ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟΣΧΟΛΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

ΛογοτεχνίαΛογοτεχνία καικαι γυναίκαγυναίκα στηνστην ΕλληνικήΕλληνική επανάστασηεπανάστασηΣΧΟΛΙΚΟΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣΕΤΟΣ 20072007--20082008

ΕργάσθηκανΕργάσθηκαν οιοι microαθητέςmicroαθητές--τριεςτριες ΑΠΌΑΠΌ ΤΟΤΟ ΓΓ11

∆ΙΑΜΑΝΤΑΚΗ∆ΙΑΜΑΝΤΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑΚΑΤΕΡΙΝΑ∆ΡΥΜΑΛΙΤΟΥ∆ΡΥΜΑΛΙΤΟΥ ΑΛΙΝΑΑΛΙΝΑΖΟΥΡΙ∆ΗΖΟΥΡΙ∆Η ΛΕΪΛΑΛΕΪΛΑΚΑΡΒΟΥΝΑΚΗΚΑΡΒΟΥΝΑΚΗ ΕΥΗΕΥΗ

ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ ΡΑΦΑΕΛΛΑΡΑΦΑΕΛΛΑΚΟΥΡΤΗΚΟΥΡΤΗ ΙΣΑΜΠΕΛΑΙΣΑΜΠΕΛΑ

ΛΑΣΗΘΙΩΤΑΚΗΛΑΣΗΘΙΩΤΑΚΗ ΦΩΤΕΙΝΗΦΩΤΕΙΝΗΜΠΑΛΟΛΙΜΠΑΛΟΛΙ ΝΤΗΖΙΑΝΑΝΤΗΖΙΑΝΑΜΠΟΥΛΑΪΜΠΟΥΛΑΪ ΑΛΙΝΑΑΛΙΝΑ

ΜΠΟΥΜΠΑΚΗΣΜΠΟΥΜΠΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣΓΙΑΝΝΗΣΜΠΟΥΡΛΑΚΗΣΜΠΟΥΡΛΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ

ΞΗΡΟΥΞΗΡΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΑΝΑΣΤΑΣΙΑΠΑΞΙΝΟΣΠΑΞΙΝΟΣ ΝΙΚΟΣΝΙΚΟΣ

ΤΡΙΑΝΑΤΑΦΥΛΛΟΥΤΡΙΑΝΑΤΑΦΥΛΛΟΥ ΠΟΠΗΠΟΠΗΑΠΌΑΠΌ ΤΟΤΟ ΓΓ22

ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΑΝΑΣΤΑΣΙΑ∆ΑΣΚΑΛΑΚΗ∆ΑΣΚΑΛΑΚΗ ∆ΗΜΗΤΡΑ∆ΗΜΗΤΡΑ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑΓΕΩΡΓΙΑ

ΚΡΗΤΣΩΤΑΚΗΚΡΗΤΣΩΤΑΚΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΛΑΝΣΙΛΟΤΑΛΑΝΣΙΛΟΤΑ ΛΟΡΕΝΑΛΟΡΕΝΑΝΙΚΟΛΙ∆ΑΚΗΝΙΚΟΛΙ∆ΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑΓΕΩΡΓΙΑ

ΠΑΣΠΑΡΑΚΗΠΑΣΠΑΡΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑΣΚΑΡΑΚΗΣΚΑΡΑΚΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑΜΑΡΙΑΝΝΑ

ΣΤΑΥΡΑΚΗΣΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣΤΖΑΤΖΑΡΑΚΗΣΤΖΑΤΖΑΡΑΚΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣΑΝ∆ΡΕΑΣΦΑΝΟΥΡΑΚΗΦΑΝΟΥΡΑΚΗ ΙΩΑΝΝΑΙΩΑΝΝΑΦΙΛΙΠΠΑΚΗΦΙΛΙΠΠΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΕΛΕΥΘΕΡΙΑΧΑΤΖΗ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥΧΑΤΖΗ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ

ΕπιmicroέλειαΕπιmicroέλεια ΚαλουδιώτηΚαλουδιώτη ΜαρίαΜαρία ndashndash ∆ιευθύντρια∆ιευθύντρια ΚαλλιτεχνικούΚαλλιτεχνικού σχολείουσχολείου ΗρακλείουΗρακλείου

ΜιαΜια γυναίκαγυναίκα ιστορικόςιστορικός συγγραφέαςσυγγραφέας πολλώνπολλώνέργωνέργων microεmicroε θέmicroαθέmicroα γυναίκεςγυναίκες τηςτης νεώτερηςνεώτερης ΕλλάδαςΕλλάδας ηη ΚούλαΚούλα ΞηραδάκηΞηραδάκη στονστον πρόλογοπρόλογο τουτου βιβλίουβιβλίου

τηςτης laquolaquoΓυναίκεςΓυναίκες τουτου rsquorsquo2121raquoraquo παρατηρείπαρατηρείχαρακτηριστικάχαρακτηριστικά πωςπως laquolaquoΗΗ ιστορίαιστορία τηςτης ΕλληνικήςΕλληνικήςΕπανάστασηςΕπανάστασης έτσιέτσι όπωςόπως τηντην έγραψανέγραψαν οιοι

ιστορικοίιστορικοί καικαι οιοι αποmicroνηmicroονευmicroατογράφοιαποmicroνηmicroονευmicroατογράφοι τηςτηςεποχήςεποχής κατήντησεκατήντησε νανα microοιάζειmicroοιάζει microεmicroε τιςτις microονέςmicroονές τουτου

ΑγίουΑγίου ΌρουςΌρους όπουόπου κανένακανένα θηλυκόθηλυκό δενδενεισχωρείεισχωρείraquoraquo

ΚιΚι όmicroωςόmicroως helliphellip

Η γυναίκα είναι παρούσα στον πόλεmicroο και στη ειρήνη Είναι δυνατή microέσα από την φαινοmicroενική της αδυναmicroίαΖει το microέγα microυστήριο της ζωής φέρνει στον κόσmicroο ταπαιδιά της διακυνδυνεύοντας την ίδια της τη ζωή

∆ιδάσκει στα παιδιά της την ειρήνη Θέλει τα παιδιά της ζωντανά ενεργά microέλη της κοινωνίας δηmicroιουργούς καινούργιου κόσmicroου πιο δίκαιου και

ειρηνικούΤης αξίζει το ποίηmicroα του εθνικού microας ποιητή ΚωστήΠαλαmicroά γραmicromicroένο τότε για την Καλλιρρόη Παρρέν

laquoΧαίρε γυναίκα της Αθήνας Μαρία Ελένη ΕύαΝα η ώρα σου Τα ωραία σου φτερά δοκίmicroασε και ανέβακαι καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβαπρος τη microελλούmicroενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβακαι ετοίmicroασε τη νέα ζωή microιας νέας χαράς υφάντρα

και ύστερα αγκάλιασε ύψωσε και φέρε εκεί τον άντραraquo

ΟΟ τύραννοςτύραννος όmicroωςόmicroως είναιείναι αδίστακτοςαδίστακτος ΘέλειΘέλειπροσκυνηmicroένουςπροσκυνηmicroένους τουςτους αγωνιστέςαγωνιστές τηςτης λευτεριάςλευτεριάς γιγι

αυτόαυτό καίεικαίει καικαι ρηmicroάζειρηmicroάζει τατα χωριάχωριά σέρνεισέρνει σταστασκλαβοπάζαρασκλαβοπάζαρα τατα παιδιάπαιδιά καικαι τιςτις γυναίκεςγυναίκες τουςτους πουπουπροτιmicroούνπροτιmicroούν τοτο θάνατοθάνατο παράπαρά τηντην ατίmicroωσηατίmicroωση laquolaquoΠουΠου παςπαςψηλήψηλή πουπου παςπας λιγνήλιγνή πουπου παςπας καγκελοφρύδακαγκελοφρύδα

-- στηνστην ΑρταΑρτα πάωπάω ηη καψερήκαψερή microεςmicroες τωντων ΤουρκώνΤουρκών ταταχέριαχέρια

καικαι εγώεγώ ΤούρκαΤούρκα δεδε γίνοmicroαιγίνοmicroαι τζαmicroίτζαmicroί δενδεν προσκυνάωπροσκυνάω ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσει

παράπαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα ταταφιλήσειφιλήσειraquoraquo

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣΠοιος θε νrsquo ακούσει κλάmicroατα και microαύρα microοιρολόγια

Ας πάει στα κάστρα του Μωριά της Πόλης τα καντούνιαπου κλαίει η microάνα το παιδί και το παιδί τη microάναΣτο παραθύρι κάθονται και το γιαλό τηράζουν

Σαν περδικούλες θλίβονται και σαν παπιά microαδιούνται Σαν του κοράκου τα φτερά microαυρίζει η φορεσιά τους

Βαρκούλες βλέπουν κι έρχονται καράβια και προβαίνουνΜΑΝΑ Καράβια καραβόπουλα και σεις microικρές βαρκούλεςΜην είδατε τον Γιάννη microου το Γιάννη το παιδί microου

ΝΑΥΤΙΚΟΣ Αν το είδα κι αν τrsquo απάντησα πόθε να το γνωρίσω∆είξε microου τα σηmicroάδια του ίσως και τον γνωρίσω

ΜΑΝΑ Ήταν ψηλός ήταν λιγνός ίσιος σαν κυπαρίσσιΕίχε και στrsquo ακροδάχτυλο πανώριο δακτυλίδι

Κι έλαmicroπε πλειο το δάχτυλο από το δαχτυλίδιΝΑΥΤΙΚΟΣ Εψές βράδυ τον είδαmicroε στης Μπαρmicroπαριάς τον άmicromicroο

Γενίτσαρος εγίνηκε Σουλτάνον προσκυνάει

helliphellipότανόταν τοτο παιδίπαιδί γινότανγινότανΓενίτσαροςΓενίτσαρος

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΜιαΜια γυναίκαγυναίκα ιστορικόςιστορικός συγγραφέαςσυγγραφέας πολλώνπολλώνέργωνέργων microεmicroε θέmicroαθέmicroα γυναίκεςγυναίκες τηςτης νεώτερηςνεώτερης ΕλλάδαςΕλλάδας ηη ΚούλαΚούλα ΞηραδάκηΞηραδάκη στονστον πρόλογοπρόλογο τουτου βιβλίουβιβλίου

τηςτης laquolaquoΓυναίκεςΓυναίκες τουτου rsquorsquo2121raquoraquo παρατηρείπαρατηρείχαρακτηριστικάχαρακτηριστικά πωςπως laquolaquoΗΗ ιστορίαιστορία τηςτης ΕλληνικήςΕλληνικήςΕπανάστασηςΕπανάστασης έτσιέτσι όπωςόπως τηντην έγραψανέγραψαν οιοι

ιστορικοίιστορικοί καικαι οιοι αποmicroνηmicroονευmicroατογράφοιαποmicroνηmicroονευmicroατογράφοι τηςτηςεποχήςεποχής κατήντησεκατήντησε νανα microοιάζειmicroοιάζει microεmicroε τιςτις microονέςmicroονές τουτου

ΑγίουΑγίου ΌρουςΌρους όπουόπου κανένακανένα θηλυκόθηλυκό δενδενεισχωρείεισχωρείraquoraquo

ΚιΚι όmicroωςόmicroως helliphellip

Η γυναίκα είναι παρούσα στον πόλεmicroο και στη ειρήνη Είναι δυνατή microέσα από την φαινοmicroενική της αδυναmicroίαΖει το microέγα microυστήριο της ζωής φέρνει στον κόσmicroο ταπαιδιά της διακυνδυνεύοντας την ίδια της τη ζωή

∆ιδάσκει στα παιδιά της την ειρήνη Θέλει τα παιδιά της ζωντανά ενεργά microέλη της κοινωνίας δηmicroιουργούς καινούργιου κόσmicroου πιο δίκαιου και

ειρηνικούΤης αξίζει το ποίηmicroα του εθνικού microας ποιητή ΚωστήΠαλαmicroά γραmicromicroένο τότε για την Καλλιρρόη Παρρέν

laquoΧαίρε γυναίκα της Αθήνας Μαρία Ελένη ΕύαΝα η ώρα σου Τα ωραία σου φτερά δοκίmicroασε και ανέβακαι καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβαπρος τη microελλούmicroενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβακαι ετοίmicroασε τη νέα ζωή microιας νέας χαράς υφάντρα

και ύστερα αγκάλιασε ύψωσε και φέρε εκεί τον άντραraquo

ΟΟ τύραννοςτύραννος όmicroωςόmicroως είναιείναι αδίστακτοςαδίστακτος ΘέλειΘέλειπροσκυνηmicroένουςπροσκυνηmicroένους τουςτους αγωνιστέςαγωνιστές τηςτης λευτεριάςλευτεριάς γιγι

αυτόαυτό καίεικαίει καικαι ρηmicroάζειρηmicroάζει τατα χωριάχωριά σέρνεισέρνει σταστασκλαβοπάζαρασκλαβοπάζαρα τατα παιδιάπαιδιά καικαι τιςτις γυναίκεςγυναίκες τουςτους πουπουπροτιmicroούνπροτιmicroούν τοτο θάνατοθάνατο παράπαρά τηντην ατίmicroωσηατίmicroωση laquolaquoΠουΠου παςπαςψηλήψηλή πουπου παςπας λιγνήλιγνή πουπου παςπας καγκελοφρύδακαγκελοφρύδα

-- στηνστην ΑρταΑρτα πάωπάω ηη καψερήκαψερή microεςmicroες τωντων ΤουρκώνΤουρκών ταταχέριαχέρια

καικαι εγώεγώ ΤούρκαΤούρκα δεδε γίνοmicroαιγίνοmicroαι τζαmicroίτζαmicroί δενδεν προσκυνάωπροσκυνάω ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσει

παράπαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα ταταφιλήσειφιλήσειraquoraquo

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣΠοιος θε νrsquo ακούσει κλάmicroατα και microαύρα microοιρολόγια

Ας πάει στα κάστρα του Μωριά της Πόλης τα καντούνιαπου κλαίει η microάνα το παιδί και το παιδί τη microάναΣτο παραθύρι κάθονται και το γιαλό τηράζουν

Σαν περδικούλες θλίβονται και σαν παπιά microαδιούνται Σαν του κοράκου τα φτερά microαυρίζει η φορεσιά τους

Βαρκούλες βλέπουν κι έρχονται καράβια και προβαίνουνΜΑΝΑ Καράβια καραβόπουλα και σεις microικρές βαρκούλεςΜην είδατε τον Γιάννη microου το Γιάννη το παιδί microου

ΝΑΥΤΙΚΟΣ Αν το είδα κι αν τrsquo απάντησα πόθε να το γνωρίσω∆είξε microου τα σηmicroάδια του ίσως και τον γνωρίσω

ΜΑΝΑ Ήταν ψηλός ήταν λιγνός ίσιος σαν κυπαρίσσιΕίχε και στrsquo ακροδάχτυλο πανώριο δακτυλίδι

Κι έλαmicroπε πλειο το δάχτυλο από το δαχτυλίδιΝΑΥΤΙΚΟΣ Εψές βράδυ τον είδαmicroε στης Μπαρmicroπαριάς τον άmicromicroο

Γενίτσαρος εγίνηκε Σουλτάνον προσκυνάει

helliphellipότανόταν τοτο παιδίπαιδί γινότανγινότανΓενίτσαροςΓενίτσαρος

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΚιΚι όmicroωςόmicroως helliphellip

Η γυναίκα είναι παρούσα στον πόλεmicroο και στη ειρήνη Είναι δυνατή microέσα από την φαινοmicroενική της αδυναmicroίαΖει το microέγα microυστήριο της ζωής φέρνει στον κόσmicroο ταπαιδιά της διακυνδυνεύοντας την ίδια της τη ζωή

∆ιδάσκει στα παιδιά της την ειρήνη Θέλει τα παιδιά της ζωντανά ενεργά microέλη της κοινωνίας δηmicroιουργούς καινούργιου κόσmicroου πιο δίκαιου και

ειρηνικούΤης αξίζει το ποίηmicroα του εθνικού microας ποιητή ΚωστήΠαλαmicroά γραmicromicroένο τότε για την Καλλιρρόη Παρρέν

laquoΧαίρε γυναίκα της Αθήνας Μαρία Ελένη ΕύαΝα η ώρα σου Τα ωραία σου φτερά δοκίmicroασε και ανέβακαι καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβαπρος τη microελλούmicroενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβακαι ετοίmicroασε τη νέα ζωή microιας νέας χαράς υφάντρα

και ύστερα αγκάλιασε ύψωσε και φέρε εκεί τον άντραraquo

ΟΟ τύραννοςτύραννος όmicroωςόmicroως είναιείναι αδίστακτοςαδίστακτος ΘέλειΘέλειπροσκυνηmicroένουςπροσκυνηmicroένους τουςτους αγωνιστέςαγωνιστές τηςτης λευτεριάςλευτεριάς γιγι

αυτόαυτό καίεικαίει καικαι ρηmicroάζειρηmicroάζει τατα χωριάχωριά σέρνεισέρνει σταστασκλαβοπάζαρασκλαβοπάζαρα τατα παιδιάπαιδιά καικαι τιςτις γυναίκεςγυναίκες τουςτους πουπουπροτιmicroούνπροτιmicroούν τοτο θάνατοθάνατο παράπαρά τηντην ατίmicroωσηατίmicroωση laquolaquoΠουΠου παςπαςψηλήψηλή πουπου παςπας λιγνήλιγνή πουπου παςπας καγκελοφρύδακαγκελοφρύδα

-- στηνστην ΑρταΑρτα πάωπάω ηη καψερήκαψερή microεςmicroες τωντων ΤουρκώνΤουρκών ταταχέριαχέρια

καικαι εγώεγώ ΤούρκαΤούρκα δεδε γίνοmicroαιγίνοmicroαι τζαmicroίτζαmicroί δενδεν προσκυνάωπροσκυνάω ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσει

παράπαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα ταταφιλήσειφιλήσειraquoraquo

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣΠοιος θε νrsquo ακούσει κλάmicroατα και microαύρα microοιρολόγια

Ας πάει στα κάστρα του Μωριά της Πόλης τα καντούνιαπου κλαίει η microάνα το παιδί και το παιδί τη microάναΣτο παραθύρι κάθονται και το γιαλό τηράζουν

Σαν περδικούλες θλίβονται και σαν παπιά microαδιούνται Σαν του κοράκου τα φτερά microαυρίζει η φορεσιά τους

Βαρκούλες βλέπουν κι έρχονται καράβια και προβαίνουνΜΑΝΑ Καράβια καραβόπουλα και σεις microικρές βαρκούλεςΜην είδατε τον Γιάννη microου το Γιάννη το παιδί microου

ΝΑΥΤΙΚΟΣ Αν το είδα κι αν τrsquo απάντησα πόθε να το γνωρίσω∆είξε microου τα σηmicroάδια του ίσως και τον γνωρίσω

ΜΑΝΑ Ήταν ψηλός ήταν λιγνός ίσιος σαν κυπαρίσσιΕίχε και στrsquo ακροδάχτυλο πανώριο δακτυλίδι

Κι έλαmicroπε πλειο το δάχτυλο από το δαχτυλίδιΝΑΥΤΙΚΟΣ Εψές βράδυ τον είδαmicroε στης Μπαρmicroπαριάς τον άmicromicroο

Γενίτσαρος εγίνηκε Σουλτάνον προσκυνάει

helliphellipότανόταν τοτο παιδίπαιδί γινότανγινότανΓενίτσαροςΓενίτσαρος

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

Η γυναίκα είναι παρούσα στον πόλεmicroο και στη ειρήνη Είναι δυνατή microέσα από την φαινοmicroενική της αδυναmicroίαΖει το microέγα microυστήριο της ζωής φέρνει στον κόσmicroο ταπαιδιά της διακυνδυνεύοντας την ίδια της τη ζωή

∆ιδάσκει στα παιδιά της την ειρήνη Θέλει τα παιδιά της ζωντανά ενεργά microέλη της κοινωνίας δηmicroιουργούς καινούργιου κόσmicroου πιο δίκαιου και

ειρηνικούΤης αξίζει το ποίηmicroα του εθνικού microας ποιητή ΚωστήΠαλαmicroά γραmicromicroένο τότε για την Καλλιρρόη Παρρέν

laquoΧαίρε γυναίκα της Αθήνας Μαρία Ελένη ΕύαΝα η ώρα σου Τα ωραία σου φτερά δοκίmicroασε και ανέβακαι καθώς είσαι ανάλαφρη και πια δεν είσαι σκλάβαπρος τη microελλούmicroενη άγια γη πρωτύτερα εσύ τράβακαι ετοίmicroασε τη νέα ζωή microιας νέας χαράς υφάντρα

και ύστερα αγκάλιασε ύψωσε και φέρε εκεί τον άντραraquo

ΟΟ τύραννοςτύραννος όmicroωςόmicroως είναιείναι αδίστακτοςαδίστακτος ΘέλειΘέλειπροσκυνηmicroένουςπροσκυνηmicroένους τουςτους αγωνιστέςαγωνιστές τηςτης λευτεριάςλευτεριάς γιγι

αυτόαυτό καίεικαίει καικαι ρηmicroάζειρηmicroάζει τατα χωριάχωριά σέρνεισέρνει σταστασκλαβοπάζαρασκλαβοπάζαρα τατα παιδιάπαιδιά καικαι τιςτις γυναίκεςγυναίκες τουςτους πουπουπροτιmicroούνπροτιmicroούν τοτο θάνατοθάνατο παράπαρά τηντην ατίmicroωσηατίmicroωση laquolaquoΠουΠου παςπαςψηλήψηλή πουπου παςπας λιγνήλιγνή πουπου παςπας καγκελοφρύδακαγκελοφρύδα

-- στηνστην ΑρταΑρτα πάωπάω ηη καψερήκαψερή microεςmicroες τωντων ΤουρκώνΤουρκών ταταχέριαχέρια

καικαι εγώεγώ ΤούρκαΤούρκα δεδε γίνοmicroαιγίνοmicroαι τζαmicroίτζαmicroί δενδεν προσκυνάωπροσκυνάω ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσει

παράπαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα ταταφιλήσειφιλήσειraquoraquo

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣΠοιος θε νrsquo ακούσει κλάmicroατα και microαύρα microοιρολόγια

Ας πάει στα κάστρα του Μωριά της Πόλης τα καντούνιαπου κλαίει η microάνα το παιδί και το παιδί τη microάναΣτο παραθύρι κάθονται και το γιαλό τηράζουν

Σαν περδικούλες θλίβονται και σαν παπιά microαδιούνται Σαν του κοράκου τα φτερά microαυρίζει η φορεσιά τους

Βαρκούλες βλέπουν κι έρχονται καράβια και προβαίνουνΜΑΝΑ Καράβια καραβόπουλα και σεις microικρές βαρκούλεςΜην είδατε τον Γιάννη microου το Γιάννη το παιδί microου

ΝΑΥΤΙΚΟΣ Αν το είδα κι αν τrsquo απάντησα πόθε να το γνωρίσω∆είξε microου τα σηmicroάδια του ίσως και τον γνωρίσω

ΜΑΝΑ Ήταν ψηλός ήταν λιγνός ίσιος σαν κυπαρίσσιΕίχε και στrsquo ακροδάχτυλο πανώριο δακτυλίδι

Κι έλαmicroπε πλειο το δάχτυλο από το δαχτυλίδιΝΑΥΤΙΚΟΣ Εψές βράδυ τον είδαmicroε στης Μπαρmicroπαριάς τον άmicromicroο

Γενίτσαρος εγίνηκε Σουλτάνον προσκυνάει

helliphellipότανόταν τοτο παιδίπαιδί γινότανγινότανΓενίτσαροςΓενίτσαρος

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΟΟ τύραννοςτύραννος όmicroωςόmicroως είναιείναι αδίστακτοςαδίστακτος ΘέλειΘέλειπροσκυνηmicroένουςπροσκυνηmicroένους τουςτους αγωνιστέςαγωνιστές τηςτης λευτεριάςλευτεριάς γιγι

αυτόαυτό καίεικαίει καικαι ρηmicroάζειρηmicroάζει τατα χωριάχωριά σέρνεισέρνει σταστασκλαβοπάζαρασκλαβοπάζαρα τατα παιδιάπαιδιά καικαι τιςτις γυναίκεςγυναίκες τουςτους πουπουπροτιmicroούνπροτιmicroούν τοτο θάνατοθάνατο παράπαρά τηντην ατίmicroωσηατίmicroωση laquolaquoΠουΠου παςπαςψηλήψηλή πουπου παςπας λιγνήλιγνή πουπου παςπας καγκελοφρύδακαγκελοφρύδα

-- στηνστην ΑρταΑρτα πάωπάω ηη καψερήκαψερή microεςmicroες τωντων ΤουρκώνΤουρκών ταταχέριαχέρια

καικαι εγώεγώ ΤούρκαΤούρκα δεδε γίνοmicroαιγίνοmicroαι τζαmicroίτζαmicroί δενδεν προσκυνάωπροσκυνάω ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσει

παράπαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα ταταφιλήσειφιλήσειraquoraquo

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣΠοιος θε νrsquo ακούσει κλάmicroατα και microαύρα microοιρολόγια

Ας πάει στα κάστρα του Μωριά της Πόλης τα καντούνιαπου κλαίει η microάνα το παιδί και το παιδί τη microάναΣτο παραθύρι κάθονται και το γιαλό τηράζουν

Σαν περδικούλες θλίβονται και σαν παπιά microαδιούνται Σαν του κοράκου τα φτερά microαυρίζει η φορεσιά τους

Βαρκούλες βλέπουν κι έρχονται καράβια και προβαίνουνΜΑΝΑ Καράβια καραβόπουλα και σεις microικρές βαρκούλεςΜην είδατε τον Γιάννη microου το Γιάννη το παιδί microου

ΝΑΥΤΙΚΟΣ Αν το είδα κι αν τrsquo απάντησα πόθε να το γνωρίσω∆είξε microου τα σηmicroάδια του ίσως και τον γνωρίσω

ΜΑΝΑ Ήταν ψηλός ήταν λιγνός ίσιος σαν κυπαρίσσιΕίχε και στrsquo ακροδάχτυλο πανώριο δακτυλίδι

Κι έλαmicroπε πλειο το δάχτυλο από το δαχτυλίδιΝΑΥΤΙΚΟΣ Εψές βράδυ τον είδαmicroε στης Μπαρmicroπαριάς τον άmicromicroο

Γενίτσαρος εγίνηκε Σουλτάνον προσκυνάει

helliphellipότανόταν τοτο παιδίπαιδί γινότανγινότανΓενίτσαροςΓενίτσαρος

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣΠοιος θε νrsquo ακούσει κλάmicroατα και microαύρα microοιρολόγια

Ας πάει στα κάστρα του Μωριά της Πόλης τα καντούνιαπου κλαίει η microάνα το παιδί και το παιδί τη microάναΣτο παραθύρι κάθονται και το γιαλό τηράζουν

Σαν περδικούλες θλίβονται και σαν παπιά microαδιούνται Σαν του κοράκου τα φτερά microαυρίζει η φορεσιά τους

Βαρκούλες βλέπουν κι έρχονται καράβια και προβαίνουνΜΑΝΑ Καράβια καραβόπουλα και σεις microικρές βαρκούλεςΜην είδατε τον Γιάννη microου το Γιάννη το παιδί microου

ΝΑΥΤΙΚΟΣ Αν το είδα κι αν τrsquo απάντησα πόθε να το γνωρίσω∆είξε microου τα σηmicroάδια του ίσως και τον γνωρίσω

ΜΑΝΑ Ήταν ψηλός ήταν λιγνός ίσιος σαν κυπαρίσσιΕίχε και στrsquo ακροδάχτυλο πανώριο δακτυλίδι

Κι έλαmicroπε πλειο το δάχτυλο από το δαχτυλίδιΝΑΥΤΙΚΟΣ Εψές βράδυ τον είδαmicroε στης Μπαρmicroπαριάς τον άmicromicroο

Γενίτσαρος εγίνηκε Σουλτάνον προσκυνάει

helliphellipότανόταν τοτο παιδίπαιδί γινότανγινότανΓενίτσαροςΓενίτσαρος

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

Σε ένα από αυτά laquoτου Κίτσου η microάναraquo αλαλιασmicroένη που πάν οι Τούρκοιγια κρέmicroασmicroα το γιο της η microάνα δεν microετράει τη ζωή του αλλά τα όπλατου microετράει την απώλεια για τον Αγώνα και όχι τα νιάτα του παιδιού καιτης δικής της φύτρας

Τον Κίτσο τόνε πιάσανε και παν να τον κρεmicroάσουνΧίλιοι τον παν από microπροστά και δυο χιλιάδες πίσωΚι ολοξοπίσω πάγαινε η δόλια του microανούλαΚίτσο microου πού rsquoναι τάρmicroατα πού τάχεις τα τσαπράζιαΤις πέντε αράδες τα κουmicroπιά τα φλωροκαπνισmicroένα

-Μάνα λωλή microάνα τρελή microάνα ξεmicroυαλισmicroένηmicroάνα δεν κλαις τα νιάτα microου δεν κλαις τη λεβεντιά microουmicroόνrsquo κλαις τάρηmicroα τάρmicroατα τάρηmicroα τα τσαπράζια

∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΤΡΑΓΟΥ∆Ι

γιαγια τητη microάναmicroάνα πουπου αψηφάαψηφά τοτο γιογιο γιαγια τητη πατρίδαπατρίδα

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

Άλλες φορές πολεmicroά ντυmicroένη άντραςhellipΕίναι όmicroως και η γυναίκα η ανυπόταχτη που πήρε νωρίςάλλο δρόmicroο laquoτο δρόmicroο των κλεφτών τωνκαπεταναραίωνraquo κι έτσι πλάθεται στο τραγούδι ο θρύλοςτης κόρης που ζει και microάχεται δίπλα στους κλέφτες σταπαλικάρια ένας θρύλος που κρατάει από το Βυζάντιο καιθέλει την κόρη microεταmicroφιεσmicroένη σε άντρα να πολεmicroά microαζίτου laquoΠοιος είδε ήλιο το βράδυ κι άστρι στα παλικάριαποιος είδε κόρη ανύπαντρη να πάνε microε τους κλέφτες δώδεκα χρόνους έκανε αρmicroατολός και κλέφτης κανένας δε τη γνώριζε κανένας δεν την ξέρειraquo

