Արփան Հայաստանի գետերից է: Այն սկիզբ էառնում Զանգեզուրի և Վարդենիսի հորդաբուխաղբյուրներից: Վերին հոսանքում գետըդանդաղահոս է, բայց դեռչհասած Ջերմուկ առողջարան` դառնում էարագահոս և, ճեղքելով Վարդենիսիլեռնալանջերը, գահավիժում է անտառապատխոր կիրճը: Ջերմուկից ներքև Արփան հոսում էգալարումներով և իր ընթացքը մերթարագ, մերթ դանդաղ շարունակում էմինչև Արենի գյուղը:

Ստորին հոսանքում Արփան բաժանվում էբազմաթիվ մեծ ու փոքր առուների և ամռանամիսներին ամբողջովին օգտագործվում էդաշտերն ու այգիները ոռոգելու համար:

Արաքսի մեջ է թփվում ՆախիջևանիՀանրապետության տարածքում։ Գետիերկարությունը 128 կմ է։Արփա գետի վերինհոսանքում կառուցվել է Կեչուտիջրամբարը որտեղից սկսվում է Արփա–

Սևան ջրատար թունելը։

Արտակարգ գրավիչ է Արփա գետիհովիտը իր վերին հոսանքում։ Այստեղ ենգտնվում Ջերմուկ առողջարանըևհամանունջրվեժը։Ստորին հոսանքումԱրփան բաժանվում է բազմաթիվ մեծ ուփոքր առուների և ամռան ամիսներինամբողջովին օգտագործվում է դաշտերնու այգիները ոռոգելու համար: Արաքսիմեջ է թփվում ՆախիջևանիՀանրապետության տարածքում։Գետի երկարությունը 128 կմէ։(Հայաստանում՝ 90կմ), ավազանը՝2630ք.կմ:

Արփա գետի վերին հոսանքում կառուցվել է Կեչուտի ջրամբարը, որտեղիցսկսվում է Արփա–Սևան ջրատար թունելը։ Արտակարգ գրավիչ է Արփագետի հովիտը իր վերին հոսանքում։ Այստեղ են գտնվում Ջերմուկառողջարանը և համանուն ջրվեժը։Գլխավոր վտակներն են. աջից՝Ջերմուկը, Հերհերը, Եղեգիսը, Ելփինը, ձախից՝Ուղեձորը, Կապույտը, Գնիշիկը: Սնումը հիմնականում ձնաանձրևային է57% է:

Ջուրն օգտագործվում է ոռոգման ևէլէկտրաէներգիա ստանալու համար: Արփայիվրա կառուցված ենՋերմուկի, Ազատեկի, Եղեգնաձորի և ԱրենիիՀԷԿ-երը, Բարձրունու և Ազատեկի ջրհանկայանները: Ջրերի մի մասը Սևանա լիճփոխադրելու նպատակով կառուցվել է 48,3կմերկարություն ունեցող Արփա-Սևան ջրատարթունելը, Արենիի ջրհան կայանը և Կեչուտիջրամբարը, որով կարգավորվում է գետիռեժիմը:

Շատ գեղատեսիլ է Արփայի կիրճը, որովանցնում է Երևանից Արցախ և Իրանտանող մայրուղին: Արփայիմոտակայքում են գտնվում Արենիիեկեղեցին, Մոզ քաղաքիավերակները, Գնդեվանքը, Ագարակաձորի մոտ՝ XIIIդ-ի միակամարկամուրջը, բազմաթիվ քարանձավներ ևայլ դիտարժան վայրեր:

Ջրվեժը ունի 72մ բարձրություն: Այն թեքությամբ թափվելով Արփա գետիմեջ, աղջկա վարսեր է հիշեցնում:

Ջուրն իրեն գրկող ժայռերի հետ շատ գեղեցիկ տեսարան է ստեղծում: ԴաՋերմուկի հրաշքներից է, որի մասին ժողովուրդը լեգենդներ է հյուսել: Պատահական չէ նաև ջրվեժի հետաքրքիր անվանումը...

Շատ հնուց ջրվեժիգլխավերևում, ուղղաձիգ ժայռերի վրագտնվում էր մի հզոր իշխանի ամրոց: Իշխանը ուներ շատ գեղեցիկդուստր, որի ձեռքը խնդրելու էին գալիսաշխարհի տարբեր ծայրերից: Սակայնգեղեցկուհին մերժում էր բոլորին, քանզինրա սիրտը պատկանում էր հովվիորդուն` երիտասարդ, քաջարի ուգեղեցիկ:

Ամեն օր, կեսգիշերից հետո, իրննջարանի լուսամուտից աղջիկը ձորն էրնետում մի երկար պարան, որով հովվիորդին խորը կիրճից բարձրանում էրսիրեցյալի մոտ: Սակայն շուտով իշխանըգտնում է աղջկա սենյակում պարանը ևգլխի է ընկնում... Ջղայնանում է ուանիծում դստերը ասելով. «Եթե մեկ էլհանդիպես հովվի որդուն, ջրահարսդառնաս ու երբեք ջրից դուրս չգաս»:

Սակայն սիրահարներին ոչինչ չէր կարող պահել հանդիպմանգայթակղությունից: Հերթական անգամ, որպեսզի սիրեցյալին օգնիբարձրանալ իր դղյակը, գեղեցկուհին պարանի փոխարեն ժայռիբարձունքից կախում է իր երկար ու գեղեցիկ վարսերը: Սակայն նույնակնթարթին կատարվում է հոր դաժան անեծքը. գեղեցկուհին դառնում էջրահարս, իսկ կիրճ թափվող նրա գեղեցիկ վարսերը դառնում ենհրաշագեղ մի ջրվեժ, որին ժողովուրդը անվանում է «Ջրահարսի վարսեր»: