ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΘΟΥΣΣΤΑ ΕΙΔΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥτης Αναστασίας Κάλφα, Mst

Φιλόλογος

Η ΠΕΙΘΩΗ ΠΕΙΘΩ

Α. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΑ. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ• γλωσσικό γλωσσικό •α. α. δομήδομή= 1. Επικεφαλίδα, 2. Κυρίως κείμενο, 3. = 1. Επικεφαλίδα, 2. Κυρίως κείμενο, 3. Σύνθημα (Σύνθημα (slogan)slogan)• μορφήμορφή= 1. άμεσο (χωρίς προλόγους-= 1. άμεσο (χωρίς προλόγους-επεξηγήσεις), 2. αφηγηματικό, 3. με διάλογο, επεξηγήσεις), 2. αφηγηματικό, 3. με διάλογο, μονόλογο, ψευδοδιάλογο, 4. με επιχειρήματα, 5. μονόλογο, ψευδοδιάλογο, 4. με επιχειρήματα, 5. με ευρήματα/τεχνάσματαμε ευρήματα/τεχνάσματα• μη γλωσσικό μη γλωσσικό (χρήση εικόνας με ή χωρίς (χρήση εικόνας με ή χωρίς λεζάντα)λεζάντα)

ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΚΡΙΤΙΚΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΚΡΙΤΙΚΑ ΤΙΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ

• τι μας προβάλλουν;τι μας προβάλλουν;•τι μας αποκρύπτουν; - με το κείμενο τι μας αποκρύπτουν; - με το κείμενο - με την εικόνα- με την εικόνα• Τι άλλα μηνύματα περνάνε;Τι άλλα μηνύματα περνάνε;• Με ποιους τρόπους επιχειρούν να μας Με ποιους τρόπους επιχειρούν να μας πείσουν;πείσουν;• Ποια μέσα μετέρχονται;Ποια μέσα μετέρχονται;• Ποιες οι αλήθειες και ποια τα ψέματα;Ποιες οι αλήθειες και ποια τα ψέματα;

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ• Α. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗΑ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ• Μέσα : επιχειρήματα (κατά κανόνα σοφιστικά) και Μέσα : επιχειρήματα (κατά κανόνα σοφιστικά) και τεκμήριατεκμήρια• Β. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΒ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ• Μέσα : περιγραφή (ιδιοτήτων προϊόντος), αφήγηση Μέσα : περιγραφή (ιδιοτήτων προϊόντος), αφήγηση ((εξέλιξη προϊόντος στο χώρο και το χρόνο)εξέλιξη προϊόντος στο χώρο και το χρόνο), ειρωνεία-, ειρωνεία-χιούμορ, συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις, χιούμορ, συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις, επίκληση στο ήθος του δέκτη, επίθεση στο ήθος του επίκληση στο ήθος του δέκτη, επίθεση στο ήθος του δέκτη, γλωσσικά τεχνάσματαδέκτη, γλωσσικά τεχνάσματα• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ(αρετές (αρετές προϊόντος)προϊόντος)• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ• ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΑ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΑ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ• Θετικοί-αρνητικοί χαρακτηρισμοίΘετικοί-αρνητικοί χαρακτηρισμοί•Συμφυρματικός λόγος-συνειρμός ιδεώνΣυμφυρματικός λόγος-συνειρμός ιδεών• Μαρτυρίες απλών ή επωνύμων ανθρώπωνΜαρτυρίες απλών ή επωνύμων ανθρώπων• ΧιασμόςΧιασμός• ΕυφημισμόςΕυφημισμός• Πληθωρισμός (σπάνιες λέξεις, περίπλοκη σύνταξη κτλ.)Πληθωρισμός (σπάνιες λέξεις, περίπλοκη σύνταξη κτλ.)• Ειδική χρήση των εγκλίσεων, των ρηματικών Ειδική χρήση των εγκλίσεων, των ρηματικών προσώπων και του λεξιλογίουπροσώπων και του λεξιλογίου• Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμόςΛανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός• Συνθηματολογικός λόγοςΣυνθηματολογικός λόγος

