ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 3

Τ Ο Μ Ο Σ

35 , 9 0 €

H MAXH T H I ΑΓΓΛΙΑΣ · ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ <(SEELOEWE)) · Τ Ο ENIGMA AYNETAI · H MAXH TOY ATAANTIKOY - H ΠΡΠΤΗ «ΧΑΡΟΥΜ ΕΝΗ Π ΕΡΙΟΔΟΣ» ITAAIKH ΕΙΣΒΟΑΗ ΣΤΗΝ ANATOAIKH ΑΦΡΙΚΗ · ITAAIKH ΕΙΣΒΟΑΗ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ . Ol ΒΡΕΤΑΝΟΙ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΑΡΧΙΖΕΙ H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ (<COMPASS))

ΕΠΙΑΡΟΜΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ TOY TAPANTA · H ITAAIKH ΕΠΙΒΕΣΗ ΣΤΗΝ EAAAAA · H EAAHNIKH ΑΝΤΕΠΙΟΕΣΗ

Περιεχόμενα3 H Μάχη της Αγγλίας

Επιχείρηση «Seeloewe»Oi αντίπαλες δυνάμεις Oi φάσεις της μάχης Αποτελέσματα

32 H Μάχη του Ατλαντικού αρχίζειTo Enigma λύνεταιH Μάχη του Ατλαντικού - H πρώτη «χαρούμενη περίοδος»

38 Ιταλοί και Βρετανοί συγκρούονται στην ΑφρικήΙταλική εισβολή στην ανατολική Αφρική Ιταλική εισβολή στην ΑίγυπτοOi Βρετανοί αντεπιτίθενται - Αρχίζει η επιχείρηση «Compass» Επιδρομή στο λιμάνι του Τάραντα

54 H ιταλική επίθεση στην ΕλλάδαΧρονικό μιας προαναγγελθείσας εισβολής Oi αντίπαλες δυνάμειςΠρώτη φάση των επιχειρήσεων - Oi Ιταλοί εισβάλλουν

και αποκρούονται Δεύτερη φάση των επιχειρήσεων - H ελληνική αντεπίθεση

82 Χρονολόγιο

ΕΞΩΦΥΛΛΟΕφιππη μονάδα του Ελληνικού Σ τρ α το ύ

στα βουνά τη ς Η πείρου (Α9ήνα, Π ολεμ ικό Μ ουσείο).

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣO σ υ γγ ρ α φ έα ς ευ χ α ρ ισ τε ί το ιστορικό αρχε ίο Αντώνη και Κυριάκου Σκια&α για την ευ γ εν ικ ή παραχώρηση μ έρ ο υ ς του υλικού του.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣΓεώργιος Κουφογιώργος

ΕΚΔΟΤΗΣΣταύρος Πανέλης

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣΒασίλης Καμπάνης Στέλιος Δεμηράς

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣRichard Caruana Vincenzo Auletta Δημήτρης Χαδούλας Malcolm McGregor Pierre Turner

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΓεωργία Λουκά

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΧΑΡΤΩΝθωμάς Νούσιας Γεωργία Λουκά

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΧαράλαμπος Δημόπουλος Ειρήνη Τζελέπη

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚική Μιχαλοπούλου Λίνα Κατσαρού Βίκυ Βασιλοπούλου

Πρώτη έκδοση: Φεβρουάριος 2008 Copyright ©: Εκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ”

ISSN: 1791-2784 ISBN: 978-960-6740-29-9

Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

ΓΡΑΦΕΙΑΓ Σεφέρη 8,17234, Δάφνη, Αθήνα Τηλ. Κέντρο: 210,92.73.620 fax: 210.92.73.622 e-mail: infoiperiscopio.gr w w w .periscopio .gr

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΕκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ"T.0. 3951,10210, Αθήνα

ΙΔ ΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ME TON NOMOΣταύρος Πανέλης

ΕΚΤΥΠΩΣΗI. Ξυνός -1. Ευστράτογλου OE

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΟκτωράτος ΒιΘλιοδετική A,E

http://www.periscopio.gr

H Μάχη της ΑγγλίαςB I ^ H ^ ^ H H H B B B B ^ H i

.'„... .'"; *fc*JVpft**i"^-: r -

«Θβ υπερασπιστούμε xo νησί μας, όποιο κι αν είναι το κόστος. Θα πολεμήσουμε στις ακτές, θα πολεμήσουμε στους τόπους απόβασης, θα πολεμήσουμε στους αγρούς και στους δρόμους, θα πολεμήσουμε στους λόφους, δεν θα παραδοθούμε ποτέ!».

Ο υίνσ τον Τσώρτσιλ

Επιχείρηση «Seeloewe»«Ενα έθνος nou κυριαρχεί στους αιθέρες...

μπορεί να βομβαρδίσει με τόσο ισοπεδωτικό τρόπο την ενδοχώρα του εχθρού, ώστε η σωματική και ψυχική αντίσταση των αντιπάλων να καταρ- ρεύσει επίσης... ένας εναέριος στόλος, ικανός να ρίξει εκατοντάδες τόννους βομβών, μπορεί να οργανωθεί εύκολα. Συνεπώς ο αντίκτυπος και το μέγεθος μιας αεροπορικής επιδρομής έχουν πολύ πιο δραστικά αποτελέσματα από κάθε άλλη

γνωστή μορφή επιθετικής ενέργειας, είτε αυτά τα αποτελέσματα εκτιμηθούν από την πλευρά των υλικών καταστροφών, είτε από αυτή της ηθικής επίδρασης... όλα αυτά είναι ένα ενδεχόμενο που μπορεί να συμβεί σήμερα και όχι στο απώτερο μέλλον». Με αυτά τα λόγια ο Ιταλός στρατηγός Τζούλιο Ντουέ, υποστηρικτής της θεωρίας της αεροπορικής υπεροχής, περιέγραψε στο βιβλίο του «II Dominio dell’ Aria» (=H Κυριαρχία στους Αιθέρες) τις μελλοντικές εξελίξεις στο μέτωπο των ουρανών. To βιβλίο του Ντουέ εκδόθηκε το 1921 και αποδείχθηκε προφητικό. Ομως ο Ιταλός θεωρητικός δεν ήταν ο μόνος που πίστευε στις δυνατότητες της Αεροπορίας.

O αρχιπτέραρχος της RAF σερ Χιού Τρέντσαρ- ντ επικροτούσε την παραπάνω θεωρία, δηλώνοντας ότι η αεροπορία μπορεί να πλήξει καίρια και άμεσα τις παραγωγικές υποδομές του αντιπάλου, καθώς και να διακόψει τις επικοινωνίες και τις με-

Ανδρας το υ Σ ώ μ α τος Π α ρ α τηρ ητώ ν ερ ευ νά τον ουρανό μ ε διόπ τρ ες , έ το ιμ ο ς να ειδοποιήσει τις αρχές μόλις εμφ α νισ & εί εχ&ρικό α ερο σ κά φ ος ή σχηματισμός. To Σώμα Π α ρ α τη ρ η τώ ν έφΘ ασε να έχ ε ι σ τις τά ξε ις του πάνω από 30.000 ά τομα.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ 3

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Γε

ωργία

Λο

υκά

/ Ε

κδόσ

εις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

ΒΡΕΤΑΝΙ Α

■ Κ α ίμ π ρ ιτζ

Γκλόσιερ

x m Χερβούργο

6η Σιρατι Χάβρη

X XXX

K9η Στρατιά

ΒΕΛΓΙΟ

16η Στρατιά

K lΟμάδα Στρατιών «Α»

M Ομόδα Στρατιών <<G> ΓΑΛΛΙΑΠαρίσι

f Ρίψεις Γερμανών αλεξιτπωτισκόν

^ Ιος αντικειμενικός σκοπός

— 2ος ΑΝΣΚ

- ■ 3ος ΑΝΣΚ

H απόβαση των Γερμανών σ τη νότια Αγγλία σύμφωνα μ ε το σχέδιο « Seeloew e».

0 σ τρ α τάρ χης Β ά λ τερ φον Ράιχεναου.

ταφορές. Με αυτό τον τρόπο θα υπονόμευε την πολεμική του προσπάθεια. O Τρέντσαρντ πίστευε ότι «...η τελική νίκη εντοπίζεται στην καταστροφή της εχθρικής βιομηχανίας και, πάνω απ’ όλα, στην ηθική καταρράκωση του εχθρικού πληθυσμού που προκαλείται από τους βομβαρδισμούς». Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, ο τα- ξίαρχος Ουίλιαμ Λέντρουμ «Μπίλυ» Μίτσελ εξέδωσε σε βιβλίο, το 1925, μια αναφορά 324 σελίδων.O τίτλος του βιβλίου ήταν «Winged Defence» (=Φτερωτή Αμυνα) και αυτό αναφερόταν επίσης στο μέλλον των εναέριων συγκρούσεων και στη σημασία της οικοδόμησης ισχυρών αεροπορικών δυνάμεων. «Αυτοί που ενδιαφέρονται για το μέλλον της χώρας, όχι μόνο από την πλευρά της εθνικής αμυντικής πολιτικής, αλλά και από αυτή της οικονομικής και εμπορικής πολιτικής, πρέπει να μελετήσουν αυτό το ζήτημα προσεκτικά, διότι η αεροπορική ισχύς όχι μόνον ήλθε για να παρα- μείνει αλλά είναι και θα είναι ένας κυρίαρχος παράγοντας της παγκόσμιας ανάπτυξης». O Μίτσελ, ο οποίος είχε συναντήσει τον Ντουέ στην Ευρώπη, αντιμετωπίστηκε με μεγάλο σκεπτικισμό από τους ανωτέρους του και η σταδιοδρομία του κιν- δύνευσε να τερματιστεί πρόωρα. Ομως η θεωρία περί της αεροπορικής κυριαρχίας, όπως δήλωσε προφητικά ο Μίτσελ, δεν ήταν καινοτομία του «συρμού». Oi διακεκριμένοι θεωρητικοί σερ

Μπέιζιλ Λίντελ - Χαρτ και Τζων Φρέντερικ Τσαρλς Φούλερ την επικρότησαν αρχικά, αν και αργότερα αναθεώρησαν τις απόψεις τους. Ενας άλλος ένθερμος θαυμαστής της θεωρίας ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ. H Luftwaffe δεν ενστερνιζόταν τον ενθουσιασμό του για τους στρατηγικούς βομβαρδισμούς, σε αντίθεση με τη RAF που τους εφάρμοσε από νωρίς, έστω και με πενιχρά αποτελέσματα.

Μετά την επιτυχή - για τους Γερμανούς - έκβαση της Μάχης της Γαλλίας, η προσοχή του Χίτλερ και των επιτελών του εύλογα στράφηκε προς τη Βρετανία. Δεν είναι άγνωστη η εκτίμηση που έτρεφε προς τη Βρετανία ο Χίτλερ, ούτε κρυφή η επιθυμία του να συνεργαστεί μαζί της εναντίον της ΕΣΣΔ, δηλαδή εναντίον του προαιώνιου εχθρού του Ράιχ. H καθυστέρηση των γερμανικών μεραρχιών που βρίσκονταν γύρω από τη Δουν- κέρκη, να κινηθούν και να αποτελειώσουν έναν αντίπαλο ο οποίος παρέπαιε, ερμηνεύθηκε από αρκετούς ως κίνηση καλής θέλησης προς το Λονδίνο. Oi Γερμανοί σίγουρα επιθυμούσαν να δουν τη Βρετανία να αποσύρεται από τον πόλεμο χωρίς τη χρήση βίας και τις ΗΠΑ να παραμένουν στην ουδετερότητά τους. Οσο υπήρχε, όμως, το ενδεχόμενο ανάμιξης των Αμερικανών στον πόλεμο, στο πλευρό των Βρετανών, ο Τσώρτσιλ δεν θα υποχωρούσε. Γερμανοί και Βρετανοί γνώριζαν τι θα σή- μαινε η συμμετοχή του βιομηχανικού κολοσσού

4 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Eva αμφ ίβιο άρμα (tauchpanzer) σε δοκιμή. Τα σ υγκεκρ ιμένα ά ρ μ α τα δεν έ μ ε λ λ ε να επιχειρήσουν στη Β ρεταν ία . Εμφανίστηκαν για πρώτη φορά κατά την επ ιχείρηση «B arbaro ssa», δ ιασχίζοντας τον π οταμό Μ π ούγκ, σ την Πολωνία.

M m

Ισ το ί του σ υ σ τή μ α το ς έγ κα ιρ η ς προειδοποίησης και ραδ ιοεντοπ ισμού που ε ίχε ε γ κ α τ α σ τ α θ ε ί στα β ρ ετανικά νησιά, γνωστού μ ε το όνομα «Chain Home».

στη σύρραξη, διότι είχαν «πάρει το μάθημά τους» κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

0 ναύαρχος Ραίντερ, επικεφαλής του Krie- gsmarine, ο πτέραρχος Γκαίρινγκ, επικεφαλής της Luftwaffe, και η OKW δεν πίστευαν σε τόσο αισιόδοξες θεωρίες και προτιμούσαν να προχωρήσουν άμεσα ο σχεδιασμός και η εκτέλεση προκαταρκτικών επιχειρήσεων για την εισβολή στη Βρετανία. Εκείνη την εποχή το μεγάλο δίλημμα ήταν «ει

σβολή στην ΕΣΣΔ ή εισβολή στη Βρετανία», με το πρώτο να φαίνεται πιο πιθανό και επιθυμητό από τον Χίτλερ. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση που έκανε στις 25 Ιουνίου 1940 ο υποπτέραρχος Χανς Γιέσονεκ, επιτελάρχης της Luftwaffe:«O φύρερ δεν προτίθεται να εισβάλει (σ.σ. στη Βρετανία)... Δενθα υπάρξει εισβολή και εγώ δεν έχω χρόνο για να σπαταλήσω σχεδιάζοντάς την». Παρόλα αυτά, στις 2 Ιουλίου κυκλοφόρησε οδηγία της OKW που ανέφερε πως ο Χίτλερ είχε διατάξει προετοιμασίες για την εισβολή στη Βρετανία.

O Τσώρτσιλ επιβεβαίωσε τον σκεπτικισμό όσων πίστευαν ότι η Βρετανία δεν θα κατέθετε εύκολα τα όπλα, διατάζοντας το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό (Royal Navy) να αδρανοποι- ήσει τον γαλλικό στόλο και να αποτρέψει τη χρήση του από τους Γερμανούς. Αρχικά τέθηκαν στο στόχαστρο οι μονάδες του γαλλικού στόλου που ναυλσχσύ- σαν στο Μερς ελ Κεμπίρ, στη βορειοδυτική Αλγερία, υπό τις διαταγές του ναυάρχου Μαρσέλ Μπρουνό Ζεν- σούλ, εάν οι Γάλλοι δεν συνεργάζονταν με τους Βρετανούς και δεν υπάκουαν στις οδηγίες τους. Πράγματι, η Δύναμη «H» του ναυάρχου σερ Τζέιμς Σόμερβιλ,

O σμηναγός Μ ύνχενμπ ουργκ τη ς Jagdgeschw ader 26 (JG 26) το υ I l l Gruppe στο Πα ντε Κ αλαί τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1940. Φοράει την κλασική επίσημη στολή της Luftw affe , χρ ώ μ α τος blue-grey, η οποία εμ φ α ν ίσ τη κε για πρώτη φορά τον Μ ά ρ τ ιο το υ 1935. To μ ονόπετο χιτώνιο μ ε τα τέσ σ ερ α κουμπιά ήτα ν σχεδιασμένο να φ ο ρ ιέτα ι ανοικτό, μ ε πουκάμισο και γραβάτα. To πηλήκιο μ ε το γείσο έ φ ε ρ ε ταινία από ύφασμα μοχαίρ. O α ε τό ς της Lu ftw affe β ρ ίσκετα ι σ το πηλήκιο και πάνω από τη δεξ ιά τσέπ η του σ τή θ ο υ ς . To παντελόνι τύπου ιππασίας σ υ νο δ εύ ετα ι από μ α κ ρ ιές μ π ό τες (σε ά λλες περιπτώσεις εχρησ ιμοπ οιε ίτο κανονικό μακρύ παντελόνι μ ε μ αύρ α παπούτσια). O άνδρας φ έρ ε ι Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών, Σ ιδηρ ούς Σ τα υ ρ ο ύ ς 1ης και 2ης Τάξης, δ ιακριτ ικό π ιλότου και δ ιακριτ ικό τρ α υμα τισ μ ού . H JG 26 ενεπλάκη στη Μ άχη τη ς Αγγλίας ιδ ια ίτερ α από τα μ έσ α Α υγούσ του του 1940. Α ποστολή των μαχητικών τη ς (κυρίως B l 109) ήτα ν η κάλυψη των βομβαρδιστικώ ν και η κατάρριψη των H urricane και των Spitfire τη ς RAF. Επειτα από έναν μήνα ο Μ ύνχενμπ ουργκ είχε φ θ ά σ ε ι τις 20 κ ατα ρ ρ ίψ εις ( τό τε έλ α β ε τον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών). Μ έ χ ρ ι τον θ ά ν α τό του σε μάχη, στις 23 Μ α ρ τ ίο υ 1943, ε ίχε επ ιτύχε ι 1 3 5 κατα ρ ρ ίψ εις (ε ικονογράφ ηση: Piere T urne r / εν δ υμ ατολογική π εριγραφή και επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την άδεια τη ς D eA g o s t in i UK L td K a r ’ α π ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ελλάδα-color im age copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 5

O & άλαμος ελ έγχου επ ιχειρήσεω ν σ το Μ π έν τλεϋ Π ράιορυ.

O δ ιο ικητής τη ς 12ης Αεροπορικής Ο μάδας τη ς Δ ιο ίκησης Μ αχητικώ ν τη ς R A FK a i «φίλος» του Ν τά ουντινγκ , υποπτέραρχος Τράψορντ Λη Μ άλορυ.

αποτελούμενη από το αεροπλανοφόρο «Ark Royal», το καταδρομικό μάχης «Hood», τα θωρη- κτά «Valiant» και «Resolution» και άλλες μονάδες συνοδείας, επιτέθηκε στα γαλλικά πλοία, αφού προηγήθηκε επίδοση τελεσιγράφου. To αποτέλεσμα της αρχικής αυτής φάσης της επιχείρησης που έφερε την κωδική ονομασία «Catapult» (=Κα- ταπέλτης), ήταν να βυθισθεί το θωρηκτό «Bretagne» και να υποστούν σοβαρές 6λά6ες τα καταδρομικά μάχης «Dunkerque» και «Provence» και το αντιτορπιλικό «Mogador». Oi Αγγλοι είχαν ελάχιστες απώλειες αλλά οι Γάλλοι μέτρησαν 1.297 νεκρούς και 350 περίπου τραυματίες. Επόμενος στόχος της επιχείρησης ήταν η γαλλική μοίρα η οποία στάθμευε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και περιελάμβανε το θωρηκτό «Lorraine», τα βαρέα καταδρομικά «Duquesne», «Suffren» και «Tourville», το ελαφρύ καταδρομικό «Duguay Trouin», τρία αντιτορπιλικά και το υποβρύχιο «Protee». O Βρετανός αντιναύαρχος-λόρδος Αντριου Κάνινγκαμ, διοικητής του Στόλου της Μεσογείου, έπεισε στις 7 Ιουλίου τον διοικητή της μοίρας, ναύαρχο Ρενέ Εμίλ Γκοντφρουά, να δεχθεί τον αφοπλισμό των πλοίων του και την παραμονή τους στο λιμάνι, χωρίς να απαιτηθεί μάχη. H τελευταία πράξη της επιχείρησης εκτυλίχθηκε στο Ντακάρ την επόμενη ημέρα, 8 Ιουλίου, όταν το θωρηκτό «Richelieu» δέχθηκε επίθεση από τορπιλοπλάνα του βρετανικού αεροπλανοφόρου «Hermes» και τέθηκε εκτός μάχης επί ένα περίπου έτος.

O Χίτλερ άρχισε απρόθυμα να αναθεωρεί τις

απόψεις του, πιστεύοντας ακόμη ότι η Βρετα. ; θα λογικευόταν και θα συνεργαζόταν υπό την > πειλή πιθανής γερμανικής εισβολής. Στο μυα·: του υπήρχε ένα σχέδιο προσέγγισης προσωπ»:- τήτων από τη Βρετανία, όπως ο δούκας του Ou.. · δσορ, με σκοπό να προωθήσει το σχέδιό του y u συνεργασία με τους Βρετανούς. O στραττ.:·; Φραντς Χάλντερ, επικεφαλής του επιτελείου τ~: OKH, σημείωσε στις 13 Ιουλίου ότι ο Χίτλερ 6c.- σκόταν σε μεγάλη αμηχανία λόγω της συνεχιζό^:- νης απροθυμίας των Βρετανών να συμφωνήσο..' για ειρήνη. H δημιουργία δεύτερου μετώπου c r r . Ανατολή δεν ενθουσίαζε κανέναν Γερμανό επιτελή ούτε τον Χίτλερ, όμως θεωρήθηκε απαραίτη— για να πεισθεί η Βρετανία ότι δεν έπρεπε νατρ:- φει ελπίδες για βοήθεια από την ΕΣΣΔ. H εξουδε- τέρωση της ΕΣΣΔ θα «έλυνε» και τα χέρια της α- πωνίας, διότιθα μπορούσε να επιδιώξει, με μικρότερο κίνδυνο, να υλοποιήσει τις επεκτατικές της βλέψεις στην Ανατολή, χωρίς την απειλή των σοβιετικών αντιποίνων. Αυτό για τους Γερμανούς -rc σήμαινε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων o r-. Ευρώπη, καθώς οιαμερικανικές καιοιβρετανικε: δυνάμεις στην Ανατολή δεν θα ήταν διαθέσιμεε για το ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήσεων.

Υπήρχε και η πρόταση περί «περιφερειακά στρατηγικής», με στόχο την αποδυνάμωση Tu. Βρετανών μέσω περιφερειακών πληγμάτων σε βρετανικές κτήσεις επί στρατηγικών σημείων, για παράδειγμα στο Γιβραλτάρ. O στρατηγός Αλφρε- ντΓιόντλ, επικεφαλής του Επιτελείου Επιχειρήσεων της OKW, ανέφερε σε υπόμνημά του την 30f Ιουνίου τη φράση «Πόλεμος στην περιφέρεια= Σταδιακά καλλιεργήθηκε η άποψη ότι οι άλλο. σύμμαχοι του Αξονα, όπως η Ισπανία, η Ιταλία κα. το κράτος του Βισύ, έπρεπε να αναλάβουν ενεργότερο ρόλο στις εξελίξεις, προκειμένου ο Αξονας να εξοβελίσει τους Βρετανούς από τη Μεσόγειο. H αρωγή της Ισπανίας σε μια επίθεση στο Γιβραλτάρ ή ορισμένες αποτελεσματικές επιθετικές ενέργειες των Ιταλών στη βόρεια Αφρική, εναντίον των Βρετανών, θα συνεισέφεραν καταλυτικά στην επιτυχία της «περιφερειακής στρατηγικής» και θα οδηγούσαν πιθανώς τους Βρετανούς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Αποκομμένη από τις αποικίες της στην Ανατολή, η Βρετανία δεν θα είχε πολλές εναλλακτικές λύσεις. O Χίτλερ γνώριζε ότι μια μερίδα της βρετανικής κοινής γνώμης δεν διαφωνούσε με την ιδέα της εξεύρεσης ειρηνικής λύσης, μια ιδέα που υποστήριζαν, άλλωστε, και Βρετανοί πολιτικοί Παράλληλα όμως γνώριζε ότι τα βομβαρδιστικά της RAF απειλούσαν τη γερμανική ενδοχώρα και αποτελούσαν εν δυνάμει κίνδυνο για τη γερμανική πολεμική βιομηχανία. Χρειαζόταν, επομένως, πιο πειστικά επιχειρήματα για να κάμψει το αγωνιστικό φρόνημα των Βρετανών.


I

© RICHARD J. CARUANA

XEPMAN ΒΙΛΧΕΛΜ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1893 στην πόλη Ρόζενχάιμ της Βαυαρίας. Από νεαρή ηλικία έδ ε ιξε ενδιαφέρον για τη στρατιωτική σταδιοδρομία. Σπούδασε σε στρατιωτικές σχολές στην Καρλσρούη και στο Βερολίνο. Πρώτη του μονάδα ήταν το 112 Σύνταγμα Πεζικού. Λόγω προβλημάτων υγείας, νοσηλεύθηκε κατά το πρώτο έτος του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακολούθως αποφάσισε να εν τα χ θε ί στον πρόγονο της Luftw affe , την Lu fts tre itkraefte . Ως χειριστής διέπρεψε και πιστώθηκε με 22 επιβεβαιωμένες νίκες. Είχε την τιμή να διοικήσει τη μονάδα του βαρώνου Ριχτχόφεν, γνωστού ως «Κόκκινου Ba- ρώνου», μετά τον θά να το του τελευτα ίου. To τέλος του πολέμου τον βρήκε με πολλές τιμητικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων ήταν και το περίφημο παράσημο «Pour Ie Merite» ή «Blue Max». H μορφίνη που ελάμβανε για να αντιμετωπίσει τους πόνους από τα τραύματά του, τον οδήγησε σταδιακά στον εθισμό του στα ναρκω

τικά. O Γκαίρινγκ γνώρισε τον Χίτλερ το 1922 και έγινε στενός συνεργάτης του, ως οργανωτής των «φαιοχιτώνων». Μ ετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1923 κατέφυγε στην Αυστρία, όμως επέστρεψε σύντομα. Από τό τε η άνοδός του ήταν ραγδαία στο πλευρό του Χίτλερ: έγ ινε μέλος του γερμανικού κοινοβουλίου το 1928, πρόεδρος του ίδιου σώματος το 1932 και τελικά υπουργός με α υξημένες αρμοδιότητες στην κυβέρνηση Χίτλερ το 1933. O Γκαίρινγκ ήταν εκκεντρικός και μεγαλομανής. Παράλληλα ήταν μανιώδης συλλέκτης έργων τέχνης, πολυτελών κατοικιών, φανταχτερών στολών, κοσμημάτων και πολύτιμων λίθων. O υπέρβαρος στρατάρχης ανέλαβε τις τύ χες της Lu ftw affe το 1935. Oi πρώτες φάσεις του B ’ ΠΠ ήταν θρ ιαμβ ευτικές για τον Κλάδο και ο ίδιος βρέθηκε στο απόγειο της σταδιοδρομίας του τον Ιούλιο του 1940, όταν ονομάστηκε «στρατάρχης του Ράιχ», ενώ από πολλούς θεω ρείτο ήδη και διάδοχος του Χ ίτλερ. Oi πρώτοι σοβαροί τριγμοί στο «οικοδόμημά» του προήλθαν από τη Μάχη της Αγγλίας. Εκείνος που είχε u- ποσχεθεί ότι η Γερμανία δεν θα βομβαρδιζόταν, αναγκάστηκε να διακόψει ραδιοφωνική του ομιλία από επιδρομή της RAF. Ο,τι σχεδίαζε ως ζεν ίθ της δόξας του, τον οδήγησε κοντά στο ναδίρ.

Β ρ εταν ικ ό μ αχητικό Superm arine Spitf ire M k l της 603 Μ ο ίρας , τον Α ύγουστο του 1940. H π αραλλαγή είναι dark ea rth /dark green/sky, μ ε κωδικούς σε m edium sea grey. O κώνος τη ς έλ ικα ς είναι μαύρ ος. Αξια προσοχής ε ίναι η απουσία ε&νοσήμων σ τις κάτω επ ιφ ά νε ιες τη ς π τέρ υγα ς . Ε φ ερ ε κ ινητήρα Mertin Ill των 1.000 hp, που του ε π έτρ επ ε να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 557 km/h. Είχε εκπ έτα σ μ α 11,23 m, μήκος 9,12 m και ύψος 3,86 m.O οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από οκτώ πολυβόλα των 0,303 in. Μ έ χ ρ ι τις 3 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1939 η RAF ε ίχε π αραλάβει 306 Spitfire, από τα 1.960 που ήταν π ρογραμματισμένο να παραληφ&ούν. Τα Spitl ire έλ αβα ν το βάπτισμα του πυρός στις 16 Οκτωβρίου 1939, ό τα ν M k I των Μ οιρών 602 και 603 α ντιμετώ πισαν εν νέα Ju 88A τη ς KG 30. O σμηναγός Π α τ Γκίφορντ τη ς 6 0 3 Μ ο ίρ α ς π έτυχε την πρώτη κ ατάρριψ η από πλευράς Spitfire, ένα β ομβαρδιστικό. Κ ατά τη δ ιάρκεια τη ς Μ άχης της Α γγλίας οι 1 9 μ ο ίρ ες nou ήτα ν εξο π λ ισ μένες μ ε Spitfire κ ατέρρ ιψ α ν 521 γερμανικά α εροσκάφ η (ε ικονογράφηση για τις Εκδόσεις Π ΕΡ ΙΣΚ Ο Π ΙΟ : R ich ardJ . C aru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

στήριξη του αμερικανικού 6ιομηχανικού κολοσσού και τη μεγάλη ναυτική εμπειρία των Βρετανών. Οσον αφορά την αντιμετώπιση του Royal Navy, το Kriegsmarine δεν διέθετε πλέον επαρκή μέσα, μετά την αφαίμαξη που είχε υποστεί στη Νορβηγία.

Εκτός από τον Ραίντερ επιφυλάξεις είχαν και οι ανώτατοι αξιωματικοί του Στρατού. To σχέδιο που έπρεπε να εκτελέσουν ήταν αρκετά φιλόδοξο και θα ενέπλεκε 40 μεραρχίες και ένα σύνολο200,000 ανδρών. H 16η Στρατιά, του αντιστρατή- γου Ερνστ Μπούς, θα απο6ι6αζόταν ανατολικά, κοντά στο Ράμσγκεϊτ, στο Ντόβερ και στο Μπέξ- χιλ, ενώ στα δυτικά θα έπαιρνε θέση η 9η Στρατιά, του αντιστρατήγου Αντολφ Στράους, με κατεύθυνση προς το Πόρτσμουθ και το Μπράιτον. Oi δύο στρατιές, οι οποίες θα αναχωρούσαν από τη Χάβρη, τη Βουλώνη, το Καλαί, τη Δουνκέρκη και λιμάνια του Βελγίου, είχαν ως βασικό στόχο το Λονδίνο και ανήκαν στην Ομάδα Στρατιών «Α» του στρατάρχη Γκερντ φον Ρούντστεντ. O τελευ-


Ο πλίτης του Σ τρ α το ύ των Ε λευ θέρ ω ν Γάλλων, Β ρεταν ία , Σ επ τέμ β ρ ιο ς 1940. Φοράει την κλασική βρ ετα ν ική στολή μάχης χρ ώ μα τος χακί, μ ε το χ α ρα κ τηρ ισ τικ ό γαλλικό κράνος Adrian mod. 1915. Κ ά θ ε Οπλο του Γαλλικού Σ τρ α το ύ ε ίχε δικό του διακριτ ικό , το οποίο ψ ερ ό τα ν σ το εμπ ρόσθ ιο τμ ήμα του κράνους. O υπόλοιπος εξοπλισμός α υ το ύ του στρ α τιώ τη π ροέρχετα ι από τη γαλλική σ τολή (ά ρ β υ λα , γ κ έ τε ς κλπ.). To τυ φ έκ ιο είναι B erth ierM 07/15 , ένα βελτιω μ ένο Lebel, και α π στελούσε βασικό εξοπλισμό για τους Γάλλους σ τρ α τ ιώ τες το 1940. Σ τη ράχη το υ άνδρα είναι ανα ρτημ ένη μια γαλλικής κα τα σ κ ευ ή ς α ντιασφ υξιογόνα προσωπίδα. Μ ε τά την κ ατάληψ η τη ς ΓΊλλίας από το υ ς Γερμανούς, όσοι Γάλλοι δ ιέφ υ γα ν στη Β ρ εταν ία και επ ιθυμούσαν να συνεχίσουν τον π όλεμο εναντίον του Αξονα, σ υ γκ εν τρ ώ θ η κα ν σ το Λονδίνο την 1η Ιουλ ίου 1940 και σχημάτισαν τη «Λ εγεώ να το υ Ν τε Γκωλ». Oi Β ρ ετα ν ο ί τους αποκαλούσαν « Μ α χόμενους Γάλλους» (εικονογράφηση: Malco lm M c G re g o r /εν δ υ μ α τ ο λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή και επ ιμέλε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την ά δεια τη ς D eA g o s t in i UK L td K a r ' α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ελλάδα-color im age copyright: De Agostini UK Ltd).

O δ ιο ικητής τη ς 11ης Ο μάδας τη ς Δ ιο ίκ ησ ης Μ αχητικώ ν τη ς RAF, υποπτέραρχος Κ η θ Π αρκ (πίνακας του Τζων Μ άνσμπριτζ).


Γερμανικό βομβαρδιστικό Do 17Z-3. Μπ ορούσε να μ ε τ α φ έ ρ ε ι π ρακτικά 1.000 kg βομβών.

ταίος είχε λάβει τη στραταρχική ρά6δο στις 19 Ιουλίου. H Ομάδα Στρατιών «C», του στρατάρχη Βίλχελμ φον Λέεμπ, θα διέθετε την 6η Στρατιά του στρατάρχη Βάλτερ φον Ράιχεναου, η οποία θα παρατασσόταν ακόμη πιο δυτικά από την 9η Στρατιά. Αποπλέοντας από το Χερβούργο, η 6η Στρατιά θα απο6ί6αζε αρχικά τρεις μεραρχίες στον κόλπο Λάιμ, με στόχους το Μπρίστολ και το Γκλόστερ. Ανδρες από την 7η Αεροπορική Μεραρχία (Αλεξιπτωτιστών - 7.Flieger-Division) και από την 22η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία (22.Luftlande-Division) θα είχαν τον ρόλο της κάλυψης των πλευρών της προέλασης της Ομάδας Στρατιών «Α». Στην επιχείρηση θα συμμετείχαν και μονάδες ορεινών κυνηγών και η Μεραρχία SS «Totenkopf». Δύο μονάδες Brandenburger προορίζονταν για την επιχείρηση: το τάγμα του λοχαγού Τέοντορ Γκότλιμπ φον Χίπελ θα δρούσε σε συνεργασία με την 16η Στρατιά και το τάγμα του λοχαγού Χανς Γιούργκεν Ρούντλοφ με την 6η Στρατιά. Συνολικά το πρώτο αποβατικό κύμα θα περιελάμ- 6ανε δέκα μεραρχίες και 650 άρματα. Θα ακολουθούσαν τρεις μηχανοκίνητες μεραρχίες, τρεις μεραρχίες πάντσερ και εννέα μεραρχίες πεζικού, ως δεύτερο κύμα, και οκτώ μεραρχίες πεζικού, ως τελικό κύμα. O χρόνος που απαιτούσαν η οργάνωση και ο συντονισμός της λογιστικής υποστήριξης μιας τέτοιας ενέργειας, προκαλούσε ιλίγγους στα ανώτατα κλιμάκια της Wehrmacht. Μόνον ο Γκαί- ρινγκ έδειχνε αισιόδοξος.

Πριν, όμως, ο Γκαίρινγκ κληθεί να υλοποιήσει τις απειλές του, ο Χίτλερ κατέβαλε, στις 19 Ιουλίου 1940, μια τελευταία προσπάθεια να πείσει τους Βρετανούς για τις ειρηνικές του προθέσεις. Ετεινε χείρα ειρήνης προς τη Βρετανία, από το βήμα του Κοινοβουλίου στο Βερολίνο, «...απευθύνοντας έκκληση στην κοινή λογική της Βρετανίας...». H απάντηση των Βρετανών δόθηκε εύγλωττα, από τις βόμβες μιας νυκτερινής επιδρομής της RAF. Επιπλέον ο λόρδος Χάλιφαξ, υπουρ

γός Εξωτερικών της Βρετανίας, διατράνωσε με ραδιοφωνικό μήνυμά του, στις 22 Ιουλίου, την απόφαση του βρετανικού λαού να συνεχίσει τον πόλεμο. O Τσώρτσιλ γνώριζε ότι το μόνο που μπορούσε να πράξει ήταν να μετατρέψει τη χώρα σε οχυρό και να την προετοιμάσει όσο το δυνατόν καλύτερα για το χειρότερο σενάριο, μια γερμανική εισβολή από ξηρά, θάλασσα και αέρα. H Βρετανία ήταν μόνη στον αγώνα με τους Γερμανούς. H ΕΣΣΔ παρέμενε σύμμαχος των τελευταίων και σημαντικός προμηθευτής καυσίμων για την πολεμική μηχανή του Γ Ράιχ. Oi ΗΠΑ δεν είχαν πεισθεί να εγκαταλείψουν την ουδετερότητα και ο Τσώρτσιλ έπρεπε να δώσει μάχη και σε αυτό τον τομέα. H Γαλλία είχε ηττηθεί και, το χειρότερο, ό,τι απέμενε από την πολεμική της μηχανή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους Γερμανούς.

H αλήθεια είναι ότι η Luftwaffe αποτελούσε τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τους Βρετανούς. Ωστόσο ο πομπώδης στρατάρχης του Ράιχ, Χέρ- μαν Γκαίρινγκ, διέπραξε σφάλμα υποτιμώντας τον αντίπαλό του και υπερτιμώντας τις δικές του δυνατότητες. Αυτό οφειλόταν στην υπεροψία του και στην ελλιπή πληροφόρηση που του παρείχαν οι υπηρεσίες του. Δεν ήταν όμως μόνον ο Γκαίριν- γκ που υποτίμησε την πολεμική ετοιμότητα της RAF. Oi επιτελείς του οι οποίοι ήταν επιφορτισμένοι με τη συλλογή πληροφοριών, είχαν εκτιμήσει λανθασμένα τις δυνατότητες των νέων αεροσκαφών της RAF, τις παραγωγικές δυνατότητες της βρετανικής βιομηχανίας και τις τακτικές των Βρετανών. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αναφορά τους, στα μέσα Ιουλίου, σημείωναν ότι από τις γραμμές παραγωγής της βρετανικής αεροπορικής βιομηχανίας μπορούσαν να εξέλθουν το πολύ 330 μαχητικά κάθε μήνα και προέβλεπαν ότι η παραγωγή θα ακολουθούσε πτωτικές τάσεις. Ομως η βρετανική αεροπορική βιομηχανία, υπό τη διεύθυνση του αρμόδιου υπουργού, Μαξ Αϊτκεν, βαρώνου Μπήβερμπρουκ, αύξανε συνεχώς την παραγωγή της: είχε φθάσει τις 496 μονάδες τον μήνα που εκ- δόθηκε η γερμανική αναφορά. O Μπήβερμπρουκ είχε επινοήσει ευφυέστατους τρόπους για να αυξήσει την παραγωγή: πραγματοποίησε εκστρατεία για να συγκεντρώσει ακόμη και οικιακά σκεύη για να εξασφαλίσει αλουμίνιο για τα αεροσκάφη, έθεσε σε λειτουργία τον Civilian Repair Organisation (Επισκευαστικός Οργανισμός Πολιτών), ο οποίος αξιοποιούσε τα συντρίμμια καταρ- ριφθέντων αεροσκαφών για να κατασκευάσει καινούργιες μονάδες καιπροσέφερε την ευκαιρία σε ιδιώτες, κοινότητες ή οργανισμούς να «αγοράσουν» το δικό τους Spitfire για 5.000 λίρες. Επομένως, μια λίγο πιο προσεκτική ματιά αποδεικνύει ότι η αλήθεια ήταν πολύ διαφορετική από εκείνη που εκτιμούσαν οι συντάκτες της αναφοράς.

To πρόβλημα της RAF δεν ήταν οι ελλείψεις

10 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ

σε αεροσκάφη αλλά οι ελλείψεις σε πιλότους. H «δεξαμενή» από την οποία η Γερμανία μπορούσε να «αντλήσει» αντικαταστάτες ήταν πολύ πιο γεμάτη από αυτή της RAF. Σε πολλούς άλλους τομείς οι Γερμανοί υστερούσαν. H απουσία ενός τετρακινητήριου βαρέος βομβαρδιστικού φάνηκε πολύ έντονα κατά τη Μάχη της Αγγλίας. H Luftwaffe ήταν αναγκασμένη να επιχειρήσει από αεροδρόμια που είχαν καταληφθεί πρόσφατα στη Γαλλία και στο Βέλγιο και έπρεπε να τροποποιηθούν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της. H RAF επιχειρούσε από τα αεροδρόμιά της και δεν χρειαζόταν να προβεί σε δραστικές παρεμβάσεις. Εξυπακούεται ότι η RAF είχε κερδίσει τη «μάχη» της εμβέλειας, καθώς οι επιχειρήσεις διεξάγονταν πάνω από το έδαφος το οποίο υπερασπιζόταν, την ώρα που οι Γερμανοί δεν διέθεταν αρκετά καύσιμα για να παραμείνουν στο πεδίο της μάχης τον ίδιο χρόνο με τον αντίπαλο. Επιπλέον οι τελευταίοι γνώριζαν ότι σε περίπτωση εγκατάλειψης είχαν λιγότερες πιθανότητες να διασωθούν απ’ ότι οι συνάδελφοί τους της RAF, ενώ εάν διασώζονταν, ήταν πολύ πιθανό να συλληφθούν αιχμάλωτοι.

To σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης των Βρετανών έδινε την ευκαιρία στην ηγεσία της RAF να διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το δυναμικό της. Προκειμένου να συντονιστεί καλύτερα η αεράμυνα και να εντοπιστούν έγκαιρα οι εχθρικές απειλές, είχε ενεργοποιηθεί το Σώμα των Επίγειων Παρατηρητών, με προσωπικό πάνω από 30.000 άτομα σε 1.400 σταθμούς παρατήρησης. Εξοπλισμένοι με οπτήρες και τηλέφωνα, οι παρατηρητές μπορούσαν να ειδοποιήσουν ανά πάσα στιγμή τους αρμόδιους για την επερχόμενη επιδρομή. Για τον ίδιο σκοπό αποδείχθηκε ανεκτίμητη η αξία μιας αλυσίδας από 50 σταθμούς ραντάρ, γνωστή ως «Chain Home», που κάλυπτε τις ανατολικές και τις νότιες ακτές της Βρετανίας, τόσο στα μεγάλα όσο και στα μικρά ύψη. To 1937 άρχισαν να εγκαθίστανται οι πρώτοι σταθμοί και 19από αυτούς ήταν έτοιμοι στις αρχές του B ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Oi υπόλοιποι ολοκληρώθηκαν μέχρι το τέλος της Μάχης της Αγγλίας.

To παραπάνω πλεονέκτημα της RAF έμελλε να αλλάξει τον pou της μάχης. H λέξη ραντάρ είναι αμερικανικής προέλευσης και περιγράφει μια συσκευή ραδιοεντοπισμού αντικειμένων, στην περίπτωσή μας αεροσκαφών. Σχηματίζεται από τη σύντμηση των λέξεων RAdio Detection And Ranging. Μέχρι το 1943 χρησιμοποιήθηκε ο ορισμός RDF (Radio Direction Finder/Finding - ραδιοε- ντοπισμός κατεύθυνσης). H λειτουργία του ραντάρ βασίζεται στη λήψη των επιστροφών που δη- μιουργούνται όταν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που εκπέμπει ανακλώνται σε κάποιο αντικείμενο. Ανάλογα με τον χρόνο επιστροφής των κυμάτων,

είναι σε θέση να υπολογίσει την κατεύθυνση, την απόσταση, το υψόμετρο και την ταχύτητα των εχθρικών σχηματισμών που προσεγγίζουν το φίλιο έδαφος. Oi έρευνες σε αυτό το επιστημονικό πεδίο ξεκίνησαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Oi Βρετανοί χρωστούσαν πολλά στις μελέτες του Σκω- τσέζου επιστήμονα Ρόμπερτ Αλεξάντερ Γουό- τσον-Βατ (ή Γουότ), ο οποίος το 1935 έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την εφεύρεση μιας συσκευής ραδιοεντοπισμού που έμελλε να αποτελέ- σει πρόγονο των ραντάρ. Oi Γερμανοί είχαν σχεδιάσει ένα παρόμοιο σύστημα ραδιοεντοπι- σμού με το όνομα Freya (σκανδιναβική θεότητα), το οποίο ήταν πολύ πιο περίπλοκο αλλά λιγότερο λειτουργικό από το βρετανικό. Τα ίδια προβλήματα αντιμετώπισε και το άλλο γερμανικό σύστημα ραδιοεντοπισμού, το Wurzburg. Συνεπώς η RAF υπερτερούσε και σε αυτό τον τομέα.

Eva από τα μ έ τρ α ασ φ αλεία ς που έλαβαν οι βρ ετα ν ικές αρχές για να δυχεράνουν την επ ικε ίμενη γερμανική εισβολή, ή τα ν η α φ αίρεση των ενημερω τικώ ν πινακίδων από το υ ς δρόμους.


Επισμηναγός τη ς L u ftw affe , Γαλλία, Ιούλ ιος 1940. Π ρ ό κε ιτα ι για κυβ ερ νή τη βομβαρδιστικού H e in ke IH e 111 του L u ft f lo t te 2 , όπως έλ α β ε μ έρ ο ς στη Μ άχη της Αγγλίας το 1940. Φοράει ολόσωμη 9ερ ιν ή ψόρμα π τήσης από χοντρ ό ύψασμα χρ ώ μ α το ς μπεζ. Πάνω από τη ψόρμα ψ έρ ε ι και σωσίβιο σε απόχρωση κίτρ ινου, κάτι α π αραίτητο για τον εντοπισμό σε περίπτωση πτώσης στη θάλασσα. To επ ίρραμμα σ τον δ εξ ιό ώμο α π ο τελ ε ί το δ ιακριτ ικό βαΘμού. H σ τολή πτήσης τη ς Lu ftw affe π εριελάμβανε ε ιδ ική κάσκα χρ ώ μα τος μπεζ, όμως ο σ υγκ εκ ρ ιμένος α ξιω ματικός έχ ε ι ε π ιλέξε ι το κλασικό πηλήκιο μ ε τα α ργυρά κορδόνια και π αραρράμματα (διακριτικό των αξιωματικών). O α ε τό ς τη ς Lu ftw affe είναι κ εντη μ έν ο ς σε ύψασμα χ ρ ώ μ α το ς blue-grey και ρ α μμ έν ος πάνω στο πηλήκιο. H κονκάρδα του εθνο σ ή μ ο υ μ έσ α σε σ τεφ άν ι από φύλλα δρυός και τα φ τερ ά δ εξ ιά και α ρ ισ τερ ά το υ στεφ αν ιού , α π οτελούσαν ένα τμ ήμ α και ή τα ν κ εντημέν α σε μ αύρ ο ύφασμα και ρα μμ έν α σ το πηλήκιο, ώ στε να τα ιρ ιάζουν μ ε το μ αύρ ο ύφασμα μοχαίρ το υ πηληκίου. O Χέρμαν Γκαίρινγκ για την α εροπορική επ ίθ εσ η εναντίον τη ς Α γγλίας, το καλοκαίρ ι το υ 1940, ε ίχε στη δ ιά θ εσ ή το υ 3 .000 α ερ ο σ κ ά φ η . H RAF μπορούσε να α ν τ ιτά ξ ε ι μόλις 650 καταδιω κτικά , κατα νεμη μέν α σε 5 8 μ ο ίρ ε ς (ε ικονογράφ ηση: P iere Turner/ε ν δ υ μ α το λ ο γ ικ ή π εριγραφ ή και επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ελλάδα-color im age copyright: De Agostini UK Ltd).

H αντιαεροπορική κάλυψη της Βρετανίας συμπληρωνόταν από δίκτυο ισχυρών προβολέων που καθοδηγούσαν τα αντιαεροπορικά πυρά. Κατάλοιπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν και οι σχηματισμοί αντιαεροπορικών αεροστάτων, που χρησιμοποιούντο για να εμποδίζουν την ελευθερία κινήσεων του αντιπάλου.

H Βρετανία είχε στο πλευρό της αρκετές δεκάδες πιλότων από χώρες της Κοινοπολιτείας ή συμμαχικές, αλλά και εθελοντές. Σύμφωνα με τα αρχεία των Βρετανών, 574 πιλότοι από χώρες εκτός Βρετανίας πραγματοποίησαν τουλάχιστον μία αναγνωρισμένη πολεμική αποστολή κατά τη διάρκεια της Μάχης της Αγγλίας. Πολυπληθέστερη εθνική ομάδα ήταν οι Πολωνοί, με 139 πιλότους που στελέχωναν δύο αμιγώς πολωνικές μοίρες (302 και 303) τον Αύγουστο του 1940, ενώ άλλοι υπηρετούσαν σε βρετανικές μοίρες. Ακολουθούσαν η Νέα Ζηλανδία με 98 πιλότους, ο Καναδάς με 86, η Τσεχοσλοβακία με 84, το Βέλγιο με 29, η Αυστραλία με 21, η Νότια Αφρική με 20, η Γαλλία με 13, η Ιρλανδία με 10, οι ΗΠΑ με επτά κ.ά. Οσον αφορά τις ΗΠΑ, τα δεδομένα είναι υπό αμφισβήτηση, καθώς πολλοίΑμερικανοί έδιναν ψευδή στοιχεία, επειδή σύμφωνα με τους νόμους περί ουδετερότητας δεν επιτρεπόταν η συμμετοχή τους στον πόλεμο. Πάντως αυτοί οι πιλότοι αποτέλε- σαν τον προπομπό των μοιρών «Αετός» που σχημάτισαν οι συμπατριώτες τους, αρχής γενομένης από τον Φεδρουάριο του 1941, όταν κηρύχθηκε επιχειρησιακή η 71η Μοίρα.

Πολύτιμη για τη RAF ήταν η προσφορά της RAAF (Royal Auxiliary Air Force - Βασιλική Βοηθητική Αεροπορική Δύναμη). O θεσμός του πολίτη που προσφέρει εθελοντικά χρόνο από τη ζωή του για να εκπαιδευτεί και να υπηρετήσει ως πιλότος, ήταν μια έμπνευση του λόρδου Τρέντσαρντ και υλοποιήθηκε το 1924. Με την παρουσία της RAAF, η λειψανδρία της RAF ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί. H RAF μπορούσε να υπολογίζει και στη βοήθεια της WAAF (Women’s Auxiliary Air Force - Γυναικεία Βοηθητική Αεροπορική Δύναμη), ενός οργανισμού που υπήρχε από το 1918. Oi εν λόγω γυναίκες εκτελούσαν πληθώρα αποστολών για λογαρια-


Γερμανικό δ ικ ινητήριο μ αχ ητικό M e s s e rs c h m it tB f 110D-1 (Wr. Nr. 3378), όπως π ετο ύ σ ε μ ε τον δ ιο ικητή του Gruppe, σμηναγό Μ ά ρ τιν Λ ο ύ τς , κ α τά τη δ ιάρκεια τη ς Μ ά χης της Αγγλίας. Φ έρει την κλασική παραλλαγή R LM 74Γ75Γ76με κηλ ίδες από R LM 7 0 σ τ ις π λευρ ές της α τρ ά κ το υ , των κινητήρων και των κ α θ έτω ν σταθερών. To γράμμα «O» θ α έπ ρεπ ε κανονικά να ε ίναι λευ κό , ωστόσο έχ ε ι βαψ εί μ ε dunkelblau R LM 24, μ ε λε υ κ ό π ερίγραμμα. Μ ε R LM 24 έχουν β α ψ εί και οι κώνοι των ελίκων (που έχουν και μια λευ κή κορυφ ή), ενώ τα α κρ οπ τερ ύγια έχουν β α φ ε ί μ ε weiss 21. To B f 110D-1 βασιζόταν στο C-3 και δ ιέ θ ε τ ε μια τερ ά σ τ ια δεξα μ εν ή 1.200 It στο κάτω τμήμα της α τρ ά κ το υ . Oi δύο κ ινητήρες DB 601A-1 των 1.050 hp του επ έτρ επ α ν να αναπτύσσει μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα 540 km/h. Είχε εκπ έτασμ α 16,20 m, μ ήκ ος 12,10 m και ύψος 4,13 m. 0 οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από δύο πυροβόλα M G F F r a v 20 mm, τέσ σ ερ α πολυβόλα M G 17 των 7,92 mm και ένα πολυβόλο M G 15τω ν 7,92 mm. Κατά τη δ ιάρκεια της μάχης τη ς Αγγλίας τα B f 110υπ έστησαν μ ε γ ά λ ε ς απώ λειες.Oi επ ιδόσεις τους δεν το υ ς επ έτρ επ α ν να δ ιαφύγουν από τα καταδ ιω κτικά τη ς RAF, ότα ν βρίσκονταν σε δυσχερή θ έ σ η . Η ταν ευά λω τα σε επ ιθ έσ ε ις από το οπίσθιο ημισφαίριο, ο π ό τε το ένα πολυβόλο αντιμετώ π ιζε τα οκτώ των Spitfire. Tov Α ύγουστο του 1940 οι απώ λειες για τα B f 110 έ φ θ α σ α ν τις 120 (εικονογράφηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Richard J. C a ru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).


