2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012

Β΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ:

ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΜΕΛΟΠΟΙΟΥΝ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΙΗΤΕΣ»

ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣ, ΜΑΪΟΣ 2012

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

Γαβαλά Φλώρα

Δαμοπούλου Θεοδώρα

Δερμεντζόγλου Αικατερίνη

Δρόσου Αργυρώ

Ζάχο Ευαγγελία

Καλλίδης Κυριάκος

Καραμηνά Μαρία

Καριοφύλλη Ιωάννα

Κατσαρός Ραφαήλ

Κάτση Πολυξένη

Καψάλη Μαρία Ευανθία

Κόπστι Λύντια

Κορωναίου Σταματίνα

Κούζηλου Αικατερίνη

Μπακάλη Αναστασία

Νανοπούλου Αικατερίνη

Πεπόσι Ανίτα

Συκαρά Ηλιάνα

Τοκμακίδου Βασιλική

Χύτα Χριστίνα

Ψυχογυιός Χρήστος Παναγιώτης

ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ

Αντωνιάδου Αλίκη (ΠΕ 02)

Ευαγγέλου Σμαράγδα (ΠΕ02)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4

ΕΡΕΥΝΑ: « ΠΩΣ ΒΛΕΠΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ» 5

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟΝ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ9

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟΝ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟ - ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ’3021

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ 37

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από έντονα υλιστικές αξίες, μηδενισμό

και απογοήτευση, η ποίηση και ο έρωτας μπορούν να ανοίξουν ένα παράθυρο

αισιοδοξίας. Ειδικά για εμάς τους εφήβους, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα

αποτελούν πηγή έμπνευσης αλλά και λόγο να παραμερίσουμε τις υπόλοιπες

υποχρεώσεις μας. Οι σκέψεις αυτές, λοιπόν, μας οδήγησαν να ασχοληθούμε με το

3

θέμα αυτό και να εξετάσουμε α)πώς αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι έφηβοι το

συναίσθημα αυτό και β)πώς το εκφράζουν οι ποιητές στο έργο τους.

Για να μελετήσουμε το πρώτο θέμα φτιάξαμε ερωτηματολόγιο και

ζητήσαμε από τους συμμαθητές μας της πρώτης τάξης να το συμπληρώσουν. Για

το δεύτερο θέμα, επιλέξαμε ποιήματα από εκπροσώπους του Ρομαντισμού, του

Συμβολισμού και του Μοντερνισμού (Γενιά του ’30), τα οποία έχουν μελοποιηθεί

και ακούγονται μέχρι τις μέρες μας.

ΕΡΕΥΝΑ: « ΠΩΣ ΒΛΕΠΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ»

Στο πλαίσιο της ερευνητικής εργασίας , φτιάξαμε ένα ερωτηματολόγιο προκειμένου να διερευνήσουμε τις απόψεις των νέων του σχολείου μας. Μετά από αυτό καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα για τη συμπεριφορά των εφήβων σχετικά με τον έρωτα:

Με βάση τα στατιστικά που έχουμε, στο πρώτο ερώτημα, «πιστεύεις ότι έχεις ερωτευτεί ποτέ;», φαίνεται ότι το θετικό ποσοστό που βγαίνει για τα αγόρια είναι 76% ενώ για τα κορίτσια 83% και το αρνητικό των αγοριών είναι 24%, ενώ των κοριτσιών μόλις 17%. Αυτό το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο διότι τα αγόρια δεν εκδηλώνουν πολύ συχνά τα συναισθήματά τους, δηλαδή, και ερωτευμένοι να είναι σπάνια θα το πουν ή θα το δείξουν. Έτσι φαίνεται ότι τα κορίτσια έχουν μεγαλύτερο ποσοστό στο ΝΑΙ και λιγότερο στο ΟΧΙ από τα αγόρια. Στην ερώτησή μας αν εκδηλώνουν οι έφηβοι τα συναισθήματά τους το

4

μεγαλύτερο ποσοστό των εφήβων απάντησαν ΝΑΙ. Ο τρόπος εκδήλωσης όμως διαφέρει ανάμεσα στα αγόρια και τα κορίτσια. Ένα μεγάλο ποσοστό αγοριών εφήβων προσφέρουν δώρα διότι γνωρίζουν πως τα δώρα αρέσουν στα κορίτσια και πιστεύουν πως έτσι υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα ανταπόκρισης. Αντίθετα, ένα μεγάλο ποσοστό κοριτσιών αφιερώνουν στιχάκια-τραγούδια γιατί έτσι νιώθουν πως δίνουν στο αγόρι να καταλάβει τα συναισθήματά τους. Το σίγουρο και η μόνη κοινή τους απάντηση είναι πως όλοι επιθυμούν να επικοινωνούν άμεσα ή έμμεσα με το πρόσωπο που τους ενδιαφέρει. Αυτό ήταν αναμενόμενο καθώς με την επικοινωνία τα δύο φύλα νιώθουν πιο κοντά και ζουν τον έρωτά τους πιο έντονα! Στο επόμενο ερώτημα, <<ποιο είναι το πιο δυνατό συναίσθημα όταν ερωτεύεσαι>>, φαίνεται και με αρκετά μεγάλη διαφορά ότι και τα αγόρια και τα κορίτσια επέλεξαν την χαρά-ενθουσιασμό πράγμα αναμενόμενο. Επίσης, σε αρκετά μεγάλα ποσοστά παρατηρείται η ζήλια κυρίως στα κορίτσια λόγω ανασφάλειας, η ανυπομονησία, η κατανόηση – σεβασμός - εμπιστοσύνη και από τα δύο φύλα, ενώ ο φόβος και η μελαγχολία που αποτελούν αρνητικά συναισθήματα παρατηρούνται σε αρκετά μικρά ποσοστά. Βλέπουμε πως πάνω-κάτω στο θέμα των συναισθημάτων έχουμε ισοδύναμες απόψεις και από τα δύο φύλα, καθώς επικρατεί η χαρά και ο ενθουσιασμός συναισθήματα που χαρακτηρίζουν τον έρωτα! Στην ερώτηση αν αλλάζει η ζωή τους όταν είναι ερωτευμένοι, οι απαντήσεις ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενες. Η πιο κοινή αντίδραση φάνηκε να 'ναι ότι αλλάζει η συμπεριφορά τους προς τους γύρω τους. Αυτό δείχνει ότι ο έρωτας κατέχει σημαντική θέση στην κοινωνική τους ζωή. Κάποιοι απ' αυτούς επιλέγουν ακόμα και να αφήσουν την παρέα τους, αυτό όμως συμβαίνει σε πολύ μικρά ποσοστά άσχετα με το φύλο. Επίσης, ένα μικρό ποσοστό απάντησε πως μειώνεται ακόμα και η επίδοσή τους στα μαθήματα. Επιπροσθέτως, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των νέων φροντίζουν την εμφάνισή τους περισσότερο όταν είναι ερωτευμένοι προκειμένου να κεντρίσουν το ενδιαφέρον αυτού που τους αρέσει. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό αποτέλεσμα είναι ότι τα κορίτσια κάνουν πιο εύκολα συμβιβασμούς, σε αντίθεση με τα αγόρια που φαίνεται να αντιδρούν εγωιστικά ακόμα και στον έρωτα. Τέλος, σε ένα μικρό ποσοστό διαφοροποιείται και η μουσική που ακούνε τα άτομα. Συνοψίζοντας, μέσα από αυτή την έρευνα ένα αποτέλεσμα που θα μπορούσε να προκύψει είναι πως τα κορίτσια ζουν πιο "δυνατά" τον έρωτα απ' ό,τι τα αγόρια. Με βάση το ερωτηματολόγιο τα κορίτσια είναι αυτά που έχουν αντιμετωπίσει χωρισμό συχνότερα απ’ ό,τι τα αγόρια. Αυτό πιθανόν να συμβαίνει διότι κάνουν περισσότερες σχέσεις από μικρότερη ηλικία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κοριτσιών αντιμετωπίζει ένα χωρισμό με θλίψη ενώ ένα μικρό ποσοστό με χορό και μουσική. Αυτό ίσως συμβαίνει γιατί τα κορίτσια δένονται περισσότερο με το άτομο που ήταν μαζί. Αντίθετα τα αγόρια αντιμετωπίζουν τον χωρισμό με αδιαφορία διότι υπάρχει ο εγωισμός άσχετα αν έχουν πληγωθεί και με την αδιαφορία νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

5

Πιστεύεις ότι έχεις ερωτευτείποτέ;

Εκδηλώνουν οι έφηβοι τασυναισθήματά τους;

Αν ναι, με ποιό τρόπο;

6

Ποιό είναι το πιο δυνατό συναίσθημαόταν ερωτεύεσαι;

Αλλάζει η ζωή σου όταν είσαιερωτευμένος;

Αν ναι με ποιό τρόπο;

7

Έχεις αντιμετωπίσει χωρισμό;

Αν ναι πώς;

Η εργασία εκπονήθηκε από τους:

Κυριάκο Καλλίδη

Ραφαήλ Κατσαρό

Πολυξένη Κάτση

Μαρία Ευανθία Καψάλη

Σταματίνα Κορωναίου

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟΝ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ

8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ομάδα μας που ονομάζεται "ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΓΓΕΛΟΙ" ασχολήθηκε με τα ρεύματα του ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ και του ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ που ακολούθησαν μεγάλοι ποιητές της παλαιότερης εποχής. Θα ακολουθήσουν ενότητες που θα περιλαμβάνουν βιογραφικά των ποιητών αλλά και αναλύσεις από μερικά έργα τους.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1.Βιογραφικό Σολωμού και ανάλυση ποιήματος "ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ"

2.Βιογραφικό Λαπαθιώτη και ανάλυση ποίηματος "ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΠΕΘΑΝΕ"

3. Βιογραφικό Πολυδούρη και ανάλυση ποιήματος ‘’ΚΟΝΤΑ ΣΟΥ’’

4. Βιογραφικό Μυρτιώτισσας και ανάλυση ποιημάτων "ΕΡΩΤΑΣ ΤΑΧΑ" και "Σ'ΑΓΑΠΩ"

1. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ

Ο Διονύσιος Σολωμός εθνικός ποιητής γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις 8 Απριλίου του 1798 και πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου του 1857.Ο πατέρας του, ο Κόντες Νικόλαος, καταγόταν από οικογένεια Κρητικών, ενώ η μητέρα του από τη Μάνη. Ο ποιητής πέρασε τα παιδικά του χρόνια ως το 1808 στο πατρικό του σπίτι στην Ζάκυνθο, υπό την επίβλεψη του δασκάλου του, αβά Σάντο Ρόσι, Ιταλού πρόσφυγα. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ανέλαβε την κηδεμονία του ο κόντες Διονύσιος Μεσσαλάς, ενώ η μητέρα του παντρεύτηκε στις 15 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς τον Μανόλη Λεονταράκη. Την επόμενη χρονιά ο Μεσσαλάς έστειλε τον μικρό Διονύσιο στην Ιταλία για σπουδές, σύμφωνα με την συνήθεια των ευγενών των Επτανήσων.

Ο Σολωμός είχε εξ αρχής σημαντική θέση στους φιλολογικούς κύκλους της Ζακύνθου. Μετά και τη δημοσίευση του Ύμνου εις την Ελευθερίαν η φήμη του επεκτάθηκε και στο ελληνικό κράτος, αν και ο ίδιος δεν ταξίδεψε ποτέ στην ελεύθερη Ελλάδα. Στο ευρύ κοινό των Επτανήσων και στην Αθήνα ο ποιητής ήταν γνωστός μόνο για τα ποιήματα που είχε δημοσιεύσει: τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν, το απόσπασμα «Η δέηση της Μαρίας» από τον Λάμπρο, την Ωδή εις Μοναχήν, καθώς και τα νεανικά του ποιήματα, πολλά από τα οποία διαδίδονταν προφορικά και αρκετά από αυτά είχαν μελοποιηθεί. Η άποψη των συγχρόνων του στηριζόταν επομένως σε αυτά τα έργα, και χάρη σε αυτά τα έργα είχε αποκτήσει τη φήμη που τον συνόδευσε μέχρι τον θάνατό του. Θαυμασμό για το έργο του Σολωμού εκδήλωναν και οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της Α’ Αθηναϊκής Σχολής, εκφράζοντας όμως τις αντιρρήσεις τους για τη γλώσσα του. Η πρώτη ουσιαστική επανεκτίμηση του σολωμικού έργου εκτός του επτανησιακού χώρου έγινε μετά το 1880, κυρίως από το κριτικό έργο του Παλαμά, ο οποίος αναγνώρισε την ιστορική σημασία του έργου του Σολωμού, εξαιτίας της δημιουργίας προσωπικής ποιητικής γλώσσας και του γόνιμου συνδυασμού όλων των στοιχείων της ποιητικής παράδοσης αλλά και των ευρωπαϊκών ποιητικών ρευμάτων και ιδεών.

9

Στην πραγματικότητα μορφές όπως ο Σολωμός, ο Κάλβος ή ο Παλαμάς φαίνεται πως βοήθησαν την ελληνική λογοτεχνία να ξεφύγει από τον χαρακτηρισμό της ελάσσονος ποίησης του 19ου αιώνα και να την εντάξουν στο ευρύτερο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ρομαντισμού

Κεντρικό πρόσωπο της Επτανησιακής σχολής. ο Διονύσιος Σολωμός θεωρήθηκε και θεωρείται ο εθνικός ποιητής της Ελλάδας, όχι μόνον γιατί έγραψε τον Εθνικό Ύμνο, αλλά και γιατί αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική παράδοση (κρητική λογοτεχνία, Δημοτικό τραγούδι) και ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηματικά τη δημοτική γλώσσα και άνοιξε τον δρόμο για τη χρησιμοποίησή της στη λογοτεχνία, αλλάζοντας ακόμη περισσότερο τη στάθμη της. Σύμφωνα με τις απόψεις του δημιουργούσε «από τον ρωμαντισμό μαζί με τον κλασικισμό ένα [...]είδος μιχτό, αλλά νόμιμο[...]».

Εκτός από τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν, τα σπουδαιότερα έργα του είναι: Ο Κρητικός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ο Πόρφυρας, Η Γυναίκα της Ζάκυνθος, Λάμπρος. Το βασικό χαρακτηριστικό της ποιητικής παραγωγής του είναι η αποσπασματική μορφή: κανένα από τα ποιήματα που έγραψε μετά τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν δεν είναι ολοκληρωμένο και με ελάχιστες εξαιρέσεις, τίποτα δεν δημοσιεύτηκε από τον ίδιο. Ο Κώστας Βάρναλης περιέγραψε εύστοχα την αποσπασματικότητα του σολωμικού έργου με τη φράση «...(Ο Σολωμός) πάντα τα έγραφε, αλλά ποτές του δεν τα έγραψε».

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ (ΠΟΙΗΜΑ)

Άκου έν' όνειρο, ψυχή μου

Και της ομορφιάς θεά

Μου εφαινότουν οπώς ήμουν

Μετ' εσένα μια νυχτιά.

Σ' ένα ωραίο περιβολάκι

περπατούσαμε μαζί

όλα ελάμπανε τ' αστέρια

και τα κοίταζες εσύ

Εγώ έλεα πέστε αστέρια

είν' κανένα από εσάς

που να λάμπη από κει απάνου

Σαν τα μάτια της κυράς;

10

Πέστε αν είδατε ποτέ σας

σ' άλλη τέτοια ωραία μαλλιά

τέτοιο χέρι, τέτοιο πόδι

τέτοια αγγελική θωριά;

τέτοιo σώμα ωραίον όπ' όποιος

το κυττάζει ευθύς ρωτά

αν είν' άγγελος εκείνος

πως δεν έχει τα φτερά;

Κάθε φίλημα ψυχή μου

οπού μώδινες γλυκά

εξεφύτρονε άλλα ρόδο

από την τριανταφυλλιά.

Όλη νύχτα, εξεφυτρώσαν

ως που έλαμψε η αυγή

Που μας ηύρε και τους δυό μας

Με την όψι μας χλωμή.

Τούτο είν' τ' όνειρο, ψυχή μου

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα:Το ποίημα αναφέρεται σ΄ έναν άντρα που αφηγείται ένα όνειρο στην κοπέλα που αγαπάει. Περιγράφει με έντονες εικόνες το όνειρο που επιθυμεί να πραγματοποιηθεί. Από αυτό εκφράζεται ίσως και ο ανεκπλήρωτος έρωτας του προς την κοπέλα που αγαπάει.

Χαρακτηριστικά: Στο ποίημα ‘’Το Όνειρο’’ είναι εύκολο να ανιχνεύσουμε βασικά χαρακτηριστικά της επτανησιακής σχολής: Έρωτας, Γυναίκα, Φύση. Ο ποιητής εκφράζει με συναίσθημα και φαντασία το απόλυτο και ιδανικό. Από τη 2η έως την

11

8η στροφή ο ποιητής παρομοιάζει τα μάτια της κοπέλας του με τα άστρα, την θεοποιεί και την εξιδανικεύει.

2. ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1888 σε ένα σπίτι της πλατείας Αγίων Θεοδώρων. Άρχισε να γράφει ποιήματα από μικρό παιδί. Στα γράμματα εμφανίστηκε επίσημα το 1905, στο περιοδικό Νουμάς. Το 1907 μαζί με άλλους εφτά νεαρούς λογοτέχνες ίδρυσαν το περιοδικό Ηγησώ. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου και το 1909 πήρε δίπλωμα νομικής, αλλά ποτέ δεν άσκησε το επάγγελμα. Το πρώτο εξάμηνο του 1917,ο Λαπαθιώτης συνόδεψε τον πατέρα του στην Αίγυπτο για την στρατολόγηση εθελοντών για τη Θεσσαλονίκη. Τη νύχτα της 7ης προς 8ης Ιανουαρίου αυτοκτόνησε, φτωχός και καταπονημένος από τα ναρκωτικά. Η κηδεία του έγινε με έρανο των φίλων του. Η ποίησή του είναι επηρεασμένη από τον αισθητισμό και τον αισθησιασμό που κυριαρχεί στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ στα τελευταία του ποιήματα καταλήγει σε τόνους απελπισμένους και μελαγχολικούς όπου κυριαρχεί το αίσθημα του χαμένου ιδανικού και της νοσταλγίας. Μερικά από τα έργα του είναι τα εξής: Η χαρά, Αναμνήσεις, Το παλιό μας τραγούδι. Πόθος, Χειμωνιάτικο τοπίο, Κλείσε τα παράθυρα, Μοναξιά, Ερωτικό, Λυπήσου, Προσμένω πάλι, Είμαι μόνος. Το απλό παιδί που εγώ αγαπώ. Όταν βραδιάζει, Κραυγή, Αποχαιρετιστήριο, Σπαραγμός, Άτιτλο κ.ά.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΜΟΥ ΠΕΘΑΝΕ (ΠΟΙΗΜΑ)

Τ’ όνειρό μου πέθανε, χθες αργά, το βράδυ.

Μόνος, τώρα, κι έρημος τι μπορώ να πω;

Κι όμως, το ’ξερε καλά, το βαθύ του χάδι

πόσο τ’ αγαπώ

Μου κρατούσε συντροφιά, τις βαριές τις ώρες,

που τις τρέμει μοναχή, καθεμιά ψυχή,

μα όσο το ’χει δίπλα της, ας κυλούν οι μπόρες,

δεν ανησυχεί

Τ’ όνειρό μου πέθανε, χθες αργά, το βράδυ.

Πες, δεν έζησε ποτέ: μην τ’ αναπολείς…

Μα ο καιρός μου που 'χασα στο δικό του χάδι,

Τώρα είναι πολύς.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΜΟΥ ΠΕΘΑΝΕ (ΑΝΑΛΥΣΗ)12

Θέμα: Το ποίημα αναφέρεται σε έναν έρωτα που «πέθανε» και ξαφνικά ο ήρωας έμεινε μόνος και έρημος. Αναπολεί και νοσταλγεί το χάδι αλλά και τη συντροφιά του αγαπημένου προσώπου. Προσπαθεί να παρηγορήσει τον εαυτό του και θέλει να την ξεχάσει, πράγμα που δηλώνεται μέσα από τον εσωτερικό διάλογο που χρησιμοποιεί.