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ1. Λεκτικός πληθωρισμός: «Αφρός αφρότερος αφρός, Αφρός απαλότερος

αφρός, Σαφώς ανώτερος αφρός, ΧΧΧΧ αφρότερος αφρός».2. Αξιολογικός λόγος: «Προτιμήστε τα ελληνικά προϊόντα». Ή «Οι

έξυπνοι οδηγούν ΡΕΝΩ».3. Συμφυρματικός λόγος (συνειρμός): «ηλιομαγειρέματα γεμάτα από

ήλιο». Ή «πάνα είναι μόνο μία». Ή «Βότκα ΧΧΧ η κόκκινη».4. Ευφημισμός: «Καπνίζω για ευχαρίστηση». Ή «γάλα από

ικανοποιημένες αγελάδες».5. Χιασμός: «Η μαμά μου με αλλάζει με την πάνα babylino, μα την πάνα

babylino η μαμά δεν την αλλάζει».6. Γραμματικά στοιχεία: Ενεστώτας, Προστακτική και Οριστική, γ΄ και β΄

πρόσωπα συχνότερα.7. Συντακτικά στοιχεία: παράταξη, αιτιολόγηση, ειδική χρήση λεξιλογίου

(«Η μπύρα- Η γεύση», αξεπέραστη τεχνολογία, γεύση ονείρου, γεύση επιτυχίας κτλ.), σλόγκαν.

Η ΠΕΙΘΩΗ ΠΕΙΘΩ

Β. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ Β. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΛΟΓΟΛΟΓΟ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗ•Μέσα: ορθά επιχειρήματα και αξιόπιστα τεκμήρια Μέσα: ορθά επιχειρήματα και αξιόπιστα τεκμήρια (αποδεικτική πειθώ)-σοφιστικά επιχειρήματα ή (αποδεικτική πειθώ)-σοφιστικά επιχειρήματα ή παραλογισμοί (παραπειστική πειθώ)παραλογισμοί (παραπειστική πειθώ)• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗ• Μέσα: περιγραφή-αφήγηση, ειρωνεία-χιούμορ, Μέσα: περιγραφή-αφήγηση, ειρωνεία-χιούμορ, επίθεση/επίκληση στο ήθος του δέκτη, ρητορείαεπίθεση/επίκληση στο ήθος του δέκτη, ρητορεία• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ• ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ•!!οι !!οι 4 4 τελευταίοι τρόποι=παραπειστική πειθώτελευταίοι τρόποι=παραπειστική πειθώ

Η ΓΛΩΣΣΑΗ ΓΛΩΣΣΑ• λεκτικός πληθωρισμόςλεκτικός πληθωρισμός((βεβαιωτική βεβαιωτική διατύπωσηδιατύπωση, δεοντολογική διατύπωση, , δεοντολογική διατύπωση, θαυμαστική διατύπωση, μεγαλοστομία, θαυμαστική διατύπωση, μεγαλοστομία, συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις, συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις, πλεονασμοί, κατάχρηση συνωνύμων)πλεονασμοί, κατάχρηση συνωνύμων)• επαναλήψειςεπαναλήψεις• αξιολογικός λόγοςαξιολογικός λόγος• υποσχεσιολογίαυποσχεσιολογία•ευφημισμόςευφημισμός (π.χ. σωτήρας= δικτάτορας) (π.χ. σωτήρας= δικτάτορας)• συνθηματολογίασυνθηματολογία• ειδική σύνταξη (χρήση α` ενικού ή ειδική σύνταξη (χρήση α` ενικού ή πληθυντικού προσώπου)πληθυντικού προσώπου)

Η ΠΕΙΘΩΗ ΠΕΙΘΩ

Γ. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ Γ. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΛΟΓΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΛΟΓΟ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗ• Μέσα: ορθά επιχειρήματα και τεκμήριαΜέσα: ορθά επιχειρήματα και τεκμήρια• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΤΟΥ ΔΕΚΤΗΔΕΚΤΗ• Μέσα: περιγραφή-αφήγηση, αξιολογικός, Μέσα: περιγραφή-αφήγηση, αξιολογικός, πληθωριστικός, διχοτομικός και πληθωριστικός, διχοτομικός και αυταπόδεικτος λόγος, επίθεση/επίκληση στο αυταπόδεικτος λόγος, επίθεση/επίκληση στο ήθος του δέκτηήθος του δέκτη• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ• ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ• ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ

Η ΓΛΩΣΣΑΗ ΓΛΩΣΣΑ• ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ-ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΗΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ-ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΗ• Χαρακτηρίζεται από: Χαρακτηρίζεται από: • λεκτικό πληθωρισμόλεκτικό πληθωρισμό (πολύπλοκη σύνταξη, (πολύπλοκη σύνταξη, σπάνιες λέξεις)σπάνιες λέξεις)• αξιολογικό λόγοαξιολογικό λόγο (αδιαμφισβήτητο, λέξεις- (αδιαμφισβήτητο, λέξεις- αξίες)αξίες)•διχοτομικό λόγοδιχοτομικό λόγο (καλό- κακό) (καλό- κακό)•αυταπόδεικτο λόγοαυταπόδεικτο λόγο (αυθεντίες, παρατήρηση, (αυθεντίες, παρατήρηση, έννοιες από διάφορους επιστημονικούς έννοιες από διάφορους επιστημονικούς κλάδους)κλάδους)

Αφιερωμένη εξαιρετικά…Αφιερωμένη εξαιρετικά………στους χιλιάδες καπνιστές και καπνίστριες που στους χιλιάδες καπνιστές και καπνίστριες που έκαναν το φτερωτό καπελάκι σύμβολο της έκαναν το φτερωτό καπελάκι σύμβολο της προσωπικής τους ανεξαρτησίας και του προσωπικής τους ανεξαρτησίας και του ιδιαίτερου τρόπου ζωής που διάλεξαν είναι η νέα ιδιαίτερου τρόπου ζωής που διάλεξαν είναι η νέα καμπάνια των καμπάνια των GAULOISES BLONDESGAULOISES BLONDES. Είναι . Είναι όλοι οι άνθρωποι της εποχής μας, κάθε ηλικίας, όλοι οι άνθρωποι της εποχής μας, κάθε ηλικίας, που δε συμβιβάζονται με τετριμμένες ιδέες. Ο που δε συμβιβάζονται με τετριμμένες ιδέες. Ο αντικομφορμισμός και η ελευθερία των αντικομφορμισμός και η ελευθερία των GAULOISES BLONDES δεν γνωρίζει ούτε GAULOISES BLONDES δεν γνωρίζει ούτε σύνορα ούτε όρια. σύνορα ούτε όρια. (Όπως και το νέο πακέτο της γνώσης που (Όπως και το νέο πακέτο της γνώσης που αγαπήσατε…)αγαπήσατε…)

Ελευθερία σημαίνει να κάνεις ό,τι θέλεις χωρίς Ελευθερία σημαίνει να κάνεις ό,τι θέλεις χωρίς περιορισμούς. Αχαλίνωτο τρέξιμο στο χώμα. περιορισμούς. Αχαλίνωτο τρέξιμο στο χώμα. Δυναμικό κολύμπι στο βαθύ ποτάμι. Κάθετο Δυναμικό κολύμπι στο βαθύ ποτάμι. Κάθετο κατέβασμα πλαγιάς με έλεγχο κατάβασης κατέβασμα πλαγιάς με έλεγχο κατάβασης HDC. HDC. Βόλτα σε δύσβατα νεροφαγώματα με έλεγχο Βόλτα σε δύσβατα νεροφαγώματα με έλεγχο πρόσφυσης πρόσφυσης ETC. ETC. Προσέγγιση με μέρη Προσέγγιση με μέρη μοναδικά…απάτητα. μοναδικά…απάτητα. Freelander. Freelander. Γεννημένο Γεννημένο Land Rover. Γεννημένο ελεύθερο. Freelander Land Rover. Γεννημένο ελεύθερο. Freelander από τη Land Rover.από τη Land Rover.

