1

1.ชื่��อโครงรางงานวิ จั�ยภาษาไทย : ความสั�มพั�นธ์�ระหว�างความร� � ท�ศนคติ� และ

พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

ภาษาอ�งกฤษ: The relationship between

knowledge, attitude and behaviors to promote the use of herbs in health care of village health volunteers, in the district town, Ubon Ratchathani province.

2.ประเภทโครงการท��ขอร�บท�นงานว�จำ�ยพั+.นฐาน

3.รายชื่��อ1 ห�วหน�าโครงการ

น.สั.มาลาพัร วงภาพั คณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อก พัท.บ้ 3.1

2 ผ��ร �วมโครงการ 1) น.สั.ช้ไมพัร แก�วพั�ลา คณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อก พัท.บ้ 3.1

2) น.สั.นราร�ติน� ติระม�น คณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อก พัท.บ้ 3.1

3) น.สั.พั�ร�ยาพัร ค)1าค�ณ คณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อก พัท.บ้ 3.1

4) น.สั.อรท�ย ทองขาว คณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อก พัท.บ้ 3.1

2

5) นายภาน"ว�ฒน� ภ�ม�แสัง คณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อก พัท.บ้ 3.1

3 อาจำารย�ท-1ปร3กษา1) อาจำารย�สั"ภ�ทรา กลางประพั�นธ์�2) อาจำารย�ร�ช้ฏาพัร พั�สั�ยพั�นธ์�

4.ค�าสำ�าค�ญ 1. ความร� � 2. ท�ศนคติ� 3. พัฤติ�กรรม4. การสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน5. อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน

บทท��1

บทน�า

ควิามเป นมาและควิามสำ�าค�ญของป#ญหา

จำากนโยบ้ายด�านสัาธ์ารณสั"ขท-1ได�ม-การสัน�บ้สัน"นการด)าเน�นงานติามแนวทางกฎหมายสั"ขภาพัแห�งช้าติ� ท-1เร�งด)าเน�นมาติรการสัร�างเสัร�มสั"ขภาพัและลดป6จำจำ�ยเสั-1ยงท-1ม-ผลติ�อสั"ขภาพัและการเจำ7บ้ป8วยเร+.อร�ง โดยประสัานความร�วมม+อและการม-สั�วนร�วมจำากภาค-พั�ฒนาในสัาขาติ�างๆ ติลอดจำนภาคประช้าช้น องค�กรปกครองสั�วนท�องถิ่�1น ช้"มช้น และ อาสัาสัม�ครสัาธ์ารสั"ข ร�วมสัร�างความ

3

ร� � ความเข�าใจำ สัร�างแรงจำ�งใจำ รณรงค�ให�เก�ดการพั�ฒนาและปร�บ้เปล-1ยนพัฤติ�กรรมสั"ขภาพัอนาม�ย อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน เป;นร�ปแบ้บ้หน31งของการม-สั�วนร�วมของประช้าช้นในการด�แลสั"ขภาพัของตินเอง ครอบ้คร�ว และช้"มช้น โดยผ�านกระบ้วนการอบ้รมให�ความร� �จำากเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข และการปฏ�บ้�ติ�งานด�วยความเสั-ยสัละติ�อประช้าช้นในหม��บ้�าน เป;นผ��ให�ค)าแนะน)าถิ่�ายทอดความร� �แก�เพั+1อนบ้�านและแกนน)าสั"ขภาพัประจำ)าครอบ้คร�ว ในเร+1องติ�าง ๆ ได�แก� การใช้�สัถิ่านบ้ร�การสัาธ์ารณสั"ขและการใช้�ยา การร�กษาอนาม�ยของร�างกาย การให�ภ�ม�ค"�มก�นโรค การสั"ขาภ�บ้าลสั�1งแวดล�อมและการจำ�ดหาน).าสัะอาด โภช้นาการและสั"ขาภ�บ้าลอาหาร การป<องก�นและควบ้ค"มโรคติ�ดติ�อประจำ)าถิ่�1น การอนาม�ยแม�และเด7กและการวางแผนครอบ้คร�ว การด�แลร�กษาและป<องก�นสั"ขภาพัเหง+อกและฟั6น การด�แลและสั�งเสัร�มสั"ขภาพัจำ�ติ การป<องก�นและควบ้ค"มโรคเอดสั� การป<องก�นและควบ้ค"มอ"บ้�ติ�เหติ" อ"บ้�ติ�ภ�ยและโรคไม�ติ�ดติ�อท-1สั)าค�ญ การป<องก�นและแก�ไขมลภาวะและสั�1งแวดล�อมท-1เป;นพั�ษเป;นภ�ย การค"�มครองผ��บ้ร�โภคด�านสัาธ์ารณสั"ข การจำ�ดหายาจำ)าเป;นไว�ใช้�ในช้"มช้น รวมไปถิ่3งการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรและแพัทย�แผนไทย โดยม-การก)าหนดนโยบ้ายด�านสัม"นไพัรในแผนพั�ฒนาเศรษฐก�จำแห�งช้าติ�ครอบ้คล"มติ�.งแติ�การติ�.งองค�ความร� � การว�จำ�ย การค�นหาสัม"นไพัร การปล�กพั+ช้สัม"นไพัร การใช้�ยาสัม"นไพัรในการร�กษาเพั+1อเสัร�มสัร�างการพั31งพัาตินเอง รวมถิ่3งการสั�งเสัร�มการใช้�ยาสัม"นไพัร แติ�ในป6จำจำ"บ้�นม�ลค�าและปร�มาณการใช้�ยาจำากสัม"นไพัรย�งไม�บ้รรล"เป<าหมายท-1ก)าหนดไว� ซึ่31งจำากผลการสั)ารวจำความค�ดเห7นของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน พับ้ว�า สั�วนใหญ�ย�งขาดความเช้+1อม�1นในด�านความปลอดภ�ยของยาสัม"นไพัร และขาดความร� �ในการใช้�ยาสัม"นไพัรท-1ถิ่�กติ�องถิ่�กว�ธ์- (สั)าน�กงานคณะกรรมการพั�ฒนาการเศรษฐก�จำและสั�งคมแห�งช้าติ�, 2524 )

4

ด�งน�.น การสั�งเสัร�มการใช้�ยาสัม"นไพัรจำะเป;นร�ปธ์รรมและช้�ดเจำนข3.นได�จำ3งจำ)าเป;นติ�องม-การศ3กษาถิ่3งความร� � ท�ศนคติ� และพัฤติ�กรรมการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัร โดยเฉพัาะอย�างย�1งสัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานท-1อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�านม-บ้ทบ้าทในการสั�งเสัร�มการใช้�ให�แก�ประช้าช้น เพั+1อให�ได�ข�อม�ลท-1จำะใช้�สั)าหร�บ้เป;นแนวทางในการสัน�บ้สัน"นให�ม-การสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรอย�างเป;นร�ปธ์รรมและช้�ดเจำนมากย�1งข3.น

วิ�ตถุ�ประสำงค'

ในการวิ จั�ยคร�)งน�) ผู้+,วิ จั�ยได้,ต�)งวิ�ตถุ�ประสำงค'ไวิ,ด้�งน�)

1. เพั+1อศ3กษาระด�บ้ความสั�มพั�นธ์�ระหว�างความร� � ท�ศนคติ� และพัฤติ�กรรมการใช้�สัม"นไพัรและท�ศนคติ�ในการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

2. เพั+1อศ3กษาความสั�มพั�นธ์�ระหว�างความร� � ท�ศนคติ� และพัฤติ�กรรมการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

ประโยชื่น'ท��คาด้วิาจัะได้,ร�บจัากการศึ0กษา1. ท)าให�ทราบ้ถิ่3งระด�บ้ความร� � ท�ศนคติ� และพัฤติ�กรรมการสั�ง

เสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

2. เป;นข�อม�ลในการหาแนวทางสัน�บ้สัน"นการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

5

ขอบเขตของการวิ จั�ย

ขนาด้ประชื่ากร : ประช้ากรในการศ3กษาคร�.งน-.เป;นอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ท-1ย�งคงสัภาพัอย�� และม-ระยะเวลาปฏ�บ้�ติ�งานย�างน�อย 1 ปA ข3.นไป ในวาระปA 2555 – 2558 ของจำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- จำ)านวน 1,300 คน

ต�วิแปรท��ศึ0กษา1) ติ�วแปรติ�น (Independent Variable) ค+อ ความร� � และท�ศนคติ�ท-1ม-ติ�อการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-2) ติ�วแปรติาม (Dependent Variable) ค+อ พัฤติ�กรรมการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-3. พื้�)นท��ด้�าเน นการ : อ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

วิ ธี�ด้�าเน นการวิ จั�ย1. ประช้ากรกล"�มติ�วอย�าง : 2. ประช้ากรท-1ใช้�ในการว�จำ�ยคร�.งน-. ค+อ อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ท-1ย�งคงสัภาพัอย�� และม-ระยะเวลาปฏ�บ้�ติ�งานอย�างน�อย 1 ปA ข3.นไป ในวาระปA 2555 – 2558 ของจำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- จำ)านวน 1,300 คน3. กล"�มติ�วอย�างท-1ใช้�ในการว�จำ�ย จำ)านวน 316 คน ได�มาโดยว�ธ์-การสั"�มแบ้บ้แบ้�งช้�.น

6.เคร��องม�อท��ใชื่,ในการวิ จั�ยแบ้บ้สัอบ้ถิ่ามท-1ผ��ศ3กษาค�นคว�าเอกสัารงานว�จำ�ยติ�างๆ โดยแบ้�งออกเป;น 4 สั�วน ด�งน-.

6

สำวินท�� 1 แบ้บ้สัอบ้ถิ่ามเก-1ยวก�บ้ข�อม�ลท�1วไปของผ��ติอบ้แบ้บ้สัอบ้ถิ่าม

สำวินท�� 2 แบ้บ้ทดสัอบ้ความร� �เก-1ยวก�บ้การใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- สำวินท�� 3 แบ้บ้ทดสัอบ้ถิ่ามว�ดท�ศนคติ�ท-1ม-ติ�อการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- สำวินท�� 4 แบ้บ้สัอบ้ถิ่ามเก-1ยวก�บ้พัฤติ�กรรมการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

วิ ธี�การเก4บรวิบรวิมข,อม+ล1. ผ��ว�จำ�ยท)าหน�งสั+อถิ่3งผ��น)าช้"มช้นท-1เป;นกล"�มติ�วอย�าง เพั+1ออน"ญาติ

และขอความร�วมม+อจำากอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติอ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

2. น)าแบ้บ้สัอบ้ถิ่ามท-1ได�มาให�อาจำารย�ท-1ปร3กษาติรวจำสัอบ้ข�อม�ลและสั)านวนภาษา

3. ด)าเน�นการติามว�น เวลา ท-1ผ��ว�จำ�ยได�ก)าหนดโดยเด�นทางไปสั)ารวจำข�อม�ลด�วยตินเองหร+อ จำ�ดสั�งไป กล�บ้ ทางไปรษณ-ย�–

4. รวบ้รวมแบ้บ้สัอบ้ถิ่ามแติ�ละฉบ้�บ้และน)าคะแนนท-1ได�ไปว�เคราะห�หาค�าสัถิ่�ติ� เพั+1อไปอภ�ปรายผลและเพั+1อทดสัอบ้สัมม"ติ�ฐานติ�อไป

การวิ เคราะห'ข,อม+ลและสำถุ ต ท��ใชื่,ในการวิ เคราะห'ข,อม+ล1. การว�เคราะห�ข�อม�ล โดยใช้�โปรแกรมคอมพั�วเติอร�

2. สัถิ่�ติ�ท-1ใช้�ในการว�เคราะห�ข�อม�ล 2.1) สัถิ่�ติ�ท-1ใช้�ในการว�เคราะห�ข�อม�ลเช้�งพัรรณาโดยการหา

ค�าความถิ่-1 (Frequency) ร�อยละ (Percent) ค�าเฉล-1ย (Mean) สั�วนเบ้-1ยงเบ้นมาติรฐาน

(Standard Deviation)

7

2.2) สัถิ่�ติ�ท-1ใช้�ในการหาความสั�มพั�นธ์�ระหว�างความร� � ท�ศนคติ� และพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน ของ อาสัาสัม�ครสัาธ์ารสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน อ)าเภอเม+อ จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- ใช้� Chi – square ท-1ระด�บ้น�ยสั)าค�ญทางสัถิ่�ติ� P < 0.05

สำถุานท��ท�าการวิ จั�ย : อ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

กรอบแนวิค ด้ความสั�มพั�นธ์�ระหว�างความร� �ท�ศนะคติ�ในการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรใน

งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ในเขติ อ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

ติ�วแปรติ�น ติ�วแปรติาม

1.) ค"ณล�กษณะทางประช้ากร

เพัศ อาย" ระด�บ้การศ3กษา อาช้-พัหล�กของครอบ้คร�ว รายได�เฉล-1ยของครอบ้คร�ว การร�บ้ข�อม�ลข�าวสัารเก-1ยว

ก�บ้สัม"นไพัรจำากแหล�ง วาระการปฏ�บ้�ติ�งาน

8

2.) ท�ศนคติ�

ท�ศนคติ�ติ�อการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน

7.แผู้นการด้�าเน นงาน

ก จักรรม พื้. ศึ 2555

พื้.ศึ 2556

พื้.ย

ธี.ค

ม.ค

ก.พื้

ม�.ค

เม.ย

การสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน

1.) ความร� �

ข�อม�ลด�านความร� �เก-1ยวก�บ้สัม"นไพัร

2.) พัฤติ�กรรม พัฤติ�กรรมการสั�งเสัร�มการ

ใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน

9

1 ก)าหนดห�วข�องานว�จำ�ย2 เสันอห�วข�องานว�จำ�ย3 ศ3กษาเอกสัารท-1เก-1ยวข�อง4 เติร-ยมเคร+1องม+อ ,แบ้บ้สั)ารวจำข�อม�ลว�จำ�ย5 ลงพั+.นท-1เก7บ้ข�อม�ล6 รวบ้รวมข�อม�ล7 ว�เคราะห�ข�อม�ล8 เข-ยนรายงานการว�จำ�ย9 น)าเสันองานว�จำ�ยและเผยแพัร�

8.งบประมาณและรายละเอ�ยด้งบประมาณ

รายการ จั�านวินเง น (บาท)

1.งบด้�าเน นการ- ค�าเด�นทาง 500

- ค�าเอกสัาร 200

- ค�าว�สัด"อ"ปกรณ� 200

- ค�าเอกสัาร หน�งสั+อ วารสัารติ)าราท-1เก-1ยวข�อง 300

- ค�าติอบ้แทนผ��เช้-1ยวช้าญ 500

2.คาใชื่,สำอย- ค�าอาหารว�าง สั)าหร�บ้ อสัม. 300

- ค�าพั�มพั�เอกสัารและจำ�ดร�ปเล�ม 500

รวิม 2500

10

บทท��2

แนวค�ดทฤษฎ- และงานว�จำ�ยท-1เก-1ยวข�อง

ในการว�จำ�ยในคร�.งน-. ผ��ว�จำ�ยได�ศ3กษาแนวค�ดทฤษฎ- และงานว�จำ�ยท-1เก-1ยวข�องและได�น)าเสันอติามห�วข�อติ�อไปน-.

1. แนวค�ดทฤษฎ-ท-1เก-1ยวข�อง1.1 แนวิควิามค ด้เก��ยวิก�บควิามร+,1.2 แนวิค ด้ทฤษฎี�เก��ยวิก�บท�ศึนคต 1.3 แนวิค ด้ทฤษฎี�เก��ยวิก�บพัฤติ�กรรม1.4 สำม�นไพื้รในงานสำาธีารณสำ�ขม+ลฐาน1.5 บทบาทหน,าท��ของ อาสำาสำม�ครสำาธีารณสำ�ขประจั�า

หม+บ,าน2. งานว�จำ�ยท-1เก-1ยว3. สำมมต ฐาน

1.แนวิควิามค ด้เก��ยวิก�บควิามร+,1.1 ควิามหมายของควิามร+,

น�กวิ ชื่าการและผู้+,เชื่��ยวิชื่าญหลายๆทาน ได้,ให,ควิามหมายของค�าวิาควิามร+,ไวิ,ด้�งตอไปน�)

11

พื้ เชื่ฐ บ�ญญ�ต (2547:ระบบออนไลน') ได�กล�าว ความร� �ค+อสั�1งท-1เม+1อน)าไปใช้�จำะไม�หมดหร+อสั3กหร+อสั3กหรอ แติ�จำะย�1งงอกเงยหร+องอกงามย�1งข3.น ความร� �เป;นสั�1งท-1คาดเดาไม�ได� เก�ดข3.น ญ จำ"ดท-1ติ�องการใช้�ความร� �น� .น ความร� �จำ3งเป;นสั�1งท-1เก�ดข3.นก�บ้บ้ร�บ้ทและกระติ"�นให�เก�ดข3.นโดยความติ�องการเก�ดจำากการน)าข�อม�ลท-1ม-อย��มาท)าการประมวลผล จำ�ดให�เป;นข�าวสัารหร+อสัารสันเทศ แล�วน)าสัารสันเทศท-1เหมาะสัมก�บ้บ้ร�การของสังคมหร+อองค�การมาว�เคราะห� สั�งเคราะห�ให�ได�เป;นความร� �และเม+1อความร� �น� .นสัามรถิ่น)าไปใช้�ให�เก�ดประโยช้น�ได�จำร�งก7จำะกลายเป;นป6ญญา

วิ จัารณ' พื้าน ชื่ (2547:ระบบออนไลน') ได�ให�ความหมายของค)าว�าความร� �ได�หลายน�ยและหลายม�ติ�ด�งติ�อไปน-.

