ژماره 470

دیڤد س��كاگس ئه ندامی پێشوی كۆنگرێسی ئه مه ریكا ئاماژه به وه ده كات كه سیاسه تی ئه مه ریكا یه كگرتوه كانی ده ره كی والیه ت��ه ئه وه یه كه هه میشه به ئاراسته ی به هێزكردن و په ره پێدانی یه كێتی عێ��راق كاربكات، ئه و ده ڵێت "كورد هیچ پێگه یه كی له سیاس��ه تی

ده ره وه ی ئه مه ریكادا نیه ".تایبه ت به ئاوێنه : دیڤد سكاگس كه له سااڵنی 1987 تا 1999 ئه ندامی كۆنگرێسی ئه مریكا بوه و ش��اره زاو راوێژكارێكی س��تراتیجییه و ئیتیك��ی ب��ۆردی هاوس��ه رۆكی ئێس��تا كۆنگرێ��س-ه . له چاوپێكه وتنێك��ی تایبه ت

به ئاوێنه دا رایگه یاند كه ئه مه ریكا تا ئێستاش هه ر سیاس��ه تی مامه ڵه كردن��ی هه یه ته نها له گه ڵ یه ك عێراقدا، ئه مه ش چوارچێوه یه كی بۆ وه زاره تی ده ره وه ی ئه مه ریكا دیاریكردوه س��ه باره ت به مامه ڵه كردن له گ��ه ڵ هه رێمی كوردستان، ئه و وتی "زیاد له حه د یارمه تیدانی

ئه مه ریكا بۆ حكومه تی هه رێمی كوردستان له وانه یه كاریگه ری له س��ه ر كورد له توركیا، س��وریا و ئێران هه بێت، ئه مه ئه و ش��ته یه كه سیاس��ه تمه دارانی ئه مریكا لێی ده ترسن چونكه ناسه قامگیریه كی گه وره تر و فراوانتر ئه مریكاش له ناوچه ك��ه دروس��ت ده كات و

ئه مه ی ناوێ��ت به تایبه تی كه واڵتێكی وه ك توركی��ای پێ نیگه ران ده بێت، ئێوه ده زانن

كه چه نده گرنگه بۆ ئه مریكا".

كه س��ایه تیه كی كه د.عه بدولله تیف كوردس��تانه س��ه له فیه كانی دیاری ئام��اژه ب��ه وه ده كات م��ه ال كرێكار خۆی پێناسه ی خۆی كردوه كه ئه و پارێزگاری به ناڕاس��ته وخۆ كه سێكه له داعش ده كات، ئه و ده ڵێت "دوژمنم

زۆره بۆی��ه ئوتومبێله ك��ه م ك��ردوه به درع".

د.عه بدولله تیف سلێمانی : ئاوێنه ، له چاوپێكه وتنێكی تایبه ت به ئاوێنه دا رایگه یان��د كه ل��ه دوای تیرۆركردنی سه له فیه وه ناوداری مامۆس��تایه كی

ناچ��ار ب��وه ئوتومبێله كه ی بگۆڕێت ب��ه درع له ج��ۆری وه نه وش��ه ، ئه و وتی "من كه س��ێكم دوژمن��م زۆره و نایاناس��م و نین و دیار دوژمنه كان��م به هه قی خۆم��ی ده زانم تاوه كو خۆم

بپارێزم".

وتیش��ی "س��ۆفیه كان مامۆستای وه هایان هه یه ده ڵێن س��ه یری فیلمی روتی توركی بكه ی��ت زۆر له كه ناڵی

ئامۆژگاری باشتره ".

رۆژنامه یه كی سیاسیی گشتییه کۆمپانیای ئاوێنه ده ریده کات

ژماره )470( سێشەممە 2015/3/17

w w w . a w e n e . c o m

ریکالم

20 13

ئه مرۆ هه ڵبژاردنه ئۆردوگای زایۆنیست

له پێشه وه یه

کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 1000 دینار ته له فۆن: 3201274 تیراژ: 4500ناونیشان: سلێامنی گه ڕه کی شۆڕش- به رامبه ر ئاماده یی شۆڕشی کوڕان

جه سته ی سیاسیی

مارکس به شیعره کانی

سه رده می گه نجیی خۆی پێده که نی

ژنان له زیندانیش توندوتیژییان

به رامبه ر ده کرێت

9817

حه شدی شه عبی جێی مه ترسییه

7

ئه ندامێکی كۆنگرێس: كورد هیچ پێگه یه كی له سیاسه تی ده ره وه ی ئه مه ریكادا نیه

زیاتر له 100 ئوتێل و میوانخانه له هه رێم داخراون

ریکالم

4

3

د.عه بدولله تیف: دوژمنم زۆره بۆیه ئوتومبێله كه م كردوه به درع

تایبه‌ت(470( سێشه ممه 22015/3/17

هه فت��ه ی رابردو بڕی 148 ملیار و 801 ملی��ۆن دین��ار پاره ی گه نمی س��اڵی راب��ردوی جوتیاران گه یش��ته هه رێمی كوردس��تان و بڕیاره ل��ه م هه فته یه ش بكرێت،جێگری به دابه شكردنی ده ست كش��توكاڵ لیژن��ه ی س��ه رۆكی هه ندێك ده ڵێت"به هۆی له په رله مانیش میكانیزم��ی ئیداری بۆ گواس��تنه وه ی چه كه كان بۆ س��یوله ، هێشتا پاره كه

دابه ش نه كراوه ".جێگری ئاوێن��ه : ئه حم��ه د، ش��اهۆ سه رۆكی لیژنه ی كشتوكاڵ له په رله مانی كوردس��تان غه ریب پێنجوێنی له باره ی ئ��ه و پ��اره ی گه نمه ی س��اڵی رابردو جوتیاران به حكومه تیان داوه به ئاوێنه ی راگه یاند"له چه ن��د رۆژی رابردو له گه ڵ وه زیری بازرگانی قسه م كردوه هه روه ها له گ��ه ڵ براده ران��ی وه زاره تی پالندان

قسه م كردوه ئه وه یان پێی راگه یاندوم كه وا سایلۆكان چاوه ڕێی بانك ده كه ن بۆ ئه وه ی ئاگاداریان بكه نه وه بۆ ئه وه ی ئێمه ده س��ت بكه ین به دابه ش��كردنی

پاره كه ".سه باره ت به وه ی ئایا له جیاتی پاره ی گه نم ئۆتۆمبیل ده درێ��ت به جوتیاران ناوب��راو وت��ی " ئ��ه و كاره له الی��ه ن حكومه ت��ه وه به رنامه نه ب��وه ، به ڵكو

خاوه ن كۆمپانی��اكان خۆیان ئه وه یان كردوه بۆ ئه وه ی ئۆتۆمبیله كانیان ساغ به جوتیارانیان پاره له جیاتی بكه نه وه داوه ، هه ربۆیه ئه و ده رفه ته یان به هه ل زانی جوتیارانیش له ب��ه ر بێ چاره یی

ئه و مامه ڵه یه یان قبوڵ كردوه ".جێگری س��ه رۆكی لیژنه ی كشتوكاڵ ئه وه شی خسته ڕو كه وا دو بۆ سێ هه زار ته ن گه نم خراپ بوه له زۆربه ی بنكه كان،

دواجار پاره ی ئ��ه و گه نمه حكومه تی عێراقی دابینی ك��ردوه ، هه روه ها ئه و گه نمه ش ب��ۆ ئ��ه وه كڕدراوه ته وه بۆ ئ��ه وه ی بۆ هاواڵتیان��ی هه رێم بكرێته ئ��ارد بۆی��ان ره وانه بكرێت��ه وه ، هه ر كاتێكیش ئه و گه نمه به شی نه كرد ئه وا

ئارد ده كڕێت و ده یدات به هاواڵتیان.به ش��ه ماڵ كرد په یوه ندی ئاوێن��ه سه ردار وه زیری بازرگانی و پیشه سازی

حكومه ت��ی هه رێم س��ه باره ت به كاتی دابه شكردنی پاره ی گه نمی جوتیاران، ناوبراو رایگه یاند "دابه شكردنی پاره كه له ده سه اڵتی نیه و به ئێمه وه په یوه ندی سایلۆكاندایه و ئه وان خۆیان بڕیارده ده ن كه ی ئ��ه و پاره یه به س��ه ر جوتیاراندا ده زانین ئه وه نده ته نها دابه ش��بكه ن، له هه فته ی رابردوه وه پاره كه له به غداوه

گه یشتوه ته هه رێمی كوردستان".

ژماریه ك��ی زۆر له كورده كانی خانه قین ده چنه ناو ریزه كانی حه شدی شه عبییه وه ، به رپرس��ێك له خانه قی��ن ئام��اژه به وه ده كات ئه و كوردانه ی خانه قین كه له نێو حه ش��دی ش��ه عبیدان، ئێس��تا له چوار ش��وێن له ش��ه ڕدان، له ئه نبارو سامه ڕاو جه له والو تكری��ت، ئه و ده ڵێت "ته نانه ت چه ند كه س��ێكیان رۆش��تون پارێزگاری ده ك��ه ن )زه ین��ه ب( له مه رقه ده ك��ه ی

له سوریا".ئیحس��ان م��ه ال فوئاد، ئاوێن��ه : ئه و له ناوچه ی خانه قین چونه ته كه س��انه ی نێو حه شدی شه عبییه وه روی له زیادبون كردوه و ماوه یه ك پێش ئێس��تا چه ندین كه سیان لێ كوژراوه ، ئه ندامێكی لیژنه ی به رگ��ری له به رژه وه ندییه گش��تییه كانی خانه قینی��ش ده ڵێ��ت " س��ه دان كه س بونه ت��ه حه ش��دی ش��ه عبی و له ماوه ی

پێشودا 11 چه كداریان لێ كوژراوه ".ئه ندامی لیژنه ی به رگری له به رژه وه ندییه

گش��تییه كانی خانه قی��ن ئه می��ر عه لی به ئاوێن��ه ی راگه یان��د ك��ه له خه ڵك��ی خانه قین چه ندین گه نج په یوه ندیان كردوه به حه شدی شه عبیه وه ، هه نوكه ش خه ڵك هه یه په یوه ندیان پێ��وه ده كات، ده توانم بڵێم سه دان كه س ده بن، ته نانه ت تاوه كو

ئێستا نزیكه ی 11 كه سیان لێكوژراوه .وتیش��ی "من زانیاری ته واوم الیه 185 كه س له سه ربازگه ی مه نسوریه مه شقیان ك��ردوه و گه ڕاونه ته وه بۆ خانه قین، به اڵم ته نها600 ه��ه زار دیناریان پێدراوه ، بۆیه ده بنه حه شدی شه عبی چونكه حكومه تی هه رێم و حزبه كوردستانییه كان و رێكخراوه مه ده نییه كان له خانه قین رۆڵیان نه بینیوه له وه ی له ئێس��تاو پێش��و هۆش��یاری و له نێ��و خه ڵكی ئینتیم��ای نه ته وه ی��ی

ناوچه كه دا پته و بكه ن".له ب��اره ی هۆكاری بون��ی خه ڵكی ئه و ناوچه یه به حه شدی ش��ه عبی، قایمقامی خانه قین محه مه د مه ال حه س��ه ن پێیوایه

چه ن��د هۆكارێ��ك هه یه و وت��ی "یه كه م پاڵنه ره مه زهه بییه كه كه ئه وان شیعه ن، دوه م تائێس��تا نه توان��راوه لیوایه ك��ی سه ربازی بۆ خانه قین بكه نه وه و بێكارییش

هۆكارێكی تره ".لیژن��ه ی ئه ندامه ك��ه ی ه��اوكات ب��اس خانه قی��ن به رژه وه ندییه كان��ی له وه ده كات ك��ه زۆربه ی ئه وانه ی بونه ته حه شدی ش��ه عبی، ئه و كورده شیعانه ن له س��ه عدیه و جه ل��ه والوه هاتون و ك��ه ئ��اواره ن، كه هه ندێكیان به رپرس��یاری به اڵم پێ��دراوه ، فه رمان��ده ی فه وجیان

خه ڵكی خانه قینیشیان تێدایه .ئ��ه و كوردان��ه ی خانه قین ك��ه له نێو حه شدی شه عبیدان، ئێستا له چوار شوێن بونیان هه یه ، له ئه نبارو سامه ڕاو جه له والو تكری��ت، به وته ی ئه می��ر ته نانه ت چه ند كه سێك له كورده كان وتویانه چه كدارمان هه یه رۆشتوه پارێزگاری له مه رقه ده كه ی

)زه ینه ب( ده كات له سوریا.

س��ه ركردایه تی ئه نجومه نی ئه ندامی یه كێتی له تیف ش��ێخ عوم��ه ر ئاماژه به وه ده كات كه پارتی به دابه ش��كردنی خۆجێ��ی حكومه ت��ی پۆس��ته كانی پارێزگاكان رازی نیه و ده ڵێت "به شێكی پارت��ی پێكهێنانی��ان، دواكه وتن��ی هۆكاره "، سه رۆكی فراكسیۆنی پارتیش زیاد له ئه نجومه نی پارێزگای سلێمانی ، كاك��ه ڕه زا ده ڵێت "ئه گ��ه ر قایمقامی هه ڵه بج��ه نه درێت به پارتی به ش��داری

س��لێمانی و خۆجێیه كانی حكومه ت��ه هه ڵه بجه نابین".

ئیحسان مه ال فوئاد، ئاوێنه : به رپرسی مه ڵبه ن��دی 1ی یه كێت��ی نیش��تمانی كوردس��تان "له تی��ف ش��ێخ عومه ر" به ئاوێن��ه ی راگه یاند ئه وه ی كه پارتی رازی نه بوه به دابه شكردنی پۆسته كانی پارێزگاكان��ی خۆجێ��ی حكومه ت��ی سلێمانی و هه ڵه بجه راسته ، به اڵم له به ر ئه وان پێكهێنان��ی حكومه تی خۆجێی

نه وه ستاوه ، ئه و وتی "ئه وپه ڕی هه وڵی خۆم��ان ده ده ین بۆ ئه وه ی پارتی بێته

ناو نه خشه گشتییه كه وه ".رۆژان��ه دا ل��ه م "ئێم��ه وتیش��ی رێككه وتنه كه مان له گه ڵ لیستی خزمه تدا ئیمزا ده كه ین و پێشتریش له گه ڵ گۆڕاندا كردومانه و ئێستا ئه نجومه نی پارێزگای

سلێمانی كاره كانی خۆی ده كات".له به رامبه ردا، س��ه رۆكی فراكسیۆنی پارێ��زگای له ئه نجومه ن��ی پارت��ی

س��لێمانی، زیاد كاكه ڕه زا به ئاوێنه ی راگه یان��د ك��ه پێكهێنان��ی حكومه ته خۆجێی��ه كان له جێ��ی خۆیه تی و هیچ به ره و پێشچونێكی به خۆیه وه نه بینیوه ، پارێزگای پۆس��ته كانی هۆكاره كه شی

هه ڵه بجه یه .پارت��ی فراكس��یۆنی س��ه رۆكی ره تیده كات��ه وه ك��ه ئ��ه وان هۆكاری دواكه وتن��ی پێكهێنانی ئه و حكومه ته خۆجێیان��ه ب��ن، ئ��ه و وت��ی "ئێمه

پێمانوت��ون كاندیدی خۆتان بهێنن بۆ ئه نجوم��ه ن و پۆس��ته كانی خۆتان پڕ پێده ده ین. ده نگی��ان ئێمه بكه نه وه ،

هه تا ئێمه ش رێده كه وین".ك��راوه "رێكه وتنێ��ك وتیش��ی له هه ڵه بج��ه ، هه م��و حیزبه كانی ئه و ش��اره به سه رپه رش��تی كاك قوب��اد رێكه وتون و ته نها ئ��ه وه ماوه ئیمزای بكه ن، كه پۆسته كانیان دابه شكردوه ، پارێ��زگارو س��ه رۆكی ئه نجوم��ه ن بۆ

یه كێتی و گ��ۆڕان، جێگری پارێزگار بۆ ئیسالمییه كان ".

ناوبراو ئاماژه ی به وه كرد كه هه مویان جێیان بۆته وه له هه ڵه بجه ته نها پارتی نه بێت، ئ��ه و وتی "ئێمه ش س��ورین له س��ه ر ئه وه ی پۆس��تێكی سیادیمان هه بێ��ت، به تایبه ت��ی قائیمقام، به اڵم

ئێستا ئه و پۆسته دراوه به یه كێتی".وتیشی "ئه گه ر ئه و پۆسته نه درێته

پارتی به شدار نابین".

ئا: ئارام که ریم

ئه نجومه نی نیشتیمانی كوردی سوریا )ENKS( كه له و پارت و رێكخراوانه ی رۆژئاوای كوردستان

پێكدێت له پارتی دیموكراتی كوردستانه وه نزیكن، له ئه نجامدانی

هه ڵبژاردنی كانتۆنی جزیره ناڕازین و بایكۆتیان كرد، ئه ندامی مه كته بی

سیاسی پارتی یه كێتی كوردی سوریا "عه بدولباقی یوسف" كه به شێكن

له ئه نه كه سه ، ده ڵێت "ئه و كۆمیسیۆنی هه ڵبژاردنه ی له كانتۆنه كانی رۆژئاوا

دروستیانكردوه گوێڕایه ڵی ته ڤده مه ".

ئاوێن��ه : ئێ��وه ئه نه كه س��ه بۆچی له هه ڵبژاردنه كان��ی به ش��دارنه بون

كانتۆنی جه زیره ؟ یوس��ف: ڕێكه وتنێك هه بو له نێوان هه ردوالدا وه ك ئه نجومه نی نیشتیمانی كوردو ته ڤ��ده م به ناوی ڕێكه وتنامه ی دهۆك، ئه و ڕێكه وتنامه یه س��ێ خاڵی له خۆگرتب��و، یه كه م، دروس��تكردنی رۆژئاوای بۆ سیاسی مه رجه عیه تێكی كوردس��تان. دوه م، رێكخس��تنه وه ی خۆبه ڕێوه به ریی دیموكراسی كانتۆنه كان

به به ش��داری س��ه رجه م الیه ن��ه كان. س��ێهه م، پێكهێنانی هێزێكی به رگری هاوبه ش له ئه نه كه س��ه و ته ڤده م. له و سێ خاڵه ، تائێستا یه ك خاڵ جێبه جێ كراوه ك��ه ئه وی��ش مه رجه عیه تێكی سیاس��یه ، ته ڤده م هاتوه هه ڵبژاردنی له ڕێكه وتنامه ی كردوه به مه رجێك كه هه ڵب��ژاردن مه رج��ی نێوانمان��دا ئه وه یه دوای رێكخس��تنه وه ی یاسای خۆبه ڕێوه به ری ببێت، ته ڤده م به ته نها خۆی هه ڵس��اوه به م هه ڵبژاردنه به بێ ڕه زامه ن��دی ئه نجومه نی نیش��تیمانی كوردو خۆبه ڕێوه ب��ه ری كورد، ئه وان ئێمه یان قبوڵ نه بو له هه ندێك ئیداره ی

به ڕێوه به ری به رگری ڕۆژئاوا. ئاوێنه : به اڵم وه ك باسده كرێت ئێوه به هۆی نزیكیتانه وه له پارتی به ش��دار نه ب��ون و ته ڤده م ده ڵێ��ت ده تانه وێت

بێنه سه ر حازری؟یوسف: ئه وه ڕاست نیه ، ئێمه پێش ئه وه ی ئه و شۆڕش��ه ده س��تپێبكات خه باتمان كردوه بۆ ئه وه ی ئه و ڕژێمه بگۆڕدرێ��ت و ویس��تومانه ڕژێمێك��ی دیموكراتی دروست ببێت، له كۆبونه وه ی نێوانم��ان له هه ولێ��ر له س��اڵی 2012 كوردی هێزێك��ی كرد پێش��نیارمان

قبوڵیان ئه وان دروستبكه ین هاوبه ش نه كرد.

ئاوێنه : ئێوه هێزتان هه بو؟یوس��ف: به ڵ��ێ ئێم��ه هێزێك��ی ده مانویس��ت كه هه بو چه كدارم��ان به ش��دار بین، ئه وان ڕێگه یان نه داین ك��ه له س��ه ره تادا الیه نگران��ی ئێمه خۆپیشاندانیان سازده كرد دژی ڕژێمی به ش��ار، تۆمه تباریان كردین كه گوایه ئێوه هێز به كاربهێنن ڕژێمی س��وریا به فڕۆكه بۆردومانی ناوچه كوردییه كان ده كات، له ده س��پێكی به رگری كۆبانی ئه نجومه ن��ی نیش��تیمانی داوای كرد به شدار ببێت به اڵم ئه وان ڕازی نه بون و

ڕێگه یان نه داین. ئاوێنه : ته ڤده م ئاماژه به وه ده كات كۆمیس��یۆنی ئه وه ی س��ه ره ڕای كه هه ڵبژاردن داوای به شدارییان لێكردون به اڵم ئێوه ئه نه كه س��ه ئاماده نه بون و

بایكۆتتان كردوه ؟ یوس��ف: گرفته ك��ه ئه وه ی��ه ئه و كۆمیسۆنه ی خۆیان دروستیان كردوه به ب��ێ پرس��ی ئێمه كۆمیس��ۆنێكی ئ��ه و پابه ن��دی ئێم��ه كارتۆنی��ه ، كانتۆنه نین ئێمه پابه ندی ڕێكه وتنی

دهۆكین.

ته ڤگه ڕی كۆمه ڵگای دیموكراتی (TEV – DEM( كه هێزێكی نزیك

له په كه كه یه ، هه ڵبژاردنه كانی كانتۆنی جه زیره به ده سكه وتێكی دیموكراسی ناوده بات، نوێنه ری خۆبه ڕێوه به ری

كانتۆنه كانی ڕۆژئاوا له هه رێمی كوردستان شێرزاد ئێزیدی ده ڵێت "ئێمه چاوه ڕێ بوین سه رۆكایه تی

هه رێم و سه رۆكایه تی په رله مان به یاننامه ی پیرۆزبایی ده ركه ن، نه ك

به یاننامه ی قبوڵ نه كردن".

ئاوێنه : س��ه رۆكایه تی هه رێم ئاماژه به وه ده كات ك��ه هه ڵبژاردنی كانتۆنی جه زیره تاكڕه وانه یه و پره نس��یپه كانی دیموكراسی و ته وافوقی هێزه كان ره چاو

نه كراوه ، ئه مه وانییه ؟ئێزی��دی : له ڕاس��تیدا ئێمه نیگه ران بوی��ن ل��ه و به یاننامه ی��ه ی وته بێژی ئێمه ده ریبڕی، هه رێم س��ه رۆكایه تی چ��اوه ڕێ بوین س��ه رۆكایه تی هه رێم و س��ه رۆكایه تی په رله م��ان به یاننامه ی پیرۆزبایی و ده ستخۆشی ده ركه ن، نه ك به یاننامه ی قب��وڵ نه كردن، ئه وه الی ئێم��ه جێگه ی قبوڵ نیه كه له كاتێكدا كۆمیس��ۆنی له الیه ن هه ڵبژاردنه ك��ه

ئاگاداركراون��ه وه هه ڵبژاردنه كان��ه وه كه به ش��داربن، به اڵم ئ��ه وان خۆیان ئێمه ڕه تكردۆت��ه وه . به ش��داربونیان پێمان باشه داموده زگاكانی حكومه تی هه رێم و سه رۆكایه تی هه رێم و په رله مان كه داموده زگای نیشتیمانین پێمانباشه ب��ااڵی كورده وه له دیدی به رژه وه ندی له گ��ه ڵ هه ڵبژاردنی ڕۆژئاوادا مامه ڵه بك��ه ن، چونك��ه ئ��ه م هه ڵبژاردن��ه دیموكراتیانه ی گرنگه ده س��كه وتێكی ب��ۆ هه م��و ك��ورد. هه ڵبژاردنه ك��ه كانتۆنی ش��ارۆچكه ی له دوانزه شارو حزب و به ده یان ئه نجامدراوه و جه زیره الیه ن به ش��دار بون. تادوا س��اته كان له گفتۆگۆدابوی��ن له گ��ه ڵ ئه نك��س و هه رچه ند چونكه به شداربن هه وڵماندا زیاتر الیه ن به ش��داربوایه بۆ پرۆسه كه باشتربو به مه سه له ی دیموكراسی، به اڵم ئه وان هه ر سوربون له سه ر دواخستنی، بڕیاری دواخستنیش��ی له ده ست ئێمه نیه له ده ست كۆمیسۆن بو. كۆمیسیون ڕازی بو به وه ی كه دو مانگی تر دوای بخ��ات به مه رجێك ئه نك��ه س گره نتی واژو كراو بدات كه به شدار ببێت، به اڵم ئه نك��ه س رازی نه بو، ئ��ه وان ره نگه

له هه ڵبژاردن بترسن.

ئاوێنه : به اڵم ئێوه تۆمه تبار ده كرێن ب��ه وه ی له ڕێگه ی ئ��ه م هه ڵبژاردنه وه پێش��ێل دهۆكت��ان ڕێكه وتننام��ه ی

كردوه ؟ ئێزی��دی : ڕێكه وتننام��ه ی ده��ۆك خۆبه ڕێوه بردنی هه ڵب��ژاردن و بابه تی دیموكراس��ی نیه ، بابه تێك��ه له نێوان ئه نه كس و ته ڤده م ڕێكه وتنێكه له نێوان دو الیه نی سیاسی، ئه نكس به داخه وه هه ر له خه ونی په نجا به په نجادان. ئه م هه ڵبژاردن��ه هی هه موانه و به ئاس��انی نه هاتۆت��ه دی به خوێنی 2000 یه په گه و

یه په ژه هاتۆته دی.ئاوێنه : به اڵم ئه نكس ده ڵێن پێگه ی جه ماوه ریم��ان به هێ��زه له رۆژئ��اوای

كوردستان؟ئێزی��دی : ئه نكس پێش��تر15 حزب ب��ون، له دو س��اڵی ڕاب��ردودا به ره و كه مبونه وه چون، ئێس��تا ته نها شه ش حیزبه ، بابێ��ن له گه ڵ خه ڵكی خۆمان رێكبكه ون، ته ڤده م له حزب گه وره تره ، بزوتنه وه یه كه له سه رجه م چین و توێژ و به مه س��یحی و ڕۆژئاوا پێكهاته كان��ی گه نجان و ژنان، ره نگه ئه مه ش هۆكاری ئه وه بێت ك��ه ئێمه رێژه م��ان زیاتر

بێت.

هه ڵبژاردنی ته ڤده م و بایكۆتی ئه نكه س، زۆرانبازی په كه كه و پارتی له رۆژئاوای كوردستان

زیاتر له 14 ملیار دینار له پاره ی گه نم ده درێت به جوتیاران

حاكم فوئ��اد س��ه رۆكی فه رمانگه ی داواكاری گشتی و كه سایه تیه كی ناسراوی شاری سلێمانی ، س��ه رله به یانی هه یینی رابردو خۆی كوش��ت، كه س��وكاره كه ی ده ڵێ��ت "خراپ��ی باری ته ندروس��تی و بێتاقه تی و بێزار ب��ون له ژیان، هۆكاری

خۆكوشتنه كه یه تی ".مه زهه ر كه ری��م، ئاوێنه : "به یانی ئه و هه ینییه م��ات و بێده نگ��ه ، داوای كرد چایه كی ب��ۆ بهێنم و وتی ده رگاكه ش��م زۆری موبه قه ك��ه و چوم��ه لێداخ��ه ، نه خایان��د، ده نگ��ی فیش��ه كێك هات، كه گه ش��تمه سه ری ، فیش��ه كێكی نابو س��ه ری به حاڵ خۆی��ه وه و به س��ه ری

ده جواڵ".پرش��نگ هاوس��ه ری حاك��م فوئادی سه رۆكی پێش��وی فه رمانگه ی داواكاری گشتی سلێمانی به مجۆره دوا ساته كانی

ژیانی هاوسه ره كه ی ده گێڕێته وه .

نزیكتری��ن ك��ه س ل��ه م خێزان��ه وه ك��ه چه ند س��اڵێكه ته نها دو كه س��ن له شوقه یه كی پاك سیتیدا، سه بیحه خانه ك��ه له كۆنه وه هامش��ۆیان ده كات، ئه و به ئاوێنه ی راگه یاند ك��ه ئێواره ی پێنج ش��ه ممه له ماڵی حاكم فوئاد بوه ، ئه و له هه رزه كارییه وه وتی "حاك��م فوئ��اد قاچی ته واو نه بوه و كێش��ه ی رۆش��تنی بۆ دروس��تكردوه و به گۆچان ده ڕۆیشت، ئێواره ی پێنج شه ممه ش قاچی له لێواری ده رگای ژوره ك��ه ی گیراو كه وت، به ده م هه ڵس��او زه حمه ته وه زۆرو ئازارێك��ی

چوه وه سه ر پێخه فه كه ی ".وتیش��ی "هه رچه نده پرش��نگ خان تكاو رج��ای ئه وه ی لێك��رد كه بیبات ب��ۆ نه خۆش��خانه ، به اڵم حاك��م فوئاد ڕه تیكردوه ته وه ، ره نگه هه ر ئه و كه وتن و قاچ ش��كانه ش وایكردبێ��ت كه په نا بۆ

خۆكوشتن به رێت".

به پێ��ی گێڕانه وه ی ئ��ه و، هه ر له گه ڵ ل��ه و بیس��تنی ده نگ��ی فیش��ه كه كه به یانیه دا كه پرش��نگ ده گاته سه ری و ده بینێ فیش��ه كه كه ی ناوه به سه ریه وه ، له تاوا ه��اوارم كرد ئه یڕۆ فواد بۆ ماڵت وێرانكردم! دواتر په نا ده بات بۆ ماڵه كه ی

ته نیشتیان تا به ده م هاواریه وه بێن.حاكم فوئاد ته مه نی 75 ساڵه ، خاوه نی دو ك��چ و كورێكه ، كوڕه كه ی له ده ره وه ی واڵت ده ژی و دو كچه كه ش��ی له ش��اری هاوسه رێتیان ژیانی ده ژین و س��لێمانی

پێكهێناوه .س��ۆران خاڵه ش��ه هاب ك��ه یه كێكه له زاواكان��ی ب��اس ل��ه وه ده كات ك��ه حاكم فوئ��اد ده مانچ��ه ی هه بوه به اڵم شاردۆتیه وه ، كه س نه یزانیوه ده مانچه ی هه یه ، ئه و وتی "خۆكوش��تنه كه ی ته نها په یوه ندی به باری ته ندروس��تی خۆیه وه

بو".

حاكم فوئاد فیشه كێكی به سه ریه وه نا بۆ ئه وه ی زه لیلی سه ر جێگه نه بێت

خانه قینیه كان بۆ پارێزگاریكردن له مه رقه ده كه ی )زه ینه ب( ده چنه سوریا

یه كێتی : به شێكی دواكه وتنی حكومه تی خۆجێی پارێزگاكان پارتی هۆكاره پارتی : ئه گه ر قایمقامی هه ڵه بجه نه درێت به پارتی به شدار نابین

ته ڤده م: ئه نكس له هه ڵبژاردن ده ترسنئه نكه س: ته ڤده م ئێمه قبوڵ ناكه ن

ئا: عه لی فه تاح

ئه ندامی جڤاتی نیشتمانی و رێكخه ری ژوری په یجوری بزوتنه وه ی گۆڕان

"شه ماڵ عه بدولوه فا" له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "یه كێتی و پارتی

ئیراده یان نییه به رنامه ی چاكسازی جێبه جێكه ن".

ئاوێن��ه : به له به رچاوگرتنی بارودۆخه كه یه كێتی و هاوش��انی گ��ۆڕان بزوتنه وه ی

پارتی چۆن كاری ده وڵه تداری ده كات؟ش��ه ماڵ عه بدولوه ف��ا: ئێم��ه ته نه��ا به قس��ه ش��ه ریكین به ك��ردار ش��ه ریك نی��ن، ئه زمونی زیاتر له س��اڵ و نیوێك بۆ حكومه تی هه رێم، ساڵێكیش بۆ ده سه اڵته نه به ك��ردار نه به ژم��اره خۆجێیی��ه كان، ئێمه تائێس��تا حكومه ت��ی بنكه فراوانمان پێكنه هێناوه و ش��ه راكه تی راسته قینه مان نییه ، تا ئێس��تا حكومه ت��ی دو حیزبیه و ته نها حكومه ت��ی یه كێتی و پارتییه ، ئێمه ده ستاوده س��كردنی مه بده ئ��ی پێش��تر ده س��ه اڵتمان هه بو كه یه كێتی و پارتیش ناكۆك نه ب��ون له گه ڵمان، به اڵم ئێس��تا ئێم��ه تێگه یش��توین ك��ه الی یه كێتی و پارتی مه بده ئه كه ده ستاوده ستكردن نیه ؛ به ڵكو ده س��تی ده ستی پێكردنه ، ده ستی ده س��تیمان پێده كه ن، هێش��تا یه كێتی و پارت��ی ئیراده یان نییه هه ندێك به رنامه ی

چاكسازی جێبه جێكه ن.ئاوێنه : فشارتان چییه بۆ راستكردنه وه ی دۆخه ك��ه ؟ وه ك بزوتن��ه وه ی گۆڕان چی

ده كه ن؟ش��ه ماڵ عه بدولوه ف��ا: ئه م قس��انه ی ئێس��تای من فشاره ، ئێمه س��ێ به ره ی گه وره م��ان لێكراوه ته وه : ب��ه ره ی داعش ك��ه ش��ه ڕی ده س��ته ویه خه یه ، ب��ه ره ی ش��یعه ك��ه ش��ه ڕی نانبڕینه و س��اڵێك زیاتره هیچ بودجه یه كی��ان نه ناردوه ، كه ده بوایه ش��یعه له وه تێبگه یش��تنایه كه ئێمه به نوێنه رایه تی ئه وانیش��ه كه شه ڕی داعش ده كه ین و مه ترسیه كه له سه ر شیعه زیاتره . به ره ی سێهه م به ره ی ناوخۆمانه ، زۆر زۆر مه ترس��یداره ، به ره ی گه نده ڵی و

دو په یوه ندیه كان��ی ناوخۆمانه ، كه ده بو ئێمه یه ك په یوه ندیم��ان هه بوایه له گه ڵ ده وروبه رو بنه ماكه ی به رژه وه ندی هاوبه شی كورد بێ��ت"، بۆیه ن��ه حكومه تی هه رێم ئه مه ی كردوه و نه حیزبه كانیش تائێس��تا په یوه ندیه كانمان خه س��ڵه تی س��یفات و حیزبی��ه ، بۆ نمون��ه له ناو پێش��مه رگه . هه روه ها له سیاسه تی ده ره كی ، دابه شبون به س��ه ر ده وروبه ردا، دابه ش��بون به سه ر شیعه و س��ونه دا، كه ئه مه به ره یه كی زۆر مه ترس��یداره له خۆمان كردۆت��ه وه ، واته س��ه رباری ئه و دو به ره ی��ه ی كه داعش و سونه و شیعه له س��ه ر ئێمه كردویانه ته وه خۆش��مان به ره یه ك��ی ترس��ناكی ترمان له خۆمان كردۆته وه كه دابه شبوین به سه ر

به ره كاندا.ئاوێنه : پێتوایه ملمالنێی ئێستای گۆڕان له وه گه وره تره ك��ه ملمالنێ بێت له گه ڵ یه كێتی و پارت��ی ، به ڵكو ملمالنێیه له گه ڵ شیعه و س��وننه یان دوده وڵه تی فارسی و

توركی ؟به ش��ێكه ئه وه عه بدولوه فا: ش��ه ماڵ ت��ر به ش��ه كه ی له خوێندن��ه وه كان، به رپرسیاریه تیه له سه ر مه ترسی ئاسایشی نه ته وه یی ، واتا ئاسایشی نه ته وه یی كورد له مه ترسیدایه ، سبه ینێ داعش كۆتایی دێت ئێمه توشی مه ترسی ناوچه جێناكۆكه كان ده بین، س��به ینێ هه رچی شیعه و سونه یه

دژی ماده ی 140 روبه رومان ده بنه وه .ئاوێنه : بزوتنه وه ی گۆڕان چی ده كات و چۆن روب��ه روی ئه و دۆخه مه ترس��یداره

ده بنه وه كه باسی ده كه یت؟شه ماڵ عه بدولوه فا: ئێمه ئه گه ر ئێستا له حكومه تیش��دا نه بوینای��ه له به رامب��ه ر دو ب��ه ره ی گ��ه وره ی داعش و ش��یعه كه به رۆكی كوردی��ان گرتوه نه ده بو قس��ه بكه ی��ن نه ش��مانه كرد، ئێس��تاش ئه گه ر خۆم��ان په راوێزخه ی��ن له حكومه ت هه ر به رپرسانه هه ڵسوكه وت ده كه ین، هه رگیز ل��ه م دۆخان��ه دا به ره م��ان له حكومه ت و په رله مانی كوردس��تان نه ده كرده وه ئه وه ئێس��تا گه وره یه و به رپرس��یاریه تییه كی

ئه وله ویه ت بۆ شه ڕی داعشه .ئاوێنه : یه كێتی و پارتی تاچه ند رێز له م

هه ڵوێسته ی ئێوه ده گرن؟ بابه تیانه ئه گه ر عه بدولوه فا: ش��ه ماڵ بیخوێننه وه ده زانن ئێمه وه ك بزوتنه وه ی به رپرس��انه هه ڵس��وكه وت گۆڕان چه ند وه زیره كانم��ان نمون��ه ب��ۆ ده كه ی��ن، له حكومه ت��دا موعاناتی��ان هه ی��ه ك��ه ئیش��ه كانیان ناڕوات و ئه و كێش��انه ی من

باس��یانده كه م ه��ه ن، ره نگه من حه قیش ب��ده م به یه كێت��ی و پارتی كه س��به ینێ ده مانخه ن��ه ب��ه ر هه ڵبژاردنێ��ك و ده ڵێن ئه وه تا گۆڕان به شداری له حكومه تدا كردو هیچ��ی پێنه كرا، ئه گه ر ئ��ه و به رنامه یه ی ئێمه پێشكه شمان كردوه جێبه جێی بكه ن خه ڵك پرس��یاریان لێده كات كه 20 ساڵه بۆ ئ��ه م به رنامه یه یان جێبه جێ نه كردوه ؟ ئه وكاته خۆیان پێی ده شكێن، له به رئه وه پارتی یه كێت��ی و ئێس��تای سیاس��ه تی سیاسه تێكی زۆرباش��ه بۆ خۆیان له بازنه

حیزبیه كه یدا.ئاوێن��ه : ئێ��وه تاك��ه ی ده توانن به م ش��ێوه یه به رده وامبن؟ ئایا له ژێر فشاری

شه قامدا نین؟ش��ه ماڵ عه بدولوه فا: ئێمه ئێستا له ژێر فشاری خه ڵك و ش��ه قام و گۆڕانخوازانداین له الیه ك، فش��اری بونی مه ترسی له سه ر ئاسایش��ی نه ته وه ی��ی له الیه كیت��ر، كه

ئه مه یان ئه وله ویه ته له الی ئێمه .ئاوێن��ه : بزوتنه وه ی گ��ۆڕان ده توانێت به ب��ێ پاش��كۆیه تی یه كێ��ك له واڵتانی

هه رێمی له م گه مه یه دا بمێنێته وه ؟ش��ه ماڵ عه بدولوه فا: ئه گ��ه ر یه كێتی و پارتی دابه ش��بوبن به سه ر شیعه و سوننه یان توركی��او ئێران، ئێمه له س��ه ره تاوه سیاس��ه تی خۆمانمان راگه یاندوه له سه ر پره نس��یپی به رژه وه ن��دی هاوب��ه ش زۆر ئاساییه په یوه ندی زۆرباشمان له گه ڵ ئێران یان توركیا یان شیعه و سونه هه بێت، به اڵم له سه ر بنه مای به رژه وه ندی هاوبه ش نه ك خۆت و واڵت بده یته ده س��ت قه ده ر، وه ك ئه و مه ترس��یه ی ئێستا دروستبوه كه زۆر رێی تێده چێت چاڵدێران دوباره ببێته وه ، ئه وكاته ئه وه ی ئێمه ده یكه ین چه سپاندنی

سایكس بیكۆیه .ئاوێنه : ئێستا ده ستتێوه ردانی توركیاو ئێران كاری سیاسی تێپه ڕاندوه و گه یشتوه ئێوه چۆن س��ه ربازی ، به ده ستێوه ردانی

له مه ده ڕوانن؟ش��ه ماڵ عه بدولوه ف��ا: زۆر رونه ئێران له س��نوری ش��یعه و له س��نوری یه كێتیدا كردوه و ده ستێوه ردانی به ره كاندا له هه مو ئێران ده ڵێت سنوری ئاسایشی نه ته وه یی

خۆمه ، سبه ینێ له موسڵیش توركیا ده ڵێت به شداری ده كه م، سونه كان ده ستێوه ردانی ئێرانیان قبوڵ نی��ه ، به اڵم ئێران هێزێكی هێناوه راوێژكاریش��ی ژماره یه ك گه وره و

فه رمانده یی شه ڕه كه ده كه ن.ناتانیاهۆوه تا له وتاره ك��ه ی ئاوێن��ه : ده گات به گوتاری كۆماریه كانی ئێس��تای ئه مری��كا كه ب��اس له پش��تیوانی كورد ده كه ن ب��ۆ دروس��تكردنی ده وڵه ت، ئایا كورد بۆ خۆی ناكات به دۆس��ت و خاوه نی

ئه م پشتیوانیانه ؟ش��ه ماڵ عه بدولوه فا: هه ڵگرتنی به ردی گه وره نیش��انه ی نه هاویشتنیه تی، ده بێت بنه ماكانی ده وڵه ت دروس��تكه ین ئێس��تا ن��ه ژێرخان��ی ئابوریم��ان به هێ��زه و نه په یوه ندی یه كێتی و پارتیش به و جۆره یه و هێشتا ناوچه كان دابه ش��بون. پشتیوانی ئه مریكاو ئیس��رائیل كه م نین به اڵم ئێمه هه یه ، جورئه تی سیاسی ده وروبه ریشمان ئه وه نییه قس��ه یه ك بكه ی��ت و نه توانیت

ته رجوم��ه ی بكه یت، جورئه تی سیاس��ی خوێندنه وه و عه قڵ و مه نتق ده بێ باگراوندی بێ��ت، هه مو ك��ورد ح��ه زی به ده وڵه تی كوردییه ب��ه اڵم نابێ ده وڵه تێ دروس��ت بكه ین شكس��ت بهێنێت، ئێم��ه ناوخۆی خۆم��ان چاككه ین ده توانی��ن هه نگاو بۆ

شتی باشتریش بنێین.ئاوێنه : یه كێتی و پارتی ده توانن گه مه ی

سیاسی به بزوتنه وه ی گۆڕان بكه ن؟ش��ه ماڵ عه بدولوه ف��ا: ناتوانن چونكه ئێمه له فه زایه كدا دروس��تبوین كه واقعی خوێندۆته وه ، پارتیمان یه كێتی و سیاسی به اڵم كه قس��ه ناكه ین به رپرسیاریه تیه ، خه ڵك و گۆڕانخوازان ده بێ له وه تێبگه ن.

ئاوێنه : له ئاستی ده سه اڵته خۆجێیه كاندا تاچه ند بڕواتان به و ڕێكه وتن و به شبه شێنه

سیاسیه هه یه ؟شه ماڵ عه بدولوه فا: رێكه وتنی سلێمانی له نێوان یه كێتی و گۆڕان ته نیا یه ك خاڵی جێبه جێكراوه ئه وی��ش دانانی پارێزگاره ، ئیتر هیچیت��ری جێبه جێنه كراوه ، كاتێك له حكومه تێك��ی ده كه ی��ت به ش��داری بنكه ف��راوان به پێی ئیس��تیحقاقی خۆت ئه گه ر شه ریكایه تیه كی ڕاسته قینه نه بێ بۆ خزمه تكردنی خه ڵك و نه هێشتنی گه نده ڵی له وێ بیت یان له وێ نه بی وه ك یه كه ، ئایا یه كێتی و پارتی ئ��ه و ئیراده یه یان هه یه ؟ ئه بێ النیكه م هه وڵی ئه وه بده ین گه نده ڵی ك��ه م بكه ینه وه و خزمه ت��ی خه ڵك بكه ین ئه گه ر ئه وه نه كه ین گۆڕان پۆس��تی هه بێ

یا نا، جیاوازی نیه .ئاوێنه : بزوتنه وه ی گۆڕان چۆن له بابه تی درێژكردنه وه ی ماوه ی سه رۆكایه تی هه رێم

ده ڕوانێت؟ش��ه ماڵ عه بدولوه فا: له ناو بزوتنه وه ی گۆڕاندا تائێستا باسی ئه و بابه ته نه كراوه ، به اڵم ئێمه باوه ڕمان به سیستمی په رله مانی هه یه و بابه تی ستراتیجیمان ده ستوره نه ك

مه سه له ی سه رۆكی هه رێم.ئاوێنه : بزوتنه وه ی گۆڕان سازش ناكات

له سه ر پرسی ده ستور؟شه ماڵ عه بدولوه فا: هه رگیز بزوتنه وه ی گۆڕان سازش له س��ه ر ئه و پرسه ناكات،

ئه گه ر بیكات هه ڵه یه كی گه وره یه .

شه ماڵ عه بدولوه فا: ئێمه ئێستا له ژێر فشاری خه ڵك و شه قام و گۆڕانخوازانداینگۆڕان ته نها به قسه شه ریكی حكومه ته نه ك به كردار

هه ڵه یه كی گه وره یه گۆڕان سازش له سه ر پرسی ده ستور بکات

رێكه وتنی سلێمانی له نێوان یه كێتی و

گۆڕان ته نیایه ك خاڵی

جێبه جێكراوه ئه ویش دانانی

پارێزگاره ئیتر هیچیتری جێبه جێنه كراوه

شه ماڵ عه بدولوه فا

3(470( سێشه ممه ‌2015/3/17هه‌نوکه

ئا: مه زهه ر كه ریم

د.عه بدولله تیف ئه حمه د که ناسراوه به عه بدولله تیفی سه له فی، له م

گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "حزبه ئیسالمیه كان ئامانجیان بوه ته كورسی و

ده سه اڵت".

كردوه ئوتومبێله كه ت دكت��ۆر ئاوێنه : به درع، ئه م گۆڕانكارییه بۆچی ؟

تیرۆركردنی ل��ه دوای د.عه بدولله تیف: مامۆس��تا ره م��ه زان كه مامۆس��تایه كی سه له فی بو، له كه ركوك ده عوه ی ده كردو كوژرا، ناچار ب��وم ئوتومبێله كه م بگۆڕم به ئوتومبێلێكی درع له جۆری وه نه وشه بۆ پاریزگاری له خۆم، من كه س��ێكم دوژمنم زۆره و دوژمنه كانم دیار نین و نایانناس��م و به هه قی خۆمی ده زانم تاوه كو خۆم بپارێزم

له دوژمنه كانم.ئاوێنه : به اڵم خۆت ده زانیت ئوتومبێلی درع ب��ه دوازده ده فته ره ، چۆن پاره كه یت

دابینكرد؟د.عه بدولله تیف: س��وێند به خودا یه ك پارچ��ه زه وی��م نیه له كوردس��تاندا، له م مزگه وت��ه دا ده ژیم كه موڵك��ی ئه وقافه ، به یان��ی پێمبڵێ��ن ب��ڕۆ ده بێ��ت بچمه كرێچیه تی��ه وه ، من خۆم دكت��ۆرام هه یه وانه ئیس��المیه كان زانسته له په یمانگای ده ڵێم��ه وه و س��ه رچاوه ی دارایم موچه ی یه ك وه اڵیی وه ریده گرم، مامۆستایه كه مه دینار له هیچ ك��ه س و الیه نێك وه رناگرین، ته نها خێرو سه ده قه ی موسڵمانان نه بێت، ئێستاش دو ده فته رو نیوی ئۆتۆمبیله كه م

الماوه ، به قیست ده یده م مانگانه .ئاوێن��ه : ئای��ا ئێ��وه س��ه له فیه كانی كوردستان به شێوه ی رێكخراو كارناكه ن؟

د.عه بدولله تیف: ئێمه وه ك س��ه له فی و رێكخراو به شێوه ی مامۆستایانی سه له فی كارناكه ین، هه ر مامۆس��تایه و له مزگه وتی

خۆی ده عوه ی خۆی ده كات.حیزب��ه ته نان��ه ت ب��ه اڵم ئاوێن��ه : ئیس��المیه كانیش ده ڵێن ئێوه ی سه له فی له الیه ن ده س��ه اڵته وه به تایبه تی یه كێتی و

پارتیه وه هاوكاری ده كرێن؟

د.عه بدولله تیف: ئێمه چونكه كورسی و ده سه اڵتمان ناوێت، پۆست و پله مان ناوێت، هیچ كێشه شمان له گه ڵ عه لمانیه تدا نیه . مامۆس��تایانی س��ه له فی هیچ پله وپایه و پۆس��تێكمان ناوێت وه ك تێكڕای خه ڵك نه بێ��ت چاوم��ان له هی��چ ش��تێكی ئه م ده سه اڵته نیه ، كه ئه وه ش هه قی خۆمانه ، هیچ كێش��ه یه كمان له گه ڵ ده سه اڵت نیه . بۆ الیه ن��ی داراییش ته نها موس��وڵمانان هاوكاریم��ان ده كه ن، ژن هه ی��ه ئاڵتونی ده ستی ده فرۆشێت بۆمان ده هێنێت به س به رده وام ته له فزیۆنه كه مان له به رئ��ه وه ی بێت و به رده وامبونی كه ناڵه كه مان به خێرو سه ده قه ی موس��وڵمانان ده چێت به ڕێوه و پش��تمان به هیچ سه رچاوه یه كی دارایی هی��چ الی��ه ك نه به س��توه ، ئ��ه وه حزبه ئیسالمیه كانن ئه و پڕوپاگه نده و درۆیانه مان بۆ ده ك��ه ن، گه ر ڕاس��ت ده ك��ه ن ئێمه ل��ه ده ره وه و ناوخۆ پاره له ه��ه ر حزبێكی سیاس��یی وه رده گری��ن و پی��اوی ه��ه ر واڵتێكین با بێن بیخه نه ڕو ئاش��كرایكه ن

به به ڵگه وه . ئێمه پاكی��ن و باكمان به هیچ ك��ه س و حزب و واڵت و الیه نێ��ك نیه ئیلال خوا نه بێت. له سه ر كه ناڵه كه مان به ئاشكرا ده توانن موس��وڵمانان كه ڕامانگه یاندوه به سه نتێكیش بێت هاوكاری كه ناڵه كه مان بكه ن، خه ڵك هه یه تێلم بۆ ده كات ده ڵێت خوا ده س��اڵ له ته مه تی م��ن هه ڵگرێت بیخاته س��ه رته مه نی تۆ كه خزمه تی ئه م دینه ده كه یت. حزبه ئیسالمیه كان ده زانن به خه ڵكی له سه رهه قین، ڕاستیه كان ئێمه له كوردستان له گه شه سه ندنداین ده ڵێین و

ده یان تۆمه تمان بۆ ده كه ن.ئاوێن��ه : باش��ه س��ۆفیه كانیش ه��ه ر موس��ڵمانن، ب��ه اڵم ماوه ی��ه ك له مه وبه ر به مه به س��تی كه ناڵه كه تان س��ه ر هاتنه داخس��تی گوایه ئێوه دژایه تیان ده كه ن،

ئه مه بۆچی ؟د.عه بدولله تیف: سۆفیه كانی كوردستان هاتنه س��ه رمان بۆ ئ��ه وه ی كه ناڵه كه مان پێدابخ��ه ن، به اڵم ئێم��ه بانگه وازه كه مان هه قه و به فه زڵی خوای گ��ه وره به رده وام

ده بین، ناتوانن هیچم��ان له گه ڵدا بكه ن، نایه نه وێت بێن دابنیش��ن و قسه وه رناگرن یان قس��ه له گه ڵ كێدا بكه ی��ن كه ئه وان به قسه كانیان ئێمه به الده ر وه سف ده كه ن، كه نازان��ن ئه و كارانه ی ئ��ه وان ده یكه ن به پێی ئای��ه ت و حه دیس دروس��ت نین و شركن كه هاوار له دارو به ردو شێخه كه یان ده كه ن، ئه وانه هیچی دروست نیه به پێی ئایه ت و س��ونه ت. كێش��ه ی ئێمه له گه ڵ س��ۆفیه كان، ته نها له سه ر یه كتاپه رستی و دینی خوای گه وره یه كه ئه وان ش��ه ریكی بۆ ق��ه رار ده ده ن، ئێمه ش پێیان ده ڵێین ئه وان��ه ی ئێ��وه ده یكه ن له دین��دا نیه و حه رامه ، ، ئ��ه وان وه ه��ا بیرده كه نه وه ك��ه ئێمه دوژمنیانین، ئه وان نه ك به هه ڵه له ئێمه تێگه یشتون، به ڵكو به هه ڵه له دین

تێگه یشتون. ئاوێنه : به اڵم تۆ هه مان خوێندنه وه ت بۆ

حزبه ئیسالمیه كانیش هه یه ؟ئیس��المیه كان حزبه د.عه بدولله تیف: كه موكوڕی زۆر ده بینم، هه م له كرداریاندا و

هه م له ئامانجیاندا، ك��ه ئامانجیان بوه ته كورس��ی و ده س��ه اڵت، ئ��ه وه ئامانج��ی گه وره یانه و له مێژه وه خه ونی پێوه ده بینن، ج��ا به ش��ێوه ی ئاش��تیانه بێ��ت ی��ان به توندوتیژیی وه ك داعش و جوندولئیسالمی دوێن��ی ی��ان ئه حزابه كان��ی ئه م��ڕۆ كه ده یانه وێت به شێوه ی ئاشتیانه و سۆزداریی ده س��ه اڵت بگرنه ده ست. هه ڵه یه كی تریان بریتی��ه له هه ڵ��ه ی ئامڕازه كانیان كه ئه و هه مو تێكه ڵی ئافره ت و پیاو و فلیم لێدانه له كه ناڵه كان نیشان ده درێن، كه ناڵی وایان هه یه فلیمی كۆری لێداوه كه كۆریه ك كه بوداپه رسته و هیچ ئه خالقێكی نیه له روی دین��ه وه و زۆر به دابونه ریتی ئێمه نامۆن. الیانداوه به رێژه یه ك ئیسالمیه كان حیزبه له دین و مخاله فه ی شه رعیان كردوه . ئه وان ك��ه ناتوانن ره خنه كانی ئێمه ره تكه نه وه ، له به رامب��ه ردا دێن تۆمه تمان ده خه نه پاڵ و ب��ۆ ده كه ن و ده ڵێ��ن ئه مانه بوختانمان خزمه ت به عه لمانی ده كه ن و به كرێگیراون و ب��ۆ هه ڵده به س��تن، ترم��ان زۆرش��تی

مه البه ختی��ار كه بۆ خۆی ئه م��ڕۆ له ناو یه كێتی��دا ده س��تی ده ڕوات ده ڵێت ئێمه دژی سه له فین، ئیتر كاكی ئیسالمی چۆن

ئه م تۆمه ته م بۆ ده كه یت؟ئاوێنه : ئایا نزیكایه تییه ك هه یه له نێوان

ئێوه و بۆچونه كانی مه ال كرێكاردا؟د.عه بدولله تی��ف: مه ال كرێ��كار خۆی پێناس��ه ی خۆی ده كات كه ئه و كه سێكه له داع��ش پارێ��زگاری به ناڕاس��ته وخۆ نایه وێت به ڕاسته وخۆ قسه بكات، ده كات و ئه و ئیس��المیه كی تون��دڕه وه و ئێمه ئه و ج��ۆره ده عوه یه مان پێقه ب��وڵ نیه و وه ك سه له فیه ت داعش به الده ر له دین ده زانین و ئ��ه وه ی بچێته ش��ه ڕه وه ل��ه دژی داعش به مه رجێك خوا بناس��ێت و ش��ایه تومانی هێنابێ��ت ده بێته ش��ه هید له هه ردو دنیا. ئێمه وه ك س��ه له فیه كانی كوردس��تان به شداری شه ڕی داعشمان كردوه له گه ڵ به جیهادو غه زای برا پێش��مه رگه كانمان و ده زانی��ن له پێن��او به رگریكردن له خاك و

كه رامه تی كوردی موسوڵمان.

د.عه بدولله تیف: دوژمنم زۆره بۆیه ئوتومبێله كه م كردوه به درع

مه ال كرێكار خۆی پێناسه ی خۆی ده كات كه ئه و

كه سێكه به ناڕاسته وخۆ پارێزگاری له داعش

ده كات

سۆفیه كان مامۆستای وه هایان هه یه ده ڵێت سه یری فلیمی روتی توركی بكه یت زۆر

له كه ناڵی ئامۆژگاری باشتره

عه بدولله تیف ئه حمه د

هەنوکە(470( سێشه ممه 42015/3/17

ئا: محه مه د حسێن

ده یڤد سكاگس له سااڵنی 1987 تا 1999 ئه ندامی كۆنگرێسی ئه مریكا بو، شاره زاو

راوێژكارێكی ستراتیجییه و ئێستا هاوسه رۆكی بۆردی ئیتیكی كۆنگرێس-ه . له میانه ی

سه ردانێكیدا بۆ هه رێمی كوردستان ئاوێنه ئه م چاوپێكه وتنه ی له گه ڵ سازكرد.

ئاوێن��ه : تۆ سیاس��ه تی ده ره ك��ی ئیداره ی ئۆباما به رامبه ر عێراق و ناوچه كه به گشتی چۆن ده بینی��ت، به تایبه تی مامه ڵه ی ئ��ه م ئیداره یه

له گه ڵ پرسی كوردا چۆن بوه به ڕای ئێوه ؟ده یڤد س��كاگس: باس��ه ره تا له و راستیه وه ده س��تپێبكه ین ك��ه ئیداره كه ی ئۆبام��ا هاته س��ه ر بارودۆخێكی پڕكێش��ه و گرفتی ئیداره ی بۆش له عێراقدا. ئۆباما له گه ڵ رای گش��تی ئه و هاواڵتیان��ه ی ئه مریكادا مامه ڵه ی ده كرد كه زۆر ماندو بوبون له بیس��تنی هه واڵه ناخۆش��ه كانی جه نگی ئه فغانس��تان و عێراق، له به ر رۆش��نایی ئه م بارودۆخه و ئه م راس��تیانه دا پێموایه ئۆباما بڕیارێك��ی دروس��تی دا به پاشه كش��ێپێكردنی س��وپای ئه مری��كا له عێ��راق. له كاتێكدا هه مو فشاره كانی خۆش��ی به كارهێنا بۆ هێنانه ئارای حوكمه تێك��ی مه ده نی "گش��تگیر و بنكه فراوان inclusive" له عێراق. هه مو ئه مانه له كاتێكدابو كه زۆر قورس ب��و ئۆباما بتوانێ�ت وا له مالیكی بكات سیاسه تێكی دروس��تی هه بێ�ت به رامبه ر س��وننه كان و كورد، ه��ه ر ئه مه یش��ه له وانه یه ته فسیری بڕێكی زۆر له كێشانه مان بۆ بكات كه ئه مڕۆ گروپی به ناو ده وڵه تی ئیسالمی )داعش( عێراقی پێوه گیرۆده كردوه . ئێستاش پێم وایه سه رۆك ئۆباما سیاسه تێكی دروستی پیاده كردوه له یارمه تیدانی پێشمه رگه و هێزه عێراقیه كان بۆ روبه ڕوبون��ه وه ی داعش هه رچه ن��ده ئه وه ی ئه و ده یكات به پێی ده س��توری ئه مری��كا هه ڵه یه ، چونكه له ده س��توره كه دا هات��وه ئه وه ی بڕیاری شه ڕ و ئاشتی به ده سته كۆنگرێسه نه ك سه رۆك، كه چی ئۆباما بێ گه ڕانه وه بۆ كۆنگرێس بڕیاری ش��ه ڕی له دژی داعش داوه له ناو خاكی سوریا و عێراقیش. وه ك سیاسه ت ئه مه راسته و بڕیارێكی دروسته ، به اڵم پرۆسیسه كه هه ڵه یه و پێچه وانه ی

ده ستوره .ئاوێن��ه : به اڵم راگه یاندنی ش��ه ڕ پێویس��تی به بڕیاری كۆنگرێس��ه ، ئه وه ی ئه مریكا تائێستا كردویه تی ته نها بۆردومانی ئاس��مانی بنكه كانی

داعشه و یارمه تیدانی هێزه نه یاره كانیه تی.ده یڤد س��كاگس: نا شه ڕ هه ر شه ڕه و ئه مه ی ئه مری��كا ده یكات به رامبه ر داعش ش��ه ڕه . هیچ هه اڵوێردێك )exception( له ده ستوری ئه مریكادا نیه بۆ ئه م شه ڕه بچوك و وردانه ، ته نها له كاتێكدا سه رۆك ده توانێ�ت بڕیاری شه ڕبدات كه والیه ته یه كگرتوه كانی ئه مریكا روبه ڕوی هێرشی دوژمن ببێته وه و پێویست به وه اڵمدانه وه ی كوتوپڕبكات، له ئێس��تادا ئه وه ی تێده په ڕێت به رگریكردن نیه له ئه مریكا ئه وه نده ی كه به رگریكردنه له عێراق و دۆس��ته كانی تر له ناوچه كه . ب��ه اڵم پێم وایه له ئێس��تادا ئۆباما خه ریكی ئه وه یه ئه م گرفته ش چاره س��ه بكات ب��ه وه ی ك��ه داوا له كۆنگرێس بكات بڕیاری شه ڕكردنی له دژی داعش به فه رمی

رابگه یه نێ�ت.

