕاس��ته وخۆ دژ به یه ک نابن. بۆی��ه هه رکاتێک زه مینه ڕه خس��ا بۆ به رژه وه ندی هاوبه ش ئه گه ری زۆره که لێکترنزی��ک ببنه وه. هه ردو واڵت خاوه ن کو لتورێکی ئیمپراتۆرین که واڵتانی ژێرده س��ته یان به هاوتای خۆیان ته ماش��ا ناک��ه ن. که وات��ه له بڕی هاوس��ه نگی هێز هه وڵ��دان بۆ گۆڕینی جۆری ملمالنێ له نێو واڵتانی ناوچه كه، له به ر گۆڕانی ستراتیژی ناوچه كه بۆ جیهان. ئه وه ی تورکیای زیاتر نیگه ران ک��ردوه الوازبونی رۆڵی تورکیایه له رێگای جێگه گرتنه وه ی ئێران بۆ تورکیا. له هه مانکاتدا تورکیا ببێته واڵتێکی دوه می به نه مانی چیرۆک��ی تورکی. ئێران خاوه ن س��ه رمایه ی م��اددی و کۆمه اڵیه تی��ه ک��ه بنه مایه کی باش��ه بۆ بازرگان��ی و ئابوری. ]له دوا س��ه ردانم بۆ بنکه ی بانکی ئه ڵمانی )دوێچه بان��ک( له له نده ن به درێژی باس��ی ئابوری واڵتانی گه شه کردومان سروش��تی کرد وه ك ده رفه تێک بۆ س��ه رمایه گوزاری ئ��ه و پ��اره زۆره ی که له جیهان��دا هه یه و به دوای س��وددا ده گه ڕێت. ئه م به شه پێی

ده ڵێن ئیمرجێنگ مارکێت[. له الیه ك��ی ت��ره وه ئ��ه وه ی ئێرانیه كان ده یخ��وازن بریتین له مانه وه ی ده س��ه اڵتی ئێس��تا. رێگه گرتن له بونی عێراق به دوژمن ی��ان هاوس��ه نگردنی هێ��ز. هه روه ها بون به هێزێکی وه ها که جیهانی سوننی نه توانێت زه فه ریان پێبه رێت. ئه وه ش هۆکاری پێکه وه گرێدانی دانوس��تانی ئه تۆم��ی و ئابڵوقه یه چونکه هه ر فش��ارێکی تر جگه له فشاری چه کی ئه تۆمی له الیه ن هێزه پارێزگه راکانی ئێران��ه وه وه ها لێکده درێت��ه وه که ئامانج لێی البردنی ده سه اڵته له ئێراندا. له ڕاستیدا له ئێستادا ئامانجی ئێران و ئامانجی ئه مریکا ل��ه زۆر ڕوه وه به ریه ک ده ک��ه ون. ئه مریکا له جه نگێکدای��ه دژ به س��وننه ی��ان هێزی تیرۆری س��وننه. جه نگێک که ده خوازێت سیسته می وێس��تڤیلیای جیهانی بگۆڕیت. هه روه ه��ا ئه مریکا ده خوازێت بکش��ێته وه له ناوچه ك��ه ک��ه هه مانخواس��تی ئێرانه. له ڕاستیدا ئه مریکا ئێران قبوڵ ده کات وه ک هێزێکی ناوچه یی بۆ هاوسه نگکردنی سوننه،

که هه مان خواستی ئێرانیشه. له هه مانکاتدا رێککه وتن له گه ڵ ئه مریکادا مانه وه و پێگه ی

ئێران به هێز ده کات له ناوچه که دا. ناوخۆیی و س��ه رباری ئه مانه ه��ۆکاری ئاب��وری زۆریش هه ن ک��ه پاڵنه ری ئێرانن بۆ دانوستان. به ئاس��تێک که سێکی وه ك نه تانیاه��و وه ه��ای ده بینێت ک��ه ئێران ناچ��اره بۆی��ه ئه مریکا پێویس��ته به هیچ جۆرێ��ک ته ن��ازول ن��ه کات. له ڕاس��تیدا ل��ه ڕوی بژێوی ژی��ان له ئێران س��ه خته، به اڵم سروش��تی سیسته می حوکم له ئێران به درێژای��ی مێ��ژو هه میش��ه حوکمێک��ی ناوه ندگه رای��ی ئیمپراتۆریانه بوه، هه رگیز خه ڵک به الیه وه جێگای بایه خ نه بوه. بۆیه سه ختی زینده گی هێنده فاکته رێکی گه وره نیه له س��ه ر سیس��ته می حوکم. هه روه ها هه ژمونگه راییه ك��ی پانئێرانی��زم هه یه که

ناسیونالیزمی ئێرانی هه ڵسوڕێنه ریه تی. کوردێک��ی زۆری رۆژه��ه اڵت و باش��ور به ئاگای��ی و بێئاگای��ی به رخ��ۆری ئ��ه م پانئێرانیزم��ه ن. پانئێرانیزم کوردی کورت کردوه ته وه بۆ شوناس��ێکی مۆزه خانه یی. کوردبون ته نها له بۆنه و ئاهه نگه كاندا بونی ده بێت. به مانایه كی تر کوردبون به که ڵکی ژیان��ی رۆژانه ی س��ه رده م نای��ه ت. ته نها ]شوناس��ی دێت. یادکردنه وه به که ڵک��ی مۆزه خانه یی پێویستی به شیکاری زیاتره[.

ئاس��تی تێڕامان��ه جێ��گای ئ��ه وه ی ئاماده کاری ئێرانه بۆ گۆڕانکاری. به هاتنی ئی��داره ی ڕۆحان��ی که س��ایه تیه کانی ناو حکومه ت��ی ئێرانی زیاتر رۆژئاوا دۆس��تن و باشتر له رۆژئاوا ده گه ن. ئه مه ش هۆکارێکه له که مکردنه وه ی خراپ لێگه یش��تن و خراپ لێکدانه وه ی س��یگناڵه دیپلۆماسیه کان که هۆکارێک��ی گه وره ی نه بون��ی بڕوای نێوان هه ردو ال ب��وه. هه ندێک ئاماژه هه یه ئه وه نیش��ان ده ده ن که ئێران چاوه رانی ئه وه ی ده ك��رد که بگاته لێکگه یش��تن، بۆ نمونه دواخستنی کۆنفرانسی سااڵنه ی نه وت و غازی ئێران به مه به س��تی گه یشتنه لێکگه یشتن و پاش��ان به س��تنی کۆنفرانس که چاوه ران ده كرێ��ت ئێران تیایدا ده س��تکاری جۆری گرێبه س��ته کانی بکات. ده س��تکاریکردنی ش��ێوازی گرێبه سته کان کۆمه ڵێك ئاماژه ی زۆری هه ی��ه له وانه گۆڕان��ی دیدی ئێران ب��ۆ خۆماڵیکردنی ن��ه وت. وه ك ده زانرێت خۆماڵیکردنی نه وت به رهه می موسه ده قه، که له ئێران هه تا ئێس��تا وه ك که س��ێکی گرنگ له مێژوی ئێراندا ته ماش��ا ده كرێت. بی��ری ده وڵه ت��ی کرێخ��ۆری )رێنتییه ر( هه روه ها زاده ی ئێرانه، به تایبه ت حس��ێن مهداوی. له هه مانکات��دا ئێران نزیکه ی ٣0 ملیۆن به رمیل نه وتی خه زنکراوی ئاماده ی هه ی��ه بۆئه وه ی ه��ه ر پ��اش هه ڵگرتنی ئابڵوقه به خێرایی بیخاته بازاڕه وه له پێناو ده ستکه وتنی بڕێک داهات که نیشانی ئه وه بدات له یه کگه یشتنه كه کاریگه ری هه بوه.

ئه نجامدان��ی گۆڕانکاری له خۆماڵیکردنی نه وت��ی ئێ��ران، ئاماژه یه که گرێبه س��تی ئێرانی��ش گۆڕانکاری به س��ه ردا دێت، که ئه گه ری زۆره جۆرێک بێت له گرێبه س��تی

هاوبه ش، هاوش��ێوه ی جۆری گرێبه س��تی هه رێم. ئه م جۆره گرێبه سته وه ک له که یسی عێراق��دا ده یبینین گرێبه س��تی خوازراوه له الی��ه ن ئه مری��کاوه. له ڕاپۆرتی س��اڵی 200٣ی رێکخراوی یوئێس ئه یدی ئه مریکی به ڕاش��کاوانه ئاماژه به جۆری گرێبه س��تی هاوب��ه ش ده كات وه ک جۆری گرێبه س��تی گونج��او بۆ عێ��راق، که ده كرێ��ت ئاماژه بێت به جۆری گرێبه س��تی خوازراو له الیه ن ئه مری��کاوه بۆ جێگاکان��ی تریش. یه كێک له نیگه رانیه کانی ئێ��ران ئه وه یه که نابێت نه وت��ی ژێرخاکی ئێ��ران له الیه ن کۆمپانیا بیانیه کان��ه وه حجزبکرێ��ت و ببێته مایه ی هه ڵکشانی به های پشکی کۆمپانیاکان به بێ

هیچ سودێک بۆ ئێران.له ڕاس��تیدا هاتنه وه ی ئێران بۆ بازاڕای جیهانی به الی که مه وه ساڵێک ده خایه نێت. له هه مانکاتدا زۆرکردن��ی بڕی نه وتی بازاڕ ده بێته نزمبونه وه ی نرخ��ی زیاتری نه وت که نابێته مایه ی هاتنی سه رمایه ی زۆر بۆ گه ش��انه وه ی که رتی نه وت و گازی ئێران. له مانگ��ی حوزه یرانی داهات��و ئۆپیک بۆ یه که مج��ار، پاش دابه زین��ی نرخی نه وت، کۆده بێته وه بۆ دانوس��تان له س��ه ر نرخ. مه زه ن��ده ده كرێ��ت ک��ه ئێ��ران بتوانێت نیوملی��ۆن به رمیل رۆژان��ه بخاته بازاڕه وه که کڕیاره س��ه ره كیه كانی چین و ژاپۆنن. ڕه نگ��ه دانیش��تنی ئۆپیک دانیش��تنێكی ئاس��ان و ئاسایی نه بێت، به تایبه ت زۆربه ی واڵتانی ئۆپیک له قه یراندان و ئه و رێکخراوه مۆنۆپۆلی له ده س��تداوه، به هۆی کۆمه ڵێک

هۆکار که لێره دا جێگای نابێته وه.گه یش��تنه رێککه وتنی ئێ��ران و ئه مریکا مای��ه ی تێرام��ان و ڕاوبۆچون��ی جیاوازه. بێگوم��ان یه كێک��ه ل��ه ڕوداوه گرنگه کانی ناوچه ك��ه و جیه��ان. گه رچ��ی کاریگه ری گه وره ی هه یه له س��ه ر دۆخی کوردس��تان له ڕوی سیاسی و ئابوری و جیوپۆله تیکه وه، ب��ه اڵم دونیای ک��وردی هی��چ گرنگیه كی پێنادات. ئه مه ش نیش��انه ی الوازی ئاستی تێگه یشتنی ڕۆش��نبیری کوردیه، که زیاتر ڕۆشنبیرێکی گه ڕه كی و الوه کی و وتیوتیه.

سه رنجڕاکێش��ه کان له ڕای��ه یه كێ��ک له دونی��ادا ده رب��اره ی رێککه وتنی چه كی ئه تۆمی ئێ��ران و ئه مریکا ئ��ه و ڕایه یه که ئه م له یه کگه یش��تنه بنه مایه کی پته وه بۆ لێدانی سه ربازی ئێران. ئێران ئه گه ر بێت و پاش رێککه وتن هه وڵی پاشگه زبونه وه یان کۆتایی پێهێنانی رێککه وتنامه که بدات، ئه وا له الیه ك رۆژئاوا زانیاری زیاتری ده رباره ی چه كی ئه تۆم ئێران ده بێ که ئێستا نیه تی و پێویس��تیه تی بۆ لێدان، له الیه كی تر دونیا زیات��ر پش��تگیری لێدانی ئێ��ران ده کات به هێزی س��ه ربازی پاش پاشگه زبونه وه ی کاتی له هه مانکات��دا له رێککه وتنامه ک��ه. دروس��تکردنی چه ک��ی ئه تۆمی له س��اتی رێککه وتنامه ک��ه وه هه ڵوه ش��اندنه وه ی له س��ێ مانگه وه ده كاته ساڵێک. ئه م کاته له زاراوه ی دیپلۆماسیدا پێی ده ڵێن بریه ك

ئاوت تایم.

ێران و کوردستانئێران که ناخوازێ��ت عێراق جارێکی تر ڕکه به رێت��ی بکات ئ��ه وا ناخوازێت عێراق به هێزبێته وه. له هه مانکاتدا ناخواێت عێراق به هێ��ز ببێته وه که بکرێته هاوس��ه نگه ری ئێران. هه رچه نده ئ��ه م دۆخه، نه به هێز، نه الواز، ڕاگرتنی ئاس��ان نیه، به اڵم ئێران هه وڵ ده دات له رێگای ئه نجامدانی کۆمه ڵێک گۆڕان��کاری بونیادیه وه ئه نجامی بدات. که ده كرێت به هه ردو سودو قازانجی کوردستان بش��کێته وه. له هه مانکاتدا هاتنه وه ی ئێران بۆ ناو کۆمه ڵ��گای نێوده وڵه تی و ئه گه ری به بازرگانی بونی ئێران کاریگه ری ئه رێنی و نه رێن��ی هه ی��ه، ک��ه ڕه نگ��ه له میانه ی ملمالنێی له گ��ه ڵ تورکیادا زیاتر ڕه هه ندی بازاڕ وه ربگرێت. که کوردس��تان ده توانێت له هه مانکاتدا ب��ه اڵم لێی س��ودمه ندبێت. ده کرێت ببێته مایه ی زیان ئه گه ر سیاسه ت

به كارهات بۆ ئامانجی ئابوری. ئێران له کۆمه ڵ��گای نێوده وڵه تیدا زیاتر بای��ه خ به پێگه ی خ��ۆی ده دات به م پێیه له الیه ك ترس��ی ده ش��کێت له بونی هێزی رۆژئاوا له کوردس��تان، له الیه كی تر که متر په ناده باته به ر هێزی نادیپلۆماس��ی. وه ک ده بینین ئێرانیه كان قس��ه له سه ر کو لتورو نه هێشتنی به ربه س��ت ده كه ن، که هه مان خیتابی داودئۆغلۆی سااڵنی پێشوه. ئه وه ی مایه ی قه یران��ه ملمالنێی واڵتانی ناوچه كه نیه له کوردستاندا، هێنده ی ئه وه ی که هێزه ناوخۆییه كان واڵتانی ناوچه كه به كارده هێنن بۆ مانه وه ی خۆیان و نه یارێتی نه یاره كانیان. لێ��ره وه په یوه ندی نادیپلۆماس��ی ئامرازی ناتوانێت ده س��ت پێده كات. کوردس��تان ل��ه ده ره وه ی قواڵی��ی ئابوری و سیاس��ی و کولت��وری ئێ��ران بڕوات��ه ده ره وه گرنگ ئه وه یه چۆن س��ودی لێببینێت نه ك ببێته پاشکۆی. وه ک ده بینین چه ندێک پاشکۆی ئاب��وری و سیاس��ی و جیوپۆله تیکی هه یه هێنده ش پاش��کۆی کو لتوری و ڕۆشنبیری. بۆیه هه تا ئێران به هێزتربێت کوردس��تان هاوکێش��ه یه کی ئه گ��ه ر ده بێت الوازت��ر

پێکه وه یی نه هێنرێته ئاراوه.

ئێران‌له‌دونیادا

سه ردار عه زیز

ئێران ئه گه ر بێت و پاش رێککه وتن

هه وڵی پاشگه زبونه وه یان کۆتایی پێهێنانی رێککه وتنامه که بدات ئه وا له الیه ك رۆژئاوا

زانیاری زیاتری ده رباره ی چه كی

ئه تۆم ئێران ده بێ که ئێستا نیه تی و پێویستیه تی بۆ

لێدان، له الیه كی تر دونیا زیاتر پشتگیری لێدانی ئێران ده کات

به هێزی سه ربازی پاش پاشگه زبونه وه ی

له رێککه وتنامه که

ئه وه ی ئێرانیه كان ده یخوازن بریتین

له مانه وه ی ده سه اڵتی ئێستا رێگه گرتن له بونی عێراق به دوژمن

یان هاوسه نگردنی هێز. هه روه ها بون به هێزێکی وه ها که

جیهانی سوننی نه توانێت زه فه ریان

پێبه رێت

پارله‌مانتاری‌‌قسه‌كه‌ر‌و‌وتارنوس

زیات��ر ل��ه دو س��ه ده له مه وب��ه ر، سیاس��ه تمه داری ئینگلیزی )ئیدمۆند بێ��رگ(، میدی��ای وه ك ده س��ه اڵتی چواره م له پاڵ هه ر سێ ده سه اڵته كه ی تری یاسادانان )پارله مان(، راپه ڕاندن )حكومه ت( و دادوه ری ده ستنیشانكرد، هه ندێ یاسای له ده س��تور و وه كچۆن واڵتدا و ده س��توری میسری به نموونه ده س��ته واژه ی )ده س��ه اڵتی چواره م(ی هاوشانی هه ر س��ێ ده سه اڵته كه ی تر وه ك ده س��ه اڵتی میدی��ا و ئازادی

راده ربڕین له و واڵته داجێگیركردوه .به پێ��ی بۆچونه ك��ه ی )ئیدمۆنگ( و دواتریش زۆر له شاره زایان و یاساناسان جه ختیان له س��ه ر كرۆته وه ، پارله مان ده س��ه اڵتی یه كه م��ه و میدیاش وه ك چاودێری س��ه ربه خۆ ده س��ه اڵتێكی هه ر سێ ده س��ه اڵته كه ی تر ده كات، به وپێیه ش ئه و دو ده سه اڵته جیاوازن له یه كت��ر و هه ریه كه یان ئ��ه رك و رۆڵی دیاریك��راوی خ��ۆی هه ی��ه ، ب��ه اڵم كوردستاندا هه رێمی له عیراق و ئه وه ی كاتێ��ك پێچه وانه بۆت��ه وه ، ڕوده دات پارله مانتاره كانی هه ردو ده سه اڵته كه یان

تێكه ڵكردوه .عیراق كوردس��تان و پارله مانتارانی وتارنوس و قس��ه كه ر ئه وه نده ی وه ك ل��ه ده ره وه ی پارله م��ان ده رده كه ون، ئه وه نده وه ك كاره كته رێكی یاسانه دار و )كه ده س��ه اڵته كان چاودێریك��ه ری ئه وه ئیش��ی راس��ته قینه ی خۆیانه ( ده رناك��ه ون، له كاتێكدا ئه وه ی له ڕێی ده یڵێ��ن، لێدوانه كانیان��ه وه وت��ار و ڕا وبۆچون��ی كه س��یین و ده كرێ له نێو گفتوگۆكانی ناو پارله مانه وه ده ریببڕن، نه ك ل��ه ده ره وه ی پارله مان كه جێی ناگ��رن و هی��چ كاریگه رییه كیان هیچ نیه ، س��ه رباری ئه وه ی زۆربه ی وتار و لێدوانه كانیان داڕش��تنی بێ زانیارین و

هیچ بنه مایه كی زانستیان تێدانیه . خۆ ئه گه ر هه ندێك له پارله مانتارانی به غ��دا به ه��ۆی نه زانین��ی زمان��ی عه ره بی��ه وه ناتوان��ن له ن��او هۆڵ��ی راكانی��ان نوێن��ه ران ئه نجومه ن��ی ده بب��ڕن و دواتر له ڕێی وتارنوس��ین و زۆر قس��ه كردن له ته له فزیۆنه كان��ه وه ئه ی ده كه ن��ه وه ، ئ��ه وه قه ره ب��وی پاس��اوی چ��ی ب��ۆ پارله مانتاران��ی هه رێم بهێنینه وه . س��ه رباری ئه وه ش، میدیاكار ئیشی ئه وه یه كێشه و سكااڵ و ده رده س��ه رییه كانی خه ڵ��ك له ڕێ��ی نوس��ین و قس��ه كانیه وه بگه یه نێت��ه له پارله م��ان و خه ڵ��ك نوێنه ران��ی ده س��ه اڵته كانی تری ده وڵ��ه ت، ئه ی پارله مانتاران ده یانه وێت س��كااڵ الی

كێ بكه ن؟ زانیاری ، هه ندێ سه رچاوه ی به پێی له خول��ی پێش��و و ئ��ه م خول��ه ی كوردس��تانی پارله مان��ی ئێس��تای له لیژنه كاندا هه یه عیراقدا،پارله مانتار كه چی نای��كات نه ك��ردوه و هیچ��ی له میدیاكاندا كراوه ته پاڵه وان و له سه ر هه مو ش��تێك قس��ه ده كات. له وه ش س��ه یرتر ئه وه یه جاری وا هه یه له ناو هۆڵی پارله ماندا هێش��تا س��ه ره تای گفتۆگۆیه له سه ر یاسایه ك كه میدیاكان راس��ته وخۆ ده یگوێزن��ه وه ، كه چ��ی هه ن��دێ پارله مانتار له ده ره وه ی هۆڵی پارله مان ده بینین قسه له سه ر باشی و خراپی یاس��اكه ده كه ن، به بێ ئه وه ی هیچ ئاگایان له كۆبونه وه كه بێت، یان

هیچ له باره ی یاساكه وه بزانن.روده دات، ئ��ه وه ی له راس��تیدا به ش��ێكی زۆری هه ڵ��ه ی گ��ه وره ی كاره كته ره كانیه ت��ی ، میدی��اكان و به رنامه كانی له هه واڵ و گه ر به جۆرێك كوردس��تاندا میدیاكان��ی زۆرب��ه ی ده ربهێنی ، قس��ه كه ر پارله مانت��اری هیچی تری تێ��دا نامێنێ ، كه ئه مه ش جگ��ه له به پاڵه وانكردنێك��ی قه ب��ه و ناڕاس��تی هه ندێك پارله مانتار، الوازی به ڕێوه بردنی ئه و میدیایانه ده رده خات، ك��ه زۆرب��ه ی كات روبه ره كانیان به

ده موچاوی پارله مانتار داگیركراوه .له گ��ه ڵ ئه وه ش��دا، ش��تێك هه یه پێ��ی ده وترێت )پیش��ه یی بون(، كه مه به ست لێی خۆته رخانكردنی ته واوه پارله مانتارانیش پێویسته كارێك و بۆ پیشه ییانه مامه ڵه بكه ن و ته نها كاری خۆیان بكه ن و كار بۆ ده رچواندنی ئه و یاسایانه بكه ن، كه فره ئیشی سنوردار ده كات، نه ك خۆیان ئیشی خه ڵكی تر بكه ن. كاتێكیش پارله مانتار ش��وێنی میدیاكار ده گرێته وه و رۆڵی ده سه اڵتی چ��واره م ده بینێت، ئه ی كێ چاودێری ده س��ه اڵته كه ی خۆی كه ده س��ه اڵتی