ความร� � ค+อ สั�1งท-1เม+1อน)าใช้� จำะไม�หมดหร+อไม�สั3กหรอ แติ�จำะย�1งงอกงามย�1งข3.น

ความร� � ค+อ การสันเทศท-1น)าไปสั��การปฏ�บ้�ติ� ความร� � เป;นสั�1งท-1คาดเดาไม�ได� ความร� �เก�ดข3.น ณ จำ"ดท-1ติ�องการใช้�ความร� �น� .น ความร� �เป;นสั�1งท-1ข3.นก�บ้บ้ร�บ้ทและกระติ"�นให�เก�ดข3.นโดยความ

ติ�องการ

Hideo Yamazaki (อ�างถิ่3งใน บ้�รช้�ย ศ�ร�มหาสัาคร 2550:22)

ซึ่31งเป;นน�กว�ช้าการ KM ช้าวญ-1ป"8น ได�อธ์�บ้ายน�ยามความร� �ด�วยร�ปแบ้บ้ของปBราม�ติซึ่31งแติ�ละระด�บ้ม-ความหมายแติงติ�างแติ�ม-ความสั�มพั�นธ์�เก-1ยวข�องเป;นฐานของก�นและก�น ด�งน-. โดยให�ความหมายของ ข�อม�ล “ (Data)” ค+อ ข�อเท7จำจำร�งเก-1ยวก�บ้เร+1องใดเร+1องหน31งได�จำากการสั�งเกติสั�1งท-1เก�ดข3.น โดยย�งไม�ผ�านกระบ้วนการว�เคราะห� (ด�วยกลว�ธ์-ทางสัถิ่�ติ�)จำ3งเป;นข�อม�ลด�บ้ สั�วน สัารสันเทศ “ (Information)” ค+อ ข�อม�ลท-1ผ�านกรบ้วนการว�เคราะห�แล�ว

12

เพั+1อน)ามาใช้�ประโยช้น�เก-1ยวก�บ้เร+1องใดเร+องหน31งในขณะท-1 ความร� � “

(Knowledge)” ค+อ สัารสันเทศท-1ผ�านกระบ้วนการค�ดเปร-ยบ้เท-ยบ้เช้+1อโยงก�บ้ความร� �อ+1นจำนเก�ดเป;นความเข�าใจำสัามารถิ่น)าไปใช้�ประโยช้น�ในเร+1องใดเร+1องหน31งได� และ ป6ญหา “ (Wisdom)” ค+อ การประย"กติ�ใช้�ความร� �เพั+1อแก�ป6ญหาหร+อพั�ฒนาการท)างาน และเม+1อน)าไปใช้� พั�ฒนาการท)างานจำะท)าให�เก�ดการยกระด�บ้ของ Wisdom กฃายเป;น Innovation หร+อนว�ติกรรมในการท)างานให�สั)าเร7จำ

Dave Snowden (อ�างถิ่3งใน บ้"ญด- บ้"ญญาก�จำและคณะ 2548:18)ม-ม"มมองท-1ติ�าออกไปว�า ความร� �เป;นสั�1งท-1ซึ่�บ้ซึ่�อนไม�สัามารถิ่จำ�ดเป;นระบ้บ้ท-1แน�นอนได� กล�าวค+อ ไมแน�เสัมอไปว�า พั�ฒนาการของข�อม�ลจำะติ�องเป;นสัารสันเทศ ความร� � และภ�ม�ป6ญญาติามล)าด�บ้เช้�นน-.ท"กคร�.งนอกจำากน-.สัารสันเทศแม�จำะผ�านกระยวนการว�เคราะห�ม-บ้ร�การละเอ-ยดครบ้ถิ่�วน แติ�ถิ่�าไม�ใช้�สัารสันเทศ ในเร+1องท-1เป;นประโยช้น�ติ�อเรา หร+อเราไม�สัามารถิ่น)าไปใช้�งานได�ก7ไม�เร-ยกว�าเป;นความร� �สั)าหร�บ้เรา ด�งแสัดงในร�ป

แผนภาพัท-12 ล)าด�บ้ข�.นของความ

ร� �จำากม"มมองของ Dave Snowdan

ท-1มา : บ้"ญด- บ้"ญญาก�จำ และคณะ ,การจำ�ดการความร� �จำากทฤษฎ-สั��การปฏ�บ้�ติ�, พั�มพั�คร�.งท-12.

13

(กร"งเทพัมหานคร: จำ�รว�ฒน�เอ7กซึ่�เพัรสั,2548

                

ณ�ฎภ�ทรศญา ท�บ้ท�มเทศ(2550.ระบ้บ้สัน�บ้สัน"นการติ�ดสั�นใจำ)

ประเภทขององค'ควิามร+,  (Knowledge Types)

                สัามารถิ่จำ)าแนกประเภทขององค�ความร� �  ได�ด�งน-.

1. Base  knowledge  ค+อ องค�ความร� �พั+.นฐานขององค�กร ซึ่31งท"กองค�กรจำะติ�องม-   จำ�ดเป;นองค�ความร� �ท-1ม-

ความสั)าค�ญ  ใช้�ในการสัร�างความได�เปร-ยบ้ในการแข�งข�น  และใช้�วางแผนระยะสั�.นขององค�กร

2. Trivial  knowledge  ค+อ  องค�ความร� �ท�1วไปขององค�กร  เก7บ้รวบ้รวมไว�ในองค�กรแติ�ไม�ได�ใช้�ในการติ�ดสั�นใจำก�บ้งานหล�กหร+อภารก�จำหล�กขององค�กร

3. Explicit  knowledge  ค+อ องค�ความร� �ท-1ม-โครงสัร�างช้�ดเจำน  สัามารถิ่เข-ยนบ้รรยายได�อย�างช้�ดเจำนในร�ปแบ้บ้ของกระดาษ (Paper) หร+อรายงาน (Report)  ซึ่31ง  Explicit Knowledge  อาจำได�มาจำากว�ติถิ่"ประสังค�หล�กในการด)าเน�นงานขององค�กร    ข�อม�ลท-1ว�าด�วยหล�กเหติ"ผลติ�าง ๆ    หร+อข�อม�ลด�านเทคน�ค    ซึ่31งองค�ความร� �เหล�าน-.สัามารถิ่เก7บ้รวบ้รวมได�ง�าย ๆ จำากแหล�งเอกสัารในองค�กร   สัามารถิ่ถิ่�ายทอดให�ก�บ้คนอ+1นได�ง�ายอาจำจำะโดยว�ธ์-การสัอนหร+อการเร-ยนร� �   

14

4. Tacit  knowledge  ค+อ องค�ความร� �ท-1ไม�ม-โครงสัร�าง  ไม�สัามารถิ่บ้รรยายหร+อเก7บ้รวบ้รวมได�จำากแหล�งเอกสัาร   เป;นความร� �ท-1สั� 1งสัมมาจำากประสับ้การณ�ท-1เคยพับ้เจำอก�บ้ป6ญหาติ�าง ๆ   อาจำจำะเป;นสั�ญช้าติญาณ  และความช้)านาญเฉพัาะด�านของบ้"คคล   ซึ่31งป6จำจำ"บ้�นองค�ความร� �ประเภทน-.   ก)าล�งถิ่�กพั�ฒนาให�ม-การจำ�ดเก7บ้   เพัราะเป;นความร� �ท-1นอกเหน+อจำากม-อย��ในร�ปแบ้บ้ของ  Explicit knowledge       

       5. Tacit Knowledge   เป;นความร� �ท-1อย��ในใจำ   เร-ยนร� �ได�จำากประสับ้การณ�   ยากท-1จำะเข-ยนออกมาเป;นร�ปของเอกสัาร    ยากติ�อการถิ่�ายทอด    ยากในการสัอนและยากในการเร-ยนร� �    และองค�ความร� �ช้น�ดน-.ย�งหมายความไปถิ่3งการบ้อกเล�าของบ้"คคลอ-กด�วย

ก-รติ� บ้"ญเจำ+อ (อ�างถิ่3งในสั"พั�ดติรา ก�1งเนติร 2542:9-10) ให�ความหมายว�า ความร� � ค+อ ข�อเท7จำจำร�ง ความจำร�ง หล�กการและข�อม�ลในขอบ้เขติทางสัติ�ป6ญญาของมน"ษย�ท-1สัะสัมไว�โดยอาจำได�จำากประสับ้การณ�หร+อการค�นหาและในทางปร�ช้ญาความร� � ค+อประสับ้การณ�ท-1จำ�ดระบ้บ้ระเบ้-ยบ้ซึ่31งในกระบ้วนการของการจำ�ดการระเบ้-ยบ้ ม-ท�.งความจำ)า ความค�ด และการใช้�เหติ"ผลร�วมด�วย

บ้"ญช้ม ศร-สัะอาด (อ�างถิ่3งในสั"พั�ดติรา ก�1งเนติร (2543:9-1) ได�ให�ความหมายความร� �ว�า เป;นข�อเท7จำจำร�ง กฎเกณฑ์� ข�อม�ลติ�างๆท-1มน"ษย�ม-ความสัามารถิ่ร�บ้ร� �ไว�ในสัมอง และรวบ้รวมจำากประสับ้การณ�ท�.งทางติรงและทางอ�อม ซึ่31งว�ดได�จำากความสัามารถิ่ในการระล3กไดเของมน"ษย�

แหล�งท-1มาของความร� �

15

แหล�งท-1มาของความร� � แบ้�งเป;น 5 แหล�ง (ก�ติ�มา ปร-ติ-ด�ลก 2520)

ด�งน-.

1. ความร� �เปBดเผย (revealed knowledge) เป;นความร� �ท-1พัระผ��เป;นเจำ�าเป;นผ��ให� เป;นความร� �อมติะท-1เช้+1อก�นว�าความร� �ประเภทน-.ท)าให�คนเป;นน�กปราช้ญ�ได� ได�แก� ความร� �ท-1ได�จำากค)าสัอนของศาสันาติ�างๆ ซึ่31งเป;นท-1ยอมร�บ้ว�าจำร�งเพัราะความเช้+1อใครจำะมาด�ดแปลงแก�ไขไม�ได�

2. ความร� �ท-1ม-หล�กฐาน (authoritative knowledge) เป;นความร� �ท-1ได�จำากผ��เช้-1ยวช้าญในทางน�.น เช้�น หน�งสั+อพั�มพั� พัจำนาน"กรม การว�จำ�ย เป;นติ�น

3. ความร� �โดยสั�ญช้าติ�ญาณ (intuitive knowledge) เป;นความร� �ท-1เก�ดจำากการหย�1งร� �ข3.นมาฉ�บ้พัล�นร� �สั3กได�ว�าความร� �มาด�วยติ�วเอง ท�.งท-1ไม�ร� �ว�าได�มาอย�างไร ร� �แติ�ว�าได�ค�นพับ้สั�1งท-1เราก)าล�งค�นหาอย�� เป;นความร� �ท-1ทดสัอบ้ได�ด�วยการพั�จำารณาเหติ"ผล

4. ความร� �จำากเหติ"ผล (rational knowledge) เป;นความร� �ท-1ได�จำากการค�ดหาเหติ"ผล ซึ่31งแสัดงเป;นความจำร�ง อย��ในตินเอง ป6จำจำ�ยท-1ท)าให�ค�ดหาเหติ"ผลไม�ถิ่�กติ�อง น�1นค+อความล)าเอ-ยง ความสันใจำและความช้อบ้

5. ความร� �จำากการสั�งเกติ (empirical knowledge) เป<นความร� �ท-1ได�จำากการสั�มผ�สั การเห7น การได�ย�น การจำ�บ้ติ�อง การสั�งเกติ

1.8 การวิ�ด้ควิามร+,

เคร+1องม+อท-1ว�ดความร� �ม-หลายช้น�ด แติ�ละช้น�ดม-ความเหมาะสัมก�บ้การว�ดควาร� �ติามล�กษณะซึ่31งแติกติ�างก�นออกไป เคร+1องม+อท-1น�ยมใช้�ก�นมาก ค+อ แบ้บ้ทดสัอบ้ (Test) ซึ่31งจำะกล�ามเฉพัาะประเภทของแบ้บ้ทดสัอบ้ท-1แบ้�งติามล�กษณะ การติอบ้ 3 ประเภท (บ้"ณธ์รรม ก�จำปร-ดาบ้ร�สั"ทธ์�F,2531)

16

(1) แบ้บ้ทดสัอบ้ปฏ�บ้�ติ� (Performance test)เป;นการทดสัอบ้ด�วยการปฏ�บ้�ติ�ลงม+อกระท)าจำร�งๆ เช้�น การแสัดงละคร งานช้�างฝีAม+อ การพั�มพั�ด-ด เป;นติ�น

(2) แบ้บ้ทดสัอบ้เข-ยนติอบ้ (Paper pencil test) เป;นแบ้บ้ทดสัอบ้ท-1ใช้�ก�นท�1วไปซึ่31งใช้�กระดาษและด�นสัอหร+อปากกาเป;นอ"ปกรณ�ช้�วยติอบ้

(3) แบ้บ้ทดสัอบ้ปากกาเปล�า (Oral test)เป;นการทดสัอบ้ท-1ใช้�ผ��ติอบ้พั�ดทนการเซึ่7นเช้�น การสัอบ้สั�มภาษณ�

สัร"ปได�ว�า ความร� � ค+อ ความสัามารถิ่การสั�งเสัร�มการใช้�ยาสัม"นไพัรการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานได�อย�างม-ประสั�ทธ์�ภาพั องค�ความร� � (Knowledge)

2. แนวิค ด้และทฤษฎี�ท��เก��ยวิข,องน�กวิ ชื่าการและผู้+,เชื่��ยวิชื่าญหลายๆทาน ได้,ให,ควิามหมายของค�าวิา

ควิามร+,ไวิ,ด้�งตอไปน�) (สั"ว�ช้ร-ย� เดช้าธ์รอมร,2544 : 13-18) ท�ศนคติ�หร+อเจำติคติ� ค+อ

ความเช้+1อท-1คงทนท-1มน"ษย�เร-ยนร� �มาเก-1ยวก�บ้บ้างสั�1งบ้างอย�าง ม�นเป;นการรวมติ�วของความเช้+1อท-1ติ� .งเป;นระบ้บ้คงทน ซึ่31งก�อให�เห7นว�าท�ศนคติ�น�.นเป;นสั�1งท-1รวมติ�วก�นจำากความเช้+1อเป;นกล"�ม จำนกระท�1งม-ความม�1นคงและเป;นระบ้บ้ ในขณะท-1 (Allport 1960) น�กจำ�ติว�ทยา ได�ให�ความหมายของท�ศนคติ�ว�า เป;นสัภาวะความพัร�อมของจำ�ติใจำ ซึ่31งเก�ดจำากประสับ้การณ� สัภาวะความพัร�อมน-.เป;นแรงท-1ก)าหนดท�ศทางของปฏ�ก�ร�ยาของบ้"คคลท-1ม-ติ�อบ้"คคล สั�1งของ และสัถิ่านการณ�ท-1เก-1ยวข�อง ท�ศนคติ�จำ3งก�อร�ปได�ด�งน-. 1. เก�ดจำากการเร-ยนร� � ว�ฒนธ์รรม ขนบ้ธ์รรมเน-ยมในสั�งคม

2. การสัร�างความร� �สั3กจำากประสับ้การณ�ของตินเอง

17

3.ประสับ้การณ�ท-1ได�ร�บ้จำากเด�ม ม-ท�.งบ้วกและลบ้จำะสั�งผลถิ่3งท�ศนคติ�ติ�อสั�1งใหม�ท-1คล�ายคล3งก�น

4. การเล-ยนแบ้บ้บ้"คคลท-1ตินเองให�ความสั)าค�ญ และร�บ้เอาท�ศนคติ�น�.นมาเป;นของตินเอง

(Belkin and Skydell 1979) ให�ความสั)าค�ญของท�ศนคติ�ว�า เป;นแนวโน�มท-1บ้"คคลจำะติอบ้สันองในทางท-1พัอใจำหร+อไม�พัอใจำติ�อสัถิ่านการณ�ติ�าง ๆ

ท�ศนคติ�จำ3งม-ความหมายสัร"ปได�ด�งน-.1. ความร� �สั3กของบ้"คลท-1ม-ติ�อสั�1งติ�าง ๆ หล�งจำากท-1บ้"คคลได�ร�บ้หร+อม-

ประสับ้การณ�ติ�อสั�1งน�.น ความร� �สั3กน-.จำ3งแบ้�งเป;น 2 ล�กษณะ ค+อ1.1 ความร� �สั3กในทางบ้วก เป;นการแสัดงออกในล�กษณะของความ

พั3งพัอใจำ เห7นด�วย ช้อบ้และสัน�บ้สัน"น1.2 ความร� �สั3กในทางลบ้ เป;นการแสัดงออกในล�กษณะของความไม�

พั3งพัอใจำ ไม�เห7นด�วย และไม�สัน�บ้สัน"น1.3 ความร� �สั3กท-1เป;นกลาง ค+อไม�ม-ความร� �สั3กใด ๆBert . F . Owen (อ�างใน ฑ์�ติยา สั"วรรณะช้ฏ, 2509 : 206 ) ให�

ความหมายว�า ท�ศนคติ� หมายถิ่3ง ระด�บ้สัภาพั หร+อสัภาวะแห�งจำ�ติใจำและม�นสัมอง ในล�กษณะเติร-ยมพัร�อมท-1จำะก)าหนดแนวทางในการแสัดงออกของบ้"คคลติ�อสั�1งเร�าอ�นใดอ�นหน31ง

Muzafer Sherif and Carolyn Sherif (อ�างใน ร" �งนภา บ้"ญค"�ม, 2536 : 35 ) ได�ให�ความหมายของท�ศนคติ�ไว�หลายประการค+อ

1.ท�ศนคติ�เก�ดจำากการเร-ยนร� �หร+อประสับ้การณ�ติ�างๆ ท-1บ้"คคลได�ร�บ้จำากภายนอก ม�ได�ม-ติ�ดติ�วมาแติ�ก)าเน�ด ม�ใช้�แรงข�บ้ทางร�างกาย เช้�น ความห�วเป;นแรงข�บ้ทางร�างกาย แติ�การเล+อกก�นอาหารบ้างช้น�ดเป;นผลจำากท�ศนคติ�

2. ท�ศนคติ�เก�ดข3.นค�อนข�างคงทนถิ่าวร แม�จำะเปล-1ยนได�แติ�ติ�องใช้�ระยะเวลาพัอสัมควร เช้�น คนท-1ม-เมติติากร"ณา โอบ้อ�อมอาร- จำะเปล-1ยนเป;น

18

คนท-1เห7นแก�ติ�วยาก คนท-1ช้อบ้ความเป;นระเบ้-ยบ้ จำะเปล-1ยนเป;นคนม�กง�ายหร+อความไม�เป;นระเบ้-ยบ้ยาก

3.ท�ศนคติ� เป;นความร� �สั3กท-1แสัดงออกโดยติรงติ�อสั�1งเร�าเป;นอย�างๆไปเช้�นการท-1เราช้อบ้พั�ดค"ยก�บ้คนท"กคน คนท-1เราไม�ช้อบ้ เราก7ไม�อยากพั�ดค"ยด�วย แสัดงว�าเราม-ท�ศนคติ�ติ�อแติ�ละบ้"คคลท-1แติกติ�างก�น

4.ท�ศนคติ� ท)าให�เก�ดล�กษณะน�สั�ยท-1แติกติ�างก�นในแติ�ละบ้"คคล เช้�น บ้างคนช้อบ้แติ�งกายสัวยงาม บ้างคนช้อบ้ท)าอาหาร บ้างคนช้อบ้จำ�ดดอกไม� บ้างคนช้อบ้ไปท)าบ้"ญติามว�ด บ้างคนช้อบ้ให�ทาน เป;นติ�น

ช้�ช้-พั อ�อนโคกสั�ง (2529 : 3 ) ให�ความหมายว�าท�ศนคติ�ค+อ ความพัร�อมท-1จำะติอบ้สันอง หร+อแสัดงความร� �สั3กติ�อว�ติถิ่" สั�1งของ คน สั�มผ�สัอ+1นๆ ติลอดจำนสัถิ่านการณ� ซึ่31งความร� �สั3กหร+อการติอบ้สันองด�งกล�าวอาจำเป;นไปได�ในทางช้อบ้ (เข�าไปหา ) หร+อ ไม�ช้อบ้ (ถิ่อยหน- )

ประภาเพั7ญ สั"วรรณ (2526 : 3 ) ให�ความหมายว�า ท�ศนคติ� หมายถิ่3ง ความค�ดเห7นซึ่31งม-อารมณ�เป;นสั�วนประกอบ้ เป;นสั�วนท-1พัร�อมจำะม-ปฏ�ก�ร�ยาเฉพัาะอย�างติ�อสัภาพัการณ�ภายนอก

น�พันธ์� ค�นธ์เสัว- (2511 : 3 ) กล�าวว�า ท�ศนคติ� เป;นสั�1งช้-.บ้อกของการแสัดงออกของบ้"คคล ท-1กระท)าติ�อสั�1งของ บ้"คคล หร+อ สัถิ่านการณ�ท-1เก-1ยวข�อง

2.2 องค'ประกอบของท�ศึนคต จำากความหมายของ ท�ศนคติ� ด�งกล�าว ซึ่�มบ้าโด และ เอบ้บ้-เซึ่น

(Zimbardo and Ebbesen , 1970 อ�างถิ่3งใน พัรท�พัย� บ้"ญน�พั�ทธ์� ,2531 : 49) สัามารถิ่แยกองค�ประกอบ้ของ ท�ศนคติ� ได� 3 ประการค+อ

1. องค�ประกอบ้ด�านความร� � ( The Cognitive Component)

ค+อ สั�วนท-1เป;นความเช้+1อของบ้"คคล ท-1เก-1ยวก�บ้สั�1งติ�าง ๆ ท�1วไปท�.งท-1ช้อบ้ และ

19

ไม�ช้อบ้ หากบ้"คคลม-ความร� � หร+อค�ดว�าสั�1งใดด- ม�กจำะม- ท�ศนคติ� ท-1ด-ติ�อสั�1งน�.น แติ�หากม-ความร� �มาก�อนว�า สั�1งใดไม�ด- ก7จำะม- ท�ศนคติ� ท-1ไม�ด-ติ�อสั�1งน�.น

2. องค�ประกอบ้ด�านความร� �สั3ก ( The Affective Component)

ค+อ สั�วนท-1เก-1ยวข�องก�บ้อารมณ�ท-1เก-1ยวเน+1องก�บ้สั�1งติ�าง ๆ ซึ่31งม-ผลแติกติ�างก�นไปติาม บ้"คล�กภาพั ของคนน�.น เป;นล�กษณะท-1เป;นค�าน�ยมของแติ�ละบ้"คคล

3. องค�ประกอบ้ด�านพัฤติ�กรรม ( The Behavioral

Component) ค+อ การแสัดงออกของบ้"คคลติ�อสั�1งหน31ง หร+อบ้"คคลหน31ง ซึ่31งเป;นผลมาจำาก องค�ประกอบ้ด�านความร� � ความค�ด และความร� �สั3ก

จำะเห7นได�ว�า การท-1บ้"คคลม- ท�ศนคติ� ติ�อสั�1งหน31งสั�1งใดติ�างก�น ก7เน+1องมาจำาก บ้"คคลม-ความเข�าใจำ ม-ความร� �สั3ก หร+อม- แนวความค�ด แติกติ�างก�นน�.นเองด�งน�.น สั�วนประกอบ้ทาง ด�านความค�ด หร+อ ความร� � ความเข�าใจำ จำ3งน�บ้ได�ว�าเป;นสั�วนประกอบ้ ข�.นพั+.นฐาน ของ ท�ศนคติ� และสั�วนประกอบ้น-. จำะเก-1ยวข�อง สั�มพั�นธ์� ก�บ้ ความร� �สั3กของบ้"คคล อาจำออกมาในร�ปแบ้บ้แติกติ�างก�น ท�.งในทางบ้วก และทางลบ้ ซึ่31งข3.นอย��ก�บ้ ประสับ้การณ� และ การเร-ยนร� �

2.3 การเก ด้ ท�ศึนคต (Attitude Formation)

20

กอร�ดอน อ�ลพัอร�ท (Gordon Allport , 1975 ) ได�ให�ความเห7นเร+1อง ท�ศนคติ� ว�าอาจำเก�ดข3.นจำากสั�1งติ�าง ๆ ด�งน-.

1. เก�ดจำากการเร-ยนร� � เด7กเก�ดใหม�จำะได�ร�บ้การอบ้รมสั�1งสัอนเก-1ยวก�บ้ ว�ฒนธ์รรม และประเพัณ-จำากบ้�ดามารดา ท�.งโดยทางติรง และทางอ�อม ติลอดจำนได�เห7นแนวการปฏ�บ้�ติ�ของพั�อแม�แล�ว ร�บ้มาปฏ�บ้�ติ�ติามติ�อไป

2. เก�ดจำากความสัามารถิ่ในการแยกแยะความแติกติ�าง ค+อ แยกสั�1งใดด- ไม�ด- เช้�น ผ��ใหญ�ก�บ้เด7กจำะม-การกระท)าท-1แติกติ�างก�น

3. เก�ดจำากประสับ้การณ�ของแติ�ละบ้"คคล ซึ่31งแติกติ�างก�นออกไป เช้�น บ้างคนม- ท�ศนคติ� ไม�ด-ติ�อคร� เพัราะเคยติ)าหน�ติน แติ�บ้างคน ม- ท�ศนคติ� ท-1ด-ติ�อคร�คนเด-ยวก�นน�.น เพัราะเคยเช้ยช้มตินเสัมอ

4. เก�ดจำากการเล-ยนแบ้บ้ หร+อ ร�บ้เอา ท�ศนคติ� ของผ��อ+1นมาเป;นของติน เช้�น เด7กอาจำร�บ้ ท�ศนคติ� ของบ้�ดามารดา หร+อ คร�ท-1ตินน�ยมช้มช้อบ้ มาเป;น ท�ศนคติ� ของตินได�

2.4 การเปล-1ยนแปลงท�ศนคติ� (Attitude Change)

เฮอร�เบ้ร�ท ซึ่-. เคลแมน (Herbert C. Kelman ,

Compliance , 1967 : 469) ได�อธ์�บ้ายถิ่3ง การเปล-1ยนแปลง ท�ศนคติ� โดยม-ความเช้+1อว�า ท�ศนคติ� อย�างเด-ยวก�น อาจำเก�ดในติ�วบ้"คคลด�วยว�ธ์-ท-1ติ�างก�น จำากความค�ดน-. เฮอร�เบ้ร�ท ได�แบ้�งกระบ้วนการ เปล-1ยนแปลง ท�ศนคติ� ออกเป;น 3 ประการ ค+อ

2.5 การย นยอม (Compliance)

การย�นยอม จำะเก�ดได�เม+1อ บ้"คคลยอมร�บ้สั�1งท-1ม-อ�ทธ์�พัลติ�อติ�วเขา และม"�งหว�งจำะได�ร�บ้ ความพัอใจำ จำากบ้"คคล หร+อ กล"�มบ้"คคลท-1ม-อ�ทธ์�พัลน�.น การ

21

ท-1บ้"คคลยอมกระท)าติามสั�1งท-1อยากให�เขากระท)าน�.น ไม�ใช้�เพัราะบ้"คคลเห7นด�วยก�บ้สั�1งน�.น แติ�เป;นเพัราะเขาคาดหว�งว�า จำะได�ร�บ้ รางว�ล หร+อการยอมร�บ้จำากผ��อ+1นในการเห7นด�วย และกระท)าติาม ด�งน�.น ความพัอใจำ ท-1ได�ร�บ้จำาก การยอมกระท)าติาม น�.น เป;นผลมาจำาก อ�ทธ์�พัลทางสั�งคม หร+อ อ�ทธ์�พัลของสั�1งท-1ก�อให�เก�ด การยอมร�บ้น�.น กล�าวได�ว�า การยอมกระท)าติามน-. เป;นกระบ้วนการเปล-1ยนแปลง ท�ศนคติ� ซึ่31งจำะม-พัล�งผล�กด�น ให�บ้"คคลยอม กระท)าติามมากหร+อน�อย ข3.นอย��ก�บ้จำ)านวนหร+อ ความร"นแรงของรางว�ลและ การลงโทษ

2.6 การเล�ยนแบบ (Identification)

การเล-ยนแบ้บ้ เก�ดข3.นเม+1อบ้"คคลยอมร�บ้สั�1งเร�า หร+อสั�1งกระติ"�น ซึ่31งการยอมร�บ้น-.เป;นผลมาจำาก การท-1บ้"คคล ติ�องการจำะสัร�างความสั�มพั�นธ์�ท-1ด- หร+อท-1พัอใจำระหว�างตินเองก�บ้ผ��อ+1น หร+อกล"�มบ้"คคลอ+1น จำากการเล-ยนแบ้บ้น-. ท�ศนคติ� ของบ้"คคลจำะเปล-1ยน ไป มากหร+อน�อย ข3.นอย��ก�บ้สั�1งเร�าให�เก�ดการเล-ยนแบ้บ้ กล�าวได�ว�า การเล-ยนแบ้บ้ เป;นกระบ้วน การเปล-1ยนแปลง ท�ศนคติ� ซึ่31งพัล�งผล�กด�น ให�เก�ดการเปล-1ยนแปลงน-. จำะมากหร+อน�อยข3.นอย��ก�บ้ ความน�า โน�มน�าวใจำ ของสั�1งเร�าท-1ม-ติ�อบ้"คคลน�.น การเล-ยนแบ้บ้จำ3งข3.นอย��ก�บ้พัล�ง (Power) ของผ��สั�งสัาร บ้"คคลจำะร�บ้เอาบ้ทบ้าท ท�.งหมด ของคนอ+1น มาเป;นของตินเอง หร+อแลกเปล-1ยนบ้ทบ้าทซึ่31งก�นและก�น บ้"คคลจำะเช้+1อในสั�1งท-1ติ�วเอง เล-ยนแบ้บ้ แติ�ไม�รวมถิ่3งเน+.อหาและรายละเอ-ยดในการเล-ยนแบ้บ้ ท�ศนคติ� ของบ้"คคล จำะเปล-1ยนไปมาก หร+อน�อยข3.นอย��ก�บ้ สั�1งเร�าท-1ท)าให�เก�ด การเปล-1ยนแปลง

2.7 ความติ�องการท-1อยากจำะเปล-1ยน (Internalization)

เป;นกระบ้วนการ ท-1เก�ดข3.นเม+1อบ้"คคลยอมร�บ้สั�1งท-1ม-อ�ทธ์�พัลเหน+อกว�า ซึ่31งติรงก�บ้ ความติ�องการภายใน ค�าน�ยม ของเขา พัฤติ�กรรมท-1เปล-1ยนไป ใน

22

ล�กษณะน-.จำะสัอดคล�องก�บ้ ค�าน�ยม ท-1บ้"คคลม-อย��เด�ม ความพั3งพัอใจำ ท-1ได�จำะข3.นอย��ก�บ้ เน+.อหารายละเอ-ยด ของพัฤติ�กรรมน�.น ๆ การเปล-1ยนแปลง ด�งกล�าว ถิ่�าความค�ด ความร� �สั3กและพัฤติ�กรรมถิ่�กกระทบ้ไม�ว�า จำะในระด�บ้ใดก7ติาม จำะม-ผลติ�อการเปล-1ยน ท�ศนคติ� ท�.งสั�.น