Γερμανικό κ αταδ ιω κτικό M e sserschm itt B f 109E-3 τη ς 6./JG 51, μ ε χε ιρ ιστή τον Γ ιόζεφ «Πιπς» Π ρ ίλερ , δ ιο ικητή της μο ίρας τον Α ύγουστο το υ 1940. Φ έρει παραλλαγή R LM 71/02/65μ ε κηλ ίδες από R LM 71 και R LM 02 στις π λευρ ικές επ ιφ άνειες . 0 κώνος ε ίναι σε R LM 70, ενώ το ρύγχος , το πηδάλιο δ ιεύ θ υ ν σ η ς και ο χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ς α ρ ιθμ ό ς «1» είναι σε gelb 04, ο τ ελ ε υ τα ίο ς μ ε μαύρο περίγραμμα. O «άσσος κούπα» ήτα ν το προσωπικό έμβλημ α του χειρ ιστή . Δ ιακρ ίνοντα ι οι 20 κατα ρ ρ ίψ εις , μ ε λ ευ κ ά σύμβολα στο κ ά θ ε το σ τα θ ε ρ ό . To B f 109E-3 δ ιέ θ ε τ ε κ ινητήρα DB 601Aa των 1.175 hp, που το υ επ έτρ επ ε να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 560 km /h στα 4.440 m. Είχε εκ π έτασ μα 9 ,87 m, μήκος 8,64 m και ύψος 2 ,5 m. O οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από δύο πυροβόλα M G FFr& jv 20 m m και δύο πολυβόλα M G 17 των 7,92 mm. To B f 109E α π ο τέλ εσ ε το κ αλ ύτερ ο μ αχ ητικό τη ς Lu ftw affe κ ατά τη Μ άχη τη ς Α γγλίας. Κ ατά τις αποστολές « Frei Jagd» (= ελ εύ θ ερ ο κυνήγι) α π ο δ ε ίχθ η κε θ α ν α τη φ ό ρ ο , στα χέρ ια έμπειρων πιλότων. Η ταν κ αλ ύτερ ο από το Hurricane σε α ρ κ ετά σημεία και ισάξιο μ ε το Spitfire. Μ ε γ ά λ ο ς αντίπαλός του ήτα ν κ α ιο χ ρ ό ν ο ς , α φ ού τα καύσιμα το υ επ έτρ επ α ν να εμ π λα κε ί σε α ερομαχία πάνω από την Αγγλία μόνο για μ ερ ικά λεπ τά . H Lu ftw affe έχα σ ε σε α υ τή τη μάχη 610 B f 109 (σε σύνολο 1.900 κ α τεσ τρα μ μ ένω ν α εροσκαφώ ν) και μεγά λο α ρ ιθμ ό έμπειρων πιλότων. Από την 1η Ιουλίου μ έχρ ι την 31η Ο κτω βρίου 1940, 967 Γερμανοί ιπ τάμενο ι σ υνελήφ θησ α ν και 638 β ρ έθ η κ α ν νεκροί σε βρ ετανικό έδ α φ ο ς (εικονογράφηση για τ ις Εκδόσεις Π ΕΡ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : R ichardJ. C a ru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

σμό της RAF, από τη συσκευασία αλεξιπτώτων μέχρι την ανάλυση φωτογραφιών και από την κρυπτογράφηση μέχρι τη στελέχωση θαλάμων επιχειρήσεων.

Στα τέλη Ιουλίου η εκκίνηση της <<Unterne- hmen Seeloewe» (Επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέων»), της εισβολής στη Βρετανία, αναβλήθηκε για τα μέσα Σεπτεμβρίου και τελικά αυτή τοποθετήθηκε στα αρχεία των Γερμανών επιτελών. Ομως στον αέρα η μάχη είχε ήδη αρχίσει.

Oi αντίπαλες δυνάμειςH Μάχη της Αγγλίας είχε το «προνόμιο» να εί

ναι η πρώτη η οποία διεξήχθη σχεδόν εξ ολοκλήρου στους αιθέρες. Δεν την έκριναν ούτε τα τεθωρακισμένα, ούτε το πυροβολικό (με εξαίρεση τις βολές των βαρέων σιδηροδρομικών πυροβόλων), ούτε οι ναυμαχίες, ούτε οι επελάσεις ιππικού, ούτε οι μονομαχίες μονάδων πεζικού. Φυσιολογικά, το βάρος έπεσε στη RAF και στη Luftwaffe.

Ol ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 13

To ερ γοσ τάσ ιο συναρμολόγησης Spitfire

τη ς VickersaTO Μ π έρμινγχαμ.

H RAF 6γήκε λαβωμένη από τη Μάχη της Αγγλίας. Ομως δεν εξουδετερώθηκε, όπως πίστευαν ορισμένοι. Στις αρχές Ιουνίου η Διοίκηση Μαχητικών, η οποία δημιουργήθηκε το 1936 ως μια από τις ανεξάρτητες διοικήσεις της RAF, διέθετε 413 μάχιμα αεροσκάφη: 79 Bristol Blenheim, 9 διθέσια Boulton Paul Defiant, μερικά Gladiator και, κυρίως, 162 Supermarine Spitfire και 163 Hawker Hurricane. Oi δύο τελευταίοι τύποι θα σήκωναν το

Επανεξοπλισμός αερ ο σ κά φ ο υ ς Spitfire

τη ς 66ης Μ ο ίρ ας από το προσωπικό εδ ά φ ο υ ς .

βάρος της αναχαίτισης της Luftwaffe και η βρετανική πολεμική βιομηχανία θα έκανε τα πάντα για να παραχθούν όσο το δυνατόν περισσότερες μονάδες.

O επικεφαλής της Διοίκησης Μαχητικών, πτέραρχος Χιού Ντάουντινγκ, γνώριζε ότι δεν μπορούσε να εγγυηθεί αεροπορική υπεροχή για μεγάλο διάστημα, εάν η Luftwaffe εξαπέλυε μεγάλης κλίμακας βομβαρδισμούς. Παρόλα αυτά προσπάθησε, μεχαρακτηριστική ψυχραιμία και μεθοδικό- τητα, να κρατήσει σε πτητική κατάσταση κάθε διαθέσιμο αεροσκάφος και να διατεθούν οι μονάδες που είχε υπό τις διαταγές του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε να συνδυάσει την οικονομία δυνάμεων με την αποτελεσματική αναχαίτιση του κινδύνου. To προσωνύμιο «Stuffy» του δόθηκε το 1916, επειδή διαμαρτυρήθηκε για την αδικαιολόγητη σφαγή των άπειρων πιλότων του, τους οποίους οι ανώτεροί του έστελναν απροετοίμαστους στη μάχη. Κατά τη Μάχη της Αγγλίας έ- γινε γνωστός για την προσήλωσή του στην αποστολή του, στους άνδρες του και στη φροντίδα κάθε λεπτομέρειας. Δεν είναι τυχαίο που πιλότοι της Διοίκησης Μαχητικών αποκλήθηκαν «Dowding’s Chicks», δηλαδή «Οι νεοσσοί του Ντά- ουντινγκ».

;PS8S089i*a$MOKE1¾¾¾¾¾


Eva από τα α ερο σ κά φ η B f 109 που καταρρίφ& ηκαν σ τη Β ρεταν ία . Δ ιακρ ίνοντα ι σ το ρ ύγχος τα δύο πολυβόλα M G 17 τω ν 7,92 mm.

Οσον αφορά τις τακτικές οι Γερμανοί υπερτερούσαν, έχοντας ενσωματώσει στην εκπαίδευσή τους τα διδάγματα του Ισπανικού Εμφυλίου και φροντίζοντας παράλληλα να τα βελτιώσουν. Βασικός σχηματισμός τους ήταν το ζεύγος πιλότων, το οποίο ονόμαζαν rotte (ομάδα) και αποτελείτο από τον αρχηγό του ζεύγους και τον παραστάτη του. Δύο rotten σχημάτιζαν ένα schwarm (σμήνος), με τα δύο ζεύγη να πετούν σε διαφορετικά ύψη. O σχηματισμός αυτός προσαρμοζόταν εύκολα στις καταστάσεις που μπορούσαν να προκύψουν και δεν ήταν δύσκολο να κρατηθεί. Επίσης με τον συ

γκεκριμένο τρόπο υπήρχε συνεχής επιτήρηση του πεδίου και μειώνονταν οι πιθανότητες αιφνιδιασμού από τον αντίπαλο. Oi Γερμανοί πιλότοι μαχητικών επιδίδονταν συχνά στην τακτική frei jagd («ελεύθερο κυνήγι»), πετώντας για να εντοπίσουν στόχους ευκαιρίας πάνω από τη Μάγχη και τις ακτές της Αγγλίας.

Oi Βρετανοί, αντίθετα, παρέμεναν προσκολ- λημένοι σε παλαιότερες - και παρωχημένες - τακτικές, όπως ο σχηματισμός vic ή vee, ο οποίος ονομάστηκε έτσι από το σχήμα του, που θυμίζει το γράμμα «V». Αυτός ο κλειστός σχηματισμός αποτελείτο από τρία μαχητικά και ήταν κατάλληλος για την ειρηνική περίοδο, όμως σε συνθήκες μάχης αποδείχθηκε αρκετά δύσκαμπτος. Σε περίπτωση αερομαχίας απαιτούσε πολλή προσπάθεια για να μείνει σταθερός, κάτι που απορροφούσε την ενεργητικότητα των πιλότων, με αποτέλεσμα να μην επιτηρούν αποτελεσματικά τους εχθρικούς ελιγμούς. Τέσσερις τέτοιοι σχηματισμοί δημιουργούσαν μια ιπτάμενη μοίρα. Συχνά ένα αεροσκάφος ακολουθούσε μόνο του σε ρόλο παρατηρητή της εχθρικής δραστηριότητας. Ούτε αυτή η τακτική απέδωσε, Oi Γερμανοί αποκαλούσαν αυτούς τους σχηματισμούς ειρωνικά «Idiotenreihen» («Σειρές ηλιθίων»).

Ta π ερισσότερα μ ικρά παιδιά απομακρύνθηκαν από τα βρ ετα ν ικά αστικά κ έντρ α και μ ε τα φ έ ρ θ η κ α ν σ την επαρχία, για π ερ ισ σ ότερ η α σφ άλεια από το υ ς γερμανικούς βομβ αρδισμούς.


Oi πίνακες των «άσσων» παρέχουν μια εύγλωττη εικόνα της κατάστασης, τηρουμένων των αναλογιών. Κορυφαίος άσσος της RAF στις μονομαχίες μεταξύ Spitfire και Bf 109 αναδείχθηκε ο u- ποσμηναγός Μπράιαν Κάρμπουρυ, με 15 επιτυχίες. O αντίστοιχος άσσος της Luftwaffe σε αυτές τις μονομαχίες, σμηναγός Χέρμπερτ Ιλεφελντ, είχε 33 επιτυχίες. O Aλ Ντήρη, άσσος των Spitfire από τη Νέα Ζηλανδία, παραδεχόταν ότι η εκπαίδευση των χειριστών έδινε περισσότερη βαρύτητα στην τήρηση του σχηματισμού παρά στην εναέρια μάχη. Αναπόφευκτα (και λογικά) οι Βρετανοί πιλότοι υιοθέτησαν σύντομα τις γερμανικές τακτικές. Αυτό έγινε στην αρχή ανεπίσημα από μερικές μοίρες και στη συνέχεια η Διοίκηση Μαχητικών υιοθέτησε και επίσημα τον σχηματισμό των τεσσάρων μαχητικών, ονομάζοντάς τον fingerfour.

Oi δυνάμεις του Ντάουντινγκ είχαν κατανεμη- θεί σε τέσσερις ομάδες μαχητικών. Καθεμία υπερασπιζόταν μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. H νότια και η κεντρική Αγγλία είχαν χωριστεί σε τρεις ζώνες ευθύνης, τις οποίες υπερασπίζονταν ισάριθμες ομάδες μαχητικών, ενώ η βόρεια Αγγλία, η Βόρεια Ιρλανδία και η Σκωτία ήταν χώ

H MAXH ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ(ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1940)

LUFTWAFFE RAFΜαχητικά 1.464 903Βομβαρδιστικά 1.380 560Βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης 428 -

Αναγνωριστικά 569 -Ναυτικής συνεργασίας _______ -_______ 500

ρος ευθύνης μιας τέταρτης αεροπορικής ομάδας, της 13ης (17 μοίρες -178 αεροσκάφη). H τελευταία διοικείτο από τον υποπτέραρχο Ρίτσαρντ Σολ και έδρευε στο Νιούκαστλ. Την κεντρική περιοχή, από το Μάντσεστερ και το Χαλ μέχρι το Ντάξφορντ, υπερασπιζόταν η 12η Ομάδα (11 μοίρες - 113 αεροσκάφη), με διοικητή τον υποπτέραρχο Τράφορντ Λη Μάλορυ και έδρα το Ουότ- ναλ, ενώ στη νότια Αγγλία έδρευαν δύο ομάδες με 30 μοίρες και 348 αεροσκάφη. Στα δυτικά, η 10η Ομάδα του υποπτεράρχου Κρίστοφερ Κουέντιν Μπραντ είχε αναλάβει τη νοτιοδυτική Αγγλία και την Ουαλία και έδρα της ήταν το Μποξ. Στα ανατολικά η 11η Ομάδα, η οποία δέχθηκε και το μεγαλύτερο ποσοστό της γερμανικής πίεσης, έδρευε στο Οξμπριτζ του Μίντλσεξ και διοικείτο από τον υποπτέραρχο Κηθ Παρκ. Κάθε αεροπορική ομάδα διέθετε δικό της θάλαμο επιχειρήσεων, όπου απεικονιζόταν η τακτική και στον οικείο αλλά και στον όμορο γεωγραφικό χώρο, για τον καλύτερο συντονισμό, την τελική ευθύνη του οποίου είχε η Διοίκηση Μαχητικών.

Στις αρχές Ιουλίου η Διοίκηση Μαχητικών είχε κατορθώσει να ανακτήσει ένα μέρος από τις δυνάμεις της, μετά τις απώλειες που γνώρισε κατά τη Μάχη της Γαλλίας. Στις τάξεις της υπηρετούσαν πλέον πάνω από 900 αεροσκάφη, από τα οποία τα 309 δεν ήταν άμεσα διαθέσιμα. Περίπου 337 αεροσκάφη αποτελούσαν την εφεδρεία του Ντάουντινγκ. Τα αεροσκάφη κατανέμονταν σε 58 μοίρες, ανάλογα με τους τύπους, ως εξής: 114 Bristol Blenheim εξόπλιζαν οκτώ μοίρες, 37 Boulton Paul Defiant δύο μοίρες, 286 Supermarine Spitfire 19 μοίρες και 463 Hawker Harricane 29 μοίρες.

H Διοίκηση Βομβαρδιστικών είχε επίσης υπο-


στεί απώλειες κατά τις μάχες στη Γαλλία και στη Δσυνκέρκη. To κύριο πρόβλημά της ήταν τα παρωχημένα αεροσκάφη που υπηρετούσαν στις τάξεις της, όπως το μονοκινητήριο Fairey Battle. H αντικατάστασή τους από πιο σύγχρονους (και πιο βαρείς) τύπους, όπως το Vickers-Armstrongs Wellington, ήταν επιτακτική ανάγκη. Κατά την έναρξη της Μάχης της Αγγλίας η Διοίκηση Βομβαρδιστικών μπορούσε να παρατάξει περίπου 200 Bristol Blenheim, 110 Handley Page Hampden, 100 Armstrong Whitworth Whitley και 150 Vickers- Armstrongs Wellington. Ομως αυτά δεν ήταν διαθέσιμα στο σύνολό τους σε καθημερινή βάση. O διοικητής της Διοίκησης Βομβαρδιστικών, αντιπτέ- ραρχος Τσαρλς Πόρταλ, με δήλωσή του τον Ιούλιο, είχε θέσει με σαφήνεια τις κατευθυντήριες γραμμές της στρατηγικής αποστολής που είχε α- ναλάβει, μαζί με τους άνδρες του: «Στη Διοίκηση Βομβαρδιστικών έχουμε το μόνο άμεσο επιθετικό όπλο που υπάρχει στο οπλοστάσιό μας, το μόνο μέσο με το οποίο μπορούμε να υπονομεύσουμε το ηθικό μεγάλου μέρους του εχθρικού πληθυσμού και, ταυτόχρονα, να εξαρθρώσουμε την πλειονότητα της βαριάς βιομηχανίας, της χημικής βιομηχανίας και μεγάλο ποσοστό της παραγωγής πετρελαίου που διαθέτει». Οιθεωρίες του Ντουέ και του Μίτσελ επιβεβαιώνονταν μέσα από τα λόγια του Πόρταλ.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι η Διοίκηση Βομβαρδιστικών θα αδιαφορούσε για την άμεση απειλή που αντιμετώπιζε η χώρα, δηλαδή τη δια- φαινόμενη γερμανική εισβολή. Πλοία, λιμενικές εγκαταστάσεις, σιδηροδρομικές γραμμές, πυροβολαρχίες, αεροδρόμια, με λίγα λόγια οποιαδήποτε υποδομή μπορούσε να χρησιμεύσει στην πραγμα

τοποίηση της επιχείρησης «Seeloewe», έγινε στόχος των βρετανικών βομβαρδιστικών. Μέχρι τον Σεπτέμβριο είχαν καταστραφεί πολλοί στόχοι στα λιμάνια του Καλαί, της Οστάνδης, της Βουλώνης κ.α. Επίσης είχαν βυθισθεί 21 μεταφορικά σκάφη και περισσότερες από 200 φορτηγίδες. Ενδιαφέρουσα - σημειολογικά - στιγμή για τη Διοίκηση Βομβαρδιστικών ήταν ο πρώτος βομβαρδισμός του Βερολίνου, τον Αύγουστο του 1940. Av και οι άνδρες του Πόρταλ δεν κέρδισαν τόση δημοσιότητα, σε σχέση με τους συναδέλφους τους της Διοίκησης Μαχητικών, είχαν πολύ σημαντική συνεισφορά στην τελική νίκη.

O λιγότερο προβεβλημένος κλάδος της RAF κατά τη Μάχη της Αγγλίας ήταν η Παράκτια Διοίκηση. Σε μια μάχη που πρωταγωνίστησαν τα μαχητικά και δευτερευόντως τα βομβαρδιστικά, ο διοικητής της, Φρέντρικ Μπάουχιλ, και οι υφιστάμενοί του έδωσαν μεγάλη μάχη σε ένα τεράστιο πεδίο μάχης, από τη Σκανδιναβία έως την Ιβηρική χερσόνησο. Αντίπαλοί τους ήταν οι ισχυρές δυνάμεις επιφανείας που είχαν απομείνει στο Kriegsmarine, αλλά, πρωτίστως, οι αγέλες των «λύκων» του αντιναυάρχου Καρλ Νταίνιτς, επικεφαλής της γερμανικής Διοίκησης Υποβρυχίων. Τα γερμανικά υποβρύχια είχαν ήδη αρχίσει να αποδε- κατίζουν τις συμμαχικές νηοπομπές και η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους ήταν απαραίτητη για την επιβίωση της Βρετανίας, καθώς η χώρα βασιζόταν πολύ στις εισαγωγές πάσης φύσεως εφοδίων και πρώτων υλών από το εξωτερικό. Εννοείται ότι η Παράκτια Διοίκηση δεν αντιμετώπισε μόνη της το πρόβλημα, ήταν όμως βασικός συμμέτοχος στην επίλυσή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εν λόγω Διοίκηση επιχειρούσε μερικές φο-

Spitfire και Hurricane, οι δύο τύποι βρετανικώ ν μαχητικών που πρωταγωνίστησαν στη μάχη τη ς Αγγλίας.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 17

Σ τ ις 28-10-1939 π ρ α γμ α το π ο ιή θ η κ ε η πρώτη κατάρριψ η γερμανικού α ερο σ κά φ ους , ενός H e 111, πάνω από βρ ετανικό έδα φ ος . Υστερα από μ ερ ικο ύ ς μ ήνες , κ ατά τη μάχη τη ς Αγγλίας, α υ τό το θ έ α μ α ή τα ν κάτι σ υνηθισμένο για τους α γρ ούς τη ς χ ώ ρ α ς .

Χ ε ιρ ισ τές Spitfire τη ς 19ης Μ ο ίρ α ς στο Φ όουλμερ το υ Καίμπριτζσιρ το καλοκαίρι το υ 1940.

ρές με υλικό που είχε κριθεί ακατάλληλο για τις άλλες διοικήσεις, π.χ. τα 6ομ6αρδιστικά αεροσκάφη τύπου Armstrong Whitworth Whitley, ενώ βρισκόταν χαμηλά στον κατάλογο των προτεραιοτήτων της RAF σε ό,τι αφορούσε τις παραγγελίες πολεμικού υλικού. Αυτό δεν σημαίνει κακή πρόθεση. Απλώς οι περιορισμένοι πόροι της RAF έπρεπε να διατεθούν στις άλλες διοικήσεις, κατά προτεραιότητα. H Παράκτια Διοίκηση πραγματοποίησε λι- γότερες από 10.000 εξόδους κατά τη διάρκεια της Μάχης της Αγγλίας, ενώ η Διοίκηση Μαχητικών έ- φθασε τις 80.000. Στην υπηρεσία της Παράκτιας Διοίκησης βρισκόταν μια πανσπερμία αεροσκαφών: Avro Anson, Bristol Beaufighter, Bristol Beaufort, αεράκατοι Short Sunderland, Bristol Blenheim, Armstrong Whitworth Whitley, μερικά Vickers- Armstrongs Wellington, αμερικανικά Lockheed Hudson, Fairey Swordfish και Supermarine Spitfire σε ρόλο φωτοαναγνωριστικών. Συνολικά μέχρι το τέλος του 1940 η Παράκτια Διοίκηση διέθετε περί τα 550 αεροσκάφη.

Oi τύποι αεροσκαφών που σήκωσαν το βάρος της μάχης για τη RAF, ήταν το Hurricane της Hawker και το Spitfire της Supermarine. To πρώτο υπηρετούσε σε μεγαλύτερους αριθμούς και είχε πραγματοποιήσει την παρθενική του πτήση τον

Νοέμβριο του 1936. Ηταν πνευματικό «τέκνο» του σχεδιαστή-αεροναυπηγού Σίντνεϋ Καμ. Στην έκδοση Mk I ένας κινητήρας Rolls-Royce Merlin κινούσε μια τρίφυλλη έλικα σταθερού βήματος της de Havilland ή της Rotor. Oi πτέρυγες έφεραν μεταλλική επικάλυψη και «φιλοξενούσαν» οκτώ πο-

18 01 ΦΛΟΓΕΣ TOY Π0ΑΕΜ0Υ

η

λυθόλα των 0,303 in. Τα Hurricane αποδείχθηκαν στην πράξη εξαίρετα σε αποστολές εναντίον σχηματισμών 6ομ6αρδιστικών. Av και υστερούσαν σε επιδόσεις απέναντι στα Messerschmitt Bf 109E, ήταν υπεύθυνα για 1.593 από τις 2.739 επιτυχίες της RAF. To Spitfire «γεννήθηκε» στο γραφείο του αρχισχεδιαστή της Supermarine, Ρέτζιναλντ Τζό- ζεφ Μίτσελ, ο οποίος πέθανε 15 μήνες μετά την παρθενική πτήση του αεροσκάφους. To πρωτότυπο πέταξε τον Μάρτιο του 1936 και από την αρχή εντυπωσίασε με το αεροδυναμικό του σχήμα, με τις χαρακτηριστικές ελλειψοειδείς πτέρυγες. To Spitfire διέθετε ολομεταλλική άτρακτο, ίδιο κινητήρα και οπλισμό με το Hurricane, αλλά ανώτερες επιδόσεις. Υπερτερούσε, λόγω σχεδίασης, απέναντι στα Messerschmitt Bf 109 σε ρυθμό στροφής. H ορατότητα που παρείχε η καλύπτρα ήταν σαφώς καλύτερη εκείνης των γερμανικών μαχητικών, παρέχοντας στους Βρετανούς χειριστές κρίσιμα πλεονεκτήματα κατά τις αερομαχίες. To αεροπλάνο αυτό υστερούσε σε ελιγμούς με μεγάλη ταχύτητα.

Oi Γερμανοί πιλότοι αρχικά έδειξαν περιφρόνηση για τα Hurricane, αλλά γρήγορα αντιλήφθη- καν ότι δεν ήταν εύκολος αντίπαλος. Οσο για τα Spitfire, δεν έκρυβαν τον θαυμασμό τους, αν και δεν τα θεωρούσαν καλύτερα από τα Bf109.

H Luftwaffe διέθεσε για την εκστρατεία εναντίον της Βρετανίας τον εντυπωσιακό αριθμό των3.000 αεροσκαφών. Βέβαια αυτά δεν ήταν άμεσα διαθέσιμα στο σύνολό τους. Διατέθηκαν όλα σχεδόν τα βομβαρδιστικά (1.260 μονάδες) και 316 βομβαρδιστικά κάθετης εφόρμησης Junkers Ju 87 Stuka. H δίωξη ανατέθηκε σε 893 Bf 109 και 280

Bf 110. Υπήρχαν ακόμη 244 αναγνωριστικά. Αυτός ο εντυπωσιακός αριθμός αεροσκαφών κατανεμό- ταν σε τρεις αεροπορικούς στόλους (luftflotten). Κάθε στόλος διέθετε δικές του μονάδες δίωξης και βομβαρδισμού και ήταν υπεύθυνος για μια συγκεκριμένη περιοχή επιχειρήσεων.

O 2ος Αεροπορικός Στόλος και ο 3ος Αεροπορικός Στόλος θα δρούσαν ανατολικά και δυτικά του νοητού άξονα που διατρέχει το μέσο της Βρετανίας, από τον βορρά έως τον νότο. O 2ος Στόλος είχε το αρχηγείο του στις Βρυξέλλες και διοι- κείτο από τον στρατάρχη Αλμπερτ Κέσελρινγκ, πρώην αξιωματικό του Στρατού. Στη δύναμή του είχαν ενταχθεί έξι πτέρυγες βομβαρδιστικών (kampfgeschwader), με αεροσκάφη Heinkel He 111, Dornier Do 17 και Junkers Ju 88, μια πτέρυγα βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης (stukage- schwader) με Junkers Ju 87 Stuka, πέντε πτέρυγες μαχητικών flagdgeschwader) με Bf 109, δύο πτέρυγες βαρέων μαχητικών («καταστροφέων» - zerstoerergeschwader) με αεροσκάφη Bf 110, μια πτέρυγα εκπαίδευσης με Bf 109 και η Erprobungsgruppe 210 (Ομάδα Δοκιμών 210) με Bf 109 και Bf110. O τελευταίος σχηματισμός δοκίμαζε στην πράξη τη δυνατότητα μετατροπής και χρήσης ορισμένων μαχητικών από κάθε μονάδα σε αποστολές βομβαρδισμού.

O 3ος Αεροπορικός Στόλος είχε το επιτελείο του στο Παρίσι και διοικητή έναν έμπειρο αξιωματικό, τον στρατάρχη Χούγκο Σπέρλε. Διέθετε πέντε πτέρυγες βομβαρδιστικών, με αεροσκάφη Heinkel He 111, Dornier Do 17 και Junkers Ju 88, τρεις πτέρυγες βομβαρδιστικών κάθετης εφόρμησης με Junkers Ju 87 Stuka, τρεις πτέρυγες μα-

To δ ιο ικητήρ ιο των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στο νησί Γκέρνσεϋ τη ς Μ ά γχης .


Eva H e in ke IH e 111 α φήνε ι φ ορτίο βομβών των 50 kg πάνω από την Αγγλία.

Γ ΐρ μ α ν ό ς υπαξιω ματικός π ληρώ ματος εδ ά φ ο υ ς της Luftw affe , Γερμανία 1940. H φ όρμα ερ γα σ ία ς των πληρωμάτων εδ ά φ ο υ ς τη ς Γερμανικής Α εροπορίας ήταν από βα μβακερό ύφασμα, ολόσωμη, σε μαύρ η απόχρωση (όπως ε ικον ίζετα ι) . Εδώ ο άνδρας φ έρ ε ι το βαμβακερό δίκοχο σε μαύρη απόχρωση. O β α θ μ ό ς το υ δηλώνεται από το παράρραμμα γκρι χρ ώ μ α τος στο τελ ε ίω μα του π έτου . Τα δ ιακριτ ικά επ ιρράμματα β α θ μ ο ύ φ έρ οντα ν σ το πάνω τμ ήμα του μανικιού του χιτωνίου, τη ς χλαίνης και τη ς ολόσωμης φόρμας. Τα πληρώματα εδ ά φ ο υ ς έπ ρεπε να δ ια τηρ ούν τα αερο σ κά φ η σε άριστη κ ατάσταση.Μ έ χ ρ ι την έναρ ξη του B ’ ΠΠ, την 1η Σ επ τεμβ ρ ίο υ 1939, η L u ftw affe δ ι έ θ ε τ ε 80.000 ά νδρες για τ ις μ ονά δες συντήρησης, επ ισκευής και εφ ο διασ μο ύ σε σύνολο 1.500.000 ανδρών (ε ικονογράφ ηση: Piere Turner/ ενδυ μ α το λ ο γ ική π εριγραφ ή και επ ιμέλε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την άδεια τη ς D e Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ε λλάδα-color im age copyright: D e Agostini UK Ltd).



Γερμανικό δ ικ ινητήριο βομβαρδιστικό Junkers Ju 88A-1, τη ς 3 M G51, όπως επ ιχειρούσε κ ατά τη Μ άχη τη ς Αγγλίας από το αερο δρό μιο Ορλύ του Παρισιού. Είναι βαμμένο μ ε μια μη τυπική παραλλαγή, μ ε R LM 7 0 σ ε ό λ ες τις άνω και π λευρ ικές επ ιφ ά νειες και R LM 65 στις κάτω. Oi κώνοι και το χ α ρα κ τηρ ισ τικ ό γράμμα «A » του α ερο σ κά φ ους είναι κίτρινα, ενώ το εμπ ρόσθ ιο άκρο των καλυμμάτω ν και οι κάτω επ ιφ ά νε ιες των α κροπ τερ υγίω ν είναι λευ κά . Σ τ ις κάτω επ ιφ ά νε ιες των π τερ ύγω ν, σ την ε ξω τερ ικ ή πλευρά των εθνοσήμω ν, επαναλαμβάνοντα ι σε μαύρο χρώμα τα γρά μ μα τα «A» (στη δ ε ξ ιά )κ α ι «L» (στην α ριστερ ή). Oi δύο κ ινη τή ρ ες Jumo 2 1 1B-1/G-1 των 1.200 hp του έδιναν τη δ υ ν α τό τη τα να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 450 km /h στα 5.500 m. Είχε εκ π έτασ μ α 18,38 m, μήκος 14,36 m και ύψος 5,32 m. Μ π ορ ούσε να φ έρ ε ι φ ορ τίο βομβών βάρους 2.400 kg για αποστολές μ ικρής ε μ β έλ ε ια ς . O μ όνιμος οπλισμός του αρχικά α π ο τελ ε ίτο από τρ ία πολυβόλα M G 15 των 7,92 mm, σύντομα όμως π ρο σ τέθ η κα ν τρ ία ακόμη M G 15 (ένα στο πίσω τμ ήμ α του πιλοτηρίου και δύο πλευρικά τη ς καλύπτρας). Κ ατά τη δ ιάρκεια τη ς Μ ά χης τη ς Α γγλίας η έλλε ιψ η επ αρκούς αμυντικού οπλισμού οδήγησε σε μ ε γ ά λ ε ς απώ λειες (ε ικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Richard J. C arua na /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς) .

χητικών με Bf 109, μια πτέρυγα βαρέων μαχητικών με Bf 110 και δύο πτέρυγες εκπαίδευσης με Junkers Ju 88 και Messerschmitt Bf 110.

O 5ος Αεροπορικός Στόλος, με τη διοίκησή του στο Στάβανγκερ της Νορβηγίας, ήταν ο πιο μικρός. Διοικείτο από τον πτέραρχο Χανς-Γιούρ- γκεν Στούμπφ και είχε ως αποστολή τη διεξαγωγή επιχειρήσεων αντιπερισπασμού στη βόρεια Βρετανία, για να στρέψει την προσοχή της RAF μακριά από τους κύριους στόχους της Luftwaffe. Επιχειρούσε με βομβαρδιστικά αεροσκάφη Heinkel He 111 και Junkers Ju 88, σε δύο πτέρυγες. Ακόμα διέθετε δύο πτέρυγες μαχητικών. H μία πετούσε με Bf 109 και η άλλη με Bf 110. Στις τάξεις της βρισκόταν και η Kustenfliegergruppe 506 (Σμηναρχία Αναγνώρισης και Ναυτικής Υποστήριξης 506), που επιχειρούσε με αεροσκάφη Heinkel He 115.

Τα Messerschmitt Bf 109 μπορούσαν να «δουν στα μάτια» τα εχθρικά μαχητικά και στα χέρια εκπαιδευμένων πιλότων αποτελούσαν θανάσιμο όπλο. H σχεδίαση των Βίλυ Μέσερσμιτ και Ρόμπερτ Λούσερ πέταξε για πρώτη φορά τον Μάιο του 1935. O ισχυρός αλλά οικονομικός κινητήρας Daimler - Benz 601A των 1.100 hp (στην έκδοση E- «Emil») προσέφερε πολύ καλές επιδόσεις απέναντι στα Hurricane και στα Spitfire. O οπλισμός πε- ριελάμβανε δύο πολυβόλα MG 17 των 7,92 mm στο ρύγχος και άλλα δύο στην πτέρυγα, ενώ σε αναβαθμισμένη έκδοση οι πτέρυγες διέθεταν πυροβόλα MG FF των 20 mm.

O τύπος Messerschmitt Bf 110 ξεκίνησε με τις καλύτερες προοπτικές, ως βαρύ στρατηγικό μα

χητικό με δύο κινητήρες και δύο χειριστές. Πραγματοποίησε την παρθενική του πτήση τον Μάιο του 1936. Προοριζόταν για μια σειρά αποστολών και «βαπτίσθηκε» με το πομπώδες όνομα «Zerstoerer» (=καταστροφέας). H αυτονομία και ο οπλισμός του (δύο πυροβόλα MG FF των 20 mm και πέντε πολυβόλα MG 17 των 7,92 mm) καταγράφονται στα πλεονεκτήματά του. To περιβάλλον, όμως, στο οποίο κλήθηκε να επιχειρήσει το Bf 110 ήταν τουλάχιστον αφιλόξενο για το ογκώδες και δυσκίνητο μαχητικό (δυσκίνητο σε σχέση με τα Hurricane και τα Spitfire, διότι διέθετε υψηλή τελική ταχύτητα αλλά ανεπαρκή επιτάχυνση και ευελιξία). Ως συνοδευτικό βομβαρδιστικών και - αργότερα - ως νυκτερινό μαχητικό το Bf 110 σημείωσε καλές επιδόσεις.

To Ju 87 Stuka είχε δημιουργήσει θρύλο γύρω από το όνομά του κατά τις επιχειρήσεις της Πολωνίας και της Γαλλίας, με τη βοήθεια της γερμανικής προπαγάνδας. To αργό αυτό αεροσκάφος ήταν εύκολο θύμα για τα βρετανικά μαχητικά, ειδικά όταν ήταν ασυνόδευτο. Μόνο στις 18 Αυγού- στου οι Γερμανοί έχασαν 16-18 Ju 87 και αναγκάστηκαν να τα αποσύρουν. To πρόβλημα της Luftwaffe όμως δεν έμελλε να είναι μόνο η αδυναμία του Stuka να επιβιώσει στους επικίνδυνους ουρανούς της Βρετανίας. H έλλειψη βαρέος βομβαρδιστικού και, πάνω από όλα, η συνεχής αλλαγή σχεδίων-τακτικών και τα λάθη της ηγεσίας, υπονόμευσαν από την αρχή την επιχείρηση. Χωρίς αεροπορική υπεροχή, δεν θα μπορούσε ποτέ να «βρυχηθεί» ο «Θαλάσσιος Λέοντας».

OI ΦΛΟΙΈΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 21

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• Oi Γερμανοί ετοίμασαν ένα παράξενο όπλο yia την επιχείρηση i<Seeloewe>>, προκειμένου να καλυφθούν οι απαιτήσεις των απο- βατικών δυνάμεων για αποτελεσματική υποστήριξη από τεθω ρακισμένες μονάδες. Επρόκειτο για το UW -W agen ή U-Panzer, ένα άρμα ικανό να κ ινηθεί κάτω σπό το νερό και να φθάσει ως την ακτή της απόβασης, μετά την άφεσή του από το αποβατικό. Oi αρμόδιοι πειραματίστηκαν με PzKpfw III και IV, nou ονομάστηκαν αντίστοιχα Tauchpanzer Ill και Tauchpanzer IV. O όρος «tauchpanzer» μπορεί να αποδοθεί ως «καταδυόμενο άρμα». Τα εν λόγω άρματα μπορούσαν, με τις κατάλληλες μετατροπές, να κινηθούν στον πυθμένα με ταχύτητα 5 km /h, σε βάθος 15 m και το πολύ για 20 λεπτά. Oi μετατροπές περιελάμβαναν σωλήνα - προέκταση της εξαγωγής του κινητήρα, που δ ιέ θ ε τ ε βαλβίδα α- σφαλείας για να μην επιστρέφουν τα καυσαέρια στο άρμα, σύστημα εξαερισμού με αναπνευστήρα τύπου σνόρκελ, ο οποίος ε ίχε μήκος 18 m και επέπλεε με τη βοήθεια μιας σημαδούρας, ελαστικό δακτύλιο nou σφράγιζε το κενό στη σύνδεση πύργου-σκά- φους και αδιάβροχα καλύμματα σε όλα τα ανοίγματα. Προβλεπό- ταν επίσης ασύρματη σύνδεση με το αποβατικό, ώστε το πλήρωμα να συντονίσει καλύτερα τις ενέργειές του. Αφού η επιχείρηση «Seeloew e» ακυρώθηκε, τα Tauchpanzer πραγματοποίησαν την παρθενική τους εμφάνιση κατά την επιχείρηση «Barbarossa», διασχίζοντας, με πληρώματα εθελοντώ ν, τον ποταμό Μπούγκ στην Πολωνία.• Oi Βρετανοί εξέτασαν μερικές ανορθόδοξες ιδέες για να αποτρέψ ουν την εισβολή. Μια από α υτές διατυπώθηκε από τον βα- ρώνο Μόρις Χάνκι, ο οποίος πρότεινε την πυρπόληση των ακτών, όπου θ α εκδηλώνονταν οι αποβάσεις, με πετρέλαιο. Ειδικοί διά- τρητοι σωλήνες θα φρόντιζαν να διοχετεύσουν πετρέλαιο στα επίμαχα σημεία, το οποίο στη συνέχεια θα αναφλεγόταν. O Χάνκι βάσισε την ιδέα του στο «υγρό πυρ». Oi δοκιμές που έγιναν δεν ήταν ενθα ρρυντικές και η ιδέα εγκαταλείφ θηκε.• To S p itfire οφείλει το όνομά του στον σερ Ρόμπερτ Μακλίν, διευ θυ ντή της Vickers-Arm strongs. O Μακλίν συνήθιζε να φωνάζει με αυτό το προσωνύμιο τη ζωηρή κόρη του. H λέξη «spitfire» χρησιμοποιείτο κατά το παρελθόν για να περιγράψει μια γυναίκα με δυναμικό χαρακτήρα. O σχεδιαστής του αεροσκάφους, Ρέτζι- ναλντ Τζόζεφ Μίτσελ, φ έρετα ι πως ενοχλήθηκε με την επιλογή, διότι του θύ μ ιζε το όνομα μια παλαιότερης και λιγότερο επιτυχημένης σχεδίασής του. Ενα καθόλου εμπνευσμένο όνομα, από τα εναλλακτικά που προτάθηκαν, ήταν το «Shrew» (=μέγαιρα, αλλά και είδος ποντικού).• O Αντολφ Γκάλαντ, Γερμανός άσσος του B’ Παγκοσμίου Πολέμου, περιέγραψε με γλαφυρό τρόπο την άτυπη μονομαχία του με τον επίσης ικανότατο άσσο Βέρνερ Μ έλντερς, για την πραγματοποίηση των περισσότερων καταρρίψεων. Στο βιβλίο του «Οι πρώ

τοι και οι τελευταίο ι», διηγείται ότι β ρέθηκε κάποτε στην Ανατολική Πρωσία για να δει τον Γκαίρινγκ, στο Ρομιντερχάιντε. Εκεί συνάντησε τον Μ έλντερς, ο οποίος του ανακοίνωσε ότι ο Γκαίρινγκ θ α τον κρατούσε όσες ημέρες κράτησε και τον ίδιο, δηλαδή τρεις, έτσι ώστε να αναπληρώσει τ ις ημέρες nou είχε χάσει από την προσπάθειά του να καταρρίψει περισσότερα εχθρικά α εροπλάνα. O Μ έλντερς χαιρέτησε τον Γκάλαντ ευχόμενος καλή τύχη στο κυνήγι, διότι σε εκείνο το μέρος υπήρχε κυνηγετικό περίπτερο. O Γκάλαντ σκότωσε ένα μεγάλο αρσενικό ελάφι, ενώ πριν από αυτόν ο Μ έλντερς είχε αποτύχει να πράξει το ίδιο. Πάντως ο Γκαίρινγκ αρχικά α ρνήθηκε να τον αφήσει να φύγει, επειδή είχε δώσει τον λόγο του στον Μέλντερς.• Τη νύκτα της 22ης προς την 23η Ιουλίου 1940 το πλήρωμα ε νός Blenheim έγραψε ιστορία. Δ εν επρόκειτο για κάποιο συνηθισμένο Blenheim. To συγκεκριμένο αεροσκάφος δ ιέ θ ε τε ραντάρ A .I.M ark Ill και ήταν από τα ελάχιστα που είχαν παρόμοιο εξοπλισμό και επιχειρούσαν από τη βάση Τάνγκμιρ, στο δυτικό Σάσεξ. Πλήρωμά του ήταν ο υποσμηναγός «Τάμπυ» Ασφηλντ, ο ανθυπο- σμηναγός K. Μόρις και ο σμηνίας PA. Λέυλαντ, χειριστής του ραντάρ. Εκείνο το βράδυ εκτελούσαν περιπολία, έχοντας απογειωθ ε ί λίγο μετά τις 23.00, και κατευθύνονταν εναντίον μιας εχθρ ικής δύναμης που προσέγγιζε. O Λέυλαντ εντόπισε στις 23.30 ένα ίχνος στο ραντάρ, σε απόσταση 2.600 m. To Blenheim ακολούθησε πορεία αναχαίτισης και σύντομα απέκτησε οπτική επαφή με τον στόχο. Ηταν ένα Dornier Do 17 που ανήκε στη 2η Σμηναρχία της 3ης Π τέρυγας Βομβαρδιστικών, με πιλότο τον υποσμηναγό Κάλφους. O Ασφηλντ πλησίασε στα 130 m και άνοιξε nup. Συνέχισε να βάλλει ώσπου έφ θα σ ε σε απόσταση 65 m και τό τε το Dornier άρχισε να πέφτει. To ακολούθησε και για λίγο έχασε τον έλεγχο του αεροσκάφους, τον οποίο ανέκτησε μόλις 230 m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. To Blenheim προσγειώθηκε ασφαλές, λίγο μετά τα μεσάνυκτα. Ηταν το πρώτο αεροσκάφος nou κατέρριψε αντίπαλο με την καθοδήγηση ραντάρ.• Ενας δημοφιλής τρόπος για να δηλώνουν οι χειριστές τον ε- ντοπισμό εχθρικών αεροσκαφών ή σχηματισμών, ήταν η φράση «tally-ho!». Αυτή ακουγόταν μόλις αποκτούσαν οπτική επαφή με τον αντίπαλο. H προέλευσή της εντοπίζεται στο κυνήγι αλεπούς, το οποίο ήταν πολύ διαδεδομένο στη Βρετανία. H ετυμολογία της έχει αποδοθεί τόσο στους Νορμανδούς κατακτητές της Βρετανίας, όσο και στην αραβική - παλαιστινιακή φράση «Tal hum» (=έλα εδώ) που έμ αθαν οι σταυροφόροι στην Ανατολή. Oi Γερμανοί, από την άλλη πλευρά, χρησιμοποιούσαν τη φράση «Horrido!», που επίσης έλκει την καταγωγή της από το κυνήγι, για να δηλώσουν τη νίκη. H φράση «tally-ho!» χρησιμοποιείται ακόμη από χειριστές αεροσκαφών.

Oi φάσεις της μάχηςH Μάχη της Αγγλίας συνήθως χωρίζεται συμ

βατικά σε τέσσερις ή πέντε φάσεις. H πρώτη φάση ξεκίνησε στις 10 Ιουλίου και ολοκληρώθηκε στις 7 Αυγούστου. Κατά τη διάρκεια της «Kanalkampf» (=Μάχη του Καναλιού, ενν. της Μάγχης), όπως ονομάστηκε, επλήγησαν πόλεις των νότιων παραλίων της Αγγλίας, όπως το Πλύμουθ και το Ντόβερ, από γερμανικά βομβαρδιστικά, ενώ έγιναν και επιθέσεις εναντίον νηοπομπών. H δεύτερη φάση σημαδεύτηκε από την επιχείρηση

«Adlerangriff» (=Επίθεση του Αετού) και ξεκίνησε στις 13 Αυγούστου, με την «Ημέρα του Αετού» (=Adlertag). Μέχρι τα τέλη Αυγούστου η Luftwaffe είχε αλλάξει πάλι τα σχέδιά της και στράφηκε εναντίον των αεροδρομίων της RAF. H τρίτη αυτή φάση διήρκεσε από τις 24 Αυγούστου μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου. O υπόλοιπος Σεπτέμβριος και οι αρχές Οκτωβρίου αφιερώθηκαν στη «Μάχη του Λονδίνου». H πρωτεύουσα της Βρετανίας γνώρισε τη μήνη της Luftwaffe κατά τη συγκεκριμένη, τέταρτη φάση, αλλά άντεξε υπομένοντας στωικά. Μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, οπότε έληξε η Μάχη της


Αγγλίας, έγιναν μικρότερες επιδρομές, οι οποίες τυπικά αποτελούν την πέμπτη και τελευταία φά- σητης.

To πρώτο βρετανικό κομμάτι γης που δέχθηκε την επίθεση της γερμανικής πολεμικής μηχανής ήταν τα νησιά στη Μάγχη. Πρόκειται για μια συστάδα που αποτελείται κυρίως από τα νησιά Τζέρσεϋ, Γκέρνσεϋ, Ολντερνεϋ, Σαρκ και Χερμ. Από τις 15 Ιουνίου 1940 η βρετανική κυβέρνηση τα κήρυξε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, επειδή θεώρησε ότι δεν είχαν κάποια στρατηγική σημασία. Προσέφερε, συνεπώς, στους κατοίκους των νησιών την επιλογή της εκκένωσης, θέτοντας στη διάθεσή τους μεταφορικά πλοία. Oi νησιώτες διχάστηκαν. Oi περισσότεροι προτίμησαν να μείνουν, όπως στην περίπτωση του Τζέρσεϋ, ενώ άλλοι έκλιναν προς την επιλογή της εκκένωσης, όπως συνέβη στο Ολντερνεϋ. Συνολικά απεχώρησε το 1/3 του πληθυσμού.

H αλήθεια είναι ότι και για τους Γερμανούς τα νησιά δεν αποτελούσαν ελκυστικό στόχο, με δεδομένα το υλικό και το προσωπικό nou θα απαι- τούντο για τη φύλαξή τους. Ομως από την πλευρά της προπαγάνδας ήταν μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Γερμανοί αγνοούσαν το γεγονός της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Μετά από μια σύσκεψη κορυφής στο Παρίσι αποφασίστηκε η κατάληψή τους με την επιχείρηση «Gruene Pfeil» (=Πράσινο Βέλος). Στις 30 Ιουνίου μια μικρή δύναμη κατέλαβε το Γκέρνσεϋ, την 1η Ιουλίου το Τζέρσεϋ, μία ημέρα μετά το Ολντερνεϋ και στις 3/4 Ιουλίου το Σαρκ. Σύντομα οι Γερμανοί θα δημιουργούσαν εκεί εγκαταστάσεις επικοινωνιών, θέσεις αντιαεροπορικής άμυνας και παράκτιου πυροβολικού και σταθμό ραντάρ. Τα νησιά στη Μάγχη ήταν το μόνο μητροπο- λιτικό έδαφος της Βρετανίας που καταλήφθηκε από τους Γερμανούς κατά τον B ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στο μεταξύ η Βρετανία ετοιμαζόταν. Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις των ηττοπαθών και της αντιπολεμικής παράταξης, ο βρετανικός λαός φέρθηκε ψύχραιμα και εργάστηκε άοκνα για την αποτροπή των γερμανικών σχεδίων. Περίπου 127.000 άνθρωποι εκκένωσαν την ανατολική ακτή της χώρας. Συνολικά 80.000 απομακρύνθηκαν από τις ακτές του Κεντ. Κατασκευάστηκαν πολυβολεία, ανοίχτηκαν αντιαρματικές τάφροι, υψώθηκαν αντιαρματικά κωλύματα, γέφυρες υπονομεύθηκαν με εκρηκτικά, επιβλήθηκαν αυστηρά μέτρα συσκότισης, οργανώθηκαν καταφύγια για τις αεροπορικές επιδρομές, επιβλήθηκε δελτίο στα τρόφιμα, δεσμεύθηκαν πρώτες ύλες που ήταν πολύτιμες για την πολεμική προσπάθεια, αφαιρέθηκαν οι πινακίδες από τους δρόμους (για να μην υποβοηθήσουν το έργο των επίδοξων εισβολέων) και τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό μεταφέρθη

O Αντολψ Γκάλαντ, άσσος τη ς L u ftw a lfe nou διακρίΘηκε ιδ ια ίτερ α κατά τη Μ άχη της Αγγλίας.

καν στον Καναδά. Στα τέλη Ιουλίου ιδρύθηκε στη Βρετανία η Home Guard (Μητροπολιτική Φρουρά), στην οποία κλήθηκαν να υπηρετήσουν όλοι οι άρ- ρενες που δεν υπηρετούσαν, για κάποιο λόγο, στις κανονικές ένοπλες δυνάμεις. Υπήρχε, όπως ήταν φυσικό, νευρικότητα και καχυποψία για πιθανή δράση «πέμπτης φάλαγγας», συναισθήματα τα οποία συχνά οδηγούσαν στον παραλογισμό.

Oi χερσαίες μητροπολιτικές δυνάμεις, με επικεφαλής τον στρατάρχη Ουίλιαμ Εντμουντ Αϊρον- σάιντ, διέθεταν ελάχιστα άρματα ικανά να σταθούν επάξια απέναντι στα γερμανικά τεθωρακισμένα, ενώ οι μεραρχίες πεζικού αντιμετώπιζαν μεγάλες ελλείψεις σε αντιαρματικό και συμβατικό πυροβολικό. O αντικαταστάτης του Αϊρονσάι- ντ, σερ Αλαν Μπρούκ, υιοθέτησε μιαπιο ευέλικτη και ενεργητική άμυνα, δίδοντας έμφαση στην υπεράσπιση σημαντικών κόμβων και στην άμεση αντιμετώπιση των εχθρικών δυνάμεων, πιο κοντά στα πιθανά σημεία απόβασης.

Oi Γερμανοί εξαπέλυσαν στην αρχή του «Kanalkampf» μια σειρά από επιθέσεις εναντίον στόχων στα βρετανικά παράλια και εμπορικών πλοίων. Φρόντισαν επίσης να ναρκοθετήσουν τα κύρια ναυτικά περάσματα της Μάγχης. Την Τετάρτη 10 Ιουλίου, παρά την κακοκαιρία, ο σταθμός ραντάρ στο Ντόβερ εντόπισε εχθρική αεροπορική δραστηριότητα, η οποία πύκνωσε μετά το μεσημέρι. Oi Γερμανοί είχαν εντοπίσει μια νηοπομπή

Α ερ οσ κά φ η Boulton Paul Defiant. H Μ ά χη της Αγγλίας π ιστοποίησε την ανάγκη α ν τικ α τάσ τασ ής το υ ς από νεώ τερ ους τύπους.


Σ τ ο ν χ ά ρ τ η φ α ίν ετα ι ηε υ ρ ύ τερ η περιοχή των

γαλλικών ακτών, τηςΜ ά γχ η ς και της

νο τιοανατολ ικήςΒ ρ εταν ία ς , όπου

δ ιε ξή χ θ η η Μ άχη τη ςΑγγλίας το 1940. Μ ε

πράσινο χρώμααποτυπώ νετα ι η

εμ β έλ ε ια των βρετανικώ νρ α ν τά ρ έναντι στόχων , ' -

που π ετούσα ν σε μ εγά λο */ύψος και μ ε II

δ ιακεκομ μένο πράσινο S%έναντι εκείνω ν που \

π ετούσαν σε χαμηλό Λ;ύψος. Μ ε μ ικρούς I

κύκλους είναι 1σημειω μένες οι \\

κ υ ρ ιό τερ ες βάσεις της \' v .

Διο ίκησηςΚ αταδιωκτικών τη ς R A F * * ' >/

και μ ε μεγά λο υ ς κύκλους Ifοι έδ ρ ες των αρχηγείω ν V Oc

των Ομάδων Δ ίω ξης . Από V - -την π λευρά της #ί

Lu ftw affe , η οποία \ /εξο ρ μ ο ύ σ ε από τις S / \ /

ν ε ο α π ο κ τη θ ε ίσ ες βάσειςτη ς στη Γαλλία, τα

κόκκινα τόξαυποδηλώνουν τη μ έγ ισ τη

εμ β έλ ε ια τωνκαταδιω κτικώ ν B f 109, οι

κ ίτρινοι κύκλοι τ ις βάσειςτων μονοκινητήριω ν -~

καταδιωκτικών, τα [.r._π ορτοκα λ ί τρ ίγωνα τις 4

βάσεις των Stuka και ταγαλάζια τε τρ ά γω να τις

βάσεις των δ ικινητήριωνβομβαρδιστικών.

....... Ομάδα 13

Ομάδα 12 Λ ίκ ο ν φ ιλ ν ι i

° -ΧαΑ ' 1 '%Μάντσεστερ \

BOPEA ΘΑΛΑΣΣΑ

!,Λ ίΒερπουλ

P0rrepvuc|

ΟΛΛΑΝΔΙΑ/ X A .

2οςΑερ0ττορΐ£0ς συόίίος. I

3ος Αεροπορικός συόλος

ΓΑΛΛΙΑ

και έοπευδαν για να την εξολοθρεύσουν. Αναγκάστηκαν να αποσυρθούν, αφού βύθισαν μόνο ένα πλοίο και είχαν μεγαλύτερες απώλειες από τους Βρετανούς.Σε αυτή την αρχική φάση, η Luftwaffe επεδίωξε να παρασύρει τη RAF σε έναν πόλεμο φθοράς, πιστεύοντας ότι οι Βρετανοί δεν θα μπορού σαν να συνέλθουν από τις απώ- λειές τους και αναγκαστικά θα υπέκυπταν. Oi Βρετανοί όμως άντεξαν.

Κατά τις πρώτες δέκαημέ- ρες η κακοκαιρία περιόρισε αισθητά τις δραστηριότητες των δύο μονομάχων. Μετά τις 19 Ιουλίου ο καιρός βελτιώθηκε προσωρινά, ωστόσο τα νέα δεν ήταν ευχάριστα για τους Βρετανούς, που είχαν εκείνη την ημέρα περισσότερες απώλειες

O θ υ ρ ε ό ς τη ς Π αρ ά κτιας Δ ιο ίκ ησ ης τη ς RAF.

από τον εχθρό. Μέχρι το τέλος του Ιουλίου οι απώλειες ήταν περίπου ίδιες, με τους Γερμανούς

να έχουν σημαντικότερες από πλευράς στελεχών και διοικητών σχηματισμών. Oi καιρικές συνθήκες επέτρεψαν μόνο σπορα

δική δραστηριότητα έως την 29η Ιουλίου, οπότε βομβαρδίστηκε το Ντόβερ από 50

περίπου Stuka. Tov Ιούλιο εμφανίστηκαν και τα αεροσκάφη της Erprobungsgruppe 210.

O επόμενος μήνας ξεκίνησε επίσης με κακές καιρικές συνθήκες και αραιή δραστηριότητα από τη γερμανική πλευρά, καθώς προετοι

μαζόταν η επόμενη κίνηση της Luftwaffe. O καιρός καθυστέρη

σε την εκκίνηση της επιχείρησης «Adlerangriff», τη δεύτερη φάση

της Μάχης της Αγγλίας. Στις 11 Αυγού- στου η Luftwaffe απογείωσε πάνω από 160 αεροσκάφη και οι αερομαχίες


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Γε

ωργία

Λο

υκά/

Εκδό

σεις

ΠΕ

ΡΙΣΚ

ΟΠΙ

Ο

2008

© HICHARD J. CARUANA

Β ρεταν ικό μ αχητικό H aw kerH urr icane M k I τη ς 85ης Μ ο ίρ ας , στο Τσερτς Φ έντον τον Σ επ τέμ β ρ ιο το υ 1940. H π αραλλαγή είναι dark ea rth /dark green/sky, μ ε κωδικούς σε medium sea grey. To έμ βλ ημ α τη ς μονάδας κάτω από το π ιλοτήριο ε ίναι λ ευκό . Π α ρ α τη ρ ή σ τε το μ ετα λλ ικό έλασμα μπροστά από το πιλοτήριο, το οποίο π ρ ο σ τά τευ ε την όραση του χ ε ιρ ισ τή από τη λάμψη των εξαγωγών. O τύπος α υ τό ς δ ιέ θ ε τ ε κ ινητήρα Merlin III, των 1.030 hp, ο οποίος του επ έτρ επ ε να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 508 km/h στα 5.410 m. Είχε εκ π έτασ μ α 12,19 m, μ ήκος 9,58 m και ύψος 3,95 m. O οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από οκτώ πολυβόλα Browning των 0,303 in. Κ ατά τη Μ άχη της Αγγλίας τα Hurricane εξόπλιζαν 29 μ ο ίρ ες και ήτα ν π ερ ισσότερ α από τα Spitfire. Π έτυ χα ν λό γο επιτυχιών προς απώ λειες 1,34 προς 1. To ποσοστό επ ιχειρησιακής τους ε το ιμ ό τη τα ς έ φ θ α σ ε το 63% και ήτα ν α νώ τερο εκε ίνο υ του Spitfire (ε ικονογράφηση για τ ις Εκδόσεις Π ΕΡ ΙΣΚ Ο Π ΙΟ : Richard J. C a ru a n a /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικών στοιχείω ν: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς) .

Ιπ τά μενος α ξιω ματικός τη ς Π Α Ρ κ α τά τη δ ιάρκεια τη ς Μ άχης τη ς Αγγλίας, το 1940.Φ έρει το α λεξ ίπ τω το πάνω από την επίσημη σ τολή χρ ώ μ α το ς blue-grey, κάτι α ρ κ ετά ασυνήθ ιστο . Τα α π ο κ τη θ έν τα «φ τερ ά » διακρίνονται σ την α ρ ισ τερ ή π λευρά του σ τή θ ο υ ς . To α λεξ ίπ τω το δ ια θ έ τε ι σύστημα τα χε ία ς α π ελ ευ θέρ ω σ η ς (ο μ ε τα λ λ ικ ό ς δακτύλιος), μ ε τη χε ιρ ολαβ ή για το άνοιγμά του δεξ ιά . Π ρ ό κε ιτα ι για α λεξ ίπ τω το κ α θ ίσ μ α το ς το οποίο έφ ερ α ν οι πιλότοι μ ονο θέσ ιω ν αεροσκαφών. H κάσκα είναι βρ ετα ν ικής κ α τα σ κ ευ ή ς, τύπου B, μ ε γυαλιά M k IV. H μάσκα οξυγόνο υ είναι τύπου D μ ε μικρόφωνο (ε ικονογράφ ηση: Maico im M c G re g o r / ενδυ μ α το λ ο γ ική π ερ ιγ ρ α φ ή :Σ τ έ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς D eA g o s tin i UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ε λλάδα-coior im age copyright: D eA g o s t in i UK Ltd).

που ακολούθησαν με τα Spitfire και τα Hurricane ήταν φοβερές. Στο τέλος της ημέρας οι Βρετανοί είχαν χάσει 26 χειριστές και 27 αεροσκάφη, ενώ άλλα 16 είχαν υποστεί ζημιές. 0 απολογισμός της Luftwaffe ήταν 36 αεροσκάφη κατεστραμμένα και άλλα 16 τα οποία κρίθηκαν μη επισκευάσιμα. Την επομένη οι Γερμανοί έστρεψαν την προσοχή τους στο σύστημα ραντάρ, πλήττοντας τέσσερις σταθμούς με δύο ομάδες αεροσκαφών αλλά κυρίως με την ειδική μονάδα Erprobungsgruppe 210. Κατόρθωσαν να θέσουν για μερικές ώρες εκτός λειτουργίας τρεις σταθμούς, στο Ντόβερ του Κεντ, καθώς και αυτούς στο Ράι και στο Πέβενσι του Ανατολικού Σάσεξ. To ισχυρότερο πλήγμα δέχθηκε ο σταθμός στο Βέντνορ της νήσου Γουάιτ, ο οποίος τέθηκε εκτός λειτουργίας για μεγαλύτερο διάστημα και το κενό που δημιουργήθηκε στην αλυσίδα των σταθμών καλύφθηκε με κινητή μονάδα ραντάρ. Επειτα από αυτή την αποστολή οι Γερμανοί επιτελείς και ο Γκαίρινγκ έκριναν ότι ήταν πολύ δύσκολη η καταστροφή των εγκαταστάσεων. Αυτό τους απέτρεψε από τη συνέχιση των επιθέσεων εναντίον σταθμών ραντάρ. Πιθανή επανάληψη παρόμοιων αποστολών θα μπορούσε να καταστρέψει πολύτιμες υποδομές των σταθμών, όπως οι τηλεπικοινωνίες, καθιστώντας τους πρα

κτικά άχρηστους. H συγκεκριμένη απόφαση των Γερμανών τους κόστισε τελικά ακριβά. Πάντως την ίδια ημέρα προκλήθηκαν ζημιές και στο λιμάνι του Πόρτσμουθ.

Την επόμενη ημέρα, 13 Αυγούστου, ξεκίνησε η επιχείρηση «Adlerangriff» με την «Adlertag». Παρά το εντυπωσιακό της όνομα, σημαδεύτηκε από παρανοήσεις εντολών, καθυστερήσεις (λόγω του καιρού) και παραλείψεις σημαντικών στόχων (λόγω ελλιπούς πληροφόρησης). H προσοχή των Γερμανών στράφηκε κυρίως σε αεροδρόμια και σε πόλεις της νότιας ακτής, π.χ. στο λιμάνι του Σαουθάμπτον, αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Oi Βρετανοί βγήκαν και πάλι κερδισμένοι στο τέλος της ημέρας. Oi γερμανικές απώλειες σε αεροσκάφη ήταν διπλάσιες από τις δικές τους, ενώ οι ίδιοι είχαν μόλις πέντε απώλειες χειριστών, νεκρών ή τραυματιών.

Από τις 14 Αυγούστου και μετά οι ημέρες σημαδεύτηκαν


<j( ' " / ^ A ' ' ..

O Ν τά γκ λα ς Μ π α ίηντερ , ένας πιλότος που π ετούσ ε μ ε τεχ ν η τά μ έλη , α π ο τελ ε ίχα ρ α κ τη ρ ισ τικ ό δ ε ίγ μ α του ψυχικού σ θ ένους των Β ρετανώ ν κ ατά τη Μάχη τη ς Αγγλίας. Υπήρξε ένας από τους εμ π νευ σ τές του σ χηματισμού «Big Wing» (= Μ εγάλη Π τέρ υ γα ).

από μαζικές επιθέσεις που δεν έφθασαν 6αθιά στην ενδοχώρα αλλά επεκτάθηκαν στη βρετανική επικράτεια, από τον βορρά (Αμπερντήν) μέχρι τον νότο (Σουόνσι) και από την ανατολή (Νόριτς) μέχρι τη δύση (Μπέλφαστ). Τις περισσότερες απώλειες από τη γερμανική πλευρά γνώρισε ο 5ος Αεροπορικός Στόλος, με αποτέλεσμα να περιορίσει πολύ τη δράση του. H «πιο μεγάλη ημέρα» ήλθε στις 15 Αυγούστου. Oi δύο αντίπαλοι πραγματοποίησαν σχεδόν 3.200 εξόδους. H Luftwaffe είχε τη «μερίδα του λέοντος», με περισσότερες από 2.100. Oi απώλειες αυξάνονταν, όσο πύκνωναν οι έξοδοι. To μεγαλύτερο βάρος είχε πέσει στην 11η Ομάδα της Διοίκησης Μαχητικών. Δεκάδες αεροδρόμια επλήγησαν, ενώ σταθμοί ραντάρ δέχθηκαν πάλι την «επίσκεψη» της Luftwaffe. To τίμημα ήταν μεγάλο, ειδικά για τα Stuka και τα Bf 110. Τα πρώτα αποσύρθηκαν από τη μάχη, αδυνατώντας να επιβιώσουν στις συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί στους βρετανικούς ουρανούς, ενώ η επιχειρησιακή χρήση των δεύτερων μειώθηκε, διότι δεν είχαν τη δυνατότητα να ελιχθούν αποτελεσματικά απέναντι στα βρετανικά μαχητικά. Oi αποστολές βομβαρδισμού ακριβείας ανατέθηκαν πλέον στην Erprobungsgruppe 210. Παράλληλα α- ποφασίσθηκε η αύξηση των αεροσκαφών nou συνόδευαν τα βομβαρδιστικά. Στην πράξη αυτό μεταφραζόταν στη διάθεση πολλών από τα μαχητικά του 3ou Αεροπορικού Στόλου στον 2o Αεροπορικό Στόλο. H κίνηση αυτή κρίθηκε απαραίτητη, καθώς ο 2ος Αεροπορικός Στόλος θα ανελάμβανε το μεγαλύτερο ποσοστό των αποστολών βομβαρδισμού κατά τη διάρκεια της ημέρας, αφήνοντας τους νυκτερινούς βομβαρδισμούς στον 3o Αεροπορικό Στόλο. O Γκαίρινγκ αποφάσισε ακόμη να προωθήσει σε νευραλγικές διοικητικές θέσεις νεαρούς άσσους, όπως ο Αντολφ Γκάλαντ και ο Βέρ- νερ Μέλντερς.

H τρίτη κατά σειρά φάση (24 Αυγούστου - 6 Σεπτεμβρίου) χαρακτηρίστηκε από αλλαγές στη διοικητική δομή και στη στρατηγική. H Luftwaffe είχε πλέον στραφεί εναντίον των αεροδρομίων, φέρνοντας σε πολύ δύσκολη θέση τη Διοίκηση Μαχητικών και ειδικά τη χειμαζόμενη 11η Αεροπορική Ομάδα. Μέσα σε δύο εβδομάδες πραγματοποιή- θηκαν 24 αποστολές εναντίον αεροδρομίων. Oi απώλειες των Βρετανών χειριστών κλιμακώνονταν επικίνδυνα. Oi ρυθμοί αναπλήρωσης δεν ήταν επαρκείς, διότι σε κάθε χειριστή που αποφοιτούσε αντιστοιχούσαν δύο απώλειες. H Διοίκηση Μαχητικών είχε χάσει το 30% της δύναμής της σε χειριστές μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου. Τα κέντρα διοίκησης υπέστησαν επίσης ζημιές. H διαχείριση των μεγάλων αεροπορικών ομάδων που έστελναν οι Γερμανοί γινόταν δύσκολη, όταν τα εχθρικά αεροσκάφη χωρίζονταν σε μικρότερες ομάδες. H RAF χρειαζόταν πάνω από όλα πιλότους.

H παρουσία 58 εθελοντών χειριστών από τον Αεροπορικό Κλάδο του Royal Navy ήταν μια ευ- πρόσδεκτη προσθήκη αλλά όχι επαρκής για να λύσει το πρόβλημα. Oi άπειροι χειριστές εμπλέκονταν στη μάχη μόλις αποφοιτούσαν, με ελάχιστες ώρες πτητικής εμπειρίας, και γίνονταν εύκολη λεία για τον εχθρό. H λύση προέκυψε από τους χειριστές που προέρχονταν από χώρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας ή από συμμαχικές κατε- χόμενες, όπως η Τσεχία, η Πολωνία, το Βέλγιο και η Γαλλία. O Ντάουντινγκ πίστευε ότι τα πτωχά ή ανύπαρκτα αγγλικά των ξενόγλωσσων χειριστών θα δημιουργούσαν σύγχυση στο σύστημα διαχείρισης και εναερίου ελέγχου αλλά διαψεύσθηκε.Oi Σύμμαχοι χειριστές είχαν το κίνητρο (κατοχή της χώρας τους) και καλύτερη εκπαίδευση από τους άπειρους απόφοιτους των κέντρων εκπαίδευσης της RAF, με συνέπεια να αποδειχθούν πολύ αποτελεσματικοί στα καθήκοντά τους. Δεν τηρούσαν πάντα τους κανονισμούς, όμως όσο κα- τέρριπταν εχθρικά αεροσκάφη οι ατασθαλίες περνούσαν σε δεύτερη μοίρα.

Παρόλα αυτά χρειάστηκε ένα λάθος τακτικής από τη γερμανική πλευρά για να απσσοβηθεί ο κίνδυνος κατάρρευσης της Διοίκησης Μαχητικών. Τη νύκτα της 23ης προς την 24η Αυγούστου βομβαρδιστικό Heinkel He 111 άδειασαν το φορτίο τους πάνω από περιοχές του Λονδίνου, από λάθος στην πλοήγηση, κατά την επικρατέστερη άποψη. O Τσώρτσιλ διέταξε τον βομβαρδισμό του Βερολίνου ως αντίποινα. O Χίτλερ εξοργίστηκε από την πράξη των Γερμανών χειριστών αλλά ένιωσε ακόμη χειρότερα τη νύκτα της 25ης προς την 26η Αυγούστου, όταν η Διοίκηση Βομβαρδιστικών έστειλε πάνω από 80 Handley Page Hampden, Armstrong Whitworth Whitley και Vickers- Armstrongs Wellington για να πλήξουν το Βερολίνο. Στην ουσία επρόκειτο για συμβολική ενέργεια, ειδικά εάν αναλογιστούμε ότι μόνο 29 βρετανικά αεροσκάφη ισχυρίστηκαν ότι βρήκαν τον στόχο. Τηρουμένων των αναλογιών, είχε ίδια ηθική αξία με την επιδρομή του Ντούλιτλ εναντίον του Τόκιο. Πάντως ο Χίτλερ διεπίστωσε ότι ο Γκαίρινγκ δεν τήρησε αυτό που είχε πει τον Ιούλιο του 1939, ότι αν η Luftwaffe επέτρεπε έστω και σε ένα εχθρικό βομβαρδιστικό να φθάσει σε γερμανικό έδαφος, ο ίδιος δεν θα ονομαζόταν πια Γκαίρινγκ. Ως αποτέλεσμα, εξέδωσε στις 5 Σεπτεμβρίου Οδηγία, με τη σύμφωνη γνώμη του Γκαίρινγκ, με την οποία διέταζε τον βομβαρδισμό του Λονδίνου και άλλων πόλεων.

Με αυτό τον τρόπο η Διοίκηση Μαχητικών μπόρεσε να αναπνεύσει και να ανασυνταχθεί. Εάν οι Γερμανοί δεν εγκατέλειπαν τις επιθέσεις εναντίον των βρετανικών αεροδρομίων, η Διοίκηση Μαχητικών πιθανότατα δεν θα άντεχε την πίεση.

H Μάχη της Αγγλίας πέρασε από τις 6Π Σε-

26 OI ΦΛΟΙΈΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

■- .>mq^t.- Προσπά&εια κ α τά σ βεσ η ς π υρκαγιάς που π ροκάλεσε γερμανικός βομβαρδισμός.

πτεμβρίου σε μια ακόμη δραματική φάση, που έμεινε γνωστή στους Βρετανούς ως «Blitz» (=α- στραπή). Oi Γερμανοί επιτέθηκαν στο Λονδίνο στις 7 Σεπτεμβρίου, με μια σειρά επιδρομών η οποία ενέπλεξε πάνω από 1.000 αεροσκάφη, βομβαρδιστικά και μαχητικά. Παρόμοιες επιδρομές πραγματοποιήθηκαν επί δύο περίπου μήνες. Oi καταστροφές που προκάλεσαν εκείνη την ημέρα οι Γερμανοί ήταν πολύ μεγάλες και αυτό οφείλε- ται εν μέρει στη χρήση εμπρηστικών βομβών.

H αντιμετώπιση των νέων δεδομένων προκά

λεσε αντιπαράθεση στους κόλπους της Διοίκησης Μαχητικών. O επικεφαλής της 12ης Αεροπορικής Ομάδας, υποπτέραρχος Τράφορντ Λη Μά- λορυ, και ο διοικητής της 242 (Καναδικής) Μοίρας, επισμηναγός Ντάγκλας Μπέηντερ, πρότειναν τη δημιουργία της «Big Wing» (=Μεγάλης Πτέρυγας), ενός σχηματισμού σε μέγεθος πτέρυγας που θα επιχειρούσε με συνολική δύναμη τριών έως πέντε μοιρών. O διοικητής της 11ης Αεροπορικής Ομάδας, υποπτέραρχος Κηθ Παρκ, δεν ήταν σύμφωνος, επειδή θεωρούσε ότι ένας τέτοιος σχηματι-

ΣΕΡ ΟΥΙΝΣΤΟΝ ΛΕΟΝΑΡΝΤ ΣΠΕΝΣΕΡ ΤΣΩΡΤΣΙΛ

Γεννήθηκε οτην έπαυλη Μπλένεμ του Οξφορντοιρ, τον Νοέμβριο του 1874. O πατέρας του, λόρδος Σπένσερ, δ ιετέλεσ ε υπουργός Οικονομικών και η μητέρα του ήταν κόρη Αμερικανού εκατομμυριούχου. To 1888 ο ατίθασος νεαρός Τσώρτσιλ ξεκίνησε τις στρατιωτικές του σπουδές οε φημισμένα ιδρύματα, όπως το Χάροου και τη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία του Σάντχερστ, τελικά όμως ασχολήθηκε με τ ις πολεμικές ανταποκρίσεις. To 1895 κάλυψε την επανάσταση των Κουβανών εναντίον των Ισπανών και στις αρχές του 20ού αιώνα τον πόλεμο των Μπόερς, από τους οποίους συνελήφθη αιχμάλωτος. Αργότερα δραπέτευσε. Στη συνέχεια ακολούθησε πολιτική σταδιοδρομία και εξελέΥη βουλευτής με τους Συντηρητικούς. Μάλιστα σ υνδέθηκε με μια κομματική ομάδα, τους «Χιούλιγκανς» (λογοπαίγνιο με τη λέξη «χούλιγκανς»), επικεφαλής των οποίων ήταν ο λόρδος Χιού Σέ- σιλ. To 1911, αφού υπηρέτησε σε άλλες θ έσ εις , ονομάστηκεπρώ- τος λόρδος του Ναυαρχείου (υπουργός Ναυτικών). Εχασε τη θ έ ση του επειδή χρεώ θηκε μεγάλο μέρος της αποτυχημένης εκ

στρατείας στα Δαρδανέλια, το 1915. Ωστόσο διορίστηκε σε άλλες κυβερνητικές θέσ εις .

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου ανέλαβε το Υπουργείο Οικονομικών. Παρασύρθηκε από τις καταστροφικές συνέπειες της μεγάλης οικονομικής κρίσης και της ύφεσης nou ακολούθησε. Τη δεκαετία του 1930 αντέδρασε στην κατευναστική πολιτική του Τσά- μπερλαιν, αντιπροτείνοντας τη δυναμική αντιμετώπιση του γερμανικού επεκτατισμού. H σύγκρουση με τους οπαδούς του κατευνασμού εξασφάλισε στον Τσώρτσιλ πολλές εχθρότητες , όμως η κήρυξη του πολέμου τον δικαίωσε. Ανέλαβε πάλι τα καθήκοντα του πρώτου λόρδου του Ναυαρχείου και διαχειρίστηκε την εκστρατεία στη Νορβηγία. Στις 10 Μαϊου 1940 έγινε πρωθυπουργός, αφού η πολιτική του Τσάμπερλαιν είχε α- ποτύχει και οι Βρετανοί γνώριζαν μόνον ήττες. H γερμανική ε ισβολή στη Δύση, η εκκένωση της Δουνκέρκης και η Μάχη της Αγγλίας ήταν μόνο η αρχή των δοκιμασιών για τον Τσώρτσιλ.


“ NEVERWASSOMUCH

OWED BY SO MANY

Αψίσα της R A F p c τη διάσημη ρήση του

Τσώρτσιλ « Π ο τέ δεν ο ψ είλονταν τόσο πολλά

από τόσο πολλούς σε τόσο λίγους».

O θ υ ρ ε ό ς της Διο ίκησης Β ομβαρδιστικών τη ς RAF.

Υπσσμηναγός τη ς 3 0 2 Μ ο ίρ α ς τη ς Πολωνικής Α εροπορίας, Β ρεταν ία , Ιούνιος 1940. Από τ ο ν Δ ε κ έ μ β ρ ιο το υ 1939ένστο λο ι Πολω νοί άρχισαν να υπ ηρετούν σ τη RAF. Tov Α ύγουστο το υ 1940 ιδ ρ ύ θ η κ ε στη Β ρ εταν ία η α ν εξά ρ τη τη Πολωνική Αεροπορία . Ολοι οι ξένο ι ε θ ε λ ο ν τ έ ς στη RAF φορούσαν β ρ ετα ν ικές σ τολές , μ ε επ ιρ ρά μ ματα ώμου που φανέρωναν την ε θ ν ικ ό τη τα . O σ υ γκ εκ ρ ιμένος άνδρας φ οράει τη στολή υπηρεσίας χρ ώ μ α το ς blue-grey. Σ το πηλήκιό του δ ιακρίνετα ι το εθνό σ η μ ο της Πολωνικής Α εροπορίας. Oi πιλότοι τη ς 3 0 2 Μ ο ίρ α ς (Hurricane) φορούσαν ένα κασκώλ χρ ώ μ α τος καφ έ , κάτι που δεν προβλεπ όταν για την επίσημη στολή . H μονάδα το υ ς επ ιχειρούσε από το Λέκονφ ιλντ και το Ν τά ξφ ο ρ ν τ και κατά τη δ ιάρκεια τη ς Μ άχης τη ς Α γγλίας σημείω σε α ρ κ ε τέ ς κατα ρ ρ ίψ εις (ε ικονογράφ ηση: M alco lm M c G re g o r / ενδυ μ α το λ ο γ ική π εριγραφ ή και επ ιμ έλε ια ιστορικών στοιχείων:Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την ά δεια τη ς D e Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τ ικ ό τη τα για την Ε λλάδα-color im age copyright: De Agostini UK Ltd).


Γερμανικό δ ικ ινητήριο μέσο βομβαρδιστικό H e in ke IH e 111Η -3χμε τη συσκευή x-Geraete, για τον εντοπισμό των στόχων κ ατά τις νυκ τερ ινές επ ιδρομές. Ανήκε στην 1.fcG 100, στη Βαν τη ς Γαλλίας, τον Ιούλιο του 1940. Φ έρει παραλλαγή R LM 70i71/65 μ ε το χ α ρα κ τηρ ισ τικ ό γράμμα «F» σε λευ κό στην ά τρ α κ το , το οποίο επ αναλαμβάνετα ι στο άνω τμήμ α του κ ά θ ε το υ σ τα θ ερ ο ύ . Π ρ ο σ έ ξτε το έμβλημα τη ς μονάδας κάτω από το π αράθυρο το υ χ ε ιρ ισ τή (μόλις που διακρίνετα ι). To H e 111H-3 δ ιέΘ ετε δύο κ ινη τή ρ ες Jumo211D-1 των 1.200 hp που του επ έτρ επ α ν να αναπτύσσει τα χ ύ τη τα 440 km/h. Είχε εκ π έτασ μ α 22,6 m, μ ήκος 16,4 m και ύψος 4 m. O μόνιμος οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από ένα πυροβόλο M G .F F των 2 0 mm και έ ξ ι πολυβόλα M G 15 των 7,92 mm. Μ π ορούσε να φ έρ ε ι φ ορ τίο βομβών βάρους 2.000 kg. Κ ατά τη δ ιάρκεια της Μ άχης τη ς Αγγλίας τα He 111H είχαν σχεδόν α ντ ικ α τα σ τή σ ε ι τα π αλα ιό τερ α He 111P, τα οποία ή τα ν πιο ευά λω τα ε ξα ιτ ία ς τη ς μ ικρής τους τα χ ύ τη τα ς . Ω στόσο ορισμένα πληρώματα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν τα He 111P, μ ε κ ακ ές συνέπειες. Μ ε την εμφάνιση των He 111H, τα οποία δ ιέ θ ε τα ν μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα άνω των 435 km/h, η R A F a p x w e να αντιμετω π ίζε ι δυσκολίες (σε σχέση π.χ. μ ε τα D o rn ie rD o 17). Οπως α π ο δ ε ίχθ η κε , τα γερμανικά αεροπλάνα άντεχαν σ τα π λήγμα τα . Τα 1 7 gruppen που δ ιέ θ ε τα ν H e 111H κ α τά τη δ ιάρκεια τη ς Μ άχης της Αγγλίας, μπορούσαν να έχουν επιχειρησιακά κατά μέσο όρο 500 αερο σκά φ η . Κατά το υ ς τέσ σ ερ ις μ ή νες τη ς Μάχης τη ς Α γγλίας έχασαν περίπου 24 0 α ερ ο σ κ ά φ η . Δ ύο από τις πιο σημα ντικές επ ιδρ ομ ές των H e 111 τη ς KG 55 αφορούσαν την προσβολή του ερ γοσ τασ ίο υ αεροσκαφώ ν στο Μ πρίστολ , σ τις 2 5 Σ ε π τεμ β ρ ίο υ , και την επομένη τον βομβαρδισμό του ερ γοσ τασ ίο υ τη ς S u p e rm arin eστο Σ α ο υ θ ά μ π τσ ν (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Richard J. Caruana / επ ιμέλε ια ιστορικών στοιχείων: Σ τέ λ ιο ς Δ εμη ρ ά ς).

σμός θα ήταν δυσκίνητος, με αποτέλεσμα να έλθει σε προστριβή με τον Λη Μάλορυ. Πρακτικά ο σχηματισμός δεν δοκιμάστηκε, αν και οργανώθηκε από τρεις μοίρες της 12ης Ομάδας στο Ντάξ- φορντ. Αποστολή του ήταν να λειτουργεί ως εφεδρεία και να εμπλέκεται όταν η 11η Ομάδα τον κα- λούσε. Την πρώτη φορά που κλήθηκε να το πράξει καθυστέρησε, αν και απέδωσε την καθυστέρηση στην αργοπορημένη κλήση του. Oi κατηγορίες δεν έλειψαν και από τις δύο πλευρές και οι προστριβές συνεχίστηκαν, χωρίς να δοθεί λύση ούτε από τον Ντάουντινγκ.

Στις 10 Σεπτεμβρίου δημιουργήθηκε από τους Ιταλούς το Corpo Aereo Italiano (CAI - Ιταλικό Αεροπορικό Σώμα), με σκοπό να στηρίξει τις προσπάθειες της Luftwaffe. 0 Μουσολίνι είχε αποφασίσει να αποδείξει ότι η χώρα του δεν υστερούσε σε σχέση με τη Γερμανία και ότι ήταν βασικός συμμέτοχος στις πολεμικές επιχειρήσεις. Διοικητής αυτού του σχηματισμού ήταν ο αντιπτέραρ- χος Ρίνο Κόρσο Φουτζιέρ. Oi Ιταλοί επιχειρούσαν από το Βέλγιο με μαχητικά Fiat CR.42 Falco και Fiat G.50 Freceia της 56ης Πτέρυγας και με βομβαρδιστικά Fiat BR.20 που ανήκαν στη 13η και στην 43η Πτέρυγα. Στο CAI υπηρετούσαν επίσης αναγνωριστικά αεροσκάφη Cant Z.1007 και μεταφορικά Caproni Ca.133. H συμμετοχή των Ιταλών περιορίστηκε στις τελευταίες ημέρες της Μάχης της Αγγλίας, τον Οκτώβριο, συνεπώς δεν επηρέασε

καταλυτικά την εξέλιξη των γεγονότων. Ούτως ή άλλως τα τεχνικά προβλήματα και οι περιορισμένες δυνατότητες των αεροσκαφών τους δεν επέτρεπαν κάτι τέτοιο. Στις 15 Απριλίου 1941 ο εν λό- γω σχηματισμός αποσύρθηκε.

Κατά τα μέσα Σεπτεμβρίου οι Γερμανοί κατέφευγαν πλέον σε νυκτερινούς βομβαρδισμούς, χωρίς να έχουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Oi Βρετανοί συνέχιζαν να υφίστανται μεγάλη αιμορραγία σε χειριστές, οι οποίοι έφθαναν συνε-

κίτρινο, για ε υ χ ερ έσ τε ρ η αναγνώριση από τον αέρα σε περίπτωση πτώσης στη θάλασσα . Σ το α ρ ισ τερ ό χέρ ι ο άνδρας κρα τά κάσκα τύπου B, με μάσκα οξυγόνου τύπου Ώ μ ε μ ικρόφωνο. Oi μ π ό τες είναι βρ ετα ν ικής κ α τα σ κ ευ ή ς, Pattern 1940.0 εν λόγω σμηνίας, π ιλότος μ αχ ητικού Hurricane, το 1940διο ικούσε το A Σ μή νος της 43ης Μ ο ίρας . Α ρ γ ό τερ α έ φ θ α σ ε μ έχρ ι τον βα θ μό του αντισμηνάρχου (ε ικονογράφ ηση: M alco lm M c G re g o r / εν δ υμ ατολογική π εριγραφ ή: Σ τέ λ ιο ς Δ ε μ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιε ύ ε τα ι μ ε την ά δε ια τη ς De Agostini UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ελλάδα-color im age copyright: D eA g o s t in i UK Ltd).

0 ιπ τά μενος σμηνίας Γκάρτον τη ς R A F K a r0 τη διάρκεια τη ς Μ άχης τη ς Α γγλίας. Φ οράει την κλασική στολή μάχης τη ς Ρ Α Ρ εκ ε ίν η ς της περιόδου, χρ ώ μ α το ς blue-grey. Γύρω από τον λαιμό του φ έρ ε ι ένα μ ε τα ξω τό φουλάρι, για την π ροστασία του δ έρ μ α το ς από ερ εθ ισ μ ο ύ ς . To σωσίβιο «M a e West» Pattern 1932έπ ρεπ ε να φ ο υ σ κ ω θε ί από τον φ έρ ο ν τα και μ ερ ικ έ ς φ ο ρ ές ήτα ν βαμμένο


(IfwmsMfu "".··■··

*

O κ α 9 εδ ρ ικ ό ς ναός το υ Αγίου Παύλου ζω σμένος από τις φ λ ό γες , που προκλή&ηκαν από βομβαρδισμούς τον Δ ε κ έμ β ρ ιο το υ 1940.

χώς στα όριά τους. H 15η Σεπτεμβρίου επρόκειτο να μείνει αλησμόνητη. Oi Γερμανοί εμφανίσθηκαν πάλι με τεράστιο αριθμό αεροσκαφών. Oi Βρετανοί αντέδρασαν αμέσως. Επιχειρούσαν πλέον συχνά σε ζεύγη μοιρών και οι εφεδρείες είχαν ειδοποιηθεί έγκαιρα, όπως και η «Big Wing». Τα βρετανικά μαχητικά επέπεσαν ορμητικά στα απροστάτευτα βομβαρδιστικά, σε μεγάλους αριθμούς. Τα μαχητικά των Γερμανών δεν είχαν την απαιτούμε- νη εμβέλεια για να ακολουθήσουν τα βομβαρδιστικά και αυτό καθιστούσε την αποστολή των πιλότων των Συμμάχων ευκολότερη. To δεύτερο κύ

μα είχε την ίδια τύχη. To φονικό φορτίο των βομβαρδιστικών δεν έφθανε στον σκοπό του. Ομως το τίμημα στο έδαφος ήταν βαρύ, σε ζωές πολιτών και υλικές καταστροφές. H Διοίκηση Μαχητικών, που μέχρι τότε δοκιμαζόταν σκληρά, είχε πια το «πάνω χέρι» και οι απώλειες των Γερμανών ήταν διπλάσιες από τις δικές της.

Oi γερμανικές απώλειες πάντως δεν ήταν τρομερές, ούτε η 15η Σεπτεμβρίου είχε οδηγήσει στην εξουδετέρωση της Luftwaffe. Oi Γερμανοί όμως είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι η μάχη είχε χαθεί και ότι οι φήμες περί κάμψης του ηθι

Σ χημ ατ ισ μός αεροσκαφώ ν Spitfire. Av και υπ ηρέτησαν σε μ ικ ρ ό τερ ο υ ς α ρ ι9μ ο ύ ς σ ε σχέση μ ε τα Hurricane, τα Spitfire γνώρισαν μ εγ α λ ύ τερ η δ η μ ο σ ιό τη τα κ ατά τη Μ άχη τη ς Α γγλίας.


κού της RAF και καταλυτικής αποδυνάμωσης του εχθρού ήταν προπαγάνδα. To δικό τους ηθικό είχε κλονιστεί σοβαρά. Στο βιβλίο του Γκάλαντ «Οι πρώτοι και οι τελευταίοι», ο παλαίμαχος άσσος αναφέρει ότι τόλμησε, έστω και αστειευόμενος, να ζητήσει Spitfire από τον Γκαίρινγκ. O πρώην άσσος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και αργότερα πανίσχυρος αλλά υπερφίαλος στρατάρχης του Ράιχ, δεν έπειθε πολλούς για την αίσια έκβαση της μάχης.

Oi επιθέσεις συνεχίστηκαν αλλά το ηθικό είχε αλλάξει πλευρά. Συχνά τα γερμανικά βομβαρδιστικά επέστρεφαν άπρακτα, η δεξαμενή χειριστών της RAF γέμιζε πάλι και ο λόγος καταρρίψε- ων ανέβηκε στο 1:3 υπέρ της RAF. Διάφορες προσπάθειες της Luftwaffe να μετατρέψει τα Bf 109 σε βομβαρδιστικά ή να προστατεύσει αποτελεσματικά τα καθαρόαιμα βομβαρδιστικά, απέτυχαν ή δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα λόγω μικρής διαθεσιμότητας. Oi βρετανικές επίγειες δυνάμεις ενίσχυαν και αυτές τη θέση τους με περισσότερο πεζικό και άρματα.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου τα Bf 110 αποσύρθηκαν οριστικά. O Οκτώβριος άρχισε με σοβαρές επιδρομές εναντίον του Λονδίνου και άλλων πόλεων. Σταδιακά όμως οι επιθέσεις αραίωναν. H επιχείρηση «Seeloewe», που είχε αναβληθείγια 13 ημέρες στις 11 Σεπτεμβρίου, αναβλήθηκε για μια ακόμη φορά, έως την άνοιξη του 1941. Ωστόσο, κανένας δεν έτρεφε πλέον αυταπάτες. H επιχείρηση αυτή δεν θα γινόταν ποτέ. H επιβεβαίωση ήλθε με την Οδηγία αρ. 21 που εξέδωσε ο Χίτλερ στις 18 Δεκεμβρίου 1940. H 31η Οκτωβρίου χαρακτηρίστηκε ως η ημέρα κατά την οποία τελείωσε η Μάχη της Αγγλίας.

ΑποτελέσματαOi απώλειες των δύο πλευρών ήταν μεγάλες.

Oi Βρετανοί έχασαν 1.023 μαχητικά και 524 βομβαρδιστικά, αλλά κέρδισαν μια νίκη που κατέχει από τότε ξεχωριστή θέση στις καρδιές τους, κυρίως για τον τρόπο με τον οποίο επιτεύχθηκε. O Τσώρτσιλ σε επίσημη ομιλία του στις 20 Αυγού- στου 1940, περιέγραψε τις θυσίες που απαιτήθη- καν με το διάσημο απόφθεγμα: «Ποτέ δεν οφεί- λονταν τόσο πολλά από τόσο πολλούς σε τόσο λίγους». H Διοίκηση Μαχητικών, για παράδειγμα, έχασε 515 χειριστές. O τίτλος «Οι Λίγοι» συνόδευε από τότε τους χειριστές και όσους ενεπλάκησαν στη νικηφόρα εκστρατεία. Δεν πρέπει, όμως, να λησμονούμε και τους 28.000 πολίτες οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους, κυρίως κατά τη διάρκεια του «Blitz». Αλλες 32.000 περίπου τραυματίστηκαν. H ομοψυχία που επέδειξε ο βρετανικός λαός στο σύνολό του, η αλληλεγγύη, η συνεργασία και η στωικότητα, συνετέλεσαν τα μέγιστα στην επιτυ

χία, η οποία είχε τεράστιο αντίκτυπο στην άλλη όχθη του Ατλαντικού και κυρίως στην Ευρώπη, απέναντι σε έναν αντίπαλο ο οποίος πριν από μερικούς μήνες φαινόταν ανίκητος.

H Luftwaffe απώλεσε 873 μαχητικά και 1.014 βομβαρδιστικά. Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αξία των χειριστών της και τις δυνατότητες ορισμένων αεροσκαφών της, σίγουρα όμως μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση ορισμένες επιλογές της. Oi συχνές αλλαγές τακτικής επηρέασαν το αποτέλεσμα. H αποφυγή της προσβολής

Μ ικρ ά παιδιά σε απόγνωση, δίπλα από τα ερείπ ια σπιτιού. Oi βομβαρδισμοί τη ς L u ftw a lfe π ροκάλεσαν στις β ρ ετα ν ικές πόλεις και έντονο π ρόβλημα ε ξα ιτ ία ς των α στέγω ν, κ α θ ’ όλη τη δ ιάρκεια το υ πολέμου.

εφαρμογη στις εναεριες συγκρουσεις.

των αεροδρομίων, προκειμένου να βομβαρδιστούν τα αστικά κέντρα της Βρετανίας, αποδείχθηκε ολέθρια. Σε μια στιγμή που η RAF δυσκολευόταν να ανταποκριθεί, η Luftwaffe της προσέ- φερε ένα ευπρόσδεκτο διάλειμμα. H έλλειψη στρατηγικού βομβαρδιστικού και η επιμονή σε αεροσκάφη που δεν είχαν τις απαιτούμενες δυνατότητες, ήταν παράγοντες που έγειραν την πλάστιγγα προς την πλευρά της RAF. Οπως στη Νορβηγία αποδεκατίστηκε το Kriegsmarine, έτσι και στη Μάχη της Αγγλίας έγινε αμαίμαξη στις δυνάμεις της Luftwaffe. To κακό για τους Γερμανούς ήταν ότι δεν είχαν τη δυνατότητα να αναπληρώσουν τα αεροσκάφη τόσο γρήγορα όσο οι Σύμμα- χοι.

Μετά τη Μάχη της Αγγλίας, άλλαξε η μορφή του πολέμου στους αιθέρες. Ορισμένα διδάγματα αυτής της αντιπαράθεσης βρίσκουν και σήμερα


H Μάχη του Ατλαντικού αρχίζει

To υποβρύχιο U-25 CTyp ΙΑ) β ύ θ ισ ε έξ ι συμμαχικά πλοία εκ τοπ ίσ μ ατος 27.335 ί, πριν β υ θ ισ τε ί το ίδιο από νάρκη στις 8-8-1940.

- M f e, # ”. v ·· ·~> ,t#

O Β ρ ετα ν ό ς μ α θ η μ α τ ικ ό ς Αλαν Μ ά θ ισ ο ν Τούρινγκ, βασικός σ υ ν τελ εσ τή ς τη ς επ ιτυχούς αποκρυπτογράφ ησης των γερμανικών κωδίκων.

To Enigma λύνεταιTov Φεβρουάριο του 1918 ο Γερμανός μηχανι

κός Αρτουρ Σέρμπιους κατέθεσε τα απαραίτητα δικαιολογητικά ευρεσιτεχνίας για μια κρυπτογραφική συσκευή που βασιζόταν σε περιστρεφόμενους στροφείς. Αυτή ήταν ο πρόδρομος των κρυπτογραφικών συσκευών Enigma, που έμελλαν να πρωταγωνιστήσουν, κατά τη διάρκεια του B ’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια συναρπαστική ιστορία κατασκοπείας.

Oi συσκευές Enigma έγιναν διάσημες για τη στρατιωτική τους χρήση, ωστόσο δεν άρχισαν τη σταδιοδρομία τους στην υπηρεσία στρατιωτικών οργανισμών. Μόλις το 1925 προσέλκυσαν την προσοχή του Γερμανικού Ναυτικού (Kriegsmarine) και τέθηκαν στην υπηρεσία του μετά από έναν χρόνο. O Στρατός ακολούθησε το 1928 με το υπόδειγμα Enigma «G». To 1930 εισήχθη σε χρήση το υπόδειγμα «I», το οποίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Αυτή τη φορά το Ναυτικό ακολούθησε, αντιγράφοντας το υπόδειγμα «I» το 1934. Tov επόμενο χρόνο η Γερμανική Αεροπορία (Luftwaffe) υιοθέτησε επίσης την Enigma.

H εξέλιξη των εν λόγω συσκευών ήταν ραγδαία. Ενώ αρχικά χρησιμοποιούσαν τρεις στροφείς, οι πιο εξελιγμένες εκδόσεις έφεραν εννέα επιλεγόμενους στροφείς. To 1938 ο Πολωνός μαθηματικός Μάριαν Ρεζέφσκυ, με τη συνεργασία των επίσης μαθηματικών και κρυπτολόγων Χένρικ Τσιγκάλσκι και Γέρζυ Ροτσίτσκι, κατόρθωσε να κατασκευάσει μια κρυπτολογική συσκευή, γνωστή ως bomba kryptologiczna (=κρυπτολογική βόμβα), η οποία ήταν σε θέση να τους βοηθήσει ώστε να εντοπίσουν τα «κλειδιά» που ήταν απαραίτητα για την αποκρυπτογράφηση. Οταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Πολωνία, οι Πολωνοί ήταν σε θέση να αποκρυπτογραφήσουν ορισμένα μηνύματα. Πριν από την κατάληψη της χώρας τους οι τρεις μαθηματικοί και αξιωματικοί του Biuro Szyfrow (Υπηρε

σία Κρυπτογραφίας), παραχώρησαν την τεχνογνωσία που είχαν αποκομίσει στους Βρετανούς και στους Γάλλους, κατά τη διάρκεια μυστικής συνάντησης έξω από τη Βαρσοβία στα τέλη Ιουλίου του 1939.

Από το 1939 διευθυντής της Secret Intelligence Service-SIS (Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών) της Βρετανίας ήταν ο Στιούαρτ Γκράχαμ Μίνγκις. O Μίνγκις φρόντισε να υποστηρίξει με μεγαλύτερη θέρμη τις προσπάθειες για το σπάσιμο των εχθρικών κωδίκων. Από τα μέσα Αυγούστου του 1939 η Government Code and Cypher School (Κυβερνητική Σχολή Κωδίκων και Κρυπτογραφίας) στεγάστηκε στο Μπλέτσλεϋ Παρκ, μια βικτωριανή έπαυλη στο Μπάκιγχαμσιρ. Στην έπαυλη αυτή, η οποία έμεινε γνωστή ως «Station X», φιλοξενήθηκε μια ετερόκλητη ομάδα από μαθηματικούς, σκακιστές, μηχανικούς και ανθρώπους άλλων ειδικοτήτων, μερικές από τις οποίες ήταν αρκετά εκκεντρικές. Πολλά μέλη της ομάδας στεγάζονταν σε ξύλινα παραπήγματα. Κάθε παράπηγμα εξειδικευόταν σε μια συγκεκριμένη αποστολή. Ενας από τους επιστήμονες της ομάδας, ο 28χρονος μαθηματικός Αλαν Μάθισον Τούρινγκ, κατόρθωσε να κατασκευάσει μια ηλεκτρομηχανική συσκευή που έμελλε να είναι το βρετανικό αντίστοιχο της πολωνικής «βόμβας». H συσκευή του Τούρινγκ βασίστηκε στα αποτελέσματα των πολωνικών ερευνών και κατασκευάστηκε υπό την καθοδήγηση του 46χρονου μηχανικού Χάρολντ Χαλ «Ντοκ» Κην, ο οποίος διέθετε 60 διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Ηταν έτοιμη να λειτουργήσει την άνοιξη του 1940. Μια δεύτερη εγκαταστάθηκε τον Αύγουστο του 1940. Σε αυτήν είχε ενσωματωθεί μία βελτίωση, ο διαγώνιος πίνακας, από τον 34χρονο μαθηματικό Γκόρντον Γουέλτσμαν. Από εκείνη τη στιγμή οι Βρετανοί μπορούσαν να διαβάσουν α- ποκρυπτογραφημένα μηνύματα που τους παρείχε - άθελά της - η Luftwaffe, η οποία χρησιμοποιούσε απλούστερο σύστημα από το Kriegsmarine και τον


Στρατό (Heer). To δελτίο πληροφοριών που συντασσόταν με βάση τα αποκρυπτογραφημένα μηνύματα ονομάστηκε Ultra, από τον χαρακτηρισμό του ως άκρως απόρρητου. Ελάχιστα ήταν τα πρόσωπα τα οποία είχαν πρόσβαση σε αυτό το δελτίο. Χάρη στις μεταγενέστερες εξελίξεις, οιπληροφο- ρίες από τα δελτία Ultra βοήθησαν τους Συμμάχους να κερδίσουν τη Μάχη του Ατλαντικού αλλά καιτον πόλεμο.

H Μάχη του Ατλαντικού - H πρώτη «χαρούμενη περίοδος»

H σημασία του εφοδιασμού ήταν ανέκαθεν ζωτική για την επιτυχία σε έναν πόλεμο. H παρε- μπόδιση του εχθρικού ανεφοδιασμού έχει τουλάχιστον την ίδια σπουδαιότητα. Κατά τη διάρκεια του B' Παγκοσμίου Πολέμου η Βρετανία επεβίωνε χάρη στη ροή εφοδίων που έφθαναν κυρίως από τη δυτική πλευρά του Ατλαντικού. Αυτό δεν ήταν πρωτόγνωρο. Είχε επαναληφθεί κατά τον προηγούμενο παγκόσμιο πόλεμο. H αξία του υποβρυχίου σε αποστολές καταστροφής των εχθρικών εφοδιοπομπών είχε ήδη αποδειχθεί από τον A' Παγκόσμιο Πόλεμο και, φυσικά, δεν είχε διαφύγει από την προσοχή του Kriegsmarine.

H Βρετανία, πολεμώντας μόνη μετά την κατάρρευση της Γαλλίας, είχε να αντιμετωπίσει επιπρόσθετα προβλήματα κατά την προσπάθειά της να κρατήσει τις οδούς επικοινωνίας ανοικτές και τη ροή εφοδίων. Oi Γερμανοί διέθεταν πια νέες βάσεις στα γαλλικά παράλια του Ατλαντικού, από τη Δουνκέρκη ως τον Βισκαϊκό κόλπο. Με τις βάσεις στα λιμάνια Λοριάν, Βρέστη, Λα Παλίς και Λα Ροσέλ, τα γερμανικά υποβρύχια κέρδιζαν περίπου 720 χιλιόμετρα ταξιδιού, δεδομένου ότι δεν χρειαζόταν πια να επιχειρούν από τη Γερμανία. Αυτό σήμαινε ότι αυξανόταν τόσο η ακτίνα δράσης τους, όσο και το διάστημα κατά το οποίο θα εκτε- λούσαν περιπολίες. Παράλληλα αυξήθηκε και η ακτίνα δράσης των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας, όπως το Focke Wulf Fw 200. Επιπλέον ήταν διαθέσιμες οι ακτές της Νορβηγίας, που επέτρεπαν άμεση πρόσβαση στον βόρειο Ατλαντικό και στις βόρειες ακτές της Βρετανίας. O Νταίνιτς θεωρούσε τα γαλλικά λιμάνια πολύτιμο απόκτημα: «Δεν είμαστε πια περιορισμένοι στο τρίγωνο της Βαλτικής, που αποδείχθηκε μεγάλο μειονέκτημα για εμάς κατά τον Μεγάλο Πόλεμο. H κατάληψη των γαλλικών λιμανιών θα επιτρέψει στα υποβρύχιά μας να εμπλέκονται πιο γρήγορα στη δράση». Στις 23 Ιουνίου 1940 ο Νταίνιτς και το επιτελείο του επισκέφθηκαν και επιθεώρησαν το λιμάνι του Λοριάν. Αποφασίσθηκε να κατασκευαστούν εκεί καταφύγια για τα υποβρύχια. To αρχηγείο της επι

χειρησιακής διοίκησης των υποβρυχίων εγκαταστάθηκε - μέχρι το 1942 - σε μια έπαυλη στο ακρωτήριο Κερνεβέλ, με θέα τον κόλπο του Λο- ριάν.

Oi Βρετανοί, ωστόσο, αντιμετώπιζαν ένα ακόμη πρόβλημα. Πολύτιμες μονάδες του Γαλλικού Ναυτικού παρέμειναν αγκυροβολημένες και αδρανείς, πέρασαν στη δικαιοδοσία του Kriegsmarine ή καταστράφηκαν από το Royal Navy για να μη χρησιμοποιηθούν από τον εχθρό. Ελάχιστες έμειναν υπό συμμαχική διοίκηση, στο πλευρό των Ελεύθερων Γάλλων, μαζί με μονάδες από άλλες συμμαχικές κατεχόμενες χώρες, όπως η Ολλανδία.

Εξάλλου ένας σημαντικός αριθμός αντιτορπι- λικών πλοίων τα οποία ειδικεύονται σε ανθυποβρυχιακές αποστολές, δεν ήταν διαθέσιμος, διότι είχε εμπλακεί στην εκστρατεία της Νορβηγίας, στη Μάχη της Γαλλίας, στην εκκένωση της Δουν- κέρκης και στη Μάχη της Αγγλίας που ακολούθησε. Τουλάχιστον 23 από αυτά τα αντιτορπιλικά α- πωλέσθηκαν, ενώ πολλά άλλα υπέστησαν βλάβες μείζονος ή ελάσσονος σημασίας. Αλλα είχαν απο- σπασθεί στη Δύναμη H, η οποία είχε αναλάβει τον ρόλο που αρχικά κατείχε στη Μεσόγειο ο γαλλικός στόλος.

Συνεπώς, ο αριθμός των διαθέσιμων αντιτορ- πιλικών, μέχρι το φθινόπωρο του 1940 δεν ήταν επαρκής, Στις 2 Σεπτεμβρίου εκείνου του χρόνου οι Βρετανοί υπέγραψαν με τις ΗΠΑ τη συμφωνία «Destroyers for Bases Agreement» (Συμφωνία «Αντι-

O Πολωνός μ α θ η μ α τ ικ ό ς Γέρζυ Ροτσίτσκι.


H ένταση της μάχης μέσα από ένα υποβρύχιο καταγράφηκε ανεξίτηλα στα ημερολόγια των πλοίων nou τηρούσαν οι κυβερνήτες. Τα παρακάτω αποσπά- σματα προέρχονται από το ημερολόγιο του U-99, κυβερνήτης του οποίου ήταν ο «άσσος» Οττο Κρέτσμερ. Oi καταχωρήσεις του Κρέτσμερ κοτά την επίθεση της 18ης Οκτωβρίου 1940 εναντίον της νηοπομπής SC7, αποτυπώνουν τα προβλήματα αξιοπιστίας που αντιμετώπισε το Kriegsmarine με τ ις τορπίλες, εκτός από την ένταση της μάχης και τις τακτικές: «21.24. Ανταλλαγή αναγνωριστικών σημάτων με το U-123. Νηοπομπή πάλι εν όψει. Βρίσκομαι μπροστά της, γΓ αυτό αφήνω το σκάφος μου να μείνει πίσω, αποφεύγοντας τα αντιτορπιλικά που προπορεύονται. Τα αντιτορπιλικά ρίχνουν συνεχώς φωτοβολίδες. Επιτίθεμαι από έξω στη δεξιά πτέρυγα του πρώτου σχηματισμού. 22.02. Καιρός, μέτρια ορατότητα, λαμπρό φεγγαρόφωτο. Πυροδοτώ πρωραία τορπίλη με κατευ- θυντήρα. Αστοχώ. 22.06. Πυροδοτώ τορπίλη πρύμνης με κατευθυντήρα. Στα 700 μέτρα κτυπώ μπροστά ανάμεσα στα πλοία. Σκάφος 6 .5 0 0 1 περίπου β υ θ ίζεται μέσα σε 20 δευτερόλεπτα. Τώρα προχωρώ ακά θεκτος μέσα στη νηοπομπή. 22.30. Πυροδοτώ πρωραία τορπίλη με κατευθυντήρα. Αστοχώ λόγω σφάλματος υπολογισμού γωνίας γυροσκοπίου. Αποφασίζω, ως εκ τούτου, να πυροδοτήσω τις υπόλοιπες τορπίλες χωρίς κατευθυντήρα, ιδιαίτερα εφόσον η εγκατάσταση δεν έχει ακόμα εγκρ ιθεί και προσαρμοστεί από το Τμήμα Ελέγχου Τορπιλών. To υποβρύχιο εντοπίζεται σύντομα από ένα πλοίο που ρίχνει λευκή φωτοβολίδα και στρέφ εται προς το μέρος μας ολοταχώς, συνεχίζοντας ακόμα κι όταν αλλάζουμε πορεία. Πρέπει να διαφύγω με τις μηχανές εκτός. Τελικά το πλοίο πραγματοποιεί στροφή, βάλλει με ένα από τα πυροβόλα του και παίρνει πάλι τη θέση του στη νηοπομπή».


Ta π υροβόλα του β ο η θη τ ικο ύ

κατα δρ ομ ικού «Atlantis». Δ ιακρ ίνοντα ι

οι κ α τα π α κ τές που χ ρησ ιμοπ οιούντο για την

απόκρυψή τους .

To βοη&ητικό κατα δρ ομ ικό «Orion».

O Πολωνός μ α 9 η μ α τ ικ ό ς Χένρικ Τσιγκάλσκι.

τορπιλικά με αντάλλαγμα Βάσεις»), To κείμενο προέβλεπε ότι οι ΗΠΑ θα παραχωρούσαν στους Βρετανούς 50 παλαιά αντιτορπιλικά, με αντάλλαγμα την παραχώρηση δικαιωμάτων σε βρετανικά εδάφη, όπως η Τζαμάικα, οι Μπαχάμες, η Αντίγκουα, το Τρίνινταντ και η Βρετανική Γουιάνα, για την εγκατάσταση βάσεων. Τα αντιτορπιλικά εντάχθηκαν στην κλάση «Town» και είχαν ως χαρακτηριστικό γνώρισμα τέσσερις καπνοδόχους. O κύριος οπλισμός τους ήταν τέσσερα πυροβόλα των 102 mm.

To Kriegsmarine είχε βυθίσει, μέχρι τον Μάιο του 1940, 126 πλοία με συνολική χωρητικότητα που πλησίαζε τους 500.0001. Αυτή η επιτυχία σημειώθηκε χωρίς οι Γερμανοί να έχουν ακόμη εκμε- ταλλευθεί τα γαλλικά λιμάνια του Ατλαντικού. Υπεύθυνη για τις περισσότερες επιτυχίες ήταν η Διοίκηση Υποβρυχίων. Κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου, σπάνια υπήρχε ταυτόχρονα σε περιπολία μεγάλος αριθμός υποβρυχίων. Εκείνη την περίοδο τα υποβρύχια δρούσαν συνήθως μεμονωμένα σε μια προκαθορισμένη περιοχή και οι επιτυχίες τους δεν ήταν αμελητέες. Αργότερα uio- θετήθηκε η τακτική της συνδυασμένης δράσης μιας ομάδας υποβρυχίων. Oi ομάδες αυτές ονομάστηκαν μεταφορικά «Wolfsrudel» (=αγέλες λύκων). H τακτική αυτή είχε δοκιμασθεί κατά τον προηγούμενο παγκόσμιο πόλεμο αλλά δεν είχε αναπτυχθεί. Oi απόψεις για την πατρότητά της είναι διχασμένες. Αλλοι τη θεωρούν επινόηση του αρχιπλοιάρχου Μπάουερ, ενώ οι περισσότεροι την αποδίδουν στον Νταίνιτς. Σε κάθε περίπτωση, ο δεύτερος είχε την ισχύ και το αξίωμα για να την καθιερώσει. Πριν από το 1941 οι «αγέλες» σχηματίζονταν μόνο για να επιτεθούν στον στόχο τους,

π.χ. μια νηοπομπή. Πριν και μετά την επίθεση τα υποβρύχια λειτουργούσαν ανεξάρτητα. Oi ομάδες υποβρυχίων που εκινούντο ενωμένες από την αρχή των αποστολών τους, έγιναν κανόνας το 1941. O εντοπισμός των νηοπομπών ήταν μια δύσκολη αποστολή, στην οποία συνεισέφεραν και τα αεροσκάφη της Luftwaffe, όπως το Focke Wulf Fw 200. Τις περισσότερες φορές όμως τα υποβρύχια βασίζονταν στα δικά τους μέσα.

Oi Σύμμαχοι είχαν υιοθετήσει, ως αντίδοτο, το σύστημα των νηοπομπών. Ωστόσο, όπως έγινε φανερό, δεν διέθεταν επαρκή αριθμό πλοίων συνοδείας, με αποτέλεσμα το σύστημα να μη λειτουργεί αποτελεσματικά. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την πρώιμη φάση του πολέμου του Ατλαντικού ανα- δείχθηκαν οι περισσότεροι «άσσοι» του Νταίνιτς, όπως ο Γκύντερ Πρίεν ή ο Οττο Κρέτσμερ, ο οποίος ολοκλήρωσε τον πόλεμο με 16πολεμικές περιπολίες, κατά τις οποίες βύθισε 46 πλοία συνολικού εκτοπίσματος 273.0431 και αναδείχθηκε ως ο πιο επιτυχημένος κυβερνήτης υποβρυχίου.

O κυριότερος τύπος υποβρυχίου των Γερμανών μέχρι το 1941 ήταν το Type VIIB. Κατασκευάστηκε από τα ναυπηγεία Germaniawerft στο Κίελο και Vulkan στη Βρέμη. Είχε μήκος 66,5 m και εκτόπισμα 7531 (8571 σε κατάδυση). Μπορούσε να κα- ταδυθεί σε βάθος 220 m και διέθετε συνήθως ως πλήρωμα 44 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες. Στην επιφάνεια εκινείτο με δύο υπερ- τροφοδοτούμενους πετρελαιοκινητήρες ισχύος 2.800 hp που του προσέδιδαν ταχύτητα 17,9 kts. Κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ανελάμβα- ναν δύο ηλεκτροκινητήρες ισχύος 750 hp, που επέτρεπαν ταχύτητα 8 kts. H εμβέλεια σε ανάδυση υπερέβαινε τα 16.000 km με ταχύτητα 10 kts, ενώ σε κατάδυση περιοριζόταν στα 167 km με ταχύτητα 4 kts. O κύριος εξοπλισμός επιφανείας στο κατάστρωμα ήταν ένα πυροβόλο των 88 mm L/45. Συνήθως υπήρχε και ένα αντιαεροπορικό πυροβόλο των 20 mm. Φυσικά το βασικό όπλο του σκάφους ήταν οι 14 τορπίλες των 533 mm nou εκτοξεύονταν από πέντε τορπιλοσωλήνες, ο ένας από τους οποίους βρισκόταν στην πρύμνη. Στη ναυτική ορολογία οι τορπίλες αποκαλούντο «χέλια». Τα πληρώματα των υποβρυχίων αντιμετώπισαν πολλές φορές προβλήματα με ελαττωματικές τορπίλες, κυρίως λόγω αστοχίας υλικού. Εναλλακτικά, πάντως, το υποβρύχιο μπορούσε να μεταφέρει και να ποντίσει νάρκες.

Παρά τα προβλήματα με τις τορπίλες, τα υποβρύχια κατόρθωναν να είναι αποτελεσματικά και να απειλούν τις πολύτιμες για την επιβίωση της Βρετανίας νηοπομπές. Tov Ιούνιο η ομάδα του Πρίεν, κυβερνήτη του U-47, βύθισε τρία εμπορικά πλοία της νηοπομπής HX48. Tov Αύγουστο βυθίστηκαν πέντε ακόμη πλοία συνολικού εκτοπίσματος περίπου 21.0001, τα οποία ανήκαν στη νηοπο

34 01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

μπή SC2. Τα πλεονεκτήματα τα οποία απέκτησαν τα υποβρύχια μετά την κατάληψη της Νορβηγίας και της Γαλλίας και λόγω της ανεπαρκούς φύλαξης των νηοπομπών, τους επέτρεψαν να βελτιώσουν κατά πολύ την αποτελεσματικότητά τους. To δεύτερο εξάμηνο του 1940 ονομάστηκε «H πρώτη ευτυχισμένη περίοδος». Tov Σεπτέμβριο εννέα υποβρύχια επιτέθηκαν στη νηοπομπή HX72, βυθίζοντας ένδεκα πλοία. Tov επόμενο μήνα, στις 17 Οκτωβρίου, έξι «λύκοι» επιτίθεντο επί τέσσερις ημέρες στη νηοπομπή SC7, βυθίζοντας16 πλοία. Ακολούθησε ο αποδεκατισμός της νηοπομπής HX79, η οποία έχασε δώδεκα πλοία, πάλι από έξι υποβρύχια. To 1940 έκλεισε με την επίθεση τριών υποβρυχίων στη νηοπομπή HX90, που κατέληξε στη βύθιση έξι πλοίων. Μέχρι το τέλος του έτους είχαν βυθιστεί 360 συμμαχικά πλοία, των οποίων το εκτόπισμα πλησίαζε τα 2.200.0001. To τίμημα για τους Γερμανούς ήταν η απώλεια έξι υποβρυχίων.

H παρουσία 27 ιταλικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό, δεν έγινε αισθητή εκείνη την περίοδο. Τα ιταλικά πληρώματα δεν είχαν την κατάλληλη εκπαίδευση, ενώ τα υποβρύχιά τους ήταν δυσκίνητα και δύσχρηστα. Tov Ιούλιο του 1940 είχαν κατορθώσει να βυθίσουν μόλις τέσσερα πλοία, συνολικού εκτοπίσματος 17.0001, ενώ τον ίδιο μήνα οι Γερμανοί είχαν βυθίσει πλοία συνολικού εκτοπίσματος 250.000 t. Σύντομα ο Νταίνιτς τα διέταξε να αναπτυχθούν γύρω από τις Αζόρες.

Στις επιχειρήσεις στον Ατλαντικό συμμετείχαν και μονάδες επιφανείας του Kriegsmarine και εξοπλισμένα εμπορικά πλοία. Μετά την απώλεια του «Admiral Graf Spee», το κυνήγι ανέλαβαν άλλα πολεμικά πλοία, μόλις απελευθερώθηκαν από τις

άλλες αποστολές τους. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 1940 η δράση τους έγινε πιο έντονη. Στις 5 Νοεμβρίου 1940 το καταδρομικό μάχης «Admiral Scheer», έσπειρε τον πανικό στη νηοπομπή HX84, βυθίζοντας πέντε πλοία και προκαλώντας ζημιές σε άλλα. Oi Βρετανοί ανέστειλαν προσωρινά τις νηοπομπές και άρχισαν έρευνα για το «Admiral Scheer», χωρίς να κατορθώσουν να το εντοπίσουν. Τα Χριστούγεννα του 1940 το «Admiral Hipper» επιτέθηκε στη νηοπομπή μεταφοράς οπλιτών WS5A αλλά αναχαιτίστηκε από τα συνοδευτικά πλοία.

Τα εξοπλισμένα εμπορικά πλοία ήταν γνωστά ως Hilfskreuzer (=βοηθητικά καταδρομικά). H στρατηγική της χρήσης εμπορικών πλοίων που έφεραν κρυφό εξοπλισμό, προκειμένου να αιφνι- διάζουν τα θύματά τους, ήταν επίσης δοκιμασμένη κατά τον προηγούμενο πόλεμο. Με την έναρξη του B ’ ΠΠ ήταν διαθέσιμα πέντε από αυτά («Atlantis», «Pinguin», «Thor», «Orion», «Widder»). Ta τρία πρώτα ήταν σύγχρονα πετρελαιοκίνητα φορτηγά, ενώ τα υπόλοιπα διένυαν δεύτερη δεκαετία της ζωής τους και προωθούντο από λιγότερο a-

To υποβρύχιο U-99 που κ υβερνούσε ο Ο ττο Κ ρ έτσ μερ .

O άσσος των υποβρυχίων Ο ττο Κ ρ έτσ μ ερ .

O πλοίαρχος Μ π έρ νχα ρ ντ Ρόγκε , κ υ β ερ νή τη ς του «Atlantis».

Κ ατασκευή ενισχυμένων κ ατα φ υγ ίω ν υποβρυχίων σε κάποιο γαλλικό λ ιμάνι σ τον Α τλαντικό .


ΚΑΡΛ ΝΤΑΙΝΙΤΣΓεννήθηκε σε ένα προάστιο του Βερολίνου

τον Σεπτέμβριο του 1891 και κατετάγη στο Kaiserliche Marine (Αυτοκρατορικό Ναυτικό) σε ηλικία 19 ετών. Επειτα από τη θη τε ία του σε μονάδες επιφανείας μ ετα τέθη κε , το 1916, στα υποβρύχια, τα οποία έμ ελλε να διοικήσει κατά τον επόμενο μεγάλο πόλεμο. Δ ιετέλ εσ ε κυβερνήτης των υποβρυχίων UC-25 και UC-68. Οταν το τελευταίο βυθίσ θηκε από τους Βρετανούς, ο Ν ταίνιτς συνελήφθη και παρέμεινε σε βρετανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων μέχρι το τέλος του πολέμου. To 1920 επέστρεψε στη Γερμανία και παρέμεινε στις τά ξε ις του Vorlaufige Reichsmarine, των ναυτικών δυνάμεων που δ ιέθ ε τ ε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Μ ετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία υπηρέτησε ως κυβερνήτης στο καταδρομικό «Emden». To

1935 ανέλαβε τη διοίκηση του 1ou Στολίσκου Υποβρυχίων, φ έροντας τον βα θμό του πλοιάρχου. O Ν ταίνιτς πίστευε ότι το Kriegsmarine έπρεπε να στραφεί μαζικά προς τα υποβρύχια, αποφεύγοντας τις δαπανηρές μονάδες επιφανείας. H γνώμη του ήταν ότι η σωστή στρατηγική για τη Γερμανία εντοπιζόταν στην καταστροφή του βρετανικού εμπορικού στόλου, η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα την αδυναμία του Royal N avy να δράσει χωρίς τα απαραίτητα εφόδια. Ομως δεν έβρισκε πολλούς υποστηρικτές στο Kriegsm arine και οι απόψεις του τον έφεραν σε αντιπαράθεση με τον επικεφαλής των γερμανικών ναυτικών δυνάμεων, ναύαρχο Εριχ Ραίντερ. Οταν εξερράγη ο B' ΠΠ, ο Νταίνιτς διοικούσε τον κλάδο υποβρυχίων (Befehlshaber der U-Boote - BdU), έχοντας στη δ ιά θ εσή του το 1/5 του αριθμού των υποβρυχίων που είχε ζητήσει, από τα οποία λι- γότερα από τα μισά ανήκαν στον τύπο ανοικτής θάλασσας «VII». Από τον Σ ε πτέμβριο του 1940 έφ ερ ε τον βαθμό του υποναυάρχου.

ξιόπιστες μηχανές. Με τις κατάλληλες μετατροπές μπορούσαν να φέρουν οπλισμό και ενδιαιτήματα για το - αυξημένης σύνθεσης - πλήρωμα, αλλά και χώρους για αιχμάλωτα πληρώματα και τα εφόδια που μετέφεραν για να ανεφοδιάζουν τα υποβρύχια. Αποστολές ανεφοδιασμού ανελάμβανε το πλοίο «Kulmerland».

Oi επιτυχίες των πέντε πρώτων πλοίων του είδους οδήγησαν στην ενίσχυσή τους με άλλα έξι σκάφη («Komet», «Stier», «Kormoran», «Michel», «Coronel», «Hansa»), που είχαν καλύτερες επιδόσεις από τα προηγούμενα. Ομως το στοιχείο του αιφνιδιασμού είχε χαθεί. O τυπικός εξοπλισμός των Hilfskreuzer περιελάμβανε πυροβόλα με διαμετρήματα από 37 έως 150 mm, καλυμμένα πίσω

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ KAI ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ ΠΛΟΙΩΝ TO 1940

AlTlA ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ(OEt)

Αεροσκάφη 192 580.074Βοηθητικά καταδρομικά 54 366.644Νάρκες 201 509.899Υποβρύχια 471 2.186.158Τορπιλάκατοι 23 47.985Αλλα πολεμικά πλοία 17 96.986Αλλες αιτίες 101 203.905

g S ^ ^ ^ ^ ^ ___________t0 5 9 _____________ 3.991.651_________

από ειδικές κατασκευές, τορπιλοσωλήνες, αντιαεροπορικά όπλα των 7,92 και των 20 mm, μέχρι και αναγνωριστικά αεροσκάφη Arado Ar 196 ή Heinkel He 114. Μερικά είχαν δυνατότητα ναρκοθέτησης, ενώ τα «Stier» και «Michel» μπορούσαν να μεταφέρουν και ένα ταχύπλοο (Schnellboot), προκειμένου να καταδιώκουν στόχους πιο γρήγορους από το μητρικό σκάφος. Φυσικά ο εξοπλισμός αυτών των σκαφών δεν ήταν επαρκής για να αντιμετωπίσουν μεγάλες μονάδες επιφανείας, όμως σε αρκετές περιπτώσεις αναγκάστηκαν να το πράξουν. Προκειμένου να κρατούν μυστική την αποστολή τους, οι άνδρες του πληρώματος προσπαθούσαν να μεταμφιέσουν το πλοίο με εικονικές καπνοδόχους κλπ. ή αλλάζοντας το όνομα και υψώνοντας κάθε φορά διαφορετική σημαία. Για τον λόγο αυτό μετέφεραν υλικά παραλλαγής, π.χ. χρώματα, ξυλεία και ναυτικές ενδυμασίες, για να αποκρύπτουν την ταυτότητα του πλοίου και τη δική τους.

Μέχρι το τέλος του 1940 βρίσκονταν σε επιχειρησιακή χρήση τα «Atlantis», «Pinguin», «Thor», «Orion», «Widder», «Komet» και «Kormoran». Oi Βρετανοί απάντησαν στην απειλή των Hilfskreuzer με τη δημιουργία των Armed Merchant Cruisers- AMC (Εξοπλισμένα Εμπορικά Καταδρομικά), που προέρχονταν επίσης από τις τάξεις του Εμπορικού Ναυτικού. To «Atlantis» (πρώην εμπορικό πλοίο «Goldenfels»), το οποίο εκτόπιζε 7.862 t και είχε μήκος 155 m, απέπλευσε στα τέλη Μαρτίου του 1940 για τον νότιο Ατλαντικό, με κυβερνήτη τον 41χρονο πλοίαρχο Μπέρνχαρντ Ρόγκε. Στο Kriegsmarine ήταν γνωστό ως Schiff 16 και στο Royal Navy ως Raider C. To πλήρωμά του αριθμούσε 349 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες. To ταξίδι του διήρκεσε 622 ημέρες. To πλοίο αυτό επεχείρησε κυρίως στον Ινδικό ωκεανό και στον νότιο Ατλαντικό, Κατόρθωσε να βυθίσει 22 συμμαχικά πλοία συνολικού εκτοπίσματος 145.697 t μέχρι τις 22 Νοεμβρίου 1941, οπότε υπέκυψε στα πυρά του δρετανικού βαρέος καταδρομικού «Devonshire», βορείως της νήσου της Ανάληψης. Ακολούθησε ο απόπλους του «Orion», εκτοπίσματος 7.021 t (Kriegsmarine: Schiff 36, Royal Navy: Raider Α), στις 6 ΑπρΛίου 1940. Κυβερνήτης του ήταν ο πλωτάρχης Κούρτ Βάιχερ, ο οποίος είχε υπό τις διαταγές του 350 περίπου άνδρες. To «Orion» εκτέλεσε αποστολή ναρκοθέτησης στη Νέα Ζηλανδία και συνεργάστηκε, από τον Νοέμβριο με το «Komet», πραγματοποιώντας κοινές επιδρομές. Μέσα στο1940η δράση του προκάλεσε τη βύθιση επτά πλοίων με συνολικό εκτόπισμα 33.3401. To «Widder» (Kriegsmarine: Schiff 21, Royal Navy: Raider D) εκτόπιζε 7.8511. To πλήρωμά του ήταν 364 άνδρες και κυβερνήτης του ο πλωτάρχης Χέλμουτ φον Ρούκτεσελ. Απέπλευσε από τη Γερμανία στις 6 Μαϊου 1940 και ολοκλήρωσε το ταξίδι του στη Γαλλία την 31η Οκτωβρίου του ίδιου έ-


τους. H λεία του ήταν δέκα πλοία, συνολικού εκτοπίσματος 58.6441.

Tov Ιούνιο ανεχώρησαν δύο «επιδρομείς», το «Thor» (Kriegsmarine: Schiff 10, Royal Navy: Raider E) και το «Pinguin» (Kriegsmarine: Schiff 33, Royal Navy: Raider F). To πρώτο εκτόπιζε 3.862 t και το πλήρωμα των 349 ανδρών διοικούσε ο πλοίαρχος Οττο Κέλερ, ενώ το «Pinguin» είχε πλήρωμα 401 ανδρών, κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Ερνστ Φέ- λιξ Κρούγκερ και εκτόπισμα 7.7661. To ταξίδι του «Thor» διήρκεσε 329 ημέρες. Κατά το διάστημα αυτό δώδεκα πλοία, συνολικού εκτοπίσματος 96.547 t έπεσαν θύματά του. To ταξίδι του «Pinguin» διήρκεσε λιγότερο (321 ημέρες) αλλά ήταν πιο αποδοτικό: η λεία του περιέλαβε 32 πλοία, αρκετά από τα οποία ήταν νορβηγικά φαλαινοθηρικά, με συνολικό εκτόπισμα 154.619 t. To «Pinguin» αναδείχθηκε, βάσει των αποτελεσμάτων, το πιο επιτυχημένο Hilfskreuzer. H σταδιοδρομία του διακόπηκε τον Μάιο του 1941 από τα πυρά του βρετανικού βαρέος καταδρομικού «Cornwall» στα ανοικτά των Σεϋχελλών.

To «Komet» ήταν γνωστό στο Kriegsmarine ως Sehiff 45 και στο Royal Navy ως Raider B. Εκτόπιζε 3.287 t και διέθετε πλήρωμα 274 ανδρών, με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Ρόμπερτ Αισσεν. Ξεκίνησε το παρθενικό του ταξίδι τον Ιούλιο του 1940, από το Γκότενχαφεν (το σημερινό πολωνικό λιμάνι Γκντύνια). Μέχριτο τέλος του 1940 είχε βυθίσει επτά συμμαχικά πλοία συνολικού εκτοπίσματος 41.0001. Tov Οκτώβριο του 1942 το «Komet» βυθίσθηκε αύτανδρο στα ανοικτά της Γαλλίας από τορπίλη της βρετανικής τορπιλακάτου MTB 236.

To έβδομο και τελευταίο Hilfskreuzer που αναχώρησε μέσα στο 1940, ήταν το «Kormoran» (Kriegsmarine: Sehiff 41, Royal Navy: Raider G). Απέπλευσε από τη Γερμανία την 3η Δεκεμβρίου με πλήρωμα 397 ανδρών και κυβερνήτη τον αντιπλοί- αρχο Τέοντορ Ντέτμερς. To «Kormoran» είχε εκτόπισμα 8.7361 και μήκος 164 m, ήταν δε το μεγαλύτερο από τα Hilfskreuzer. Πριν από τον πόλεμο o-

Eva από τα πολλά θ ύ μ α τα των «Λύκων του Ν τα ίν ιτς» : νορβηγικό πλοίο 9 .0 2 6 1 β υ θ ίζ ε τα ι 270 km δυτικά το υ Λα ντς Εντ το 1940.

νομαζόταν «Steiermark». Είχε ναυπηγηθεί το 1938 στο Κίελο. H δράση του είναι αξιοσημείωτη, διότι κατόρθωσε να βυθίσει πολεμικό πλοίο, αν και δεν διήρκεσε ούτε έναν χρόνο. Στις 19 Νοεμβρίου 1941 συνάντησε το αυστραλιανό ελαφρύ καταδρομικό «Sydney» 315 km από τις ακτές της δυτικής Αυστραλίας. Μέχρι εκείνη την ημέρα η λεία του είχε ανέλθει σε 11 πλοία, συνολικού εκτοπίσματος 68.264t. Κατά τη ναυμαχία που ακολούθησε, τα πυρά του «Kormoran» βύθισαν το «Sydney». Ομως οι φωτιές που είχαν ανάψει στο γερμανικό πλοίο από τα πυρά του αυστραλιανού καταδρομικού τέθηκαν εκτός ελέγχου και έτσι αυτό εγκατα- λείφθηκε από το πλήρωμά του και βυθίσθηκε.

To β ο η θη τ ικ ό κατα δρ ομ ικό «Kormoran» άρχισε τη σταδιοδρ ομ ία του ως εμπορικό πλοίο μ ε την ονομασία «Steiermark».

To κ ατα δρ ομ ικ ό μάχης «Admiral Scheer» β ύθ ισ ε π έντε πλοία της νηοπομπής HX84.

To βο η θη τ ικό κατα δρ ομ ικό «Kormoran».


Ιταλοί και Βρετανοί συγκρούονται σιην Αφρική

Β ρ ετα ν ο ί σ τρ α τ ιώ τες Ι τ α λ ί Κ η ε ί σ β ο λ ή οχυρω μένοι έ ξω από 1 Λ , 1 Α ,την Μ π άρντια στις 31 O T O V a V C C T O A l K n Α φ ρ ί Κ η Δ ε κ εμ β ρ ίο υ 1940.

Oi ιταλικές κτήσεις στην ανατολική Αφρική το 1940 περιελάμβαναν την Ερυθραία, την Αιθιοπία και την Ιταλική Σομαλία. H Ιταλία ήταν μια σχετικά μικρή αποικιακή δύναμη και ο Μουσολίνι επιθυμούσε να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα, ειδικά μετά την είσοδο της Ιταλίας στον B ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιθανοί στόχοι για να αυξηθεί η επικράτεια της Africa Orientale Italiana (Ιταλική Ανατολική Αφρική) ήταν η Γαλλική Σομαλία (Τζιμπουτί) και οι Βρετανικές κτήσεις στη Σομαλία, στην Κένυα, στο Σουδάν και στην Ουγκάντα.

Από το 1937 αντιδασιλιάς και γενικός διοικητής της Africa Orientale Italiana ήταν ο πρίγκηπας Αμεντέο, 3ος Δούκας της Αόστα. O Αμεντέο είχε αποδειχθεί πιο αποτελεσματικός από τον προκά- τοχό του, στρατάρχη Ροντόλφο Γκρατσιάνι, έχοντας εξασφαλίσει μεγαλύτερα ποσοστά αποδοχής από τον γηγενή πληθυσμό. Στη διάθεσή του βρίσκονταν πάνω από 250.000 άνδρες. H συντρι-

O σ τρ α τάρ χης Ροντόλφ ο

Γκρατσιάνι, α νώ τατος δ ιο ικητής

τη ς Λ ιβύης και των ιταλικών δυνάμεων στη βόρεια Αφρική.

πτική τους πλειοψηφία (70%) ήταν αποικιακά στρατεύματα, γνωστά με τη γενική ονομασία «α- σκάρι», που σημαίνει «στρατιώτης». H ποιότητα αυτών των στρατευμάτων ποίκιλλε. Υπήρχαν καλά εκπαιδευμένοι και έμπειροι στρατιώτες οι οποίοι υπηρετούσαν στο Regio Corpo Truppe Coloniali (=Βασιλικό Σώμα Αποικιακών Στρατευμάτων), ιππικό από την Ερυθραία, γνωστό ως «Penne di Falcone» (Φτερά Γερακιού), και «ομάδες» (bande) ατάκτων που δεν είχαν ούτε τον εξοπλισμό, ούτε την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να θεωρηθούν αξιόπιστοι (ωστόσο η αξία τους σε αποστολές ανταρτοπολέμου ή ανίχνευσης ήταν σημαντική). Oi δυνάμεις των Ιταλών είχαν κατανεμηθεί σε τέσσερις ζώνες ευθύνης. O βόρειος τομέας βρισκόταν κοντά στην Ασμάρα της Ερυθραίας, με διοικητή τον αντιστράτηγο Λουίτζι Φρούσι. O νότιος τομέας, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Πιέτρο Γκα- τσέρα, ήλεγχε την περιοχή γύρω από την πόλη Τζίμα, στην Αιθιοπία. O ανατολικός τομέας συνόρευε με τη Γαλλική και τη Βρετανική Σομαλία και διοικείτο από τον αντιστράτηγο Γκουλιέλμο Νάζι, ενώ ο τομέας Τζιούμπα είχε την έδρα του κοντά στο Κισμάγιο της Σομαλίας και διοικητή τον αντιστράτηγο Κάρλο ντε Σιμόνε.

Τα ιταλικά στρατεύματα της περιοχής σχημάτιζαν ένα μωσαϊκό. Περιελάμβαναν τακτικούς σχηματισμούς, όπως η επίλεκτη 65η Μεραρχία Πεζικού «Granatieri di Savoia» (=Γρεναδιέροι της Σαβοϊας), η 40ή Μεραρχία Πεζικού «Cacciatori d'Africa» (=Κυνηγοί της Αφρικής), δύο τάγματα αλπινιστών και βερσαλιέρων, αλλά καιπαραστρατιω- τικούς σχηματισμούς, όπως μονάδες μελανοχιτώ- νων και άνδρες της Milizia Volontaria per Ia Sicurezza Nazionale - MVSN (Εθελοντική Εθνοφρουρά για την Εθνική Ασφάλεια). Τις παραστρατιωτικές μονάδες επάνδρωναν Ιταλοίάποικοι. Επικουρικό ρόλο είχαν μονάδες των υπηρεσιών της δημόσιας τάξης, όπως καραμπινιέροι ή αστυνομικοί της Polizia dell’ Africa Italiana - PAI (Αστυνομία Ανατολικής Αφρικής). Oi τεθωρακισμένες δυνάμεις περιορίζονταν σε 24 άρματα M11 /39, αρματίδια L3/35 και 126 τεθωρακισμένα οχήματα. To πυροβολικό διέθετε 813πυροβόλα διαφόρων τύπων.

Oi αεροπορικές δυνάμεις των Ιταλών υπολογίζονται μεταξύ 200 και 300 αεροσκαφών, δεδομένων των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν στον νευραλγικό τομέα του ανεφοδιασμού σε πυρομα- χικά, ανταλλακτικά και καύσιμα. Oi πιο αξιόλογοι


τύποι που υπηρετούσαν στην ανατολική Αφρική υπό τις διαταγές της Aeronautica Africa Orientale ltaliana, με έδρα την Αντίς Αμπέμπα, ήταν τα βομβαρδιστικά Savoia-Marchetti SM.79 και Savoia- Marehetti SM.81 και τα μαχητικά Fiat CR.42. Υπήρχε επίσης μια μοίρα μεταφορών με αεροσκάφη Caproni Ca.133T και Ca.148C, Fokker F.VIi και Savoia-Marchetti SM.73.

To Ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό (Regia Marina) αντιπροσωπευόταν στην περιοχή από τον Στολίσκο της Ερυθράς Θάλασσας, με κύρια αγκυροβόλια τα λιμάνια στις περιοχές Μασάουα και Ασάμπ της Ερυθραίας και το λιμάνι του Μογκαντίσου στην Ιταλική Σομαλία. O εν λόγω στολίσκος διέθετε επτά αντιτορπιλικά («Francesco Nullo», «Nazario Sauro>>, «Cesare Battisti», «Daniele Manin», «Pantera», «Tigre», «Leone»), πέντε τορπιλακάτους, οκτώ υποβρύχια και μοίρες αεροσκαφών.

To μεγάλο πρόβλημα των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων στην Αφρική ήταν ο ανεφοδιασμός. Καθώς το Royal Navy επέβαλλε την κυριαρχία του στη Μεσόγειο, οι ιταλικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν ελλείψεις σε καύσιμα και άλλα χρειώδη για να συνεχίσουν την πολεμική τους προσπάθεια, με αποτέλεσμα ορισμένες φορές να αναγκάζονται να περιορίσουν τη δράση τους. Τα φάρμακα ήταν εξίσου σημαντικά με τα πυρομαχικά και τα τρόφιμα, διότι ασθένειες όπως η ελονοσία μπορούσαν να εξοντώσουν έναν σχηματισμό πιο γρήγορα από o- ποιονδήποτε εχθρό.

Oi δυνάμεις της Βρετανίας και της Βρετανικής Κοινοπολιτείας αποτελούσαν ένα ετερόκλητο σύνολο από 30.000 άνδρες. H αριθμητική υπεροχή των Ιταλών αντισταθμιζόταν από τον ανώτερο εξοπλισμό των Βρετανών και τον επαρκέστερο ανεφοδιασμό τους. Tov Ιούνιο ήταν διαθέσιμα τρία «μητροπολιτικά» βρετανικά τάγματα πεζικού, από τα συντάγματα Worcestershire, Essex και West Yorkshire, ενώ η Sudanese Defence Force (Αμυντική Δύναμη του Σουδάν) συνεισέφερε με έξι λόχους πολυβολητών. Αυτές οι μονάδες υπεράσπιζαν το βόρειο μέτωπο στο Σουδάν, με διοικητή τον αντιστράτηγο Ουίλιαμ Πλατ. Νότια, στην Κένυα, ο αντιστράτηγος Αλαν Κάνινγκαμ διοικούσε τον σχηματισμό King's African Rifles - KAR (Βασιλικοί Αφρικανοί Τυφεκιοφόροι), δύναμης δύο ταξιαρχιών, ενώ σχηματιζόταν μια ακόμη ταξιαρχία Νοτιοαφρικανών. H Βρετανική Σομαλία ήταν χώρος ευθύνης του συνταγματάρχη Αρθουρ Ρέτζι- ναλντ Τσάτερ, ο οποίος διοικούσε το Somaliland Camel Corps (Σώμα Καμηλών της Σομαλίας). Αυτό ενισχυόταν από το ΙοΤάγμα του Συντάγματος της Βόρειας Ροδεσίας, το 3o Τάγμα του 15ου Συντάγματος του Παντζάμπ, το 2o Τάγμα του Συντάγματος Black Watch και στοιχεία του 2ou Τάγματος των KAR. O Τσάτερ, ο οποίος επιχειρησιακά έφερε βαθμό ταξιάρχου, είχε μόλις 4.000 άνδρες στη

Β ρεταν ικήαυτοκινητοπομπ ή που έχ ε ι π ληγε ί από τη Regia Aeronautica στη Σομαλία.

διάθεσή του για να υπερασπιστεί τις θέσεις του.Παράλληλα οι Βρετανοί φρόντισαν να οργα

νώσουν, να εφοδιάσουν και να εκπαιδεύσουν ομάδες Αιθιόπων ανταρτών που αντιστέκονταν στους Ιταλούς. Αυτοί οι αντάρτες ήταν γνωστοί ως «Arbegnoch» ή «πατριώτες». Oi συγκεκριμένες μονάδες δεν ήταν έτοιμες από την αρχή της εκστρατείας. Tov Αύγουστο του 1940 η «Αποστολή 101», που διοικούσε ο συνταγματάρχης Ντάνιελ Σάντφορντ, άρχισε να στρατολογεί αντάρτες και να δημιουργεί επιχειρησιακούς πυρήνες εφοδιασμού και εκπαίδευσης των ανταρτών. O εξόριστος αυτοκράτορας της Αιθιοπίας, Χαϊλέ Σελασιέ, ο οποίος βρισκόταν στο Σουδάν από τον Ιούλιο, ήταν σύμφωνος με την όλη ιδέα. Από τον Νοέμβριο υπεύθυνος για την οργάνωση του σχηματισμού που θα ονομαζόταν «Δύναμη Γεδεών» και θα περιείχε μεγάλο αριθμό ανταρτών, ορίστηκε ο ταγματάρχης Ορντ Ουίνγκεϊτ. To όνομα του Ουίνγκε-

Περίπολος βρετανικώ ν τεθω ρακισμένω ν οχημάτω ν M arm on Herrington στη βόρεια Αφρική.

01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 39

Β ρ εταν ικό Matilda M k II. Τα ά ρμα τα

α υ το ύ το υ τύπου δ ιέ θ ε τ α ν

θω ράκιση πάχους 78 m m στο

εμπ ρόσθ ιο τμήμα και π υροβόλο των

2 p d r (40 mm).

Τεθωρακισμένο όχημα Rolls-Royce. Φ έρ ει α ντια ρ μ ατικό τυ φ έκ ιο Boys και ανήκειστο 11 ο Σ ύ ν τα γ μ α Ουσάρων.

ϊτ έμελλε να απαθανατιστεί ατη Βιρμανία, μέσα από τη δράση των περίφημων Chindits (Τσίντιτς).

H κατάσταση στη Γαλλική Σομαλία άλλαξε με- τάτη συνθηκολόγηση της Γαλλίας. Στις 18 Ιουνίου ο ταξίαρχος Πωλ Λεζαντιγιόμ ανεχώρησε από την αποικία για να ενωθεί με τις δυνάμεις των Ελευθέρων Γάλλων, όμως η αποικία έμεινε πιστή στην κυβέρνηση του Βισύ.

To Royal Navy ήλεγχε στενά τον Ινδικό ωκεανό και την Ερυθρά θάλασσα με τον Ανατολικό Στόλο, διότι η κυριαρχία στους θαλάσσιους δρόμους της περιοχής εξασφάλιζε ανεμπόδιστη ροή πολύτιμων εφοδίων από τις βρετανικές αποικίες και τις χώρες της Κοινοπολιτείας. Εκτός από τα εφόδια, η Ωκεανία καιη Ινδία συνεισέφεραν μεγάλο αριθμό στρατιωτικών μονάδων, οι οποίες ενίσχυσαν ποιοτικά και ποσοτικά τις Βρετανικές Ενοπλες Δυνάμεις. O Ανατολικός Στόλος παρά τη σπουδαι- ότητά του, είχε το προσωνύμιο «Ξεχασμένος Στόλος», διότι σε αυτόν υπηρετούσαν πλοία παλαιό- τερα καιπιο αργά, που δενθεωρούντο κατάλληλα για υπηρεσία στον Ατλαντικό ή στη Μεσόγειο.

H ίδια κατάσταση επικρατούσε και στις αεροπορικές δυνάμεις, ωστόσο βελτιώθηκε με την πάροδο του χρόνου. Στις αρχές της εκστρατείας το διαθέσιμο υλικό ήταν απαρχαιωμένο, ακόμη και για τα δεδομένα της Αφρικής. Στον 6ορρά υπήρχαν δύο μοίρες 6ομ6αρδιστικών της RAF και μια μοίρα για συνεργασία με τις επίγειες δυνάμεις. Νότια, στην Κένυα, υπήρχαν μονάδες της South African Air Force-SAAF (Αεροπορία της Νότιας Αφρικής): η 12η Μοίρα Βομβαρδιστικών, εξοπλι

σμένη με αεροσκάφη Junkers Ju 86, η 11η Μοίρα Βομβαρδιστικών με αεροσκάφη Fairey Battle, η 40ή Μοίρα Συνεργασίας με αεροσκάφη Hawker Hartebee, η 2η Μοίρα Μαχητικών με Hawker Fury και η 237 Μοίρα Συνεργασίας της Νότιας Ροδεσίας η οποία πετούσε με αεροσκάφη Hawker Hardy. Τα Hawker Hartebee και Hawker Hardy ήταν διπλάνα και παραλλαγές του τύπου Hawker Hart.

Oi επιχειρήσεις ξεκίνησαν περί τα μέσα Ιουνίου με αεροπορικές επιδρομές και αψιμαχίες αναγνωριστικού χαρακτήρα. Στις 4 Ιουλίου οι Ιταλοί κατέλαβαν την πόλη Κασάλα στο Σουδάν, κινητοποιώντας 8.000 άνδρες με την υποστήριξη 18ap- μάτων. Κατελήφθησαν επίσης ορισμένα ελάσσο- νος σημασίας λιμάνια στη μεθόριο με την Κένυα και το Σουδάν, όμως η ιταλική προέλαση σταμάτησε εκεί, υπερτιμώντας τις δυνάμεις του αντιπάλου. To στοιχείο του αιφνιδιασμού είχε χαθεί, μαζί με την ευκαιρία ανοίγματος ενός δεύτερου μετώπου, νοτίως του Σουέζ, το οποίο εύλογα θεωρείτο ως ο πιο σημαντικός αντικειμενικός σκοπός.

Στις αρχές Αυγούστου οι Ιταλοί εισέβαλαν στην ουσιαστικά ανυπεράσπιστη Βρετανική Σομαλία με δύναμη 35.000 ανδρών, οι οποίοι ανήκαν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, σε αποικιακά στρατεύματα. Τη δύναμη αυτή υποστήριζαν μία ίλη μέσων αρμάτων M11/39, ένας ουλαμός αρματι- δίων L3/35, δύο ουλαμοί τεθωρακισμένων οχημάτων Fiat 611 και ελαφρά πυροβόλα. H γενική διοίκηση ανατέθηκε στον αντιστράτηγο Γκουλιέλμο Νάζι. Oi εισβολείς αναπτύχθηκαν σε τρεις φάλαγγες. Από τα βορειοδυτικά εισέβαλαν αρχικά οκτώ τάγματα πεζικού και τα ακολούθησαν ακόμη δύο, με υποστήριξη πυροβολικού. Από τα ανατολικά προωθήθηκαν τρία τάγματα πεζικού και μια ελαφρά πυροβολαρχία. Oi δύο αυτές φάλαγγες θα συνέκλιναν προς το λιμάνι της Μπέρμπερα. H κεντρική φάλαγγα, με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Κάρλο ντε Σιμόνε, περιελάμβανε τέσσερις ταξιαρχίες, τις τεθωρακισμένες δυνάμεις και τη «μερίδα του λέοντος» από τα διαθέσιμα πυροβόλα. Αντικειμενικός σκοπός της ήταν να καταλάβει την πρωτεύουσα της Βρετανικής Σομαλίας, Χαρ- γκέισα, και στη συνέχεια την κύρια οδό προς την Μπέρμπερα. 0 Τσάτερ, με τις πενιχρές του δυνάμεις, συνειδητοποίησε ότι το μόνο που μπορούσε να πράξει ήταν να διεξαγάγει επιβραδυντικό αγώνα. Εως την 6η Αυγούστου οι Ιταλοί είχαν καταλάβει το λιμάνι της Ζάιλα και την πρωτεύουσα Χαρ- γκέισα. Oi δυνάμεις τους έπρεπε πλέον να εξουδετερώσουν τις δυνάμεις του Τσάτερ, που είχαν επιλέξει να αναχαιτίσουν τους εισβολείς στη φυσικά οχυρή περιοχή Τούγκ Αργκάν.

Στο μεταξύ οι Βρετανοί είχαν ενισχυθεί από το ΙοΤάγμα του 2ou Συντάγματος του Παντζάμπ. Στις 11 Αυγούστου ανέλαβε τη διοίκηση ο υπο


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νούσ

ιας

/ Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

H Ιτα λ ική Ανατολική Αφρική καιοι βρ ετα ν ικές αποικίες το 1940.

στράτηγος Αλφρεντ Ρηντ Γκόντγουιν-Ωστεν. Την ίδια ημέρα οι Ιταλοί επιτέθηκαν και ανέτρεψαν την αντίσταση των αντιπάλων τους, μολονότι υπέστησαν βαριές απώλειες. Oi αντεπιθέσεις που επιχείρησαν οι Βρετανοί δεν απέδωσαν και στις 14 Αυγούστου οι Ιταλοί άρχισαν να περικυκλώνουν τις θέσεις τους. Στις 15 Αυγούστου ο υποστράτηγος Γκόντγουιν-Ωστεν ζήτησε άδεια από τους α- νωτέρους του να συμπτυχθεί και να απομακρύνει τις δυνάμεις του από τη Βρετανική Σομαλία. H εκκένωση πραγματοποιήθηκε επιτυχώς στις 16 και17 Αυγούστου από το λιμάνι της Μπέρμπερα, με προορισμό το λιμάνι του Αντεν. Χάρη στον αγώνα οπισθοφυλακής των ανδρών του Συντάγματος Black Watch, οι δρετανικές απώλειες ήταν ελάχιστες: 38 νεκροί, 71 τραυματίες και 49 αγνοούμενοι. Αυτό δεν άρεσε στον Τσώρτσιλ, ο οποίος θεώρησε ότι οι συμπατριώτες του υποχώρησαν χωρίς μεγάλη πίεση. H κριτική του Τσώρτσιλπροκάλεσε την αντίδραση του διοικητή των Θρετανικών δυνάμεων Μέσης Ανατολής, στρατηγού Αρτσιμπαλ-

ντ Πέρσιβαλ Ουέηβελ. Oi Ιταλοί δήλωσαν επίσημα 205 απώλειες, στην πραγματικότητα όμως ήταν άνω των 2.000. Σε κάθε περίπτωση, από τις 19 Αυγούστου οι Ιταλοί έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη Βρετανική Σομαλία, η οποία προσαρτήθηκε στην Africa Orientale ltaliana.

Ιταλική εισβολή στην Αίγυπτο

H επιθετικότητα των Ιταλών στη Μεσόγειο εκδηλώθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την είσοδό τους στον πόλεμο, στις 10 Ιουνίου 1940. Την επόμενη ημέρα Θομβαρδίστηκαν Θρετανικές θέσεις στη Μάλτα. Oi Βρετανοί απάντησαν με την επιδρομή του 11ου Συντάγματος Ουσάρων του αντι- συνταγματάρχη Κομπ και στοιχείων της 1ης Επι- λαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων εναντίον του ιταλικού οχυρού Καπούζο στη Λιβύη. Από τότε οι επιδρομές και οι αψιμαχίες δεν έλει-


Μερικοί από τις χιλιάδες των Ιταλών αιχμαλώτων που συνέλαβαν οι Βρετανοί τον Δεκέμβριο του 1940στη βόρεια Αφρική.

ψαν και από τις δύο πλευρές, αλλά η πολυαναμε- νόμενη ιταλική επιθετική ενέργεια εναντίον της Αιγύπτου καθυστερούσε. O στρατάρχης Γκρα- τσιάνι, ο οποίος είχε αντικαταστήσει τον εκλιπό- ντα συνάδελφό του Ιταλο Μπάλμπο στη διοίκηση της Λιβύης και των ιταλικών δυνάμεων στη βόρεια Αφρική από τις 28 Ιουνίου 1940, δεν ήταν πολύ πρόθυμος να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια, προκαλώντας την οργή του Μουσολίνι. Oi δικαιολογίες που προέβαλλε συχνά ήταν η έλλειψη μηχανοκίνητων μέσων και εφοδίων για να νικήσει τους Βρετανούς. H υπομονή του Μουσολίνι εξα- ντλήθηκε τον Σεπτέμβριο και ουσιαστικά ο Γκρα- τσιάνι τέθηκε προ του διλήμματος «απόλυση ή επίθεση».

H επιμονή του Μουσολίνι οφειλόταν στη φιλοδοξία του να εξαλείψει τη βρετανική παρουσία από τις περιοχές που θεωρούσε ζωτικό χώρο της μελλοντικής του αυτοκρατορίας. H Αίγυπτος και το Σουέζ, η Μεσόγειος, η βόρεια και ανατολική Αφρική ήταν χώροι όπου το ιταλικό imperium είχε ήδη εγκατασταθεί ή επεδίωκε να επεκταθεί στο άμεσο μέλλον. Oi πετρελαιοπηγές, τα λιμάνια της Μεσογείου και της Ερυθράς θάλασσας και ο έλεγχος της διώρυγας του Σουέζ ήταν μερικά από τα σημαντικά τρόπαια τα οποία υπολόγιζε να προσθέσει στη συλλογή του.

O Γκρατσιάνι, που δεν ήταν ακριβώς δημοφιλής στη Λιβύη, αναγκάστηκε να επισπεύσει τα σχέδιά του ώστε η επιθετική ενέργεια να ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο. Κατά βάθος ο στρατάρχης δεν είχε άδικο. H υπεροπλία του ήταν μόνο ποσοτική. H 10η Στρατιά, που είχε την ευθύνη των ανατολικών συνόρων προς την Αίγυπτο, μπορούσε να υπολογίζει στη βοήθεια και της 5ης Στρατιάς, η οποία επιτηρούσε τα δυτικά σύνορα, προς τις γαλλικές αποικίες, αλλά η συνθηκολόγηση της Γαλλίας την αποδέσμευε. O Γκρατσιάνι είχε στη διάθεσή του πάνω από 236.000 άνδρες, 339 άρματα μάχης, 1.811 πυροβόλα και 151 αεροσκάφη. To δυναμικό των τεθωρακισμένων ήταν ανεπαρκές,

ενώ τα προβλήματα μηχανοκίνησης ήταν υπαρκτά και διόγκωναν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα εφοδιασμού σε καύσιμα, πυρομαχικά και άλλα υλικά σε ένα περιβάλλον όπως αυτό της ερήμου, το οποίο υποβάλλει σε σκληρή δοκιμασία τις υπηρεσίες επιμελητείας ενός στρατού. To αντιαεροπορικό και αντιαρματικό υλικό παρουσίαζε ελλείψεις ή ήταν παρωχημένο και το ίδιο ίσχυε και για το πυροβολικό. Oi υπηρεσίες πληροφοριών δεν είχαν σαφή εικόνα του αντιπάλου, ούτε σε επίπεδο αριθμών, ούτε σε επίπεδο μαχητικής ικανότητας.

Απέναντι από τους Ιταλούς βρίσκονταν 36.000 άνδρες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, σε μια χώρα (Αίγυπτος) όπου οι συμπαθούντες τη Βρετανία ήταν μειοψηφία. Πιο αξιόπιστος σχηματισμός ήταν η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, οι μελλοντικοί «Αρουραίοι της Ερήμου», με διοικητή τον υποστράτηγο Μάικλ O’ Μούρ Κρέα από τον Δεκέμβριο του 1939.

O Γκρατσιάνι πέρασε τα σύνορα στις 13 Σεπτεμβρίου με επτά μεραρχίες, μονάδες γηγενών που ανήκαν στο Regio Corpo Truppe Coloniali della Libia (Βασιλικό Σώμα Αποικιακών Στρατευμάτων της Λιβύης) και 300 άρματα. H μόνη πραγματικά μηχανοκίνητη μονάδα, ήταν αυτή του ταξιάρχου Πιέτρο Μαλέτι. Αφού κατελήφθη το λιμάνι Σο- λούμ κοντά στα σύνορα Λιβύης - Αιγύπτου, και επανήλθε σε ιταλικά χέρια το οχυρό Καπούζο, ο Γκρατσιάνι σταμάτησε να προελαύνει στις 16 Σεπτεμβρίου επικαλούμενος προβλήματα εφοδιασμού. Oi Ιταλοί, αφού προχώρησαν λιγότερο από 100 km, δημιούργησαν ένα δίκτυο οχυρών θέσεων εμπρός από τη γραμμή Σίντι Μπαράνι - Μπούκ Μπούκ - Σοφάφι. To δίκτυο αυτό κάλυπτε ένα μέτωπο συνολικού μήκους 65 km. Σε απόσταση 129 km υπήρχαν βρετανικές οχυρώσεις, στην περιοχή Μάρσα Ματρούχ, αλλά οι Ιταλοί φαινόταν να εν- διαφέρονται περισσότερο για τη βελτίωση των o- χυρώσεώντους.

Oi Βρετανοί αντεπιχίΘενται - Αρχίζει η επιχείρηση «Compass»

H παθητική στάση των Ιταλών ώθησε τους Βρετανούς να δράσουν. Ενώ οι πρώτοι τηρούσαν στάση αναμονής, οι αντίπαλοί τους ενισχύονταν με καινούργια στρατεύματα και πιο σύγχρονο πολεμικό υλικό, σχεδιάζοντας την επιστροφή τους τόσο στην ανατολική όσο και στη βόρεια Αφρική.

O ταξίαρχος Ουίλιαμ «Μπιλ» Σλιμ, επικεφαλής της 10ης Ινδικής Ταξιαρχίας Πεζικού, κατέλαβε στις 6 Νοεμβρίου την πόλη Γκαλαμπάτ, στο Σουδάν, και επιτέθηκε στην πόλη Μετέμα, στην Αιθιοπία. Oi Ιταλοί απάντησαν με σφοδρές αεροπο-


ρικές επιθέσεις. Oi Βρετανοί οργάνωσαν ομάδες αναγνώρισης και μάχης, όπως η «Δύναμη Γαζέλα», και ενέπλεξαν στο πεδίο της μάχης καλύτερους τύπους αεροσκαφών, όπως το Hurricane, διεκδι- κώντας την αεροπορική υπεροχή από τους Ιταλούς.

Oi Ιταλοί υιοθέτησαν πιο αμυντική στάση κατά τα τέλη του 1940, όπως προκύπτει από τις επαφές του πρίγκηπα Αμεντέο και του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου στη Ρώμη, στρατηγού Ούγκο Καβαλέρο. Oi δυνάμεις τους υποχώρησαν σε πιο κατάλληλες αμυντικές θέσεις και οργανώθηκαν εκεί. Πόλεις που είχαν καταληφθεί, όπως η Κασά- λα, εγκαταλείφθηκαν. Την ίδια ώρα ο αντιστράτηγος Ουίλιαμ Πλατ, διοικητής της Sudan Defence Force και των βρετανικών στρατευμάτων στο Σουδάν, σχεδίαζε μια επιθετική ενέργεια στην Ερυθραία, το 1941.

O Ουέηβελ, με τη σειρά του, ενίσχυε τις δυνάμεις του στη βόρεια Αφρική. Μεταξύ των ενισχύσεων που έφθασαν ήταν 50 Matilda Mk Il της 7ης Επιλαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων, υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρ- χη Ρόυ Μάρτιν Τζέραμ. Τα συγκεκριμένα άρματα είχαν θωράκιση πάχους 78 mm στο εμπρόσθιο τμήμα και πυροβόλο των 2 pdr (40 mm). Oi υπηρεσίες πληροφοριών και η αποκωδικοποίηση ιταλικών κρυπτογραφημένων μηνυμάτων, απεκάλυ- ψαν τις προθέσεις των Ιταλών να οργανωθούν αμυντικά παρά να επιχειρήσουν κάποια επιθετική ενέργεια. Στα τέλη Οκτωβρίου ο Ουέηβελ σκεπτόταν το ενδεχόμενο αιφνιδιαστικής επίθεσης εναντίον της αμυντικής γραμμής Σίντι Μπαράνι - Μπούκ Μπούκ - Σοφάφι.

H ιταλική εισβολή στην Ελλάδα οδήγησε το Λονδίνο να ζητήσει από τον Ουέηβελ την αποδέσμευση ανδρών και υλικού για να διατεθούν στο μέτωπο που σχηματιζόταν εκεί. O Ουέηβελ δεν ήταν σύμφωνος αλλά υπάκουσε στις εντολές. O διοικητής των βρετανικών στρατευμάτων στην Αίγυπτο, στρατηγός Χένρυ Μαίτλαντ Ουίλσον, και ο διοικητής της Western Desert Force, υποστράτηγος Ρίτσαρντ Νάτζεντ Ο’Κόνορ, παρουσίασαν ένα σχέδιο το οποίο προέβλεπε διείσδυση μέσω ενός κενού στην ιταλική αμυντική διάταξη, που είχε εντοπίσει ο ταξίαρχος Ερικ Ντόρμαν-Σμιθ, μεταξύ των οχυρών στο Σοφάφι και στη Νιμπέιβα. O Ουέηβελ συναίνεσε και με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε πιο συστηματική προετοιμασία της επιχείρησης «Compass» (=Πυξίδα). Αιχμές της επίθεσης θα ήταν η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία, η 4η Ινδική Μεραρχία, που θα εκμεταλλευόταν το κενό της ιταλικής διάταξης στην Ενμπα, και η δύναμη του ταξίαρχου Αρθουρ Ρόλαντ Σέλμπυ, φρούραρχου της Μάρσα Ματρούχ, που θα επιτίθετο από την παραλιακή οδό μέσω της βάσης της στη Μάρσα Ματρούχ. Μεγάλο πρόβλημα αποτελούσαν τα

ναρκοπέδια και ο εφοδιασμός. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες εφοδιασμού δημιουρ- γήθηκαν, σε απόσταση 50 km δυτικά της Μάρσα Ματρούχ, τα Forward Supply Depots-FSD (Προκε- χωρημένες Αποθήκες Εφοδίων), που διέθεταν τρόφιμα, καύσιμα και πυρομαχικά για πέντε ημέρες. Για λόγους ασφαλείας, η εκπαίδευση των ανδρών για την επίθεση παρουσιάστηκε ως σενάριο άσκησης, ενώ ο Ο ’Κόνορ ενημέρωσε τα ανώτερα στελέχη του μόλις στις 26 Νοεμβρίου. Ακόμη και ο ίδιος ο Ουέηβελ υποκρινόταν ότι υποτιμούσε την αξία της επιχείρησης και ότι αμφέβαλλε για το αν θα είχε θετικά αποτελέσματα.

H ιταλική 10η Στρατιά, υπό τον στρατηγό Ιτα- λο Γκαριμπόλντι, απαρτιζόταν από τέσσερα σώματα στρατού. To 20ό Σώμα διοικείτο από τον αντιστράτηγο Φερντινάντο Κόνα, το 21οαπό τον αντιστράτηγο Λορέντσο Νταλμάτσο, το 22ο από τον αντιστράτηγο Πετάσι Μανέλα και το 23ο από τον αντιστράτηγο Ανιμπάλε Μπεργκοντσόλι. O Γκαρι- μπόλντι παρέτασσε 150.000 άνδρες, 600 άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα και 1.600 πυροβόλα. Τα ιταλικά τεθωρακισμένα ήταν κυρίως αρματίδια Fiat L3 και μέσα άρματα Fiat M11/39. To τελευταίο διέθετε πυροβόλο των 37 mm. Σε αυτό το σημείο οι Βρετανοί υπερείχαν ποιοτικά με τα βαριά και δυσκίνητα (αλλά με ανθεκτικό θώρακα) Matilda και τα ταχυκίνητα άρματα Cruiser (A9, A10 και A13). H Regia Aeronautica μπορούσε να υπολογίζει σε 306 από τα 542 αεροσκάφη που είχε αναπτύξει στην περιοχή, διότι δεν ήταν όλα επιχειρησιακά. Υπήρχαν βομβαρδιστικά Savoia Marehetti SM.79 και SM.81 και Fiat Br.20, μαχητικά Fiat CR.32, CR.42 και Breda Ba.65 Nibbio και άλλοι τύποι.

H ραχοκοκκαλιά των βρετανικών δυνάμεων ήταν η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία του υποστρατήγου Μάικλ Ο ’Μούρ Κρέα και η 4η Ινδική Μεραρχία του υποστρατήγου Νόελ Μόνσον Μπέρε- σφορντ - Πιρς, με την προσθήκη της 16ης Ταξιαρχίας του ταξίαρχου Σίριλ Ερνεστ Ναπίερ Λόμαξ. H δύναμη του ταξίαρχου Σέλμπυ, φρούραρχου της

O στρατηγός Ουέηβελ (δεξιά) με τον διοικητή της Western Desert Force, υποστράτηγο Ρίτσαρντ Νάτζεντ O’ Κόνορ.

Ανδρες της 6ης Αυστραλιανής Μεραρχίας κατά την άφιξή τους στην Αίγυπτο.

ΐ ΐ ί ΐ Π ϊ Γ ΐ Ι ·*8ΜΜ- - : r * f

T m - i * * * 5 EifM wi*wwiws'5S*na


Ιταλική προπαγανδιστική αψίσα nou εικονίζει ένα

άρμα να προελαύνει προς τα κατεχόμενα από τους

Βρετανούς εδάφη της βόρειας Αφρικής.

H επιγραφή αναφέρει: «ΚάΘε ημέρα μάχης μας

φέρνει πιο κοντά στον σκοπό».

Μάρσα Ματρούχ, ήταν επίσης παρούσα, γνωστή ως «Shelby Force». Μετά την 11η Δεκεμβρίου η 6η Αυστραλιανή Μεραρχία, του υποστρατήγου Ι6εν Γκίφαρντ Μακέη, αντικατέστησε την 4η Ινδική Μεραρχία, την οποία το Λονδίνο έστειλε στην ανατολική Αφρική. To σύνολο των βρετανικών δυνάμεων σχημάτιζε την Western Desert Force, του υποστρατήγου Ρίτσαρντ Νάτζεντ Ο ’Κόνορ. H Western Desert Force διέθετε μόλις 31.000 άνδρες, 335 άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα και 120 πυροδόλα. H 202 Αεροπορική Ομάδα της RAF α- ποτελούσε την αεροπορική υποστήριξη της

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ• Oi Βρετανοί εξεπλάγησαν από τα αντικείμενα που 6ρήκαν στα ιταλικά στρατόπεδα, κυρίως στα καταλύματα των αξιωματικών, διότι δεν ταίριαζαν τόσο με το λιτό τοπίο της ερήμου και τη μετρημένη στρατιωτική ζωή: αρώματα, μεγάλες ποσότητες τυριού και ποικιλία κρασιών, μαζί με ευφάνταστες στολές. O διάσημος συγγραφέας και πολεμικός ανταποκριτής Αλαν Μούρχεντ αναφέρει χαρακτηριστικά: «H βασική αρχή που ίσχυε πάντα, ήταν ότι οι δυνάμεις της ερήμου έπρεπε να είναι κινητές: δεν επεδίωκαν να κατακτήσουν εδάφη ή θέσεις αλλά να βρουν μια θέση μάχης με τον εχθρό.,.Την έρημο τη χρησιμοποιούσαν. Ποτέ δεν επεδίωκαν να την ελέγξουν.,.Οι Ιταλοί δεν κατόρθωσαν να αποδεχθούν αυτούς τους κανόνες και όταν άρχισαν οι μεγάλες μάχες τον χειμώνα, ήλθε και η καταστροφή τους. Ηθελαν να γίνουν κυρίαρχοι της ερήμου. Εκαναν τη ζωή τους άνετη και στατική.,.Και στο τέλος η έρημος τους νίκησε».• To νερό σε έναν πόλεμο μέσα στην έρημο είναι, ίσως, σημαντικότερο από κάθε άλλο εφόδιο. Φυσικά η χορήγησή του γινόταν σε συγκεκριμένες ποσότητες που έπρεπε να επαρκέσουν για όλες τις ανάγκες των στρατιωτών, είτε για φαγητό είτε για καθαριότητα. H ποσότητα που διανεμόταν ημερησίως τον Δεκέμβριο περιορίστηκε σε μισό γαλόνι (2,27 λίτρα) ανά άνδρα.

Western Desert Force. O διοικητής της, ταξίαρχος Ρέημοντ Κόλισο, είχε υπό τις διαταγές του τρεις μοίρες 6ομ6αρδισμού με αεροσκάφη Bristol Blenheim και τρεις ακόμα με Vickers Wellington. Τρεις μοίρες μαχητικών είχαν αναλάΘει καθήκοντα δίωξης, επιχειρώντας με Hawker Hurricane, Gloster Gladiator και Gloster Gauntlet.

Oi Βρετανοί επιτέθηκαν νωρίς την 8η Δεκεμβρίου με την 4η Ινδική Μεραρχία εναντίον των ιταλικών οχυρών θέσεων στις περιοχές Νιμπέιουα και Τουμάρ, ενώ η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία κινήθηκε νοτιότερα. H προετοιμασία για την επίθεση ήταν εντατική και περιελάμβανε επιδρομές της RAF εναντίον των ιταλικών θέσεων και καταιγισμό από χερσαία πυροβόλα των 25 pdr (87,6 mm) και τα πυροβόλα των πολεμικών πλοίων που ανέπτυσσε στην περιοχή το Royal Navy. Εκμεταλλευόμενοι το κενό στην ιταλική διάταξη, οι Βρετανοί βρέθηκαν στα νώτα των Ιταλών, Oi τελευταίοι δεν μπόρεσαν να τους αναχαιτίσουν, μολονότι ήταν καλά οχυρωμένοι. Τα ναρκοπέδια δεν τους προ- στάτευσαν, διότι τα σχέδιά τους είχαν περιέλθει στα χέρια των Βρετανών, από έναν αιχμάλωτο Ιταλό αξιωματικό. O διαχωρισμός μεταξύ των οχυρών δεν επέτρεπε την αλληλοκάλυψη και, κατά συνέπεια, ήταν εύκολο για τους Βρετανούς να τα απομονώσουν. H ιταλική αντίσταση ήταν πεισματώδης αλλά προδόθηκε από το δόγμα των Ιταλών επιτελών. Ειδικά η ομάδα του ταξιάρχου Μαλέτι προβλημάτισε τους Βρετανούς και κέρδισε τον σεβασμό τους, ενώ ο ίδιος ο ηγήτοράς της σκοτώθηκε κατά τη μάχη. Τις πρώτες τρεις ημέρες οι Βρετανοί συνέλαβαν 38.000 αιχμαλώτους και κατέλαβαν 237 πυροβόλα και 73 άρματα. H Νιμπέιουα, η Τουμάρ και το Σίντι Μπαράνι κατελήφθη- σαν. To οχυρό Καπούζο άλλαξε πάλι χέρια. Oi αιχμάλωτοι ήταν τόσοι πολλοί ώστε δημιουργούσαν πρόβλημα στους Βρετανούς, που δεν είχαν δυνάμεις και εφόδια για να τους φρουρήσουν και να τους συντηρήσουν.

H πρώτη φάση της επιχείρησης «Compass» έμεινε γνωστή ως «Μάχη της Μαρμαρικής», λόγω της παραθαλάσσιας περιοχής στην οποία διεξή- χθη, ή «Μάχη των στρατοπέδων», από τις οχυρές θέσεις που επάνδρωναν οι Ιταλοί. Πρόθεση των Βρετανών ήταν αρχικά να πραγματοποιήσουν μια επιδρομή την οποία ονόμασαν «Επιδρομή των πέντε ημερών» και στη συνέχεια να προσπαθήσουν να εκμεταλλευθούν τα ρήγματα που θα δημιουργούσαν, όσο το δυνατόν καλύτερα. Ομως οι ίδιοι προκάλεσαν προβλήματα στην προέλασή τους. Στις 11 Δεκεμβρίου ο Ο'Κόνορ ενημερώθηκε ότι το Λονδίνο είχε αποφασίσει να στείλει την 4η Ινδική Μεραρχία, χωρίς την προσθήκη της 16ης Ταξιαρχίας, στην ανατολική Αφρική. H 6η Αυστραλιανή Μεραρχία θα αναπλήρωνε το κενό, όμως αυτό δεν μπορούσε να γίνει αμέσως. 0 O' Κόνορ έβλε-


χλμ. 150

ΒεγγάζηXXXX

^10η h:. Στρατιά

ΚυρηναϊκήΤο μ π ρο ύ κ*

ΛΙΒΥΗ

Μπάρκα

Καπούζο Σολούμ Σίντι Μπαράνι Μάρσα * i'i » * Μ αιρούχ

Σίντι Ο μ ά ρ / ΜπούκXX

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ ΑΙτ.: Ιταλική ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

Bp.: Βρετανική ΤΘΜ : Τεθωρακισμένη Μεραρχία

Ινδ.: Ινδική

O7η Bp. ΤΘΜ

X X

ΑΙΓΥΠΤΟΣ 4,S in

To μέτωπο των επιχειρήσεων στη βόρεια Αφρική το 1940.

Σχεδίαση χάρτη: Θωμάς Νούσιας / Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ 2008

πε τις δυνάμεις του να αποδεκατίζονται ενώ υπήρχαν ακόμη κι άλλοι στόχοι, όπως το Σολούμ και η Μπάρντια. Ta προθλήματα του ανεφοδιασμού και των αιχμαλώτων αύξαναν το άγχος του.

O Γκρατσιάνι δικαιολογήθηκε στον Μουσολίνι, στις 12 Δεκεμβρίου, επικαλούμενος την έλλειψη μέσων, για μια ακόμη φορά. Ευτυχώς γι’ αυτόν, σι Βρετανοί προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τα δικά τους προβλήματα, χωρίς να αντιλη- φθούν ότι η ιταλική διοίκηση κατέρρεε. Μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου απομονώθηκε η Μπάρντια και οι Βρετανοί ήλεγχαν την οδό από την πόλη αυτή

προς το Τομπρούκ, όχι όμως και την οδό Σολούμ- Μπάρντια. Oi ιταλικοί πυρήνες αντίστασης εντοπίζονταν στο Τομπρούκ, στο Σίντι Ομάρ και στη Μπάρντια. Στην τελευταία υπολογιζόταν ότι βρίσκονταν 20.000 Ιταλοί. To Σολούμ έπεσε στις 17 Δεκεμβρίου. H Μπάρντια περικυκλώθηκε στις 24 Δεκεμβρίου. O αεροπορικός και ναυτικός βομβαρδισμός της είχε ήδη ξεκινήσει, μετά τα μέσα Δεκεμβρίου. Oi Βρετανοί προετοίμαζαν επίθεση με το νέο έτος για να την καταλάβουν. To τέλος του 1940 βρήκε τους δύο αντιμαχόμενους σε αναμονή, που δεν θα διαρκούσε για πολύ.

Μέσο άρμα μάχης M11/39, βόρεια Αφρική 1940. H παραγωγή του άρχισε το 1939. To "Carro dirottura"έφερε ένα πυροβόλο των 37 mm στο δεξί εμπρόσθιο τμήμα της υπερκατασκευής και έναν μικρό κινούμενο πύργο με δίδυμα πολυβόλα των 8 mm για προστασία από επιθέσεις πεζικού. To εικονιζόμενο άρμα έλαβε μέρος στην ιταλική επίθεση στη βόρεια Αφρική το 1940, με τη 2η Επιλαρχία ΜέσωνΑρμάτων. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή sandyellow(giallosabbia)Kai brown (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:Δημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα:Στέλιος Δεμηράς).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ 45

To βρετανικό αεροπλανοφόρο «Ark Royal», μία από τις βασικές μονάδες του Royal Navy στη Μεσόγειο.

Επιδρομή στο λιμάνι χου Τάραντα

Μετά τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας και πριν από την είσοδο των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ στον πόλεμο, η Βρετανία ήταν η μόνη μεγάλη δύναμη που πολεμούσε τον Αξονα. H επαφή της με τις ανατολικές της αποικίες ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή της και για να μείνουν ανοικτοί οι δρόμοι προς την Ανατολή έπρεπε να εξασφαλισθεί η κυριαρχία στη Μεσόγειο. H Regia Marina (Ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό) ήταν η δύναμη που αμφισβητούσε τη βρετανική κυριαρχία στη Μεσόγειο καιη Ιταλία η χώρα η οποία διεκδικούσε τις βρετανικές κτήσεις στη βόρεια και στην ανατολική Αφρική. Είναιχαρακτηριστικό ότιοΜουσολίνιχρησιμοποι-


• Παρά το γεγονός ότι τεχνολογικά είχαν ξεπεραστεί, τα Swordfish ήταν υπεύθυνα για τη βύθιση εμπορικών πλοίων του εχθρού άνω των 300.0001 σε εκτόπισμα, καθώς και άνω των 20 υποβρυχίων.Μεγάλη συμμετοχή στη γέννησή τους είχε ο αεροπορικός κλάδος του Ελληνικού Ναυτικού, ο οποίος ήλθε σε ε- παφή με την εταιρία Fairey για να αντικαταστήσει τα παλαιά του αεροσκάφη. Αεροσκάφη της Fairey βρίσκονταν ήδη σε ελληνική υπηρεσία. Ετσι το καλοκαίρι του 1932 καταρτίστηκε ένας κατάλογος με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούσε η ελληνική πλευρά να έχει το μελλοντικό της αεροσκάφος. Ωστόσο το ζήτημα δεν προχώρησε. Τα Swordfish ήταν γνωστά με το προσωνύμιο «stringbags» (διχτυωτός σάκος για ψώνια), λόγω της ικανότητάς τους να προσαρμόζονται σε κάθε φορτίο. Αυτό και άλλα χαρακτηριστικά κέρδισαν τον σεβασμό όσων υπηρέτησαν με αυτά.• Στις 13 Ιουνίου 1940 μια αεράκατος Short Sunderland απογειώθηκε από το Πούλ Χάρμπορ, στη νότια ακτή της Βρετανίας, μεταφέροντας έναν άνδρα με το όνομα «κύριος Στρονγκ». Στις 25 Ιουνίου ο μυστηριώδης κύριος Στρονγκ έ- φθασε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Επειτα από επτά ημέρες πέταξε για το Χαρτούμ του Σουδάν, αλλά ονομαζόταν πλέον «κύριος Σμιθ». O άνδρας αυτός ήταν ο αυτοκράτορας της Αιθιοπίας, Χαϊλέ Σελασιέ, ο οποίος επέστρεφε στην Αφρική για να συνεργασθεί με τους Βρετανούς αξιωματούχους, προκειμένου να οργανωθεί καλύτερα η αντίσταση των υπηκόων του εναντίον των Ιταλών κατακτητών.

ούσε για τη Μεσόγειο τη φράση «Mare nostrum» (= H θάλασσά μας).

Στα τέλη του 1940 η Regia Marina ήταν ένας επίφοβος αντίπαλος, καθώς διέθετε πάνω από 250 μονάδες επιφανείας και υποβρύχια. «Αιχμή του δόρατός» της αποτελούσαν έξι θωρηκτά. Από αυτά τα δύο εκσυγχρονίζονταν («Caio Duilio» και «Andrea Doria», της κλάσης «Doria»), συνεπώς σε διαθεσιμότητα βρίσκονταν τα τέσσερα. Τα δύο θωρηκτά της κλάσης «Cavour», το «Conte di Cavour» και το «Giulio Cesare», με 10 πυροβόλα των 320 mm, ήταν σχεδιάσεις του προηγουμένου παγκοσμίου πολέμου αλλά είχαν υποστεί εκτεταμένους εκσυγχρονισμούς. Τα υπόλοιπα δύο ήταν νεώτερης σχεδίασης και υιοθετούσαν πολλούς νεωτερισμούς, το δε εκτόπισμά τους υπερέβαινε τις 40.0001. Επρόκειτο για τα «Littorio» και «Vittorio Veneto», των οποίων ο κύριος οπλισμός ήταν εννέα πυροβόλα των 381 mm σε τρεις τριπλούς πύργους. Τα θωρηκτά πλαισίωναν 19 καταδρομικά, 130 αντιτορπιλικά και τορπιλοβόλα και 115 υποβρύχια. O αεροπορικός κλάδος της Regia Marina ήταν αρκετά ισχυρός.

O ρόλος που είχε αναλάβει η Regia Marina ήταν αμυντικός και η στάση η οποία τήρησε στις αρχές του πολέμου παθητική. To ενδιαφέρον των επιτελών της Supermarina (Ιταλική Ναυτική Διοίκηση) επικεντρωνόταν στην προφύλαξη των μονάδων τους, παρά στην ανάληψη επιθετικών ενεργειών εναντίον του Royal Navy, μολονότι υπερτερούσαν αριθμητικά στα τέλη του 1940. Αυτό α- ποδεικνύεται από μια σειρά γεγονότων, τα οποία συνέβησαν το καλοκαίρι του 1940. Tov Ιούλιο εκείνου του χρόνου η ναυμαχία της Καλαβρίας, γνωστή και ως ναυμαχία της Πούντα Στίλο, κατέ- δειξε τη διστακτικότητα των Ιταλών. Av και η ιταλική νηοπομπή έφθασε στον προορισμό της και οι ζημιές ήταν ελαφρές και κατανεμημένες εξίσου και στους δύο αντιπάλους, οι Βρετανοί παρουσίασαν την αψιμαχία στην Καλαβρία ως επιτυχία τους, με δεδομένη την ιταλική υπεροπλία, ειδικά σε αεροσκάφη και σε κύριες μονάδες επιφανείας (9 βρετανικές, 16 ιταλικές). Ακολούθησε, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, η επιχείρηση «Hats», όταν οι Βρετανοί συνόδευσαν μια νηοπομπή από την Αλεξάνδρεια και επιτέθηκαν εν πλω σε ιταλικές βάσεις χωρίς να υπάρξει αντίδραση από τη Regia Marina. Tov επόμενο μήνα ακόμη μια νηοπομπή πέρασε ανενόχλητη.

Παρόλα αυτά κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η πίεση που ένιωθαν οι Βρετανοί στη Μεσόγειο δεν ήταν αρκετή: η Μάλτα απειλείτο, οι νηοπομπές που ανεφοδίαζαν τις δυνάμεις τους στη βόρεια Αφρική βρίσκονταν υπό τη συνεχή παρακολούθηση των Ιταλών, ενώ η πιθανή είσοδος των Γερμανών στο μέτωπο της βορειοαφρικανι- κής ερήμου θα ανέτρεπε την ισορροπία δυνάμε-


ων σε βάρος τους. 0 περιορισμός της εχθρικής απειλής ήταν επιτακτική ανάγκη και μια επιτυχής επιδρομή στο λιμάνι του Τάραντα ήταν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

To λιμάνι του Τάραντα ήταν ένα ασφαλές φυσικό αγκυροβόλιο σε νευραλγική γεωγραφική θέση, κάτι που γνώριζαν καλά οι Βρετανοί. Διοικητής του ήταν ο αντιναύαρχος Αρτούρο Ρικάρντι και αποτελείτο από δύο, στην ουσία ανεξάρτητα, αγκυροβόλια τα οποία συνέδεε ένας στενός ισθμός. To εσωτερικό λιμάνι ήταν μικρότερο, γι’ αυτό ονομαζόταν Mar Piccolo (=Μικρή Θάλασσα), ενώ το εξωτερικό αγκυροβόλιο ονομαζόταν Mar Grande (=Μεγάλη Θάλασσα). To σύνολο είχε σχήμα ημισελήνου και οριζόταν από το ακρωτήριο Po- ντινέλα, στον βορρά, και το ακρωτήριο Σαν Βίτο, στον νότο. Στην είσοδό του υπήρχαν δύο νησίδες, η Σαν Πιέτρο και η Σαν Πάολο, οι οποίες φιλοξενούσαν αντιαεροπορικά όπλα. Oi Ιταλοί είχαν εγκαταστήσει τέτοια όπλα και σε πλωτές εξέδρες, δημιουργώντας μια αμυντική αλυσίδα από το ένα ακρωτήριο στο άλλο, μέσω των νησίδων.Υπήρχαν 21 πυροβολαρχίες των 101 mm και δεκάδες θέσεις ελαφρών πυροβόλων των 37 και των 20 mm, καθώς και πολυβόλων. Ολες μαζί οι αμυντικές θέσεις σχημάτιζαν μια αλυσίδα πέντε χιλιομέτρων.

Επιπλέον η άμυνα προέβλεπε 90 αερόστατα φραγμού, τα οποία θα εμπόδιζαν την προσέγγιση εχθρικών αεροσκαφών, όμως τη νύκτα της επιδρομής μόνο 27 ήταν στη θέση τους, διότι η κακοκαιρία των προηγουμένων ημερών είχε καταστρέψει τα υπόλοιπα. Ανθυποβρυχιακά πλέγματα συνολικού μήκους 4.200 m προστάτευαν τα πλοία που βρίσκονταν στη Mar Grande από επιθέσεις τορπιλών, αφήνοντας ένα κενό πέντε μέτρων από το τέλος του πλέγματος μέχρι τον πυθμένα. Προ- βλεπόταν τοποθέτηση πλεγμάτων σε μεγαλύτερη έκταση από αυτή που κάλυπταν τα ήδη εγκατεστημένα, ωστόσο τεχνικά προβλήματα δεν είχαν επιτρέψει κάτι τέτοιο. Επιπρόσθετα λειτουργούσαν 13 ακουστικοί σταθμοί εντοπισμού, οι οποίοι μπορούσαν να προειδοποιήσουν άμεσα τους αμυνόμενους σε περίπτωση επιδρομής.

Από όλα αυτά γίνεται φανερό ότι οι Βρετανοί θα είχαν δύσκολο έργο σχεδιάζοντας μια επιχείρηση εναντίον του λιμανιού. Πάντως είχαν εκπονήσει ένα προκαταρκτικό σχέδιο επίθεσης από το 1935, ως αντίδοτο στις επεκτατικές διαθέσεις του Μουσολίνι. Μια νυκτερινή επίθεση με αεροσκάφη που θα απονηώνονταν από αεροπλανοφόρο, φαινόταν ως ιδανική λύση. Oi Βρετανοί διέθεταν ένα πλοίο που ήταν ιδανικό για μια τέτοια επιχείρηση: το νεότευκτο αεροπλανοφόρο «Illustrious», εκτοπίσματος 23.0001, το οποίο βρισκόταν από τα τέληΑυγούστου στη Μεσόγειο. To «Illustrious» ήταν το Αεροφωτογραφία του λιμανιού του Τάραντα μετά την επιδρομή. Διακρίνονται τέταρτο πλοίο του Royal Navy που έφερε αυτό το οι διαρροές καυσίμου από τα πληγέντα πλοία.

Αεροφωτογραφία του λιμανιού του Τάραντα. Διακρίνεται στο επάνω μέρος το εσωτερικό αγκυροβόλιο, MarPiccoIo (=Μικρή Θάλασσα), και στο κάτω το εξωτερικό αγκυροβόλιο, Mar Grande (=Μεγάλη Θάλασσα).


Ιταλικό αερόστατο φραγμού, παρόμοιο με

αυτά που ήταν ανεπτυγμένα πάνω από το λιμάνι του Τάραντα.

όνομα και κυΒερνήτης του ήταν ο πλοίαρχος Μπόυντ. Διέθετε τρεις κινητήρες Parsons που του εξασφάλιζαν υψηλή ταχύτητα (άνω των 30 kts) και παράλληλα ήταν το πρώτο αεροπλανοφόρο με θωρακισμένα υπόστεγα για τα αεροσκάφη που φιλοξενούσε. Εκείνη την περίοδο είχε τη δυνατότητα να μεταφέρει μέχρι 33 αεροσκάφη Fairey Fulmar και Fairey Swordfish. H Μοίρα στην οποία ανήκε, τελούσε υπό τις διαταγές του υποναυάρχου Αρθουρ Λάμλεϋ Σαίντ Τζωρτζ-Λύστερ, επικεφαλής των αεροπλανοφόρων του Royai Navy στη Μεσόγειο.

O Λύστερ είχε υπηρετήσει στον Τάραντα κατά τη διάρκεια του A' Παγκοσμίου Πολέμου και μπορούσε να εκτιμήσει την αξία ενός καίριου πλήγματος στο λιμάνι αυτό. Συζήτησε την προοπτική μιας επιδρομής στον Τάραντα με τον διοικητή του

Στόλου της Μεσογείου, αντιναύαρχο λόρδο Αντρι- ou Μπράουνι Κάνινγκαμ, και έλαΒε την έγκρισή του για τον σχεδιασμό της επιχείρησης «Judgement» (=Κρίση), όπως ονομάστηκε η επιδρομή στο ιταλικό λιμάνι. Δεν ήταν η πρώτη φορά που θα ανελάμΒανε κάτι παρόμοιο. Μετά την πρώτη νύξη (1935) για επίθεση στον Τάραντα, το 1938 ο διοικητής του Στόλου της Μεσογείου, σερ Ντάντλεϋ Πάουντ, είχε αναθέσει στον τότε πλοίαρχο Λύστερ, κυΒερνήτη του αεροπλανοφόρου «Glorious», τον σχεδιασμό μιας επιδρομής στον Τάραντα, Με την έναρξη του πολέμου το σχέδιο παρέμενε ανενεργό, μέχρι τα τέλη του 1940, όμως καθώς προχωρούσε το φθινόπωρο φάνηκε ότι είχε φθάσει η κατάλληλη στιγμή.

Αρχική πρόθεση του Λύστερ ήταν να εκτελε- στεί η επιδρομή την 21η ΟκτωΒρίου, ημέρα κατά την οποία οι Βρετανοί εόρταζαν την επέτειο της ναυμαχίας στο Τραφάλγκαρ. Ομως απαιτήθηκαν αλλαγές στον προγραμματισμό. Tov ΣεπτέμΒριο του 1940 τέσσερα Swordfish από το αεροπλανοφόρο «Eagle» χάθηκαν κατά τη διάρκεια επιδρομής στο αεροδρόμιο των Μαριτσών, στη Ρόδο. H ενέργεια έγινε με το φως της ημέρας και ανέδειξε τις αδυναμίες του Swordfish απέναντι σε νεώτερες σχεδιάσεις, όσο αξιόπιστο κι αν είχε αποδειχθεί το συγκεκριμένο αεροσκάφος.

Τα Swordfish θα είχαν τον πρώτο λόγο στην επιδρομή εναντίον του λιμανιού του Τάραντα. Τα διπλάνα αυτά ανελάμΒαναν αποστολές τορπιλι- σμού, εναέριου ελέγχου πυρός και ναυτικής αναγνώρισης (TSR - Torpedo-Spotter-Reconnaissance). Προωθούντο από έναν αστεροειδή εμΒολοφόρο κινητήρα Bristol Pegasus, ο οποίος στην έκδοση XXX απέδιδε 750 hp και κινούσε μια τρίφυλλη έλικα σταθερού Βήματος. O μεταλλικός σκελετός τους καλυπτόταν από ύφασμα και μπορούσαν να μεταφέρουν μια τορπίλη 760 kg ή, εναλλακτικά, 700 kg σε ΒόμΒες ή νάρκες. H εμΒέλεια του Swordfish κυμαινόταν από τα 879 μέχρι τα 1.650 km. H τελική ταχύτητά του μόλις έφθανε τα 222 km/h σε ύψος 1.500 m, συνεπώς οι επιδόσεις του το καθιστούσαν παρωχημένο σε σχέση με τα μαχητικά της εποχής. Για την αυτοπροστασία του διέθετε δύο πολυΒόλα Vickers των 0,303 in. To ένα από αυτά έΒαλλε μέσα από την έλικα, ενώ το άλλο είχε αντίθετο προσανατολισμό και το χειριζόταν το μέλος του πληρώματος που Βρισκόταν στην οπίσθια θέση. To τριμελές πλήρωμα συμπλήρωνε ένας παρατηρητής.

Είναι φανερό ότι τα Swordtish έπρεπε να επιχειρούν τις νυκτερινές ώρες, αλλά αυτό ήταν δεδομένο ότι θα συνέΒαινε στην επιδρομή εναντίον του Τάραντα. Ακόμη, για να αυξηθεί η εμΒέλειά τους, «θυσιάστηκε» ο πολυβολητής, προκειμένου να εγκατασταθεί μια επιπλέον δεξαμενή καυσίμου των 227 lt. Στο πλαίσιο της επιχειρησιακής εκ-

ΑΡΤΣΙΜΠΑΛΝΤ ΠΕΡΣΙΒΑΛ ΟΥΕΗΒΕΛ, 1ος ΚΟΜΗΣ ΟΥΕΗΒΕΛ

Γεννήθηκε στο Κόλτσεστερ τον Μάιο του 1883 αλλά μεγάλωσε στην Ινδία. O πατέρας του ήταν υποστράτηγος. O νεαρός ΟυέηΘελ ακολούθησε την ίδια σταδιοδρομία, φοιτώντας στο Κολέγιο Ουίντσε- στερ και στη Στρατιωτική Ακαδημία Σάντχερστ. Πολέμησε στη Νότια Αφρική και στην Ινδία, ενώ το 1911 διεύρυνε τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες υπηρετώντας ως παρατηρητής στον τσαρικό στρατό. Αφού πέρασε από επιτελικές θέσεις, βρέθηκε στα ζοφερά πεδία των μαχών του Δυτικού Μετώπου. Εχασε την όρασή του από τον ένα οφθαλμό κατά τη μάχη της Υπρ, το 1915. Αργότερα επέστρεψε ως αξιωματικός σύνδεσμος στη Ρωσία και το 1918 υπηρέτησε στην Παλαιστίνη, στο επιτελείο του στρατηγού Αλενμπυ. Είκοσι χρόνια αργότερα διηύθυνε τη

Διοίκηση Μέσης Ανατολής. Εκεί τον βρήκε η έκρηξη του πολέμου να μειο- νεκτεί αριθμητικά απέναντι στους Ιταλούς, που ορέγονταν τις βρετανικές κτήσεις και τα προτεκτοράτα της Αφρικής. Δεν δίστασε να απαντήσει σκληρά στον Τσώρτσιλ, όταν ο τελευταίος αμφισβήτησε τη μαχητικότητα των αν- δρών του μετά την απώλεια της Βρετανικής Σομαλίας. Με την επιχείρηση «Compass» κατόρθωσε να απωθήσει τους Ιταλούς, οι οποίοι εκδιώχθηκαν και από τη Σομαλία. Tov Ιούλιο του 1941 αντικαταστάθηκε από τον σερ Κλω- ντ Ωκινλεκ και στάλθηκε στην Ινδία, όπου διοίκησε για μια ακόμη φορά δυνάμεις οι οποίες υστερούσαν αριθμητικά έναντι του εχθρού.


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νούσ

ιας

/ Εκ

δόοε

ις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

παίδευσης για την επιδρομή, αεροσκάφη Swordfish από τα αεροπλανοφόρα «Illustrious» και «Eagle» επιτέθηκαν εναντίον στόχων στα Δωδεκάνησα, τη νύκτα της 13ης προς τη 14η Οκτωβρί- ou. Ενα πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί, ήταν αυτό της άφεσης των τορπιλών. Αυτές έπρεπε να α- φεθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να μη κολλήσουν στον βυθό και να μην εκραγούν πρόωρα προ- σκρούοντας στα ανθυποβρυχιακά πλέγματα. H άφεση έπρεπε να γίνει από ύψος εννέα μέτρων το πολύ. Στην επίλυση του προβλήματος «βοήθησαν» οι Ιταλοί, αφήνοντας, όπως προαναφέρθηκε, ένα κενό πέντε μέτρων από την άκρη των πλεγμάτων μέχρι τον πυθμένα. Oi νέου τύπου βρετανικές τορπίλες μπορούσαν να ρυθμιστούν ώστε να πλεύσουν κάτω από τα πλέγματα και στη συνέχεια ο πυροσωλήνας Duplex ανελάμβανε να τις πυροδοτήσει, όταν θα βρίσκονταν στο εγγύτερο σημείο κάτω από το κύτος των πλοίων.

H επιτυχία κάθε επιχείρησης βασίζεται και

στην καλή ροή πληροφοριών για τις θέσεις και τις κινήσεις του αντιπάλου. To ζήτημα αυτό διευθέτησαν με τον καλύτερο τρόπο τα αμερικανικής κατασκευής ελαφρά βομβαρδιστικά Martin Maryland 167F Mk.l του 431 Σμήνους, τα οποία επιχειρούσαν από τη Μάλτα. Τα Maryland είχαν πα- ραγγελθεί από τη Γαλλία αλλά μετά τη συνθηκολόγηση αυτής η RAF παρέλαβε 75 αεροσκάφη της παραγγελίας, τα οποία δεν είχαν παραδοθεί ακόμα από τους Αμερικανούς στους Γάλλους. Σε βρετανική υπηρεσία χρησιμοποιήθηκαν κυρίως ως φωτοαναγνωριστικά. Oi δύο κινητήρες Pratt & Whitney Twin Wasp τους προσέδιδαν ταχύτητα 480 km/h. Εξαιτίας της ευελιξίας τους τα αεροπλάνα αυτά ήταν δύσκολος στόχος για τα ιταλικά μαχητικά, ενώ η προσθήκη δεξαμενών καυσίμου αύξανε την αυτονομία τους στις δέκα ώρες. Τα Maryland, σε συνεργασία με τις αερακάτους Short Sunderland της 228 Μοίρας, η οποία έδρευε επίσης στη Μάλτα, φρόντισαν ώστε ο Λύστερ να έχει

To θέατρο επιχειρήσεων της Μεσογείου.

To βρετανικό αεροπλανοφόρο «Illustrious» πρωταγωνίστησε στην αεροπορική επιδρομή εναντίον του Τάραντα.


Αφεση τορπίλης από Swordfish κατά τη

διάρκεια εκπαίδευσης.

την καλύτερη δυνατή αναγνώριση. Ενα πλήρωμα τέτοιου αεροπλάνου που συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτές τις επιχειρήσεις αναγνώρισης, ήταν εκείνο του 22χρονου ανθυποσμηναγού Αντριαν «Γουόρ- μπυ» Γουόρμπαρτον, το οποίο είχε κατορθώσει να καταρρίψει μια ιταλική αεράκατο Cant Z.506 Airone και να επιβιώσει από επικίνδυνες «συναντήσεις» με εχθρικά αεροσκάφη.

To χρονοδιάγραμμα της επιχείρησης «Judgement» δέχθηκε πλήγμα όταν μια ιταλική αεροπορική επιδρομή προκάλεσε βλάβες στο σύστημα ανεφοδιασμού καυσίμου του «Eagle», με αποτέλεσμα να χαθούν ορισμένα Swordfish λόγω προβλημάτων στον κινητήρα. H κακοτυχία κτύπησε και το «Illustrious», όταν προκλήθηκε πυρκαγιά από μηχανικούς που εγκαθιστούσαν πρόσθετες δεξαμενές καυσίμου στα Swordfish. H φωτιά κατέστρεψε δύο αεροσκάφη, ενώ το θαλασσινό νερό, που χρησιμοποιούσε το σύστημα πυρόσβεσης, κατέστησε προσωρινώς μη διαθέσιμα άλλα πέντε. Ως νέα ημερομηνία για το εγχείρημα ορίστηκε η Δευτέρα, 11 Νοεμβρίου 1940, όταν θα υπήρχε σελήνη τριών τετάρτων. O αριθμός των αεροσκαφών που θα εχρησιμοποιούντο μειώθηκε, λόγω των απωλειών. Από τα 30 Swordfish τα οποία προέ- βλεπε ο αρχικός σχεδιασμός, ήταν διαθέσιμα μόλις 21. Τα αεροσκάφη αυτά ανήκαν σε τέσσερις Μοίρες, την 813, την 815, την 819 και την 824. H πρώτη και η τελευταία (με έξι αεροσκάφη) ανήκαν στο «Eagle» και οι άλλες δύο στο «Illustrious».

To πλήρωμα του ανθυποσμηναγού Γουόρμπαρτον εκτέλεσε μια ακόμη παράτολμη αποστο

λή αναγνώρισης την παραμονή της επιδρομής, στις 10 Νοεμβρίου. Oi φωτογραφίες που έλαβε α- πεκάλυψαν στους Βρετανούς επιτελείς ότι στον Τάραντα ναυλοχούσαν εκείνη την ώρα όλα τα θω- ρηκτά, επτά βαρέα καταδρομικά («Zara», «Fiume», «Gorizia», «Bolzano», «Trieste», «Pola»Kai «Trento»), δύο ελαφρά καταδρομικά («Garibaldi», «Abruzzi»), 28 αντιτορπιλικά («Folgore», «Baleno», «Fulmine», «Lampo», «Gioberti», «Carducci», «Oriani», «Grana- tiere», «Alpino», «Bersagliere», «Fuciliere», «Freccia», «Strale», «Dardo», «Saetta», «Maestrale», «Libe- ccio», «Grecale», «Scirocco», «Camicia Nera», «Ge- niere», «Lanciere», «Carabiniere», «Corazziere», «Ascari», «Da Recco», «Usodimare», «Pessagno») και άλλες μικρότερες μονάδες. Με λίγα λόγια, ε- πρόκειτο για έναν δελεαστικό στόχο. Oi φωτογραφίες απεκάλυψαν και λεπτομέρειες σχετικές με τις αμυντικές θέσεις, τα ανθυποβρυχιακά πλέγματα και τα αερόστατα φραγμού, με αποτέλεσμα να προσαρμοστούν με τον καλύτερο τρόπο οι παράμετροι της επίθεσης. Επιπρόσθετες πληροφορίες προσέφερε μια αναγνωριστική πτήση ενός Swordfish.

Ολες οιπληροφορίες διαβιβάστηκαν στη Μοίρα του «Illustrious», το οποίο είχε αναχωρήσει από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 6 Νοεμβρίου. To αεροπλανοφόρο αυτό συνοδευόταν από τα θωρηκτά «Warspite», «Ramillies», «Valiant» και «Malaya», πέντε καταδρομικά και 13 αντιτορπιλι- κά. Δύο νηοπομπές, η MW3 και η AN6, προσέφε- ραν κάλυψη, καθώς δικαιολογούσαν την παρουσία της βρετανικής δύναμης αποκρύπτοντας την


πραγματική αποστολή του «Illustrious» και της συνοδείας του. H αυξημένη δραστηριότητα των βρετανικών αναγνωριστικών είχε θορυβήσει τον Ρικάρντι, με αποτέλεσμα να θέσει σε συναγερμό τις δυνάμεις του.

To «Illustrious» βρισκόταν 490 km περίπου νοτιοδυτικά του Τάραντα το μεσημέρι της 11ης Νοεμβρίου. Στη συνέχεια αποσπάσθηκε με τη συνοδεία του κατευθυνόμενο στο σημείο από όπου θα εξαπέλυε τα αεροσκάφη του, αναπτύσσοντας σταδιακά μεγάλη ταχύτητα. Οταν βρέθηκε 315 km νοτιοανατολικά του Τάραντα εξαπέλυσε το πρώτο κύμα, στις 20.35, με επικεφαλής τον πλωτάρχη Κέ- νεθ Ουίλιαμσον, διοικητή της 815 Μοίρας. H δύναμη αυτή περιελάμβανε 12 αεροσκάφη: έξι τορπιλοπλάνα εξοπλισμένα με μια τορπίλη Mk Xll των18 in με γόμωση 176 kg TNT, η οποία ζύγιζε 702 kg και είχε μήκος σχεδόν πέντε μέτρων, τέσσερα βομβαρδιστικά με έξι βόμβες των 250 Ib και δύο αεροσκάφη τα οποία έφεραν από τέσσερις βόμβες των 250 Ib και φωτιστικές βόμβες Brock, με τις οποίες θα φώτιζαν τον στόχο. O σχηματισμός, εκτός από ένα αεροπλάνο που ακολούθησε δική του πορεία προς τον στόχο, ανέβηκε πάνω από τα σύννεφα, μετά τα 2.300 m. To «ραντεβού» των Swordfish πάνω από τον Τάραντα υπολογιζόταν να γίνει λίγο πριν τις 23.00. Ομως το μοναχικό αεροσκάφος έφθασε νωρίτερα πάνω από το λιμάνι και εντοπίστηκε από τους σταθμούς ακουστικού ε- ντοπισμού. Αμέσως όλα τα αντιαεροπορικά όπλα άρχισαν να βάλλουν, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό θέαμα που έκοψε την ανάσα των βρετανι

κών πληρωμάτων. Τροχιοδεικτικά, εκρήξεις και δέσμες από προβολείς είχαν μετατρέψει τον ουρανό πάνω από τον Τάραντα σε κόλαση. H ομάδα του Ουίλιαμσον προσέγγισε, επιστρατεύοντας την ψυχραιμία που τους είχε εμφυσήσει η πειθαρ- χημένη εκπαίδευση. Τα τρία πρώτα τορπιλοπλάνα, με επικεφαλής τον Ουίλιαμσον, άφησαν τις τορπίλες τους σκοπεύοντας το θωρηκτό «Conte di Cavour». Μόνο ο Ουίλιαμσον ευστόχησε. O πλωτάρχης δεν πρόλαβε να χαρεί την επιτυχία του, διότι το αεροσκάφος του (L4A) δέχθηκε πλήγμα και καταρρίφθηκε. O ίδιος συνελήφθη αιχμάλωτος μαζί με τον παρατηρητή του, υποπλοίαρχο Σκάρλετ, αποφεύγοντας το λιντσάρισμα από ναυ- τεργάτες και ψαράδες του λιμανιού. O σχηματισμός των τριών υπόλοιπων Swordfish που διέθεταν τορπίλες αποδείχθηκε πιο εύστοχος, επιτυγχάνοντας δύο πλήγματα στο θωρηκτό «Littorio». Τα βομβαρδιστικά του πρώτου κύματος απεχώρη- σαν μαζί με τα τορπιλοπλάνα, αφού βομβάρδισαν μια βάση υδροπλάνων και άλλες λιμενικές εγκαταστάσεις.

To δεύτερο κύμα αποτελείτο από πέντε τορπιλοπλάνα, δύο βομβαρδιστικά που έφεραν από έξι βόμβες των 250 Ib και δύο αεροσκάφη τα οποία έφεραν από τέσσερις βόμβες των 250 Ib και φωτιστικές βόμβες Brock. Αναμενόταν να έχει δυσκολότερο έργο. Από την αρχή αντιμετώπισε ατυχίες που λίγο έλειψε να καταστρέψουν την αποστολή του. Οταν ξεκίνησε η απονήωση, στις 21.35, δύο Swordfish έμπλεξαν τα φτερά τους. Εκείνο του υποπλοιάρχου Κλίφορντ (L5F) κατόρθωσε να συνε

To αεροσκάφος Swordfish L4A, με πλήρωμα τον πλωτάρχη Κένεθ Ουίλιαμσον, διοικητή της 815 Μοίρας, και παρατηρητή τον υποπλοίαρχο Σκάρλετ, κατόρθωσε να πλήξει το θωρηκτό «Conte di Cavour», αλλά στη συνέχειακαταρρίφθηκε και το πλήρωμα συνελήφθη αιχμάλωτο.


χίσει την αποστολή, φθάνοντας στον Τάραντα με 24 λεπτά καθυστέρηση, έστω και μόνο του. To Swordfish L5Q του υποπλοιάρχου Μόρφορντ δεν στάθηκε τόσο τυχερό, διότι έχασε την πρόσθετη δεξαμενή καυσίμου και αναγκάστηκε να εγκατα- λείψει 20 λεπτά μετά την απονήωση. Τα εναπομεί- ναντα επτά αεροσκάφη με επικεφαλής τον πλωτάρχη Χέιλ, διοικητή της 819 Μοίρας, ανέβηκαν στα 2.500 m και κατευθύνθηκαν στο φλεγόμενο λιμάνι. Τα Swordfish με τις τορπίλες επιτέθηκαν από τα βορειοδυτικά. Στόχοι τους ήταν τα θωρηκτά «Caio Duilio», «Littorio» και «Vittorio Veneto». Τα δύο πρώτα δέχθηκαν πλήγμα, από μια τορπίλη το καθένα. To τρίτο στάθηκε τυχερό, διότι οι τορπίλες που αφέθηκαν εναντίον του αστόχησαν. To Swordfish των υποπλοιάρχων Μπέηλυ και Σλώτερ (E4H) καταρρίφθηκε από το αντιαεροπορικό πυρ. Τα δύο μέλη του πληρώματος φονεύθηκαν. To αεροσκάφος του υποπλοίαρχου Γουέλαμ (E5H) αστόχησε και δέχθηκε σοβαρά πλήγματα από τα αντιαεροπορικά αλλά κατόρθωσε να διαφύγει. Τα βομβαρδιστικά έπληξαν κυρίως δεξαμενές καυσίμων, πριν λάβουν τον δρόμο της επιστροφής μαζί με τα τορπιλοπλάνα. Μέχρι τις 02.00 της 12ης Νοεμβρίου όσα αεροσκάφη επεβίωσαν της επιδρομής είχαν προσνηωθεί στο «Illustrious», το οποίο συνάντησε τον υπόλοιπο στόλο του Κάνινγκαμ το πρωί. O Κάνινγκαμ υποδέχθηκε τους επιδρομείς

με το εξής μήνυμα: «O ελιγμός του «Illustrious» ε- κτελέστηκε καλά». Μολονότι είχε κατά vou να ε- παναλάβει το εγχείρημα τη νύκτα της 12ης Νοεμβρίου, αναθεώρησε εξαιτίας των κινδύνων.

Oi αναγνωριστικές πτήσεις οι οποίες ακολούθησαν, απέδειξαν ότι η επιχείρηση στέφθηκε από επιτυχία. To πλήγμα για τους Ιταλούς ήταν βαρύ, όπως παραδέχθηκαν και οι ίδιοι. H πόλη και το λιμάνι είχαν πληγεί ακόμη και από άστοχα πυρά των πλοίων και των αμυνομένων. To «Conte di Cavour» είχε υποστεί τις μεγαλύτερες ζημιές και δεν είχε επισκευασθεί μέχρι τα τέλη του 1943. Ουσιαστικά δεν επέστρεψε ποτέ στην ενεργό δράση. Oi επισκευές στο «Littorio» έγιναν με εντατικούς ρυθμούς και διήρκεσαν μέχρι τον Μάρτιο του 1941, ενώ μερικούς μήνες αργότερα ολοκληρώθηκαν και οι εργασίες επισκευής στο «Caio Duilio». Οπως ήταν φυσικό, δόθηκε προτεραιότητα στο νεότευκτο και πιο αξιόμαχο «Littorio». To βαρύ καταδρομικό «Trento» δέχθηκε πλήγμα στη δεξαμενή καυσίμου αλλά επισκευάσθηκε σε δύο μήνες. Τα αντι- τορπιλικά «Libeccio» και «Pessagno» επλήγησαν από βόμβες που δεν εξερράγησαν, όπως το «Trento». Μέσα σε έναν μήνα ήταν και πάλι ετοιμοπόλεμα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ότι οι Βρετανοί έφθασαν σε αυτό το αποτέλεσμα χάνοντας μόνο δύο αεροσκάφη από το εχθρικό πυρ και έχοντας μόνο δύο νεκρούς, το πλήρωμα του

To θωρηκτό «Littorio» επισκευαζόταν εντατικά

μέχρι τον Μάρτιο του 1941, προκειμένου να

καταστεί πάλι αξιόμαχο μετά τις ζημιές που

υπέστη κατά την επιδρομή στον Τάραντα.


Swordfish E4H, τη στιγμή που οι νεκροί μόνο από την επίθεση στα θωρηκτά «Conte di Cavour», «Littorio» και «Caio Duilio>> υπερέβησαν τους 50.

Oi δύο αντίπαλοι διασταύρωσαν εκ νέου τα ξίφη τους στις 27 Νοεμβρίου, κοντά στη Σαρδηνία, στο ακρωτήριο Σπαρτιβέντο. Είχαν προηγηθεί επιθέσεις των Ιταλών που προσπαθούσαν να παρα- κωλύσουν τις παραδόσεις μαχητικών αεροσκαφών από βρετανικά πλοία σε βάσεις της Μάλτας. H βρετανική δύναμη είχε ως πυρήνα το αεροπλανοφόρο «Ark Royal» και διέθετε άλλες εννέα κύριες μονάδες επιφανείας (καταδρομικά, θωρηκτά). Επικεφαλής της ήταν ο ναύαρχος σερ Τζέιμς Σόμερβιλ. Oi Ιταλοί αντιπαρέτασσαν δύο θωρηκτά, τα «Vittorio Veneto» και «Giulio Cesare», μαζί με έξι βαρέα καταδρομικά. Διοικητής της ιταλικής μοίρας ήταν ο ναύαρχος Ινίγκο Καμπιόνι. Παρά το εντυπωσιακό μέγεθος των δύο σχηματισμών, η ναυμαχία διήρκεσε λιγότερο από μια ώρα και έληξε χωρίς βαριές απώλειες. Ελαφρές ζημιές υπέστησαν το βρετανικό βαρύ καταδρομικό «Berwick» και το ιταλικό αντιτορπιλικό «Lanciere».

H είδηση της επιτυχούς επιδρομής γέμισε με αισιοδοξία το Λονδίνο και παρομοιάστηκε με τις επιτυχίες του ναυάρχου Νέλσον. 0 Κάνιγκαμ δήλωσε: «O Τάραντας και η νύκτα της 11ης προς τη 12η Νοεμβρίου πρέπει να μείνουν για πάντα στη μνήμη, διότι έδειξαν άπαξ δια παντός ότι το Ναυτικό έχει ως πιο καταστροφικό του όπλο τον αεροπορικό κλάδο του Στόλου». To Περλ Χάρμπορ και οι μεγάλες αεροναυμαχίες του Ειρηνικού θα δικαίωναν τον Κάνινγκαμ. To αεροπλάνο και το αεροπλανοφόρο εξελίσσονταν σε μεγάλους πρωταγωνιστές, όπως απέδειξαν τόσο η Μάχη της Αγγλίας, όσο και η επιδρομή στον Τάραντα. Με αυτό τον τρόπο δικαιώθηκαν και όσοι είχαν πιστέψει στην αξία των εναέριων μέσων ήδη από τα χρόνια του Ντουέ.

Oi Ιάπωνες έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την επιδρομή στον Τάραντα. O πλωτάρχης Τακέσι Ναϊτο, βοηθός του ναυτικού ακολούθου στην ιαπωνική πρεσβεία στο Βερολίνο, επισκέφθηκε το λιμάνι μετά την επιδρομή. Ακολούθησε η επίσκεψη ιαπωνικής στρατιωτικής αντιπροσωπείας στον Τάραντα, λίγο πριν από τα μέσα του 1941. Oi Ιάπωνες υπέβαλαν αρκετές ερωτήσεις και το ενδιαφέρον τους δεν ήταν μόνο θεωρητικό. O Ναϊτο ενημέρωσε εκτενώς για ό,τι είδε στον Τάραντα, τον αντιπλοίαρχο Μιτσούο Φουτσίντα, ο οποίος έμελλε να είναι ο συντονιστής της αεροπορικής επιδρομής εναντίοντου ΠερλΧάρμπορ καιεκείνος που τέθηκε επικεφαλής στο πρώτο κύμα της. O πλωτάρχης Μινόρου Γκέντα, ο οποίος είχε θέση ανάλογη εκείνης του Ναϊτο στην ιαπωνική πρεσβεία στο Λονδίνο, παρακολούθησε από κοντά τη Μάχη της Αγγλίας και είχε την ευκαιρία να κατα- λήξει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τη σπουδαιότητα που είχε μια αξιόμαχη αεροπορική δύναμη. Av και ο ίδιος δεν επιβεβαίωσε ποτέ τη σχέση της επιδρομής στον Τάραντα με την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ, τα πράγματα μιλούν από μόνα τους. O Γκέντα συμμετείχε στην επιδρομή εναντίον του Περλ Χάρμπορ, ως ο ιθύνων νους πίσω από το σχέδιο επίθεσης. O Φουτσίντα, εξάλλου, δεν είχε πρόβλημα να παραδεχθεί ότι οι Βρετανοί στον Τάραντα «δίδαξαν» τον ορθό τρόπο άφεσης των τορπιλών σε αβαθή ύδατα.

To θωρηκτό «Conte di Cavour» έχει καθήσει στον βυθό του λιμανιού του Τάραντα μετά τη βρετανική επιδρομή.

ΡΟΝΤΟΛΦΟ ΓΚΡΑΤΣΙΑΝΙ, ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ TOY ΝΕΓΚΕΛΙ

Γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1882 κοντά στο Φροζινόνε, μια πόλη της κεντρικής Ιταλίας. Υπηρέτησε κατά τον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατόρθωσε να γίνει ο νεώτερος σε ηλικία αξιωματικός που προήχθη στον 6αθμό του συνταγματάρχη του Ιταλικού Βασιλικού Στρατού. Κατά τη δεκαετία του 1920 διοικούσε τις ιταλικές δυνάμεις στη Λιβύη, όπου αντιμετώπισε την ανταρσία των Σανού- σι (ή Σενούσι), μιας πολιτικοθρησκευτικής οργάνωσης η οποία δραστηριοποιείτο στη Λιβύη και στο Σουδάν από τον 19ο αιώνα. O Γκρατσιάνι αντιμετώπισε την ανταρσία με σκληρότητα: εκτελέσεις και στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας. Μετά την κατάληψη της Αιθιοπίας ανέλαβε καθήκοντα κυβερνήτη- αντιβασιλιά της χώρας αυτής. Από το 1936 έφερε τον βαθμό του στρατάρχη. Στις 19 Φεβρουαρίου 1937 δύο άνδρες από την Ερυθραία προσπάθησαν να τον δολοφονήσουν με χειροβομβίδες, κατά τη διάρκεια δημόσιας τελετής στο μέγαρο του αντιβασιλιά, στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα. O Γκρατσιάνι επέζησε και τα αι

ματηρά αντίποινα που ακολούθησαν του εξασφάλισαν το προσωνύμιο «0 χασάπης της Αιθιοπίας». O B ’ Παγκόσμιος Πόλεμος τον βρήκε στη Λιβύη να διοικεί αρχικά την 10η Στρατιά και στη συνέχεια όλες τις ιταλικές δυνάμεις στη βόρεια Αφρική. Av και είχε αντιρρήσεις, υπάκουσε στην εντολή του Mou- σολίνι και εισέβαλε στην Αίγυπτο τον Σεπτέμβριο του 1940. H αποτυχία των Ιταλών, ειδικά μετά την επιχείρηση «Πυξίδα», προ- κάλεσε την παραίτησή του, το 1941. Παρόλα αυτά παρέμεινε ως το τέλος πιστός στον Μουσολίνι. Μετά τον B ’ ΠΠ συνελήφθη από τους Συμμάχους. To 1950 στρατοδικείο τον καταδίκασε σε κάθειρξη 19 ετών. Αποφυλακίστηκε χωρίς να εκτίσει ολόκληρη την ποινή του. Πέθανε στη Ρώμη τον Ιανουάριο του 1955.


H ιταλική επίθεση στην Ελλάδα

Αντιαεροπορικά πυροβόλα Rheinmetall 20 mm κατά τη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης στην Α&ήνα με την ευκαιρία του εορτασμού της 25ης Μαρτίου.

Χρονικό μιας προαναγγελθείσας εισβολής

To απόγευμα της Δευτέρας, 10 Ιουνίου 1940, ο Μουσολίνι ανακοίνωσε στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στη Ρώμη, έξω από το Παλάτσο Βενέ- τσια, την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο. O Μουσολίνι θέλησε να καρπωθεί μέρος της επιτυχίας της Γερμανίας και να μετατρέψει τη χώρα του από κομπάρσο σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων. Εχοντας πλήρη επίγνωση της αδυναμίας του να ε-

To ελαφρύ καταδρομικό (εύδρομο) «Ελλη».

μπλακεί σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο, επιζητούσε μια επιτυχία η οποία δεν έπρεπε να απαιτήσει μεγάλο διάστημα. Θεωρούσε ότι η Γερμανία και η Βρετανία είχαν αποδυναμωθεί αρκετά, συνεπώς οι στόχοι της Ιταλίας γίνονταν πιο προσιτοί. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν οι βρετανικές κτήσεις στη 6όρεια και στην ανατολική Αφρική, η Μάλτα, τα Βαλκάνια και μέρος της Γαλλίας.

Oi Ιταλοί πίστευαν ότι η συγκυρία τούς ευνοούσε να επιτεθούν στην Αίγυπτο από τις κτήσεις τους στη Λιβύη, διότι διέθεταν δυνάμεις με αριθμητικό πλεονέκτημα απέναντι στους Βρετανούς, οι οποίοι, εκτός των άλλων, είχαν την προσοχή τους στραμμένη στην επικείμενη γερμανική εισβολή στα νησιά τους. H καθυστερημένη επιθετική ενέργεια του Γκρατσιάνι, τον Σεπτέμβριο του 1940, είχε πενιχρά αποτελέσματα. Oi Ιταλοί προω- θήθηκαν λιγότερο από 100 χιλιόμετρα δυτικά της μεθοριακής γραμμής Αιγύπτου - Λιβύης και στη συνέχεια επέλεξαν να οργανώσουν οχυρές θέσεις άμυνας και να τηρήσουν στάση αναμονής.

Εκτός από την Αφρική ο Μουσολίνι είχε βλέψεις, όπως είπαμε, και για τα Βαλκάνια. Από τον


Απρίλιο του 1939 ήλεγχε την Αλβανία, την οποία διοικούσε ως τοποτηρητής ένα «πιόνι» του Mou- σολίνι, ο Φραντσέσκο Γιακομόνι. O υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας και γαμπρός του Μουσο- λίνι, κόμης Τζιάν Γκαλεάτσο Τσιάνο, σε μια κατα- χώρηση στο ημερολόγιό του, τον επόμενο μήνα, αποκαλύπτει εύγλωττα τις ιταλικές προθέσεις για την Ελλάδα. Σχολιάζοντας το πρόγραμμα δημοσίων έργων στην Αλβανία ανέφερε: «Ολοι οι δρόμοι σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να οδηγούν στην ελληνική μεθόριο. To σχέδιο αυτό δια- τάχθηκε από τον ντούτσε, ο οποίος σκέπτεται όλο και περισσότερο να επιτεθεί στην Ελλάδα με την πρώτη ευκαιρία». Στις 16 Αυγούστου 1939 ο στρατάρχης Πιέτρο Μπαντόλιο, επικεφαλής του Ανώτατου Γενικού Επιτελείου, έλαβε την εντολή να προετοιμάσει την εισβολή στην Ελλάδα. Ομως το σχέδιο δεν προχώρησε. O Μουσολίνι πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών και ενημέρωσε τον πρεσβευτή της Ιταλίας στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, και τον στρατιωτικό διοικητή της Αλβανίας, στρατηγό Αλφρέντο Γκουτσόνι, ότι δεν είχε κάτι να κερδίσει από μια εισβολή στην Ελλάδα, α- ναφέροντας χαρακτηριστικά ότι δεν άξιζε να θυσιάσει ούτε έναν γρεναδιέρο από τη Σαρδηνία για μια τέτοια ενέργεια. Τα λόγια αυτά έγιναν πράξη: τα ιταλικά στρατεύματα αποσύρθηκαν από την ελληνο-αλβανική μεθόριο, υποχωρώντας 20 περίπου χιλιόμετρα προς το εσωτερικό της Αλβανίας.

H Ελλάδα τυπικά είχε βελτιώσει τις σχέσεις της με την Ιταλία, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Μετά το «Επεισόδιο Τελίνι», το οποίο συνέ

βη τον Αύγουστο του 1923 και κόστισε τον βομβαρδισμό της Κέρκυρας από τους Ιταλούς, ο Βε- νιζέλος κινήθηκε προς διευθέτηση και βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, συνυπογράφοντας με τον Μουσολίνι συνθήκη φιλίας και διαιτησίας. Ωστόσο οι ιταλικές επιδείξεις ισχύος δεν τερματίστηκαν. H κυβέρνηση Τσαλδάρη υπέγραψε στην Αθήνα, στις 9 Φεβρουαρίου 1934, το Βαλκανικό Σύμφωνο, στο οποίο δεν συμμετείχαν η Βουλγαρία και η Αλβανία. To συγκεκριμένο σύμφωνο περιελάμβανε μυστικό πρωτόκολλο που προέβλεπε αλληλοβοήθεια σε περίπτωση που κάποιο από τα συμβαλλόμενα μέρη δεχόταν επίθεση από βαλκανική χώρα ή από άλλη δύναμη, η οποία θα δρούσε μόνη της ή με τη σύμπραξη βαλκανικής χώρας. To πρωτόκολλο «φωτογράφιζε» τις βαλκανικές χώρες που δεν είχαν συμπράξει στο σύμφωνο και ειδικά τη Βουλγαρία. Σχεδόν σύσσωμη η αντιπολίτευση στηλίτευσε τις επιλογές της κυβέρνησης Τσαλδάρη, διότι ενέπλεκε χωρίς λόγο τη χώρα σε πιθανές πολεμικές περιπέ-

Στιγμιότυπο από τους δρόμους της Αθήνας κατά την επιστράτευση.

Στιγμιότυπο από την έκρηξη της ιταλικής τορπίλης που έπληξε το εύδρομο «Ελλη».

To ιταλικό υποβρύχιο «Delfino».

01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ 55

To «Μολών Λαβέ»

ενέπνευσε τους δημιουργούς

αυτής της αψίσας

του 1940.

τειες άλλων. Οταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας ο Ιωάννης Μεταξάς, φρόντισε να διευκρινίσει με ειδικό πρωτόκολλο ότι η Ελλάδα δεν θα εμπλεκόταν σε περίπτωση που επιτιθέμενη θα ήταν η Ιταλία.

Oi Βρετανοί είχαν συναινέσει στην άνοδο του Μεταξά στην εξουσία, το 1936, εκείνος όμως προσπαθούσε να τηρήσει τις αποστάσεις, διότι δεν ήθελε να δώσει αφορμή στους Ιταλούς για πιθανή επέμΘαση. H στάση του Μεταξά στην εξωτερική πολιτική έτεινε να γίνει, όσο πλησίαζε ο πόλεμος, φιλοβρετανική. H στήριξη των Βρετανών στο καθεστώς του και στον βασιλιά Γεώργιο B', σε συνδυασμό με την οικονομική εξάρτηση της χώρας από τη Βρετανία, επέβαλαν αυτή τη στάση, παρά το ότι οι ελληνο-γερμανικές εμπορικές σχέσεις ήταν καλές. H κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία, τον Απρίλιο του 1939, και η επεκτατική πολιτική των Ιταλών σε βάρος των βρετανικών και των ελληνικών συμφερόντων, οδήγησαν στη σύσφιγξη των σχέσεών μας με τους Βρετανούς μέχρι τον θάνατο του κυβερνήτη, στις 29 Ιανουαρίου 1941. H Βρετανία ανησυχούσε για ενδεχόμενη αλλαγή στην ελληνική πολιτική ηγεσία, με πιθανό παρα- γκωνισμό του Μεταξά, διότι δεν γνώριζε πώς θα διαμορφώνονταν οι σχέσεις της Αθήνας με τους Συμμάχους και τον Αξονα. Περισσότερο απ’ όλα τα ελληνικά εδάφη την ενδιέφερε η Κρήτη, για ευνόητους γεωπολιτικούς λόγους. Πάντως η Γαλλία και η Βρετανία εγγυήθηκαν την ασφάλεια της

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ

του Θεόδωρου Πάγκαλου και η επιστροφή του με τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1926, οπότε κέρδισε 51 έδρες. Σταδιακά η εκλογική δύναμη του κόμματός του έφθινε, αν και ο ίδιος διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών. To 1936 κατέλαβε μόλις επτά έδρες, ωστόσο ο βασιλιάς Γεώργιος B ’ τον διόρισε υπουργό Στρατιωτικών και, μετά τον αιφνίδιο θάνατο του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Δεμερτζή, τού ανέθεσε καθήκοντα πρωθυπουργού, στις 13 Απριλίου 1936. Στις 4 Αυγούστου του ίδιου έτους ο Μεταξάς ανέστειλε την ισχύ αρκετών άρθρων του Συντάγματος, καθώς και τη λειτουργία του κοινοβουλίου, προβάλλοντας ως δικαιολογία τους κινδύνους που αντιμετώπιζε η χώρα από κινήσεις αποσταθεροποίησης, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. H ενέργειά του είχε τη σύμφωνη γνώμη της Βρετανίας και του βασιλιά. O Μεταξάς ίδρυσε φασιστικό καθεστώς ιταλικού τύπου. H ιδεολογική του σύγκλιση με τον φασισμό δεν αναχαίτισε την επιθετικότητα της Ιταλίας, με αποτέλεσμα να κλιμακωθεί η ένταση μεταξύ των δύο χωρών από τις προκλήσεις των Ιταλών και τελικά να ξεσπάσει ο πόλεμος, τον οποίο ο Ελληνας πρωθυπουργός είχε προσπαθήσει να αποτρέψει.

Γεννήθηκε στην Ιθάκη στις 12 Απριλίου 1871. Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και στη Σχολή Μηχανικών του Στρατού. H πρώτη του πολεμική εμπειρία σημειώθηκε κατά τον Ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1897. To 1902 αποφοίτησε από την Πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου και τοποθετή- θηκε στη νεοσύστατη Επιτελική Υπηρεσία Στρατού. To 1907 ανέλαβε τη στρατιωτική εκπαίδευση του μετέπειτα βασιλιά Γεωργίου B ’. Μετά το Κίνημα στο Γουδί, υπηρέτησε ως στρατιωτικός σύμβουλος του Ελευθερίου Βενιζέλου. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους βρισκόταν σε νευραλγι- κέςθέσεις του Επιτελείου. Οταν εκδηλώθηκε η αντίθεση Βενιζέλου-Βασιλιά Κωνσταντίνου, το 1915, τάχθηκε με τη φιλοβασιλική πλευρά. Ανάλογα με την πλευρά η οποία είχε την εξουσία, ο Μεταξάς βρισκόταν υπό καθεστώς εύνοιας ή δυσμένειας. Εκείνη τη ζοφερή περίοδο διετέλεσε υπαρ- χηγός του Επιτελείου. To 1917 εξορίστηκε. Εμεινε στο εξωτερικό έως το 1920. To 1922 ίδρυσε το Κόμμα των Ελευθεροφρόνων. H ανάμιξή του στο Κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη, τον Οκτώβριο το 1923, τον ανάγκασε να διαφύγει στο εξωτερικό, από όπου επέστρεψε το επόμενο έτος. Ακολούθησε ο εκτοπισμός του από τη δικτατορία


Εψεδροι αναχωρούν για το μέτωπο.

Ιταλός στρατιώτης, 1940. Φοράει την κλασική στολή μάχηςχρώματος grey-green, η οποία ουσιαστικό παρέμεινε ίδια έως το τέλος του πολέμου. H Ιταλία ήταν από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησαν στολή με πουκάσιμο και γραβάτα. To μονόπετο χιτώνιο ήταν σχεδιασμένο να φοριέται ανοικτό και να ταιριάζει με τον εσωτερικό ρουχισμό. Διέθετε πέντε κουμπιά και τέσσερις τσέπες με πιέτες. O άνδρας φοράει μεταλλικό κράνος M1933 με ματ βαφή απόχρωσης grey-green, στο οποίο πολύ συχνά υπήρχε το διακριτικό του συντάγματος (στο εμπρόσθιο τμήμα) σε μαύροχρώμα. Ta πράσινα επιρράμματα στα πέτα φέρονταν από τους άνδρες του 51ου και του 52ου Συντάγματος της 22ης Μεραρχίας «Cacciatori delleAlpi». Πολλές φορές οι ίδιοι φορούσαν και κόκκινη γραβάτα, στη μνήμη του Γκαριμπάλντι. To τυφέκιο είναι Mannlicher-Carcano M1891 (εικονογράφηση: Piere Turner/ενδυματολογική περιγραφή-.Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-colorimage copyright: DeAgostini UK Ltd).

Ελλάδας τον Μάιο του 1939, μερικούς μήνες πριν από την έναρξη του B ’ ΠΠ.

Μετά την είσοδο της Ιταλίας τον πόλεμο, τα σχέδια για την εισβολή στην Ελλάδα επανήλθαν.Oi προκλήσεις και οι επιδείξεις δύναμης απέναντι στις γειτονικές χώρες αυξήθηκαν. H Ελλάδα κατη- γορήθηκε ότι παραβιάζει την ουδετερότητά της, παρέχοντας διευκολύνσεις σε συμμαχικά αεροσκάφη καιπλοία. 0 Μπαντόλιο ειδοποιήθηκε, τον Αύγουστο του 1940, να προετοιμάσει τις δυνάμεις του για εισβολή στις 20 Σεπτεμβρίου. To σχέδιο επίθεσης, γνωστό με τον τίτλο «Emergenza G.», ήταν έτοιμο στα τέλη Σεπτεμβρίου. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι το «G» αντιπροσώπευε την ιταλική λέξη «Grecia» (=Ελλάδα). 0 Μουσολίνι ενισχύθηκε και από ένα σκηνοθετημένο επεισόδιο με πρωταγωνιστή έναν Αλβανό επικηρυγμένο ληστή, τον Νταούτ Χότζα. O Χότζα είχε εκτελεσθεί από αντιζήλους του στις αρχές του καλοκαιριού του 1940. To επεισόδιο, που στήθηκε από τους Ιταλούς τον Αύγουστο του 1940, βασιζόταν στη δήθεν εκτέλεση του «αγωνιστή της ελευθερίας» Χότζα από Ελληνες πράκτορες. Παράλληλα καλλιεργήθηκε το ζήτημα της «Τσαμουριάς», δηλαδή της Ηπείρου (όπως την ονόμαζαν Ιταλοί και Αλβανοί), με διεκδικήσεις εδαφών της Ελλάδας. H ιταλική προπαγάνδα διατεινόταν ότι η «Τσαμουριά» υπέφερε από την «καταπίεση» των Ελλήνων. H Ιταλία συντηρούσε τις προσδοκίες του αλβανικού αλυτρωτισμού και ταυτόχρονα ασκούσε πιέσεις στο βο- ρειοηπειρωτικό στοιχείο της Αλβανίας.

Oi προκλήσεις επεκτάθηκαν και στον αέρα, με παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου από ιταλικά αεροσκάφη. Στις 12 Ιουλίου δέχθηκαν αεροπορική επίθεση το αντιτορπιλικό «Υδρα» και το βοηθητικό πλοίο «Ωρίων». Tov ίδιο μήνα ένα ιταλικό βομβαρδιστικό επιτέθηκε στα αντιτορπιλι- κά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Ολγα». Στις αρχές Αυγούστου στόχος των Ιταλών έγινε ένα πλοίο δίωξης λαθρεμπορίου. Ακολούθησε η ιταμή ενέργεια του τορπιλισμού του ελαφρού καταδρομικού (ευδρόμου) «Ελλη» στην Τήνο, όπου είχε αγκυροβολήσει το πρωινό της 15ης Αυγούστου για να παραστεί στον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου. To σκάφος αυτό είχε παραλη-

φθεί το 1914 από τις ΗΠΑ. To 1925-28 είχε εκσυγχρονιστεί μερικώς. Μία από τις τέσσερις τορπίλες του υποβρυχίου «Delfino» έπληξε έναν λέβητα που είχε παραμείνει ενεργός και εξερρά- γη. Αλλες δύο έπληξαν τον κυματοθραύστη ενώ η τέταρτη κατευθύνθηκε προς τα ανοικτά. To πλοίο εγκαταλείφθηκε και βυθίσθηκε περίτις 10.15. H επίθεση είχε ως αποτέλεσμα εννέα νεκρούς και 24 τραυματίες. Τα θραύσματα των τορπιλών που εντοπίστηκαν,«μίλησαν» στις ελληνικές αρχές.Ωστόσο η αποκάλυψη της ταυτότητας των δραστών έγινε αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου, για λόγους σκοπιμότητας.

Παρακολουθώντας τις εξελίξεις οι Γερμανοί, δια στόματος του υπουργού Εξωτερικών Γιοα- κίμ φον Ρίμπεντροπ, δεν έφεραν αντίρρηση να επεκτείνει η Ιταλία την επιρροή της στα Βαλκάνια.Ομως δεν θεωρούσαν ευνοϊκή τη συγκυρία. H Ελλάδα ανήκε παραδοσιακά στη βρετανική σφαίρα επιρροής και το λιγότερο που ή-


*.*x

*:.'

Τούςγνωρίζωμεν καλά'Είνε oi δειλοίδολοφόνοι τήςΤήνου

~ ^ ^ \ Χ λ 6 ύ ο υ ι α Τ ο ζ

Κ Α Α Η Κ Ε Σ Ε 1 Σ T A Ο Π Α Α Σ ΗΡΧΙΣΑΝ IHMEPON Al ΕΧΟΡΟΠΡΑΞΙλΙΤό πρώτον άνακοινωθέν τοϋ Έλληνικοϋ Επιτελείου

Πρωϊνοί συναγερμοί ε ίς τάς Ά βή νας

Ό Βασιλεύς ε ίς τάς όδούς τής πρωτευούσης Τό Έ θνος σύσσωμον αντιμετωπίζει

τήν θρασύδειλον πρόκλησιν τών Ιταλών

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ασύρματος», με την αναγγελία της κήρυξης του πολέμου.

A

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΤΒΕΡΝΗΣΕΟΣTOY ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

1 'A&frβκ *f 28'Ox%a>0tlov 1 9 4 0 1 ΤΕΥΧΟΣ ΠΡδΤΟΜ 'A + 4 *h φΦλΑι* 9 9 T

A I A T A Γ M A T A

Π ϊ X7|gifcus γβταής tamrgcRtvocwc.ΓΕδΡΠΟΣ B'

BAIW EYI TQN EAAHNWI

Π ρ«τάηι rt5 'Hpttipes 'T*Wflftw3 2aj&wXfo ia i ί- 2pm< v* δφ«:

T i βρίρον 2T ttM Jr' άρ:β. 2005) 1939 'Avrpt*rri*ea N i- μ«». s*fi ίργτΗ*η*»ς xis ΞηΧιχών v A i* EipWt Stpato>

T4 ip#fov 3 to5 'Avrpwotwoi Νόρβϊ 73ft)l937 «ϊ»ρ: i?*- rtrttrfpun «*ί«* iiitaf**»» t&5 N6jiw t t f l 5^*Λλ»Τ·*5#·

Te 5f8fcv i tw 'Av*Y**m*e5 Νόμου 833} 1937 » « fl r ti- ϊχρος i f i2 ;* iT i* i * y a r . x 4 *, * n f w i j> ', i t> * a i i t * t i t t q u * .

rXjifVi 1.T:9^i*v ic$ ixtrtpaT*'iJiv Tw iv E :s fa Stpati* 2 r,fS;.

*ApOec? 2.

KeXrVtv vsi xk f c /J «ΰς tjr ifw ;' Α φ Ν ^ κηής *a: fctUtβς m * Μββ?«;^«ν-.νς Jt' <ii*.*i* Jwsrr** *ai s;exr,- ρτξ**» m «« «*» 2tfetws*ft* 'YawfTe3.

*AftyOT 3.

Πρώτη» foipa> hr.rTpsnirMK 4ρξφ» dp «burrtp i*y56 v (18^r) «3 p^*i? '0% imifm 1940.

'Af*pov 4.

Εϊς tby 'HfUnp<rt W t i* STpettett*m Ύ«»ργ4ν 4»«· TtOtpu ττρ» !tp&rU&nr %βΑ ta 4 t o n »5 «ρδττος.

'Ev ’Α Λ ^«ς rj 28 ’Οχτ*»ίρίΜ 1940.

T O f n n W

Ti Ύπσυργυών Σνμ6ο&«η»4O nj4*Jw 1.1

Td M&*ΑΠΣ ΤΑΜΠΑΚΟΠΟΥΑΟΣ, I. ΔΟΥΡ8ΝΤΗΣ, ΑΝΔΡ. ΑΠΟ-

ΣΤΟΑ14ΗΣ. L ΑΡΒΑΝΓΓΚΙ, ΑΓΓ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Γ. ΚΥΡΙΑΚΟΣ. H. ΚΡΙΜΠΑΣ. Γ. ΝΓΚΟΑΑ-ΙΔΗΣ, N. MAY- ΡΟΥΑΗΣ, N. ΣΠΕΧΤ2ΑΣ, Σ. Π0ΛΥ20Γ0Π0ΥΛ0Σ .V. ΙΙΑΠΑΑΗΜΑΣ, ΙΠ . ΠΑΠΑΒΑΣίΛΕΙΟΥ, Π. OIKONO- ΜΑΚΟΣ. A. ΑΗΧΗΤΡΑΤΟΣ. K. ΜΠΟΥΡΜΠΟΥΑΗΣ, X. ΑΑΐΚΙΖΑΤΟΣ, β. Ν1ΚΟΑΟΥΑΗΣ, .Γ. ΖΑ«ΜΡΟΠΟΥ· ΛΟΣ. K MAKIAAAKH2. A. TZI« « , ML KYPUKO- ΠΟΥΛΟΣ, K. ΚΟΤΖΙΑΣ, Γ. KYPIMHit Π. 2*AKU ΚΑΚΗΣ. B. ΚλΛΑΜΤΖΗΣ.

To ΦΕΚ με ημερομηνία 28-10-1940 στο οποίο δημοσιεύτηκε η απόφαση για τη γενική επιστράτευση στην πατρίδα μας.

θελαν οι Γερμανοί ήταν μια ενεργότερη ανάμιξη των Βρετανών στα Βαλκάνια, που θα «άνα6ε φωτιά» στην περιοχή. Υπενθυμίζουμε ότι στα Βαλκάνια βρίσκονταν και οι ρουμανικές πετρελαιοπηγές στο Πλοέστι, οι οποίες είχαν ζωτική σημασία για τη γερμανική πολεμική μηχανή. Σε εκείνη τη φάση ούτε οι Ιταλοί ήθελαν ανάμιξη ή αρωγή των Γερμανών. Αφενός κάτι τέτοιο θα ήταν μειωτικό και αφετέρου θα τους στερούσε το μονοπώλιο στη λήψη των αποφάσεων και στα προσδοκώμενα κέρδη.

Προτεραιότητα για τους Ιταλούς είχε η βόρεια Αφρική. Αφού υπογράφηκε το Τριμερές Σύμφωνο στο Βερολίνο, στις 27 Σεπτεμβρίου 1940, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι συναντήθηκαν στις 4 Οκτωβρίου στην ορεινή διάβαση Μπρένερ. H συ

iflGiBenii greco-oiDonesiprusi CorHzi 1 1 Pirlo Eddi

Un immedlota inchiMtaTtrsnA 26 ottobre

Una banda armata Rreca ha sta- m&ne attacceto con tlri di fucileria e boonbe a mano i posti di vigl- lanza albanesi nei pressi di Corltza e precisamente nella zona compre- sa fra 1 clppl 30 e 31, lmmediata- mente a sud del varco KapesUza. La pronta reazlone deUa pattuglla albanese ed U successivo lntervento dl aUrt reparti hanno vaLv> a re- spingere immedlatamente 11 nucleo awersario che era penetrato In ter- rltork) albanese. Sei degli attaccanti greci sono stati catturati. Le perdi- te albanesl sono di due soldati mor- ti e tre ferlti,

Ierl sera, tre bombe sono esploee nei pressi della R. Sede dell*UflBclo Luogotenenziale italiano a Porto Edda. Si lamentano due feriti teg- geri. *

Gli agenti gred ο inglesi al quali si deve l'attentato vengono attiva- mente rtcercati. Sono In corso atti- ve indafini sul due episodi. mentre nelle due zone e sublU> tomata Ia nftiniR ___________________________

Απόκομμα ιταλικής εφημερίδας το οποίο αναφέρεται σε «επίθεση Ελλήνων πρακτόρων κοντά στην Κορυτσά», πριν από την ιταλική εισβολή. Επρόκειτο για ένα από τα πολλά επεισόδια που σκηνοθέτησαν οι Ιταλοί για να δικαιολογήσουν την επικείμενη εισβολή τους.O τίτλος του μονόστηλου είναι: «Ελληνοαλβανικά επεισόδια κοντά στην Κορυτσά και στο Πόρτο Εντα (σ.σ. Αγιοι Σαράντα)».

νάντηση έγινε σε καλό κλίμα. O Χίτλερ υποστήριξε τις ενέργειες του Μουσολίνι στη Θόρεια Αφρική και προσέφερε πάλι τη βοήθειά του, κάτι που αρνήθηκε διπλωματικά ο Μουσολίνι. H Ρώμη έμενε με την εντύπωση ότι τα ζητήματά της εξελίσσονταν ομαλά, αν εξαιρεθεί η παρελκυστική τακτική του Γκρατσιάνι, έως ότου ανακοινώθηκε η εγκατάσταση γερμανικών στρατευμάτων στη Ρουμανία. O Μουσολίνι δυσφόρησε, διότι ενημερώθηκε για τις ενέργειες του εταίρου του «κατόπιν εορτής». Επιπρόσθετα η Ιταλία δεν συμφωνούσε με τη δέσμευση των ρουμανικών πετρελαιοπηγών από τους Γερμανούς και θεωρούσε τη Ρουμανία χώρο ζωτικής σημασίας και για την ίδια.

H Ρουμανία είχε παραμείνει ουδέτερη όταν ξεκίνησε ο B ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, αν και είχε u-


Μουσολίνι και Χίτλερ συναντώνται στη Φλωρεντία στις 280κτωβρίου 1940.O Χίτλερπληροφορήθηκετην ιταλική εισβολή στην Ελλάδα λίγο πριν φ9άσει στην ιταλική πόλη.

ποδεχθεί Πολωνούς πρόσφυγες, έπειτα από την κατάρρευση της Πολωνίας. H Γαλλία και η Βρετανία είχαν εγγυηθεί την ανεξαρτησία της. Ωστόσο μετά την κατάρρευση της Γαλλίας και την απομόνωση των Βρετανών, οι εν λόγω εγγυήσεις έμοιαζαν με κενό γράμμα. Oi Ρουμάνοι είχαν αναγκαστεί να παραχωρήσουν στη Σοβιετική Ενωση τη Βεσσαραβία και τη βόρεια Μπουκοβίνα. Στις 30 Αυγούστου η βόρεια Τρανσυλβανία ενσωματώθηκε στην Ουγγαρία, μετά από πιέσεις του Αξονα. Μερικές ημέρες μετά, στις 7 Σεπτεμβρίου, το νότιο τμήμα της Δοβρουτσάς, γνωστό ως «Kadrilater» (τετράπλευρο), παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία, με τη συνθήκη της Κραϊόβα. H απώλεια τόσων εδαφών αμαχητί, μείωσε το κύρος του βασιλιά Καρόλου B ’ και ενίσχυσε πολιτικά τους ε- θνικιστές της «Σιδηράς Φρουράς», τους οποίους οδηγούσαν ο στρατηγός Iov Αντονέσκου και ο Χόρια Σίμα, μέσω της συμμαχικής κυβέρνησης «StatuI National Legionar» (Εθνικό Κράτος Λεγεωνάριων). Στις 6 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση αυτή ανέλαβε την εξουσία, μετά την παραίτηση του βασιλιά Καρόλου B ’ και την ανάρρηση του 19χρονου διαδόχου του, Μιχαήλ Α’, στον θρόνο της Ρουμανίας. Υπό την καθοδήγηση της «Σιδηράς Φρουράς» η ρουμανική πολιτική στράφηκε προς τον Αξονα, στο άρμα του οποίου έμελλε να προσδεθεί στις 23 Νοεμβρίου 1940. Από τις αρχές Οκτωβρίου άρχισαν να καταφθάνουν στην περιοχή γερμανικά στρατεύματα.

H άφιξη όλο και περισσότερων γερμανικών δυνάμεων στη Ρουμανία, κατέστησε πιο επιτακτική την ανάγκη μιας επιθετικής ενέργειας από την ιταλική πλευρά. O Μουσολίνι επιθυμούσε πολύ να

«πληρώσει τον Χίτλερ με το ίδιο νόμισμα», δηλαδή να πληροφορηθεί ο Γερμανός δικτάτορας μια ιταλική στρατιωτική επιτυχία από τις εφημερίδες. Μια επιχείρηση στη βόρεια Αφρική, εναντίον των Βρετανών, ήταν η πρώτη επιλογή, όμως στις 16 Οκτωβρίου γνωστοποιήθηκε ότι δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί άμεσα. H επίθεση εναντίον της Γιουγκοσλαβίας είχε ακυρωθεί τον Σεπτέμβριο. Αναπόφευκτα, λοιπόν, η εισβολή στην Ελλάδα έλαβε προτεραιότητα. H ενέργεια αυτή είχεπρογραμματισθείαπότις 13 0κτωβρίου, μεη- μερομηνία εκκίνησης την 26η του ίδιου μήνα. Oi Ιταλοί επιτελείς είχαν αντιρρήσεις αλλά δεν τις διετύπωσαν δημόσια. To πρωινό της 15ης Οκτω-

H προετοιμασία για τον πόλεμο είχε αρχίσει από νωρίς. To συγκεκριμένο έγγραφο του Υπουργείου Συγκοινωνιών, με ημερομηνία 9 Ιουλίου 1940, διατάσσει απογραφή μηχανημάτων του Δημοσίου (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκια&ά).

ΏΐΟϊΡΓΕίΟΝ zrrsenisNiA2 r t v . A / o : ς Δ η μ ο ο ί ω ν ΐ ρ γ ω ν

ι .' K E v A 9 ^ w t ! 5 τ $ 9 r I o o X i o u 1 9 4 0

& p l6 ' , Ώ ρ ω τ . 7 4 ΐ μ® α

rEnei γουαα

u p S ς

Τ ο ι ί ς χ . κ · ^ ο μ ο μ η χ α ν ικ ο υ ς χ ο υ Κ ρ ά τ ο υ ς

Π κ ρ β Μ λ ο ^ μ β ν δ π ω ς ΰ κ ο ρ ί λ η τ ε ή μ ϊ ν ί μ Ι σ ω ς κ ΐ ν α χ α έ μ ^ α ί ν ς ν τ α

τ ί ip f f t t X e t a κ α ί μ η χ β ν τ ξ μ α τ α ί χ λ ή ν έ β ο ο τ ξ ω τ ή ρ ω ν ) τ& i v f p t o v w e k

x i 4 η μ 6 ο ι ο ν χ α ΐ β Κ Μ ί β ε μ ε ν β * π ρ ’ί μ & ν . -

O “Υκουργός Α Γ Γ /Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ®

ρ ι β ε ς ^ ( ϊ ν τ ί γ ρ β φ ο ν

*Ava*c!vwo ίζ Α / β ι ν δ η ν

1EvmuSa


βρίου ο Μουσολίνι κάλεσε τους επιτελείς του σε πολεμικό συμ6ούλιο, στο Παλάτσο Βενέτσια. Ηταν παρόντες ο Τσιάνο, ο Γιακομόνι, ο Μπαντό- λιο, ο υπαρχηγός του Μπαντόλιο και υφυπουργός Στρατιωτικών, στρατηγός Ουμπάλντο Σοντού, ο αντιστράτηγος Μάριο Ροάτα, αναπληρωτής αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, και ο στρατηγός Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα. Δεν παρευ- ρέθησαν ο ναύαρχος Ντομένικο Καβανιάρι, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, και ο αντι- πτέραρχος Φραντσέσκο Πρίκολο, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας.

Oi αντικειμενικοί σκοποί που έθεσε ο Μουσολίνι ήταν, σε πρώτη φάση, η Ηπειρος, η Ζάκυνθος, η Κέρκυρα και η Κεφαλονιά. Σε δεύτερη φάση προβλεπόταν η κατάληψη της δυτικής Μακεδο

νίας, μαζί με την προέλαση προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. H κατάληψη όλης της χώρας θα ακολουθούσε, με αποβάσεις νέων δυνάμεων στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά. O Μουσολίνι θεωρούσε ότι αυτή η εκστρα

τεία θα εξασφάλιζε τα συμφέροντα της Ιταλίας στην πε

ριοχή και θα ενίσχυε τη θέση της απέναντι στη Βρετανία,

τον αντίπαλό της στον αγώνα για την κυριαρχία στη Μεσόγειο.

Μάλιστα επέμενε να ξεκινήσει η εκστρα

τεία στις 26 Οκτωβρίου, χωρίς καμία

καθυστέρηση.O στρατη

γός Πράσκα εμφανίστηκε αι

σιόδοξος για την έκβαση της επιχείρη

σης και ικανοποιημένος από τις

Ελληνες αξιωματικοί στο Αλβανικό Μέτωπο. Μέχρι το έτος 1936 η εκπαίδευσή τους περιοριζόταν μόνο σε σχολές. Δεν επιχειρείτο καμία σοβαρή εκπαιδευτική εργασία στις μονάδες. Από το 1936 όμως η εκπαίδευση των αξιωματικών προσέλαβε πρακτική μορφή ώστε να προσαρμοσθεί στις νέες συνθήκες οργάνωσης του Στρατού και στα νέα υλικά μέσα (Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο).

προετοιμασίες της πρώτης φάσης, η οποία κατά τη γνώμη του θα ολοκληρωνόταν το πολύ σε 15 ημέρες. Θεωρούσε ανύπαρκτη την Ελληνική Βασιλική Αεροπορία και τον ανησυχούσε μόνο πιθανή επέμβαση της RAF. Oi 70.000 άνδρες που είχαν ε- τοιμαστείγιατην επιχείρηση, θεωρούντο αρκετοί για να εξασφαλίσουν την επιτυχία. «Οι Ελληνες δεν είναι λαός που του αρέσει να πολεμά», δήλωσε κατά τη σύσκεψη ο στρατηγός. H κατάληψη της υπόλοιπης Ελλάδας υπολογίστηκε ότι θα απαιτούσε 20 περίπου μεραρχίες και θα πραγματοποιείτο σε μερικούς μήνες, ανάλογα με τις συνθή-

Οπλίτης του Ιταλικού Στρατού, Αλβανία 1940. O Ιταλός στρατιώτης δεν ήταν καλά προετοιμασμένος για τον σκληρό χειμώνα της Αλβανίας το 1940-41. Αυτός ο άνδρας φοράει την κλασική στολή χρώματος grey-green που αποτελείται από το πουκάμισο, τη γραβάτα, το μονόπετο χιτώνιο και το κοντό παντελόνι. To τελευταίο συνοδευόταν από μάλλινες κάλτσες (όπως εικονίζεται) ή από δερμάτινες γκέτες (εάν πρόκειτο για

μηχανοκίνητη μονάδα). Ηχλαίνη ήταν ραμμένη από φθηνό και τραχύ ύφασμα και δεν είχε ούτε σταυρωτό κούμπωμα. Στο αριστερό χέρι του στρατιώτη είναι αναρτημένο μεταλλικό

κράνος Μ1933με ματ βαφή απόχρωσης grey-green. Είναι οπλισμένος με τυφέκιο Mannlicher- CarcanoM1891, το οποίο το 1940θεωρείτο ξεπερασμένο (από το 1934, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Αβησσυνία, υπήρχαν αρκετά παράπονα για την απόδοσή του). H Ιταλία άρχισε την εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας με 100.000περίπου άνδρες. Θεωρώντας το

εγχείρημα «περίπατο», υπέστη οδυνηρό αιφνιδιασμό καιχρειάστηκε τη βοήθεια της Γερμανίας για να καταβάλει την Ελλάδα (εικονογράφηση: Piere Turner/ ενδυματολογική περιγραφή-.Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-color image copyright: De Agostini UK Ltd).


Ιταλικό μέσο βομβαρδιστικό Savoia Marchetti SM.79 Sparviero της 252 Μοίρας της 104 Σμηναρχίας της 46ης Πτέρυγας, που αρχικά είχε ως βάση το Σκούταρι (στα τέλη του 1940) και αργότερα τα Τίρανα. Oi τρεις κινητήρες Aifa Romeo 126 RC34 των 780 hp του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 430 km/h. Είχε εκπέτασμα 21,20 m, μήκος 15,62 m και ύψος 4,40 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από ένα πολυβόλο των 12,7 mm στο ρύγχος και τρία πολυβόλα των 7,7mm (ράχη, κοιλιά, άτρακτος). Μπορούσε να φέρει βόμβες βάρους 1.250 kg (2x600 kg ή 5x250 kg) ή δύο τορπίλες των 450 kg. To SM.79 θεωρείται το καλύτερο ιταλικό βομβαρδιστικό της περιόδου και από αρκετούς ως το καλύτερο τορπιλοπλάνο που επιχειρούσε από βάσεις ξηράς κατά τον B ’ ΠΠ. Δύο τουλάχιστον τέτοια αεροπλάνα καταρρίφθηκαν από ελληνικά Gladiator, ενώ ένα κατελήφθη σε αεροδρόμιο της Αλβανίας καιχρησιμοποιήθηκε με τα ελληνικά χρώματα (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).


κες που θα επικρατούσαν. To πτωχό οδικό δίκτυο της χώρας θα αποτελούσε εμπόδιο για την ιταλική προέλαση, αλλά οι παρόντες στην παραπάνω σύσκεψη πίστευαν ότι η κατάληψη της Αθήνας δεν θα παρουσίαζε ιδιαίτερες δυσκολίες, ούτε θα απαιτούσε την παρουσία μεγάλου αριθμού μεραρχιών. H συνάντηση τερματίστηκε με μια σύνοψη από τον Μουσολίνι: «Επίθεση στην Ηπειρο, παρατήρηση και άσκηση πίεσης προς την κατεύθυνση της Θεσσαλονίκης και προέλαση προς την Αθήνα». Oi παρευρισκόμενοι δεν εξέφρασαν δημόσια τις αντιρρήσεις τους, εκτός από τον Μπα- ντόλιο.

H υποτίμηση της μαχητικής ικανότητας των Ελλήνων έμελλε να απο6εί μοιραία. Ομως και ο σχεδιασμός ήταν σε πολλά σημεία ανεδαφικός.

Ελληνικό μονοθέσιο μαχητικό PZL P.24G πολωνικής κατασκευής, όπως επιχειρούσε με την Ελληνική Βασιλική Αεροπορία το 1940. Φέρει την αρχική τετράχρωμη παραλλαγή και καλύμματα στους τροχούς. To PZL P.24G διέθετε κινητήρα Gnome Rhone 14N07 ισχύος 950 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 430 km/h. Είχε εκπέτασμα 10,68 m, μήκος 7,81 m και ύψος 2,69 m. O οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα των 7,92 mm. Τα PZL P.24G και Ρ.24Γεξόπλιζαν τρεις μοίρες δίωξης. Την παραμονή του Ελληνοιταλικού Πολέμου η 21η Μοίρα Δίωξης (ΜΔ) βρισκόταν στο πεδίο προσγείωσης της Βασιλικής Τρικάλωνμε ΙΟαεροσκάφη και 14χειριστές.H 22η ΜΔ βρισκόταν στο Σέδες με 11 αεροσκάφη και 12χειριστές, ενώ η 23η ΜΔ βρισκόταν στο πεδίο προσγείωσης του Αμπελώνα Λαρίσης με 11 αεροσκάφη και 16χειριστές. Τα P.24 είχαν επωμισθεί το κύριο βάρος της αντιμετώπισης της Ιταλικής Αεροπορίας, η οποία υπερείχε τόσο από ποιοτική όσο και από ποσοτική άποψη. H έλλειψη ανταλλακτικών και η μικρή αυτονομία ήταν δύο από τα σημαντικότερα προβλήματα των P.24. H τελευταία μεγάλη αερομαχία για τον τύπο σημειώθηκε στις 15Απριλίου 1941, όταν πέντε P.24, δύο Bioch 151 και πέντε Giadiator κινήθηκαν εναντίον σχηματισμού Ju 87 με τη συνοδεία Bf 109E. Γρήγορα η πλάστιγγα έγειρε προς το μέρος των Γερμανών. Οσα ελληνικά αεροσκάφη σώθηκαν, αποσύρθηκαν στο Αργος.Εκεί καταστράφηκαν από τη Luftwaffe (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων:Στέλιος Δεμηράς).


Εμπιστευτική και επείγουσα εγκύκλιος

για την πρόσκληση εφέδρων, η οποία

εκδό&ηκε τέσσερις εβδομάδες πριν από την

κήρυξη του πολέμου.

*AptfJ. Κμκ ltpw t. 7tW I0 Α ^ Γ ^ Υ β fyi'. ϊ τ «. 1 1 0

PEN IK ON εΠ ΙΤ Κ Α Κ ίυΝ ΣΤΡΑ ΤΟΓIV a y ttw ν ·

BAIIAEION 7ΗΣ EAiAfa

mTO ΥΠΟνΡΓΕΙΟΝ TQN

!V.n_P

*··* H / * r/ a / i.-!.·. . . Λ ../ . ^

· 1/2 rP m m F j3 r :—

Π ρ * ( ί π ά β α ς ϊ « ί S t f M t u u t t x i c Α ρ χ « ί , ‘ Λ ρ χ ί ; Β α ο ι λ . X »

p c t p u X a x n s M r t Α ο ' . υ ν β μ ί * < Π σ λ £ « ν

η«?ίΐ^ψΐϊ*t|cfr: n & *& iM *; <K& x d 8 s ia 'Bî5p*rt VI|T 'K*<o*P f!*fif*?da;*.

Γνβ^ζομιν <*!v «τ; l* X ^ s w v U i t i 'is X a ',[ C^J^w 4.;itxe: s w w %Λν "OjSitovκαΙ Sapiwv β! Ιγγ»γρ*μ «Η tfc "Λ H?t?$>* Tftv Λήμ«ν *at KomT$TOV τ<< VHI *B*teip*wuta ; Utp<*tptUc A*6 t<& dUb<M; 3'JSe «4 >w^, t«0 W IU 'E*uxpx- UWXtveO Λ<χμ»ρί<τμ3ΚΚ M τοΟ l'j30 xoU **Siifarf.

'Ε ξ*φαΟ νυκ rtjs npoa*kipwi βί 5tA xfi* &»* 4 p & 2 4 6 tt0 S -1W 0 S 6 . Γ S « » ρ Ι Ιξ ιιρ β ν μ Ιν ν ν npxncêtm v> x a ! ¢1 & w ip u τ$ ; -is* Api6H S I I . K . 440# J)2J W -40

* 2 xai A. H. lil30S125 9-lM 0 8<«*γών χ*«ο?.ζ4ϊ«γοÔl xa icu juva i Sisv Vi **ρ<κχ*23θώοιν βί μΙν τοΟ ϋ*ζικο9 rf* χήν Iv ΒΙ^ήνφ Ksav

χοΟ Svvt^yixTo; τοΟ ohutou Λυ(«ρίο^ι«ί, °* M *ώ> lo*iaw 8jtiuw i!; 'le>iwivx πΛή* XOO 'Oîii4t(*o0 TOO 10 E, Λ. o f tm ; tA n*p<xmee8aotv «U Klp*wpei*#

Td Φ ρ ο ^ ϊτ χ Π α v i χο^ντΟοι %*ttv&MK lm 6 t6iaiax x i t i -.1 &*τ» ^ γ μ ίν * tl{ τούς IvtAc Tt,C V JiJ U i^ tT tp tU c ί ι» ^ ν β « * ς 4x ω ν *siou*i>erv.

M tf^ w j iju iv »4 tB oeouje*civ ο1 *ttXi4yayt>i 5 i t τΛ» *xH> v$aoo< ^ λ λ 4 γ * ν , 3 β - pcnafov wit etouWimtt 4X).w xf4*w, *n u V ^ fcj^Miriwi; rfc; mpoj^: i«n iax- γοψίύ«ται. ή MtvoXer#,wa4 to3 mpu%cpirov «Λτ*Κ 1^ * U « i κΧήν "$>v Ι»ϊιβφ»ρορ* vww, « ^ o0 ; *k c r> o rr^ {χ ιρ Μ ^α

'AfHjva. v t SO 2nctty(plet> lSM>

'O T?u«»pttan. U A I l A A K U A Z

K&tv&gshy>uV8 (iyc{xuK* 6). 16 (ivtCxuwB 6}. Ελληνας σαλπιγκτής.

δυσκίνητο και συχνά δεν μπορούσε να ανταπο- κριθεί στις απαιτήσεις. H συμφόρηση στο σημαντικό λιμάνι του Δυρραχίου ήταν τέτοια, ώστε η μεταφορά στρατευμάτων προχωρούσε με πολύ αργούς ρυθμούς. Oi Βούλγαροι απέρριψαν την πρόταση των Ιταλών για συμμετοχή στην επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ετσι πολύτιμες μονάδες του ΕΣ διατέθηκαν στην ελληνο-αλβανική μεθόριο. 0 αστάθμητος παράγοντας του καιρού δεν είχε ληφθεί σοβαρά υπόψη, όπως δεν είχε υπολογιστεί ορθά πόσο θα επηρέαζε η κακοκαιρία το ήδη ανεπαρκές οδικό δίκτυο της Ηπείρου. H στρατιωτική παρέλαση των Ιταλών έως την Αθήνα απλώς ανήκε στη σφαίρα της φαντασίας.

Για παράδειγμα, η απόβαση στον Αμβρακικό κόλπο ήταν μια επιχείρηση την οποία ο ναύαρχος Ka- βανιάρι δεν θεωρούσε εφικτή. Οσο για τη χρονική σύμπτωση της εισβολής στην Ελλάδα με επιχειρήσεις στη βόρεια Αφρική, όπως η επίθεση στη Μάρσα Ματρούχ, αυτή ήταν πρακτικά αδύνατη. Την επομένη της σύσκεψης ο Μπαντόλιο έγινε α

ποδέκτης της οργής του Μουσολίνι, ο οποίος είχε πληροφορηθεί τις επιφυλάξεις των επιτελών του. Τελικά ο ντούτσε δέχθηκε τη μετάθεση της ημερομηνίας έναρξης της επιχείρησης για την 28η Οκτωβρίου.

H μετάθεση της ημερομηνίας δεν μπορούσε, φυσικά, να αντισταθμίσει τον ανεπαρκή σχεδιασμό της επιχείρησης. Oi συνθήκες δεν ήταν ιδανικές, όπως ήθελαν να πιστεύουν ορισμένοι αισιόδοξοι επιτελείς. H αναλογία δυνάμεων δεν διαμορφωνόταν σύμφωνα με τους αισιόδοξους υπολογισμούς των Ιταλών. Περισσότεροι από 500.000 στρατιώτες που βρίσκονταν στην Ιταλία, είχαν διατεθεί για τη συγκέντρωση της γεωργικής παραγωγής, μετά από εντολή του Μουσολίνι, συνεπώς δεν ήταν άμε

σα διαθέσιμοι. H εκπαίδευση των ανδρών και των κατώτερων αξιωματικών κυμαινόταν σε μέτρια επίπεδα. Πολλές μονάδες δεν είχαν την απαιτού- μενη επάνδρωση και ο εξοπλισμός τους (πυροβολικό, μεταφορικά μέσα κλπ.) παρουσίαζε κενά. Γενικά το σύστημα επιμελητείας των Ιταλών ήταν

O έφεδρος εκ μονίμωνσυνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης, διοικητής του Αποσπάσματος Πίνδου.

Oi αντίπαλες δυνάμεις

Μετά τη Μικρασιατική Εκστρατεία η πολιτική αναταραχή στην Ελλάδα οδήγησε τα εξοπλιστικά προγράμματα σε αδιέξοδο. Μικρή πρόοδος είχε γίνει μέχρι το 1935, οπότε εντατικοποιήθηκαν οι προσπάθειες αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού των Ενόπλων Δυνάμεων και του υλικού τους. Oi αμυντικές δαπάνες κατά την περίοδο 1923-36 ανήλθαν σε τρία δισεκατομμύρια δραχμές, ενώ κατά το διάστημα 1936-40 έφθασαν τα 15,7 δισεκατομμύρια δραχμές. 0 Οργανισμός του Στρατού, όπως τον καθόριζε σχετικό νομοθετικό διάταγμα τον Σεπτέμβριο του 1935, φιλοδοξούσε


Ιταλοί πολίτες συγκεντρώνονται στην ιταλική πρεσβεία στην Αθήνα μετά την κήρυξη του πολέμου, για να αναχωρήσουν από την Ελλάδα.

να αντιμετωπίσει τις απειλές οι οποίες συσσωρεύονταν και στη Βαλκανική κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930. Σκοπός ήταν να αποκτήσει ευ- καμψία η δομή του Στρατού και να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά το σχέδιο επιστράτευσης. Επιπλέον τέθηκε σε εφαρμογή ένα μεγάλο - για τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας - εξοπλι- στικό πρόγραμμα, για την ανανέωση του οπλοστασίου σε όλα τα επίπεδα, από τις αντιασφυξιογό- νες προσωπίδες μέχρι τα αεροσκάφη και από τα άρματα μέχρι τα πιστόλια φωτοβολίδων. Πολλές από αυτές τις παραγγελίες έμειναν ημιτελείς ή ακυρώθηκαν, επειδή εξερράγη ο B ’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ορισμένα κράτη που ενεπλάκησαν στον πόλεμο δέσμευσαν το υλικόγια ιδίαχρήση, αν και είχε προκαταβληθεί η αξία του από την Ελλάδα. Ετσι αρκετές από τις ελλείψεις (π.χ. σε άρματα μάχης και σύγχρονα αεροσκάφη) δεν καλύφθηκαν ή καλύφθηκαν εκ των ενόντων, με την αξιοποίηση παλαιότερου υλικού.

To Πεζικό διέθετε πριν από την έναρξη των επιχειρήσεων 39 ενεργά συντάγματα και 17 συντάγματα εφεδρείας. Τρία από τα 56 αυτά συντάγματα ήταν ευζώνων. Oi εν λόγω μονάδες ανήκαν σε πέντε σώματα στρατού, τα A’ - E' (Αθήνα, Λάρισα Θεσσαλονίκη, Καβάλα και Αλεξανδρούπολη), σε 14 μεραρχίες (I-XIV) και σε τρεις ταξιαρχίες (IV, V, XVI). To Ιππικό είχε ως πυρήνα τη Μεραρχία Ιππικού στη Θεσσαλονίκη και το Μηχανικό οργανωνόταν σε τάγματα και συντάγματα. H Μεραρχία

Ιππικού διέθετε και τη μοναδική μηχανοκίνητη μονάδα του Στρατού, το Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Ιππικού.

0 φορητός οπλισμός του Πεζικού αποτελείτο κυρίως από τυφέκια και αραβίδες Mauser και Mannlicher Schoenauer, καθώς και όπλα που προέρχονταν, μεταξύ των άλλων, από λάφυρα προηγούμενων συγκρούσεων. Παράλληλα υπήρχαν 4.852 πολυβόλα και 12.200 οπλοπολυβόλα διαφόρων τύπων (Maxim, Hotchkiss, Schwarzlose, Chauchat). Oi 323 γαλλικής κατασκευής όλμοι Brandt των 81 mm αποτελούσαν τη ραχοκοκκαλιά των όπλων καμπύλης τροχιάς. To οπλοστάσιο πε- ριελάμβανε και μερικά βρετανικά αντιαρματικά τυφέκια Boys των 14 mm.

To Πυροβολικό αντιμετώπιζε έλλειψη μέσων πυροβόλων και μέσων ρυμούλκησης. Ταυτόχρονα η ύπαρξη πολλών διαφορετικών πυροβόλων μετέτρεπε σε εφιάλτη τη λογιστική του υποστήριξη. To σχέδιο επιστράτευσης προέβλεπε 120 ορειβατικές, 48 πεδινές και 44 βαριές πυροβολαρχίες, κάτι που δεν κατέστη πλήρως εφικτό. Oi ελλείψεις καλύφθηκαν μερικώς με αγορές που έγιναν από τη Γερμανία μετά το 1935, ειδικά στους τομείς του αντιαεροπορικού και του αντιαρματικού πυροβολικού και στον τομέα των ρυμουλκών οχημάτων. Συνολικά υπήρχαν περίπου 1.160 πυροβόλα, από τα οποία 232 ήταν αντιαεροπορικά και τα24 αντιαρματικά.

01 ελλείψεις σε μεταφορικά μέσα ήταν μεγά-


I l P o p o lo d It e J i&Le truppe ilolione πναηζαηοdcdTalba di lunedi in temtorio grcco

IuHa m a s*fie di obieHi vi milHari bomba idrti dai Mosfri aerei

A d e lc h i S e re n anuovo Segretafio del Partrtc

To πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Popoto d' Italia» με το οποίο ανακοινώθηκε η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα, στις 30 Οκτωβρίου 1940.

Αφίσα της εποχής του πολέμου που παροτρύνει τις Ελληνίδες να πλέκουν μάλλινα για τον Στρατό.

Λοχαγός του Πυροβολικού του Ελληνικού Στρατού, Οκτώβριος 1940. Φοράει στολή μάχης χρώματος χακί με παντελόνι και ψηλές μπότες ιππασίας. To κεπί αποτελεί προπολεμικό μοντέλο και περιλαμβάνει το διακριτικό βαθμού με τη μορφή επιρραμμένων κορδονιών. Στο εμπρόσθιο τμήμα διακρίνεται η κονκάρδα του εθνοσήμου και ακριβώς από πάνω το στέμμα. Στη μάχη όλοι οι αξιωματικοί, ανεξαρτήτως βαθμού, φορούσαν κράνος, το βρετανικό ή το νέο ελληνικό μοντέλο το οποίο αντικαθιστούσε σταδιακά τα υπάρχοντα γαλλικά κράνη του Ελληνικού Στρατού. O άνδρας εδώ φέρει διόπτρες στη θήκη τους και μια δερμάτινη θήκη χαρτών, αναρτημένη στα αριστερά του. Θεωρητικά οι ελληνικές δυνάμεις τον Οκτώβριο του 1940ήταν υποδεέστερες των ιταλικών, ωστόσο κατόρθωσαν να τις τρέψουν σε υποχώρηση προς την Αλβανία (εικονογράφηση: Maicoim McGregor/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK LtdKar' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-coior image copyright: De Agostini UK Ltd).


λες, καθώς υπήρχαν μόλις 700 φορτηγά οχήματα. Ev μέρει καλύφθηκαν από την επίταξη ιδιωτικών οχημάτων.

To Βασιλικό Ναυτικό διέθετε 6.500 άνδρες και 34 κύριες μονάδες. Κατά τον Μεσοπόλεμο είχαν παραγγελθεί έξι υποΘρύχια από τη Γαλλία (1925-26), τέσσερα αντιτορπι- λικά από την Ιταλία (1930) και άλλα δύο αντιτορπιλικά από τη Βρετανία (1937). Κυριότερες μονάδες ήταν το θωρακισμένο καταδρομικό «Αβέρωφ», βετεράνος των Βαλκανικών Πολέμων, τα ιταλικής κατασκευής αντιτορπιλικά «Κουντουριώτης», «Ψαρά», «Σπέτσαι» και «Υδρα», τα βρετανικής κατασκευής αντιτορπιλικά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Ολγα» και τα γαλλικής κατασκευής υποβρύχια «Κατσώνης», «Παπανικολής» (τύπου Schneider- Laubeuf), «Γλαύκος», «Νηρεύς», «Πρωτεύς» και «Τρίτων» (τύπου Loire-Simonot). To Ναυτικό είχε αναλάβει την παρενόχληση των εχθρικών νηοπομπών, τη συνοδεία των φί- λιων και την προστασία των ελληνικών παραλίων από εχθρικές ενέργειες.

Oi ελληνικές αεροπορικές δυνάμεις υπάγονταν στην Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού (ΑΔΑΣ) και στην Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας Ναυτικού (ΑΔΑΝ). H ακύρωση ελληνικών παραγγελιών (Spitfire Mk I, Ρ-40 Tomahawk, Martin Maryland κλπ.) είχε πλήξει αισθητά τον νεοσύστατο κλάδο της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (EBA), η οποία έπρεπε να βασιστεί στις ισχνές της δυνάμεις. To δόγμα χρήσης των αεροσκαφών ήταν προσκολ- λημένο σε ξεπερασμένες αντιλήψεις και περιοριζόταν στην υποστήριξη του Στρατού και του Ναυτικού. Oi τέσσερις διαθέσιμες μοίρες δίωξης πετούσαν με πολωνικά αεροσκάφη PZL P-24F/G και μερικά γαλλικά Bloch MB.151. Oi τρεις μοίρες βομβαρδισμού επιχειρούσαν με γαλλικά Potez 63 και βρετανικά Blenheim Mk IV και Fairey Battle. Oi τέσσερις μοίρες στρατιωτικής συνεργασίας είχαν στη διάθεσή τους γαλλικά Breguet19 και Potez 25 και γερμανικά Henschel Hs 126. H ναυτική συνεργασία είχε ανατεθεί σε τρεις μοίρες με βρετανικά (Fairey IIIF, Avro Anson) καιγερμανικά αεροσκάφη (Dornier Do 22). H δύναμη της EBA περιελάμβανε ακόμη μερικά τορπιλοπλάνα Horsley, μερικές δεκάδες δι- πλάνων Avia και εκπαιδευτικών Avro Tutor και Avro 626, κα-

Ελληνας Εύζωνος, Φεβρουάριος 1940. Oi Εύζωνοι έγιναν τμήμα του τακτικού Ελληνικού Στρατού το 1833. To 1940 υπηρετούσαν σε κανονικά συντάγματα και στη Βασιλική Φρουρά. Ηχαρακτηριστική στολή τους περιελάμβανε λευκό μακρυμάνικο πουκάμισο, γιλέκο, φουστανέλα και ένα κόκκινο φέσι. Ta τσαρούχια είχαν φούντες. Σε καιρό πολέμου η στολή γινόταν πιο εργονομική, ανάλογα με τις ανάγκες. O Εύζωνος της εικόνας φοράει ελληνικό κράνος χρώματος χακί, πάνω από το δίκοχο. Φέρει στρατιωτική κάπα από δέρμα κατσίκας πάνω από τη στολή μάχης. Αντί του κλασικού παντελονιού φοράει εφαρμοστό κοντοβράκι και ψηλές κάλτσες, διατηρώντας το παραδοσιακό ντύσιμο των κατοίκων της ορεινής Ελλάδας της περιόδου. To τυφέκιο είναι τύπου MannIicherSchoenauerY 1903/14 των 6,5 mm (εικονογράφηση: Malcolm McGregor/ ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK LtdKar’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα- color image copyright: De Agostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΙΙΟΛΕΜΟΥ 65

Oi γυναίκες του 1940. H συνεισφορά τους στην τελική νίκη ήταν πολύ μεγάλη.

H ευχή της μάνας.

θώς και μεταγωγικά Ju 24 και Ju 52 της πολιτικής αεροπορίας. H EBA επιχειρούσε από επτά κύρια αεροδρόμια (Σέδες, Λάρισα, Τατόι, Φάληρο, Ελευσίνα, Μάλεμε και Νέα Αγχίαλος), 22 βοηθητικά και25 πεδία προσγείωσης εμπιστευτικού δικτύου. Oi εγκαταστάσεις και οι διάδρομοι ήταν στην πλειο- ψηφία τους σε πολύ μέτρια κατάσταση, ενώ η αντιαεροπορική άμυνα δεν ήταν επαρκής ούτε στα κύρια αεροδρόμια.

O αμυντικός σχεδιασμός των Ελλήνων επιτελών προσαρμόσθηκε μετά την κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία. Tov Μάιο του 1939 ήταν έτοιμο το Σχέδιο «ΙΒ» (Ιταλία - Βουλγαρία), όπως ονομάστηκε, που λάμβανε υπόψη του παραμέτρους όπως η αναμονή επιθετικής ενέργειας από την Ιταλία ή τη Βουλγαρία (με την πρώτη να συ-

Oi μεταφορές αποτελούσαν πραγματικό εφιάλτη για Ελληνες και Ιταλούς στα χιονισμένα βουνά του μετώπου.

γκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες), η στάση των λοιπών γειτονικών χωρών και το ενδεχόμενο αποστολής βοήθειας από τη Βρετανία ή τη Γαλλία. Ως πιθανότερος χώρος εκδήλωσης της ιταλικής επιθετικής ενέργειας θεωρήθηκε η Κορυτσά, ωστόσο η Ηπειρος δεν είχε εκτιμηθεί ως πρωτεύων στόχος. Προκειμένου να εξοικονομηθεί χρόνος για την ολοκλήρωση της επιστράτευσης αλλά και για να συγκεντρωθούν οι ελληνικές δυνάμεις, προβλεπόταν η εκκένωση περιοχών από τον Αραχθο μέχρι το Βέρμιο. Στη νοητή γραμμή Αραχθος - Μέτσοβο - Αλιάκμονας - Βέρμιο θα οργανωνόταν η κύρια άμυνα. Στα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα, πυρήνας της άμυνας θα ήταν τα οχυρά της γραμμής «Μεταξά». Tov Σεπτέμβριο του 1939 το Σχέδιο «ΙΒ» τροποποιήθηκε σε Σχέδιο «ΙΒα», διότι τον προηγούμενο μήνα είχαν επιστρατευθεί μυστικά δύο μεραρχίες στα Ιωάννινα και στην Κοζάνη (VIII, IX) και μία ταξιαρχία στη Φλώρινα (IV). Κατά συνέπεια, διευκολύνθηκε η διεξαγωγή της επιστράτευσης.

To νέο σχέδιο προέβλεπε άμυνα επί της μεθοριακής γραμμής στη Μακεδονία, χωρίς παραχώρηση εδάφους, ενώ στο μέτωπο της Ηπείρου οι ελληνικές δυνάμεις θα συμπτύσσονταν στον ποταμό Καλαμά, διεξάγοντας επιβραδυντικό αγώνα. Στη δυτική πλευρά του μετώπου, δυτικά του ορεινού όγκου της Πίνδου, ο τομέας της Ηπείρου ανήκε στη δικαιοδοσία της Vlll Μεραρχίας, την o-

ΚαταληφΘέντα αρματίδια CV 3/33.


Αρματίδιο CV 3/33 το οποίο έχει κυριευθεί από Tiq ελληνικές δυνάμεις και έχει αποκτήσει το προσωνύμιο «O Εκδικητής της Ελλης».

ποία διοικούσε ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Ka- τσιμήτρος. O τελευταίος είχε στη διάθεσή του και το στρατηγείο της Ill Ταξιαρχίας Πεζικού, με διοικητή τον συνταγματάρχη Δημήτριο Γιατζή. H άμυνα του τομέα της Θεσπρωτίας ανατέθηκε στον υποστράτηγο Νικόλαο Λιούμπα. H Vlll Μεραρχία θα προέβαλλε την κύρια άμυνά της είτε στις γραμμές που όριζε το σχέδιο «ΙΒ», είτε σε εκείνες του σχεδίου «ΙΒα». Στους τομείς ευθύνης της είχαν πραγματοποιηθεί αμυντικά έργα, τα περισσότερα στον τομέα του Καλπακίου (Ελαίας).

H οροσειρά της Πίνδου και ο τομέας της δυτικής Μακεδονίας ήταν χώρος ευθύνης του Τμήματος Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ), με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Ιωάννη Πιτσίκα και έδρα την Κοζάνη. O σχηματισμός αυτός διέθετε δύο σώματα στρατού, το B ’ Σώμα Στρατού του a- ντιστρατήγου Δημητρίου Παπαδόπουλου καιτο Γ ’ Σώμα Στρατού, στη Θεσσαλονίκη, με διοικητή τον αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκογλου, καθώς και το Απόσπασμα Πίνδου, το οποίο διοικούσε ο έφεδρος εκ μονίμων συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης και διέθετε δύο τάγματα πεζικού από το 51ο Σύνταγμα Πεζικού, μία ορειβατική πυροβολαρχία 75 mm, έναν ουλαμό πυροβολικού συνοδείας των 65 mm και έναν ουλαμό ιππικού. To Απόσπασμα Πίνδου είχε αναλάβει να εμποδίσει την κίνηση του εχθρού μέσω των ορεινών διαβάσεων της Πίνδου, λειτουργώντας παράλληλα ως σύνδεσμος μεταξύ της Vlll Μεραρχίας και των μονάδων του ΤΣΔΜ. Ως εφεδρεία του ΤΣΔΜ υπολογίζονταν η Xl Μεραρχία στα Γιαννιτσά και η Ταξιαρχία Ιππικού στην Καλαμπάκα. To ΤΣΔΜ θα διατηρούσε τις θέσεις του και θα ενεργούσε επιθετικά, ε- φόσον υπήρχε η δυνατότητα, προκειμένου να δι

ευκολύνει την αποστολή της Vlll Μεραρχίας. Συνολικά κατά την έναρξη των επιχειρήσεων οι ελληνικές δυνάμεις παρέτασσαν στο μέτωπο 35.000 άνδρες κατανεμημένους σε 39 τάγματα πεζικού και 401/2 πυροβολαρχίες διαφόρων διαμετρημάτων. Αρχιστράτηγος ορίστηκε, με την έναρξη των επιχειρήσεων, ο αρχηγός του ΓΕΣ αντιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος.

Oi Ιταλοί είχαν παρατάξει στα σύνορα με την Ηπειρο το 25ο Σώμα Στρατού «Τσαμουριά», του στρατηγού Κάρλο Ρόσι. O Ρόσι είχε στη διάθεσή του την 23η Μεραρχία Πεζικού «Φεράρα» του υποστρατήγου Λικούργκο Τζανίνι, την 51η Μεραρχία Πεζικού «Σιένα» του υποστρατήγου Γκουαλ-

Ιταλοί μαχητές επανδρώνουν ένα πολυβόλο Fiat Revelli M1935.

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νούσ

ιας

/ Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

Σχεδιάγραμμα της ιταλικής επίθεσης (28 Οκτωβρίου - 13Νοεμβρίου 1940).

τιέρο Γκαμπούτι, τη μειωμένης δύναμης 131 Τεθωρακισμένη Μεραρχία «Κένταυροι» του υποστρατήγου Τζοβάνι Μάλι (δύναμη 163 αρμάτων, ελαφρών CV 33 και μέσων M13/40, από τα οποία μόλις 90 ήταν σε πολεμική ετοιμότητα) και έναν σχηματισμό ιππικού (Raggruppamento Litorale - παράκτια ομάδα) υπό τον υποστράτηγο Κάρλο Ριβόλ- τα, που διέθετε δύο συντάγματα ιππικού, το 6o

Βερσαλιέροι επιτίθενται με την υποστήριξη αρματιδίων CV 3/33 (L3/33).

και το 7o, γνωστά με τις ονομασίες «Αόστα» και «Μιλάνο», καθώς και το 3o Σύνταγμα Γρεναδιέρων της Σαρδηνίας. Oi δυνάμεις του Ρόσι έφθαναν τις 42.000 άνδρες περίπου και περιελάμ6αναν μονάδες μελανοχιτώνων. Αποστολή του Ιππικού ήταν να δράσει στον παραλιακό τομέα, την ώρα που οι μεραρχίες «Φεράρα» και «Κένταυροι» θα εξαπέλυαν επίθεση με κατεύθυνση το Καλπάκι, με την υποστήριξη της «Σιένα».

Στον τομέα της Πίνδου, ο οποίος είχε ζωτική σημασία και για τις δύο πλευρές, το Απόσπασμα Πίνδου θα δεχόταν την επίθεση της 3ης Μεραρχίας Αλπινιστών «Τζούλια», η οποία υπαγόταν στο 26ο Σώμα Στρατού. Διοικητής της τελευταίας ήταν ο υποστράτηγος Μάριο Τζιρότι, έχοντας υπό τις διαταγές του 11.000 περίπου άνδρες και 20 πυροβόλα. Αποστολή των δυνάμεων του Τζιρότι ήταν να πραγματοποιήσουν επιθετική ενέργεια στον άξονα Λεσκοβίκι - Μέτσοβο.

Απέναντι στον τομέα της δυτικής Μακεδονίας βρισκόταν το 26ο Σώμα Στρατού «Κορυτσά», με διοικητή τον στρατηγό Γκαμπριέλε Νάσι και τέσσερις μεραρχίες, την 49η «Πάρμα» του υποστρατήγου Ατίλιο Γκραταρόλα, την 29η «Πιεμό- ντε» του υποστρατήγου Ροντόλφο Νάλντι, τη 19η «Βενέτσια» του υποστρατήγου Σίλβιο Μπονίνι και την 53η «Αρέτσο» του υποστρατήγου Ερνέστο


Φερόνε. Oi 44.000 άνδρες που είχε οτη διάθεσή του ο Νάσι, δεν προβλεπόταν να κινηθούν κατά την πρώτη φάση των επιχειρήσεων, με συνέπεια οι Ιταλοί να μην εκμεταλλευθούν στο έπακρο το αριθμητικό τους πλεονέκτημα.

Oi δυνάμεις των Ιταλών περιελάμβαναν 59 τάγματαπεζικού, 135πυροβολαρχίες (23 βαριές), 150 άρματα μάχης, 18 ίλες ιππικού, έξι τάγματα όλμων και ένα τάγμα πολυβόλων. Στο πλευρό τους πολεμούσαν περίπου 3.500 Αλδανοί. Ανώτατος διοικητής από την ιταλική πλευρά ήταν ο στρατηγός Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα.

ΓΊρο^τη φάση των επιχειρήσεο^ν (28.10 - 13 . 11. 1940) - Oi Ιταλοί εισβάλλουν και αποκρούονται

To απόγευμα του Σαββάτου, 26 Οκτωβρίου 1940, άρχισε να φθάνει στην ιταλική πρεσβεία στην Αθήνα ένα κρυπτογραφημένο τηλεγράφημα σε τέσσερα μέρη. Παραλήπτης του επρόκειτο να είναι ο πρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης, Ιωάννης Μεταξάς. O πρεσβευτής της Ιταλίας, Εμα- νουέλε Γκράτσι, είχε οργανώσει το ίδιο βράδυ δεξίωση, την οποία δεν ανέβαλε για να μη κινήσει υποψίες. Οταν μπόρεσε να αναγνώσει το τηλεγράφημα, τις πρώτες ώρες της Κυριακής, διεπίστωσε ότι η χώρα του ζητούσε ουσιαστικά την παράδοση εδαφών της Ελλάδας, κατηγορώντας τη για μη τήρηση της ουδετερότητας και για διευκολύνσεις που δήθεν παρείχε στους Βρετανούς. To τελεσίγραφο έληγε με την απειλή: «Αν τα ιταλικά στρατεύματα συναντήσουν αντίσταση, η αντίσταση αυτή θα καμφθεί δια των όπλων και η ελληνική κυβέρνηση θα φέρει ευθύνες...».

H επίδοση του τελεσιγράφου έπρεπε να γίνει στις 03.00 της Δευτέρας, 28 Οκτωβρίου 1940. Την καθορισμένη ώρα ο Γκράτσι έφθασε στην κατοικία του Ιωάννη Μεταξά στην Κηφισιά, συνοδευό- μενος από τον στρατιωτικό ακόλουθο της πρεσβείας και έναν διερμηνέα. Επέδωσε το τελεσίγραφο στον Ελληνα πρωθυπουργό και ακολούθως τον ενημέρωσε λέγοντας ότι η κίνηση των ιταλικών στρατευμάτων θα άρχιζε σε τρεις ώρες, στις 06.00. H απάντηση που έλαβε ήταν αρνητική.

Oi Ιταλοί κινήθηκαν πριν από τη λήξη του τελεσιγράφου. O υποστράτηγος Κατσιμήτρος είχε ειδοποιηθεί για το τελεσίγραφο των Ιταλών και στις 04.45 είχε εκδώσει σχετική διαταγή, ενημερώνοντας τις υφιστάμενες μονάδες της Vlll Μεραρχίας. H προώθηση των εισβολέων στην Πίνδο οδήγησε το Γενικό Στρατηγείο να απευθυνθεί στην Vlll Μεραρχία σημειώνοντας: «... Προέχου-

σαν σημασίαν έχει η απόφραξις κατευθύνσεως Ζυγού... Προσπάθειαί σας δια διεκδίκησιν εθνικού εδάφους Ηπείρου δεν πρέπει να σας αγάγω- σιν εις φθοράν μέσων καθιστώσαν προβληματι- κήν εκπλήρωσιν ανωτέρω αποστολών». Παρόλα αυτά ο Κατσιμήτρος έμεινε πιστός στην αρχική απόφασή του να αμυνθεί στο Καλπάκι. Διεξήχθη επιβραδυντικός αγώνας μέχρι την 1η Νοεμβρίου, οπότε οι ελληνικές και οι ιταλικές δυνάμεις απέκτησαν επαφή. H ιταλική επίθεση υποστηριζόταν από το Πυροβολικό και την Αεροπορία. Από τις 2 έως τις 8 Νοεμβρίου μαινόταν η μάχη του Καλπα- κίου, στους τομείς Νεγράδων (συνταγματάρχης Γεώργιος Ντρεν), Καλαμά (συνταγματάρχης Δη-

μήτριος Γιατζής) και Θεσπρωτίας (υποστράτηγος Νικόλαος Λιούμπας). O πρώτος τομέας ήταν και ο πιο κρίσιμος, διότι κάλυπτε την οδό προς τα Ιωάννινα. Oi ιταλικές επιθέσεις είχαν και την υποστήριξη 80 μοτοσικλετών και 50 περίπου αρμάτων, από τα οποία τα εννέα καταστράφηκαν, ενώ άλλα παγιδεύτηκαν στο βαλτώδες έδαφος και εγκατα- λείφθηκαν (αργότερα τα τελευταία περιήλθαν στην κατοχή των ελληνικών δυνάμεων). Στο αριστερό σκέλος του πεταλοειδούς τομέα Καλπακί- ou - Καλαμά οι ελληνικές δυνάμεις εγκατέλειψαν την αμυντική γραμμή Γρανιτσοπούλα - Μονή Σω- σίνου και συμπτύχθηκαν σύμφωνα με το σχέδιο τη νύκτα της 3ης προς την 4η Νοεμβρίου. Κατά τις επόμενες τρεις ημέρες εξαπολύθηκαν διαδοχικές επιθέσεις των Ιταλών εναντίον της ελληνικής κύριας αμυντικής γραμμής, αλλά μέχρι τις 9 Νοεμβρίου το μόνο που απέφεραν ήταν η προσωρινή κατάληψη του υψώματος της Γκραμπάλας, το οποίο ανακατέλαβαν οι άνδρες της Vlll Μεραρ-

Προτταγανδιστικό φυλλάδιο των Ιταλών που καλεί τους Ελληνες στρατιώτες να παραδοθούν (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκια&ά).

ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΏΤΑΙ

"Τ ΡΩ Μ Ε ΚΑ Λ Α , ΙΙΟΛΥ ΚΑ Λ Α .

l^Y<^er*> t+,f,n ^ e w*' i>A-, u<^<i o u> 4*„ν^ “Α '^ * " f'^ ' t*.fc2SH*? l^ *'■ >-^y^ ·»> ^C.^ ^ 1" w ^ -'- \ <.j*.I 1V , t/H Q «. «-,*~ - -. ,g L-

a v,... .·>. - ..-λ> Λ , * .y - H 1-.- ^ r - - v ^ .

*T^ -v*v ^ ^ 7 7 T ^ j ^ t ^

f^ Ht-*f* ho ' _ l^TtV" <ί u.Qj o$%jfh** *fw 5 "-¾°^ "**$fi#*iQk

^ “ * V > M * ~ ' v « . - ^ ^

7f

Ό «άλ«^ος ειναι χαταατροφή γιά σάς xai' γ·,ό γίς οίκογε- ν\£ζ σας.

Εεϊς ΰχαηέρεχε r.g^ dgo8νησχετt| άκοχλειβτίχώς για τ η v

Αγγλία, Ελάτε μέ έμϋιβτοουνη ατ ίς γραμμεαμας.

!!αρατηρήσατε χόαο χαλα. ψέρονται οΐ· 'UaXo{ *ρός τοός

g-.X aXur<a> .S)g 4χε*4 »φ8ί>νη Tpoyj{*qrv0 χαΐ αλλα.ίΐ&η.sou σας λείκοον.....

: -Av τυχόν είσθε dcf8svei$ οί iarpoi 0a σά| κεριθόλψουνΙ ' !

®α μηορέβετε νά γράψετε έλευ'θερο σ·ιά a*ttia οας xa 1 νά

διαβαζετε χαλ*α ελ^ηνιχά βιβλ/α. θά κεραοεΐεΙ εύχ^ρiOid

χόν χαιρό σας μαζί με το«ς συντρόφους ¢0¾.

Qa ξεχασετε r ίζ [/.αχουχίec| rou «ολεμου otqy ήρεμία τοΰ

αχρατοκέίαν, άναμενοντες την ήμέραν τής έ«»στροφήςσας

■ ■ *τά σκι'τια· ααζ.

TI ΓΡΑΦΟΪΝ OI ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΣΑΣ ΑίΧΜΛΛΩΤΟΙ

A ^ ^ ^ ^ w v w .^ a

) ' ; ^ 4 T , M ,5 v r a , ^ 4 , ^ ^r * Λ» ^ a £ y ^ . T ^ r * r - " * * » .t<<r*s Oj_H i f ^ ββ« ft»?"^<^W r^<***. , '>>


Πανηγυρισμοί στην Αθήνα, μετά την ανακοίνωση της

κατάληψης άλλης μίας πόλης στο μέτωπο.

Εξώφυλλο και οπισθόφυλλο φυλλαδίου με τα θαύματα της Παναγίας στο μέτωπο (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

χίας με νυκτερινή αντεπίθεση και μετά από μάχη εκ του συστάδην.

Στον τομέα της Θεσπρωτίας οι Ιταλοί, έπειτα από πολλές άκαρπες προσπάθειες, κατόρθωσαν να δημιουργήσουν στις 5 Νοεμβρίου προγεφύρωμα στον Καλαμά, στο ύψος της Βρυσέλας. Από εκεί διαπεραιώθηκαν ένα ιταλικό τάγμα, μια μοίρα βαρέος πυροβολικού και αργότερα ένα σύνταγμα ιππικού και ένα σύνταγμα γρεναδιέρων. Στις 6 Νοεμβρίου κατελήφθησαν η Ηγουμενίτσα και η Πα- ραμυθιά. Ακολούθησε σύμπτυξη των Ελλήνων στη γραμμή όρη Σουλίου - έλη Αχέροντα, τη νύκτα της 6ης προς την 7η Νοεμβρίου. Μετά τις 8-9 Νοεμβρίου η δράση του Πεζικού περιορίστηκε στην οργάνωση των κατεχόμενων θέσεων και την πρωτοβουλία ανέλαβαν η Αεροπορία και το Πυροβολικό. Μεταξύ 11 και 13 Νοεμβρίου η Vlll Μεραρχία

K*i et'sc β*6μ * to0 1Ayieu Tiupyiou e t i j 'AflAvgt;

'Q ; |li<i Λχόιιη (ViiotplM! ΙκΛήίοιοις tii; ajooiuofi<- χοΰ 'Aybtt PauOyi<.u tnv ίξ Ίωανν(νω«* *pA; tt>ix;$tfcn|,fvnr% i'mu<i; nn:. tl!, ί| δϊΕ^Φοηικήοχιηγρ.ίφιιοι; 1¾ tu<im; & i ioiifaettpixo5 τηδ lQnMm< τοΡναημ «S» Ι’.ϊαοΛίιον ft; ii|V oufoieiuv Κυίοοσιϊργους. ιήν όποίαν ΑΗονχΰιιί&·ς c4Jupmy'Aiti|vniiuv,

"Kftpo* f*ninxitxAv vfyovi'i; ίπφφοκΤ.νην τι> flniimteupyS*έΐ'ίβχυαιν toD Λγώνης |Ht; ί.ιό τ f|v vmguyi<iv 0tot0xnv, elve >) xi(td τή» ioyif|v j<T>y IrtooMmv >mt<.flil)ioi; tuS 'li(<),ixujj ίηιιβρνχίο» ύ.ιό tl) imnotfmUix<Sv ιιπς* 'A>t0j*.Teins A &imii'iuwoi5 ubv6gamv tfo ©eot/mw Μηγηύπη; τόν otQBt0v ιιιις πμός t<>v fl,p(nn0ov /n,'i «f>v Νί»ην, κΙνκ. ι'ο Sn fl πνν t0iW rrtf ίχ»0»δ «ή» 6*oCuv iVahMtoqmv i) χαιΰΙηψ,; χή; Knyu- tnd;. Μ·Ηΐχη3ύΙηβ;, ΚονιαχάΙηας x ii . nvrmXlnftn if|> 2! ιι.ϋ |iqvn; Nfieipeiiii', iopil·* ιών b'luoMuiv, δπω; eixev wnwjp8q *k fiiwuvi- 0ί ι ; ηρύς Λιιιφόμους ίΜηβίϊς Χριοικινην;.

Kuitqxoy our<n&; ιοδ 'Κλληηχοΰ Ααβΰ δΧοχλήρηο, δ.τ»; 3vri- atM<j'D αίνους-πράς «ή» χοριν 1¾ SatftMxoe *m ιή ί έχοΐοης ι« xpu'- io ; ΰποοημΰχηιον 6c<>|i))(opo;.

O διοικητής της Vlll Μεραρχίας, υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος (κέντρο), με τον επιτελάρχη του, αντισυνταγματάρχη Δρίβα, και τον διοικητή Πυροβολικού του σχηματισμού, συνταγματάρχη Μαυρογιάννη.

προωθήθηκε εκ νέου ως την αμυντική γραμμή Γρανιτσοπούλα - Μονή Σωσίνου, ανακαταλαμβάνοντας τα απολεσθέντα εδάφη.

Στην Πίνδο οι κατάλληλα εκπαιδευμένοι για ορεινό αγώνα αλπινιστές της Μεραρχίας «Τζούλια», σημείωσαν τις μεγαλύτερες επιτυχίες και έφεραν σε δύσκολη θέση τις επιστρατευόμενες μονάδες του Αποσπάσματος Πίνδου. Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι τμήμα αναφοράς που απέστειλε ο λοχαγός Σφαλαγκάκος, υπασπιστής του συνταγματάρχη Δαβάκη, προς τον προϊστάμενό του: «Αναφέρω κατάστασις απελπιστική. Συνεκέντρω- σα περί τους 30 εν απεριγράπτω καταστάσει. Ελλείπουσιν όπλα, πολυβόλα, τροφή. Αδύνατος η αποστολή των εις λόχους λόγω απωλείας ηθικού και εξαιρετικής κοπώσεως... Εγκληματική αδιαφορία ενίων βαθμοφόρων...». Από τις 30 Οκτωβρίου η διοίκηση όλων των τμημάτων που επιχειρούσαν


στον τομέα της Πίνδου ανατέθηκε στον υποστράτηγο Βασίλειο Βραχνό, διοικητή της I Μεραρχίας.Oi αλπινιστές κατόρθωσαν να ανατρέψουν την ελληνική αντίσταση και να διεισδύσουν μέσω της κοιλάδας του ποταμού Κερασοβίτικου και της κοιλάδας του ποταμού Αώου. Εκμεταλλευόμενοι ένα κενό κοντά στο όρος Σμόλικας έφθασαν γρήγορα στη Σαμαρίνα, την 1η Νοεμβρίου, ενώ την 3η Νοεμβρίου κατελήφθη καιη Βωβούσα. Εκεί η ιταλική προώθηση σταμάτησε. Δυνάμεις που κάλυπταν τα πλευρά της «Τζούλια» διέβησαν σε δύο σημεία τον Αώο αλλά απωθήθηκαν.

Καθώς ολοκληρωνόταν η προώθηση των ελληνικών δυνάμεων, άρχισε η περικύκλωση της ιταλικής εξέχουσας. Μονάδες των Α’ και B ’ Σωμάτων Στρατού και τα αποσπάσματα Πίνδου και Αώου διενήργησαν αντεπίθεση και ανακατέλαβαν τη Σαμαρίνα και τη Βωβούσα μέχρι τις 4 Νοεμβρίου. Εως τις 7 Νοεμβρίου διεξάγονταν σκληρές μάχες στο Δίστρατο. Oi αλπινιστές υποχώρησαν πιεζό- μενοι σκληρά, διαθέτοντας μόνο μια οδό διαφυγής προς την Κόνιτσα, επειδή ελληνικά τμήματα είχαν αποκλείσει τη δίοδο που προσέφερε η κοιλάδα του ποταμού Κερασοβίτικου. Εκεί οι υποχω- ρούντες Ιταλοί ενισχύθηκαν από τμήματα της 47ης Μεραρχίας «Μπάρι», η οποία αρχικά προοριζόταν για την απόβαση στην Κέρκυρα, μια ενέργεια η οποία αναβλήθηκε διότι επικρατούσαν αντίξοες καιρικές συνθήκες. Αυτός ο σχηματισμός αντιμετώπιζε αρκετές ελλείψεις σε πυροβολικό

και εφόδια και δεν έφθασε έγκαιρα σε βοήθεια των αλπινιστών. Πάντως οι Ιταλοί κατόρθωσαν να παραμείνουν αγκιστρωμένοι στα υψώματα γύρω από την Κόνιτσα και να ελέγχουν τα περάσματα προς τα σύνορα.

H μάχη της Πίνδου ολοκληρώθηκε με πολλά θύματα και από τις δύο πλευρές, ειδικά στις τάξεις της Μεραρχίας «Τζούλια». O στρατηγός Bi- σκόντι Πράσκα κατηγορήθηκε για την αποτυχία και αντικαταστάθηκε, με συνοπτικές διαδικασίες, από τον στρατηγό Ουμπάλντο Σοντού.

Στις 10 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε συνάντηση των αρχηγών των Γενικών Επιτελείων με τον Μουσολίνι, παρόντος του συνταγματάρχη Σό- ριτσε, ο οποίος εκπροσωπούσε τον Σοντού. H δυσαρέσκεια του Μουσολίνι δεν κρυβόταν: «Τα πράγματα δεν πήγαν όπως περιμέναμε κι όπως μας είχαν κάνει να ελπίζουμε ο γενικός τοποτηρη- τής στηνΑλβανία (σ.σ. ΦραντσέσκοΓιακομόνι) και ο στρατηγός Βισκόντι Πράσκα». O Μπαντόλιο παραδέχθηκε ότι η κατάσταση ήταν όπως την παρουσίασε ο Μουσολίνι αλλά αποποιήθηκε την ευθύνη και θύμισε πως τόσο ο ίδιος όσο κι ο Ροάτα είχαν εκτιμήσει, στα μέσα Οκτωβρίου, ότι απαι- τούντο 20 μεραρχίες για την κατάληψη της Ελλάδας. Ως προς την προοπτική νέας επίθεσης στις αρχές Δεκεμβρίου, ήταν αρνητικός: «Δεν νομίζω ότι μπορούμε να επιτεθούμε πάλι στις 5 Δεκεμβρίου, εκτός εάν θέλουμε να επαναληφθούν όσα συνέβησαν».

Ελληνες μαχητές.O στρατιώτης φέρει τυφέκιο Mannlieher- SchoenauerKai ο αξιωματικός περίστροφο Nagant. Ενα σημαντικό ποσό από το σύνολο διατέθηκε για την ανασυγκρότηση του Στρατού κατά την περίοδο 1923-1935 χρησιμοποιήθηκε για την προμήθεια φορητού οπλισμού.


Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θω

μάς

Νούσ

ιας

/ Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡΙ

ΣΚΟ

ΠΙΟ

20

08

ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ

Λ Μεγάλη Πρέσπα

■η EnraxSpr μαρίνα .

Σιάτιστα

Κόνιτσα

■ Ηγουμενίτ&α

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

•Ελβασάν

ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

MA: Μεραρχία Αλπινιστών ΤΘ Μ : Τεθωρακισμένη Μεραρχία

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

ΜΙ: Μεραρχία Ιππικού

ΤΞΠ: Ταξιαρχία Πεζικού

ΤΞΙ: Ταξιαρχία Ιππικού

ΤΣΔΜ: Τμήμα Στρατιάς Δυτικής

Μακεδονίας Α ’ΣΣ: Α ’ Σώμα Στρατού

Β’ΣΣ: B’ Σώμα Στρατού

·, , - · ' " ^

— ► Ά ξονες ελληνικής επίθεσης

---------- Κατεχόμενη γραμμή από

τους Έλληνες στις 13 .11. 1940

---------- Κατεχόμενη γραμμή από

τους Ιταλούς στις 13 .11. 1940

ΠόγραδετςΑΛΒΑΝΙΑ

# . a M9 η Στρσιια 5η M A Κορυ' σ ό ,

Μ οσ χό π ολη * * * *XX ^

S K 2H37η ΜΠ 49Π ΜΡ

Τεπελένι Χ Χ Χ Χ Ερσέκα^ j Πρεμετή

I n Τ τΛ η τιή ® ^ * ^ |

47η ΜΠ

* Φλώριν

. K lX lll ΜΠ

•Αμύνταιο

I Ιη Στρατιά •

Αργυρόκαστρο

XX

s « " Κ Ι> ^ Il ΜΠ

VIII ΜΠ I dvviva

XX

^Παραμυθιά E 3

« ^ Q< ' k a IVM

^ cx * ΜέτσοβοP

xKl

XVI ΤΞΠ

Καλαμπάκα

ΕΛΛΑΔΑ

Σχεδιάγραμμα της ελληνικής αντεπίθεσης Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 1940.

Επιστολή της Αννας Καλουτά στο μέτωπο (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

Δεύτερη φάση των επιχειρήσεων ( 14.11 - 28 . 12 . 1940) - H ελληνική αντεπίθεση

Av και η συγκέντρωση των ελληνικών δυνάμεων δεν είχε ολοκληρωθεί, η ελληνική ηγεσία αποφάσισε γενική αντεπίθεση για να εκμεταλλευθεί το καλό ηθικό των ελληνικών μονάδων και τον

προβληματισμό στις τάξεις των Ιταλών. H ενέργεια πραγματοποιήθηκε σε όλο το μήκος του μετώπου, από τη Βορειοδυτική Μακεδονία μέχρι τις ακτές της Ηπείρου. Ενδεκα μεραρχίες πεζικού, δύο ταξιαρχίες πεζικού και μία μεραρχία ιππικού είχαν απέναντί τους δεκαπέντε ιταλικές μεραρχίες πεζικού και μία τεθωρακισμένη μεραρχία.

Στον 6ορρά το Γ Σώμα Στρατού επιτέθηκε με τρεις μεραρχίες (X, XV και IX) προς την τοποθεσία Mopo6a - Ι6άν. Μετά από σκληρές μάχες επί οκτώ ημέρες και με την αρωγή δύο ακόμη μεραρχιών (XI και XIII), το ορεινό συγκρότημα Μόροβα - Ι6άν κατελήφθη. Μαζί του έπεσε η Κορυτσά, στις 22 Νοεμβρίου, προκαλώντας φρενήρεις πανηγυρισμούς σε ολόκληρη την Ελλάδα. Στη συνέχεια κατελήφθη η ορεινή περιοχή Οστραβίτσα, για να ε- ξασφαλισθεί το υψίπεδο της Κορυτσάς. Στις 30 Νοεμβρίου τμήματα της Xlll Μεραρχίας κατέλα- 6av το Πόγραδετς. Mia εβδομάδα μετά αντικατα- στάθηκαν από τμήματα της νεοσυγκροτηθείσας XV Μεραρχίας.

Στον τομέα της Ηπείρου το B ’ Σώμα Στρατού απώθησε τον εχθρό πέρα από τα σύνορα και εισέβαλε στο αλβανικό έδαφος προς τη γενική κατεύθυνση Μέρτζανη - Βεράτι, ενώ από τις 30 Νοεμβρίου υπήχθη απευθείας στο Γενικό Στρατηγείο. Στις 22 Νοεμβρίου είχε καταληφθεί το Λεσκοβίκι και συνεχίστηκε η προέλαση προς την Πρεμετή, η

72 OI ΦΑΟΙΈΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Ελληνικό δικινητήριο ελαφρύ βομβαρδιστικό γαλλικής κατασκευής Potez633, της 31ης Μοίρας Βομβαρδισμού. Oi δύο κινητήρες Gnome-Rhone 14M των 700 hp του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 440 km/h στα 4.000 m. Είχε εκπέτασμα 16 m, μήκος 11,07 m και ύφος 3,62 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα MAC 1934 των 7,5 mm. Μπορούσε να φέρει φορτίο βομβών 400 kg (8x50 kg) στην άτρακτο και 200 kg (4x50 kg) στην πτέρυγα. Είχε πλήρωμα δύο ανδρών. To 1940 η EBA διέθετε μόνο 11 τέτοια αεροσκάφη (ένα είχε χαθεί σε ατύχημα), αν και η παραγγελία αφορούσε 24 μονάδες. Ta ελληνικά Potez έφεραν μεγάλο φορτίο βομβών και ανέλαβαν κυρίως αποστολές βομβαρδισμού. Σε αρκετές περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν σε ρόλους τακτικής αναγνώρισης, αφού μπορούσαν να δεχθούν φωτογραφικές μηχανές. H ευκολία χειρισμού σε συνδυασμό με την αντοχή τους στα πλήγματα, τα κατέστησαν πολύ αξιόμαχα στα ελληνικά χέρια. Δύο Potez καταρρίφθηκαν από τα ιταλικά καταδιωκτικά (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).


Βρετανικό μαχητικό GlosterGladiatorMkll,με το οποίο πετούσε ο σμηναγός Μάρμαντιουκ Πατλ (80ή Μοίρα). H 80ή Μοίρα έφθασε στην Ελευσίνα στις 18Νοεμβρίου 1940, προς ενίσχυση της EBA με GIadiatorMkII και έμπειρο προσωπκό. O Πατλ υπήρξε ο κορυφαίος άσσος της RAF κατά τον B 1ΠΠ. To GIadiatorMkII έφερε κινητήρα MercuryIX των 830 hp, που του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 407 km/h στα 4.420 m. Είχε εκπέτασμα 9,83, μήκος 8,35 m και ύψος 3,27 m. O οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα Browning των 0,303 in, δύο στην άτρακτο και από ένα σε κάθε πτέρυγα. To συγκεκριμένο αεροσκάφος είναι βαμμένο με παραλλαγή dark earth/dark green στις άνω επιφάνειες, ενώ η κάτω αριστερή επιφάνεια είναι βαμμένη μαύρη και η κάτω δεξιά λευκή. Oi κωδικοί του είναι χρώματος medium sea grey (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων:Στέλιος Δεμηράς).

Ιταλικό μονοκινητήριο καταδιωκτικό CR.42 Falco της 363 Μοίρας της 150Σμηναρχίας της 52ης Πτέρυγας, στα Τίρανα το 1940. Διέθετε κινητήρα Fiat A74 RC38 ισχύος 840 hp, nou του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 441 km/h στα 4.500 m. Είχε εκπέτασμα 9,70 m, μήκος 8,27 m και ύψος 3,06 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από τέσσερα πολυβόλα Breda Safafrcdv 12,7mm, δύο στο ρύγχος και δύο στις πτέρυγες. Μπορούσε να φέρει βόμβες βάρους 200 kg. Οταν πέταξε για πρώτη φορά, το 1938, θεωρήθηκε ως το πιο σύγχρονο διπλάνο της περιόδου. Εκτιμάται πως ήταν πιο ευέλικτο από όλα τα διπλάνα που το αντιμετώπισαν. Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο κύριος αντίπαλός του ήταν το PZL P.24 F/G, το οποίο είχε μερικά πλεονεκτήματα. O Βρετανός άσσος Μάρμαντιουκ Πατλ κατέρριψε πάνω από την Αλβανία τουλάχιστον 12 CR.42 (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).


ΜΠΕΝΙΤΟ ΑΜΙΛΚΑΡΕ ANTPEA ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1883 στο Ντόβια ντι Πρεντά- πιο, στην επαρχία Φορλί. O πατέρας του, Αλεσάντρο, ήταν σιδεράς και ενεργό μέλος σοσιαλιστικών οργανώσεων και η μητέρα του, Ρόζα Μαλτόνι, δασκάλα. O ίδιος από νεαρή ηλικία επέδειξε ατίθασο χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να αποβληθεί τόσο από το σχολείο όσο και από τους κόλπους της Εκκλησίας. Στις αρχές του 20ού αιώνα μετανάστευσε στην Ελβετία, όπου αντιμετώπισε προβλήματα με τον νόμο και απελάθηκε. Εργάστηκε, μεταξύ άλλων, ως δάσκαλος και δημοσιογράφος. Κατά τον Α ’ ΠΠ πολέμησε και τραυματίστηκε από θραύσματα όλμου. O Μουσολίνι μετά τον Μεγάλο Πόλεμο πέρασε στο στρατόπεδο των εθνικιστών. Tov Φεβρουά

ριο του 1919 δημιούργησε στο Μιλάνο την οργάνωση Fasci Italiani di Combattimento (Μαχητική Ιταλική Ομοσπονδία, σε ελεύθερη απόδοση). Μέσα σε δύο χρόνια οι Ιταλοί φασίστες είχαν αποκτήσει μεγάλη δύναμη. To 1921 ιδρύθηκε στη Ρώμη το Partito Nazionale Fascista-PNF (Εθνικό Φασιστικό Κόμμα) και ο Μουσολίνι εξελέγη μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Μετά την περιβόητη «Πορεία προς τη Ρώμη», το 1922, ο βασιλιάς της Ιταλίας, Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ ’, του ανέθεσε την πρωθυπουργία. O Μουσολίνι χρειάστηκε μία πενταετία για να εγκαθιδρύσει ένα αυταρχικό καθεστώς και να φιμώσει κάθε αντιπολιτευτική φωνή. Oi βλέψεις του με στόχο την αναβίωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας άρχισαν να υλοποιούνται με την κατάληψη της Αιθιοπίας, η οποία επιτεύχθηκε το 1936 με τρομερή σκληρότητα και χρήση τοξικών αερίων. To ίδιο έτος ο Μουσολίνι συνεργάστηκε με τον Χίτλερ, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου. H συνεργασία αυτή υπήρξε πρόδρομος της υπογραφής του «Ατσάλινου Συμφώνου», μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας, στις 22 Μαϊου 1939. Εκείνο τον χρόνο ο «Αξονας», όπως ονομάστηκε, βρισκόταν σε πλήρη επεκτατική δραστηριότητα και ο Μουσολίνι κατέλαβε την Αλβανία. H Ιταλία ακολούθησε διστακτικά τη Γερμανία στην κήρυξη του πολέμου και στην εισβολή στην Πολωνία, επικαλούμενη ελλείψεις σε πολεμικό και λοιπό υλικό. H συμμετοχή της στη Μάχη της Γαλλίας εξελίχθηκε σε μερική αποτυχία, η οποία όμως ήταν κάτι πολύ μικρό συγκρι- νόμενη με την ήττα που γνώρισαν οι ιταλικές δυνάμεις στη Βόρεια Ηπειρο από τα ελληνικά στρατεύματα.

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ασύρματος» (φύλλο της Παρασκευής,22 Νοεμβρίου 1940) που ανακοινώνει την κατάληψη της Κορυτσάς.

E K K Λ H Σ I ΣM-

ΗΠΕΙΡΩΤΑΙ, ΗΠΕΙΡΩΤ1ΣΣΑΙT4 Πανελλήνιον δονείται άπδ τήν ίαχήν toO πολίμου 6nlp βωμών xal έσπων. '0 νοΟς, ή φρον-

”5 **= ή καρδία δλοιν tfi>v Έλλήνων aiftfcrau είιγνώμονες πρ4ς τήν μαχομένψ vt&njta, πού dvn- μετωπίζει ήρωική xal νικηφίρΟζ πρωτοφανή xal άνείπωτον έπίΘεοιν έχΘροΟ ϊοχυροΟ xal πανόπλου, δημι- VIργοΟαα τίτλους παγχοομίοο τιμής διά τήν Έλλίδα μας. ΆναζοΟν at άνά τούς αίωνας προγονιχαΙ έποποιίαι καΙ άναδόοντβ* ir.i τάς χαράδρας τής Πίνδου xal Ti νερά τοΟ Καλαμά *sl τά βουνά τής Μακεδονίας διά νά άνανεώσουν xal διαΜβνίοουν τήν άΘάνατον τοΟ Γένους ίστορίαν.

To μέτρον τοΟ ίνΑουσιααμοδ τδν Ήπειρωτδν Ko>oav αί γυναΓχβς, τά παΛώ xal ol γέροντες τής UWou 3t4 τήςουμβολής των xai τής αϋτοΘυσίαςτων είς τήν μεγάλην xal οκληράνμάχην ποΟ έχάρι- asv το6ς πρώτους θριάμβους στά Έλλήνικά δπλα.

Άλλ' βίς τ ί Θρυλικά βουνί μας δέν περπατε! μόνον ή δόξα πού οτεφανώνβΙ ΐά ήρωϊχά 'Ελληνόπουλα. Ti χιόνι, πού παγώνει τά κορμιά xai τά χέρι α τών παιδιών μας, άπλώθηχε οτά κορφοβούνια καΙ στίς πλαγιές τής Πίνδου, το·3 Σμόλιχα xal τής Μαρόβας κι’ ή βροχή ποτίζει τδ Πωγβνι xal τ& Τσάμικο. Είναι κι' αύτοΙ έχΟροΙ Βπουλοι xal &tixfvSuvot γιά τά παιδιά μας, έχθρο! noi Οέλουν άμεσον κα! αμείλικτο πόλεμο xai τδν πόλεμον αύτδνπρέπει νά τδν κάνωμεν έμείς μέ δλαςμας τάς δυνάμεις άπδ τάς πόλεις xai τά σπίτια μας, δσοι δ5ν μποροΟμε ή δεν εΰτυχήσαμε άκόμη νά εδρεθώμεν στδ μέτωπο. Πρέπει νά άπαλύνωμε τδν μόχθον τοΟ πολίμιστού, νά γλυχάνωμε τδν πόνο τδν πληθυσμών μας ποΟ προσωρ ά έξερρ ώθηχα* άπό τάς έστίαςτων, v4 άντιμετωπίσωμε τάς άνάγχας των, νά βοηθήσωμεν τούς «τραυματίες, νά αυνδράμωμεν τήν μεγάλην προοπάθεκιν τοΟ Κράτους.

Oi Ήπειρώται άπδ τήν πρώτήν στιγμήν ίκαμαν xal χάμνουν τδ χαθήχον των ώς τέχνα τής αίωνίας μας Ήπείρου, τής χώρας τής Λωδώνηςί το5 Πύρρου, τής Βυζαντινής αΤγλης, τοΟ SouXiou τοΟ ΜπιζανιοΟ Sal τοΟ τοιρινοΟ ίπους, τής Ήπείρου, χοιτίδος τόοων άγωνιστών χαί τόσων πνευματικών 48ηγ®ν xa! ευεργετών τής φ.ιλής.

Τά Ήπειρωτικά Σωματεία, οί 'Ηπειρωτικοί ϊύλλογοι xal ΆΪΕλφόττ;τες ξιαθίτουν βλους τούς φόρους των διά τδν άγώνα. '0 Εδιος ε6γενής παλμδς δονεί τήν ψυχήν άνδρΛϊν xal γυναικιόν διά τδν θρί- αμίον τής 'Ελλήνιχής ΙΙατρίδος τΙς άγώνα, ίερ ηερον τοΟ ίποίου τόσον σύσσωμον τδ Έβνος ουδέποτε άπδ τοΟ 1821 άνέλαί», xal μάλιστα svavtiov ΰποόλου έπιίρομέως 4 όποΙος μ4ς έφαντάοθη άδυνάμους xal εΟε/ δοΰλους.

Ύπί τοΟ αύτοΟ παλμοΟ διΟούμενοι χαΙ μέ ζο)Τ,ράν έπίγνωοιν τοΟ μεγάλου κχθήκοντος, χάμνομεν Ώοΰ-τ,σιν πρδς τούς Ήπειρώτας 5πο κα! πάλιν Ικδηλώο',υ» δλον τδ μέτρον τοΟ πατριωτιομοΟ των xal χαταβέσουν τήν είσφοράν των είς τδν 1Ιανελλή·Λθν 3pavov Κοινωνικής Προ-wiac ή είς τήν Φανέλλαν τοΟ 2τρατιώ-ου, ύπερήφανοι διίτι ή θεία Πρόνοια ίξίλεξεν άλλην μίαν φοράντά αίματο6αμμίνα ΊΙπει- ρωτιχά ΙΖάγη ώς στάδιον δόξης τοΟ ΈλληνιχοΟ Έθνους.

H Η Π ΕΙΡΟ ΤΙΚΗ ΕΠ ΙΤΡΟΠΗ ΕΘ Ν ΙΚΟ Υ ΑΓΩΝΟΣABSPO* ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ANTOKbUHZ ΕΤΛΙΤΚΛΟΣBO I AAX ΠΑΣΙΛΚΙΟΖΒΗΛΑΙ'ΛΣ I FMI'VIOZ BASUEWY ΧΑΡΑΑΑΜΠ0£/: [H APr 7 <: · i K!,rn-.'ΑΡΟΣΟΣ AHUHTPIOS ΘΕΟΑΟΡΙΑΗΣ ΘΚΟΑΟΡΟΣ

ΜΙΙΟΤΣΑΡΗΣ ίΙΙΜΗΤΡΙΟΣ MIIEhlnUS ΠΕΤΡΟΣ HAAAHS ΛΝΤΟΧΙΟΣ

ΠΑΤΣΕΑΠΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΙΓΓΑΣ NIEOAAOS

Σ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

οποία έπεσε στις 4/5 Δεκεμβρίου. Νέος αντικειμενικός σκοπός του B ’ Σώματος, που είχε ενισχυθεί με τις Xl και XV Μεραρχίες, ήταν ο νευραλγικός κόμβος της Κλεισούρας. H ιταλική αντίσταση ήταν σθεναρή και το B ’ Σώμα δεν ολοκλήρωσε το έργο του. To ΤΣΔΜ απελευθέρωσε τη Μοσχόπολη μαζί με τη X Μεραρχία Πεζικού στις 24 Νοεμβρίου.

Εκκληση της Ηπειρωτικής Επιτροπής για τη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ των στρατιωτών. Ανάμεσα στους υπογράφοντες ήταν και ο μετέπειτα πολιτικός Ευάγγελος Αβέρωφ (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

To A' Σώμα (II, Ill και Vlll Μεραρχίες) είχε γενική κατεύθυνση προς το Τεπελένι και τον Αυλώνα. Ιδιαίτερα σκληρές μάχες διεξήχθησαν στις αρχές Δεκεμβρίου για την κατοχή του υψώματος 669. H σκληρή προσπάθεια των ανδρών του Α ’ Σώματος ανταμείφθηκε, καθώς η μία επιτυχία διαδεχόταν την άλλη: στις 20 Νοεμβρίου κατελήφθη το Χάνι Δελβινάκι και από τις 4/5 έως τις 8 Δεκεμβρίου οι Αγιοι Σαράντα, το Δέλβινο και το Αργυρόκαστρο και τις παραμονές των Χριστουγέννων η Χειμάρ- pa. Μέχρι το τέλος του έτους οι Ιταλοί είχαν απω- θηθεί σε βάθος 30-50 km μέσα στο αλβανικό έδαφος, στη νοητή γραμμή που ορίζεται βορειοανατολικά από το Πόγραδετς και νοτιοδυτικά από τη Χειμάρρα. Οπως συνέβη και στην περίπτωση της Κλεισούρας, δεν στάθηκε δυνατό να καταληφθεί ο κόμβος του Τεπελενίου. Oi Ιταλοί απέφυγαν την κατάρρευση, εκμεταλλευόμενοι την όποια καθυστέρηση της ελληνικής προέλασης για να ανασυ- νταχθούν. H λάσπη, οι κακοί δρόμοι, το μεγάλο υψόμετρο και τα κρυοπαγήματα έθεταν σε σκληρή δοκιμασία τους μαχητές και των δύο πλευρών και ειδικά τις υπηρεσίες εφοδιασμού.

Oi ελληνικές επιτυχίες προκάλεσαν ανακατατάξεις στην ηγεσία των Ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων. O στρατάρχης Μπαντόλιο «παραιτήθηκε» στις 26 Νοεμβρίου και τα καθήκοντά του ανέλαβε ο στρατηγός Ούγκο Καβαλέρο. Μετά από επιτό-

H E W H N I K H I H M A I A

H U M A T IZ E I Ε Ι Σ T H N N O P U T IA N

O ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΛΣ EIIHAGEN ΕΙΣ THN ΠΟλΙΝ

Κ ά θε ό π ά γευ μ α -

'G 6 u p u a T o c

74 OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΓΙΟΛΕΜΟΥ

πια επιθεώρηση ο Καβαλέρο ανέλαβε και τα καθήκοντα του στρατηγού Σοντού.

O ρόλος του Βασιλικού Ναυτικού κατά τις επιχειρήσεις διευκολύνθηκε από την παθητική στάση της Regia Marina, ειδικά μετά την επιδρομή των Βρετανών εναντίον του ιταλικού στόλου στο λιμάνι του Τάραντα. Τα ελληνικά πολεμικά πλοία κάλυψαν τις μεταφορές μονάδων, όπως η V Μεραρχία Κρήτης, και υλικού προς τα σημεία συγκέντρωσης χωρίς να σημειωθούν απώλειες από τη δράση εχθρικών πλοίων. Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώθηκε πιο σύντομα η κινητοποίηση του Στρατού. Εξασφαλίστηκε επίσης η μεταφορά σιταριού, πρώτων υλών και καυσίμων από το εξωτερικό προς τα λιμάνια του Πειραιά, του Βόλου και της Θεσσαλονίκης. O μεγαλύτερος κίνδυνος προερχόταν από τα ιταλικά αεροσκάφη. H προσφορά του Εμπορικού Ναυτικού υπήρξε επίσης καταλυτική στην εξασφάλιση της ροής των εφοδίων και των ανδρών προς το μέτωπο.

Καθώς η εκστρατεία λάμβανε νικηφόρα για την Ελλάδα τροπή από τον Νοέμβριο, τέθηκε το ζήτημα της πιο ενεργού παρουσίας του Στόλου στην Αδριατική. Σε πολεμικό συμβούλιο στο οποίο συμμετείχαν επιτελείς όλων των κλάδων, η πολιτική ηγεσία και ο βασιλιάς Γεώργιος B ’ αποφάσισαν να τηρηθεί συγκρατημένη στάση, διότι οι εχθρικές νηοπομπές είχαν ισχυρή συνοδεία και η απώλεια ελληνικών πλοίων σε πιθανή εμπλοκή θα δημιουργούσε πρόβλημα στην προστασία των φίλιων νηοπομπών, με δεδομένη την υστέρηση του Βασιλικού Ναυτικού σε μονάδες απέναντι στην πανίσχυρη Regia Marina. Επιπλέον κρίθηκε σκόπιμο να μη δοθεί στους Ιταλούς η ευκαιρία να αποκαταστήσουν το ηθικό τους, εκμεταλλευόμενοι προπαγανδιστικά πιθανή βύθιση ελληνικών πλοίων, τη στιγμή που το ηθικό όλων των Ελλήνων βρισκόταν στα ύψη.

Πάντως πραγματοποιήθηκαν τρεις νυκτερινές επιδρομές προς τα στενά του Οτράντο. H

Εφιππη μονάδα του Ελληνικού Στρατού στα βουνά της Ηπείρου (Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο).


© R IC H A R D J . CARUANA

Ελληνικό μονοκινητήριο αεροσκάφος στρατιωτικής συνεργασίας BreguetBr 19 γαλλικής κατασκευής, όπως επιχειρούσε το 1940. Την περίοδο της ιταλικής επίθεσης υπήρχαν εννέα τέτοια επιχειρησιακά (σε σύνολο 18), nou εξόπλιζαν την 1η, τη 2η Moipa και το 2828 Σμήνος Στρατιωτικής Συνεργασίας. O τύπος έφερε κινητήρα Hispano Suiza 12 NB (ή Loriane Detriech) των 450 hp, ο οποίος του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 214 km/h. Είχε εκπέτασμα 14,83 m, μήκος 9,51 m και ύψος 3,69 m. O μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από ένα πολυβόλο Lewis των 0,303 in (7,7mm) στο εμπρόσθιο τμήμα και δύο κινητά Lewis των 0,303 in για τον παρατηρητή στο πίσω τμήμα. Μπορούσε να φέρει διάφορες μικρές βόμβες. To 1940 το αεροπλάνο αυτό θεωρείτο απαρχαιωμένο, εξαιτίας τωνχαμηλών του επιδόσεων. Ηταν αποτελεσματικό στις αποστολές συλλογής πληροφοριών, υπήρξε όμως εύκολο θύμα για τα ιταλικά καταδιωκτικά. Ενα Br 19εντόπισε την ιταλική μεραρχία «Julia» και έτσι ο ΕΣ την αναχαίτισε έγκαιρα. Ενα τέτοιο αεροσκάφος καταρρίφθηκε από ιταλικό καταδιωκτικό (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: RichardJ. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

τ ο K. K. E.ΣΗΚΩΣΕΠΡΩΤΟΤΗ ZHMRIFl ΤΟΥΕΘ.ΙΗΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥΗΓΩΝΛ

Δ ΕΚ Η Δ ΕΣ Χ ΙΛ ΙΑ Δ Ε Σ Μ ΕΛ Η TOY ΕΔ Ο ΣΑΝ TH ΖΩΗ ΤΟΥΣ

H R TH AEYTEPIR KRI TH ARO KPRT IR

TO ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΓΡΑίΛΜΑ

TOY ΑΡΧΗΓΟΥ TOYK.K.E. σ. N . Ζ Α Χ Α Ρ Ι Α Δ Η Π Ρ Ο ΙΤΟ Ν ΕΛ. ΛΑΟ

(ΑΠΟ TO -EAEYQ EPO BH M A,, T H I 2 ΝΟ ΕΜ ΒΡΗ 1940)

— Ό Φ ισισμδς τού Μουσολίνι χτύπησε την Έλλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα αέ σκοπό νά την ύποδουλώση καί έξανδραποδίσί). Σήμερα δλοι ol Έλληνες παλεύουμε για τή λευτεριά, τήν τιμή, τήν Έθνική μας άνε- ξαρτησία.

Ή πάλη fru 'dvs πολΐι δύσκολη και πολίί· σκληρή. Μά βνα 'Efrvog ποί> θέλη να ζήση, πρέπει νά παλεύη άψηφόόντας 10¾ κινδύνους καΙ τΙς βυσίες.

*ι Ό Λαδς τής Έλλάδας διεξάγει σήμερα Sya πόλεμο Έθνικοαπελευ#ερω- τικό ένάντια στδΦασισμδ τοϋ Μουσολίνι.

Δί,τλα σιδ κύριοΜειω,το, και ό κάβε βρά/,ος, ή κάβ-ε ρεματιά, τδ κάθβ χωριό, καλύβι μ£ καλύβι, ί| κάθε πόλι σπίτ; μ& σπίιι, πρέπει νΰ γίνη φρούριο τοϋ Έθνιχο*πελευθερα>τικοϋ Αγώνα. Kdfre πράχτορας χοϋ Φασισμυϋ πρέπει νά έξοντωθή άλύ.τητα.

2 xb πόλεμο αΰτδ πού τον διευθύνει ή κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας SjfcrerfiF8BS85v$ieTOi- μ&ί^TtVVtyuti,' 8¾¾ ‘έπιφύλαξη. Έπαθλο γιά τδν έργαζόμενο λαδ καΙ έπιστέγισμα γ.ά τό σημερνό τοΟ άγίόνα πρέπει νά εΙνε καΙ #ά εΙνε μιά καινούργια Έλλάδμ τή; bouiiiS:. τής λευτεριάς, λυτρωμένη άπδ κάθε ξένή Ιμπεριαλιστικήίξάρτησηκαι άπδ κά&εέκμειάλλευοι, μ& Sva πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.

"Ολοι στόν άγ&να. Ό καθένας στή θΐσι του ; al ή νίκη Μνε νίκη τής Έλλάδα; καί τοϋ Λαοΰ της,

ΟίΈργαζόμενοι δλου τοΟ κόσμου στέκουν στδ.πλευρό μας..N. Z A X A P I A Δ H Ju

Ά&ήνα .31]10|40 Γραμματέας K.E. τοΰ K Κ.Έ,

πρώτη έγινε τη νύκτατης 14ης προς τη 15η Νοεμβρίου από μοίρα αντιτορπιλικών («Βασίλισσα Ολγα», «Βασιλεύς Γεώργιος», «Σπέτσαι», «Ψαρά», «Υδρα») με διοικητή τον αρχηγό Στόλου, υποναύαρχο Επαμεινώνδα Καββαδία. Ακολούθησε μία δεύτερη τη νύκτα της 15ης προς τη 16η Δεκεμβρίου, στην οποία ενεπλάκη η ίδια μοίρα με την προσθήκη του αντιτορπιλικού «Κουντουριώτης» και υπό τον ίδιο διοικητή. Καμία από τις δύο δεν είχε επαφή με τον εχθρό. H τρίτη και τελευταία επιδρομή έγινε επίσης με επικεφαλής τον Ka66a- δία και με τη σύνθεση της δεύτερης επιδρομής εκτός του αντιτορπιλικού «Σπέτσαι», χωρίς να σημειωθεί κάποια αξιόλογη ενέργεια, εκτός από Θολές πυροβόλων προς την κατεύθυνση του Αυλώνα.

H δράση της Διοίκησης Υποβρυχίων, με διοικητή τον πλοίαρχο Αθανάσιο Ξηρό, ήταν σαφώς πιο έντονη. Από τα έξι υποβρύχια («Κατσώνης», «Παπανικολής», «Πρωτεύς», «Νηρεύς», «Τρί-

Αναδημοσίευση της ανοικτής επιστολής του γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του KKE, Νίκου Ζαχαριάδη, με την οποία καλούσε τον ελληνικό λαό σε συστράτευση εναντίον του εισβολέα (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).


Εγχρωμη λιθογραφία του οίκου «Σαλίβερου», αφιερωμένη στη δράση της EBA.

Λοχίας του Ελληνικού Στρατού, 1940. Φοράει την κλασική στολή μάχης της περιόδου, ραμμένη από τραχύ ύφασμα χρώματος χακί, με βάση την αντίστοιχη βρετανική. H στολή περιελάμβανε δίκοχο, χιτώνιο, μονόπετη χλαίνη, παντελόνι, γκέτες και αρβύλες.Διετίθεντο δύο διαφορετικά κράνη: το βρετανικό Mkl (nou εικονίζεται) και ένα ελληνικής κατασκευής παρόμοιο με το ιταλικό. Κατά καιρούς εμφανίστηκαν και κράνη τύπου Adrian. Στον αριστερό ώμο βρίσκονται τα σειρήτια του υπαξιωματικού. Τα κόκκινα επιρράμματα στα πέτα δηλώνουν το Οπλο του Πεζικού. To τυφέκιο είναι τύπου Mannlicher Schoenauer Y1903/14 των 6,5 mm. Με την επιστράτευση ο Ελληνικός Στρατός έφθασε τις 300.000 άνδρες σε πέντε σώματα στρατού, 15μεραρχίες πεζικού, μια μεραρχία ιππικού κλπ. (εικονογράφηση: Maleolm MeGregor/ενδυματολογική περιγραφή και επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της DeAgostini UK LtdKar' αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-colorimage copyright: DeAgostini UK Ltd).

OI ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

των», «Γλαύκος»), τα πέντε πρώτα ήταν ετοιμοπόλεμα. To «Γλαύκος» δεν ήταν διαθέσιμο λόγω εργασιών γενικής επισκευής. Από την πρώτη ημέρα του πολέμου τα υποβρύχια ανέλαβαν πολεμικές περιπολίες προκειμένου να αποτρέψουν πιθανή εχθρική απόβαση στις δυτικές ακτές της χώρας. Παρά την παλαιότητα του υλικού και την υπεροπλία του εχθρού στον αέρα, η Διοίκηση Υποβρυχίων συμπλήρωσε περισσότερες από 20 πολεμικές περιπολίες στον Πατραϊκό κόλπο, στο Ιόνιο και στην Αδριατική από την έναρξη του πολέμου έως τον Απρίλιο του 1941. Μέχρι το τέλος του 1940 τα ελληνικά υποβρύχια είχαν να παρουσιάσουν ορισμένες επιτυχίες σε βάρος εχθρικών πλοίων. To Y/B «Παπανικολής», με χαρακτηριστικό αριθμό «Υ-2» και κυβερνήτη τον πλωτάρχη Μίλτο Ιατρίδη, στις 22 Δεκεμβρίου 1940 βύθισε ένα ιταλικό ιστιοφόρο, το «Antoinetta». Δύο ημέρες μετά είχε σειρά το ιταλικό εμπορικό πλοίο «Firenze», ε

κτοπίσματος 3.9521, το οποίο βυθίστηκε από τορπίλες του «Παπανικολής» στην Αδριατική κοντά στο νησί Σάσων. To υποβρύχιο «Πρωτεύς» (Y-3), με επικεφαλής τον πλωτάρχη Μιχαήλ Χατζηκων- σταντή, βύθισε στις 29 Δεκεμβρίου το ατμόπλοιο «Sardegna», 11.452 t, αλλά στη συνέχεια απωλέσθηκε αύτανδρο, όταν εμβολίσθηκε από το ιταλικό α- ντιτορπιλικό «Antares». To «Κατσώ- νης» (Y-1), με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Αθανάσιο Σπανίδη, βύθισε το πρωινό της 31ης Δεκεμβρίου το ιταλικό πετρελαιοφόρο «Quinto», 5311.Τα «Νηρεύς» (Y-4) και «Τρίτων» (Y-5) θα επεδείκνυαν επιτυχίες το επόμενο έτος. To «Γλαύκος» (Y-6) δεν συμμετείχε σε πολεμικές περιπολίες πριν από τον Ιούλιο του 1941.

Ιταλοί αιχμάλωτοι, συνοδευόμενοι από

άνδρες της Ελληνικής Βασιλικής

Χωροφυλακής.

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ• O διάλογος που είχε ο Γκράτσι με τον Μεταξά, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου, αποτυπώθηκε από τον πρώτο στο βιβλίο του «H αρχή του τέλους - H επιχείρηση κατά της Ελλάδας». H συνομιλία τους έγινε στα γαλλικά και ο Γκράτσι αναφέρει ότι ο Μεταξάς, όταν ολοκλήρωσε την ανάγνωση του τελεσιγράφου, είπε: «Λοιπόν, είναι πόλεμος». H λέξη «Οχι», που έχει συνδεθεί άρρηκτα με την εποποιία του 1940-41, δεν ειπώθηκε από τον Μεταξά, ωστόσο αποδίδει εύγλωττα την απόφαση της Ελλάδας να αντισταθεί. Χρη- σιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, ως τίτλος, στο κύριο άρθρο της εφημερίδας «Ελληνικό Μέλλον» της 30ής Οκτωβρίου 1940. To «ΟΧΙ» είναι αποτυπωμένο στο έμβλημα της Vlll Μεραρχίας.• Tov χειμώνα του 1940-1941 κυκλοφορούσε στην κατεχόμενη Γαλλία το ακόλουθο ανέκδοτο, το οποίο σατίριζε την αποτυχία των Γερμανών να εισβάλουν στη Βρετανία και των Ιταλών να καταλάβουν την Ελλάδα:- Χίτλερ (καλεί τον Μουσολίνι στο τηλέφωνο): «Μπενίτο, δεν είσαι ακόμη στην Αθήνα;».- Μουσολίνι: «Δεν μπορώ να σε ακούσω Αδόλφε».- Χίτλερ: «Είπα: Δεν είσαι σκόμη στην Αθήνα;».- Μουσολίνι: «Δεν μπορώ να σε ακούσω. Πρέπει να τηλεφωνείς από πολύ μακριά. Μάλλον από το Λονδίνο».• Τα ημερολόγια που τηρούσαν οι Ελληνες μαχητές μας αποκαλύπτουν με γλαφυρό τρόπο τις κακουχίες και τις δυσχέρειες του πολέμου. Σε μια καταχώρηση διαβάζουμε: «O απολογισμός τον οποίον ενήργησα μοι έδωσε ως θανόντα, συνεπεία της πείνης, της δίψης και του ψύχους, πεντήκοντα κτήνη. Γεννάται το δίλημμα της μεταφοράς του υλικού... 2α Δεκεμβρίου 1940. Σάββατο. Ωρα 12. Ανδρες και κτήνη εξακολουθούν να μαστίζονται υπό της πείνης και της δίψης. Την ποσότητα των υπαρχόντων φασιόλων πα- ρεσκεύασεν εξ ύδατος προερχομένου εκ χιόνος. H μοναδική απόκρημνος ατραπός, λόγω του παγετώνος κατέστη αδιάβατος».• Τα κρυοπαγήματα ήταν βασική αιτία απωλειών και για τους δύο αντιπάλους. Πολλές φορές οι απώλειες από τα κρυοπαγήματα ήταν μεγαλύτερες από εκείνες που προκαλούσε η δράση του ε

χθρού. Σε μια έκθεση την οποία υπέβαλε η IV Μεραρχία (συνταγματάρχης Μπουλαλάς) στο Α ’ Σώμα Στρατού στις 26 Δεκεμβρίου, αναφέρονται 15 αξιωματικοί και 252 οπλίτες νεκροί και 38 αξιωματικοί και 824 οπλίτες τραυματίες. Oi απώλειες από τα κρυοπαγήματα ανέρχονταν σε 60 αξιωματικούς και 2.600 οπλίτες, υπερκαλύπτοντας κατά πολύ εκείνες από άλλες αιτίες. Σε μια περίπτωση η δύναμη ενός τάγματος μειώθηκε, λόγω των κρυοπαγημάτων, από 800 σε 220 άνδρες.• Εκτός από την περίπτωση του Μαρίνου Μητραλέξη, αναφέρεται ένα ακόμη περστατικό εμβολισμού εχθρικού αεροσκάφους από Ελληνα χειριστή. O 24χρονος σμηνίας Γρηγόριος Βαλκανάς, από τους Χράνους Αρκαδίας, υπηρετούσε στην 23η Μοίρα Δίωξης και πετούσε επίσης με PZL 24. Εμβόλισε ένα ιταλικό αεροσκάφος στις 18 Νοεμβρίου 1940 πάνω από τη Μόροβα, όταν εξάντλησε τα πυ- ρομαχικά του. Από τη σύγκρουση δεν υπήρξαν επιζώντες. To επεισόδιο ανέφερε ο διοικητής του Βαλκανά, επισμηναγός Γρηγόριος Θεοδωρόπουλος.• Οταν ο ειδικός συρμός του Χίτλερ αναχωρούσε από το Μόναχο στις έξι το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, τα ιταλικά στρατεύματα είχαν ήδη εισβάλει στο ελληνικό έδαφος. O Χίτλερ ανησύχησε όταν πληροφορήθηκε την πρόθεση του Μουσολίνι να εισβάλει στην Ελλάδα και επεδίωξε να τον συναντήσει το συντομότερο. Ταξιδεύοντας επί τούτου προς τη Φλωρεντία, έμαθε για την εισβολή μία ώρα πριν φθάσει στον προορισμό του. O ντούτσε τον υποδέχθηκε περιχαρής, διότι επιτέλους είχε φέρει και αυτός τον σύμμαχό του προ τετελεσμένων γεγονότων (είχε ενημερώσει τον Χίτλερ για τις προθέσεις του με μια επιστολή που έφθασε στο Βερολίνο όταν ο Χίτλερ είχε μεταβεί στη Γαλλία και στην Ισπανία. «Φύ- ρερ! Προελαύνουμε!», είπε στα γερμανικά, για να συμπληρώσει, διακρίνοντας ένα ίχνος δυσφορίας στο πρόσωπο του συμμάχου του: «Μην ανησυχείτε. Ολα θα έχουν τελειώσει μέσα σε δεκαπέντε ημέρες». Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Χίτλερ ήταν πιο ενημερωμένος από τον ιταλικό λαό, ο οποίος πληροφορήθηκε την εισβολή μόλις στις 30 Οκτωβρίου 1940.

78 01 ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Κίνηση ελληνικού πεζικού σε χιονοσκεπή περιοχή (Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο).

S K β S Z I X Βεκραγμέν»ντη« *]<; Πυρ/χίος 105/25&οχογου Εκέντζοο) te$ 20-II-4D μέχρ» 3-Ι2-4β#κα9*^ν βηεσκαββη ε ’ « I I iicpopxtav (vOpo 3βλιδα S |j*eioeur6 Moipow, 80ην Boep8pfou*)

30η Soeppptoy

*0 &*οιχητή«? της Πορ/χίας ΙκκινβΓ Ικ trfc τοβο^εαίββ H3TM4SE, *epi

τ$ ΚΜΗΑΚΙ, τδ« Spafvit; <Βρα« μ£$λ«ττ<ομέν©ν Bpoaaou*6v SvwYvs*p(wa<e*

HSTSueuv0p6VOT κρδ« χ^ρίον &K&#asa*IA Mftt *$S* w v& vtn ttr* YOU *AP5P1-

γοο Bup/*oC της Iiae Βεραρχίοβ, g l « ^v ύ*ηχβη tf Γυρ/χίο Std τακτικην

δηο3ϊολην «ρδβ ληψιν ώ/γ«Γν, 3Up$evw*e iMSo6ei3g Δ/ΥΠ Δ/σεβκ; δορ/χου

Α'ε.ετρατοδ» &λλ*οΰώ£να euptaxei et<s τ6 χ»ρ*ον toffro. Πληροφορείτο*

Sti t| 2όρα της IIse ϊεραρχίο* δχει ρκταφβρδεν ε ί « χορίσν FMQBAATA*

80¾, Sr.ov EpjtT<n δλλβ χαί l&c o5aiva auvovrc I * τάΓν ίρμοδίβν, xa0*

Ssov *opexoXou0oJv o5toi τήν Ι.ξέλιξΑν τη« isteiasaw τοο »apiou BAEI*

ΛΙΚΟϊ. *0 a/τής της Ευρ/χίας t&Sv βτι Siv SuvetGi v { Κλθη ε ί* Ικοφην

ρέ o&8|vo Ικ τάΓν ΚρβΓ3Τβμένβί¥ *©ϋ μ!χρ*« emipae ίναγναιρίζει 9 {aiv

της Eup/χίoc «ορ ί τό ^apCov Γ3ίΦΠΛΑΤΑ80Β’ εγγύς τής τετβγμ£νης Movpos

τοΰ fe y /ρχον Ksi>jS tt. τοΰ r.E.Bep.ft>p/yoC Kftt %α τη SzeieSast τοΰ m&*

to w , rdcra*4- τουτην. Τήν t Siov ^a*ipav ip*eCrat ct<s Ικβφήν μΙ Y iv όρα.

4£ρχην της I I ϊερβρχίαβ £υν/ρχην SovrSv, Sarv? Ιγ*ρΓνει τήν Ινίργειον

Ttfe β»ταβονλου τίξεββ της nup/χίββ καί SiSet ε ’ ς τοΰτον οδηγίας Sid

τήν 8*θ3Τθλήν row. Κατά τήν |jiC#eniv τη « Μεραρχίας *βτ4 τήν έ«ομίνην,

td S**fttWY*K4 της Bup/χίας nptwf9o5vr*i s !e δβ^Ιη πβριοχήν.κβρά τ ί

ASiiiSBKM ώς Ιγγδβςτης ίμαξητής KiACAKI -StfGMATA»0Σ>Η££ΤΟΒΙ KH.

S^ Boepgpiou

‘8 Eup/χίβ λαμβάνει μέρα» Sid τ * ν SupuTv της et<5 τήν ΰ«οστήρι£ιν τής

ln*8i je<BK roff ψιλίου Πεζιχοΰ &8 zSv/μο άΰζ&ννν) κατ4 τοΰ κ»ρίου »Α«

n w iE O ^ δντοβ το» Kupiuit5pou ^ντικειμενικοδ" σχοκοΰ τής I I Κερβρχίος.

./Λ

Εκθεση πεπραγμένων της πυροβολαρχίας του λοχαγού Σκέντζου κατά τον μήνα Νοέμβριο (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

H Ελληνική Βασιλική Αεροπορία (EBA) είχε αναλάθει από την αρχή τη δυσκολότερη αποστολή, καθώς η ποσοτική και ποιοτική υπεροχή της Regia Aeronautica ήταν καταθλιπτική. Από τις πρώτες ημέρες του πολέμου βομβαρδίστηκαν η Πάτρα, το Ρίο, η Θεσσαλονίκη, η διώρυγα της Κορίνθου και άλλα σημεία της ελληνικής επικράτειας, με συνέπεια να υπάρξουν απώλειες

μεταξύ των αμάχων. H EBA θρήνησε τους πρώτους νεκρούς της ήδη από τις 30 Οκτωβρίου, όταν δύο Henschel Hs 126 ενεπλάκησαν με πέντε ιταλικά μαχητικά Fiat CR.42, με αποτέλεσμα να φονευθούν τρεις από τους τέσσερις επιβαίνο- ντες στα Henschel. Πάντως οι αναγνωριστικές πτήσεις στο μέτωπο σημείωσαν επιτυχίες, όπως ήταν ο εντοπισμός της Μεραρχίας «Julia» από

Κατασκευή γέφυρας από άνδρες του Μηχανικού στο Αλβανικό Μέτωπο (Αθήνα, Πολεμικό Μουσείο).


Εγχρωμη λι&ογραφία του E. Δούκα,

εμπνευσμένη από τη δράση του υποβρυχίου

«Παπανικολής».

ένα Breguet Bre 19 της 2ης Μοίρας Στρατιωτικής Συνεργασίας. Oi Ελληνες χειριστές εκτελούσαν συχνά παρακινδυνευμένους ελιγμούς για να διαφύγουν από τους αντιπάλους τους, που πετού- σαν με πιο σύγχρονα αεροσκάφη. Ενας από αυτούς, ο υποσμηναγός Μαρίνος Μητραλέξης, ξε- πέρασε τα όριά του στις 2 Νοεμβρίου 1940. Πε- τούσε με ένα PZL Ρ-24 (Δ130) της 22ης Μοίρας Δίωξης και κάποια στιγμή άρχισε να καταδιώκει ένα ιταλικό τρικινητήριο 6ομ6αρδιστικό τύπου

ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΑΕΜΟΣΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ (1940)

ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑΣΤΡΑΤΟΣ 13 μεραρχίες 21 μεραρχίες

ΝΑΥΤΙΚΟ

1 θωρακισμένο καταδρομικό 14 αντιτορπιλικά και τορπιλοβόλα

6 υποβρύχια

βθωρηκτά 19 καταδρομικά

130 αντιτορπιλικά και τορπιλοβόλα 115 υποβρύχια

ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ

44 μαχητικά 35 βομβαρδιστικά

49 αεροπλάνα στρατιωτικής συνεργασίας

30 αεροπλάνα ναυτικής συνεργασίας

179 μαχητικά 202 βομβαρδιστικά

39 αεροπλάνα στρατιωτικής συνεργασίας

43 αεροπλάνα ναυτικής συνεργασίας

To εξώφυλλο του αμερικανικού περιοδικού «Life» της 16ης Δεκεμβρίου 1940.


i&taapQ# n w p m m a z

$####$wf s ’ ·:"η '· -

''A dt{vau τ?ί W p Σ / β ρ ίο υ . 1 ^ 0

•Φ ίλ ε· ν .,Δ ά ζα ρ η ,

“Βλαβον τ ή ^ έ π ιτ α γπ ν οας έχ δραχμΟν 3 4 ,3 6 3 ,-

ε ΐσ φορά ν.τΕ ν κατοίκων τ^ς Κ οινότητος Καπνοφύτου ε ί ς τόν

βΰθορμήτως δημ ιουργηθέντα Ipavcv δ ιά τήν άγοράν νέου

πολεμικοΟ πλ οίου κa i 8εβαιωθ^τε δ τ ι ή προθυμία σας μέ

ι συυεκ ίνησε βαθότάτα κ α ί αδς παοα.καλΏ νά δ εχθ^τε κ α ί 5 i a -

βιβάσ,ητε ε ί ς τούς δωρητάς τάς θερμάς μου εύ χ α ρ ισ τ ία ς κα ί

τά έγκάρδια ουγχαρήτηριά μ ο υ .-

■·; Μετά φιλ&κΏν χαιρετισμΘ ν

• ISAH3H2 ΛϋΊΆΗΑώ ’ ;"v.i<

Ευχαριστήριο σημείωμα του Ιωάννη Μεταξά για την προσφορά χρηματικού ποσού στον έρανο για την αγορά πολεμικού υλικού (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

Cant Z.1007 bis Alcione, με κωδικό MM 22381. Οταν τελείωσαν τα πυρσμαχικά του, δεν δίστασε να εμβολίσει την ουρά του ιταλικού αεροπλάνου, κατα- στρέφοντας με την έλικα τα πηδάλια, με αποτέλεσμα αυτό να καταπέσει. O ίδιος εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση και στη συνέχεια συνέλαβε αιχμάλωτο το ιταλικό πλήρωμα! Για την πράξη του τι- μήθηκε με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας, με τη διεμβολή «1940», την ανώτατη ηθική αμοιβή που απονέμεται στην πατρίδα μας σε καιρό πολέμου.

Oi επιδρομές των Ιταλών συνεχίστηκαν, όπως και η προσπάθεια των Ελλήνων χειριστών να τους εμποδίσουν να αδειάσουν το θανάσιμο φορτίο

. ^¾¾!¾ ¾.¾!!E ^ B g K 5S f ^ @ ^ ^ ^ ^ M ^

ψ· Λ Α Χ Ε ΙΟ Ν V ^3 ^ i t *T&J

EP T O Y Ε Θ Ν ΙΚ Ο Υ Σ Τ Ο Λ Ο Υ ® ί^ 2» ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1940 E

Ϊ1 y ^ - iSiCs^> ι1 / $ t J f S f ^ V

/ ΔΡΙΘ. 0 1 7 4 1 ι |w j

ι 'w Q w /

j h w A jy/ ΤΕΤ ΑΡ ΤΟΝ Λ Ρ Α Χ . Ι Ο Δ Ε Κ Α 0

TA HLPuH ΘΑ n,V--Pf!90S! MKXFl TKZ 1 ΛΙΤίΊΛίΟΥ 194,ETTI TH ΠΡΟϊΑΓΟΓΗ TOY ΠΑΡΟΝΤΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΟΥ W& &ft t>cu0 2n- 23,y a/ nr /£4CL |

Γ| Tk *V jBr ο ΥΤΤΟΥΡΓΟΙ TQN OlKONOMIKQN O ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ■

k ^ — ^ Α > ) · ιΑ > 2 ’ i^HL '^Si^^Z^^^I^^^^^^

:,„,,.„ B- .. Γ

τους πάνω από τις πόλεις της χώρας. Oi μοίρες βομβαρδισμού κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια, πλήττοντας εχθρικούς σχηματισμούς και εγκαταστάσεις στο έδαφος. Μεταξύ των άλλων κατέστρεψαν τη γέφυρα που έστησε στον ποταμό Καλαμά το ιταλικό μηχανικό, τον Νοέμβριο. Μετά την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου εμφανίστηκαν και αεροσκάφη της RAF (ελαφρά βομβαρδιστικά Bristol Blenheim και μαχητικά Gloster Gladiator), τα οποία προσέφεραν την αρωγή τους σε αποστολές δίωξης και βομβαρδισμού στόχων, π.χ. στο λιμάνι του Αυλώνα. Μεταξύ των ξένων πιλότων βρισκόταν και ο Μάρμαντιουκ Τόμας Σαίν Τζων «Πατ» Πατλ, ο οποίος έμελλε να αναδειχθεί στους ελληνικούς ουρανούς σε έναν από τους πιο φημισμένους «άσσους» των Συμμάχων. O φόρος αίματος που πλήρωσαν σι Ελληνες χειριστές ήταν βαρύς, δεδομένου ότι αντ.μετώπιζαν μια πολύ ικανή αεροπορική δύναμη με περισσότερα και καλύτερα εναέρια μέσα.

Λαχείο υπέρ του Στόλου που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1940 (ιστορικό αρχείο Αντώνη και Κυριάκου Σκιαθά).

Επιθετική ενέργεια ελληνικού πεζικού.H εκπαίδευση των οπλιτών, ημετεκπαίδευσή τους πριν από τον πόλεμο και οι ασκήσεις μετά στρατεύματος εφοδίασαν με αυτοπεποίθηση και αύξησαν τη μαχητική ικανότητα του Στρατού.


ΧρονολόγιοΙούλιος-Δεκέμθριος 1940ΙΟΥΛΙΟΣ 1940

1: Τα νησιά της Μάγχης καταλαμβάνονται από τους Γερμανούς.1: O στρατάρχης Ροντόλφο Γκρατσιάνι αναλαμβάνει τη διοίκηση των ιταλικών δυνάμεων στη δόρειαΑφρική.2: Αρχίζουν προετοιμασίες για τη γερμανική εισβολή στη Βρετανία, με την κωδική ονομασία επιχείρηση «Seeloewe».4: Τα γαλλικά πλοία που ναυλοχούσαν στο λιμάνι Μερς ελ Κεμπίρ της Αλγερίας, δέχονται επίθεση από τη Βρετανική Δύναμη «H», Αλλα γαλλικά πολεμικά πλοία παροπλίζονται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,4: Oi Ιταλοί προωθούνται στο Σουδάν.10: Αρχίζει η Μάχη της Αγγλίας, με γερμανικές επιδρομές εναντίον πλοίων και λιμανιών στη Μάγχη.10: O πρόεδρος των ΗΠΑ, Φ.Ντ. Ρούζβελτ, ζητά από το Κογκρέσο να αυξηθούν σημαντικά οι πολεμικές προετοιμασίες.16: Εκδίδεται από τον Χίτλερ η Οδηγία για την εισβολή στη Βρετανία. 21. H Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία προσαρτώνται επίσημα στη Σοβιετική Ενωση.23: Ιδρύεται στη Βρετανία η «Μητροπολιτική Φρουρά».

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 19401: H 15η Σεπτεμβρίου ορίζεται ως ημέρα εκκίνησης της επιχείρησης «Θαλάσσιος Λέων» (Seeloewe).4: Oi Ιταλοί εισβάλλουν στη Βρετανική Σομαλία.5: H εισβολή στη Βρετανία αναβάλλεται λόγω κακοκαιρίας.13: Αρχίζει η «Ημέρα του Αετού». Τα βρετανικά αεροδρόμια πλήττονται από τη Luftwaffe.14: ΗΠΑ και Βρετανία προωθούν τη συμφωνία «Destroyers for Bases» (αντιτορπιλικά με αντάλλαγμα βάσεις), η οποία υπογράφεται στις 2 Σεπτεμβρίου.15: Τορπιλισμός του ελληνικού πολεμικού πλοίου «Ελλη» στην Τήνο, από το ιταλικό υποβρύχιο «Delfino».19: H Μάχη της Αγγλίας μαίνεται, με τις απώλειες να αυξάνονται.20: Oi Ιταλοί ολοκληρώνουν την κατάληψη της Βρετανικής Σομαλίας. 20. Σε ομιλία του Τσώρτσιλ ακούγεται το διάσημο απόφθεγμα:«Ποτέ δεν οφείλονταν τόσο πολλά από τόσο πολλούς σε τόσο λίγους». 24: To Λονδίνο βομβαρδίζεται κατά λάθος και την επόμενη ημέρα ο Τσώρτσιλ δίδει εντολή για τον βομβαρδισμό του Βερολίνου. H μορφή της Μάχης της Αγγλίας αλλάζει.30: Oi βρετανικές πόλεις βομβαρδίζονται εντατικά καθώς αρχίζει η «London Blitz» (=Καταιγίδα του Λονδίνου).

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 19401: Oi Εβραίοι της Γερμανίας υποχρεώνονται να φέρουν για αναγνώριση ένα κίτρινο αστέρι.3: Αναβάλλεται η εισβολή στη Βρετανία, λόγω της αδυναμίας της Luftwaffe να κάμψει την αντίσταση του αντιπάλου.6: Συνασπισμός εθνικιστών αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της Ρουμανίας, ενώ στον θρόνο της χώρας ανεβαίνει ο νεαρός πρίγκηπας Μιχαήλ.10-11: H εισβολή στη Βρετανία ορίζεται για την24η Σεπτεμβρίου.13: Ιταλική εισβολή στην Αίγυπτο. Αφού προωθήθηκαν 90-100 χΛιόμετρα ανατολικά της Λιβύης, οι Ιταλοί σταματούν την προέλαση και οργανώνονται αμυντικά.14: Νέα αναβολή της εισβολής στη Βρετανία. Ως νέα ημερομηνία ορίζεται η 27η Σεπτεμβρίου.

15: Oi Βρετανοί αποκρούουν τις περισσότερες από τις γερμανικές επιδρομές και πανηγυρίζουν ως νικητές της Μάχης της Αγγλίας. 17: H επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέων» αναβάλλεται επ’ αόριστον.22: Oi νηοπομπές στον Ατλαντικό υφίστανται βαριές απώλειες από τη δράση των γερμανικών υποβρυχίων.27: H Ιταλία, η Γερμανία και η Ιαπωνία υπογράφουν το Τριμερές Σύμφωνο στο Βερολίνο.28: O Βίντκουν Κουίσλινγκγίνεται πρωθυπουργός της Νορβηγίας.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 19401: Κινεζικός εμφύλιος στα νότια της χώρας.3: Oi Εβραίοι της Βαρσοβίας κλείνονται σε γκέτο.4: Συνάντηση Χίτλερ - Μουσολίνι στη διάβαση Μπρένερ.7: Γερμανικά στρατεύματα καταφθάνουν στη Ρουμανία με κύριο σκοπό την εξασφάλιση των πολύτιμων πετρελαιοπηγών στο Πλοέστι^9: O Τσώρτσιλ εκλέγεται αρχηγός των Συντηρητικών.12: Αποφασίζεταιη επιχείρηση «Θαλάσσιος Λέων» να μη πραγματοποιηθεί πριν από την άνοιξη του 1941.15: O Μουσολίνι και οι επιτελείς του αποφασίζουν την εισβολή στην Ελλάδα, σε πολεμικό συμβούλιο που γίνεται στη Ρώμη.23: O Χίτλερ συναντάται με τον Φράνκο στην Ισπανία. O Ισπανός δικτάτορας δεν πείθεται να ενταχθεί στον Αξονα.28: Αρχίζει τα ξημερώματα η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα, μετά από επίδοση τελεσιγράφου στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά.29. Oi απώλειες των συμμαχικών νηοπομπών αυξάνονται κατακόρυφα.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 19404: O Ρούζβελτ εκλέγεται για τρίτη φορά πρόεδρος των ΗΠΑ.4-9: Oi Ελληνες αναχαιτίζουν την ιταλική προέλαση και με αντεπιθέσεις αναγκάζουν τον αντίπαλο να υποχωρήσει.11: Βρετανική αεροναυτική επιδρομή στο λιμάνιτου Τάραντα.12: Συνάντηση του Σοβιετικού υπουργού Εξωτερικών, Μολότοφ, με τον Γερμανό ομόλογό του, Ρίμπεντροπ, και τον Χίτλερ στο Βερολίνο. Συζητούνται ζητήματα σχετικά με τις εδαφικές διεκδικήσεις και τις σφαίρες επιρροής που ενδιαφέρουν τις δύο χώρες.14: Ελληνική αντεπίθεση σε ολόκληρο το εύρος του ελληνοϊταλικού μετώπου.16: O ΤσώρτσΛ αποφασίζει να στείλει βρετανικά στρατεύματα από τη βόρεια Αφρική στην Ελλάδα, παρά τις αντιρρήσεις των επιτελών του. 20: H Ουγγαρία συνυπογράφει το Τριμερές Σύμφωνο του Βερολίνου. H Ρουμανία θα ακολουθήσει το παράδειγμά της στις 23/11 και η Σλοβακία στις 24/11.29: Μαζικός βομβαρδισμός του Λίβερπουλ.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 19404-8: Σημαντικές πόλεις της βόρειας Ηπείρου καταλαμβάνονται από τον Ελληνικό Στρατό.8: Αρχίζειη επιχείρηση «Compass» στη βόρεια Αφρική. Oi Ιταλοί προβάλλουν αντίσταση αλλά υποχωρούν αφήνοντας πίσω χιλιάδες αιχμαλώτους.18: O Χίτλερ εκδίδει την Οδηγία αρ. 21 για την επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα».28: O Ελληνικός Στρατός κατέχει το ένα τέταρτο της Αλβανίας.H Ιταλίααπευθύνεταιγια βοήθεια στη Γερμανία.29: Oi Βρετανοί στη Λιβύη σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την Μπάρντια.


O l Φ Λ Ο Γ Ε Σ T O V Π Ο Α Ε Μ Ο Τ&

H πραγμαιικη ιστορία ιου B’ ΠΠ στη ΡιΡϋιοθήκη onc!

ISBN 978-960-6740-29-9

9 7 8 9 6 0 6 7 4 0 2 9 9 >

Κάθε τόμος είναι αφιερωμένος σε μια συγκεκριμένη περίοδο του πολέμου, παρουσιάζοντας με χρονική σειρά τις εξελίξεις σε όλα τα μέτωπα: από τις τούνδρες της Ρωσίας μέχρι τις ερήμους της βόρειας Αφρικής και από τα δάση της δυτικής Ευρώπης μέχρι τις ζούγκλες της Απω

Ανατολής.

Κάθε τόμος περιέχει:

• Αναλυτική περιγραφή των γεγονότων.• Θαυμάσια profiles αρμάτων,

αεροσκαφών και πλοίων.• Κατατοπιστικούς έγχρωμους χάρτες.• Αναλυτικούς πίνακες.• Εκπληκτικές έγχρωμες αναπαραστάσεις στολών των κορυφαίων εικονογράφων Malcolm McGregor και Pierre Turner, που δημοσιεύονται

κατ' αποκλειστικότητα στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, σε συνεργασία

με την De Agostini UK Ltd.• Σπάνιο φωτογραφικό υλικό, προερχόμενο από τα αρχεία των εμπολέμων.

H εγκυρότητα και η υψηλή ποιότητα που χαρακτηρίζουν τη «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟ ΡΙΑ» θα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά και της νέας σειράς η οποία θα σας συντροφεύσει τους επόμενους μήνες.

O τόμος εμπλουτίζεται με κατατοπιστικά 6ιογραφικά πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών και άγνωστες πτυχές των γεγονότων.

Oi Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ σας προσφέρουν ένα μνημειώδες έργο, μοναδικό για τα ελληνικά αλλά και τα διεθνή δεδομένα. Παρακολουθήστε θήμα προς βήμα τη δραματική εξέλιξη του Β ’Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από τη νέα σειρά διβλίων με τίτλο "01 ΦΛΟ ΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ".

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 3

Documents

Transcript of ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 3