ئاوێن��ه : به اڵم زۆر كه س ده ڵێ��ن ئیداره كه ی ئۆبام��ا عێراقی جێهێش��ت بۆ نفوزو دۆس��ت و میلیش��یاكانی ئێران و ده س��تكراوه ی كردن له سه ركوتكردنی سونه كان، ئه وانیش له كاردانه وه دا ده رگای واڵته كه ی��ان بۆ داعش ك��رده وه ، ئێوه

چۆن ئه مه ده بینن؟ده یڤد س��كاگس: پێم وایه راست نیه ئه گه ر له س��ه ر هه ڵه كان��ی مالیكی ره خنه ل��ه ئۆباما بگیرێ�ت. مالیكی ده یتوانی به هه ماهه نگی له گه ڵ كورد و س��ونه كان حكومه تی یه كێتی نیشتمانی به هێزتر بكات و ئاشته وایی نیشمانی په ره پێبدات، به اڵم نه +یك��رد. ئ��ه وكات حكومه تی عێراقیش داوای ده ك��رد هێ��زه س��ه ربازیه كانی ئه مریكا عێ��راق جێبهێڵن و ئ��ه و حكومه ت��ه مه ده نیه ی له عێراقدا هه یه كاروبار بگرێته ده س��ت، بڕیاری پاشه كش��ێكردن ته نها له الیه ن ئۆباماوه نه درا، به ڵكو دوای دانوستان و ئاماده كاریه كی زۆر به و

ده ره نجامه گه یشتن.ئاوێنه : بابێینه سه ر دێوێكی تری سیاسه ت و دۆخ��ی عێراق كه كێش��ه ی ك��ورده ، تۆ چۆن مامه ڵ��ه ی هه ردو ئی��داره ی ب��ۆش و ئۆباماش ك��ورد پرس��ی به رامب��ه ر هه ڵده س��ه نگێنیت

له عێراقدا؟ده یڤد س��كاگس: سیاسه تی ده ره كی والیه ته یه كگرتوه كان��ی ئه مریكا ئه وه یه كه هه میش��ه یه كێتی په ره پێدانی به هێزكردن و به ئاراس��ته ی چوارچێوه یه كی ئه م��ه ش كارب��كات، عێ��راق بۆ وه زاره تی ده ره وه دروس��ت ك��ردوه تاچۆن مامه ڵ��ه له گه ڵ هه رێم��ی كوردس��تانی عێراق بكات. به اڵم ب��ه ڕای من چاره س��ه ری دورماوه بۆ كێش��ه ناوخۆییه كانی عێراق ده بێت جۆرێك له به فیدراڵیكردن Federation بیێت كه س��ێ هه رێم��ی تاڕاده یه ك��ی زۆر ئۆتۆنۆمی به كورد، شیعه و سوننه كان ببه خش��ێت تاله وێوه بتوانن له بواره كان��ی خۆی��ان ناوخۆی��ی كاروب��اری

به ڕێوه رۆش��نبیری كۆمه اڵیه تی و پ��ه روه رده و ببه ن. به اڵم ئه مریكا تائێس��تاش هه ر سیاسه تی مامه ڵه كردنی هه ی��ه ته نها له گه ڵ یه ك عێراقدا، هه ر له م چوارچێوه یه ش��دا یارمه تی ش��وێنێكی وه ك زانكۆی ئه مریكی له عێراق-س��لێمانی داوه كه ش��تێكی باشه بۆ هه رێمی كوردستان و هه مو

عێراقیش. ئاوێن��ه : ئ��ه ی سیاس��ه تی ئێ��وه به رامبه ر كوردانی واڵتانی دراوس��ێی عێراق چۆنه ، وه ك نمونه ی سوریا، توركیا و ئێران؟ بۆ نمونه ئێستا كورد له رۆژئاوای كوردستان "باكوری رۆژهه اڵتی س��وریا" باشترین هێزی س��ه ربازی رێكخراویان هه ی��ه بۆ ش��ه ڕی داعش و ئێوه ش به ئاش��كرا

له شه ڕی كۆبانێ هاوكاریتان كردن؟ده یڤد سكاگس: دیاره لێكدانه وه یه ك هه یه بۆ ئه م جۆره پرس��انه ی كه وه ك كێشه و دۆخێكی ئه مریكادا، له سیاس��ه تی ده بینرێت ناده وڵه تی به اڵم ئه مه جیاوازه . زی��اد له حه د یارمه تیدانی ئه مریكا بۆ حكومه تی هه رێمی كوردستان له وانه یه كاریگه ری له سه ر كورد له توركیا، سوریا و ئێران هه بێت، ئه مه ئه و ش��ته یه كه سیاسه تمه دارانی ئه مریكا لێی ده ترس��ن چونكه ناسه قامگیریه كی گه وره تر و فراوانتر له ناوچه كه دروس��ت ده كات و ئه مریكاش ئه مه ی ناوێت به تایبه تی كه واڵتێكی وه ك توركیای پێ نیگه ران ده بێت، ئێوه ده زانن كه چه ن��ده گرنگه ب��ۆ ئه مری��كا. بۆیه هه مو بڕیاربه ده س��تێكی ئه مری��كا ده ترس��ێت له هه ر سیاسه ت و نزیكایه تیه ك كه ببێته هۆی وروژاندنی

ناسیۆنالیزمی كوردی له ودیوی سنوره كان.ئاوێنه : كه واته هیچ پێگه یه ك بۆ پرسی كورد له سیاسه تی ده ره وه ی ئه مریكادا نیه ته نها له ناو س��نوری ئه م واڵتانه دا نه بێ�ت كه كوردس��تانی

به سه ردا دابه شكراوه ؟ده یڤد س��كاگس: به ڵێ وایه ، له ئێستادا نیه ، به اڵم ناڵێ��م هه رگیز نابێت. ئێمه تائێس��تاش

پابه ندین به پاراس��تنی ئه و سیسته مه جیهانیه ی كه له دوای جه نگی جیهانی یه كه مه وه دروس��ت بوه . س��نوره كانی عێ��راق، توركیا، س��وریا، لوبن��ان و ئێران له ده ره نجام��ی جه نگی یه كه مدا دروس��ت ب��وه . پێموایه سیاس��ه تی ده ره وه ی ئه مریكا له گه ڵ ئه م واقعه دا مامه ڵه ده كات نه ك ئه وه ی هه وڵی په یماننامه یه كی تری )ڤێرسایڵ(ی هه بێت بۆ دابه شكردنه وه ی سنوری واڵتان.

ئاوێنه : با بگه ڕێین��ه وه بۆ دۆخی عێراق، تۆ ده زانیت شه ڕ و قه یرانی داعش هێنده ی تر نفوز و كاریگه ری له ئێراندا زیاتركرد، له به رامبه ردا رۆڵ و پێگ��ه ی ئه مری��كا و واڵتانی خۆرئ��اوا الواز بوه له عێراقدا، ئێوه چۆن ئه م هاوكێشه یه ده بینن؟

ده یڤد س��كاگس: هه رچه نده من پس��پۆڕ نیم له م قه یران و كێش��ه ناوخۆیانه ی عێراقدا، به اڵم قورس��ه بۆ والیه ت��ه یه كگرتوه كان��ی ئه مریكا بتوانێت رۆڵێك��ی كاریگه رتر و باش��تر ببینێت له هه ندێك ناوچه ی عێراقدا، وه ك ئه و ش��ه ڕه ی له تكریت ده ستی پێكردوه ، ته نها مه گه ر له الیه ن حه یده ر عه بادیه وه بانگهێش��تبكرێت بۆ ئه وه ی رۆڵ و به ش��دارییه كی گه وره تری هه بێت. من زۆر ئاگام له ورده كاری ئه و راوێژ و گفتوگۆیانه نیه كه له رۆژانی رابردودا له نێوان به رپرسانی ئه مریكا و سه ركرده س��ه ربازیه كانی عێراقدا ئه نجامدراوه . په یوه ندیه كانی نێوان ئه مریكا و ئێران سااڵنێكی زۆره خ��راپ و دوژمنكارانه یه ، هه ربۆیه بیرۆكه ی هاریكاری نێوانمان بۆ ماوه یه كی كاتی له پێناو له ئاستی به رژه وه ندیه هاوبه شه كان پاراس��تنی ناوخۆیی ئه مری��كادا زۆر گرفتئامێزه ، له وانه یه هه ر س��ه رۆكێكی ئه مریكا باس له شتێكی وه ها بكات پێگه و چاره نوسی خۆی بخاته مه ترسیه وه ، ئه م ئیداره یه ی ئێس��تای ئۆباما ره نگه بیه وێت رێگای��ه ك بۆ جۆرێ��ك لێكتێگه یش��تن له گه ڵ ئێ��ران بدۆزێ�ت��ه وه ، له ئێستاش��دا له دۆخێكی قورس��دا خه ریكی دۆزین��ه وه ی مامه ڵه یه كه كه بتوانێ�ت پرس��ی به رنام��ه ئه تۆمیه كه ی ئێرانی تی��ا چاره س��ه ربكرێت، ئه مه ئه و ش��ته یه ئه م ئیداره یه به باش��ی تائێستا هه وڵه كانی خۆی بۆ چڕكردۆته وه و هاوكات ده شیه وێت ئه نجامی بدات ئه گه ر ئاسته نگی بۆ دروست نه كرێت. به اڵم ئه مه هه وڵێكی قورسیشه له كاتێكدا ئیسرائیل به هه مو كاریگه ریه كانیه وه له س��ه ر سیاس��ه تی ناوخۆی

ئه مریكا له دژی كارده كات.ئاوێنه : به اڵم ئ��ه م نزیكبونه وه یه ی ئیداره ی ئۆباما له ئێران و هه وڵی رێكه وتن له سه ر به رنامه ئه تۆمیه كه زۆر الیه نی له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس��ت و عێراقیش به تایبه تی نیگه ران كردوه ، ئه مه ئه گه ر بۆ ئیس��رائیل و نه تانیاهۆ تائ��ه و راده یه جێگای نیگه ران��ی بێ�ت، ده بێت بۆ س��وننه كانی عێراق چۆن ده ركه وێت له كاتێكدا له ئێس��تادا كێشه یان

هه یه له گه ڵ نفوزو كاریگه ری ئێران له عێراقدا؟ده یڤد سكاگس: نا ئه م نیگه رانیانه له جێگه ی خۆیدا نی��ه . سیاس��ه تی ئه مریكا له ئێس��تادا ده یه وێ��ت بگاته ئه نجامێك بۆ س��نورداركردنی توانای ئه تۆمی ئێران، هیچ ئاماژه یه ك نیه ئه وه نیش��انبدات كه ئه مری��كا یارمه تیدانی عێراقی له بیربچێت له ش��ه ڕی داعش��دا. به اڵم بۆ نمونه له سیناریۆی تكریتدا ئێمه خواستی یارمه یتدان و به ش��داریكردنمان نه بو، چونكه نه مانده ویس��ت بچین��ه پرۆس��ه یه كی ك��راوه و راس��ته وخۆوه له گه ڵ ئێ��ران. ده بێت چاوه ڕێی ئ��ه وه بكرێت

كه له دوای داعش-ی��ش، حكومه ته كه ی عه بادی ق��ه رزاری ئێران ده بێت بۆ ئه و هه مو هاریكاری و به هاناوه چونه ی رژێمی شیعه ی ئێران پێشكه شی

حكومه ته شیعه كه ی عێراقی كرد.ئاوێنه : رێكه وت��ن و مامه ڵه ی ئێران و ئه مریكا له ئاستێكدایه ئیسرائیلی به وجۆره نیگه رانكردوه ، بۆ ده بێ��ت خه ڵكی عێ��راق، یان س��وننه كان

به تایبه تی نیگه ران نه بن؟

ده یڤد سكاگس: پێموایه نه ته نیاهۆ و ئیسرائیل ئێستا له هه وڵی ئه وه ن كاربكه نه سه ر مامه ڵه ی ئه مریكا له گه ڵ ئێران، به اڵم ئه وه مان له بیرنه چێت ئه و كار له سه ر ناوخۆی ئیسرائیل خۆی ده كات، ئامانج��ی ت��ری هه ی��ه له كاتێك��دا هه ڵبژاردن به ڕێگاوه یه و ده یه وێت كار له س��ه ر ده نگ و ڕای راس��تڕه وه كانی واڵته ك��ه ی بكات، ی��ان ره نگه بیه وێت به رده وام بێت له هه ندێك له و سیاس��ه ته هه اڵن��ه ی به رامب��ه ر غ��ه زه و كه رت��ی خۆرئاوا هه یب��وه . به اڵم ئ��ه وه ی كه مای��ه ی نیگه رانیه ئاس��تی ئ��ه و پش��تیوانیانه یه ك��ه له ناوخۆی ئه مری��كادا بۆ ئیس��رائیل هه یه ب��ه راورد به و دانوس��تاندنه گرنگانه ی تائێستا ئیداره ی ئۆباما له سه ر به رنامه ئه تۆمیه كه ی ئێران ئه نجامیداوه .به اڵم پێموایه گه یش��تنه رێكه وتن��ی ئه مریكا و ئێ��ران له به رژه وه ن��دی عێراق ده بێ��ت به هه مو پێكهاته كانیه وه ، پێویسته شیعه و سونه و كوردی عێراق ئه م رێكه وتنه له سه ر به رنامه ئه تۆمیه كه به قازانجی خۆیان ببینن له ئاس��تی دورماوه دا. به دیوه ك��ه ی تردا، ئه گه ر تۆ وێنای س��یناریۆی لێدانی ئێ��ران بكه ی��ت له الیه ن ئیس��رائیله وه چه كی دروستكردنی ده س��تبه رداری له كاتێكدا ئه تۆم نه ب��و، ئه مه خراپترین ئه گه ره ، ئه و كاته ده بێ��ت چاوه ڕێی ئه وه بیت س��عودیه ، میس��ر و ته نانه ت عێراقیش بیر له به ده س��تهێنانی چه كی

ئه تۆمی بكه نه وه .ئاوێنه : دوێنێ حه سه ن عه له وی، كه بیرمه ند و سیاس��ه تمه دارێكی عێراقی��ه ، رایگه یان��د ك��ه له قۆناخی دوای داعش��دا س��ه ركرده ی میلیشیا شیعه كان ده بنه وه زیرو به رسی حكومی، چونكه ئه وه ئه وانن خوێنی خۆیان ده به خش��نه عێراق، هه ربۆیه له جیاتی ئه فه ندیه كانی ناوچه ی سه وز و دۆسته كۆنه كانی ئه مریكا هه ر خۆشیان ئیداره ی حكومه ت ده گرنه ده س��ت، به م��ه ش رۆڵی ئه و

گروپه سیاس��یه ی دۆستایه تی ئه مریكای به الوه گرنگ بو به یه كجاری ئاوا ده بێت، ئێوه پێشبینی

ئه گه ری وا ده كه ن؟ده یڤد س��كاگس: من تێده گه م له م لۆجیكه ی عه له وی ش��ته كانی پ��ێ ش��یكاركردوه ، به اڵم دڵنیام ئه و له من ئاگادارتری ئه و دینامیكیه ته یه كه سیاس��ه ت له عێراقدا ده جوڵێنێت، بۆیه هیچ قس��ه یه كم نیه له س��ه ر ئه م پرسه . به اڵم ئه گه ر له دواج��اردا ته نها ب��ژارده ئه وه بێت كه هێزی سه ربازی ئه مریكا بێته عێراق بۆ ئه وه ی شه ڕی داع��ش بكات، ئ��ه وا ئه مه مه حاڵ��ه و رونادات. ئه وه ش بزانه كه ئه گ��ه ر %60ی خه ڵكی عێراق ش��یعه بن و حكومه تێكی تائیفی دۆست و نزیكی ئێران دروس��ت بكه ن، ئه مه ئه و مۆدێله نیه كه ئه مریكا ده یه وێت، به اڵم ناش��توانین هیچ بكه ین به رامبه ری . تۆ ده زانیت كه س��وننه و كورده كان له گه ڵ ئ��ه م مۆدێله تائیفیه به خت��ه وه ر نابن، ئه مه ش جارێكی تر ده مانگه ڕێنێته وه بۆ پرس��ی ب��ه فیدراڵی ك��ردن و هه بونی س��ێ حكومه تی

هه رێمی له جیاتی حكومه تێكی ناوه ندی به هێز.ئاوێنه : به اڵم له ئه گه ری بااڵده س��تبونی ئه م میلیشیا شیعانه دا ده بێت چاوه ڕێی كاردانه وه ی سوننه كانیش بكرێت، ئه و كات ده رگاكردنه وه بۆ گروپی "توندڕه و و تیرۆریستی" تری وه ك داعش

له وانه یه دورنه بێت؟ده یڤد سكاگس: ده زانم ئه مه خراپترین دۆخ و س��ناریۆیه كه چاوه ڕوان بكرێ��ت. به اڵم ته نها ئومێدێك كاری له س��ه ر بكرێ��ت كۆمه ڵگایه كی مه ده نی یه كگرتوه له عێراق��دا، ئه وه ی ره چاوی به رژه وه ندی شیعه و سونه و كوردی تیا كرابێت، ئه مه ده توانێت ببێته ده روازه یه ك بۆ رزگاربون

له م دۆخه نیگه رانكه ره . ئاوێن��ه : یارمه ت��ی س��ه ربازی ئه مری��كا بۆ پێش��مه رگه و هێزه عێراقیه كان له شه ڕی داعشدا

چۆن ده بینیت؟ده یڤد س��كاگس: من زۆر پێم باش��ه ، بڕوام وایه ئه مه رێگه یه كی دروس��ته بۆ یارمه تیدانیان له ش��ه ڕی دژ به داع��ش، ئه م��ه له به رژه وه ندی

ئه مریكا و دۆسته كانیه تی له هه مو ناوچه كه دا.ئاوێنه : به اڵم قس��ه هه یه له س��ه ر ئاس��ت و بڕی یارمه تی��ه كان، ده وترێت كه مت��ره له وه ی

چاوه ڕوانده كرا له ئه مریكا؟ده یڤد سكاگس: من زانیاری وردم نیه له سه ر بڕو ئاستی یارمه تیه كان، یان ئه و بۆردومانانه ی هێزی ئاس��مانی ئه مریكا ئه نجامی ده دات، به اڵم

به گشتی پرۆسه كه م پێ باشه .ئاوێنه : تۆ پێشبینی چ گۆڕانكارییه ك ده كه یت له سیاس��ه تی ده ره وه ی ئه مریكا به رامبه ر عێراق

له دوای ئیداره ی ئۆباما؟ده یڤد س��كاگس: ئه مه له سه ر ئه وه وه ستاوه كێ ده بێ�ته س��ه رۆك. بۆ نمون��ه ئه گه ر خاتو كلیتۆن بێت، پێده چێت سیاس��ه تێكی ره قتری هه بێ��ت له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس��تدا چونكه ئه و الیه نگری ش��ه ڕ بو له دژی رژێمه كه ی ئه س��ه د له میانه ی كاره كه ی وه ك وه زیری ده ره وه . به اڵم من هێشتا نازانم ئه گه ر ئه و نیازی خۆ هه ڵبژاردنی هه بێت، یان ئه گه ر هه یشی بو هه ڵده بژێردرێت؟ ئه مانه ته نها ئه گه رن. له ئێس��تادا قورس��ه هه ر پێش��بینیه ك بكرێت. به اڵم پێموانیه گۆڕانێكی گه وره روبدات له سیاس��یه تی ده ره وه ی ئه مریكا

له م ناوچه یه دا.

ئا: محه مه د ره ئوف

دیارترین كاریگه ریه كانی قه یرانی دارایی له هه رێمی كوردستان دواكه وتنی موچه ی

فه رمانبه رانه ، كه له ئێستادا له بری مانگانه بۆته وه رزانه و كاریگه ری راسته وخۆی له سه ر

زۆربه ی هه ره زۆری هاواڵتیان دروست كردوه ، زۆرێك هه ڵه ی سیاسه تی نه وتیی حكومه تی

هه رێم به هۆكاری قه یرانه كه ده زانن.

حكومه ت بۆ نه وت موچه كه ی بڕیله س��اڵی 2004 ب��ۆ 2013 حكومه تی به غدا %17ی پش��كی هه رێمی مانگان��ه ده نارد بۆ هه رێ��م به بێ هی��چ مه رجێك، ب��ه اڵم له دوای ئه وه ی وه زیری سامانه سروشتیه كان رایگه یاند كه "خۆیان ن��ه وت ده نێرنه ده ره وه و ده توانن پێداویستی هه رێمی پێدابین بكه ن، حكومه تی به غدا كه وت��ه بیانوگرتن و ئه وه ب��و له پرۆژه بودجه ی 2013 مه رجی دانانی ناردنی %17ی پشكی هه رێمیان به سته وه به ناردنی 200 هه زار به رمیل نه وتی رۆژانه ی هه رێم، به اڵم حكومه تی هه رێ��م به و مه رج��ه رازی نه ب��و، حكومه تی به غ��داش بودج��ه ی ن��ارد، ب��ه اڵم له پرۆژه بودجه ی 2014 بڕی 400 هه زار به رمیل نه وتی رۆژانه ی كرده مه رج بۆ ناردنی بودجه ی هه رێم هه ربۆی��ه له مانگی یه ك��ی 2014ه وه بودجه ی هه رێم��ی بڕی كه مانگانه ب��ری )1 ترلیۆن و 200 ملیار( دینار له به غداوه ده هات بۆ هه رێم،

تا ئه مرۆ به غدا جگه له وه ی له مانگی شوباتی 2014دا بری 566 ملیار دیناری ره وانه ی هه رێم ك��رد، له مانگی ئازاری 2014ش��دا بڕی 548 ملیار دینارو، له مانگی 12ی 2014 دوجار 500 ملیۆن دۆالری و یه كجاریش له مانگی ش��وباتی 2015 ب��ڕی 250 ملیار دیناری ناردوه ، مانگی یه ك��ی 2014 تا ئه مرۆ ك��ه 17 مانگ ده كات، به غ��دا ته نها )2 ترلی��ۆن و 780 ملیار دینار(ی ناردوه ، له كاتێك��دا كۆی بودجه ی ئه و 15 مانگ��ه ی هه رێم ده یكرده ) 18 ترلیۆن دینار( وات��ا ته نها )% 15( به ش��ه بودجه ی هه رێمی ناردوه ، وات��ا له ماوه ی ئه و 15 مانگه دا هه رێم

زیاتر له )15 ترلیۆن و 220 ملیار( دینار. له ئێس��تادا زۆرێك له الیه نه سیاسیه كانیش گه یشتونه ته ئه و بڕوایه ی كه سیاسه تی نه وتی هه رێ��م هه ڵه ی��ه و به م ش��ێوازه زیانی گه وره له پرۆسه ی سیاسی و ئابوری هه رێم ده دات، كه زیاتر له یه ك ساڵه موچه خۆران وه رزانه موچه وه رده گرن و ب��ازاڕو بازرگان��ی و پڕۆژه كانیش

وه ستاون.

شكستی حكومه ت له پێدانی موچه له ئێس��تادا حكومه تی هه رێم هه مو هه وڵ و هه نگاوه كان��ی ته نها ب��ۆ دابینكردنی موچه ی مانگێك��ی موچه خۆرانه ك��ه )1ملیۆن و 400 ه��ه زار موچه خۆر( هه یه و مانگانه پێویس��تی به )850 ملی��ار دیناره (، س��ه ڕه رای نه بونی بودجه بۆ وه به رهێنان و پێداویستیه كانی دیكه

كه پێشتر له به غداوه )1 ترلیۆن و 200 ملیار(ی بۆ ده ه��ات، )850 ملیار(ی بۆ موچه و )350 ملیار(یش��ی ده مایه وه بۆ خه رجیه كانی دیكه و

وه به رهێنان.حكومه ت سه ره ڕای ئه و نه وته ی له ڕێی بۆریه وه ده ینێرێت��ه ده ره وه ، رۆژانه به هه زاران ته نكه ر له خاڵه سنوریه كانه وه هه نارده ده كرێت، به اڵم هه ر ناتوانێت موچه دابین بكات، له ئێس��تادا له هه وڵدای��ه ق��ه رز له ده ره وه ب��كاو له یه كه م هه نگاویشدا 500 ملیۆن دۆالری له توركیا قه رز كردوه ، ئه م قه رزه ش بۆت��ه جێگه ی گومانی هاواڵتی��ان و په رله مانتاران به وه ش هیچ بانك و واڵتێك ئاماده نیه به بێ مه رج و به ئاسانی قه رز بدات، بۆیه گومان ده كرێت ئه و پاره یه پاره ی به رپرس��ه حیزبیه كان بێت و ئێستا بیانه وێت به ئاسانی سپی بكه نه وه و بیهێننه وه بازار، به و پێیه ی له ئێس��تادا دۆالر به رێژه یه كی به رچاو به رزبۆت��ه وه و دۆالر به هایه ك��ی زۆری هه ی��ه

به رامبه ر به دیناری عێراقی.

ئه مه س��ه ره ڕای ئ��ه وه ی حكومه تی هه رێم زیات��ر له 17 ترلی��ۆن دینار ق��ه رزاری بانكه ئه هلی و بارزگانی و سه رمایه داران و وه به رهێنانه ، وات��ا حكومه ت كه وتۆته ژێر ب��اری قه رزێكی گه وره وه به جۆرێك زانیاری��ه كان ئاماژه به وه ده ك��ه ن حكوم��ه ت زیاتر له 3 ملی��ار دۆالری كۆمپانی��ا نه وتیه كان ق��ه رزاره و له به رامبه ردا به ڵێن��ی نه وت��ی پێداون واتا تا یه ك س��اڵی دیكه پاره ی نه وته ك��ه ی وه رگرتوه و خه رجی كردوه و ده بێت ن��ه وت ره وانه بكات، ئه مه ش ئه وه ده خاته ڕو كه نه وت ناتوانێت به ئاس��انی قه یرانی دارایی هه رێم چاره س��ه ر بكات. ته نها گه ڕانه وه بۆ به غداو گێڕانه وه ی پشكی %17ی

هه رێمه .

قه یران به دوای قه یران ئه گه رچ��ی حكومه ت��ی هه رێ��م له به رده م چه ندی��ن قه یرانی گه وره دایه ، ب��ه اڵم قه یرانه كه ڵه كه بوه كان��ی راب��ردو به ت��ه واوی ب��اری

سه رشانی حكومه تی قورس كردوه و به ئاسانی ناتوانێت تێی په ڕێنێت، بۆیه حكومه تی هه رێم له ئێس��تادا توانای چاره س��ه ری قه یرانه كانی نه ماوه ، ته نها پین��ه ی قه یرانه كان ده كات، تا قه یرانێ��ك چاره س��ه ر ده كات ده یان قه یرانی

تری بۆ دروستده بێت. ئه گه رچی له ئێس��تادا گه وره ترین ئه ركی موچه ی دواكه وتن��ی نه ب��ون و قه یران��ی فه رمانبه رانه ، ب��ه اڵم دواكه وتنی موچه ش كاریگه ری راس��ته وخۆی له سه ر بواره كانی دیكه ی ژیان��ی هاواڵتیان دروس��تكردوه و باری سه رشانی هاواڵتیان به ته واوی قورس ك��ردوه و بێكاریه كی زۆری دروس��تكردوه ، به و پێیه ی ل��ه )%45(ی داهاتی خێزان له هه رێمی كوردستان له سه ر موچه یه و له الیه ن حكومه ته وه ده س��تی ده كه وێ��ت و داهاتی كشتوكاڵ ته نها )%4,8(ه و پیشه سازیش

)%12,8(ه و خانوبه ره ش )%11(یه .هه رچه نده پێش��تر به رپرس��انی هه رێم

ئاماژه یان ب��ه وه ده كرد كه رێژه ی بێكاری له هه رێم % 7، به اڵم س��ه رۆكی مونته دای ئابوری ئه وه ی خسته ڕو كه رێژه ی بێكاری له هه رێ��م %18 و ل��ه ئێستاش��دا به هۆی قه یران��ی دارای��ی و هاتنی داعش��ه وه بۆ نزیك��ه ی %30 به رزبۆته وه ، له ئێستاش��دا جموجوڵ��ی بازرگانی له ئاس��تی ناوخۆ و له گ��ه ڵ واڵتانی دراوس��ێ كه م��ی كردوه ، به جۆرێ��ك ئاس��تی ئاڵوگ��ۆڕی بازرگانی له گه ڵ توركیا به ڕێژه ی له )%60( دابه زیوه و له گه ڵ ئێران به ڕێژه ی له )%80( دابه زیوه ، به پێ��ی وت��ه ی به رپرس��انی وه به رهێنان له ساڵی 2014 نزیكه ی )200 هه زار( كه س له كه رتی تایبه ت نێردراونه ته وه ماڵه وه ، ئه و بازاڕه شی له خاڵه سنورییه كانه وه تاده گاته س��وپه ر ماركێ��ت و گه ش��تیارو ئوتێ��ل و له بازاڕیشدا پیش��ه وه ران و پیشه س��ازان و (400 هه زار( كه س بێكار كه وتون، هاوكات زیاتر له )250( به ڵێن��ده ر مایه پوچ بون و ئه مه ش راگه یاندوه ، خۆیان ئیفالس��بونی بۆت��ه هۆی بێب��ازاڕی و وه س��تانی پرۆژه

خزمه تگوزاریه كان.هه مو ئام��اژه كان به و ئاڕاس��ته یه ن كه پالنه كانی حكومه تی هه رێم بۆ تێپه ڕاندنی قه یرانه كانی كوردس��تان پالنی ستراتیژی نی��ن و پالنی كاتین بۆیه به و سیاس��ه ته ی هه رێم ئه س��ته مه حكومه ت��ی ئێس��تاوه

بتوانێت قه یرانه كان تێپه ڕێنێت.

موچه خۆران متمانه یان به حكومه ت نه ماوه له‌ماوه‌ی‌‌15مانگدا‌حكومه‌تی‌هه‌رێم‌زیاتر‌له‌‌‌15ترلیۆن‌دیناری‌به‌غدای‌له‌ده‌ستچوه‌

هه مو ئاماژه كان به و ئاڕاسته یه ن كه پالنه كانی حكومه تی هه رێم بۆ تێپه ڕاندنی قه یرانه كانی كوردستان پالنی ستراتیژی نین و پالنی كاتین

ئه ندامێكی پێشوی كۆنگرێس بۆ ئاوێنه :كورد‌هیچ‌پێگه‌یه‌كی‌له‌سیاسه‌تی‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئه‌مریكادا‌نیه‌

ئیداره ی ئێستای ئۆباما ره نگه بیه وێت رێگایه ك

بۆ جۆرێك لێكتێگه یشتن له گه ڵ ئێران بدۆزێ�ته وه

سیاسه تی ده ره كی ئه مه ریكا ئه وه یه كه هه میشه به ئاراسته ی

به هێزكردن و په ره پێدانی یه كێتی

عێراق كار ده کات

5(470( سێشه ممه 2015/3/17په‌رله‌مان

ئه ركی په رله مان له وه رزی یاسادانانی

نوێدا ئه بوبه كر هه ڵه دنی

كوردس��تان هه رێم��ی ئاش��كرایه مه ترسیداردا هه ستیارو به بارودۆخێكی

تێده په ڕێت،له الیه ك شه ڕی داسه پاوی تیرۆرستانی داعش به س��ه ر گه له كه مانداو له الیه كی ت��ر ڕق و قینی ش��ۆڤێنیه كانی ناوه ند ه��ه ر ڕۆژه ی له به رگێك��دا به رامب��ه ر

هه رێمه كه مان.ه��ه ر بۆیه ده بوایه ئ��ه م دو هۆكاره پاڵن��ه ر بونایه ب��ه ره و هه نگاونان بۆ ڕیش��ه یی و ڕاسته قینه و چاكسازییه كی تۆكمه كردنی به ره ی ناوخۆو ئاوڕدانه وه

له خه ڵك.چونكه خاڵی س��ه ره كی ئه م قه یرانه حكومڕان��ی و ئابورییه ی ئه مڕۆ ناوخۆی

خۆمانه ،ك��ه بریتییه له ش��ێوازی حكومڕانی حیزبیی و به هه ده ردانی سامانی گشتی و مانه وه ی داهات��ی خه ڵك و میلله ت الی

حیزب و گروپ و تاكه كه سه كان.بۆیه دام��ه زراوه ی په رله مان ده بێت ل��ه م وه رزه نوێی��ه دا ب��ه كاری خۆی هه س��تێت تا گرفته كان ئه وه نده ی تر

كه ڵه كه نه بن.له ڕوی ئه وله ویه ت��دا له ڕی��زی بۆیه یاسادانان ده بێت له م وه رزه دا هه موان په رله مانت��اران له فراكس��یۆنه كان و هاوكاربین بۆ ده ركردنی چه ند یاسایه كی گرنگ كه به ش��ێك له دودڵی و نیگه رانی

خه ڵك و حیزبه كان ده ڕه وێنێته وه .له وانه :

ب��ۆ به س��ازان یه كه م:گه یش��تن ده س��توری پرۆژه ی هه مواركردنه وه ی هه رێم و ئاماده كردنی بۆ ڕاپرس��ی ، كه كاتی ئه وه یه دوای بیس��ت و سێ ساڵ ده س��توری خاوه نی ببێنه حكومڕانی خۆمان كه ب��ه ردی بناغه ی حكومه تی به دیهێنانی سه قامگیریی دامه زراوه یی و

سیاسییه .دوه م: ده ركردنی یاس��ای س��ندوقی داهاتی ن��ه وت و گازو یاس��اكانی تری ئ��ه و به دروس��تكردنی په یوه س��ت كۆمپانیایانه ی له یاس��ای نه وت و گازی ژماره )22(ی س��اڵی )2007( هاتون. تاوه ك��و ئه م داهاته نیش��تیمانییه بۆ خۆش��گوزه رانی خه ڵ��ك و پته وكردنی ژێرخانی ئابوری هه رێم و گه ش��ه پێدانی كه رته كانی پیشه س��ازی و كش��توكاڵ و گه شتوگوزار به كاربهێنرێت و شه فافیه ت و ڕون��ی بێنێته كای��ه وه و ئ��ه م داهاته له وه یش��ومه و به اڵی دزی و به هه ده ردان

ڕزگار بكه ین.په یڕه وی س��ێهه م:هه مواركردنه وه ی ناوخۆی په رله مان كه ماوه ی س��اڵێكه لیژنه یه ك��ی كات��ی كاری تێدا ده كات و م��اده ی ل��ه )90( زیات��ر تائێس��تا ئه زمونی هه م��وارو بۆ ئاماده ك��ردوه واڵتانی پێش��كه وتو له كاری په رله مانی س��ودی لێ وه ر گی��راوه . چونكه ئه م په ی��ڕه وه ی ئێس��تا كاری پێده كرێت، كاروباره كانی په رله مانی سست كرده وه و ده ستی په رله مانتارانی به ستوه و له گه ڵ

واقیعی ئه مڕۆدا یه ك ناگرێته وه .ه��ه ردو چواره م:هه مواركردن��ه وه ی یاسای ده س��ه اڵتی دادوه ری و داواكاری چاالكتركردن و به مه به س��تی گش��تی پێدانی ڕۆڵ��ی زیاتر پێیان تاپارێزه ری به دیهێنان��ی یاس��او س��ه روه ری دادپه روه ری و به رگریكردن و پاراس��تنی مافی گش��تی بن و ئه مانیش به ئه ركی نیشتیمانیانه ی خۆیان له روبه ڕوبونه وه ی گه نده ڵی و یاساش��كێنی و به هه ده ردانی

ماڵی گشی هه ڵبستن.به ڕای به نده ئه م یاسایانه له گرنگترین ئه وله ویه تی كاره كان��ی په رله مانه له م وه رزه دا به تایبه ت ده س��توری هه رێم، ل��ه و ڕێگه یه وه گرفت��ی كۆتایی هاتنی س��ه رۆكایه تی هه رێمی��ش چاره س��ه ر

ده بێت.

له‌په‌رله‌مانه‌وه‌

گۆشه‌یه‌کی‌تایبه‌ته‌‌په‌رله‌مانتاران‌ده‌ینوسن

[email protected]

ئا: چۆمانی

په رله مانتاران ئاماژه به وه ده كه ن كه ئه و داتاو زانیاریانه ی له الیه ن

سامانه سروشتییه كانه وه پێشكه ش ده كرێن، ناڕاست و ناشه فافن و

ناچارن به مه یدانی سه ردانی كێڵگه نه وتیه كان بكه ن بۆ ئه وه ی بگه ن

به داتا راست و دروسته كان له باره ی نه وته وه .

وزه پیشه سازی و لیژنه ی ئه ندامی له په رله مانی كوردستان "عه لی هالو" ئام��اژه ب��ه وه ده كات كه تائێس��تا س��ه ردانی هی��چ یه كێ��ك له كێڵگه نه وتیه كان��ی هه رێمی كوردس��تانی دتاكان��ی له نزیك��ه وه نه ك��ردوه و ن��ه وت و س��وته مه نیه كانی له باره ی به ئاوێنه ی ئ��ه و وه نه گرتوه ، تره وه راگه یاند كه نه ك ده یانه وێت سه ردانی كێڵگ��ه نه وتییه كان بك��ه ن، به ڵكو بڕیاریشه سه ردانی به نده ری جه یهان بكه ن، ئه و به ئاوێن��ه ی راگه یاند كه ئه نجومه نی ئاڕاس��ته ی "نوسراومان وه زیران كردوه ، به اڵم تاكو ئێس��تا وه اڵممان وه رنه گرتوه كه كه ی و چۆن

ده توانین بچین".ناوب��راو ئام��اژه ی ب��ه وه كرد كه ئ��ه وان ناتوانن رێگریی��ان لێبكه ن، ئه وه مافێكی یاسایی په رله مانتارانه بن، چاودێر بك��ه ن و به دواداچ��ون ئ��ه و وتی "چونی ئێم��ه زۆر گرنگه بۆ ئه وه ی بچین��ه به نده ری جه یهان

تا زانیاری و دات��ای وردمان هه بێت، چونك��ه ئێمه زانی��اری له وه زاره تی وه رده گرین، سروش��تیه كان سامانه به اڵم نازانین راسته یان نا؟! چونكه ئه وێمان نه بینوه چۆنه و چۆن ده ڕوات دروس��تكردوه كاریگه ری ئ��ه وه ش

له سه ر به دواداچونه كانمان".وتیش��ی "سه ردانه كانیشمان ته نها بۆ ئه وێ نابێت، ئێمه تاكو ئێس��تا نه وتمان كێلگه یكی هیچ س��ه ردانی نه ك��ردوه له كوردس��تان، نازانی��ن له كوێیه و چۆنن، ده بێت س��ه ردانیان بكه ن بۆ ئه وه ی شه فافی له ئیشوكارو بزانین ببینین و زانیاریی��ه كان داتاو

چی كراوه ". زۆرێك له په رله مانتاران هاوشێوه ی ئه م په رله مانتاره ئاماژه به وه ده كه ن كه تائێس��تا س��ه ردانی هیچ كێڵگه

نه وتێكیان نه كردوه .فایه ق مسته فا په رله مانتارو ئه ندامی لیژنه ی پیشه سازی وزه له فراكسیۆنی

گ��ۆڕان ب��اس ل��ه وه ده كات ك��ه هه رچه نده سه ردانی هیچ كێلگه یه كی نه وتیان نه كردوه له كوردستان، به اڵم نه خش��ه ی گشتیان هه یه كه شوێنی بیره نه وته كان دیاری ده كات و له كوێن و رونی��ان ده كاته وه چه ن��د كێڵگه ن و ئای��ا به رهه میان هه یه ی��ان نا، یان ئیشیان تیادا ده كرێت، له نه خشه كه دا به شێوه یه كی زۆر باش رونكراوه ته وه به اڵم بۆ ئه وه ی زۆرترین داتاو ته واوی بڕیاریانداوه بزانرێت ورده كارییه كان بچن��ه به نده ری جه یه��ان، ئه و وتی "ئێم��ه ناتوانین ب��اوه ڕی ته واو به و زانیارییانه بكه ی��ن كه پێمانده درێت ئاڵۆزو ن��ه وت چونك��ه دۆس��یه ی هه س��تیاره و دنیایه ك كێشه ی هه یه ، به اڵم له باره ی ئ��ه وه ی كه به نیازین س��ه ردانی به نده ری جه یهانی توركی بكه ی��ن پێویس��تیمان به ره زامه ندی تائێستا ئه نجومه نی وه زیرانه كه چی

وه اڵممان نه دراوه ته وه ".

به ش��ار" "س��اڵح هه روه ه��ا په رله مانتاری س��ه ر به فراكس��یۆنی پارتی به ئاوێنه ی راگه یاند كه ئه وان ته نها یه كجار س��ه ردانی كێلگه یه كی نه وتیان كردوه له كوردستان، ئه وه ش بوبێت، كات��ه وه به هۆی له وانه ی��ه هه رچه نده پێویسته سه ردانی كێڵگه نه وتیه كان بكه ن، چونكه تاكو ئێستا وه زاره تی سامانه سروشتیه كان هیچ زانیاری��ه ك و داتایه ك��ی وای به وان ن��ه داوه جێی بڕواپێك��ردن بێت، یا به رچاورونییان پێبدات، بۆیه بیریان له وه كردوه ته وه له نزیكه وه سه ردانی كێڵگه نه وتیه كان بكه ن و دواتر له گه ڵ زانیاری و داتاكانی وه زیری س��امانه سروش��تیه كان ب��ه راوردی بكه ین تا بۆی��ان ده رده كه وێ��ت ك��ه تاچه ند

یه كانگیرین یان جیاوازییان چییه . به ش��ار وت��ی "ئێم��ه چه ندینجار پرس��یارمان له لیژنه ی بااڵی نه وت و گاز ك��ردوه ك��ه بۆچی س��ه ره ڕای

هه بونی ئه و هه مو كێڵگه و پااڵوگانه كه چی چه ندین كێش��ه ی سوته مه نی هه یه له كوردستان یان خه ڵك گله یی له دۆس��یه ی نه وت هه ی��ه ، ئه وانیش جۆراوجۆری��ان وه اڵم��ی چه ندی��ن خۆمان ده بێ��ت بۆیه داوینه ت��ه وه مه یدانی سه ردانی كێڵگه نه وتیه كان بكه ی��ن، له هه موی گرنگت��ر ئه وه یه ئێمه بڕیارمانداوه سه ردانی به نده ری جه یه��ان بكه ین بزانی��ن له وێ چی

ده گوزه رێت".به ب��ێ پێیانوای��ه زۆربه ی��ان س��ه ردانیكردنی به ن��ده ری جه یهان ناتوانن بگه ینه هیچ داتایه كی راست و دروست ئه گه ر سه ردانی هه مو كێڵگه نه وتیه كانی��ش بكه ن چونكه به هۆی ره وانه كردنی ب��ۆ ده ره وه جارێكیتر

داتاكان گۆڕانكاریان به سه ردا دێت.په رله مانتارو ج��ه وده ت ش��ێركۆ س��ه رۆكی لیژنه ی پیشه سازی و وزه له فراكس��یۆنی یه كگرتو ئاماژه به وه ده كات ك��ه "نوس��راومان كردوه بۆ سروش��تیه كان س��امانه وه زاره تی كێڵگ��ه س��ه ردانی ده مانه وێ��ت به تایبه تیش بكه ی��ن و نه وتی��ه كان بچینه به نده ری جه یهانی توركیا كه به بێ چونكه هه مویانه ، سه رچاوه ی چون بۆ ئه و ش��وێنه هه رچی بكه ین

سودی نییه ".ئ��ه و وت��ی "بۆ ئ��ه و مه به س��ته ئاراس��ته ی نوسراوێكیش��مان ئه نجومه ن��ی وه زیران ك��ردوه به اڵم تاكو ئێستا وه اڵممان وه رنه گرتوه ".

ئا: ه��ان��ا چۆمانی

هه رچه نده له په یڕه وی ناوخۆی په رله مانی كوردستاندا هاتوه كه په رله مان خاوه نی هێزی تایبه تی خۆیه تی و راسته وخۆ له سه رۆكی

په رله مانه وه فه رمان وه رده گرن، به اڵم تاكو ئێستا ئه و هێزه له په رله ماندا

بونی نیه و هێزه كانی زێره ڤانی سه ر به وه زاره تی ناوخۆن و فه رمان له وه وه

وه رده گرن.

"به حوكم��ی ئه وه ی ئێس��تا ئه و هێزه په رله مان��ی كوردس��تان ده پارێزێ��ت، ده توانێ��ت به فه رمانێكی وه زیری ناوخۆ ی��ان فه رمان��ده ی ئه و هێزه س��ه رجه م په رله مانت��ارو فه رمانبه ران��ی په رله مان

ده ستگیر بكات".په رله مانت��ار فای��ه ق بێس��تون

له فراكسیۆنی گۆڕان به مجۆره ده دوێت.په رله مان ئه و ده پرسێت"چۆن ده بێت ك��ه ده س��ه اڵتی یاس��ادانانه له الی��ه ن پاسه وانی جێبه جێكردنه وه ده س��ه اڵتی بكرێ��ت، خۆ ده توانرێت ل��ه و حاڵه ته دا به بڕیارێك س��ه رجه ممان ده ستبه س��ه ر بكرێی��ن، چونكه ئ��ه و هێ��زه فه رمان له س��ه رۆكی په رله م��ان وه رناگرن، بۆیه به په رله مان تایبه ت هێزێكی پێویس��ته هه بێت و پاسه وانی په رله مان بكات و ته نها فه رمان له سه رۆكی په رله مان وه رگرن". هه رچه نده له باره ی بون و گرنگی هێزێكی تایبه ت له په رله مانی كوردس��تان كۆكن، به اڵم بۆچونی جیاوازیان هه یه سه باره ت

به و هێزه ی ئێستا له په رله ماندایه .ئه ندامی په رله مانی كوردستان و لیژنه ی یاس��ایی له فراكس��یۆنی زه رد "فه رمان فه یس��ه ڵ " به ئاوێن��ه ی راگه یان��د ك��ه له په یڕه وی ناوخ��ۆدا ئاماژه به وه كراوه ده بێ��ت هێزێك هه بێ��ت له ژێر فه رمانی س��ه رۆكی په رله ماندا بێت بۆ پاراستنی حه ره می په رله مانی كوردس��تان، به اڵم ئێس��تا ئه و هێزه نیه ك��ه تایبه ت بێت له س��ه رۆكایه تی بڕی��ار به په رله م��ان و په رله مان��ه وه وه ربگرێت، ب��ه اڵم ئه وانه ده بێت دڵنیابن له وه ی كه دروستكردنی ئه و هێزه پێویسته نا، ناوبراو وتی "ئه وه په رله مانتارانن ده توانن له كاتی ده نگدان به په یڕه وی ناوخۆ له په رله مان ده نگی بۆ

بده ن كه هه بێت یان نا". وتیشی "ئه و هێزه هه بونی یان نه بونی هێن��ده گرنگ نیه ، هه بون��ی هێزێك كه به س��ه رۆكایه تی په رله مان بێت تایبه ت هیچ پێویست و گرنگ نیه ، به اڵم ده كرێت

بڵێین كه ئێس��تا ئه و هێزه ی پاسه وانی مه ده ن��ی ببێت��ه ده كات په رله م��ان گرنگ��ه ، گرنگیش نیه كه س��ه ر به كێیه ئ��ه وكات به ش��ێوه یه كی جوانت��ر دێته پێشچاو، ناویشی بگۆڕێت خۆ په رله مان س��ه ربازخانه نیه تا پاس��ه وانی هه بێت به جلی س��ه ربازییه وه له وێ رابوه ستن، به اڵم من له س��ه رۆكی په رله مان ده پرسم ئه و هێزه ی له به رده م ده رگای په رله مان راده وه ستێت، چۆن سه رۆكایه تی په رله مان رێككه وتوه كه دو جۆر هێز هه بێت له ناو په رله م��ان؟ حه ق وای��ه بڕیاربدات ئایا بونی دو هێز له ناو په رله مان گرنگه یان نا؟ م��ن پێموایه ده بێت یه ك هێز بێت و یه ك جلوبه رگیش بێت، ئه ویش مه ده نی به اڵم ئه وه س��ه رۆكایه تی په رله مانه به و شێوازه رازی بوه هێزی جۆراوجۆر له ناو

په رله ماندا هه بێت".به اڵم په رله مانتارو سه رۆكی فراكسیۆنی یه كگرتو ئه بوبه كر هه ڵه دنی پێیوایه ته نها په یڕه وی ناوخ��ۆی په رله مان هۆكاره بۆ

ئه وه ی ئه و كێشه یه چاره سه ربكرێت كه ئێستا لێژنه یه كی تایبه تی بۆ پێكهێنراوه ، ناوبراو ئاماژه ی به وه كرد كه ئه و لێژنه یه ی پێكهاتوه بۆ هه مواركردنه وه ی په یڕه وی ناوخۆی په رله مان، یه كێك له و خااڵنه ی گرنگه ئه وه یه هه رچه نده ئیس��تا چه ند گۆڕانكاریی��ه ك كراوه پێش��تر ئه وانه ی كه پاراس��تنی ئاسایش��ی په رله مانیان ده كرد سه رجه میان به جلی سه ربازییه وه بون، ب��ه اڵم به بڕی��اری س��ه رۆكایه تی په رله مان و دیوانی په رله مان به شێك له و هێزان��ه كراونه ته مه ده نی، ئه وه ش وه ك هه نگاوی یه كه م كه گرنگ��ه له داهاتودا ئه وانی تریش چارسه ر بكرێن، هه ڵه دنی وت��ی "ئه و هێ��زه ی ئێس��تا په رله مانی كوردستان ده پارێزێت به شێوه ی یاسایی كاروباره كانیان رێكخراوه ، به اڵم ده كرێت بگۆڕدرێت و چاوه ڕوانی هه مواری ناوخۆی په رله مانی��ن بۆی��ه ئه وكاتی��ش ئ��ه وه له ناوهۆڵی په رله مان چاره سه ری ده كه ین و دروس��تبكرێت هێزێ��ك هه وڵده ده ی��ن راسته وخۆ سه ر به سه رۆكایه تی په رله مان بێ�ت و فه رمان له س��ه رۆكی په رله مانه وه

وه ربگرێت".لیژنه ی بڕیارده ری له به رامبه ریش��دا، یاسایی له په رله مانی كوردستان "د.به هار مه حمود" ئ��ه و هێزه به الدان له په یڕه وی ناوخ��ۆی په رله م��ان ده زانێت، ئه و وتی "ده بێ��ت ئ��ه و هێ��زه ی ك��ه په رله مان په رله مان��ی ئاسایش��ی ده پارێزێ��ت و به ده س��ته وه یه له ژێر فه رمانی سه رۆكی ئ��ه و بتوانێت په رله ماندا بێ��ت و ته نیا ئه و هێزه بجوڵێنێت، بۆیه تاكو ئیس��تا س��ه رپێچی په یڕه وی ناوخۆی په رله مان كراوه و ئیشی پێنه كراوه ، له چه ندین الوه سه رپێچی په یڕه وی ناوخۆ كراوه ، ئه وانه مه ده نی نین و س��ه ر به وه زاره تی ناوخۆن كه ده بێت س��ه ر به س��ه رۆكی په رله مان

بێت". وتیشی "له په یڕه وی ناوخۆی هه مواركراو ده بێ�ت ئه و هێزه ی پاراستنی په رله مانی به س��ه رۆكایه تی پێده س��پێردرێت سه ر په رله مانی كوردس��تان بێت و ته نها ئه و بتوانێ��ت فه رمانی پێبكات نه ك س��ه ر به ده س��ه اڵتی جێبه جێكردن بێت. ئێستا زێڕه ڤان و پۆلیس��ه كانی وه زاره تی ناوخۆ پاسه وانی په رله مانی كوردستان ده كه ن و فه رمانیش له وه زاره تی ناوخۆ وه رده گرن چونكه س��ه ر به وانن بۆی��ه ئه گه ر بێت و ئه و هێزه ی تایبه ت به په رله مان دروست بكرێت ئه وا ئه و هێزه ی ئێستا له په رله مانه نامێنێت و هێزێكی تری مه ده نی شوێنیان

ده گرنه وه ".

په رله مان به شێوه یه كی مه یدانی له داتاكانی نه وت ده كۆڵێته وه به دوای داتاكانی وه زاره تی سامانه سروشتیه كاندا ده گه ڕێت

وه زاره تی ناوخۆ فه رمان به سه ر په رله ماندا ده كات

پاسه وانێک له به رده م بینای په رله مان فۆتۆ: هانا

له په یڕه وی ناوخۆی هه مواركراو ده بێ�ت

ئه و هێزه ی پاراستنی په رله مانی

پێده سپێردرێت سه ر به سه رۆكایه تی

په رله مانی كوردستان بێت و ته نها ئه و

بتوانێ�ت فه رمانی پێبكات نه ك

سه ر به ده سه اڵتی جێبه جێكردن بێت

نوسراومان كردوه بۆ وه زاره تی سامانه سروشتیه كان ده مانه وێت سه ردانی كێڵگه نه وتیه كان بكه ین و به تایبه تیش بچینه به نده ری جه یهانی توركیا كه سه رچاوه ی هه مویانه ، چونكه به بێ چون بۆ

ئه و شوێنه هه رچی بكه ین سودی نییه

تایبه‌ت(470( سێشه ممه 662015/3/17

ویکیلیکس 2003توركیا:‌د.‌مه‌حمود‌هه‌ڤاڵی‌‌په‌كه‌كه‌و‌دۆستی‌‌نزیكی‌‌ئۆجه‌النه‌

ئا: هاوار قادر

توركیا چه ند زانیارییه ك ده دات به ئه مه ریكییه كان ده رباره ی

د.مه حمود عوسمان و جه غت له وه ده كات كه "ناوبراو په یوه ندی

راسته وخۆی به ئۆجه الن و په كه كه وه هه یه و له ساڵی 1999دا، كاتێك كه

ئۆجه الن له ئیتالیا بوه ، خوازیاری ئه وه بوه له ئیتالیا بمێنێته وه و

به رده وام به ته له فون قسه ی له گه ڵ ئۆجه الن كردوه و ئۆجه النیش

ده رباره ی د.مه حمود وتویه تی كه "پێویسته هه موان سود له ئه زمون و

بۆچونه كانی وه ربگرن".

به پێی به ڵگه نامه یه كی سایتی ویكلیكس كه ئاوێنه له خواره وه ده قه كه ی كردوه به كوردی و مێژوه كه ی ده گه ڕێته وه بۆ س��اڵی 2003، تورك��ه كان زانیارییان ده رب��اره ی د.مه حم��ود ئاراس��ته ی ئه مه ریكی��ه كان كردوه ك��ه ئه وكات ناوب��راو بوه به ئه ندام��ی ئه نجومه نی كات��ی حكومی عێراق و ئام��اژه به وه راس��ته وخۆی په یوه ن��دی ده ك��ه ن KADEK به به رپرس��انی پایه بڵندی)په كه ك��ه (وه هه ی��ه و له زۆربه ی ئه و ناوه ندانه دا به ش��داری كردوه و ئه ندام بوه كه په كه كه له پشت دامه زراندنیه وه ب��وه و به رده وامیش هه وڵ��ی ئه وه ی داوه ك��ه په یوه ندییه كان��ی په كه كه له گه ڵ یه كێتی و پارتی ، ئاسایی و دور

له گرژی و ئاڵۆزی بێت.

ده قی به ڵگه نامه كه :03ANKARA4669_a : ئای دی

پۆلێن: نهێنی بابه ت: زانیاریه كانی توركیا ده رباره ی

ئه ندامی ئه نجومه نی حوكم مه حمود عوسمان

به روار: 24 ته موزی 2003له الیه ن: توركیا / ئه نكه ره وه

N/A :بۆ

له 23ی ته م��وزدا حكومه ت��ی توركیا چه ند زانیارییه كی سه باره ت به ئه ندامی ئه نجومه ن��ی كات��ی حوكم��ی عێراق مه حمود عوسمان ئاڕاسته ی باڵوێزخانه كرد كه ناوبراو له په كه كه وه زۆر نزیكه و وابه س��ته ی KADEKه . )تێبین��ی : به توركی له ب��ری كورتكراوه ی یه كێتی نیشتمانی كوردس��تان PUK، ئه وان

KYB به كارده هێنن(.س��ه ره تای ده قه ك��ه : زانی��اری ئێمه ده رب��اره ی مه حم��ود عوس��مان، كه كه سێكی سه ربه خۆیه و یه كێكه له پێنج ئه ندام��ه كورده كه ی ئه نجومه نی كاتی حوكم ك��ه له عێراق دام��ه زراوه ، به م

شێوه یه ی خواره وه یه :1. ئ��ه و س��اڵی 1939 له س��لێمانی

له دایكبوه ، سونیییه .

2. سه ر به خێڵی سۆرانیه .3. له نێوان س��ااڵنی 1964 بۆ 1975، وه ك س��كرتێری كۆمیت��ه ی ناوه ندی پارت��ی دیموكراتی كوردس��تان كاری ك��ردوه و ئه ندامی مه كته بی سیاس��ی

پارتی بوه .4. ئ��ه و یه كێك بوه له و س��ه ركرده له گفتوگۆ به ش��داری كه كوردانه ی حوزه یرانی مانگ��ی نهێنییه كان��ی س��اڵی 1969 كردوه ك��ه له الیه ن مه ال مس��ته فا بارزانی��ه وه له عێراق به ن��اوی ده ك��را سه رپه رش��تی "ئه نجومه نی سه ركردایه تی شۆڕش" و

"ئه نجومه نی راپه ڕاندن".5. س��اڵی 1969، وه ك یاریده ده ری س��ه رۆكی لیژن��ه ی ده ره وه ی پارتی كاری كوردس��تان دیموكرات��ی كردوه و به م ناونیش��انه وه به ش��داری

كۆبونه وه كانی كردوه .6. له سااڵنی 1975و 1976دا په نابه ر

بوه له ئێران.7. له سااڵنی 1976 و 1977دا چاالك بوه له دامه زراندنی PUKدا شانبه شانی

تاڵه بانی له سوریا.1977دا، یه كه م��ی له كانون��ی .8ئ��ه و له گه ڵ چه ند که س��ێکی دیکه دا PUK س��ه ره کی به رپرس��ێکی بوه له دیمه ش��ق ب��وه ، دوای گۆڕینی به که سێکی تر، ساڵی 1978 سنوری گه ڕاوه ت��ه وه به زان��دوه و عێراق��ی

كوردستان.پێك��ه وه ،1979 له س��اڵی .9له گ��ه ڵ تاڵه بانی چاالكی��ان كردوه و "یه كێت��ی گش��تی له س��كرتاریه تی Kurdish Country" "واڵتی ك��وردUnion" بوه ك��ه له كانونی دووه می 1979دا له الیه ن ج��ه الل تاڵه بانیه وه

دامه زرا.

