1

ลดเลาะเสนทางอสานใหม (ตอนท 2) วฒนธรรมประชานยมของคนอสาน

อกฤษฏ เฉลมแสน chalermukrit@gmail.com

แผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง

เกรนน า

ตอนทแลวผศกษาไดอธบายใหเหนถงการเปลยนแปลงของภาคอสานในแตละยค เพอใหภาพการกอตวของอสานใหมวา ไดเปลยนแปลงไปอยางไรในแงมหภาค ส าหรบตอนท 2 น ผศกษาจะพาลดเลาะเสนทางอสานใหมตอ และมองในแงจลภาค โดยเขาสเสนทางสายวฒนธรรมประชานยม ( popular

culture) ของคนอสานในปจจบน เพอเขาใจตวตนของคนอสานวาเปนอยางไรบาง อยางไรกตาม การอธบายถงวฒนธรรมประชานยมในบทความนคงไมสามารถกลาวถงในทกเรอง ดงนนผศกษาจงขอเลอกประเดนการบรโภควฒนธรรมประชานยม (popular culture) ของวยรนอสาน ซงพบวาปรากฏการณสงคมและวฒนธรรมอสานรวมสมยในขณะน เรมเหนชวตคนเมองสมยใหมของวยรนเจนวาย1อสาน ในการน าเทคโนโลยทนสมยและการเชอมตอความเปนสมยใหมมาสครอบครวและชมชนมากขน โดยทพอแมใหอสระกบลกทจะออกนอกวถชวตแบบเดมๆ และกาวทนยคสมยใหม ในยคทนนยมโลกาภวตนพรมแดนของประเทศตางๆไดสลายตวลงไปแลวในทางกายภาพ เชนเดยวกบภาคอสาน ทหากหนมอสานตนขนมาหลงจากนอนหลบยาวนานไปถงหนงรอยป กคงตองประหลาดใจกบการเปลยนแปลงของบานเมองตนเอง เพราะลายเสนของหลกเขตแดนในแผนทประเทศไทยไดสลายไปแลว พรอมทดแทนดวยลายเสนของแผนทการเชอมโยงโลกครงใหม ดงทผ ศกษาไดกลาวถงเมอตอนทผานมา หลกคดของระบบทนนยมโลกาภวตนสวนหนงคอ การสรางโลกใหเปนหมบานแหงเดยวในโลก (global village) พรอมก าหนดมาตรฐาน (standardize) ใหกบชวตผคน โดยมเปาประสงคใหระบบทนนยมทะลทะลวงจนสรางวธคดแบบทนนยมแกผคนใหมากทสด ดงนนการศกษาวฒนธรรมประชานยม (popular

culture) จงนาจะมสวนชวยใหเหนภาพการเปลยนแปลงทกลาวถงนอยางชดเจน โดยเนอหาของบทความนแบงเปน 5 หวขอยอย ประกอบดวย

1. พฒนาการของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) 2. นยามความหมายของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) 3. เมองลอมชนบท : การขยายตวของเมองในภาคอสาน 4. วยรนอสานในวฒนธรรมประชานยม

5. การบรโภควฒนธรรมประชานยม (popular culture) ของวยรนอสาน

1

คนทเกดในชวงพ.ศ. 2523 – 2540

2

2.1 พฒนาการของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) วฒนธรรมประชานยม (popular culture) เรมขนในอารยธรรมตะวนตกและถอก าเนดเมอมการแบงวฒนธรรมเปนวฒนธรรมของชนชนสง (high culture ) และวฒนธรรมของชนชนลาง (low culture) ดงทเพลโต (Plato) เคยจดวฒนธรรมทแทจรงอยในปรมณฑลของปรชญา การศกษา และความจรง และจดวฒนธรรมชนชนลางไวในพนทกวนพนธและภาพศลป (painting) แนวคดนเดนชดขนในชวงปลายครสตวรรษท 18 เมอโจฮนน กอตตฟรายด เฮอรเดอร (Johann Gottfried Herder) ไดแบงวฒนธรรมชนชนสง และวฒนธรรมชนชนลาง โดยมเกณฑทางคณคาและกลมชนชนในการแบงแยก

ภาพท 1 โครงสรางพระมดระบบทนนยม

ทมา : http://crimethinc.com/books

ตอมายคปฏวตอตสาหกรรมในครสศตวรรษท 18 การพฒนาอตสาหกรรมทก าลงเบงบาน สงผลใหเกดกระบวนการกลายเปนเมอง (urbanization) และกลมคนใหมๆคอ กลมชนชนกลาง (bourgeoisie)

ทอาศยอยในเมอง ท าใหเกดวฒนธรรมชนชนกลาง (bourgeoisie culture) ซงเปนวฒนธรรมทเกดขนโดยแนวคดของระบบทนนยม การขยายตวของวฒนธรรมชนชนกลางท าใหเสนแบงทางวฒนธรรมชนชนสงและชนชนลางจดจางลงไป และเกดวถชวตในรปแบบใหมๆ ทเปนวฒนธรรมการผลตส าหรบคนจ านวนมาก มระบบการคาและการถายทอดผานสอตางๆ เกดเปนวฒนธรรมประชานยม (popular culture) ในชวงปลายครสตวรรษท 19 (สธรา สตยพนธ 2551 : 31-32)

นกวชาการทสนใจศกษาวฒนธรรมประชานยม (popular culture) สวนใหญอยในส านกวฒนธรรมศกษารวมสมย (The Centre for Contemporary Cultural Studies) ทแยกตวจากส านกแฟรงคเฟรต (Frankfurt school)

และเปนสาขาวชาการทแพรหลายอยางมากในยโรป โดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษ มนกคดทม

3

ชอเสยง อาท กลมนกคดแหงมหาวทยาลยเบอรมงแฮม ศาสตราจารย สจวต ฮอลล (Stuart Hall) และ ศาสตราจารย David Hesmondhalgh แหงมหาวทยาลยลดส (สมบต กสมาวล 2553)

โดยทวไปเรยกกลมนกวชาการทสนใจวฒนธรรมประชานยม (popular culture) วาอยในสาขาวชา “วฒนธรรมศกษา” (cultural studies) ซงเปนสาขาวชาสหวทยาการทางมนษยศาสตรและสงคมศาสตร โดยประกอบขนดวยสาขาวชาตางๆ ไดแก วรรณคดวจารณ ภาษาศาสตร ภาษาและวรรณคดองกฤษ ประวตศาสตร รฐศาสตร สงคมวทยา มานษยวทยา เปนตน กลมนกวชาการสาขาวฒนธรรมศกษาใหความส าคญกบวฒนธรรมประชานยม ( popular culture) ซงประยกตแนวคดหลงสมยใหมนยม (postmodernism) รวมถงแนวคดหลงโครงสรางนยม (poststructualism) มาใชในการวเคราะหและอธบายปรากฏการณทางสงคมและวฒนธรรมของโลกสมยใหม หรอยคทนนยมโลกาภวตน ทมการแลกเปลยนและสงอทธพลระหวางกนของขอมลขาวสาร อดมการณ เทคโนโลย เงนตรา และผคน (สรยา สมทคปต และคณะ 2541)