Στοιχεία ρομαντισμού:

Υπάρχει επιτηδευμένη μελαγχολία (α. Το όνειρό μου πέθανε χθες αργά το βράδυ, β. Μόνος τώρα κι έρημος, γ. Πες, δεν έζησες ποτέ, μην τ’ αναπολείς )

Επιμονή στο εγώ του δημιουργού (α. Τ’ όνειρο μου πέθανε, β. Μόνος και έρημος, γ. Μου κράτησε συντροφιά, δ. Δεν μ’ ανησυχεί, ε. Μα ο καιρός μου που’ χασα...)

Συνδέει τον έρωτα με την φύση (ερωτική απογοήτευση και συνεχής αναφορά στο βράδυ και τις βαριές ώρες)

Στοιχεία Συμβολισμού:

Διάθεση μελαγχολίας (α. Τ’ όνειρο μου πέθανε, β. Μoυ κρατούσε συντροφιά … δεν μ΄ ανησυχεί, γ. Μόνος κι έρημος.)

Διάθεση ονειροπόλησης(α. Μου κρατούσε… ονειροπόλησης, β.Μα ο καιρός μου που΄χασα… είναι πολύς.)

4. ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ

Γεννήθηκε την 1η Απριλίου 1902 στην Καλαμάτα και ήταν κόρη του φιλολόγου Ευγένιου Πολυδούρη και της Κυριακής Μαρκάτου, μιας γυναίκας με πρώιμες φεμινιστικές αντιλήψεις. Ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές της σπουδές στην Καλαμάτα, ενώ είχε φοιτήσει σε σχολεία του Γυθείου και των Φιλιατρών. Στα γράμματα εμφανίστηκε σε ηλικία 14 ετών με το πεζοτράγουδο "Ο πόνος της μάνας". Αναφέρεται στο θάνατο ενός ναυτικού που ξέβρασαν τα κύματα στις ακτές των Φιλιατρών και είναι επηρεασμένο από τα μοιρολόγια που άκουγε στη Μάνη. Στα 16 της διορίστηκε στη Νομαρχία Μεσσηνίας και παράλληλα εξέφρασε ζωηρό ενδιαφέρον για το γυναικείο κίνημα. Το 1920, σε διάστημα σαράντα ημερών, έχασε και τους δύο γονείς της. Το 1921 μετατέθηκε στη Νομαρχία Αθηνών και παράλληλα εγγράφηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην υπηρεσία της εργαζόταν και ο ομότεχνος της Κώστας Καρυωτάκης. Γνωρίστηκαν και μεταξύ τους αναπτύχθηκε ένας σφοδρός έρωτας, που μπορεί να κράτησε λίγο, αλλά επηρέασε καθοριστικά τη ζωή και το έργο της. Συναντήθηκαν για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1922. Η Μαρία ήταν τότε 20 ετών, ενώ ο Καρυωτάκης 26. Εκείνη είχε δημοσιεύσει κάποια πρωτόλεια ποιήματα, ενώ εκείνος είχε εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, τον "Πόνο των ανθρώπων και των πραμάτων"'(1919) και τα "Νηπενθή' (1921) και είχε ήδη κερδίσει την εκτίμηση κάποιων κριτικών και ομότεχνων του. Το καλοκαίρι του 1922 ο Καρυωτάκης ανακάλυψε ότι έπασχε από σύφιλη, μία νόσο που τότε ήταν ανίατη και αποτελούσε κοινωνικό στίγμα. Ενημέρωσε αμέσως την αγαπημένη του Μαρία και της ζήτησε να χωρίσουν. Εκείνη του πρότεινε να

13

παντρευτούν χωρίς να κάνουν παιδιά, όμως εκείνος ήταν πολύ περήφανος για να δεχτεί τη θυσία της. Η Μαρία αμφέβαλε για την ειλικρίνεια του και θεώρησε ότι η ασθένεια του ήταν πρόσχημα του εραστή της για να την εγκαταλείψει. Το 1924 μπήκε στη ζωή της ο δικηγόρος Αριστοτέλης Γεωργίου, που μόλις είχε επιστρέψει από το Παρίσι. Ήταν νέος, ωραίος και πλούσιος και η Πολυδούρη τον αρραβωνιάστηκε στις αρχές του 1925. Η Μαρία όμως αγαπούσε πάντα τον Καρυωτάκη. Παρά την αφοσίωση του αρραβωνιαστικού της, η Πολυδούρη δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σοβαρά σε καμία δραστηριότητα. Έχασε τη δουλειά της στο δημόσιο μετά από αλλεπάλληλες απουσίες και εγκατέλειψε τη Νομική. Φοίτησε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και μάλιστα πρόλαβε να εμφανιστεί ως ηθοποιός σε μία παράσταση.

Το καλοκαίρι του 1926 διέλυσε τον αρραβώνα της και έφυγε για το Παρίσι. Σπούδασε ραπτική αλλά δεν πρόλαβε να εργαστεί γιατί προσβλήθηκε από φυματίωση. Επέστρεψε στην Αθήνα και συνέχισε τη νοσηλεία της στη "Σωτηρία" όπου έμαθε για την αυτοκτονία του πρώην εραστή της, Κώστα Καρυωτάκη. Τον ίδιο χρόνο κυκλοφόρησε την πρώτη της ποιητική συλλογή "Οι τρίλλιες που σβήνουν*1 και το 1929 τη δεύτερη, "Ηχώ στο χάος". Η Πολυδούρη άφησε δύο πεζά έργα, το Ημερολόγιο της και μία ατιτλοφόρητη νουβέλα με την οποία σαρκάζει ανελέητα το συντηρητισμό και την υποκρισία της εποχής της. Η φυματίωση όμως τελικά την κατέβαλε και τα ξημερώματα της 29ης Απριλίου 1930 άφησε την τελευταία της πνοή με ενέσεις μορφίνης που της πέρασε ένας φίλος της στην Κλινική Χριστομάνου.

Έργο: Μαρία Πολυδούρη ανήκει στη γενιά του 1920 που καλλιέργησε το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής. Ο έρωτας και ο θάνατος είναι οι δύο άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η ποίηση της. Είναι μεστή από πηγαίο λυρισμό που ξεσπά σε βαθιά θλίψη και κάποτε σε σπαραγμό, με εμφανείς επιδράσεις από τον έρωτα της ζωής της, Κώστα Καρυωτάκη, αλλά και τα μανιάτικα μοιρολόγια. Οι συναισθηματικές και συγκινησιακές εξάρσεις της Πολυδούρη καλύπτουν συχνά κάποιες τεχνικές αδυναμίες και στιχουργικές ευκολίες του έργου της. Ο Κώστας Στεργιόπουλος έχει πει για την Πολυδούρη: "Η Μαρία Πολυδούρη έγραφε τα ποιήματα της όπως και το ατομικό της ημερολόγιο..” Ποιήματα της έχουν μελοποιήσει Έλληνες συνθέτες, κλασικοί, έντεχνοι και ροκ. Ανάμεσα τους οι Μενέλαος Παλλάντιος, Κωστής Κριτσωτάκης, Νίκος Μαμαγκάκης, Γιάννης Σπανός, Νότης Μαυρουδής, Γιώργος Αρκομάνης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Μιχάλης Κουμπιός, Στέλιος Μποτωνάκης και το συγκρότημα "Πληνθέτες".

ΚΟΝΤΑ ΣΟΥ (ΠΟΙΗΜΑ)

Κοντά σου δεν αχούν άγρια οι ανέμοι.Κοντά σου είναι η γαλήνη και το φως.Στου νου μας τη χρυσόβεργην ανέμηΟ ρόδινος τυλιέται στοχασμός.

Κοντά σου η σιγαλιά σα γέλιο μοιάζειπου αντιφεγγίζουν μάτια τρυφερά

14

κ’ αν κάποτε μιλάμε, αναφτεριάζει,πλάι μας κάπου η άνεργη χαρά.

Κοντά σου η θλίψη ανθίζει σα λουλούδικι’ ανύποπτα περνά μέσ’ στη ζωή.Κοντά σου όλα γλυκά κι’ όλα σα χνούδι,σα χάδι, σα δροσούλα, σαν πνοή.

Μουσική: Νότης Μαυρουδής

Ποιήτρια: Μαρία Πολυδούρη

ΚΟΝΤΑ ΣΟΥ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα: Το ποίημα είναι εμπνευσμένο από προσωπικά βιώματα της Πολυδούρη. Η ποιήτρια παρουσιάζει το ερωτικό συναίσθημα με τη χρήση παρομοιώσεων όπως <<κοντά σου η σιγαλιά σα γέλιο μοιάζει>>, «κοντά σου η θλίψη ανθίζει σα λουλούδικι’ ανύποπτα περνά μέσ’ στη ζωή» και «σα χνούδι,σα χάδι, σα δροσούλα, σαν πνοή».

Θέματα:

Έρωτας Λύπη Απουσία Φύση Απογοήτευση

Στοιχεία Ρομαντισμού:

Απουσία του άντρα που αγαπάει Ερωτική θλίψη Απλή δημοτική γλώσσα Συνδέει την τέχνη και την προσωπική της ζωή.

