ffi ffireww#wffiffiffiffiffiffi ww wffiWffiffiffiTn oυζtiτnonγΠτo 1821αvαζωπ6ριυoαvδιio ββλfα μεαtπiΘετεqαπιiιpεlq πoυ εκδιiΘnκαvπρ6οφατα, <<Tα καπ6κlα>>τoυ K.Πqπαμιbργn καt To <<Δ:αβ6ζovτοq τov Mακρυμιiwn>r τoυ Γ.ΓEvoυλ6πoυλoυ. To εvδnφ€ρov τoU ευριiτερoυκovo6 μ'ouτ6 μαq κ6vεl vα ρiξoυμε μα 6λλn μαπd οτnv EΜnvlκtfi Eποvdατoon.

o μεγdλo ογκdθl oτnv υn6Θεon τoυ

1821 δεvε[vqlnlα ol <<μιiΘol>> τoυ_ου-τoιj( dxεl αvολdβεl vq ToU( οnoμυθo-

nolfioεl n v€α lαroρloγρoφ[ο εδιil καl

μiο εlκoooετ[ο.'Exoυμε n.x. οπoδεxθε[

nlq, εnειδfi μελετιioαμε το <<Anoμvn-

μovειiμοτα>> τoυ Koλoκoτριi.lvn κοl dλλε( πn-

γιi(, 6τι τo '2]. δεv ιioφαζαv μ6vo ol dnloτot

Τoιiρκol oλλd καr ot ntoτo['Eλλnvεq. Δεv βρi-oκετql λotn6vεκεiτo πρ6βλnμο. Τo ογκdθl εi1vοι

n ερμnvεio τωv δldφoρωv κεφαλο[ωvτoυ ' 21,

n oπo[o €xεt οvoiξεl τov ooκ6 τoυ Α16λoυ on6

τ6τε noυ n ουζιiτnon ξdφυγε οn6 ToU( ΙσΓoρF

κoιiq κοl πρoxιbρnoε αroυ( λoγoτ€xvε(, ολλn-

θωρ(ovrο( oυxvd nρo( τo λoikloμ6 κοl κoλο-

κε0owοq το εMnvlκd oιivδρoμο. Σε μlα εnox6

γεμdτn ομφlβoλ[εq κοt αvοκοτοτdξεl(, 6noυ ol

rδεoλoγ[εq δεv nρooφfρoυv κqλoιjπlα, n επl-

αrρoφ6 oro €vδo(o noρελΘ6v μοq εivοl κol μlοαvr[δραοn orlq qvqoφdλεr€( μo(...To εvδlαφ6ρov γlο μlα <<dλλn> μoτld αrnv Eλ-

λnvlκfi Enαvdαrοon Θ€ρrει!ε 6μωq τoυq τελευ-

τoioυq μιivεq με τnv dκδoon διjo βιβλiωv <αvr[-

Θετωv> θεμoτlκd, rδεoλoγrκd, μεθoδoλoγlκd,το onoiο nρoκdλεoαv μεγdλεq αιrrdιλογ€q nυ-

ρωv, βριiκαv cnιixnon oε ιivο ευριlτερo κolv6κqI οvαζωπιjρωoοv τn oυζ6τnon γα τo L82Lκql τn σXdon ToU με To oriμερο. Eivαl, κατd τn

xρoνoλoγtκf oεrρd €κδoo6q τoυq, <<Tα καnd-Klο)) τoU Kωoτri Ποnογlωργn (Kοαrοvlωτn()

κal τo <<Δlαβd(ovτα( ToV Mοκρυγldwn>> τoυΓrιi_lργoυ Γιqwoυλ6noυλoυ (<<Π6λ(>).

1 o nρωτoq Θιlλnoε vq οvοδε(εl τo ψriolo ελ-/ λnvlκ6λoik6 αrolxεio κqt vq οnoμυΘonolιioεl

τn oυμβoλfi τωv λoγiωv τoυ Δrαφωτloμoιi αrnvEλλnvικιi Eπαvdαroon. o δειiτερoq, noυ πlαrειi-εl 6τl ol δlovooιiμεvor ιiβoλov τo θεμ€λtο τoυ

oιiγxρovου κρdτoυq, qnoκqθιiλωoε 6vαv nο-

ρολiγo <<εΘvlκ6 dγlo> oαv τov αrρατnγ6 Mο-κρυγldwn, κοταδεlκv6ovrαq nωq κοτooκευd-αrnκε o μιiΘoq τoυ κql nω( αυτ6q εvορμovfαrn-

κε με τo ελλnvoxρlαrlοvtκ6 ιδεoλ6γnμα.

l(ll ΣTH Σ ]ΙΛΠ Λ] l ll pt1l Σ

ol vr6Πlol κρdτnσοV ΤoV τ6πoH κuρiαρxn ιiπoι}n oro Παvεπlcπliμlo, μετoE0 τωv loroρlκιilv, εlvαt 6τl

o Δlαφωπoμ6( (εκεivol πou μεταλoμπιiδευoαv πq δ€ε( τoυ) <<ελευΘ€-

ρωoε>> τnv EMιiδα. o oυγγραφ€α( Kωατf( Παπαγlιiρvn( δαφωvεiρl-ζlκιi. Kαl με τo ββλiα τoυ φλoδoξεivα απoδεiξεl 6τl με 6λε( τoU τr( q-

ιπlφιioεl( κql Tη αvτlvoμiε( τo vr6πlo ιπoιxεio -καl 6x ol lδ6ε(- tiταvαυτ6 πoυ κριiτnoε τov τ6πo. Tα <<καπιiκlα>> π.x., ol μuoπκ6q oυμφωviε(

τιrlv oπλoρxnγιbv με τoυ( To6ρκoυq, ιiταv €vo ownΘlομ€vo ατρατfiγnμo orn Po6μελn,πρoκεtμ€voυ vα επlτεuxΘεi αvακωxti καl vo oωΘo6v ol ελλnvlκoi πλnΘυoμoi oπιi oφα-