นอกจำากน-. องค�ประกอบ้ ติ�าง ๆใน กระบ้วนการสั+1อสัาร เช้�น ค"ณสัมบ้�ติ�ของผ��สั�งสัารและผ��ร �บ้สัาร ล�กษณะของข�าวสัาร ติลอดจำน ช้�องทางในการสั+1อสัาร ล�วนแล�วแติ� ม-ผลกระทบ้ติ�อการเปล-1ยนแปลง ท�ศนคติ� ได�ท�.งสั�.น นอกจำากน-. ท�ศนคติ� ของบ้"คคล เม+1อเก�ดข3.นแล�ว แม�จำะคงทน แติ�ก7จำะสัามารถิ่ เปล-1ยนได�โดยติ�วบ้"คคล สัถิ่านการณ� ข�าวสัาร การช้วนเช้+1อ และสั�1งติ�าง ๆ ท-1ท)าให�เก�ดการยอมร�บ้ในสั�1งใหม� แติ�จำะติ�องม- ความสั�มพั�นธ์� ก�บ้ค�าน�ยม ของบ้"คคลน�.น นอกจำากน-.อาจำเก�ดจำาก การยอมร�บ้โดยการบ้�งค�บ้ เช้�น กฎหมาย ข�อบ้�งค�บ้

การเปล-1ยน ท�ศนคติ� ม- 2 ช้น�ด ค+อ

1. การเปล-1ยนแปลงไปในทางเด-ยวก�น หมายถิ่3ง ท�ศนคติ� ของบ้"คคลท-1เป;นไป ในทางบ้วก ก7จำะเพั�1มมากข3.น ในทางบ้วก ด�วย และ ท�ศนคติ� ท-1เป;นไป ในทางลบ้ ก7จำะเพั�1มมากข3.นในทางลบ้ด�วย

2. การเปล-1ยนแปลงไปคนละทาง หมายถิ่3ง การเปล-1ยน ท�ศนคติ� เด�มของบ้"คคลท-1เป;นไปในทางบ้วก ก7จำะลดลงไป ในทางลบ้ และถิ่�าเป;นไป ในทางลบ้ ก7จำะกล�บ้เป;นไปในทางบ้วก

เม+1อพั�จำารณาแหล�งท-1มาของ ท�ศนคติ� แล�ว จำะเห7นว�า องค�ประกอบ้สั)าค�ญ ท-1เช้+1อมโยงให�บ้"คคลเก�ด ท�ศนคติ� ติ�อสั�1งติ�าง ๆ ก7ค+อ การสั+1อสัาร ท�.งน-.เพัราะไม�ว�า ท�ศนคติ� จำะเก�ดจำากประสับ้การณ�เฉพัาะอย�าง การสั+1อสัารก�บ้ผ��อ+1น สั�1งท-1เป;นแบ้บ้อย�าง หร+อความเก-1ยวข�องก�บ้สัถิ่าบ้�น ก7ม�กจำะม- การ

23

สั+1อสัาร แทรกอย��เสัมอ กล�าวได�ว�า การสั+1อสัาร เป;นก�จำกรรมท-1สั)าค�ญอย�างมาก ท-1ม-ผลท)าให�บ้"คคลเก�ด ท�ศนคติ� ติ�อสั�1งติ�าง ๆ

ท�ศนคติ� เก-1ยวข�องก�บ้ การสั+1อสัาร ท�.งน-.เพัราะ โรเจำอร�สั ( Rogers ,1973) กล�าวว�า การสั+1อสัารก�อให�เก�ดผล 3 ประการค+อ

1. การสั+1อสัาร ก�อให�เก�ดการเปล-1ยนแปลงความร� �ของผ��ร �บ้สัาร

2. การสั+1อสัาร ก�อให�เก�ดการเปล-1ยนแปลง ท�ศนคติ� ของผ��ร �บ้สัาร

3. การสั+1อสัาร ก�อให�เก�ดการเปล-1ยนแปลงพัฤติ�กรรมของผ��ร �บ้สัาร

การแสัดงพัฤติ�กรรมการเปล-1ยนแปลงท�.ง 3 ประการน-. จำะเก�ดในล�กษณะติ�อเน+1องก�น กล�าวค+อ เม+1อผ��ร �บ้สัาร ได�ร�บ้ข�าวสัาร เก-1ยวก�บ้เร+1องใดเร+1องหน31ง จำะก�อให�เก�ด ความร� �ความเข�าใจำ เก-1ยวก�บ้เร+1องน�.น และการเก�ดความร� �ความเข�าใจำน-. ม-ผลท)าให�เก�ด ท�ศนคติ� ติ�อเร+1องน�.น และสั"ดท�าย ก7จำะก�อให�เก�ด พัฤติ�กรรม ท-1กระท)าติ�อเร+1องน�.น ๆ ติามมา

สัร"ปได�ว�า ท�ศนคติ� ค+อ การแสัดงของบ้"คคลท-1พัร�อมจำะม-ปฏ�ก�ร�ยาเฉพัาะอย�างติ�อสัภาพัการณ�ภายนอกซึ่31งอย��ก�บ้สั�1งแวดล�อม อาจำแสัดงออกในพัฤติ�กรรม 2 ล�กษณะ ค+อช้อบ้หร+อพั3งพัอใจำ หร+อ อ-กล�กษณะน-.ว�าค+อการแสัดงออกในร�ปความไม�พัอใจำ เกล-ยดช้�ง ซึ่31งความร� �สั3กเหล�าน-.เก-1ยวพั�นอย��ก�บ้ความค�ดและความเข�าใจำของบ้"คคลติ�อสั�1งใดสั�1งหน31ง

2.8 วิ ธี�วิ�ด้ท�ศึนคต

ว�ธ์-ว�ดท�ศนคติ� ม-มาติรว�ดท-1น�ยมใช้� และร� �จำ�กก�นอย�างแพัร�หลายอย�� 4 ว�ธ์- ด�งน-.

1. มาติรว�ดของเธ์อร�สัโติน ( Thurstone’s Method ) เป;นว�ธ์-การสัร�างมาติรว�ดท�ศนคติ�ออกเป;นมาติรฐาน แล�วเปร-ยบ้เท-ยบ้ติ)าแหน�ง

24

ของท�ศนคติ�ไปในทางเด-ยวก�น และเสัม+อนว�าเป;น Seale ท-1ม-ช้�วงห�างเท�าๆก�น ( Tha Method of Equal Appearing Intervals )

2. มาติรว�ดของล�เค�ท ( Likert’s Method ) เป;นว�ธ์-สัร�างมาติรว�ดท�ศนคติ�ท-1น�ยมแพัร�หลาย สัร�างได�ง�าย ประหย�ดเวลา ผ��ติอบ้สัามารถิ่แสัดงท�ศนคติ�ในทางช้+1นช้อบ้ และไม�ช้อบ้โดยจำ�ดอ�นด�บ้ความช้อบ้หร+อไม�ช้อบ้ ย�1งกว�าน�.นการติรวจำคะแนนก7ง�าย สัะดวก

การวิ�ด้ท�ศึนคต แบ้บ้ล�เค�ท เร�1มด�วยการรวบ้รวมหร+อรวบ้รวมข�อความท-1เก-1ยวข�องก�บ้ท�ศนคติ�ท-1ติ�องการจำะศ3กษา ข�อความแติ�ละข�อความจำะม-ทางเล+อกติอบ้ได� 5 ทาง ค+อเห7นด�วยอย�างย�1ง เห7นด�วย ไม�แน�ใจำ ไม�เห7นด�วย ไม�เห7นด�วยอย�างย�1ง ( สั"ช้าติ� ประสั�ทธ์�F 2535:116 ) สั)าหร�บ้การให�คะแนนให�ได�ด�งน-. (บ้"ญธ์รรม ก�จำปร-ดาบ้ร�สั"ทธ์�F 2531:85)

ข�อความท-1เป;นบ้วก ข�อความท-1เป;นลบ้

เห7นด�วยอย�างย�1ง = 5 คะแนน = 1 คะแนน

เห7นด�วย = 4 คะแนน = 2 คะแนน

ไม�แน�ใจำ = 3 คะแนน = 3 คะแนน

ไม�เห7นด�วย = 2 คะแนน = 4 คะแนน

ไม�เห7นด�วยอย�างย�1ง = 1 คะแนน = 5 คะแนน

3. มาติรว�ดของก�ติติ�แมน (Guttman’s Scale ) เป;นว�ธ์-การว�ดท�ศนคติ�ในแนวเด-ยวก�น และสัามารถิ่จำ�ดอ�นด�บ้ข�อความท�ศนคติ�สั�งติ)1าเปร-ยบ้เท-ยบ้ก�นและก�นได� จำากอ�นด�บ้ติ)1าสั"ดถิ่3งสั�งสั"ดได� และสัามารถิ่แสัดงถิ่3งการสัะสัมของข�อแสัดงความค�ดเห7น

25

4. ว�ธ์-การจำ)าแนกแบ้บ้ S-D Scale (Samantic Differentail

Scale ) พัรเพั7ญ เพัช้รสั"ขศ�ร� กล�าวว�า เป;นว�ธ์-การว�ดท�ศนคติ�ค��ค"ณศ�พัท�ท-1ม-ความหมายติรงข�าม (Bipolar Adjective) เช้�น ด--เลว ขย�น ข-.เก-ยจำ –

เป;นติ�น (พัรเพั7ญ เพัช้รสั"ขศ�ร� 2531:14)

สั)าหร�บ้การว�จำ�ยคร�.งน-. ผ��ว�จำ�ยได�ประย"กติ�ว�ธ์-ของล�เค�ท (Likert) มาใช้�ในการว�ดท�ศนคติ� โดยผ��ว�จำ�ยก)าหนดข�อความ ท�ศนคติ�ในร�ปของค)าถิ่ามปลายเปBด ให�ผ��ติอบ้เล+อกติอบ้ติามความค�ดเห7น หร+อความร� �สั3กของตินเอง

แนวิค ด้ทฤษฎี�เก��ยวิก�บพื้ฤต กรรม

1.1 ควิามหมายของพื้ฤต กรรม

บ้"ญเร+อง ช้�ยสั�ทธ์�F (2551:13) พัฤติ�กรรม หมายถิ่3ง การกระท)าหร+อการแสัดงออกของมน"ษย�ท�.งท-1เป;นร�ปธ์รรมและนามธ์รรม พัฤติ�กรรมมน"ษย�ม- 2 ประเภท ค+อพัฤติ�กรรมภายใน และพัฤติ�กรรมภายนอก พัฤติ�กรรมภายในเป;นพัฤติ�กรรมท-1ไม�สัามารถิ่สั�งเกติเห7นได�โดยติรง แติ�ม-อ�ทธ์�พัลติ�อการด)าเน�นช้-ว�ติและแสัดงออกมาเป;นพัฤติ�กรรมภายนอก ท�า เช้�น ค)าพั�ด สั-หน�า ท�าทาง เป;นติ�น

ล)าพั�น ฉว-ร�กษ� (2550:9 ) พัฤติ�กรรม หมายถิ่3ง การกระท)า หร+อการแสัดงออกของแติ�ละบ้"คคลท-1ติอบ้สันองติ�อสั�1งเร�าภายในจำ�ติใจำ และสั�1งเร�าภายนอก ท�.งท-1ร� �ติ�วและไม�ร� �ติ�ว อาจำเป;นพัฤติ�กรรมท-1พั3งประสังค� และไม�พั3งประสังค�โดยท-1บ้"คคลท-1อย��รอบ้ๆติ�วสั�งเกติได�หร+อไม�ได� แติ�สัามารถิ่ใช้�เคร+1องม+อทดสัอบ้ได�

สั"ช้าดา มะโนท�ย (2539:131) พัฤติ�กรรม หมายถิ่3งการกระท)าหร+อติอบ้สันองการกระท)าทางจำ�ติว�ทยาของแติ�ละบ้"คคล และเป;นปฏ�สั�มพั�นธ์�ในการติอบ้สันองติ�อสั�1งกระติ"�นภายในหร+อภายนอกรวมท�.งเป;นก�จำกรรม การก

26

ระท)าติ�างๆท-1เป;นไปอย�างม-จำ"ดหมาย สั�งเกติเห7นได�หร+อเป;นก�จำกรรม การกระท)าติ�างๆท-1ได�ผ�าน การใคร�ครวญมาแล�วหร+อเป;นไปอย�างไม�ร� �ติ�ว

แจำ�มกระท3ก ( 2541 : 14 ) พัฤติ�กรรม ( Behavior ) หมายถิ่3ง การกระท)าหร+ออาการท-1แสัดงออกทางกล�ามเน+.อ ความค�ดเห7นของบ้"คคลท-1ติอบ้สันองติ�อสั�1งเร�าภายในจำ�ติใจำและภายนอก อาจำท)าไปโดยไม�ร� �ติ�วอาจำเป;นพัฤติ�กรรมท-1ไม�พั3งประสังค�ผ��อ+1นอาจำสั�งเกติการกระท)าน�.นได�ละใช้�เคร+1องม+อทดสัอบ้ได�

เฉล�มพัล ติ�นสัก"ล ( 2541 : 2 ) พัฤติ�กรรม หมายถิ่3ง ปฏ�ก�ร�ยาและก�จำกรรมท-1มน"ษย�แสัดงออกทางร�ปธ์รรม นามธ์รรมติลอดเวลาสั�งเกติได�ด�วยประสัาทสั�มผ�สัวาจำาและการกระท)าม- 2 ประเภท ค+อ พัฤติ�กรรมภายนอก ( Overt Behavior ) ซึ่31งเป;นการกระท)าท-1สั�งเกติได�ด�วยประสัาทสั�มผ�สัหร+ออาจำใช้�เคร+1องม+อช้�วยและพัฤติ�กรรมภายใน ( Covert

Behavior ) ซึ่31งเป;นกระบ้วนการท-1เก�ดข3.นภายในจำ�ติใจำบ้"คคลอ+1นไม�สัามารถิ่สั�งเกติได�

ร�ตินช้าติ� เย7นใจำมา (2551:5) พัฤติ�กรรมหมายถิ่3ง การกระท)าหร+ออาการท-1แสัดงออกของจำ�ติใจำท�.งภายในและภายนอก เป;นการกระท)าเพั+1อสันองความติ�องการของบ้"คคลซึ่31งบ้"คคลอ+1นสั�งเกติและใช้�เคร+1องม+อทดสัอบ้ได�

1.2 องค�ประกอบ้ของพัฤติ�กรรมประภาเพั7ญ สั"วรรณ, 2534 :156-161) ได�แบ้�งองค�ประกอบ้ของ

พัฤติ�กรรมเป;น 3 สั�วน ค+อ1. พัฤติ�กรรมด�านพั"ทธ์�ป6ญญา (Cognitive

Domain)พัฤติ�กรรมด�านน-.เก-1ยวข�องก�บ้การร� � การจำ)า ข�อเท7จำจำร�งติ�างๆ

27

รวมท�.ง การพั�ฒนาความสัามารถิ่และท�กษะทางสัติ�ป6ญญา การใช้�ความค�ดว�จำารณญาณเพั+1อประกอบ้การติ�ดสั�.นใจำ พัฤติ�กรรมด�านพั"ทธ์�ป6ญญาน-.ประกอบ้ด�วยความสัามารถิ่ระด�บ้ติ�างๆ ซึ่31งเร�1มติ�นจำากความร� �ระด�บ้ติ�างๆซึ่31งเร�1มจำากความร� �ระด�บ้ง�ายๆ เพั+1อเพั�1มการใช้�ความค�ดพั�ฒนาสัติ�ป6ญญามากข3.นเร+1อยๆ ติามล)าด�บ้ข�.น ด�งน-.ค+อ ความร� � (Knowledge) ความเข�าใจำ (Comprehension) การประย"กติ�หร+อการน)าความร� �ไปใช้� (Application)การว�เคราะห� (Analysis) การว�เคราะห� (Synthesis)

การประเม�น (Evaluation)

2. พัฤติ�กรรมด�านท�ศนคติ� ค�าน�ยม ความร� �สั3ก ความช้อบ้ (Affective Domain) พัฤติ�กรรมด�านน-. หมายถิ่3ง ความสันใจำ ความร� �สั3กท�าท- ความช้อบ้ ไม�ช้อบ้ การให� ค"ณค�าการร�กการเปล-1ยน หร+อปร�บ้ปร"งค�าน�ยมท-1ย3ดถิ่+ออย�� พัฤติ�กรรมด�านน-.ยากติ�อการอธ์�บ้ายเพัราะเก�ดภายในจำ�ติใจำของบ้"คคล การเก�ดพัฤติ�กรรมด�านท�ศนคติ�แบ้�งออกเป;นข�.นติอนด�งน-.