การเปลยนแปลงของโลกในปจจบนไดสรางวฒนธรรมการบรโภคในรปแบบวฒนธรรมประชานยม (popular culture) ทมผลใหเกดการเตบโตทางเศรษฐกจอยางมหาศาล ดงจะเหนไดจากวฒนธรรมประชานยม (popular culture) กลายเปนหนงในสตวแบบของเศรษฐกจเชงสรางสรรค (creative economies) ซงเปนภาคเศรษฐกจทขบเคลอนและสรางการเปลยนแปลงททรงพลงมากทสดในเศรษฐกจการคาของโลกทงในปจจบนและอนาคต2 ตวแบบนอธบายใหเหนถงกระบวนการของการกอรปและการแพรกระจายทางวฒนธรรมของสงคมหนงๆ และจะเกดขนได กโดยผาน ผลผลตภาคอตสาหกรรม (industrial production) มการแพรกระจาย (dissemination) และการบรโภค (consumption) ตวบทเชงสญลกษณนหมายถง ขอความ (message) ซงจะถกสง/สอสาร/น าความไปโดยวธการทางสอ (media) ทหลากหลาย เชน ผานทางสอ สงพมพ ภาพยนตร การกระจายภาพและเสยง (broadcasting) และหนงสอพมพ (the press) (สมบต กสมาวล 2553)

2.2 นยามความหมายของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) คนทวไปมองวาวฒนธรรมประชานยม (popular culture) เกยวกบกลมของเดกและวยรน ซงนยมหลงใหลท าสงตางๆตามแฟชน เลอกทจะเรยนรกระแสปอป (pop) หรออนเทรนด (intrend) ไมเชนนนจะไมไดรบการยอมรบจากกลมเพอน แตความจรงแลววฒนธรรมประชานยม (popular culture) มนยามความหมายทคอนขางหลากหลาย ซงสามารถพจารณาไดจากนยามความหมายของค าน

ค าวาวฒนธรรมประชานยมเปนศพทบญญตจากภาษาองกฤษวา popular culture ซงแยกออกเปนสองค าคอ popular และ culture ทงสองค านมรากศพทจากภาษาละตน ค าวา popular มรากศพทมาจากค าวา populus ในภาษาละตน ซงแปลวาประชาชน ขณะทค าวา culture ทแปลวาวฒนธรรม มรากศพทมาจากค าวา cultura ซงมทมาจากการเกษตร การบมเพาะและการพฒนาผนดน ซงเมอรวมกนแลวค าวา popular culture จงมความหมายทเกยวของกบวฒนธรรมทประชาชนนยม

2

วฒนธรรมประชานยม (popular culture) เปนหนงในสตวแบบเศรษฐกจเชงสรางสรรค โดยเปนตวแบบของ “ตวบทเชงสญลกษณ”

(symbolic texts model) ทคนเคยรจกกนอยางดในกลมแนวคด “อตสาหกรรมเชงวฒนธรรม” (cultural industries)

4

สงใดทประชาชนนยมมกเปนสงทเหนไดเกลอนกลาดตามทองตลาด แตกตางวฒนธรรมของชนชนสงทมกเหนและซอขายไดยากส าหรบคนทวไป นยามความหมายของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) ยงยากทจะระบอยางเจาะจง เพราะมขอโตแยงของนกวชาการทท าการศกษามาโดยตลอด ดงทหนงสอพจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ–ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน (2549) อธบายวา

วฒนธรรมประชานยม (popular culture) หมายถง วฒนธรรมของคนสวนใหญ

ซงแพรหลายมากกวา และคนทวไปชนชอบ จงเรยกอกอยางหนงวา วฒนธรรมมวลชน (mass culture) มกเกยวกบความบนเทง การกฬา โทรทศน ภาพยนตรและเพลงสมยใหม ซงตางกบวฒนธรรมชนสง (high culture) ของคนทมการศกษาสง เชน ดนตรคลาสสก นวนยายแบบลกซง กวนพนธ ฯลฯ

ในทศนะของนกประเพณนยม วฒนธรรมประชานยมเปนวฒนธรรมชนต า แตนกเสรนยมและกลมหวรนแรงเหนวา วฒนธรรมดงกลาวสะทอนรสนยมทแทจรงของคนสวนใหญ นกสงคมวทยาหนมาสนใจศกษาวฒนธรรมประชานยม เนองจากเหนวาเปนสงทแสดงถงความเปนตวตนของสงคมนน ๆ ทงยงเปนองคประกอบส าคญของความเปนอนหนงอนเดยวกนของชนชนทางสงคม และในขณะเดยวกนกชให เหนความแตกตางระหวางชนชนดวย ขณะเดยวกนนกสงคมวทยาบางกลมเหนวาไมมวฒนธรรมประชานยมทชดเจน มแตผลผลตของนายทนหรอบรษทขนาดใหญทเปนเครองมอในการครอบง าความคดของคนในสงคม...

นยามความหมายขางตนอธบายวฒนธรรมประชานยม (popular culture) ในเชงปรมาณ (คน

จ านวนมากบรโภค) เปนวฒนธรรมทอยตรงกนขามกบวฒนธรรมของชนชนสง เปนวฒนธรรมทแสดงถงตวตนของสงคม และยงเปนเครองมอส าหรบการครอบง าผคน ซงคลายกบการใหนยามความหมายของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) โดยจอหน สตอเรย (John Storey) ทมผอางองอยบอยครง ซงไดจดหมวดหมความหมายของวฒนธรรมประชานยม ไวทงสน 6 ประการ3

3

(1) หมายถง วฒนธรรมทเปนทยอมรบและชนชอบของคนหมมาก นยามขอนคอนขางครอบคลม แตมจดออนในแงทไมสามารถระบลกษณะเฉพาะเจาะจงของวฒนธรรมทมรายละเอยดของความแตกตางและหลากหลาย (2) หมายถง วฒนธรรมทอยตรงกนขามกบวฒนธรรมของชนชนน า หรอวฒนธรรมหลวง (high culture) และเปนวฒนธรรมของคนสวนใหญในสงคม (3) หมายถง วฒนธรรมมวลชน (mass culture) ซงใหความส าคญกบรปแบบของวฒนธรรมทถกผลต เผยแพรและโฆษณาในตลาดสนคาของระบบทนนยม เชน แฟชน เสอผา ดนตร กฬา ภาพยนตร ฯลฯ ในความหมายนวฒนธรรมมวลชนมกถกตความเชอมโยงกบการครอบง าทางวฒนธรรมจากประเทศตะวนตกหรอประเทศอตสาหกรรม (4) หมายถง วฒนธรรมทมแหลงก าเนดจากประชาชน เปนวฒนธรรมของประชาชนหรอชาวบานทวไป (5) หมายถง พนทของการตอสระหวางพลงของกลมคนทถกเอารดเอาเปรยบกบกลมคนทมอ านาจครอบง าสงคม วฒนธรรมประชานยมในแงมมนไมใชเปนของชนชนสง หรอชนชนลาง (ผ เสยเปรยบ) แตเปนวฒนธรรมทเกดจากการตอส ตอรอง และชวงชงทางอดมการณและผลประโยชนของคนสวนใหญ

5

นยามความหมายของวฒนธรรมประชานยมของจอหน สตอเรย (John Storey) ไดเพมความหมายหนง ทนาจะชวยใหเหนถงการเปลยนแปลงวถชวตของคนอสานในยคปจจบน นนคอการมองวา พฒนาการของวฒนธรรมประชานยม (popular culture) ทเกดขนหลงจากการพฒนาอตสาหกรรมและกระบวนการกลายเปนเมอง (urbanization) มสวนเรงใหเกดการขยายตวและเปลยนแปลงวถชวตของผคนจากสงคมเกษตรกรรมและวฒนธรรมชนบทไปสวฒนธรรมสมยใหม ซงผศกษาเหนวานาจะเปนกรอบแนวความคดทในการศกษาวฒนธรรมประชานยม (popular culture) ของคนอสานในยคปจจบน