Στοιχεία Συμβολισμού:

Χαλαρή ομοιοκαταληξία Σχήματα λόγου Αφθονία εικόνων και μεταφορών Διάθεση ρεμβασμού, μελαγχολίας και ονειροπόλησης Κλίμα θολό και ασαφές

5. ΜΥΡΤΙΩΤΙΣΣΑ

Γεννήθηκε στη Πόλη το 1885 και πέρασε τα πρώτα της παιδικά χρόνια εκεί. Ο πατέρας της υπηρετούσε ως Πρώτος Διερμηνέας της Ελληνικής Πρεσβείας και πρόσφερε τη μόρφωση που απαιτούσε πρώιμη καλλιτεχνική της ιδιοσυγκρασία. Το πραγματικό της όνομα ήταν Θεώνη Δρακοπούλου. Τελειώνοντας τις σπουδές της

15

κατέβηκε στην Αθήνα και παρακολουθούσε μαθήματα στη Βασιλική Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου. Ως ηθοποιός εμφανίστηκε από τη "Νέα Σκηνή" του Κωσταντίνου Χριστόμανου. Το 1904 έλαβε μέρος στην παράσταση της "Αντιγόνης" και έπαιξε επίσης στο Δημοτικό και Εθνικό Θέατρο. Ατυχίες οικογενειακές την ανάγκασαν να εγκαταλείψει τη σκηνή να δοθεί στην περιπλάνηση και τη παρηγοριά των ταξιδιών, βρίσκοντας τρόπο να διοχετεύσει τις εσωτερικές της ανησυχίες από την ηλικία των 27 (έτος θανάτου του Λορέντζου Μαβίλη 1912). Αν και η βιογραφία της δεν έχει να παρουσιάσει εντυπωσιακά απρόοπτα, ποικίλες όμως είναι οι φάσεις τις οποίες πέρασε η ψυχική της περιπέτεια. Δίνοντας ένα συνεχές «παρών» αποδείχθηκε πολυγραφότατη σε σύγκριση με τις άλλες γυναίκες συναδέλφους της και απέκτησε τον τίτλο της αντιπροσωπευτικής Ελληνίδας ποιήτριας. Σημαντικό να προσθέσουμε πως μέγας ποιητής της εποχής Κωστής Παλαμάς έσπευδε να προλογίζει μαγεμένος το κάθε της βιβλίο, πράγμα που δείχνει από μόνο του τη μεγάλη σπουδαιότητα αυτής της γυναικείας τρυφερής λαλιάς. Τίτλοι έργων της που μελοποιήθηκαν είναι οι ακόλουθοι:

-Τι άλλο καλέ μου (γράφτηκε μάλλον για τον Λορέντζο Μαβίλη και ανήκει στην ποιητική συλλογή "Κίτρινες Φλόγες που εκδόθηκε το 1925,13 χρόνια μετά το θάνατο του.)

-Νεκρέ έρωτα μου

- Voluptas

-Σ' αγαπώ

-Έρωτας τάχα

ΕΡΩΤΑΣ ΤΑΧΑ (ΠΟΙΗΜΑ)

Έρωτας τάχα να ‘ν’ αυτό

που έτσι με κάνει να ποθώ

τη συντροφιά σου,

που σαν βραδιάζει, τριγυρνώ

τα φωτισμένα για να δω

παράθυρά σου;

Έρωτας να ‘ναι η σιωπή

που όταν σε βλέπω, μου το κλείνεις

σφιχτά το στόμα,

16

που κι όταν μείνω μοναχή,

στέκω βουβή κι εκστατική

ώρες ακόμα;

Έρωτας να ‘ναι ή συμφορά,

με κάποιου αγγέλου τα φτερά

που έχει φορέσει,

κι έρχετ’ ακόμη μια φορά

με τέτοια δώρα τρυφερά

να με πλανέσει;

Μα ό,τι και να ‘ναι, το ποθώ,

και καλώς να ‘ρθει το κακό

που είν’ από σένα·

θα γίνει υπέρτατο αγαθό,

στα πόδια σου αν θα σωριαστώ

τ’ αγαπημένα.

ΕΡΩΤΑΣ ΤΑΧΑ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα: Σε αυτό το έργο η ποιήτρια αναρωτιέται αν είναι ερωτευμένη και τι είναι ο έρωτας. Κι αυτό γιατί από τη μια πλευρά ποθεί τη συντροφιά του αγαπημένου της, ενώ από την άλλη αισθάνεται μοναξιά από την απουσία του και θλίψη. Κλείνει το ποίημα όμως λέγοντας πως ό,τι και αν είναι ο έρωτας, καλό ή κακό, το θέλει στη ζωή της, διότι θέλει να είναι με τον αγαπημένο της.

Χαρακτηριστικά:Το κίνημα του ρομαντισμού κυριαρχεί στο ποίημα της Μυρτιώτισσας καθώς διακρίνονται πολλά χαρακτηριστικά σε αυτό. Συγκεκριμένα, παρατηρείται η χρήση της υποβλητικής σκηνής που υπάρχει στην 1η στροφή: <<που σαν βραδιάζει τριγυρνώ, τα φωτισμένα για να δω παράθυρά σου;>>. Επιπλέον, εντοπίζουμε έντονο ατομικισμό που κυριαρχεί σε όλο το ποίημα, όπως: <<να ποθώ(εγώ),όταν σε βλέπω(εγώ),όταν μείνω, τριγυρνώ, για

17

να δω, να σωριαστώ, στέκω, να με πλανέσει(εμένα)>>.Τέλος, υπάρχει φυσικά το έντονο συναίσθημα που οδηγεί σε υπερβολή: <<στέκω βουβή και εκστατική ώρες ακόμα; -με κάποιου αγγέλου τα φτερά που έχει φορέσει, κι έρχεται ακόμη μια φορά με τέτοια δώρα τρυφερά να με πλανέσει; -και καλώς να 'ρθει το κακό που ειν' από σένα, θα γίνει υπέρτατο αγαθό, στα πόδια σου αν σωριαστώ τ' αγαπημένα>>.

Σ'ΑΓΑΠΩ (ΠΟΙΗΜΑ)

Σ’ αγαπώ, δεν μπορώ

Τίποτ’ άλλο να πω

Πιο βαθύ, πιο απλό

Πιο μεγάλο!

Μπρος στα πόδια σου εδώ

Με λαχτάρα σκορπώ

Τον πολύφυλλο ανθό

Της ζωής μου

Τα δυο χέρια μου, να…

Στα προσφέρω δετά

Για να γείρεις γλυκά

Το κεφάλι

Κι η καρδιά μου σκιρτά

Κι όλη ζήλια ζητά

Να σου γίνει ως αυτά

Προσκεφάλι

Ω μελίσσι μου, πιες

Απ’ αυτόν τις γλυκές

Τις αγνές ευωδιές

18

Της ψυχής μου!

Σ’ αγαπώ τι μπορώ

Ακριβέ να σου πω

Πιο βαθύ, πιο απλό

Πιο μεγάλο;

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Σ΄ΑΓΑΠΩ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα: Το ποίημα αναφέρεται σε μια γυναίκα η οποία προσπαθεί να δείξει την αγάπη της και την αφοσίωσή της στον άντρα που αγαπάει. Μέσα από συγκεκριμένους στίχους μπορεί κανείς να καταλάβει πόσα πολλά θέλει να του προσφέρει και πόσο δοσμένη είναι σε αυτόν. Για παράδειγμα, από τη δεύτερη στροφή φαίνεται η απόλυτη παράδοση της γυναίκας στον άνθρωπο που αγαπάει, αφού θέλει να του προσφέρει όλη της τη ζωή, <<τον πολύφυλλο ανθό της ζωής της>>, όπως λέει. Επίσης, στην τρίτη στροφή φαίνεται ότι του προσφέρει ό,τι έχει και δεν έχει μόνο για να είναι αυτός καλά. Επιπλέον, εκφράζει το αίσθημα της ζήλιας, όπως φαίνεται στην τέταρτη στροφή, με το οποίο δείχνει με έναν ακόμα τρόπο το τεράστιο πόθο της για αυτόν.

Χαρακτηριστικά ρομαντισμού που υπάρχουν στο ποίημα:

Υπερβολή στην έκφραση του συναισθήματος: φαίνεται σε όλους τους στίχους όπου η ποιήτρια αναφέρει όλα όσα είναι διατεθειμένη να κάνει προκειμένου να είναι ο άνθρωπος που αγαπάει ευτυχισμένος.

Χαρακτηριστικά συμβολισμού που υπάρχουν στο ποίημα:

1. Προσπάθεια απόδοσης των ψυχικών καταστάσεων με τρόπο έμμεσο και συμβολικό: φαίνεται μέσα από τις μεταφορές και τις εικόνες που χρησιμοποιούνται.

2. Χρησιμοποιείται χαλαρή ομοιοκαταληξία στο ποίημα.

Η εργασία εκπονήθηκε από:

Κατερίνα Κούζηλου

Κατερίνα Πεπόση

Χριστίνα Χύτα

Κατερίνα Νανοπούλου

19

Αναστασία Μπακάλη

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟΝ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟ - ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ‘30

ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ

ΡΟΔΟΛΙΝΟΙ

ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ

• ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

- Διάλυση της μορφής και διάθεση για πειραματισμό.

- Εξοστρακισμός μέτρου και της ομοιοκαταληξίας: ελεύθερος στίχος.

- Υπέρβαση συντακτικών και γραμματικών κανόνων.

- Αποσπασματικές και ελλειπτικές προτάσεις.

20

- Εγκατάλειψη διακοσμητικών στοιχείων

(αντιποιητικές λέξεις).

- Κατάργηση σημείων στίξης.

- Κυριαρχία μεταφορών, εικόνων, συνειρμών.

- Ποιητική γλώσσα:

συμβολική

ελλειπτική

υπαινικτική

πολύσημη

- Επιστροφή από την ψυχανάληση:

φαντασία και

όνειρο

21

1. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου, το 1911, στο Ηράκλειο

Κρήτης. Το 1979 τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Πέθανε στις 18

Μαρτίου το 1996, από καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 84 ετών στην Αθήνα. Το

1914, όταν η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, εγγράφηκε στο

ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν. Μακρή, όπου φοίτησε για 7 χρόνια. Το Νοέμβριο του 1920,

η οικογένειά του αντιμετώπισε διώξεις, με αποκορύφωμα τη σύλληψη του πατέρα

του, εξαιτίας των βενιζελικών ιδεών τους. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε σχέσεις

στενές με την οικογένεια. Ο ποιητής ταξίδεψε το 1923 στην Ευρώπη(Ιταλία,

Ελβετία, Γερμανία, Γιουγκοσλαβία, Λωζάνη). Το φθινόπωρο του 1924, γράφτηκε

στο Γ' Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών. Εκεί, συνεργαζόμενος με το περιοδικό

Διάπλασις Παίδων, γνώρισε για πρώτη φορά την νεοελληνική λογοτεχνία. Το

καλοκαίρι, πήρε το απολυτήριο με βαθμό 7 & 3/11. Μετά από πίεση των γονιών

του, αποφάσισε το 1928 να σπουδάσει χημικός, ενώ παράλληλα έγραψε το πρώτο

του έργο. Επιρροές δέχθηκε από τους: Καβάφη, Κάλβο, Πωλ Ελυάρ.

Επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό και δανείστηκε στοιχεία του

(Προσανατολισμοί [1940], Ήλιος ο πρώτος [1943] ). Κορυφαία δημιουργία του

αποτέλεσε το ποίημα Άξιον Εστί (1959). Τέλος, έχει αφήσει σημαντικά δοκίμια,

καθώς και αξιόλογες μεταφράσεις Ευρωπαίων ποιητών και θεατρικών

συγγραφέων.

ΗΛΙΑΣ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Ηλίας Ανδριόπουλος γεννήθηκε στο Λαντζόι Ολυμπίας στις 7/1/1950. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές πηγαίνει στην Αθήνα όπου το βράδυ σπουδάζει μουσική σε Ωδείο και την ημέρα κάνει διάφορα επαγγέλματα για να μπορέσει να πάρει τις μουσικές γνώσεις που χρειάζεται. Ύστερα από προτροπή φίλων του, αποφασίζει να δοκιμαστεί στο χώρο της μουσικής δημιουργίας.

Ο Ηλίας Ανδριόπουλος είναι ένας συναυλιακός δημιουργός και δεν εμφανίζεται σε κέντρα. Γι’ αυτό και δίνει ιδιαίτερη σημασία στην επικοινωνία του με το κοινό του. Γράφει μουσική και τραγούδια σε στίχους και ποίηση καταξιωμένων ποιητών και στιχουργών και παίρνοντας τη σκυτάλη από τους προκατόχους του, μας παρουσιάζει τη δική του εργασία την οποία προχωράει και εξελίσσει με το δικό του μουσικό αισθητήριο και την προσωπική του αντίληψη. Στόχος του είναι να δείξει πως η μεγάλη ποίηση είναι πάντα επίκαιρη και ότι η μελοποιημένη μορφή της είναι ένα θέμα που πρέπει να πλησιάσουν οι νέοι γιατί τους αφορά, είτε πρόκειται για λυρικά τραγούδια, είτε για άλλα καθαρά λαϊκά με συγκεκριμένα μηνύματα. Πέρα από την επίσημη δισκογραφία του ο συνθέτης έχει γράψει και μια

22

σειρά άλλα έργα λόγιας μορφής που παραμένουν ανέκδοτα, όπως η Συμφωνιέτα «Ανταύγειες», η Σονάτα «Ελληνικό Καλοκαίρι» και τα «Επιθαλάμια».  Υπήρξε Καλλιτεχνικός Διευθυντής για τρία χρόνια (1994–1997) της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ και Καλλιτεχνικός Διευθυντής για δύο χρόνια (1997–1998) στο Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας, όπου παρουσίασε πολύ αξιόλογες και πρωτότυπες εκδηλώσεις.   Τέλος έχει εκδώσει και δύο βιβλία: Το 2007 από τις εκδόσεις το βιβλίο "Αφήγηση των ήχων", ενώ πρόσφατα εκδόθηκε επίσης το βιβλίο «Αντι-ηχήσεις» Το βιβλίο μάλιστα συνοδεύεται από ένα CD με δυο οργανικές συνθέσεις του κι δύο ανέκδοτα τραγούδια με τη Σωτηρία Μπέλλου.

ΕΡΩΤΑΣ (ΠΟΙΗΜΑ)

Ποιητής: Οδυσσέας Ελύτης

Συνθέτης: Ηλίας Ανδριόπουλος

Ο έρωτας

Το αρχιπέλαγος

Κι η πλώρα των αφρών του

Κι οι γλάροι των ονείρων του

Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει

Ένα τραγούδι.

Ο έρωτας

Το τραγούδι του

Κι οι ορίζοντες του ταξιδιού του

Κι η ηχώ της νοσταλγίας του

Στον πιο βρεμένο βράχο της η αρραβωνιαστικιά προσμένει

Ένα καράβι.

Ο έρωτας

Το καράβι του

Κι η αμεριμνησία των μελτεμιών του

Κι ο φλόκος της ελπίδας του

Στον πιο ελαφρό κυματισμό του ένα νησί λικνίζει

Τον ερχομό.

ΕΡΩΤΑΣ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα: Το κείμενο παρουσιάζει τον έρωτα σαν ένα ταξίδι επιστροφής. Σε όλο το ποίημα παρουσιάζονται ζωηρές αιγαιοπελαγίτικες εικόνες: η θάλασσα, οι γλάροι, τα

23

καράβια. Ο ναύτης ανεβασμένος στο ψηλότερο κατάρτι εκφράζει τη χαρά της επιστροφής τραγουδώντας τον έρωτα. Στη δεύτερη στροφή μια κοπελιά προσμένει τον ερχομό του αγαπημένου. Στους τελευταίους στίχους δημιουργούνται εικόνες ξεγνοιασιάς και χαράς για την επιστροφή.

Χαρακτηριστικά: Το ποίημα εντάσσεται στον υπερρεαλισμό. Χαρακτηρίζεται από απουσία νοηματικής συνοχής, συνειρμούς, ανολοκλήρωτες προτάσεις, έλλειψη ρημάτων όπως για παράδειγμα «και η πλώρα των αφρών του», «ένα τραγούδι».

ΟΛΑ ΤΑ ΠΗΡΕ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ (ΠΟΙΗΜΑ)

Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης

Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

τ’ άγριο μαλλί σου στην τρικυμία

το ραντεβού μας η ώρα μία

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

τα μαύρα μάτια σου το μαντήλι

την εκκλησούλα με το καντήλι

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι.

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

με τα μισόλογα τα σβησμένα

τα καραβόπανα τα σχισμένα

Μες στις αφρόσκονες και τα φύκια

όλα τα πήρε τα πήγε πέρα

τους όρκους που έτρεμαν στον αέρα

Όλα τα πήρε το καλοκαίρι

κι εμάς τους δύο χέρι με χέρι.

24

ΟΛΑ ΤΑ ΠΗΡΕ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα: Το ποίημα «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι» πραγματεύεται έναν έρωτα που γεννήθηκε και άνθησε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Την ανεμελιά και τη χαρά του έρωτα των καλοκαιρινών μηνών διαδέχονται η μελαγχολία και η εσωστρέφεια του φθινόπωρου και του χειμώνα. Το ποίημα αυτό είναι γεμάτο από μελαγχολικές και ρομαντικές εικόνες αλλά και καλοκαιρινά συναισθήματα. Σε όλη την έκταση του ποιήματος διακρίνουμε ελληνικές καλοκαιρινές εικόνες από το Αιγαίο όπως φύκια, καραβόπανα, ξωκλήσια. Τα ξωκλήσια είναι το τοπίο που εμπνέει τον Ελύτη , οπότε διακρίνουμε και το θρησκευτικό στοιχείο, ενώ μέσα από τα καραβόπανα υποδηλώνεται η εργασία που λαμβάνει χώρα παράλληλα με την άνθηση του έρωτα αυτού. Επίσης, μέσα από τη συνεχή επανάληψη του μοτίβου «όλα τα πήρε το καλοκαίρι» αλλά και του «εμάς τους δύο χέρι με χέρι» είναι διάχυτο ένα αίσθημα μελαγχολίας και νοσταλγίας για όλες αυτές τις όμορφες στιγμές και συγκινήσεις που βίωσαν και μοιράστηκαν αυτοί οι δύο ερωτευμένοι (το ραντεβού μας η ώρα μία, τα μισόλογα τα σβησμένα, τους όρκους που έτρεμαν στον αέρα.)

Χαρακτηριστικά: Ο σπουδαίος μας «ποιητής του Αιγαίου» κατόρθωσε να συνδυάσει με μοναδικό τρόπο τον υπερρεαλισμό με την λαϊκή μας παράδοση. Το ποίημα ανήκει στη νεότερη ποίηση και παρουσιάζει αρκετά στοιχεία που το εντάσσουν στο λογοτεχνικό ρεύμα του υπερρεαλισμού. Αρχικά, όσον αφορά την μορφή παρατηρούμε χαλαρή ομοιοκαταληξία καθώς και χρήση ζωηρών και εντυπωσιακών λεκτικών συνόλων που σε ορισμένες περιπτώσεις δεν έχουν νοηματική συνοχή με το υπόλοιπο ποίημα, όπως για παράδειγμα «το άγριο μαλλί σου στην τρικυμία», «τα μισόλογα τα σβησμένα», «τα καραβόπανα τα σχισμένα», «τις αφρόσκονες και τα φύκια», τα οποία μπορεί να έχουν ως κοινή αφετηρία στιγμές καλοκαιριού αλλά δεν έχουν νοηματική συνοχή μεταξύ τους. Σε αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ασύνδετες αυτές εικόνες λειτουργούν συνειρμικά, ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του υπερρεαλισμού. Τέλος, έχουμε τη χρήση εντυπωσιακών καλοκαιρινών εικόνων που διέπονται από έντονα συναισθήματα νοσταλγίας και έρωτα και βρίσκονται σε ολόκληρη την έκταση του ποιήματος.

Δημήτρης Παπαδημητρίου

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1958. Τo 1976 μπαίνοντας στη Νομική Αθηνών, συμμετείχε ως συνθέτης σε παραστάσεις του θεατρικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπως «Οιδίπους Τύραννος», «Φαύστα», «Εμείς και o Χρόνος», «Η Βεγγέρα». Οι πρώτες του συνθέσεις ως επαγγελματία μουσικού ήταν έργα για πιάνο, για βιολί, για βιολί και πιάνο, μια συμφωνική σουίτα για μπαλέτο, το «Θεατρικό Τρίο» για πιάνο τσέλο και βιολί, σπουδές για κλασική κιθάρα, ουβερτoύρα για τα 40 χρόνια του μεταπολεμικού BBC και μια ηλεκτρονική μετασυμφωvική σουίτα. Τo 1981 εξέδωσε το άλμπουμ «Τοπία», δίσκο progressive μουσικής.