1.) การร�บ้ร� � (Receiving)

2.) การติอบ้สันอง (Responding)

3.) การให�ค�า (Valuing)

4.) การจำ�ดกล"�ม (Organization)

5.) การแสัดงค"ณล�กษณะติามค�าน�ยมท-1ย3ดถิ่+อ (Characterization by a Value Complex)

3. พัฤติ�กรรมด�านการปฏ�บ้�ติ� (Psychomotor Domain)

พัฤติ�กรรมน-.เป;นการใช้�ความสัามารถิ่ท-1แสัดงออก และสั�งเกติได�ในสัถิ่านการณ�หน31ง หร+อ อาจำเป;นพัฤติ�กรรมท-1ล�าช้�า ค+อ บ้"คคลไม�ได�ปฏ�บ้�ติ�ท�นท-แติ�คามคะเนว�าอาจำปฏ�บ้�ติ�ในโอกาสัติ�อไป พัฤติ�กรรมการแสัดงออกน-.เป;นพัฤติ�กรรมข�.นสั"ดท�ายท-1เป;นเป<าหมายของการศ3กษา ซึ่31งจำะติ�อง-อาศ�ยพัฤติ�กรรมระด�บ้ติ�างๆทางด�านพั"ทธ์�ป6ญญาและท�ศนคติ�เป;นสั�วนประกอบ้พัฤติ�กรรมด�านน-.เม+1อแสัดงออกมาสัามารถิ่ประเม�นผลได�ง�ายแติ�กระบ้วนการจำะก�อให�เก�ดพัฤติ�กรรมน-.ติ�องอาศ�ยระยะเวลาและการติ�ดสั�นใจำหลายข�.นติอน ซึ่31งเป;นป6ญหาของการท)างานของหน�วยงานท-1เก-1ยวข�องและ

28

น�กว�ช้าการเช้+1อว�ากระบ้วนการทางการศ3กษาจำะช้�วยให�เก�ดพัฤติ�กรรมการปฏ�บ้�ติ�น-.

1.3 สำ �งท��ก�าหนด้พื้ฤต กรรมมน�ษย'จำากความหมายและองค�ประกอบ้ของพัฤติ�กรรมด�งกล�าว จำะเห7นได�

ว�าการแสัดงของพัฤติ�กรรมติ�างๆ ของมน"ษย�น�.นจำะติ�องม-สั�1งท-1เป;นติ�วก)าหนดพัฤติ�กรรม ซึ่31งจำะท)าให�การแสัดงออกของพัฤติ�กรรมของมน"ษย�แติ�ละบ้"คคลแติกติ�างก�นไป ด�งน�.น ควรเข�าใจำถิ่3งสั�1งท-1ก)าหนดพัฤติ�กรรมมน"ษย�ด�งติ�อไปน-.

ช้"ดา จำ�ติพั�ท�กษ� (อ�างถิ่3งจำาก สั"ดาวรรณ 2538 : 13) กล�าวว�า สั�1งก)าหนดพัฤติ�กรรมมน"ษย�ม-หลายประการ ซึ่31งอาจำจำะแยกได� 2 ประเภท ค+อ

1.) ล�กษณะน�สั�ยสั�วนติ�ว ได�แก� ความเช้+1อ หมายถิ่3ง การท-1บ้"คคลค�ดถิ่3งอะไรก7ได�ในแง�ของข�อเท7จำจำร�งซึ่31งไม�จำ)าเป;นจำะติ�องถิ่�กหร+อผ�ดเสัมอไป ความเช้+1ออาจำมาโดยการเห7น การบ้อกเล�าการอ�าน รวมท�.งการค�ดข3.นมาเองค�าน�ยม หมายถิ่3ง สั�1งท-1ตินน�ยมย3ดถิ่+อประจำ)าใจำท-1ช้�วยติ�ดสั�นใจำในการเล+อกท�ศนคติ� หมายถิ่3ง เจำติคติ� ม-ความเก-1ยวข�องก�บ้พัฤติ�กรรมของบ้"คคลกล�าวค+อ ท�ศนคติ�เป;นแนวโน�มหร+อข�.นเติร-ยมพัร�อมของพัฤติ�กรรม และถิ่+อว�า ท�ศนคติ�ม-ความสั)าค�ญในการก)าหนดพัฤติ�กรรมในสั�งคมบ้"คล�กภาพั เป;นสั�1งก)าหนดว�า บ้"คคลหน31งจำะท)าอะไร ถิ่�าเขาติกอย��ในสัถิ่านการณ�หน31ง ค+อเป;นสั�1งท-1บ้อกว�าบ้"คคลจำะปฏ�บ้�ติ�อย�างไรในสัถิ่านการณ�หน31งๆ

29

2.) กระบ้วนการอ+1นๆ ทางสั�งคม ได�แก�สั�1งกระติ"�นพัฤติ�กรรม (Stimulus Object)และความเข�มข�นของสั�1งกระติ"�นพัฤติ�กรรม ล�กษณะน�สั�ยของบ้"คคล ค+อ ความเช้+1อ ค�าน�ยม ท�ศนคติ�บ้"คล�กภาพั ม-อ�ทธ์�พัลติ�อพัฤติ�กรรมก7จำร�ง แติ�พัฤติ�กรรมจำะเก�ดข3.นไม�ได�ถิ่�าไม�ม-สั�1งกระติ"�นพัฤติ�กรรมสัถิ่านการณ� (Stiuation) หมายถิ่3ง สั�1งแวดล�อมท�.งท-1เป;นบ้"คคล ไม�ใช้�บ้"คคลซึ่31งอย��ในภาวะท-1บ้"คคลก)าล�งจำะม-พัฤติ�กรรม

สั"ช้า จำ�นทน�เอม (2536: 86) สั�1งท-1ม-อ�ทธ์�พัลติ�อพัฤติ�กรรมของมน"ษย� ม-ด�งน-.

1. ความเช้+1อ (Belief) ค+อการท-1บ้"คคลยอมร�บ้ข�อเท7จำจำร�งติ�างๆ ซึ่31งความค�ดของเขาอาจำจำะถิ่�กติ�องหร+อไม�ถิ่�กติ�องติามความเป;นจำร�งก7ได� ความเช้+1อเป;นสั�1งห�กห�ามได�ยากและม-อ�ทธ์�พัลติ�อบ้"คคลมาก บ้"คคลใดม-ความเช้+1ออย�างใด ก7จำะม-พัฤติ�กรรมเป;นไปติามความเช้+1อของเขา

2. ค�าน�ยม (Value) เป;นเคร+1องช้-.แนวปฏ�บ้�ติ�ของบ้"คคลว�าอะไรเป;นจำ"ดม�งหมายของช้-ว�ติ ค�าน�ยมอาจำมาจำากการอ�าน ค)าบ้อกเล�าหร+อค�ดมาเองก7ได�

3. บ้"คล�กภาพั (Personality) เป;นค"ณล�กษณะของแติ�ละบ้"คคลซึ่31งม-อ�ทธ์�พัลติ�อพัฤติ�กรรมของบ้"คคลน�.น

4. สั�1งท-1มากระติ"�นพัฤติ�กรรม (Stimulus Object) สั�1งท-1มากระติ"�นพัฤติ�กรรมน-.จำะเป;นอะไรก7ได� เช้�น ความสัวย ความห�ว อาหาร ฯลฯ สั�1งท-1กระติ"�นพัฤติ�กรรมอย�างหน31งก7อาจำม-พัล�ง

30

กระติ"�นพัฤติ�กรรมของแติ�ละบ้"คคลไม�เท�าก�น5. ท�ศนคติ� (Attitude) หมายถิ่3ง ความร� �สั3กหร+อท�าท-ของบ้"คคลท-1ม-

ติ�อบ้"คคลว�ติถิ่"สั�1งของหร+อสัถิ่านการณ�ติ�างๆ เก�ดจำากประสับ้การณ�และการเร-ยนร� �ของบ้"คคล ท�ศนคติ�จำ3งเปล-1ยนแปลงได�ติลอดเวลาซึ่31งข3.นอย��ก�บ้การเร-ยนร� �และประสับ้การใหม�ๆ ท-1บ้"คคลได�ร�บ้

6. สัถิ่านการณ� (Situation) หมายถิ่3ง สัภาพัแวดล�อมหร+อสัภาวะท-1บ้"คคลก)าล�งจำะม-พัฤติ�กรรมเลว�น Lewin (อ�างถิ่3งจำาก ว�มลสั�ทธ์�F, 2526:35) พัฤติ�กรรมน�.นเก�ดจำากความสั�มพั�นธ์�ระหว�างอ�ทธ์�พัลภายในติ�วบ้"คคลก�บ้อ�ทธ์�พัลภายนอกท-1แติ�ละบ้"คคลร�บ้ร� �ด�วย บ้"คคลจำะม-พัฤติ�กรรมอะไรอย�างไร และเม+1อใด จำ3งไม�ได�ถิ่�กก)าหนดโดยความติ�องการของมน"ษย� หร+อโดยสั�1งเร�าภายนอกอย�างใดอย�างหน31ง แติ�ถิ่�กก)าหนดโดยอ�ทธ์�พัลท�.งหลาย ท�.งภายในและภายนอกท-1สั�มพั�นธ์�ก�นติามประสับ้การณ�ของบ้"คคลทฤษฎ-สันามของเลว�น ได�เสันอถิ่3งการศ3กษาพัฤติ�กรรมม-ความสั�มพั�นธ์�ก�บ้ขอบ้เขติของสัภาพัแวดล�อม ด�งน-.B = ƒ (P, E) น�1นค+อ พัฤติ�กรรมของบ้"คคล ( B ) ย�อมข3.นอย��ก�บ้ความสั�มพั�นธ์�ระหว�างอ�ทธ์�พัลติ�างๆ ของบ้"คคล ( P ) ก�บ้สัภาพัแวดล�อมท-1บ้"คคลน�.นร�บ้ร� � ( E ) สัภาพัแวดล�อมน-.ไม�ใช้�เฉพัาะสัภาพัแวดล�อมทางกายภาพัเท�าน�.น แติ�รวมถิ่3งสัภาพัแวดล�อมทางสั�งคมและว�ฒนธ์รรมด�วย

31

ติ�วก)าหนดทางด�านมน"ษย� ( P ) หมายถิ่3ง อ�ทธ์�พัลติ�างๆ ท�.งหมดท-1เก-1ยวข�องก�บ้มน"ษย� ไม�ว�าจำะเห7นของบ้"คคลเองหร+อเก�ดจำากอ�ทธ์�พัลทางสั�งคมและว�ฒนธ์รรม สั�วนติ�วก)า หนดทางด�านสัภาพัแวดล�อมทางกายภาพัท-1ผ�านการร�บ้ร� �หร+อเป;นประสับ้การณ�ของบ้"คคล ไม�ใช้�สัภาพัแวดล�อมท-1ปรากฏอย��จำร�ง

1.4 การวิ�ด้พื้ฤต กรรม

การประเม�นพัฤติ�กรรมหร+อการกระท)า โดยท�1วไปเป;นไปติามกรอบ้แนวค�ด KAP หร+อ AP ซึ่31งม�กก)าหนดให� พัฤติ�กรรม เป;นติ�วแปรติาม   พั3งระล3กว�า ความร� �และท�ศนคติ�หร+อความเช้+1อ เข�าก�บ้ พัฤติ�กรรม มาจำากข�อม�ลท-1เก7บ้ ณ ช้�วงเวลาเด-ยวก�น สัามารถิ่น)ามาว�เคราะห�หาความสั�มพั�นธ์�ระหว�างก�นได� แติ�หากน)าพัฤติ�กรรมไปเช้+1อมโยงก�บ้สัภาวะสั"ขภาพัโดยเฉพัาะโรคเร+.อร�งจำะม-จำ"ดอ�อน เน+1องจำากติ�องสั�1งสัมพัฤติ�กรรมมาระยะหน31งจำ3งจำะสั�งผลติ�อสัภาวะสั"ขภาพั  ขณะท-1ค)าติอบ้พัฤติ�กรรมท-1ได�อาจำเพั�1งปร�บ้เปล-1ยนเม+1อไม�นานมาน-.   ค+อม-ป6ญหาสั"ขภาพัก�อนจำ3งปร�บ้พัฤติ�กรรมติามมา ภาวะสั"ขภาพัจำ3งหล�อหลอมให�เก�ดการปร�บ้พัฤติ�กรรมได�เช้�น เป;นโรคความด�นโลห�ติสั�งเลยงดอาหารม�น  ถิ่�าไม�เข�าใจำเร+1องกรอบ้เวลา ก7จำะแปลผลได�ว�า ขนาดก�นอาหารไขม�นติ)1าย�งเป;นโรคความด�นโลห�ติสั�งอ-กแน�ะ  หร+อถิ่�าว�เคราะห�เช้�งสัาเหติ" (แบ้บ้ผ�ดๆ ) ก7จำะได�ว�า การก�นอาหารไขม�นติ)1าท)าให�เป;นโรคความด�นโลห�ติสั�ง ไปโน�น  จำ3งติ�องระม�ดระว�ง

วิ ธี�การเก4บข,อม+ลพื้ฤต กรรม  

32

1.  การสั�งเกติ (observation) ม�กใช้�ในการเก7บ้ข�อม�ลเช้�งค"ณภาพัอาจำเป;นแบ้บ้ท-1ผ��สั�งเกติม-หร+อไม�ม-สั�วนร�วมก�บ้สัถิ่านการณ�ท-1ศ3กษา โดยผ��ให�ข�อม�ลอาจำร� �หร+อไม�ร� �ติ�ว  อาจำบ้�นท3กเป;นภาพัเคล+1อนไหวของผ��ให�ข�อม�ลแล�วน)าด�ก7เป;นการสั�งเกติร�ปแบ้บ้หน31ง   ในการศ3กษาเช้�งปร�มาณม�กม-แบ้บ้บ้�นท3กข�อม�ล (เช้�น checklist ว�า ท)า/ไม�ท)า ม-/ไม�)              โดยท�1วไป ม�กใช้�ร�วมก�บ้ว�ธ์-/ข�อม�ลช้"ดอ+1นๆ เช้�น สั�งเกติว�า แปรงฟั6นติามขวาง สัามารถิ่น)าไปใช้�ประกอบ้หร+ออธ์�บ้าย สัภาวะเหง+อกร�นหร+อคอฟั6นสั3กได� (แม�ว�า แปรงถิ่�กว�ธ์- ก7อาจำม-คอฟั6นสั3กได� หากเด�มแปรงฟั6นติามขวางแล�วเพั�1งเปล-1ยนมาแปรงถิ่�กว�ธ์- เม+1อไม�นานมาน-.)

ข�อพั3งระว�งค+อ หากผ��ให�ข�อม�ลร� �ติ�วแล�วฝีJนท)าหร+อไม�ท)าพัฤติ�กรรมบ้างอย�าง ข�อม�ลท-1ได�ก7ไม�เป;นไปติามธ์รรมช้าติ� เก�ด information bias หร+อ Hawthorne effect ได� (ควรอ�านเร+1อง Bias เพั�1มเติ�ม)    

2. การสั�มภาษณ�หร+อสัอบ้ถิ่ามโดยติรง เคร+1องม+อของว�ธ์-น-. ม�กเป;นแบ้บ้สั�มภาษณ�/สัอบ้ถิ่าม ม-ข�อค)าถิ่ามจำ)านวนแหนง สั)าหร�บ้พัฤติ�กรรมท-1ประกอบ้ด�วยหลายข�.นติอนควรซึ่อยถิ่ามแติ�ละข�.นติอนเพั+1อไม�ให�ติ-ความคล"มเคร+อ  พัฤติ�กรรมท-1ม-ข�อจำ)าก�ดในการบ้รรยายให�เห7นภาพัช้�ดเจำน อาจำให�ผ��ติอบ้แสัดงหร+อกระท)าให�ด� จำะได�ข�อม�ลท-1ติรง/ถิ่�กติ�อง/น�าเช้+1อถิ่+อกว�าเช้�น อยากทราบ้ว�ธ์-การแปรงฟั6น ก7ให�แปรงให�ด�แล�วผ��สั�มภาษณ�บ้�นท3กข�อม�ล อาจำม-ผ��ท�กท�วงว�า ถิ่�าผ��ติอบ้ทราบ้ว�ธ์-แปรงฟั6นท-1ถิ่�กว�ธ์-อาจำบ้รรจำงแปรงท�.งท-1ในช้-ว�ติจำร�งไม�ได�แปรงแบ้บ้น�.น (เพั+1อไม�ให�เสั-ยภาพัล�กษณ�ของติ�วเองหร+อเพั+1อเอาใจำผ��ว�จำ�ย) เท�าก�บ้ว�าม-โอกาสัเก�ด information bias แติ�การอธ์�บ้ายว�ธ์-การเป;นติ�วหน�งสั+อแล�วให�ผ��ติอบ้เล+อกติอบ้ ก7เก�ด bias ล�กษณะน-.ได�เช้�นก�น

การต�)งค�าถุามหมวิด้พื้ฤต กรรม

33

1. การว�ดค�าเป;น ใช้�/ไม�ใช้� หร+อ ท)า/ไม�ท)า หร+อม-ข�อค)าติอบ้ให�เล+อก (choices) ผ��ติอบ้จำะติอบ้ได�ง�ายกว�าและได�ข�อม�ลติรงกว�า การว�ดแบ้บ้ Likert’s scale (เช้�น ท)าบ้�อยท-1สั"ด ท)าบ้�อย ปานกลาง ท)าน�อย ท)าน�อยท-1สั"ด)    