10. له و دانیشتانانه دا به شداری كردوه كه له الیه ن كورده كانی ئێرانه وه ساڵی

1979 ساز ده كرا.دووه م��ی 1979دا، له تش��رینی .11چوه ته پاڵ قیاده موه قه ته و له سایه ی

سه ركردایه تی ئه واندا بوه .12. له كانونی دوه می ساڵی 1981دا، سه رپه رشتی هێرشی سه ربازی له دژی ده وڵه تی عێ��راق كردوه كه هێزه كه ی

1000 كه س بوه .13– ب��وه به س��ه ركرده ی حیزب��ی عێراق كوردس��تانی سۆشیالیس��تی 1981 له س��اڵی ك��ه )IKSP)

دامه زراوه .14. س��اڵی 1986، چوه ته ئه مه ریكا به مه به ستی ده سته به ركردنی هاوكاری

له نێوان رێكخراوه كوردییه كان.15– له س��اڵی 1989، ب��ۆ ماوه یه ك له پاریس بوه به مه به س��تی سازكردنی له كۆنفرانس��ی ئاماده بون س��مینارو فه رمانده یی له هه مانكاتدا جۆراوجۆر، هێزێكی پێشمه رگه ی كردوه له ناوچه ی

مێرگه سور.1990دا، نیس��انی له مانگ��ی .16به شداری له س��میناری "پرسی كورد"

له سویسرا/ لۆزان كردوه .یه كه م��ی كانون��ی له مانگ��ی .171990، ب��وه به وته بێژی فه رمی به ره ی

كوردستانی عێراق.18. له نێوان سااڵنی 1990 تا 1992، بوه ت��ه س��كرتێری گش��تی حزب��ی عێراق كوردس��تانی سۆسیالیس��تی IKSP. ب��ه اڵم دوای ئ��ه وه ی له گه ڵ به ینی ئه و حیزب��ه دا به ڕێوه به ران��ی ده كه وێت��ه ناكۆك��ی تێكده چێ��ت و به جێده هێڵێ و IKSP نێوانیان��ه وه ،

روده كاته ئه وروپا. ،1993 ش��وباتی ل��ه 10ی –19

رێكخ��راوه له كۆبون��ه وه ی عێراق رژێم��ی به رهه ڵس��تكاره كانی ك��ه له )هاوینه هه واری ( س��ه الحه دین

به سترا، به شداری كرد.20 - ئ��ه و په یوه ندی راس��ته وخۆی KADEK ئه ندامان��ی به ئۆج��ه الن و ئه نجومه ن��ی په ڕێوه بردنی )په كه كه (وه هه ی��ه و له كانونی دووه می س��اڵی ئۆج��ه الن ك��ه كاتێ��ك 1999دا، له ئیتالی��ا ب��و، خوازیاری ئ��ه وه بو له ئیتالیا بمێنێت��ه وه ، ئه و هه وڵی دا به جێنه هێڵی و ئ��ه وێ ئۆج��ه الن كه ب��ه رده وام به ته له فون قس��ه ی له گه ڵ ئۆجه الن ده كرد له و ماوه یه دا. ئۆجه الن ده رباره ی ئه و وتویه تی كه "پێویسته هه موان سود له ئه زمون و بۆچونه كانی

وه ربگرن".21. ئه و له و كۆبونه وه و كۆنفرانسانه دا به شداری ده كرد كه له الیه ن كۆنگره ی )KUK( و كوردس��تان نیش��تمانی KADEK و په كه كه وه س��از ده كران و وه ك "سیاسه تمه دارێكی كورد" ئاماده

ده بو.كۆبون��ه وه و كات هه ندێ��ك .22گفتوگ��ۆی له نێوان كادی��ك و په كه كه له الیه ك و به رپرس��انی ب��ااڵی پارتی یه كێت��ی كوردس��تان و دیموكرات��ی نیشتمانی كوردستان له الیه كی دیكه وه رێكده خست ده رباره ی گۆڕانكاریه كانی

عێراق.23. ئ��ه و رۆڵێك��ی كارای له قۆناغی ئاماده كاری��ی دامه زراندنی "كۆنگره ی بینی كه نیش��تمانی كوردس��تان"دا له الیه ن KADEK و له س��اڵی 1997 هه روه ه��ا دام��ه زرا. په كه ك��ه وه كۆنگره ی ئاماده كاری له "كۆمیسیۆنی

نیشتمانی "دا كاری ده كرد.ده رباره ی له كۆنفرانس��ێكدا ئه و .24

كێشه كانی كوردی عێراق و گفتوگۆكردن له نێ��وان ع��ه ره ب و ك��ورددا له گه ڵ نیش��تمانی یه كێتی كاربه ده س��تانی دیموكرات��ی پارت��ی كوردس��تان و كوردس��تان له مایسی 1998 له قاهیره به ش��داری كرد كه له الیه ن كۆمیته ی

هاوكاریی میسره وه ساز كرابو. 25. له كات��ی به س��تنی "مونت��ه دای ك��ه ك��ورد" پرس��ی چاره س��ه ری له 28و 29ی ته موز س��ازكرا له الیه ن ئه نیس��یتیۆی كورده وه له واش��نتۆن، س��ه باره ت به بارودۆخی عێ��راق دوا و

چه ندین لێدوانی راگه یاند.26. ئه و له كۆنفرانسێكی نێوده وڵه تی به ن��اوی "ك��ورده كان � ئ��ه و گه له ی كه ب��ێ ده وڵه ت��ن" به ش��داری كرد كه له الی��ه ن ئه نیس��تۆتۆی كورده وه له برۆكس��ل � به لجیكا/ لۆڤین س��از كرا له 10ی تش��رینی یه كه می 1998 و چه ند لێدوانێكی ده رباره ی ئه وه ی كه پێویسته رێككه وتن و ئاشتی هه میشه یی له نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان و كوردس��تان نیش��تمانی یه كێت��ی به دیبێت، راگه یاندو وتی بۆ گه یش��تن ده ستپێش��خه ری و مه به س��ته ش به و

ناوبژیوانی ده كات.27. ئ��ه و له دوانزه هه مین كۆبونه وه ی س��ااڵنه ی كۆنگ��ره ی نه ته وه یی كورد له باك��وری ئه مه ریكا "KNC "له واڵته یه كگرتوه كانی ئه مه ریكا / میشیگان" ل��ه 30 و 31ی ته موز 1999 س��ازكرا، ئاماده بو، له وێدا وتی كه "پێویس��ته هه م��و حیزبه كانی كورد پش��تیوانی له توركیا بزاڤی ك��وردی له ئۆجه الن و بكه ن و چاوی خۆیان له به رامبه ر تیرۆری

ده وڵه تیی توركیادا دانه خه ن".28 - ل��ه م كۆبونه وه ی��ه دا به ن��اوی "سازكردنی ئاش��تی نێوان كورد" كه

له 19 و 20ی ئابی 2000دا له برۆكس��ل KUKه وه ، له الی��ه ن به س��ترا كۆمیته یه ك��ی ح��ه وت ئه ندامی��ی بۆ به دیهێنانی ئاشتی له نێوان كورده كانی ئه وه ی پێیده ڵێن باكوری كوردس��تان پێكهێنراو كۆنفرانسێكیش به و ناوه وه به س��ترا "كۆنفرانس��ی نێوده وڵه ت��ی ئاش��تی ك��ورد"، ئ��ه و به س��ه رۆكی

كۆمیته كه هه ڵبژێردرا. 29. به درێژای��ی ئ��ه و ناكۆكیان��ه ی له كۆتای��ی س��اڵی 2000دا له نێ��وان په كه كه و یه كێتی نیشتمانی كوردستان رویدا، له س��ه ر خواس��تی به رپرسانی به مه به س��تی په كه ك��ه پایه بڵن��دی س��ازكردنی گفتوگۆی نێوان په كه كه و یه كێتی نیش��تمانی كوردستان، كاری كردو له پێناو گه یش��تن به رێككه وتنی گروپێكی سه رپه رش��تی نێوانی��ان، ده ك��رد ك��ه له كوردانی نیش��ته جێی ئه وروپ��ا پێكهاتبو، ل��ه 20ی ئه یلولی س��اڵی 2000دا، رۆیشت بۆ سلێمانی . ب��ه اڵم كاتێ��ك ك��ه له ئه نجامدان��ی كاره كه یدا س��ه ركه وتو نه بو، ده ستی له كۆمیته ی س��ازدانی ئاشتی له نێوان

كورددا كێشایه وه .30 - ئ��ه و له چاالكییه ك��دا به ن��اوی "یه كێت��ی له پێن��اوی پرس��ی كورد، كۆنفرانس��ی نیش��تمانی بۆ ئاشتی و سازكرا له برۆكسل كه دیموکراس��ی " له الیه ن KUKه وه له 13و 14ی كانونی

یه كه می 2001، وتاری خوێنده وه .31. ئ��ه و هه ندێ��ك كات له به رنام��ه ته له فزیۆنه كاندا و میدیاكاندا هه ڵوێستی كورد" "سیاسه تمه دارێكی وه ك خۆی

ده رده بڕێت.32. ئه و په یوه ندی راس��ته وخۆی به KADEK پایه بڵن��دی به رپرس��انی

)په كه كه (وه هه یه .

"حارس‌ئه‌لزاری‌‌دژی‌‌شیعه‌و‌كوردیش‌بو"

ئا: شاهۆ ئه حمه د

كۆتایی هه فته ی رابردو، سه رۆكی ده سته ی زایانی عێراق، حارس

ئه لزاری له ئه سته نبول كۆچی دوایی كرد، ئه و كه یه كێك بو له پیاوه

ناسراوه كانی سوننه ، به دوژمنایه تی ئه مه ریكاو شیعه كان زیاتر ده ناسرا، په رله مانتارێكی ئیسالمیش جه غت

له وه ده كات كه "زاری دوژمنی كوردیش بوه ".

ح��ارس ئه ل��زاری ، كه زیات��ر به وه به ناوبانگ��ه ل��ه دوای روخان��ی رژێمی سه دام و هه ڵكشانی ده سه اڵتی سیاسی ش��یعه كان له عێراق��دا، فه توای ئه وه ی ده ركرد كه نابێت سوننه كان له پرۆسه ی هه ڵبژاردندا به شداری بكه ن، كه یه كه م

هه ڵبژاردنی ئه م واڵته بو، گران له سه ر هه رچه نده كه وت، س��وننه كان خودی ئه و زیاتر به دژایه تی ئه مه ریكاو شیعه و

ئێران ناسرابو.په رله مانتار له په رله مانی كوردس��تان ش��وان قه اڵدزه ی��ی له ب��اره ی زان��ای به ناوبانگ��ی ئیس��المی ح��ارس زاری زاری راگه یاند"ح��ارس به ئاوێن��ه ی یه كێك بوه له و كه سانه ی رۆڵی هه بوه هه روه ها ده س��ه اڵت له روبه ڕوبونه وه ی ل��ه دوای روخانی س��ه دام ده ركه وتوه خۆیان له گه ڵ پرۆسه ی سیاسی عێراق نه گونجاندوه هه ر بۆی��ه دوای روخانی رژێمی پێشوی عێراق فتوای ده ركردوه كه وا نابێت سونه كان به شداری پرۆسه ی هه ڵب��ژاردن بك��ه ن، هه ر بۆی��ه هه ر له وكاته وه پاشه كش��ه یان پێوه دیار بو زیاتر ده یانویس��ت روبه روی ده سه اڵتی

شیعه كان ببنه وه ".سه باره ت به هه ڵوێس��تی ئه و زانایه )حارس زاری ( به رامبه ر به كورد ناوبراو ئاماژه ی به وه كرد كه وا "هه ڵوێیس��تی حارس زاری به رامبه ر به كورد عاقاڵنه و مه ردانه و گونجاو نه ب��و، له به ر ئه وه ی كورد س��ونه ب��و هه روه ها به ش��داربو له پرۆسه ی سیاسی عێراق هه ر بۆیه ش له زۆرب��ه ی باڵوكراوه كانی حارس زاری كوردی میلله تی دژایه ت��ی ده ریده كرد ك��ردوه جگه له وه ش له باره ی ش��اری كه ركوك و ماده ی 140 ه وه هه ڵوێستیان

باش نه بو".ئه وه شی ئیسالمیه په رله مانتاره ئه و خس��ته ڕو ك��ه وا ح��ارس زاری ب��ه و تێروانینه سونه یه ی هه یبو كه متر له ناو چوارچێوه ی سیاسی عێراق كاری كردوه

هه میشه دژی ده وڵه تی ئێران بوه ".

پێویسته هه مو حیزبه كانی

كورد پشتیوانی له ئۆجه الن و بزاڤی كوردی له توركیا

بكه ن و چاوی خۆیان له به رامبه ر تیرۆری ده وڵه تیی توركیادا دانه خه ن فۆتۆ: ئارام که ریم د. مه حمود عوسمان له کاتی بانگه شه ی هه ڵبژاردندا

حارس‌ئه‌لزاری‌

ئه بوغرێبی له قه زای س��اڵی 1941 پارێ��زگای به غ��دا له دایكبوه و باوكی یه كێ��ك ب��وه له زان��ا ئیس��المییه ناوداره كان��ی عێ��راق و ئه ویش له الی

باوكی خوێندویه تی.زانكۆی له س��اڵی 1963 چوه ت��ه ئه زه��ه ر ب��ۆ خوێن��دن و ه��ه ر له و زانكۆیه بڕوانامه ی ماسته رو دكتۆرای

به ده ستهێناوه و له كۆتایی حه فتاكانه وه له زانكۆی به غدا ده ستی به وانه وتنه وه

كردوه .ئه ل��زاری 32 س��اڵ له زانكۆكان��ی واڵتان��ی عه ره بی وان��ه ی وتوه ته وه ، له وان��ه : زانك��ۆی یه رموكی ئه رده ن، زانك��ۆی عه جمان له ئیمارات هه روه ها ئیس��المی و لێكۆڵینه وه ی كۆلێ��ژی

عه ره بی له دوبه ی.فه رمان��ی عێ��راق حكومه ت��ی

ده ستگیركردنی بۆ ئه لزاری ده ركردبو له تیرۆرو پش��تگیریكردن به تۆمه تی

پاڵپشتیكردن له حیزبی به عس.پێن��ج ش��ه ممه ی راب��ردو 3/12، حارس ئه لزاری له ته مه نی 74 ساڵیدا به نه خۆشی شێرپه نجه له واڵتی توركیا كۆچی دوایی كردو له رێوڕه سمێكیشدا له واڵت��ی ئه رده ن به خاك س��پێردرا و له مزگه وتی جه لیل خه یاتیش له هه ولێر

پرسه ی بۆ دانرا.

په‌رله‌مانتارێكی‌‌كورد:‌حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌‌جێگره‌وه‌ی‌‌سوپای‌‌عێراقه‌"دروست‌بونی‌‌ئه‌و‌هێزانه‌‌جێگای‌‌مه‌ترسیه‌"

7 (470(‌سێشه‌ممه‌‌2015/3/17 عێراق

ئا: شاهۆ‌ئه‌حمه‌د‌

په‌رله‌مانتارێكی‌‌كورد‌له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌نوێنه‌رانی‌‌عێراق‌رایده‌گه‌ێنێت‌كه‌وا‌

دوای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌موسڵ‌له‌الیه‌ن‌چه‌كدارانی‌‌داعش‌داگیركرا‌و‌سوپای‌‌عێراق‌له‌و‌ناوچه‌یه‌‌توشی‌‌شكستێكی‌‌گه‌وره‌‌بو‌،هێزه‌كانی‌‌حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌‌وه‌كو‌

جێگره‌وه‌ی‌‌سوپای‌‌عێراق‌ده‌ركه‌وت،‌په‌رله‌مانتارێكی‌‌تری‌‌عێراقیش‌ده‌ڵێت‌

"دروستبونی‌‌هێزه‌كانی‌‌حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌‌به‌تایبه‌تی‌‌له‌و‌ناوچانه‌‌جێگای‌‌

مه‌ترسیه‌".

له‌ئه‌نجومه‌نی‌‌ ك��ورد‌ په‌رله‌مانت��اری‌‌نوێنه‌رانی‌‌عێراق‌ئه‌شواق‌جاف‌له‌باره‌ی‌‌هۆكاری‌‌دروس��تبونی‌‌حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌‌به‌ئاوێنه‌ی‌‌راگه‌یاند‌"حه‌ش��دی‌‌شه‌عبی‌‌وه‌كو‌جێگره‌وه‌یه‌ك‌بۆ‌س��وپای‌‌عێراق‌دروست‌بو‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌ئه‌وان‌له‌ماوه‌ی‌‌یه‌ك‌سه‌عات‌شاری‌‌موسڵیان‌چۆڵ‌كرد‌و‌هه‌مو‌چه‌ك‌و‌ش��مه‌كانیان‌به‌جێهێشت،‌هه‌روه‌ه��ا‌فتوای‌‌مه‌رجه‌عیه‌ت��ی‌‌ئاینی‌‌شیعه‌كان‌ئه‌وه‌ی‌‌كرد‌كه‌وا‌خه‌ڵك‌بچێته‌‌ناو‌ئه‌و‌هێزه‌،‌ئه‌وه‌ش‌هۆكار‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌

ئه‌و‌هێزه‌‌دروست‌بێت".ناوبراو‌ئام��اژه‌‌به‌وه‌ش‌ده‌كات‌ئه‌وان‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌شه‌رعیه‌ت‌به‌كاره‌كانیان‌بده‌ن‌به‌وه‌ی‌‌ دۆزی��ه‌وه‌‌ یاس��ایان‌ رێگه‌یه‌كی‌‌پرۆژه‌یاسایه‌ك‌هه‌یه‌‌له‌په‌رله‌مانی‌‌عێراق‌به‌ناوی‌‌"پاس��ه‌وانی‌‌نیشتیمانی‌"‌ئێستا‌ئه‌و‌پرۆژه‌ی��ه‌‌خوێندنه‌وه‌ی‌‌یه‌كه‌می‌‌بۆ‌كراوه‌‌وابڕی��اره‌‌خوێندن��ه‌وه‌ی‌‌دوه‌می‌‌بۆ‌بكرێت،‌هه‌روه‌ها‌پێش��تر‌ئه‌و‌هێزه‌‌رانه‌هێن��راوه‌‌هه‌مویان‌خۆبه‌خش��ن‌و‌تا‌رێكارێكی‌‌ ده‌س��تور‌ به‌پێی‌‌ ئێس��تاش‌یاس��ایان‌نیه‌،‌ئ��ه‌و‌وتی‌"ئێمه‌‌ده‌بێت‌ب��ه‌ره‌و‌ده‌وڵه‌ت��ی‌‌به‌دام��ه‌زراوی‌‌بچین‌هه‌روه‌ه��ا‌له‌قۆناغی‌‌ئینتیقالی‌‌ده‌ربچین‌

به‌ره‌و‌ده‌وڵه‌تی‌‌دامه‌زراوه‌یی‌".نوێنه‌ران��ی‌‌ ئه‌نجومه‌ن��ی‌‌ ئه‌ندام��ی‌‌عێ��راق‌ئارێز‌عه‌بدواڵ‌دو‌هۆكار‌له‌باره‌ی‌‌دروستبونی‌‌هێزه‌كانی‌‌حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌‌ده‌زانێت‌له‌مڕوه‌وه‌‌بۆ‌ئاوێنه‌‌وتی‌"هۆكاری‌‌عێراق‌ یه‌كه‌م‌شكس��تهێنانی‌‌س��وپای‌‌

داعش‌ تیرۆرس��تانی‌‌ له‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‌له‌ئه‌نب��ار‌و‌تكری��ت‌و‌موس��ڵ‌هه‌روه‌ها‌مه‌ترسی‌‌له‌سه‌ر‌شاری‌‌به‌غداش‌دروست‌بو،‌ه��ۆكاری‌‌دوه‌می��ش‌مه‌رجه‌عیه‌تی‌‌ئاینی‌‌له‌نه‌جه‌ف‌بانگه‌وازێكی‌‌كرد‌كه‌وا‌خه‌ڵك‌پێویس��ته‌‌جیه��اد‌بكه‌ن‌به‌وه‌ی‌‌هه‌ربۆیه‌‌ ببن��ه‌وه‌،‌ داع��ش‌ روب��ه‌روی‌‌خه‌ڵكه‌كه‌ش‌به‌ده‌م‌بانگه‌وازه‌كه‌وه‌‌چون،‌بۆیه‌‌ده‌توانین‌بڵێی��ن‌هێزێكی‌‌عێراقی‌‌شیعه‌یه‌‌به‌راس��تیش‌بۆ‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‌

داعش‌دروست‌بوه‌".س��ه‌باره‌ت‌به‌وه‌ی‌‌تاچه‌ند‌ئاس��اییه‌‌هێزێكی‌‌له‌وجۆره‌‌دروست‌بێت،‌ناوبراو‌نیه‌‌ ئاس��ایی‌‌ وتی‌"بارودۆخه‌ك��ه‌‌خۆی‌بۆیه‌‌شتی‌‌نائاس��ایش‌دروست‌ده‌بێت،‌چوارچێوه‌یه‌كی‌‌ تائێس��تا‌ به‌دڵنیایه‌وه‌‌یاس��ایی‌‌نیه‌،‌به‌اڵم‌بۆ‌روبه‌روبونه‌وه‌ی‌‌داعش‌ش��تێكی‌‌پێویست‌بو‌وابڕیاریشه‌‌

یاس��ایی‌‌ چوارچێوه‌یه‌ك��ی‌‌ له‌م��ه‌ودوا‌ب��ۆ‌بدۆزرێت��ه‌وه‌‌به‌ناوی‌‌"پاس��ه‌وانی‌‌نیش��تیمانی‌"‌واتا‌به‌یاسا‌كاروباره‌كانی‌‌جێگره‌وه‌ی‌‌ هێزه‌‌ ئه‌و‌ رێكده‌خرێن،به‌اڵم‌س��وپای‌‌عێراق‌نیه‌،‌به‌ڵكو‌پاڵپش��تی‌‌

سوپای‌‌عێراقه‌".له‌به‌رامبه‌ر‌ئه‌وه‌ش��دا‌په‌رله‌مانتارێكی‌‌هێزان��ه‌‌ ئ��ه‌و‌ دروس��تبونی‌‌ عێ��راق‌به‌مه‌ترس��ی‌‌ده‌زانێت،‌موس��ه‌نا‌ئه‌مین‌په‌رله‌مانت��اری‌‌عێ��راق‌له‌ئه‌نجومه‌ن��ی‌‌راگه‌یاند"هێزه‌كانی‌‌ به‌ئاوێنه‌ی‌‌ نوێنه‌ران‌حه‌ش��دی‌‌شه‌عبی‌‌به‌ش��ێوه‌یه‌كی‌‌كاتی‌‌له‌س��ه‌ر‌مۆڵه‌تی‌‌ده‌وڵه‌ت‌دروستبون‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌روبه‌روی‌‌داع��ش‌ببنه‌وه‌،‌به‌اڵم‌مه‌ترسیه‌كه‌‌له‌وه‌دایه‌‌كه‌‌هه‌ندێك‌هێزی‌‌توندڕه‌و‌خۆی‌چه‌كدار‌كردوه‌‌به‌بیانوی‌‌روبه‌ڕوبون��ه‌وه‌ی‌‌داعش‌كه‌‌ئه‌وانه‌‌كاری‌‌توندوتی��ژی‌‌ئه‌نج��ام‌ده‌ده‌ن‌ك��ه‌‌زۆر‌

ئه‌وه‌ش‌ ده‌چێت‌ داع��ش‌ له‌كرداره‌كانی‌‌پێكه‌وه‌ژیانی‌‌ بۆ‌ مه‌ترس��یداره‌‌ شتێكی‌‌عێراقیه‌كان‌هه‌تا‌له‌دوای‌‌نه‌مانی‌‌گروپی‌‌داعش��یش،‌هه‌روه‌ها‌مه‌ترسییه‌كی‌‌تری‌‌ئ��ه‌و‌هێزه‌‌ئه‌وه‌ی��ه‌‌ناتوانی��ن‌گره‌نتی‌‌ئه‌وه‌‌بكه‌ین‌ك��ه‌‌دوای‌‌داعش‌ده‌وڵه‌تی‌‌عێراق‌به‌بارمته‌‌ناگرن‌و‌ئایا‌نابنه‌‌هێزێك‌له‌س��ه‌روی‌‌س��وپای‌‌عێراق‌و‌ده‌سه‌اڵتی‌‌

سه‌ربازی‌‌عێراق".هه‌ر‌سه‌باره‌ت‌به‌مه‌ترسی‌‌ئه‌و‌هێزانه‌‌ناوب��راو‌ئه‌وه‌ی‌‌خس��ته‌ڕو‌ك��ه‌‌ئه‌وان‌له‌شوێنێك‌ده‌جه‌نگن‌كه‌وا‌پێكهاته‌یه‌كی‌‌مه‌زهه‌بی‌‌جیاوازی‌‌لێی��ه‌‌به‌وه‌ی‌‌ئه‌وان‌خۆیان‌ش��یعه‌ن‌و‌ئه‌و‌شوێنانه‌ی‌‌شه‌ڕی‌‌لێده‌كه‌ن‌س��ونه‌مه‌زهه‌به‌‌ئه‌وه‌ش‌چه‌نده‌‌پرۆسه‌ی‌‌ده‌ركردنی‌‌داعش‌ئاسان‌ده‌كات‌ئه‌وه‌نده‌ش‌ئاڵۆزی‌‌ده‌كات،‌چونكه‌‌ئه‌و‌ناوچانه‌‌به‌هه‌ستیاریه‌وه‌‌ده‌ڕواننه‌‌ئه‌و‌

هێزانه‌،‌جگه‌‌له‌وه‌ش‌مه‌ترسی‌‌ئه‌وه‌شی‌‌لێده‌كرێت‌كه‌وا‌ئه‌جێندایه‌كی‌‌ئیقلیمیشی‌‌

پێی‌‌جێبه‌جێ‌‌بكرێت".حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌،‌ئه‌و‌میلیشیایه‌یه‌‌كه‌‌له‌س��اڵی‌‌2014دا‌دامه‌زراو‌به‌شێوه‌یه‌كی‌‌س��ه‌ره‌كی‌‌له‌ش��یعه‌‌پێكدێ��ت،‌‌دوای‌‌شكسته‌كانی‌‌سوپای‌‌عێراق‌له‌شاره‌كانی‌‌له‌ئه‌نجامی‌‌ ئه‌نب��ار،‌ موس��ڵ‌‌و‌تكریت‌و‌فه‌توادانی‌‌ئایه‌تواڵ‌سیستانی‌‌بۆ‌شه‌ڕكردن‌ل��ه‌دژی‌‌چه‌كداران��ی‌‌داع��ش‌دامه‌زرا،‌سوننه‌كان‌و‌رێكخراوه‌كانی‌‌چاودێری‌‌مافی‌‌مرۆڤ‌حه‌شدی‌‌ش��ه‌عبی‌‌به‌پێشێلكاری‌‌كوشتاری‌‌ راگواستن‌و‌ مرۆڤ‌و‌ مافه‌كانی‌‌ئ��ه‌و‌ناوچه‌‌س��ونیانه‌‌تۆمه‌تبار‌ده‌كه‌ن‌ده‌رده‌هێنن.‌ داعش��ی‌‌ له‌ژێرده‌ستی‌‌ كه‌‌حه‌شدی‌‌شه‌عبی‌‌ئێستا‌ده‌یانه‌وێت‌په‌ل‌بهاون‌بۆ‌ئه‌و‌ناوچه‌‌كوردستانیانه‌ی‌‌كه‌‌

به‌ناوچه‌ی‌‌جێ‌ناكۆك‌ناوده‌برێن.

له‌به‌غداوه‌گۆشه یه که

دو هه فته جارێک کاوه محه مه د ده ینوسێت

تا‌نەوت‌نەیخنكاندوین

سیاس��ەت‌بۆ‌نەوت‌بێ��ت‌یان‌نەوت‌بۆ‌سیاس��ەت‌بێت؟‌ئەمە‌ئەو‌پرسیارە‌جەوهەرییەی��ە‌كە‌پێویس��تە‌لەرێگەی‌نەخش��ەڕێگای‌ ئەمڕۆ‌ وەاڵمەكەی��ەوە‌سیاسیی‌خۆمان‌لەهەرێمی‌كوردستاندا‌بخرێتە‌ ئایندەمان‌ نەهێڵین‌ بدۆزینەوەو‌ناو‌چاڵ��ە‌نەوتەكان��ەوە.‌وەاڵمی‌ئەو‌پرس��یارە‌خ��ۆ‌هیالككردنێك��ی‌زۆری‌ن��اوێ‌ك��ە‌بڵێین‌ئ��ەوەی‌تائێس��تا‌لەهەرێمدا‌دەگوزەرێت؛‌سیاس��ەتكردنە‌بۆ‌ن��ەوت‌و‌داه��ات‌و‌ش��یرینییەكانی،‌نەك‌نەوت‌وەك‌سەرچاوەیەكی‌گرنگی‌سیاس��ەتێكی‌ خزمەت‌ خرابێتە‌ داهات‌نەتەوەیی‌و‌نیش��تیمانیی‌ئایندەساز‌كە‌خۆمان‌و‌نەوەكانیشمان‌لەخێروبێرەكەی‌

بەرهەمدار‌بین.‌‌ئەوانەی‌لەپش��تی‌ئەو‌سیاس��ەتە‌ناتەندروس��تەی‌نەوت��ەوەن،‌خەریكی‌وێناكردنێكی‌خەتەرناكی‌پرسەكەن‌كە‌لەئەساسدا‌پرس��ی‌ئەوان‌نییە،‌بەڵكو‌پرسی‌هەمو‌نیشتمان‌و‌هاونیشتمانیانە،‌دەیانەوێ‌وای‌نیش��انبدەن‌كە‌ئەوەی‌لەگەڵ‌ئەوان‌و‌ئاراستەی‌ئەوان‌نەبێت،‌ئەوەی‌باس‌ل��ەو‌زانیارییانە‌بكات‌كە‌ناڕاستیی‌بەشێك‌لەزانیارییەكانی‌ئەوان‌دەردەخ��ەن،‌ئ��ەوەی‌باس��ی‌موچەی‌خەڵكی‌هەرێم‌و‌بژێوییان‌بكات،‌ئەوەی‌ب��اس‌لەدروس��تیی‌لێدوان��ی‌هەندێ‌لەبەرپرس��انی‌عیراق‌ب��كات‌و‌...هتد،‌نیشتیمانیی‌دەرچوەو‌ لەیەكڕیزیی‌ ئەوا‌خزمەت‌بەنەیارانی‌گ��ەل‌دەكات!‌ئیتر‌ن��ەوت‌بۆت��ە‌چەقێكی‌ب��ێ‌پەراوێزی‌سیاس��ەت‌و‌بەردەوام‌لەروبەری‌گشتیی‌بڕیاری‌سیاسیمان‌ دەخوات.‌مەتبەخی‌ب��ۆ‌ن��ەوت‌لەكاردایە،‌ن��ەك‌بەنەوت‌كاربكات.‌س��ەوداكانی‌نەوت‌ئاراستەی‌سیاسیمان‌دەستنیش��ان‌دەكەن،‌نەك‌بەپێچەوان��ەوە.‌ئ��ەوەی‌پەیوەندیی��ە‌دیاری‌ دیپلۆماس��ییەكانمان‌ سیاسیی‌و‌ن��ەك‌ نەوت��ە‌ بۆرییەكان��ی‌ دەكات،‌بەرژەوەندییەكانی‌نەتەوە.‌بۆیە‌ئەوەی‌بڕیاربەدەستی‌ دەبێتە‌ لەهەرێمەكەماندا‌كەرتی‌ن��ەوت،‌ئیتر‌هەر‌ئ��ەو‌دەبێتە‌سیاس��ەت‌و‌ س��ەرەكی‌ بڕی��اردەری‌حوكمڕانی،‌چەندە‌نەوتت‌هەیە،‌ئەوەندە‌بەش��ت‌لەداڕش��تنی‌بڕیاری‌سیاسیدا‌هەیە،‌چەندە‌لەكەیسی‌نەوت‌ئاگاداریت،‌ه��ەر‌ئەوەندەت‌لەئاس��ۆی‌سیاس��ی‌بەردەكەوێ.‌بۆیە‌گرنگ‌نیە‌بەرپرسانی‌كەیسی‌نەوت‌چەندە‌لەسیاسەت‌دەزانن،‌چەندە‌لەخەم��ی‌ئایندەی‌ئەم‌واڵتەن‌و‌چەندە‌هەس��ت‌بەئازارو‌مەینەتییەكانی‌خەڵكەك��ەی‌دەك��ەن،‌گرن��گ‌ئەوەیە‌لەنەوت‌و‌گرێبەستەكانی‌بزانن‌و‌قازانجی‌بازرگانیی‌كورتخایەن‌بەدەستبهێنن.‌با‌ئەو‌بەرپرس��انە‌دو‌جوملەی‌سیاسیش‌نەزانن‌و‌هەمیش��ە‌كەشە‌سیاسییەكان‌دانوس��تان‌ فەزاكان��ی‌ بش��ێوێنن‌و‌تێكب��دەن،‌ب��ا‌لەجیات��ی‌زیادكردنی‌ژمارەی‌دۆستەكانمان،‌هەر‌رۆژەو‌چەند‌دۆس��تێكمان‌لێ‌دوربخەنەوەو‌بیانخەنە‌

خانەی‌نەیارو‌دوژمنەوە.‌ئەمانە‌هەموی‌ئەمڕۆ‌بەزەقی‌لەسەر‌س��ەحنەی‌سیاس��یی‌هەرێمەكەماندا‌حزوریان‌هەیەو‌بەوپەڕی‌خەمساردیشەوە‌مامەڵە‌لەگەڵ‌ئەو‌دەنگ‌و‌داواكارییانە‌دەكرێت‌كە‌دەیانەوێ‌رێز‌بۆ‌سیاسەت‌و‌نەت��ەوە‌بگەڕێنن��ەوەو‌ل��ەو‌دۆخ��ە‌نەوتاویی��ەی‌دەریبهێن��ن‌كە‌خەریكە‌دەمانخنكێنێ��ت؛‌دەیان��ەوێ‌لەجیاتی‌ئەوەی‌سیاسەت‌لەخزمەتی‌نەوتدا‌بێت‌و‌دەسەاڵت‌و‌دامەزراوەكانی‌هەرێم‌بخرێنە‌خزمەت‌كۆمپانیاكانی‌نەوتەوە،‌لەباتی‌ئەوەی‌نەوت‌لەخزمەتی‌دەستەبژێرێكی‌بازرگانی‌ناو‌كایەی‌سیاسیی‌بێت،‌نەوت‌نەتەوەیی‌و‌ وەك‌س��ەرچاوەی‌داهاتی‌ئاب��وری‌و‌ پالنێك��ی‌ بنەم��ای‌ وەك‌سیاسی‌بۆ‌نیشتیمان‌و‌هاونیشتیمانیان‌وەبەرهێنان��ی‌تێدا‌بكرێ��ت،‌بۆئەوەی‌ئیت��ر‌بیری‌ن��ەوت‌بەتەواویی‌جێگەی‌بیركردنەوەی‌سیاس��یمان‌نەگرێتەوەو‌لەقازانج‌و‌شیرینییەكان‌ تەنیا‌ ئەوانەی‌)پس��پۆڕن(،‌ق��ەدەری‌هەرێمەكەمان‌لەتامی‌نەوت‌تفتوتاڵت��ر‌نەكەن.‌بەو‌هیوایەی‌ئەم‌زەنگی‌مەترسییە‌گوێگرو‌خەمخۆرێك��ی‌هەبێ��ت‌كە‌تائێس��تا‌

نەیبووە.

عه‌لی‌‌یونسی‌،‌یاریده‌ده‌ری‌‌سه‌رۆك‌كۆماری‌‌ئێ��ران‌حه‌س��ه‌نی‌‌روحانی‌،‌بۆ‌كاروب��اری‌‌نه‌ت��ه‌وه‌و‌كه‌مایه‌تییه‌‌به‌ناوبردنی‌‌عێراق‌ ئایینزاكان‌ ئایینی‌‌و‌وه‌ك‌پایته‌ختی‌‌ئیمپراتۆریه‌تی‌‌ئێران،‌هه‌رایه‌كی‌‌گه‌وره‌ی‌‌نایه‌وه‌،‌ئه‌و‌ده‌ڵێت‌"په‌ش��یمان‌نیم‌له‌و‌قس��ه‌یه‌و‌ئه‌وه‌ی‌‌له‌س��تراتیجیه‌تی‌‌ به‌ش��ێكه‌‌ وتوم��ه‌‌

كۆماری‌‌ئیسالمی‌‌ئێران".

ناوچه‌ك��ه‌و‌ ئێ��ران‌و‌ میدیاكان��ی‌‌پیاوه‌‌ له‌و‌ به‌سه‌رسامییه‌وه‌‌ جیهانیش‌ریش��نه‌‌چاویلك��ه‌‌له‌چ��اوه‌‌ده‌ڕوانن‌ك��ه‌‌س��ه‌ره‌ڕای‌‌ئه‌وه‌ی‌‌پۆس��ته‌كه‌ی‌‌راوێژكاره‌،‌به‌اڵم‌به‌و‌ئه‌ندازه‌یه‌‌قسه‌و‌

لێدوانه‌كانی‌‌هه‌راس��ازو‌جێی‌‌بایه‌خی‌‌میدیاكانی‌‌ناوخۆو‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئێرانه‌.

یونسی‌‌كه‌‌یه‌كێكه‌‌له‌ریفۆرمخوازه‌كانی‌‌ئێران،‌هه‌فته‌ی‌‌رابردو‌له‌س��مینارێكدا‌س��ه‌باره‌ت‌به‌شوناس��ی‌‌ئێرانی‌‌بون‌رایگه‌یان��د‌كه‌‌"هه‌نوك��ه‌‌عێراق‌نه‌ك‌نفوزی‌‌ شارستانیه‌ت‌و‌ له‌بازنه‌ی‌‌ ته‌نها‌ئێمه‌دایه‌،‌به‌ڵكو‌ش��وناس،‌سه‌نته‌رو‌پایته‌ختی‌‌ئێمه‌یه‌‌له‌ئێس��تاو‌رابردوی‌‌

دوریشدا".ئه‌و‌وتی‌‌"جوگرافیای‌‌عێراق‌و‌ئێران‌قابیل��ی‌‌لێكجیاكردن��ه‌وه‌‌نییه‌،‌ئێمه‌‌له‌سه‌رمانه‌‌داكۆكی‌‌له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌‌خه‌ڵك��ی‌‌ئ��ه‌و‌ناوچه‌یه‌‌بكه‌ی��ن‌كه‌‌به‌شێكه‌‌له‌جوگرافیای‌‌مێژویی‌‌ئێران‌و‌

دانیشتوانه‌كه‌ش��ی‌‌ئێرانین،‌پێویسته‌‌بیانپارێزین‌له‌به‌رامبه‌ر‌مه‌ترسی‌‌ره‌وتی‌‌ئیسالمی‌‌چه‌قبه‌ستو،‌ته‌كفیر‌و‌ئیلحادو‌ده‌س��ه‌اڵته‌كانی‌‌عوس��مانیه‌‌نوێكان‌و‌

وه‌هابیه‌ت‌و‌‌رۆژئاواو‌زایۆنیزم".وتیش��ی‌‌"ئێران‌له‌دروس��تبونیه‌وه‌‌وه‌ك‌ ب��وه‌و‌ جیهان��ی‌‌ هێزێك��ی‌‌ئیمپراتۆریه‌تێ��ك‌له‌دایكبوه‌،‌هه‌ربۆیه‌‌ئێس��تا‌میراتگرانی‌‌رۆمی‌‌رۆژهه‌اڵت‌و‌عوسمانی‌‌ناڕه‌حه‌تن‌كه‌‌ئێران‌كۆمه‌ك‌به‌عێراق‌ده‌كات،‌ته‌نانه‌ت‌ناتانیاهۆش‌دانی‌‌به‌ش��كۆو‌مه‌زنی‌‌ئێراندا‌ناوه‌".‌وه‌ك‌ئام��اژه‌دان‌به‌وتاره‌كه‌ی‌‌بینامین‌ناتانیاهۆ‌كه‌‌له‌كۆنگرێسی‌‌ئه‌مه‌ریكادا‌ئێ��ران‌ ئیمپراتۆریه‌ت��ی‌‌ رایگه‌یان��د‌واڵتی‌‌ چه‌ن��د‌ له‌زیندوكردنه‌وه‌دای��ه‌و‌ناوه‌ڕاس��تیش‌ رۆژهه‌اڵت��ی‌‌ گرنگ��ی‌‌

له‌بازنه‌ی‌‌ئه‌و‌ئیمپراتۆریه‌ته‌دان.ئه‌و‌ ب��ه‌دوای‌‌ ئ��ه‌وه‌ی‌‌ س��ه‌رباری‌‌قورس��ی‌‌ تۆپخان��ه‌ی‌‌ لێدوانه‌ی��دا،‌میدیاكانی‌‌ناوخ��ۆو‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌ئێرانی‌‌خرایه‌سه‌ر،‌وه‌زراتی‌‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌عێراقیش‌له‌به‌یاننامه‌یه‌ك��دا‌بێ��زاری‌‌و‌ناڕه‌زایی‌‌خۆی‌‌به‌رامبه‌ر‌به‌قس��ه‌كانی‌‌ده‌ربڕی‌،‌به‌اڵم‌ئ��ه‌و‌رایگه‌یاند‌كه‌‌"په‌ش��یمان‌

نیم‌و‌پۆزشیش‌ناهێنمه‌وه‌".ئ��ه‌و‌وتی‌‌"مه‌به‌س��تم‌كه‌مكردنه‌وه‌‌نییه‌‌له‌سه‌ربه‌خۆیی‌‌عێراق،‌له‌رابردودا‌واڵتانی‌‌ناوچه‌كه‌‌ئه‌ندامی‌‌ئیمپراتۆریته‌‌هه‌خامنش��ییه‌كان‌و‌ گه‌وره‌كان��ی‌‌ساسانی‌‌و‌ئه‌ش��كانیه‌كان‌بون،‌ئێمه‌و‌

خه‌ڵكی‌‌عێراق‌و‌ناوچه‌كه‌‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌هاوب��ه‌ش‌و‌كلتوری‌‌هاوب��ه‌ش‌و‌یه‌ك‌س��ه‌رزه‌مینمان‌هه‌یه‌و‌س��ه‌رده‌مانێك‌

به‌شێك‌بوین‌له‌ئمپراتۆریه‌تێك".وتیش��ی‌‌"عێ��راق‌ب��ۆ‌ئێم��ه‌‌زۆر‌گرنگه‌،‌له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‌یه‌كه‌م‌پایته‌ختی‌‌ئیمپراتۆریه‌ت��ه‌‌كۆنه‌كانی‌‌ئێران‌بوه‌و‌دوه‌میش‌زێدی‌‌زۆرب��ه‌ی‌‌ئیمامه‌كانی‌‌

شیعه‌یه‌".‌یونس��ی‌‌جه‌غتی‌‌ل��ه‌وه‌ش‌كرده‌وه‌‌ك��ه‌‌ئێران‌واڵتێكی‌‌به‌هێ��زی‌‌مێژویی‌‌دره‌وش��اوه‌و‌ شارس��تانیه‌تی‌‌ خاوه‌ن‌میلله‌تێك��ی‌‌مه‌زنی‌‌ته‌یار‌به‌ئایدۆلۆژی‌‌به‌هێزو‌شۆڕش��گێرانه‌و‌پێشڕه‌وه‌،‌ئه‌و‌وتی‌‌"ئه‌وه‌ی‌‌وتومه‌‌له‌گه‌ڵ‌‌ستراتیژی‌‌

كۆماری‌‌ئیسالمی‌‌یه‌كانگیره‌".ئه‌م��ه‌‌له‌كاتێكدای��ه‌‌ك��ه‌‌محه‌مه‌د‌ج��ه‌واد‌زه‌ریف��ی‌‌وه‌زی��ری‌‌ده‌ره‌وه‌و‌قس��ه‌كانی‌‌ له‌به‌رامبه‌ر‌ وه‌زاره‌ته‌كه‌ش‌یونسی‌‌هیچیان‌رانه‌گه‌یاندو‌ره‌خنه‌یان‌

ئاڕاسته‌‌نه‌كرد.زێ��دی‌‌ره‌س��ه‌نی‌‌عه‌لی‌‌یونس��ی‌،‌شوێنێكه‌‌له‌هه‌مه‌دان‌كه‌‌له‌یاده‌وه‌ریی‌‌نابێت،‌ ون‌ عه‌ره‌بیش��دا‌ ئێرانیه‌كان‌و‌ئه‌وی��ش‌"نه‌هاوه‌ند"ه‌،‌ئه‌و‌ش��وێنه‌ی‌‌ك��ه‌‌به‌ر‌ل��ه‌‌1400س��اڵ‌‌له‌ش��كری‌‌عومه‌ری‌‌كوڕی‌‌خه‌تاب‌سه‌ركه‌وتنێكی‌‌به‌س��ه‌ر‌س��وپای‌‌ یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی��ان‌ساس��انی‌‌ئێرانیدا‌به‌ده‌س��تهێناو‌ئه‌و‌ئیمپراتۆریه‌ت��ه‌‌گه‌وره‌ی��ه‌ی‌‌ئێرانیان‌پایته‌خته‌خته‌كه‌ی‌‌ ك��ه‌‌ تێكش��كاند،‌

به‌غدای‌‌ نزیك‌ ته‌یس��ه‌فونی‌‌ مه‌دائن‌و‌ئه‌مڕۆ‌بو.‌‌

عه‌ل��ی‌‌یونس��ی‌،‌س��اڵی‌‌رابردوش‌دیسان‌هه‌رایه‌كی‌‌تری‌‌له‌ئێراندا‌نایه‌وه‌‌كاتێك‌كه‌‌له‌س��مینارێكدا‌ستایش��ی‌‌س��مبولی‌‌"ش��ێرو‌خۆر"ی‌‌كرد،‌ئه‌و‌رایگه‌یان��د‌"ئااڵی‌‌س��ێ‌‌ره‌نگی‌‌ئێران‌دێرین��ی‌‌ دورو‌ زۆر‌ پێش��ینه‌یه‌كی‌‌نه‌ك‌ نیش��تمانییه‌‌ س��مبوڵی‌‌ هه‌یه‌،‌شاهه‌نشاهی‌،‌ش��ێر‌هێمای‌‌حه‌زره‌تی‌‌عه‌لیی��ه‌و‌خۆریش‌هێم��ای‌‌حه‌زره‌تی‌‌محه‌مه‌ده‌‌و‌ته‌نها‌تاجه‌كه‌‌په‌یوه‌س��ت‌بو‌به‌شاهه‌نشاییه‌وه‌،‌ئه‌گه‌ر‌به‌من‌بێت‌مانگی‌‌س��ور‌ده‌گۆڕم‌به‌شێرو‌خۆر"،‌رۆژنامه‌كانی‌‌ئێران‌له‌مباره‌وه‌‌ئه‌وه‌یان‌بیرخس��ته‌وه‌‌كه‌‌ئایه‌ت��واڵ‌خومه‌ینی‌‌له‌س��ه‌روه‌ختی‌‌گه‌ڕانه‌وه‌یدا‌بۆ‌ئێران‌ساڵی‌‌1979،‌ش��ێرو‌خۆری‌‌به‌ئااڵی‌‌تاغوت‌و‌نه‌گریسی‌‌شاهه‌نشاهی‌‌ناوبرد‌

بو.عه‌لی‌‌یونسی‌‌كه‌‌ته‌مه‌نی‌‌‌64ساڵه‌،‌دادوه‌ری‌‌ ده‌س��ته‌ی‌‌ پێشتر‌سه‌رۆكی‌‌هێزه‌‌چه‌ك��داره‌كان‌بوه‌‌له‌‌1982ه‌وه‌‌زیاد‌له‌‌‌100كه‌سی‌‌له‌شانه‌‌نهێنیه‌كانی‌‌حیزبی‌‌ت��وده‌‌و‌رێكخراوی‌‌فیداییه‌كان‌"ئه‌كس��ه‌ریه‌ت"ی‌‌دادگایی‌‌كردوه‌،‌كه‌‌زۆربه‌ی��ان‌ئه‌فس��ه‌ری‌‌پایه‌بڵند‌بون‌و‌حوكمی‌‌ئیعدامی‌‌به‌سه‌ردا‌سه‌پاندون،‌س��ه‌رۆكایه‌تی‌‌ له‌م��اوه‌ی‌‌ هه‌روه‌ه��ا‌خاته‌می��دا،‌عه‌لی‌‌یونس��ی‌‌بۆ‌ماوه‌ی‌‌

پێنج‌ساڵ‌‌وه‌زیری‌‌ئیتالعات‌بوه‌.

عه‌لی‌‌یونسی‌عێراق‌‌پایته‌ختی‌‌ئیمپراتۆریه‌تی‌ئێرانه‌

پرۆفایل

مه‌ترسییه‌كی‌‌تری‌‌ئه‌و‌هێزه‌‌ئه‌وه‌یه‌‌ناتوانین‌

گره‌نتی‌‌ئه‌وه‌‌بكه‌ین‌كه‌‌دوای‌‌داعش‌ده‌وڵه‌تی‌‌عێراق‌به‌بارمته‌‌ناگرن‌و‌نابنه‌‌هێزێك‌

له‌سه‌روی‌‌سوپای‌‌عێراق‌و‌ده‌سه‌اڵتی‌‌سه‌ربازی‌‌عێراق

‌هێزێکی‌حه‌شدی‌شه‌عبی

‌ئا:‌شیروان‌شه‌ریف

قه‌یرانی‌‌دارایی‌‌ده‌یان‌ئۆتێل‌و‌میوانخانه‌‌روبه‌ڕوی‌‌داخستن‌

ده‌كاته‌وه‌،‌به‌رپرسی‌‌رێكخراوێكی‌‌تایبه‌ت‌به‌میوانخانه‌‌و‌چێشتخانه‌كانیش‌ده‌ڵێت،‌حكومه‌ت‌پالنی‌‌بۆ‌كه‌رتی‌‌گه‌شتوگوزار‌نیه‌‌و‌پشتگوێخستنیشی‌‌كاریگه‌ری‌‌سلبی‌‌له‌سه‌ر‌حكومه‌ت‌و‌

كه‌رتی‌‌تایبه‌ت‌دروستده‌كات.

وه‌رزی‌‌گه‌شتوگوزار‌ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌‌و‌هه‌رێمی‌‌كوردستانیش‌خراپتر‌له‌سااڵنی‌‌رابردو‌هیچ‌پالنێكی‌‌بۆ‌سود‌وه‌رگرتن‌س��ه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌ وه‌ك‌ كه‌رت��ه‌‌ ل��ه‌و‌به‌هێ��زی‌‌داه��ات‌له‌به‌رده‌س��تدا‌نیه‌،‌میوانخان��ه‌‌و‌ كۆمه‌ڵ��ه‌ی‌‌ س��ه‌رۆكی‌‌ئه‌و‌ كوردس��تانیش‌ چێش��تخانه‌كانی‌‌راستیه‌‌دوپاتده‌كاته‌وه‌‌و‌رایده‌گه‌یه‌نێت،‌هیچ‌هه‌نگاوێك‌به‌دیناكرێت‌بۆ‌هاندانی‌‌

هاتنی‌‌گه‌شتیاران.س��ه‌رۆكی‌‌كۆمه‌ڵ��ه‌ی‌‌میوانخان��ه‌‌و‌چێش��تخانه‌كانی‌‌كوردس��تان،‌هێرش‌راگه‌یان��د،‌ به‌ئاوێن��ه‌ی‌‌ ئه‌حم��ه‌د،‌له‌س��ااڵنی‌‌رابردودا‌هه‌مو‌پالنه‌كانمان‌بۆ‌ئه‌وه‌بو‌كه‌رتی‌‌گه‌ش��تیاری‌‌بكه‌ینه‌‌سه‌رچاوه‌یه‌كی‌‌تری‌‌داهات‌بۆ‌هه‌رێمی‌‌كوردستان،‌به‌اڵم‌ئه‌مساڵ‌هه‌تا‌ئه‌مڕۆ‌به‌هی��چ‌جۆرێ��ك‌هیچ‌پالنێ��ك‌نیه‌،‌رێگاوبانه‌كان‌داخراون،‌ ئه‌وه‌ی‌‌ به‌هۆی‌‌ته‌نه��ا‌ده‌روازه‌‌فڕۆكه‌خانه‌كان��ن‌ك��ه‌‌ئه‌میان‌كه‌متر‌له‌الیه‌ن‌گه‌ش��تیارانه‌وه‌‌

به‌كارده‌هێنرێن.به‌پێ��ی‌‌ئام��اره‌كان‌س��اڵی‌‌رابردو‌له‌رۆژانی‌‌نه‌ورۆزدا‌به‌ته‌نها‌له‌س��نوری‌‌حاجی‌‌ئۆمه‌ران‌‌32هه‌زار‌و‌‌872هه‌زار‌گه‌شتیار‌هاتونه‌ته‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان،‌له‌سنوری‌‌سلێمانیش‌ته‌نها‌ئه‌و‌رۆژانه‌‌ژماره‌ی‌‌گه‌شتیارانی‌‌خوار‌و‌ناوه‌ڕاستی‌‌نزیكه‌ی‌‌ كوردستان‌ رۆژهه‌اڵتی‌‌ عێراق‌و‌‌50هه‌زار‌كه‌س‌بوه‌،‌به‌اڵم‌بۆ‌ئه‌مساڵ‌به‌دیناكرێت،‌ ئومێدێك‌ هیچ‌ تائێس��تا‌

له‌و‌باریه‌وه‌‌هێ��رش‌ئه‌حمه‌د‌ده‌ڵێت،‌"ئوتێله‌كان‌چۆڵن‌و‌هیچ‌شوێنیكیشمان‌حیج��ز‌نه‌كراوه‌‌ب��ۆ‌ن��ه‌ورۆز،‌ئه‌گه‌ر‌میوانیش‌روی‌‌تێكردین‌هه‌مو‌ئوتێله‌كان‌

كراوه‌ن‌به‌رویاندا".ئه‌گه‌ر‌له‌سااڵنی‌‌رابردودا‌گه‌شه‌كردن‌و‌زیادبونی‌‌ژماره‌ی‌‌ئوتێل‌و‌میوانخانه‌كان‌به‌رچ��اوه‌كان‌ له‌دی��ارده‌‌ یه‌كێ��ك‌بوبێ��ت،‌ئ��ه‌وا‌ئێس��تا‌هاوكێش��ه‌كه‌‌پێچه‌وانه‌‌بوه‌ته‌وه‌،‌به‌وته‌ی‌‌س��ه‌رۆكی‌‌

چێش��تخانه‌كان‌ میوانخانه‌‌و‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‌"ژماره‌یه‌ك��ی‌‌زۆری‌‌ئوتێ��ل‌و‌موتێل‌و‌ژماره‌یان‌ كه‌‌ گه‌ش��تیارییه‌كان‌ گونده‌‌له‌س��ه‌رو‌‌100دانه‌وه‌یه‌‌له‌سه‌ر‌ئاستی‌‌هه‌رێ��م‌به‌هۆی‌‌بێكاریی��ه‌وه‌‌داخراون،‌جگه‌‌له‌وه‌ی‌‌ئ��ه‌و‌ئوتێل‌و‌مۆتێالنه‌ش‌60%ی‌‌ ب��ۆ‌ ‌%50 دانه‌خ��راوه‌ن‌ ك��ه‌‌كارمه‌نده‌كانیان‌ناردوه‌ته‌وه‌‌بۆ‌ماڵه‌وه‌،‌به‌هۆی‌‌ئه‌وه‌ی‌‌خه‌رجییه‌كانیان‌پێدابین‌

ناكرێت".

ژماره‌ی‌‌گه‌ش��تیاران‌و‌پێش��كه‌وتنی‌‌كه‌رتی‌‌گه‌ش��تیاری‌‌له‌روی‌‌جۆرایه‌تی‌‌و‌چه‌ندایه‌تی‌‌واده‌كات‌داهاتی‌‌تاكه‌كه‌س‌به‌رزبێته‌وه‌،‌به‌رزبونه‌وه‌ی‌‌ئه‌و‌داهاته‌ش‌رێ��گا‌خۆش��ده‌كات‌ب��ۆ‌ده‌ركه‌وتن‌و‌دروس��تبونی‌‌چینی‌‌ناوه‌ڕاست،‌ئه‌گه‌ر‌پێوه‌ی‌‌ بازرگانیكردن‌ ن��ه‌وت‌و‌ داهاتی‌‌راسته‌وخۆ‌بچێته‌‌خه‌زێنه‌ی‌‌حكومه‌ت،‌ئ��ه‌وا‌داهاتی‌‌گه‌ش��توگوزار‌ه��ۆكاره‌‌تایبه‌ت‌و‌ كه‌رت��ی‌‌ پێش��كه‌وتنی‌‌ ب��ۆ‌

پاش��انیش‌حكومه‌ت،‌پێچه‌وانه‌كه‌شی‌‌كۆمه‌ڵه‌ی‌‌ س��ه‌رۆكی‌‌ راس��ته‌،‌ ه��ه‌ر‌میوانخانه‌‌و‌چێش��تخانه‌كانیش‌ده‌ڵێت،‌نه‌مانی‌‌گه‌ش��تیار‌به‌هۆی‌‌داخس��تنی‌‌قه‌یرانی‌‌ داعش‌و‌ شه‌ڕی‌‌ رێگاوبانه‌كان‌و‌دارایی‌‌كاردانه‌وه‌یه‌كی‌‌زۆر‌سلبی‌‌ده‌بێت‌له‌سه‌ر‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێم‌و‌بۆسه‌ر‌كه‌رتی‌‌

تایبه‌تیش.به‌وت��ه‌ی‌‌ئ��ه‌و‌پێش��بینی‌‌ناكرێت‌ئه‌مس��اڵ‌15%ی‌گه‌شتیاران‌به‌به‌راورد‌

به‌ژماره‌یان‌له‌س��ااڵنی‌‌رابردو‌روبكه‌نه‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان،‌بۆ‌ئه‌و‌ژماره‌یه‌ش‌چاوه‌ڕوان��ی‌‌هاتنی‌‌ئه‌و‌گه‌ش��تیارانه‌‌ده‌كرێت‌كه‌‌له‌سنوره‌كانی‌‌ئێرانه‌وه‌‌رو‌له‌شاره‌كانی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌بكه‌ن.ژم��اره‌ی‌‌ له‌كاتێكدای��ه‌‌ ئه‌م��ه‌ش‌ئۆتێ��ل‌و‌مۆتێل‌و‌گوندی‌‌گه‌ش��تیاری‌‌و‌رێس��تۆرانته‌كان‌له‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌زیاتر‌له‌‌‌2هه‌زاره‌‌وه‌ك‌ئه‌وه‌ی‌‌سه‌رۆكی‌‌چێش��تخانه‌كان‌ میوانخانه‌‌و‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‌باس��ی‌‌ده‌كات‌ك��ه‌‌به‌ش��ێكی‌‌زۆری‌‌

داهاتیان‌له‌گه‌شتیارانه‌وه‌یه‌.هه‌وڵێك‌له‌الیه‌ن‌ده‌س��ته‌ی‌‌گش��تی‌‌گه‌ش��توگوزاری‌‌هه‌رێ��م‌له‌ئارادایه‌‌بۆ‌كۆمپانیای‌‌ بۆ‌ كارئاسانیكردن‌ هاندان‌و‌ئێرانی‌‌و‌توركی‌‌و‌عێراقی‌‌به‌مه‌به‌س��تی‌‌هێنانی‌‌گروپی‌‌گه‌ش��تیاری‌،‌به‌اڵم‌بێ‌‌هیوایی‌‌خۆی‌‌له‌سه‌ركه‌وتنی‌‌ئه‌و‌هه‌وڵه‌‌ده‌ربڕی‌‌و‌وه‌ك‌ئه‌و‌ده‌ڵێت،‌"له‌سااڵنی‌‌رابردو‌هیچ‌هه‌وڵێكی‌‌له‌و‌جۆره‌‌نه‌گیرایه‌‌به‌ر‌و‌كوردستانیش‌پڕبو‌له‌گه‌شتیار".

هێ��رش‌ئه‌حمه‌د‌وتیش��ی‌،‌له‌هه‌مو‌واڵتێ��ك‌كه‌‌جه‌ن��گ‌دروس��تده‌بێت،‌حكوم��ه‌ت‌ده‌بێت‌پالنێ��ك‌دابنێت‌بۆ‌م��اوه‌ی‌‌جه‌نگ،‌كه‌رتی‌‌گه‌ش��توگوزار‌كه‌ت��وه‌‌و‌ كوردس��تان‌ له‌هه‌رێم��ی‌‌هه‌ستانه‌وه‌شی‌‌زۆری‌‌ده‌وێت،‌پێویسته‌‌له‌س��ه‌ر‌حكومه‌تی‌‌هه‌رێمی‌‌كوردستان‌ل��ه‌م‌قه‌یرانی‌‌دارایی��ه‌دا‌گرنگی‌‌زیاتر‌به‌كه‌رتی‌‌گه‌شتوگوزار‌بدات‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بی��كات‌به‌داهاتێك��ی‌‌تر‌ب��ۆ‌هه‌رێمی‌‌

كوردستان.ئه‌و‌وتیشی‌،‌"پێویست‌بو‌له‌كاتێكی‌‌وادا‌حكوم��ه‌ت‌ئ��ه‌و‌داواكارییان��ه‌ی‌‌چه‌ند‌س��اڵه‌‌هه‌مان‌ب��وه‌‌جێبه‌جێی‌‌ب��كات‌نه‌ك‌ئه‌وه‌ی‌‌ل��ه‌م‌قه‌یرانه‌دا‌كه‌‌تیای��دا‌زه‌ره‌رمه‌ن��دی‌‌یه‌ك��ه‌م‌كه‌رتی‌‌نرخ��ی‌‌ ئوتێل��ه‌كان،‌ گه‌ش��توگوزار‌و‌گازوایل‌له‌‌‌415دیناره‌وه‌‌بۆ‌‌750دینار‌له‌سه‌رمان‌گران‌بكه‌ن‌و‌له‌هه‌مو‌لیترێكدا‌‌335دینار‌ئه‌ركی‌‌زیاتر‌بخرێته‌س��ه‌ر‌

خاوه‌ن‌میوانخانه‌‌و‌ئۆتێله‌كان".‌

‌ئا:‌شیروان

بازرگانیكردن‌و‌نرخی‌‌شمه‌ك‌و‌مه‌رجه‌‌ته‌ندروستییه‌كانی‌‌له‌ژێر‌چاودێری‌‌و‌كۆنتڕۆڵدایه‌‌وه‌ك‌ئه‌وه‌ی‌‌سه‌رۆكی‌‌

لیژنه‌‌هاوبه‌شه‌كانی‌‌پارێزگای‌‌سلێمانی‌‌رایده‌گه‌یه‌نێت،‌ئه‌و‌ئاماژه‌‌به‌وه‌شده‌كات،‌له‌ماوه‌ی‌‌ساڵ‌و‌دو‌

مانگی‌‌رابردودا‌به‌بڕی‌‌زیاتر‌له‌‌326ملیۆن‌دۆالر‌غه‌رامه‌ی‌‌سه‌رپێچیكاران‌

كراوه‌.