ภาพท 2 ภาพการตนลอเลยนวฒนธรรมประชานยมในสงคมอเมรกา

ทมา : http://studiesofamerica.files.wordpress.com/

2.3 เมองลอมชนบท : การขยายตวของเมองในภาคอสาน การขยายตวของเมองในประเทศไทยแสดงใหเหนวา เศรษฐกจของตางจงหวดมความส าคญไมนอยไปกวากรงเทพมหานครอกตอไป งานวจยเรอง โอกาสการขยายตลาดในตางจงหวดและกลยทธของบรษทจดทะเบยนไทย โดยสถาบนวจยตลาดทน เสนอขอมลเศรษฐกจของตางจงหวดในประเทศไทยวา มความส าคญตอการเตบโตของเศรษฐกจในประเทศมากขน โดยสดสวนมวลรวมในตางจงหวดเพมขนเปน 61.4 % ใน พ.ศ. 2553 จาก 54% ใน พ.ศ. 2544 รวมทงเศรษฐกจในตางจงหวดเตบโตอยางตอเนองในอตราสงกวากรงเทพฯและปรมณฑล โดยขนาดเศรษฐกจของตางจงหวดในพ.ศ. 2553 เพมขน 2.3 เทาของขนาดเศรษฐกจใน พ.ศ. 2544 มากกวาขนาดเศรษฐกจของกรงเทพฯและปรมณฑลทเพมขนเปน 1.7 เทาของนาดเศรษฐกจ พ.ศ. 2544

(6) หมายถงวฒนธรรมทเกดขนภายหลงการพฒนาอตสาหกรรมและกระบวนการกลายเปนเมอง (urbanization) ซงแสดงใหเหนถงอทธพลของสอมวลชนและการคมนาคมสอสารของโลกสมยใหมซงขยายตวและเปลยนแปลงวถชวตของผคนจากสงคมเกษตรกรรมและวฒนธรรมชนบทไปสวฒนธรรมสมยใหม หรอวฒนธรรมของคนในเมอง

6

เมอพจารณาในบรบทของสงคมเศรษฐกจอสาน การเชอมโยงภาคอสานในแผนทโลกครงใหม สงผลใหภาคอสานเปนพนทยทธศาสตรส าคญ จากพนททถกมองขามในอดตเปลยนเปนพนททสรางมลคาทางเศรษฐกจทส าคญใหแกประเทศไทยอยางมหาศาล ดงกรณทผศกษากลาวถงแลว

ในรอบ 20 ปทผานมาความเหลอมล าของภาคอสานลดลงจาก พ.ศ. 2538 กลาวคอผลตภณฑมวลรวมของภาคอสานนอยกวากรงเทพฯ และปรมณฑลถง 12 เทา แตปจจบนผลตภณฑมวลรวมภาคอสานนอยกวาภาคตะวนออก 6 เทา ซงปจจบนภาคตะวนออกมการเตบโตทางเศรษฐกจมากกวากรงเทพฯ (เดชรต สขก าเนด 2557)

ผลตภณฑมวลรวมของภาคอสาน (Gross Regional Product: GRP) พ.ศ. 2555 ณ ราคาประจ าป มมลคา 1,281,302 ลานบาท หรอมสดสวนประมาณรอยละ 10 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) สาขาเศรษฐกจทส าคญ ไดแก สาขาเกษตรกรรม สดสวนรอยละ 23.3 สาขาอตสาหกรรม สดสวนรอยละ 20.4 สาขาการศกษา สดสวนรอยละ 14.2 สาขาคาสงและคาปลก สดสวนรอยละ 10.5

ถงแมประชากรในเขตเมองในภาคอสานจะยงมสดสวนต าทสดในประเทศคอ รอยละ 29.03 (พ.ศ. 2553) แตจ านวนของเมองในภาคอสานกมแนวโนมทเพมขนอยางชดเจน ปจจบนภาคอสานมจ านวนเมองทงสน 364 เมอง เพมขนจาก พ.ศ. 2549 จ านวน 10 เมอง การเปลยนแปลงทเพมขนในระหวาง 7-8 ปน คอการเพมจ านวนเมองขนาดใหญ ทงเพมจ านวนเทศบาลนคร 1 แหง เทศบาลเมองเพมขน 9 แหง

จากขอมลส านกงานสถตแหงชาต ศนยสารสนเทศแหงชาต พบวาใน พ.ศ. 2553 จงหวดทมความเปนเมองมากกวารอยละ 50 หากไมรวมกรงเทพมหานคร พบวาอยในภาคอสานเพยง 2 จงหวด ไดแก กาฬสนธ และ มกดาหาร อยางไรกตาม ในชวง 30 ปทผานมา (พ.ศ. 2523-2553) ภาคอสานมแนวโนมของประชากรทอาศยอยในเขตเทศบาล (เมอง) เพมขนอยางตอเน อง ซงใน พ.ศ. 2553 มประชากรอาศยในเขตเทศบาลมากกวารอยละ 40 ถง 4 จงหวด ไดแก ขอนแกน อดรธาน กาฬสนธ และมกดาหาร แตกมถง 6 จงหวดทประชากรกวา 3 ใน 4 อาศยอยในเขตชนบท (นอกเขตเทศบาล) ไดแก สรนทร ศรสะเกษ อบลราชธาน ชยภม มหาสารคาม และนครพนม (อกฤษฏ เฉลมแสน 2557) กลาวไดวาแมความเปนเมองของภาคอสานยงมสดสวนทต า แตเมองทก าลงเตบโตในภาคอสานนน มจ านวนหลายเมอง และหากพจารณาถงเมองใหญในภาคอสานกจะเหนการขยายตวของเมองทนาสนใจ ไมวาจะเปน หนองคาย อดรธาน และขอนแกน4 (สถาบนสงแวดลอมไทย ม.ป.ป.)

4

หนองคายจะเปนสถานปลายทางของรถไฟฟาความเรวสง เชอมตอกบประเทศเพอนบานในอนาคต โดยเฉพาะนครเวยงจนทน เมองหลวงของลาว ปจจบนหนองคายเปนจงหวดทมนกทองเทยวชาวตางชาตเขามามากเปนอนดบ 1 ของภาคอสาน มนกทองเทยวประมาณ 2 ลานคนตอป

ส าหรบอดรธานเคยผมเปรยบเทยบวา เหมอนกบ “ดไบหรอชคาโก” ซงเปนเมองแหงการคาเพราะคนลาวสามารถขบรถเขามาในฝงไทยไดสะดวกเกดธรกจการคาและการใชจาย นอกจากน เสนทางการบนทเปดระหวางเมอง เชน เชยงใหม-อดรธาน หรออดรธาน-ภเกต ท าใหเมองตางๆเตบโต ไมเฉพาะอยในกรงเทพฯเทานน

7

ภาคอสานเปนภาคทมศกยภาพเชงพนทสง เชอมโยงกบประเทศเพอนบาน โดยเฉพาะลาว จงเกดกจกรรมทางเศรษฐกจรวมกนในรปแบบตาง ๆ เชน การคา การลงทน รวมถงการทองเทยว เปนตน ท าใหเมองทอยตดชายแดนหลายเมองในภาคอสานมการขยายตวทางเศรษฐกจอยางมาก การคาชายแดนจงมบทบาทส าคญตอกจกรรมทางเศรษฐกจของภาค พ.ศ. 2552 มลคาการคาชายแดนผานดานศลกากรในภาค 72,920 ลานบาท คดเปนรอยละ 34.7 ของการคาของภาค หรอรอยละ 9.2 ของการคาชายแดนของประเทศ ขณะทมลคาการคาชายแดน พ.ศ. 2555 สงถง 202,178 ลานบาท คดเปน 48% ของสาขาการคาของภาค โดยสงออก 157,508 ลานบาท น าเขา 44,670 ลานบาท และในชวง 5 ปทผานมามอตราเตบโต 28.4 % การขยายตวของเมองไมจ ากดตวเฉพาะพนทดงขางตน เมองไดขยายตวและเชอมตอผานเทคโนโลยดานการสอสาร สรางกลม “คนเมองเสมอน” (virtual urban people) ซงถงแมจะอาศยในเขตชนบท แตคนเหลานมความคด พฤตกรรม รสนยมและความเชอคลายกบคนในเมอง