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τωντων ΛαζαίωνΛαζαίων((ΘεσσαλίαΘεσσαλία))

ΤρίαΤρία πουλάκιαπουλάκια κάθοντανκάθονταν στονστονΌλυmicroποΌλυmicroπο στηστη ράχηράχη

ΤοΤο νανα τηράειτηράει τατα ΓιάννιναΓιάννινα τάλλοτάλλο τητη ΚατερίνηΚατερίνηΤοΤο τρίτοτρίτο τοτο καλύτεροκαλύτερο microοιρολογάειmicroοιρολογάει καικαι λέειλέει

ΤιΤι είνείνrsquorsquo τοτο κακόκακό πουπου πάθαmicroεπάθαmicroε οιοι microαύροιmicroαύροι οιοι ΛαζαίοιΛαζαίοιΜαςΜας χάλασεχάλασε οο ΒελήΒελή πασάςπασάς microαςmicroας έκαψεέκαψε τατα σπίτιασπίτια ΜαςΜας πήρεπήρε τιςτις γυναίκεςγυναίκες microαςmicroας microαςmicroας πήρεπήρε τατα παιδίαπαιδία

microαςmicroαςΣτοΣτο ΤύρναβοΤύρναβο τηςτης πάησεπάησε πεσκέσιπεσκέσι τουτου ΒεζύρηΒεζύρηhelliphellip

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΤΗΣΤΗΣ ΛΙΑΚΑΙΝΑΣΛΙΑΚΑΙΝΑΣ

ΠωςΠως λάmicroπειλάmicroπει οο ήλιοςήλιος σταστα βουνάβουνά στουςστους κάmicroπουςκάmicroπους τοτοφεγγάριφεγγάρι

ΈτσιΈτσι έλαmicroπεέλαmicroπε κικι ηη ΛιάκαιναΛιάκαινα σταστα τούρκικατούρκικα τατα χέριαχέρια ΠέντεΠέντε ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν καικαι δέκαδέκα τηντην ξετάζουνξετάζουνΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΜπεόπουλοΜπεόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι δενδεν παίρνειςπαίρνεις ΤούρκοΤούρκο

άντραάντραΝαΝα σσrsquorsquo αρmicroατώσειαρmicroατώσει στοστο φλουρίφλουρί microεσ΄τοmicroεσ΄το microαργαριτάριmicroαργαριτάρι--ΚάλλιοΚάλλιο νανα ιδώιδώ τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου τητη γηςγης νανα κοκκινίσεικοκκινίσειΠαράΠαρά νανα ιδώιδώ τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου ΤούρκοςΤούρκος νανα τατα φιλήσειφιλήσει

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίναΗΗ επιφανέστερηεπιφανέστερη γυναικείαγυναικεία microορφήmicroορφή τουτου ΑγώναΑγώνα τουτου

18211821ΓεννήθηκεΓεννήθηκε σεσε φυλακήφυλακή τηςτης ΚωνΚωνποληςπολης (11 (11 ΜαΐουΜαΐου τουτου1771) 1771) κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια επίσκεψηςεπίσκεψης τηςτης microητέραςmicroητέρας τηςτης

στοστο βαριάβαριά άρρωστοάρρωστο σύζυγόσύζυγό τηςτης ΒαπτίστηκεΒαπτίστηκεΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι microεγάλωσεmicroεγάλωσε στοστο πατρικόπατρικό τηςτης σπίτισπίτι

στηνστην ΎδραΎδρα ΕγκαταστάθηκεΕγκαταστάθηκε microετάmicroετά στιςστις ΣπέτσεςΣπέτσες όπουόπουπαντρεύτηκεπαντρεύτηκε τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΓιάννουζαΓιάννουζα καικαι microετάmicroετά τοτο

θάνατόθάνατό τουτου τοτο ∆ηmicroήτρη∆ηmicroήτρη ΜπούmicroπουληΜπούmicroπουληΜυήθηκεΜυήθηκε στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρείαΕταιρεία καικαι διέθεσεδιέθεσε τητη ναυτικήναυτικήτηςτης δύναmicroηδύναmicroη στονστον ΑγώναΑγώνα ΜεΜε τοτο ισχυρόισχυρό πλοίοπλοίο τηςτης

laquolaquoΑγαmicroέmicroνωνΑγαmicroέmicroνωνraquoraquo βοήθησεβοήθησε στηνστην πολιορκίαπολιορκία τουτουΝαυπλίουΝαυπλίου

ΤοΤο ΣεπτέmicroβριοΣεπτέmicroβριο τουτου 1821 1821 ηη ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα προσήλθεπροσήλθεστοστο στρατόπεδοστρατόπεδο τουτου ΚολοκοτρώνηΚολοκοτρώνη πουπου

πολιορκούσεπολιορκούσε τηντην ΤριπολιτσάΤριπολιτσάκαικαι ήτανήταν ανάmicroεσαανάmicroεσα στιςστις δυνάmicroειςδυνάmicroεις πουπου εισέβαλανεισέβαλαν στηνστην

πόληπόληΣτιςΣτις 2222 ΜαΐουΜαΐου τουτου 18251825 σεσε microιαmicroια λογοmicroαχίαλογοmicroαχία microεmicroε

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΛασκαρίναΛασκαρίνα ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

Αν ήταν να ξαναζήσω από την αρχή Ακριβή microου τον ίδιο δρόmicroο θαέπαιρνα Μες στη φτώχεια microου είmicroαι πλούσια Αγάπησα και

αγαπήθηκα Το όνοmicroά microου έγινε τραγούδι Η προσωπογραφία microουκοσmicroεί σπίτια ανθρώπων που ποτέ δε θα γνωρίσω Μα όλα αυτάείναι ένα τίποτε microπρος στο αντίδωρο της έκστασης που αξιώθηκα

να microεταλάβω όταν έγινε πραγmicroατικότητα το όνειρό microου Ηελευθερία του γένους Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο κόρη microου δεθα το βρεις Εmicroείς το ελπίσαmicroε και microε τη βοήθεια του Θεού τοβρήκαmicroε κι ας ήmicroασταν αβοήθητοι Ζήσαmicroε θαύmicroατα και καmicroιάδυστυχία καmicroιά microικρότητα δεν microπορεί να τα θαmicroπώσει Θα τα

εξιστορείς κάποτε στα παιδιά σου και θα τα microάθεις να πιστεύουνεστα θαύmicroατα

Ξηmicroέρωσε κιόλας Σκιρτά το λιmicroάνι Ξανοίγει το σκοτάδι προς τηνανατολή Γεmicroίζει ιριδισmicroούς η θάλασσα καθώς σηκώνεται λαmicroπρόςο δίσκος του ήλιου για να χρυσώσει την πέτρα και το ξερόχορτοΚι εγώ ξαναγεννιέmicroαι ακόmicroα microια φορά microε το laquoΩσαννάraquo στα χείλη

Μόνη αλήθεια η Ανάσταση Ψυχή microου

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣΗρωίδαΗρωίδα τηςτης ελληνικήςελληνικής επανάστασηςεπανάστασης τουτου 1821 1821 ΚόρηΚόρη τουτου ΝικολάουΝικολάου

ΜαυρογένουςΜαυρογένους microεγαλέmicroπορουmicroεγαλέmicroπορου πουπου ήτανήταν εγκατεστηmicroένοςεγκατεστηmicroένος στηνστην ΤεργέστηΤεργέστη ΠρινΠρινκηρυχθείκηρυχθεί ηη επανάστασηεπανάσταση ήρθεήρθε microεmicroε τοντον πατέραπατέρα τηςτης στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα καικαι

εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στηστη ΤήνοΤήνοΜόλιςΜόλις άρχισεάρχισε οο αγώναςαγώνας πήγεπήγε στηστη ΜύκονοΜύκονο όπουόπου εξόπλισεεξόπλισε microεmicroε δικάδικά τηςτης χρήmicroαταχρήmicroαταδύοδύο πλοίαπλοία microεmicroε τατα οποίαοποία καταδίωξεκαταδίωξε ηη ίδιαίδια τουςτους πειρατέςπειρατές πουπου σάρωνανσάρωναν εκείνηεκείνητηντην εποχήεποχή τητη θαλάσσιαθαλάσσια περιοχήπεριοχή τηςτης ΜυκόνουΜυκόνου ΑργότεραΑργότερα δηmicroιούργησεδηmicroιούργησε στόλοστόλοαπόαπό έξιέξι πλοίαπλοία καικαι συγκρότησεσυγκρότησε σώmicroασώmicroα πεζικούπεζικού πουπου αποτελούνταναποτελούνταν απόαπό 16 16

λόχουςλόχους τωντων πενήνταπενήντα ανδρώνανδρών καικαι πήρεπήρε microέροςmicroέρος στηνστην επιχείρησηεπιχείρηση τηςτης ΚαρύστουΚαρύστουκαθώςκαθώς καικαι στιςστις microάχεςmicroάχες τουτου ΠηλίουΠηλίου τηςτης ΦθιώτιδαςΦθιώτιδας καικαι τηςτης ΛειβαδιάςΛειβαδιάς

ΕπέστρεψεΕπέστρεψε κατόπινκατόπιν στηστη ΜύκονοΜύκονο καικαι ασχολήθηκεασχολήθηκε microεmicroε τητη τροφοδοσίατροφοδοσία τουτουναυτικούναυτικού αγώνααγώνα καικαι τητη συγγραφήσυγγραφή τωντων αποmicroνηmicroονευmicroάτωναποmicroνηmicroονευmicroάτων τηςτης

΄Οταν΄Οταν έληξεέληξε ηη επανάστασηεπανάσταση εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε στοστο ΝαύπλιοΝαύπλιο ΤηςΤης απονεmicroήθηκεαπονεmicroήθηκεαπόαπό τοντον ΚαποδίστριαΚαποδίστρια οο βαθmicroόςβαθmicroός τηςτης αντιστρατήγουαντιστρατήγου ΤοΤο 1840 1840 εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκε

στηνστην ΠάροΠάρο ΠέθανεΠέθανε τοτο 1848 1848 ΤοΤο σπίτισπίτι πουπου πέθανεπέθανε στηνστην ΠάροΠάρο σώζεταισώζεται microέχριmicroέχρι σήmicroερασήmicroερα

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα--ΜαντώΜαντώ ΜαυρογένουςΜαυρογένους11ΛεοντόκαρδεςΛεοντόκαρδες γυναίκεςγυναίκες όmicroορφεςόmicroορφες δυναmicroικέςδυναmicroικέςκαπετάνισσεςκαπετάνισσες γενναίεςγενναίες πάντοτεπάντοτε ηρωικέςηρωικές

((ΡεφραίνΡεφραίν) ) ΜπουmicroπουλίναΜπουmicroπουλίνα ΛασκαρίναΛασκαρίνα καικαι ΜαντώΜαντώτουτου ΜαυρογένουςΜαυρογένους

πλοίαπλοία δώσατεδώσατε καικαι χρήmicroαχρήmicroα γιαγια τητη λευτεριάλευτεριά τουτουγένουςγένους

22ΠολεmicroήσατεΠολεmicroήσατε σανσαν άντρεςάντρες δεδε σκιαχτήκατεσκιαχτήκατε εχθρόεχθρόλευτεριάλευτεριά γιαγια τηντην ΕλλάδαΕλλάδα είχατεείχατε microόνοmicroόνο σκοπόσκοπό

33ΘεΘε νανα microείνετεmicroείνετε γιαγια πάνταπάντα σσrsquorsquo όλωνόλων microέσαmicroέσα τιςτις καρδιέςκαρδιέςΣανΣαν παράδειγmicroαπαράδειγmicroα ΕλληνίδωνΕλληνίδων σεσε στιγmicroέςστιγmicroές ηρωικέςηρωικές

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζηΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη γεννήθηκεγεννήθηκε στονστον ΑίνοΑίνο τηςτης ΘράκηςΘράκης τοτο

1783 1783 ΠαντρεύτηκεΠαντρεύτηκε τοντον ΑντώνιοΑντώνιο ((ΧατζηΧατζη--ΑντώνηΑντώνη) ) πλούσιοπλούσιο πλοίαρχοπλοίαρχο καικαι εφοπλιστήεφοπλιστή απόαπό τοντον ΑίνοΑίνο ΟΟκαπετάνκαπετάν ΒισβίζηςΒισβίζης γενναίοςγενναίος καικαι ενθουσιώδηςενθουσιώδης

πατριώτηςπατριώτης microυήθηκεmicroυήθηκε νωρίςνωρίς στηστη ΦιλικήΦιλική ΕταιρίαΕταιρία καικαιπροσέφερεπροσέφερε πολλάπολλά χρήmicroαταχρήmicroατα γιαγια τηντην ΕπανάστασηΕπανάσταση

ΣυmicromicroετείχεΣυmicromicroετείχε σεσε αρκετέςαρκετές ναυmicroαχίεςναυmicroαχίες microαζίmicroαζί microεmicroε τητη ∆όmicroνα∆όmicroνα καικαιτατα πέντεπέντε παιδιάπαιδιά τουςτους ΤοΤο πλοίοπλοίο τουςτους ήτανήταν ηη

laquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo microεmicroε 140 140 άντρεςάντρες καικαι 16 16 κανόνιακανόνια ΌτανΌταν οοάντραςάντρας τηςτης έπεσεέπεσε νεκρόςνεκρός σεσε microιαmicroια εκστρατείαεκστρατεία στηνστην ΑγίαΑγίαΜαρίναΜαρίνα ηη ∆όmicroνα∆όmicroνα microεmicroε θάρροςθάρρος ανέλαβεανέλαβε τητη διακυβέρνησηδιακυβέρνησητηςτης laquolaquoΚαλοmicroοίραςΚαλοmicroοίραςraquoraquo καικαι εξακολούθησεεξακολούθησε τοντον αγώνααγώνα ΗΗγενναίαγενναία καπετάνισσακαπετάνισσα επίεπί τρίατρία χρόνιαχρόνια συmicromicroετείχεσυmicromicroετείχε σεσεεκστρατείεςεκστρατείες microεmicroε τοτο πλοίοπλοίο τηςτης καικαι ύστεραύστερα δώρισεδώρισε τηντηνlaquolaquoΚαλοmicroοίραΚαλοmicroοίραraquoraquo στοστο κράτοςκράτος ΗΗ ∆όmicroνα∆όmicroνα έζησεέζησε δύσκολαδύσκολαχρόνιαχρόνια στηνστην ΎδραΎδρα καικαι τητη ΣύροΣύρο microαζίmicroαζί microεmicroε τατα παιδιάπαιδιά τηςτης

ΠέθανεΠέθανε τοτο 1850 1850

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

∆όmicroνα∆όmicroνα ΒισβίζηΒισβίζη

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλικήΓεννήθηκεΓεννήθηκε τοτο 1792 1792 στοστο ΠλέσιοΠλέσιο τωντων ΦιλιατώνΦιλιατών καικαι ήτανήταν κόρηκόρη τουτου

προύχονταπρούχοντα ΚίτσουΚίτσου ΚονταξήΚονταξή καικαι αδελφήαδελφή τουτου οπλαρχηγούοπλαρχηγούΓεωργίουΓεωργίου ΚίτσουΚίτσου ΖούσεΖούσε στοστο χωριόχωριό τηςτης απόαπό τοτο οποίοοποίο τηντην

απήγαγαναπήγαγαν πράκτορεςπράκτορες τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΉτανΉταν πανέmicroορφηπανέmicroορφη πανέξυπνηπανέξυπνηκαικαι γι΄γι΄ αυτόαυτό κίνησεκίνησε τοτο ενδιαφέρονενδιαφέρον τουτου ΑλήΑλή οο οποίοςοποίος τηντην πήρεπήρεσταστα χαρέmicroιαχαρέmicroια τουτου απόαπό πολύπολύ microικρήmicroικρή ηλικίαηλικία microόλιςmicroόλις δώδεκαδώδεκα χρονώνχρονών ΌτανΌταν οο ΑλήςΑλής διέταξεδιέταξε νανα κατακτηθείκατακτηθεί ηη πόληπόλη ΠλεσίβισταΠλεσίβιστα καικαι ναναγίνειγίνει σφαγήσφαγή τωντων κατοίκωνκατοίκων τηςτης πόληςπόλης microεmicroε τηντην κατηγορίακατηγορία πωςπωςγιάτρεψεγιάτρεψε καικαι φρόντισεφρόντισε microερικούςmicroερικούς κιβδηλοποιούςκιβδηλοποιούς ηη ΒασιλικήΒασιλικήκατάφερεκατάφερε νανα microαλακώσειmicroαλακώσει τητη σκληρήσκληρή καρδιάκαρδιά τουτου ΑλήΑλή καικαι νανα

σταmicroατήσεισταmicroατήσει τοτο σκοτωmicroόσκοτωmicroό τωντων ανθρώπωνανθρώπων ΟΟ ΠασάςΠασάς αγαπούσεαγαπούσε καικαιλάτρευελάτρευε τητη γυναίκαγυναίκα αυτήαυτή πουπου τουτου άσκησεάσκησε ευεργετικήευεργετική επιρροήεπιρροή

γιαγια τοντον ΕλληνισmicroόΕλληνισmicroό ΜετάΜετά τοτο θάνατοθάνατο τουτου ΑλήΑλή ηη ΒασιλικήΒασιλικήαιχmicroαλωτίστηκεαιχmicroαλωτίστηκε καικαι στάλθηκεστάλθηκε στηνστην ΚωνΚωνποληπολη microεmicroε τοντον έmicroπιστοέmicroπιστο τουτουΑλήΑλή ΘανάσηΘανάση ΒάγιαΒάγια καικαι τοντον αδελφόαδελφό τηςτης ΣίmicroοΣίmicroο απελευθερώθηκεαπελευθερώθηκε

όmicroωςόmicroως microεmicroε τητη microεσολάβησηmicroεσολάβηση τουτου πατριάρχηπατριάρχη ΑνθίmicroιουΑνθίmicroιου ôô καικαι παρέmicroεινεπαρέmicroεινεστοστο πατριαρχείοπατριαρχείο γιαγια 6 6 χρόνιαχρόνια ΜεΜε τητη δηmicroιουργίαδηmicroιουργία τουτου πρώτουπρώτουΕλληνικούΕλληνικού ΚράτουςΚράτους γύρισεγύρισε στηνστην ΕλλάδαΕλλάδα τοτο 1830 1830 όπουόπου

παρέmicroεινεπαρέmicroεινε γιαγια λίγολίγο στοστο ιδιόκτητοιδιόκτητο κτήmicroακτήmicroα τηςτης στοστο χωριόχωριό ΒοϊβόνταΒοϊβόντα τητη σηmicroερινήσηmicroερινή ΒασιλικήΒασιλική τωντων ΤρικάλωνΤρικάλων καικαι τελικάτελικά εγκαταστάθηκεεγκαταστάθηκεστηνστην ΚατοχήΚατοχή τουτου ΑιτωλικούΑιτωλικού όπουόπου έζησεέζησε σεσε έναένα πύργοπύργο γνωστόγνωστόωςως σήmicroερασήmicroερα ωςως laquolaquoΓούλαςΓούλας τηςτης ΚυραΚυρα--ΒασιλικήςΒασιλικήςraquoraquo διατηρώνταςδιατηρώνταςακόmicroαακόmicroα τηντην αρχοντικήαρχοντική οmicroορφιάοmicroορφιά τηςτης καικαι τηντην αξιοπρέπειααξιοπρέπεια τηςτης

γυναίκαςγυναίκας τουτου ΑλήΑλή ΠασάΠασά ΠέθανεΠέθανε όmicroωςόmicroως απόαπό δυσεντερίαδυσεντερία σεσε ηλικίαηλικία42 42 περίπουπερίπου ετώνετών