[Γεννημένο ελεύθερο][Γεννημένο ελεύθερο]

Νιώστε την ενέργειαΝιώστε την ενέργειαLiptonLipton

Εδώ και αιώνες, οι Κινέζοι γνώριζαν ότι το τσάι έχει Εδώ και αιώνες, οι Κινέζοι γνώριζαν ότι το τσάι έχει ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες. Στις μέρες μας οι ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες. Στις μέρες μας οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει το γιατί: το τσάι είναι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει το γιατί: το τσάι είναι μια πλούσια πηγή πολύτιμων ουσιών για την υγεία μια πλούσια πηγή πολύτιμων ουσιών για την υγεία μας, τα αντιοξειδωτικά. Τα αντιοξειδωτικά, όπως μας, τα αντιοξειδωτικά. Τα αντιοξειδωτικά, όπως γνωρίζουμε, προστατεύουν τον οργανισμό από πολλές γνωρίζουμε, προστατεύουν τον οργανισμό από πολλές ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος, τη ρύπανση του ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος, τη ρύπανση του περιβάλλοντος και γενικότερα το σύγχρονο τρόπο περιβάλλοντος και γενικότερα το σύγχρονο τρόπο ζωής.ζωής.Πίνοντας καθημερινά ένα φλυτζάνι τσάι θωρακίζετε Πίνοντας καθημερινά ένα φλυτζάνι τσάι θωρακίζετε τον οργανισμό σας, ενώ ταυτόχρονα ζείτε στιγμές τον οργανισμό σας, ενώ ταυτόχρονα ζείτε στιγμές ξεχωριστής απόλαυσης και γεύσης.ξεχωριστής απόλαυσης και γεύσης.

Να ζει κανείς ή να μη ζεί;Να ζει κανείς ή να μη ζεί;Υπάρχει και τρίτη επιλογή…και τέταρτη…και Υπάρχει και τρίτη επιλογή…και τέταρτη…και πέμπτη… Σύνολο, 27. Είκοσι επτά πέμπτη… Σύνολο, 27. Είκοσι επτά διαφορετικά είδη καφέ που φέρνουν... διαφορετικά είδη καφέ που φέρνουν... Διλήμματα. Από Διλήμματα. Από espresso, caramel espresso, espresso, caramel espresso, moccaccino και capuccino, μέχρι specials, moccaccino και capuccino, μέχρι specials, Spanish, Mexican, Jamaican…για να επιλέξετε Spanish, Mexican, Jamaican…για να επιλέξετε ανάλογα με τη διάθεση της στιγμής!ανάλογα με τη διάθεση της στιγμής!

FlocafeFlocafe((καθημερινές ιστορίες καφέ)καθημερινές ιστορίες καφέ)

4. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΟΚΙΜΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

Α. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣΘέματα: επιστημονικά, ηθικά, πολιτικά, αισθητικά κλπ.Μέθοδος: αποδεικτική.Υλικό: επιστημονικά δεδομένα.Σκοπός- διδακτική πρόθεση: και τα δυο επιζητούν να διασαφηνίσουν, να καταδείξουν την

αλήθεια ή το ψεύδος κάποιου θέματος, του οποίου το κύρος αμφισβητείται, και να εξακριβώσουν μεθοδικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας ιδέας, ώστε να διασαφηνιστεί πλήρως.

Β. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΟΚΙΜΙΟ: Υποκειμενισμός- Αναφέρονται προσωπικές απόψεις. Όχι εξαντλητική εξέταση, περιορισμένη έκταση. Ενημερωτικός σκοπός χωρίς απαιτήσεις αντικειμενικότητας ή πληρότητας. Απευθύνεται σε

όλους , προϋποθέτει συμμετοχή του αναγνώστη, θέτει σε κίνηση τη σκέψη και τη φαντασία. Απευθύνεται τόσο στη νόηση του δέκτη όσο και στο συναισθηματικό του κόσμο, πληροφορεί αλλά και συγκινεί, τέρπει. Απευθύνεται όχι μόνο στη γνώση αλλά και στην καλαισθησία και το γούστο του αναγνώστη- τον καλλιεργεί

Γλώσσα: «ποιητική» και «ρητορική» (χρησιμοποιεί εικόνες, σχήματα…). Το αισθητικό αποτέλεσμα αποτελεί αυτοσκοπό, η μορφή μετρά όσο και η ουσία .