یه كه مه بكات؟

كامیل عومه ر

بیرورا 14(474( سێشه ممه 2015/4/14

گۆشه یه که دو هه فته جارێک "جه لیل ئازادیخواز" ده ینوسێت

دوازدەس��اڵ دوای س��ەرئەنجام دانوس��تان و گفتوگۆ لەدواساتەکاندا بۆ چارەسەری فایلی ناوکی ئێران؛ واڵتانی گەیش��تنە پێنچکۆی��ەک ڕۆژئاوای��ی پەس��ەندکردنی چوارچێوەیەکی گشتی بۆ ئامادەکردن��ی پەیماننامەی کۆتایی مانگی لەس��ەرەتای بڕیاروای��ە ک��ە حەوتی ئەمساڵدا ببێتە ڕێکەوتننامەی

کۆتایی.ئامادەک��راوە چوارچێ��وە ئ��ەم کۆتاییهاتن��ی بەمان��ای لەڕاس��تیدا گرف��ت و تەنگەژەکانی بەرنامەی ناوکی ئێران نیی��ە له گەڵ جیه��ان و واڵتانی لەئێس��تادا بڵێین دەکرێت ڕۆژئ��اوا؛ هی��چ زەمانەتێ��ک نیی��ە هێش��تا بۆ بەبەئەنجام گەیشتنی ئەم دانوستانانە مانگ��ی حەوتەوە لەس��ەرەتای ک��ە دەس��ت پێدەکەن��ەوە. وردکردنەوەی شۆڕبونەوە دانوس��تانەکان و پرۆسەی ب��ۆ وردەکاری بابەت��ی پەیماننامەکە لەڕاس��تیدا لەدوابەرئەنجام��دا خۆیان مانگی دەکەوێت��ە ک��ە دەردەخ��ەن حەوت��ی داهات��و؛ ئەم��ە لەکاتێکدایە کە هەر هەنوکەو پاش بەدەس��تهاتنی بنەماخ��وازان و چوارچێوەی��ە، ئ��ەم توندئاژۆکان��ی ناودەس��ەاڵتی ئێ��ران بەهەڵوێس��تە پەرگیرانەکان��ی خۆیان زۆر بەتون��دی هێ��رش دەکەنە س��ەر ئەم چوارچێوەی��ەو بەدۆڕانی گەورەی خۆی��ان ناوی دێن��ن. لەهەمان کاتداو تائێس��تاش نە ڕەهب��ەری ئێران و نە ڕادیۆو تەلەفزیۆنی ئەو واڵتە کە لەژێر چاودێ��ری ڕاس��تەوخۆی خامنەیی��دا باس��ی جۆرێک بەهیچ بەڕێوەدەچێت ئەم ڕێکەوتنە سەرەتاییەو چوارچێوەی بەدەستهاتویان نەکردوە، هێندە نەبێت ک��ە خامنەی��ی رٶژی پێنجش��ەمەی راب��ردو وتی؛ هیچ ش��تێ واژۆ ناکەین گەمارۆکان ه��اوکات یەکس��ەرەو کە النەب��ات. ڕونە ئەم��ەش ئاماژەیەکی ب��اش نیە بۆداهاتوی دانوس��تانەکان. ئیفالسی ئێران و داڕمانی باری ئابوری و تازە پەیمانی لەالی��ەن گەمارۆدان��ی لەدایکبوی واڵتانی ئیسالمیی ناوچەکە بەسەرکردایەتیی عەرەبستان و هاوکاری تورکیاو میسرو پاکستان ئەو گوشارە بڕس��تبڕانەن ک��ە ئێرانیان تائێس��تا

ملکەچی دانوستانەکان کردوە.ئیس��المی حکومەت��ی لەمێ��ژوی ئێراندا س��ێ ش��کانی گەورەو بەزەبر دەسەاڵتدارانی ئەم واڵتەیان ناچارکردوە ب��اوەڕو بەپێچەوانەی ویس��ت و ک��ە ئی��رادەی ئیدۆلۆژیکی خۆیان ملکەچی

دیاردەو ڕوداوەکان بن.دەسەاڵتدارانە ئەم شکانی یەکەمین پ��اش هێرش��ی هەمه الیەن��ەو فتوای کوردس��تان و خەڵکی قەاڵچۆکردن��ی ڕەواکەی بزوتن��ەوە س��ەرکوتانەوەی بو ک��ە خومەینی ل��ە2٨ی گەالوێژی 1٩7٩�دا دای و لەسی مانگ بەرخۆدانی قارەمانانەی جەماوەری ئەفس��انەیی و کوردستان و هێزە سیاسییەکانیدا ناچاربو بۆ یەکەم جار لەمێژوی ژیانی سیاسی خۆی و دەسەاڵتەکەیدا بڕیاری ئاگربەس بدات و لەفەرمان و فتوای خۆی پاشگەز بێتەوە؛ هەموالو جیهانییان تێچوی ئەم کارەس��اتە دەزانن کە چۆن بوە مایەی هەزاران گیانلەدەس��تدانی کوش��تن و کەسی بێتاوان و هەڵگیرسانی شەڕێکی نه گریس و نەخوازراو کە بەس��ەر گەلی کوردو هێزە سیاسییەکانی کوردستاندا سەپا؛ س��ەرەڕای زەرەروزیانی فراوانی ئێران و لەکوردس��تان و ک��ە م��اددی لەدوائەنجامیش��دا خەڵکی هەژار دراو کش��ایەوەو ئاگربەس��تەش لەم ڕژێم ئاگری ش��ەڕەکەی هەر بەگەش��اوەیی

تائێستا ڕاگرتوە.دوەم: ش��کانی بەزەب��ری ئێران کە پاش هەشت ساڵ ش��ەڕو ماڵوێرانی و قوربانیکردن��ی چەندین ملوێن مرۆڤ و ئێران و ئابوریی ژێرخانی هەڵتەکاندنی کۆمەاڵیەت��ی و فراوان��ی کارەس��اتی قەرزاری��ی ئێران و تێکدانی ئاسایش��ی ناوچەکەو لێکهەڵوەشانەوەی باری ژیانی خەڵکی ئێران و ئێراق و شکانی پرۆژەی هەناردەکردنی ملهوڕانەو سەربازییانەی شۆڕش��ی ئێران، سەرەنجام مەالکانی ئێ��ران و خومەین��ی ڕازی بون بێ هیچ بڕیارنام��ەی داهات��ێ؛ دەس��کەوت و 5٩٨�ی ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان قبوڵ بکات. ئێ��ران ئەم بڕیارنامەیەی لەدۆخێک��دا قبوڵکرد کە گەیش��تبوە

ئیفالس��ی ئابوری و س��ەربازی و بەهیچ ش��ێوەیەک توانای درێژەدان بەشەڕی نەمابو، لەناوخۆی واڵتیش��دا لەوپەڕی هەژاری و بێدەرەتان��ی و پەڕپوتی��ی و تێکچونی شیرازەی ژیانی کۆمەاڵیەتیدا

دەژیا.س��ێیەم: ش��کانی بەزەبر کە ئێران دوای چەندین دەیان ساڵ و خەرجکردن و تێچوی بەسەدان ملیارد دۆالرو گەمارۆی ئابوری و لەناوچونی پیشەسازیی نەوت و ئابوری��ی ئێ��ران و هەڵتەکان��ی هەمو ئێران و بژێ��وی ژیان و ڕەهەندەکان��ی تێکش��کانی دەزگای ماڵی و بانکداری و لەدەس��تدانی تەکنۆلۆژیای س��ەردەم بەتایبەت��ی ڕەهەندەکان��دا لەهەم��و لەبەشەکانی پزیشکی و نەوتدا بەناچاری و ملکەچی ئێستا چوارچێوەیەکی واقبوڵ ب��کات کە کۆی کارو ک��ردەو چاالکیی ئ��ەم چەندین دەیان س��اڵەی لەبواری پرۆژەی ناوکیدا دێنێتە سەر سفرو وەک ئەوە وایە کە لەبنەڕەتداو لەڕاس��تیدا ئەس��ڵەن پرۆژەیەک��ی وانەبوبێ و ئەم هەم��و هەزینەی��ەی ب��ۆ نەکرابێ��ت. ئێ��ران کاربەدەس��تانی لەڕاس��تیدا پرۆژەکانی بەدواداچون��ی تادواچ��ۆڕ خۆیان دەکەن و هەمو پێوەرە زانستی و سیاس��ی و کولتورییەکان وەال دەنێن و لەڕوانینی بریتیی��ە پێوەری��ان تەنها لەک��ۆی خۆی��ان و ئایدیۆلۆژییان��ەی ڕوبەرەکانیشدا بەم ڕوانینەوە شکاون و ئێران و خەڵک��ی واڵتیان کۆمەڵ��گای کردۆتە قوربانی ش��کان و هەڵوێس��تە نائاقاڵنەکانی خۆیان کە س��ێ نمونەی باسکراو باشترین نمونە لەم ڕوبەرانەدان و تا نەگەنە شکان و ئیفالس و ئیفلیجبون، لەپرۆژەکان��ی خۆی��ان ناکش��ێنەوەو لەکشانەوەش��دا جگ��ە له کوێرەوەری و هەژاری دەس��کەوتێکی دیکە بۆ گەل ناهێنن. مەبەس��ت و فەلسەفەی هەمو کارەکانیان هیاڵنەوەی ڕژێم و دەسەاڵتی تیۆکرات��ی خۆیانە. بەاڵم دانوس��تانی ئەمجارەو پەیماننام��ەی ناوکی ئەگەر بگات��ە بەرئەنجام و ڕێکەوت؛ بەش��ی ش��ێری بۆ بوژان��ەوەی جەم��اوەرو نێوەندیی چین��ی بەخۆداهاتن��ەوەی واڵت و وردەبورژوازی شاری و کرێکاران و ڕوبەری ک��ە زەحمەتکێش��ە خەڵکی داخوازی و ویستە کۆمەاڵیەتی و سیاسی و بەرفراوان بکەن و دیموکراتیکەکانی��ان کارا دەسەاڵت مەدەنیی کۆمەڵگایەکی تەنگەژەکان��ی دژوارو لەهەن��اوی خۆیدا لەبۆس��ە بخات و بەرەو ئازادی و

دیموکراسی بڕوات.

ئەگەر ت��ا ئێس��تا کۆدەنگییەکیش لەس��ەر ئەوە نەبێت کە دیموکراس��ی باشترین سیس��تەمی حوکمڕانی بوەو دەبێت لەرابردو و ئێستاو داهاتویشدا، ئەوا هیچ نەبێ��ت نیمچە کۆدەنگییەک لەبەراورد ب��ەوەی، س��ەبارەت هەیە سیس��تەمی دیک��ەی بەش��ێوەکانی ئێس��تادا، و لەراب��ردو حوکمڕان��ی

باشترینیانە.ئەگەر بەئیدیعاو بەناو بێت، هەرەزۆری هەرێم��ی سیاس��ییەکانی ئەکت��ەرە کوردس��تان دیموکرات��ن و هەرێمی��ش خۆی بەگوێرەی سیستەمێکی سیاسی دیموکراتی تازەپێگرتو بەڕێوەدەچێت. وەلێ دیموکراسی نە ئیدیعایەو نە ناو، دابەش��کردنی هەڵبژاردن و تەنی��ا نە

برایانەی هەبو و نەبو!دیموکراسی هەم سیستەمێکی سیاسی بەدامەزراوەکراو - بەر لەهەمویان دەزگا سەرەکییەکانی دەوڵەت-، هەم کۆمەڵێک رێس��او یاس��ای بەڕێوەچونی گەمەی سیاسی- بەتایبەت دەستاودەستکردنی ئاش��تییانەی دەس��ەاڵت-، هەم جۆرە پێک��ەوە دیاریک��راوی کولتورێک��ی پرس��یاری کۆمەاڵیەتییانەیە. ژیان��ی سەرەکی لێرەدا ئەوەیە؛ مرۆڤی کورد، کۆمەڵگەی کوردی و هەرێمی کوردستان لەکوێی ئەمەوەن؟ پێموایە وەاڵمەکەی

الی هەمومان ئاشکرایە.نە دەسەاڵتی هەرێم، نە کۆمەڵگەی ک��وردی و نە تاک��ی کوردیش جێگەی گلەیی ئەوە نین کە بۆچی نەیانتوانیوە دیموکراس��ی تەواوعەی��ار ب��ن. ئەمە زەمینە، درێژخایەن��ەو پرۆس��ەیەکی

کات و کاری زۆری دەوێت. وای دەبینم لەباش��وری کوردستان و لەم بیس��ت و ئەوەندە س��اڵەی دوای راپەڕین��دا، بەتایبەتیش دوای روخانی رژێم��ی بەع��س، زەمینەیەکی گونجاو دەزگاکان بەدامەزراوەییکردن��ی ب��ۆ هەب��و، وەلێ پێش هەمو ش��تێک بێ لەالیەک و دەس��ەاڵتداران ئەزمونی��ی ملمالنێ��ی حیزبی��ی لەالیەکی دیکەوە بونە مایەی لەباربردنی هەر خواس��ت و لەالیەکی ئاراس��تەیەدا. بەم هەوڵێک دیکەیشەوە الی تاکی ئەم هەرێمەیشدا خواس��تی دیموکراتبونی بەدی کراوەو دەکرێت، بەاڵم نەبونی پەروەردەیەکی پێویس��ت سیاس��ی کۆمەاڵیەت��ی- کەس��ێکی دیموکرات��ی وای دروس��ت نەکرد، کە هەس��تی ئێمەی لەخود ال بەرزت��رو هاوکات لەگەڵ دروس��تبونی فەردانییەتێک��ی بەهێ��ز، هەس��تێکی

دەستەجەمعیش��ی بەرپرس��یارانەی ال چەک��ەرە بکات و پێبگات. لەس��ەر ئاستی کۆمەڵگەیش پرۆسەی گەشەی نەگەیش��تۆتە هێش��تا کۆمەاڵیەت��ی ئەو ئاس��تەی ب��اس لەکۆمەڵگەیەکی بەگوێ��رەی کایە بونیادێکی خ��اوەن و دابەشبو کۆمەڵگا س��ەرەکییەکانی

کارا بکرێت.نەبون��ی لەپاڵیش��یاندا ئەمان��ەو تێگەیش��تنێکی دروس��ت س��ەبارەت ب��ەڕۆڵ، ئ��ەرک و مافەکان��ی هەرکام لەئەکت��ەرە س��ەرەکییەکانی کای��ەی سیاس��ی، جا هەر لەهاواڵتییەوە بگرە تا رۆژنامەنوس، حیزب، ئۆپۆزیسیۆن و س��ەرۆکەوە( دەسەاڵت)بەحکومەت و بونەتە مایەی بەرهەمهێنانی نمونەیەکی وا لەکۆمەڵگ��ەو حوکمڕانیی و تاک کە نەتوانێت بەرگەی هەڕەش��ەی جیددی بگرێت و بەبێ کۆمەکی دەرەکی بەسەر

پێی خۆیەوە بوەستێت.بەکورت��ی گرفت��ی ئەم��ڕۆی هەرێم ن��ە گرفتێک��ە تەنیا بۆ سیس��تەمی دەس��ەاڵتدارێتی، نە تەنی��ا بۆ پارتە سیایس��ییەکان و ن��ە تەنی��ا بونیادی کۆمەڵگەی کوردی و نە تاکی کوردیش بگەڕێنرێت��ەوە. بەڵک��و ه��ەم گرفتی بونی��ادەو ه��ەم هی ت��اک، هەم هی دەس��ەاڵتەو هەم هی هاواڵتی. ئێرەش جێگەی بەش��ینەوەی بەرپرس��یارێتی لەم گرفتە نییە تاوەکو پێویست بکات

بڵێین کێ چەندەی بەردەکەوێت.***

بەرقەراربونی سیستەمی دیموکراسی لەهەر واڵتێدا، ه��ەروەک باڵوبونەوەی لەه��ەر دیموکراس��ی کولت��وری لەناو رەوتێکە پرۆسەو کۆمەڵگەیەکدا مێژودا رودەدات ی��ا ئەنجام دەدرێت. دیموکراتیش مرۆڤ��ی دروس��تکردنی پەروەردەیەک��ە لەهەرش��تێک ب��ەر دەوێت. خۆی چوارچێ��وەی زەمینەو زۆرجاران یەکێک لەپێداویستییە هەرە سەرەکییەکانی هاتنەکایەی سیستەمێکی دیموکرات فرەجەمس��ەریی سیاسییە، هەروەک چۆن یەکێک لەپێداویس��تییە کۆمەڵگەیەک��ی س��ەرەکییەکانی ک��راوە کولتووێکی بنیاتنراو لەس��ەر جیهانبینییەک��ی پلورال��ە. ب��ۆ تاکی دیموکراتیش بێگومان بەهەمان شێوە، کەسایەتییەکی بەتوانا لەمامەڵەکردن و بەرژەوەندیی "من" لەنێوان هەڵبژاردن و "ئێم��ە"دا بەگوێ��رەی هەلوم��ەرج لەتێڕوانینێکی پشت ئەگەر پێویستە. دیتێرمینیستانە بۆ گۆڕانی کۆمەاڵیەتی بکەین و کەم تا زۆر، بڕوامان بەئەگەری هەبێت، ئاراستەکردنی کۆنتڕۆڵکردن و بەگوێرەی ب��ەردەوام و دەب��ێ ئ��ەوا رۆڵ و جێکات��ەکان هەلوم��ەرج و

لەرەوتی ئەکتەرەکان بەرپرس��یارێتی گەیشتن بەم ئامانجانە لەسەر هەر سێ ئاستەکاندا پێناسەبکرێنەوە. بۆ نمونە لەهەلومەرجی باش��وری کوردس��تانی دوای راپەڕینی��دا حیزب��ی سیاس��ی دەرفەتێکی وای بۆ هاتەپێش، بتوانێت لەئاراس��تەکردنی پێش��ەنگ رۆڵێکی گێڕایش��ی، بگێڕێ��ت، کۆمەڵ��گادا بەئاراس��تەیەکی بەداخ��ەوە ب��ەاڵم پێچەوانەی خ��وازراودا. حیزب نەوەک هەرنەیتوانی لەئاڕاستەکردنی کۆمەڵگاو رۆڵێکی کورددا تاکی پەروەردەکردنی بەڵکو بگێڕێت، پێشەنگ ئیجابییانەی هەرەس��هێنانی خەونی بەمای��ەی بو دادپەروەرو کۆمەڵگەیەکی بنیاتنان��ی تاکێکی ئازاد. رەشبنیی و بێ ئومێدییەک کە الی بەش��ێکی بەرفراوانی لەتوێژی روناکبیری کورد دەبینرێت، نیشاندەری ئەم هەرەس��ەیە. رۆڵی س��ەلبییانەی حیزب لەباش��وری کوردس��تانی دوای ئەنجامدانی دەیان و مای��ەی راپەڕیندا بگرە سەدان توێژینەی زانستین، جێی

داخە کە تا ئێستا نەمان بینیون!***

پێش هەر شتێک بونی فرەجەمسەریی لەکایەی سیاسی کوردیدا، زەمینەیەکی

پێویس��ت بو بۆ ئ��ەو قۆناغە گرنگ و هەس��تیارە لەمێژوی ک��ورددا. بەاڵم ه��ەرزو هەمو هەوڵ و خواس��تەکانی لەبەرژەوەن��دی فرەجەمس��ەریی سیستەمێکی جوتجەمسەریی شکانەوە، ک��ە بەرچاوترین��ی دەرەنجامەکانیی باڵوبونەوەیەک��ی ناوخ��ۆو ش��ەڕی ترسناکی گەندەڵی بون. مەترسیی ئەم سیس��تەمە جوتجەمسەرییە هەروەک بینیم��ان بەه��ۆی وەبەرهێنانێک��ی سیاس��یانە لەکات و ش��وێنی هەڵەدا لەالیەن یەکێک لەجەمس��ەرەکانەوە، بوە مایەی بااڵدەستیی جەمسەرەکەی دیموکرات��ی پارت��ی ک��ە دیک��ە کوردس��تانەو بێهێزبون��ی یەکەمیان کە یەکێتی نیش��تمانی کوردس��تانە. ن��ە رێککەوتن��ی س��تراتیژیی نێوان پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردس��تان بەبەرژەوەندی سیاسی ناوخۆی کایەی گەشەکردنی هەرێم شکایەوەو نە الوازبونی یەکێتی نیش��تمانیش. دو نمونەی سەرەکیش یەکێت��ی هەڵ��ەی لەوەبەرهێنان��ی لە؛ بریتین کوردس��تان نیش��تمانی دابەش��کردنی سەنگی جێکار یەکەم لەگەڵ پارتی دیموکراتی کوردستاندا، بەجۆرێ��ک کە پارت��ی زیاتر لەهەرێم ئام��ادە بێ��ت و یەکێتی��ش لەبەغدا. دوەمیش هاوسەنگەریی لەگەڵ پارتییدا لەکاتی خۆپیشاندانەکانی ساڵی2011و لەگەڵ دیکەی هاوهەڵوێس��تییەکانی

پارتییدا لەساڵی2013دا. ئێس��تایش لەگ��ەڵ ئەس��تەم یان هی��چ نەبێ��ت س��ەختبونی بڕین��ی حی��زب و دەس��ەاڵتی هەژمون��ی دانانەوەی پێناس��ەکردنەوەو دوبارە حیزب لەش��وێنی خۆی��دا، لەوانەیە، کاڵبون��ەوەی جیاوازیی و س��ەرەڕای س��ەرەکییەکانی حیزبە بەرنامەکانی کوردس��تان، فرەجەمسەریی لەکایەی لەگەرەنتییەکانی یەکێک سیاس��ییدا راستکردنەوەی ئەم کەچڕەوییە بێت. ئەمەش بێگومان وادەخوازێت هەرکام لەم حیزبان��ەو بەتایبەتیش ئەوانەی بەهەر مەبەستێک بێت، دەخوازن رێ بنیاتنراو سیس��تەمێکی لەچەسپانی لەس��ەر بنەمای حیزبێکی بااڵدەست کە رێس��اکانی گەمەی سیاسی لەناو هەرێم��دا دیاری بکات، چاو بەتێکڕای سیس��تەمی حیزبی و ش��ێوازی کاری خۆیان��دا بخش��ێننەوە. ئەمە ئەگەر ئومێدێک بە راستکردنەوەی رەوتەکەو ئەنجامدان��ی رێف��ۆرم لەسیس��تەمی حوکمڕانی و داڕش��تنەوەی پەیوەندی سیاس��ییەکان و ئەکت��ەرە نێ��وان ل��ەوەش بەوالوەت��ر، نێ��وان کای��ە

کۆمەاڵیەتییەکاندا مابێت.

سێ شکان و گەمارۆیەک

کاربەدەستانی ئێران تادواچۆڕ

بەدواداچونی پرۆژەکانی

خۆیان دەکەن و هەمو پێوەرە

زانستی و سیاسی و کولتورییەکان وەال دەنێن و

تەنها پێوەریان بریتییە لەڕوانینی ئایدیۆلۆژییانەی

خۆیان

1٩ »»

فرەجەمسەریی سیاسیی لەهەرێمی کوردستاندائیحسان وڵزی

گرفتی ئەمڕۆی هەرێم نە گرفتێکە

تەنیا بۆ سیستەمی دەسەاڵتدارێتی

نە تەنیا بۆ پارتە سیایسییەکان و نە تەنیا

بونیادی کۆمەڵگەی کوردی و نە تاکی

کوردیش بگەڕێنرێتەوە بەڵکو هەم گرفتی

بونیادەو هەم هی تاک هەم هی دەسەاڵتەو

هەم هی هاواڵتی

ئەگەرچ��ی میدی��ا لەس��ەدەکانی ڕابردو لەدونیای ئێمە بونیان هەبوەو بێ ڕۆڵیش نه بون ، بەاڵم میدیا لەسەردەمی مۆدیرنەدا، لەزیاد لەفۆڕمێکدا دەستبەکارن و ڕۆڵێکی ئەکتیڤترو کاریگەرتر دەگێڕێت، هەم لەهۆشیارکردنەوەو هەمیش لەمێشکشۆرینەوەو پەردەپۆشکردنی ڕاس��تییەکان ل��ەڕای گش��تیی و هاواڵتیان، س��ەرکردەی لەدروس��تکردنی ه��ەم کاریزمای��ی درۆیین��ەو ه��ەم لەهەوڵ��ی ڕۆشنبیرو کەسە کەسایەتی تێکشکاندنی بەرپرس��یارەکان. هەم لەبەشەفافیەتکردنی ناش��ەفافیەت و هەمی��ش لەدروس��تکردنی ناش��یرین و ڕوە ماکیاژکردن��ی ماس��ک و نابوتەکان��ی حکومڕانییەت. لەکوردس��تاندا بەدەگمەن نەبێت ئەگینا کەسێک نادۆزینەوە چاووگوێ��ی لەس��ەر میدیا نەبێ��ت، ئینجا لە"کۆنزەرڤاتیڤترین"کەس و الیه نەوە بیانگرە بۆ "مۆدێرینیس��ت"و لەوێشەوە بۆ "نیمچە-سەرکردایەتی میدیا مۆدێرینیست".هەروەها پرۆسەی بەگڵۆباڵیزەبونیش دەکات و یارمەتی ئەو پڕۆسەیەش دەدات هەم لەباڵوکردنەوەو گەیاندن��ی وێن��ەو ت��رس و نیگەرانییەکان و هەمیش لەمژدەو پێدانی هەواڵی دونیایەکی جوانت��رو دادپەروەترو ڕەنگاوڕەنگتر، ئەمڕۆ ڕوداوێکی نائینس��انی و جەرگبڕ لەسلێمانی و هەولێر ڕودەدات لەکابول و بەرلین و نیویۆڕک ناش��هێڵێت دەبینرێ��ت، دەبیس��ترێت و بنوێت. بەئیس��راحەت بەرلین نیوی��ۆڕک و ئەوەی ئەمڕۆ وێنەکان دەگوازێتەوە میدیایە، میدیایە هەواڵی سوتاندنی موحاز بەکۆاڵن و

ماڵەکانی ئەردەن و بەرلین و ش��ەقامەکانی ئەمس��تردام و تۆکیی��ۆ دەنێرێ��ت، میدیایە ڕۆژنامەنوسە ملپەڕاندنی پەیامی سەربڕین و بەبارمتەگیراوەکان بەگوێی دەیڤت کامیڕۆن و ئەنگێال مێرکڵ و ئۆباما دەگەیه نێت، میدیاشە ژینگەدۆستی ی و ئینسانددۆس��تی و پەیامی قبوڵک��ردن یەک��دی نیشتیماندۆس��تی و

پەرشوباڵودەکاتەوە.تێڕام��ان نۆڕی��ن و جێ��گای ئەوەش��ی بێ��ت لەمیدی��ا، لەدونی��ای دوای ڕاپەڕین و کۆمەڵێک ئێستادا، لەڕۆژگاری بەتایبەتیش حزبیی "و لە"میدی��ای گ��ەورە مەکین��ەی "میدی��ای سێبەر"دەس��تبەکارکراون، ئ��ەم میدیایانە گەمەیەکی سوک و گاڵتەیەکی ڕەش بەعەق��ڵ و خەیاڵی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگایە ح��زب درۆو خراپەکارییەکان��ی دەک��ەن، بەنرخی هەقیقەت��ی نەتەوەییەوە بەهەموان لەدونیای میدیا ئەگەرچی دەفرۆش��ێتەوە. یەکەمین تەمەنییەتی و ئێمەدا)117(س��اڵ ڕۆژنام��ەی کوردیش بەناوی "کوردس��تان" ل��ە 22ی نیس��انی 1٨٩٨ لەقاهیرە دەرچو، بێگومان ئ��ەم ڕوداوەش ڕوداوێکی گرینگ و پڕبایەخ ب��و، چەخماخەیەک ب��و لەمێژوی ڕاگەیاندنی کوردییدا. لەئێستاشدا ژمارەیەکی بێش��ومار لەمیدیای "بینراو"و "بیس��تراو"و "خوێنراو"و "میدیای ئەلیکترۆنی "و "سۆشیال میدیا"ئامادەیی��ان هەی��ە ک��ە لەفۆڕم��ی »نێتۆڕکین��گ و چاپەمەنی��ی و دامەزراوەیی نیش��تەجێن«. ژمارەی ئ��ەو میدیانەش کە لەسەرچاوە فەرمییەکان هێمای بۆ دەکرێت زیاتر لە)2000 (دەزگای میدیایی تێپەڕاندوە، ئەمە جگە لە"سۆش��یال میدیا"، کە دەیان و بگ��رە س��ەدان "پەی��ج"و پێگ��ەی دیکەی

کۆمەاڵیەتییەکان« لە»ت��ۆڕە کۆمەاڵیەتیی کراونه تەوەو ڕاس��تەوخۆ یان ناڕاس��تەوخۆ لەالی��ەن دەکرێ��ن تەموی��ل ئاڕاس��تەو حیزبەکان��ەوە دەجوڵێندرێن. ئەم میدیایانە دەس��تبەکارن، کونوقوژبنێک��دا لەهەم��و لەم��اڵ و ئۆفی��س و دام��ودەزگا ئەهلی��ی و ب��ۆ چایخانەو بیانگ��رە حکومییەکان��ەوە تایبەتییەکان له شوێنەگشتیی و مۆڵ و بازاڕو جێ��گای ئەوەش��ی هەی��ە. ئامادەیی��ان مەترس��ییە ئەوەیە ئەو میدیانە بەشی هەرە زۆری "میدی��ای حزبین"و حزب ڕاس��تەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ دەس��تی لەدامەزرانی ئەو "میدیای لەڕاستیش��دا هەیە، میدیایان��ەدا حزبیی "ڕۆڵێکی ترسناکیشی لەکوشتی ڕۆحی ڕەخنەیی و"هۆشیاریی دەستەجەمعی "بینیوەو دەبینێ��ت. وەک مەری��وان وری��ا قانیع-ی نوس��ەری کورد دەنوس��ێت; »لە ڕاستیدا میدیای حزیب��ی یەکێک بوە لەکەتیبە هەرە بەدو هەرە نابەرپرسەکانی حزب، ڕۆڵی ئەو لەڕۆڵی میلیش��یاو لەش��کرە تایبەتییەکانی حزب مەترسیدارترو تێکدەرتربوە«. هەروها ئ��ەوەی شوناس��ی ئ��ەو دەزگا میدیاییانە نوس��ین بەکوردی��ی دەستنیش��اندەکات نییە، ئ��ەوە نییە ئەو میدیای��ە بەکوردیی بەرنامەکان��ی بەکوردیی��ش دەنوس��ێت و یەکەم; ئەوەیە بەڵکو پەخش وباڵودەکاتەوە ئەو میدیانە تاچەند قسەکردنیان قسەکردنە لەسەر کێش��ە کۆنکرێتییەکانی ناو هەناوی کۆمەڵگای کوردیی. دوەم; تاچەند دەرفەتی یەکس��ان و ئازادانە بەس��ەرجەم ڕاوبۆچونە جیاوازەکان دەبەخشن. سێیەمیش; تاچەند دەتوان��ن چاودێریکردنێک��ی وردی ک��ردەو چاالکییەکانی دەس��تەاڵت بکەن، لەس��ەر

پرسی مافەکانی "هاونیشتیمانیبون"و "پرسی شەفافیەت"و "پرس��ەکانی خۆشگوزەرانی "و "بەدبەکارنەهێنانی دارایی��ەکان"و "پرس��ە بێگومان بگێڕن. دادوەریی"ڕۆڵ دەستەاڵتی لەئێستادا ئەوەی تاڕادەیەک دەستی بردبێت بۆ ئەو مەس��ەالنەی لەس��ەرەوە باسمکردن "میدیای س��ەربەخۆ"و "ئەهلییەکان"ە نەک

"میدیا حزبییەکان". لەکوردستاندا بەهیچ مانایەک میدیایەکی نیشتیمانیی بونی نیە، ئەوەی هەیە میدیای سێبەرە، میدیای حزبییە، میدیای بەرپرسی مەکتەب سیاس��ییەکانە، بەش��ێکی تریش لەمیدی��ا ه��ەن "ئەهلیی"و" س��ەربەخۆن". ناش��بێت ڕۆڵی "میدیای ئازاد" لەکوردستان نادیی��دە بگیرێ��ت، لەم��ڕوەوە قوربان��ی زۆریشیان داوە، ئەمە جگە لەکەنارگیرکردن و سانسۆرخستنەس��ەریان و پێنەدانی زانیاریی لەسەرچاوە فەرمییەکان هەرچەندە بەیاساش ئەو مافەیان بۆ فەراهەمکراوە، هەروەها بەجدی کارپێنەکردنی "یاسای ڕۆژنامەگەریی"یاسای ژم��ارە 35ی س��اڵی 2007، بەبۆچونی من پێویس��تە "میدیای سەربەخۆو ئازاد"ژمارەو ڕۆڵیان زیاتر بکرێ��ت و زیاتر ڕۆڵیان هەبێت ڕوب��ەری فراوانکردن��ی لەڕەنگڕێژک��ردن و "ئازادیی ڕادەربڕیین"و زیاتر پەردە لەس��ەر ڕوە تاری��ک و ناش��یرینییەکان هەڵبماڵێت و زیاتر گوزارشت لەخەون و ناسۆرو ئاریشەکانی نەوە بێهیواکراوەکانی ئەم نیشتیمانە، بکات و زیات��ر ڕەگوڕیش��ەکانیان لەن��او کۆمەڵگا "خوێنەر"و "بین��ەر"و بتوان��ن دابکوت��ن و پەیامەکانیان بکەن و "بیس��ەر"کەمەندکێش بگەیه ن��ن و جییاوازییەکانی��ان لەگەڵ میدیا

حزبیی و ئاڕاستکراوەکان تۆختربکەنەوە.

"میدیای حیزبی "و کوشتنی "هۆشیاریی دەستەجەمعی "سەنگەر مەولود

شۆك نه خۆش��ییه كه یاخود حاڵه تێكه ك��ه به ه��ۆی دابه زینی س��وڕی خوێن له له ش��دا روده دات و واتا به هۆی كه می گه یاندنی خوێن بۆ به شه كانی له ش. كه ناگاته به باشی ئۆكس��جین له ئه نجامدا به شه هه ستیاره كانی له ش وه ك مێشك ، ك��ه له ئه نجامدا ده بێته هۆی گێژبون و ئه گه ر كه سه كه مردنی له هۆشخۆچون و

زو فریایی نه كه ویت.هۆكاره كانی شۆك:

به هۆی خوێن به ربون��ی ناوه وه یاخود ش��له مه نی كه مبون��ه وه ی ده ره وه ، له له ش��دا به هۆی س��كچون و ڕشانه وه یاخ��ود گه رمایه ك��ی زۆر، بێهێزیی دڵ كه ناتوان��ێ خوێنی پێویس��ت بنێرێ بۆل��ه ش وه ك حاڵه ته كان��ی جه ڵده ی

دڵ. ش��ۆكی ده مارین��ی وه ك قرتانی ده ماری دڕكه په تك یاخود برینداربونی ، هه س��تیاریی زۆر به ده رم��ان یاخ��ود

به خۆراكێك، به هۆی ژه هراوی بون.نیشانه كانی شۆك:

ره نگی پێس��ت زه رد یان ش��ێن یاخود بێڕه ن��گ ده بێت.ئاره قه كردنه وه ی زۆر، به هۆی كه میی ئۆكس��جینه وه كه سه كه هۆشی الی خۆی نامێنێت و بێهێز ده بێت، لێدانی دڵی زۆر ده بێت به اڵم هه س��تی پێناكرێت. هه ناس��ه ی زۆر ده بێت، دڵی

تێكه ڵ دێت، چاوی ده چێت به قۆڵدا.فریاگۆزاری سه ره تای چۆن ده بێت:

- پێویس��ته به زوتری��ن كات فری��ای بكه وین و بیگه یه نیته نه خۆشخانه .

- تا ئه وكاته ی ده یگه یه نیته نه خۆشخانه ئه مانه ی خواره وه ی بۆ بكه :

- نه خۆشه كه به راكشاوی بهێڵه وه و قاچی به رزبكه ره وه با له له شی به رزتربێت.

ش��ۆكه كه ی ه��ۆكاری هه وڵب��ده -بدۆزیت��ه وه و چاره س��ه ری بكه یت، واتا

ئه گ��ه ر خوێ��ن به ربونی ب��و هه وڵبده بیوه س��تێنی یاخ��ود ئه گ��ه ر رێڕه وی

هه ناسه ی گیرابو بیكه یته وه .- هیچ خ��واردن و خواردنه وه یه ك مه ده

به نه خۆشه كه .- سه یری نه خۆشه كه بكه بزانه هۆشی به خۆی هه یه یاخود هه ناسه ده دات واتا

چاودێری نه خۆشه كه بكه یت.- نه خۆش��ه كه داپۆشی و تۆزێك گه رمی

بكه ره وه به اڵم زۆر نا.- ئه گه ر هۆكاری ش��ۆكه كه شكاویی بو ئیتر هه ربه شێكی له ش بو ئه وه هه وڵبده نه یجوڵێنیت تا ئه وكاته ی ئه و به ش��ه ی له ش��ی پش��ت یاخود ملی یان ده ستی له س��ه ر ش��تێكی ره ق ده چه سپێنین س��ه رنه قاله یه ك ده یخه ین��ه یاخ��ود

بۆئه وه ی كه مترین جوڵه ی پێبكرێت.- ئه گ��ه ر كه س��ێكی ش��اره زای بواری پزیشكی لێبێت دكتۆر یان یاریده ده ری ب��ۆ موغ��ه زی باش��تروایه ئ��ه وه

هه ڵبواسرێ .

بزانه‌‌‌ئه‌ندۆمی‌‌چه‌ند‌خراپه‌‌بۆ‌منداڵه‌كه‌ت!15 (474( سێشه ممه 2015/4/14 [email protected]ته‌ندروستی

ئا: د. سەروەر عارف ستار

چۆن فریای كه سێك بكه وین كه توشی شۆك ده بێت

به خۆراكێكی ئه ندۆم��ی منداڵ��ه كان زۆربه ی خۆش و یه كێك له خواردنه باشه كان داده نێن.

به اڵم ئه وه ی پێویس��ته دایكان و باوكان بیزانن له س��ه ر ئه م خۆراكه ئه وه یه كه ئه م خواردنه چه ندین مادده ی زیانبه خشی تێدایه به پێه وانه و هی��چ خۆراكێك��ی باش��ی تێدانی��ه و ته نه��ا له ئارد دروس��تكراوه و هه روه ه��ا ئه م مادانه ی

خواره وه شی پێوه یه .• هیچ ڤیتامینێك و پێكهاته ی كه تێدانیه پێویستی خۆراكی

به سود بێت بۆ منداڵ.• ئه ندۆمی به ماده یه كی مۆمی روپۆش كراوه ، چونكه ئ��ه و ماده ه یه بریقه یه ك و لوس��یه كی پێده به خشێت كه ئه مه ش بۆ ته ندروستی منداڵ

زۆر خراپه و زیان به جگه ری ده گه یه نێت.• م��اده ی )برۆبلی��ن غلیك��وڵ( ده كرێت��ه ئه ندۆمیه وه بۆ ئه وه ی له شێداری بیپارێزێت كه مادده یه كی كیمیایی مه ترسیداره و زیان به دڵ و

گورچیله كان و جگه ری منداڵ ده گه یه نێت.• برێكی زۆر خوێی تێدایه كه خواردنی ئه و بڕه زۆره خوێیه زیان به ته ندروستی ده گه یه نێت.

باوبژی ناوس��ك یه كێكه له كێش��ه كانی كۆئه ندامی هه رس و هه مو كه سێك توشی ده بێت. له مباره یه وه پس��پۆرانی بواری خۆراك ئاماژه به وه ده ك��ه ن ئه گه ر ئه م به نه خۆش��ییه كی په یوه ندی كێش��ه یه دیاریك��راوه وه نه بێ��ت، ئ��ه وه ده كرێت به رۆتینی ژیان و ئه م خۆراكانه ی خواره وه

خۆت بپارێزیت.1. نه عنا

ئه م سه وزه یه ئه گه ر رۆژانه به شێوه یه كی رێكوپێ��ك بخورێت ئ��ه وه ده بێته هۆی

باو نه مانی خاوكردنه وه ی ماسولكه كانی بژه .

2. زه نجه فیلكاریگ��ه ری هه یه له س��ه ر رێكخس��تنی ك��رداری هه رس��كردن، هه ربۆیه له كاتی خواردن��ی كێش��ه ی غازاتی ناوس��كت

نابێت.3.چای سه وز

ئه م جۆره چایه رێگری ده كا له توشبون به قه ب��زی و هه روه ها ئه گه ری توش��بون

به غازاتی ناوسك كه م ده كاته وه .

باوبژی ناوسك

زۆرن ئه و كه س��انه ی كه ل��ه م وه رزه دا توش��ی هه س��تیاری ل��وت ده بن كه ئه مه ش ناره حه تیه كی ناخۆش��ه بۆئه م كه سانه . هه رچه ند توشبون به هه ستیاری ه��ۆكاری زۆری هه یه ، ب��ه اڵم ده كرێت به چه ند رێگه یه ك خۆت تاڕاده یه ك له م

نه خۆشییه بپارێزیت.1. دوربكه وه له هه ر هۆكارێك كه ده بێته هۆی دروستبونی حه ساسیه ت وه ك تۆزو

خۆڵ و به خێوكردنی ئاژه ڵی ماڵیی .2. هه وڵبده كاتێك له م وه رزه دا ده چیته

ده ره وه ده مامك به كاربهێنه .3. باش��تروایه كاتێ��ك په نج��ه ره ی ماڵه ك��ه ت ده كه یته وه ب��ۆ هه واگۆڕكێ له به یانیانێك��ی زو ی��ان ئێواره یه ك��ی

دره نگ بێت.4. هه ركاتێ��ك ل��ه ده ره وه گه ڕایته وه

خۆت بشۆ.

5. باش��تر وای��ه ك��ه م ك��ه م بچیته ده ره وه .

6. گی��راوه ی ئاو وخ��ۆی ب��ه كار بێنه بۆهه ڵمژین. چونكه چه ند نیش��انه یه ك

كه م ده كاته وه .7. وه رزشكردن به تایبه تی له به یانیانێكی زو ی��ان ئێواره یه كی دره نگ چونكه له و كاتانه گوڵ و تۆوه كانی كه من كاریگه ریان

له سه ر كه سه كان نابێت.

چه ند ئامۆژگاریه ك بۆ ئه وانه ی هه ستیاریان هه یه له به هاردا

هه م��و كه س��ێك خاوه ن��ی چه ن��د ئ��ه و زۆرینه ش��یان س��یفه تێكه ، سیفه تانه ده بێته هۆی دروستكردنی كه س��ێتیان. هه ربۆی��ه بون��ی ئه م نیش��انانه ی خ��واره وه ئام��اژه بۆ ده ركه وتنی كه س��ایه تی مرۆڤی الواز

ده كه ن.1. زۆر تێكه ڵ��ی خه ڵ��ك نابێ��ت و له تێكه ڵبون ده ترس��ێت، واهه س��ت ده كات ئه و له چاو هاورێكانی كه مه و

ناتوانێت بۆچونه كانی ده رببرێت.2. به ش��ێوه یه كی جی��اواز له ناخی جی��اوازه ناخ��ی ده رده كه وێ��ت،

له كرده وه ی .3. هه میشه ره خنه ی له سه ر شته كان هه یه به بێ ئه وه ی هیچ رونكردنه وه یه ك یاخود خاڵێكی به سود له بری تانه كانی قه ناعه ت ناتوانێت هه روه ها هه بێت.

به به رامبه ره كه ی بكات به رایه كانی .4. ناتوانێ��ت بوچونه كانی ده رببڕێت

ته نان��ه ت ڕاڕای��ه له زۆرب��ه ی ئ��ه و شتومه كانه ی كه ده یانكڕێت.

5. زۆر به كوێرانه الس��ایی خه ڵكیتر س��ه ركه وتنی چاودێری ده كاته وه , خه ڵكانی ت��ر ده كات و هه وڵ ده دات به هه مو ش��ێوه یه ك ده ستی بكه وێت

جا هه رچه ندێكی تێبچێت.6. هه میش��ه خه ڵكانی ت��ر به هه ڵه ده زانێت . بۆچونه كانی له خه ڵكی تر

به باشتر داده نێت.