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΚυραΚυρα--ΒασιλικήΒασιλική

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΚυράΚυρά ΦροσύνηΦροσύνηH πανώρια αρχοντοπούλα Eυφροσύνη ανεψιά του microητροπολίτη IωαννίνωνΓαβριήλ Γκάγκα παντρεύτηκε (ή την παντρέψανε) νέα microε τον πλούσιο∆ηmicroήτριο Bασιλείου H Eυφροσύνη έκανε microε τον Bασιλείου παιδιά αλλά microαζίξεmicroυάλισε ολόκληρο τον αντρικό πληθυσmicroό των Iωαννίνων Ξεmicroυάλισε καιτον Mουχτάρ το γιο του Aλή Πασά τον ldquoήρωα της Nικοπόλεωςrdquo2 το σφαγέατης Πρέβεζας3 το δήmicroιο της λευτεριάς ldquoα λα φρανσαίζrdquo Στη διάρκεια ενόςταξιδιού του Bασιλείου στη Bενετία γεννήθηκε ανάmicroεσά τους microια σχέσηθυελλώδης που δεν άργησε να τραβήξει την προσοχή του πατέρα Aλή O τελευταίος αντέδρασε στέλνοντας τον Mουχτάρ σε κάποια δευτερεύουσαστρατιωτική επιχείρηση έτσι που να rsquoβρει την ευκαιρία να συνετίσει τηνπαραστρατηmicroένη απολαmicroβάνοντας την Στις 10 του Γενάρη 1801 οανεκδιήγητος δεσπότης έστειλε να κλέψουνε την κυρά Φροσύνη και να τουτη φέρουνε στο σαράι H κοπέλα όmicroως είπε το όχι του θεριού του είπε τοόχι microέχρι θανάτου ∆ε νιώθω βέβαιος αν το rsquoκανε γιατί αγαπούσε τοMουχτάρ ή γιατί καθώς το θέλει ο λαϊκός θρύλος ξύπνησε microέσα της ηEλληνίδα και η microάνα OAλής αντέδρασε εκείνος όπως το συνήθιζε για ναπνίξει το πάθος του έπνιξε την υπαίτια του πάθους του στη λίmicroνη τωνIωαννίνων Mαζί microε άλλες δεκαεφτά δήθεν microοιχαλίδες microάλιστα για να δώσειmicroοραλιστική κάλυψη στη δολοφονία

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

∆ηmicroοτικό∆ηmicroοτικό τραγούδιτραγούδιΤηςΤης κυράκυρά ΦροσύνηςΦροσύνης

Τ ακούσατε τι γίνηκε ς τα Γιάννενα τη λίmicroνη που πνίξανε τες δεκαεφτά microε τηνκυρά ΦροσύνηΑχ Φροσύνη παινεmicroένητι κακό lsquoπαθες καηmicroένη Άλλη καmicroιά δεν τό lsquoβαλε το λιαχουρίφουστάνι πρώτ η Φροσύνη το lsquoβαλε και βγήκε lsquoστο σιργιάνιΑχ Φροσύνη παινεmicroένηκαι στον κόσmicroο ξακουσmicroένη helliphelliphelliphelliphelliphellip

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΤοΤο πολεmicroικόπολεmicroικό ΣούλιΣούλι όmicroωςόmicroως είναιείναι εκείνοεκείνο πουπουυψώθηκευψώθηκε σύmicroβολοσύmicroβολο τουτου γυναικείουγυναικείου ηρωισmicroούηρωισmicroού ΠάνωΠάνω σταστα κακοτράχαλακακοτράχαλα βουνάβουνά τουτου ηη αγάπηαγάπηστηνστην ελευθερίαελευθερία καικαι ηη περιφρόνησηπεριφρόνηση προςπρος τοτοθάνατοθάνατο βρήκανβρήκαν τηντην κορυφαίακορυφαία καικαι τηντην πιοπιοδραmicroατικήδραmicroατική τουςτους έκφρασηέκφραση στοστο πρόσωποπρόσωπο τωντων

ηρωίδωνηρωίδων τουτου

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΤΗΣΤΗΣ ∆ΕΣΠΩΣ∆ΕΣΠΩΣΑχόςΑχός βαρύςβαρύς ακούγεταιακούγεται πολλάπολλά τουφέκιατουφέκια πέφτουνπέφτουν ΜήναΜήνα σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται microήναmicroήνα σεσε χαροκόπιχαροκόπι ΟυδέΟυδέ σεσε γάmicroογάmicroο ρίχνονταιρίχνονται ουδέουδέ σεσε χαροκόπιχαροκόπι

ΗΗ ∆έσπω∆έσπω κάνεικάνει πόλεmicroοπόλεmicroο microεmicroε νύφεςνύφες καικαι micromicrorsquorsquoαγγόνιααγγόνιαΑρβανιτιάΑρβανιτιά τοντον πλάκωσεπλάκωσε στουστου ∆ηmicroουλά∆ηmicroουλά τοντον ΠύργοΠύργο -- ΓιώργαιναΓιώργαινα ρίξερίξε ττ rsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα δενδεν είναιείναι εδώεδώ τοτο ΣούλιΣούλι ΕδώΕδώ είσαιείσαι σκλάβασκλάβα τουτου ΠασάΠασά σκλάβασκλάβα τωντων ΑρβανίτωνΑρβανίτων -- ΤοΤο ΣούλιΣούλι κικι αναν προσκύνησεπροσκύνησε κικι αναν τούρκεψετούρκεψε ηη ΚιάφαΚιάφα ΗΗ ∆έσπω∆έσπω αφέντεςαφέντες ΛιάπηδεςΛιάπηδες δενδεν έκανεέκανε δενδεν κάνεικάνει∆αυλί∆αυλί στοστο χέριχέρι άρπαξεάρπαξε κόρεςκόρες καικαι νύφεςνύφες κράζεικράζει

-- ΣκλάβεςΣκλάβες ΤουρκώνΤουρκών microηmicroη ζήσουmicroεζήσουmicroε παιδιάπαιδιά microαζίmicroαζί microελάτεmicroελάτε ΚαιΚαι τατα φουσέκιαφουσέκια ανάψανεανάψανε κικι όλεςόλες φωτιάφωτιά γινήκανγινήκανraquoraquo

2512180325121803

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΗΗ δηmicroοτικήδηmicroοτική microούσαmicroούσα microαςmicroας χάρισεχάρισε καικαι άλλαάλλα τραγούδιατραγούδια πουπου microιλούνmicroιλούν γιαγια τηντηνανδρειοσύνηανδρειοσύνη καικαι θυσίαθυσία τωντων ΣουλιωτισσώνΣουλιωτισσών όπωςόπως εκείναεκείνα τηςτηςΜόσχωςΜόσχως ΤζαβέλλαΤζαβέλλα τηςτης ΛένωςΛένως τουτου ΜπότσαρηΜπότσαρη κκααΗΗ ΛένωΛένω πολέmicroησεπολέmicroησε τουςτους τσοχανταραίουςτσοχανταραίους τουτου ΑλήΑλή σεσε microιαmicroια θέσηθέση κοντάκοντά στονστον ΑχελώοΑχελώοΟΟ ΧρΧρ ΠερραιβόςΠερραιβός microαςmicroας πληροφορείπληροφορεί ((ΙστορίαΙστορία ΣουλίουΣουλίου σσ 113) 113) πωςπως ότανόταν κινδύνευεκινδύνευε νανα πέσειπέσει σταστα χέριαχέρια τωντων εχθρώνεχθρών έπεσεέπεσε στοστο ποτάmicroιποτάmicroι καικαι πνίγηκεπνίγηκε

ΤοΤο τραγούδιτραγούδι microαςmicroας microιλάειmicroιλάει γιαγια τηντην περήφανηπερήφανη απάντησηαπάντηση τηςτης άξιαςάξιαςθυγατέραςθυγατέρας τωντων ΜποτσαραίωνΜποτσαραίων

ΤΗΣΤΗΣ ΛΕΝΩΣΛΕΝΩΣ(1804_) (1804_) ΌλεςΌλες οιοι καπετάνισσεςκαπετάνισσες απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλι όλεςόλες στηνστην ΆρταΆρτα πέρασανπέρασαν σταστα ΓιάννιναΓιάννινα τιςτις πάνεπάνε ΚιΚι ηη ΛένωΛένω δενδεν επέρασεεπέρασε ουδέουδέ σκλάβασκλάβα πηγαίνειπηγαίνει ΜόνΜόνrsquorsquo πήρεπήρε δίπλαδίπλα τατα βουνάβουνά δίπλαδίπλα τατα κορφοβούνιακορφοβούνια ΠέντεΠέντε ΤούρκοιΤούρκοι τηντην κυνηγούνκυνηγούν πέντεπέντε τσοχανταραίοιτσοχανταραίοι -- ΤούρκοιΤούρκοι γιαγια microηmicroη ζυγώνετεζυγώνετε microηνmicroην έρχεστεέρχεστε σιmicroάσιmicroά microουmicroου σέρνωσέρνω φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι βόλιαβόλια στιςστις παλάσκεςπαλάσκες -- ΚόρηΚόρη γιαγια ρίξερίξε ττ ααrsquorsquoάρmicroαταάρmicroατα γλίτωσεγλίτωσε τητη ζωήζωή σουσου -- ΤιΤι λέτελέτε microωρmicroωρrsquorsquoπαλιότουρκοιπαλιότουρκοι κικι εσείςεσείς παλιοζαγάριαπαλιοζαγάρια ΕγώΕγώ είmicroείmicrorsquorsquo ηη ΛένωΛένω ΜπότσαρηΜπότσαρη κικι ηη αδελφήαδελφή τουτου ΓιάννηΓιάννη ππ lsquolsquoέκαmicroεέκαmicroε τηντην ΑρβανιτιάΑρβανιτιά καικαι φόρεσεφόρεσε τατα microαύραmicroαύραraquoraquo

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΣεΣε έναένα άλλοάλλο γνωστόγνωστό ωςως laquolaquoτηςτης ΧάιδωςΧάιδωςraquoraquo διαγράφεταιδιαγράφεται ηη λεβεντιάλεβεντιά ηη γυναικείαγυναικεία οmicroορφιάοmicroορφιά συνυφασmicroένησυνυφασmicroένη microεmicroε τηντην microητρικήmicroητρική υπόστασηυπόσταση καικαι τιςτις υποχρεώσειςυποχρεώσεις τουτου νοικοκυριούνοικοκυριού ΗΗ ΧάιδωΧάιδω αγωνίζεταιαγωνίζεταιmicroεmicroε τοτο microωρόmicroωρό στηστη νάκανάκα τητη δερmicroάτινηδερmicroάτινη κούνιακούνια πουπου τηντην κρεmicroούσανκρεmicroούσαν στηνστην πλάτηπλάτη

ΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε ΧαϊδούλαΧαϊδούλα micromicrorsquorsquo κικι έρχονταιέρχονταιΓράmicromicroαταΓράmicromicroατα πάνεπάνε στηστη ΦραγκιάΦραγκιά απόαπό τοτο ΚακοσούλιΚακοσούλιΚιΚι απόξωαπόξω τοτο πανώγραmicromicroαπανώγραmicromicroα καικαι microέσαmicroέσα λέειλέει τοτο γράmicromicroαγράmicromicroαΤοΤο ΚακοσούλιΚακοσούλι κλείσανεκλείσανε πέντεπέντε χιλιάδεςχιλιάδες ΤούρκοιΤούρκοιΜικράΜικρά παιδάκιαπαιδάκια πολεmicroάνπολεmicroάν γυναίκεςγυναίκες microεmicroε τιςτις ρόκεςρόκεςσανσαν πολεmicroάειπολεmicroάει microιαmicroια λυγερήλυγερή microεmicroε τοτο παιδίπαιδί στηστη νάκανάκακαικαι τατα φουσέκιαφουσέκια στηνστην ποδιάποδιά καικαι microεmicroε τοντον γκραγκρα σταστα χέριαχέριαΨιλήΨιλή φωνίτσαφωνίτσα έβαλεέβαλε όσηνόσην κικι αναν εδυνάστηεδυνάστη--ΒάρτεΒάρτε τουςτους βρεβρε microικράmicroικρά παιδιάπαιδιά τουςτους παλιοτουρκαλάδεςπαλιοτουρκαλάδες

ΡίχνουνΡίχνουν τατα βόλιαβόλια σασα βροχήβροχή τιςτις microπάλλεςmicroπάλλες σασα χαλάζιχαλάζι

ΚαιΚαι οο ΜουχτάρηςΜουχτάρης microίλησεmicroίλησε τηςτης ΧάιδωςΧάιδως καικαι τηςτης λέειλέειlaquolaquoΧάιδωΧάιδω πάψεπάψε τοντον πόλεmicroοπόλεmicroο πάψεπάψε καικαι τοτο σεφέρισεφέρι

--microαmicroα εγώεγώ δενδεν παύωπαύω πόλεmicroοπόλεmicroο δενδεν παύωπαύω τοτο σεφέρισεφέριτουςτους άντρεςάντρες microαςmicroας τουςτους κόψατεκόψατε καικαι τατα παιδιάπαιδιά microαςmicroας πήρπήρrsquorsquo τετεraquoraquo

ΚιΚι οιοι ΤούρκοιΤούρκοι εσκορπίσανεεσκορπίσανε καικαι πήρανεπήρανε τουςτους λόγγουςλόγγους

ΚιΚι ακόmicroαακόmicroα άλλοάλλο έναένα laquolaquoτηςτης ΛιάκαιναςΛιάκαιναςraquoraquo πουπου δενδεν τηντην ξεγελούνξεγελούν τατα πλούτηπλούτη καικαι οιοι υποσχέσειςυποσχέσεις τωντωνΤούρκωνΤούρκων

ΤοΤο θάmicroαθάmicroα πουπου είδαείδα σήmicroερασήmicroερα στουστου ΛιάκουΛιάκου τητη γυναίκαγυναίκαΞήνταΞήντα ΑρβανίτεςΑρβανίτες τηντην κρατούνκρατούν ξήνταξήντα microπουλουκmicroπασάδεςmicroπουλουκmicroπασάδεςΚιΚι έναένα microικρόmicroικρό ΤουρκόπουλοΤουρκόπουλο κρυφάκρυφά τηντην κουβεντιάζεικουβεντιάζειlaquolaquoΛιάκαιναΛιάκαινα δενδεν παντρεύεσαιπαντρεύεσαι ΤούρκονΤούρκον άντραάντρα νανα πάρειςπάρειςνανα σεσε χρυσώσειχρυσώσει στοστο φλωρίφλωρί καικαι στοστο microαργαριτάριmicroαργαριτάρι

--ΌσοΌσο rsquorsquoνν οο ΛιάκοςΛιάκος ζωντανόςζωντανός πασάπασά δενδεν προσκυνάειπροσκυνάειπασάςπασάς οο ΛιάκοςΛιάκος στοστο σπαθίσπαθί βεζύρηςβεζύρης στοστο ντουφέκιντουφέκι

ΚάλλιοΚάλλιο νανα δωδω τοτο αίmicroααίmicroα microουmicroου στηστη λάκκαλάκκα νανα κινήσεικινήσειΠαράΠαρά νανα δωδω βρωmicroόσκυλοβρωmicroόσκυλο νανα rsquorsquoρθειρθει στηνστην αγκαλιάαγκαλιά microουmicroουΚαιΚαι νανα φιλείφιλεί τατα microάτιαmicroάτια microουmicroου τατα microάτιαmicroάτια τατα δικάδικά microουmicroουraquoraquo

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΟΙΟΙ ΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣΛΑΛΙΩΤΙΣΣΕΣ (1821)(1821)τοτο microοναδικόmicroοναδικό τραγούδιτραγούδι πουπου αναφέρεταιαναφέρεται στηστη γυναίκαγυναίκα τωντων ΤουρκώνΤουρκώνπουπου αιχmicroαλωτίσθηκεαιχmicroαλωτίσθηκε απόαπό τουςτους ΈλληνεςΈλληνες ((περιοχήπεριοχή ΛΑΛΑΛΑΛΑ ΗΛΕΙΑΣΗΛΕΙΑΣ ))

ΤουΤου ΛάλαΛάλα microεmicroε τατα κρύακρύα τατα νεράνερά microεmicroε τιςτιςβαριέςβαριές κυράδεςκυράδες

ΠουΠου δενδεν καταδεχόντανεκαταδεχόντανε τητη γηςγης νανα τηντηνπατήσουνπατήσουν

ΠουΠου φόραγανφόραγαν χρυσάχρυσά σκουτιάσκουτιά καικαι κόκκινακόκκινασαλβάριασαλβάρια

ΚαιΚαι τώρατώρα πωςπως κατάντησανκατάντησαν κοπέλεςκοπέλες στουςστουςραγιάδεςραγιάδες helliphellip

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΤΟΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣΝΑΟΥΣΑΣοιοι γυναίκεςγυναίκες γκρεmicroίστηκανγκρεmicroίστηκαν στοστοποτάmicroιποτάmicroι ΑραπίτσαΑραπίτσα 21418222141822

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΗΗ ηρωίδαηρωίδα τηςτης microονήςmicroονής ΑρκαδίουΑρκαδίουΧαρίκλειαΧαρίκλεια ∆ασκαλάκη∆ασκαλάκη

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

Στην Κρήτη σπουδαίες γυναικείες προσωπικότητες αναδύθηκαν απόπαλιά ακόmicroη και κατά τον καιρό της σκλαβιάς Μια από αυτές ήταν ηΕυmicroενία Βεργίτση κόρη του παπά Βορειά από το Ρέθυmicroνο Όπως λέειο Κρητικός τραγουδιστής σε microια γιορτή που η όmicroορφη Ευγενίαχόρεψε microε τrsquo αδέλφια της τα κάλλη της θάmicroπωσαν τα microάτια τωνΤούρκων και το βράδυ την έκλεψαν και microrsquo ένα καράβι την έστειλανστην Πόλη να γίνη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχmicroέτ του ∆΄ Πήρε τrsquo

όνοmicroα Χιουγκιάρ Αζακή ή Ρεmicroπιά Γκουλνούς και ο τόπος τηςωφελήθηκε πολλά από την microεγάλη Κρητική καρδιά της Ακόmicroη και

από τη θέση αυτή εκείνη έστελνε microήνυmicroα στην ΚρήτηΜrsquo αφήνω και παραγγελιά των εδικολογιώ microουΝα πολεmicroούνε την Τουρκιά και να τηνέ ζυγώνουνΓιατί ήρθενε microrsquo επιβουλιά σκλαβώνει και τουρκεύγειΚαι σαν το χάρrsquo αλύπητα σκοτώνει microακελεύγει

Η Ευmicroενία γέννησε δυο σουλτάνους πέθανε στα 75 της το 1715 καισήmicroερα σώζονται στην Πόλη στο όνοmicroά της δυο τζαmicroιά και microια

κρήνη

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΤοΤο 1774 1774 microεmicroε αρχηγούςαρχηγούς τοντον ΒολουδάκηΒολουδάκη τοτο ΜπουζοmicroάρκοΜπουζοmicroάρκο τοντον ΠαπάΠαπά ΜωράκηΜωράκηκικι άλλουςάλλους αρκετέςαρκετές ΣφακιανέςΣφακιανές όπωςόπως ήτανήταν ηη ΠατσουροτζαmicroπιάΠατσουροτζαmicroπιά ηη ΚατερίναΚατερίναΛουπάσηΛουπάση ηη ΚατερίναΚατερίνα ΒούρβαχηΒούρβαχη καικαι άλλεςάλλες γενναίεςγενναίες γυναίκεςγυναίκες πήρανπήραν τατατουφέκιατουφέκια γιαγια νανα βοηθήσουνβοηθήσουν τουςτους άντρεςάντρες καικαι τουςτους αδελφούςαδελφούς τουςτους καικαιβρέθηκανβρέθηκαν έναένα πρωϊνόπρωϊνό έξωέξω απαπrsquorsquo τοντον πύργοπύργο τουτου ΑληδάκηΑληδάκη στονστον ΜπρόσνεροΜπρόσνερο

ΜαΜα είπεείπε κικιrsquorsquo ηη ΠατσουροζαmicroπιάΠατσουροζαmicroπιά ΚιΚιrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θθrsquorsquo αρmicroατωθούmicroεαρmicroατωθούmicroε--ΜαΜα microείςmicroείς δενδεν αποmicroένοmicroεαποmicroένοmicroε microαζίmicroαζί θθrsquorsquoανακλουθούmicroεανακλουθούmicroε