ภาพท 3 ความเปนไทยในวฒนธรรมประชานยม

ทมา : http://www.richardbarrow.com

ส านกงานสถตแหงชาตไดส ารวจการมและการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารใน

ครวเรอน พ.ศ. 2556 พบวา สดสวนของผใชคอมพวเตอร อนเทอรเนต และโทรศพทมอถอของภาคอสาน ยงมสดสวนต าทสด กรณสดสวนผใชคอมพวเตอร ภาคอสานมสดสวนผใช 30.3 % สดสวนการใชอนเทอรเนต 23.2 % และสดสวนการใชโทรศพทมอถอ 68.6 % แตจากการส ารวจของบรษทวจย GFK ในเดอนเมษายน พ.ศ. 2556 พบถงการเตบโตของยอดขายสมารทโฟนในภาคอสานทมากกวาภาคอนๆ โดยเพมขนถง 344% ในชวงสเดอนแรกของป 2556 เมอเทยบกบชวงเวลาเดยวกนของปกอน

เมองขอนแกนทก าลงมงสการเปนมหานคร กมความไดเปรยบเพราะมมหาวทยาลยขอนแกนในการพฒนาเมองทงดานการศกษา เทคโนโลย สาธารณสข และสงแวดลอม อกทงยงเปนจงหวดทมผลตภณฑมวลรวมตอหวอยในล าดบท 1 ของภาคอสาน

8

จากขอมลในขางตนแสดงใหเหนถงการขยายตวของเมองในภาคอสานอยางชดเจน และนาจะเปนสวนส าคญของอธบายการบรโภควฒนธรรมประชานยม (popular culture) ของคนอสาน ดงทจะกลาวถงตอไป

2.4 วยรนอสานในวฒนธรรมประชานยม

(1) วยรนทไหนกไมตางกน : ทบทวนงานศกษาวยรนอสานโดยสงเขป “วยรนอสานอยากขาว” “เปบพสดาร ! วยรนอสานฮตกนสมองหมา-ควาย เชอเปนยาโดป” “ใช

ถงกอบแกบแทนถงยาง วยรนอสานมเซกสพศดาร” “วยรนอสานตดเชอเอดสเพมขน เฉลยนาทละ 2 คน ตองการท าสถต” “นอนตายตาหลบ 'บานเยน' ปลม! เดกรนใหมสนใจสบสาน” “ฮกนะสารคาม ฮกมวนซนประสาวยรนอสาน” ‚ ‘ผบาวไทบาน อสานอนด’ หนงมามดทวนกระแส ดงจากบานนอกเขากรง”

พาดหวขอขาวบางสวนทเกยวกบวยรนอสานขางตน ผสมปนเปไปดวยดานทเปน “ปญหา” “ความแปลกประหลาด” และดานทเปน “การสบสานรากเหงา” “การสรางสรรค” ทงหลายเหลานไมไดแตกตางจากวยรนทใดในโลก โดยทวไปมค าอธบายถงวยรนวา เปนวยเปลยนผานจากความเปนเดกเขาสความเปนผใหญ มนสยทคลายคลงกนคอชอบความเปนอสระ มความเชอมนในตวเอง ตองการเรยนรสงตางๆ รอบตวดวยตนเอง รกสวยรกงาม ชอบความสนกสนาน เชอเพอนมากกวาผปกครอง นอกจากนการเปลยนแปลงทางฮอรโมนเพศยงสงผลใหวยรนมแรงขบทางเพศสง เชน สนใจเพศตรงขาม และมความตองการทางเพศ แตในขณะเดยวกนวยรนกตองการความรก ตองการเปนทรกของใครสกคน ตองการความอบอน จากครอบครวและบคคลรอบขาง (พมพวลย บญมงคล และคณะ 2547) หากจะท าความเขาใจโลกของวยรนดวยค าอธบายขางตนอาจไมเพยงพอ ผศกษาเหนวางานศกษาวยรนควรใหความสนใจในแงมมดานสงคมวฒนธรรม เพอเหนอกดานทสรางสรรคจากการพยายามตอสและตอรองของวยรนเพอสรางตวตนในโลกของพวกเขาเอง

Paul E. Willis ผเขยนหนงสอ Learning to Labor: how working class kids get working class jobs (1977) เคยศกษาวยรนชนชนแรงงานในโรงเรยนในเมองอตสาหกรรมแหงหนงในประเทศองกฤษ ไดตงขอสงเกตวา การศกษาวยรนคอ จดส าคญในการเขาใจพลวตของสงคมรวมสมย เพราะวยรนคอหนาดานของการเผชญหนาและการตอรองรปแบบใหมของการเปลยนรปทางเทคโนโลยและมนษยขนานใหญ ณ จดศนยกลางของความทนสมย (Dolby and Dimitriadis 2004) ซงแนวคดส าคญทไดจากงานศกษาวยรนของ Willis น เปดชองทางใหผสนใจวฒนธรรมของวยรนเหนความส าคญของการทวยรนเปนผทมความคดสรางสรรค หรอเปนผกระท าการ (agency) มากกวาจะมองไปทปญหาของวยรนแตเพยงเทานน

เมองในภาคอสานก าลงขยายตวอยางประจกษชด สรางผลกระทบใหแกทงคนในเมองและคนในชนบท ทส าคญคอการเปลยนแปลงนมผลกระทบตอวถชวตของวยรนอสาน อภศกด ธระวสษฐ (2553) ศกษาครวเรอนอสานใกลเมอง ทไดรบอทธพลจากกระบวนการกลายเปนเมองอยางเขมขน ครวเรอนเหลานตองเผชญกบความเสยงและความเปราะบางในการด ารงชวตสงขน ทงเกดจากปจจยผลกดนจากการไรทดนท ากน การขาดแคลนน าในฤดแลง อกทงไมมอาชพเสรม และปจจยดงดดจากการทเมองใหญ

9

เปนแหลงงาน ครวเรอนอสานไดใชกลยทธเพอการอยรอด ดวยการอพยพเปนแรงงานราคาถกในเมอง สงผลใหครวเรอนในอสานมก าลงแรงงานลดนอยลง

ขณะทงานศกษาของ Rigg และ Salamanca (2011) อธบายถงกระบวนการเคลอนยาย (mobility) และการอพยพของแรงงานอสานทงชายและหญง เพอขายแรงงานทงในกรงเทพมหานครและตางประเทศ สงผลใหเกดความซบซอนเปนครวเรอนแบบขามพนท (multi-sited household) จนสรางการเปลยนแปลงตอวถการด าเนนชวตของคนอสานในชนบท สวนงานศกษาของ Maniemai Thongyou et al. (2014) ไดส ารวจการรบรของหวหนาครวเรอนถงผลกระทบของกระบวนการกลายเปนเมอง (urbanization) ในจงหวดขอนแกน ซงมทงดานบวกและดานลบ โดยผลกระทบดานลบมกเปนเรองพฤตกรรมของกลมวยรน ทงเรองการมเพศสมพนธกอนแตงงาน การอยกอนแตง และการแตงตวทไมเหมาะสม

งานศกษาขางตนเกยวของกบการอธบายวถชวตของวยรนอสาน ทงรปแบบครวเรอนทเปลยนแปลงไปจากการอพยพของวยแรงงาน และความกงวลของผใหญตอพฤตกรรมวยรนอสาน ซงทงสองสวนมความเกยวพนกนอยางแยกไมออก กลาวคอการเปลยนแปลงของรปแบบครวเรอนท าใหญาตเปนผดแลวยรนอสานแทนพอแม นบตงแตในวยเดก การอยรวมกนในครวเรอนทมชวงวยแตกตางกนนไมไดถกหยบยกเปนเงอนไขทมผลตอการด าเนนชวตของวยรนอสาน นอกเหนอจากน การศกษาชวตประจ าวนของวยรนไมควรละเลยแงมมการบรโภควฒนธรรมสมยนยม (popular culture) ซงเปนหวใจส าคญของชวตประจ าวนวยรนในประเทศไทย โดยเฉพาะการเปลยนแปลงของสงคมในยคโลกาภวตน ทท าใหเกดอตราเรงของการหลงไหลวฒนธรรมประชานยมของทองถนและขามชาต (Siriyuvasak 2008)

ภาพท 4 มวสกวดโอเพลงผบาวเฒากบสาววยทน ของสนก สงหมาตร นกรองชอดงในอสาน

ทมา : http://www.bsnnews.com

10

(2) ความเปนอสานของวยรน ณ วนน แดนดนถนอสานถกมองใหมในฐานะทม character อนโดดเดน

ทนสมย และไมจ ากดอยในกรอบแหงความเปนเชยอกตอไป กลนสมต าปลาราโชยมาจากโตะอาหารหรหราบนหางสรรพสนคากลางเมอง เสยงเพลงลกทงกรนส าเนยงอสานแววมาใหไดยนแทบทกครง เมอใชบรการแทกซมเตอร หรอแมกระทงผาพนคอทอมอเกๆ หรอกางเกงลายผาขาวมาเทๆ ของวยรนหนมสาวทมกซอหามาใสกนตามเทรนแฟชนทก าลงอนกบกระแสสนคาทองถนเหลาน คอ กลนอายของอสานทม กเผยตวตนออกมาพรอมๆ กบการใชชวตประจ าวนของคนเมองไดอยางผสมกลมกลน เพราะค าวา 'อสาน' ในวนนไมไดถกมองใหเปนตวแทนของความลาหลง เกาเกบ หรอดงเดมจนเขาไมถง แตกลบถกพรเซนตมมใหมวาเปนวฒนธรรมทยนค จบตองได และมเสนหนาหลงใหลไมแพใคร…(วรณรตน คทมาตย 2556)

อตลกษณของคนอสานเผชญกบความคลมเครอจากการรบรแบบทวภาวะ (duality) ของอตลกษณความเปนไทยและความเปนลาว ดงกรณสาววยรนอสานสวนใหญยอมรบวาตวเองไมสวย อยากมผวขาวเหมอนดารา เนองจากวยรนอสานไมคนเคยกบแนวความคดรปลกษณความงามแบบอสาน (Hesse-Swan 2006) งานศกษาของ Mccargo และ Hongladarom (2004) ไดอภปรายถงอตลกษณอสานคอสงสรางทางการเมองทมปญหา สะทอนถงความคลมเครอในการเขาใจตนเองและการน าเสนอตวตนของคนอสาน อยางไรกตาม คนอสานกไดเขารวมกระบวนการตอรองในความสมพนธระหวางความเปนไทยและลาวดวยเชนกน จะเหนไดจากความคดเกยวกบความเปนอสานไมไดหยดนง เพราะผลการศกษาพบวาคนแตละกลมใหความหมายทแตกตางกน เมอพจารณาจากอาย เพศ การศกษา อาชพ และชนชน กลมวยรนและผทมการศกษามองเหนตนเองวามความเปนไทยมากกวา คลายกบกลมหญงสาวทมความกระตอรอรนพดภาษาไทยมากกวาสามหรอแฟนหนม

ความเปนอสานไดแพรกระจายอยตามสอสมยใหมตางๆ ซงอาจยกตวอยางจากการน าเสนอความเปนอสานในภาพยนตรทแสดงใหเหนพลวตการน าเสนอความเปนอสาน และเชอมโยงกบอตลกษณของวยรนอสานในยคปจจบน

ฐนธช กองทอง (มตชนออนไลน “อาน! ความเปนอสานในภาพยนตรไทย”) อาจารยสาขาภาษาไทยเพอการสอสาร มหาวทยาลยหอการคา กลาวถงความเปนอสานในภาพยนตรไทยทเปลยนแปลงมาโดยตลอด แตการน าเสนอกยง “แชแขง” ความเปนอสาน นบตงแตการเสนอความเปนอสานใน “ความเปนนกสมากกวาจะพดถงในฐานะตลกขบขน” เชน “ลกอสาน” “หมอล าพอลกออน” “หมอล าปนโหด” ตอมาในยคโลกาภวตน ความเปนอสานไดแพรกระจายในวงกวางอยางรวดเรว และความเปนอสานทไดเสนอในภาพยนตร มอย 3 ลกษณะ ไดแก

(1) ถกสรางจากอคตชาตพนธใหลาหลง ดอยโอกาส เปนเชย เปนตวตลก ทเหนไดชดจากภาพยนตรเรอง “หนหนอนเตอร” และ “แจว”

11

(2) การตกเปนเหยอความทนสมย จากเรอง “เฉม” ทพดถง คนอสานทมาขบแทกซ ทยงมส านกของคนชนบท ซงยงไมสามารถรบการเปลยนแปลงไปตามวถของคนเมองกรงได รวมถงภาพยนตรทเสนอแงมมชวตคนท างานในกรงเทพฯ เชน “ยอดมนษยเงนเดอน” ทเสนอภาพหนมอสานทเปนพนกงานบรษท เขามาพรอมการแบกรบความคาดหวงจากครอบครว การทเขามการศกษา จง “คดไปเอง” วาเรยนจบมาท างานในเมอง จะตองประสบความส าเรจ จงเปนเหตใหโกหกแมไมไดวา ตนเองมชวตทประสบความส าเรจเปนอยางด

และ (3) ความเปนฮโรของรฐสยาม ซงเหนชดเจนจากเรอง “องคบาก” ทตวละครอยางหม า จกมก- เพชรทาย วงษค าเหลา กลายเปนผชวยของพระเอกในการเอาเศยรพระพทธรปกลบมา

กลาวไดวาภาพทเสนอความเปนอสานในภาพยนตรทงสามลกษณะยงหยดนง ไมไดมองเหนความเคลอนไหวความเปนอสานในโลกยคโลกาภวตนทปะทะกบความเปนทองถน ซงไดเปลยนแปลงความเปนอสานไปจากภาพการน าเสนอน

การน าเสนอความเปนอสานของวยรนในภาพยนตรทเหนถงพลวตทนาสนใจอาจพบในบทวเคราะหของนกวจารณภาพยนตรในเรอง “ฮกนะสารคาม” และ “ผบาวไทบาน”