2. ติ�องใช้�ค)าท-1เจำาะจำงให�ผ��ติอบ้เข�าใจำว�า ก)าล�งถิ่ามถิ่3ง การกระท)าของ“

ติ�วเขาเอง ไม�ใช้�คนอ+1น และไม�ได�ถิ่าม ความเห7น” “ ”      

3. สังสั�ยไหมว�าข�อค)าถิ่ามควรม-อะไรบ้�างและข�อเล+อกติอบ้มาจำากไหน ถิ่�าสังสั�ยแสัดงว�า ข�ามข�.นติอนการท)าว�จำ�ยแน�เลย   หากทบ้ทวนวรรณกรรมท-1เก-1ยวข�องครอบ้คล"มเพั-ยงพัอ จำะทราบ้ช้น�ด/ค�าติ�วแปรจำากการศ3กษาอ+1นๆ และน)ามาติ�.งเป;นข�อค)าถิ่ามและข�อเล+อกติอบ้ หล�กการข�อน-. ใช้�ก�บ้เคร+1องม+ออ+1นๆ ด�วย

4. เคร+1องม+อท"กช้น�ดติ�องผ�านการทดสัอบ้/ปร�บ้ปร"ง ก�อนน)าไปใช้�จำร�ง ม-น�อยกรณ-ท-1ไม�สัามารถิ่ทดสัอบ้ได� ดร. เพั7ญแข ลาภย�1ง(2545:ออนไลน�) 

สัร"ปได�ว�า พัฤติ�กรรม หมายถิ่3ง การแสัดงออกท-1แติ�ละบ้"คคลท-1ติอบ้สันองติ�อพัฤติ�กรรมมน"ษย�ม-2 ประเภท ค+อ พัฤติ�กรรมภายในและพัฤติ�กรรภายนอก พัฤติ�กรรมภายในและพัฤติ�กรรมภายนอก พัฤติ�กรรมภายในเน�นพัฤติ�กรรมท-1สัามารถิ่สั�งเกติได� โดยติรง หร+อ เป;นการกระท)าติ�างๆก7ได�ผ�านการใคร�ควรแล�วแสัดงออกาเป;นพัฤติ�กรรมภายนอก เช้�น ท�าทาง สั-หน�า เป;นติ�น

สำม�นไพื้รในงานสำาธีารณสำ�ขม+ลฐานเน+1องจำากการใช้�สัม"นไพัรม-ข�อด-หลายประการ เช้�น ช้�วยประหย�ด เหมาะ

สั)าหร�บ้ประช้าช้นท-1อย��ในพั+.นท-1ห�างไกลซึ่31งการคมนาคมไม�สัะดวก ช้�วยลด

34

ด"ลย�การค�าในการสั�1งซึ่+.อยาสั)าเร7จำร�ปจำากติ�างประเทศ และเพั+1อเป;นการเติร-ยมพัร�อมในอนาคติเม+1อม-สัถิ่านการณ�สังคราม เป;นติ�น ร�ฐบ้าลจำ3งได�ติระหน�กถิ่3งค"ณค�าของสัม"นไพัร และได�ก)าหนดนโยบ้ายสั�งเสัร�มให�ม-การใช้�สัม"นไพัรอย�างจำร�งจำ�งข3.น ได�ร�เร�1มในแผนพั�ฒนาสัาธ์ารณสั"ขฉบ้�บ้ท-1 5 โดยผนวกเข�าก�บ้งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน ในช้�วงปA พั.ศ. 2527-2529

กระทรวงสัาธ์ารณสั"ขได�จำ�ดโครงการน)าร�องข3.นค+อ โครงการสัม"นไพัรก�บ้การสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน โดยความช้�วยเหล+อขององค�การย�น�เซึ่ฟัในพั+.นท-1เป<าหมาย 25 จำ�งหว�ด ม-การด)าเน�นงานสั)าค�ญเก-1ยวก�บ้สัม"นไพัร 7 ด�านค+อ ด�านข�อม�ลข�าวสัาร ด�านการอบ้รม ด�านเผยแพัร�และประช้าสั�มพั�นธ์� ด�านศ3กษาและว�จำ�ย ด�านการปล�กและกระจำายพั�นธ์"� ด�านการผล�ติ และกระจำายติ)าร�บ้ และด�านน�เทศและติ�ดติามผล ผลการด)าเน�นงานของโครงการฯก�อให�เก�ดความสันใจำสัม"นไพัรในระด�บ้กว�าง และเก�ดม�ติ�ใหม�ท-1น�าสันใจำค+อโรงพัยาบ้าลช้"มช้นและสัถิ่าน-อนาม�ยบ้างแห�ง เช้�น โรงพัยาบ้าลบ้)าเหน7จำณรงค� จำ.ช้�ยภ�ม� โรงพัยาบ้าลสั�งคม จำ.หนองคาย โรงพัยาบ้าลว�งน).าเย7น จำ. ปราจำ-นบ้"ร- โรงพัยาบ้าลบ้างกระท"�ม จำ. พั�ษณ"โลก สัถิ่าน-อนาม�ยเก�าเล-.ยว จำ. นครสัวรรค� และสัถิ่าน-อนาม�ยมาบ้ปลาเค�า จำ. เพัช้รบ้"ร- เป;นติ�น ม-การใช้�สัม"นไพัรท-1ม-ข�อม�ลรายงานว�าม-สัรรพัค"ณด-และปลอดภ�ยก�บ้ผ��ป8วยในการบ้ร�การสัาธ์ารณสั"ข ท)าให�เก�ดภาพัการใช้�สัม"นไพัรอย�างจำร�งจำ�ง และสั�งผลให�ประช้าช้นในช้"มช้นเก�ดความน�ยมสัม"นไพัรเพั�1มมากข3.น

จำากสัภาวะการณ�ด�งกล�าวข�างติ�น กระทรวงสัาธ์ารณสั"ขได�เล7งเห7นว�า โรงพัยาบ้าลช้"มช้นเป;นหน�วยงานท-1ปฏ�บ้�ติ�งานใกล�ช้�ดก�บ้ประช้าช้น ม-ศ�กยภาพั ม-ความคล�องติ�วในด�านบ้ร�หารจำ�ดการ ม-ความพัร�อมด�านก)าล�งคน ก)าล�งเง�น และด�านว�สัด"อ"ปกรณ�พัอสัมควร ท�.งเป;นหน�วยงานท-1ให�ความสันใจำในการพั�ฒนางานสัม"นไพัรอย�างด-ย�1ง ด�งน�.นกระทรวงสัาธ์ารณสั"ขจำ3ง

35

ได�ร�วมม+อก�บ้ German Agency for Technical Cooperation

หร+อ GTZ ซึ่31งเป;นหน�วยงานติ�วแทนของร�ฐบ้าลสัหพั�นธ์�สัาธ์ารณร�ฐเยอรม�น ในการจำ�ดท)าโครงการสัม"นไพัรก�บ้การสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน (The

Project of Basic Health Service Making Use of

Traditional Medicinal Herbs) หน�วยงานร�บ้ผ�ดช้อบ้ค+อ สั)าน�กงานคณะ กรรมการการสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานสั�งก�ดสั)าน�กงานปล�ดกระทรวงสัาธ์ารณสั"ข ภายใติ�การสัน�บ้สัน"นทางว�ช้าการจำากคณะเภสั�ช้ศาสัติร� มหาว�ทยาล�ยมห�ดล และกองว�จำ�ยทางแพัทย�กรมว�ทยาศาสัติร�การแพัทย� โดยม-ระยะเวลาด)าเน�นการ 3 ปA (2528-2531)

โครงการสัม"นไพัรก�บ้การสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานด�งกล�าวได�เน�นการน)าสัม"นไพัรมาใช้�ในสัถิ่านบ้ร�การสัาธ์ารณสั"ขของร�ฐ และในช้"มช้น โดยม-พั+.นท-1เป<าหมาย 5 จำ�งหว�ด ค+อ ปราจำ�นบ้"ร- พั�ษณ"โลก นครราช้สั-มา ขอนแก�น และนครศร-ธ์รรมราช้ โดยประกอบ้ด�วยโรงพัยาบ้าลช้"มช้น 5 แห�ง สัถิ่าน-อนาม�ย 7 แห�ง หม��บ้�าน 100 หม��บ้�าน โรงพัยาบ้าลด�งกล�าวได�แก� รพั.ว�งน).าเย7น อ)าเภอ ว�งน).าเย7น จำ�งหว�ดปราจำ-นบ้"ร- รพั.บ้างกระท"�ม อ)าเภอบ้างกระท"�ม จำ�งหว�ด พั�ษณ"โลก รพั.สั�งเน�น อ)าเภอสั�งเน�น จำ�งหว�ดนครราช้สั-มา รพั.พัล อ)าเภอพัล จำ�งหว�ดขอนแก�น และรพั.ท"�งสัง อ)าเภอท"�งสัง จำ�งหว�ดนครศร-ธ์รรมราช้

การค�ดเล+อกสัม"นไพัรท-1ควรสั�งเสัร�มให�ใช้�ในช้"มช้นน�.นก7น�บ้ว�าม-ความสั)าค�ญไม�น�อย สัม"นไพัรท-1หมอพั+.นบ้�านใช้�ก�นท�1วไปม-ท�.งสัม"นไพัรเด-1ยวๆ และสัม"นไพัรหลายช้น�ดซึ่31งเติร-ยมในร�ปยาติ)าร�บ้สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน ท-1สั�งเสัร�มโดยกระทรวงสัาธ์ารณสั"ขเป;นการใช้�สัม"นไพัรเด-1ยว จำ3งติ�างก�บ้การใช้�ยาสัม"นไพัรติามทฤษฎ-การแพัทย�แผนไทย ซึ่31งเป;นการร�กษาคนไข�ท�.งติ�วและม�กใช้�ยาเป;นติ)าร�บ้ประกอบ้ด�วยสัม"นไพัรหลายช้น�ด แติ�

36

อย�างไรก7ติามการใช้�สัม"นไพัรเด-1ยวๆ น�.นม-การยอมร�บ้จำากน�กว�ช้าการในป6จำจำ"บ้�นมากกว�า ท�.งน-.เพัราะม-ข�อม�ลจำากผลการว�จำ�ยสัน�บ้สัน"น จำ3งเป;นการสัมควรท-1จำะเล+อกใช้�ในช้�วงแรกๆ ของการพั�ฒนายาจำากสัม"นไพัรติ�อไปควรค�ดเล+อกสัม"นไพัรติ)าร�บ้ท-1น�าสันใจำ เพั+1อน)ามา ศ3กษาว�จำ�ย และสั�งเสัร�มให�ใช้�ในโอกาสัติ�อไป

สัม"นไพัรท-1ใช้�เป;นยาร�กษาโรคในโรงพัยาบ้าลช้"มช้น ได�แก� ว�านหางจำระเข� ขม�.นช้�น ช้"มเห7ดเทศ พัญาปล�องทอง และ ฟั<าทะลายโจำร สัม"นไพัรแติ�ละช้น�ดม-การใช้�ด�งน-.

ช้+1อสัม"นไพัร สั�วนท-1ใช้� อาการท-1ใช้�สัม"นไพัรร�กษา

ร�ปแบ้บ้ยาเติร-ยม

ว�านหางจำระเข� เม+อกจำากใบ้

แผลไฟัไหม� น).าร�อนลวก ใช้�ทาสัดๆ

 

ขม�.นช้�น เหง�า ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ ล�กกลอน

ช้"มเห7ดเทศ ใบ้ ท�องผ�ก ยาช้ง ล�กกลอน

พัญาปล�องทอง

(เสัลดพั�งพัอนติ�วเม-ย)

ใบ้ แมลงสั�ติว�ก�ดติ�อย ท�งเจำอร�

ฟั<าทะลายโจำร ใบ้ เจำ7บ้คอ ล�กกลอน

 

37

สัม"นไพัรเพั+1อการสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานท-1กระทรวงสัาธ์ารณสั"ขเคยแนะน)าให�ประช้าช้นใช้�เพั+1อสั�งเสัร�มสั"ขภาพัและร�กษาโรคเบ้+.องติ�น ม-จำ)านวน 66 ช้น�ด ได�แก�

ล)าด�บ้

ช้+1อสัม"นไพัร ข�อบ้�งใช้�

1 กะเพัรา แก�อาการท�องอ+ด ท�องเฟั<อ แก�คล+1นไสั� อาเจำ-ยน

2 กระเท-ยม แก�ท�องอ+ดท�องเฟั<อ แก�กลากเกล+.อน

3 กระวาน แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ

4 กระเจำ-Kยบ้แดง ข�บ้ป6สัสัาวะ แก�น�1ว

5 กระท+อ แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ

6 กระช้าย แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ

7 กล�วยน).าว�า แก�ท�องเด�น แก�โรคกระเพัาะ

8 กานพัล� ข�บ้ลม แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ แก�ปวดฟั6น

9 ข�า แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ และแก�กลากเกล+.อน

10 ข�าวกล�อง บ้)าร"งร�างกาย

11 ข�ง แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ แก�คล+1นไสั� อาเจำ-ยน แก�ไอ ข�บ้เสัมหะ

12 ขล�� ข�บ้ป6สัสัาวะ

13 ขม�.นช้�น แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ แก�ท�องเด�น แก�โรค

38

กระเพัาะ แก�ฝีA แผลพั"พัอง และอาการอ�กเสับ้เน+1องจำากแมลง สั�ติว�ก�ดติ�อย

14 ข-.เหล7ก ช้�วยให�เจำร�ญอาหาร ช้�วยให�นอนหล�บ้ และช้�วยระบ้ายท�อง

15 ค)าฝีอย บ้)าร"งสั"ขภาพั ช้�วยลดไขม�นในเล+อด แก�อ�กเสับ้

16 ค�น แก�ท�องผ�ก

17 ช้"มเห7ดเทศ แก�ท�องผ�ก แก�กลากเกล+.อน แก�ฝีA และแผลพั"พัอง

18 ช้"มเห7ดไทย แก�ท�องผ�ก ข�บ้ป6สัสัาวะ

19 ด-ปล- แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ แก�ไอ ข�บ้เสัมหะ

20 ติ)าล3ง แก�แพั� แก�อ�กเสับ้ เน+1องจำากแมลงสั�ติว�ก�ดติ�อย

21 ติะไคร� ข�บ้ลม แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ ข�บ้ป6สัสัาวะ

22 เท-ยนบ้�าน แก�ฝีA แผลพั"พัอง

23 ทองพั�นช้�1ง แก�กลากเกล+.อน

24 ท�บ้ท�ม แก�ท�องเด�น แก�บ้�ด

25 น�อยหน�า ใช้�ฆ่�าเหา

26 บ้อระเพั7ด แก�ไข� แก�การเบ้+1ออาหาร

27 บ้�วบ้ก แก�แผลไฟัไหม�-น).าร�อนลวก แก�ฟักช้).า

39

28 ปลาไหลเผ+อก แก�ไข�

29 ฝีร�1ง แก�ท�องเด�น

30 ผ�กบ้"�งทะเล แก�อ�กเสับ้ แก�แพั�เน+1องจำากแมลงสั�ติว�ก�ดติ�อยโดยเฉพัาะพั�ษแมงกะพัร"น

31 เพักา แก�ร�อนใน แก�ไอ ข�บ้เสัมหะ

32 พัญาปล�องทอง แก�อ�กเสับ้ เน+1องจำากแมลงสั�ติว�ก�ดติ�อย แก�เร�ม ง�สัว�ด

33 พัล� แก�กลากเกล+.อน แก�ผ+1นค�นเน+1องจำากแมลงสั�ติว�ก�ดติ�อย แก�ลมพั�ษ

34 ไพัล แก�เคล7ด ข�ด ยอก ไล�ย"ง

35 ฟั6กทอง ฆ่�าพัยาธ์�ล)าไสั�

36 ฟั<าทะลายโจำร แก�ท�องเด�น แก�เจำ7บ้คอ

37 มะเกล+อ ถิ่�ายพัยาธ์�

38 มะขาม ฆ่�าพัยาธ์� แก�ท�องผ�ก

39 มะขามแขก แก�ท�องผ�ก

40 มะค)าด-ควาย แก�ช้�นนะติ"