لیژنه‌كان‌چاودێری‌‌به‌رده‌وامیان‌هه‌یه‌

به‌ڕێوه‌ب��ه‌ری‌‌چاودێ��ری‌‌بازرگانی‌‌و‌هاوبه‌ش��ه‌كانی‌‌ لیژن��ه‌‌ س��ه‌رۆكی‌‌س��ۆران‌ س��لێمانی‌‌ قایمقامیه‌ت��ی‌‌رایگه‌یاند،‌ به‌ئاوێن��ه‌ی‌‌ عه‌بدولغه‌فور،‌س��ااڵنه‌‌به‌پێی‌‌ئ��ه‌و‌به‌رنامه‌یه‌ی‌‌بۆ‌پێویس��تی‌‌چاودێری‌‌بازرگانی‌‌و‌نرخی‌‌ش��مه‌ك‌دایده‌نێن،‌لیژنه‌ی‌‌تایبه‌تمه‌ند‌پێكده‌هێن��ن‌ب��ۆ‌ئ��ه‌وه‌ی‌‌چاودێری‌‌پێداویس��تییه‌‌ كااڵكان‌و‌ س��ه‌رجه‌م‌س��ه‌ره‌كییه‌كانی‌‌هاواڵتی��ان‌بك��ه‌ن،‌له‌هه‌مان‌كاتیشدا‌لیژنه‌یه‌كی‌‌تایبه‌تیان‌بۆ‌نرخ‌هه‌یه‌‌كه‌‌رۆژانه‌‌نرخی‌‌سه‌رجه‌م‌هاواڵتیان‌ پێداویس��تیه‌كانی‌‌ شمه‌ك‌و‌وه‌رده‌گیرێت‌له‌گه‌ڵ‌نرخی‌‌درا‌و‌و‌زێڕ.وتیشی‌،‌"له‌گه‌ڵ‌وه‌رگرتنی‌‌نرخیشدا‌به‌دواداچ��ون‌بۆ‌كێش��ه‌ی‌‌هاواڵتیان‌ده‌كه‌ین،‌ب��ۆ‌نمونه‌‌ئه‌گ��ه‌ر‌زانیمان‌له‌بازاڕدا‌نرخی‌هه‌ر‌شمه‌كێك‌به‌رزبوه‌وه‌،‌ده‌گه‌ڕێین��ه‌وه‌‌بۆ‌س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بزانی��ن‌هۆكاره‌كه‌ی‌‌ده‌ره‌كییه‌‌به‌رزبونه‌وه‌كه‌‌ ئه‌گ��ه‌ر‌ ناوخۆیی‌،‌ یان‌

له‌س��ه‌رچاوه‌‌س��ه‌ره‌كیه‌كه‌وه‌‌بێ��ت،‌له‌ده‌س��ه‌اڵتی‌‌ئه‌واندانیه‌،‌به‌اڵم‌ئه‌گه‌ر‌س��ه‌رچاوه‌كه‌ی‌‌ناوخۆیی‌‌بێت‌له‌الیه‌ن‌یان‌فرۆشگایه‌ك‌ خاوه‌ن‌پیشه‌یه‌كه‌وه‌‌یان‌گه‌نجینه‌یه‌ك‌ئه‌وكات‌هه‌ڵده‌ستین‌به‌غه‌رامه‌كردن‌یان‌داخستنی‌‌شوێنه‌كه‌‌رێوش��وێنی‌‌ ئه‌نجامدان��ی‌‌ له‌گ��ه‌ڵ‌

یاسایی‌.هه‌بێت،‌ قه‌ی��ران‌ واڵتێك��دا‌ له‌هه‌ر‌زیاده‌ڕه‌وی��ی‌‌و‌ الدان‌و‌ ئه‌گ��ه‌ری‌‌په‌ره‌ده‌س��تێنێت،‌ س��اخته‌كاریش‌له‌كوردستانیش��دا‌كه‌‌ئێستا‌له‌به‌رده‌م‌قه‌یران��ی‌‌دارایی‌‌و‌كێش��ه‌ی‌‌گه‌وره‌ی‌‌ئه‌منیدایه‌‌ئه‌و‌ترسه‌‌زیاتر‌به‌دیده‌كرێت،‌به‌اڵم‌س��ۆران‌عه‌بدولغه‌ف��ور‌ده‌ڵێت،‌دڵنیایی‌‌ت��ه‌واوی‌‌هاواڵتیان‌ده‌كه‌نه‌وه‌‌ك��ه‌‌لیژنه‌كانیان‌رۆژانه‌‌هه‌ڵده‌س��تن‌ش��وێنه‌‌ س��ه‌رجه‌م‌ به‌چاودێریكردنی‌‌گشتیه‌كان‌و‌ناوبازاره‌كان‌و‌هه‌ر‌شتێك‌به‌رژه‌وه‌ندی‌‌گش��تی‌‌هاواڵتی‌‌تیابێت‌و‌

له‌سه‌ر‌ته‌ندروستی‌‌هاواڵتی‌‌بێت.سه‌ر‌ لیژنه‌ی‌‌ ‌28 رونیش��یكرده‌وه‌،‌به‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش��ه‌كانی‌‌قایمقامیه‌ت‌و‌6لیژنه‌ی‌‌چاودێ��ری‌‌بازرگانی‌‌به‌رده‌وام‌له‌ده‌رچ��ون‌و‌چاودێری��دان‌و‌رۆژان��ه‌‌له‌كاتژمێ��ر‌9ی‌‌به‌یانی‌‌تا‌دره‌نگانێكی‌‌پش��كنیندان‌كه‌‌ له‌چاودێری‌‌و‌ ش��ه‌و‌

هه‌ندێكجار‌ده‌گاته‌‌‌2تا‌3ی‌‌شه‌و.ئه‌وه‌شی‌‌وت،‌جگه‌‌له‌و‌كۆنترۆڵه‌ی‌‌له‌ناو‌ش��اردا‌له‌گه‌نجین��ه‌‌و‌ماركێت‌و‌شمه‌ك‌و‌ ئه‌نجامده‌درێت،‌ فرۆشگاكاندا‌پێداویس��تیه‌كان‌له‌سه‌ر‌س��نوره‌كان‌له‌رێ��ی‌‌كوالێت��ی‌‌كۆنت��رۆڵ،‌هۆبه‌ی‌‌ته‌ندروستی‌،‌كه‌ره‌نتینه‌ی‌‌كشتوكاڵی‌‌و‌بیڤ��ی‌‌فه‌ره‌نس��ی‌‌و‌ئێچ‌دی‌‌ئێس��ی‌‌

سویس��ری‌‌پش��كنین‌بۆ‌خواردنه‌كان‌ده‌كرێت.

ملیۆنان‌دینار‌داهاتی‌‌غه‌رامه‌كردن‌بوه‌

ئه‌وان��ه‌ی‌‌ س��ه‌رپێچیكاران،‌له‌رێنماییه‌كان��ی‌‌تایب��ه‌ت‌به‌الیه‌ن��ی‌‌ته‌ندروس��تی‌‌و‌نرخ��ه‌وه‌‌پابه‌ند‌نابه‌ن‌سزای‌غه‌رامه‌كردن‌تا‌ده‌ستگیركردن‌و‌دادگا‌ده‌یانگرێته‌وه‌.‌ روبه‌ڕوكردنه‌وه‌ی‌‌سه‌رۆكی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌شه‌كانی‌‌پارێزگای‌‌س��لێمانی‌‌وت��ی‌،‌له‌ئێس��تادا‌ئێم��ه‌‌ده‌رچوین‌ ئاگاداركردن��ه‌وه‌‌ له‌قۆناغی‌‌ب��ه‌و‌پێی��ه‌ی‌‌س��ه‌رجه‌م‌ب��ازرگان‌و‌به‌رێنمای��ی‌‌و‌هه‌ن��گاوه‌‌ فرۆش��یاران‌پێویسته‌كان‌ئاشناكراون،‌بۆیه‌‌له‌كاتی‌‌غه‌رامه‌‌ دوباره‌كردنه‌وه‌یدا‌ سه‌رپێچی‌‌و‌به‌س��ه‌ر‌س��ه‌رپێچیكاردا‌ده‌سه‌پێنن‌و‌له‌سه‌رپێچییه‌كان‌ به‌رده‌وامیش‌ له‌گه‌ڵ‌سزاكان‌قورس��ترده‌كه‌ن‌بۆ‌داخستنی‌‌

شوێن‌و‌روبه‌ڕوكردنه‌وه‌ی‌‌دادگا.وتیشی‌،‌ئه‌وه‌ی‌‌به‌دیده‌كرێت‌ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌س��زاكان‌و‌هه‌وڵه‌كان��ی‌‌لیژنه‌كانی‌‌چاودێری‌‌بوه‌ته‌‌ه��ۆی‌‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌‌ده‌زانرێت‌ له‌كاتێكدا‌ س��ه‌رپێچییه‌كان‌ك��ه‌‌س��زا‌و‌غه‌رامه‌ك��ردن‌الیه‌نێكی‌‌ب��ۆ‌هۆش��یاركردنه‌وه‌یه‌‌تاب��ازرگان‌و‌پابه‌ندبن‌ كاران‌ فرۆش��یاران‌و‌خاوه‌ن‌به‌رێنماییه‌كان��ه‌وه‌،‌هه‌روه‌ه��ا‌الیه‌نی‌‌دوه‌میش��ی‌‌ب��ۆ‌ئه‌وه‌یه‌‌ك��ه‌‌خه‌ڵك‌كاتێك‌ش��مه‌كێك‌له‌شوێنێك‌ده‌كڕێت‌

به‌دڵنیایی‌‌زیاتره‌وه‌‌بیكڕێت.ئاماژه‌ش��ی‌دا،‌ب��ڕی‌‌غه‌رامه‌كردن‌‌20 ل��ه‌‌ لیژنه‌كانیان��ه‌وه‌‌ له‌الی��ه‌ن‌هه‌زار‌دین��اره‌وه‌‌تا‌‌5ملی��ۆن‌دینار‌

به‌رزده‌بێت��ه‌وه‌.‌نمون��ه‌ی‌‌ئه‌وه‌ش��ی‌‌هێنای��ه‌وه‌‌ك��ه‌‌یه‌ك��ه‌م‌غه‌رام��ه‌ی‌‌س��ۆپه‌رماركێت‌250،‌فرۆش��گا‌‌100هه‌زار،‌نانه‌وا‌ئه‌گه‌ر‌كێشی‌‌گونكی‌‌كه‌م‌بێت‌‌100هه‌زار،‌س��ه‌ربڕینی‌‌حه‌یوان‌به‌نایاسایی‌‌75هه‌زار،‌سه‌ربڕینی‌‌واڵخ‌‌150ه��ه‌زار‌دین��اره‌‌و‌له‌كاتی‌‌دوباره‌‌و‌غه‌رامه‌كه‌‌ باره‌كردنه‌وه‌ش��یدا‌ چه‌ن��د‌چه‌ن��د‌ب��اره‌‌ده‌بێت��ه‌وه‌.‌وتیش��ی‌،‌كۆمپانی��ا‌و‌كارگ��ه‌كان‌غه‌رامه‌كانیان‌قورس��تره‌‌له‌‌500هه‌زاره‌وه‌‌تیایه‌تی‌‌تا‌

دو‌ملیۆن‌و‌سێ‌‌ملیۆن.له‌ماوه‌ی‌‌ غه‌رامه‌یه‌ی‌‌ ئه‌و‌ ده‌رباره‌ی‌‌س��ۆران‌ به‌ده‌س��تهاتون‌ راب��ردودا‌عه‌بدولغه‌فور‌وتی‌،‌ساڵی‌‌رابردو‌داهاتی‌‌غه‌رامه‌ك��ردن‌له‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش��ه‌كانی‌‌قایمقامیه‌ت‌‌225ملی��ۆن‌دینار‌بوه‌،‌هه‌روه‌ها‌داهات��ی‌‌غه‌رامه‌ی‌‌لیژنه‌كانی‌‌چاودێری‌‌بازرگان��ی‌‌‌55ملیۆن‌دینار‌

بوه‌.له‌مانگی‌‌ به‌ته‌نه��ا‌ وت،‌ ئه‌وه‌ش��ی‌‌ش��وباتی‌‌رابردو‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش��ه‌كان‌به‌ب��ڕی‌‌‌38ملی��ۆن‌دینار‌وه‌س��ڵی‌‌غه‌رامه‌یان‌كردوه‌‌و‌لیژنه‌كانی‌‌چاودێری‌‌بازرگانی‌‌له‌هه‌ردو‌مانگی‌‌كانونی‌‌دوه‌م‌و‌ش��وبات‌به‌بڕی‌‌‌8ملیۆن‌و‌‌290هه‌زار‌س��ه‌رپێچیكاران‌ بۆ‌ غه‌رامه‌یان‌ دینار‌

كردوه‌.ئه‌و‌بونی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش��ه‌كانی‌‌به‌م‌زانی‌‌و‌ به‌گونجاو‌ ئێستای‌‌ پێكهاته‌یه‌ی‌‌وتی‌،‌كه‌‌ده‌وترێ��ت‌لیژنه‌ی‌‌هاوبه‌ش‌س��یفه‌ته‌كه‌ی‌‌زۆر‌زۆر‌باشه‌،‌چونكه‌‌ه��ه‌ر‌ئه‌ندام��ه‌ی‌‌له‌فه‌رمانگه‌ییه‌ك��ی‌‌حكومییه‌وه‌‌هات��وه‌‌و‌به‌مه‌ش‌ئه‌گه‌ری‌‌ده‌ستێوه‌ردان‌و‌به‌الڕێدابردن‌و‌گه‌نده‌ڵی‌‌

كه‌مده‌كاته‌وه‌.‌ئه‌مه‌‌جگه‌‌له‌وه‌ی‌‌وه‌ك‌ئه‌و‌باس��یكرد‌لیژنه‌كان‌شه‌ش‌مانگ‌تیاده‌كرێت‌و‌ گۆڕانكاریی��ان‌ جارێ��ك‌ئه‌ندامی‌‌نوێ‌‌ده‌خرێته‌‌پێكهاته‌یانه‌وه‌.

خۆراكی‌‌به‌سه‌رچو‌و‌میوه‌ی‌‌خراپ‌له‌ژێر‌كۆنترۆڵدایه‌

یه‌كێك��ی‌‌ت��ر‌ل��ه‌كاری‌‌لیژنه‌كانی‌‌قایمقامی��ه‌ت‌و‌چاودێ��ری‌‌بازرگان��ی‌‌كۆنترۆڵكردنی‌‌خۆراكی‌‌به‌س��ه‌رچوه‌،‌س��ۆران‌وت��ی‌،‌لیژنه‌‌هاوبه‌ش��ه‌كان‌توانیویانه‌‌ده‌س��ت‌به‌س��ه‌ر‌‌101ته‌ن‌خۆراكی‌‌به‌س��ه‌رچودا‌بگرن،‌وتیشی‌،‌بازرگانان‌ دڵخۆش��یه‌،‌ مایه‌ی‌‌ ئه‌وه‌ی‌‌كاتێك‌ده‌زان��ن‌خۆراكه‌كانیان‌ماوه‌ی‌‌مانگێكی‌‌ماوه‌‌نوس��راوێكمان‌ده‌ده‌نێ‌‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌شمه‌كه‌كانیان‌له‌ناوببه‌ین.

ناوبه‌ناو‌له‌ناو‌هاواڵتیان‌باس‌له‌بونی‌‌جۆره‌‌میوه‌یه‌كی‌‌خراپ‌و‌مه‌ترس��یدار‌ل��ه‌روی‌‌ته‌ندروس��تییه‌وه‌‌ده‌كرێ��ت،‌به‌اڵم‌س��ه‌رۆكی‌‌لیژن��ه‌كان‌هاواڵتیان‌رایده‌گه‌یه‌نێ��ت،‌ دڵنیاده‌كات��ه‌وه‌‌و‌س��ه‌رجه‌م‌ئه‌و‌میوانه‌ی‌‌ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‌كش��توكاڵی‌‌ كه‌ره‌نتینه‌ی‌‌ دێن‌ هه‌رێم‌هه‌ن‌له‌سه‌ر‌سنوره‌كان‌كه‌‌به‌پشتیوانی‌‌ئه‌ندازیاری‌‌كشتوكاڵی‌‌و‌كه‌سانی‌‌پسپۆر‌

پشكنین‌بۆ‌سه‌رجه‌میان‌ده‌كه‌ن.وتیش��ی‌،‌له‌م��اوه‌ی‌‌چه‌ن��د‌مانگی‌‌راب��ردودا‌پاش‌ئه‌وه‌ی‌‌پش��كینین‌بۆ‌سێوی‌‌س��وری‌‌ئێرانی‌‌كرا‌و‌ده‌رنه‌چو‌ئێستا‌هێنانی‌‌ئه‌و‌جۆره‌‌سێوه‌‌به‌هه‌مو‌

شێوه‌یه‌ك‌قه‌ده‌غه‌كراوه‌.هاوبه‌ش��ه‌كان‌ لیژن��ه‌‌ س��ه‌رۆكی‌‌راش��یگه‌یاند،‌هه‌ر‌كه‌سێك‌هه‌رجۆره‌‌سكااڵیه‌كی‌‌هه‌بو‌ده‌توانێت‌په‌یوه‌ندی‌‌

به‌م‌ژمارانه‌وه‌‌بكات‌)07701450755،‌.)07705487171‌،07704885252

زیاده‌ڕوی‌‌بۆسه‌ر‌موڵكی‌‌گشتی‌‌زیادی‌كردوه‌

س��ۆران‌عه‌بدولغه‌ف��ور‌باسیش��ی‌‌له‌زیادبون��ی‌‌دیارده‌كانی‌‌زیاده‌ڕوی‌‌بۆ‌سه‌ر‌موڵكی‌‌گش��تی‌‌كرد‌و‌له‌و‌روه‌وه‌‌رایگه‌یاند،‌لیژنه‌ی‌‌تایبه‌تیان‌بۆ‌ئه‌و‌بواره‌‌له‌كاردایه‌‌كه‌‌به‌سه‌رپه‌رشتی‌‌پارێزگار‌و‌داموده‌زگاكانی‌‌ نوێنه‌ری‌‌ به‌ئه‌ندامێتی‌‌قایمقامیه‌ت،‌لیوای‌‌یه‌كی‌‌س��لێمانی‌،‌فریاكه‌وت��ن،‌ زی��اده‌ڕه‌وی‌،‌ به‌ش��ی‌‌پۆلیس��ی‌‌ خزمه‌تگ��وزاری‌،‌ یه‌ك��ه‌ی‌‌ئاس��ایش‌ مه‌ده‌نییه‌كان‌و‌ چاالكیی��ه‌‌ئه‌و‌ به‌ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی‌‌ هه‌ڵده‌ستن‌ش��تانه‌ی‌‌زیاده‌ڕه‌وییه‌‌له‌سه‌ر‌شه‌قام‌و‌شۆس��ته‌كان،‌ی��ان‌بونه‌ت��ه‌‌گرفتی‌‌هاتوچۆو‌وت��ی‌،‌له‌هه‌فته‌ی‌‌رابردوه‌وه‌‌

ده‌ستمان‌كردوه‌ته‌وه‌‌به‌ئیشكردن.رونیش��كرده‌وه‌،‌حاڵه‌ته‌كه‌‌زۆر‌زۆر‌هه‌یه‌‌ به‌هه‌ماهه‌نگی‌‌ پێویس��تی‌‌ بوه‌‌و‌بۆ‌ئه‌وه‌ی‌‌بتوانین‌كۆنترۆڵی‌‌به‌سه‌ردا‌

بكه‌ین.ب��ۆ‌ به‌هه‌وڵه‌كانی��ش‌ س��ه‌باره‌ت‌بنه‌بڕكردنی‌‌دیارده‌كه‌‌وتی‌،‌پرۆژه‌یه‌ك‌له‌ش��اره‌وانی‌‌هه‌یه‌‌كه‌‌ش��وێن‌بدرێته‌‌ئه‌و‌كه‌سانه‌‌تا‌كاری‌‌تیابكه‌ن‌و‌بڕیاره‌‌بچێته‌‌بواری‌‌جێبه‌جێكردنه‌وه‌‌و‌به‌مه‌ش‌زیاده‌ڕه‌وی‌‌كه‌مده‌كرێته‌وه‌.‌به‌مه‌رجێك‌كڕی��ن‌و‌فرۆش��تنی‌‌پێ��وه‌‌نه‌كرێت،‌چونكه‌‌وه‌ك‌ئه‌و‌وتی‌،‌له‌رابردودا‌و‌به‌ر‌له‌كۆنترۆڵكردنی‌‌له‌سه‌هۆڵه‌كه‌،‌شوێنی‌‌عه‌ره‌بان��ه‌‌هه‌بوه‌‌فرۆش��راوه‌‌به‌یه‌ك‌

ده‌فته‌ر‌دۆالر.

ئابوری(470(‌سێشه‌ممه‌‌2015/3/17 8ئه‌م‌الپه‌ڕه‌یه‌‌به‌‌سپۆنسه‌ری‌گروپی‌کۆمپانیاکانی‌قه‌یوان‌چاپ‌و‌باڵوده‌کرێته‌وه‌

زیاتر له 100 ئۆتێل و میوانخانه له هه رێم داخراونكۆمه‌ڵه‌ی‌‌میوانخانه‌‌و‌چێشتخانه‌كان:‌پێشبینی‌‌ده‌كرێت‌ژماره‌ی‌‌ئه‌مساڵی‌‌گه‌شتیاران‌به‌به‌راورد‌به‌سااڵنی‌‌رابردو‌15%‌بێت‌

له 14 مانگدا داهاتی غه رامه كردن زیاتر له 326 ملیۆن دینار بوهسه‌رۆكی‌‌لیژنه‌‌هاوبه‌شه‌كان:‌زیاده‌ڕه‌وی‌‌بۆ‌سه‌ر‌موڵكی‌‌گشتی‌‌زۆر‌بوه‌‌

شاڕێی‌سه‌رچنار‌‌فۆتۆ:‌ئارام

ژماره‌ی‌‌ئۆتێل‌و‌مۆتێل‌و‌گوندی‌‌گه‌شتیاری‌‌و‌

رێستۆرانته‌كان‌له‌هه‌رێمی‌‌

كوردستان‌زیاتر‌له‌‌‌2هه‌زاره

ئا: ئیحسان

منداڵێكی بێتاوانیان هێنایه دونیاوه و به جێیانهێشت، ئه مه چیرۆكی

هاوسه رگیری ژن و پیاوێكه كه به هۆی كێشه یه كی خێزانیه وه له یه كتر

جیاده بنه وه و منداڵه كه شیان ده خرێته ماڵی كچانی نه وجه وانانه وه ، ئێستا

ئه و له نه وجه وانان خراوه ته قوتابخانه و له پۆلی سێیه می سه ره تاییه ،

منداڵه كه ش خه ونی ئه وه ی هه یه گه ر خوێندنی ته واوكرد ببێته نیگاركێش.

شاتو تاقانه ی ئه و دایك و باوكه یه كه پاش ئه وه ی باوكی ده خرێته زیندانه وه ، دایكی هه لی ئه وه ده قۆزێته وه و له دادگا جیابونه وه ی خۆی ئه نجام ده داو ش��و به كه س��ێكی ت��ر ده كا، ته نها ش��اتو زه ره رمه ن��ده گه وره كه بو، ئه و ده ڵێت "زیاتر له س��اڵێكه لێ��ره م و له وكاته وه دایكم نه بینی��وه ، ته نها باوكم ده بینم و

چاوم پێی ده كه وێت".به وت��ه ی به ڕێوه ب��ه ری ماڵی كچانی نه وجه وانانی سلێمانی ئه وانه ی باوكیان توێژه رانی له زیندان��ه وه له زینداندایه ، كۆمه اڵیه تی و چاودێره كان دێن به شوێن منداڵه ك��ه داو ده یبه ن بۆ الی باوكیان، پاش چه ن��د كاتژمێرێك ده یانهێننه وه ،

كه پێشتر خۆمان ده مانبردن.ئه و منداڵه ته مه ن نۆ سااڵنه نه یده زانی دایك و باوكی ئ��ه و تاوانه گه وره یه یان به رامب��ه ری كردوه و زۆر دڵی الیان بو، كاتێك قس��ه ی ده كرد ده موچاوی پڕ ب��ون له هیوا بۆ ژیان، ئه و س��ه ره ڕای خراپه كارییه كانی له نێوان قوربانیبونی دای��ك و باوكیدا، به تایب��ه ت كه دایكی به جێیهێش��توه ، كردوه ته وه و ش��وی ده یوت "دایك و باوكم زۆر خۆشده وێت،

به اڵم دایكم زیاتر خۆشده وێت".ش��اتو خه ونی جوانی هه بو بۆ ژیان، خه ونی ئه و جیاواز بو له خه ونی مندااڵنی كورد كه زۆربه یان ده ڵێن حه ز ده كه ین ببین به دكتۆر، به اڵم شاتو وتی "من حه ز ده كه م ببم به نیگاركێش"، به ڕێوه به ری له و ل��ه وه ده كات باس نه وجه وانانیش شوێنه هه مو كه ره سته یه كی خوێندن و وێنه كێش��ان و ش��وێنی خه وتنیان بۆ ئاماده كراوه و به جوانی خزمه ت ده كرێن،

ته نها له سۆزی دایك و باوكیان كه مه .توێ��ژه ری كۆمه اڵیه تی و به ڕێوه به ری ماڵی كچانی نه وجه وانان نیان ئیبراهیم ب��ۆ ئاوێن��ه ئام��اژه ی به وه ك��رد كه دایك و باوكی )ش��اتو( جیابونه ته وه و دایكی ش��وی كردوه ته وه ، بۆیه باوكی هێناویه ت��ی لێره دایناوه و س��ه ردانی ده كات و ج��ار جار ده یبات��ه ده ره وه

له گه ڵ خۆیدا.كچان��ی ماڵ��ی به ڕێوه ب��ه ری جیابونه وه ی چیرۆك��ی نه وجه وان��ان دایك و باوكی ش��اتو به مش��ێوه یه بۆ "كاتێك ده ڵێت ده گێڕێت��ه وه و ئاوێنه باوكی به هۆی كێش��ه یه كه وه ده خرێته

زیندانه وه ، دایكی له والوه جیابونه وه ی خۆی ئه نجامدابو له دادگا، ئیدی باوكی شاجوان له زیندانه وه وه اڵمی ناردوه بۆ نه وجه وانان ك��ه نابێت دایكیان بچێت س��ه ردانی بكات، به اڵم به پێی رێنمایی ئه وان رێگای ده ده ن س��ه ردانی بكات،

چونكه "دایكێتی".له ماڵی نه وجه وانان هه مو چاودێره كان توێژه ری كۆمه اڵیه تی و ده رونین، به اڵم داده كان بڕوانامه یان نییه ، كێشه یه كی تری ئه و ماڵه ئه وه یه هیچ چاودێرێكی ش��ه وانه یان نییه توێ��ژه ر بێت، بۆیه داواده كه ن توێژه ریان بۆ دابمه زرێنرێت، به اڵم به ڕێوه به ره كه وتی " كێشه ی كه می

س��تافمان هه یه ، به تایب��ه ت چاودێری ش��ه وان كه زۆر كه من، له كاتێكدا زۆر پێویسته شه وان چاودێری بكرێن، به اڵم له قوتابخانه كان رو توێژه ره كان ئێستا ده كه ن، چونكه له بواری په روه رده سێ مانگ مۆڵه ت��ی هاوینه یان هه یه ، بۆیه

ئاماده نین بێنه ئه م شوێنانه ".ئ��ه و وتیش��ی "ده بێ��ت ئه وان��ه ی لێ��ره داده مه زرێن توێ��ژه ری ده رونی و كۆمه اڵیه تی بن و نابێت ته مه نیان منداڵ بێت، به تایبه ت توێ��ژه ری ئافره ت بۆ ش��ه وان هه ر نییه ، چونكه ئاماده نین

شه وان لێره بمێننه وه ".له و ماڵه هه ر منداڵێكی ته مه ن بچوك

35 ه��ه زار دین��ارو گه وره كانیش 45 هه زار دیناری��ان پێده درێت و خراونه ته له گ��ه ڵ گه ڕه ك��ه وه و قوتابخان��ه ی مندااڵنی تردا ده خوێنن، به ڕێوه به ره كه قوتابخانه كه "توێژه ره كان��ی ده ڵێ��ت وتویانه هه ندێك له و مندااڵنه ئاس��تی بیركردنه وه یان نزم��ه و گوێڕایه ڵ نین و له نێ��و فێرخوازه كانی تردا هه س��تیان پێده كرێت و دیارن، ئه وه ش هۆكاره كه ی دابڕانه له خێ��زان و جیابونه وه ی دایك و

باوكیان".ئ��ه و جیابونه وه یه زۆر كاریگ��ه ری به س��ه ر ش��اتوه وه دیاره ، ئه و كاتێك قس��ه ی ده كرد په نجه كان��ی به توندی

له یه كتر ئااڵندبو، س��ه ری داده نه واندو قس��ه ی ده كرد، ته واو شه رمی ده كرد، به اڵم بێهیوا نه بو له ژیان، خۆی گۆڕیبو به ره و قوتابخانه بڕوات، ده یزانی ئاینده ی

ئه و په یوه سته به قوتابخانه وه .وازیان له زیندانیش��ه وه باوكانه ئه و لێ ناهێن��ن، به وت��ه ی به ڕێوه به ره كه لێره ش وازیان لێ ناهێنن و به به رده وامی له زیندان��ه وه ته له فۆنی��ان بۆ ده كه ن، ده ڵێن نابێت فاڵن و فیسار سه ردانیان بكه ن، با وا نه كه ن، چه ندین كێش��ه ی

ترمان بۆ دروست ده كه ن.

تێبینی/ شاتو ناوێكی خوازراوه .

9 )470( سێشه ممه 2015/3/17 کۆمه‌اڵیه‌تی

شاتو..‌ئه‌و‌منداڵه‌ی‌که‌‌باوکی‌خرایه‌‌زیندانه‌وه‌و‌دایکیشی‌به‌جێیهێشت"كه خوێندنم ته واوكرد حه ز ده كه م ببم به نیگاركێش"

كاریگه ری ئه و جیابونه وه یه زۆر به سه ر شاتوه وه

دیاره ، ئه و كاتێك قسه ی

ده كرد په نجه كانی به توندی له یه كتر

ئااڵندبو

ئا: ئیحسان مه ال فوئاد

چه ند ژنێكی سزادراو به سێداره دان و زیندانی كاتی، له زیندانی چاكسازی ژنانی سلێمانی باس له وه ده كه ن

كه چاودێر و سه رپه رشتیارانی زیندانه كه قسه ی نه شیاویان پێده ڵێن و

سوكایه تیان پێده كه ن، به ڕێوه به ری چاكسازی ژنان و مندااڵنی سلێمانیش

ده ڵێت "ئه وه پیشه ی خۆیانه و قسه به یه كتر ده ڵێن و قژی یه كتر

راده كێشن".

سازان سه مه د یه كێكه له و ژنانه ی كه به وته ی خۆی زۆر سوكایه تی پێده كرێت و به توندوتی��ژی زیندان��ه ده ڵێت"ل��ه م مامه ڵه م��ان له گه ڵدا ده كه ن و قس��ه ی نه ش��یاومان پێده ڵێن، به خوا زۆر جار گه یشتومه ته ئه و بڕوایه ی خۆم بكوژم، ب��ه اڵم ده ڵێم با به ب��ێ ئیمانی نه مرم، س��اڵی پ��ار دو س��ێ ك��ه س هه وڵی خۆكوشتنمانداو گه یشتینه سه ر مردن،

به اڵم په رده پۆشیان كرد".ئ��ه و ژن��ه جار ج��ار هه ناس��ه یكی له وه ده كرد باس��ی قوڵی هه ڵده كێشا، كه توندوتی��ژی هه ر ئ��ه وه نییه لێت بكرێیت، فه القه هه ڵتواس��ن و بدرێت و ئه و ده س��تی كرد به گری��ان وتی "هیچ نه بێت من مرۆڤم، دایكی چوار منداڵم، خۆ سه رده می سه دام نییه كه خه ڵكیان ده خس��ته زیندانێكی مه تر به مه تره وه و له والوه قیژه ی منداڵ و ژن ده هات، ئاخر

بۆ وامان لێده كه ن".ئ��ه و ژنه كه ماكس��ییه كی ش��ینی

له به رداب��و ده یوت "من كێش��ه م نییه ئه گ��ه ر له زیندانێكی وه كو ئه وه ی كانی گۆمه دابی��ن و س��زامان ب��ده ن، به اڵم به حس��اب ئێمه له چاكسازین، جاری وا له گه ڵ مامه ڵه مان به ش��ێوه یه ك هه یه ده كه ین، به م��ردن ده ك��ه ن هه س��ت له كاتێك��دا ئه وان ماف��ی ئه وه یان نییه ده س��ت بكه ن و به س��ه رماندا ه��اوار

وه ربده نه ژیانمانه وه ".جۆرێك��ی ت��ری توندوتی��ژی ك��ه به رامب��ه ر ئه و ژنه كرابێ��ت، نه بینینی منداڵه كانێتی، ئه و به نیگه رانییه وه وتی "چۆن یاسایه ك هه یه و سزای منی داوه ، ده بێت به پێی ئه و یاس��ایه ش دو مانگ بكه وێت و به منداڵه كانم چ��اوم جارێك دادوه ر ب��ه و یاس��ایه منداڵه كان��م بۆ

بهێنێت".ژنێكی تر باس��ی له وه ك��رد كه ئه و كه سانه ی چاودێری ئێره ده كه ن هه مویان ژنن، وتیشی "هیچ بڕوانامه یه كیان نییه و ئاستی رۆشنبیرییان زۆر نزمه و كه سیان توێژه ر نی��ن، توانای به ڕێوه بردنی ئه م ش��وێنه یان نییه ، جاری وا هه یه هه مو خه فه ت و كێش��ه یه كی خۆی��ان به ئێمه ده ڕێژن، چونكه ئه وانه توانای ئه وه یان

نییه ئه م شوێنه به ڕێوه ببه ن".ئه و ژنه ده گێڕێته وه كه ژنێك هاتوه ته الیان ته مه ن��ی 18 س��اڵه و دوگیانه ، ته نها له به رئه وه ی ش��وبراكه ی لێیداوه و ئه میش خراوه ته تۆماركردوه ، سكااڵی زیندانه وه ، له كاتێكدا له مانگی خۆیدایه و خه ریكه منداڵی ده بێت، چه ند شه وێك پێش ئێس��تا بردیان بۆ نه خۆشخانه ، كارمه نده ژنه كانی ئێره س��وكایه تییان

پێكردوه و قسه ی نه شیاویان پێوتوه .ش��ادی یه كێكی تره له و ژنانه ی كه س��وكایه تی پێكراوه و باس له وه ده كات ك��ه لێ��ره زۆر س��وكایه تی به ئافره ت ده كرێت، به تایبه ت به وانه ی كه س��زای هه تاهه تاییان به س��ه ردا س��ه پێنراوه ، ئه و وت��ی "ناوێرین قس��ه یه ك بكه ین محه جه رمان ده كه ن و جنێوی س��وكمان پێده ڵێ��ن و پێم��ان ده ڵێ��ن ئه گ��ه ر ئێره ، نه ده هاتنه هه بوایه ش��ه ره فتان

به تایبه ت ئه وانه ی كه دوگیانن".

ئه و ئاش��كرای ده كات ك��ه له كاتی س��ه ردانی كه س��وكاری به ندك��راوان، به ژنه س��كپڕه كان ده ڵێن ئێوه ده چنه ژێ��ر كه پره كانه وه زۆڵ ف��ڕێ ده ده ن و دێنه ده ره وه ، جگه له قس��ه ی ناشرین و پێكه نین پێیان، به ڕاس��تی لێره ژیان

هه ر نه ماوه .ئه وه ی گرنگه به الی ئه و ئافره تانه وه رێكخراوه كانی له الیه ن سه ردانكردنیانه ژن��ان و مافی مرۆڤه وه ، ب��ه اڵم به وته ی ش��ادی ماوه ی دو مانگه له زینداندایه و

نه كردون، س��ه ردانی رێكخراوێك هیچ دێته س��ه ر باس��كردنی ئه فسه ره كان و ده ڵێت "ئه فسه ره كان زۆر باشن، به اڵم پۆلی��س و چاودێ��ره ئافره ت��ه كان زۆر

خراپن له گه ڵماندا".ئه و ژنه باس له هۆكاری زیندانیكردنی چیرۆك و به مش��ێوه یه ده گێڕێت��ه وه و هۆكاری زیندانیكردنه كه ی بۆ ئاوێنه باس ده كات و ده ڵێت "هاوڕێیه كی مێرده كه م هاتوچۆی ده كردین په الماریدام، منیش هاوارمكرد، ئیتر مێرده كه م و دو هاوڕێی فریامكه وتن، كه هاتن وتیان ئه وه چی بو، منیش له ترسی مێرده كه م وتم هیچ نه ب��و، ته اڵقی خوارد ك��ه پێی بڵێم و منیش روداوه كه م بۆ باس��كردن، ئیتر پیاوه كه رۆیشت س��كااڵی له سه ر من و مێرده كه م و هه ردو هاوڕێكه ی تۆماركردو

وتی رفاندویانم".ئه و ژنه به رده وام ده بێت له گێڕانه وه ی روداوه ك��ه و ب��اس ل��ه وه ده كات پاش س��كااڵكه پۆلیس هاته سه رمان و هه ر هه مومانیان ده س��تگیركرد، ئێستا من هاوڕێكه شی هه ردو مێرده كه م و لێره م و له زیندان��ی پیاوان��ن، ئ��ه و پیاوه ش ده س��وڕێته وه ، خۆی بۆ له ده ره وه یه و ئاخر من ده پرسم ئایا ده كرێت به رۆژی

روناك خه ڵك بڕفێدرێت.ئێس��تا ئه و ژنه دادگا ب��ه مادده ی 452 بۆ ماوه ی ح��ه وت مانگ زیندانی حوكمی به سه ردا سه پاندوه ، كه چی ئه و ب��ۆ ماوه ی دو مانگی��ش ده بێت چاوی به مێرده كه ی نه كه وتوه و نه یبینیوه ، به اڵم ده وترێت لێبوردنی گشتی ده رده كرێت و

چاوه ڕوانی ئه و لێبوردنه ن.

له به رامبه ردا به ڕێوه به ری چاكس��ازی ژنان و مندااڵنی سلێمانی ئومێده محه مه د ئه و وتانه ره تده كاته وه و ده ڵێت "ئه وان هه میش��ه له نێو خۆیاندا شه ڕ ده كه ن و ئه وه پیش��ه ی خۆیانه و قسه به یه كتر ده ڵێ��ن و قژی یه كتر راده كێش��ن، خۆ ده ستوه ربده ن، پاس��ه وانه كان ده بێت لیژنه ی هونه ریش راپۆرت ده نوس��ێت و ده ڵێت ئه مڕۆ كاتژمێ��ر ئه وه نده وایان

كرد".له باره ی ئه وه ی ئه و كه س��انه ئاستی خوێنده واری��ان نییه بۆی��ه مامه ڵه یان ئومێده خراپ��ه ، س��زادراواندا له گه ڵ ئاماژه به وه ده كات كه ئه وانه ی چاودێرن چه ند س��اڵێكه له و شوێنه كارده كه ن و كه مترین بڕوانامه یان س��ێی ناوه ندیان ته واوكردوه "، وتیش��ی بۆ مه س��ه له ی هه وڵی خۆكوش��تن ، ئه سڵ و ئه ساسی نییه و ئه وه دیاره ناحه زێك رایسپاردون زۆر ئه گین��ا بڵێ��ن، قس��انه ئ��ه و له خۆشیدان مه گه ر له خۆشیدا هار بون، چونكه هه مو شتێكیان بۆ دابینكراوه ، هه تاوه كو هه فته ی پێشو به بۆنه ی 8ی مارسه وه ئاهه نگمان بۆیان ئه نجامدا كه

هیچ شوێنێكی تر ئه وه ی نه كردوه ".ژنان به ڕێوه به ری چاكسازی به وته ی ماوه ی پێشو چاودێرێك به ده نگی به رز یه كێك له س��زادراوه كانی بانگ كردبو، پێموت ئیتر نابێت به و ش��ێوه یه قسه پێشوشدا چه ندین له س��ااڵنی بكه یت، پاسه وان سزادراوه ، له به ر ئه وه ناوێرن

قسه یان پێ بڵێن.

تێبینی/ ناوه کان خوازراون

ژنان‌له‌زیندانیش‌توندوتیژییان‌به‌رامبه‌ر‌ده‌كرێت‌به ڕێوه به ری چاكسازی ژنان: ئه وه پیشه ی خۆیانه شه ڕ ده كه ن و قژی یه كتری راده كێشن

ناوێرین قسه یه ك بكه ین محه جه رمان

ده كه ن و جنێوی سوكمان پێده ڵێن و

پێمان ده ڵێن ئه گه ر شه ره فتان

هه بوایه نه ده هاتنه ئێره

ئه وان هه میشه له نێو خۆیاندا شه ڕ ده كه ن و ئه وه پیشه ی خۆیانه و قسه

به یه كتر ده ڵێن و قژی یه كتر راده كێشن

ئه و شوێنه ی که مندااڵنی بێسه رپه رشت له خۆده گرێت

[email protected] (470( سێشه ممه ‌2015/3/17ره‌نگاڵه

هه ندێ ناڕه حه تییت بۆ دروست ده بێت له گه ڵ خێزانه كه ت بیر له رێگه چاره یه ك بكه ره وه بۆ روبه ڕوبونه وه ی كێش��ه ی

گه وره تر.

هه مو په یوه ندی��ه كۆمه اڵیه تییه كانت رایه كی له هی��چ گ��وێ بچڕان��دوه و ده وروبه ره كه ت ناگریت و كه لله ڕه قیت.

تۆو نێ��وان ده كه وێته مش��تومڕێك تۆ پێویسته دڵس��ۆزت، هاوڕێیه كی هێورت��ر بیت له به رئه وه ی كێش��ه كه

په یوه ندی به تۆوه یه .

هه رچه نده كاره كانت زۆرن و ناڕه حه تی به اڵم نزیكتی ، كه سێكی ته ندروستی

هه وڵه كانت بۆ رزگاربون به رده وامه .

چاوه ڕێی هه واڵی خۆشبه كه په یوه ندی به نێ��وان تۆو خۆشه ویس��ته كه ته وه هه یه ، بیر له كاری باش��ه بكه ره وه ،

شه ممه به ختی تۆیه .

هه رچی زوتره سه ردانی پزیشك بكه پشتگوێ خستوه زۆر ته ندروستیت له وانه یه گرفتی گه وره ت بۆ دروست

بێت.

نه‌‌هه‌‌‌نگسه‌‌تڵگیسککه‌‌واندوپشکته‌‌رازوو

11

پرسیارێک‌و‌چه‌ند‌وه‌اڵمێک

ئه گه ر ده رفه تێکت بۆ بێته پێشه وه ، ئاماده ی کوردستان

به جێبهێڵیت؟

ئا: فه ردین که مانگه رله فارسییه وه : هۆمه ر نۆریاوی

هونه رمه ندی گۆرانیبێژی شاری سنه ، یه دوڵاڵ محه مه دی پاش تێپه ڕینی

ته مه نێک له سوچێکی ماڵه وه له سه ر جێ که وتوه و به رده وام چاوی

له ده رگا ی ماڵه تا که سێک به چڵه گوڵێکه وه که سۆز و خۆشه ویستیی لێ

ببارێ، لێی وه ژ ور بکه وێ و ڕ وی تێ بکات و لێی بپرسێته وه و سۆراخێکی

بکات.

ئ��ه و هونه رمه ن��ده ئێس��تا له ماڵێکی ش��اری "چوارباخ"ی کۆن��ی گه ڕه کی به موچ��ه ی کرێنش��ینه و س��نه دا خانه نشینیی ده زگه ی په روه رده له گه ڵ هاوژینه به س��ۆز و میهره بانه که ی ژیان تێده په ڕێنێ��ت. هاوژینه ک��ه ی له هه مو س��ات و کاته کانی ژیاندا یار و هاوده م و

خه مخۆری بوه.یه دوڵ��اڵ محه ممه دی ئ��ه و هونه رمه ند و سترانبێژه کورده یه که ساڵه های ساڵ له پێن��او زه نگینترکردن��ی مۆس��یقای کوردییدا هه نگاوی هه ڵگرتوه و خزمه تی موزیکی کوردیی کرد وه و ده یان به رهه می ن��اوازه ی خوڵقاند وه ؛ که هێش��تا الی خه ڵ��ک و بگ��ره هونه رمه ندانی به ره ی

نوێش جێگه و پێگه ی خۆیان هه یه .یه دوڵ��اڵ محه مم��ه دی، س��اڵی 1956 له گه ڕه کی به رده ش��تی ش��اری س��نه

له دایکبوه . ب��ۆ خ��ۆی ده ڵ��ێ: "ه��ه ر له هه مان س��ه رده می منداڵییه وه گه لێک هۆگری هونه ر و مۆس��یقا بوم و له بیرمه له پۆلی له خوێندنگه ی س��ه ره تایی یه که م��ی "حه ی��ره ت س��ه ججادی" ب��ۆ تی��پ و

ده سته ی س��ر ودی خوێندنگه و چڕینی مه قامی "شله خه جێ" هه ڵبژێردرام و هه ر ئه م س��ر وده دواتر له ڕادیۆ کرماشان و باڵوکرای��ه وه و په خ��ش و تاران��ه وه ه��ه ر له هه مان س��ه رده مه وه چاالکیی

مۆسیقاییم ده ستپێکرد".یه دوڵ��اڵ محه مم��ه دی هاوس��ه رده می "حه س��ه ن وه ک هونه رمه ندان��ی زی��ره ک" و "مه زهه ری خالق��ی" یه که ل��ه و س��ه رده مه دا توانیویه تی گه لێک به رهه می زه نگین بخاته ناو خه رمانه ی گۆرانیی کوردییه وه و78 گۆرانیی له گه ڵ

ئۆرکێسترا تۆمار کرد وه .ئه و ئاوڕێک له س��ه رده می گوڕ و تینی هونه ریی خۆی ده داته وه و ده ڵێ: "ئێمه هونه رمه ندی گه لێ��ک له کوردس��تاندا پایه به رزمان هه بو به تایبه ت مامۆس��تا مه زهه ری خالقی که به ڕاستیی ده کرێ بڵێم بلیمه تی ن��او موزیکی کوردییه و

هێشتاش که س له وی تێنه په ڕاند وه ".یه دوڵاڵ محه ممه دی ئاماژه به ش��ێوه ی ئ��اواز و ب��ۆ ش��یعر هه ڵبژاردن��ی گۆرانییه کانی و ده ڵێ: "زۆربه ی شیعر و هه ڵبه س��ته کانم له دیوانی ش��اعیرانی ک��ورد و ش��یعری فۆلکل��ۆری کوردیی هه ڵده بژارد و بۆ خۆم ئاواز و میلۆدیم بۆ

داده نان".به ره ی به هونه رمه ندان��ی س��ه باره ت نوێ و وتن��ه وه ی گۆرانییه کانی له الیه ن ئه م هونه رمه ندانه وه ده ڵێ: "س��ه ره تا پێویس��ته ئاماژه به وه ب��ده م که س ناتوانێ به رهه مێک که پێشتر پێشکه ش ک��راوه وه ک خۆی د وب��اره بکاته وه و هه م��ان گۆرانی��ی ل��ێ ده ربچێته وه ، ئه وه ش��مان بی��ر نه چێ که هێش��تا له ئێران و له کوردس��تانیش مافی کۆپی ڕایت ڕه چاو ناک��رێ تائیزن له خودی

خاوه ن به رهه مه که وه ربگیرێ و پاشان گۆرانییه که بوترێت".

ئ��ه م هونه رمه ن��ده هه روه ه��ا ب��اس له گ��ه ڵ جه م��اوه ر له هه ڵس��وکه وتی ده ڵ��ێ: ده کات و هونه رمه ن��دان "پارێزگه ک��ه ی ئێم��ه پارێزگه یه ک��ی فه رهه نگیی��ه ، به اڵم به داخه وه زۆربه ی خه ڵک ئه وه نده سه رقاڵی گیر وگرفته کانی ژیانن که متر ال له پرسه هونه رییه کان و هونه رمه ندان ده که نه وه و ته نیا توێژێکی تایبه ت ئ��اوڕ له هونه رمه ندان ده داته وه که ئه م توێژه ش له به ر دۆخی ئابوریی و ناکرێ پێی ژیان، گێرمه وکێش��ه کانی

خزمه تی هونه رمه ندان بکات".هه روه ه��ا ده ڵێ��ت: "ڕاس��تیت ده وێ خه ڵکی کوردس��تان س��ه رباری گیر و

گرفته کان��ی خۆی��ان، هونه رمه ندانیان خ��ۆش ده وێ و ق��ه ت هونه رمه ن��دان پشتگوێ ناخه ن. ماوه یه ک له مه وپێش ها واڵتییه ک له هه ولێره وه دیارییه کی بۆ ناردبوم که قه ت له ژیانمدا ئه و که سه م نه مبینیوه ، به اڵم ئه و له ودیو سنوره وه بی��ری الی خۆش��حاڵکردنی من بوه و

قه درزانی هونه ره که ی من بوه ".یه دوڵ��اڵ محه مم��ه دی هونه رمه ند دڵی پڕپڕه و ده ڵێ: "زۆرێک له هونه رمه ندانی ئێ��ره له نێو هه ژاریی و ده س��کورتییدا ژیان به سه ر ده به ن، ئه م هونه رمه ندانه ڕۆژگارێکی د ور ودرێژ خزمه تی فه رهه نگ و هونه ری ئه م ئ��ا و و خاکه یان کرد وه و دۆخی چاند و فه رهه نگیی ئێره یان به رز

کردۆته وه ".

ناحیه ده گرێته وه ، به وته ی به ڕێوه به ری له س��اڵی ته نه��ا راگه یاندنه که ی��ان راوچی ل��ه و س��نوره 1119 راب��ردودا

ده ستگیرکراون.له باره ی ئ��ه وه ی له هه ندێ��ک ناوچه دا رێ به ڕاوکردن��ی ب��ه راز دراوه ، عه قید هێمن له و باره ی��ه وه رونی کرده وه که هه ندێک خاوه ن ره زو باخه کان سکاڵی ئه وه یان ده کرد ئه و به رازانه زیانی زۆر ئه وه دوای ده گه یه ن��ن، به باخه کانیان له ژێر چاودێری لیژن��ه دا رێگه درا ئه و

به رازانه راوبکرێن.

چاره ن��وس که س��انه ی ئ��ه و زۆرن تاشوێنێکی چاوه ڕواننه کراو و تا لێواری مه رگی بردون، ب��ه اڵم داواجار ڕزگاریان

بوه و به دره وشاوه یی گه ڕاونه ته وه .هه شتاکاندا له س��اڵی هیندی حیکمه ت ده که وێته زیندانی به عس��ه وه و س��زای له س��ێداره دانی ب��ۆ ده رده چێت، به اڵم دوای س��ێ س��اڵ به لێبوردنی گشتیی ڕزگاری ده بێ��ت و ده گه ڕێت��ه وه س��ه ر

ته خته ی شانۆ.هونه رمه ندی بواری شانۆو دراما، حیکمه ت هیندی له ساڵی 1946 له گه ڕه کی چوارباخ له س��لێمانی له دایکب��وه . له قوتابخانه ی ئه یوبیه ی کوڕان خوێندنی س��ه ره تایی جمه��وری له ناوه ن��دی ته واوک��ردوه و سلێمانی، له ئاماده یی ناوه ندیی و کوڕان

قۆناغه کانی خوێندنی ته واو کردوه .به هۆی هۆگری بۆ هونه ر ، له ساڵی1971 ده چێته ئه کادیمیای هونه ره جوانه کانی زانکۆی به غداو ده بێته خاوه نی بڕوانامه ی

به کالۆریۆس له په یکه رسازیی.ساڵی 1980 ژیانی هاوسه رێتی دروست ده کات و له ئێس��تادا خاوه نی سێ کوڕ و

کچێکه .له س��ااڵنی خوێندنیدا، حیکمه ت هیندی کارو هاوڕێی��دا کۆمه ڵێ��ک له گ��ه ڵ چاالکیی جۆراوجۆریان ئه نجامداوه . ئه و هاوڕێیانه ش وه ک ئه حمه د ساالرو به دیعه

دارتاش و فه رهاد شه ریف.هونه رمه ند له گ��ه ڵ سااڵنه ش��دا ل��ه و ئه حمه د س��االر ده س��تده که ن به ئیشی ش��انۆو کۆمه ڵی هونه رو وێژه ی کوردی هاوینان داده مه زرێن��ن و لق��ی به غ��دا له س��لێمانی هونه ریان کاری کۆمه ڵێک

ئه نجام داوه .کۆمه ڵ��ی هونه رو وێژه ی ک��وردی لقی س��لێمانی چه ندی��ن کاری ش��انۆییان

پێش��که ش ک��ردوه ک��ه تائێس��تاش له یاده وریی��دا ماون، له وانه : پیس��که ی ئاهه نگی ته ڕپیر، جه ناب��ی موفه تیش و هونه ر و چه ندی��ن کاری دیکه . حیکمه ت هیندی��ش له و ش��انۆیانه دا به ش��داری

کردوه .دواتریش حیکم��ه ت هیندی و کۆمه ڵێک له ه��اوڕێ هونه رمه نده کان��ی وه ک ته ها باراوی��ی و عوس��مان چێ��وارو س��مکۆ ناکام و شه هید دڵشاد مه ریوانیی و چه ند هونه رمه ندێکی دیکه ، تیپی پێش��ڕه وی

شانۆی کوردیان دامه زراندوه .ب��ه اڵم دوای ماوه یه ک، حیکمه ت هیندی ل��ه و تیپه نیگ��ه ران ده بێ��ت، له باره ی ته نها هونه رمه نده ئ��ه و هۆکاره که یه وه ئه وه نده ی به ئاوێنه وت که ناتوانێت له گه ڵ ئه و تیپه دا کاربکات و بیروبۆچونه کانیان

له گه ڵ یه کدا نه هاتۆته وه .به اڵم ئه وه نابێته هۆی ئه وه ی حیکمه ت هیندی له کار بوه ستێت، له دوای ئه وه وه ده چێت��ه کۆمه ڵ��ی هون��ه رو ش��انۆی کوردی��ی و له گه ڵ ئه حمه د س��االردا له و

سااڵنه دا ده ستده کاته وه به کارکردن.به و هۆیه شه وه حیکمه ت هیندی له ژیانی هونه ری��دا خ��ۆی به ق��ه رزاری ئه حمه د س��االر ده زانێت، "م��ن ناتوانم قه رزی ئه و هونه رمه نده بده مه وه ، ته نها به ڕێزو خۆشه ویستیم نه بێت بۆ ئه حمه د ساالرو کاره کانی، من ئه و به مامۆس��تای خۆم

ده زانم".یه که م کاری هونه ری حیکمه ت هیندی، به رهه می "نه فره ت" ده بێت که دێته سه ر شاش��ه ی ته له فزیۆن و مێ��ژوی ئه مه ش س��ااڵنی شه س��ته کان بۆ ده گه ڕێته وه له گه ڵ کردنه وه ی ته له فزیۆنی که رکوک.

ئا: مه زهه ر

سیروان یاسین: به ڵێ به دڵنیاییه وه کوردس��تان به ج��ێ ده هێڵم. هیچ گه شبین نیم به دابینکردنی ژیانێکی خۆش له داهاتودا له کوردس��تاندا. بچمه ه��ه ر واڵتێکی تری ئه وروپی ده توانم ژیانێکی باشتر بژیم له وه

له کوردس��تاندا هه یه .

تۆف��ان فارس: ئه گ��ه ر بزانم ئه و ده رفه ته ی دێته پێشه وه گونجاوه و کوردس��تانم ده ره وه ی له ژیان��ی دڵنیابم، ئه وا ئاماده م کوردس��تان جێبهێڵم. باش��تر واڵتێکی به ره و ب��ه اڵم ناتوانم به بێ به رچاو ڕونیی لێره بڕۆم، چونکه له کوردستانیش که موکوڕییه کان و هه مو سه ره ڕای ناعه داله تییه کان، هێشتا ده رفه تی

ژی��ان هه ی��ه .

راسته واڵتانی سه رخێڵ ڕه حمان: لێره ش��تێکی هه م��و ئه وروپ��ا باش��تره ، به اڵم هه رگیز ئاماده نیم کوردس��تان به ج��ێ بهێڵم. ئه گه ر خێزانه ک��ه م هاوڕێکان��م و م��ن و کوردستان به جێ بهێڵین ئه ی کێ تێدا ده مێنێته وه ؟ ئه گه ر ده رفه تی زێڕینیشم بۆ بێته پێشه وه ، هێشتا

کوردس��تان جێناهێڵم.

دانا عه زیز: ئینسان له هه ر شوێنێک بێت، کێش��ه و گرفت��ی خۆی هه ر هه یه . ئه وانه ی له کوردستان ده ژین وا ده زان��ن ئه گ��ه ر چونه ئه وروپا ئه وا ئیتر هیچ کێشه یه کیان توش نابێت. ئینسان ئازاده له وه ی له هه ر ک��وێ پێی خۆش بێت بژی، به اڵم بێگومان ئه و که س��ه سه رکه وتوه که ده زانێت چ��ۆن مامه ڵه له گه ڵ ژیان��ی ئه و ش��وێنه دا ب��کات که ن��ه ک هه ڵهاتن و خۆدانه تێیدایه ،

ده س��ت چاره نوس��ێکی نادیار.

دێری��ن تاهی��ر: ب��اوه ڕ ناک��ه م هاوڕێکانم له خێ��زان و دور بتوانم بژی��م، ئه گینا منی��ش وه ک زۆر له هاواڵتیان��ی کوردس��تان خه ون ده بینم، باش��تره وه به ژیانێک��ی پێش��م وایه که ئه و ژیانه باش��ه ئه گه ری به دیهێنانی له کوردس��تان که مه و له واڵتانی ئه وروپی زیاتره .

ده رفه ت چاوه ڕێی جه الل: سامان ناکه م بێته پێش��ه وه ، به ڵکو خۆم ب��ه دوای ده رفه ت��دا ده گه ڕێ��م تا هیچ بهێڵ��م. به جێ کوردس��تان هیوایه کم نییه بۆ ژیان لێره ، هه ر هیوایه کمان هه بو هه مویان کوشت. نییه و به هه شت ئه وروپاش ده زانم نییه ، به رده س��ت ش��تێک هه مو ب��ه اڵم به دڵنیایی��ه وه له خراپترین

ئه گه ریشدا له کوردستان باش��تره .

کوردس��تان ئیبراهی��م: ڕزگار ت��ازه چونک��ه به جێناهێڵ��م، به ژیان��ی ئێره ڕاهات��وم و ناتوانم هه رچه نده بژی��م. له غه ریبایه تیدا ده ش��زانم ژی��ان له کوردس��تاندا ب��ه اڵم وه ڕزک��ه ره ، س��ه خت و به ش��به حاڵی خ��ۆم گه ش��بینم و هیوام وای��ه له داهاتودا ئه گه ر بۆ خۆشمان نه بێت، بۆ منداڵه کانمان کوردستان شوێنێکی باش بێت بۆ

به ڕێکردن��ی ته م��ه ن.

چریکه‌یه‌ک‌بۆ‌ڕۆژگارێکی‌دره‌و‌شاوه‌یه‌دوڵاڵ‌محه‌ممه‌دی‌له‌نزیکه‌وه

ژیان‌به‌ته‌نیشت‌باڵنده‌کانه‌وه‌چیرۆکی‌ئه‌و‌توتیه‌ی‌فێری‌گۆرانی‌کوردیی‌بوه‌

له‌ماوه‌ی‌یه‌ک‌ساڵداله‌سلێامنی‌‌1119راوچی‌ده‌ستگیرکراون

حیکمه‌ت‌هیندیهونه‌رمه‌نده‌‌روخۆشه‌که‌ی‌سه‌ر‌شاشه‌

نرخی ئه و توتییه له ئێستادا زیاد له پێنج هه زارو پێنجسه د دۆالره ، به اڵم هۆشیار وه ک خ��ۆی ده ڵێت ئاماده نییه به هیچ نرخێک بیفرۆشێت، "چونکه ئه و توتیه بوه به یه کێک له ئه ندامانی خێزانه که م و ناتوانم بیفرۆشم و له به رچاومدا نه مێنێت.

تامردن له الی خۆم ده یهێڵمه وه ".

یه دوڵاڵ محه مه دی

‌ره‌نگاڵه(470( سێشه ممه 2015/3/17 [email protected]

گاکاوڕ

كاتێكی خۆش��ت به س��ه ر برد له گه ڵ خۆشه ویسته كه ت و بیر له وه ده كه یته وه

كه پالنێك بۆ ژیانت دابنێیت.

پشویه كی باش��ت وه رگرت و ئێستا واپێویس��ت ده كات كه بگه ڕێیته وه كێشه ت بۆئه وه ی كاره كانت س��ه ر

بۆدروست نه بێت.

دودڵ و راڕا مه ب��ه هه مو ناڕه حه تیه ك له ژیان��ی ت��ۆ كاتیی��ه و چاوه ڕوانی ب��ه خۆش��ی ده رگای كران��ه وه ی

له ژیانت.

ئام��اده كاری ب��ۆ ئ��ه وه بك��ه ك��ه قه ره باڵغیی��ه ك له ماڵه كه ت��ان روبدات كه واپێویس��ت ب��كات ئام��اده كاری

پێشوه ختی بۆبكرێت.

گرفت��ه دارایه كانت زۆر ل��ه وه زیاتر بوه كه چاوه ڕێت ده كرد، پێویس��ته

هه نگاوی به په له بنێیت له و بواره .

قرژاڵدوانه‌‌

خه موخه فه ت��ت بۆ دروس��ت ده بێت كه په یوه ندی به ش��وێنی كاره كه ته وه

هه یه و ره نگه ماوه یه ك بخایه نێت.

فه‌‌ریکشێر

1010

قژبڕی��ن به ش��ێوه ی ئیڤ��ی الرج یه كێكه له جۆره كانی بڕی��ن و خانمان له زۆربه ی قۆناغه كانی ته مه نیان ئ��ه م مۆدیله بڕینه ده كه ن. ئه م بڕینه له كۆن��ه وه هه یه و خه ڵكی ته نها به م ناوه نایناس��نه وه ، به ڵكو دو ناوی تریشی هه یه له وانه ته دریج و ئه سه دی . كه له كۆتایدا هه مو یه ك مودێلی

قژبڕینه .

• ئه م ش��ێوه بڕینه به و جۆره یه كه قژه كه دو به شه و به شی سه ره وه ی كورته و به ش��ی خواره وه ی درێژه . به اڵم به گشتی كه ده ڵێت بڕینی ئیڤی الرج واتا به ش��ی س��ه ره وه ی قژه كه كورته و ته دریجه و به شی خواره وه درێژه ، ته دریجه كه ش به ش��ێوه ی به رز یان درێژ یان مامناوه ند ده كرێ.

به شی خواره وه ش له سه ر شێوه ی هێلكه یی و هه ره می و رێك هه یه .• ئه م شێوازی بڕینه زیاتر بۆ ده موچاوی درێژو هێلكه یی جوانه چونكه به ش��ی پێشه وه ی بڕینه كه كورته به مه ش ده موچاوه كه خڕ ده رده چێت. ئه گ��ه ر بێت و كه س��ه كه ده موچاوی خڕ بێ��ت، ئه م بڕین��ه زیاتر خڕ

ده ریده خات بۆیه جوان نیه .• ئه و كه س��انه ی قژی��ان خاوه ئه م بڕینه یان زیاتر ل��ێ جوانه چونكه له قژی لول و بژ زیاتر بژییه كه ده رده كه وێت به تایبه تی به ش��ی سه ره وه

چونكه كورته و قژه كه زیاتر به رز ده بێته وه .• بۆئه و كه سانه ی قژیان ته نكه ئه م بڕینه جوان نیه له به رئه وه ی قژه كه خۆی ته نكه كاتێك ده یكه ین به دو به ش��ه وه ، به شی خواره وه ی زۆر كه م ده مێنێت��ه وه ، قژه كه زۆر ته نكتر ده رده كه وێت. به اڵم بۆ قژی پڕ جوانه

له به رئه وه ی هه مو به شه كانی قژه كه ده رده كه وێت.• ئه م بڕینه به هیچ ش��ێوه یه ك بۆ ته مه نی منداڵ نابێت. به اڵم بۆ هه مو

ته مه نه كانی تر ده بێت.