25

Τo 1985 κυκλοφόρησε ένας κύκλος τραγουδιών με τίτλο «Time of Growing», ενώ σε δίσκους κυκλοφόρησαν οι κινηματογραφικές μουσικές των ταινιών «Ηλεκτρικός Άγγελος» του Θ.Ρεvτζή, «Ρεβάνς» και «Ο Αρχάγγελος του Πάθους» του Ν. Βεργίτση. Τo 1990 παρουσιάστηκε ένας δίσκος με έντεχνα ελληνικά τραγούδια και τίτλο «Βίος Ελληνικός». Το 1994 ακολούθησαν δύο δίσκοι με μουσική για βιολί και πιάνο («Αλκυονίδες του Έρωτα», «Βόρειος Άνεμος» και «Ζωντανή Ηχογράφηση στο Musikverein της Βιέννης, Frulingsfestivals») με σολίστες τους Γ. Γεωργιάδη και Δ. Μαλλoύχo o πρώτος, και τους Γ.Γεωργιάδη και Doris Adam o δεύτερος. Επίσης τo 1994 κυκλοφόρησε η μουσική του σίριαλ «Αναστασία» και το 1995 εκείνη του «Μη φοβάσαι τη φωτιά». Το 1996 κυκλοφόρησε το άλμπουμ «Απών», με μουσική από το ομώνυμο σήριαλ, μαζί με το soundtrack της ταινίας «Τσαλαπετεινός του Wyoming». Το Δεκέμβριο του 1996 κυκλοφορεί το άλμπουμ «Τραγούδια για τους μήνες» με τη φωνή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, σε ποίηση της Σαπφούς, του Καρυωτάκη, του Ελύτη και τoυ Μ.Γκαvά, και ένα χρόνο αργότερα, το 1997, το άλμπουμ «Λόγω Τιμής», με μουσική και τραγούδια για την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά. To 1998 ακολουθεί το άλμπουμ «Η Ζωή που δεν έζησα» το οποίο περιλαμβάνει τραγούδια βασισμένα στην ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της Μιρέλλας Παπαoικovόμoυ σε στίχους Λίνας Νικoλακoπoύλoυ με ερμηνευτές την Ελευθερία Αρβανιτάκη, τον Γιάννη Κότσιρα και τους Κώστα και Γιώργο Μάκρα. Έχει συνθέσει μουσική για πολλές κινηματογραφικές ταινίες, ανάμεσά στους οποίους το «Τραγούδι της Επιστροφής» του Σμαραγδή, «Η Σκιάχτρα» του Μ.Μαvoυσάκη, «Το Δέντρο που Πληγώναμε» τoυ Δ.Αβδελιώδη, «Στη Σκιά του Φόβου» του Γ. Καρυπίδη, «Ξένια«» τoυ Patrice Vivancos, «Ταξίδι στην Αυστραλία» της Λ. Ρικάκη, «Εραστές στη Μηχανή του Χρόνου» του Δ.Παvαγιωτάτoυ, «Νίκη της Σαμοθράκης» του Δ.Αβδελιώδη, «Ζωή Χαρισάμενη» τoυ Patrice Vivancos και «Η ζωή ενάμισι χιλιάρικο» της Φωτεινής Σισκoπoύλoυ. Τo 1996 σύνθεσε τη μουσική της γερμανικής παραγωγής «Duft des Sudeus» της ZDF. Έχει γράψει μουσική για αρκετές θεατρικές παραστάσεις, έχει συνθέσει το μουσικό θέμα των ειδήσεων της ΕΤ-2 από το 1968-1994, της ΕΤ-1 από το 1994, πολλά μουσικά του Mega Channel, καθώς και ραδιοφωνικών σταθμών (902 Αριστερά στα FM, Β' Πρόγραμμα). Συνεργάστηκε με τη σουηδική τηλεόραση συνθέτοντας τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά «Amforans Gata» σε σκηνοθεσία Lief Krantz, με τo γαλλικό Canal Plus και το Mega Channel σε μια σειρά κινούμενων σχεδίων της Artpon. Έργα του έχουν παιχτεί στο επίσημο πρόγραμμα του Musikverein της Βιέννης (Φεστιβάλ της Αvoιξης), τη Ρώμη, τη Νέα Υόρκη και στο Ozawa Hall του Tanglewood. Έχει τιμηθεί με έξι βραβεία μουσικής στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου και με τέσσερα κρατικά βραβεία μουσικής του υπουργείου Πολιτισμού. Το 1995 επιλέχθηκε από τo Tanglewood Music Center της Συμφωνικής της Βοστόνης να συμμετέχει ως συνθέτης στις εκδηλώσεις και τα σεμινάρια. (TMC Fellow in Compositions).

ΔΕΛΦΙΝΟΚΟΡΙΤΣΟ (ΠΟΙΗΜΑ)

26

Ποίηση: Οδυσσέα Ελύτη

Εκεί στης Ύδρας τ' ανοιχτά και των Σπετσών

Να σου μπροστά μου ένα δελφινοκόριτσο.

Μωρέ του λέω πού 'ν' το μεσοφόρι σου

Έτσι γυμνούλι πας να βρεις τ' αγόρι σου;

Αγόρι εγώ δεν έχω μου αποκρίνεται

Βγήκα μια τσάρκα για να δω τι γίνεται.

Δίνει βουτιά στα κύματα και χάνεται

Ξανανεβαίνει κι απ' τη βάρκα πιάνεται.

Θε μου συχώρεσέ μου σκύβω για να δω

Κι ένα φιλί μου δίνει το παλιόπαιδο.

Σα λεμονιά τα στήθη του μυρίζουνε

Κι όλα τα μπλε στα μάτια του γυαλίζουνε.

Χάιντε μωρό μου ανέβα και κινήσαμε

Πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαμε.

ΔΕΛΦΙΝΟΚΟΡΙΤΣΟ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Ο Οδυσσέας Ελύτης μέσα από αυτό το ποίημα εκφράζει έναν έντονο έρωτα για

μια νεαρή κοπέλα από το Αιγαίο. Περιγράφει την αγνότητά της παρομοιάζοντας

την ομορφιά της με στοιχεία της φύσης. Παράλληλα προσδίδει μια αίσθηση

τσαχπινιάς στη συμπεριφορά και στον χαρακτήρα της. Με αυτό τον τρόπο ίσως

προσπαθεί να αναδείξει την παιδική και χαρούμενη πλευρά της. Τέλος, μέσω

όλων των παραπάνω δείχνει να επιχειρεί να συνδυάσει όλα τα αθώα

συναισθήματα τα οποία θα μπορούσαν να προκύψουν σ΄ έναν έρωτα.

27

ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ

Ποίηση: Οδυσσέας Ελύτης

Μουσική: Λίνος Κόκοτος

Πρώτη εκτέλεση: Ρένα Κουμιώτη

ΛΙΝΟΣ ΚΟΚΟΤΟΣ

Ο Λίνος Κόκοτος γεννήθηκε στο Αγρίνιο αλλά μεγάλωσε στην Αθήνα. Ένα ακορντεόν κάποιου φίλου ήταν η πρώτη του γνωριμία με τη μουσική. Το 1961 γράφεται στο Ωδείο Αθηνών. Τα πρώτα του τραγούδια τα γράφει και τα εκτελεί με τη χορωδία του Γυμνασίου. Σιγά-σιγά αρκετά τραγούδια του αρχίζουν και συγκεντρώνονται στα συρτάρια του. Το 1966 τα παρουσιάζει για πρώτη φορά στις μπουάτ της Πλάκας. Δύο από τα τραγούδια αυτά, το «Μικρό Παιδί»και το «Ένα απόβραδο» ήταν η αιτία να ηχογραφήσει τον πρώτο του μικρό δίσκο στην εταιρεία LYRA του κ. Πατσιφά. Τραγουδήθηκαν από τον Γιώργο Ζωγράφο. Με το πρώτο τους άκουσμα γίνονται επιτυχίες που τραγουδιούνται μέχρι σήμερα. Η επιτυχία του πρώτου δίσκου φέρνει έναν δεύτερο με τα τραγούδια «΄Ένα μαχαίρι»και «Χάθηκαν οι ώρες» που γίνονται επιτυχίες με ερμηνευτή τον Γιάννη Πουλόπουλο. Ο πρώτος του μεγάλος δίσκος με τον τίτλο «Οι ώρες», σε στίχους Αργύρη Βεργόπουλου και Άκου Δασκαλόπουλου ακολουθεί. Τα τραγούδια του δίσκου αυτού ερμηνεύουν ο Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζωγράφος, Ρένα Κουμιώτη και Μιχάλης Βιολάρης. Το 1973 ο Λίνος Κόκοτος μελοποιεί τον κύκλο του Οδυσσέα Ελύτη «Θαλασσινό Τριφύλλι» που αποτελεί σταθμό στο χώρο του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού.

ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ (ΠΟΙΗΜΑ)

Μια φορά στα χίλια χρόνια

του πελάγου τα τελώνια

μες στα σκοτεινά τα φύκια

μες τα πράσινα χαλίκια.

Το φυτεύουνε και βγαίνει

πριν ο ήλιος ανατείλει

28

το μαγεύουνε και βγαίνει

το θαλασσινό τριφύλλι.

Το θαλασσινό τριφύλλι ποιος

θα βρει να μου το στείλει.

Ποιος θα βρει να μου το στείλει

το θαλασσινό τριφύλλι.

Μια φορά στα χίλια χρόνια

κελαηδούν αλλιώς τ' αηδόνια.

Δε γελάνε μήτε κλαίνε,

μόνο λένε μόνο λένε.

Μια φορά στα χίλια χρόνια

γίνεται η αγάπη αιώνια.

Να 'χεις τύχη να 'χεις τύχη

κι η χρονιά να σου πετύχει.

Το θαλασσινό τριφύλλι ποιος

θα βρει να μου το στείλει.

Ποιος θα βρει να μου το στείλει

το θαλασσινό τριφύλλι.

ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα : Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη ''Τα Ρω Του Έρωτα'' και μελοποιήθηκε το 1972 από τον Λίνο Κόκκοτο. Διαβάζοντας το ποίημα αντιλαμβανόμαστε αμέσως πως κύριο θέμα του αποτελεί το καλοκαιρινό τοπίο και η θάλασσα. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, όμως, μπορούμε να δούμε τον συμβολισμό που γεννιέται μέσα από τους στίχους. ''Το θαλασσινό Τριφύλλι'' είναι ο έρωτας, η αγάπη που ανθίζει την περίοδο του καλοκαιριού, την ομορφότερη εποχή του χρόνου. Είναι δυσεύρετο καθώς εμφανίζεται στο Αιγαίο ''Μια φορά στα

29

χίλια χρόνια'' και φέρνει τύχη σε αυτόν που θα καταφέρει να το αποκτήσει.