41 มะนาว แก�ไอ ข�บ้เสัมหะ แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ

42 มะพัร�าว แก�แผลไฟัไหม� น).าร�อนลวก

40

43 มะแว�งเคร+อ แก�ไอ ข�บ้เสัมหะ

44 มะแว�งติ�น แก�ไอ ข�บ้เสัมหะ

45 มะละกอ ช้�วยย�อย ช้�วยระบ้ายท�อง

46 มะหาด ฆ่�าพัยาธ์�ล)าไสั�

47 ม�งค"ด แก�ท�องเด�น แก�บ้�ด

48 ถิ่�1วพั� ช้�วยบ้)าร"งร�างกาย

49 ถิ่�1วเหล+อง ช้�วยบ้)าร"งร�างกาย

50 ยอ แก�คล+1นไสั�อาเจำ-ยน

51 ย�านาง แก�ไข�

52 เร�ว แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ

53 เล7บ้ม+อนาง ยาถิ่�ายพัยาธ์�

54 ว�านหางจำระเข� แก�โรคกระเพัาะ แก�แผลไฟัไหม�น).าร�อนลวก

55 สัะแก ถิ่�ายพัยาธ์�

56 สั�บ้ปะรด ข�บ้ป6สัสัาวะ

57 เสัลดพั�งพัอน แก�แพั� แก�อ�กเสับ้เฉพัาะท-1 แก�แมลงสั�ติว�ก�ดติ�อย

58 สั-เสั-ยดเหน+อ แก�ท�องเด�น

59 หญ�าคา ข�บ้ป6สัสัาวะ

60 หญ�าหนวดแมว ข�บ้ป6สัสัาวะ

41

61 แห�วหม� แก�ท�องอ+ด ท�องเฟั<อ

62 อ�อยแดง ข�บ้ป6สัสัาวะ

63 ค)าแสัด ใช้�แติ�งสั-อาหาร

64 เติย ใช้�แติ�งสั-อาหาร

65 ฝีาง ใช้�แติ�งสั-อาหาร

66 อ�ญช้�น ใช้�แติ�งสั-อาหาร

อย�างไรก7ติามกระทรวงสัาธ์ารณสั"ขได�ม-การทบ้ทวนรายช้+1อสัม"นไพัร สั)าหร�บ้งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน โดยติ�ดรายการสัม"นไพัรท-1ไม�ม-รายงานย+นย�นเก-1ยวก�บ้สัรรพัค"ณทางเภสั�ช้ว�ทยาและการศ3กษาทางคล�น�ก ติลอดจำนสัม"นไพัรท-1ม-รายงานว�าม-ผลข�างเค-ยงออก เช้�น ปลาไหลเผ+อก สัะแก และเพั�1มรายการ สัม"นไพัรท-1ม-ประโยช้น�ร�กษาโรค เซึ่�น แก�ว ผ�กคราดห�วแหวน และข�อยเพั+1อใช้�แก�ปวดฟั6น แมงล�กแก�ท�องผ�ก มะระข-.นกและสัะเดาบ้�านใช้�แก�อาการเบ้+1ออาหาร ฯลฯ ท�.งน-.เพั+1อปร�บ้ปร"งให�ใด�สัม"นไพัรท-1เหมาะสัมท-1จำะแนะน)าให�ประซึ่าซึ่นใช้�บ้)าบ้�ดร�กษาโรคย�1งข3.น โดยจำ�ดรายการสัม"นไพัรสั)าหร�บ้งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน ออกเป;นกล"�มติามประโยช้น�ท-1น)ามาใช้�เพั+1อการร�กษาอาการของโรคติ�างๆ สำถุาบ�นการแพื้ทย'แผู้นไทย(2555:ออนไลน')

3. บทบาทหน,าท��ของ อาสำาสำม�ครสำาธีารณสำ�ขประจั�าหม+บ,าน

อสัม. ม-บ้ทบ้าทในการเป;นผ��น)าการด)าเน�นงานพั�ฒนาสั"ขภาพัอนาม�ย และค"ณภาพัช้-ว�ติของประช้าช้นในหม��บ้�าน/ช้"มช้น เป;นผ��น)าการเปล-1ยนแปลง (Change agents) พัฤติ�กรรมด�านสั"ขภาพัอนาม�ยของประช้าช้นในช้"มช้น และม-หน�าท-1 แก�ข�าวร�าย กระจำายข�าวด- ช้-.บ้ร�การ ประสัานงาน

42

สัาธ์ารณสั"ข บ้)าบ้�ดท"กข�ประช้าช้น ด)ารงตินเป;นติ�วอย�างท-1ด- โดยม-หน�าท-1ความร�บ้ผ�ดช้อบ้ด�งน-.

1) เป;นผ��สั+1อข�าวสัารสัาธ์ารณสั"ขระหว�างเจำ�าหน�าท-1และประช้าช้นในหม��บ้�าน น�ดหมายเพั+1อนบ้�านมาร�บ้บ้ร�การสัาธ์ารณสั"ข แจำ�งข�าวสัารสัาธ์ารณสั"ข เช้�น การเก�ดโรคติ�ดติ�อท-1สั)าค�ญ หร+อโรคระบ้าดในท�องถิ่�1น ติลอดจำนข�าวความเคล+1อนไหวในก�จำกรรมสัาธ์ารณสั"ข ร�บ้ข�าวสัารสัาธ์ารณสั"ขแล�ว แจำ�งให�เจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ขในท�องถิ่�1นทราบ้อย�างร-บ้ด�วนในเร+1องสั)าค�ญ เช้�น เร+1องโรคระบ้าดหร+อโรคติ�ดติ�อติ�าง ๆ ร�บ้ข�าวสัารแล�ว จำดบ้�นท3กไว�ในสัม"ดบ้�นท3กผลการปฏ�บ้�ติ�งานของ อสัม.

2) เป;นผ��ให�ค)าแนะน)าถิ่�ายทอดความร� �แก�เพั+1อนบ้�านและแกนน)าสั"ขภาพัประจำ)าครอบ้คร�ว ในเร+1องติ�าง ๆ ได�แก� การใช้�สัถิ่านบ้ร�การสัาธ์ารณสั"ขและการใช้�ยา การร�กษาอนาม�ยของร�างกาย การให�ภ�ม�ค"�มก�นโรค การสั"ขาภ�บ้าลสั�1งแวดล�อมและการจำ�ดหาน).าสัะอาด โภช้นาการและสั"ขาภ�บ้าลอาหาร การป<องก�นและควบ้ค"มโรคติ�ดติ�อประจำ)าถิ่�1น การอนาม�ยแม�และเด7กและการวางแผนครอบ้คร�ว การด�แลร�กษาและป<องก�นสั"ขภาพัเหง+อกและฟั6น การด�แลและสั�งเสัร�มสั"ขภาพัจำ�ติ การป<องก�นและควบ้ค"มโรคเอดสั� การป<องก�นและควบ้ค"มอ"บ้�ติ�เหติ" อ"บ้�ติ�ภ�ยและโรคไม�ติ�ดติ�อท-1สั)าค�ญ การป<องก�นและแก�ไขมลภาวะและสั�1งแวดล�อมท-1เป;นพั�ษเป;นภ�ย การค"�มครองผ��บ้ร�โภคด�านสัาธ์ารณสั"ข การจำ�ดหายาจำ)าเป;นไว�ใช้�ในช้"มช้น และการสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรและแพัทย�แผนไทย ฯลฯ

3) เป;นผ��ให�บ้ร�การสัาธ์ารณสั"ขแก�ประช้าช้น ได�แก� การสั�งติ�อผ��ป8วยและการติ�ดติามด�แลผ��ป8วยท-1ได�ร�บ้การสั�งติ�อมาจำากสัถิ่านบ้ร�การ การจำ�ายยาเม7ดค"มก)าเน�ดในรายท-1เจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณาสั"ขได�ติรวจำแล�ว และจำ�ายถิ่"งยาง

43

อนาม�ย การปฐมพัยาบ้าลเบ้+.องติ�น เช้�น เก-1ยวก�บ้บ้าดแผลสัด กระด�กห�ก ข�อเคล+1อน ฯลฯ การร�กษาพัยาบ้าลเบ้+.องติ�นติามอาการ

4) หม"นเว-ยนก�นปฏ�บ้�ติ�งานท-1 ศสัมช้. โดยม-ก�จำกรรมท-1ควรด)าเน�นการ ได�แก�- จำ�ดท)าศ�นย�ข�อม�ลข�าวสัารของหม��บ้�าน- ถิ่�ายทอดความร� �และจำ�ดก�จำกรรมติามป6ญหาของช้"มช้น- ให�บ้ร�การท-1จำ)าเป;นใน 14 ก�จำกรรมสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐาน

5) เฝี<าระว�งและป<องก�นป6ญหาสัาธ์ารณสั"ขในหม��บ้�าน เช้�น เฝี<าระว�งป6ญหาโภช้นาการโดยการช้�1งน).าหน�กเด7กและร�วมแก�ไขป6ญหาเด7กขาดสัารอาหารและขาดธ์าติ"ไอโอด-น เฝี<าระว�งด�านอนาม�ยแม�และเด7ก โดยการติ�ดติามหญ�งม-ครรภ�ให�มาฝีากท�องและติรวจำครรภ�ติามก)าหนด เฝี<าระว�งด�านสัร�างเสัร�มภ�ม�ค"�มก�นโรค โดยการติ�ดติามให�มารดาน)าเด7กไปร�บ้ว�คซึ่-นติามก)าหนด และเฝี<าระว�งเร+1องโรคติ�ดติ�อประจำ)าถิ่�1น โดยการก)าจำ�ดแหล�งเพัาะพั�นธ์"�ย"งลาย เป;นติ�น

6) เป;นผ��น)าในการบ้ร�หารจำ�ดการวางแผนแก�ป6ญหาและพั�ฒนาช้"มช้น โดยใช้�งบ้ประมาณหมวดอ"ดหน"นท�1วไปท-1ได�ร�บ้จำากกระทรวงสัาธ์ารณสั"ข หร+อจำากแหล�งอ+1น ๆ

7) เป;นแกนน)าในการช้�กช้วนเพั+1อนบ้�านเข�าร�วมก�จำกรรมพั�ฒนางานสัาธ์ารณสั"ขของช้"มช้น และพั�ฒนาค"ณภาพัช้-ว�ติโดยใช้�กระบ้วนการ จำปฐ.

(ความจำ)าเป;นพั+.นฐาน) และรวมกล"�มในการพั�ฒนาสั�งคมด�านติ�าง ๆ

8) ด�แลสั�ทธ์�ประโยช้น�ด�านสัาธ์ารณสั"ขของประช้าช้นในหม��บ้�าน โดยเป;นแกนน)าในการประสัานงานก�บ้กล"�มผ��น)าช้"มช้น และองค�การบ้ร�หารสั�วน

44

ติ)าบ้ล (อบ้ติ.) กระติ"�นให�ม-การวางแผนและด)าเน�นงานเพั+1อพั�ฒนางานสัาธ์ารณสั"ขของหม��บ้�าน

สัร"ปได�ว�า อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน หร+อท-1เราเร-ยกย�อ ๆ ว�า อสัม. น�.น เป;นร�ปแบ้บ้หน31งของการม-สั�วนร�วมของประช้าช้นในการด�แลสั"ขภาพัของตินเอง ครอบ้คร�ว และช้"มช้น โดยผ�านกระบ้วนการอบ้รมให�ความร� �จำากเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข และการปฏ�บ้�ติ�งานด�วยความเสั-ยสัละติ�อประช้าช้นในหม��บ้�าน กระทรวงสัาธ์ารณสั"ขได�เร�1มด)าเน�นงานมาติ�.งแติ�ปA พั.ศ.

2520

2.งานวิ จั�ยท��เก��ยวิ

สั"ธ์ารด- ร�กพังษ� (2549:บ้ทค�ดย�อ) ป6จำจำ�ยท-1ม-อ�ทธ์�พัลติ�อพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน เขติช้นบ้ท อ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดนครนายก จำากการว�จำ�ยพับ้ว�า อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ม-พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัอย��ในระด�บ้ปานกลาง ป6จำจำ�ยทางช้-วสั�งคมท-1ม-ความสั�มพั�นธ์�ก�บ้พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ค+อ เพัศ สัถิ่านภาพัสัมรสั ระด�บ้การศ3กษา ป6จำจำ�ยน)า ได�แก� ความร� �เก-1ยวก�บ้การสั�งเสัร�มสั"ขภาพั เจำคติ�ติ�อการสั�งเสัร�มสั"ขภาพั และการร�บ้ร� �ประโยช้น�ของการสั�งเสัร�มสั"ขภาพั ม-ความสั�มพั�นธ์�ก�บ้พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน

พื้รธีนา ศึร�พื้ ท�กษ' (2551:บทค�ด้ยอ) ป6จำจำ�ยท-1สั�งผลติ�อการปฏ�บ้�ติ�งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน อ)าเภอโช้คช้�ย จำ�งหว�ดนครราช้สั-มา ผลการว�จำ�ยพับ้ว�า ป6จำจำ�ยท-1สั�งผลติ�อการปฏ�บ้�ติ�งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน อ)าเภอ

45

โช้คช้�ย จำ�งหว�ดนครราช้สั-มา ม-จำ)านวน 5 ป6จำจำ�ย ประกอบ้ด�วย ป6จำจำ�ยจำ�งใจำ 2

ป6จำจำ�ย ค+อ ความสั)าเร7จำ และล�กษณะของงาน ป6จำจำ�ยค).าจำ"น 3 ป6จำจำ�ย ค+อ ความม�1นคงในงาน ความสั�มพั�นธ์�ก�บ้ผ��ได�บ้�งค�บ้บ้�ญช้า และเง�นเด+อน โดยสัามารถิ่ท)านายการปฏ�บ้�ติ�งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน ข�อเสันอแนะจำากการว�จำ�ยคร�.งน-.

1. ด�านการปฏ�บ้�ติ�งานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�านหน�วยงานท-1เก-1ยวข�อง ควรพั�ฒนาการให�บ้ร�การท-1ศ�นย�สัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน เพั+1อให�เป;นท-1พั31งแกประช้าช้นในช้"มช้น

2. ด�านแรงจำ�งใจำในการท)างานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน หน�วยงานท-1เก-1ยวข�อง ความเร�งสัร�างแรงจำ�งใจำในการท)างาน เพั+1อร�วมก�นพั�ฒนางานสัาธ์ารณสั"ขให�เจำร�ญร" �งเร+องติ�อไป

ค�ดนางค� โติสัลวน,ณ�ฏฐ�ญา ค�าผล และคณะ(2554:519)ความค�ดเห7นของบ้"คลากรสัาธ์ารณสั"ขติ�อยาสัม"นไพัรและนโยบ้ายการสั�งเสัร�มการใช้�ยาจำากสัม"นไพัร ผลการว�จำ�ยพับ้ว�า บ้ทบ้าทและองค�ความร� �เก-1ยวก�บ้ยาสัม"นไพัรโดยม-หน�วยงานกลางท-1ท)าหน�าท-1เช้+1อมโยงข�อม�ลว�ช้าการเร+1องยาสัม"นไพัร การจำะให�สัถิ่านพัยาบ้าลสัาธ์ารณสั"ขท"กแห�งของร�ฐใช้�ยาสัม"นไพัรไม�น�อยกว�าร�อยละ 25 การพั�ฒนาภ�ม�ป6ญญาไทย สั"ขภาพัว�ถิ่-ไทย พั.ศ.