ئا: مه زهه ر که ریم

له شه قامی سابونکه رانی شاری سلێمانی گه نجێک هه یه له دوکانێکدا

که زۆربه ی ژیانی له گه ڵ په له وه ره کاندا به سه ر بردوه و وه ک

خۆی ده ڵێت هه ندێک له و په له وه رانه وه ک ئه ندامێکی خێزانه که ی مامه ڵه یان

له گه ڵ ده کات.

هۆش��یاری که ناری��ی، نازن��اوی ئه و گه نجه ی��ه و تا ئه و ناوه نه هێنیت که س نایناس��ێته وه . ئ��ه و، جگ��ه له دانانی جۆره ها باڵنده و ماس��یی بۆ فرۆشتن، هاوکات ش��اره زاییه کی باشی له باره ی باڵنده ی توتییه وه هه یه و سه رجه م ئه و توتیانه ی دێنه ئه م ش��اره وه له رێگای

ئه وه وه دێن.هۆش��یار به ئاوێنه ی راگه یاند که هه ر له منداڵیی��ه وه خولی��ای به خێوکردنی په له وه رو ماسیی و چه ندین گیانداری تر بوه و له دوای قۆناغی ناوه ندیشه وه بیری له دانان��ی دوکانێک بۆ ئه و مه به س��ته

کردوه ته وه .زۆرتری��ن و ناوه زاترین جۆره کانی توتی له دوکانه که ی ئه ودا ده س��ت ده که ون. که رایده گه یه نێت که ناری هۆش��یاری زۆر جۆری توتی هه یه ، وه ک مه کاوی، ککتۆ، ئه م��ازۆن، تایله ندی و هه روه ها توت��ی ئه فه ریقی که ئه م��ه ی دواییان له هه مویان باشتره و توانای فێربونی600

وشه ی هه یه .ئ��ه و خ��اوه ن دوکان��ه رایده گه یه نێت که ل��ه زۆر کاتدا ده س��تی هه ڵگرتوه له ئیش��ی گرنگ و له شوێنی زۆر دوره وه توتییه کان و تاخزمه ت��ی هاتوه ت��ه وه توتییه کان "خاوه ن بکات، باڵنده کانی

وه ک ئه ندامی خێزانێک له توتییه کانیان ده ڕوان��ن و ناتوانن بیفرۆش��ن، ئه گه ر شتێکیشیان به س��ه ربێت ئه وا به دوای

چاره سه ردا ده گه ڕێن".هۆش��یار خاوه نی توتییه ک��ی تایبه ت به خۆیه تی که فێ��ری گۆرانی کوردیی کردوه و ده شتوانێت وه اڵمی په یوه ندی

ته له فۆنی بداته وه .

ئا: ئاوێنه

دیارده ی راوکردن له ناوچه جیاوازه کان به رێژه ی جیاواز به رده وامیی هه یه و به ڕێوه به رایه تی پۆلیسی دارستانی سلێمانیش رایده گه یه نێت که ته نها

له ساڵی رابردودا 1119 راوچی له سنوری به ڕێوه به رایه تی سلێمانییدا

ده ستگیرکراون.

هه رێمی کوردستان به هۆی بونی ناوچه ی ش��اخاویی زۆر، ش��وێنێکی له باره بۆ

ژیانی ئاژه ڵه کێوییه کان، به اڵم به هۆی ڕاوکردن��ه وه ژماره ی ئاژه ڵ و باڵنده کان

به ره و که مبونه وه ده چن.پۆلیس��ی راگه یاندن��ی به رێوه ب��ه ری دارستانی س��لێمانی، عه قیدی پۆلیس هێمن که مه رخ��ان ئه فه ندی به ئاوێنه ی راگه یان��د ک��ه "ئاس��تی رۆش��نبیری هاواڵتی��ان به رزبوه ت��ه وه و تاڕاده یه ک راوکردن ب��وه به عه یبه ، له گونده کانیش گوندنیشینه کان خۆیان ڕێگریی ده که ن له وه ی له سنوره کانی خۆیان ڕاوبکرێت و ئاگادارمان ده که ن��ه وه له ئه گه ری بونی

راوچی له و سنورانه" .هه روه ه��ا ئاماژه ب��ه وه ش ده کات که ئاژه ڵ و باڵنده کان له س��نوری پارێزگای

سلێمانی زیادی کردوه .له ج��ۆره ب��اس هێم��ن عه قی��د پڵنگێکی��ش ده کات ک��ه له س��نوری ده ژی و به ڕێوه به رایه تییه که ی��ان له ئێس��تادا ئه و جۆره پڵنگه له جیهاندا به ره و نه مان ده چێت، ئه وانیش به وێنه و

دۆکیومێنت ئه وه یان پاراستوه .پۆلیس��ی به ڕێوه به رایه ت��ی س��نوری دارس��تانی س��لێمانی 10 ق��ه زاو 24

تارا عومەر، خاوەنی ئارایشتگای اللەلی بۆ جوانکردنی خانمان لەگەرەکی ئاشتی

سیحری جوانیقژی ئیڤی الرجبۆ كێ جوانه ؟

ژیان‌به‌ته‌نیشت‌باڵنده‌کانه‌وه‌چیرۆکی‌ئه‌و‌توتیه‌ی‌فێری‌گۆرانی‌کوردیی‌بوه‌

له ماوه ی یه ک ساڵداله‌سلێامنی‌‌1119راوچی‌ده‌ستگیرکراون

ئا: هاوار قادر

زۆربه ی سه وزه و میوه هاورده كان كه له بازاڕدا هه ن، له زگه یه كی بچوكیان له سه ره كه له پاش كڕینیان لێیان

ده كه ینه وه بێئه وه ی گرنگی بده ین به و زانیاریانه ی كه له سه ریان نوسراون. به اڵم ئه و نوسراوه زانیاری گرنگی

تێدایه، چونكه ئاماژه به جۆرو چۆنێتی به رهه مه كه ده كات نه ك نرخه كه ی.

ئ��ه و ژمارانه ی س��ه ر له زگه ك��ه ئاماژه ده كه ن به ج��ۆرو ناوه رۆكی به رهه مه كه، له گه ڵ ئه وه ی چه ند م��ادده ی كیمیایی

به كارهاتوه له پێكهاته كه یدا.به رهه مه كان له بازاڕدا سێ جۆرن:

1. به رهه م��ه ب��اوه كان ، ك��ه په یینی كیمیاییان بۆ به كاردێت.

2. به رهه م��ه ئه ندامیه كان، كه په یینی سروش��تییان بۆ ب��ه كاردێ به بێ هیچ

مادده یه كی كیمیایی.3. به رهه مه چاككراوه كان، كه ئه مه یان به زۆری له ڕێگه ی ده رزییه وه ده ستكاری س��یفه ته كانیان ده كرێ��ت، ب��ۆ ئه وه ی زیات��ر پارێزراوب��ن له س��ه رماو مێروه

زیانبه خشه كان.لێره دا ئ��ه و له زگانه جۆره كانیان دیاری ده كه ن، ئه گه ر ژماره كانی سه ر له زگه كه له چ��وار ژم��اره پێكهاتب��ون و به ژماره (3( ی��ان )4( ده س��تیان پێكرد ئه وه ج��ۆری یه كه مه. ئه گ��ه ر له پێنج ژماره پێكهاتبون و به ژماره )9( ده س��تیپێكرد

ئه وه له جۆری دوه مه.به اڵم ئه گ��ه ر له پێنج ژماره پێكهاتبون و

ده س��تیپێكرد، )٨( به ژماره ئه مه یان له جۆری س��ێیه مه له تاقیگه كان��دا ك��ه ده ستكاری جیناته كانیان ئه م��ه ش . ك��راوه به خراپتری��ن جۆری��ان

ئه ژمار ده كرێت.كۆمه ڵ��ه ی به پێ��ی

ئه مه ریكای��ی بۆ خۆراك و كاغ��ه زو ئ��ه و ده رم��ان،

كه تیره یه ی ك��ه له پێكهاته ی بۆ به كارهات��وه له زگه كان��دا

خواردن شیاوه.

گرنگی‌ئه‌و‌له‌زگانه‌ی‌به‌میوه‌وه‌ده‌بیرنێن

گش��تیی"، "مەجال��ی دەس��تەواژەی بەعەرەبی"المج��ال العام"، بەفارس��ی"حوزه Public ئینگلی��زی ب��ە عموم��ی"و sphere، یەکێکە لەدەس��تەواژە گرنگەکانی کۆمەڵناسیی و زانس��تی سیاسیی هاوچەرخ. بەمانا هه رە س��ادەو گش��تییەکەی"مەجالی گش��تیی" ئەو ڕوبەرەی ژیانی کۆمەاڵیەتییە کۆدەبن��ەوە تیای��دا تاکەکه س��ەکان ک��ە بۆئ��ەوەی پێکەوەو ئازادانە باس��ی کێش��ە کۆمەاڵیەتیی��ە هاوبەش��ەکان بکەن و خودی ئ��ەو کێش��انەش دەستنیش��انبکەن. خ��ۆ ئەگەر توانرا ئەوا لەس��ەر چۆنیەتی ناونان و بینین و چارەس��ەرکردنی ئەو کێشانە بگەنە بڕیار ی��ان داوەرییکردنێک��ی هاوبەش. لەم ڕێگایەوە دەکرێت ئەو ش��تە دروستببێت کە لەکۆمەڵگادا. ئەگەرچی ناوی"ڕای گشتیی"ە ئامرازی س��ەرەکی ناو ئەم مەجالە گشتییە قسەکردنە، زمانە، ئاخاوتن و گفتوگۆیە، بەاڵم ئەم قس��ەکردنە، بەمەبەس��تی کاتکوشتن و چەنەبازییکردن نییە، بەڵکو بەجێهێش��تنی کاریگەرییە لەس��ەر ژیان و بڕیاری سیاسیی دەوڵ��ەت سیاس��ەتەکانی بەگش��تیی و بەتایبەتیی، بەئاراس��تەی چارەس��ەرکردنی ئ��ەو کێش��انە کە ڕای گش��تیی بەکێش��ە سەرەکییەکانی دەزانێت. بەم مانایە"مەجالی گش��تیی" مەجالێکی سیاسییەو سەروبەندی پێناسەکردن و سیاس��یی و بڕیاردانی لەگەڵ کێش��ە بەرەنگاربون��ەوەی چۆنیەت��ی کۆمەاڵیەتییەکان��دا هه یە، ئەگەرچی"مەجالی گشتیی" لەدەرکەوتنە سەرەتاییەکانیدا وەک ڕوبەرێکی سیاس��یی دەرنەکەوێت. بەگشتیی مەجالی گشتیی ئەو ڕوبەرە تایبەتەی ژیانی کۆمەاڵیەتیی��ە کە تیایدا گوت��اری جیاوازو ڕوانینی جیاوازو بۆچون��ی جیاواز ئامادەن و لەڕێ��گای گفتوگۆو ڕاگۆڕکێ و قس��ەکردنەوە دەیانەوێت ئەو هێزە دروستبکەن کە ناوی"ڕای گشتیی"ەو ئەم ڕای گش��تییەش کاریگەریی

لەسەر دەوڵەت و سیاسەتەکانی دابنێت.لەفیک��ری هاوچەرخ��دا دو فەیلەس��وفی تایبەتی��ان گرنگییەک��ی سیاس��یی داوەو گش��تیی" بەمەس��ەلەی"مەجالی وێناک��ردن و گرنگی��ی بەش��ێکی وەک نمایش��کردنی دونیای نوێ بەکاریانهێناوە، ئ��ەو دو فەیلەس��وفەش بریتی��ن لەهان��ا ئارێن��ت و یورگن هابرم��از. الی هه ردوکیان دەستەواژەی"گش��تیی"لە چەمکی"مەجال��ی گش��تیی"دا هێمایە بۆ ئەو جیهانە هاوبەشە کە مرۆڤەکان بەیەکەوە دروستیدەکەن، هانا ئارێنت وەک بەشێکی گرنگیی کاری سیاسیی و هابرماز ئاکارێکی ڕەخنەیی پێدەبەخش��ێت و وەک ش��وێنێک وێنایدەکات کە تیایدا دیدی دەس��ەاڵت و بەدەوڵەت و بەرامبەر ڕەخنەیی هابرم��از الی بەرهه مدێ��ت. حوکمڕان��ان دروستبونی ئەم"مەجالە گشتییە" پەیوەندی ب��ەوەوە هه یە کە ڕادەو ب��ڕی خوێندەواریی لەکۆمەڵگادا زی��اددەکات و ڕۆژنامەگەرییەکی ڕەخنەیی لەدایکدەبێت کە دەتوانێت تیش��ک بخات��ە س��ەر کێش��ە گش��تییەکانی ژیانی کۆمەاڵیەتی��ی. هابرم��از لەپ��اڵ ئامادەگی میدیادا هێما بۆ بون��ی قاوەخانەو چاخانەو یانەو ساڵۆنەکانیش دەکات کە خەڵک تیایاندا کۆدەبنەوە بۆ باس��کردنی مەسە هاوبەش و گش��تییەکانی ژیانی خۆیان. هه روەها باس لەو ش��وێن و ڕوبەران��ەش دەکات کە تیایدا کۆڕو کۆبونەوە دەبەس��ترێن بۆ باس��کردنی ئەم یان ئەو بابەتی کۆمەاڵیەتیی و سیاسیی گشتیی. لەسەردەمی ئینتەرنێت و فەیسبوک و گش��تیی" س��اتاالیتدا"مەجالی تەلەڤیزۆنی مەودای تازە دەگرێتەخۆی کە پێشتر بونیان نەبوە، گرنگترینیان ئەوەیە"مەجالی گشتیی" ته نها لەڕوب��ەرە کۆمەاڵیەتییە کۆنکرێتەکاندا دروست نابێت، بەڵکو دەتوانێت لەفەزایەکی ئەلەکترۆنی گلۆبالیی و یونڤێرسالیشدا دروست ببێت ک��ە بکەوێتە دەرەوەی س��نورەکانی

دەوڵەتی نەتەوەوە.ئەو تێزەی م��ن دەمەوێت لێرەدا بەرگریی لێبک��ەم ئەوەی��ە لەچەند س��اڵی ڕابردودا دروس��تبوە ئێمەدا لەکۆمەڵ��گای ش��تێک گش��تیی بە"مەجالێک��ی دەکرێ��ت ک��ە س��ەلەفیی" ناوی ببەین. سەلەفیەت لەوەدا تایبەت گش��تیی" س��ەرکەوتوە"مەجالێکی بەخۆی دروس��تبکات کە تیایدا بتوانێت هه م داوەریکردنێک��ی س��ەلەفییانەی ژیان و هه م ڕایەکی گش��تیی س��ەلەفییانە دروستبکات. دروس��تبونی ئەم مەجالە س��ەلەفییە هه م لەناوخۆی کوردس��تاندا ڕەگوڕیش��ەو بکەرو هێ��زی تایبەتی خۆی هه یە، هه م بکەرو هێزو ڕەگوڕیش��ەی ناوچەیی و گلۆباڵیی بەهێزیش. س��عودییە، س��ەلەفییەکانی تەلەڤیزیۆن��ە سوپەرستاری مەال س��ەلەفییەکانی خەلیج و میس��ر، خوێن��دن و فێرگەی س��ەلەفییانە، ڕێکخراوی خێرخوازیی س��ەلەفییانە، ڕادیۆو مزگ��ەوت و کتێبخان��ەو گۆڤ��ارو ڕۆژنام��ەو

کاس��ێت و باڵوک��راوەی س��ەلەفیی، یەکەی جیاوازیی ئەو"مەجالە گشتییە سەلەفیی"ەن. واتە ئەم"مەجالە گش��تییە سەلەفییە" ته نها مەجالێکی ناوەکی��ی و نەتەوەیی نییە، ته نها لەهه ولێ��رو س��لێمانی و دهۆک و کەرکوک��دا بونی نییە، ته نها لەش��ارە سونییەکانی تری عێراقیش��دا ئامادەنییە، بەڵکو لەناوچەکەدا لەسعودیەو قەتەرو میسرو کوەیت و ئەردەن و هت��د.. ئامادەیە، ئەمە جگ��ە لەئامادەبونی لەئاس��تی جیهانیی و گلۆباڵیدا. ئەم ڕەگەزە ئەم"مەجالە وادەکات گلۆباڵیی��ە ناوچەیی و گشتییە س��ەلەفییە" کەمتر خەریکیی کێشە فەرهه نگیی��ە سیاس��یی و کۆمەاڵیەتی��ی و ناوەکییەکانی ناو کۆمەڵگا بێت و زیاتر لەخەمی دروستکردنی"مۆدێلێکی ئیسالمییدا" بێت کە تەعبیر لە"ئیس��الم"ی"پاکژ" و یونیڤێرساڵی بکات، ک��ە ڕەگەزی ه��ه رە بنەڕەتیی تیادا شوێنپێهه ڵگرتنی کۆمەڵێک"سەلەفی سالح"ە. ئەمڕۆ هه م لەکوردس��تان و هه م لەناوچەکەو ه��ه م لەزۆرب��ەی جیهانیش��دا "ڕوبەرێک��ی میدیایی" گەورە هه یە کە س��ەلەفییە. هێزی ئەم بزوتنەوە س��ەلەفییانەو"مەجالە گشتییە س��ەلەفییەکەیان" لەوەدای��ە خۆی��ان وەک دەموچاوێکی تازە نیشاندەدەن، وەک هێزێک کە لەئیس��المی میلیی و ئیس��المی سیاسیی تەقلیدیی، بەتایبەت��ی لەهێڵی ئیخوانەکان، جی��اوازن و ئیس��الم الی ئەم��ان لەپاکژیی و بێگەردیی و بێخەوش��یی خۆی��دا ئامادەیە. سەلەفیەت لەکۆمەڵگای ئێمەدا گەرچی بەگژ زۆربەی هه رەزۆری شێوازەکانی تازەبونەوەی کۆمەاڵیەتیی و کولتوریی و ڕەمزیدا دەچێتەوەو هه موی��ان وەک بیدعەو کوفر نیش��اندەدات، کەچی خۆیان وەک هێزێکی تازە نیشاندەدەن کە گوایە لەڕوی دینیی و سیاس��ییەوە وەک

هێزەکانی تر پیرو پیسوپۆخڵ نەبون.ئەم"مەجالە گشتییە سەلەفییە" لەئێستادا ئیسالمی لەگەڵ لەملمالنێیەکی س��ەختدایە ناس��ەلەفیی و لەگەڵ ڕوب��ەرە نادینییەکانی ناو کۆمەڵگادا. لەکوێش��دا سەرکەوتبن هه م ئیسالمی ناس��ەلەفیی و هه م ڕوبەرە نادینییە عەلمانییەکانیان وێرانک��ردوە. داعش نمونە س��ەلەفییە جیهادییەکەی ئەم بزوتنەوەیەیە سەلەفیزمی حوکمڕانیکردندایە. لەدۆخی کە دروس��تکردنی س��ەرقاڵی ناجیهادی��ی زۆرایەتییەک��ی ئایدیۆلۆژی��ی و دینیی��ە کە دەشێت لەپاڵ فەیەلس��وفی ئیتالی ئانتۆنیۆ گرامش��یدا ناوی گەڕان بەدوای"هه یمەنە"دای لێبنێی��ن. هه یمەنە بەمانای بااڵدەس��تبونی تەواو لەناو فەزا کۆمەاڵیەتییە جیاوازەکاندا، بەاڵم بەبێ پەالماردانی دەوڵەت و دەسەاڵت. لەباتی حوکمڕانیکردنی ڕاس��تەوخۆ لەڕێگای دەوڵ��ەت و دەزگا سیاس��یی و س��ەربازیی و لەڕێگای حوکمڕانیک��ردن ئەمنییەکان��ەوە،

هه یمەنەیەکی ئایدیۆلۆژیی و کولتورییەوە.بەبۆچونی م��ن ئ��ەوەی ئەمڕۆکە گرنگە دروستکردن و پەرەدانە بە"مەجالێکی گشتیی ناسەلەفیی" کە تیایدا لیبرالێک و مارکسییەک و دینییەک��ی کراوەو ناسیۆنالیس��تێک بتوانن پێکەوە ئامادەبن و لەسەر کێشە گشتییەکان بدوێن."مەجالێک��ی گش��تیی پل��ورال" کە جێگەی هیچ فاناتیزمێک��ی دینیی و نادینیی

ئایدیۆلۆژیی و سیاسیی تیانەبێتەوە.

بیروڕا(470( سێشه ممه 122015/3/17 [email protected]

"مەجالێکی گشتیی"سەلەفیی

ئەمڕۆکە گرنگە دروستکردن و پەرەدانە بە"مەجالێکی گشتیی

ناسەلەفیی" کە تیایدا لیبرالێک و

مارکسییەک و دینییەکی کراوەو

ناسیۆنالیستێک بتوانن پێکەوە ئامادەبن و

لەسەر کێشە گشتییەکان بدوێن

ئ��ه وه ی س��ه ردانی س��ه رۆك دوای كوردس��تان هه رێم��ی وه زیران��ی نێچیرڤ��ان بارزانی بۆ به غ��داد هیچی لێنه كه وته وه و ئ��ه وه ی چاوه ڕوان ده كرا دوباره لێیهه ڵێنجێنرێت, نه توانرا لێی، كه وته وه كوردی ده وڵه تی مش��تومڕی ب��ه ر باس��وخواس و الپ��ه ڕه ی زۆرێك كوردس��تانی هه رێمی له ڕۆژنامه كان��ی ته نیی��ه وه . هه روه ك چۆن سیس��ته می فیفت��ی به فیفتی له ته واوی ده س��ه اڵت و داموده زگاكان��ی حكوم��ه ت تائێس��تا به رده وام��ه و ڕه نگیداوه ته وه , به هه مان ش��ێوه بیرو ه��زری ڕۆژنامه نوس��ان و هه رێم��ه ش ئ��ه م ی "ڕوناكبی��ران" به سیس��ته می فیفت��ی به فیفت��ی لڤین ده كات و به هه م��ان ش��ێوه ش��یكار بۆ ده وروبه ری ده كات. ده بینین ڕۆژنامه كانی ناوه ند هه ولێر، توركیا به ته نیا چاره بۆ ڕاگه یاندنی یان دروس��تكردنی ده وڵه تی ناوه ند ڕۆژنامه كانی داده نێ��ن و كوردی سلێمانی ، مانه وه له عێراق به چاره سه ری ئانی كێش��ه كان ده بینی��ن. دیاره ئه م په ت��ای فیفت��ی به فیفتیه ش��تێك نیه دوای ساڵی نه وه ده كان پارتی و یه كێتی ش��ه ڕی له كۆتایه كانی دایانهێنابێ��ت. جیهانی یه كه م هه مو میله تێك په الماری پارچه خاكێكی ده داو ده یكرد به ده وڵه ت ب��ۆ خۆی, ب��ه اڵم بابوباپیران��ی ئێمه به ڕه حم��ه ت بن له و كاته ش بوبون به دو به ش و نیوه یان له گه ڵ ئه وه بون بچنه پاڵ ده وڵه تی داڕماوی عوس��مانی و نیوه یان له گه ڵ ئه وه بون بچن��ه پاڵ ئه تاتورك بۆ به ره نگاربونه وه ی داگیركه رانی خاكی بۆیه هه ر توركی��ا. پارچه پارچه كراوی ش��ێخ مه حمودی نه مر س��اڵی 1918 به خۆی و هه زار س��واره وه به هه ڵه داوان له به س��ره وه خۆی ده گه یه نێته توركیا بۆ یارمه تیدانی ده وڵه ته نه خۆش��ه كه ی داگیركه رانی به ڕه ن��گاری عوس��مانی و خاكی ئیسالم ده بێته وه . ئه مه ئه قڵیه تی ك��وردی ب��وه له دێرزه مان��ه وه و له هیچ بابه تێكدا هاوڕاو یه ك ڕا نه بون و بێجگه له بونی خودا، بۆ هه مو بابه تێك دو ڕای

جیاوازو ناكۆكیان هه بوه .ماوه یه كه تاكی كوردی به ڕۆش��نبیرو ناڕۆش��نبیرو نه خوێنده وارو خوێنده وارو سیاسی و ناسیاسیه وه خولیای ده وڵه تی ك��وردی كه وتۆت��ه مێش��كی و له هه مو ئان وزه مانێك زیاتر فیكرو خه یاڵی خۆی

پێ سه رقاڵ كردوه .هه ڵبه ت كه س ناتوانێت گومان له ڕه وا بونی ئه م خه ونه دێرینه مان بكات له ڕوی

شه رعیبون و یاسایی بونیه وه .ب��ه اڵم ئه م خواس��ته ی تاكی كوردی له ئێستادا زیاتر له خه یاڵی هه رزه كارێكی

13 ی��ان 14 س��اڵ ده چێ��ت كاتێ��ك هه ڕه تی گه نجی و كه فوكوڵه كه ی ته نگی له ژنهێن��ان بێجگ��ه پێهه ڵده چنێ��ت و

به رچاوی هیچی تر نابینێت.گه نج��ی هه رزه كار ل��ه م ته مه نه دا نه توانای بیركردن��ه وه ی هه یه نه توانای كارك��ردن و نه توانای خۆ به ڕێوه بردن و نه توانی ئه وه ی هه یه خانمێكی شایسته بدۆزێت��ه وه به گوێره ی ئاس��تی خۆی, به اڵم له ڕۆژێڤی بێجگ��ه ژنهێنان هیچی

تری لێبه دیناكه یت.كه فوكوڵی دامركاندن��ه وه ی بۆ بۆیه گه نجیی خۆی پێش��ه كی له ناو خێزانی خۆی ده س��ت ده كات به مشتومڕ له سه ر ئه وه ی ك��ه پێویس��ته به زوترین كات س��ونه تی حه یات پێكبێنێ��ت و زۆركات په یوه ندی خۆی له گه ڵ دایك و باوك و براو خوشكی خۆی تێكده دات له سه ر ئه وه ی

كه ڕازی نابن به خواسته ره واكه ی.دوات��ر مش��تومڕه كه په ره پێده دات و له گه ڵ ته واوی خزمانی عه شره تی باسو خواسی ژنهێنان ده كاته وه , تاوای لێدێت كه س نامێنێت له عه شره ت و ده وروبه ری نه زان��ن كه ف��اڵن گه نجی ه��ه رزه كار

به ته مای ژنهێنانه .گه نج��ه ئ��ه م كۆمێدی��ای ب��ه اڵم خوێنگه رمانه زیاتر له وه دایه كه هێشتا خودی خ��ۆی ئاماده نیه ب��ۆ ژنهێنان نه ك دایك و باوكی له مپه ربن له وه ی كه ژن بێنێ�ت. دایك و باوكی به س��ته زمان مش��تومڕی ئه وه ی له گ��ه ڵ ده كه ن كه تێیبگه یه ن��ن" هێش��تا كات��ی ژنهێنان نه هاتوه و پێویسته هه ندێك قۆناغ هه یه تیێپه ڕێنێ��ت" ده یانه وێت تێگه یه نن كه پێویس��ته زانكۆ یان ش��ڕه كۆلیجێك ته واو كات پاش��ان كارێ��ك بدۆزێته وه پاشان شتێك پاره په یدا بكات و پاشان كه س��ێكی گونجاو بدۆزێته وه و پاش��ان ڕێوشوێنی حه وانه وه دابین بكات دواتر ك��ێ ده كات به خێزان��ی خۆی پیرۆزی

بێت.به اڵم گه نجه ی خوێنگه رم له م قس��انه تێناگات, پرۆسه ی هاوسه رگیری بۆ ئه و ته نی��ا ئه وه یه كه كه س��ێك له ڕه گه زی به رامب��ه ر به مه رجی ئ��ه وه ی قژی درێژ بێت بكاته هاوسه ری خۆی و كه فوكوڵی

گه نجی خۆی پێدابمركێنێته وه .زۆرج��ار كه دایك و باوك��ی گه نجه ی دێن��ن و له مش��تومڕ واز ه��ه رزه كار سه رپش��كی ده كه ن له وه ی ژن بێنێت، خ��ودی گه نجه ك��ه پ��اش ماوه ی��ه ك له داواكه ی خۆی په ش��یمان ده بێته وه و ب��ۆی ده رده كه وێ��ت كه هێش��تا كاتی

ژنهێنان نه هاتوه !دروستكردنی سیاس��یانه ی خواستی یان ڕاگه یاندن��ی ده وڵه تی كوردی هیچ جیاوازیه ك��ی نیه له گه ڵ كه فوكوڵی ئه و گه نجه ی كه پرۆس��ه ی هاوس��ه رگیری قژدرێ��ژ مێینه یه ك��ی به دۆزین��ه وه ی

تێگه یشتوه .هیچ كاتێك به غداد وه ك ئێستا ده رگای بۆ نه خستوینه ته سه ر پشت و سه رپشكی نه كردوین له وه ی ده وڵه ته كه ی خه یاڵمان ڕابگه یه نین, به اڵم ئه وه خودی خۆمانین كه توانای دروستكردن یان ڕاگه یاندنی

ئه و ده وڵه ته خنجیالنه یه مان نیه . ده وڵه تی له دروستكردنی بیركردنه وه

ك��وردی به ڕاكێش��انی بۆریه كی نه وت به خاك��ی توركی��ادا زیات��ر له خه ونی گه نج��ه هه رزه كاره ك��ه ده چێ��ت ك��ه به ته مایه له ته نیا ژوری قاتی سه ره وه ی ماڵی باوكی پرۆس��ه ی هاوس��ه رگیری پێكبێنێ��ت و به ته مای��ه به و ش��ێوه یه به خته وه ری��ش بێت. بیركردنه وه له وه ی كه خۆمان بخه ینه ژێر ڕه حم و س��ۆزی توركی��او به تایب��ه ت ئێ��ردۆگان وه ك ئه وه وای��ه به ته ما بیت خ��ۆت بكه یت له ماڵی خ��ه زورت خۆت به زاواڕێ��وی و بكه ی��ت به خاوه ن ژن وماڵ, به ته ما بیت

خه زوری مسته قبه لت بتكات به پیاو!بیركردنه وه له وه ی ده وڵه ت دروس��ت بكه یت ی��ان ڕایبگه یه نیت پێش ئه وه ی توان��ای ئابوری س��ه ربه خۆت هه بێت و بتوانیت س��وپایه كت ئ��ه وه ی پێ��ش هه بێت كه ناموس و ش��ه ره فت به رامبه ر بپارێزێت, داع��ش وه ك چه ته گه لێكی وه ك خه ون��ی گه نجێكی 14 س��اڵه كه ئاماده یه ژن بهێنێ��ت گه رچی ده زانێت هه فته ی��ه ك یان مانگێكی��ش ناتوانێت

خۆی و خێزانه كه ی به رێت به ڕێوه .بیركردن��ه وه له وه ی توركیا یان ئێران له هاوكێش��ه سیاس��یه كانمان ده ركه ین وه ك خه ونی شه وانه ی گه نجێك وایه كه خۆشیه كه ی 5 تا 6 سانیه ده خایه نێ�ت و پاشان كه به خه به ر دێت تێده گات ئه وه ی بینیوێتی هیچ نه بوه جگه له ده رچه یه كی

كاتی بۆ فه نتازیه كانی خه یاڵی.

كوردی ده وڵه تێك��ی دروس��تكردنی به بنیاتنانی ئابوریه كی سه ربه خۆ ده بێت كه بتوانین بۆ ماوه ی س��اڵێك النیكه م به رگه ی ئابڵوقه ی ئابوری ئێران و توركیا

بگرین.دروستكردنی ده وڵه تۆكه یه ك له هه رێم به وه ده بێت بتوانین بچوكترین به رهه می خوراكی وه ك دۆش��اوی ته ماته و برنجی ك��وردی بۆ خۆم��ان به ره��ه م بێنین و چاوه ڕێی برنجی تایله ندو چین نه بین بۆ

دروستكردنی بریانی .ده وڵه تۆكه یه ك��ی ك��وردی به ته نی��ا به بۆریه كی نه وتی كوردی- توركی به دی پێویس��تمان بۆریه ك له جیاتی نایه ت و به ده یان بۆریه كه به ئێ��ران و توركیادا

تێپه ڕێت.گ��ه ر ئێم��ه نه توانی��ن هاوس��ه نگی دیبلۆماس��ی و سیاس��ی و په یوه ن��دی ئابوری خۆمان له نێوان ئه م دو گابه رده فاشیسته ی ئێران و توركیا ڕابگرین ئه وا هه رگیز به و خه ونه قه شه نگه مان ناگه ین وه ك ئ��ه وه ی خه ونه كانی خۆمانی پێوه

ترش و خوێ ده كه ین.ده بێ��ت هه رگیز ئ��ه وه له بیر نه كه ین ئێم��ه چه ن��ده پێویس��تمان به وه ی��ه فرۆش��تنی بۆ هه بێت ده رچه یه كم��ان نه وت, ئێران به هه مان ش��ێوه یان دو هێنده پێویس��تی به هاوس��ێیه كی وه ك ئێمه هه ی��ه له كاتی ئابڵوقه ی ئه مریكاو

هاوپه یمانه كانی پشتی پێببه ستێت.ده بێت ئه وه له بیر نه كه ین ئێمه چه نده پێویس��تمان به وه یه بۆریه كی نه وتمان به خاكی توركی��ا تێپه ڕێت, توركیا دو هێنده پێویس��تی به وه یه بۆری نه وتی

ئێمه به خاكی ئه ودا تێپه ڕێت.گه ر ئێم��ه توانیمان خۆم��ان بكه ین به هاوسێیه كی ستراتیجی له ڕوی ئابوری و سیاس��ی و دیبلۆماس��یه وه بۆ ئێران و توركیا ئه وا بێئه وه ی مل بۆ كه س��یان كه چ بكه ین, بێئ��ه وه ی ببین به پیاوی كه س��یان ده توانین یاری بكه ین له سه ر ئ��ه و په ته باریكه ی كه ق��ه ده ری مێژو خس��تویه تییه ژێر پێم��ان و كردویه تیه

ملمان.به یه كێك به ته نیا به اڵم خۆبه ستنه وه له و دو گابه رده فاشیس��ته ملهوڕه وه ك خۆكوش��تنێكی هێواش وایه به حوسن و

ڕه زای خۆمان.بیركردن��ه وه ل��ه وه ی په یوه ندیم��ان به ته نیا له گه ڵ یه كێ��ك له گه ڵ ئه م دو واڵت��ه زلهێ��زه هه بێت هی��چ نیه جگه له وه ی خۆمان بكه ین به پیاوی یه كێكیان له سه ر حسابی خاك و میلله تی خۆمان.

گه ر توانیمان په یوه ندیه كی هاوسه نگ دروس��ت بكه ین له نێوان ئ��ه م دو هێزه هاوس��ه نگه دژیه كه ئ��ه وا هه مو كاتێك ده توانی��ن هه ژمونی الیه كی��ان به وه ی تری��ان پوچ��ه ڵ بكه ین��ه وه و نه هێڵین هیچی��ان خ��ۆی بس��ه پێنێت به س��ه ر

خواست و ئیراده ماندا.له دروس��تكردنی بیركردن��ه وه ده وڵه تۆكه ی��ه ك به یارمه تی توركیا یان ئێ��ران پێش دروس��تكردنی ئابوریه كی سه ربه خۆو پته و وه ك ئه وه وایه خه ون به وه ببینین پرۆس��ه ی هاوس��ه رگیری پێكبێنین به ش��ه ریكی له گ��ه ڵ یه كێك

له برا گه وره كانمان!

پیاوی توركیا بین یان ئێران؟

زانا تۆفیق

بیركردنه وه له وه ی په یوه ندیمان

به ته نیا له گه ڵ یه كێك له گه ڵ ئه م

دو واڵته زلهێزه هه بێت هیچ نیه

جگه له وه ی خۆمان بكه ین به پیاوی

یه كێكیان له سه ر حسابی خاك و میلله تی خۆمان

لەگەڵ هەڵگیرس��انی ش��ەڕی نەگریسی عێراق و ئێراندا، کۆمەڵێک لەخەڵکی عێراق ئەو ش��ەڕە کاولکارەیان ڕەتکردەوە، بۆیە بەر ش��ااڵوی گرتن که وتن. لەکوردستان و کەرکووکیش��دا لەساڵی1981بەمەبەس��تی پێشمەرگە ش��ۆڕش و س��ەر فشارخستنە چەندین خێزانی تێکۆشەر، کە کوڕەکانیان لەشاخدا پێشمەرگە بون، گیران، لەوانەش ماڵ��ی ڕەزا کەبابچی، ماڵی ئازاد هەورامی، ماڵی مەالش��وکور، ماڵی عەل��ی خەلیفە، ماڵی مام عەبدولڕەحم��ان، ماڵی ئەحمەد دڵ��زاری ش��اعیر) داوای لێب��وردن ل��ەو خێزانان��ە دەکەم، کە ن��اوم نەبردون( ئەم لەبەڕێوەبەرایەتی خێزانان��ە لەس��ەرەتادا پۆلیس��ی کەرکوک، دوایی بۆ بەغداو ئینجا بۆ نوگرەسەلمان بران. لەنێو ئەو خێزانانەدا دەیان منداڵی تێدابون، ڕەنگبێ ئەو مندااڵنە

هەزاران خ��ەوو ئاواتیان هەبوبێت، هەرگیز ئەوەی��ان بەبیردا نەهاتبێت بەو ش��ێوەیە بگیرێن، بۆ ش��وێنی نادیار ببرێن و توشی ئەو هەمو ئ��ازارو ئەش��کەنجەیە ببنەوە. ئ��ەو مندااڵنە دەیان پرس��یاری بێ وەاڵم بەزەینیاندا تێدەپەڕی، وەکو بۆ دەمانگرن؟ بۆ کوێمان دەبەن؟ ک��ەی ئازاد دەکرێین و

دەیان پرسیاری دیکە. لەنێو ئ��ەو زیندانییانەدا کچێکی زیرەک و لێهات��و، دەمبەخەندەو قس��ەخۆش هەبو ئەویش خاتو شەوبۆی خوشکی شادڕەوان

ئ��ازاد هەورام��ی بو. دادە ش��ەوبۆ وێڕای نەخۆشی تەنگەنەفەسییە درێژخایەنەکەی، باری قورسی گرتوخانەی بەنوکتەو گاڵتەو قس��ەی خۆش لەسەرش��انی زینداییەکان س��وک دەک��رد. تاڵی��ی ژەهری ئ��ازارو ئەش��کەنجەی لەدەمیاندا ش��یرین دەکرد. زۆرجاران نەخۆشییەکەی زۆری بۆ دەهێناو بەکۆت و زنجیرەکەی پێیەوە بۆ نەخۆشخانە دەبرا)وەک��و ئەوەی لەوێنەک��ەدا دیارە(. دەگێڕن��ەوە جارێکی��ان لەنەخۆش��خانەی گرتوخانەک��ەدا ژنێک��ی خەڵکی بەس��رە

دەبینێ��ت، لەب��ەر کەمخوێن��ی ڕوبەڕوی ئەگەری م��ەرگ دەبێتەوە، دادە ش��ەوبۆ س��ەرەڕای خراپی باری تەندروستی خۆی، خوێن��ی پێ دەبەخش��ێت. ئەم��ەو دەیان هەڵوێستی خۆڕاگریی و مرۆڤدۆستانەی تری لێدەگێڕنەوە. تادواجار لەساڵی 1982 دوای نەخۆشییەوە کۆچی بەهۆی ئازادکردنیان،

دوایی کردو ماڵئاوایی لێ کردین. بەداخەوە، ئەمڕۆ لەکوردستاندا لەسایەی گەندەڵ��ی سیاس��یی و ئابوریی��دا، مێژوی ئەو کەس��ە دڵس��ۆزو خۆنەویستانەی ئەم ڕۆژەیان دروس��تکردو لەڕۆژانی س��ەختی خەبات��دا نمون��ەی خۆڕاگری��ی و ئازایەتی بون، بەهۆی پەرواێزخس��تنی ئەو مێژوەوە لەزەینی خەڵک��دا کاڵ بونەتەوەو تەنانەت س��ڕاونەتەوە. بۆیە یادکردنەوەیان لەالیەن کەس��انی بەئەمەک��ەوە ئەرکێکی مێژویی و نەتەوەییە. هەزاران س��اڵو لەڕەوانی پاکی دادە شەوبۆو هەمو ش��ەوبۆ فیداکارەکانی

کوردستان.

چەند دێڕێک لەوەفاداریی بۆ ڕەوانشاد خاتو شەوبۆ هەورامی

بەداخەوە، ئەمڕۆ لەکوردستاندا لەسایەی گەندەڵی هێرش نوری فەقێ سیاسیی و ئابورییدا، مێژوی ئەو کەسە دڵسۆزو

خۆنەویستانەی ئەم ڕۆژەیان دروستکردو سڕاونه ته وه

گ��ەر دەوڵ��ەت وەک��و جەس��تەیەکی نمایشی بەته نها س��ەردەمانێک سیاسی، جەستەی پاش��ای کردبێت، ئەوا لەدوای شۆڕش��ی فەرەنس��یی و ئەمریکییەوە ئەم جەس��تەیە دەبێ��ت بەجەس��تەی گەل، واتە س��ەروەری لەپادشا دەسەندرێتەوەو دەدرێت بەگەل. ئ��ەم وێنەیە پێماندەڵێت کە جەس��تەی سیاس��یی چیدی لەالیەن س��ەری پاش��اوە نوێنەرایەت��ی ناکرێت، بەڵکو لەبری ئەو، لەڕێگای دەس��تورەوە رێککەوتنێکی کۆمەاڵیەتی و سیاسیی نوێ بەرھه مدەھێنرێت و جەس��تەیەکی سیاسیی تر دروس��تدەکرێت کە نوێنەرایەتی کۆی چی��ن و توێژەکانی ن��او کۆمەڵگا دەکات و لەوێش��ەوە بەرجەستەی س��ەروەرێتییان دەکات. ھه رئەمەش��ە وایکرد کە جیاکاری نێوان سیس��تەمی سیاس��یی مۆنارش��ی لەسیس��تەمی سیاس��یی دیموکراس��یی، بەگۆڕانی چۆنایەتیی لەوەزیفەی نماییشی

نوێنەرایەتیی وێنابکرێت.بۆئەوەی باس لەکۆمەڵگایەکی سیاسیی بکەین کە خاوەنی سەروەریی خۆی بێت، ھه بێت سیاس��ییش ئۆرگانێکی دەبێ��ت کە بەرجەس��تەی ئ��ەم یەکێتییە بکات. بەمانایەکی تر جەس��تەی سیاسیی ته نها بەرجەس��تەی س��ەروەرێتیمان بۆ ناکات، بەڵک��و لەپش��ت ئ��ەم س��ەروەرێتییەوە تر بەرجەس��تەی خاڵێک��ی جەوھ��ه ری دەکات کە ئەویش چەمکی یەکێتییە. گەر لەسیستەمی پاشایەتیدا، خودی پاشا ئەم ڕۆڵەی گێڕابێت، ئ��ەوا لەمڕۆدا پەرلەمان ته نها شوێنێک نییە کە تیایدا نوێنەرانی گەل پێکەوە لەڕێگای گفتوگۆوە، یاسا دادەنێن و چاودێری چەش��نی پیادەکرنیشی دەکەن لەالیەن حکومەتەوە، بەڵکو جێگایەکە بۆ نمایش��کردنی یەکێتی ھێزە سیاسییەکان لەناو سیستەمێکی سیاسیی دیاریکراو کە لەدەوڵەتی دیموکراسیدا بەرجەستەدەبێت. وات��ە پەرلەمان ته نه��ا جێگایەک نییە بۆ نوێنەرایەتیی جیاوازییەکانی ناو کۆمەڵگا، بەڵکو لەھه مانکاتیش��دا جێگای یەکێتیی ئەم جیاوازییانەش��ە. ھه ر ئەم خاڵەش��ە وادەکات ھه مو الوازبونێکی دەوڵەت مانای سەروەریی و رەھه ندی ھه ردو داوەش��انی یەکێتیی بگەیەنێت کە دەبێت بەھۆکارێک بۆ لەدەستدانی شەرعییەتی سیاسیی ئەو

دەوڵەتە لەناو کۆمەڵگادا.ئ��ەم دۆخەی عێ��راق و کوردس��تانیش باشترین بەرجەس��تەکەری ئەم حاڵەتەی لەھۆبزەوه ک��ە فەلس��ەفەی سیاس��ییە تاوەکو ئەمڕۆ بەقۆناغی جیاواز تێپەڕیوە. بون��ی ئایدی��ای دەوڵ��ەت بەته نها بەس نییە بۆئ��ەوەی باس لەدەوڵ��ەت بکەین. ئایدی��ای دەوڵەت گرنگە، ب��ەاڵم لەوەش گرنگت��ر، بون��ی ئ��ەم دو رەھه ندەی��ە، وات��ە فۆرمی س��ەروەریی و یەکێتی لەناو سیستەمە سیاسییەکەدا. دەوڵەتی عێراق سەروەریی خۆی بەسەر نیوەی خاکەکەیدا لەدەستداوە. پارچەیەکی لەالیەن داعشەوە نوێنەرایەتی دەکرێت و پارچەکەی تریش��ی کە کوردس��تانە، نزیکەی بیس��ت و پێنج س��اڵە ئەم دەوڵەتە تیایدا سەروەر نییە. ئەو پرس��یارەی کە دەبێت لێرەدا بکرێت ئەوەیە، ئایا ئ��ەم دەوڵەتە ھیچ مانایەکی سیاسیی و یاسایی بۆ مانەوەی ماوەتەوە؟ ی��ان ئەم دەوڵەت��ە، کە بەف��ۆرم ھه یەو بەرژەوەندیی��ەک چ ون��ە، بەن��اوەڕۆک دەپارێزێ��ت و چ وەزیفەی��ەک جێبەج��ێ دەکات؟ لەراس��تیدا ئەم دەوڵەتە لەمڕۆدا یاسایی سیاس��یی و ئەوتۆی وەزیفەیەکی نییە کە لەناوەوه ڕا جێبەجێی بکات، واتە ”عێراقییەکان“ی دەرەوەی ئەو س��نرانەی کە دەوڵ��ەت دەس��ەاڵتدارێتی تێدا نییە، پێویس��تیان بەم دەوڵەت��ە نییە، چونکە ئ��ەم دوڵەتە نە دەتوانێت بیانپارێزێت و نە دەشتوانێت یاس��اکانی خۆی پیادەبکات. بۆیە ئەم دەوڵەتە ھێن��دەی وەزیفەیەکی فۆرماڵ��ی نێونەتەوەیی ھه ی��ە کە لەڕوی پێدەکرێت، کاری نێودەوڵەتییەوە یاسای ھێن��دە دەوڵەتێکی واقیعیی نییە کە لەناو خودی عێراقدا سەروەریی ھه بێت و مانایەک

بۆ بونی مابێت.سەروەری دەوڵەتی عێراق سەروەرییەکی دەرەکی��ی فۆرماڵ��ی نێودەوڵەتییە نەک دەوڵەتێکی یاسایی سەروەریی سیاسیی و نەتەوەیی. ئەم سەروەرێتییە ھێڵراوەتەوە بۆئەوەی ش��ەڕی یەکێتییەک��ی وێناکراو )Imaginary( بکات لەڕوی نێونەتەوەییەوە، ن��ەک نوێنەرایەت��ی یەکێتییەکی ھه قیقی

کۆمەڵ��گای عێراقی. باش��ترین نمونە بۆ بەپەلەی تێڕوانینەش دروس��تکردنی ئەم حکومەت��ی عێراقیی نوێ بو. ئاش��کرایە ئۆباما بۆئ��ەوەی لەجەنگ��ی دژ بەتیڕۆر بەداواکارییەکی پێویس��تی تێهه ڵچێتەوە، فەڕمی ھه بو لەالی��ەن دەوڵەتی عێراقەوە ب��ۆ پاراس��تنی س��ەروەرێتی و یەکێتیی عێراق. بۆئەمەش پێویستی بەحکومەتێکی یەکگرت��و ھه ب��و تاوەک��و ئ��ەم داوایە پێش��کەش بەحکومەت��ی ئەمریکا بکات و لەمڕێگایەشەوە ئۆباما ڕەزامەندی کۆنگرێس وادەکات دەس��تەبەربکات. ھه رئەمەش��ە ک��ە لێس��ەندنەوەی جەنگاوەران��ەی ھه ر شارێک لەدەس��تی داعش ببێت بەکۆدێک نمایشکردنی س��ەروەریی و گێڕانەوەی بۆ دروس��تکردنی دەوڵ��ەت و مۆنۆپۆڵ��ی یەکێتییەکی پینەکراو. لەمڕۆدا پینەدۆزیی بوە عێراق پارچەپارچەب��وی جوگرافیای بەئەڵتەرناتیڤێ��ک بۆ ئایدی��ای دەوڵەت و نمایش��کردنی دو کۆڵەکە سەرەکییەکەی، ک��ە س��ەروەرێتی و یەکێتیی��ە. لەعێراقی نوێدا نە جەستەی دەوڵەت و نە دەزگاکانی لەوێنەی پەرلەمان، تەعبیر لەسەروەرێتی و

یەکێتی ئەم خاکەو گەلەکانی ناکەن.ئاشکرایە کە لەدوای کەوتنی سیستەمی یەکێتی، سەروەریی و پرسی بەعسیزمەوە پرسی س��ەرەکی گوتاری سیاسیی نوێی داعشیش س��ەرھه ڵدانی عێراقە. دوڵەتی ئەم پرسەی ھێندەی تر ئاڵۆزتر کردوە. من پێش نوس��ینەوەی دەستری نوێی عێراق، لە وتارێکدا باس��م لەتاکە شانس��ێک کرد عێراق دوبارەدامەزراندنەوەی پرۆسەی بۆ وەکو کۆمەڵگاو دەوڵ��ەت. لەوێدا جەغدم لەسەر ھه ڵوشاندنەوەی چەمکی دەوڵەتی قوتری و نەتەوەیی ک��رد، بەمانا تائیفیی و پێش��نیاری عێراقدا. ل��ە ئەتنییەک��ەی چەمکێکم کرد کە ل��ەدوای یەکگرتنەوەی ھ��ه ردو دەوڵەت��ی ئەڵمانی��ای خۆرئاواو خۆرھ��ه اڵت بیری��اری گ��ەورەی ئەڵمانی ھابەرماس پێشنیاریی کرد، ئەویش چەمکی دەس��توریی“ە. ”نیش��تیمانپەروەرێتی ب��ەو دەس��توریی نیش��تیمانپەروەرێتی مانایە دێت کە تاک و گروپەکانی کۆمەڵگا ته نه��ا بۆ دەس��تورێک وەالئی��ان ھه بێت کە ک��ۆی مافەکانیان دەس��تەبەردەکات و دەپارێزێت، نەک بۆ س��ەرۆک و ئایدیۆلۆژیا یاخ��ود ئەتنی و ئایین. ئ��ەوەی لەعێراقدا رویدا دەق��اودەق پێچەوانەی ئەم چەمکە ب��و؛ ئەویش مۆنۆپۆڵکردنی س��ەروەرێتی دەوڵەتیی ب��و لەالیەن گروپێکی تائیفیی و لەوێشەوە ھه الھه البونی جەستەی سیاسیی ”کۆمەڵگای عێ��راق“ بو. دیارە من لێره دا باس لەپرۆژە جیاوازە سیاسییە ناوچەیی و نێونەتەوییەکان ناکەم لەعێراقدا، کە رۆڵی گرنگ و کاریگەریان لەم پرۆس��ەیه دا گێڕاو دەگێ��ڕن، بەڵکو ته نها ب��اس لەرەھه ندی

پرۆسەی داوەشانی ناوەکیی دەکەم.حاڵی جەستەی سیاسیی کوردستانیش، لەناو ئەم پانۆراما سیاسییەدا، زۆر باشتر نییە لەحاڵی دەوڵەتی عێراق. جەس��تەی پاشا لەناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستاندا لەڕوە سیاس��ییەکەیەوە چیدی نە تەعبیر لەیەکێت��ی ن��او یەکێتی��ی دەکات و ن��ە دەشتوانێت پاش دروستبونی ئۆپۆزیسیۆن نماییشی سەروەرێتی تاک و ته نهای جارانی خۆی بکات. جەس��تەی سیاسیی پاشای پارتییش بۆ کوردس��تانی باش��ور تاوەکو ئەمڕۆ ناڕون��ە، نەک ته نه��ا لەبەرئەوەی س��اغنەبۆتەوە، دەستور پرس��ی ھێشتا بەڵکو لەبەرئەوەی ھیچ یەکێک لەم ھێزانە سەروەریی و بۆ نیش��تیمانییان وێنایەکی یەکێتی ناو کۆمەڵگا نییە. ئەو پرس��یارە لەگ��ەڵ ک��ە یاس��اییەش سیاس��یی و نزیکبونەوەی کۆتایی وادەی درێژکردنەوەی س��ەرۆکایەتی ب��ۆ بارزان��ی روبەڕوم��ان دەبێتەوە ئەوەیە: ئایا پارتە سیاسییەکان چ وێنایەکی��ان بۆ جەس��تەی سیاس��یی لەکوردس��تاندا ھه یە؟ ئایا ئەم جەستەیە یان بەجەستەی سوڵتانەوە دەبەستنەوە، چارەسەرێکی دیموکراسی بۆ ئەم کێشەیە

دەدۆزنەوە؟وەاڵمی ئەم پرس��یارانەش ته نها پابەند نییە بەدۆخ��ی ناکاو و جەنگ��ەوە وەکو پروپاگەندەی بۆ دەکرێت، بەڵکو پابەندە بۆ دیموکراس��یی دیدگایەکی بەنەبون��ی جەستەی سیاس��یی لەکوردستاندا. ھه مو ھێماکانی��ش پێماندەڵێ��ن کە جەس��تەی لەجەس��تەی ئەمڕۆ تاوەک��و سیاس��یی پاش��اوە نەب��وە بەجەس��تەی کۆمەڵگا. ھه رکاتێکیش پرسی سەروەریی نەتەوەیی و یەکێتی سیاسیی لەکۆمەڵگای کوردستاندا لەجەستەی پاشا دانەبڕێت، ناتوانین باس

لەپرۆسەی بەدیموکراسیبون بکەین.

13 )470( سێشه ممه 2015/3/17 [email protected]بیروڕا

جەستەی سیاسیی

خاوەن��ی کوردس��تان ھەرێم��ی ناو دامودەزگای کۆمەڵێک دەسەاڵت و جیهاندا لەھەمو باوەڕناکەم گەورەیە، دەسەاڵتی ھاوش��ێوەی دەسەاڵتێکی ھەرێ��م ھەبێ��ت، ب��ەردەوام دەم��ی کراوەبێت و بەڕاس��ت وچەپ��دا لێدوان لەئەنجامەکەی ھیچ قسەبکات و بدات و دەسەاڵتی نەپرس��ێتەوە، نەترسێت و ھەرێ��م و کاربەدەس��تەکانی گیرۆدەی دیاردەی تەواو نەش��یاو و نەگونجاوی زۆر قس��ەکردن ب��ون و بۆھ��ەر ڕوداو لەکاربەدەس��تێکی پێش��هاتێک و بچوک��ەوە تا س��ەرەوە ھەموی دەنگ بەرزدەکاتەوەو ھەرکەس بەمەنی خۆی بابەتەکە دەپێوێت، ھەرێمی کوردستان ھەرێمێک��ە ئیدارەی پێن��ج پارێزگای دانیشتوانەکەی ژمارەی لەئەستۆدایەو پێنج ملیۆن کەسە، بەاڵم ھێندەی یەکێک لەئەندامە ھەمیشەییەکانی ئەنجومەنی نەتەوەیەکگرت��وەکان ئاسایش��ی لەوژمارەیەش ھەی��ەو کاربەدەس��تی زیات��ر میدیای بەرخ��ۆرو بەرھەتاو و سێبەری ھەیە، ئەگەر کەسێک رۆژانە چاودێری میدیای ھەرێم بکات س��ەری دەس��وڕمێت لەو ھەمو بێسەروبەری و لێدوان��ە دژبەیەکان��ەو لەھەمان کاتدا توش��ی ش��ۆک دەبێت لەوەی کە ئایا دەسەاڵت و فەرمانڕەوایی لەژاوەژاوێکی فرەزم��ان و میدیای��ی و سیاس��ی و فرەپۆس��ت و کورس��ی و فرەسەرۆکیدا دەکرێت! بێگومان ئەگەر چاوێکی خێرا ئاریش��ەکانی ھەرێمەکەدا بەکێش��ەو کوردستان ھەرێمی دەزانین بخشێنین

بۆچی کێش��ەو تەنگژە بوە بەھاوڕێی تەمەنی خەڵکی خێر لەخۆنەدیوی ئەو

ھەرێمە.لەئامادەگ��ی ئەم ھەمو قس��ەکەرو گوتەبێژو لێدوانە فەرمی و نافەرمیەدا، رۆژ لەدوای ڕۆژ ڕاوچیەکانی ئاوی لێڵ و پاڵەوانەکان��ی بەردەم مایک و کامێرەو بازاڕیان خۆدێوان��دن جادوگەرەکانی ھەرێمی لەئێس��تەی دەبێت و گەرمتر خۆنمایشکردن قس��ەو کوردس��تاندا جێگەی س��ەرجەم جوڵەو ئەوکارانەی گرتوەتەوە کە پێویستە ھەردەسەاڵت و کاربەدەستێک پێی ھەستێت و ئەنجامی ب��دات، لەھەموی کارەس��اتتر ئەوەیە ئەم پێڕی دەس��ت خاڵی و دەم گەرمە ڕۆژ ل��ەدوای ڕۆژ زیاتر کۆمەڵگا پەرت دەکەن و ئەگەر ئەم پاشاگەردانی و گەمە ناشیرینەی دەنگەدەنگ بەردەوام بێت، ئەم کەپری بۆیس��انەی ئێستە ھەمانە ئەوی��ش ئەگ��ەر ڕەش��ەباو تۆفانیش ئ��ەوا لەدەوروب��ەرەوە، ھەڵن��ەکات بۆئەوەی ناوخۆمان بەسە شنەبایەکی

کەپرەکەمان بڕوخێ بەسەردا.دەس��ەاڵتی ھەرێم��ی کوردس��تان لەئێس��تادا لەب��ری ئ��ەوەی کتومت سیاس��ی پێکهات��ە رەنگدان��ەی وئیتنیەکانی ھەرێم بێت لەراستیدا زیاتر لەچێشتی مجێور دەچێت، ھەرکەسێک بەچاوێکی س��ادەو س��ەرپێیەوە لەم فەرمانڕەواییە وردبێتەوە دەزانێت ئەم

دەس��ەاڵتە زۆر ناجۆرو دانو نەکواڵون پێکەوە، بەش��ی ھەرەگ��ەورەی ئەم ناجۆری سیاسەت و ئیدارەیە پەیوەندی ب��ەو پەرتەوازەیی و بێس��ەروبەرییەوە ھەیە کە کۆی حیزبەکانی کوردس��تان پێی��دا گوزەر دەکەن، کە لەڕاس��تیدا لەدۆخی ئێستەی ھەرێمدا ئەوەی ناوی حیزبی کوردی��ە یەکەیەکی یەکگرتوی خاوەن یەکێتی فیکرو یەکیتی ڕیزەکان نیە، بەڵکو حیزبی کوردی لەگەورەوە بۆ بچوک بەسیاس��ەتی فیشەکەشێتە دەچن بەڕێگاوەو بەم فۆڕم وشێوەیه ی ئێس��تای حیزبی کوردی؛ ئەس��تەمە چ��اوەڕێ بین جۆرێ��ک لەھارمۆنیەت وعەقڵیەت��ی تی��م و فەرمانڕەواییەکی تەندروس��ت و ڕەش��ید بێت��ە کایەوە

لەئێستاو ئایندەی نزیکی ھەرێمدا. دەسەاڵت ئەوەیە سەیرتر لەھەموی )س��ەرۆکی ئاس��تەکاندا لەھەم��و س��ەرۆکی جێگرەک��ەی، ھەرێ��م و پەرلەم��ان و جێگرەک��ەی، س��ەرۆک وەزیران و جێگرەک��ەی، زۆربەی زۆری پەرلەمانتاران، س��ەرجەم وەزیرەکان، بەش��ی گەورەی کاربەدەستە گەورەو بچوکەکان( ھەمویان ئەوە دەسەلمێنن کە ھەرێمی کوردستان کێشەی گەورەی ئەگەر ھەیەو دەبێت چارەسەربکرێت، ئێستای ش��ێوەیه ی بەم کێش��ەکان بەردەوامب��ن ھەرگی��ز ھەرێ��م وەک قەوارەی��ەک بۆ ئاین��دەی نزیک و دور

ناتوانێ��ت لەس��ەر قاچەکان��ی خۆی بوەس��تێت و بەردەوام بێت، بەاڵم ئەم ھەمو دەس��ەاڵتدارو خاوەن بڕیارە بۆ کێشەکانی چارەسەرکردنی بۆ دەست ھەرتەنها ناب��ەن و ھەرێمەکە خەڵک و قس��ەی بێ کردار دەکەن؛ پرسیارێکە ئاسان بەاڵم وەاڵمەکەی قورس و زیاتر

لەمەتەڵ دەچێت!لەھەرێم��ی لەئێس��تەدا ئ��ەوەی ڕەش��بینی بەدیدەکرێت کوردس��تان بەشێکی ئێجگار گەورەیە لەخەڵک لەم دەسەاڵتەو قسەو بەڵێنەکانیان، چیتر خەڵک بەدیار قس��ەی ب��ێ کردارەوە درێ��ژە بەژیانی نیوەژیان و کولەمەرگی نادات و ئاغایانی خاوەن پۆست و پلەش لەژیان��ی ش��اھانەی خۆیان��دا بژین و بیانەوێت بەکارتە دۆڕاو و سوتاوەکانی بەڵێنی قسەو بەکۆمەڵێک ڕابردوەوە، س��واو و ھ��ەزار ب��ارەوە خەڵک بەم

نیوەژیانە ڕازی بێت.کورد لەمێژە وتویەتی قسە ھەزارەو یەکی بەکارە، بەاڵم بۆ ئەم دەسەاڵتە چیت��ر س��ەردەمی قس��ەو بەڵێن��ی بریقەدار گوزەری کردوەو س��ەردەمی کارو کردەوەیە، تکایە دەس��ەاڵتداران خزمەتت��ان کارو ئەگ��ەر فەرم��ون پێدەکرێ��ت کەس دەس��تی نەگرتون، ئەگەرنا قس��ەکانتان ک��ەس ھەزاری بەتورێک��ی ق��وڕاوی جوتیارێکی ئەو

دەشتی کەالرە ناکڕێت.