نیشانه کانی كه سایه تییه كی الوازن

خوێندن(474( سێشه ممه 162015/4/14

سیستمی پەروەردەیی کوردستان: داعش دابەزین هەیە [email protected]

حکوم��ەت پێچ وپەن��ا بەب��ێ له پەروەردەرکردنی منداڵەکانماندا گوناهێکی گەورەی نواندوە، چونکە هیچ هێڵێکی گشتی نیشتیمانی پەروەردەکردنێکی بۆ حکومەت کۆنسترەکتیڤ له دۆکیومێنتەکانی حکومەت نابینینەوە. پ��ەروەردەدا وەزارەت��ی ی��ا ل��ەم ساتەوەختەش��دا کە داع��ش تەنگی به کۆمەڵگا و به پەروەردەکردنی منداڵەکانمان هەڵچنیوە جگە ل��ەو میکانیزمانەی گەرای داع��ش بەهێ��ز دەکەن،حکوم��ەت هیچی دیک��ەی له دۆکیومێنتەکان��ی خۆیدا دیاری نەکردوە ک��ە کاری پێبکەین. باڵوبونەوەی بیری توندڕەوییش لەم ساتەدا دەرئەنجامی ئەو پەروەردەیەیە ک��ە حکومەتەکانی ئەم ناوچەی��ە له رابردودا پیادەیان کردوە. بەاڵم له هەموی گرینگت��ر ئەوەیە چۆن حکومەت لەرێگەی سیستمی پەروەردەییەوە چەندین

ساڵە گەشە به بیری توندڕەوی دەدات؟یەک��ەم هەڵ��ەی کوش��ندە س��وربونی حکومەتە لەس��ەر وانەی پەروەردەی ئاینی له جیاتی زانس��تی ئاین له کاتێکدا له جیهاندا پێچەوانەکەی پیادە دەکرێت. زانستی ئاین دژی ئاینی ئیسالم نییە بەڵکو گەڕاندنەوەی ش��کۆیە بۆ هەمو ئاین��ەکان، چونکە ئەو کارە دەبێت��ە هۆی ئ��ەوەی ئاین له فەتوای مەالی گەرەکەکان و کەس��ە نەشارەزاکانەوە کە چەندین ساڵە به خشکەیی پەرە به گەرای گروپ��ە تون��درەوەکان دەدەن، بگوێزێتەوە ب��ۆ ئاینێک کە کار لەگەڵ نۆرمە بەرزەکانی

زانستدا بکات. ئێمە گرفتمان لەگەڵ خ��ودی ئاینەکەدا نییە بەڵک��و خوێندنی ئاین بەو ش��ێوەیە وای کردوە الیەنە توندڕەوەکەی ئاین ببێتە نۆرمێک قوتابخان��ەکان بەڕێوە ببات. ئاین له ن��او حوجرەکاندا جۆرێ��ک له دیداکتیکی خۆی دروست کردوە و ئەو دیداکتیکە له غیابی هەرج��ۆرە دیداکتیکێک��ی دیک��ە له ماوەی

2٣ س��اڵی رابردودا وای کردوە دیداکتیکی )زانس��تی وانەوتنەوە( حوج��رەکان وەکو نۆرمێکی به هێز لەناو سیستمی پەروەردەییدا هەمو زانس��تەکانی پێ بوترێت��ەوە. بەاڵم گرفتی ئەو دیداکتیکەی ئەمڕۆ قوتابخانەکان

هەیانە چییە؟تایبەت دیداکتیکی حوجرە بەشێوەیەکی جەخت له مەس��ەلەی پیرۆزی دەکاتەوە کە دژی بنەماکان��ی زانس��تە. یەکێک له خاڵە هاوبەش��ەکانی حیزبی کوردی لەگەڵ ئایندا ئەو پیرۆزییەیە بەاڵم به فۆرمێکی سیاس��ی. کاتێک دوای راپەرین حیزبی کوردی ئەرکی کەوتب��وە قوتابخانەکان��ی بەڕێوەبردن��ی ئەس��تۆ، دەبو به دوای دیداکتیکی نوێ بۆ قوتابخانەکان��دا بگەڕێ کە لەگەڵ ڕاپەڕین و نەوەکان��ی شۆڕش��دا بگونج��ێ. له الیەک لەبەر نەش��ارەزایی ئ��ەوان و له الیەک لەبەر بەرژەوەن��دی هاوبەش، حیزبی کوردی وای به ب��اش زانی به هەم��ان دیداکتیکی بەعس کار بکات کە له بنەڕەتدا هاوس��ەرگیرییەک بو له نێوان ئاین و نەتەوەپەرستی و پیرۆزی. بەاڵم ئەم دیداکتیکە له قوتابخانەکاندا چۆن

گەرای داعش دەخاتەوە؟لەبەرئەوەی له دیداکتیکی ئاینیدا ش��تێک هەیە به ناوی )پی��رۆز( و خوێندکاران بۆیان نیی��ە نە رەخن��ەی لێبگرن و نە ڕەتیش��ی بکەن��ەوە بۆی��ە وەک دەرئەنج��ام ئ��ەوە له قوتابخانەکان��دا کاری پێدەک��رێ. ئەمە بۆتە هۆی ئەوەی خوێندکاران بۆیان نەبێت رەخنە له زۆر ش��ت بگ��رن تەنانەت ئەگەر قوتابخانە و مەنهەجەکانیش هەڵە بن. وەک له منداڵییەوە خوێندکاران دەرهاویشتەیەک فێری ئەوە کراون کە مومارەس��ەی بیروڕای جیاواز نەکەن و رێزیش��ی ل��ێ نەگرن. ئەو رایەی مامۆس��تا گوتی هەر ئەوە راس��ت و پی��رۆزە به ئەن��دازەی راس��تیی و پیرۆزیی مزگ��ەوت و کتێب��ه پی��رۆزەکان. ئەگ��ەر تەماشایەکی ژیانی ئەو خوێندکارانە بکەین، واتە تەماشای کۆمەڵگا بکەین دەبینین ئەو تاکانە مومارەسەی هەمان تاکڕەوەی دەکەن. وەزارەتەکان، دامودەزگاکان، له حیزبەکان، هتد. قبوڵنەکردنی س��ەرۆکایەتییەکان … ڕای ئ��ەوی دی، به مان��ای رەتکردن��ەوە و س��ڕینەوەی ئەوی دی. واتە کۆمەڵگایەکی توندڕەوی یەکڕەهەندی بەرهەم دێت. ئەمەش هەمان ئ��ەو کۆمەڵگایە و پەیوەندییانەیە کە له حوجرەکان و کۆمەڵگا توندرەوەکانی وەک

داعش و قاعیدە دا هەیە.قوتابخان��ەکان و ئێس��تاش تاوەک��و زانکۆکانی ئێمە به نۆرمی خێزانەکان بەڕێوە

دەچن کە له بنەڕەتدا نۆرمێکی عەش��ایەری ئاینین. ئەمە وای کردوە هەندێ مامۆس��تا له بەش��ی زانستیدا هەندێ پرۆسەی زانستی لەسەر بنەمای ئاین ش��یبکەنەوە. رێنمایی مامۆس��تاکان له رێنمایی��ە ئاینییەکان��ەوە س��ەرچاوەیان گرتوە. الیەنە توندڕەوەکەی ئاین بەشێوەیەکی تۆخ له ناو قوتابخانەکاندا ئامادەیە، چ وەک بنەما و چ وەک دیداکتیک. ئەم��ەش لەم س��ەدەیەدا بوه ت��ە هۆکاری باڵوبونەوەی بیری توندڕەوەی له کۆمەڵگای کوردیدا و به جۆرێک له جۆرەکان دەبێتە هۆی له کۆمەڵگای ئاینی فاش��یزمی له دایکبونی کوردی��دا. من پێم وایە ئەگەر کوردس��تان واڵتێکی سەربەخۆ بوایە ئێستا ئەو فاشیزمە

له دایک بوبو.دیداکتیک��ی ئاینی مندااڵن به ش��ێوەیەک پ��ەروەردە دەکات ک��ە من��دااڵن زیات��ر پەیوەستی دیداکتیکەکە دەبن تا زانستەکە، ئەمەش دژی دیداکتیکی زانستییە. کارکردنی مندااڵن ب��ەم دیداکتیکە من��داڵ دەباتەوە بەرهەمهێنانەوەی بەر خوێندنی حوج��رە و له بیربچێت ئەوەش��مان ناب��ێ توندڕەوی. کە حکومەت، خێزان،کۆمەڵگا، سیس��تمی له مامۆس��تاکانیش هەندێ پەروەردەی��ی و هاوکارێک��ی پۆزەتیڤ��ن له گەڕان��ەوە ب��ۆ

حوجرە. ئەم دەرهاویش��تەیە وای کردوە مندااڵنی قوتابخان��ەکان ب��ۆ ماوەی چەندین س��اڵ به هاوینان به لێشاو ڕو له خوێندنی قوتابخانە له الیەکی بکەن. حوج��رەکان ئاینییەکان و دیکەوە ئ��ەو گەنجانەی ڕو له داعش دەکەن به زۆری زانس��ت و ئاینیان ل��ەو قوتابخانە و پەیمانگایان��ە خوێن��دوە چونکە بنەماکانی

توندڕەوی لەوێوە فێربون. وەزارەتی ئەوقاف بەراشکاویی و راستگۆیی چەندین ساڵە باس��ی ئەو لێشاوە دەکات، به بێ ئەوەی سەرنجی وەزارەتی پەروەردەی راکێش��ابێت. هەروەها ئینس��تیتیۆی پەی له راپۆرتێک��دا ئاماژە بەوە دەدات له کاتێکدا کە 50 ه��ەزار منداڵ وازی��ان له قوتابخانە هێناوە، ٣٣٣٣ هەزار منداڵ له هەمان ماوەدا چونەتە بەرخوێندنی مزگەوتەکان. له الیەکی دیک��ەوە به ئەن��دازەی قوتابخانەکانی ئێمە مزگەوتمان هەیە و ئەمەش حاڵەتێکی ئاسایی نییە. هەرێمی کوردس��تان له ساڵی 2014 دا ٦2٣4 قوتابخان��ەی هەب��وە )به گەرمیان و 5000 له بەرامبەردا بەاڵم کەرکوکیش��ەوە(، مزگ��ەوت و 2700 قوتابخان��ەی ئاینی هەیە )جگ��ە له گەرمیان و کەرک��وک(. وەزارەتی ئەوقاف دەڵێ ئەو خاوەنی ٦000 پەیمانگای

زانس��تییەو له سەدا ٨5 ی ئەو 500 کەسەی چونه تە ناو داعش له حوج��رەو پەیمانگەو

قوتابخانە ئاینییەکاندا خوێندویانە.ئێستا رۆژانە پەیامە ئاینی و ئیالهییەکان هەڵدەش��اخێن. بەیەکدا پۆلەکان��دا له ناو مەبەس��تم ئەوە نییە تەنها ئاین دەخوێنن بەڵکو به شێوازو مێتودێکی توندڕەوی ئاینیی وانەکان دەخوێنن کە دواجار وایان لێدەکات لەبەر رۆش��نایی پیرۆزیدا جگ��ە له خۆیان کەس��ی دیکەیان قبوڵ نەبێ��ت. بۆیە هیچ س��ەیر نییە کە حیزبێکی سیاسی دەیەوێت هەمو پۆس��تەکان بەدەستی خۆی بێت بۆ

هەتاهەتایی خۆی فەرمانڕەوا بێت.مامۆس��تایان له من��دااڵن و هەندێ��ک راب��ەری بەرەیەکی��ان دەکەن و مامۆس��تاو بەڕێوبەرەکانی دیکەش بەرەکەی دیکە. ئەم بەرکەوتنە تەنانەت له وانە زانستییەکانیشدا له مامۆس��تاکان هەندێ��ک دەدەن. ڕو ئ��ەوە دەڵێن ک��ە بەش��ێک له منداڵەکان ش��یکردنەوەیەکی ئاینی تەنانەت بۆ پرۆسە زانس��تییەکانیش دەکەن،ئەم��ە له وانەکانی فیزیک و زیندەوەرزانیدا زۆر بەرچاو دەکەون. لێ��رەوە قوتابخان��ە کە دەبێ��ت نمایندەی زانست و کۆمەڵگایەکی عەلمانی بکات،دەبێتە شوێنێک بۆ گەڕانەوە بۆ چەکەرەکردنی بیری توندڕەوی. بەم پێیە ئێستا له قوتابخانەکاندا تەنها پەیامی خێ��زان و مزگەوتەکان هەیە، چونک��ە حکومەت له بەرامب��ەردا یەک تاقە پ��رۆژەی فیکری پەروەردەی��ی نییە. نەک هەر ئەوە له ماوەی ش��ەش ساڵی کۆتاییدا به بێ پارتییەوەیە به دەس��تی پ��ەروەردە ئەوەی یەک پرۆژەی گرینگی پیادەکردبێت.

ئەمە بۆ یەکێتیش هەر وایە.ئەو پەیامە ئاینییانە له رێگەی سیس��تمی پەروەردەیی��ەوە ه��ەوڵ دەدەن نەوەیەکی توندڕەو بەرهەم بهێنن کە س��بەی بمانەوێ یان نا فاش��یزمی ئاینی بەرهەم دێنن. ئەو نەوەیە ئێستا کارایە و رۆژانە ئەگەر نەچێتە پ��اڵ داعش، ئ��ەوە رێکالمی ب��ۆ دەکات و دەکات و هاواڵتیی��ان س��ەربڕینی داوای رەوایەت��ی دەدات به تااڵنبردنی ئەو ژنانەی سەر به هەمان ئاین یا حیزب یا تایفەی ئەو نین. من ئەو نەوەیە ئەمڕۆ له قوتابخانەکاندا دەبینم ک��ە چ��ۆن توند وتیژییەکی بێوێنە به هاورێکانی بەرامب��ەر دێنن��ەوە بەرهەم خۆی��ان. سیس��تمی پەروەردەیی لەس��ەر ئاستی فیکری و پراکتیکیش گەشە به هونەری توند وتیژی��ی دەدات و تاوەکو ئێس��تا پاڵی به چەندی��ن خوێندکارەوە ن��اوە کە خۆیان

بکوژن. ئەگ��ەر ئ��ەم بەریەککەوتنان��ە له ژیانی رۆژانەی خوێندکاران��دا ورد بکەینەوە ئەوە به رونی دەبینین کە بیری توندڕەوی له زۆرێک له گفتوگۆکانی نێوان خوێندکاراندا ئامادەیە و بەشێک لەو چارەسەرانەی منداڵەکان رۆژانە بۆ گرفتە جی��اوازەکان گفتوگۆی لەس��ەر دەکەن زۆر نزیکە یان رێک لەو چارەسەرانە دەچ��ن کە گروپ��ە تون��دڕەوەکان و داعش

له میدیاکانەوە دەیخەنە رو.حیزب��ەکان هەن��دێ مەنهەجی��ان ب��ۆ قوتابخان��ەکان دان��اوە، به تایبەت له وانەی مێژودا کە دەبێ خوێندکاران به مەرجەکانی

شەریعەت بیخوێنن. بەشێوەیەکی دیکە نابێ نە رەخنەی لێبگرن نە بچوکترین گومانیان لێ هەبێ��ت چونکە ئەوە مێژوی رابەرەکانی ئ��ەو حیزبانەیە و بەش��ێکە له پیرۆزییەکانی ئ��ەوان. ئ��ەم مەنهەجان��ە به دیداکتیک��ی حوجرە و خانەقاکان دەخوێندرێن کە دواجار

سیستمێکی تۆتالیتار بەرهەم دێنێتەوە.بەش��ێکی زۆری ئەو پەیمانگا و قوتابخانە ئاینییان��ەی له کوردس��تاندا ه��ەن ن��ەک مرۆڤ��ی تون��دڕەو بەڵکو مرۆڤی فاش��یش بەرهەمدێن��ن چونک��ە ئەوان به ئیس��المی ئ��ەوە سیاس��یدا هەڵ��دەدەن و ئێم��ەش دەزانین ک��ە لێکچونێکی گ��ەورە له نێوان ئیسالمی سیاسی و فاشیزم و هەندێ بنەمای سەرەکی نازیزمیشدا هەیە. ئەم قوتابخانانە به رەزامەن��دی حکومەت دام��ەزراون بەاڵم له بەرنامەکانیان ئاگایەک��ی هیچ حکومەت نییە و ئەوقاف دەڵێت ئێمە بۆمان کۆنترۆڵ ناکرێ��ت. له س��ەرجەمی قوتابخانە ئاینی و ئاساییەکانیشدا میتۆدگەلێک پیادە دەکرێن ک��ە رێ��ک دژی پرۆس��ەی بیرکردن��ەوە و بنەماکان��ی بەرهەمهێنان��ەوەی مەعریفەن. به جۆرێک کاردەکەن ک��ە دژی پەروەردەی هاوچەرخ و دژی زانستیش��ن و هەوڵ دەدەن هەمو گومانێک له روحی مندالەکاندا بکوژن کە بنەمای گەشەسەندی زانستە. قوتابخانەکان له بەرامبەردا ش��وێنێکی گەورە بۆ پیرۆزی، پشتیش��یەوە ناپیرۆزەکان��ی به نییەت��ە دادەنێن و کاری لەس��ەر دەکەن. سیستمی وایان توندڕەوی نەوەیەک��ی قوتابخانەکان بەرهەم هێناوە کە جگە له پیرۆزییە ئاینی و حیزبییەکان ش��ەق له هەم��و پیرۆزییەکانی

دیکە هەڵدەدەن. سیس��تمی پەروەردەیی ئێمە و سیستمی پەروەردەی��ی بەع��س به هەم��ان مێت��ود کار دەک��ەن. رۆح��ی رەخن��ە، رەخن��ە له پیرۆزییەکان و زانس��تەکان، شرۆڤەکردن، گومان و بیروڕای جیاوزیان نەهێشتوە. ئەم نەوەیە نابێ رایەکی هەبێت جیاواز بێت له ڕای شەریعەت و حیزب کە له بنەڕەتدا یەکانگیرن. ئ��ەم نەوەیە فێری حەرامک��راوەکان کراون ب��ەاڵم هەرگیز فێری ئ��ەوە نەکراون چۆن بەش��ێک له حەرامکراوەکان ح��ەاڵل بکەن و بەش��ێک له حەاڵڵکراوەکان ح��ەرام بکەن. نەوەیەکی تون��دڕەوی وایان بەرهەم هێناوە کە س��بەی س��ەری دەس��ەاڵتی سیاسیش دەخوات. 2٣ ساڵە داوا له حکومەت دەکرێت ک��ە سیس��تمێکی پەروەردەی��ی هاوچەرخ دابڕێژێ بەاڵم تا ئێستا نەیتوانیوە ئەو کارە

بکات.

فایەق سەعید

[email protected]

یەکەم هەڵەی کوشندە سوربونی حکومەتە لەسەر

وانەی پەروەردەی ئاینی له جیاتی

زانستی ئاین له کاتێکدا له جیهاندا پێچەوانەکەی پیادە

دەکرێت. زانستی ئاین دژی ئاینی

ئیسالم نییە بەڵکو گەڕاندنەوەی شکۆیە

بۆ هەمو ئاینەکان

ریکالم

‌‌‌ئا:‌بارام‌سوبحی‌

"راپۆرته‌كان‌له‌عێراقه‌وه‌‌زۆرباش‌ده‌هاتن..‌ئێمه‌‌ده‌مانزانی‌‌كه‌‌شتێكی‌‌سامناك‌روده‌دات‌و‌عه‌لی‌‌حه‌سه‌ن‌مه‌جید‌سه‌رپه‌رشتی‌‌كوشتاره‌كه‌‌ده‌كات،‌وێنه‌ی‌‌سه‌ته‌الیتمان‌هه‌بو‌

كه‌‌نیشانیده‌دا‌چۆن‌گونده‌كان‌كاول‌ده‌كرێن".‌ئه‌مه‌‌وته‌ی‌‌به‌رپرسێكی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكایه‌‌

له‌باره‌ی‌‌ئه‌نفاله‌وه‌.

كتێبی‌‌هه‌ڵه‌بجه‌و‌ئه‌نفال‌له‌به‌ڵگه‌نامه‌‌له‌الی��ه‌ن‌ ئه‌مری��كادا،‌ نهێنییه‌كان��ی‌‌پرۆفیس��ۆر‌مایكڵ‌كیلی‌‌ئاماده‌كراوه‌،‌س��ه‌ر‌ وه‌ریگێڕاوه‌ته‌‌ ره‌حمان��ی‌‌ وریا‌زمانی‌‌ك��وردی‌‌و‌له‌دو‌توێ��ی‌‌)430( الپه‌ڕه‌دا‌له‌الیه‌ن‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‌چاپ‌و‌

باڵوكردنه‌وه‌ی‌‌هه‌ولێر‌چاپكراوه‌.له‌م‌كتێبه‌دا،‌نوسه‌ر‌به‌پشت‌به‌ستن‌فه‌رمیه‌كان،‌ لێدوان��ه‌‌ به‌به‌ڵگه‌نام��ه‌و‌به‌وردی‌‌هه‌ڵوێستی‌‌ئیداره‌ی‌‌ئه‌مریكای‌‌له‌س��ه‌ر‌هه‌ر‌سێ‌‌ئاس��تی‌:‌وه‌زاره‌تی‌‌نوێن��ه‌ران،‌ ئه‌نجومه‌ن��ی‌‌ ده‌ره‌وه‌،‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پیران،‌له‌باره‌ی‌‌تاوانه‌كانی‌‌ئه‌نفال‌و‌هه‌ڵه‌بجه‌‌باڵوكردۆته‌وه‌.‌هه‌روه‌ها‌ژماره‌ی��ه‌ك‌لێدوان��ی‌‌عه‌لی‌‌حه‌س��ه‌ن‌مه‌جی��د‌"عه‌لی‌‌كیمیایی‌"‌به‌رپرس��ی‌‌ش��ااڵوه‌كانی‌‌هه‌ڵه‌بجه‌و‌ئه‌نفالی‌‌تیایه‌،‌ك��ه‌‌باڵێوزخانه‌ی‌‌ئه‌مری��كا‌له‌ڕێگه‌ی‌‌ره‌وانه‌ی‌‌ ده‌س��تیكه‌وتون‌و‌ كاسێته‌وه‌‌ئه‌مه‌‌ ك��ردون.‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‌ وه‌زاره‌ت��ی‌‌جگه‌له‌وه‌ی‌‌باس‌له‌لێدوان‌و‌هه‌وڵه‌كانی‌‌به‌رپرسانی‌‌به‌ره‌ی‌‌كوردستانی‌‌ئه‌وكات‌ده‌كات،‌ب��ۆ‌به‌ده‌نگه‌وه‌هاتنی‌‌رۆژئاواو‌له‌هه‌مبه‌ر‌پرس��ی‌‌ به‌تایبه‌تی‌‌ ئه‌مریكا‌

كۆمه‌ڵكوژی‌‌كوردان.له‌كۆبونه‌وه‌یه‌كدا‌ كیمیای��ی‌‌ عه‌ل��ی‌‌له‌گه‌ڵ‌پارێزگاره‌كانی‌‌هه‌رێمی‌‌ئۆتۆنۆمی‌‌كوردستان‌له‌‌)1988/4/15(‌ده‌ڵێت:‌هاوین��ی‌‌س��اڵی‌‌داهات��و‌نابێت‌هیچ‌گوندێك‌مابێته‌وه‌..‌ئه‌گه‌ر‌به‌مشێوه‌یه‌‌كارنه‌كه‌ین‌چاالكی‌‌تێكده‌ران‌تا‌ملیۆنێك‌ساڵی‌‌دیكه‌‌كۆتایی‌‌پێنایه‌ت".‌هه‌روه‌ها‌له‌كۆبون��ه‌وه‌ی‌‌نوس��ینگه‌ی‌‌باكور‌له‌‌)1989/1/21(‌ده‌ڵێت:‌باشه‌‌ده‌كرا‌من‌بهێڵمه‌وه‌..‌ به‌سه‌المه‌تی‌‌ ئه‌مانه‌‌هه‌روا‌نه‌خێر‌ب��ه‌‌بلدۆزه‌ر‌ده‌یانك��ه‌م‌به‌ژێر‌خاكه‌وه‌.‌ئه‌ی‌‌من‌ئه‌م‌خه‌ڵكه‌‌له‌‌ژماره‌‌نه‌هات��وه‌‌له‌كوێ‌‌دابنێم؟‌بۆیه‌‌كه‌وتمه‌‌پارێزگاكاندا.‌ به‌س��ه‌ر‌ دابه‌شكردنیان‌ئه‌وكاته‌ش‌ده‌بو‌بلدۆزره‌كان‌به‌مالوالدا‌

باڵوه‌‌پێبكه‌م".‌باس‌ نوسه‌ر‌ كتێبه‌كه‌دا،‌ له‌به‌شێكی‌‌ل��ه‌‌په‌یوه‌ندییه‌كان��ی‌‌نێ��وان‌عێراق‌و‌رونیده‌كات��ه‌وه‌‌ ده‌كات،‌ ئه‌مری��كا‌ئه‌مری��كا‌له‌س��اڵی‌‌)1983(‌ن��اوی‌‌عێراقی‌‌له‌لیستی‌‌ده‌وڵه‌تانی‌‌پشتیوانی‌‌تیرۆری��زم‌ده‌رهێن��ا‌و‌هاوپه‌یمانه‌كانی‌‌خۆیش��ی‌‌هاندا‌چه‌ك‌و‌چۆڵ‌به‌عێراق‌بفرۆش��ن.‌پاش��ان‌له‌مانگی‌‌تشرینی‌‌یه‌كه‌می‌‌)1984(‌باڵێوزخانه‌ی‌‌له‌به‌غدا‌