τσιτσι ΡωmicroιωσύνηςΡωmicroιωσύνης τοντον εχθρόεχθρό κκrsquorsquo εmicroείςεmicroείς θαθα πολεmicroούmicroεπολεmicroούmicroεΣτηΣτη microεγάληmicroεγάλη τούτητούτη microάχηmicroάχη έπεσανέπεσαν 18 18 άνδρεςάνδρες καικαι δυόδυό άξιεςάξιες κόρεςκόρες πουπου

πολέmicroησανπολέmicroησαν σανσαν δράκαινεςδράκαινεςlaquolaquoκλαίνεκλαίνε τητη ΜπούρmicroπαχοΜπούρmicroπαχο ndashndash κατσουλήκατσουλή microεmicroε τητη microακράmicroακρά πλεξούδαπλεξούδα

απούαπού πολέmicroπολέmicrorsquorsquo αντρείστηκααντρείστηκα κικιrsquorsquo άςάς ήτοήτο κοπελούδακοπελούδακλαίνεκλαίνε καικαι τητη ΣγουροφυλλιάΣγουροφυλλιά πούκανεπούκανε τατα λαγούmicroιαλαγούmicroιακκrsquorsquo έκανεέκανε τατα παιδιάπαιδιά όρφανάόρφανά χηράδεςχηράδες τατα χανούmicroιαχανούmicroιααπούαπού τηντην ηύρηύρrsquorsquo ηη microπαλλοτέmicroπαλλοτέ κκrsquorsquo έπιανεέπιανε ειςεις τοτο δώmicroαδώmicroα

καικαι παίρνειπαίρνει ηη microπόρmicroπερηmicroπόρmicroπερη φωθιάφωθιά καικαι τηνέτηνέ κάνεικάνει λυώmicroαλυώmicroα

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΤρίαΤρία κορmicroιάκορmicroιά κοιmicroούνταικοιmicroούνται δωδω πουπου microέσαmicroέσα σσ έναένα χρόνοχρόνοεχύσανεεχύσανε τοτο αίmicroααίmicroα τωντων γιαγια πίστιπίστι καικαι πατρίδαπατρίδα

πουπου δενδεν βαστούσανβαστούσαν τηςτης σκλαβιάςσκλαβιάς τοντον θεριωmicroένοθεριωmicroένο πόνοπόνο

microάναmicroάνα πατέραςπατέρας καικαι αγνήαγνή αθώααθώα κορασίδακορασίδα

ΡΟ∆ΑΝΘΗΡΟ∆ΑΝΘΗ

ΗΗ ΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΙΤΣΩΠΟΥΛΑΚΟΡΗΚΟΡΗ ΤΟΥΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΠΡΩΤΟΠΑΠΑΚΡΙΤΣΑΣΚΡΙΤΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΣκότωσεΣκότωσε τοτο γενίτσαρογενίτσαρο ΧουρσίτΧουρσίτΠασάΠασά γιατίγιατί microεmicroε τητη βίαβία θέλησεθέλησε νανα

τητη κάνεικάνει γυναίκαγυναίκα τουτου

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΧΙΩΤΙΣΣΕΣΧΙΩΤΙΣΣΕΣ

ΟιΟι γυναίκεςγυναίκες τηςτης ΧίουΧίου σύmicroφωνασύmicroφωνα microεmicroε περιηγητέςπεριηγητές τηςτης εποχήςεποχής ήτανήταν laquolaquoωραίεςωραίεςκαικαι αβρέςαβρέςraquoraquo microεmicroε laquolaquoευγενικήευγενική συmicroπεριφοράσυmicroπεριφορά ιδιαίτεραιδιαίτερα απέναντιαπέναντι στουςστους ξένουςξένουςraquoraquo laquolaquoΠουθενάΠουθενά αλλούαλλού οιοι γυναίκεςγυναίκες δενδεν απολαmicroβάνουναπολαmicroβάνουν τόσητόση ελευθερίαελευθερία κικιωστόσοωστόσο καmicroιάκαmicroιά κατάχρησήκατάχρησή τηςτης δενδεν παρατηρείταιπαρατηρείται ΕργάζονταιΕργάζονται καικαιτραγουδάνετραγουδάνε ΤαΤα σκάνδαλασκάνδαλα είναιείναι σπάνιασπάνιαraquoraquo ΟιΟι σφαγέςσφαγές στοστο νησίνησί(1822) (1822) εmicroπνέουνεmicroπνέουν τοτο ΓάλλοΓάλλο ζωγράφοζωγράφο ΝτελακρουάΝτελακρουά πουπουστοστο γνωστόγνωστό τουτου πίνακαπίνακα αποτυπώνειαποτυπώνει όληόλη τητη φρίκηφρίκη αυτήςαυτής τηςτης τραγωδίαςτραγωδίας ΑπόΑπό τουςτους 100000 100000 κατοίκουςκατοίκους στοστο νησίνησί έmicroεινανέmicroειναν λιγότεροιλιγότεροι απόαπό 2000 2000 laquolaquoΧιλιάδεςΧιλιάδες γυναίκεςγυναίκες κορίτσιακορίτσια κικι αγόριααγόρια πουλιόντανπουλιόνταν κάθεκάθε microέραmicroέρα στοστο παζάριπαζάρι ΠολλάΠολλά απόαπό αυτάαυτά τατα δυστυχισmicroέναδυστυχισmicroένα πλάσmicroαταπλάσmicroατα αυτοκτόνησαναυτοκτόνησαν κατάκατά τητηmicroεταφοράmicroεταφορά ΒλέπειςΒλέπεις γυναίκεςγυναίκες νανα microηmicroη δέχονταιδέχονται τροφήτροφή micromicrorsquorsquo όλοόλο πουπουmicroαστιγώνοντανmicroαστιγώνονταν γιαγια νανα πεθάνουνπεθάνουν απόαπό τηντην πείναπείναraquoraquo ανέφερεανέφερε οο ΆγγλοςΆγγλοςπρόξενοςπρόξενος στηστη ΣmicroύρνηΣmicroύρνη Francis Francis WerryWerry

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΠίνακαςΠίνακας τουτου ΝτελακρουάΝτελακρουά

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

Και βλέπω πέρα τα παιδιά και τες αντρογυναίκες

γύρου στη φλόγα π άναψαν και θλιβερά τη θρέψαν

micro αγαπηmicroένα πράmicroατα και microε σεmicroνά κρεβάτια

ακίνητες αστέναχτες δίχως να ρίξουν δάκρυmiddotκαιrsquo γγιζ η σπίθα τα microαλλιά και τα λιωmicroένα ρούχα

Γλήγορα στάχτη να φανείς οι φούχτες να γιοmicroίσουν

Είν έτοιmicroα στην άσπονδη πληmicromicroύρα των αρmicroάτωνδρόmicroο να σχίσουν τα σπαθιά κι ελεύθεροι να microείνουν

εκείθε microε τους αδελφούς εδώθε microε το Χάρο

Τουφέκια τούρκικα σπαθιά

το ξεροκάλαmicroο περνά∆ ΣΟΛΩΜΟΣ laquoΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΙΣΣΕΣ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΙδούΙδού αυτέςαυτές οιοι γυναίκεςγυναίκες φέρνονταιφέρνονται θαυmicroαστάθαυmicroαστάmiddotmiddot αυτέςαυτέςείναιείναι microεγαλόψυχεςmicroεγαλόψυχες καίκαί λένελένε ότιότι microαθαίνουνmicroαθαίνουν απόαπό microαςmicroαςmiddotmiddotδεδε δειλιάζουνδειλιάζουν microολονότιmicroολονότι τουςτους επάρθηκεεπάρθηκε ηη ελπίδαελπίδαπουπου είχανείχαν νανα γεννήσουνγεννήσουν τέκνατέκνα γιαγια τητη δόξαδόξα καικαι γιαγιατηντην ευτυχίαευτυχία ΕmicroείςΕmicroείς λοιπόνλοιπόν microπορούmicroεmicroπορούmicroε νανα microάθουmicroεmicroάθουmicroε απαπ αυτέςαυτές καικαι νανα τεςτες λατρεύουmicroελατρεύουmicroε έωςέως τηντην ύστερηύστερη ώραώρα

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία--ΜουσικήΜουσική

ΓΥΝΑΙΚΕΣΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙΚΑΙ 18211821 ΛΙΤΣΑΛΙΤΣΑ ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΧΑΤΖΗΦΩΤΗΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΚΟΛΕΓΙΟΚΟΛΕΓΙΟ ΑΘΗΝΩΝΑΘΗΝΩΝ((∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ∆ΑΜΙΑΝΙ∆ΟΥ ΥΒΟΝΝΗΥΒΟΝΝΗ))ΗΗ ΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑΚΡΗΤΣΩΠΟΥΛΑ ΜΜ ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ∆ΙΑΛΛΙΝΑΣ--((ΜΠΜΠ ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ∆ΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ))ΕΡΓΑΣΙΑΕΡΓΑΣΙΑ 22ΟΥΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΑΜΟΥΣΑΜΟΥ((ΜΑΡΙΑΜΑΡΙΑ ΜΠΑΛΗΜΠΑΛΗ))ΗΗ ΘΕΣΗΘΕΣΗ ΤΗΣΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΕΣΕ ΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣΠΕΡΙΟ∆ΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣΕΙΡΗΝΗΣ ΘΕΟ∆ΘΕΟ∆ ΖΩΓΡΑΦΟΥΖΩΓΡΑΦΟΥ--ΒΩΡΟΥΒΩΡΟΥ∆ΗΜΟΤΙΚΑ∆ΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΝΝΓΓΠΟΛΙΤΗΠΟΛΙΤΗ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΜΟΥΣΙΚΗΜΟΥΣΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΓΓΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΚΡΥΦΑΚΡΥΦΑ ΤΟΤΟ ΛΕΝΕΛΕΝΕ ΤΑΤΑ ΠΟΥΛΙΑΠΟΥΛΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΛΙΆΣΠΑΛΙΆΣ ΜΟΥΣΙΚΉΣΜΟΥΣΙΚΉΣΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑΠΑΤΡΙΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΚΙΚΗΚΙΚΗ ΚΑΨΑΣΚΗΚΑΨΑΣΚΗ--ΣΠΣΠ ΛΑΜΠΡΟΥΛΑΜΠΡΟΥ