γ€( καl λεnλαoiε(. Στo oμ6πτλo ββλio τoυ o Παπαγlιilργn( υnoατnρΓ(εl 6τl o Mαυρo-κoρδιiτo( το εκμεταMειiτnKε γlα vo βγιiλεl oπ6 τo δρ6μo τn( εξouoiα( 6oouq τov ε-

μπ6δζαv, κατnγoριilvτo( τoυ( γlq πρoδooio. Yπfiρxε, με ιiλλα λ6γlα, μlq κqλfi ζιiμn qv-

Θριirπιrrv noυ πoδoποτιiΘnκε απ6 τoυq <<φωπoμ6voυ(>>.'H, ψα vα τραβfiξoυμε μ€xρl πqμ6ρε( μα(αυτfivτnλoψκi, n πoλmκfiεφαρμoμiτωvιδειilvτoυ ΓαMlκoιiΔlαφωτtoμoιi,€τol 6πω( 6γlvε oτnv Επqvdσrαon, ευvoιixloε τl( δwατ6τnτε( ouτιi( τn( xιδρα(.

1 0 nριiτoq το dβαλε με τov Aλ€ξαvδρo Mου-/ ρoκoρδοτo' KεWρlKn μoρφn oτnv tδρυon

τoυ μovrdρvoυ d'λnvlκoι] κρdτoυ(, υnoornρi-(ovrαq 6τl μοζi με dMoυq δυτlκ6φρovεq <<κα-

π€λωoε>> τnv εξ6γερon. o δειiτερoqτα dβολε μετoυ( μεγdλoυ( τnq γεvrdq τoυ ' 30 -Bλοxoγldv-vn, Θεoτoκd, Σεφ€ρn κοl Λoρεvτζdτo_ noυ

δldβοoοvλoγoτεxvlκd τov Mακρυγιdwn κοl υ-

nερτ6vloov τnv nρooωntκ6τnτd τoυ nρoκεtμ€-

VoU vα UΠoστnρlξoυv 6τl ουτ6q οnoκολιinτεlτnv oλ6Θεlo γla τnv oυoiο τoυ ελλnvloμoιi.

1 o nρωτoq εixε ω( οξovο τn oυvωμooiο τnqΖ lαroρiοq κolεnrδlωξε vο qnoκqτcσΓnoεt nο-

ρεξnγnμιjvoυ( onλορxnγoιiη, 6πω( o Bqρvo-κlιbτnq, o Kαροi'oκdκnq κοr o AvδρoUτooq, πoυ

κοτnγoρ6θnκοv 6τr nρ6δωoοv. o δε0τερoq εi.-

xε ω( dξovo τnv lαroρ[ο τnq lαroρioq κol εnl-

δ[ω(ε vα φωτ(oεl γlοτiδnμloυργoιivrol κol πιbq

λεtτoυργoιiv ol μιiΘol αrnv κolvωv[α.

) o noιi_tτoc nrioε lαroolκn ιjλn καl τn δlοxεlοi-- αrnκε oοv λoγoτεxνn(, o δειiτερoq nfiρε λo-

γoτεxvlκιi 0λn κol τn δtοxεlρEαrnκε oαv lαroρlκ6q.

\ o Πρωτo( εκαvε ΘροJοn oro ευριi κolv6, o δειi-/ rrρoqanu ruρεlo Kolvoτnτο Tωv δlοvooυμεvωv.

1 o nριiτoq κοτnγoρ6Θnκε αn6 τoυq εlδlκoυqΖ γlο λοikloμ6' oιrrl-lαroρlκ6τnTQ Kql αVqΠο-

ρογωγιi μιjθωv, o δειjτερo( γlο onoμυθoπoιn-

τlκ6 nυρετ6 (o B. Kρεμμυδd( n.x. υnoαrnρΙGl6τl o Bαρvοκιιilτnq, o oπofoq -κcτd τov Πqπq-

ψωργn- δoιiλει!ε μ€oα αroυ( Toιjρκoυ( υndρ

τnq Enοvdoτοon(, δεv ιiτοv fiρωοq 6nωq τovθ€λεl o oυψραφ6αq, ολλd oδ6γnοε τoυq Toιiρ-ΚoU( σtnv noλloρκiο τoυ Mεooλoψioυ εnεrδ6

δεvτoυ €δωoε οξrωμοτο n Enαvdαrοon).

Kοlor διjo, ωα16oo, μfλnoov-οπ6 δlοφoρετlκri

ο κqθ€vq( oκonld_ γlο lδεoλoγlκ€( xρfioεl( τn(lαroρΙαq, γlο τnv ελλnvlκ6τnτο KαlYlο τl( KοKo-

δοrμoviεq τnq oι1μρovnq Eλλdδοq. Mdλαrα, μετtq αvτtδρdoειq noυ nρoκdλεoοv fφεροv oτo

φω( dλλo dvο πρ6βλnμο: τnv dλλεlιln εv6( ευ-

oιivonτoυ, ειixρnαroυ, εκλoikευτlκo0 lαroρlκoιiεγxεlρlδioυ γlα τo 1821. Αλλd κοl ουτ6 oφελε-τol orα ψωαrd μοq <<ογκdθtc>>. Γlα τn φετlv6 ε-

πdτεlo o <<Τ>> αvlxvειjεt το oκτιi_l μεγολιiτερο.