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Αντικειμενικότητα, πληροφόρηση που στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Εξέταση ενός θέματος με τρόπο εξαντλητικό, μεθοδικό- μεγάλη συνήθως έκταση. Σε επαρκή ποσότητα ως αποτέλεσμα έρευνας. Απευθύνονται σε εξειδικευμένο κοινό, σε επιστήμονες, γνώστες του αντικειμένου, που ζητούν

έγκυρη ενημέρωση. Αναφέρονται στη νόηση του αναγνώστη- τον μορφώνουν. Γλώσσα: λιτή και ακαλλώπιστη.

ΔΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΔΙΔΑΧΗ, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, ΕΠΙΣΤΟΛΗ,

ΔΙΑΛΟΓΟΣ

ΔΟΚΙΜΙΟ- ΔΙΔΑΧΗ• Κοινά σημεία με το δοκίμιο• Η διδαχή συνδέεται με το δοκίμιο ως προς τον

πληροφοριακό-ενημερωτικό χαρακτήρα. • Και τα δύο είναι πιθανό να προσπαθούν να πείσουν τον

αναγνώστη για κάποιες προσωπικές θέσεις του πομπού• Διαφορές• Ο διδακτισμός όμως που προϋποθέτει η διδαχή εκλείπει

από τις προθέσεις του δοκιμιογράφου, καθώς αυτός δεν προσπαθεί ούτε να σωφρονίσει ούτε να επηρεάσει.

ΔΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΚοινά σημεία• Η έκφραση προσωπικών σκέψεων, παρατηρήσεων και

σχολίων για τη ζωή.• Διαφορές• Διαφοροποιείται από το δοκίμιο, γιατί αυτό δεν περιέχει τις

πράξεις του συγγραφέα, αλλά τις ιδέες του αναφορικά μ’ ένα θέμα.

• Επίσης, ο συγγραφέας του ημερολογίου σημειώνει σ’ αυτό τις εμπειρίες του κατά τη διάρκεια της ημέρας- ο χρόνος του είναι το άμεσο παρελθόν. Αντίθετα, το δοκίμιο είναι α-χρονικό, δε συνδέεται μ’ ένα συγκεκριμένο χρόνο.

• Στο ημερολόγιο δεν υπάρχει θεματικό κέντρο και είναι πιθανό ο συγγραφέας να περνά από το ένα θέμα στο άλλο.

ΔΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΟΛΗΚοινά σημεία• Και το δοκίμιο παρουσιάζει συχνά το ύφος της συνομιλίας.• Ισχύει και εδώ η ελεύθερη περιπλάνηση στις ιδέες και τα θέματα- η

συνύφανση του υποκειμενικού με το αντικειμενικό.• Και στα δύο σκιαγραφείται η προσωπικότητα του συγγραφέα.• Διαφορές• Η επιστολή μπορεί να αναφέρεται σε πολλά θέματα χωρίς τάξη. Ο

συγγραφέας της επιστολής μπορεί να περνά από το ένα θέμα στο άλλο, καθώς είναι πιθανό να θέλει να απαντήσει σε μερικά σημεία της επιστολής που έλαβε, είτε γιατί μπορεί να θέλει να αναφερθεί σε προσωπικά στοιχεία.

• Αντίθετα, το δοκίμιο έχει ένα θεματικό κέντρο και μια ορισμένη δομή.

ΔΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΟΣ Κοινά σημεία• Το γεγονός ότι και ο δοκιμιογράφος αναπτύσσει μια μορφή

συνομιλίας είτε με τον αναγνώστη είτε με τον εαυτό του.• Διαφορές• Στο δοκίμιο, στις σπάνιες περιπτώσεις που υπάρχει διάλογος,

αυτός είναι υποθετικός ή εσωτερικός.• Ελλείπει στο δοκίμιο το λογοτεχνικό ύφος, αλλά και η μίμηση του

προφορικού λόγου που χαρακτηρίζει το δοκίμιο. • Δεν εξαντλεί τα θέματα στο ίδιο φιλοσοφικό βάθος μ' ένα διάλογο.• Στο διάλογο το τέλος μπορεί να είναι απρόβλεπτο και ανατρεπτικό

σε σχέση με την αρχή του, πράγμα που Δε συμβαίνει με το δοκίμιο του οποίου η αποδεικτική πορεία είναι προδιαγεγραμμένη από το συγγραφέα

ΔΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΑΡΘΡΟ, ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ,

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

Α. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ: - Κοινωνικός χαρακτήρας. - Έντονος προβληματισμός. Β. ΔΙΑΦΟΡΕΣ: - ΔΟΚΙΜΙΟ: Αντλεί το υλικό του από κάποια

σκέψη ή ιδέα και αναφέρεται στο μόνιμο και γενικό (διαχρονικό χαρακτήρα).

- Έχουν επικαιρικό χαρακτήρα και ασχολούνται με καθημερινά θέματα.

- Ειδικά, το άρθρο διαφοροποιείται από το δοκίμιο ως προς τη δομή γιατί ακολουθεί την τεχνική της ανεστραμμένης πυραμίδας.

ΔΟΚΙΜΙΟ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ: α)Προσωπική σκοπιά-υποκειμενισμός.β)Πλασματική απεικόνιση της πραγματικότητας.γ)Συνειρμική- διαισθητική ανάπτυξη της σκέψης και όχι λογική.δ)Αισθητική αρτιότητα.ε) Παρέκκλιση από τη γλωσσική νόρμα.ΔΙΑΦΟΡΕΣ: α) στηρίζονται στην ανάπτυξη μιας βασικής ιδέας,β) περιέχουν κάποιες πληροφορίες και προσφέρουν γνώση,γ) σε σχέση με τα καθαρώς λογοτεχνικά κείμενα έχουν πιο

ευδιάκριτη δομή και πιο λογική διάρθρωση,δ) χρησιμοποιούνται λέξεις και φράσεις που δηλώνουν κάποια

στάση (πιθανώς, ενδεχομένως, βεβαίως, δυστυχώς…), αποφθέγματα κλπ.

ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥΕΙΔΗ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ

• ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ (υποκειμενικό)(υποκειμενικό)

• ελεύθερος στοχασμόςελεύθερος στοχασμός• συνειρμικήσυνειρμική• υποκειμενικήυποκειμενική• ποιητική ποιητική

(συνυποδηλωτική)(συνυποδηλωτική)• επίκληση στο επίκληση στο

συναίσθημασυναίσθημα

• ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ (αντικειμενικό)(αντικειμενικό)

• απόδειξη μιας θέσηςαπόδειξη μιας θέσης• λογικήλογική• αντικειμενικήαντικειμενική• αναφορική αναφορική

(κυριολεκτική)(κυριολεκτική)• επίκληση στη λογικήεπίκληση στη λογική

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ

(διατυπώνεται το θέμα, τίθεται η (διατυπώνεται το θέμα, τίθεται η κατευθυντήρια ή κύρια ιδέα του κατευθυντήρια ή κύρια ιδέα του

συγγραφέα (παραγωγική-συγγραφέα (παραγωγική-επαγωγική μέθοδος)επαγωγική μέθοδος)

ΑΝΑΠΤΥΞΗ-ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ-ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ (απόδειξη-τεκμηρίωση)(απόδειξη-τεκμηρίωση)

ΕΠΙΛΟΓΟΣΕΠΙΛΟΓΟΣ(σύνοψη της θέσης του ή αυτού που (σύνοψη της θέσης του ή αυτού που

έχει αναπτύξει στο κύριο μέρος)έχει αναπτύξει στο κύριο μέρος)

Η ΓΛΩΣΣΑΗ ΓΛΩΣΣΑ

• τεχνικές ομαλής τεχνικές ομαλής μετάβασηςμετάβασης

• επιρρήματα (πιθανώς, επιρρήματα (πιθανώς, ενδεχομένως..)ενδεχομένως..)