ภาพยนตรเรอง “ฮกนะ สารคาม” กลาวถงการเดนทางเขาสความเปนสมยใหมของวยรนอสาน ทไมไดท าใหอตลกษณความเปนอสานถกสลายลงไปหมด จนกลายเปนคนในเมองดงเชนกรงเทพฯ ดงกรณตวละครยงพยายามจดการกบรากเหงาของตนเอง ใหมทงความเปนสมยใหมความเปนอสานไปพรอมๆกน5 ดงนนหากสรปวาเมองในภาคอสานก าลงเจรญรอยตามการพฒนาเมองดงเชนกรงเทพฯนน กอาจไมจรงเสมอไป วยรนอสานยงฟงหมอล า ลกทง พรอมทงแตงตวคลายวยรนกรงเทพฯ

ภาพท 5 ปก DVD ภาพยนตรเรองฮกนะสารคามและผบาวไทบาน

ทมา : http://203.144.224.125 และ http://movie.mthai.com

5

เดกหนมทายาทวงหมอล าทปฏเสธพนเพทางบานและปกปดฐานะทแทจรงของตนเอง และเดกสาวทตองพบกบภาวะทตองเลอกระหวางการศกษาและความรก ดเพมเตมในบทความ “ปญญา เรณ – ฮกนะ ‘สารคาม : อสานออนซอน … เปน จงไดนอความฮก” โดย ชญานน เตยงพทยากร ใน http://www.siamintelligence.com/panya-renu-hugna-and-the-northeast/

12

อกตวอยางทนาสนใจคอ ปรากฏการณผบาวไทบาน (ผบทบ.) ภาพยนตรทไดรบความนยมอยางสงในภาคอสาน มคนตอแถวเพอรอชมไมนอยกวาชวงทคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) จดฉายภาพยนตรต านานสมเดจพระนเรศวร ภาคยทธหตถ สรางปรากฏการณในโลกออนไลนจนเปนกระแสดงในสงคมไทยเมอเดอนมถนายน พ.ศ. 2556 ทผานมา เนอเรองโดยยอคอเรองราวของหนมอสานทเปน “ผบาวไทบาน”6 เฝารอนางเอกทไปท างานตางประเทศ และเคยรวมสญญากนวา เมอกลบมาแลวจะแตงงานกน แตปรากฏวาตอนทนางเอกกลบมา เธอมาพรอมกบแฟนหนมทเปนชาวตางชาต ผก ากบภาพยนตรเรองนน าเสนอวถชวตของวยรนอสานกลมหนงทยงม “วถชวตแบบอสาน” ไมไดด าเนนตาม “วถชวตแบบเมอง” ทม “ความเปนสมยใหม” (modernity) ดงเชนวยรนอสานกลมอนๆ วยรนเหลานยงคง “ความเปนอสาน” ในโลกทสงคมเมองขยายตวอยางรวดเรวในยคทนนยมโลกาภวตน (สพเศษ ศศวมล 2557)

ปฐม หงษสวรรณ (วรณรตน คทมาตย 2556) ผอ านวยการสถาบนวจยศลปะและวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยมหาสารคาม อธบายถงอทธพลของสอสมยใหมทมผลตอการรบรตวตนของคนอสานทเปลยนแปลงไป กอนนความเปนบานนอกมกอยคกบคนอสาน แตปจจบนกระแสความเปนบานนอกกลบดงดดกลมผบรโภคในเมองทโหยหาความเปนวถชวตทเรยบงายไดเปนอยางด ในอกดานหนงความเปนอสานกไดพยายามปรบเปลยนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงของโลกยคทนนยมโลกาภวตนมากขน “แบรนดของความเปนอสาน” ไดเชอมโยงกบความเปนดารานกรองสายเลอดอสาน หลายคนเขาวงการบนเทงดวยการประกวดความสามารถ ทเปดโอกาสใหคนตางจงหวดมเสนทางกาวสการเปนซปเปอรสตารได ท าใหคนอสานมตวตนในสงคม ยกตวอยางเชน ณเดชน คกมยะ โฬม-พชฏะ ปอ-ทฤษฎ เวยร-ศกลวฒน นว-วงศกร จย-วรทยา พค-ภทรศยา มน-พชญา อาร เดอะสตาร โตโน เดอะสตาร รจ เดอะสตาร สงโต เดอะสตาร ฯลฯ (มตชนออนไลน “คนมองหนง : กองทพดาราอสานรวมสมย กบ "พนม ยรมย" ทหายไป”)

2.5 การบรโภควฒนธรรมประชานยมของวยรนอสาน

การเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมอสานเดนทางคขนานไปกบความคดฝนของวยรนอสานยคใหมทก าลงเปลยนแปลงเชนกน พฒนา กตอาษา (2557) อาจารยดานมานษยวทยาทศกษาสงคมวฒนธรรมอสานตลอดชวตการท างาน จนกระทงทานจากโลกนไป ไดกลาวถงวยรนอสานยคใหมอยากเปน“เจก” ซงพฒนาอธบายถงการเปรยบเทยบใหเหนวา “เจก” คอ ตนแบบของความส าเรจในชวตทางสงคมและเศรษฐกจทคอยๆกอรปในส านกของคนอสาน ดงนน “เจก” จงเปนกรอบมโนทศนหรออดมคตในการเลอนสถานภาพของชาวบานอสานเปลยนมาเปนผประกอบการ เจาของกจการหรอธรกจตางๆ

นอกจากน ยงมงานศกษาการบรโภควฒนธรรมประชานยมของวยรนอสาน โดยแมคแคน ทรธ เซนทรล (สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ม.ป.ป.) ทพบถงความเปลยนแปลงวถชวต

6 ผบาวไทบาน หมายถง หนมวยรนชาวอสานทยงอาศยอยในทองถน ยงใชชวตและมวถชวตแบบอสาน ไมใชหนมอสานทเขาไปอยในเมองหรอท าตวเปน

คนเมอง

13

วยรนอสาน โดยเฉพาะกลมเจนวายอสาน และเลอกศกษากลมวยรนอายระหวาง 17 - 23 ป ในพนทจงหวดขอนแกนตวแทนภาคอสาน โดยรายงานชนนสรปใน 4 ประเดนหลก ไดแก 1. GEN-Y = THE URBANIZATION CATALYSTS (ทตวฒนธรรมยคใหม จากวถคนเมองสชนบท)

ปจจบนไดเหนอทธพลชวตคนเมองสมยในชนบท ผานลกๆ วยเจนวายในการน าเทคโนโลยทนสมยและการเชอมตอสมยใหม มาสครอบครวและชมชน โดยทพอแมชนบทยคใหมใหอสระกบลกทจะออกนอกวถชวตแบบเดมๆ และกาวทนยคทนสมยมากขน กระบวนการกลายเปนเมอง (Urbanization) ก าลงแพรกระจายในวงกวาง 2. BUDGET SMARTPHONES, THE NEXT BIG THING (สมารทโฟนราคาประหยด ดาวเดนในโลกการตลาดส วยรนชนบทยคใหม)

การพฒนาอนเทอรเนตและการเขาถงเทคโนโลยใหมๆ ในการเชอมตอผานโทรศพทมอถอ สงผลใหกลมเจนวายรบแนวความคด ‚Being connected‛ ของคนยคใหมทวโลก กอใหเกด‚วฒนธรรมดจตอล‛ ในแบบฉบบของเจนวายชนบทขน ซงจ าแนกไดดงน

‘Budget Smartphones are the New Motorbike’ (สมารทโฟนราคาประหยด=รางใหมไอเทมคใจวยรน) แตเดมนนมอเตอรไซคเปนสงทวยรนชนบททกคนตองการมาโดยตลอด เนองเพราะสวนหนงคอความจ าเปนในการใชชวต และยงเปนเครองหมายแสดงถงการเตบโตจาก‚เดก‛ เปน‚วยรน‛ แตปจจบน ‚สมารทโฟน‛ ไดกลายเปน “ไอเทมทหนง” ในใจของวยรนอสาน โดยทวไปคอสมารทโฟนราคาประหยดท มฟงกชนพนฐาน ในการเชอมตออนเทอรเนตและกลองถายรป สามารถตอบความตองการหลกของกลมเจนวายชนบท และยงเขาถงไดงายกวาเดม