Εδώ μπορούμε να εντοπίσουμε και την αντίφαση που δημιουργείται καθώς το ''τριφύλλι'' δεν φαίνεται να είναι κάτι το πραγματικό. Στην πραγματικότητα είναι ένα δημιούργημα της φαντασίας του Ελύτη για να μας δείξει πως η αγάπη είναι σπάνια σχεδόν μη υπαρκτή καθώς κάποιος θα πρέπει να είναι πολύ τυχερός για την ζήσει. Εκείνη λειτουργεί ως ένα αιώνιο, πηγαίο συναίσθημα που εμφανίζεται μια φορά στη ζωή του καθενός όπως ακριβώς και το ''τριφύλλι'', με την μόνη διαφορά πως αυτό δεν είναι υπαρκτό.

Αξίζει να σημειωθεί πως στον τελευταίο στίχο, ο ίδιος ο ποιητής αναζητά και επιθυμεί ''το τριφύλλι'', δηλαδή να βιώσει την πραγματική αγάπη.

Χαρακτηριστικά: Το ποίημα μορφολογικά συνδυάζει τα δεδομένα της παραδοσιακής δημοτικής ποίησης με αυτά του υπερρεαλισμού. Σε όλες τις στροφές του διαθέτει ομοιοκαταληξία αλλά και πληθώρα εικόνων. Αυτές είναι κατά κύριο λόγο παρμένες από το φυσικό περιβάλλον την περίοδο του καλοκαιριού. Είναι ασύνδετες μεταξύ τους και προσδίδουν αμεσότητα και ζωντάνια, δημιουργώντας ένα ειδυλλιακό τοπίο. ''Του πελάγου τα τελώνια'', ''με τα πράσινα χαλίκια'', ''πριν ο ήλιος ανατείλει'', ''κελαηδούν αλλιώς τ' αηδόνια'' είναι μερικές από αυτές με κύριο σκοπό να τονίσουν την ομορφιά της φύσης το καλοκαίρι. Όλα αυτά τα στοιχεία, λοιπόν, σε συνδυασμό με τους συνειρμούς του ποιητή ''Μια φορά στα χίλια χρόνια,'' κελαηδούν αλλιώς τ' αηδόνια, δεν γελάνε μήτε κλαίνε, μόνο λένε, μόνο λένε'' προσδίδεται η έννοια του υπερφυσικού αποτυπώνοντας έτσι του στοιχείο του υπερρεαλισμού.

2. ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ

Ο Γιώργος Σαραντάρης (Κωνσταντινούπολη 1908 – Αθήνα 1941) ήταν ποιητής, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος της Γενιάς του '30. Γόνος οικογένειας Ελλήνων εμπόρων που διέμεναν στην Ιταλία, είχε την ευκαιρία να ανατραφεί σε ένα αστικό και σχετικά προοδευτικό, σε σχέση με τα ελληνικά δεδομένα, περιβάλλον. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία, όπου έζησε από το 1910 έως το 1931. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ωστόσο, τον κέρδισε η ποίηση. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Γιώργος Σαραντάρης εμφορούμενος από συναισθήματα φιλοπατρίας συμμετείχε στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού μετώπου, όπου αρρώστησε από τύφο. Πέθανε ύστερα από την επιστροφή του στην Αθήνα το 1941.

Η ποίηση του Γιώργου Σαραντάρη υπήρξε αρκετά πρωτοποριακή για τα δεδομένα της εποχής του Μεσοπολέμου στους αθηναϊκούς λογοτεχνικούς κύκλους. Υπήρξε λάτρης της λεγόμενης "καθαρής ποίησης". Έχοντας γνώση των ευρωπαϊκών διανοητικών κι αισθητικών ρευμάτων, χρησιμοποίησε στα ποιήματά του τον ελεύθερο στίχο, ενώ στις αναζητήσεις του περιέλαβε προβληματισμούς

30

που έλκουν την επιρροή τους από την ιταλική ποίηση, το έργο του Ντοστογιέφσκι, από τις φιλοσοφικές ιδέες του Νίτσε, του Κίρκεγκωρ αλλά και από τον υπαρξισμό. Το έργο του δεν συνάντησε ευρεία αποδοχή στην εποχή του, επηρέασε ωστόσο την ελληνική ποίηση βαθιά και ουσιαστικά. Η συμβολή του αναγνωρίστηκε από τον Οδυσσέα Ελύτη, ο οποίος επηρεάστηκε σαφώς από συμβολικές εικόνες που κυριαρχούν στο έργο του Σαραντάρη: γυναίκα, θάλασσα, μοναξιά, ουρανός, πουλιά. Για τον λόγο αυτό, ο νομπελίστας Ελύτης, πέραν του ότι έχει αφιερώσει στον ποιητή το ποίημα Γιώργος Σαραντάρης κάνει ειδική μνεία γι' αυτόν στο έργο του Ανοιχτά Χαρτιά (Ίκαρος 1974) όπου αναφέρει για τον πρόωρο χαμό του ποιητή, αλλά και για την σχέση του με τα λογοτεχνικά σαλόνια της εποχής τα εξής: "Ήταν η μόνη και πιο άδικη απώλεια [...] Θέλω απροκάλυπτα να καταγγείλω το επιστρατευτικό σύστημα που επικρατούσε την εποχή εκείνη και που, δεν ξέρω πως, κατάφερε να κρατήσει στα γραφεία και τις επιμελητείες όλα τα χοντρόπετσα θηρία των αθηναϊκών ζαχαροπλαστείων και να ξαποστείλει στην πρώτη γραμμή το πιο αγνό και ανυπεράσπιστο πλάσμα. Έναν εύθραυστο διανοούμενο που μόλις στεκόταν στα πόδια του, που όμως είχε προφθάσει να κάνει τις πιο πρωτότυπες και γεμάτες από αγάπη σκέψεις για την Ελλάδα και το μέλλον της".

ΜΙΛΩ (ΠΟΙΗΜΑ)

Μιλώ γιατί υπάρχει ένας ουρανός που με ακούειΜιλώ γιατί μιλούν τα μάτια σουΚαι δεν υπάρχει θάλασσα δεν υπάρχει χώραΌπου τα μάτια σου δεν μιλούν

Τα μάτια σου μιλούν εγώ χορεύωΛίγη δροσιά μιλούν κι εγώ χορεύωΛίγη χλόη πατούν τα πόδια μουΟ άνεμος φυσά που μας ακούει

ΜΙΛΩ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα: Το ποίημα αυτό του Γιώργου Σαραντάρη πραγματεύεται τον έρωτα. Εδώ ο

ποιητής δημιουργεί ένα ιδιαίτερο κλίμα συνδυάζοντας την φύση με το

συναίσθημα της αληθινής αγάπης. Καθώς εμβαθύνουμε, διακρίνουμε ότι εδώ ο

ποιητής τονίζει την επιρροή που ασκεί πάνω του η γυναίκα που αγαπά. Μας λέει

πως όλα πάνω σ' αυτήν και όλα όσα κάνει του δίνουν το κίνητρο να μιλάει. Όπου

όμως δεν υπάρχουν τα μάτια της εκεί για 'κείνον δεν υπάρχει ούτε θάλασσα ούτε

γη. Γιατί τα μάτια της είναι όλος του ο κόσμος.

Και στη δεύτερη στροφή, η φύση συνεχίζει να κυριαρχεί μέσα στους στίχους.

Αυτή τη φορά, όμως, την παρατηρούμε να ζωντανεύει και να διαθέτει

ανθρώπινες ικανότητες, καθώς βλέπουμε ότι ο άνεμος μπορεί να ακούσει τους

δύο ερωτευμένους και κάνει αισθητή την παρουσία του φυσώντας δυνατά.

31

Χαρακτηριστικά: Στο ποίημα κυριαρχεί ο υπερρεαλισμός μέσα από συνειρμικές

εικόνες, έντονες μεταφορές και προσωποποιήσεις που δίνουν ζωντάνια στα

στοιχεία της φύσης.

3. ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 1910 στο Νίκολσκι Ουσουρίσκι, μια επαρχιακή πόλη της περιοχής του Χαρμπίν στη Μαντζουρία, από γονείς Κεφαλλονίτες, το Χαρίλαο Καββαδία και τη Δωροθέα Αγγελάτου της γνωστής οικογένειας εφοπλιστών της Κεφαλλονιάς. Σ’ αυτή τη μικρή Ρωσική πόλη, γεννιούνται και άλλα δυο παιδιά: η Τζένια (Ευγενία) κι ο Μήκιας (Δημήτρης). Ο πατέρας Χαρίλαος Καββαδίας διατηρούσε γραφείο γενικού εμπορίου διακινώντας μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων με κύριο πελάτη τον τσαρικό στρατό. Το 1914, με την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικογένεια έρχεται στην Ελλάδα κι εγκαθίσταται στο Αργοστόλι, ενώ ο πατέρας επιστρέφει στις επιχειρήσεις του στη Ρωσία, όπου καταστρέφεται οικονομικά. Το 1917, κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης, φυλακίζεται. Γυρίζει και πάλι στην Ελλάδα το 1921, τσακισμένος και ανίκανος να προσαρμοσθεί στην ελληνική πραγματικότητα. Μετά το Αργοστόλι, η οικογένεια εγκαθίσταται στον Πειραιά. Ο Καββαδίας πηγαίνει στο Δημοτικό κι είναι συμμαθητής με το Γιάννη Τσαρούχη. Διαβάζει Ιούλιο Βερν και διάφορα βιβλία περιπέτειας. Στο Γυμνάσιο γνωρίζεται με το συγγραφέα και ιατρό του Πολεμικού Ναυτικού Παύλο Νιρβάνα. Δεκαοκτώ ετών, αρχίζει να δημοσιεύει ποιήματα στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας. Τελειώνοντας το Γυμνάσιο, δίνει εξετάσεις στην Ιατρική Σχολή. Όμως την ίδια περίοδο πεθαίνει ο πατέρας του και αναγκάζεται να εργαστεί σε ναυτικό γραφείο. Συνεχίζει, όμως, να συνεργάζεται με διάφορα φιλολογικά περιοδικά. Το Νοέμβριο του 1928, ο Καββαδίας βγάζει ναυτικό φυλλάδιο και μπαρκάρει ως "ναυτόπαις" τον επόμενο χρόνο στο φορτηγό "Άγιος Νικόλαος". Το 1934, η οικογένεια μετακομίζει από τον Πειραιά στην Αθήνα. Το σπίτι της γίνεται τόπος συγκέντρωσης λογοτεχνών, ζωγράφων και ποιητών. Ο Καββαδίας την εποχή εκείνη περιγράφεται ως ένας λιγομίλητος απλός άνθρωπος, ατημέλητος, χαριτωμένος, εγκάρδιος, με ανεξάντλητο χιούμορ, αγαπητός στους πάντες. Το 1938 στρατεύεται και υπηρετεί στην Ξάνθη με την ειδικότητα του ημιονηγού, ενώ το 1939 παίρνει το δίπλωμα του ραδιοτηλεγραφητή κατωτέρας τάξεως. Στον πόλεμο του ’40 φεύγει για την Αλβανία, όπου υπηρετεί αρχικά ως ημιονηγός τραυματιοφορέας και αργότερα λόγω της ειδικότητάς που είχε ως ασυρματιστής χρησιμοποιείται στο σταθμό υποκλοπής της ΙΙΙ Μεραρχίας. Στη διάρκεια της Κατοχής, ο Καββαδίας περνάει στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης και γίνεται μέλος του ΕΑΜ. Την