Ι_

]l ll pt0Σ tl Λ}l il 0γΛ0 Ιl 0γΛ0Σ

Ynoτlμdμε τo ρ6λo ΤωV λoγi,ωv<<Mοq κuvnγoιiv ακ6μα ol nρωlκ€q τolxoγραφiεq πoυ €φτlαΕαv γlα τo'21 ol Bαυαρoi>>, λ€εl oτov <<Tαxυδρ6μo>> o Γlιirρ-γoq Γlαwoυλ6noυλoη. <<Γlα τouq loτoρlκoσ( εivql αuτov6nτo 6τl τo '21 δεv εixε μ6vo ουτf τnv nρωIκι{ δlιioταon, αλλιiκιiτl τ€τolo δεv nερv6 ει!κoλg πρo( τα €tω, δ16τl αvατρ€πεl τl( Iδ€ε( με τlq oπoiεq μεγαλιioαμε. EξακoλouΘoιiμε π.x. vακoυβαλιiμε τo Ξεvoφoβlκ6 αioΘnμα τωv.,παραδoσlακd}v', πou ευvoυxiζovταl qn6 τoU( vεωτερlκoιiq. Kαl γl,αuτ6 υπo-τrμιiμε oυoτnματlκιi τo ριiλo τωv λoγiωv κql 6οωv δlαμ6ρφωoαv του1 Θεoμoιi1 τoυ vε6τερoυ κριiτoυq - 6πω( o Mqu-ρoκoρδιiτoq, o Καπoδioτρlαη, ol Bαυαρoi. Toυ( βαΘμoλoγoιiμε με πoλιi μlκρ6τερo βαΘμ6 απ,6,τl Θα €πρεπε, με 6λα ταελαττιilματιi τoυ(. ΕξακoλouΘoιiμε επionq vα nρooεγγiζouμε τo '21 nερloo6τερo μεταφuσlκιi παριi κρlτlκιi - τo qΠo-δεlκvιiεl καl n κυρiαρxn vεoελλnvlκfi lδεoλoγiα. Aκ6μο κqr n λ€ξn "επαvdσTαon,, εivαι φoρτloμ€vn. ol Ιδlol ol συμμε-

τ€xovτεq o'quτfi τn δlαδlκαoiq μετοβoλriq xρnσlμoΠoloιjoαv τnv λ€(n ,,αγιilvαq,,. Kαl ιiταv, επi'oΘωvα, επlκρατεi n λ6ξn "επgvιioTασn", αυτ6 γivεταl Yrα vα τovlσTεf ιiτl τo γ6vo( ξιiπvnoε, .,αvα-

oτfiΘnκε", ιiρα καl γlα vα εnlβεβolωΘεi n oυv€xεlα τou €Θvouq, τo oπoio ,,δεv δnμlouργιiΘnκεr', αλ-λιi υπ6ρxε απ6 τnv αρxαlιiτnτα. Στo βlβλio μoυ αοxoλoιiμαt με τn γεvlιi τou ,30 πou καΘl€ρωoε τoμ6Θo τnq ελλnvlκ6τnταq με 6xnμα τov Mακρυγlιiwn. "oμωq, 6oo καl vo δlαφωvεf καvεiq μαζi τnq,πρ€πεl vα Tn( αvαγvωρioεl 6τl n ελλnvoκεvτρlκri oιjvΘεon nou πρo6κuι}ε εixε μlα πol6τnτα, εvιilτιilρα βλ€πoυμε vσ εlllκρατεi μlα επlφαvεlακli αvιiγvωσn ToU '21, πoυ laonεδιilvεl τα πιivτα xtiρlv,uπoτiΘεταl, τnq απoμuΘoπofnonq>.

Ψw ffi α<wryw#tffirxmbb wffiξ ffimww#,trwffiffixeffA( ξεxdooυιlε ti( εpωrιdυεl( toυ τ0noυ ι<οωoτδ ιd λdΘo1;>, <ιμιiΘοc li αλfiΘεlα;>> γlο τo1811 -εivαl noλιi αnλoυοτευπκd1_ καt α( βιiλoυμε €vα εpωτnματlκ6 oτl1Yvιiroεl( μαc.Tα μεγιiλα lοτoρlκιi oυμβ6vtα, n οπoτiμnon τωv nρωταγωvtoτιbv τnq Enαvιioταcn( fitωv μεγιf,λωv lcτoρtκιirv εniloγιirv δεv ιrnκιilvoυv μοvοaliμαvτ€( αnαvτtiοεIq. Tα npιiγ-μαr{ με to'1Ι tivul noλιΙ nlo ovltφut:κi αn' 6co Θα Θ€λαμε κol, 6ταv τα ξαvακolτd-ζoυμε, οφεiλουμε vα εiμαυtε υnoι}lαoμ€vol. Mlo aυζfτnon με τov εκλεκτιi loτoρIκ6Eαciλn l1αvαμωτ6noυλo, oυwovloτti.εnlμcλnτιi τnq δεκiτoμn1 <ιΙοτopiα1τoυ Ιιl€oυEλλnvlαμοιiΣ noυ κυκλoφopε1με τα ι<ΙιlEAr>, Φωtiζεl8 μεγιiλα ωμφ:λεγιiμεvα ζnτliμα-τα tn( Eλλnvlκιdt Enαvdoτuοn(.

'Ητοv nρdγμoτl δlωκ6μεvn n εMnvlκfi nqtδεio σrq nρoεnovoαrοτtκd

xρ6vlο τnq τoυρκoκρoτ[ιlq ri μιinωq οvθoιjoο; Δεv xρεtdζεταl vα εivοt

καvε( εlδlκ6q γlα vο γvωρ(εl τn Mεγdλn τoυ Γ6voυq Σxoλ6, τnv Ακα-δnμ[ο τωv Kυδωvlιilv, τo Γυμvdolo τn( XΙoυ, τl( Mεγdλε( Σxoλ6( τωvlωαwi1vωv... H oΘωμοvlκ6 Αυτoκροτoρ[o δεv εμπ6δloε καvdvα κεφα_

λoxωρt vo dxεl τo oxoλεt6 τoυ κοl δεv αnαγ6ρειpε oε κοv€vοv vο μα-Θαi1yεl εMnuκd.'0λn n εnlαrnμoνlκri κolv6τnτo Yvωρ(εl μdλlαrα nωq