‘Laptops are the New Screen Addition’ (คอมพวเตอรแลปทอป= สกรนใหม ของวยรน ชนบท) แลปทอปเคยเปนสนคาราคาสง แตปจจบนเมอวยรนเรยนในระดบมหาวทยาลยกเปนสงจ าเปนทางการศกษาไปแลว

‘Facebook is the New TV (เฟสบก = โฉมใหมของทว) วยรนชนบทมทางเลอกดานไลฟสไตล ทจ ากด‚โลกโซเชยล‛ จงกลายเปนตวเลอกใหมในการใชเวลาวาง ขณะนประเทศไทยไดขยบขนเปนอนดบท 6 ของโลกในการเขาถง Facebook เนองจากเปนแพลตฟอรมทสามารถตอบสนอง 3 แรงจงใจหลกของวยรน ดงน 1) เพมวธในการแสดงออกตวตนและความใฝฝนของตนเอง 2) ขยายโอกาสสรางความสมพนธกบผอน นอกจากวงสงคมของชวตในชนบท 3) เปนศนยรวมในการ‚รบสอ‛ ใหมๆ ทอนกบกระแส ทงสอบนเทงทก าลงฮต หรอประเดนรอน‚ทอลค ออฟ เดอะ ทาวน‛ ททกคนก าลงพดถง จนหลายคนเลอกด News Feed7 เปนชองทางแรกเพอเทาทนวาเพอนๆ ก าลงสนใจอะไรกนอย

7

คอขอมลอพเดทของ facebook

14

3. ‘LIKE-AHOLIC’, THE NEWLY DIGITIZED RURAL YOUTH INSIGHTS (เสพตด ‚ไลค‛) โรคระบาดทางดจตอลของชนบทยคใหม ในยคท‚ใครๆ กโซเชยล‛ กลมเจนวายในชนบทหนไป

ใหความส าคญกบ‚ภาพลกษณภายนอก‛ มากขน ‘I am A LIKE-aholic’ (ฉนเสพตดไลค) ‚การสรางภาพตวตนออนไลน ‛ เปนแนวคดทดงดด

วยรนอสาน สอสงคมออนไลนจงกลายเปนพนทเลนสนกในการทดลองสรางเอกลกษณตวตนของวยรนชนบท เพอตอบโจทยการแสดงออกและไดรบการยอมรบผานจ านวน‚ไลค‛

‘Edit Me to Perfection’ (ใครๆ กสวยได ดวยแอพ) ดวยจดมงหมายทจะไดรบ‚ไลค ‛ ให มากทสด สาวเจนวายชนบทนยมปรบแตงรปถายของพวกเธอ หรอ‚ศลยฯ ดวยแอพฯ‛ ครงละ 3-4 แอพฯ เพอใหดดทสดแมจะยอมรบวาไมเหมอนตวจรงกตาม

4. ‘WHAT’S RURALLY TRENDING (เทรนดงในดจตอลสไตลชนบท) กระแสดจตอลใหมๆ ทคอนขางเฉพาะเจาะจงกลมวยรนชนบท โดยมมตใหม ๆ ทหลากหลาย ดงน ‘Home-grown Online Celebs’ (คนดงออนไลนสไตล‚บานๆ‛) โซเชยลมเดยอยเบองหลงความ

โดงดงของคนดงออนไลนหลายคน นบตงแตแอพโซเชยลแคม (Social Cam) เปนทนยมในตนป 2555 วยรนชนบทเหนคนตางจงหวด หนาตาธรรมดาๆ กลายเปนทรจกและชนชอบในวงกวางจากแสนๆ ลานๆ‚ไลค‛ ดวยการสรางเนอหาทไมตองสวยหลออยางสมบรณแบบเหมอนดารา แตใหความรสก‚จรง‛ และเขาถงหวใจความเปนชนบทของแฟนๆ

‘The Spotlight Is Up For Grabs’ (ดาราโดงดง ไมใชฝนทหางไกล) เจนวายยคใหมขวนขวายและโหยหาความโดดเดน จงไดขนแสดงความสามารถ ประกวดความงาม หรอแขงขนในเรยลลต ทว เปนทนยมในหมวยรนตางจงหวด ซงพวกเขาจะน าผลงานความส าเรจตางๆ ของตนไปตอยอดในโลกโซเชยล

‘Living the Dream (Job)’ (ความหวงสานฝนใหเปนจรง) การสรางรายไดสงๆ จนสามารถ ทดแทนบญคณครอบครวไดโดยไมล าบากเปนความใฝ ฝนในใจคนอสานทกคน เจนวายเรมเลงเหนถงพลงโซเชยลมเดยในการสานฝน การ‚สรางอะไรเปนของตวเอง‛ คนยคใหมเรมมองโซเชยลมเดยเปนแรงบนดาลใจเปนความหวงและก าลงใจในการสรางรายไดโดยไมตองเขาสฐานแรงงานอตสาหกรรมตามเสนทางหนมสาวชนบทอยางทเคยเปนมา

5. THINK RURAL, ACT DIGITAL (เขาใจชนบท เขาถงดจตอล) นกการตลาด และนกโฆษณา ควรค านงถง “ชองวาง” ระหวางเอกลกษณของวถเมองและวถ

ชนบท การท าแคมเปญดจตอล แมวาจะองกระแสหลกทมาแรงในกลมวยรนในภาพรวม แตตองใสใจรายละเอยดดจตอลของวยรนชนบททมความเฉพาะ โดยเฉพาะการมองสอสงคมออนไลน (Social Media) วา เปนเวทการแสดงออกและปลกตวออกจากชวตจรง อกทงยงมเนอหาทนาจบตามอง กลาวคอเนอหาทสมผสไดถงหวใจความเปนบานๆ มเสนหของความจรงทเขาถงได และสรางความหวงและก าลงใจใหกบชวตดขนในอนาคต

จากงานศกษาขางตนไดแสดงใหเหนวา การบรโภควฒนธรรมประชานยมของวยรนอสาน ไมไดเปนไปเหมอนกบวยรนในพนทอนๆไปเสยทงหมด การบรโภควฒนธรรมของวยรนอสานไดสอ

15

ความหมายใหเหนถงการยดโยงกบความเปนอสานทเจอปน หรอม “กลนอาย” อยในการบรโภคสนคาทางวฒนธรรมนนๆดวย อยางไรกตาม ทแตกตางออกไปคอ จนตนาการใหมๆ และความใฝฝนของวยรนอสานทแตกตางไปจากคนอสานรนกอน จงอาจเปนไปไดวา ความเปน“ลกอสาน”นน ยากทแชแขงใหเปนไปในภาพลกษณใดภาพลกษณหนง อสานยคใหมจงอาจเปนอสานทพรอมจะตอรองใหตวตนความเปนอสานมพนท เพอสรางความแตกตางใหสอดรบกบความตองการของผบรโภคในเวลาเดยวกน และพรอมทจะผลตความหมายใหมๆ ใหสอดคลองไปกบโลกทผนแปรไปไดเชนเดยวกน