• περίπλοκη σύνταξηπερίπλοκη σύνταξη• επιγραμματική επιγραμματική

διατύπωσηδιατύπωση• οικειότητα στο ύφοςοικειότητα στο ύφος

• Χρησιμοποιεί Χρησιμοποιεί επομένως:επομένως:

• την την αναφορική/λογική αναφορική/λογική γλώσσα και γλώσσα και

• την ποιητική την ποιητική (συγκινησιακή) (συγκινησιακή) γλώσσαγλώσσα

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

• ΣΥΓΚΡΙΣΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗΣΥΓΚΡΙΣΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗ• ΟΡΙΣΜΟΣΟΡΙΣΜΟΣ• ΔΙΑΙΡΕΣΗΔΙΑΙΡΕΣΗ• ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ• ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ• ΑΝΑΛΟΓΙΑΑΝΑΛΟΓΙΑ• ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

1. ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ1. ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΘ.Π.=ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ/ΙΔΕΑΣΘ.Π.=ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ/ΙΔΕΑΣΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΛΕΠΤ.= ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ/ΩΝΛΕΠΤ.= ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣ/ΩΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

2. ΣΥΓΚΡΙΣΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗ2. ΣΥΓΚΡΙΣΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗΘ.Π.=ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑΣ/ΑΝΤΙΘΕΣΗΣΘ.Π.=ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑΣ/ΑΝΤΙΘΕΣΗΣΛΕΠΤ.= ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ Α` ΜΕΛΟΥΣ/ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ Β` ΛΕΠΤ.= ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ Α` ΜΕΛΟΥΣ/ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ Β` ΜΕΛΟΥΣΜΕΛΟΥΣΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ/ΑΝΤΙΘΕΣΗΣ-ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ/ΑΝΤΙΘΕΣΗΣ-ΓΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗΓΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

3. ΟΡΙΣΜΟΣ3. ΟΡΙΣΜΟΣΘ.Π.=ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ-ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ Θ.Π.=ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ-ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΓΕΝΟΣ/ΕΙΔΟΠΟΙΟΣ ΔΙΑΦΟΡΑΓΕΝΟΣ/ΕΙΔΟΠΟΙΟΣ ΔΙΑΦΟΡΑΛΕΠΤ.=ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ/ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΛΕΠΤ.=ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ/ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ/ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ/ΧΡΗΣΗ ΣΥΝΩΝΥΜΩΝ-ΑΝΤΩΝΥΜΩΝ/ΧΡΗΣΗ ΣΥΝΩΝΥΜΩΝ-ΑΝΤΩΝΥΜΩΝ/ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

4. ΔΙΑΙΡΕΣΗ4. ΔΙΑΙΡΕΣΗΘ.Π.=ΔΙΑΙΡΕΤΕΑ ΕΝΝΟΙΑΘ.Π.=ΔΙΑΙΡΕΤΕΑ ΕΝΝΟΙΑΛΕΠΤ.= ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΗ ΒΑΣΗ/ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΛΕΠΤ.= ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΗ ΒΑΣΗ/ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΙΡΕΣΗΣ/ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ/ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗΣ/ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ/ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΟΣΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ=ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ=ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

5. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ5. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗΘ.Π.=ΘΕΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΘ.Π.=ΘΕΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΛΕΠΤ.=ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ/ΚΡΙΣΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΛΕΠΤ.=ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΗ/ΚΡΙΣΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ=ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ/ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ=ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ/ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ6. ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ6. ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΘ.Π.=Α` ΑΙΤΙΟ=Β` ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΘ.Π.=Α` ΑΙΤΙΟ=Β` ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΛΕΠΤ.= ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΛΕΠΤ.= ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ7. ΑΝΑΛΟΓΙΑ7. ΑΝΑΛΟΓΙΑΘ.Π.= ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ/ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑΘ.Π.= ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ/ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑΛΕΠΤ.= ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ/ΜΕΤΑΦΟΡΑ-ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΛΕΠΤ.= ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ/ΜΕΤΑΦΟΡΑ-ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