οn6 το μ€oο τoυ 18oυ orιi:vο ουξdvεταl o αρlθμ6q τωv Eλλιivωv δq-oκdλωv κql τωv μoθnτιilv, εvιb εκδΙδεταl 6λo καl μεγαλιiτερoq ορlθμ6q

εMnvlκιbv βrβλιυv.'Evqv οtωvα oxεδ6v nρν (εoπdoεl n Enαvdαrqon,n Dλdδο βρloκ6ταv oε δtqδlκαoιο nvευματlκ6η οvdπτυξn( κ 6μω( ο-κ6μα κοt o6μερο τo oυΜoγlκ6 υnooυvε[δnτo εfvol αrotxεlωμ{vo on6τnv lδdq τoυ <<κρυφoσ oxoλεloιj> 6nω( οπoτυnιilθnκε τo 1886 αrovnοoiψωαro nivακα τoυ Nlκ6λαoυ Γιjζn. Eκεfun τnv εnox6, αrο μ€oοτoυ 19oυ αlωvq, κοταoκευdαrnκοv 6λol oxεδ6v ol tαroρlκoi μ6θol γlατnv ελλnuκ6τnτα Kοl γlα τnv tκqv6τnτο τoυ nερtoιioloυ λαo( τωv Eλ-

λfivωv vο οvrlαr€κετοl αrnv oΘωμαvlκri κυρlαρx[ο κοl vo βρioκεl, με_τοξιj dλλωv, δlqιjλoυ( αυτoμ6ρφωon(. <<'Enρεnε>> λoln6v n εΜnvlκ6

γλιbooο κql ποtδεrο vο δlαoωθoιjv <<xdρn ornv Eκκλno[q>, noυ δnμt-

oιiργnoε καl λεtτoUργnoε κρυφd εMnvlκd oxoλεld κdτω οπ6 τn μιiτnτωv Toιiρκωv. Kοl ουτ6 μοθοΙvομε oro oxoλε(o, δ16τl ol μιjΘot oυvrn-

ρoσvτnvο[oθno'n τnq μovoδtκ6τnτoq. M6λqτo L983, εnΙΓrιilργoυ Σoυ-

φλd, μnιiκε αrnv ιjλn τnq Γ Γυμvαoioυ τonρωτo βlβλio lαroρfαη noυ δεv dλεγε λd(n

γlο τo <<κρυφ6 oxoλεl6>>. 'Hτοv τo βlβλio ε_

v6( εξdxovro( αρlαrερoιj(!) lαroρlκoιi, τoυ

Booλn Kρεμμυδd, τo ono(o 6μωq οργ6τε_

ρο αvrlκοτοαrdΘnκε. Kol εnεtδιi τo nρdγ-

μοTο ToU ' 2]. εivol nlo περ[nλoκο qn'6oo

οvr€xoυμε, ofiμερο τq nοtδld μoq μαθα[-voυv 6τl τo <<κρυφ6 oxoλεl6>> κοτ' dMoυ(υnflρxε κοl κοτ' dMoυq 6xl!

H Enοvdαrqon 6τqv €vο oυΘ6ρμnτo ποτρlωτlκ6 γεγov6( 6 oργο-vιbθnκε κqι oοv noλιτlκ6 γεγov6(, 6πω( 6λε( ol εnοvοαrdoεlq εκεΙ-

vnq τnq εnoxfiq; H lαroρroγροφ[q γVωρ(εl με τo 6voμο κοl τn δρd-σn ToU( 1.000 μελn τn( Φlλlκri( Εταlρε[οq κοt υnoλoγ(εl 6τr υnιiρ-xοv dMο 500 noυ το i'xvn τoυq εivοl θoλd. Tη nαρoμov€( τn( Εnα-vdαrοon( 1.000 οκ6μο βρioκovrov oε ετoιμ6τnτα (6nωq o lερ6qΛ6xoq), noρ6τl δεvεixοvγivεl μfλn μετnvτελετoυργlκfi €wolο.'oλolαυτo[ oυγκρoτoUoqv dvο oυvωμoτlκ6 δ[κτυo πoυ δlqKλoδdθnκεωq τo τελευτο[o xωρl6 τnq Dιλdδοq κol nρoετo[μοoε τnv εξ€γερon.Mα( oρι1oεl, ωα16oo, vo nlαrειioυμε 6τl εn[400 xρ6vlο ol 'EMnvε(

6τov €τolμol vο εξεγερΘoιiv καl τo μ6vo noυ nερ[μεvοv ιiτοv fvqoιivθnμο (<<noυ τo €δωoοv ol εκκλnolqσrlκo(nγεrεq>>). Mαθοiivoυ-

με oro oxoλεio γlο τn δρdon τnq Φιλlκfiq Ετοlρε[ο(, ολλd υπoτlμdμετn onμoo[α τnq. Η Φlλlκιi ΕτοlρεΙο, noυ lδριiΘnκε τo 1814 εκr6q Ελ-

λdδοq (αrnv oδnoo6) αn6 αvΘριinoυq πoυ δεv riταv oιjτε nλo6olotoιiτε μεγdλol δlαvooιjμεvoι, d\λd οvΙlκοv αrο μεoο[α κolvωvlκdorριilμoτο (Σκoυφdq, Ξdvθoq, Toοκdλωφ), λεrτorjργnoε εξqρx6(ωq εΘvlκo-αnελευθερωτlκfi oργdvωon, oυλλαμβdvovro(, oxεδld-

ζovroq κol κοτευθιivovrοq τnv Eπqvdσrαon. Πορdδεlγμο, n εξ€γερ_

on orlq Hγεμovkq oτιq22/2/t82L 6 n dvορξn τoυ Aγιilvο αrnv Πε-λon6wnoo με τnv οπ6φoon noυ nfiρε n nγεo[α τn( Eτolρεio( τovoκrιilβρlo τoυ 1820, αrn μυorlκri oυvdλεUσn τoU loμαnλ(oυ κ.d.

.f

l::::i,rιi..

Εkε εθvlκ6 fi τonlκ6 xαροκτriρα n Enοvdαrοon; ol noλλd( τonlκιi( εξεγf ρoεl( ΠoU ξ€σΠοσαV τo l\4dρτlo τoU 182]. οnoτελoljσqv dραγε μιjρo( τn( i-

δlοq κεvrρlκriq oιjλλnΦnq μlo( εΠαVdσrοσn( ri 6xl; Eivοlψωα16 6τl o Πετρ6μnεnq lVαυρoμrxdλnq κιiρυξε τnv 6vορξn τoυ ογι.i.lvο αιnv Kαλομdτααnq 23 Mορτioυ 6nωq εfvαl nlο ψωα16 (αn6 το <Anoμvnμovειjμοτd> τoυ) 6τl o Πολοlι.δv Πoτρωv Γερμοv6q δεv βρloκ6ταv αrnvΑγiο Λαιiρο αrlq25 Mαρτioυ ολλd αrnv Πdτρο κol 6xl με τo εκκλnolοαrrκ6 λdβορo ολλd με τn σnμoiο τn( Φlλlκ6q Eτοlρεiaq. Δεv εivοl, nορ' 6λα ουτd, τ6oo διoδε-δoμ€vo τo 6τr βρdθnκε εκε[ ωq υπειiθυvoq τnq Εφoρiο( τn( Φλκri( Ετοιρεio( Πελonowιiooυ... or τonrκ€q εξεγιjρoεl( riτqv €vο φοlv6μεvo πoυ ο-noτελoιjoε εφορμoγri ToU γεVlK6τερoυ oxεδloυ τnq Εnαvdαrαonq, ολλd ιiτov φυolκ6 vο μnv oυμn€ooυv, αφoιi ol μετοκtvrioεlq (κοl ol εnlκolvι.ιlviεq) εκεivα το xρ6vlο δεv γΙvovιοv ουθnμερ6v... Ωα16oo nρoτιμdμε vο τo ξεXVdμε ουτ6 καl vα κoλoκεdoυμε τov τonlκtoμ6 μο( _Π.Χ. αrnv Αρε6noλn γloρτdζoυν τnv ιivορξn τnq Enοvdαrαonq αrlq 17 l\4ορτioυ-, δlεκδlκωvrοq οv6nτε( nρωτldq noυ μετοτρ€noυv τnV εθVlKri εnοvdαrοon oε ταπIκιi εξdγερon, qvalριδVΓο( aτσt τo xοροκτfiρο τnq.

'Hτov ορvnτlκri n ordon τoυ Ποτρldρxn Γρnγoρioυ 6 6xl; Η ορlαrερri loroρloγροφfo αrdΘnκε lδlαιπρo αιov αφoρloμ6 τoυ Aλdξοvδρoυ Y$nλdvrnκοt τnq Enovdαrοonq οπ6 τov Γρnγ6ριoΕ' (23/3/1821), θεωριδvroq 6τl ουτ6 οnoδεrκvιiεl τn oυμβlβοαιlκ6τnτα τnq Eκκλnoiοq κοt τo oυvrnρnτlκ6 xο-ρoκτιiρo τoυ naτρlαρxlκoιi θεoμoιi. Η oυμβoτlκri εθvtκfi tδεoλoγ[ο, qwiθετο, nρoτlμd vο εorldζεταl αro μορτυρlκ6 θdvqτo τoυ Γρnγoρioυ E' πoυ o-πομoviαrnκε (l0/4/182L) oε μtα δrαδlκoo[ο οyrlnoivωv κοτd τnq εξdγερonq.'Ετot κοl αro oxoλεio n οnoκιiρυξn τnq Εnαvdαraonq μdMov onoolαrndτql κol nρoβdλλετοι n εlκ6vα τnq θυoioq. o ρ6λoq, ωα16oo, τoυ Γρnγoρloυ Ε' fiτqv noλιj nlo oιivΘετoq: Ωq εκnρ6oωnοq τoυ olκoυμεvlκoJ Πο-τρtαρxε[oυ, εv6q θεoμoιi τnq oθωμοvlκfiq Aυτoκρoτoρioq, κοr υnεUθυvo( γlο τn Voμlμoφρooιjvn τωv υn6δoυλωv Eλλrivωv, ιiτοv κοταδrκαoμ€voqvα... κqτοδlκdoεtτnv Enovdαrοon, nρdγμα noυ 6ταv οvαμεv6μεvo. Kαl με αuτ6vτnv ιiwolq πρooλομβαv6τov οn6 τoυq nlαroι.j( ω( μrα nρdξn κqτq-vαγκοoμoιi καl 6xl ωq μlο oυotoαrlκf κοτοδ[κn τnq Enαvdαrοonq. Γl' αυτ6 κοι o αφoρloμ6q αndβn ovοπoτελεoμοτlκ6q. Αn6 τnv dMn, 6nωq εnlon-μοfvεl o B. Ποvoγlωτ6noυλoq, n ιiρευvo €xεl onoδεiξεl 6τl κοt o iδloq κοιτo περlβdλλovτoυ ιiταv κolvωvoiτoυ <<μυαrlκoιi>> τnq Φlλlκfiq EταlρεΙοq. Γvιiιρlζοv 6τ εξελ[ooετοl μtα oυvωμooiο ψο εξ6γερon, 6μω( oιjτε τnv κqτdδωoov oιjτε nρoxιiρnoοv oε εv€ργεlεq γlο vα τnv οvααrελoυv (δεv τoυ( d-