32

ίδια ακριβώς περίοδο γίνεται και μέλος του ΚΚΕ. Εντάσσεται, επιπλέον, στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, παρά το γεγονός ότι είχε τυπώσει τότε μόνο ένα βιβλίο, το Μαραμπού, ενώ το όριο ήταν τα τρία βιβλία. Είναι όμως ενεργός λογοτεχνικά, γράφοντας ποιήματα, ορισμένα εξ αυτών αντιστασιακά, με πιο χαρακτηριστικό το ποίημα "Στον τάφο του ΕΠΟΝίτη". Στις αρχές του 1945 γίνεται επικεφαλής του ΕΑΜ Λογοτεχνών-Ποιητών, θέση την οποία παραχωρεί στις 6 Οκτώβρη του ίδιου έτους στον Νικηφόρο Βρεττάκο, εξαιτίας της αναχώρησής του από την Ελλάδα με το πλοίο "Κορινθία". Η ασφάλεια του έδωσε άδεια, καθώς θεωρείτο ανενεργός κομμουνιστής.

Από το 1954 μέχρι και το 1974, ταξιδεύει διαρκώς με πολύ μικρά διαλείμματα. Μέσα στη χρονική αυτή περίοδο, ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στη ζωή του ποιητή αφορά στο θάνατο του πιο μικρού του αδερφού, Αργύρη, το 1957. Το 1959 κυκλοφορεί η «Βάρδια» στα γαλλικά και το 1961 επανεκδίδεται το «Μαραμπού» και το «Πούσι» από τις εκδόσεις Γαλαξίας.

Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του, και συγκεκριμένα το 1954, συνέβη το εξής περιστατικό: Ενώ ο ποιητής εργαζόταν σε "ποστάλι" (καράβι μικρών αποστάσεων, επιβατηγό),ταξίδεψε με το καράβι του ο Γιώργος Σεφέρης. Τόσο κατά την τυπική υποδοχή των ταξιδιωτών, όσο και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ο Σεφέρης δεν μπήκε καν στη διαδικασία να χαιρετήσει τον Καββαδία. Το γεγονός πίκρανε ιδιαίτερα τον Καββαδία, που θεωρούσε ότι η λογοτεχνική γενιά του '30, στην οποία ανήκε και ο ίδιος, τον υποτιμούσε.

Το 1975, στην Αθήνα, στην κλινική «Άγιοι Απόστολοι», αφήνει την τελευταία του πνοή ύστερα από εγκεφαλικό επεισόδιο.

ΙΔΑΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΞΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ (ΠΟΙΗΜΑ)

Μουσική: Γιάννης Σπανός

Θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστήςτων μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων,και θα πεθάνω μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές,χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή των οριζόντων.

Για το Μαδράς τη Σιγκαπούρ τ' Αλγέρι και το Σφαξθ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,κι εγώ σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.

Θα πάψω πια για μακρινά ταξίδια να μιλώ,οι φίλοι θα νομίζουνε πως τα 'χω πια ξεχάσει,κι η μάνα μου χαρούμενη θα λέει σ' όποιον ρωτά:"Ήταν μια λόξα νεανική, μα τώρα έχει περάσει"

33

Μα ο εαυτός μου μια βραδιά εμπρός μου θα υψωθείκαι λόγο ως ένας δικαστής στυγνός θα μου ζητήσει,κι αυτό το ανάξιο χέρι μου που τρέμει θα οπλιστεί,θα σημαδέψει κι άφοβα το φταίχτη θα χτυπήσει.

Κι εγώ που τόσο επόθησα μια μέρα να ταφώσε κάποια θάλασσα βαθειά στις μακρινές Ινδίες,θα 'χω ένα θάνατο κοινό και θλιβερό πολύκαι μια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες.

ΙΔΑΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΞΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ (ΑΝΑΛΥΣΗ)

Θέμα:Το ποίημα του Νίκου Καββαδία, «Ιδανικός και ανάξιος εραστής», είναι ένα ποίημα στο οποίο μας παρουσιάζει σε πρώτη όψη έναν άντρα ο οποίος πάντα είχε κάποια μεγάλα όνειρα στην ζωή του και έχει θέσει κάποια υψηλά κριτήρια και ήθελε να βιώνει την περιπέτεια. Πέρα, όμως, από το ότι πάντοτε ονειρευόταν μια σπουδαία ζωή ,η καθημερινότητα του ήτανε μίζερη, ανιαρή και απλή καθώς ο ίδιος δούλευε σε ένα γραφείο. Αυτό είναι που τον γεμίζει και με απογοήτευση για το μέλλον. Έτσι, «ο ιδανικός και ανάξιος εραστής» στρέφεται και εναντίον του εαυτού του και τον κατακρίνει και πιστεύει πως ο ίδιος είναι ο φταίχτης της ανούσιας ζωής του. Το ποίημα κλείνει, λοιπόν, με μία σκοτεινή και θλιβερή ατμόσφαιρα όλο στεναχώρια για το αύριο και χωρίς κανέναν χαρούμενο στοιχείο.

Χαρακτηριστικά: Το ποίημα στην μεγαλύτερη έκτασή του παρουσιάζει χαλαρή ομοιοκαταληξία. Χρησιμοποιεί αρκετές εικόνες που κάνουν τον αναγνώστη να βιώσει τη σκοτεινή ατμόσφαιρα που επικρατεί. Επιπροσθέτως, διαθέτει και αντίθεση στον τρίτο στίχο. Τέλος ο ποιητής χρησιμοποιεί εκφραστικά μέσα όπως παρομοιώσεις και μεταφορές.

Η εργασία εκπονήθηκε από τους:

Φλώρα Γαβαλά

Αργυρώ Δρόσου

Γιάννα Καριοφύλλη

Ηλιάνα Συκαρά

Βάσια Τοκμακίδου

Χρήστο Ψυχογυιό

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

34

Μέσα στα μάτια σου ο ήλιος ανατέλλει

και η καρδιά μου πετάει σαν πουλί.

Το μπλε της θάλασσας τα μάτια σου βαθαίνει

και δυο δελφίνια πηδάνε στη στιγμή.

Ποιος το περίμενε το σώμα σου να τρέμει

σε κάθε άγγιγμα, σε κάθε σου φιλί

εγώ που έλεγα πως τίποτα δε μπαίνει

μες της καρδιάς μου το απόρθητο κελί.

Έλα να με πάρεις, να με βγάλεις

από ΄δω μα αν στ’ αλήθεια μ’ αγαπάς

έλα κι εσύ εδώ αγκαλιά να με κρατάς

να με κοιτάς στα μάτια κι εγώ κοντά σου

θα ΄μαι πάντα.

Κατερίνα Κούζηλου

Κατερίνα Πεπόσι

Χριστίνα Χύτα

Κατερίνα Νανοπούλου

Αναστασία Μπακάλη

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΑ Σ’ ΑΓΑΠΩ

Στην αμμουδιά εχάραξα το όμορφο όνομά σου

μα σαν το κύμα ξέσπασε εχάθηκε η χροιά σου.

Σ’ αναζητώ τώρα παντού

35

μου λείπεις, σ’ αγαπάω

μα ξέρω καλά πού θα σε βρω, αχ πόσο λαχταράω.

Είσαι ένα μεγάλο μυστικό

που βασανίζει το μυαλό

η σκέψη φεύγει σαν πουλί

η εικόνα σου, όμως, μένει εκεί

μου στοιχειώνει την καρδιά

αχ και να ΄σουνα κοντά.

Το βλέμμα σου είναι πνοή

το γέλιο σου είναι ζωή

είσαι ένα ποίημα δίχως στίχους

ένα τραγούδι δίχως ήχους

κι όμως σε νιώθω και σ΄ ακούω σαν να είσαι εδώ

και γεμίζω το κενό

που άφησες μέσα στην καρδιά

δεν είναι όλα τόσο απλά.

Σκέψεις το μυαλό μου βασανίζουν

άραγε πόσα χιλιόμετρα χωρίζουν

τούτη τη φλόγα που άναψε τούτο το καλοκαίρι

όμως ποτέ ξανά πίσω δε θα σε φέρει.

Ήσουν το φως, η ανάσα μου, ο λόγος που υπήρχα

κρίμα που ήμουνα τυφλή και τούτα δεν τα είδα.

Στα χέρια μου σφιχτά κρατώ εκείνα τα όνειρά μας

μη χαθούν, μην ξεγραφτούν ποτέ απ΄ την καρδιά μας.

Φεγγάρι μου σκέπασε γλυκά τον ουρανό του

36

μην τύχει και χαθεί το άπιαστο όνειρό του.

Γαβαλά Φλώρα

37