دەسەاڵت وەک قسەکەرێکی بێ دەسەاڵت!

ئاراس فه تاح

پشکۆ حمەفرج

ل��ه ك��ه كوردس��تان پارله مان��ی 1992/5/1 وه یه ك��ه م ھه ڵبژاردنی بۆ كراوه و نوێنه ره كانی گه لی كوردس��تان له ھۆڵ��ی پارله مان��دا ش��وێنی خۆیان ب��ه م گ��رت، به داخ��ه وه تائێس��تاو خوله شه وه نه یتوانیوه ببێته مه رجه عی كێش��ه كانی یه كالكه ره وه ی یه ك��ه م و نێ��وان خه ڵ��ك و حكوم��ه ت و له ھه مو بابه ته كان��دا قس��ه ی یه كالك��ه ره وه ی ھه بێت. راس��ته پارله مانی كوردستان ژماره یه كی تائێس��تا له دروستبونیه وه به رچاو بڕیارو یاسای ده ركردوه ، به اڵم حكومه تی ھه رێم كه الیه نی به رپرس��ی بڕیارانه یه یاس��او ئه م جێبه جێكردنی ھه میش��ه و به ویس��تی خۆی )انتقائی ( ھه ر یاس��ایه ك ل��ه به رژه وه ندی خۆی بوه ، به په له جێبه جێی كردوه و ئه وانی دی له ره فه كان��ی حكومه ت��دا تۆزیان لێنیش��توه . وه ك نمونه و بۆ پێكه نین: یاس��ای قه ده غه كردنی كێشانی جگه ره ك��ه له خول��ی دوه م��دا ده رچوێن��را، تائێس��تا كاری پێنه ك��راوه ، یاس��ای ژم��اره 11ی س��اڵی 2011 ده رباره ی گوندانه ی ئه و س��نوری رێكخس��تنی تائێستا ش��اره كان، ده كه ونه سنوری له س��ه ر رێنمای��ی ئه نجومه نی وه زیران په كی كه وتوه ،نمون��ه ی زیندو بۆ ئه م خوله ی ئێس��تاش، بڕیاری ژماره )18(و بڕیاری ژماره )19(ی س��اڵی 2014ی

خۆش��كردنی ده رب��اره ی پارله م��ان ھێزه كان��ی پێش��مه رگه و گوزه ران��ی پۆلیس و ئاسایش، ئه م دو بڕیاره به ڕای باش��ه كانی له به رھه مه تاڕاده یه ك من پارله م��ان بو، ب��ه اڵم وا زیاتر له 1000 پێش��مه رگه ش��ه ھید بو 5000 بریندار بو له ش��ه ڕی دژه داعش��دا، كه سێك نیه ب��ه م حكومه ته بڵێ��ت بۆچی ئه م دو بڕی��اره جێبه جێ ناكه ی��ت؟! یان كاتێ��ك س��ه رۆكایه تی پارله مان دڵنیا نه بو ل��ه وه ی كه حكوم��ه ت ده توانێ ئ��ه م دو بڕی��اره جێبه جێ ب��كات بۆ توانیویه تی پارله م��ان ئایا ده ریكرد؟ بپێچێت��ه وه و له حكوم��ه ت له خ��ۆی و بانگ��ی س��ه رۆكی حكوم��ه ت بكات و لێی بپرس��ێ: بۆچ��ی ھاوكارییه كه ی كارمه ندێكی پارله مان كه له به ر سپلیت پێشمه رگه یه ك له موچه ی دانیش��توه ، ك��ه خۆی��ان وته ن��ی پرۆژه یه ك��ه بۆ شه ھیدبون، زیاتره ؟ ئایا له حكومه تیان مه ترسی و ده رماڵه ی بۆچی پرس��یوه كارمه ندێكی نانخواردن��ی ده رماڵ��ه ی زیاتر فڕگه كانی )مگارات(كوردس��تان ل��ه 650000دیناره )جگه له موچه ( كه زیات��ره له موچ��ه ی پێش��مه رگه یه ك، پارله م��ان و حكومه تیش ب��اش ده زانن كه ئه گه ر پێش��مه رگه نه بوایه نه فڕگه ده بو نه پارله م��ان و نه حكومه ت، من تێناگه م ئه م به رپرسانه ی ئه م ھه رێمه ئه م راس��تیه نازانن یان خۆیانی لێگێل ده ك��ه ن، ئێمه ناڵێی��ن موچه ی كه س بب��ڕن یان كه م��ی بكه ن��ه وه به اڵم با له بری گرنگیدان ھاوس��ه نگی ھه بێت، به پێش��مه رگه گرنگی به كارمه ندانی بن س��ێبه رو س��پلیت بۆ؟ ئه مه یه پالن؟! سه د حه یف بۆ ئه و میلله ته له خۆبردوه و بێمنه تانه ، س��ه رنج به رپرس��ه ئ��ه و ب��ده ن منداڵ��ی پێش��مه رگه به پاره ی خۆڵه عه مه له ده ژی و كوڕی به رپرس��ه بااڵكانی ئه م ھه رێمه ش به 650 ده فته ر دۆالر شاباش��ی گۆرانیبێژیكی راپه ڕی

ئه مریكی ده كه ن. پارله مان��ی كوردس��تان به تایب��ه ت ئ��ه و الیه نان��ه ی ن��او پارله م��ان كه تادوێنێ ئۆپۆزس��یۆن ب��ون له به رده م به رپرسیاریه تیه كی ئه خالقی و مێژوییدان كوردس��تان و به خه ڵك��ی به رامب��ه ر به تایبه ت ده نگده ره كانی خۆیان. ئه وان به ڵێنیاندا به خه ڵك، یاسای خانه نشینی بكه ن، له به رژه وه ندی خه ڵ��ك ھه موار موچه بۆ كابانی ماڵ ببڕنه وه ، یاس��ای دڵنیایی كۆمه اڵیه تی ده ربكه ن، بێكاری بنبڕ بكه ن، بیمه ی بێكاری دابین بكه ن، پرۆژه ی ده ستور ھه موار بكه ن، سنورێك بۆ قۆرغكردنی پۆس��ته بااڵكانی وه ك سه رۆكی ھه رێم و س��ه رۆكی پارله مان و س��ه رۆكی حكومه ت و ده زگای ئاسایش دابنێ��ن، ئاوه دانی گونده كان به یاس��ا رێكبخه ن، به شێوه یه ك ھانده ر بێت بۆ جوتیاران كه ره وی پێچه وانه له شاره وه ب��ۆ گوند دروس��ت ببێت، ب��ه اڵم من وایده بین��م له م خوله ی پارله مانداو له م قه یرانه داراییه داو له سایه ی حكومه تی بنكه ته س��ك و لوتكه فراواندا مه حاڵه ئ��ه م خه ونان��ه ی ئێم��ه ی پارله مانتار له ھۆڵێك��ی به تایب��ه ت، دی بێت��ه پارله ماندا كه بێ س��ازان مه حاڵه ھیچ یاس��ایه ك تێپه ڕێ و سازانیش ھه میشه حاكمه و حیزبه كان��ی له به رژه وه ن��دی ئه وان بۆ خۆی��ان خاوه نی ژماره یه كی به رچاون له كورس��یی پارله مانی و جگه له و كورس��یانه ی كه ناڕاسته خۆ به ھی خۆیان��ی ده زان��ن، ماوه ت��ه وه بڵێین، پارله مانێ��ك كه ته مه ن��ی نزیكه ی 23 ساڵ بێت و به م ھه مو كێشه و قه یرانانه ی كه كوردستان پێیدا رۆیشتوه ، تائێستا له وه زیرێ��ك، متمان��ه نه یتوانیبێ��ت س��ه رۆكی حكومه تێك بسه نێته وه یان لێپێچینه وه له وه زیرێك یان س��ه رۆكی ب��ه م خول��ه ی ب��كات حكومه تێ��ك گۆڕانكاری ئه س��ته مه ئێستاش��ه وه ،

گرنگ له سه ر ده ستی بێته دی .

پارله مان گه وره ترین و كه م كاریگه رترین دامه زراوه له كوردستان

عمر حاجی عنایتپارله مانی كوردستان

به تایبه ت ئه و الیه نانه ی

ناو پارله مان كه تادوێنێ ئۆپۆزسیۆن

بون له به رده م به رپرسیاریه تیه كی

ئه خالقی و مێژوییدان

به رامبه ر به خه ڵكی كوردستان و

به تایبه ت ده نگده ره كانی

خۆیان

ئەوەی لەئێستەدا لەھەرێمی کوردستان بەدیدەکرێت ڕەشبینی بەشێکی ئێجگار گەورەیە لەخەڵک لەم دەسەاڵتەو قسەو بەڵێنەکانیان، چیتر خەڵک بەدیار قسەی بێ کردارەوە درێژە بەژیانی نیوەژیان و کولەمەرگی نادات و ئاغایانی خاوەن

پۆست و پلەش لەژیانی شاھانەی خۆیاندا بژین

بیرورا

گۆشه یه که دو هه فته جارێک "جه لیل ئازادیخواز" ده ینوسێت

مێژو كراس��ێك نییە، هەر كەس ویس��تی لەبەری بكات، مێ��ژو، لەوكاتانەدا دەبێتە چەتری مرۆڤ، كە وەكو ئەبوزەڕی غەفاری خۆنەویست بێت، هەمو سەرۆكەكانی دونیا گەر نەیانتوانیبێ��ت، تێڕوانینێكی نوێ بۆ ئایندە دابڕێژن، كە بەدرێژایی مێژو نمونەی لەمجۆرە یەكجار كەم��ە، یان نەیانتوانیبێ وەكو ئەبوزەڕ س��كی هەمیش��ە برسییان هەڵگوش��ن و منداڵەكانیان بەبەرچاویانەوە لەبرس��انا گیان بده ن، هەر سەركردەیەك بەیەك لەم دو رێگایە بەرنامەی ستراتیژی نەبوبێت، ئەوا نەیتوانیوە، بچێتە ناو مێژو، ئەوان��ەی چونەتە ناو مێ��ژو، ئەوانەن كە مێژویان دروس��تكردوە، واتا خاوەنی چەند الپەڕەیەكی پڕ ش��كۆی مێژون، ئەمانەش لەمێ��ژودا زۆر نین،ئەگەر زۆر بونایە ئەقڵی م��رۆڤ ناگاتە چوارس��ەد س��اڵ كە روی لەزانست كردبێت و هەموی دوسەد ساڵ نییە گەشە بەتەكنیكی زانستی داوە، لەكاتێكدا مێژوی مرۆڤایەتی چەندین ملیۆن ساڵە،بۆیە س��ەركردەی خاوەن مێ��ژو یەكجار كەمن، هەمو ئەوانی دیكە، ك��ە ژمارەیان یەكجار بەدیوەكەی مێ��ژون، ل��ەدەرەوەی زۆرە، تر میوانی مێژون، لەنێو مێوانەكانیش��دا، هەیان��ە مێوانێكی دڕدۆنگ و چارە قێزەونی مێژوە،هەیش��ە مێوان��ە ب��ەاڵم مێوانێكی ئاس��ایی بوە، هەیش��ە نەیتوانی��وە مێژو دروس��ت بكات، بەاڵم مێوانێكی ناشیرین و دڕدۆن��گ نەبوە. لەهەم��و دۆخێكدا میوان ماوەكەی زۆر كەم��ە، لەگەڵ بەكۆتاهاتنی حوكمڕانییەكەی ب��ای بای دەكات و دەبێت مێ��ژو جێبهێلێت، چونك��ە مێژوش پیاوی خۆی دەوێ، هەم��و كەس ناتوانێ بەبەژن و بااڵی بەرزیدا هەڵگەڕێت، زۆرن ئەوانەی ل��ە نی��وەی رێ��گا هەڵدێ��راون و گیانیان مێوانانی پێیڕانەگەیشتون. لەدەس��تداوەو مێژو،چەند بەرەبابێكن، هەمویان تەمەنیان كورتە،مردنەكەی��ان بەهەر جۆرێك بوبێت، زۆربەی��ان كەوتونەت��ە بەرنەفرەتی مێژو، مێ��ژوی قۆناخەكانی مرۆڤایەتی هەمیش��ە زۆر بەدەگم��ەن بەس��ەركردەو ئیمپراتۆرو پاش��اكانیانەوە دەناسرێنەوە، تۆ كە واڵتی فەڕەنس��ا دێنیتە بەرچاوی خۆت، یەكسەر دیكارت و رۆسۆو ڤۆلتێرو سارتەرو ئەراگۆن و..و..و.. ت دێن��ە ن��او هزر،چاوەكان��ی ئەلیزای ئەراگ��ۆن و نامەی لێبوردەییەكەی رۆس��ۆت كۆمەاڵیەت��ی ڤۆلتێروپەیمان��ی دێت��ەوە یاد، س��ارتەریش ئ��ەوە هەر بۆ خۆی مێژوە، كە دەتەوێ لەئەڵمانیا بدوێی راستەوخۆ كانت و هیگڵ و نیچەو قوتابخانە زیندوەكەی فرانكفۆرتت دێنە بیرو بەرچاوی مرۆڤ دەگرن، كە دەتەوێ باس��ی روسیا بكەی یەكس��ەر تۆڵستۆی و دیستۆیڤسكی و پوشكین و چیخۆف و.. و.. ئینجا بلیخانۆف و ترۆتسكی و لینین ئامادە دەبن، كەسمان بیر لەوە ناكەینەوە كێ لەئەڵمانیاو فەڕەنس��او روسیاو تەواوی واڵتانی دیكە حوكمڕان بونە، كە باسی یۆنان دەكەین یەكسەر ئەفاڵتون و ئەرستۆ دێنە پێشەوە، هەموی هەر وایە... ئەبوزەڕی غەفاری رەنگە تاكە سەحابە بێت كە هەمو مرۆڤایەتی بەموس��ڵمان و غەیرە

موسڵمانەوە هەڵوێستێكی ئەرێنیان لەسەری بەناوبانگترین ئەبوزەڕ دروستبوبێ،چونكە سەحابەیە كە یەكجار خۆنەویست و یەكجار راستگۆو یەكجار راشكاوانەو لەڕو بوە. زۆرن ئەو سەركردانەی دەسەاڵتی پشتاوپشتیان پەیڕەوكردو هەمیش��ە جەلالدو دیكتاتۆری س��ەرخەڵك بون، بەاڵم هەركاتێك ئەگەر باس��بكرێن، هەمویان لەس��وچێكی مێژودا دادگای��ی دەكرێ��ن و ئەوانی��ش س��ەركزو ملشۆر، چونكە ئەمە یاساو دادگایە ئەوەی لەحوكمڕانی��دا ملهوڕ بێ��ت، دادگاش ملی دەپەڕێن��ێ، زۆربەی ه��ەرە زۆری جەلالدو تەنگانەدا لەكاتی دونیا، س��تەمكارەكانی ب��ون. بەدرێژی زۆر ناب��وت و ترس��نۆك باس��یان ناكەین، بەاڵم نمون��ەی قەزافی نمونەیەكی كۆن نیی��ەو زۆربەمان بینیمان ئەو دیكتات��ۆرە ملهوڕە، پێش كوش��تنی چ پیاوێكی لێبوردە ب��و، بەاڵم لێبوردەیی لەدۆخێكی وەهادا بەهای فلسێكی سوتاوی نییە، بۆیە قەزافیشمان بینی مێژو چ جۆرە دادگاییەكی كرد. س��ەدام حوسێن و لویسی شازدە، هەردوكیان حەزیان لەراوشكار بو، هەردوكیشیان لەگرتوخانە پەستران و بڕیاری لەس��ێدارەدانیان بۆ دەرچو، هەردوكیشیان كە لەگرتوخانە بون، خۆیان بەس��ەرۆك و پاش��ا دەزانی، سەدام دەیوت من سەرۆكی عێراقم و لویسی شازدەش دەیوت من پاشای فەڕەنسام، هەردوكیشیان كە بردرانە بەردەم سێدارە، ترس��ێكی ئەوتۆیان لەسەردڵ لێ نەنیش��تبو، ب��ەاڵم مێژو هەردوكیانیش��ی ك��ردە مێوانێكی زۆر ناش��یرین و قێزەون، رۆپس��پێریش كە بڕیاردەری لەسێدارەدانی لویسی ش��ازدە بو، لەبەرامبەر مێژو حاڵی لەحاڵی لویس باش��تر نەبو، مالیكیش كە بڕی��اردەری لە س��ێدارەدانی س��ەدام بو، ئەویش حاڵی لەحاڵی سەدام باشتر نابێت،

ئەمەیە مێژو.. ئێمە كە باسی واڵتێك دەكەین، گەورەیی تەنان��ەت بەڕادەیەك��ە هزرڤانەكانی��ان توانیویانە نەقش��ی جۆرە سیاس��ەتێكیش بۆ واڵتەكەی خۆیان دابڕێژن، فەڕەنسا كە بەدەوڵەتی یاس��او مافی مرۆڤ دادەنرێ، س��ەرچاوەكەی لە مۆنتسكیۆوە وەرگرتوە، زیاتر ئەڵمانیش فەلسەفەیەكی فەلسەفەی هێرشبەرە، س��ەرچاوەكەی لەشوپینهاوەرو نیچ��ەو ئینجا دوای س��ەرهەڵدانی نازیزم و دۆڕاندنیان لەشەڕی دوەمی جیهانی سودیان لەقوتابخانەی فرانكفۆرت وەرگرت، ئەمریكا پراگماتیزم و..هتد. قوتابخانەی لەڕابەرانی ئیتالیا بەكڵێساو پاشاكانیانەوە ناناسرێن، ئیتالیا بەرێنیسانس شەوق دەداتەوە..روسیا دەربهێنیت، لێ پوشكین ی دیستۆیڤسكی و گەورەترین بۆش��ایی لێ دروستدەبێت، ئەو دیستۆڤیسكییەی چەند ساڵێك لەگرتوخانە پەستراو، ژیانێكی یەكجار هەژارانەی بردە سەرو لەس��ەروی هەموش��یانەوە، دەچوە داخ��وازی ه��ەر كچێك رەفزێك��ی توندی وەردەگرت، نیچ��ەش لەخەمی كۆمەڵگەی مێگەل و ترس��نۆكی ئەڵمانیا دە)10(ساڵی دوایی بە ش��ێتی و بەبێهۆشی ژیانێكی زۆر

زۆر خراپی گوزەراند..ئێمەی كورد ئەم��ڕۆ لەواڵتێكداین وەك مەوالنا رۆمی وتەنی: نیوەمان لەئاو گڵە...نیوەم��ان لەگی��ان و دڵە. لەوەت��ەی مێژو هەی��ە، رۆڵی س��ەركردە هەمیش��ە گرنگ ب��وە لەمێ��ژودا، مارك��س و زۆری دیكەش جەختی��ان لەو راس��تییە كردۆتەوە، بەاڵم كۆمەڵگایەكی��ش ك��ە زۆر مان��دو هیالك بێت، زۆر ئەس��تەمە سەركردەكانی بتوانن تەندروست بن و بەتەندروستی بیر بكەنەوە، لەمڕوەوە ئەریك فرۆم لەكتێبی كۆمەڵگای تەندروس��ت بەدرێژی قسەی خۆی كردوە. كاتێك كۆمەڵگا ماندوبێت، ئەستەمە حیزبە

خاوەنی ببن��ە بتوانن سیاسییەكانیش��ی كولتورێكی رۆشنگەریی، تەنانەت بەرنامەو میتۆدێكیش��یان ب��ۆ پرس��ێكی گرنگ پێ ل��ەو كۆمەڵگایانەی ماندون و نابێت. بۆیە نەیانتوانیوە خاوەنی دەوڵەتی خۆیان بن، بۆنمونە وەكو نەتەوەی كورد، پێش هەمو شتێك پێویستە ئەو نەتەوەیە خێزان رزگار بكات، چونكە لەبنەڕەتدا رزگاركردنی خێزان زۆر زۆر لەرزگاركردنی نیش��تمان گرنگترو توانیم��ان خێزان س��ەختترە، هەركاتێك رزگار بكەی��ن، ئازادی بۆخ��ۆی دێتەدی. بیس��توپێنج س��ەدەیە فیكرو فەلس��ەفە لەپێناو بەرژەوەندی مرۆڤایەتی دادەڕێژرێ، كەچی هێشتا دەس��ەاڵتی ستەمكار شەرم نایگرێ درێژە بەمله��وڕی و تاكڕەوی خۆی دەدات، هێش��تا تەریق نابنەوە كە مێژوی دیكتات��ۆرەكان و پاش��اكان و بنەماڵەكان و خێڵ��ەكان چ��ۆن خراونەتە ن��او زبڵدانی مێژوەوە، كەچی هێشتا لێرەولەوێ دوبارەو

سەدبارە دەكرێتەوە.لەئەنجامی كەللەڕەقی هەندێ سەركردەدا، ه��ەردو ش��ەڕی جیهانی��ی هەڵگیرس��او لەپێناوی دۆخ��ە دەرونییە غەریزەییەكانی هەندێك س��ەركردەدا، دەیان ملیۆن كەس دەرخواردی ئاگری ئەو شەڕە ماڵوێرانكەرە دران و ئێستاش ئاسەواری ئەم شەڕە بەسەر جەستەی ئەوروپاو ژاپۆن و روسیاو بەسەر جەس��تەی زۆر كەس ماوەتەوە، كەچی چ لەش��ەڕی یەكەمی جیهانی و چ لەش��ەڕی دوەم��دا دوای خەڵكێك��ی زۆر لەیەك��دی كوشتن و س��وتاندنی نیشتمانەكانیان تائەو رادەیەی ئەوەندە ماندو ببون، زۆر بەسوك و س��انایی هەمو الیەك بۆ سەرمێزی گفتوگۆ غاریاندەدا، چ دۆڕاوەكە، چ براوەكە، كەچی نەرگس��ییەت وا لەسەركردەی نانیشتمانی و نادادپ��ەروەر دەكات ب��ەردەوام ئەوەندەی بیر لەش��كاندنی بەرامبەرەك��ەی بكاتەوە، نی��و ئەوەندە بی��ر لەئاش��تی نەكاتەوە. دوای داگیرس��انی ش��ەڕی نێوان پارتی و یەكێتی لەساڵی 1994،پەرلەمانی ئیفلیجی كۆبونەوەی رەشماڵێكدا لەژێر كوردستان، خۆی نوێكردەوەو دواتریش نەك هەر ئاشتی بەڵكو هاوپەیمانی ستراتیژیش��ی لێ هاتە بەرهەم، كەچ��ی دوای ئەم هەمو ئەزمون و مێژوە تاڵە، زۆرێك لەسەركردەكان بەردەوام

ناوەخۆ)كە ش��ەڕی بەهەڵگیرس��انەوەی یەكج��ار نەگریس و نەفرەت لێكراویش��ە(

خەڵك دەترسێنن. واڵتانی دواكەوتو پڕن لەدڕندەو یاخی و سەركێش��ی وەك��و بیهیمۆس،كاتێك هۆبز باش��ترین و بەنرخترین كتێب��ی خۆی ناونا لیڤیاسان، رێك هەستی بەو جۆرە دڕندانە كردبو، دەیزانی م��رۆڤ گورگە بۆ مرۆڤ، بۆیە ئەو ن��اوەی بەبااڵی كتێبەكەی خۆیدا نێو ترسناكی دڕندەیەكی بڕی،لیڤیاس��ان لەشێوە فینیقییە،زۆرجاریش ئەفس��انەی ئاژەڵی ح��وت ناوی دەبرێ، ئەو ئاژەاڵنەی بەئاسانی مرۆڤ هەڵدەلوشن و قوتی دەدەن. ئێس��تا لەجیهانی كۆمەڵ��گای دواكەوتودا دەسەاڵت و تەنانەت یاساش چونەتە شوێنی

لڤیاسانەوەو هەمان ئەو رۆڵە دەبینن. ئەوروپ��ا بۆی��ە گەش��ەیەكی خێرای بەخۆیەوە بینی، چونكە میراتگری چەندین فەلس��ەفەی جیاوازبو، ئایین��ی جولەكە، س��ەدەكانی مەس��یحی،یۆنانی-رۆمی، ناوەڕاست،رێنیس��انس، ریفۆرم��ی ئایینی ،رۆش��نگەری، رۆمانتی��ك و ...هتد.بەاڵم ئێمە هی��چ میراتێكی فیكریمان نییە، جگە لەپەن��دی پێش��ینان و جگ��ە لەئەمارەتە بەش��ەڕهاتوەكان، كە میرات��ی براكوژییان گەورەترین كۆرە بەجێهێشتوین،پاشای بۆ قەسابخانەو كوش��تارگەی بۆ ئێزیدییەكان خولقاند، رۆژێك دێت پاشای كۆرەو دەیان س��ەرداری دیكەی كورد لەبەردەم دادگادا

نەفرەت و ریسوا بكرێن. ئەگەر كاوتس��كی و برنشتاین نەبونایە رەنگە ماركسیزم بەو قەوارە گەورەیە ئەو بەها فەلسەفییەی بەخۆوە نەگرتبایە،كاوتسكی و برنش��تاین لەئەنجامی ئەو گۆڕانكارییانەی بەس��ەر ئەڵمانیادا هاتن بۆ یەكەمین جار خوێندنەوەیەكی جیدییان لەسەر ماركسیزم ك��رد، ئەمەش جارێكی ت��ر هێزێكی نوێی )فلۆبێر(یش ئەگەر بەخشی، بەماركسیزم نەبوای��ە، نوێخوازییەكەی جیمس جۆیس و مارسیل پڕۆس��ت و كافكا، بەجۆرێكی ترو بەدیدێكی ترو بەئاراس��تەیەكی تر دەبون، یان هەر نەدەبون و ناوناوبانگیشیان بۆ دور نەدەڕۆی، بەاڵم سەیریكەن جۆیس و كافكا ناوبانگیان لەفلۆبێر زیاتر دەركرد، ئەمە چ مێژوەكە، فلۆبێر كەوتە پش��تەوەی كافكاو جۆی��س؟ بەهەمانش��ێوە ئەگ��ەر یەكێتی نەبوای��ە، پارتی هەرگیز نەدەبو بەو هێزە كاریگەرە، یەكێتی ملمالنێیەكی سەختی پڕ هەڵگیرس��اند بەپارتی بەرامبەر لەهەڵەی كە لەئەنجامدا یەكێتی خۆی بچوك بوەوەو پارتیش گەیش��تە ئاس��تی زلهێزی یەكەم لەكوردس��تان. ئێس��تا بزوتنەوەی گۆڕان لەكێبڕكێی وەدەس��تهێنانەوەی ئەو هێزەیە كە پارتی بدا بەئەرزدا، بەاڵم كەرەستەكانی دەس��تی گۆڕان بۆ ئ��ەو ملمالنێیە دژوارە تارادەیەك ئەوە نیشاندەدا پارتی گۆڕانیش وەكو یەكێتی بەئەرزا بدا، راس��تە ئەوەی ئێس��تا لەه��ەردو الوە دەبین��رێ تەنه��ا لەالیەن پارتی نابوتكردنی نمایش��كردنە. گۆڕانە، نزیك��ودوری ئامانجی گۆڕان��ەوە ئەوكاتان��ەی پارت��ی و گۆڕان دەش��كەونە ش��ەڕێكی ساردەوە هەردوال بۆ نابوتكردنی یەكت��ری لەش��ەڕێكی نەرمە س��اردی بێ ئامان��دان، درێ��ژەدان بەش��ەڕی س��ارد لەبنەڕەت��دا درێژەدان��ە بەخۆكۆكردنەوەو ئامادەباش��ییەكی ت��ەواو بۆ پەكخس��تنی بەرامبەرەكە، ئێس��تا هیچیان نەتوانیویانە بەباشی خۆیان کۆبكەنەوە، نە توانیوشیانە بگەنە ئاستێك لەئامادەباشی وەهادابن كە بتوانن ئەوەی بەرامبەر نابوت بكات، بەاڵم

بەچڕی لەهەوڵی بێوچانیشن.

دانوس��تانەکانی ئێران و ک��ۆی واڵتانی ڕۆژئ��اوا بەنوێنەرایەت��ی "پێنج کۆ یەک" گەیشتۆتە ئاس��تێکی هەستیارو شایەنی لەسەروەستان. هەردو الیەنی دانوستانکار لەڕوانگەی خۆیان و بەکۆهۆکارێکی گرنگ و س��تراتیژیک ئامادەی ئەم دانوس��تانانە بون. ئێ��ران لەم پرۆس��ە درێژخایەنەدا بەڕونی دو مەبەستی سەرەکی و دیاریکراو ڕەچاو دەکات کە دەتوانین بڵێین کرۆکی س��تراتیژی ئێرانن، النیکەم بۆ مانەوەی ئێران وەک دەسەاڵتێکی بەهێزی ناوچەیی کە بتوانێت لەناوچ��ەی خوازراوی خۆیدا بتوان��ێ بەڕێوەبەرێتی ک��ۆی ئەو بابەت و گۆڕانکارییانە بکات؛کە الی ئەوان گرێدراوی بەرژەوەندی بااڵو س��تراتیژی درێژخایەنی ئێرانن. گەم��ارۆ درێژخایەنەکانی ئەمریکا هەتا پێش کۆی گەمارۆکانی هەمو ڕۆژئاوا لەسەر ئێران کاریگەریی بەرچاو و گرنگی

خۆیان لەزۆر ڕوبەردا دانابو. پاش پێکهاتنی "پێنج کۆیەک"و ڕەوتی گەم��ارۆکان و چۆنیەتی دانوس��تانەکان، مامەڵەی ڕۆژئاوا لەگەڵ ئێراندا کاریگەریی ڕوبەرەکانی لەک��ۆی دان��اوەو هەراویان ژیانی کۆمەڵگای ئێراندا بەبەرجەستەیی و

بەڵگەنەویستی دەبینرێن. ئێ��ران پێدەچێ��ت بەهۆی خەس��ارە ئاب��وری و س��ەرەکییەکانی بنەمای��ی و کاریگەری ئابڵۆقەکان و تێچوی ئامادەبونی ئەم واڵتە لەناوچەک��ەداو باری گوزەرانی ژیانی گەالنی ئێران بەڕاستی هاتبێتە ناو بازنەی دانوس��تانەکانەوەو مەبەس��تێتی ئ��ەم پرۆس��ەیە بەئەنجام ب��گات، بەاڵم لەهەمانکاتدا دو مەبەس��ت و ئاراس��تەی س��ەرەکی دوائامانجەکانی ئێرانن لەکۆی

ئەم دانوستانانە. یەک��ەم: ئێ��ران بەنیازە لەپرۆس��ەی دانوس��تانەکاندا ئەگ��ەر نەتوانێ ڕۆژئاوا بێنێتە سەر ئەم ڕایەی کە ئێران لەڕوانگەو بۆچونی نوێی خۆی��دا دەتوانێ پارێزەری پرێنس��یپ و بەه��ا جیهانیی��ەکان بێت، ئاشتییانەدا لەپرۆس��ەیەکی دەتوانێ وە زانس��تی تکنۆلۆژیای ناوکی بەکار بێنێ و کاتی پێویس��ت و شیاو بۆ ئەم بەرەنجامە بکڕێ��ت؛ هەوڵ دەدات ئ��ەم بڕگەیە جێ بخات کە ڕەوایە دەستی بەزانست و چەکی ناوک��ی ڕابگات یا النیکەم ئەم زانس��ت و تکنۆلۆژیایە لەبواری زانس��ت و گەش��ەی ئابوری و پێشکەوتنی هەمەالیەنەی ئابوریی ئێران��دا فاکتەرێک��ی پێویس��تەو دەبێ ڕۆژئ��اوا ئەم مافە بەئێ��ران بدات. ئێران کە بەتەماب��و لەڕێکەوتنێکی کورتماوەی یەک س��اڵە تا دو س��اڵەدا ڕۆژئاوا قایل بکات و پاش��ان بگەڕێتەوە سەر بەرنامەو پرۆژەکەی خۆی، ئێستا بەپەیمانێکی دە ساڵە ڕازییەو واز لەپرۆژەی ئاوی قورسی ئەراک��ی دێنێت و لەژم��ارەی نەوەد هەزار س��انتریفیوژی هەرەپێش��کەوتوەوە بەنۆ هەزاری کۆن��ە قایلەو زۆر پاشەکش��ەی شیاوی س��ەرنجی دیکەشی کردوە، هەوڵ دەدات لەب��ری ئەوەی کە واڵتێکی ناوکیی الواز بێ��ت و گەم��ارۆکان بەچۆکیدا بێنن؛ لەم دۆخ��ەی ناوچەکە زۆرتری��ن قازانج وەرگرێت و النیکەم مەبەستی دوەمی خۆی

بەدەست بێنێت. دوەم: زۆر ڕون��ە ک��ە س��ەرکردەکانی ئێران و دەسەاڵتی ئایدۆلۆژیکی ئەم واڵتە دروش��مە توانیویەتی لەم��ڕۆدا النیکەم ئس��تراتیژییەکانی س��ەرەتای شۆڕش��ی ئێ��ران بەڕێگاو میتۆدی دیکە بەدیبێنێت. دروش��مەکانی )هەناردەکردنی شۆڕش(و )ڕێگای ق��ودس لەکەربەالوە تێدەپەڕێت( لەڕاس��تیدا ئەمڕۆ ئیتر راس��تین و ناکرێت لەبەرچ��او نەگیرێن. هەر ئێس��تا ئێران توانیویەتی بەه��ۆی ئامادەبونی لەبەغداو بەدەس��تەوەگرتنی ئی��رادەی سیاس��یی حکومەتی عێراق گوش��ارێکی ڕاستەوخۆو هەستپێکراو بخاتە سەر هەردو جەمسەری تورکیا( دنیای س��وننە )عەرەبس��تان و

ڕۆژئ��اوا. ئەمری��کاو لەهەمانکات��دا و پایتەختی س��ەنعای بەدەس��تەوەگرتنی عەرەبس��تان، بونی بەهاوس��ێ یەمەن و فەرمانڕەوایی دیمەشق و بەهێزیی لەبەیروت، سەرەڕای هەمو ئەمانە کە خۆیان گوشارن بۆ سەر تورکیاو دەرپەڕاندنی لەناوچەکەو بێڕەنگکردنی ڕۆڵی ئەم واڵتەو عەرەبستان؛ ڕۆژئاواو لەبەرژەوەندییەکانی هەڕەشەشە س��تراتیژیکترین دەسبەس��ەراگرتنی هەرێم��ی ناوچەک��ە ک��ە ئ��ەم واڵتانەو ک��ۆی بەرژەوەندییەکانی ئێ��ران پێکەوە دەبەس��تێتەوە، کوردستان ئەم گرێبەندە مەزنەیە کە ئێران دەیەوێت بەئامادەبونێکی بەهێز تییایدا دواقسەی خۆی لەناوچەکەدا

بکات.

بەڕاشکاوی بڵێین ئێران ئێستا لەهەمو بەرجەس��تەترو ت��ر الیەنێک��ی واڵت و کورددا بزوتنەوەی لەهەن��اوی بەرچاوتر ئێران پت��ەوی پەیوەندی��ی ئامادەی��ە، لەگەڵ هێزەکانی باکورو پردی س��لێمانی ڕۆژئاوای کوردستان بەڕونی ئاستی بون و ئ��ەم ئامادەیی��ە دەخەنە بەرچ��او. ئەم گوش��ارانەی ئێران وایک��ردوە تاڕادەیەک ئێستا هەس��ت دەکرێت زمان و مامەڵەی هەولێری��ش لەگ��ەڵ ئێ��ران و ڕوبەڕوی؛ گۆڕانی بەسەردا هاتوەو نەرمتر بوە. ئەم هەرێم��ەی ئێمە س��ەرەڕای هەمو گرفت و قەیران و خەس��ارەکانی خۆی لەڕاس��تیدا گرنگییەک��ی زۆر س��تراتیژیکی هەیە بۆ ڕۆژئاواو ئەمری��کا بەتایبەت کە لەقۆناخە جیاوازەکاندا نمونەی هەڵوێستی خۆرئاواو ڕادەی ئەم گرنگییەم��ان بینیوە، مامەڵە لەگەڵ مالیکی و پاشان هەڕەشەی داعش و شەڕی نەوت سێ بۆس��ەگری گرنگ بون کە بەڕونی ئەم هەڵوێستانەیان دەرخست. ئێران بەم ئامادەییەوە لەدانوس��تانەکاندا ئەگ��ەر بتوانێ ئەوروپاو ڕۆژئ��اوا بێنێتە س��ەر ئەم باوەڕە کە لەناوچەکەدا هێزەو بەبێ ڕەچاوکردنی ئەم هێزەو پاراس��تنی بەرژەوەندییەکان��ی؛ ئارامی��ی ناوچەکەو پاراستنی ناوچەکە ئەستەمە، بۆیە دەبێت وەک هێزێك��ی بەدەس��ەاڵت بمێنێت��ەوە تائاس��ایش و ئاش��تی و یەکێتی ناوچەکە پارێ��زراو بێت. ئەگەر ئێ��ران بتوانێ ئەم فرمولە بەئەنجام بگەیەنێت ئەوا بێگومان ئام��ادەی دەس��هەڵگرتنە لەزیادەخوازی ناوکی خۆی و تەنان��ەت کۆی پرۆژەکەی. بۆ ئەم مەبەس��تەش ئابورییەکی بوژاوە، جیهان��ی و فرەالیەن��ی پەیوەندییەک��ی جیهان، لەگ��ەڵ بێبەربەس��ت مامەڵەی پیشەس��ازیی نوێینی نەوت و تکنۆلۆژیای ئێران��ن، لەپێداویس��تییەکانی گونج��او پەس��ەندی ئ��ەم داخوازییان��ە فاکتەری دانوس��تانەکان و کۆتایی بەئاکامگەشتنی بەڕێوەبەرێتی ئێران��ە، ناوک��ی پرۆژەی ئەم دەڤەرەو بون��ی ئێران خوازیاری ئەم دۆخەیەو ئێ��ران لەم پێن��اوەدا پرۆژه ی ناوکی دەکاتە قوربانی. بەاڵم بونی تورکیاو عەرەبس��تان و واڵتانی س��وننەو هەرێمی کوردس��تان تائێستای بەش��ی هەولێری و پێش��ینەی تەواو تاریک و باوەڕپێنەکراوی بەرەنجام��ەن و ئ��ەم بەرگ��ری ئێ��ران وادەرناکەوێت ڕۆژئاوا کۆی ئەمانەو هێزە دیموکراتەکانی ناوخۆی ئێران لەئاستانەی دەسەاڵتی ناوچەیی بونی ئێراندا قوربانی ب��کات. بۆیە ڕێگای یەک��ەم گونجاوترین ڕێ��گای ئێران ک��ە وەک هێزێکی ناوکیی الواز لەداهات��ودا لەناوچەک��ەدا دەتوانێ تاماوەیەک��ی تر ی��اری ب��کات، ئاماژەو کۆی ڕوداوەکان دەڵێ��ن داهاتوی ئێران و دەس��ەاڵت و هێزی لەسێبەری گەمارۆکان و ئامادەبونی ڕۆژئاواو هێزەکانی تری ناوچە وەک تورکیاو عەرەبس��تان ڕو لەئاوابون دەکات بەتایبەتی بەدۆخی ئێستای نەوت و

ئابوریی هەڵوەشاوەی ئێرانەوە.

میوانە دردۆنگەكانی مێژوئێران هێزێکی ناوچەیی یان واڵتێکی الوازی ناوکی؟

زۆر ڕونە کە سەرکردەکانی

ئێران و دەسەاڵتی ئایدۆلۆژیکی

ئەم واڵتە النیکەم لەمڕۆدا

توانیویەتی دروشمە ئستراتیژییەکانی

سەرەتای شۆڕشی ئێران بەڕێگاو میتۆدی دیکە

بەدیبێنێت

14(470( سێشه ممه 2015/3/17

فوئاد سدیق

بیستوپێنج سەدەیە فیكرو فەلسەفە

لەپێناو بەرژەوەندی مرۆڤایەتی

دادەڕێژرێ، كەچی هێشتا دەسەاڵتی ستەمكار شەرم نایگرێ درێژە

بەملهوڕی و تاكڕەوی خۆی دەدات

به پێی بنه مای پایه كردنی یاس��اكان واته )مب��دا تدرج القوانین(و بنه م��ای ره وایه تی واته )مبدا الش��رعیه (، هه ر رێنماییه ك یان بڕیارێ��ك له حكومه ت��ه وه ده ربچێت ده بێت به پاڵبشتی یاس��ایه ك ده ربچێت، به تایبه تی رێنمایی��ه ك یان بڕیارێك س��زای تێدا بێت. له تایبه تمه ندییه كانی یه كێكه س��زا چونكه بنه ما یاساییه كان، بنه مای یاسایش ده بێت نوێن��ه ری خه ڵك وات��ه )په رله مان( ده ری بكات، ئه وی��ش پشتبه س��تن به بنه مایه كی ده س��توری ك��ه ده ڵێت هی��چ كرده وه یه ك تاوان نییه و هیچ تاوانێك سزای له سه ر نییه به پێی یاسا نه بێت واته )ال جریمه والعقوبه اال بن��ا وا علی قان��ون(، به پێی ئه م بنه مایه هه مو ج��ۆره رێنماییه ك ی��ان بریاڕێك كه له الیه ن حكومه ته وه ده رده چێت سزای تێدا بێت ده بێت به یاسا بێت یان ڕێگه پێدراو بێت

به یاسا.ئه گ��ه ر بگه ڕێین��ه وه ب��ۆ ئ��ه و ج��ۆره وه كو ده ریكردون، كه حكومه ت رێنماییانه ی نمونه یه ك باس��ی بكه ین رێنمایی س��زادانی ش��ۆفێرانه له سه ر لێخوڕینی خێراو بڕی ئه و پارانه ی دیاریكراوه بۆ هه ر س��ه رپێچییه ك، ده بینی��ن كه هیچ جۆره یاس��ایه ك نییه بۆ رێكخس��تنی ئه و بابه ته ، بۆیه لێره وه ده ڵێم كه ئه و جۆره س��زایانه یاسایی نین و له گه ڵ بنه ما ده ستورییه كان ناگونجێت، به اڵم له وه س��ه یرتر كاتێك كه سێك ده یه وێ سكااڵ له و جۆره بڕیاران��ه یان ڕێنماییانه بكات ده بێت

په نا بۆ كێ و بۆ كوێ به رێ؟له واڵتان��ی یاس��اییدا په نا ب��ۆ دادگای ده ستوری یان دادگای كارگێڕی ده بردرێت، به اڵم له كوردس��تان نه دادگای ده ستوریمان هه یه و ن��ه دادگایه كی كارگێ��ڕی ئه وتۆمان هه ی��ه كه بۆ ئه م جۆره س��زایانه په نای بۆ ببه ین، چونكه داواكاری گش��تی له ناو ئه م جۆره دادگایانه له جیاتی ئه وه ی داكۆكیكاری به رژه وه ندی گش��تی بن، ده بینین پارێزه ری

حكومه تن، ئه ویش جۆرێك له نائومێدی له ناو خه ڵكی دروستكردوه .

به ب��ڕوای من په رله مانی كوردس��تان زۆر كاری جدی هه ن ده بێت كاری له سه ر بكه ن، واز له كاری الوه كی بهێنن به تایبه تی پیشه ی داكۆكی كردن له حیزبه كانیان و كاری حیزبی، چونكه له ئێس��تادا ئه وان نوێنه ری خه ڵكن ن��ه ك نوێن��ه ری حیزبه كانی��ان. له واڵتانی دیموكراس��ی ده بینی��ن په رله مانت��ار خۆی له ناو خه ڵكی��دا ده گه ڕێت ب��ۆ دۆزینه وه ی گرفتێ��ك ك��ه كاری له س��ه ر ب��كات له ناو په رله مان و هه وڵی به یاس��اكردنی بابه ته كان په رله مانتاری له كوردس��تان به اڵم ده ده ن، وا هه ی��ه ل��ه و رۆژه وه بوه ت��ه په رله مانتار خ��ۆی له ده نگده رانی ده دزێت��ه وه ، ته نانه ت ئ��ه و ژم��اره مۆبایله ی ب��ه كاری ده هێنا بۆ بانگه شه ی هه ڵبژاردن ئێستا له روی خه ڵكیدا دایخستوه ، وه كو ئه وه ی بڕوای نه كردوه كه

بوه ته په رله مانتار.

* ماسته ر له یاسای گشتی

رێنماییه كانی حكومه ت تاچه ند ره وان؟فه الح مسته فا سدیق*

په رله مانی كوردستان زۆر كاری جدی هه ن ده بێت كاری له سه ر بكه ن، واز له كاری الوه كی بهێنن

به تایبه تی پیشه ی داكۆكی كردن له حیزبه كانیان و كاری حیزبی، چونكه له ئێستادا

ئه وان نوێنه ری خه ڵكن

19 »»

15 (470( سێشه ممه 2015/3/17 [email protected]ته‌ندروستی

سوتانی جۆرەکانی:1. سوتان: ڕوپۆش��ی دەرەوە. 2. س��وتانی بەش��ێکی پێس��ت. 3. س��وتانی پێس��ت بەقوڵی. لەوانەیە سوتان هەبێت1. نیشانانەی لەم هەریەك تەنگەنەفەس��یی .2 ئ��ازار کاتێك بۆری ه��ەوای گرتبێت 3. ئاوس��ان و بڵقکردنەوەی پێست 4.

نیشانەکانی شۆك. بۆ سەرەتایی فریاگوزاری چۆن

کەسێکی سوتاو بکەین؟یەک��ەم :یارمەت��ی کەس��ێکی س��وتاو بدە ک��ە دانیش��ێت یان ڕاکشێت بەشێوەیەکی ئیسراحەت. ئاوی س��ارد بکەرە س��ەر شوێنی

سوتاویەکە بۆماوەی دە دقیقە یان تا ئەوکاتەی ئازاری

بێجگ��ە نامێنێ��ت. لەئ��او هیچ��ی ت��ر

بەکارمەهێنە. دوەم: البردنی هەر

جلێك یان خش��ڵێك کە لەشوێنی ئەوەی سوتاویەکەدا هەبێت پێش شوێنی سوتاویەکە بئاوسێت. بەاڵم ئەگەر جلێك نوس��ابو بەش��وێنی س��وتاویەکەوە ئەوە باش��تر وایە

النەبرێت. تەنها :ئەگەر سوتانەکە سێیەم شوێنێکی کەمی دیاریکراو بو ئەوە باشترە بەشتێکی پاك داپۆشرێت نەنوس��ێت بەمەرجێ��ك ب��ەاڵم بەپێس��تەکەوە. بۆ ئەم مەبەستە دەتوانیت ئەو شتانە بەکاربهێنیت کە بۆ داپۆشینی خواردن بەکاردێن. بەاڵم س��وتاوی دەموچ��او بەهیچ

شێوەیەك داناپۆشرێت. چاودێریکردن��ی چ��وارەم: هۆش و هەناس��ەدان و لێدانی دڵ��ی نەخۆش��ەکە بکەو تەلەفۆن لەهەمانکات��دا ب��ۆ بک��ە

فریاکەوتنی خێرا )122( و داوای بکە ئاگاداریان بک��ەو یارمەت��ی ڕێژەکەی و لەجۆری س��وتاویەکەو

قوڵیی سوتاویەکە. هەندێک تێبینی گرنگ دەربارەی

سوتاوی:0 هیچ کرێم و مەرهەم و ش��تێکی تر بەکارمەهێنە بۆ سوتاوی تەنها

ئاو بە کاربێنە.. هیچ ش��تێك ب��ەکار مەهێنە بۆ داپۆشینی سوتاوی کە بنوسێت

بەپێستەوە.. دەس��ت لەسوتاویەکە مەدەو

بڵقەکانی مەتەقێنە.لەبنەماکانی بی��ر . هەمیش��ە چونک��ە بک��ەرەوە فریاکەوت��ن گرن��گ ئەوەیە ژیانی ڕزگار بکرێت هەناس��ە، بۆری کردنەوەی وەك هەناسەدان و هەروەها سوڕی خوێن

)ABC(. کە پێیاندەوترێ

چۆن‌فریای‌كه‌سێكی‌‌سوتاو‌بكه‌وین

‌‌‌‌‌ئا:‌د.‌سەروەر‌عارف‌ستار

ش��اره زایانی ب��واری خ��ۆراك رایانگه یان��دوه كه ژن��ان له كاتی دوگیان��ی له كه س��انی ت��ر زیاتر پ��ڕ به خۆراك��ی پێویس��تیان له ڤیتامین و خۆراكه هه مه جۆره كانه وزه یه ك��ی بۆده س��تكه وتنی ب��اش و مانه وه ی هه ن��دێ كانزاو پێكهاته كانی له ش به ش��ێوه یه كی ل��ه وه ی ئاس��ایی . ئه م��ه جگه كه ژن��ان له م قۆناغ��ه دا هه ندێ ناڕه حه تییان بۆ دروس��ت ده بێت كه ده كرێت له ڕێی ئه م خواردن و خواردنه وان��ه ی خواره وه رێگه یان

لێبگرێت یاخود كه م بكرێنه وه .دڵ بۆكه مكردن��ه وه ی -1تێكه ڵهات��ن. ده كرێ��ت توزێ��ك ش��ه ربه تی زه نجه فیل بخۆیته وه . ئه مه به س��وده بۆهیوركردنه وه ی دواتری��ش هه روه ه��ا گ��ه ده . ده توانی��ت تۆزێك م��ۆز بخۆیت تێدای��ه پۆتاس��یۆمی چونك��ه ناهێڵێت توش��ی وش��ك بونه وه ببیت، هه روه ها ده توانیت میوه ی ش��اتو بخۆی له رۆژه ك��ه چونكه

مادده ی دژه ئۆكسانی تێدایه .2- ب��ۆ كه مكردنه وه ی دڵه كزه . س��ێوی ش��ه ربه تی ده توانی��ت سروشتی و شه ربه تی ترێ و تۆزێك

س��ركه ی س��ێو تێك��ه ڵ به یه ك بكه ی��ت و بیخۆیت��ه وه ، ئه مه زۆر باشه بۆكه مكردنه وه ی دڵه كزێكه ، هه ناریش ش��ه ربه تی هه روه ه��ا زۆر باش��ه و له كاتی خواردنه وه ی به ماوه یه كی كه م هه ست به نه مانی دڵه كزێك��ه ده كه یت )پێویس��ته

شه ربه ته كان سروشتی بن(.3- بۆ زیادكردنی مادده ی ئاسن له له شدا. ده توانیت سود له شۆریای س��پیناغ و قه رنابی��ت و ك��ه ره وز وه ربگرێ��ت. ب��ۆ ده س��تكه وتنی س��ودی زیات��ر ده توانی��ت ئه م سێ س��ه وزه یه به یه كه وه بكه یت

به شۆرباو رۆژانه بیخۆیته وه .ئاس��تی به رزكردنه وه ی بۆ -4كالسیۆم. شیر له گه ڵ هه رمیوه یه ك ك��ه خ��ۆت ح��ه زی پێده كه یت، یاخود له گ��ه ڵ كۆمه ڵێك میوه ی وشككراوه كه له بازاڕ هه یه تێكه ڵ به ی��ه ك بكه ی��ت و بیخۆیت��ه وه ، هه روه ه��ا ده توانی��ت كونجی بۆ گیراوه كه ت زیاد بكه یت )بیخه یته كونجی چونكه ش��ه ربه ته كه وه (.

ریشاڵی تێدایه و به سوده .

سه رچاوه . سایتی یاهو

ئه‌م‌تێكه‌اڵنه‌‌بۆ‌دوگیان‌

زۆر‌پێویسته‌

ئاوس��انی ق��اچ یه كێك��ه له گرفت��ه ته ندروس��تییه كان و ره نگه كه س��انێكی زۆر ئه م كێشه یه یان هه بێت. زۆر هۆكار هه یه بۆ ئاوس��انی ق��اچ له وانه كه می جوڵ��ه و قه ڵه وی��ی و نه خۆش��ییه كانی وه ك گورچیل��ه و نه خۆش��ییه كانی دڵ و

بۆرییه كانی .ئه گ��ه ر قاچێكت یاخ��ود هه ردوكیان ئاوس��ان له وانه یه ئه م كێشانه ت هه بێت

بۆیه زو سه ردانی پزیشك بكه .- ئه گه ر هاتو ئاوس��انه كه له یه ك قاچ بو هه روه ها به زۆری��ش له پێ و پاژنه پێ یاخود ڕاندا بو، ئه وه ره نگه هۆكاره كه ی تێكچونی سیستمی ده مارو خوێنبه ره كان بێ��ت. هه روه ه��ا به گش��تی په یوه ندی به ده وال��ی ده ماره كان یان خوێن مه ینی ده ماره كان، هه وكردنی ده ماره كانه وه یه .

- ئه گ��ه ر هاتو ئاوس��انه كه له هه ردو قاچدا بو، ئ��ه وه ره نگ��ه هۆكاره كه ی ن��اوه وه ی ئه ندامه كان��ی نه خۆش��ی جه س��ته بێت بۆ نمونه سس��تی دڵ و

گورچیله كان.- هه ن��دێ هۆكاری تری��ش هه ن بۆ رودان��ی ئاوس��انی قاچ له وان��ه كه می پرۆتین و نه خۆشی ش��ه كره و تێكچونی ب��ه توش��بون هه روه ه��ا خ��واردن، هه س��تیاری و ژه هراوی ب��ون و هه روه ها

تێكچونی هۆرمۆنه كان.- ده رمان هۆكارێكی تری ئاوس��انی هه ردو قاچه كان��ه ، به تایبه تی ده رمانی دژه هه وكردن��ه كان و ئ��ه و ده رمانانه ی كه میز به كه سه كه ده كه ن وه ك هه ندێ له ده رمانه كان��ی دابه زاندنی په س��تانی خوێ��ن، ئ��ه و ده رمانان��ه ی م��ادده ی ژنانه ی ئ��ه و تێدای��ه ، كۆرتیزۆنی��ان ده رمانی دژی س��كپڕیی به كار ده هێنن هه ندێ جار توشی ئاوسانی قاچ ده بن. هه روه ها له و كه س��انه ش ئاوسانی قاچ روده دا كه خواردنه وه كحولییه كان زۆر

ده خۆنه وه .

ئایا ده زانی بۆ قاچت

ده ئاوسێ؟

زۆرن ئه و كه سانه ی نایانه وێ پاش ماوه ی ئ��ه و كه ره س��تانه ی ب��ه كاری ده هێنن دواتر له ناوی به رن، ئه مه ش بۆ ته ندروستی خراپه و

توێژینه وه كان ئه وه یان سه لماندوه .توێژین��ه وه كان باس له وه ده كه ن راس��ته خواردنی ته ندروس��ت و وه رزش پێویس��ته ته ندروس��تیه كی باش��مان پێ��ده دات، به اڵم تایبه ته كانیش كۆن و كه ره سته ی له ناوبردنی

پێویسته و له نه خۆشی ده تپارێزێت.• یه كێك له و كه ره س��تانه ی كه پێویسته زو له ناوی به رین ئه و قاپوقاچاغه پالستیكی و نایلۆنانه ی��ه كه كۆن بون و هه س��ت ده كه یت

ماوه یه ك��ی زۆر زۆره به كاری��ان ده هێنیت، چونكه ئه و مادده كۆنانه له گه ڵ خواردنه كه دا یه كده گرن و مادده ی كیمیایی دروست ده كه ن، كه ئه مه ش بۆته ندروستی خراپه و راسته وخۆ كاریگه ری له سه ر ته ندروستی مرۆڤ دروست

ده كات.• پێویسته فڵچه ی ددان هه ر سێ بۆ چوار مانگ جارێ��ك له ناوی به ریت و ت��ازه به كار بهێنیت، چونكه كاتێك خراپ ده بن سودیان بۆ ده م��وددان نامێنێت و پاكی��ان ناكه نه وه ، هه روه ه��ا نابێت ئه وه ش له بیر بكه یت كاتێك توشی په تایه ك ده بیت ئه وه دوای ته واوبونی

نه خۆش��ییه كه فڵچه ی ددان ئه گه رچی چه ند رۆژێكی كه میش بێ به كارت هێنابێ، له ناوی

به ره چونكه به كتریاو ڤایرۆس هه ڵده گرێ.• ش��اره زایانی ب��واری جوان��كاری باس ل��ه وه ده كه ن كه كه ره س��ته جوانكارییه كان پێویسته زۆر وریایان بین، پێویسته ماسكاره له چوارمانگ زیاتر به كارنه هێنرێت و س��وراوی لێویش كه متر له س��اڵێك و فڵچه و ئیسفنجی ده موچاو و پشت چاو و رومه تیش زو زو له ناو ببرێن چونك��ه به تێپه ڕبونی كات به كتریایان

له سه ر ده نیشێت.• ئه و پاكه ته ی كه عه ده س��ه ی چاوی تیا

هه ڵده گریت پێویس��ته رۆژانه به پاككه ره وه ی تایبه ت به عه ده سه كه بش��ۆردرێن و هه ر سێ مانگ جارێك ئه و پاكه ته بگۆردرێت، چونكه

چاو توشی هه وكردن ده كا. • كۆت��ا خاڵ ك��ه توێژینه وه كان باس��ی لێده كه ن ده ڵێن پێویس��ته كه س��ه كان له دو كاتژمێر زیاتر له سه ر ئامێره ئه لكترۆنییه كان نه مێنن��ه وه و كاتێكی زیات��ر له گه ڵ كه س و كاره كانیان به س��ه ربه رن، چونكه په یوه ندی پت��ه وی خێزان��ی ئاس��وده ی دڵخۆش��یی و

ته ندروستیه كی ده رونی باشه بۆ كه سه كان.

ئاگاداری‌‌كه‌ره‌سته‌ی‌‌جوانكارییه‌كانت‌به‌!

خوێندن(470( سێشه ممه 162015/3/17

سه‌رۆکی‌زانکۆی‌گه‌شه‌پێدانی‌مرۆیی:‌زانکۆ‌ئه‌هلییه‌کانده‌توانن‌مۆدێلێکی‌جیاوازتر‌له‌زانکۆ‌حکومییه‌کان‌پێشکه‌ش‌بکه‌ن

[email protected]

ئا: رێنوار نه جم

سه رۆکی زانکۆ گه شه پێدانی مرۆیی له سلێمانی، دکتۆر مه ریوان ئه حمه د

ره شید له دیدارێکی ئاوێنه دا باس له رۆڵی زانکۆ ئه هلییه کان ده کات له کوردستانداو له باره ی زانکۆی

گه شه پێدانیشه وه رایده گه یه نێت که توانیویه تی پارێزگاری له دروشمی

سه ره کیی زانکۆکه یان بکه ن.

زانکۆ ئه هلییه کانده توانن رۆڵی خۆیان بگێڕن

دکتۆر مه ری��وان له ب��اره ی گرنگیی ئێس��تای ب��ۆ ئه هلیی��ه کان زانک��ۆ کوردس��تان ده ڵێ��ت "گه شه س��ه ندن ده خوازێت هه مو ب��واره کان بگرێته وه ، تائ��ه م چه ند س��اڵه ی داهاتوش ته نها زانکۆ حکومییه کان هه بون که فێرخواز ده یتوان��ی تیایان��دا بخوێنێ��ت، به اڵم له پاڵ ئ��ه وه ن داواکارییه کان ئێس��تا بتوانن ئه هلییه کانیش زانک��ۆ ئه واندا،

رۆڵی خۆیان بگێڕێن".هه روه ها ئ��ه و پێی وای��ه که مه رج نیی��ه زانکۆ ئه هلیی��ه کان کۆپی زانکۆ حکومییه کان ب��ن، "زانکۆ ئه هلییه کان له زانکۆ جیاوازتر مۆدێلێک��ی ده توانن

حکومییه کان پێشکه ش بکه ن ".له پ��اڵ ئه وه ی زانک��ۆ حکومییه کان ناتوانن هه م��و خوێندکارانی ده رچوی زانک��ۆ بگ��رن و له خ��ۆ ئاماده ی��ی ئه هلییه کان ئه و بۆشاییه پڕ ده که نه وه ، دکت��ۆر مه ریوان پێی وای��ه که "زانکۆ ئه هلیی��ه کان ده توان��ن بگه ڕێن بۆ ئه و بوارانه ی پێیویس��تیان به ب��ازاڕی کار گرێی ئه کادیمی به ش��ێوه یه کی هه یه و

بده ین به زانکۆوه ".هه روه ها ئه و خوێندکارانه ی له ڕابردودا

نه یانتوانیوه به ه��ۆکاری جیاواز درێژه به خوێندن��ی ب��ااڵ ب��ده ن، له زانک��ۆ ئه هلییه کان��دا به ب��ێ دانان��ی مه رجی

ته مه ن، ده رفه تی خوێندنیان هه یه .

گرێدانی زانکۆ به کۆمه ڵگاوه مرۆی��ی گه ش��ه پێدانی زانک��ۆی له س��اڵی 2007 دام��ه زراوه و خاوه نی زانکۆک��ه که س��ایه تی ئایینی دکتۆر عه ل��ی قه ره داغیی��ه ، ک��ه له هه مان کات��دا ئه مینداری گش��تیی یه کێتی جیهانی زانایانی مس��وڵمانه . سه ره تا

زانکۆک��ه ته نه��ا خاوه ن��ی که مپێک ب��و له ق��ه زای قه ره داغ��ی پارێزگای س��لێمانی، دواتر توانی که مپی دوه م بکات��ه وه و سلێمانیش��دا له ش��اری له ئێستادا به هه ردو که مپه که 4 هه زار

خوێندکاریان تێدا ده خوێنن.سه رۆکی زانکۆکه رایده گه یه نێت که "زانکۆی گه ش��ه پێدان حه وته م ساڵی ته مه نییه تی و له و ماوه یه دا توانیومانه پارێ��زگاری له دروش��می س��ه ره کیی زانکۆک��ه بکه ی��ن که گه ش��ه پێدانی مرۆیی��ه ". هه روه ه��ا "توانیومانه ئه و

مۆدێل��ه زۆر تۆخ بکه ینه وه که زانکۆو کۆمه ڵگه پێکه وه گرێ بده ینه وه" .

داهاتی زانکۆکه له کوێیوه دێت؟س��ێ پارێزگاکه ی هه رێم له ئێس��تادا خاوه نی 18 زانکۆی ئه هلییه ، سه رجه م ئ��ه و زانکۆیانه له به رامب��ه ر وه رگرتنی خوێندکاران��دا س��ااڵنه بڕێ��ک پ��اره

وه رده گرن.به هه مان گه ش��ه پێدانیش زانک��ۆی ش��ێوه و به جیاوازی کۆلێ��ژه کان بڕی س��ه ره ڕای ده گۆڕێ��ت. پاره کانی��ش

ئه وه ی��ش، ئ��ه م زانکۆیه خ��ۆی وه ک زانکۆیه کی قازانج نه ویس��ت )وه قفی(

ده ناسێنێت.دکتۆر مه ریوان له و باره یه وه ده ڵێت "زانکۆیه کی قازانج نه ویسته و وه به رهێنان نیی��ه ، ئه و ب��ڕه پاره ی��ه ی خوێندکار له به رامبه ر خوێندنیدا ده یداته زانکۆکه ،

ناگه ڕێته وه بۆ خاوه نی زانکۆکه ".ک��ه رایده گه یه نێ��ت هه روه ه��ا له نێو س��ه رجه م زانک��ۆ ئه هلییه کانی کوردستاندا، زانکۆی گه شه پێدان ته نها زانکۆی له و ش��ێوه یه ن و ئه و پاره یه ی وه رده گرن، له خوێندکاران��ی س��ااڵنه

ده چێته وه خزمه تی زانکۆ.له گه ڵ ئه وه ش��دا ئه مس��اڵ زانکۆی گه ش��ه پێدان100 خوێن��دکاری کوردی خۆرئاوای کوردس��تانی بۆ 4 س��اڵی

خوێندن بێ به رامبه ر وه رگرت.داهات��ی س��ه رچاوه ی له ب��اره ی زانک��ۆی س��ه رۆکی زانکۆکه ش��ه وه ، گه ش��ه پێدان ئاش��کرای کرد ته نها دو س��ه رچاوه ی داهاتیان هه یه ، یه کێکیان ئه و پاره ی��ه ی خوێن��دکاران ده یده ن، مادییانه ی یارمه تیی��ه ئ��ه و هه روه ها

خاوه نی زانکۆکه ده یبه خشێته زانکۆ.

کردنه وه ی به شی نوێزانکۆی گه شه پێدانی مرۆیی به هه ردو که مپه که ی��ه وه خاوه ن��ی 4 کۆلێژ و 18 به یانیان و به دوام��ی جیاوازه به ش��ی ئاهه نگ��ی 3 تائێس��تا ئێواران��ه وه و

ده رچون ئه نجامدراوه .له ب��اره ی کردن��ه وه ی به ش��ی نوێ له زانکۆکه یان، دکتۆر مه ریوان ده ڵێت"بۆ ئه م س��اڵی خوێندن بڕیاردراوه چه ند به شێکی نوێ بکرێته وه و ئه و به شانه ش ده درێن��ه وه زاره ت��ی خوێندن��ی بااڵ و هه رکاتێک ئه وان ڕه زامه ندبون له سه ری،

ئێمه ئاماده ی کردنه وه ی ئه و به ش��انه ده بین".

هه روه ه��ا ده ڵێ��ت "ل��ه زۆر جێ��گا داوامان لێ کراوه له ناوچه جیاوازه کانی کوردس��تان به ش و کۆلێ��ژ بکه ینه وه ، ب��ۆ نمون��ه هه ڵه بجه و سه یدس��ادق و

گه رمیان".

جیاوازی ده رچوی زانکۆ حکومییه کان و ئه هلییه کان

له دوای کردنه وه ی زانکۆ ئه هلییه کان له زۆر ش��وێن ده وترێ��ت که ده رچوی ئه و زانکۆیانه هه مان چانسی ده رچوی زانک��ۆ حکومییه کانی��ان نابێ��ت بۆ دامه زراندن له که رتی حکومییدا، به اڵم س��ه رۆکی زانک��ۆ گه ش��ه پێدان ئه وه ره ت ده کات��ه وه و رایده گه یه نێت "ئێمه پێمان وایه زانکۆ ئه هلییه کان له الیه ن وه زاره ت��ی خوێندنی ب��ااڵوه گرنگیی زۆری پ��ێ دراوه ، پێم وانییه جیاوازی کرابێ��ت له نێ��وان زانک��ۆ حکومیی و

ئه هلییه کاندا". ب��ۆ نمون��ه ی قسه کانیش��ی ئاماژه ب��ه وه ده کات که له ئێس��تادا زۆربه ی عه ره بی ئینگلیزیی و به شی ده رچوانی له خوێندن��گا حکومییه کاندا زانکۆکه ،

وه ک مامۆستا وانه ده ڵێنه وه .هه روه ه��ا باس ل��ه وه ش ده کات که ده رچوانی زانکۆکه یان، ده توانن شوێنی خۆیان له که رتی تایبه تیش��دا بکه نه وه ، بۆ ئه وه ش "ده بێت ئاس��تی زانس��تیی خوێندکار له ئاستی بڕوانامه که یدا بێت".ب��ۆ خوێندنی ماس��ته ریش له زانکۆ حکومییه کان و به رنامه ی تواناس��ازیی وه زاره ت��ی خوێندنی ب��ااڵ، ده رچوانی زانک��ۆ ئه هلییه کان هه م��ان ده رفه تی ده رچوان��ی زانک��ۆ حکومییه کانی��ان

هه یه .

ئا: رێنوار

قه یرانی دارایی کاریگه ریی گه وره ی کردوه ته سه ر خوێندکارانی

تواناسازیی و ئه و خوێندکارانه بۆ سه رفکردنی بڕه پاره ی خوێندنه که یان

خۆپیشاندان ئه نجام ده ده ن و خوێندکارێکی تواناسازیش باس

له دۆخی ناهه مواری ژیانیان ده کات.

تواناس��ازیی خوێندکاران��ی ئ��ه و خوێندکاران��ه ده گرێت��ه وه ب��ۆ ماس��ته رو بڕوانامه ی به ده س��تهێنانی دکتۆرا له سه ر ئه رکی حکومه تی هه رێم چونه ته زانکۆکان��ی واڵتانی ئه مه ریکاو ئه و س��ه ره کیی کێش��ه ی ئه وروپ��ا. له و گوزه رانیانه خراپ��ی خوێندکارانه واڵتان��ه و دابین نه کردنی ب��ڕه پاره ی

خوێندنه کانیان.خوێن��دكاری دكت��ۆرا )به رنام��ه ی تواناس��ازی( له زانك��ۆی تۆرۆنتۆ له كه ن��ه دا، عه بدوڕه حم��ان وه ه��اب له و باره ی��ه وه به ئاوێن��ه ی راگه یاند "دیاره الی هه ندێك كه س له كوردستان، چونه ده ره وه ب��ۆ خوێندن خ��ۆی له خۆیدا سه رچاوه ی كه یف و س��ه فا و سه یرانه . بۆیه هه س��ت ده كه ین كه سانێك هه ن، چ له ئاس��تی شه قام و چ له ئاستی بااڵی حكومی��دا ده یانه وێت گله یی و گازنده ی ب��ه ڕوی تواناس��ازی خوێندكاران��ی خوێندكاراندا بده نه وه و به له خۆده رچو و

نابه رپرس له قه ڵه میان بده ن".رایده گه یه نێ��ت خوێن��دکاره ئ��ه و له واڵتانی خوێن��دكاران چین��ی ک��ه ده ره وه له چین��ه هه ژاره كانن و زۆربه ی هه ره زۆری��ان قه رزاری زانك��ۆكان یان تواناس��ازی "خوێندكارانی بانكه كانن، نه ك هه ر به ش��ێكن له چینی هه ژاران، به ڵكو له و كۆمه ڵه ده رفه ته ش بێبه شن كه بۆ خوێندكارانی هاونیشتیمانی ئه م واڵتانه ه��ه ن تا باری ژیانیان س��ووك

بكات."

ئه وه ی ك��ه به رنامه ی تواناس��ازی بۆ خوێندكارانی كوردس��تانی فه راهه م كردوه كه مترین ئاس��تی بژێوییه و له وه كه متر ئیدی نوستنه له سه ر شه قامه كان، س��ه رقاڵبونه خوێن��دن له ب��ری یان به كاروكاس��پیی بۆ په یداكردنی بژێویی

ژیانی ڕۆژانه" . له کابینه ی تواناس��ازیی به رنام��ه ی شه شی حکومه تی هه رێمی کوردستانه وه ده ستی پێکردوه و سااڵنه بڕی100 ملیۆن دۆالری بۆ ته رخان ده کرێت و له ئێستاشدا تواناس��ازیی خوێندکاری نزیکه ی1800

له واڵته جیاوازه کانن بۆ خوێندن.وه زاره ت��ی خوێندن��ی ب��ااڵ له دوای کاندیدان��ی ناڕه زاییه تییه کان��ی

تواناسازییه وه رایگه یاند که له وکاته وه ی هەرێمی کوردس��تان ڕوبەڕوی قەیرانی دارایی بۆتەوە تائێستا توانیومانە بڕی زیاتر لە)45 ملیۆن دۆالری ئەمەریکی( بۆ کاندیدانی تواناس��ازی دەس��تەبەر

بکەین.ئه و خوێندکاره ی به رنامه ی تواناسازیی رایده گه یه نێت که هه ر كه موكوڕییه ك له ده رماڵ��ه یان له یاس��اكان كاریگه ریی زۆر خراپی له س��ه ر ژیانی ئه و سه دان خوێن��دكاره هه ی��ه . دوری ل��ه واڵت و له خ��زم و دۆس��تانیش هێن��ده ی دیكه

ناڕه حه تییه کانیانی زیاتر کردوه . هه روه ها ده ڵێت "كاریگه ریی قه یرانی تواناسازی له سه ر خوێندكارانی دارایی

زۆر زیاتره وه ك له وه ی له كوردس��تان هه س��تی پ��ێ ده كرێ��ت. كۆمه ڵێ��ك كۆمه اڵیه تی و فه رهه نگ��ی و مامه ڵ��ه ی یاس��ایی له م واڵتانه هه ن كه كێشه ی دارای��ی به ئازارتر ده ك��ه ن. لێره ئێمه كه ناژین له كۆمه ڵگه یه ك��دا غه ریبین و به كه س��وكار ده وره درابین تا له كاتی

ته نگانه دا به هانامانه وه بێن". وه زاره تی خوێندنی بااڵ تائێس��تاش هیچ به ڵێنێک نادات به دابینکردنی خێرای مافه داراییه کانی کاندیدانی تواناسازیی، به ڵکو رایده گه یه نن که "وەزارەته كه مان ڕێوش��وێنی پێویس��تی گرتۆتەبەر بۆ ئەوەی هەم��و کاروبارە کارگێڕییەکانی تایبەت بەپرۆس��ەی خەرجکردنی مافە

داراییەکان ئامادەبکرێت و لەکاتی بونی بودجە بەزوتری��ن کات مافەداراییەکان خ��ەرج بکرێ��ت، بەتایب��ەت وردبینی لیست و چه کی ئامادەکردنی فایلەکان و

کاندیداکان".خوێن��دکاری ئ��ه و له به رامب��ه ردا دکتۆرایه ی زانک��ۆی تۆرینتۆی که نه دا رایده گه یه نێت که كێشه ی خوێندكارانی تواناسازی ته نها كێشه ی دارایی نییه ، "به ڵكو كێشه ی یاس��ایی و ئه خالقییه . ئێمه گرێبه س��تمان له گ��ه ڵ حكومه تدا هه یه ، كاتێك كه بڕگه كانی ئه م گرێبه سته جێبه جێ ناكرێن یان ته فسیراتی ناڕون و بێمانایان بۆ ده كرێت، یان له نیوه ی ڕێدا ده س��تكاری بڕگ��ه كان ده كرێت، ئیدی

حكومه ت و یاس��ا له كوردس��تان بنه ما ئه خالقییه كانیان له ده ست ده ده ن".

هه روه ها ده ڵێت "تۆ هه ر له سه ره تاوه به شێوه یه كی نابه رپرسانه مامه ڵه له گه ڵ تواناسازی وه ك گه وره ی به رنامه یه كی ده كه ی��ت، به رهه مه كه ش��ی كۆمه ڵێك ئه مه ش ده بێ��ت. نابه رپرس مرۆڤ��ی ڕێ��ك پێچه وانه ی عه قڵیی��ه ت و ڕۆحی كه تواناس��ازییه وه ك به رنامه یه ك��ی بنیاتنانه نه ك تێكدان. به داخه وه هه ڵپه و ئه م ئیداره كردنی له پالندانان و نه زانیی به رنامه هه ر له س��ه ره تاوه به م ڕۆژه ی

گه یاندوین". وه زاره تی خوێندنی بااڵ رایده گه یه نێت ک��ه نوس��راوی فەرم��ی ئاراس��تەی س��ەرجەم ئەو زانکۆیانە ک��ردوە، کە کاندیدانی بەرنامەی تواناسازی تیایاندا دەخوێنن، لەو نوس��راوەدا داوا کراوە ڕەچاوی بارودۆخی سیاس��ی و دارایی و ئەمن��ی هەرێم��ی کوردس��تان بکەن، "خۆش��به ختانه زۆرب��ەی زانکۆکانیش بەدەنگ ئ��ەم داواکارییەمانەوە هاتون و

وەاڵمی پۆزەتیڤیان پێداوین.خوێندکاره ک��ه ی له به رامب��ه ردا تواناس��ازیی ده ڵێت "ئێمه نابێت زۆر خۆمان به هه ڵوێستی زانكۆكانی ئێره وه س��ه رقاڵ بكه ین. تۆ ك��ه خاوه نه كه ت هه ڵوێس��تی ناڕون و ناب��اش بو، ئیدی بۆ ده بێت گله ی��ی له زانكۆكان بكه ین؟ هه رچۆنێ��ك بێ��ت زانكۆكان��ی ئێره ده ستگای س��ه ربه خۆن و ئه وه ده كه ن كه بۆ خۆیان باش��ه . ده كرێت هه ندێ زانكۆ لێره و له وێ هه ڵوێس��تیان نه رم بێ��ت، به اڵم نه هه م��و زانكۆكان یه ك هه ڵوێس��تن و ن��ه هه موش��یان هه مان ئابورییان هه یه . كارگێڕی و سیسته می ك��ه حكومه تی هه رێ��م په یمان ده دات به زانكۆ ك��ه پاره ی خوێن��دن بۆ من دابین بكات، ئیدی له س��ه ر حكومه ته بگه یه نێت. به ج��ێ ك��ه په یمانه كه ی ب��ۆ ده بێت م��ن توش��ی دڵه ڕاوكێ و

به رپرسیارێتی بكات؟"

خوێندکارانی‌تواناسازیی‌له‌دۆخێکی‌خراپی‌ژیان‌و‌خوێندندان"ئه وه ی به رنامه ی تواناسازی بۆ خوێندكارانی فه راهه م كردوه كه مترین ئاستی بژێوییه "

ده بێت ئاستی زانستیی خوێندکار

له ئاستی بڕوانامه که یدا بێت

تۆ هه ر له سه ره تاوه به شێوه یه كی

نابه رپرسانه مامه ڵه له گه ڵ به رنامه یه كی

گه وره ی وه ك تواناسازی ده كه یت،

به رهه مه كه شی كۆمه ڵێك مرۆڤی نابه رپرس ده بێت

د. مه ریوان ئه حمه د ره شید

کاتێک‌ئۆشۆ‌باس‌له‌نهێنییه‌کانی‌ژیان‌ده‌کات17(470( سێشه ممه 2015/3/17 کتێب

ئا: رێنوار نه جم

"نهێنییه کانی ژیان" کتێبێکه که له ڕوبه رێکی که مدا باس کۆمه ڵێک

پرسی جودا ده کات. باس له هونه ری ژیان و خۆشه ویستی و هاوڕێ و

ته نیایی و ئازادیی و پێکه نین و دواجار رۆژهه اڵت و رۆژئاواش ده کات.

کتێبێکی له و شێوه یه ش ناکرێت نوسه ره که ی جگه له عارفی هیندی

"ئۆشۆ" که سی دیکه بێت.

ئۆشۆ.. زۆربایه کی بوداییکتێبه ک��ه دا له پێش��ه کی وه ک هات��وه ، "نهێنییه کان��ی ژی��ان" ن��ه کتێبێکی فه لس��ه فیی ئه کادیمییه ، نه میتۆدیکه ، زانستیی لێکۆڵینه وه یه کی ن��ه کتێبێکی ئایینیی��ه و نه کتێبێکی نییه کتێبانه ش له و س��ایکۆلۆجییه و که وه عزو ئامۆژگاریی ساده به خوێنه ر ده ده ن. به اڵم له هه مان کاتدا کتێبێکه زانست و س��ایکۆلۆجیاو فه لس��ه فه و عیرفان به ش��ێکی زۆر له پێکهاته که ی زمانێک��ی ش��اعیرانه ش پێکدێن��ن و

بااڵده سته به سه ر کۆی کتێبه که دا.وه رگێڕی کتێبه که "ئازاد به رزنجی"، ئه و عارفه هیندیه ی نوسه ری کتێبه که به "زۆربایه ک��ی بودایی" ن��او ده بات، "ئۆش��ۆ داوا ده کات مرۆڤ ئاوێته یه ک بێت له زۆرب��او له بودا، ه��ه م له ژیان بژی و له ساته کانیدا به قوڵی ڕانه کات و ئامێ��زی پێ��دا بکات، ه��ه م ئامانج و ش��ته ڕوک��ه ش و فریوده ره کانی ژیان هه ڵینه خه ڵه تێن��ن و به ها رۆحییه کانی له بیر نه به نه وه و نه که وێته ئاس��تێکی

نزمی بونه وه ".

"ئایینه کان دژه ژیانن"به ش��دا به س��ه ر11 کتێبه ک��ه دابه ش��کراوه و تاڕاده یه ک ناوه رۆکیان جیاوازه له یه کتره وه . له به شی یه که مدا باس له "هونه ری ژیان" ده کرێت. ئۆشۆ له و به ش��ه دا هه وڵ��ده دات به زمانێکی ساده و نمونه ی واقعیی به دوای وه اڵمی پرس��یاره وجودییه کانی هاوش��ێوه ی "ژیان چییه ؟"، "ئامانجی ژیان چییه "

بگه ڕێ��ت. هه رچه ن��ده ئۆش��ۆ خۆی واده ناس��ێنێت که که سێکی باوه ڕداره به هه مو ئایینه کان، به اڵم له زۆر شوێندا ئایین��ه کان ده بنه جێ��گای ڕه خنه ی ئه و، "ئایینه کان بانگهێش��تت ده که ن تا ده ستبه رداری ژیان بیت، هه مویان به رامبه ر ژیان ڕه ش��بینن و دژی ژیان و

خۆشیه کانی ژیانن". هه روه ه��ا هه ر له به ش��ی یه که میدا کاتێ��ک ئۆش��ۆ ب��اس له "هون��ه ری به پڕاوپ��ڕی" ژی��ان بردنه س��ه ری ناو به دژه ژی��ان ئایین��ه کان ده کات، ده ب��ات، "به گوێ��ره ی ئایی��ن، ت��ۆ له به رئه وه ی له دایکبوی��ت، له گوناهدا ئاده م و ح��ه وا گوێڕایه ڵی��ی خودایان نه کردوه . به اڵم ته نانه ت گه ر ئه وانیش س��ه رپێچی خودای��ان کردبێت، ئه مه چ په یوه ندییه ک��ی به ئێم��ه وه هه یه ؟ پاش��ان مه رج نییه هه مو گوێڕایه ڵی نه کردنێ��ک گون��اه بێ��ت. هەندێجار ده ش��ێ س��ه رپێچیکردن ڕه ندتری��ن

کرده وه بێت".سێکس و تێڕامان

به شی دوه می کتێبه که "ده رباره ی خۆشه ویستیی"یه . ئۆشۆ له و به شه دا به وردی باس له عه شق و خۆشه ویستی واقعیی نمونه ی به چیرۆک و ده کات، ه��ه وڵ ده دات ب��اس له گه وره ی��ی

خۆشه ویستی بکات. الپه ڕه یه ک چه ند به شه ش��دا له و ته رخ��ان ک��راوه ب��ۆ باس��کردن ده ڵێ��ت ئۆش��ۆ له "س��ێکس". هه س��ت ئاده می��زاد "له سێکس��دا به جۆرێک له زه لیلی ده کات، واهه ست ده کات بااڵیی خۆی له ده ست ده دات. هه ر لێره شه وه یه که هه ست به ئازار ده کات، پاش��ان ساتی نه شئه که ش زۆر کورت��ه ، دوای ئ��ه وه ش مرۆڤ هه ست به ئازار ده کات". ئه و عاریفه س��ێکس وا پێناس��ه ده کات ک��ه س��تراتیجی سروشته بۆ ئه به دییه ت

به خشین به خۆی. ئۆش��ۆ پێی وایه که تا ئێستا دو له باره ی سێکسه وه ، ئه زمون هه بوه یه ک؛ نوقمبونه له غه ریزه و شه هوه تی خۆرئاواوه له الیه ن "ئه مه سێکسدا،

تاقیکراوه ته وه و شکس��تی هێناوه ". دو؛ ڕه تکردنه وه ی سێکس، "ئه مه ش مه س��یحییه تی له الیه ن خۆرهه اڵت و شکستی تاقیکراوه ته وه و خۆرئاواوه هێناوه ". ئۆش��ۆ ب��اس له جۆرێکی ن��وێ له س��ێکس ده کات، ئه وی��ش وه ک هونه رێک��ی مه زن��ی تێڕامان، "نابێ هه ر وه ک ش��تێکی بایۆلۆجی بمێنێت��ه وه ، هه ن��دێ رۆح��ی پێ ببه خشه . وه ختێک سێکس ده که یت،

له گه ڵیدا تێڕابمێنه ".

ته نیایی و به ته نیا مانه وه کتێبه که دا دیک��ه ی له به ش��ێکی ئۆش��ۆ باس له "په یوه ندی" ده کات و هه وڵده دات وه اڵمی چه ند پرسیارێک په یوه ن��دی "بۆچ��ی بدات��ه وه ، به س��تن ئاس��ان نییه ؟"، "ده کرێ هاوسه رداربیت و له هه مان کاتدا ئازاد بیت؟" "هاوڕێی ڕاسته قینه کێیه ؟". هه روه ها له و به شه دا باس له "ته نیایی" ده کات و جیاوازیی "ته نیایی و به ته نیا "به ته نیا ڕونده کات��ه وه ، مان��ه وه "

نه رێنیی��ه : حاڵه تێک��ی مان��ه وه بیری ئه وی ت��ر ده که یت و به دوایدا ده گه ڕێیت. ب��ه اڵم ته نیایی تابڵێیت جوانه ، ته نیایی واته چیتر پێویستت

به وی تر نییه ".دیک��ه ی به ش��ێکی له چه ن��د کتێبه که دا، ئۆشۆ دەر باره ی "گرژی و خاوبون��ه وه " و "م��ن – ئیگۆ" و " له و ئۆش��ۆ تێڕام��ان" ده دوێ��ت. به ش��انه دا بەش��ێوازه تایبه ته که ی باس س��اده که ی به زمانه خ��ۆی و

له کێش��ه ئاڵۆزو پڕ پرس��یاره کان ده کات و چاره س��ه ری س��انایان بۆ

پێشنیار ده کات.

ڕاست و هه ڵه جێگیرنینله به ش��ه کانی کۆتایی کتێبه که دا، دیکه بابه تێک��ی له چه ن��د ب��اس کراوه . له و به ش��ه دا که ئۆشۆ باس له"ڕاس��ت و هه ڵ��ه " ده کات، ب��ه ر سه رنجراکێش و په ره گرافی چه ندین ناوازه ده که وین. له یه کێکیاندا ده ڵێت "ئه و شتانه ت بیر بچێته وه ده رباره ی ئه وه ی که ده ڵێن ئه مه هه ڵه یه و ئه وه ڕاسته . ئه و ش��ته ی ئه مڕۆ ڕاسته ، ده شێ سبه ینێ هه ڵه بێت. ڕاست و هه ڵ��ه دو چه مکی جێگی��رو نه گۆڕ نین، ژیان ل��ه دو ڕه فه دا دانانرێ؛ ڕه فه یه کیان بۆ ڕاست و ئه وی تریان بۆ هه ڵه . ژیان دوکانی کیمیاگه رێک نییه ، ده رمانه کانی له شوشه ی جیادا ده رمانه ی ه��ه ر کردبێت و پۆلێ��ن له شوش��ه یه کدا بێت. ژیان مه ته ڵه ، نهێنییه ، ئێس��تا ئه م شته هه ڵه یه و

ده شێ دواتر ڕاست بێت".

مه سیح له هیندستانله کۆتا به شی کتێبه که دا که له ژێر ناونیشانی "خۆرهه اڵت و خۆرئاوا"دایه ، ئۆشۆ به ش��ێوه یه کی سه رنجراکێش ب��اس له واڵتی هیندس��تان ده کات و ته نان��ه ت ئه وه ده ڵێت که مه س��یح له ئینجیلدا به اڵم هیندستان چوه ته "له ئینجلیدا هیچ نه ک��راوه ، ب��اس ئاماژه یه ک بۆ ئه وه نییه که مه سیح له نێوان سیازده ساڵیی و سی ساڵیدا له کوێ بوه ، که ئه وه به ش��ی زۆری ته مه ن��ی بوە، چونکە ئه و له س��ی و س��ێ س��اڵیدا له خاچ دراوه . واته حه ڤده س��اڵ دیار نه ب��وه . له کوێ ب��وه ؟ بۆچی ئ��ه و ماوه ی��ه تۆمار به ئه نقه س��ت هه ڵبه ته نه ک��راوه ؟ البراوه ، له به رئه وه ی په رده له س��ه ر ڕوی ئه و ڕاس��تیه هه ڵده ماڵێت که مه سیحییه ت ئایینێکی ڕه سه ن نییه و ئ��ه وه ی وتویه تی له هیندس��تانه وه

هێناویه تی".

ئا: ئاوێنە

گەرچی زۆرێکمان مارکس وەک فەیلەسوف و نوسەرێک دەناسین، بەاڵم

لەسەردەمی گەنجیدا؛ ئەو بیرمەندە شیعری رۆمانسیی نوسیوە، بەاڵم دواتر

لەسەردەمی کامڵبونیدا، پێکەنینی بەشیعرەکانی خۆی هاتوە.

مارکس پێ��ش ئەوەی تێک��ەڵ بێت بەدنیای سیاس��یی و ئابوری، ش��یعری نوس��یوە. ئەم دیوەی مارکس، لەالیەن لێکۆڵەرانەوە تیش��کی نەخراوەتە سەرو پەراوێز خراوە. بەاڵم لەگەڵ باڵوبونەوەی شیعرەکانی سەردەمی گەنجێتی مارکس بەزمانی ئەڵمانیی و وەرگێڕانی بۆ زمانی فەڕەنس��ی، دوبارە رۆش��نایی خرایەوە

سەر دیوە شاعیرەکەی مارکس.مارک��س زۆر زو دەس��تی هەڵگرتوە لەسەردەمی لەنوسینی ش��یعر، دواترو کامڵبونیدا پێی وابوە کە ئەو ش��یعرانە بەرهەمی س��ەردەمی کاڵفامیی گەنجیی

بون. ئەو ش��یعرانەی مارکس، به م دواییه لەکتێبێکی بچوک��ی گیرفان؛ له پاریس به ن��اوی "ش��یعرەکانی کارل مارکس" بەفەڕەنس��ی باڵوکرایەوە ، لەپێشەکیی کتێبەکەدا کچەکەی مارکس نوسیویەتی "باوکم بۆچونێکی باشی نەبوە دەربارەی ش��یعرەکانی خ��ۆی، هەر کاتێکی��ش لەبارەی ئەو شیعرانەوە قسەی بکردایە لەگەڵ دایکمدا، ئەوا بەسەردەمی نەزانیی

گەنجێتیی خۆی پێدەکەنی".هەر لەپێشەکیی کتێبەکەدا باس لەوە ک��راوە کە س��ەرقاڵبونی هزری مارکس هۆکاری ئابوریی��ەوە، بەسیاس��یەت و سەرەکیی بوە بۆ دورکەوتنەوەی مارکس لەو شیعرە ڕۆمانس��یانەی لەسەردەمی

گەنجیدا نوسیونی.

لەم پێش��ەکیەدا هاتوە کە هه ڵگرانی بیری مارکس؛ کە خۆیان ترس��ناکترین رژێمیان دامەزراند؛ هه مان ئەو کەسانەن کە کاریان لەسەر هزری مارکس کردوە، هات��ون کارەکان��ی ئ��ەو نوس��ەرەیان ب��ژاردە کردوە، هەر ش��تێک بەکەڵکی پروپاگەندەی سیاسیی خۆیان بهاتایە، زیاتر گرنگییان پێ داوەو دەریانخستوە، ئەو نوسینانەی بەالی بەپێچەوانەشەوە وردە بۆرژوازیدا رۆش��تبێت پەراوێزیان خس��توە، کە ش��یعرە رۆمانسییەکانی مارکسیش لەم الیەنەی دوەمدا بوە؛ بۆیە پەراوێزخراوەو تا ڕادەی سانس��ۆرکردن

پشتگوێ خراوە.لەس��ەردەمی مارک��س هاورێکان��ی الوێتی��دا دەگێڕن��ەوە ک��ە مارکس لەو کاتان��ەدا کەس��ێکی بەهەڵپ��ە بوە بۆ زانینی ش��تەکان، ب��ەردەوام خەریکی خوێندنەوەو نوسین بوە. رۆژێک شیعری نوسیوە، رۆژێکی تر شانۆنامە، دواتریش

بۆ هیگڵ و گۆتەو شیللەر ده گه ڕایه وه . ئەگ��ەر چ��ی مارک��س دوات��ر بوە کەس��ێکی دژە رۆمانتیک و وەک کەسی واقعی مامەڵ��ەی دەکرد، بەاڵم بەوتەی پێشەکیینوس��ی کتێب��ی ش��یعرەکانی مارکس، گومانی تێدا نییە کە ش��ێوەی نوس��ینی مارکس لەشاکارەکانیدا بەدەر نییە لەکاریگەریی ئەو زمانە شیعرییەی مارکس لەسەردەمی الویدا پێی نویسیوە، بەتایبەتی لەکتێبی "مانفێس��تی حزبی کۆمۆنیس��ت" ئەو زمانە دەردەکەوێت و لەڕس��تەیەکی وەک "تارماییەک بەسەر بەتەواوەتی ئەوروپادا دێت و دەچێ��ت"

دەبینرێت.ئ��ەو دا 1933 لەس��اڵی پێش��ترو شیعرانەی مارکس بەکتێبێک لەفەڕەنسادا باڵوکرایەوە، بەاڵم هەر زو فەرامۆش کراو گرنگیی پێ نەدرا. لەو کتێبەدا کە پێش 80 س��اڵ لەژێر ناونیش��انی "مارکس و

رۆمانتیک��ی" ش��اعیرانی ئەنگل��س، شیعرەکانی ئەو دو هاوڕێیەی لەخۆگرتبو کە کاروانێکی درێژیان لەنوسینی فکریدا

پێکەوە بەسەر بردوە. کارل مارک��س زۆر بەزویی ماڵئاوایی لەش��یعر کردو چوە دنیای فەلس��ەفەو مێ��ژو و ئابوریی��ەوە. دوای قۆناغێ��ک فکریی، س��ەرگەردانیی لەنەخۆش��ی و سەرەنجام لەنامەیەکدا بۆ باوکی نووسی، "من وازم لەئایدیالی��زم هێناو خوازیارم بیرکردن��ەوەی روبکەم��ەوە دوب��ارە

قوڵتر".

ئایینه کان بانگهێشتت ده که ن

تا ده ستبه رداری ژیان بیت،

هه مویان به رامبه ر ژیان ڕه شبینن و

دژی ژیان و خۆشیه کانی ژیانن

مارکس‌وەک‌شاعیرێکمارکس بەشیعرەکانی سەردەمی گەنجیی خۆی پێکەنیوە

سەرقاڵبونی هزری مارکس بەسیاسیەت و

ئابورییەوە هۆکاری سەرەکیی بوە بۆ

دورکەوتنەوەی مارکس لەو شیعرە

ڕۆمانسیانەی لەسەردەمی

گەنجیدا نوسیونی

تایبه‌ت (470( سێشه ممه 182015/3/17

پێشه كی:مونته دای ئابوری كوردس��تان سیمینارێكی ئام��اده ك��رد بۆ به ڕێ��ز محمد كری��م محمد له ژێر ناونیش��انی )پڕۆژه یه ك بۆ په ڕینه وه ی كوردستان له قۆناغی كاره سات(، وه ك زه نگێكی ئاگاداركردن��ه وه بۆ كۆمه ڵگه ی كوردس��تان و گوتاری سیاسی كوردستان كه ئه گه ر له سه ده ی بیستدا به كاره سات پارچه پارچه كرا، ئایا ئێستا ئه م كاره ساته تێده په ڕێنێ یان به سه ده یه كی ت��ری ده س��پێردرێت. چونك��ه كوردس��تان ئێستا قۆناغی چاكس��ازی تێپه ڕاندوه و چیتر كوردستان ناتوانێ چاكسازی له سیستمه كه یدا ئه نجام بدات به ڵكو پێویسته دابڕانێكی ته واو له كۆی سیس��تمه كه یدا بكات نه ك چاكسازی چونكه كۆمه ڵێك فاكته ری ناوخۆیی و ده ره كی هاتونه ت��ه ن��او هاوكێش��ه كانی ناوچه ك��ه و كوردس��تان كه كوردس��تانی گواستۆته وه بۆ كۆمه ڵگه ی خاك و له ده ربازكردنی بیركردنه وه كوردس��تان له كاره س��اتێك ك��ه ئه مڕۆ به ر ده رگاك��ه ی گرتوه له ئه نجام��ی كه ڵه كه بونی كێش��ه كانی كوردس��تان له ماوه ی 23 ساڵی

ڕابردوداو هێشتنه وه یان بێ چاكسازی.ئه م پڕۆژه یه شیكردنه وه یه كی سیاسی خێرا ده كات بۆ ئه و فاكته ران��ه ی حوكمی ناوچه ی ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاس��ت ده كات و له ملمالنێیه كی توندان له گه ڵ یه كتری و پاش��ان چڕبونه وه ی ئه م ملمالنێیان��ه له گۆڕه پانی كوردس��تانداو به جۆرێ��ك یه كانگیربونی��ان له گ��ه ڵ قه یرانه كه ڵه كه بوه كان��ی تری ناوخۆی كوردس��تان، كوردستانیان گواستۆته وه بۆ قۆناغێكی نوێی سیاس��ی و ئابوری كه پرۆژه كه به )كاره سات( پێناس��ه ی ده كات. له و ڕوانگه یه وه ، پرۆژه كه له و ته وه رانه دا بۆچون و ش��یكردنه وه كانی چڕ له نوخبه ی ژماره یه ك به ئاماده بونی ده كاته وه په رله مانت��ارو ئه كادیمیس��ت و ڕۆش��نبیرو ئه نجومه ن��ی پارێ��زگاو له ب��ه ر هه س��تیاری قۆناغه ك��ه ، مونت��ه دا پێی گرنگ��ه هه م ڕای گشتی و هه م حیزبه كانی كوردستان له قۆناغه كه ئاگادار بكاته وه بۆیه ده قی پرۆژه كه به فه رمی ب��ۆ هه م��و مه كته ب سیاس��ی حیزب��ه كان و س��ه رۆكایه تی هه رێم و په رله مان و ئه نجومه نی

وه زیران و پارێزگاكانی كوردستانی ده نێرێت.سیمای سیاسی ملمالنێكان له ناوچه كه دا:

یه ك��ه م: س��تراتیژیه تی ده ستپێش��خه ری

میحوه ری شیعه : ئێران وه ك س��ه رۆكایه تی بلۆكی مه زهه بی شیعه له جیهاندا گره وی ترحبونی خۆی هه یه وه ك میحوه رێك��ی س��وپرپاوه ری ناوچه ك��ه به به رژه وه ندیه كانی��دا دانپێدانراوبێ��ت ك��ه له ناوچه ك��ه دا بۆیه ده ستپێش��خه ری ده كات له فراوانب��ون و یه كانگیركردن��ی پارچه كان��ی ناو هیالله كه ی بۆی��ه به جۆرێك هه وڵ ده دات ئابڵوقه ی میحوه ری سه ره كی سونه ی ناوچه كه بدات كه بریتین له س��عودیه و میسرو واڵتانی كه نداو به حوس��یه كانی یه مه ن و توندڕه وه كانی سیناو شیعه كانی ناوچه كانی تر، له عێراقیشه وه به یه كگه یاندنی ش��یعه ی عێراق و سوریا به ناو پشتێنه ی سونه و كوردی ناوچه دابڕینراوه كانی ڕۆژئ��اواو سونه نش��ینه كانی كوردس��تان و به هێزكردنی ئه و پشتێنه ش��یعیه له داهاتودا به فاكته ری ئابوری بۆری گواستنه وه ی نه وتی كه رك��وك و ناوه ڕاس��تی عێراق بۆ س��وریاو

جیهان. دوه م: س��تراتیژیه تی ئیحت��وای میحوه ری

توركیا:توركی��ا ترس��ی ئابڵوقه ی ش��یعه ی هه یه هه ر وه ك س��ونه ی عه ره ب، بێجگه له كێشه ی كوردو وزه . جیهازی به رهه مهێنان سااڵنه بایی زیاتر له 60 ملیار دۆالر وزه به توركیا ده كڕێ و س��ااڵنه ش زیاد ده كات ئه مه ش خاڵی الوازی پیشه س��ازی توركیایه كه هه ر گرانبونێك یان قورس ده س��تكه وتنی وزه ، به اڵنس��ی بازاڕی كاالی توركیا الر ده كات له جیهاندا. ستراتیژی میحوه ری ش��یعه بۆ ئاس��تێكی به رز له وزه ی دایده بڕێت،له الیه ك��ی عێ��راق كوردس��تان و تریشه وه له بازاڕی عێراق ده ریده كات كه كۆی بازرگان��ی نێوان توركیاو عێراق و كوردس��تان س��ااڵنه زیاتر له 13 ملی��ار دۆالره كه به پله ی دوه م دێت له دوای ئه ڵمانیا. بۆیه س��تراتیژی ئیحتی��وای هه یه بۆ مالمالنێ��ی ناوچه كه كه سنوری میحوه ری شیعه دور بخاته وه ، كێشه ی كورد ئیحتوا بكات ك��ه به كه مترین زیان بێت بۆی و بازاڕو وزه ی كوردس��تان و عێراقیش��ی له ده س��ت نه چێت. بۆیه توشی هه ڵوێستێكی پارادۆكسی سه یر بوه كه له الیه كه وه ده یه وێت ده ستێكی له گه ڵ ته حالوفی دژ به داعش بێت،

به ده سته كه ی تریشی هاوكاری داعش بكات.دوالیه ن��ه ی س��تراتیژیه تی س��ێهه م:

ده ستپێشخه ری و ئیحتوای عێراق:عێراق به قوڵی ستراتیژیه تی میحوه ری شیعه جێبه جێ ده كات كه بریتیه له ده ستپێشخه ری،

له الیه كی تره وه ستراتیژیه تی ئیحتوای به رامبه ر به كوردستان جێبه جێ ده كات بۆ قه تیسكردنی

له 3 پارێزگا كالسیكیه كه ی خۆیدا.چواره م: س��تراتیژیه تی ئیحتوای ئه مریكاو

ئه وروپا:ئه م ستراتیژه له ئه نجامی ترسه له فراوانبونی هیاللی شیعه و ئیختیراقكردنی به رژه وه ندیه كان وه ك س��وپه رپاوه ری جیهان��ی له ناوچه كه داو پاراس��تنی به رژه وه ندی ئیس��رائیل و ترسه له زیادبونی ڕه هه ندی تیرۆر بۆ سه رچاوه كانی وزه به ته نیش��ت ڕه هه ندی سیاس��ی و ئابوری به تایبه ت��ی وزه ی ناوچه كه ئه گ��ه ر بكه وێته به رده س��ت ڕێكخراوه تیرۆریس��ته كان و ترسه له په ڕینه وه ی تی��رۆر بۆ ناو ئه وروپاو ئه مریكا به تایبه تی پاش گه یش��تنی تی��رۆر بۆ لیبیای نزیك له ئه وروپا. بۆ كۆی ئحتیوای ئه و ترسانه هه وڵده دات كاربكات بۆ به هێزكردنی فاكته ری س��ونه )ڕاهێنان، پڕچه كك��ردن، چاوپۆش��ی له توركی��ا له هاوكاری داعش( و هێش��تنه وه ی

سه رچاوه كانی وزه به دور له ده ستی تیرۆر.له ن��او كوردس��تان پێگ��ه ی پێنج��ه م:

به ریه كه وتنی ئه و ستراتیژانه :فاكته ری هێ��ز: هێز له ڕوی فه لس��ه فیه وه كۆی پایه كانی هێز له خۆیدا كۆده كاته وه وه ك سیس��تمی به رگری تۆكمه و یه كگرتو، ئابوری گه ش��ه كردو به پالن، ئه منی خۆراكی نه ته وه ، تۆله ره نس، دیموكراسی و تۆكمه ، دامه زراوه ی س��ه روه ری یاس��او دادپه روه ری كۆمه اڵیه تی به اڵم كۆی ئه م پایانه له كوردس��تاندا غایبن، بۆیه كوردس��تان له جیاتی بون به هێز گۆڕاوه بۆ ده سته اڵتی شكس��ت خواردو و گۆڕه پانی جه نگ كه ئه و ڕوداوگه له ی خواره وه ی له سه ر

ده گوزه رێت:له ڕوی سیاسیه وه :

ش��ه ڕێكی به گۆڕه پان��ی ب��وه وه ك .1گه نجه كانیش��ی خوێن��ی نێونه ته وه ی��ی،

سوته مه نی شه ڕه كه ن.2. ئێ��ران تیایدا له ب��ه ر الوازی بلۆكبه ندی ناوچه ی س��ه وز ناچ��اره خ��ۆی به ئه ركه كه هه ڵسێ و خۆی وه ك الیه نێكی شه ڕه كه له خاكی كوردستاندا مه تره ح بكات، ئه مه ش هه ستیاری الی هێزو بلۆكه سیاس��یه كانی تر له ناوچه كه دا

زۆر توندتر كردوه .هێش��تاش ئه گ��ه ر زه رد، بلۆك��ی .3بڕیاربه ده س��تی سیاسیی و ئابوری كوردستانه ب��ه اڵم له غیاب��ی هێ��ز )به مانای ف��راوان( میح��وه ر وه ك توركی��ای له كوردس��تاندا،

به هه مو ڕه هه نده كانیه وه قبوڵه ته نانه ت پاش داعشیش.

4. ئه مری��كاو ئه وروپا، س��یاده ی ته واویان به سه ر ئاس��مانی ش��ه ڕه كانی كوردستانه وه هه ی��ه ، بۆی��ه پاشه كش��ه ی ئه م س��یاده یه ،

جینۆساید له كوردستان چه ندباره ده بێته وه .5. ته شه نه ی فیكری سه له فی له كوردستاندا له ئه نجامی بێئومێدبون له حیزبی س��یكۆالری كوردس��تان و پاڵپشتی هه ندێكی تریان بۆیان، ك��ه تائاس��تێك ئیس��تیقتابی گه نجه كان��ی كوردس��تانی كردوه كه ده بنه كه ره سه ی باش بۆ په ڕگیری ئاینی تر له كوردستان و ناوچه كه

له داهاتودا.له ڕوی ئابوریه وه :

تائاس��تی كوردس��تان ئیفالس��بونی .1پوكان��ه وه ی قه ب��اره ی دراو )الكتله النقدیه (

له كوردستاندا.به رهه مهێنان��ی جیه��ازی شكس��تی .2

كوردستان )كشتوكاڵ و پیشه سازی(3. ئیفلیج��ی دام��ه زراوه ته نان��ه ت به ڕوه

روكه شیه كه شیه وه .4. شكس��تی ڕێكه وتنه ئابوریه كان له گه ڵ

عێراق و توركیا.5. به رده وامی له به رهه مهێنانی گه نده ڵی.

6. نه بون��ی هی��چ چاودێریه ك��ی جدی بۆ پاراستنی سامان و به رژه وه ندی گشتی.

7. الوازی سه روه ری یاسا.ناڕازیبون��ی ڕوب��ه ری فراوانبون��ی .8

به كۆمه ڵ.9. دابه زینی ئاس��تی خزمه تگوزاری و كاری فه رمانگه فه رمیه كان به هۆی ته قه ش��وفی بێ

به رنامه وه .

له ئه نجام��ی ناهاوس��ه نگی ك��ۆی فاكته ره سیاس��ی و ئابوریه كان و غیابی فاكته ری )بون به هێ��ز( كۆمه ڵێك ده رئه نجامی كاره س��اتهێن

له گۆڕه پانی كوردستاندا خه مڵیون وه ك: ده رئه نجامه كان:

• كۆبونه وه ی بلۆكه سیاسیه كانی ناوخۆی كوردستان ته نها له ده وری میحوه ری سه ربازی دژ به داعش و هێش��تنه وه ی كۆی فاكته ره كانی تری ناوخۆ به په رته وازه ی��ی به مه رجێك هیچ كامێكی��ان گرنگی��ان له میحوه ری س��ه ربازی

كه متر نیه بۆ ئێستاو داهاتوی كوردستان.• پاشكۆبونی بلۆكبه ندی سیاسی ناوخۆی بلۆكبه ندیه سیاس��یه كانی ب��ۆ كوردس��تان ده ره وه ، بۆیه ترس له ێكدادان یان ڕێكه وتنی

بلۆكه كانی ده ره وه له س��ه ر حس��ابی شه ڕی به وه كاله ت یان مافی كوردستان ده بێت.

• ش��ه ڕی به وه كاله ت له كوردستان ده ستی پێك��ردوه چونكه هه ر هێزێك��ی ملمالنێكاری به رژه وه ندیه كانی ب��ه دوای جه نگه ك��ه ن��او خۆیه وه یه تی بێ ئه وه ی حساب بۆ به رژه وه ندیه دورو نزیكه كانی كوردس��تان ب��كات یان بێ ئه وه ی هێز له كوردس��تاندا )به مانای فراوان( بتوانێ سنورداری ئه م شه ڕه به وه كاله ته بكات كه له سه رخاك و ش��ارو گونده كانیدا ڕوبدات و خوێنی گه نجه كانیش ببێته س��وته مه نی ئه م

شه ڕی به وه كاله ته .• دابه شبونی بلۆكبه ندی ناوخۆ بۆ بلۆكبه ندی میحوه ره كانی ده ره وه ، له غیابی دروس��تبونی هێز)به مانا فه لس��ه فیه كه ی( له كوردس��تاندا، به ریه كه وتنی میحوه ره كانی ده ره وه ، ترس��ی به ریه كه وتنی بلۆكه كانی ناوخۆی لێبكه وێته وه ، بۆیه سروشتی بلۆكبه ندی ناوخۆی كوردستان

شه ڕی ناوخۆی له هه ناوی خۆیدا هه ڵگرتوه .ده ركه وتنی قۆناغی نوێی پۆست چاكسازی

)قۆناغی كاره سات(:له ئه نجام��ی كه ڵه كه بونی كۆی ئه و فاكته ره نێگه تیڤان��ه )ك��ۆن و نوێ( له كوردس��تاندا، سیس��تمی كوردس��تانی گواس��تۆته وه ب��ۆ سیستمێكی شكس��تخواردو كه تیایدا ده بێت گوتاری سیاسی كوردستان دان به و ڕاستیه دا بنێت ك��ه كوردس��تان قۆناغی چاكس��ازی تێپه ڕان��دوه و چۆت��ه قۆناغێكی نوێ��وه كه قۆناغی كاره ساته به واتای )داڕمانی هه یكه لی سیاس��ی و ئاب��وری )فاكته ره كان��ی هێز(ی ناوچه ی ده س��ته اڵتی كوردس��تانی باشور بۆ ئاس��تی نزیكبونه وه له هه ڵوه ش��انه وه ی كۆی سیستمه كه و دابه شبونی به سه ر بلۆكه سیاسیه ئه قلیمیه كاندا به جۆرێك سیماو مۆركی كیانی

یه كگرتوی كوردستان له ده ست ده دات(.به مانایه ك��ی تر، سیس��تمی كوردس��تان له دوڕێیانی بون به حكومه ت یان ده س��ته اڵتی شكس��تخواردو، بیست و سێ س��اڵه ڕێگه ی دوه می هه ڵبژاردوه هه تا دواین قۆناغی ته مه نی خۆی به رده وامه له سه ری وه ك له و هێڵكاریه دا

ڕونكراوه ته وه :ده س��ته اڵت حكومه تایه ت��ی: ڕێگ��ه ی چاكس��ازی حكوم��ه ت چاكس��ازی

حكومه تی باشڕێگه ی كاره س��ات: ده سته اڵت الوازی هێز )گه نده ڵی( ده سته اڵتی شكستخواردو

كاره سات

پڕۆژه ی په ڕینه وه له قۆناغی كاره سات:په ڕینه وه ی كوردستان وه ك خاك و كۆمه ڵگه له قۆناغی كاره س��اتدا بێ ئ��ازار نابێت مادام پرۆژه ی چاكس��ازی دواخ��راو له قۆناغه كانی خۆی��دا ئه نجام نه درا ئه م��ه ش واده كات كۆی كێش��ه كه ڵه كه بوه كان��ی 23 س��اڵی ڕابردو له م��اوه ی 6-12 مانگ ئه نج��ام بدرێت، بۆیه

پڕۆسێسی په ڕینه وه كه قوربانی ده وێت كه : ده ستهه ڵگرتن كوردس��تان حیزبه كانی .1ده س��ته اڵتی له ئیمتی��ازات و له )به ش��ێك(

سوڵتانیان. 2. هه روه ها كۆمه ڵگه ش هه ندێكی له ئه ستۆ بگرێ��ت النیكه م له ش��ه ش مانگ��ی یه كه می جێبه جێكردن��ی پرۆژه ك��ه دا، ه��ه ر توێژه ی به پێ��ی پێگه كه ی خۆی له ڕیزبه ندی ئاس��ته

كۆمه اڵیه تیه كانیدا.پێشمه رجه كانی جێبه جێكردنی پڕۆژه كه :

یه كه م: پێشمه رجه كارگێڕیه كان:ده س��ته اڵت فه لس��ه فه ی گۆڕین��ی .1له ناته ده خولی��ه وه ب��ۆ ته ده خول��ی. مێژوی كۆن و نوێ��ی ئابوری ئه وه ی س��اغكردۆته وه كه قوڵبون��ه وه ی قه یرانی ئاب��وری بۆ چه ند ساڵێك و گۆڕینی بۆ كێشه ی سیاسی و پاشان ك��ۆی دامه زراوه كانی سیس��تمه كه ی به پله ی جیاواز گرته وه و بوه ه��ۆی ئیفلیجبونی كۆی سیس��تمه كه ، ئیتر پێویس��ته حكومه ت یان ده س��ته اڵت ی��ان ده وڵه ت ڕاس��ته وخۆ خۆی ده ستبخاته ناو كۆی كایه كانی سیستمه كه وه و به پ��الن و به رنامه ڕاس��تیان بكاته وه . چونكه ئیتر ئ��ه وه ده بێت��ه ئه ركی ده س��ته اڵت كه ته عبی��ر له كۆی به رژه وه ندی گش��تی ده كات، توان��اكان یه كبخات��ه وه و به رژه وه ندی��ه كان س��ه رله نوێ ئاڕاس��ته بكاته وه و سامانی واڵت ده بنه ئه ده واتی گشتی به ده ست ده سه اڵته وه به كاریان بهێنێ به شێوه یه كی ئاقاڵنه و زانستی بۆ جواڵندنی كایه كانی كۆمه ڵكه له پێشیانه وه

ئابوری.2. ده ركردنی یاسای پێویست بۆ قۆناغه كه

له جومگه جۆربه جۆره كاندا به كه مترین ماوه 3. گواس��تنه وه ی بڕیاردروس��تكردن ب��ۆ ده ستی خه ڵكانی پڕۆفیش��ناڵ و ته كنۆكرات و هێش��تنه وه ی جێبه جێكردن الی جومگه كانی

كارگێڕی ده سته اڵت.بازرگان��ی و دادگای دامه زراندن��ی .4

وه به رهێنان و كار.5. ته فعیلكردنی سیستمه كانی چاودێری ناو

ده سته اڵت )دارایی، كارگێڕی و یاسایی(

پڕۆژه‌یه‌ك‌بۆ‌په‌ڕینه‌وه‌ی‌كوردستان‌له‌قۆناغی‌كاره‌ساتمونته دای ئابوری كوردستان

دواج��ار؛ س��ه ره نجامی یاداش��ته هه ڤااڵن��ی خاڵییه ك��ه ی ح��ه وت جێگری س��كرتێری گشتی یه كێتیی ، مه كته بی هه ڤااڵنی لێدوانی مشتومڕ و سیاسی و س��ه ركردایه تی ، له نێو خۆی یه كێتیی��ه وه ، بۆ روپ��ه ری رۆژنامه و گۆڤار و ته له فزیۆنه كان گواسته وه و یارو نه یاریش، به لێكدانه وه و شرۆڤه كانیان، كه وتونه ته گرتن��ه وه ی فاڵی به خت و

چاره نوس بۆ یه كێتیی !ئه گه ر هه بن، یاداشته كه ی جێگرانی گفتوگۆكان��ی گش��تی و س��كرتێری مه كته بی سیاس��ی و س��ه ركردایه تی ، )گۆڕان( جیابون��ه وه ی ی��اده وه ری

یان ل��ه ال وێنابكاته وه و به تێڕوانینیش له دۆخی ئێس��تای ، باوه ڕی��ان وابێ ، یه كێتیی ل��ه م قۆناغه دا زیاتر له هه مو به رده م كه وتۆته رابردو، قۆناغه كانی ئه مه ش س��ه ركرده كانی و ملمالنێ��ی په یكه ره په رته وازه بون��ی به مای��ه ی رێكخراوه ییه كه ی بزانن، ئه وا ده كه ونه

به رده م هه ڵه یه كی گه وره . مش��تومڕه كانی ئه گ��ه ر چونك��ه ئه وكاتی ئه ندامانی مه كته بی سیاسی و سه ركردایه تی و سه ركرده كانی ئێستای گۆڕان، له ئان و س��اتی خۆیدا، زۆرتر زه مینه سازییه ك بوبێت بۆ لێكدابڕان، نه ك دیالۆگ و پێكه وه سازان، ئه وا له م قۆن��اغ و دۆخه ی دوای یاداش��ته كه ی هێشتا گشتی ، س��كرتێری جێگرانی په راوێزێك��ی گه وره بۆ گفتوگۆ هه یه و به رده وامی دیدارو گۆڕینه وه ی بیروڕای هه ڤااڵنه ی��ش، ئ��ه و ب��اوه ڕه تۆختر

ده كاته وه ، كه هیچكام له سه ركرده كان، له لوتكه وه بۆ دامێن، خاوه نی تێزێك نین بۆ هه ڵوه ش��اندنه وه ی یه كێتیی و هیچ هه ڤاڵێكیش دژی دورخستنه وه ی الیه كه ی تر نییه ، له پێگه ی ده سه اڵتی هه ره م��ی یه كێتی��دا و به پێچه وانه وه ، دابه ش��بونی تێڕوانین��ه كان، ب��ۆ دو ئاراس��ته ی جیاواز، له پێناو چۆنێتی ئۆرگانیكی سیستمێكی داڕشتنه وه ی نوێیه ، ك��ه ئامانج لێ��ی نوێبونه وه و چۆنێتی به ڕێوه بردنێكی شایستانه تری سه ركرده كانییه وه ، له الیه ن یه كێتییه كه له ئاست پێگه و رۆڵی یه كێتیدا بێ و نییه ته وه ، به م تێڕوانینه كه ش هه ردو نوێبونه وه دا چاكس��ازیی و له خاڵ��ی یه كێت��ی ، ژیان��ی حزبایه ت��ی ب��ۆ

یه كده گرنه وه .ئه گه رچ��ی مای��ه ی نیگه رانییه كه نه ك میدیا، به ڵكو هه ن له سیاس��ی و سه ركرده ی ئه مالوالش، له و هه ڵه یه وه باوه ڕیان وایه ، جیاوازیی تێڕوانینه كان بۆ گۆڕان له ژیانی حزبایه تی یه كێتیی ، الی هه ڤاڵێ��ك لێ��ره و هه ڤاڵێكی تر له وێ ، به جۆرێك له دوژمنایه تی ده بینن، له كاتێكدا به درێژایی ته مه نی شۆڕش و خه باته كه ی ، جیاوازی بیروڕاكان له نێو خۆی یه كێتیدا، هه میش��ه سته یجێك ب��ۆ گفتوك��ۆ و له س��ه ره نجامی بوه تێڕوانینه كانیش��دا، كۆبون��ه وه ی گه ش��انه وه و گه شه سه ندنی یه كێتیی،

په ره ی سه ندوه . ب��ۆ ئه وان��ه ی له مێ��ژو، له قۆناغه جیاوازه كان��ی خه بات��ی یه كێتی��ی و به قوڵ��ی ه��ه ورازو نشێوه كانیش��ی خوێندویانه ت��ه وه ، تێگه یش��تون و ئ��ه م جیاوازیی��ه به مای��ه ی ئومێدی گه وره بۆ به رده وام��ی قوتابخانه كه ی "م��ام جه الل" ده زانن و س��ه ره نجامی بڕیاره كانیش، دوا یه كااڵكردن��ه وه ی به ده ستپێكی وێس��تگه یه كدا، له هه ر له ژیان��ی حزبایه تی و نوێ قۆناغێكی یه كێتی نوێبونه وه ی ره وتی پرۆسه ی

پێناسه ده كه ن.راگوزه رنام��ه و ئه گ��ه ر چونك��ه هه ڤ��ااڵن راب��ردوی یاداش��ته كانی

ت��اد، سیاس��ی و.. له مه كته ب��ی وه بیربهێنین��ه وه ، ئ��ه وا راس��ته وخۆ ج��ه الل( )م��ام ب��ه رزی ده نگ��ی م��ان له لوتكه ی هه یكه ل��ی یه كێتیدا دێت��ه وه به رگ��وێ ، ك��ه به ڕه خنه و ره خنه له خۆگرتن، وه ك پرنس��یپ بۆ

به رده وامی ژیانی دیموكراتیزه یی حزب، ده رگای له سه ر ئه م نۆرمه ده كرده وه و به قبوڵكردنیش��ی ، له خۆیه وه ده ستی

پێده كردو پشتیگری لێكرد.ئێس��تاش كه هیچ س��ه ركرده یه ك خۆی له ده ره وه ی به رپرسیارێتییه كان و له به رامب��ه ر كێش��ه كاندا نابینێ ، كه یه كێتیی بپارێ��زرێ ، نوێ بكرێته وه ، ته مس��یلی واقیعی پێگه و رۆڵی خۆی له كوردس��تان و ناوچه كه ش��دا بكات، تیۆریزه كردنی ئه و مامه ڵه عه قاڵنییانه یه كه هیچ كه س��ێك له ده ره وه ی ره خنه نییه و ئه وه ش��ی لێره دا وه ك دروشم دێته دی و به رجه سته ده بێ ، هه ژمونی وته كه ی "مام جه الل"ه وه ك پرنسیب،

نه ك هه ژمونی گۆچانه كه ی !چونكه نه هیچ كام له سه ركرده كانی ، س��ته مكار به تۆتالیت��ارو یه كێت��ی ده بینن، تا ل��ه و پێودانگه وه ته نزیرو خوێندنه وه س��ه رپێییه كانی به ش��ی زۆری چاودێران و میدیای كوردستان، به نوقاڵن��ه ی پارچه پارچه بونی بزانن، نه ئه و ترس��ه س��ایكۆلۆجییه ش الی هه ندێك، كه هه ر ره خنه و مشتومڕێك، یاداش��ت و داوای��ه ك، به لێكترازان��ی یه كێتی بزانن. چونك��ه یه كێتیی كه هه میشه زیاتر له ئاسۆیه كی له به رده مدا كراوه یه ، ده توانێ به و تایبه تمه ندییه ی كه ل��ه )1976(ه وه درێ��ژه ی هه یه ، مامه ڵ��ه ی واقیعیانه له گه ڵ هه ڵچون و مش��تومڕه كانی ن��او خۆی��دا بكات و به رده وام خاوه نی تێزی جۆراوجۆریش

بێ بۆ دیموكراتیزه بونی زیاتر.ب��ۆ ده مێنێت��ه وه ، ئه وه ش��ی یه كێتییه كانیش، ئێمه ی دۆستانمان و ئه وه ی��ه وه ك "هی��گڵ و هۆڵده رلین و شیلینگ"، كاتێك هه واڵی به رپابوونی پێگه یشت، فه ره نس��ایان شۆڕش��ی به ناوی دره ختێكیان گێڕاو ش��اییان دره خت��ی ئ��ازادی روان��د.. ئێمه ش ئه مڕۆ، یان سبه ی ، بێگومان دره ختێك بۆ به رده وام��ی خه بات، به رۆحییه ت و ژیانه وه یه كی نوێ بڕوێنین و ناویش��ی بنێین )دره ختی یه كێتیی (، دره ختی

یه كێتیی ناو یه كێتی.

ده رهه ق ب��ه م به رنامه ی��ه ی که ناڵی ڕوداو پێمخۆش بو چه ند سه رنجێکی بابه تیانه بخمه ڕو که به هیوام ته نها ب��ۆ زیاتر ده وڵه مه ندکردن و به هێزکردنی )به رنامه ی��ه ی چوارقۆڵی( بێت. له س��ه ره تادا پێش ئه وه ی هه ندێ س��ه رنجی بابه تیانه بڵێم س��ه باره ت به ستافی به رنامه ی چوارقۆڵی پێمخۆشه هه ندێ تیشك بخه ینه سه ر ئ��ه و میکانیزمانه ی که هه ندێ له و به رنامانه ی له دنیای پێشکه وتن دا بونه ته شوێنی متمانه و هێ��زو کاریگ��ه ری به هێزی دروس��ت کردوه له الی نوخبه ی سیاسی و ئه و داموده زگایانه ی که داڕێژه ری سیاس��ه تی ناوخۆی واڵته که یانن. ی��ان کاریگه ریان هه ی��ه له دنی��ای ده ره وه ، ئه وان��ه ش بریتین له که ناڵه کانی )س��ی ئێن ئێن، بی بی س��ی، ئارتی ئیل، فه ره نس 24( له سه ره تادا ئه م که نااڵنه و چه ندان که ناڵی تری هه واڵی بۆ زیاتر ته حلیلکردنی هه ر هه واڵێکی سیاس��ی بێت یان ریپۆرتاژی بێت س��ه باره ت کولتوریی( سیاسیی، )مێژوویی، به بابه تێکی هه وڵ ده ده ن زیاتر ئه و که س��انه ی که ده بنه ش��رۆڤه کار خاوه نی چه ندین دبلۆمی بااڵ یان PHD له بوارێکی تایبه تی دا پاشان ده توانن ی��ان جه رائه تی ئه وه ده که ن قس��ه یان هه بێت له س��ه ر بابه تێکی دیاریکراو، ئه وه ی سه رنجی ڕاکێش��اوم له به رنامه ی چوارقۆڵیدا هه ر چوار به ڕیز له س��ه ر هه م��و کێش��ه و قه یرانه کانی کوردستان و جیهان قسه یان هه یه و له هه مانکاتدا ئه ڵته رناتیڤی��ان هه ی��ه . ئ��ه م حاڵه ته هه تا ئێس��تا به پێی کارو وه زیف��ه ی خۆم له ئه ورپا له نێ��و ده زگاکانی میدیایی بیس��تراو و بینراو ئه م ش��ێوازه م نه بینوه ، ک��ه بتوانیت له هه مو بواره کانی )ئابوری، سیاس��ی، رۆش��نبیری، ئه وه ی من بکه ی��ت. س��ه ربازی....(ته حلیل ش��اره زاییم هه بێت له م ب��واره داو به تایبه تی ئه زمونی تی��وری و پراکتیکی��ی فێری کردوم

س��ه باره ت به )ته حلیل و پاراستنی معلوماتی( هه ر بابه تێکی سیاس��ی بێت یان گشتی بێت ئه گه ر وه کو پسپۆڕ ئه زمون و شاره زایی ته واوت نه بێ��ت، هه رگی��ز ناتوانیت خ��ۆت له قه ره ی بده یت. به اڵم ئه وه ن��ده ی من زانیاریم هه بێت هه رچوار به ڕێزی ستافی به رنامه که جگه له وه ی له ب��واری کاری رۆژنامه وانی��دا تائه ندازه یه ک سه رکه وتوبون، به اڵم به بڕوای من له حه وسه ڵه و توان��ای ئه وان��دا نیه ک��ه بتوانن ش��روڤه ی هاوکێش��ه سیاس��ییه کانی هه مو کوردستان و جیهان بکه ن له هه مان کاتدا به دیلی مه نتیقیان پێ بێ��ت چونکه هه رکامێکی��ان له و به ڕیزانه پێموانیه جگه له کاری پراکتیکیان له بواره که ی خۆیاندا، که س��انی ئه کادیمی بن یان هه ڵگری دبلۆمێکی بااڵو ئاوا به رزبن له )زانس��ته کانی زانی��اری و ته حلیلک��ردن، ڕاگه یان��دن، ی��ان زانسته سیاسییه کان ....(یان هه ر زانستێکی تر که ڕاس��ته خۆ په یوه ندی ت��ه واوی هه بێت به ته حلیلی هه واڵ یان لێکۆلینه وه ی زانس��تی ب��ۆ ئه گه ره کان و پێش��هاته کان. ئ��ه وه ی من تێبینم کردبێت ته نها که ناڵه کانی ته له فیزونی ئێرانی نمونه ی له م ج��ۆره به رنامانه ی هه یه ، چوارکه س دێن سی س��ه عات شروڤه ی هه مو دنیای سیاس��ی دین��ی و فه رهه نگیی ده که ن. پێمخۆشه قفڵی بابه ته که م به وه بکه م به هیوام تێبینییه کانم بۆنی بونیادگه رایی لێ بێت زیاتر ئه و هاورێیانه بتوانن شێوازو فوڕمی جیاوازتر بۆئ��ه وه ی له به رنامه که یان��دا. ئاماده بک��ه ن ئێمه ی بین��ه ر متمانه مان به لێکۆڵینه وه کانیان

زیاتربێت.

چوارقۆڵییه‌که‌ی‌ڕوداو‌گۆچانه‌كه‌ی‌‌مام؛‌یان‌مشتومڕی‌‌هه‌ڤااڵنه‌!

زانا تۆفیق به گ مه ریوان عه لی

ئه وه ی سه رنجیڕاکێشاوم هه ر چوار به ڕیز له سه ر

هه مو کێشه و قه یرانه کانی کوردستان و جیهان قسه و

ئه ڵته رناتیڤیان هه یه

له م قۆناغ و دۆخه ی دوای یاداشته كه ی جێگرانی سكرتێری

گشتی ، هێشتا په راوێزێكی گه وره بۆ گفتوگۆ هه یه و به رده وامی دیدارو

گۆڕینه وه ی بیروڕای هه ڤااڵنه یش، ئه و

باوه ڕه تۆختر ده كاته وه ، كه هیچكام

له سه ركرده كان، له لوتكه وه بۆ دامێن، خاوه نی تێزێك نین بۆ هه ڵوه شاندنه وه ی

یه كێتیی

(470( سێشه ممه 2015/3/17 19تایبه‌ت

ونبون * ناس��نامه یه كی ژوری بازرگانی س��لێمانی ونبوه به ناوی )مریوان رشید محمد(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناس��نامه یه كی ژوری بازرگانی س��لێمانی ونبوه به ناوی )شاکر حسین حبیب (

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .* ناسنامه یه كی ژوری بازرگانی سلێمانی ونبوه به ناوی )شااڵو حه مه رؤوف فوزی(

هه ركه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه بۆ پرسگه ی ئاوێنه .

هەموم��ان دەزانی��ن پارت��ی خاوەن��ی دو س��ەرچاوەی گرنگ��ە كە یەكێكی��ان پارەیە، ئەویتریش��یان س��وپایە،لەكاتێكدا گۆڕان نە پارەی هەیە نە س��وپا، بەاڵم ئەم دو خاڵەی پارتی بۆ كێش��ە ناوخۆیی��ەكان یەكالكەرەوە نییە، راس��تە هەردوال خاوەنی خەڵكن، بەاڵم گرفت��ی پارتی لەوەدای��ە خاوەنی خەڵكێكی زۆری گەن��دەڵ و بەرژەوەندخ��وازی تایبەتە، واتا هەرئەوەن��دە لەگەڵ پارت��ی دەبێت كە بەرژەوەندییەكان��ی خ��ۆی پ��ێ دەپارێزێ، ئەمەش زیات��ر بوه تە مایەی ناڕەزایی خەڵك، گۆڕانیش خاوەنی خەڵكێكە هەڵپەی ئەوەیانە بگەن بەكێك و شیرینییەكەی دەسەاڵت، تاوەك پارتی و یەكێتی بەشی خۆیان بەركەوێ، بەاڵم وێ��ڕای چونیان بۆ ن��او حكومەت، هێش��تا بەباش��یی تامی ئەو كێكەیان نەكردوە، بۆیە گوتارەكانی��ان هەندێكجار بەالی دەس��ەاڵتەو هەندێكجاریش وەریدەسوڕێنن بۆ الی خەڵك، ئەمەش زیاتر لەس��ەرگەردانی دەچێت، نەك لەفەلس��ەفەی حوكمڕانی. من بەش��بەحاڵی خۆم پێموایە ئەو كێكەی دەسەاڵت كە گۆڕان خ��واردی، هی��چ جیاوازییەكی نیی��ە لەگەڵ میوەی ئ��ەو درەختەی كە ئ��ادەم خواردی، ئیبلیس لەڕێگای ح��ەواوە توانی ئادەم فریو ب��دات و می��وەی درەختێك��ی حەرامك��راوی دەرخوارد بدا، خوداش غەزەبی لەئادەم گرت و لەناو ئەو بەهەشتە بەرینە دەریكردو فڕێیدایە س��ەرزەوی، بۆئەوەی تاماوە بەسەختی شەڕو رەنجدان��ەوە نان پەیدا بكات و بژی، لەكاتێكدا پێ��ش فریودانەك��ەی، خودا هەم��و رۆژێك ب��ۆ بینینی ئادەم و حەوا دەچوە بەهەش��ت، بزوتن��ەوەی گۆڕان ئەو كێك��ەی خوارد، تازە ناتوانێ بگەڕێتەوە بەهەش��ت. لەوالیشەوە من ب��ڕوام وایە پارتی دیموكراتی كوردس��تانیش بەدرێژایی مێژوی خۆی روبەڕوی مەترسییەكی ترسناكی لەشێوەی ئەمڕۆدا نەهاتوە، ئەوەی ئێس��تا هەیە هەڕەش��ەیەكی جیدییە لەسەر ئێس��تاو ئایندەی پارتی، كە تائێس��تا پارتی بەباشی یان هەستی پێنەكردوە، یان هەستی پێكردوە بەاڵم )ال حول وال قوە(یە،لەكاتێكدا، رێگاكان زۆرن بۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتانە،

ئەگەر ویست و ئیرادە هەبێت. ئ��ەوەی یەكەمی��ن ك��ەس ب��و خودای دروستكرد، بێشك ترس��نۆكترین كەس بوە، لەس��ەرەتاییترین قۆناخ��ی مرۆڤایەتیدا، ئەو قۆناخەی مرۆڤەكان یەكجار سادەو ساكاربون، ترس��یان لەسروش��ت و لەدەوروبەری خۆیان و تەنانەت ترسیان لەخودی خۆشیان هەبو، هاتن بۆئەوەی دڵی خۆیان بدەنەوە، خواوەندێكیان

بۆ خۆیان دروستكرد، قەناعەتیشیان بەخۆیان دەهێنا كە ئەوە خودایەو پشتیوانیان لێدەكات، تۆ بڕوانە ترس چی بەمرۆڤ دەكات.. كاتێك ه��ۆزو خێڵەكانیش س��ەرۆكێكیان بۆ خۆیان دادەنا یان یەكێك خۆی دەكرد بەسەرۆك تەنیا بۆ ئەوەبو، خۆی و كەسە نزیكەكانی خۆی هەم بپارێزێ��ت و هەمیش قەڵەمڕەوی بەس��ەر ئەو خەڵكە هەبێت كە لەچواردەوری كۆبونەتەوە. دەوڵەت��ە س��ەرەتاییەكانیش بەهەمانش��ێوە لەپێناوی پاراس��تن و بەردەوامبونی س��ەرۆك خێڵ��ەكان دروس��تكراون، ن��ەك بۆ یاس��او پاراس��تنی مافی مرۆڤ، بەپێچەوانەوە مافی مرۆڤیان زیاتر پێشێل دەكرد. رەنگە گرنگترین مێ��ژوی مەسیحییەت،لەس��ەرەتادا ئەوەبوبێ ك��ە برەودان��ی یەهودییەت بەخێڵپەرس��تی كەمبكات��ەوە، یان ه��ەر دایبماڵێت، چونكە خێڵپەرس��تی بەهەمو مانایەكەوە، گوزارشت

لەدواكەوتویی و گەلێكی لۆكاڵی دەكات. فیۆدۆر دیستۆیڤس��كی لەرۆمانی برایانی كارامازۆف و ئەلبێر كام��ۆش لەهەردو كتێبی مرۆڤ��ی یاخی و تاعوندا بەدەنگی زۆر بەرزەوە بانگیانهەڵ��دا ك��ە یاخیبون س��ەرچاوەیەكی ئەخالق��ی هەیە. نیچەش بەدەنگە هەمیش��ە بەرزەك��ەی پێمان��ی وت، یاخیب��ون مرۆڤ لەنەبون��ەوە دەكات��ە بون، یاخیب��ون ئەگەر هی��چ بەرهەم نەهێن��ێ، جگ��ە لەجورئەت و ئازای��ی ه��اوكات دەش��ڵێت بەڵ��ێ من هەم والێرەم. ئەوان��ەی یاخیش دەب��ن، ئەوانەن هەم��و شوناس��ێكیان ل��ێ س��ەندراوەتەوەو بەدوای شوناس��دا وێڵ و س��ەرگەردانن، بۆیە یاخ��ی دەبن،زۆرجار لەقۆناخ��ی یاخیبونیش

تێدەپەڕن. جیاوازییەك��ی زۆر گەورە هەیە لەنێوان ئ��ارەزوی بون��ی دەس��ەاڵت وەك ئام��رازو واڵتێك��دا ئامانج،لەه��ەر وەك دەس��ەاڵت سەركردە دەس��ەاڵتی لەال ئامانج بێت، ئەوە لەناو ئەو ئامانج و دەسەاڵتەدا، زۆرترین حەزو خولیای تایبەتی خۆی كپ كردوەو چاوەڕوانی هەلێكە تاگەش��ەیان پێب��داو هەمو هەوڵێك ب��دات ب��ۆ وەدیهێنانیان، رەنگ��ە لەناوچەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاس��ت، هەمو س��ەركردەكان دەسەاڵت بۆیان ئامانج بێت، چونكە دەیبینین لەماوەی حوكمڕانیكردنیان ناتوانن ئازارەكانی خەڵك س��وك بكەن، ناش��توانن بەس��انایی ماڵئاوایی لەدەس��ەاڵتە ناشیرینەكەی خۆیان بك��ەن. ئەخالقی نادیموكرات��ی لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاس��تدا لەژێر هەڕەشەو قەیرانێكی توندا دەژی، ئەخالق��ی نادیموكراتی ئەو ئەخالقەیە كە زۆرێك لەتاكەكان��ی مرۆڤ هاوێر دەكات و

دەڵێت: ئەمانە دەبێت خاوەنی شتە باشەكان بن و ئەوانیتریش دەبێت خزمەتی ئەوان بكەن. چونكە عەش��ق بەدەس��ەاڵت وەك شەهوەت پاڵنەرێك��ی بەهێزەو هەم��و كاتێك ئامادەیە كۆمەڵێكت بۆ بكوژێ لەپێناو ئەوەی كۆمەڵێكی دیكە بەخۆشی بژی. عەشق بەدەسەاڵت هەمو هۆڕمۆنەكان��ی پ��ڕە لەش��ەهوەت، ئەوەندە نەرگس��ی دەبێ��ت، كاتێك ت��وڕەی دەكەی، یان مەترس��ی بۆ س��ەری دەهێنی، ئامادەیە وەكو نیرۆن بەدیار س��وتانی رۆماوە، مۆسیقا

بژەنێ. م��ن كە دەمەوێ ناوی بوداو مەس��یح و فیس��اگۆرس و گالیلۆ ببەم، هی��چ كام لەوانە پشتیوانیان لەحكومەتەوە وەرنەگرتوە مەگەر كاتێ��ك ك��ە بیروڕاكانیان بەرف��راوان بون و كاریگەری خۆیان دروس��تكرد، هیچكام لەوانە لەسەردەمی خۆیاندا سەركەوتنێكی ئەوتۆیان بەدەست نەهێنا، هەركاتێك دەسەاڵت ئامانجی یەكەمی ئەوان بوایە هیچ كامیان لەژیانی جۆری مرۆڤدا بەئەندازەیەكی زۆر كاریگەریان نەدەبو، هیچ��كام لەوانە بەدوای جۆرێك لەدەس��ەاڵت نەبون كە ئەوان��ی تر كۆتوبەند بكات، بەڵكو بەدوای دەس��ەاڵتێكەوە بون كە خەڵكی ئازاد دەكرد. بۆیە مەس��یحییەت لەس��ەرەتاییترین رۆژەكانیدا هیچ جواڵنەوەیەكی سیاسی نەبو. ئەوە دوای لەخاچدانەكەی بو، پۆلس رێگاكەی

روناك كردەوە.. شكس��تی بزوتنەوەی چین��ی كرێكاران بو ماركۆزی ناچاركرد ب��ۆ فرۆید بگەڕێتەوەو ش��یكردنەوە دەرونییەكان��ی غەریزەی مرۆڤ تاوتوێ بكاتەوە بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەلێنانەی كە كەوتونبونە نێو فەلسەفەكەی ماركسیزم. كە ئەویش بریتی بو لەبێتوانایی چینی كرێكارانی شۆڕشگێڕییەكی لەبەدەستهێنانی پیشەسازی پێویس��ت بۆ گەیش��تن بەسۆس��یالیزمێكی تەندروس��ت و ئینج��ا گەیش��تن بەكۆمۆنیزم. بەتایبەتی ئەو شكس��تەی ك��ە چینی كرێكار لەس��ااڵنی 1929 تا 1939 لەتەواوی ئەوروپا پێیكەوت، كە نەیتوانی بارودۆخە لەبارەكە بۆ بەرژەوەندی خۆی بقۆزێتەوە. هەر ئەمەش بو وای لەستالین كرد پش��تگیری لەسۆسیالیزم لەتاك��ە واڵتێكدا بكات، ك��ە ڕێك پێچەوانەی

بیری ماركسی بو.. ئەخ��الق بۆ دادوەرو بۆ پزیش��ك چەندە گرنگ و پێویس��تە، سەد ئەوەندەش بۆ پیاوی سیاسی و سیاسەتمەداران پێویستترە، چونكە ئەگەر دەوڵ��ەت و حوكمڕان��ی ئەخالقی تێدا نەما، دادوەرو پزیش��ك و..،ناتوانن بنەماكانی ئەخ��الق بپارێزن، چونكە تەنی��ا لەدەوڵەتی

ئەخ��الق سیس��تەماتیكیدا دیموكراس��ی و دەپارێ��زرێ. ت��ۆ وەرە لەهەم��و قوتابیانی ئ��ەم هەرێمە بپرس��ە، كە چ كاتێ��ك لەژیان بێ��زار دەبیت، هەمو مندااڵن��ی بنەڕەتی بێنە لەو وەاڵمەدا بەیەك دەن��گ پێتدەڵێن، تەنیا لەكات��ی دەوامی قوتابخانەكانی��ان بێزارو بێ تاقەت دەبن، بەاڵم لە 24 س��اڵی رابردوش��دا هیچ رێگەچارەیەك ب��ۆ ئەو تاقەتپڕوكێنییەی قوتابی��ان لەقوتابخانەكان��دا نەدۆزراوەتەوە. دەبو لەڕوی دەرونیی��ەوە قوتابخانەكانی ئەم وەزارەت��ی میت��ۆدی هەرێمە)بەمامۆس��تاو پ��ەروەردە( جیهانێكی ئەوەن��دە جوانیان بۆ قوتاب��ی دروس��تبكردایە، بەجۆرێك قوتابیان لەرۆژانی پش��ودا دڵیان تەن��گ بوایە چونكە لەقوتابخانە دوردەكەون��ەوە، كارلێكی بەهێز لەنێوان قوتابی و مامۆس��تا دروس��ت نەبێت، بەش��ێوەیەك قوتابی��ان ئەو هەس��تەیان ال دروس��ت ببێت كە نزیكترین و س��ودمەندترین كەس بۆ ئ��ەوان ئەوە مامۆس��تاكانیانن، كە ش��وێنی دایك و باوكیانی بۆ ئەوان گرتۆتەوە، ئەم قوتابخانەیە ب��ون و نەبونی جیاوازییەكی

ئەوتۆی لێ ناكەوێتەوە. ش��ێخ زاید بن س��وڵتان، هیچی كەمتر نییە لەجۆرج واشنتن ی ئەمریكی، هەردوكیان دامەزرێن��ەری واڵت��ن و لەالی��ەن هاواڵتیانی ب��ۆ دەكرێت و پەیكەری��ان واڵتەكەیان��ەوە، بۆ دەگێڕدرێ،راستە مەراس��یمی ش��ایانیان ئەمری��كا زلهێزێكی گ��ەورەی جیهانە، بەاڵم ئەمریكاش، تا بەریتانیا لەناو ش��ەڕی دوەمی جیهان��ی لەن��او خوێندا نەگ��ەوزی، ئەمریكا نەبوبوە واڵتی یەكەم، سەیركە جوگرافیا چەند گرنگە، جوگرافیا لەهەزاران فیكرو فەلس��ەفە گرنگت��رو بەهادارت��رە، م��ن دڵنی��ام واڵتی ئیماراتیش، دوای نیوسەدەی دیكە، نەك تەنیا واڵتان��ی عەرەبی، بەڵكو ئاس��یاو ئەوڕوپاش داكۆكی لێدەك��ەن، چونكە بەرژەوەندییەكانی ئەوانیش��ی گەیاندۆتە ناو ئیمارات، سەیركەن ش��ێخێكی ئیماراتی شوێنی تایبەتی بۆ مەلها كردۆتەوە، تەنیا بۆ ئەوەی، كوڕە گەنجەكانیان بەه��ۆی كەبت��ی سێكس��ییەوە رو نەكەن��ە ئەوروپا،لەشێخایەتی خۆیشی نەكەوت و ئێستا ئەو پیاوە پێ پەتیی��ە گەورەتر بوە، ئەمەیە دروستكاری مێژو، س��ەیركەن، ئێمەش چۆن لەن��او بازنەیەكی بەتاڵدا ش��ەڕ لەگەڵ خودو ناخمان دەكەین، ئاخر ئێمە ئەوە یەك چارەکە س��ەدەیە مێوانێكی دڕدۆنگی مێژوین، بەهۆی حەزی شێتانەو ش��ەهوەتی نێرگسیانەمانەوە نەمانتوانیوە، یەك الپەڕە لەمێژوی پڕ شكۆدا

بنوسینەوە..

پێده كه م له وه ده ست ل��ه سه ره تادا له رێكخراوه ئیسالمییه كان باس��ێك كه بكه م وه ك رێكخراوی ئیخوان المسلمین و یه كگرت��وی ئیس��المی و بزوتن��ه وه ی ئیس��المی و كۆمه ڵه ی ئیسالمی، ئه مانه تا ئێس��تا چه ند رێكخراوێكی ئیسالمی میانڕه ون، له س��ه ره تادا ئه م رێكخراوانه زانیوه ئیس��الم به نوێن��ه ری خۆی��ان له ئه نجامی هه ندێ به اڵم به ئێستاشه وه ، جی��اوازی سیاس��ی و ملمالنێ��ی بیروبۆچونه كان و جیابونه وه و دروستبونی رێكخراوی كه سه ری هه ڵداوه ب��ه اڵم ئه مانه وه ك له سااڵنی 2012 دا له هه رێمی كوردس��تاندا رێكخراوی جوند االسالم و انص��ار االسالم سه ری هه ڵداو فه توای كوش��تن وتوانه وه ی هێ��زی بزوتنه وه ی ل��ه ماوه ی كوردیان دا. ئ��ه وه ب��و چه ند مانگێكدا كوشتن و برینێكی زۆریان ئه وه به رامبه ر خه ڵكی كوردس��تانیاندا بو له س��اڵی 2003 له گه ڵ لێدانی عیراقدا ئه مانیش گورزی كوش��نده یان به ركه وت له الیه ن ئه مریكا بون��ه ئاردی ناو دڕك . به اڵم ئ��ه م لێدانه دو په ی��ام بوه بۆ

رێكخراوه توندره وه كان:یه كه میان/ په یامێك بو به ئاگای كردن به وه ی ج��ارێ زوه بۆ ده ركه وتنی ئێوه چونكه ك��اری ئێمه روخاندنی صدام حسین و ش��ێوایانی روخساری ئیسالم و ل��ه به رده م قورس��ایی گه ل��ی عی��راق

جیهاندا .باسی دوه م / په یامێك بو ئه گه ر كار بۆ ئێم��ه نه كه ن بونت��ان مه حاڵه نه ك له كوردست��ان و عێراق به ڵكو له جیهاندا.

نامه وێ��ت ل��ه وه زیات��ر بچم��ه ناو ورده كاریه كانه وه بۆیه ده چمه وه س��ه ر باسی سه ره كییه كه ئه ویش دروستبون و س��ه رهه ڵدانی داع��ش )ڕێگای��ه ی��ان مه به سته ( خوێنه رانی وشیار سه یركه ن، ئه مری��كا و گه ڕان��ه وه ی ل��ه دوای ده ركردنیان له عێراق ئ��ه وه بو به هاری ئیسالمی س��ه ری هه ڵدا ل��ه زۆربه ی واڵته عه ره بییه كان و خه ڵكی ئه م واڵتانه بێ ئاگا بون له و پالنانه ی كه دارێژراوه به ئیس��الم، ئیس��الم به ش��ه ڕدانی بۆ ده بینی��ن تا ئێس��تاش زۆرب��ه ی واڵته عه ره بیی��ه كان به ده س��ت به ناو به هاری ئیس��المی ده ناڵێنن و نازانن ئه م به هاره

ئیسالمییه به ره و كوێ ده یانبا ..كوردستانی خۆشمان ئه وه بو له ساڵی ئیس��المییه كان رێكخ��راوه دا 2012رێكخراوێك��ی ب��ه پاڵپش��تی عیلمانی الس��ایی هه ڵگیرسانی به هاری ئیس��المییان كرده وه زیاد له سێ مانگ به رده وام بو به هه راس��انكردنی خه ڵكی كوردس��تان و وه س��تانی ژیانی ئاسایی به كوش��تدانی زیاد ل��ه 12 گه نجی ئه م هه رێمه ، به اڵم له به رئ��ه وه ی باروزروفی واقیعی كوردستان گونجاو نه بو به زویی له مانگی به داخه وه ب��ه اڵم دامركایه وه ، شه شی 2014 رێكخراوێك سه ری هه ڵدا به ن��اوی داع��ش كه پێی ده ڵێن ده وڵه تی ئیس��المی له عیراق و شام كه ده ركه وتوه ئه مانه كه س به موس��ڵمان نازانن به س خۆیان نه بێ بۆیه زۆر ناموسڵمانانه دژی مرۆڤ و ژینگه و هه مو زینده وه رێك ه��ه ر له به رئه وه ی كه دڵنیان هیچ گه لێك نیه به قه ده ر گه لی كورد موسڵمان بێت و جێ ب��ه جێكه ری ئه ركانه كانی ئیس��الم بێت ده قاوده ق، بۆیه شه ڕێكی ناڕه وایان ئااڵنده كوردستان و س��ه نگه ری ئیسالم و كافری��ان لێگرتوین و له هه مان كاتدا هه ر س��ه رهه ڵدانیانه وه له س��ه ره تای ئه مریكا هاته سه رخه ت و كردی به هه اڵو كۆمه ڵی ده وڵه تی ئیس��المی و ئه وروپی كرد ب��ه هاوپه یمانی خۆی. ئه وه بو وه زی��ری ده ره وه ی ئه مری��كا گه یش��ته په یام��ی عێ��راق كوردس��تان و پاڵپشتكردنی خۆیان و هاوپه یمانه كانیان ڕاگه یاند .. تا ئێره بۆمان ده رده كه وێت

كه داع��ش رێگایه نه ك مه به ست ..مه به سته كه ی ئه مریكاو هاوپه یمانه كانی

بۆ ئه م مه رامانه بو:1- ئه مری��كا زی��اد ل��ه 60 ده وڵه تی

ئیس��المی و ئه وروپی كرده هاوپه یمانی خۆی.

2- ب��ه بێ ئ��ه وه ی خوێ��ن له لوتی یه ك هاواڵتی ئه مریكی بێ، موس��ڵمان

موسڵمان ده كوژێ.3- س��وكایه تیكردن به ئاینی ئیسالم و

ریسواكردنی له به رچاوی هه مو جیهان.س��ه ربازی بنك��ه ی دانان��ی -4له كوردس��تاندا كه ئه مه به ده یان س��اڵ به شه ڕ بۆی نه ده كرا بۆ چاوسوركردنه وه

له ئێران و دراوسێكان .5- پێمان ده ڵێ ئه گه ر من نه بم داعش

ده تانخوات.6- قه رزاركردنی گه ل��ی كورد له هه ر چوارپارچه كه دا ئه گ��ه ر هه رچی نه وت و س��ه رم��ایه هه یه بده ین هێشتا باقی

ده وێ.له هه م��ان كاتدا حكومه تی ش��یعه ی ئ��ه م هه ل��ه عیراقی��ش توانیویه ت��ی

بقۆزێته وه : أ - بۆ به ش��ه ڕدانمان له گ��ه ڵ عه ره به سونه كان كه خاڵێكی هاوبه ش ل��ه نێوان ئه وان و كورد هه یه كه ئه ویش مه زهه بی س��ونه یه ئه وه ش بزانین كه داعش له %

95 پێكهاته كه ی عه ره بی سونه یه . ب - دروستكردنی هێزێكی شیعه مه زهه ب ل��ه ده ره وه ی حكوم��ه ت ك��ه ئاماده بن ب��ۆ هه ر كات و س��اتێ ب��ۆ له باربردنی

ده سه اڵتی كورد.بڕین��ی موچه وقوت��ی خه ڵك��ی ت - كوردس��تان كه تائێس��تاش به شێكین له گه لی عێراق به بیان��وی پابه ندنه بونی حكومه ت��ی هه رێ��م به مه رجه كانی��ان، هه رچه ن��د ل��ه م پابه ندنه بونه پش��كی

حكومه تی هه رێمی تیدایه . بۆی��ه ده ب��ێ حكومه ت��ی هه رێ��م و سه رۆكی هه رێم باش بزانن ئه و ئافه رین و س��وپاس و ئافه ك��ه اڵو ناردن��ی هه ندێ له به رخاتری مرۆیی هاوكاری سه ربازی و چاوی كاڵی ك��ورد نیه ، ئه وه ی گرنگه ل��ه م س��اته دا كه ئێمه كاری بۆ بكه ین پێداگرت��ن ل��ه س��ه ر دانپیانانمان س��ه ندنه وه ی كوردی و به ده وڵه تێك��ی مافه كانم��ان له حكومه ت��ی ناوه ن��دی و گه ڕان��ه وه ی زه وی��ه داگیركراوه كانمان و دیاریكردن��ی س��نورمان و رێگه ن��ه دان تاقوتی هاواڵتیان ناوه ن��د به حكومه تی

ق��وت نه دات .نه ك تا ئێس��تاش ئه و هاوكارییانه ی پێمان ده گا ده بێ له رێ��گای حكومه ته به زیوه ك��ه ی عێراق��ه وه بێ��ت، وه فدی عێراق ده چێته كونگره له ئه مریكا ئێمه ش په راوێز ده خ��ه ن، ته نانه ت ماوه ی��ه ك به ده ستی پێشمه رگه یه كمان له مه وپێش ڕاگه یاندنێكی هی��چ س��ه ربڕا داع��ش هاوپه یمانه كان��ی ئه مریك��او ئاماژه یان پێ نه دا، به اڵم بۆ له ده ستدانی فڕۆكه وان��ه عه ره به ك��ه ی )ئه رده ن( به ملیار دۆالری هه نارده ی واڵتی ئه رده ن كراو هه مو پاڵپشتێكی بۆ دوپاتكردنه وه ، ب��ۆیه ئێمه ده ب��ێ حكومه تی هه رێم پ��الن و تاكتیكی خۆی هه ب��ێ له بونی سنورێك بۆ شه ڕی داع��ش، پێویسته ئیتر حكومه تی هه رێم هه ڵوێستێ بكات و به ڵێنی شه ڕی موصڵ و حه ویجه و ئه نبار نه دا، س��ه رقاڵی توكمه كردنی پشتێنه ی س��ه ربازی بێت ك��ه به درێژای��ی 1050 كیلۆمه تره تاوه كو له كاتی داواكاریه كانمان په یام��ی الواز ك��ردن و له ن��او بردنمان ئاس��ان نه بێت، بۆیه له كۆتاییدا ده ڵێم توندڕه وه كان رێكخ��راوه هه مو داعش و به دیهێنان��ی ب��ۆ وه س��یله ن ئه م��ڕۆ ده س��كه وته كانی ئ��امان��ج و ن��ه ك هاوپه یمانه كانی��ان، ئه مری��كاو له عێراق و كوردستان به ڵكه له هه مو رۆژ ئاوادا، به ڵگه ش بۆ ئه مه ده بینین رۆژانه رێكخراوی داع��ش له واڵته عه ره بییه كان س��ه ر هه ڵده دات، بۆی��ه من لێره وه ده ڵێ��م گه وره تری��ن چه ك و ه��اوكاری له الی خۆمانه ن��ه ك ل��ه الی ئه مریكاو هاوپه یمانه كان��ی ئه وی��ش یه ك ریزیی و یه كگرتویی و ی��ه ك وتاریی گه لی كورده ل��ه پێناوی گه ل و نیشتمان نه ك حیزب و

حیزبایه تی .......

* س��ه رۆكی كۆمه ڵه ی گه شه پێدانی په روه رده

میوانە‌دردۆنگەكانی‌مێژو...‌پاشماوه‌

ته فعیلكردنی سیس��تمه كانی چاودێری .6كۆمه ڵگه )میدی��ا، NGOs وات��ه )ده ره وه ی

ده سته اڵت(7. شه فافیه ت و به ده ستخستنی زانیاری بێ

گیروگرفت.8. كردنه وه ی ده رگای فه رمانگه كانی داتاو زانیاری كه ئێس��تا بۆ ئاستێكی زۆر داخراوه له الیه ن وه زاره تی پالندانانه وه وه ك له س��ایته

فه رمیه كه یاندا ده رده كه وێت.دوه م: پێشمه رجه هه یكه لیه كان:

1. هه ڵوه شاندنه وه ی لیژنه ی باالی ئابوری و ڕاوێ��ژكاری و به لیژنه یه ك��ی جێگرتن��ه وه ی

جێبه جێكار كه له و پۆستانه پێكدێن:• سه رۆكی هه رێم

• سه رۆكی په رله مان• سه رۆكی حكومه ت

• سه رۆكی ده سته اڵتی دادوه ری• س��ه رۆكی 5 حیزب��ه به ش��داربوه كانی

كابینه ی 8 پڕۆفیشناڵ و كۆمیته یه كی دروستكردنی .2ته كنۆكرات��ی بڕیار ئام��اده كار ل��ه و بوارانه

پێكهاتبێت:• خه ڵكانی پسپۆڕ له بواره جیاجیاكان

• سه رمایه داره كان• ده سته ی ئاماری كوردستان

سه رچاوه كانی دابینكردنی سیوله :ب��ۆ دیاریكردنی س��ه رچاوه ی س��یوله بۆ به گه ڕخستنه وه ی ئابوری كوردستان پرۆژه كه زیاتر پش��ت به س��یوله ی ناوخۆی كوردستان ده به س��تێت به پله ی یه كه م، بۆیه له سه ر ئه و بناغه ی��ه كۆمه ڵگه ی كوردس��تان ده كات به 3 گروپی خاوه ن سیوله به ئاستی جیاواز له سه ر بناغ��ه ی توان��ای خه رجی مانگان��ه ی خێزان وه ك له خش��ته ی هاوپێچیشدا دیاریكراوه ، به و

جۆره ی خواره وه :گروپی یه كه م :

ئه و خێزانانه ده گرێته وه كه ده توانن مانگانه سه رو2 ملیۆن دینار )1600 دۆالر( خرج بكه ن. ئه م گروپه ڕێژه ی خێزانه كان له كوردس��تاندا ده گات��ه %20،4 كۆی خێزان��ه كان. گرنگترین

سیمای ئه م گروپه بریتیه له :1. زۆربه ی زۆری سیوله ی كوردستان له ژێر ده ستی ئه م گروپه دایه كه حیزبه سیاسیه كان به )ملیاردێرو ملیۆنه ره كان( پێناسه یان ده كه ن بێجگه له خاوه ن سیوله كانی تر كه له و ئاسته كه مترن، به اڵم به پێی توانا نه ختینه كانیانه وه له م گروپه دا ڕیزبه ن��د ده كرێن وه ك كارمه نده

پله بااڵكان یان بزنسمانه كانی تر. به مانایه كی ت��ر، هه مو ملیاردێرو ملیۆنه ره كان س��ه ر به م گروپ��ه ن به اڵم كۆی گروپه كه هه موی ملیۆنه ر نین به ڵكو ڕێژه ی خێزانه ملیۆنیرو ملیارده ره كان ل��ه و گروپ��ه دا زۆر كه م��ه ، هه ر ئه مانیش��ن له كێش��انه وه ی س��یوله كانیان له بانكه كان��دا سیستمی بانكی كوردس��تان هه ره سی هێنا و جومگه كانی ئابوری كوردس��تانیان له سیوله و

پاره به تاڵ كرده وه . 2. له ڕوی هه ڵوێس��تی ئه م گروپه له بزنس و ڕیزبه ندیان، گروپه س��ه رمایه داره كه ی ناو ئه م گروپه ، به سه ره كی له پێنج توێژی كۆمه اڵیه تیدا كۆده بن��ه وه ك��ه بریتی��ه له كۆمپانیاكان��ی په یوه ندیك��ردن، كۆمپانیاكان��ی وزه و نه وت، كۆمپانیاكانی جگه ره و مه شروبات، كۆمپانیاكانی

نیشته جێ، كۆمپانیاكانی بازرگانی كۆ.3. گرنگترین سیمای )زۆربه ی ئه ندامه كانی( ئ��ه م گروپه ئه وه ی��ه كه ك��ۆی داهاته كه یان به ڵك��و نه هات��وه بزنس��ه وه له ئه قلیه ت��ی له په یوه ندی ڕاسته وخۆی سیاسی – ئابوری و سیاسه ت بۆ س��ێبه ربونه وه ناڕاس��ته وخۆی

هاتوه . 4. ئ��ه م گروپ��ه س��ه رچاوه ی س��یوله ی ئاب��وری به گه ڕخس��تنه وه ی س��ه ره تایی

كوردستانن بۆ پرۆژه كه . گروپی دوه م:

ئ��ه و خێزانان��ه ده گرێته وه ك��ه خه رجی مانگانه ی��ان ده كه وێته نێ��وان 1 – 2 ملیۆن دین��ار )800 – 1600 دۆالر(، ڕێژه یان له كۆی خێزانه كان��ی كوردس��تان ده گات��ه 41،9%. ئ��ه م گروپه ل��ه ڕوی كۆمه اڵیه تی��ه وه بریتین له س��ه رمایه داری مامناوه ندی كه رتی تایبه ت و وه ك حكوم��ه ت پله داره كان��ی كارمه ن��ده به ڕێوه ب��ه رو به ڕێوه به ری گش��تی و ش��اره زاو ڕاوێژكارو هاوشێوه كانیان. ئه م گروپه به حوكمی گه وره ی��ی قه باره ی ڕێژه ییان بزوێنه ری بازاڕن ب��ه و خه رجیان��ه ی ك��ه له ب��ازاڕدا ده یكه ن، له الیه كی تره وه ئه م گروپه خه س��ڵه تێكی زۆر گرنگیان هه یه كه هه م سه رمایه یان الی خۆیان هه ی��ه ئه گه ر گه وره ش نه بێ��ت و هه م عه قڵی كارو بزنس و وه به رهێنانیان پێیه به پێچه وانه ی زۆرب��ه ی ئه ندامانی گروپی یه ك��ه م كه ته نها له سه ر په یوه ندی سیاسی – ئابوری وه ستاون. ئه م كه رته ڕێكخه ری كارن به گش��تی چ وه ك خاوه ن پ��رۆژه یان سه رپه رش��تی كارگێڕی و

هونه ری پرۆژه .گروپی سێهه م:

كوردس��تان خێزانه كان��ی گروپ��ه ئ��ه م له خۆده گرێ��ت كه خه رج��ی مانگانه یان له 8 هه ش��ت س��ه د ه��ه زار دین��ار )640 دۆالر( به ره وخواره . ڕێژه یان ده گاته %37،6، له ڕوی كۆمه اڵیه تیه وه بریتین له كه رتی تایبه تی بچوكی بێ س��ه رمایه و كارمه نده داهات نزمه كانی ناو وه زیفیانه وه هه ڵوێستی له ڕوی فه رمانگه كان. ته نها خاوه نی هێزی بازون و به ش��ێكی گرنگن له بزاوت و جوڵه ی بازاڕ و خواسته كانیان تێرنیه و تونیه بۆ كااڵو خزمه تگوزاری بۆیه زیادكردنی گش��تی كااڵی له س��ه ر داوا داهاته كانی��ان به رزده كاته وه . ئ��ه م گروپه كار جێبه جێكارن

له كه رته ئابوری و خزمه تگوزاریه كاندا.میكانیزمه كانی دابینكردنی سیوله :یه كه م: پرنسیپه كانی میكانیزمه كه :

• به هێزكردنی پرۆژه كاراكان• هه ڵس��انه وه ی پرۆژه په ككه وتوه كان یان

گۆڕینیان به پڕۆژه ی كارادوه م: هه نگاوه كانی میكانیزمه كه :

له كۆمپانیا • به پش��كداركردنی هه ندێ��ك گه وره و كاراكان

• ش��ێوازی تێكه ڵكردن��ی پ��ڕۆژه ی��ان یه كت��ری، ب��ۆ پ��ڕۆژه كان پاش��كۆكردنی به مه به س��تی هه ڵس��انه وه ی ئ��ه و پرۆژان��ه به تایبه تی كه هاوته ریب��ن له به رهه مهێنان بۆ

یه كتری.• دیاریكردن��ی بڕێك پ��اره ی مانگانه بۆ س��ه رمایه داره كه یان خاوه ن پرۆژه ی كارا بۆ ئیداعكردن له بانك كه النیكه م بۆ نمونه تا 6

مانگ ڕاینه كێشێته وه .• ده ركردن��ی س��ه نه داتی وه به رهێنان بۆ ماوه ی درێژو مامناوه ند له سه ر بانكی ناوه ندی كوردس��تان ی��ان بانك��ه ته خه سوس��یه كان )بازرگانی و پیشه س��ازی و كش��توكاڵی( یان

پرۆژه سه ركه وتوه كان به رامبه ر به سود.• وه رگرتنی قه رزی ده ره كی له سه ر بناغه ی زانس��تی بۆ وه رگرتن و به كارهێنان كه گونجاو

بێت بۆ كوردستان• وه رگرتنی وه دائیعی وه به رهێنان له بانكه ته خه سوس��یه كان به رامبه ر سود یان قازانجی مورابه حه بۆ ئه و كه سانه ی كار به سود ناكه ن

له به ر هۆی ئاینی.• كارئاسانی بۆ كه رتی تایبه ت بۆ پرۆژه ی وه به رهێن��ان له گه ڵ ده ره وه ی��ان قه رزكردن

له ده ره وه به زه مانه تی حكومه ت.• پێداچون��ه وه به ك��ۆی گرێبه س��ته كانی حكوم��ه ت له گه ڵ الیه نی ت��ردا تاك بێت یان

گروپ ی��ان كۆمپانیا یان ڕێكخراو یان حیزب و ..هتد

• ته رش��یقكردنی حی��زب و وه رگرتنه وه ی ئیمتیازات و مومته له كاتی حكومه ت لێیان.

• ده ستبه س��ه راگرتنی ماڵ��ی گ��وازراوه و به پێ��ی گه نده ڵ��كاران نه گ��وازراوه ی

مه حكه مه یه كی عادیالنه .• كه مكردنه وه یان ئیلغاكردنه وه ی خه رجیه به تایبه ت��ی حكوم��ه ت ناپێویس��تیه كانی كه سیه كان بێئه وه ی زیان له وه زیفه گرنگه كانی

حكومه ت بدات.• كۆكردنه وه ی داهات و كرێكانی حكومه ت له و موڵ��ك و خزمه تگوزاریانه ی پێشكه ش��ی ده كات به ڕێنمای زیره ك كه نه بێته خراپكردنی گوزه ران��ی توێ��ژی 800 ه��ه زار به ره وخوار به تایبه ت��ی خاڵه گومرگی��ه كان و دۆمینه كانی

حكومه ت.• ته به نیكردن��ی سیاس��ه تی هان��دان بۆ به رامبه ر گێڕانه وه ی موسته حه قاتی حكومه ت به س��تنه وه ی به ڕێژه ی داش��كانه وه به سه قفی

زه مه نی.بواره كانی به كارهێنانی س��یوله ی دابینكراو

به پێی ئه وله ویه ت:یه كه م: موچه .

دوه م: بانكی كشتوكاڵی.سێهه م: بانكی پیشه سازی.چواره م: بانكی خانوبه ره .

سه قفی زه مه نی جێبه جێكردنی پرۆژه كه :قۆناغی یه كه م: 1 – 6 مانگ بۆ په یداكردنی

سیوله و به گه ڕخستنه وه ی ئابوری.قۆناغ��ی دوه م: 6 – 12 مان��گ بۆ دانانی پالن بۆ كه رته كانی پیشه س��ازی و كشتوكاڵ و

خانوبه ره .جێبه جێكردن��ی ب��ه رده م ته حه داكان��ی

پرۆژه كه :1. نه بون��ی ئیراده ی سیاس��ی له الیه ن 5

حیزبه كه وه .2. جێبه جێكردن��ی پرۆژه كه به ش��ێواویی و

ئیفلیجبونی.3. جێبه جێكردن��ی میكانیزمه كان به هه ڵه و

نه زانی.4. به الڕێدابردن��ی له الی��ه ن زه ره رمه ن��ده

ده ستڕۆشتوه كانه وه .5. ده ستێوه ردانی هێزه ناوچه ییه كان.

شه‌ڕی‌داعش‌رێگایه‌‌یان‌مه‌به‌ست

شێخ محمد قه ره داغی

كاتێك قاسمی سلێمانی ده بێت به رامبۆ

ئا: كه ریم رێبوار

ئێران له هه ڵكش��انێكی به رده وامدایه ، به پانتایی روبه رێكی گه وره و فراوانی س��ه ر جوگرافی��ای رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس��ت كه له یه مه ن��ه وه درێژده بێت��ه وه تا ده گات به كوردس��تان، به به یروت و دیمه شق و به غداشه وه ، ئێس��تا له ئێراندا ته نانه ت ئه و ده نگانه ی كه "ئیسالح ته ڵه بن" نه ك توندڕه و، به رزتر خواست و ئاره زوی شاراوه ی خۆیان بۆ زیندوكردنه وه ی سه روه ریه كانی دێرینیان و زیندوكردنه وه ی ئیمپراتۆریه ته به هێزه كانی هه خامنشینی و ئه شكانی و ساسانی ده رده بڕن و خه ون به وه وه ده بینن،

كه هه مو میلله تانی ئه م ناوچه یه ، به كوردیشه وه بخاته بنباڵی خۆیه وه .كه م میلله ت هه یه له م ناوچه یه دا به ئه ندازه ی ئێرانیه كان كار له سه ر زیندوكردنه وه ی ره م��زه مێژوییه كانیان بكات، ئه مه ش بۆ ئێمه یه ك كه له ڕوی مێژوییه وه كوژراوی ده س��تی ئ��ه و ره مزه مێژوییان��ه ی ئه وانین، جێ��ی مه ترس��ی و نیگه رانییه ، له و س��اته وه خته وه بگره كه ماده كان به شمشێری هه خامنشینه كان قه تڵ و عام كران و تێكشكێنران تا ده گات به س��ه رده می شائیسماعیلی سه فه وی و كردنی كوردستان به گۆڕه پانی ساغكردنه وه ی ملمالنێی له گه ڵ توركه كان و ئه و ئیمام خومه ینیه ی كه فه توای قه تل و عام كردنی خه ڵكی راپه ڕیوی رۆژهه اڵتی كوردستانی راگه یاند دوای

سه ركه وتنی شۆڕشی گه النی ئێران به سه ر رژێمی شادا.به درێژایی مێژو په یوه ندی كوردو ده س��ه اڵتدارانی ئێران، زیاد له وه ی دۆستایه تی و ئاش��تیانه بوبێت، دوژمنایه تی و خوێنڕش��تن بوه ، ك��ه له دیمه نه كانی ئه و مێژوه ورد ببنه وه هه میش��ه جه لالدێك ده بینن كه ده س��ه اڵتداره و ده س��تی به خوێنی

قوربانیه كه ی سوره ، كه كوردی داماوو النه شێواوه .ئێران به درێژایی زیاتر له په نجا س��اڵی رابردو، هه میشه كوردی وه ك ده سكه الیه ك سه یركردوه بۆ پێكانی ئامانجه كانی ، ئه گه رچی له هه ندێك بڕگه ی مێژویدا به هانای خه ڵكی ئه م به شه له كوردستانیشه وه هاتوه ، به اڵم هه رگیز ئاستی ئه م هاوكاری و په یوه ندیانه ئه وه ی تێنه په ڕاندوه كه كورد بگات به مافه كانی ره واكانی ، هه ر چه ند مانگێك له مه وبه ر بو كه له م هه رێمه دا باس��ی ریفراندۆم و سه ربه خۆیی هاته پێش، یه كه م واڵت كه دوژمنایه تی خۆی به رامبه ر به م كاره راگه یاند كۆماری ئیس��المی

ئێران بو.نه گبه تییه كه ئه وه نییه كه ئێران خێری ئێمه ی ناوێت، به ڵكو نه گبه تی له الوازیی فاكت��ه ری زاتی كورد خۆیدایه ، ك��ورد ئه مه دۆخی ئابوری بێت كه به رهه مهێنانی یه كسان بێت به سفر، ئه مه دۆخی سیاسی بێت كه هه ر هێزه و له ئاوازێك بخوێنێ و په یوه ندی ژێر به ژێر له گه ڵ ئه م یان ئه و واڵتی ده وروبه ر دروستبكات، ئه مه هێزی پێش��مه رگه كه ی بێت كه حیزبایه تی په كیخس��تبێت، ئه مه هه لومه رجی ناوخۆی حیزبه كانی و ئه مه كاربه ده س��تانی حكومه ته كه ی بێت كه كه س نازانێت خه ریكی بزن��س و كۆكردنه وه ی س��ه رمایه ن یان ده وڵه تداریی ، ئیتر چۆن س��ه ری دنیامان

لێنایه ته وه یه ك و قاسمی سلێمانیمان لێنابێت به "رامبۆ" كه ده ركه وێت؟!

Awene خاوه‌نی‌ئیمتیاز:‌کۆمپانیای‌ئاوێنه‌سه‌رنوسه‌ر:‌سه‌ردار‌محه‌مه‌د

هەڵبژاردنەکانی ئیرسائیل 2015 کەسایەتیی و پارتەکان

بڕیارە ئەمڕۆ، 17ی ئازار، هەڵبژاردنی گشتیی لەواڵتی ئیسرائیل بەڕێوەبچێت. لێرەدا هەڵوێستی گرنگترین پارت و کەسایەتییەکانیان خراوەتەڕو لەبارەی کێشەو ملمالنێ ئاڵۆزو بەردەوامەکانی ئەو واڵتە.

ئۆرشه لیم )قودس(

لیکۆد

ئۆردوگای زایۆنیست

ماڵی جوله که

یاش ئه تید

یسرایل بینۆ

کوالنو سازانی هه رێمی

هاوپه یمانی عه ره بی

یه کێتی تۆراهی جودایزم

شاس

هائام ئیتانۆ

میریتز

دانی دانۆن

ئیزاکهیرزۆگ

یوری ئارێل

شائایی پیرۆن

ئۆرلیلیڤی ئه بیکاسیس

ییۆفگاالنت

مه سعودغنه یم

مه سعودغنه یم

یاتژاک کۆهین

یۆنی چیتابون

ئیالن گیلۆن

بنیامین نه ته نیاهۆ

تیسبیلیڤنی

نه فتالی بینیت

ییر الپید

ئه ڤیگدۆرلیبه رمان

مۆشیکه هلۆن

ئه یمه نئۆده

ئه یمه نئۆده

ئاری دێری

ئیلی یه شای

زاڤا گال � ئۆن

نیشته نییه کان

هاندانی نیشته نیله به ری خۆ رئاوا

پاڵپشتی سیاسه تی

زه وی به رامبه ر به زه وی له گه ڵ فه له ستینیه کان

نا بۆ سنوری 1967


به ری خۆ رئاوا به شێکه

له ئیسرائیلی گه وره



پاڵپشتی چونه ده ره وه له به ری خۆ رئاوا

جگه له نیشته نه گه وره کان

پاڵپشتی چونه ده ره وه له به ری خۆ رئاوا

جگه له نیشته نه گه وره کان

نیشته نه گه وره کانبگرێته خۆ

پرۆژیاسای ده وڵه تی یه هودی ده وڵه تی

فه له ستینده كه وێته رۆژئاوای ئاسیاوه ،

له سه ر كه ناری رۆژئاوای ده ریای ناوه ڕاست هه ڵكه وتوه ، له باكوره وه

هاوسنوره له گه ڵ لوبنان، له باكوری رۆژئاواوه له گه ڵ سوریاو

له رۆژهه اڵته وه له گه ڵ كه ناری رۆژئاوای فه له ستین و ئه رده ن و

له باشوره وه له گه ڵ كه رتی غه ززه ی فه له ستین و میسر.

ده وڵه تی ئیسرائیل له ١٤ی ئایاری ١٩٤٨ دامه زرا، به مه به ستی

وه رگرتن و پێشوازییكردن له جوله كه كان، به تایبه تی دوای

ئه وه ی له جه نگی دوه می جیهانیدا روبه ڕوی كوشتارو هۆلۆكۆست ببونه وه . پێشتریش رێكخراوی زایۆنیزم به سه رۆكایه تی "تیدۆر

هرتزل" رۆڵێكی گرنگی له كاركردن بۆ دامه زراندنی ده وڵه تی

ئیسرائیل و ده ركردنی "به ڵێنی به لفۆر"دا گێڕابو.

عیبرییه كان له سه ره تای سه ده ی

شازده هه می پێش زایینه وه له ئیسرائیل نیشته جێبون،

له كۆتایی سه ده ی دوه می زایینی مه ملكه تێكیان دامه زراند به ناوی

"ئیسرائیل".

ناوی ئیسرائیل له دو وشه پێكهاتوه ئه ویش ئیسرا كه

به مانای پشتیوانی دێت، ئیل به مانای خودا، واته "پشتیوانی خودا"، لێكدانه وه یه كی تریش پێیوایه ئیسرائیل وشه یه كی كه نعانیه كه ئیسرا به مانای

سه رباز دێت و ئیل به مانای خودا، واته "سه ربازی خودا".

ئیسرائیل له ڕوی سه ربازیی و هاوكێشه ی ئابوری و سیاسی و سه ربازیه وه ، یه كێكه له واڵته

هه ره كاراو گرنگه كانی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست كه توانیویه تی

سه رسه ختانه له شه ڕه كانی ١٩٤٨ و ١٩67 و ١٩73دا دژ به واڵتانی

عه ره بی به رگری له قه واره ی خۆی بكاو دوژمنه كانی تێكبشكێنێت و

خاكه كه یان داگیر بكات. هه روه ها له ڕوی هه واڵگرییه وه "موسادی ئیسرائیل" یه كێك له به هێزترین ده زگای موخابه راتی نه ك هه ر

ناوچه كه ، به ڵكو جیهانیشه .

دانیشتوانی ئیسرائیل نزیكه ی ٨ ملیۆن كه سه ، ژماره ی جوله كه كورده كان زیاتر له 350 هه زار

كه سن.

جوله كه كان خاوه نی لۆبییه كی چاالك و گرنگن، كه كاریگه رییه كی

گه وره یان له سه ر ئاڕاسته ی سیاسه تی ئه مه ریكاو واڵتانی

ئه وروپای رۆژئاوا هه یه ، له ڕێگه ی خاوه ندارێتی بۆرسه و میدیا

گه وره و كاریگه ره كانی جیهانه وه .

کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر

ئیرسائیل ָרֵאל ְמִדיַנת ִישְׂ

ئا: ئاوێنه

ئه مڕۆ نزیكه ی شه ش ملیۆن ئیسرائیلی ده چنه سه ر سندوقه كانی ده نگدان

تا ئه و سیاسه تمه داره هه ڵبژێرن كه سه ركردایه تیان بكات له چوار ساڵی ئاینده دا، ئه مڕۆ پرسیاری سه ره كی

ئه وه یه : ئیسرائیلیه كان بۆ جاری چواره م بنیامین نه تانیاهۆ ده كه نه وه

به سه رۆك وه زیری خۆیان یان چاویان له سه ر هێنانه پێشه وه ی سه ركرده یه كی نوێیه كه ئه ویش ئیسحاق هیرتزۆگه ؟

سه ره ڕای ئه وه ی ئیسرائیل ده وڵه تێكی دیموكراسیه نه ك پاشایه تی ، به اڵم

زۆرن ئه وانه ی هیرزۆگ به "میر" ناوده به ن، ئه و كه ته مه نی 55

ساڵه ، كوڕی سه رۆكی پێشوتری ئیسرائیل حاییم هیرزۆگ و نه وه ی

گه وره حاخامانی پێشوی ئیسرائیله كه ئه می به ناوی خۆیه وه ناوناوه ،

هه رچه نده زۆربه ی خه ڵكی به و ناوه وه بانگیده كه ن كه له منداڵییه وه دایكی

به سه ریدا دابڕیوه : بوجی ."بوجی " له كاری موخابه رات و سوپاو پارێزه رییدا كاری كردوه و له هه ر یه ك له و پیشانه شدا سه ركه وتو بوه و ناوی

ده ركردوه ، ته نانه ت به پێی گۆڤاری فۆربسی تایبه ت به ملیۆنه ره كان،

هیرتزۆگ یه كێكه له ١0 سیاسییه هه ره ده وڵه مه نده كه ی ئێستای ئیسرائیل.

ئه و له ساڵی ١٩٩٩ه وه تێكه ڵ به سیاسه ت بوه و له سه رده می حكومه ته كانی شارۆن و باراك و نه تانیاهۆدا چه ندینجار پۆستی

وه زیریی پێسپێردراوه . میدیاكانی ئیسرائیل ئاماژه به وه ده كه ن كه هه رچه نده ئه و پیاوێكی

كاریزما نییه ، به اڵم الی خه ڵك خۆشه ویسته ، خاڵێكی به هێزی تری

ئه م سه ركرده یه ی پارتی كاریش، یه كگرتنیه تی له گه ڵ تیسبی لیڤنی وه زیری دادی پێشوی ئیسرائیلدا

كه لیستێكی هاوبه شیان پێكهێناوه به ناوی "ئۆردوگای زایۆنیست"ه وه و

له سه ر ئه وه رێككه وتون گه ر له هه ڵبژارندا بردیانه وه به نۆره دو ساڵ به دو ساڵ سه رۆكایه تی وه زیران بگرنه

ئه ستۆ. ركه به ره كه ی هیرتزۆگ، پیاوێكی سه رسه خته كه تۆماری رابردوی

پڕه له شه ڕو سه رچڵی و كۆڵنه دان، كه ئه ویش بنیامین نه تانیاهۆیه ،

كه ئیسرائیلییه كان به "بیبی " ناوی ده به ن. نه تانیاهۆ كه ته مه نی

66 ساڵه و برایه كی له شه ڕی دژ به فه له ستینیه كاندا كوژراوه ، له چه ندین كاری موخابه راتی و فیداكارییدا له دژی

عه ره ب و فه له ستینیه كان به شداری كردوه و سه رسه ختانه جه نگاوه و چه ندین جاریش له لێواری مه رگ

گه ڕاوه ته وه . نه تانیاهۆ، كوڕی یه كێك له مێژونوسه

گه وره و ناوداره كانی ئیسرائیله ، كاتێك بۆ یه كه مجار ساڵی ١٩٩6 سه رۆكایه تی وه زیرانی پێسپێردرا، شه معون پێرسی

سه رۆكی ئه وكاتی ئیسرائیل پێیوت "بیبی ، باوكت مێژوی ده نوسی ، به اڵم

تۆ مێژو دروستده كه یت".نه تانیاهۆ له م هه ڵمه تی هه ڵبژاردنه دا،

زیاد له هه ر شتێك چاوی له سه ر پاراستنی ئیسرائیل و به هێزكردنیه تی

له ڕوی سه ربازییه وه ، به تایبه تی به گژاچونه وه ی تیرۆر و رێگه گرتن

له وه ی ئێران ببێته خاوه نی چه كی ئه تۆمی .

جگه له ئۆردوگای زایۆنیست و لیكۆدو سه ركرده كانیان، كه وه ك دو حزب و سه ركرده ی به هێزی قۆناغی داهاتوی

ئیسرائیل سه یر ده كرێن، چه ندین حزبی چه پ و راست و ئایینی و

عه ره بیش له م هه ڵبژاردنانه دا بۆ به ده ستهێنانی كورسییه كانی كنیسێت

كێبڕكێیانه .كنیسێت یان په رله مانی ئیسرائیل

له )١20( كورسی پێكدێت، ئه ندامه كانی كنیسێت له هه ڵبژاردنێكی

گشتیدا هه ڵده بژێرێن كه هه مو )٤( ساڵ جارێك ئه نجامده ده رێت. سیسته می حوكمڕانی له ئیسرائیل،

په رله مانیه و سه رۆكی حیزبی زۆرینه له په رله ماندا ئه ركی پێكهێنانی

حكومه تی پێده سپێردرێت و ئه گه ر توانی 6١ ده نگ مسۆگه ر بكات ده بێته

سه رۆك وه زیران، به پێی یاسای هه ڵبژاردنی ئه مساڵی ئیسرائیل، هه ر

حزبێك له چوار كورسی كه متر بهێنێت، ده نگه كانی ده فه وتێ و مافی چونه

په رله مانی پێنادرێت. به گوێره ی دواین راپرسییه كان ئۆردوگای زایۆنیست

له پێش لیكۆده وه یه وه و چانسی بردنه وه ی زیاتره .

بیبی یان هیرزۆگ؟ئۆردوگای زایۆنیست له پێشه وه یه

ژماره 470

Documents

Transcript of ژماره 470