nοlρvε; Δεv 6θελov vο qvqκqτευτoιiv). Αρo o ρ6λoq τoυ δεv 6τov oιjτε μ6vo μοιjρoq oιiτε μ6vo doπρoq. Kοι, πdvrω(, o onομovloμ6q τoυ λεlτoιiργnoε Θετlκd Ylq τnv εξ€λιξn τoυ ογιbvo, oφoιi γολβdvloε τlq oυvεlδfioεlq, τ6vloε τnv αyrlnολ6τnτα αroυρoU καl nμloελrivoυ κοl εvΘdρρυvε τnv ε-μπλoκ6 τnq Pωoio(. Θεωρωyro( 6τl nοραβtdαrnκε n ρωσo-ΤoUρKIKri oυvθιiκn, n Pωo[ο αrρdφnκε αιnv υπερdonton τωv oρθ6δoξωv xρlorlovlκωv(dρο κοlελλnvlκωv) oυμφερ6vrωv, nρdγμα noυ onμο[vεl 6τl, nρoτoιi κοv nαρoυoldoεl αrρατlωτlκd εnlτειiγμοτα, n Enοvdαrοon εi'xε εξοoφολΙoεl oεευρωnαik6 εn[nεδo τn ρωolκιi διnλωμοτlκfi αrιiρlξn.

I

Αρoγε τo μ6vo noυ εvδtfφερε τoυq ογωvloτ€q ιiτοv vqonελευθερωθoιiv οπ6 τoυq Toιiρκoυq 6 μ6nωq εnrζn_τo6oαv vo οπελευθερωΘoιjv κol οπ6 τq κolvωvlκd δε-oμd τoυq; To ερωτnμο τ€θnκε με €μφoon αn6 τo μεoo-n6λεμo κl 6πεlτο, 6ταv ol ορloτερoi κυρ[ωq toτoρlκo[dρxroοv vq υnooτnρiζoυv 6τl o λο6q εξεγ6ρΘnκε 6xιμ6vo γlo vα aπολλoγεΙ οπ6 τov oθωμovlκ6 ζυγ6, ολλdKαl γΙq Vo oλλdξεl τιq oxfoεlq ε(oυoiοq (n.x. με τlq τo-nrκ6( ελ(τ, 6πωq ol κoτζqμndonδεq 6 ol κοnετοvα[ot, μετnv Eκκλno[o κ.o.κ.). H εn[onμn loτoρloγροφ[o oυvfxt-ζε, ωoτ6oo, vq εσrιdζει oτov εθvtκ6 xoροκτfiρο τn( E-

novdoταonq. Kοι oτo oxoλε[o μdλλovτoviζετοl τo 6τl ol'Eλλnvεq €δlωξοv τoυq Toιiρκoυq, πoρd τo 6τl με τo, 21εlodγετο l, 6nω( τovfζεl o Booiλnq Παvογlωτ6noυλoq, n

6wolq τoυ oιiγxρovoυ κρdτoυq, εlodγετcl v6ο κρατlκtioργdvωon, εlodγετοι n €wolο τoυ noλ[τn κqt n Eλλdδqoυvτdooετοl με τo ευρωnαTκ6 κΙvnμο κolvωvικιiq xεl-ροφdτnonq. H v€ο loτoρroγρoφiο μlλd γlα xορoκτriροτ6oo εθvlκ6 6oo κοl κolvωvlκ6. Πaρ6τl 6μωq εivql δε-δoμdvo 6τι n Εnοvdoτqon dvoιξε τo δρ6μo γlo τn δnμl-oυργio εv6q vεωτερlκoιi οαrlκoU κρdτoυq, οκoιiγovταlo6μερο φωv€q (oυvriθωq 6xl εlδlκιΔv) noυ κoταδlκd-ζoυv oυτ6 τo oxriμo ω( ξεv6φερTo Kqt βεβlooμ€vo, Θε-

ωριilvτοq 6τι δεv ιiτov κοτ6ρΘωμα τoυ αγιilvo, oλλdnλ6γμo για τov ψriolo λοTκ6 dvΘρωno. Tq (KoΠdKlq))

τoυ Kωοτιi Ποπoγlωργn Π.X. Πρo( oυτ6v τnv κοτειj-θυvon κolτdζoυv.

'Ητοv oρvnτlκ6( ri θετlκ6(, τελlκd, o ρ6λoη ουτoιi τoυ δυτlκoonουδαγμf_voυ ευnοτρiδn με τn ρεvτlvγκ6τα, o onoioq ε[xε μlα μεγdλn διαδρoμιi oτnvΠoλΙτlKιi ζωri τoυ τ6noυ, εvεnλdκn oε πoMf( δlομdxεq κοr €γlvε τo μοιiρonρ6βοτo τ6oo τnq δεξId( 6oo Kοl Tn( qρlστεριiq ιoτoρloγροφ[q(; o Mqυ-

ρoκoρδdτo( fiτοv o dvΘρωnoq noυ εn€λε(ε Vq ΠρoσοVοτoλfoεl τnv Eλλd-

δα nρoq τoυq ΑγYλoυ(. Kdτl πoυ εξ€φρoζε πρooδευτlκ€q τdoεl( εκεivn τnvεnoxfi, οφoιi n Αψλ[ο 6τov μtα ovερx6μεvn κοnlτολloτlκfi διivομn (oε ο-vτ(Θεon με τn Pωofο, noυ ε[xε μlα ελεγx6μεvn olκovoμiq), oΜd noυ τoυ δπ-