สรป

การบรโภควฒนธรรมประชานยมของวยรนอสานแสดงใหเหนถงการปรบตวใหเขากบกระแสการเปลยนแปลงของภาคอสาน วยรนอสานพยายามคงความเปนอสานไวในวฒนธรรมทพวกเขา/เธอก าลงบรโภค ซงไมไดทอดทงรากเหงาของตนเอง ดงนนจงอาจไมนาเปนกงวลวาความเปนอสานจะจางหายไปแตเพยงดานเดยว ภาพอสานใหมในแงมมการบรโภควฒนธรรมประชานยม (popular culture) ท าใหมองเหนภาพของการสรางสรรควฒนธรรมของคนอสานยคปจจบน โดยเฉพาะกลมวยรนอสาน จนสามารถยนเดนในโลกแหงการอวดโอ (display) ตอความหลากหลายทางวฒนธรรม ซงไดสรางความแตกตางใหกบผบรโภคสนคาทางวฒนธรรมในปจจบนไดเชนเดยวกน ถงแม “ความรมรวยทางศลปวฒนธรรมอสาน” จะเปลยนแปลงไปตามยคสมยจนสามารถเปลยนเปนสนคาใหสามารถขายได แตในทายทสดกไมไดหมายความวาคนอสานไดกระโจนเขาหาการสราง ‚มลคา‛ เพอตอบโจทยส าหรบผบรโภค และสรางผลก าไรสงสดตามแนวทางของระบบทนนยมแตเพยงดานเดยว จตวญญาณของความเปนอสานทยงหลงเหลออยนน ไดซมซบเขาไปอยในสายเลอดคนอสานรนใหม ทพรอมเปดรบการเปลยนแปลง แตไมไดยอมใหการเปลยนแปลงพดพาไปจนไรทศทาง

16

เอกสารอางอง

Dolby, Nadine and Greg Dimitriadis (editors). (2004). Learning to Labor in New Times. New York: Routledge Farmer.

Hesse-Swan, Catherine.(2006). Programming beauty and the absence of Na Lao: Popular Thai TV and identity formation among youth in Northeast Thailand, GeoJournal 66 : 257-272

Maniemai Thongyou et al. (2014). Perceptions on Urbanization Impact on the Hinterlands: A Study of Khon Kaen City, Thailand. Asian Social Science 10(11) : 33-41 McCargo D., & Hongladarom, K. (2004). Contesting Isanness: Discourses of politics and

identity in Northeast Thailand. Asian Ethnicity, 5(2) : 219–234. Rigg, Jonathan and Albert Salamanca. (2011). Connecting Lives, Living, And Location.

Critical Asian Studies, 43(4) : 551–575 Siriyuvasak Ubonrat. (2008). Consuming and Producing (Post)modernity Youth and

Popular Culture in Thailand. In Youna Kim (ed.) Media Consumption and Everyday Life in Asia. New York: Routledge.

Siriyuvasak, Ubonrat. (1991). The Environment and popular culture in Thailand. Southeast Asian Affairs, 298-308.

Sokolowski, Marek. (n.d.). Mass culture Versus Popular Culture. Retrieved December 29, 2014, from http://llufb.llu.lv/conference/new-dimensions-develop/2011/7th-New-dimensions-development-society-proceedings_2011-308-315.pdf

Storey, John. (2006). Cultural Theory and Popular Culture: an introduction. Harlow, England : Pearson/Prentice Hall. Willis, Paul E. (1977). Learning to Labor: how working class kids get working class jobs. Lexington,

Mass.: Lexington Books. ชญานน เตยงพทยากร. (ม.ป.ป.) ปญญา เรณ – ฮกนะ ‘สารคาม : อสานออนซอน … เปน

จงไดนอความฮก. สบคนเมอวนท 12 ธนวาคม 2557, จาก http://www.siamintelligence.com/panya-renu-hugna-and-the-northeast/

เดชรต สขก าเนด. (2557). Isan Dynamics พลวตรการเปลยนผาน ตอการก าหนดนโยบายสาธารณะ ส แผนพฒนาภาคอสานเพอสขภาวะทดของคนอสาน. สบคนเมอวนท 1 ธนวาคม 2557, จาก http://www.samatcha.org/areahpp/?p=2451

ปฐม หงสสวรรณ (บรรณาธการ).(2555). เมอวฒนธรรมอสาน...กลายเปนสนคา. จดหมายขาว สถาบนวจยศลปะและวฒนธรรมอสาน มหาวทยาลยมหาสารคาม, 1(3)

พฒนา กตอาษา. (2557). สวถอสานใหม. กรงเทพฯ: วภาษา.

17

พมพวลย บญมงคล และคณะ. (2547). เพศวถของวยรนไทยในชนบทอสาน. สบคนเมอวนท 10 ธนวาคม 2557, จาก http://www.sh.mahidol.ac.th/research/content.php?id=23

มตชนออนไลน. คนมองหนง : กองทพดาราอสานรวมสมย กบ "พนม ยรมย" ทหายไป. สบคนเมอวนท 12 มกราคม 2558, จาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1336308235

มตชนออนไลน. อาน! ความเปนอสานในภาพยนตรไทย. สบคนเมอวนท 9 มกราคม 2558, จาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1408699298 ราชบณฑตยสถาน. (2549). พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ–ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน.

กรงเทพฯ : ราชบณฑตยสถาน. วรณรตน คทมาตย. (2556). เดอคะเดอ โกอนเตอร. สบคนเมอวนท 21 มกราคม 2557, จาก http://www.bangkokbiznews.com/mobile/xhtml/news/detail/07/515270/ สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. (ม.ป.ป.). Urbanization : ธรกจยคใหม เจาะ

วถคนเมองใหม. กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. สถาบนสงแวดลอมไทย. (ม.ป.ป.). กระบวนการกลายเปนเมองในประเทศไทย (Urbanisation in

Thailand). กรงเทพฯ : สถาบนสงแวดลอมไทย สมบต กสมาวล. (2553). อตสาหกรรมสรางสรรค (Creative Industries), for Quality 17(153):

107-111 สธรา สตยพนธ. (2551). งานของ “ดงตฤณ” ในฐานะวรรณกรรมพทธศาสนาแนววฒนธรรม

ประชานยม. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะอกษรศาสตร, สาขาวชาภาษาไทย.

สพเศษ ศศวมล. (2557). บคคล (ไม) ธรรมดา : เจาะแกนความคด พลกวกฤต ‘ผบาวไทบาน’. All Magazine, สบคนเมอวนท 14 ธนวาคม 2557, จาก http://www.all-magazine.com/ColumnDetail/allColumDetail/tabid/106/articleType/ArticleView/articleId/3841/---.aspx

สรยา สมทคปต และคณะ. (2541). แตงองคทรงเครอง : “ลเก” ในวฒนธรรมประชาไทย. นครราชสมา: มหาวทยาลยสรนาร.

ส านกงานพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2554). ทศทางการพฒนาภาคในชวงแผนพฒนาฯฉบบท ๑๑. สบคนเมอวนท 9 พฤศจกายน 2557, จาก http://www.nesdb.go.th/LinkClick.aspx?fileticket=MJ78A0GJlXg%3D

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2557). ผลตภณฑภาคและจงหวด พ.ศ. 2555 = Gross regional and provincial products 2012. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2554). ส ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2553. กรงเทพฯ : ส านกงานสถตแหงชาต. อภศกด ธระวสษฐ. (2553). การเสรมสรางภมคมกนทางสงคมของครวเรอนอสานในยคโลกาภวตน.

วารสารมนษยศาสตรสงคมศาสตร ม.ขอนแกน 27(2) : 1-27 อกฤษฏ เฉลมแสน. (2557). สถานการณความเปนเมองในภาคตางๆ. กรงเทพฯ :

แผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง.