МТМ 3 кўрсаткичларини ҳисоблаш усуллари

Мурод РузиевТошкент шаҳри2008 йил 21 ноябр

2

МТМ 3: Аёллар ва эркаклар тенглигини рағбатлантириш ва аёлларнинг ҳуқуқ ҳамда имкониятларини кенгайтириш

Вазифа 4: Бошланғич ва ўрта махсус таълимда гендер тенгсизлигини 2005 йилгача бартараф қилиш ва барча бошқа таълим даражаларида 2015 йилгача бартараф қилиш

9. Бошланғич, ўрта-махсус ва олий таълимда қиз болаларни ўғил болаларга нисбати

10. 15-24 ёшдаги саводли аёлларни саводли эркакларга нисбати

11. Ноқишлоқ хўжалиги секторидаги бандлик хажмида аёллар улуши

12. Миллий парламентда аёллар эгаллаган ўринлар пропорцияси

3

Гендер ва ривожланиш

Статистика ҳақида сўзлар

Гендер ҳақида сўзлар

4

Гендер масалаларини ифодаламаган статистика

Жадвал A

Ишчи кучи иштироки даражаси

Воҳа ИКИД

Шаҳар 48.8

Қишлоқ 47.2

Жами 47.7

Аёллар ва эркаклар бўйича маълумотни кўрсатмайди

5

Ҳамон гендерсиз статистика

Жадвал B

Аёлларни ишчи кучида иштироки даражаси

Воҳа ИКИД

Шаҳар 33.6

Қишлоқ 32.3

Жами 32.7

Эркаклар бўйича маълумот йўқ

6

Яна гендерсиз статистика

Жадвал C

Ишчи кучи иштироки даражаси

Воҳа Умумий Аёллар

Шаҳар 48.8 33.6

Қишлоқ 47.2 32.3

Жами 47.7 32.7

Эркаклар бўйича кўрсаткичлар йўқ

Берилган маълумотлар асосида эркаклар бўйича кўрсаткични чиқариб бўлмайди

7

Гендерни ифодалаган статистика

Жадвал D

Ишчи кучи иштироки даражаси

Воҳа Аёллар Эркаклар Жами

Шаҳар 33.6 62.6 48.8

Қишлоқ 32.3 62.0 47.2

Жами 32.7 62.2 47.7

8

Гендер статистикаси асослари

Шахслар бўйича статистик маълумотлар жинс бўйича майдалаштирилган ҳолда тўпланиши ва тақдим этилиши лозим

Барча ўзгарувчан параметрлар ва хусусиятлар жинс бўйича тахлил қилиниши лозим

Статистик долзарб масалалар гендер масалаларига тегишли статистик кўрсаткичларни қамраб олиши даркор

9

Гендер бўйича маълумот тўплаш учун жадвал мисоли

Тоифаси Аёллар Эркаклар

Воҳа

Шаҳар

Қишлоқ

Ёш гуруҳлари

15 гача

15 – 24

25 – 65

65 ва ундан юқори

10

Тенгликни ўлчаш

Жинс бўйича тузилиш (аёллар фоизи)

Гендер нисбати= # аёллар # эркаклар

Паритет индекси= аёллар кўрсаткичлари эркаклар кўрсаткичлари

Асосий гендер кўрсаткичлари

11

Асосий ғоялар

Гендер

Гендер тенглиги

Гендер ҳуқуқ ва имкониятлари

12

Жинс ва гендер отамаларини таърифи

Жинс

Гендер

• Хромосомалар• Гормонлар• Репродуктив органлар

• Жамиятлаштириш• Маданият, дин• Эракаклар/аёллар ўрни ва

фаолияти

13

Аёллар ва эркаклар фарқи ...

Жинс Биологик (туғма)

Гендер

бирдайлиги

“ўрганилган”; “олинган”

14

Ўрни: кўпроқ аёлларними ёки эркакларними?

Рахбар

Уй бекаси

Фермер

Ҳамшира

Чевар

Жамият йўлбошчиси

Сиёсатчи

15

Фаолият: кўпроқ аёлларникими ёки эркакларникими?

Тикиш

Ускуналарни бошқариш

Кулинария

Савдо-сотиқ

Суҳбатлашиш

Режалаштириш

Сабзавотлар экиш

Қарор қабул қилиш

16

Гендер масалаларига нима киради?

Аёллар ва эркаклар ҳаётига тегишли барча масалалар —

– Имкониятлар

– Ресурслардан фойдаланиш имкони

– Эҳтиёжлар

Савол: Қайси бирида тенгсизлик мавжуд?

17

Гендер объективлик

Аёллар ва эркакларга нисбатан адолатли бўлиш жараёни

Адолатни таъминлаш учун ўлчовлар аёлларни (ва эркакларни) тарихий ва ижтимоий чегараланган имкониятларини (тенгсизликни) компенсация қилиб берадиган ьўлиши керак

Объективлик гендер тенгликка олиб келади

18

Гендер тенглиги ...

Аёллар ва эркаклар тенг имкониятлардан фойдаланадилар

Аёллар ва эркаклар ўзларининг инсон ҳуқуқларидан фойдаланишга тенг шароитга эгалар ва ривожланишга ҳисса қўшиш ва натижадан фойда кўришда салохиятга эгалар

Жамият аёллар ва эркакларга тенг ўҳшашлик ва фарқ беради ва уларнинг жамиятда тутган ўрнини тенглаштиради

19

9 кўрсаткич: Бошланғич, ўрта ва олий таълимда қиз болаларни ўғил болаларга нисбати

Таърифи Мантиқий изоҳи

Бошланғич, ўрта ва олий таълимга қабул қилинган қиз бола талабаларни ўғил бола талабаларга нисбати

Таълимнинг барча босқичларида гендер тенгсизликни бартараф қилиш аёллар ҳолатини ва имкониятларини яхшилайди.

Иқтисодий ривожланишни мухим қисми бу аёллар таълими ҳам.

20

9 кўрсаткични ҳисоблаш мисоли

эркаклар килинган Кабул

аёллар килинган Кабул Нисбат

ЖинсБошланғич таълимдаги ўқувчилар

Ўрта-махсус таълимдаги ўқувчиалар

Олий таълимдаги ўқувчилар

Эркаклар 6,607 1,124 976

Аёллар 6,225 986 845

Нисбати 0.94 0.88 0.87

21

10 кўрсаткич: 15-24 ёшдаги саводли аёлларни саводли эркакларга нисбати

Таърифи Мантиқий изоҳи

(Саводли гендер паритет индекси сифатида ҳам берилади)15-24 ёш гуруҳига мансуб саводли аёлларни саводли эркакларга нисбати

Саводли бўлиш ва таълим олишда гендер тўғрилигига эришишдаги муваффақиятни ўлчайди

Саводли бўлиш аёлларни ўз ҳаётларини бошқаришда имкониятларини кенгайтириш учун асосий малака бўлиб, бундан ташқари раҳбарият билан тўғридан тўғри мулоқот қилиш ва кенгроқ дунё таълим тизимида билим олишга имкон яратади

22

10 кўрсаткич мисоли

Мамлакат A Мамлакат B

ЖинсСаводлилар

сониЖинс Саводлилар сони

Эркаклар 6,607

Эркаклар 9,654

Аёллар 6,225 Аёллар 8,763

Нисбат 0.94 Нисбат 0.91

23

11 кўрсаткич: Ноқишлоқ хўжалиги секторидаги бандлик хажмида аёллар улуши

Таърифи Мантиқий изоҳи

Пул тўланадиган ноқишлоқ соҳасидаги бандликда аёл ишчилар улуши (саноат ва хизмат кўрсатиш) жами ўҳшаш сохалардаги бандликни фоизи сифатида ифодаланади

Қайси меҳнат бозори аёллар учун очиқлигини ўлчайди

Очиқлик аёллар тенг бандлик имкониятини беради

Очиқлик иқтисодий самарадорлик ва ўзгаришларга меҳнат бозорини мосланувчанлигини таъминлайди

24

12 кўрсаткич: Миллий парламентда аёллар эгаллаган ўринлар пропорцияси

Таърифи Мантиқий изоҳи

Аёллар эгаллаган ўринлар сони барча эгалланган ўринлар фоизи сифатида ифодаланади

Парламент 3 асосий вазифани бажаради: қонун ишлаб чиқариш, ҳукуматни назорат қилиш ва сайловчилар вакили бўлмоқ

12 кўрсаткич аёлларни юқори даражада қарор қабул қилишди иштирокини кўрсатади