μιoιiργnoε εxΘρoJ( μ€oo oτnv Εnqvdoτοon, 6ταv ξεκqΘqρ[oTnι(aV ol Td_

oεlq πρ6oδεoti( τn( στl( Mεγdλεq Δυvdμει( - ol onofεq €δωoοv dλλωαrεκqιτnv τελlκEi λιjon. oμω( κοt n κqτoπtv6 lαroρloγρaφlο ε[δε o' ουτ6v τnvεπlλoγri τnv αnορx6 τnq oταθερfiq €ω( οoφυκτlκιi( qγγλlκΙi( πορoυo[ο(oτnv Ελλdδq, τnv οnορxfi τελrκd τnq εξdρτnon( τnq Eλλdδαq οn6 μlο α-noIκtoκρατlκ6 υnερδιivαμn. lδlο[τερα oτo xρ6vlα τoυ Γιdwn Koρδdτoυ (o

onoioq τo L924 <<δldβοoε> τnv

Enοvdoταon υn6 τo nρioματnq εnlΘυμ[οq γlq oooιqλtoτlκιiεnavdoταon) n Aρloτερd €-

βλεπε τov Mουρoκoρδdτo oαv

μαιiρo πρ6βατo. Kol oriμερο 6-

vοq oυγγραφ6οq, 6xl εnογγελ-

μοτiοq toτoρtκ6(, o Kωoτ6(Ποnογr6ργnη, κdvεl μlα <<εnt-

τυxiο> (8.000 nωλ6oεrq) με d-

vο βιβλΙo πoυ oτfivεl τov Mου-

ρoκoρδοτo σrov τo[Χo, εΠεlδn

noδondτnoε τo vτ6πto σTo]--

xεΙo nρoκεtμdvoυ vο υnnρετιiσεl Tο σUμφερovτd τoυ. To μ6vo ΠoU ToU α-vοψωρi(εl εi1vql 6τl εKεrVo( εEaoφdλloε qn6 τo ΛovδΙvo Τo ΠριbTo δdvεlo

, τnq οvε(ορτno[αq. Δdvεto με δυoβdoτοκτoυ( 6ρoυ(' τo oπoio 6τοv 6μωq

μιο μεγdλn δlπλωματlκti viκn τoυ αγιilvα, πoυ κοτ6ρθωoε vο βρεr μrο on-

μαvτlκri Πrστωσn γlο τn xιilρα nρoτoιi κοv n Eλλdδο (lδρυθε[κol) οVογVω-

ρlσTεiω( εθvlκ6 κρdτo(. Σε (ρlζlκ6) αvτ[Θεon με τov Πonαγlωργn ολλd κοr

με τoU( nαλloιjq oρloτερoιiq, n oιiγxρovn loτoρloγραφiο 6xεr μdλλov οno-κοταoτιioεl τov Mαυρoκoρδdτo, οvοψωρ(ζovτ6q τoυ dvq Θετlκ6 ρ6λo:Δι6τl dβλεnε κοΘορd ωq oκoπ6 τnq Enοvdoτoonq τnv fδρυon σιjγXρoVoUκρdτoυq, δ16τι ε(vαl o oυolοoτlκ6q εlonγnτιiq τnq δnμoκροτlκ6q λεtτoυρ-

γΙoq τoυ (v6oυ) noλτειiμοτoq (με τo Σιivτoγμο τnq Eπlδοιjρoυ κ'd.), δl6τl ε-

ξαoφdλloε τlq nρooβ6oεlq τnq Ελλdδοq oτnv Ευρωnn. Kοl κdτl oκ6μα

-oυμβoλlκ6- πoυ δεv εivοt noλιi ψωoτ6: o Mουρoκoρδdτo( 6τqv εκε[vo(noυ εvdnvευoε oτov ΣιjλεTτo nερφnμo no[nμο <Ελλdδο>, εκεfvoq noυ €-

αrεtλε τov ΤρικoιjΠn Vα Πε[σεl τoV Σoλωμ6 va γρdι|εl μrα μεγdλn oιjvΘεon

γlα τnv nοτρfδα τoυ: τov <<'Yμvo εlq τnv ελευΘερ[οv>>, noυ εκδΙδετql oτo no-λloρκoιiμεvo Mεooλ6γγι τo ]"823.

IIIΙIIΙΙIΙIιiItιI

I

I

I

I

I

I

I

I

II

!I

oφελovrοl oε ελdτrωμο τnq φυλιiη ol οlμοτnρof εvδo-εποvq-αrοτlκoi n6λεμot ιi μ6nωq oυvloroι]v 6vo oυτov6nτo εΠοVqστοTt-

κ6 φoν6μεvo;Tnv nερfoδo ουτ6, αrnv Πελon6wnoo (κυρ[ωq), ol

κoτζαμπdonδεq πoλεμoιiv εvοvriov τωv onλορxnγιbv, ol noλlτl-

κoΙεvovriov τωv αrρoτlωτtκιbv, ol Poυμελlωτε( εvqw[ovτωv Πε-

λonowriotωv, ol Πελonowfiolol εvqvΓ[ov τωvYδρoΙωv, ol Yδροi_ol εvαvrΙov 6λωv... Tα nαροδε[γμoτο εΙVοl noλλd καl ol εμφιiλlolυnovoμειioυv τn orρoτlωτlκri lox6 τoυ ογιilvα. Ε[vαl n αιlγμri πoυo Koλoκoτριi_lvn( δlεκδlκεiκεvrρlκ6 θ€on αιnv noλlτlκ6 oκnvri κoισUγKρoιjετol με τnv κυβ€ρvnon Koυvroυρlιi.lTn, n oΠofq ΤoV VlKd

xρnolμonolιbvro( εξω-ΠελoΠoννnσlαKd αrροτtωτlκd oιbμοτο.EΙvαl n αnγμri ΠoU o ΓKoιjρο(, επlκεφολιiq ρoUμελlωTΙKωV σrρα-τlωτlκιbv oωμdτωv noυ λεlτoυργoιiv μloθoφoρlκd, μnαiivεr αrnvυπnρεo[ο τnq κυβ€ρvnonq Koυvroυρtιilτn, xrυn6εl τoυq κoτ(ο-

μπdonδεq τnq Πελoπowιioou κοl αn6 μtoΘoφ6ρoq μετατρdnετοrσε εΘVlK6 σΓροτnγ6. Το αrρατ6nεδα εivαl αoοφti 6oo αooφε( εi-