كرده‌وه‌.ل��ه‌م‌قۆناغه‌دا‌كه‌‌گه‌رمه‌ی‌‌ش��ه‌ڕی‌‌ئێ��ران‌–‌عێ��راق‌ب��وه‌،‌ئه‌مری��كا‌به‌رژه‌وه‌ن��دی‌‌خۆی‌‌له‌وه‌دا‌بینیوه‌ته‌وه‌‌

كه‌‌هاوس��ه‌نگی‌‌هێز‌به‌قازانجی‌‌عێراق‌بشكێته‌وه‌،‌بۆیه‌‌"س��ه‌رۆكی‌‌ئه‌وكاتی‌‌ئه‌مریكا‌بڕیاریدا‌هه‌مو‌رێوش��وێنێكی‌‌پێویس��ت‌بگیرێته‌به‌ر‌بۆئه‌وه‌ی‌‌عێراق‌ش��ه‌ڕه‌كه‌ی‌‌به‌ئێران‌نه‌دۆڕێنێ‌‌و‌ده‌زگا‌هه‌واڵگرییه‌كان��ی‌‌ئه‌مریكاش‌هاوكاری‌‌

عێراق‌بكه‌ن".جۆرج‌ش��ۆڵتز‌كه‌‌وه‌زیری‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكا‌بوه‌‌ده‌ڵێت:‌ماوه‌ی‌‌)12- 18( مانگ‌له‌ناوه‌ڕاستی‌‌هه‌شتاكانه‌وه‌،‌من‌و‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكا‌پاكانه‌مان‌بۆ‌رژێمی‌‌سه‌دام‌ده‌كرد،‌ئه‌و‌پاكانه‌یه‌‌له‌به‌رئ��ه‌وه‌‌نه‌بو‌كه‌‌عێ��راق‌ده‌یه‌وێت‌چاك‌بێت‌و‌ریفۆرم‌بكات،‌چونكه‌‌عێراق‌هه‌رگی��ز‌ئه‌و‌به‌ڵگه‌یه‌ی‌‌به‌ده‌س��ته‌وه‌‌نه‌داب��و،‌به‌ڵكو‌له‌به‌رئه‌وه‌بو‌كه‌‌عێراق‌له‌كه‌نداو‌ هێز‌ هاوس��ه‌نگی‌‌ له‌راگرتنی‌‌

ده‌ورێكی‌‌سودمه‌ندی‌‌ده‌بینی‌".به‌پێ��ی‌‌به‌ڵگه‌نامه‌كان��ی‌‌كتێبه‌كه‌،‌له‌س��اڵی‌‌)1988(‌ئی��داره‌ی‌‌ره‌یگان‌یه‌ك‌بلیۆن‌دۆالری‌‌وه‌كو‌قه‌رز‌به‌عێراق‌به‌خش��یوه‌.‌دوای‌‌ئ��ه‌وه‌ی‌‌له‌س��اڵی‌‌س��اڵی‌‌)1989(‌جورج‌بوش��ی‌‌باوك‌بوه‌ته‌‌س��ه‌رۆكی‌‌ئه‌مریكا،‌تیمێكی‌‌بۆ‌پێداچون��ه‌وه‌‌به‌سیاس��ه‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مری��كا‌پێكهێن��اوه‌،‌تیمه‌ك��ه‌‌به‌و‌ئه‌نجامه‌‌گه‌یشتوه‌‌عێراق‌هاوپه‌یمانێكی‌‌زۆر‌كاریگه‌ری‌‌ئه‌مریكایه‌،‌بۆیه‌‌ئیداره‌ی‌‌ن��وێ‌‌بڕیاریداوه‌‌پ��ه‌ره‌‌به‌په‌یوه‌ندییه‌‌

بازرگانیه‌كانی‌‌له‌گه‌ڵ‌عێراقدا‌بدات.نوس��ه‌ر‌ئاماژه‌‌به‌وه‌ده‌كات‌له‌مانگی‌‌نیس��انی‌‌)1990(‌وه‌فدێكی‌‌كۆنگرێس‌س��ه‌ردانی‌‌عێراقی��ان‌ك��ردو‌چاویان‌به‌س��ه‌دام‌كه‌وت،‌وه‌فده‌كه‌‌سه‌دامیان‌

دڵنیاكرده‌وه‌‌كه‌‌س��ه‌رۆك‌بۆش‌هه‌مو‌یاس��ایه‌ك‌ڤیتۆ‌ده‌كات‌كه‌‌كۆنگرێس‌بۆ‌ئابڵوقه‌دانی‌‌عێراق‌په‌سه‌ندی‌‌بكات.‌وه‌فده‌كه‌ی‌‌كۆنگرێس‌زۆر‌به‌شان‌و‌باڵی‌‌سه‌دامدا‌هه‌ڵیاندا،‌وه‌ك‌سه‌ركرده‌یه‌ك‌خۆش��به‌خت‌ واڵته‌كه‌ی‌‌ ده‌توانێت‌ كه‌‌بكات‌و‌ئه‌مریكا‌ده‌توانێت‌كاری‌‌له‌گه‌ڵ‌

بكات.له‌به‌ش��ێكی‌‌دیك��ه‌ی‌‌كتێبه‌ك��ه‌دا،‌نوس��ه‌ر‌باس‌له‌كیمیابارانی‌‌هه‌ڵه‌بجه‌و‌كاردانه‌وه‌ی‌‌میدیاو‌ده‌سه‌اڵتی‌‌ئه‌مریكی‌‌ده‌كات،‌دواتر‌دێته‌‌سه‌ر‌باسی‌‌پرۆسه‌ی‌‌روخاندن��ی‌‌گونده‌كان��ی‌‌كوردس��تان‌له‌ساڵی‌‌)1987(‌و‌شااڵوه‌كانی‌‌ئه‌نفال‌

له‌ساڵی‌‌)1988(دا.په‌یوه‌ند‌به‌پرۆسه‌ی‌‌ئه‌نفال‌و‌كاولكردنی‌‌له‌كتێبه‌كه‌دا‌ كوردس��تان،‌ گونده‌كانی‌‌باڵێوزخان��ه‌ی‌‌ بروس��كه‌ی‌‌ ده‌ی��ان‌ئه‌مریكا‌له‌به‌غدا‌بۆ‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌،‌به‌پێچه‌وانه‌ش��ه‌وه‌‌له‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌‌بۆ‌باڵێوزخانه‌‌باڵوكراوه‌ته‌وه‌.‌له‌یه‌كێك‌له‌و‌بروس��كانه‌دا‌ك��ه‌‌مێژوه‌كه‌ی‌‌بۆ‌ده‌گه‌ڕێته‌وه‌،‌ ‌)1987( گواڵنی‌‌ مانگی‌‌ده‌ره‌وه‌‌ به‌وه‌زاره‌ت��ی‌‌ باڵێوزخانه‌ك��ه‌‌راده‌گه‌یه‌نێ��ت‌كه‌‌"ده‌وڵه‌ت��ی‌‌عێراق‌كورده‌كان‌ دژی‌‌ دڕندانه‌ی‌‌ ش��ااڵوێكی‌‌ده‌ستپێكردوه‌‌بۆ‌كاولكردن‌و‌چۆڵكردنی‌‌گون��ده‌كان،‌چه‌ك��ی‌‌كیمیای��ی‌‌دژی‌‌گوندنشینه‌‌كورده‌كان‌به‌كارده‌هێنێت".‌له‌‌بروس��كه‌یه‌كی‌‌دیكه‌دا،‌باڵێوزخانه‌‌ده‌ڵێ��ت‌"راپۆرت��ه‌‌جۆراوج��ۆره‌كان‌نیش��انیده‌دات‌كه‌‌هه‌ندێ‌‌له‌كورده‌كان‌نێردراون‌بۆ‌بیابانی‌‌عه‌رعه‌ر‌له‌س��ه‌ر‌

سنوری‌‌عه‌ره‌بستانی‌‌سعودی‌".

له‌الی��ه‌ن‌خۆی��ه‌وه‌،‌الری‌‌پۆپ‌كه‌‌كاروباری‌‌ نوسینگه‌ی‌‌ سه‌رپه‌رشتیاری‌‌ئێران‌–‌عێ��راق‌له‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌‌بوه‌‌ده‌ڵێت:‌راپۆرت��ه‌كان‌له‌عێراقه‌وه‌‌زۆرباش‌ده‌هاتن.‌هه‌ندێكجار‌راپۆرته‌كان‌به‌ماوه‌ی‌‌دو‌هه‌فته‌‌دواده‌كه‌وت،‌به‌اڵم‌ئێمه‌‌ده‌مانزانی‌‌كه‌‌ش��تێكی‌‌سامناك‌روده‌دات.‌ده‌مانزانی‌‌كه‌‌عه‌لی‌‌حه‌سه‌ن‌مه‌جی��د‌سه‌رپه‌رش��تی‌‌كوش��تاره‌كه‌‌ده‌كات،‌وێن��ه‌ی‌‌س��ه‌ته‌الیتمان‌هه‌بو‌كه‌‌نیش��انیده‌دا‌چۆن‌گونده‌كان‌كاول‌

ده‌كرێن.ل��ه‌‌لێدوانێك��دا،‌ده‌یڤ��د‌نیۆت��ۆن‌ك��ه‌‌ئ��ه‌وكات‌باڵێوزی‌‌ئه‌مری��كا‌بوه‌‌له‌عێراق،‌ئاش��كرای‌‌ده‌كات‌واشنتۆن‌باش‌ئاگاداری‌‌شااڵوه‌كه‌‌بوه‌و‌ده‌ڵێت:‌رون‌و‌ئاش��كرابو‌كه‌‌عێراق‌گوندنشینه‌‌كورده‌كانی‌‌كردبوه‌‌ئامانج،‌به‌ئاش��كرا‌ده‌س��وتاند.‌ مه‌رزاكان��ی‌‌ كێڵگ��ه‌و‌به‌هه‌رحاڵ‌م��ن‌نایه‌ته‌وه‌‌بیرم‌كه‌‌ئه‌و‌مه‌سه‌له‌یه‌م‌له‌گه‌ڵ‌كاربه‌ده‌ستانی‌‌عێراق‌باس‌كردبێت،‌چونكه‌‌هیچ‌بیانویه‌كمان‌به‌ده‌سته‌وه‌‌نه‌بو.‌به‌رپرسێكی‌‌دیكه‌ی‌‌باڵێوزخانه‌كه‌،‌به‌ناوی‌‌خاتون‌گالسپی‌‌ده‌ڵێ��ت‌"هه‌رچه‌ن��ده‌‌ك��ه‌‌خه‌ڵ��ك‌به‌گشتی‌‌ئاگاداری‌‌راستیه‌كان‌له‌باره‌ی‌‌پێشێلكارییه‌كانی‌‌مافی‌‌مرۆڤ‌له‌الیه‌ن‌عێراق��ه‌وه‌‌نیی��ه‌،‌ب��ه‌اڵم‌ئێمه‌‌باش‌ئاگادارین‌و‌ده‌بێ‌‌له‌به‌رچاوی‌‌بگرین".

له‌بروسكه‌یه‌كدا‌كه‌‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌‌ئاراسته‌ی‌‌ژماره‌یه‌ك‌له‌باڵێوزخانه‌كانی‌‌واڵته‌كه‌ی‌‌ك��ردوه‌،‌له‌مانگ��ی‌‌گواڵنی‌‌ساڵی‌‌)1989(دا‌هاتوه‌:‌سه‌دام‌زیاتر‌له‌ه��ه‌زار‌گوندی‌‌كاول‌ك��ردوه‌‌و‌)400

- 500(‌ه��ه‌زار‌كه‌س‌له‌و‌كه‌س��انه‌ی‌‌راگوازتوه‌‌ك��ه‌‌به‌الیه‌نگری‌‌بزوتنه‌وه‌ی‌‌

راپه‌ڕینی‌‌كوردیان‌ده‌زانێت.بۆ‌یه‌كه‌مجار‌ن��اوی‌‌ئه‌نفال‌له‌الیه‌ن‌جه‌یمز‌رۆبین��ی‌‌وته‌بێ��ژی‌‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكا‌له‌‌)16/ئازار/2000( به‌كاره��ات،‌كاتێ��ك‌له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا‌به‌بۆنه‌ی‌‌س��اڵیادی‌‌هه‌ڵه‌بجه‌وه‌‌وتی‌:‌به‌گوێ��ره‌ی‌‌هه‌ڵس��ه‌نگاندنی‌‌چاودێره‌‌نێو‌نه‌ته‌وه‌یی��ه‌كان،‌هێزه‌كانی‌‌عێراق‌په‌نجا‌تا‌سه‌دهه‌زار‌كه‌سیان‌له‌شااڵوی‌‌ )1988( له‌س��اڵی‌‌ )ئه‌لئه‌نف��ال(‌

كوشتوه‌.قوربانیان��ی‌‌ ژم��اره‌ی‌‌ له‌ب��اره‌ی‌‌ئه‌نفال��ه‌وه‌،‌ئه‌ندامان��ی‌‌كۆنگرێ��س‌و‌ئه‌نجومه‌نی‌‌پیران‌و‌وه‌زاره‌تی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكا،‌ژماره‌ی‌‌جیاوازیان‌راگه‌یاندوه‌‌ژم��اره‌ی‌‌ هه‌ندێكی��ان‌ به‌جۆرێ��ك‌قوربانیانی‌‌ئه‌نفالیان‌به‌بیس��ت‌هه‌زار‌كه‌س‌خه‌ماڵندوه‌،‌هه‌ندێكی‌‌دیكه‌شیان‌

به‌نزیكه‌ی‌‌نیو‌ملیۆن‌كه‌س.له‌وته‌یه‌ك��دا‌ پێ��ڵ‌ س��یناتۆر‌له‌)1996/3/14( پیران‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌ده‌ڵێت:‌له‌ش��ااڵوی‌‌ناس��راو‌به‌ئه‌نفال‌به‌گوێ��ره‌ی‌‌ ‌)1988( له‌س��اڵی‌‌هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كان‌نزیكه‌ی‌‌)150(‌هه‌زار‌كورد‌بێسه‌روش��وێن‌كران‌و‌له‌ناوبران.‌كۆنگرێس��مه‌ن‌گیلم��ان‌له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‌ل��ه‌)26/ نوێن��ه‌ران‌ ئه‌نجومه‌ن��ی‌‌

ئادار/1996(‌رایگه‌یاند‌زیاتر‌له‌)182( هه‌زار‌ك��وردی‌‌عێراق‌له‌س��ه‌روبه‌ندی‌‌شااڵوی‌‌ئه‌نفال‌له‌)1988(‌كوژراون.

)1999/3/24( رۆژی‌‌ له‌كۆبونه‌وه‌ی‌‌دا‌كۆنگرێس��مه‌ن‌س��تێنی‌‌هۆێی��ه‌ر‌ده‌ڵێت:‌‌له‌ئه‌نجامی‌‌شااڵوی‌‌دڕندانه‌ی‌‌ئه‌نفال��دا‌به‌گش��تی‌‌)4500(‌گون��دی‌‌كوردنش��ین‌كاول‌بون‌و‌)500(‌هه‌زار‌ك��ورد‌گیانی��ان‌له‌ده‌س��تدا‌و‌پتر‌له‌‌)200(‌هه‌زار‌كورد‌بێسه‌روشوێن‌كران‌و‌)500(‌ه��ه‌زار‌كوردی‌‌دیكه‌‌له‌ناوخۆی‌‌عێراق��دا‌ئاواره‌بون.‌كه‌مترین‌ژماره‌ش‌له‌ب��اره‌ی‌‌قوربانیان��ی‌‌ئه‌نفاله‌وه‌،‌ئه‌و‌ژماره‌یه‌‌بو‌كه‌‌كۆنگرێس��مه‌ن‌النتۆس‌له‌كۆبون��ه‌وه‌ی‌‌ئه‌نجومه‌ن��ی‌‌نوێنه‌ران‌ل��ه‌رۆژی‌‌)2005/3/16(‌رایگه‌یان��دو‌وت��ی‌:‌له‌ئه‌نجام��ی‌‌ش��ااڵوی‌‌دزێو‌و‌به‌رفراوان��ی‌‌ئه‌نف��ال‌س��ه‌دان‌گوندی‌‌كوردنش��ین‌خاپوركران‌و‌بیست‌هه‌زار‌

كورد‌كوژران.ده‌رب��اره‌ی‌‌كاردان��ه‌وه‌ی‌‌میدی��ای‌‌ئه‌مریكی‌‌له‌هه‌مبه‌ر‌ش��ااڵوی‌‌ئه‌نفالدا،‌ب��ه‌وه‌ده‌كات‌میدیای‌‌ ئاماژه‌‌ نوس��ه‌ر‌ئه‌مریكی‌‌وه‌كو‌پێویست‌به‌دوای‌‌دۆزی‌‌ئه‌نفالدا‌نه‌چوه‌،‌چونكه‌‌چونه‌‌ناو‌عێراق‌كارێكی‌‌ئاسان‌نه‌بوه‌‌و‌رۆژنامه‌نوسه‌كان‌له‌ژێر‌چاودێری‌‌هه‌واڵگری‌‌عێراقدا‌بون‌و‌به‌تایبه‌ت‌رێگه‌یان‌پێنه‌ده‌درا‌سه‌ردانی‌‌

ناوچه‌‌كوردنشینه‌كان‌بكه‌ن.له‌گه‌ڵ‌هه‌مو‌ئه‌و‌قه‌ده‌غه‌كردنانه‌شدا،‌ب��ه‌اڵم‌دو‌رۆژ‌پاش‌ده‌س��ت‌پێكردنی‌‌له‌ناوچه‌ی‌‌ ئه‌نف��ال‌ كۆتایی‌‌ قۆناغ��ی‌‌بادین��ان،‌رۆژنامه‌ی‌‌نیوی��ۆرك‌تایمز‌له‌راپۆرتێكدا‌باڵویك��رده‌وه‌‌كه‌‌رژێمی‌‌عێراق‌له‌كۆتایی‌‌مانگی‌‌ته‌موز‌نزیكه‌ی‌‌بیست‌هه‌زار‌سه‌ربازی‌‌تایبه‌تی‌‌ناردوه‌‌بۆ‌باك��ور،‌ئه‌م��ه‌ش‌ئاماژه‌یه‌‌به‌وه‌ی‌‌

عێ��راق‌ده‌یه‌وێت‌كۆتایی‌‌به‌كێش��ه‌ی‌‌كورد‌بهێنێت.

رۆژنامه‌نوس‌ویلیه‌م‌س��افایێر‌رۆژی‌‌)5/ئه‌یل��ول/‌1988(‌ل��ه‌‌رۆژنامه‌ی‌‌نیویۆرك‌تایمز‌وتارێكی‌‌به‌ناونیشانی‌:‌كۆمه‌ڵك��وژی‌‌ك��ورده‌كان‌به‌ده‌س��تی‌‌عێ��راق‌رابوه‌س��تێنن،‌باڵوك��رده‌وه‌،‌له‌وتاره‌كه‌دا‌هاتب��و‌"ئه‌مه‌‌نمونه‌یه‌كی‌‌كالسیكی‌‌جینۆسایده‌‌كه‌‌له‌سه‌روبه‌ندی‌‌جێبه‌جێكردندای��ه‌‌و‌جیهانی��ش‌هی��چ‌ناڵێت..‌ئه‌مڕۆ‌س��ێ‌‌كه‌س‌له‌جیهاندا‌هه‌ن‌كه‌‌ده‌توانن‌رێژه‌ی‌‌دانیش��توانی‌‌ئه‌مین‌ ئی��دی‌‌ كه‌مبكه‌نه‌وه‌:‌ جیه��ان‌له‌ئه‌فریقا،‌پۆڵپۆت‌له‌ئاس��یاو‌سه‌دام‌

حوسه‌ین‌له‌رۆژهه‌اڵتی‌‌ناوه‌ڕاست".سێ‌‌رۆژ‌دوای‌‌ئه‌و‌وتاره‌،‌رۆژنامه‌نوس‌جی��م‌هۆگالند‌له‌رۆژنامه‌ی‌‌واش��نتۆن‌به‌ناونیشانی‌‌ وتارێكی‌‌نوس��ی‌‌ پۆست‌ئه‌مه‌‌جینۆسایده‌"،‌ "به‌هه‌ڵه‌دا‌مه‌چن،‌دوای‌‌ئه‌م‌وتارانه‌‌بۆ‌یه‌كه‌مجار‌سه‌رنجی‌‌هه‌ندێ‌‌ به‌تایبه‌ت‌ ئه‌مریكاو‌ كۆمه‌ڵگای‌‌به‌ره‌و‌ پیرانی‌‌ ئه‌نجومه‌نی‌‌ له‌ئه‌ندامانی‌‌راكێش��ا‌و‌ ك��ورد‌ جینۆس��ایدی‌‌ الی‌‌پیران‌ ئه‌نجومه‌نی‌‌ له‌ئه‌ندامانی‌‌ هه‌ندێ‌‌

مه‌سه‌له‌كه‌یان‌وروژاند.ل��ه‌)9/17( پی��ران‌ ئه‌نجومه‌ن��ی‌‌ب��ۆ‌ په‌س��ه‌ندكرد‌ گه‌اڵڵه‌یاس��ایه‌كی‌‌به‌سه‌ر‌ ئابوری‌‌ ئابڵوقه‌ی‌‌ س��ه‌پاندنی‌‌عێراق��دا،‌ب��ه‌اڵم‌وه‌زاره‌ت��ی‌‌ده‌ره‌وه‌‌به‌بیانوی‌‌ ره‌تیك��رده‌وه‌،‌ ده‌س��به‌جێ‌‌سیاس��ی‌‌و‌ به‌په‌یوه‌ندییه‌‌ زیانگه‌یاندن‌ئابورییه‌كانی‌‌نێوان‌به‌غداو‌واشنتۆن.

له‌به‌ش��ێكی‌‌دیك��ه‌ی‌‌كتێبه‌ك��ه‌دا،‌به‌پشت‌به‌س��تن‌به‌لێدوانی‌‌ئه‌ندامانی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌ران‌و‌پیران،‌نوس��ه‌ر‌كاربه‌ده‌س��تانی‌‌ له‌نێوان‌ به‌راوردێ��ك‌ئه‌مریكا‌له‌سه‌روه‌ختی‌‌ئه‌نفال‌و‌روخانی‌‌رژێمی‌‌به‌عس‌له‌ساڵی‌‌)2003(‌ده‌كات.‌به‌رپرسانه‌ی‌‌ له‌و‌ ژماره‌یه‌ك‌ به‌جۆرێك‌بێده‌نگیان‌له‌پرس��ی‌‌ئه‌نف��ال‌له‌ده‌می‌‌س��ه‌رۆكایه‌تی‌‌ج��ۆرج‌بوش��ی‌‌باوكدا‌هه‌ڵبژارد،‌له‌س��ه‌رده‌می‌‌بوشی‌‌كوڕدا‌وێزه‌ی‌‌ كه‌وتونه‌ته‌‌ به‌رپ��رس‌و‌ بونه‌وه‌‌رژێمه‌كه‌ی‌‌سه‌دام‌و‌تاوانه‌كانی‌‌ئه‌نفال‌و‌كیمیابارانی��ان‌وه‌ك��و‌چه‌كێك‌له‌دژی‌‌

رژێمه‌كه‌ی‌‌سه‌دام‌به‌كارهێنا.له‌نمونه‌ی‌‌ئه‌و‌به‌رپرس��انه‌ش:‌كۆڵن‌پاوڵ‌له‌كانون��ی‌‌یه‌كه‌می‌‌)1987(‌تا‌كانون��ی‌‌دوه‌م��ی‌‌)1989(‌راوێژكاری‌‌ئاسایشی‌‌نیش��تیمانی‌‌رۆناڵد‌ره‌یگان‌بو،‌له‌‌)1989(‌تا‌)1993(‌سه‌رۆكی‌‌ئه‌مریكا‌ ستادی‌‌هێزه‌‌هاوبه‌ش��ه‌كانی‌‌بو،‌ل��ه‌‌)2003(‌وه‌زی��ری‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مری��كا‌بو.‌هه‌روه‌ها‌پ��ۆڵ‌ۆڵفۆێتز‌ل��ه‌‌)1983 - 1993(‌جێگری‌‌وه‌زیری‌‌به‌رگری‌‌بو‌بۆ‌كاروباری‌‌سیاس��ی‌‌و‌له‌‌)2003(‌جێگ��ری‌‌وه‌زیری‌‌به‌رگری‌‌بو.‌كۆندۆلی��زا‌رایس‌له‌‌)1989 - 1993( ئاسایش��ی‌‌ ئه‌نجومه‌نی‌‌ به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌‌نیشتیمانی‌‌ئه‌مریكا‌بو،‌له‌‌)2003(‌بوه‌‌راوێژكاری‌‌ئاسایشی‌‌نیشتیمانی‌.‌دیك‌چینی‌‌كه‌‌له‌‌)2003(‌جێگری‌‌سه‌رۆك‌كۆمار‌بو،‌له‌ساڵی‌‌)1988(‌سه‌رۆكی‌‌فراكسیۆنی‌‌زۆرینه‌ی‌‌كۆماریخوازه‌كانی‌‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌ران‌بو،‌له‌‌)1989 - 1993(‌وه‌زیری‌‌به‌رگری‌‌ئه‌مریكا‌بو.

17)474(‌سێشه‌ممه‌‌2015/4/14 کتێب

ئه‌نفال‌له‌به‌ڵگه‌نامه‌‌نهێنیه‌كانی‌‌ئه‌مریكادا

‌‌‌ئا:‌بێریڤان‌جه‌مال‌حه‌مه‌سه‌عید

د.سه‌روه‌ر‌جوانڕۆیی‌‌به‌زمانی‌‌هۆڵه‌ندی‌‌رۆمانێك‌باڵوده‌كاته‌وه‌‌كه‌‌چیرۆكی‌‌كۆست‌و‌نه‌هامه‌تیه‌كانی‌‌

ئه‌نفال‌ده‌گێڕێته‌وه‌.

یه‌كه‌شه‌مه‌ی‌‌رابردو‌4/12،‌له‌شاری‌خرۆنینگن)Groningen(ی‌هۆڵه‌ندا،‌به‌به‌شداری‌نزیكه‌ی‌سێ‌سه‌د‌كه‌س‌له‌ئه‌ده‌بدۆس��تانی‌‌هۆڵه‌ندی‌و‌كورد،‌هاوكات‌له‌گه‌ڵ‌‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌‌رۆمانی‌‌ Yaad, het meisje zonder geschiedenis"ی��اد،‌كچێك��ی‌بێ‌‌مێ��ژو"دا،‌كۆڕێك‌بۆ‌نوس��ه‌ره‌كه‌ی‌‌

د.سه‌وه‌ر‌جوانڕۆیی‌‌ساز‌كرا.له‌م‌ئێواره‌‌كۆڕه‌دا‌كه‌‌نیش��اندانی‌‌چه‌ن��د‌كورت��ه‌‌فیلمێ��ك‌و‌فیلم��ی‌‌به‌ڵگه‌نامه‌یی‌‌له‌سه‌ر‌پرۆسه‌ی‌‌ئه‌نفال‌و‌كاره‌ساتی‌‌كیمیابارانی‌‌شاری‌‌هه‌ڵه‌بجه‌‌

ده‌ستیپێكرد،‌‌د.سه‌روه‌ر‌جوانڕۆیی‌‌تیشكی‌‌خسته‌‌گرنگی‌‌باڵوكردنه‌وه‌ی‌‌ئ��ه‌م‌رۆمانه‌‌به‌زمان��ی‌‌هۆڵه‌ندی‌‌كه‌‌باس‌له‌گه‌وره‌ترین‌كاره‌ساتی‌‌سه‌ده‌ی‌‌بیس��ته‌می‌‌كوردس��تان‌ده‌كات‌كه‌‌

ئه‌ویش‌ئه‌نفاله‌.‌‌نوسه‌ر‌ئاماژه‌ی‌‌به‌وه‌‌كرد‌كه‌‌به‌شی‌‌یه‌كه‌می‌‌رۆمانه‌كه‌ی‌‌ته‌رخان‌كردوه‌‌بۆ‌گێڕانه‌وه‌ی‌‌مه‌رگه‌ساته‌كانی‌‌رۆژگاری‌‌به‌عس‌كه‌‌چۆن‌كوردستان‌له‌سایه‌ی‌‌ش��ه‌ڕو‌كوش��تاری‌‌به‌عس��ییه‌كاندا‌ده‌بێت‌و‌ كه‌وتو‌ كۆس��ت‌ ره‌شپۆش‌و‌داس��ی‌‌ئه‌نفال‌گیانی‌‌هه‌زاران‌مرۆی‌‌بێگوناح‌و‌بێتاوان‌دروێنه‌‌ده‌كات‌كه‌‌له‌به‌ش��ێكی‌‌ منداڵن.‌ ژن‌و‌ زۆربه‌یان‌دیك��ه‌ی‌‌رۆمانه‌كه‌ش��یدا‌ب��اس‌له‌و‌هه‌ناسه‌س��اردانه‌‌ به‌دبه‌خت‌و‌ مرۆڤه‌‌ده‌كات‌ك��ه‌‌كاتێك‌ب��ه‌ره‌و‌رۆژئاوا‌كۆچ‌ده‌كه‌ن‌و‌له‌ره‌گوڕیش��ه‌ی‌‌خۆیان‌هه‌ڵده‌كه‌نرێن،‌وه‌ك‌په‌نابه‌ر‌به‌ده‌ست‌

كۆمه‌ڵێك‌خه‌م‌و‌گرفت‌و‌ئێش‌و‌ئازاری‌‌بێ‌‌بڕان��ه‌وه‌وه‌‌ده‌ناڵێنن‌كاتێك‌كه‌‌ناتوان��ن‌له‌گه‌ڵ‌‌ئ��ه‌و‌ژینگه‌‌نوێیه‌ی‌‌ئه‌وروپ��ادا‌هه‌ڵك��ه‌ن‌ك��ه‌‌به‌ناچار‌

تێیده‌كه‌ون.‌روداوه‌كانی‌‌رۆمانی‌‌"یاد..‌كچێكی‌بێ‌مێژو"،‌له‌باش��وری‌‌كوردستانه‌وه‌‌كۆتاییان‌ له‌هۆڵه‌ندا‌ ده‌ستپێده‌كات‌و‌

دێت.‌دكت��ۆر‌س��ه‌روه‌ر‌جوانڕۆی��ی‌كه‌‌ته‌مه‌نی‌‌‌53ساڵه‌و‌دكتۆری‌ده‌رونیه‌‌هۆڵه‌ندا،‌ مارتینی‌ له‌نه‌خۆش��خانه‌ی‌زۆرب��ه‌ی‌‌روداوه‌كان��ی‌‌له‌ئه‌زمون��ی‌‌ژیانی‌‌تایبه‌تی‌‌خۆی��ه‌وه‌‌وه‌رگرتوه‌،‌كاتێ��ك‌كه‌‌له‌س��ه‌روه‌ختی‌‌ئه‌نفالدا‌له‌كوردستان‌پزیشك‌بوه‌و‌له‌نزیكه‌وه‌‌ئێش‌و‌ژان��ی‌‌قوربانیه‌كانی‌‌هه‌ڵمه‌تی‌‌ناوبراو‌ بینیوه‌،‌ ئه‌نفال‌و‌كیمیابارانی‌‌له‌س��اڵی‌1989 له‌گه‌ڵ‌خێزانه‌كه‌ی‌

له‌هۆڵه‌ندا‌نیشته‌جێیه‌.‌

"یاد..‌كچێكی‌بێ‌مێژو"رۆمانێك‌به‌هۆڵه‌ندی‌له‌سه‌ر‌ئه‌نفال

روداوه‌كانی‌‌رۆمانی‌‌"یاد..‌كچێكی‌بێ‌مێژو"،‌له‌باشوری‌‌

كوردستانه‌وه‌‌ده‌ستپێده‌كات‌و‌

له‌هۆڵه‌ندا‌كۆتاییان‌دێت

میدیای‌‌ئه‌مریكی‌‌وه‌كو‌پێویست‌به‌دوای‌‌دۆزی‌‌ئه‌نفالدا‌نه‌چوه‌‌چونكه‌‌چونه‌‌ناو‌عێراق‌كارێكی‌‌ئاسان‌نه‌بوه‌‌و‌

رۆژنامه‌نوسه‌كان‌له‌ژێر‌چاودێری‌‌

هه‌واڵگری‌‌عێراقدا‌بون‌و‌نه‌یانده‌توانی‌سه‌ردانی‌‌ناوچه‌‌

كوردنشینه‌كان‌بكه‌ن

تایبه‌ت (474( سێشه ممه 182015/4/14

ئا: محه مه د ره ئوف

ئه گه رچی تاوانی ئه نفال له ئاستی دادگای بااڵی تاوانه كانی عێراق و

په رله مانی عێراق به جینۆساید ناسێنراوه ، به اڵم هیچ زه مانه ت و

رێگریه ك نیه بۆ دوباره نه بونه وه ی، ئه نفال به رده وام له ڕه نگ و فۆرمی جیاوازدا خۆی ده رده خات، وه ك

كوشتاری ئێزدیه كان.

پرۆسه ی ئه نفال ئه وه ی له پرۆس��ه ی ئه نفال��دا رویدا ته نها هه وڵێ��ك نه بو ب��ۆ له ناوبردن و به ڵك��و ك��وردی، تاك��ی كوش��تنی هه وڵێ��ك بو ب��ۆ س��ڕینه وه ی ته واوی مۆرك��ی نه ته وایه تی گه ل��ی كورد، به و پێی��ه ی ئه نفال پرۆس��ه یه كی پالن بۆ داڕێژاوی پێش��وه خته بو، به وه ی پالنی پێش��وه خته ی بۆ داڕشتبو پرۆسه كه ی دابه ش��كردبو به س��ه ر )8(قۆناغ��دا و ناوچ��ه ی جوگرافیای جیاوازدا له )6( )قۆناغ��ی یه ك��ه م بۆ س��ه ر ناوچه ی دۆڵ��ی جافایه تی ، قۆناغ��ی دوه م بۆ سه ر ناوچه ی قه ره داخ، قۆناغی سێیه م بۆس��ه ر ناوچ��ه ی گه رمی��ان، قۆناغی چواره م بۆ س��ه ر ناوچه ی قه اڵسێوكه و دۆڵی زێی بچوك، قۆناغی پێنج و شه ش و حه وت بۆ س��ه ر ناوچه كانی شه قاڵوه و كۆتایی هه ش��ته م و قۆناغی ره واندوز، بۆ س��ه ر ناوچه ی بادینان( سه رجه می ئه و قۆناغانه له 23ی ش��وباتی 1988 1988 ئه یلولی له 6ی ده س��تیپێكردو پ��اش روخاندن��ی هه م��و گونده كانی

كوردستان كۆتاییهات.ئه گه رچی پرۆسه ی ئه نفال له شوباتی 1988 ده ستی پێكرد به اڵم پێشتر رژێمی به عس پالنی گه وره ی بۆ داڕشتبو، دوای ئه وه ی له ڕۆژی 1987/3/29 به بڕیاری ژم��اره 160 عه ل��ی حه س��ه ن مه جید باكوری نوس��ینگه ی رازگاری كرای��ه به پالندانان ده ستیكرد به عس، حیزبی ب��ۆ له ناوبردنی گه لی ك��ورد، هه ربۆیه ژماره )28/ بڕی��اری 1987/6/20دا 4008( ده ركرد كه به ته واوی پێ له سه ر ئه وه داده گرێ ئیتر سیاسه تی كوشتن و وێران له دێهاته قه ده غه كراوه كاندا پیاده ده كرێت، ئه م بڕیاره ش به ئیمزای )عه لی حه سه ن مه جید( به ناوی )قیاده مكتب تنڤیم الش��مالی � مكتب س��كرتاریه (ئاراس��ته ی فه یله قه كانی وه ده رچوه و )ی��ه ك، دو، پێنج( س��وپای عێراقی ك��راوه له ناوچه كانی كوردس��تاندا كه به ناوچه ی گونده كانی ت��ه واوی تیایدا قه ده غه كراو دایه قه ڵه م و وه كو ناوچه ی شه ڕ داینان و به ته واوی مرۆڤ و ئاژه ڵیان تێ��دا قه ده غه ك��را، رێگه به س��وپاش درا ه��ه ركات بیویس��تایه به ئ��ازادی ته قه و ده س��تڕێژیان لێب��كات. له گه ڵ قه ده غه كردنی هاتوچۆ بۆ ئه و گوندانه ، له دوایین خاڵی بڕیاره ك��ه دا هاتبو كه فه وجه كانی هێ��زی مسته ش��اره كان و به رگری میلل��ی ، جگه له چه كی قورس ده س��ت به س��ه ر هه مو ش��تومه كێكدا

بگرن، بۆخۆیان ده بێت.

ئ��ه م به ڵگه نامه یه خۆئاماده كردنێكی ت��ه واوی رژێ��م پیش��ان ده دات ب��ۆ گه وره ی پرۆس��ه یه كی جێبه جێكردنی ك��ردن و جینۆس��اید له ناوب��ردن و هی��چ جیاوازیی��ه ك ن��اكات له نێ��وان هه مو پێش��مه رگه یه كدا گوندنشینێك و به ) موخه ڕیب( له قه ڵه م ده دات و به بێ جیاوازی ته مه ن و ره گه ز پێویسته له ناو ببرێن. له س��ه ر بنه ڕه تی بڕگه كانی ئه م به ڵگه نامه یه شااڵوه كانی ئه نفال به ڕێوه

چو. پرۆس��ه كانی له دوای جێبه جێكردنی ئه نف��ال ت��ه واوی ئه و كه س��انه ی كه ده س��تگیركران به س��ه ر گروپه كان��دا دابه شكران، گه نجه كان بۆ زینده به چاڵ و ژن و منداڵه كان بۆ دبس و به ش��ێكیان له ناوبران و به شێكیشیان ئازادكران و پیرو په ككه وته كانیش برانه نوگره س��ه لمان و

دوای چه ند مانگ مانه وه ئازادكران.كۆی پرۆس��ه ی ئه نف��ال كه نزیكه ی شه ش مانگی خایاند، به پالن و به رنامه ی وردی حیزب��ی به ع��س ك��راو هێنده تاوانێكی گ��ه وره بو كه به قه د ژماره ی دونیا له ده وڵه تانی زۆرێك قوربانییانی لێكه وته وه ، بێسه روش��وێنی قوربانی و به اڵم ئه نفال له كاتێكدا بێشه روش��وێن كردن و له ناوبردنی سه دان هه زار مرۆڤی كورد بێت له هه م��ان كاتدا وێرانكردنی هه مو پێداویس��تیه كانی ژیانی مرۆڤه ، بێگوم��ان له ناوبردنی ه��ه زاران گوندو شارو ش��ارۆچكه و س��وتاندنی سه دان دارس��تان و هه زاران هه زار سه ر ئاژه ڵه ،

بۆیه چه ند وێرانه یه كی ماددییه به هه مان ئه ندازه ش وێرانه یه كی مه عنه ویه .

ئه م شااڵوه بوه هۆی وێرانكردنی نزیك��ه ی )4(هه زار گون��د، )4(قه زا، (30(ناحیه ، ) 3100( مزگه وت و )100( كڵێس��ا، له روی گیاندارییه وه بوه هۆی به ت��ااڵن بردنی )2(ملیۆن س��ه ر مه ڕو مااڵت و ئ��اژه ڵ، ئه نفال كاره س��اتێكی ژینگه یی گه وره بو كه بوه هۆی شێواندنی رواڵه تی گیان��داری و روه كی ناوچه كه و بوه هۆی له ناوبردنی روبه رێكی فراوان له باخ و ره زو چه م و چنار كه هاوسه نگیی

ژینگه السه نگ ده كات. ن��زان( كه ن��داڵ )د. ه��ه روه ك ده رباره ی شااڵوه كانی ئه نفال ده نوسێ ئه نفال��دا )90%(ی )له ش��ااڵوه كانی گونده كانی كوردس��تان و زیاتر له )20( شارو شارۆچكه له سه ر نه خشه سڕانه وه ، ناوچه گوندنش��ینه كان به )15( ملیۆن مین، مینڕێژكران، به م جۆره ش چاالكی ناوچان��ه دا كارێكی له و كش��توكاڵیی ئه س��ته م ب��و )1،5( ملی��ۆن كوردی گوندنش��ین بۆ ئ��ۆردوگا زۆره ملێكان گوێزرانه وه ، نزیكه ی )10%( ی كوردی دانیشتوانی عێراق له نێوبران(، به مه ش نزیكه ی )7729(كم2 له روبه ری هه رێمی كوردس��تانی عێراق توشی شااڵوه كانی

ئه نفال بوه . هه ربۆیه ئه نفال به ته نها پالنێك نه بو ب��ۆ وێرانكردنی روكارێك له روكاره كانی میلله ت��ی ك��ورد، هه ڕه ش��ه یه ك نه بو به ته نها رو له ره هه ندیك له ره هه نده كانی

كلتوری ئاب��وری و كۆمه اڵیه تی و ژیانی گه لی ك��ورد به ڵكو ئه نفال نه خش��ه و پالنێ��ك بو ك��ه رژێم بۆ س��ڕینه وه ی مۆركی نه ته وایه ت��ی كوردو له ناوبردنی هه مو شوێنه وارێكی كلتوری و سیاسی و ئابوری كوردستان دایڕشتبو، هه وڵدانێك بو بۆ سڕینه وه ی گشت سیماو ماكه كانی میلله تێكی ژێر ده سته و چه وساوه .

جینۆسایدی ئیزدیه كان له شه نگالدائه و تاوانه گه وره یه ی كه له ئابی 2014 به رامب��ه ر به ئیزدیه كانی ش��ه نگال كرا له زۆر روه وه هاوشێوه ی تاوانی ئه نفاله ، نێو له چیرۆكه كانی زۆرێ��ك به جۆرێك

تاوانه كان هه مان چیرۆكن.له ڕۆژی 2014/8/3 چه كدارانی داعش هێرش��یان كرده س��ه ر قه زای شه نگال ك��ه زۆرینه ی دانیش��توانه كه ی كوردی ئیزدین )قه زای ش��ه نگال له ناحیه كانی س��نونێ و قه یره وان پێكدێت و 97 گوند له خۆ ده گرێت و روبه ری قه زاكه 3188 كم2 و زیاتر له 320 هه زار كه س��ی تیادا ده ژی��ن ك��ه زیاتر ل��ه 85%ی كوردی ئێزدی��ن(. ئێزدیه كان��ی ئ��ه و قه زایه روبه ڕوی كۆمه ڵك��وژی و تاوانی گه وره بون��ه وه ل��ه )كوش��تن و س��ه ربڕین و ئاواره بون و ده ستدرێژی و بردنی كچانی ئێزدیه كان(، له هێرش��ی داعش بۆسه ر شه نگال به پێی سه رچاوه ناڕه سمیه كان زیاتر له )هه زار(كه س كوژراون و )4000( كچ و ژن��ی گه نجی ئێزدی��ه كان براون، زیات��ر له 200 هه زار كه س��یان ئاواره ی

چیای ش��ه نگال بون، نزیكه ی 200 بۆ 500 كه س��یش له پیرو منداڵ له برسان و تینیۆتی��دا، مردون، )چیای ش��ه نگال درێژیه كه ی 77كیلۆمه تر چوارگۆشه یه و پانییه كه ی 13 كیلۆمه تره و به رزیه كه شی 1463 مه ت��ره ، له باك��وری رۆژهه اڵتی ش��ه نگاله وه ب��ۆ باك��وری رۆژئ��اوای ش��ه نگال درێژده بێت��ه وه (، ئه م دۆخه ب��ۆ ئیزدیه كانی كوردس��تان تاوانێكی كاره س��اتی هاوش��ێوه ی گه وره ی��ه و ئه نفال و جینۆس��ایده كانی تری كورده كوردبونیان و به ه��ۆی له الیه ك به وه ی له الیه كیش به هۆی بیروباوه ڕه كه یانه وه ، روبه ڕوی ئه و تاوانه گه وره یه بونه ته وه . له ساڵی 1743 له الیه ن نادرشای پادشای فارسه كانه وه بڕیاری كوشتنیان دراوه و له ساڵی 1872 له الیه ن عوسمانیه كانه وه جینۆس��اید ك��راون و له س��اڵی 1915 له جینۆس��ایدی توركه كان��دا به رامبه ر ب��ه ئه رمه ن��ه كان ژماره یه ك��ی زۆری 1935یشدا له ساڵی له ناوبران و ئیزیدی جارێكی تر به ده س��تی سوپای عێراق روبه روی كوش��تن و له ناوبردن بونه وه و ژماره یه كیان ئه نفالیشدا له پرۆسه كانی لێ ئه نفالكراو له ساڵی 2007یشدا به هۆی كرده وه ی تیرۆرستییه وه به هه زارانیان

بونه قوربانی.

له نێوان ئه نفال و شه نگالدا ئه گه رچی گه لی كوردستان به درێژایی مێ��ژو روب��ه ڕوی ده یان جینۆس��اید و كوشتن و كۆمه ڵكوژی بۆته وه و به شێك

له تاوانه كانی��ش له ف��ۆرم و ش��ێوه دا هاوش��ێوه ن و له یه ك ده چ��ن، تاوانی دژ به ئێزدی��ه كان له ش��ه نگال و چیای ش��ێوه ی فۆرم و ل��ه روی ش��ه نگال تاوانه ك��ه وه له كۆمه ڵكوژی دێرس��یم )1988( ئه نفال تاوان��ی (1937( و ده چێ��ت. ب��ه اڵم له نێ��وان ئه نفال و ش��ه نگالدا خاڵه لێكچ��وه كان زۆرن و

نزیكن له یه كه وه ، له وانه ش :1. هه ردو پرۆس��ه كه له ژێر په رده و ن��اوی ئاین��ی پی��رۆزی ئیس��المدا ئه نجامدراوه و بكه ران��ی بۆ ره وایه تی به تاوانه كه ی��ان ئاین��ی ئیس��المیان كردۆت��ه بیانو، له پرۆس��ه ی ئه نفالدا به بیان��وی كافربون��ی گه ل��ی كورد به عس ك��وردی ئه نفالك��رد، ئه ویش ب��ۆ ره وایه ت��ی دان به كۆمه ڵك��وژی كورد، له شه نگالیشدا داعش به بیانوی كافربون��ی ئێزدیه كان ئ��ه و تاوانه ی له گوندی كۆچۆی هه ر وه ك ئه نجامدا، سه ر به قه زای شه نگال داعش مۆڵه تی دو رۆژ ده ده ن��ه ئه و گونده ئێزدیه بۆ ئه وه ی موس��ڵمان بن و دواتر له رۆژی 16ی ئاب��دا 312 پی��اوی ئه و گونده

ده كوژن.2. پرۆسه ی ئه نفال بۆسه ر خه ڵكی مه ده ن��ی ئه نجامدراو تیایدا به هه زاران ژن و من��داڵ ئاواره ب��ون و ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێش��ت و له جێگه ی خۆیان هه ڵكه ندران، له شه نگالیشدا به هه زاران

ژن و منداڵ ئاواره بون.3. م��ردن له برس��ێتی و تێنوێتیدا، ده ڵێ��ت ئه نف��ال ش��ایه تحاڵێكی له پی��رو زۆرێ��ك له نوگره س��ه لمان له برس��ا ده م��ردن و په ككه وت��ه كان دواتر س��ه گ ته رمه كانیانی ده خوارد، ئێزدیه كان ده ربازبوی ش��ایه تحاڵكی ئاماژه به وه ده كان كه ئێمه 200 كه س بوین زیاتر له 20 كه س��مان لێمردن و

سه گ ته رمه كانیان ده خوارد.س��ه ر كردن��ه ده س��تدرێژیی .4ژن��ان و كچان له هه ردو پرۆس��ه كه دا، ده ربازبویه كی ئه نفال له زیندانی تۆپزاوا ده ڵێت م��ن به چاوی خ��ۆم كچێكی جوانم بینی دوای ئه وه ی سه ربازه كان شێت سه ری كردبوه ده س��تدرێژیان ببو ده یویس��ت خۆی بكوژێت، دواتر به زنجیر به ستبویانه وه ، ده ربازبویه كی شه نگاڵیش ده ڵێت، سێ كچی ئێزدی ده ستدرێژییان كرابوه سه رو وه خت بو ش��ێت ببن داوایان ده كرد بیانكوژین، به اڵم نه مانكوشتن بۆیه خۆیان له سه ر

چیاكه وه فڕێدایه خواره وه .5. بردن و فرۆش��تنی كچان له نێوان ئه نفال و ش��ه نگالدا دوباره ده بێته وه ، له پرۆس��ه ی ئه نفالدا به سه دان كچی گه نج بران و درانه سه رۆك عه شیره ت و به وته ی له شه نگالیشدا ئه فسه ره كان، په رله مانتاران زیاتر له 500 كچی ئێزدی له الیه ن داعشه وه براون و فرۆشراون.

چاره نوس��ی دیارنه مان��ی .6ژماره یه كی زۆری ژن و منداڵ له هه ردو

پرۆسه ی ئه نفال و شه نگالدا.7. به تااڵنب��ردن و وێرانكردنی ماڵ و

حاڵ و سامان له ئه نفال و شه نگالدا.

ئه نفال ئه گه رێك به رده وام له پێشمانه وه پرۆسه ی ئه نفال به فۆرم و به رگێكی نوێوه له شه نگالدا خۆی دوباره كرده وه

ئه نفال نه خشه و پالنێك بو كه

رژێم بۆ سڕینه وه ی مۆركی نه ته وایه تی كوردو له ناوبردنی هه مو شوێنه وارێكی كلتوری و سیاسی و ئابوری كوردستان

دایڕشتبو

ئه گه ر بگه ڕێینه وه بۆ مێژوی سه رهه ڵدانی شۆڕش��ه كانی كورد كه ته نها شۆڕش��ێكی چه كداری بو له الدێكانه وه ده ستی پێكردو ئه و تاكه شۆڕشه ش كه به حیزبی نه كرابو شۆڕش��ی ش��ێخ م��حمودی نه مر بو كه شۆڕش��ێكی كوردان��ه و نیش��تمانی بو بێ ئه وه ی هیچ حیزبێك ده س��تی له كاره كانی وه ردابێ، ئه م شۆڕش��ه له ڕوی چه كداری و به ش��داری چی��ن و تۆیژه كان��ی كورد زۆر ك��اراو شوێنده س��تیان دیاربو به اڵم له به ر نه بونی ئه زمونێكی كامڵ له بواری سیاسه ت و دبلوماس��یدا ئه وه بو به پیالنی حكومه تی

به ریتانیا له بار براو كپ كرایه وه .ب��ه اڵم شۆرش��ه كانی حیزبی ش��یوعی و پارتی دیموكراتی كوردستان و جیابونه وه ی م��ام ج��ه الل له پارتی ئه مان��ه هه مو هه ر چه ن��د شۆڕش��ێكی چه كداری ب��و به اڵم هێ��زه كان س��ه ر به حیزبه كان ب��ون بۆیه

ده بینین هه ر له سه ره تای جیابونه وه ی مام جه الل له س��ااڵنی شه س��ته كاندا سه ره تای شه ڕی براكوژیی س��ه ری هه ڵداو هێزه كان خرانه به رژه وه ن��دی حیزبه كان و له به رگری له نیش��تمان په راوێ��ز خ��ران. له وكاته وه دوژمنان��ی گه ل��ی ك��ورد توانیاویانه ئه م هه له بقۆزنه وه و دزه بكه نه ناو شۆڕشه كانی كوردو توانیویان��ه ئاگری دوبه ره كی و كورد

به كورد به كوشتدان خۆش بكه ن.به اڵم س��ازش ناهێنمه وه بۆ به نیشتمان نه كردنی هێزه كان له به رئه وه ی ئه و قۆناغه ته نها شۆڕش��ێكی چه كداری ب��و له الدێ و شاخه وه سه ری هه ڵدا به بێ پشتیوانی هیچ

ده وڵه تێك.به اڵم ئه نجامی ئه م شۆڕشانه ئێستا گه لی ك��ورد خاوه نی حكومه ت و س��ه رۆكی هه رێ��م و په رلمان و خاوه ن��ی هێزو چه ك و ته قه مه نییه ك��ی س��ه رده مانه یه بێ ئه وه ی ئ��ه م هێ��زه هێزێكی نیش��تمانی بێ و دور له حیزبكردن بێ به پێچه وانه وه هه ر حیزبێ هێزی خۆی هه یه به تایبه تی هێزه كانی هه شتا

كه سه ر به پارتییه و هێزه كانی حه فتا سه ر به یه كێتییه ئه م هێزانه هێچ پێناس��ه یه كی نیشتمانی پێوه دیارنیه بۆیه له م كاته دا كه له راگه یاندنه كاندا باس له به نیشتمان كردنی ئه م هێزانه ده ك��رێ به بێ ئه وه ی بیر له وه كرابێته وه چۆن یه ك ده خرێنه وه وا ده زانن كۆكردنه وه ی ئه م هێزانه له لیواو فه وجه كاندا مانای یه كگرتنه وه یانه ئه مه ته نها وه ختییه و شێواندنی یاساو رێسایه به هێزی نیشتمانی نیزامیی .چونك��ه له گ��ه ڵ ه��ه ر گرژییه ك له نێوان حیزبه كان��دا هێزه كانیان ده خرێنه ئاماده باش��یی و فه رمانی��ان پ��ێ ده كرێت له سه ر به رژه وه ندی حیزبه كانیان هه ڵبده نێ ، بۆیه ئه م هێزانه ی ئێستا به م شێوه یه نابنه هێزیكی نیشتمانی . دیاره پێكهێنانی هێزی نیش��تمانیی سیسته می خۆی هه یه ئه ویش سیس��ته می دامه زراندن��ی )تجنید(ه بۆ نیزامیی نیش��تمانی هێزیكی پێكهێنان��ی ئه ویش سه ره تا به په یڕه وكردنی ئه م خااڵنه

ده ستپێده كات:1. دروس��تكردنی سیس��ته می )تجنید(

كه س��ه ر به وه زاره تی پێش��مه رگه بێت تا بتوانرێ��ت هه مو چین و تۆی��ژه كان به پێی ته مه نیان كه له )18( ساڵیدا بتوانن ئه ركی پاراستنی نیش��تمان به جێبهێنن و هه روه ها خوێندكارانیش دوای ته واوكردنی خۆیندنیان

ئه م ئه ركه له سه ر شانیانه .2. دروستكردنی سه ربازگا له پارێزگاكاندا س��ه ربازگاو س��یمایه كی هه م��و ك��ه تی��ادا س��ه ربازی پێداویس��تییه كانی

ئاماده كرابێت.مه ش��ق و مه یدان��ی دروس��تكردنی .3ڕاهێنان به سه رپه رشتی پسپۆڕانی سه ربازی

بۆ پێگه یاندنی هێزێكی نیزامیی.س��ه ربازو ئ��ه و گواس��تنه وه ی .4ئه فس��ه رانه ی ك��ه له هێزه كان��ی حه فتاو هه ش��تادا مه رجه كانی سیسته می ته جنید

ده یانگرێته وه .به ته م��ه ن و كردن��ی خانه نه ش��ین .5ژیانێكی دابینكردن��ی پاش��ان ماندوبوان

خۆشگوزه رانانه بۆیان.6. ئ��ه و هێزانه ی ده مێنن��ه وه هێزێكی

له ژێر بكرێ��ت لێدروس��ت پش��تیوانییان فه رمانه كانی وه زاره تی پێشمه رگه دا بێت.

دروستبونی ئه م سیسته مه و به پیاده كردنی ئه ركی پاراس��تنی نیش��تمان له ئه س��توی چینی ه��ه ژارو مامناوه ن��د كه مده كاته وه . چین و تۆیژه كانی سه رمایه دارو خۆێندكاران و رۆشنبیرو به رپرسان به شدارده بن بۆ پاراستن له ش��ه ره ف و خاكی نیش��تمانه كه مان وه ك ده بینین له به رگری ئه م ش��ه ڕه نه گریسه دا ش��ه هیدو برینداره كانمان زوربه یان خه ڵكی ق��ه زاو ناحیه و گونده كانن... ئه مه بۆ ئه وه ناڵێ��م ئه م چینان��ه كه مته رخه من ئه مه ش هه ڵه ی حكومه ته نه ك هاواڵتی. له كۆتاییدا ده ڵێم سه رۆكی هه رێم و وه زاره تی پێشمه رگه به رپرس��یارن له نه بونی هێزێكی نیشتمانی نیزامی, بۆیه بونی هێزی نیشتمانی به ردی بناغه ی ڕاگه یاندن��ی ده وڵه تی كوردییه با چیت��ر هێزه كانمان هێزی گ��ه ل بن نه ك

حیزبه كان... * س��ه رۆكی كۆمه ڵ��ه ی گه ش��ه پێدانی

په روه رده

چۆن كار بۆ به نیشتمان كردنی هێزی پێشمه رگه ده كرێ؟شێخ محمد قه ره داغی*

پێكهێنانی هێزی نیشتمانیی

سیسته می خۆی هه یه ئه ویش

سیسته می دامه زراندنی

)تجنید(ه

(474( سێشه ممه 2015/4/14 19تایبه‌ت

ونبون * ناس��نامه یه كی ژوری بازرگانی س��لێمانی ونبوه به ناوی )عمر محمد حس��ن( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس��نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )یاسین محمد فه ره ج( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس��نامه یه كی ژوری بازرگانی س��لێمانی ونبوه به ناوی )ڕێبین قادر وه یس( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* ناس��نامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )ناسك جه ناب نوری ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .* پێناس و مۆڵه تی نوسینگه ی خانوو ونبوه به ناوی ) عزیز حه مه جمیل مصطفی ( هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی

ئاوێنه .

سه رۆك كه به سروشت تایبه تمه ندی خۆی هه یه ، جیاوازه له كۆی هاواڵتیانی كۆمه ڵگا، له هی��چ ناترس��ێت، ته نان��ه ت مه رگیش، دڵڕه قییش��ه . میهره ب��ان و له یه ككات��دا له سه روی هه مو ده سه اڵت و بیرو فه لسه فه و یاساو رێسایه كی ئاس��مانی و زه وییه وه یه . ره خنه لێگرتن��ی ده چێت��ه بازن��ه ی كفرو ئیلحاده وه . ره خنه گر لێی ده بێت به تاوانی خیانه تی نیش��تمانی و كفری مه زن و س��زا بدرێ��ت. عه ق��ڵ و ئاكاره كانی له س��ه روی هه مو گومانێكه وه یه و سروش��تی پیرۆزیی و پایه ی ده قه پیرۆزه كانی هه یه . یه كسانی و دڵگه وره ییه كه ی سروش��ی له خوداوه نده وه وه رگرتوه ، بۆیه ئه و خه اڵته یه كه خوداوه ند به ئێمه ی به خشیوه ، ئه گه ر به هاو پیرۆزیی رانه گری��ن ئه وه له عنه تی ئاس��مان و زه وی ده مانگرێته وه و ئاینده مان ره ش��تر ده بێت له ڕابردومان. خواست و خه ونه كانی سه رۆك خه ونی هه مو گه ل و نیشتمانه بۆیه ده بێت

هه مو كڕنۆشی بۆ به رین و قبوڵی بكه ین.ئه وه ی سه رۆك و ره عیه ته كه ی ده یانه وێت و بانگه ش��ه ی ب��ۆ ده ك��ه ن، له جه وه��ه ردا س��تراتیجێكه بۆ په ڕین��ه وه له بارودۆخی ب��اوی خێڵه كییه وه بۆ به رجه س��ته كردنی فه زایه كی دیكتاتۆری��ی. له ئه مڕۆدا عه قڵی سیاس��ی كوردی نه ك هه ر كۆیله و زه لیلی ده س��تی ئه م نه هجه سیاسیه یه ، له النكه ی دیكتاتۆرییه ت��دا مۆدێلێك دروس��تكردنی ده خوڵقێنێ��ت له هی��چ ش��وێنێكی ئ��ه م جیهانه دا بواری ژی��ان و مانه وه ی نه ماوه ، له م بازنه ی��ه دا ده یه وێت داهێنان له تیۆری په یوه ندییه كانی نێوان سه رۆك و كۆمه ڵگاو

تاك و سه رۆك و خوداوه ندا بكات.گوتاره كانی سه رۆك

گه یاندن��ی له پرۆس��ه ی س��ه رۆك وه س��ێته كانی به ڕه عیه ته ك��ه ی، لیژن��ه ی نوس��ینه وه ی گوتاره كانی هه ر به س��روش لێی تێده گه ن و ده زان��ن چی ده وێت و چی راده س��پێرێت ب��ۆ ئاماده كردنی گوتارێك. خاڵ و فاكته ره نه گۆڕه كانی ئه و گوتاره ، كه به رجه س��ته كردنی سیاسه تی له جه وهه ردا راس��تییه كانه ، ش��ێواندنی ته ف��ره دان و ئامانجی راس��ته قینه تێیدا پارێزگاریكردنه له چه مك��ی وه ال ب��ۆ س��ه رۆك و دڵنیابون خه ڵك پابه ندبونی مانه وه ی له سه المه تی و به بڕی��ارو رێنماییه كان��ی س��ه رۆكه وه تا ده گاته په یڕه وكردن و س��ه پاندنی كولتوری ره نگكردنی س��ه رۆك و بۆ ئیتاعه تك��ردن

سه رۆك و وته كانی یاس��او فه رمانڕه وایی و ش��ه رعیه تپێدان و پیرۆزكردن��ی چه مك��ی

پابه ندبون.بناغه ی چه وس��انه وه و زوڵم له وتاره كانی س��ه رۆكدا له وێوه به رجه س��ته ده بێت كه سه رۆك و نێوان په یوه ندی له هاوكێش��ه ی ره عیه تدا نایه كس��انی و ناته باییه كی گه وره دروس��ت ده بێت، به ره ی ره عی��ه ت ته نیا ئیلتیزامات و ئه رك و پابه ندبون و گوێڕایه ڵی ده كه وێته س��ه ر، به اڵم س��ه رۆك خاوه نی هه م��و ده س��تكه وته كانه . س��ه رۆك بڕیار ده دات و رێنمای��ی ده به خش��ێته وه ، س��زا ده دات و به ند ده كات و ده كوژێت و ده بڕێت، هه رچ��ی ره عیه ت��ه ته نی��ا ره زامه ندیی و

ملكه چبونی له سه ره .زۆر ئاساییه هه مو گه ل به درۆ بخرێته وه و هه ڵه ب��ن و ئیهانه بكرێ��ن، گرن��گ ئه وه یه س��ه رۆك ڕوزه رد نه بێت، چونكه س��ه رۆك هێمای ش��ه ره ف و كه رامه تی نه ته وه یه كه ، چونك��ه له كرۆكدا له م جۆره سیس��تمانه ك��ۆی میلله ت و ده وڵ��ه ت و حكومه ت ته نیا

له سه رۆكدا تواونه ته وه .نه سیحه ته كانی سه رۆك

گوتاره كان��ی س��ه رۆك به ش��ێوه یه كی گشتی و س��ه ره كی له جه وهه ردا به سروشت

هه ڵگری نه سیحه ته . سه رۆك نه سیحه ته كانیدا، له خستنه ڕوی دنیابین��ی خۆی به س��ه ر ك��ۆی خه ڵكدا ده س��ه پێنێت. ئامانجی نه س��یحه ته كانی، ده س��ه اڵته كه ی و پته وكردنی بۆ له كرۆكدا حوكمڕان��ی به مان��ه وه ی درێژه دان��ه خ��ۆی و رژێمه كه ی. س��ه رۆك و پیاوه كانی له ڕوناكبی��ران و نوس��ه رو رۆژنامه نوس��ان س��ه رۆك و له دنیابین��ی به به رنام��ه و به سیاس��ه تێكی به رژه وه ندییه كانی��ه وه ، تایبه ت كار بۆ به رجه سته كردنی كولتورێكی سیاس��ی تایبه ت ده كه ن. ل��ه م كولتوره دا مانه وه ی سه رۆك و ده س��ه اڵت و پاراستنی كارێزم��او پیرۆزیی س��ه رۆك ده بێته ئه و پیرۆزییانه ی كه نزیكبونه وه و روش��اندنیان ده كرێت��ه ت��اوان و ته نی��ا س��زای مه رگ پێشێلكارانی، دڵی سه رۆك و پیاوانی هێور

ده كاته وه .ئاكاری سیاسی ئه م كولتورو دنیابینیه ، كه له بناغه دا سروش له ئه زمون و دنیابینی ده س��ه اڵته تۆتالیتارییه كان��ی خۆرهه اڵتی ناوه ڕاسته وه وه رده گرێت، نه ك له ئه زمون و نیش��تمانی و به رژه وه ندیی��ه م��اف و

نه ته وایه تییه كانی میلله تی كورده وه .ل��ه م بازنه یه دا ئ��ه وه ی س��ه رۆك لێی غافڵه ئه و راس��تیه یه ، ك��ه گوتارو بڕیارو

وته كان��ی هێ��زو س��یحری كاریگه ری��ان نه ماوه ، له م باره ش��دا له بری ئه وه ی ببێته پردێك ب��ۆ به رجه س��ته كردنی دنیابینی و به رژه وه ندییه كان��ی س��ه رۆك، كاریگه ریی پێچه وانه ی ده بێ��ت، به پێچه وانه وه ده بنه بێزاركردن و قه ڵس��كردن و زیات��ر ه��ۆی توڕه كردن��ی خه ڵك، له ب��ری ره عیه تێكی گوێڕایه ڵ نه ی��ارو دوژمنی ناوخۆ بۆ خۆی

ده خوڵقێنێت.ل��ه م دۆخ��ه دا ئاماژه ك��ردن به پش��ت به س��تن به هێزو الیه نی ده ره كی به ئامانجی سه پاندنی س��ه رۆك و رازیكردنی جه ماوه ر ك��ه له ده س��ه اڵت، مان��ه وه ی له س��ه ر له جه وهه ردا هه ڵگری جۆرێك له هه ڕه شه یه ، ن��ه ك هه ر هی��چ مانایه ك بۆ ش��ه رعیه ت نامێنێته وه ، به ڵكو ده بێته ئه و پرنسیپه ی، ك��ه الدان و روخانی س��ه رۆك و رژێمه كه ی به هێزو توندوتیژی به رگی ره وای شه رعیه ت

له به رده كات. بانگه ش��ه ی پیاوی پێویست دروش��م و فێڵ و سیاس��ه تێكی كۆن و س��تۆكه ، نه ك هیچ كاریگ��ه ری نه ماوه ، به ڵك��و ده بێته فاكته رێك��ی نه رێنی بۆ ده س��ه اڵت و هێز و كاریگه رییه كانی یاخیبون و ره تكردنه وه زۆر

زیاتر ده كات.سوكایه تیكردن به واقیعی ساسی كوردی و بێ به هاكردنی حكومه ت و ده سه اڵتی كوردی و شه رعییه كان له ده س��ه اڵته جیاكردنه وه ی مانه وه ی سه رۆك، به ئامانجی س��ه پاندنی ئه و درزه ی��ه ، كه په یوه ندی نێوان خه ڵك و ده س��ه اڵت ده گه یه نێته ئاس��تی ش��كان و

پێكدادان.باوكایه ت��ی ش��ه رعیه تی له ڕاس��تیدا یان خانه واده یی( بێت كالسیكی)خێڵه كی و ش��ه رعیه تی تاكڕه وی و ته نیا كه سی، به واته ش��ه رعیه تێك، كه ته نی��ا یه ك پیاو به رجه س��ته ی بكات، به س��ه ر چون، بۆیه ترسناكی ته س��لیم بون به ئیراده ی ئه م دو ش��ه رعیه ته له م دۆخه ی ئه مڕۆماندا هیچی له ترس��ی داعش و داگیركه رانی كوردستان

كه متر نابێت. له م باره ی ئه مڕۆی كوردستان و جیهاندا به رجه س��ته كردنی ئه م جۆره شه رعیه تانه په رله مانی��دا سیاس��ی له سیس��تمێكی بیانوه كه ی هه رچیه ك بێت ئه سته مه بتوانێت له گه ڵ فه لس��ه فه و پێداویستییه كانی ئه م چه رخه دا بگونجێ��ت و به ڕه وانی هه ڵكات، بۆیه ئێس��تا كاتی ئه وه یه قۆناغێكی نوێ بكه ین و به رجه سته سیاس��یماندا له ژیانی ب��ۆ قۆناغ��ی بپه ڕین��ه وه به وریایی��ه وه

شه رعیه تی ده ستووری و یاسایی.

لە ئینسایكلۆپێدیا یان ئەتڵەسی هەر شارێكی ئەم جیهانە بڕوانی، بە ش��وێنە جوگرافییەكانیشه وه ، ئێستای ناوی لەتەنیشت دەبینی ش��ارەكە )كە دانیش��توانەكەی ناوی��ان لێناوە(، نوس��راوە ناوی مێژویی یاخود ئەو ناوانەی پێشتر بەو ش��ارە دەگوتران. بۆ نمونە، وەك گ��ەورەی ش��ارێكی تەنها لەمێژوی لەچی��ن، )پەكین��گ( خۆی��دا نۆ ج��ار ناوی گ��ۆڕاوە! گەر س��ەیرێكی شارەكانی تریش بكەین، دەبینین پاریسی فەرەنسا لوتێتیای فەرەنس��ییەكان پێش پێگوتراوەو سیئۆلی كۆریای باشور هانسانی پێگوتراوەو سەدان شاری ئەمڕۆمان، جیهان��ی بەناوبانگی پێش��تر ناوی جی��ای لێبوە، ئەو ناوانەی كە دانیش��توانی ڕەسەنی خۆی پێینەگوتوە بەڵكو داگیركارو واڵتان��ی دوژمنی وایان پێگوتوە. پێچەوانەی هەمو ئەوانە، دەبینی مێژویی و بەناوێك��ی بوە هەولێر لەجیاتی ئەوەش )ئەربیل( كراوە بەناوێكی هەنوكەو ڕاس��تیی ئەم نییە، لەخ��ۆڕا ئەمەش ش��ارە. تەمبەڵ��ی بەڵكوهۆكارەك��ەی فیكریی و بێ ئاگایی كوردەكانە كە بەسەدان س��اڵە نیشتەجێی ئەم نەیانتوانیوە تائێستا ناوچەیەن و باری بەسەر هەژمونیان تەنانەت جوگراف��ی ناوچەكەی خۆش��یان

بێت.لەشوێن )ئەربیل( بەكارهێنانی هەولێ��ر، مێژویەك��ی دورودرێژی كاریگەریەك��ەی ك��ە هەی��ە، دەس��ەاڵتی و بێ بۆ دەگەڕێتەوە ژێردەستیی كورد بەبەراورد لەگەڵ ڕژێمە یەك لەدوای یەكەكانی ئەم ناوچەیە، كە عێراقە. بۆ ئەوانیش، ڕێگا هەرگیز عێراقیی��ەكان واتە ناوێكی كوردیی- نادەن بەخۆیان لێنراوی ڕەسەن لەم شارە بنێن و جیای بكەن��ەوە لەعێراق، بەڵكو

ئ��ەوان لەوەت��ەی ه��ەن، وەك نوێنەری عێراق لەئەتڵەس و هەمو ئەربیلی��ان ئینس��ایكلۆپێدیاكان ئەوەن��دەی ت��ا چەس��پاندوە، ئاس��تی لەس��ەر توانیویان��ە نێودەوڵەت��ی )هەولێ��ر( نەبێت بەناوێكی ڕەسەنی ئەم شارە وەك خۆی��ان دەڵێ��ن: كەمینەكان كە كوردن ل��ەم ناوچانە پێی دەڵێن دەتوانین ئ��ەوەش )هەولێ��ر(. كتێ��ب و ه��ەواڵ و لەڕاپ��ۆرت و جوگرافییەكان��ەوە س��ەرچاوە ببینین كە چۆن ئەربیل لەش��وێن )هەولێ��ر( چەقی��وەو )هەولێر( وەك ناوێك��ی مێژویی یان بچوك

هێڵدراوەتەوە. ئ��ەوەی جێگای داخ��ە، ئێمە لەم س��ەردەمەداو دوای ڕاپەڕین و دامەزراندنی حكومەت و پەرلەمانی خۆمان، هێشتا بەهیچ شێوەیەك كار لەس��ەر ئەم بابەتە نەكراوە، ئەم خۆمان خەریك��ە بەجۆرێك ناوە ڕەس��ەن و كوردییە دەگۆڕین بۆ ناوێك��ی عەرەبی��ی- مێژویی وەك ئەربیل. گەر تەنها سەیرێكی مەنهەج��ی ئینگلی��زی كتێب��ی خوێن��دن بكەی، ك��ە حكومەتی هەرێم��ی كوردس��تان)وەزارەتی پ��ەروەردە( داین��اوە، دەبین��ی لەچەندین شوێن كە باس لەهەولێر كراوە، بە ئەربی��ل ناوی هاتوە! پێداگریكردنە خ��ۆی ئەم��ە كە شارە ئەم ناوی لە)ئەربیل(بونی لەالیەن حكومەتە بێ ئاگاكەیەوە ن��ەوەك خەڵكەكەی ك��ە نامۆن بە)ئەربیل(. ه��اوڕێ بیانییەكانم ل��ە دەمی��ان دەرناچێ��ت بڵێن ناوی بە)هەولێر( بەڵكو ئەربیل، ئەم ش��ارە دەهێن��ن، ئیتر چۆن ئێمەی وەك ك��ورد لە ئینگلیزیدا

دەیكەین بەئەربیل!ب��ە داخ��ەوە ن��ەوەك تەنه��ا گوێ��ی پەرلەم��ان حكوم��ەت و پێنادەن، بەڵكو نوخبەو نوسەرو ڕۆشنبیرەكانیش��مان ب��ێ ئاگان لەم بابەتە، هەندێكیان هەر نەك تەنها ب��ێ ئاگا، بەڵك��و خودی

خۆی��ان بەكارهێنەری و پارێزەری )ئەربیل(ی ئەو شارەن و لەشوێن ) ن كا ب��ە ە ر عە ( ن كا قییە ا عێرل��ە لێدەك��ەن! پارێ��زگاری كاتێك��دا ش��ار دەبێ��ت بەناوی دانیش��توانەكەیەوە ب��ڕوات نەك ئەوەی بەدەر لەم شارەو دوژمنی ئەم شارەیە ناوی لێبنێت! تەواوی هەولێر بگەڕێیت، ناتوانی كوردێك ببینی��ەوە بەهەولێر بڵێ ئەربیل، ن��ەك خۆیش��ی، بەڵك��و باوك و باپیریش��ی كە لەسەر ئەم خاكە

گەورەبون و مردون. لەمێژودا دەگێڕنەوە وەك چۆن هەی��ە، كاتێ��ك هۆڵەندیی��ەكان ل��ە 1625 هات��ن ب��ۆ ئەمریكا، لەشوێنێك نیش��تەجێبون ناویان لێنا )ئەمستەردامی نوێ(، دواتر بەریتانیی��ەكان لەس��اڵی 1664 ناویان بەس��ەرداگرت و دەستیان لێنا )نیو یۆرك(. ئەم نیو یۆركەی ئەم��ڕۆ لەئەمری��كا دەیبینی��ن، پێشتر چەندین جار ناوی گۆڕاوە، بەاڵم دانیش��توانە ڕەس��ەنەكەی ك��ە ئەمریكین و چ��ۆن ناوی ئەم هەر لەجیهانیش دەبەن، ش��ارە ب��ەم ناوەی��ە، ب��ەاڵم بەداخەوە ئێمە چەندین س��اڵە بێ ئاگایانە عێراقی وعێراقییەكان یارمەتی��ی دەدەین لەبەئەربیلكردنی هەولێر، لەكاتێكدا دەبوایە لەهەمو جیهاندا ئەم ش��ارە بەهەولێر بناس��رایەو )ئەربی��ل(و )ئەربایلۆ(و چەندین ناوی مێژویی ت��ر، وەك ناوێكی

مێژویی بمانایەتەوە.ئێمەی ك��ورد، هەم بۆ قازانجی پێداگریكردن بۆ هەم سیاس��ی و ناس��نامەی خاكەم��ان و ل��ەم كوردبونمان، پێویس��تە لەڕێگای دامودەزگاو بڕی��اری حكومییەوە یاخ��ود وەك تاكتیكی سیاس��ی ئەم لە)هەولێر(بون��ی جەخ��ت ڕێگایەك بەهەر بكەینەوە، شارە بێت، بەه��ەر ش��ێوەیەك بێت، چونكە بەردەوامبون بەم شێوەیە، زیاترو زیاتر نەس��تییانە پێداگری لەعێراقیبونی هەولێر دەكەینەوە!

بەرەو‌بە)هەولێر(كردنی‌ئه‌وه‌ی‌سه‌رۆك‌لێی‌غافڵه‌ئەربیل!

گەمارۆیەکی ترسناک

هەمو ه��ەوڵ و کردەو پرۆژە یەک لەدوای یەک هەڵوەش��اوەکانی دەس��ەاڵتی ئێران ب��ۆ هەناردەکردن��ی ئایدیۆل��ۆژی خۆی و بەدەس��تەوەگرتنی پێش��ەوایی شیعەکانی ناوچەو جیهان��ەو لەم ڕەوتەش��دا ئەوەی کە کردویەتی ک��ەم نیەو دەڕوات ناوچەکە نەخوازراوی نه گریس و ش��ەڕێکی دوچاری مەزهەب��ی بکات. دەس��توەردانی لەئێراق، س��وریا، لوبن��ان، فەلەس��تین، یەم��ەن، ئەفغانستان و پاکستان و بەحرەین بەڕادەیەک زەق و نەخوازراو و پڕمەترسییە کە سەرەڕای ئەوەی واڵتانی عەرەبی ناوچەکەی بێزارکردوە کۆی واڵتانی موس��ڵمان و ناموسڵمانیش��ی هاودەنگ کردوە دژی ئێران؛ ئەوەتا پەیمانی س��ەربازی و سیاسیی عەرەبس��تان و میسر واڵتانی عەرەبی و موس��ڵمانی وەک تورکیاو پاکستان و ئەفغانستان سێبەری هەڕەشەی

خۆی خستۆتە سەر داهاتوی ژیانی خەڵکی ئێران و ناوچەکەو ئەم بەرپرس��یارەتییەش

لەئەستۆی ئێرانە.لەڕاس��تیدا هاوس��ۆزی و ئەم یەکگرتنە لەگەڵ��ەو ئیسرائیلیش��ی ه��اوکاری ئەوەی دەکات. بەرفراوانتر مەترس��ییەکە ڕونە لەگەرماوگەرمی دانوستانەکانی ئێران و پێنچ کۆ یەک ئەم پەیمانە لەدایک بو و خێرا تەشەنەی کردو بوە واقیعیەتێکی مەوجود. ئەم ڕاس��تییە پێمان دەڵێ��ت ئیتر واڵتانی دەڤەرەک��ەو واڵتانی عەرەبی و موس��ڵمان لەژێر چەتری گشتیی سیاسەتە گشتییەکانی ئەمریکاو دونیای ڕۆژئ��اوادا مامەڵە لەگەڵ ئێران ناکەن و بۆ خۆیان بەرنامەو ئەجندای خۆی��ان هەیە؛ هەر ئەمەش��ە کە ئەمریکاو ڕۆژئاواییەکان دوچ��اری تەنگەژەی جددی دەکات��ەوەو ناچاری��ان دەکات ڕەچ��اوی بەرژەوەندی و ئاسایش و ئارامی ئەم واڵتانە بکەن و ب��ەم بەرچاوڕونییەوە لەگەڵ ئێران

دانوستان و مامەڵە بکەن.ڕون��ەو هەمو ئام��اژەکان ئەم��ە دەڵێن ک��ە ئێ��ران لەپەیڕەوکردن��ی سیاس��ەتی ناوچەییش��دا ڕوبەڕوی ش��کانێکی جددی دیک��ە دەبێتەوە، باش��تروایە فەرمانڕانانی ئەم واڵتە ئەم ڕوبەرەش نەکەنە مەیدانێکی دیکەی ئەزمونکردن بۆ شکانەکانی خۆیان و لەدەستدانی س��ەرمایەی مرۆیی و ئابوری ئێران جارێکی دیکە. هەروەک سیاس��ەتی هەناردەکردنی شۆڕش��ی ئێ��ران و پرۆژەی ش��کاوەو ئێرانی میلیتاریزم��ی ناوک��ی و هەرەسی هێناوە. ئەم سیاسەتە تێکدەرانە ناوچەییەش کەلەسەر بنەمای سەربازیگەری لەالیەن ئێران��ەوە داڕژاوە هەرەس دێنێت. لەخۆڕا نییە کە ئاوەها پەیمانێک پێکدێت و ئۆباما لەقسەکانی لەسەر بەئەنجامگەیشتنی دانوس��تانی ناوکی باس��ی موش��ەکەکانی ئێ��ران و ئەمنییەتی ناوچەکەو دۆس��تانیان

دەکات.

سێ‌شکان‌و‌گەمارۆیەک...‌پاشماوه‌ ریکالم

www.awene.com

ئوسامە ئەنوەر

موعته سه م نه جمه دین

سه‌رۆکایه‌تیی‌له‌خوێنیاندایه‌‌‌‌رێنوار‌نه‌جم

له‌فیلمی‌"ده‌ربازبون‌له‌شاوشانک"ی‌ده‌رهێنه‌ری‌ئه‌مه‌ریکیی‌فرانک‌درابونت،‌چیرۆکێکی‌گه‌لێک‌س��ه‌رنجراکێش‌هه‌یه‌.‌له‌و‌فیلمه‌دا‌که‌‌باس‌له‌ژیانی‌نێو‌زیندانی‌"شاوش��انک"‌ده‌کات،‌چیرۆک��ی‌زیندانییه‌ک‌ده‌گێڕێته‌وه‌‌که‌‌دوای‌به‌س��ه‌ربردنی‌ماوه‌ی‌‌50س��اڵ‌له‌زیندانه‌ک��ه‌دا،‌بڕیاری‌ئازادبونی‌بۆ‌ده‌رده‌چێ��ت.‌ئازادبون،‌له‌بری‌ئه‌وه‌ی‌ئه‌و‌پیره‌‌زیندانیی��ه‌‌دڵخۆش‌بکات،‌غه‌مگینی‌ده‌کات.‌له‌بری‌ئ��ه‌وه‌ی‌به‌ڕه‌و‌ڕوی‌بڕوات،‌لێی‌

ڕاده‌کات.دوای‌ئه‌وه‌ی‌ئه‌و‌زیندانیی��ه‌‌هه‌وڵ‌ده‌دات‌له‌زیندانه‌که‌دا‌تاوانێک‌ئه‌نجام‌بدات‌و‌درێژه‌‌به‌ژیانیی‌به‌ندیی‌بدات،‌به‌اڵم‌س��ه‌رکه‌وتو‌نابێت‌.‌دواجار‌ئ��ازاد‌ده‌کرێت‌و‌هاوڕێیان‌و‌

شوێنی‌ژیانی‌نیو‌سه‌ده‌ی،‌جێده‌هێڵێت.به‌اڵم‌زۆری‌پێ‌ناچێت‌که‌‌له‌دونیای‌ده‌ره‌وه‌ی‌زینداندا‌هیچ‌رێگاچاره‌یه‌کی‌له‌به‌رده‌مدا‌

نامێنێت،‌خۆکوشتن‌نه‌بێت.ڕه‌نگ��ه‌‌چه‌ندی��ن‌گریمانه‌ی‌گونج��او‌هه‌بن‌بۆ‌ه��ۆکاری‌ئه‌و‌"ڕاک��ردن‌له‌ئازادیی"‌و‌خۆکوشتنه‌ی‌ئه‌و‌زیندانییه‌،‌به‌اڵم‌ساده‌ترینان‌ئه‌وه‌یه‌‌که‌‌ئه‌و‌ئینسانه‌‌جگه‌‌له‌دیلبون،‌هیچی‌دیکه‌‌نازانێت.‌ئه‌و،‌ک��ه‌‌له‌ته‌مه‌نێکی‌هه‌رزه‌کارییه‌وه‌‌له‌زینداندایه‌،‌تام‌و‌چێژی‌ئازادیی‌نازانێت‌و‌هه‌وای‌ئازادیی‌ده‌یخنکێنێت‌و‌به‌ندبون‌و‌ژێرده‌سته‌یی،‌له‌خوێنیدایه‌.گ��ه‌ر‌ئالوده‌بون‌به‌جۆرێکی‌دیارییک��راو‌به‌ژیانه‌وه‌،‌بۆ‌به‌ندییه‌ک‌راس��ت‌بێت،‌ئه‌وا‌ده‌کرێت‌بۆ‌زۆر‌ش��تی‌دیکه‌ش‌راس��ت‌بێت.‌زۆرن‌ئه‌و‌مرۆڤان��ه‌ی‌له‌ژیاندا‌ئالوده‌ی‌

خویه‌ک،‌یاخود‌پیشه‌یه‌ک‌ده‌بن‌و‌ناتوانن‌تا‌دوایین‌هه‌ناسه‌‌ده‌ستی‌لێ‌هه‌ڵبگرن.ئه‌و‌راس��تییه‌‌به‌هه‌مان‌شێوه‌‌بۆ‌س��ه‌رۆکه‌کانیش‌ڕاسته‌.‌هیچ‌به‌اڵیه‌ک‌له‌وه‌‌گه‌وره‌تر‌نییه‌،‌که‌س��ێک‌له‌واڵتێکدا‌سه‌رۆکه‌که‌ی‌توشی‌نه‌خۆشی‌"سه‌رۆکایه‌تیی"‌بوبێت‌و‌ئه‌و‌پۆس��ته‌‌چوبێته‌‌خوێنیه‌وه‌و‌نه‌توانێت‌له‌ده‌ره‌وه‌ی‌جوغزی‌س��ه‌رۆکایه‌تیی،‌ژیانێکی‌

دیکه‌‌بژی.له‌به‌دبه‌ختی��ی‌گه‌الن��ی‌رۆژهه‌اڵتی‌ناوه‌ڕاس��تدا،‌زۆربه‌ی‌س��ه‌رۆکه‌کانی‌ئه‌و‌واڵتانه‌،‌هه‌ڵگریی‌ڤایرۆسی‌نه‌خۆشیی‌سه‌رۆکایه‌تیین‌و‌جگه‌‌له‌"سه‌رۆکبون"‌هیچ‌شتێکی‌دیکه‌‌

نازانن.که‌س��ێکی‌وه‌ک‌به‌شار‌ئه‌س��ه‌د‌که‌‌ئه‌و‌ڤایرۆس��ه‌ی‌له‌باوکییه‌وه‌‌بۆ‌ماوه‌ته‌وه‌،‌گه‌ر‌بیتوانیایه‌‌جگه‌‌له‌دانیش��تن‌له‌س��ه‌ر‌کورس��یی‌س��ه‌رۆکایه‌تیی،‌له‌س��ه‌ر‌کورسیی‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کی‌ددان‌دابنیش��تایه‌و‌وه‌ک‌پزیشک‌له‌بواره‌که‌ی‌خۆیدا‌کاری‌بکردایه‌،‌

سوریا‌وه‌ک‌ئێستا‌ده‌بو؟عه‌لی‌عه‌بدواڵ‌س��اڵه‌ح‌گه‌ر‌وه‌ک‌هه‌ر‌سه‌رۆکێکی‌دیکه‌‌‌8ساڵی‌خۆی‌ته‌واو‌بکردایه‌و‌

بڕۆشتایه‌،‌ئێستا‌ئاسمانی‌یه‌مه‌ن‌ئه‌و‌هه‌مو‌فڕۆکه‌‌جه‌نگییه‌ی‌پێوه‌ده‌بو؟له‌م‌ماوه‌یه‌ش��دا‌که‌‌باس��ی‌کۆتایی‌هاتنی‌ماوه‌ی‌س��ه‌رۆکایه‌تیی‌سه‌رۆکی‌هه‌رێمی‌کوردس��تان‌مه‌س��عود‌بارزانیی‌گه‌رمه‌،‌هه‌مان‌پرس��یار‌به‌دی��وه‌‌ڕه‌قه‌که‌یدا‌به‌رمان‌ده‌که‌وێ��ت‌و‌له‌به‌رده‌مماندا‌خ��ۆی‌نمایش‌ده‌کات،‌"ئایا‌تا‌چه‌ند‌مه‌س��عود‌بارزانیی،‌

"سه‌رۆکایه‌تیی"‌له‌خوێنیدایه‌و‌هه‌ڵگری‌ڤایرۆسی‌هه‌مان‌ئه‌و‌سه‌رۆکانه‌یه؟"مه‌سعود‌بارزانیی‌که‌‌باوکی‌که‌سی‌یه‌که‌می‌شۆڕشی‌ئه‌یلولی‌کوردستان‌بوه‌،‌ته‌مه‌نی‌هێشتا‌بیست‌به‌هارێک‌ده‌بێت‌که‌‌ده‌بێته‌‌به‌رپرسی‌یه‌که‌می‌ده‌زگای‌پاراستن.‌له‌ته‌مه‌نی‌‌33ساڵیدا‌ده‌بێته‌‌سه‌رۆکی‌پارتی‌دیموکراتی‌کوردستان.‌له‌دوای‌ڕاپه‌ڕین‌و‌له‌سه‌رده‌می‌دو‌ئیداره‌ییدا،‌که‌س��ی‌یه‌که‌م‌و‌س��ه‌رۆکی‌کانتۆنی‌زه‌ردبوه‌.‌بارزانیی‌له‌ته‌مه‌نی‌‌63

ساڵی‌خۆیدا‌بوه‌‌یه‌که‌مین‌سه‌رۆکی‌هه‌ڵبژێردراوی‌هه‌رێمی‌کوردستان.هه‌مو‌ئه‌و‌زانیارییانه‌‌ڕونی‌ده‌که‌نه‌وه‌‌که‌‌س��ه‌رۆکی‌ئێس��تای‌هه‌رێم،‌س��ه‌رۆکایه‌تیی‌له‌خوێنیدایه‌.‌ڕوداوه‌که‌ی‌‌30حوزه‌یرانی‌دو‌س��اڵ‌پێش‌ئێس��تاو‌ده‌ستبه‌ردارنه‌بونی‌بارزانیی‌له‌کورس��ییه‌که‌ی‌سه‌ره‌ڕای‌ته‌واوبونی‌ماوه‌ی‌س��ه‌رۆکایه‌تییه‌که‌ی،‌‌هه‌روه‌ها‌نیازی‌ئێستای‌حیزبه‌که‌ی‌بۆ‌هێشتنه‌وه‌ی‌بۆ‌چه‌نده‌مین‌جار‌له‌پۆستی‌سه‌رۆکایه‌تییدا،‌ڕونیده‌کاته‌وه‌‌که‌‌مه‌س��عود‌بارزانیی‌جگه‌‌له‌س��ه‌رۆکایه‌تیی‌ش��تێکی‌دیکه‌‌نازانێت‌و‌

ناتوانێت‌ژیانێکی‌دیکه‌له‌ژێر‌تایتڵێکی‌جودا‌له‌"سه‌رۆک"‌‌بژیی‌.

Awene خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

کوا‌لێکۆڵینەوەی‌یاسایی‌لەخوێنی‌کاوه‌‌گه‌رمیانی،‌سەردەشت‌عوسمان،‌سۆرانی‌مامە‌حەمە،‌عەبدولستار‌تاهیر

‌ریکالم

ئیرسائیل‌ولوبنانئه‌رده‌نسوریاتورکیالوبنانفه‌له‌ستین

عێراق

تورکیا

له‌‌تورکیاله‌‌تورکیا

میرس

له‌‌میرسله‌‌میرس

عێراق

له‌‌عێراقله‌‌عێراق

ئه‌رده‌ن

له‌‌ئه‌رده‌نله‌‌ئه‌رده‌ن

سوریا‌

له‌‌سوریا‌له‌‌سوریا‌

فه‌له‌ستین

له‌‌فه‌له‌ستینله‌‌فه‌له‌ستینله‌‌ئیرسائیل

لوبنان

له‌‌لوبنانله‌‌لوبنان

کۆچی‌بێبڕانه‌وه‌ی‌مه‌سیحییه‌کان

ساڵ‌ته‌نگ‌پێهه‌ڵچنین

رێژه‌ی‌مه‌سیحییه‌کان‌له‌کۆی‌دانیشتوان

رێژه‌ی‌مه‌سیحییه‌کان‌‌له‌ساڵی‌"1914"ه‌وه‌‌تا‌ئه‌مڕۆ

رێژه‌ی‌مه‌سیحییه‌کان‌له‌کۆی‌دانیشتوان

ژماره 474

Documents

Transcript of ژماره 474