2550-2554 น�.น เป;นไป ได�ยากในทางปฏ�บ้�ติ� ฉะน�.นควรใช้�ติ�วช้-.ว�ดอ+1นนอกเหน+อจำากการใช้�ม�ลค�าการใช้�ยาสัม"นไพัร และเน�นการสั�งเสัร�มไปย�งสัถิ่านพัยาบ้าลระด�บ้ปฐมภ�ม�และท"ติ�ยภ�ม�มากกว�าระด�บ้ติติ�ยภ�ม�อ-กท�.งควรก)าหนดเป<าหมายให�แติกติ�างก�นในแติ�ละระด�บ้ของสัถิ่านพัยาบ้าล การเบ้�กจำ�ายยาสัม"นไพัรของสั�ทธ์�ข�าราช้การแติกติ�างก�นในแติ�ละโรงพัยาบ้าล เพั+1อสั�งเสัร�มให�ม-การจำ�ายยาสัม"นไพัรมากข3.น การวางแผนก)าล�งคนในสั�วนของแพัทย�แผนไทยซึ่31งเป;นช้�องทางสั)าค�ญในการสัน�บ้สัน"นการใช้�ยาสัม"นไพัรในโรง

46

พัยาบ้าลให�ม-ความช้�ดเจำนและเป;นร�ปธ์รรมมากข3.นน�.น เน+1องจำาก ในภาพัรวมย�งขาดอ�ติราจำ�างติ)าแหน�งน-.ในหลายๆโรงพัยาบ้าล ด�งน�.นควรม-การสัน�บ้สัน"นให�ครอบ้คล"มและเป;นร�ปธ์รรมในท"กๆด�าน เช้�น ก)าหนดโครงสัร�างบ้�งค�บ้บ้�ญช้าของแพัทย�แผนไทยในโรงพัยาบ้าลให�ช้�ดเจำน เพั�1มก)าล�งคนด�านการแพัทย�แผนไทย เพั�1มหร+อขยายอาคารแพัทย�แผนไทย และพั�ฒนาหล�งสั�ติรการผล�ติแพัทย�แผนไทยให�ม-มาติรฐาน แนวทางการแก�ไขอาจำท)าได�โดยการแยกบ้�ญช้-ยาโรงพัยาบ้าลเป;น 2 ประเภท ได�แก� บ้�ญช้-ยาแผนป6จำจำ"บ้�นและบ้�ญช้-ยาสัม"นไพัร นอกจำากน-.ควรเพั�1มรายการยาสัม"นไพัรในบ้�ญช้-ยาหล�กแห�งช้าติ�ให�มากข3.น

ว�ภา ด�านธ์)ารงก"ล(2541:บ้ดค�ดย�อ) ท�ศนคติ�ของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�าน (อ.สั.ม.)ในภาคเหน+อของประเทศติ�อระบ้บ้สัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานในขอบ้เขติความร�บ้ผ�ดช้อบ้ ผลการศ3กษาพับ้ว�า การศ3กษาเร+1องท�ศนคติ�ของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขประจำ)าหม��บ้�านในเขติภาคเหน+อติ�องานในของเขติความร�บ้ผ�ดช้อบ้น-. ผ��ว�จำ�ยได�เล+อกพั+.นท-1มา 4 อ)าเภอ ค+อ อ)าเภอแม�แติง และอ)าเภอสัะเม�ง ในจำ�งหว�ดเช้-ยงใหม� อ)าเภอแม�สัะเร-ยง และอ)าเภอลาน�อย ในจำ�งหว�ดแม�ฮ�องสัอน ซึ่31งแติ�อ)าเภอม-ความแติกติ�างก�น กล�าวค+อ อ.สั.ม. สั�วนใหญ�ก7ม-ความพัอใจำในงาน แติ�ก7ม-เร+1องบ้ทบ้าทและหน�าท-1ท-1ติ�องท)าให� อ.สั.ม. เข�าใจำถิ่3งขอบ้ข�ายความร�บ้ผ�ดช้อบ้อย�างช้�ดเจำน ด�งจำะเห7นได�จำากเร+1องหน31งท-1น�าเป;นห�วงค+อ การให�บ้ร�การและผ��ร �บ้บ้ร�การ นอกจำากน-.ร �ฐบ้าล โดยเฉพัาะกระทรวงสัาธ์ารณสั"ข น�าจำะให�ความสันใจำก�บ้สั�1งเหล�าน-.

อภ�สั�ทธ์�F อ�นท�บ้"ติร(2543:บ้ทค�ดย�อ)การด)าเน�นงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ข เขติเม+อง ในจำ�งหว�ดนครสัรรค� ผลการ

47

ศ3กษาพับ้ว�า อสัม. สั�วนใหญ�เป;นเพัศช้าย อาย"ระหว�าง 40-49 ปA ร�อยละ 34 สัถิ่านภาพัสัมรสั ร�อยละ 78 จำบ้การศ3กษาช้�.นประถิ่มศ3กษาปAท-1 4 ร�อยละ 66 ประกอบ้อาช้-พัร�บ้จำ�าง ร�อยละ 49.3 สั�วนใหญ�ม-รายได�เฉล-1ยติ�อเด+อน 2,000 ร�อยละ 41.3 ระยะเวลาในการเป;น อสัม. ติ)1ากว�า 5 ปA ร�อยละ 57.3 สั�วนใหญ�เข�ามาเป;น อสัม. โดยสัม�ครใจำเข�ามาร�อยละ 63.3 ความร� �ของ อสัม. โดยรวมอย��ในระด�บ้สั�ง ร�อยละ 82 ท�ศนคติ�ของ อสัม. โดยรวมอย��ในระด�บ้ปานกลาง

บ้"ญเร+อง ช้�ยสั�ทธ์�F (2551:บ้ทค�ดย�อ)พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข นางบ้"ญเร+อง ช้�ยสั�ทธ์�F ผลการว�จำ�ยพับ้ว�า

1.พัฤติ�กรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- อย��ในระด�บ้ด-

2. ป6จำจำ�ยร�วม ได�แก� เพัศ อาย" สัถิ่นภาพัสัมรสั ป6จำจำ�ยด�านการร�บ้ร� � ได�แก� การร�บ้ร� �ความสั)าค�ญขงสั"ขภาพั การ�บ้ร� �ความสัามารถิ่ในตินด�านสั"ขภาพั การ�บ้ร� �ภาวะสั"ขภาพั การร�บ้ร� �ความสั)าค�ญของสั"ขภาพั การร�บ้ร� �อ"ปสัรรคของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพั และช้�กน)าให�ปฏ�บ้�ติ� ได�แก� การได�ร�บ้ข�อม�ลข�าวสัารจำากแหล�งติ�างๆ การได�ร�บ้ค)าแนะน)าจำากบ้"คคลอ+1น ม-ความสั�มพั�นธ์�ก�บ้พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�ม

3. ติ�วแปรพัยากรณ�ท-1ด-ของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- ม- 4 ติ�วเร-ยงล)าด�บ้ติามความสั)าค�ญ ได�แก� การร�บ้ร� �ความสัามารถิ่ในตินเองด�านสั"ภาพั การร�บ้ร� �อ"ปสัรรคของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพั การได�ร�บ้ค)าแนะน)าจำากบ้"คคลอ+1น

48

พัรช้�ย พั�นธ์�งาม (2504: บ้ทค�ดย�อ)การพั�ฒนางานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานโดยการม-สั�วนร�วมของช้"มช้น ในอ)าเภอม�ญจำาศ�ร� จำ�งหว�ด ขอนแก�น พับ้ว�า เจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ขม-ความร� � ท�ศนคติ�และพัฤติ�กรรมในการท)างานท-1คลอคล�องจำ"ดม"�งหมาย ของการให�ประช้าช้นเข�ามาม-สั�วนร�วมมากย�1งข3.น นอกจำากน-.ย�งพับ้ว�า ประช้าช้นม-ความร� �ท�ศนคติ� และพัฤติ�กรรมในการด�แลตินเองด-ข3.น อ�นเน+1องผลมาจำากการท-1ประช้าช้นได�ม-สั�วนในการด)าเน�นงานสัาธ์ารณสั"ขม�นฐานด�วยตินเองมากย�1งข3.น

นายจำ)าเน-ยร ก�อนด�วง (2553:บ้ทค�ดย�อ) สัภาพัการปฏ�บ้�ติ�งานติามบ้ทบ้าทอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดม"กดาหาร พับ้ว�า

แรงสัน�บ้สัน"นทางสั�งคมจำากเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ขท-1ม-ผลติ�อการปฏ�บ้�ติ�งาน พับ้ว�าม-แรงสัน�บ้สัน"นทางสั�งคมจำากเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ขอย��ในระด�บ้ด-โดยม-แรงสัน�บ้สัน"นทางสั�งคมสั�งสั"ดในเร+1องเจำ�าหน�าท-1สัน�บ้สัน"นว�สัด" เอกสัารในการปฏ�บ้�ติ�งานอย�างเพั-ยงพัอและท�นเหติ"การณ� รองลงค+อเจำ�าหน�าท-1ให�ก)าล�งใจำโดยการยกย�องช้มเช้ยการปฏ�บ้�ติ�งาน และเจำ�าหน�าท-1ให�โอกาสัแก� อสัม. หร+อบ้"ติรในการเข�าศ3กษาติ�อหล�กสั�ติรของกระทรวงสัาธ์ารณสั"ข ติามล)าด�บ้ สั�วนแรงสัน�บ้สัน"นทางสั�งคมท-1ม-น�อยท-1สั"ดค+อ เจำ�าหน�าท-1ให�โอกาสัแก�อาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขในการแสัดงงผลงาน ระกวดผลงานเด�นและมอบ้รางว�ล

การปฏ�บ้�ติ�งานท-1ด-ของาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขด-เด�น พับ้ว�า ม-การปฏ�บ้�ติ�ติามบ้ทบ้าทด�านสั�งเสัร�มสั"ขภาพัมากกว�าด�านอ+1นและแรงสัน�บ้สัน"นทางสั�งคมจำากเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข ด�านอารมณ� ด�านข�อม�ลข�าวสัาร ด�านเคร+1องม+อสั�1งของ และด�านการให�การประเม�นหร+อการปฏ�บ้�ติ�ท-1ใกล�เค-ยงก�น

49

เพัศช้ายและเพัศหญ�ง ม-สัภาพัการปฏ�บ้�ติ�งานติามบ้ทบ้าทของอาสัาสัม�ครสัาธ์ารณสั"ขและม-แรงสัน�บ้สัน"นทางสั�งคมจำากเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ขท-1ม-ผลติ�อการปฏ�บ้�ติ�งาน ไม�แติกติางก�น

บ้"ญเร+อง ช้�ยสั�ทธ์�F (2551:บ้ทค�ดย�อ) พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- พับ้ว�า

พัฤติ�กรรมการสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- อย��ในระด�บ้ด-

ป6จำจำ�ยร�วม ได�แก� เพัศ อาย" สัถิ่านภาพัสัมรสั ป6จำจำ�ยด�านการร�บ้ร� � ได�แก� การร�บ้ร� �ความสั)าค�ญของสั"ขภาพั การร�บ้ร� �ความสัามารถิ่ในตินด�านสั"ขภาพั การร�บ้ร� �ภาวะสั"ขภาพั การร�บ้ร� �อ"ปสัรรคของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพั และสั�1งช้�กน)าให�ปฏ�บ้�ติ� ได�แก� การร�บ้ร� �ข�อม�ลข�าวสัาร จำากแหล�งติ�างๆ การได�ร�บ้ค)าแนะน)าจำากบ้"คคลอ+1น ม-ความพั�นธ์� ก�บ้พัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-ในเช้�งเสั�นติรงอย�างม-น�ยสั)าค�ญทางสัถิ่�ติ�ท-1ระด�บ้ .05 ม-ค�า สั�มประสั�มธ์�Fถิ่ดถิ่อยพัห"ค�ณเท�าก�บ้ .521 สัามารถิ่อธ์�บ้ายความแปรปรวนของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-ได�ร�อยละ 27.1

ติ�วแปรพัยากรณ�ท-1ด-ของพัฤติ�กรรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- ม- 4 ติ�วเร-ยงล)าด�บ้ความสั)าค�ญ ได�แก� การ�บ้ร� �ความสัามารถิ่ในตินด�านสั"ขภาพั การร�บ้ร� �อ"ปสัรรคของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพั การได�ร�บ้ ค)าแนะน)าจำากบ้"คคลอ+1น และการร�บ้ร� �ความสั)าค�ญของสั"ขภาพั ซึ่31งติ�วแปรพัยากรณ�ท�.ง 4 ติ�วร�วมก�นสัามารถิ่อธ์�บ้ายความแปรปรวนของพัฤติ�กรรมสั�งเสัร�มสั"ขภาพัของเจำ�าหน�าท-1สัาธ์ารณสั"ข จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- ได�ร�อยละ 25.2

50

3.สำมมต ฐานอาสัาสัม�ครสัาธ์รณสั"ขประจำ)าหม��ท-1ม- เพัศ อาย" ระด�บ้การศ3กษา วาระการ

ปฏ�บ้�ติ�งาน รายได� ท-1ติ�างก�นจำะม-ระด�บ้การสั�งเสัร�มการใช้�สัม"นไพัรในงานสัาธ์ารณสั"ขม�ลฐานท-1ติ�างก�น

เอกสำารอ,างอ ง

สั)าน�กงานคณะกรรมการพั�ฒนาการเศรษฐก�จำและสั�งคมแห�งช้าติ�, 2524 สั+บ้ค�นเม+1อว�นท-1 23 พัฤศจำ�การยน 2555.

ประวิ�ต ผู้+,ด้�าเน นงานวิ จั�ย

.นางสัาวมาลาพัร วงภาพั

เก�ดว�นท-1 14 มกราคม 2535

สัถิ่านท-1เก�ด ร.พั.ม�นบ้"ร- จำ�งหว�ดกร"งเทพัสัถิ่านท-1อย��ป6จำจำ"บ้�น 323 หม��4 บ้�านค)าผ�กหนาม ติ)าบ้ลหนองแหน อ)าเภอก"ดช้"ม จำ�งหว�ด ยโสัธ์รช้�.นม�ธ์ยมศ3กษาปAท-1 6 การศ3กษาทางไกล กร"งเทพัมหานครป6จำจำ"บ้�น ก)าล�งศ3กษาคณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อกท-1มหาว�ทยาล�ยราช้ภ�ฏอ"บ้ลราช้ธ์าน-

นางสัาวช้ไมพัร แก�วพั�ลา

51

สัถิ่านท-1เก�ด รพั.ยโสัธ์ร จำ�งหว�ดยโสัธ์ร

สัถิ่านท-1อย��ป6จำจำ"บ้�น 31 หม�� 8 ติ)าบ้ลห�วติะพัาน อ)าเภอห�วติะพัาน จำ�งหว�ดอ)านาจำเจำร�ญ

ม�ธ์ยมศ3กษาปAท-1 6 โรงเร-ยนอ)านาจำเจำร�ญ จำ�งหว�ดอ)านาจำเจำร�ญ

ป6จำจำ"บ้�น ก)าล�งศ3กษาคณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อกท-1มหาว�ทยาล�ยราช้ภ�ฏอ"บ้ลราช้ธ์าน-.

นางสัาวนราร�ติน� ติระม�น

สัถิ่านท-1เก�ด รพั.สัรรพัสั�ทธ์�ประสังค� จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

สัถิ่านท-1อย��ป6จำจำ"บ้�น 133 หม�� 7 ติ)าบ้ลพันา อ)าเภอพันา จำ�งหว�ดอ)านาจำเจำร�ญ

ม�ธ์ยมศ3กษาปAท-1 6 โรงเร-ยนพันาศ3กษา จำ�งหว�ดอ)านาจำเจำร�ญ

ป6จำจำ"บ้�น ก)าล�งศ3กษาคณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อกท-1มหาว�ทยาล�ยราช้ภ�ฏอ"บ้ลราช้ธ์าน-.

นาสัาวพั�ร�ยาพัร ค)1าค�ณ

สัถิ่านท-1เก�ด เสัลภ�ม� จำ�งหว�ดร�อยเอ7ด

สัถิ่านท-1อย��ป6จำจำ"บ้�น 67 หม�� 4 ติ)าบ้ลข�วญเม+อง อ)าเภอเสัล�ม� จำ�งหว�ดร�อยเอ7ด

ป6จำจำ"บ้�น ก)าล�งศ3กษาคณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อกท-1มหาว�ทยาล�ยราช้ภ�ฏอ"บ้ลราช้ธ์าน-

นางสัาวอรท�ย ทองขาว

สัถิ่านท-1เก�ด รพั.สัรรพัสั�ทธ์�ประสังค� จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

52

สัถิ่านท-1อย��ป6จำจำ"บ้�น 43 หม�� 18 ติ)าบ้ลขามใหญ� อ)าเภอเม+อง จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

ม�ธ์ยมศ3กษาปAท-1 6 โรงเร-ยนศร-ปท"มพั�ทยาคาร จำ�งหว�ดอ)านาจำเจำร�ญ

ป6จำจำ"บ้�น ก)าล�งศ3กษาคณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อกท-1มหาว�ทยาล�ยราช้ภ�ฏอ"บ้ลราช้ธ์าน-.

นายภาน"ว�ฒน� ภ�ม�แสัง

สัถิ่านท-1เก�ด รพั.สัรรพัสั�ทธ์�ประสังค� จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน- สัถิ่านท-1อย��ป6จำจำ"บ้�น 117 หม�� 4 ติ)าบ้ลเข+1องใน อ)าเภอเข+1องใน จำ�งหว�ดอ"บ้ลราช้ธ์าน-

ม�ธ์ยมศ3กษาปAท-1 6 โรงเร-ยนเบ้ญจำะมะมหาราช้ จำ�งหว�ดอ)านาจำเจำร�ญ

ป6จำจำ"บ้�น ก)าล�งศ3กษาคณะแพัทย�แผนไทยและแพัทย�ทางเล+อกท-1มหาว�ทยาล�ยราช้ภ�ฏอ"บ้ลราช้ธ์าน-.