Το δουλοκτητικό σύστημα

(σελ. 47-48) – Αρχαιότητα

Αρχές Κοινωνικών Επιστημών

Β’ τάξη-Ανθρωπιστικές Σπουδές

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Εισαγωγή

Οικονομικό σύστημα…O Είναι οι τρόποι και τα μέσα

που χρησιμοποιεί μια κοινωνία για να παράγει και να διανείμει αγαθά (τρόπος

οργάνωσης της οικονομίας).

O Το οικονομικό σύστημα (που είναι ταυτόχρονα και κοινωνικό), προσδιορίζεται κοινωνικά (στον χώρο) και

ιστορικά (στον χρόνο), π.χ. διαφορετικά ήταν

οργανωμένες οι κοινωνίες στην αρχαιότητα σε σχέση

με τις σύγχρονες οικονομίες.

O Η παραγωγή και η διανομή των προϊόντων συνιστούν

κοινωνικές σχέσεις («η κοινωνία δεν είναι το άθροισμα

των μεμονωμένων ατόμων μελών αλλά είναι ένα σύνολο

κοινωνικών σχέσεων»).

O Κάθε κοινωνία χρησιμοποιεί παραγωγικούς συντελεστές

(μέσα παραγωγής) για να παράγει προϊόντα και

υπηρεσίες. Π.χ. γη, εργαλεία, μηχανήματα, εργασία κ.λπ.

Στον καπιταλισμό οι παραγωγικοί συντελεστές ονομάζονται «Κεφάλαιο».

Ανατολικές αυτοκρατορίες

(Μεσοποταμία-Αίγυπτος)O Γη, εργαλεία, δούλοι ανήκουν στο κράτος

ή σε ιδιώτες. Κύρια πηγή δούλων είναι οι πόλεμοι (αιχμαλωσία).

O Στην Αίγυπτο χρησιμοποιήθηκαν χιλιάδες σκλάβοι στα λατομεία, τα

μεταλλεία, τα βασιλικά κτήματα αλλά και για την κατασκευή των πυραμίδων όπου οι περισσότεροι έχασαν τη ζωή τους από

την κακομεταχείριση.

O Ένα από τα καθήκοντα όσων σκλάβων υπηρετούσαν τον Φαραώ, ήταν να αλείφονται με μέλι. Έτσι οι μύγες

κόλλαγαν πάνω τους και δεν ενοχλούσαν τον Φαραώ.

O Σε κάποιες περιόδους, όταν ο αφέντης που υπηρετούσαν έφευγε από τη ζωή,

τελείωνε και η ζωή των δούλων και μάλιστα με τον πιο αργό και βασανιστικό θάνατο. Τους έθαβαν ζωντανούς, μαζί με

τα κατοικίδια και τις παλλακίδες τους.

Αρχαία ΕλλάδαO Οι δούλοι προέρχονταν από

αιχμαλωσία ή από ανθρώπους που είχαν χρεοκοπήσει.

O Η χειρονακτική εργασία στην Αρχαία Ελλάδα θεωρείτο

υποτιμητική και αυτός ήταν ένας λόγος που τέτοιου είδους εργασίες τις ανέθεταν σε

δούλους.

O Η κατοχή δούλων σήμαινε κύρος και γόητρο για τον ιδιοκτήτη (Λυσίας, Υπέρ

Αδυνάτου: ο ανάπηρος που διεκδικεί το επίδομα αναφέρει ότι είναι τόσο φτωχός που δεν

έχει να αγοράσει έναν δούλο να τον εξυπηρετεί).

O Οι δούλοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα.

Σόλων

O Με την Σεισάχθεια

(σείω= κλονίζω,

μετατοπίζω + αίρω και

«άχθος» =βάρος, χρέος)

κατάργησε τον δανεισμό

με εγγύηση το σώμα

γιατί ο αριθμός όσων

υποδουλώνονταν για

χρέη είχε αυξηθεί

δραματικά και αυτό θα

οδηγούσε πιθανόν σε

εξεγέρσεις.

Ρωμαϊκή αυτοκρατορίαO Η παρουσία των

δούλων δεν ήταν απλώς αριθμητικά έντονη, αλλά και

ουσιαστική: μέσα από την αιχμαλωσία

ανευρίσκονταν πολλοί δούλοι με εξαιρετικά

προσόντα και ειδικότητες, όπως γιατροί, δάσκαλοι,

λογιστές κλπ. Αυτοί αξιοποιούνταν στον

τομέα τους παραμένοντας δούλοι.

O Στην αρχαία Ρώμη, οι δούλοι μπορούσαν να ανήκουν σε

ιδιώτες ή στο κράτος.

O Στον ιδιωτικό τομέα, οι δούλοι μπορούσαν να ήταν υπηρέτες, ερωμένες,

καθαρίστριες, μονομάχοι, εργάτες, αγρότες, ιπποκόμοι

κ.λπ.

O Στον κρατικό τομέα ήταν επίσης αγρότες, συντηρητές,

εργάτες στην οδοποιία, μεταφορείς, εργάτες του

«δήμου» (π.χ. οδοκαθαριστές),

μεταλλωρύχοι κλπ.

O Αριθμούνται κυρίως τρεις μεγάλες εξεγέρσεις σκλάβων στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με γνωστότερη εκείνην του 73 π.Χ. στην οποία ηγείτο ο

Σπάρτακος.

ΑμερικήO Μετά την εξολόθρευση του

γηγενούς πληθυσμού της Αμερικανικής ηπείρου από ασθένειες που έφεραν οι εισβολείς Ευρωπαίοι, η

ζήτηση σε εργατικά χέρια καλύφθηκε από Αφρικανούς σκλάβους. Έτσι, ξεκίνησε η

πιο μακροχρόνια και ευρείας κλίμακας εκμετάλλευση της

αναγκαστικής εργασίας στην ανθρώπινη ιστορία.

O Υπολογίζεται ότι από τον 15ο μέχρι τον 18ο αιώνα

μεταφέρθηκαν στην βόρεια Αμερική, κεντρική Αμερική

και νότια Αμερική πάνω από 20.000.000 Αφρικανοί.

Αμερικανικός Εμφύλιος

Πόλεμος (1861-1865)

O Η δουλεία αποτέλεσε

κύρια αιτία του

εμφυλίου πολέμου,

στενά συνδεδεμένη με

τις ευρύτερες αντιθέσεις

που παρατηρούνταν

μεταξύ του Βορά και του

Νότου της Αμερικής σε

οικονομικό και

κοινωνικό επίπεδο.