Vol Kοl oι σUγKρoυ6μεvεq τdoεrq, 6oo αδ6μnτn εiyol Kql n KolVω-

v[ο τnq εnoxιiq. No κdτl noυ δεv μοθαivoυμε oιiτε σro σXoλεΙo oι]-τε στο ΠοVεΓ|Iστ6μtο, δ16τl ol οnoxριi.loεlq ε[vql λεnτ6(...'Hδn 6-

μω( qρx(εl vο δlομoρφιbvετοl μlο λtγ6τερo qπλoΙk6 ειK6Vο γlqτouq εμφ6λoυ( - Kl o( εnιμdvεl o oυψροφ€αq Kωαr6( Παπο-

γrωργnq αrnv τoξlκιi διdαrοon τoυ αγιbva (<Τα κοndκlo> κol<<KοvιiMoq Δελnγldwnq>>). Evω n noλql6τερn lαroρloγρoφ[ο δ[-

Vεl μlο μεTqφUσlκιi εξfiγnon γla ToU( εμφι]λroυ(, αnoδlδovrd(ToU( στl( αδυvαμiεq τoυ Περloιjσlou λαoιj τωv EM6vωv, n v6ο l-

oroρloγροφ[ο τo6( εξnYεΙρεολlαrlκd: ωq oπ6ρρoιq Tn( KolVωVl-

κ6q αvοταραxιiq κοl ωq Θεμελωδε(γVιΔρlσμο μlοq εnοvdαroonq.

Αραγε o nρωτoq'Eλλnvαq κυβερvfiτnq oργdvωoε κoλd 6 6xr τo vεooιiαroτo κρdτoq; Tnv ωρα π.x. noυ oι Αψλor δnμloυργoιjoοv nοvεnlαrιiμlα αrnvKdρκυρo, εKεΙvo( δnμlouργoιioε δnμoτlκd oxoλεΙq αrnv EMdδο. Αvoryε ιi dκλεvε €Tσl TΙ( ΠρoonTlK€q τnq xιiροq; Kαl 6τov unoαrriρl(ε τo ρωσΙK6μovr€λo κρατlκ6q oργdvωσn(, rlou τ6vlζε κqt τnv oρΘ6δoξn τqυτ6τnτq τoυ dΘvoυ(, μriπωq οnoμoκρυv6τοv οn6 τnV εWolα τoυ μovr€ρvoυ κρd-τoυ(; H oυζriτnon κρoτdεl διio οlωvεq, oλλd n v6ο lαroρloγρoφ[ο κλfvεl nρoqτo Θετlκ6 ρ6λo τoυ Kαnoδ[αrριο, δ16τl ουτ6q εivοl noυ €βoλε ταξn αrαnρdγμοτο. oργdvωoε τn δlo[κnοn, τnv κqτιiJτερn εκnο[δευon, τo αrροτ6, τo εμn6ρlo, n6ρε το nριi;το oργαvωτlκd μdτρο γrα τn γεωργ[ο _ dorω κolμε ρωolκ6q ρετofτεq. Στn oυλλoγlκ6 oυvεiδnon, ωσΓ6σo, n εlκ6vo τoυ οvεβoκoτ€βονε (κοl ακ6μο nορομιivεl ooθεvri(),6vrοq dMoτε θετlκιi, dλ-λoτε ορvnτlκri, αvdλoγo με τo oxιiμο nρ6oδεonq τnq εMnvlκ6( noλπκ6( αrr( ξ6vεq εnlρρodq. Σ6μερο' ε[vαl εvδloφ€ρov, 6nωq λ€εt o B. Πqvoγlω-τ6noυλo(, τo 6τl, εvιb o Kοπoδ[αrρlοq 6xεl ntα εvoωμοτωθε( αro εΘvlκ6 ndvθεov, or δoλoφ6vol τoυ, oι Mουρoμxdλnδε(; δεv dxoυv qnoκοθnλω-θε[. Aυτoiol Mοvldτεq oρxnγof, ol ooβορo(oυwελεαr€q τoU oγιbvq, δεv noροκoλoιiθnoαv -6nωq θο λ€γαμε με onμερlv6 oρoλoγ[α_ τιq εξελiξεl(,on6τε δεv μπoρoιioοv vο 6xoυv αro o6αrnμο nlο τnv [δlq θ€on noυ εi'xαv πρlv κol κqτd τn δldρκεlα τoυ αγιbvα. 'Ετol, μ6oα oε €vο κλiμο δυoορ€_oκεlοq,oδnγriθnκοvornδoλoφoviατoυκυβερvriτn (27/9/1,83!),oono[oq6δn,εξοlτioqτnqρωolκ6qτoυoυvdφεlοq,εkεδnμloυργlioεl ovrlnqλ6-τnτεq (Koυvroυρlωτnq, Koροfiq, Mrooιiλnq κ.d.). Mε τnv €λευon τoυ'oΘωvα, ndyrω(, 6λεq αυτ€q ol εθvoτonlκd( ovιlnολ6τnτεq κoι ol δtεκδlκιioεlqΘο υnoτογoιjv αro μεoolovlκ6 6ρομα τoυ βαorλεloυ καtτ6τε θα ορxΙoεl vο πογlι.bvετοl n εθvlκfi εMnvlκfi oυvεiδnon noυ δlομoρφιbvεTαΙ σε σU-vdρτnon με τo <<εΘvlκ6 ζfiτnμo>. Zιiτnμο τo ono[o εΙvql οκ6μο ovoιxr6, 6nωq onoδεlκv6ετοl με τo Kυnρlοκ6, με τn βολκαvlκιi κρ[on, με τt( εMn-voτoυρκtκdq ox6oεlq, με τn δldαrοon Ποτρldρxn BoρΘoλoμo[oυ _ Aρxlεnloκ6noυ Xρlα16δoυλoυ κ.λn.(.ι