1

AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Υπεύθυνος Καθηγητής: Νικόλας Αλ. Σεβαστάκης

ΚΥ0302 Σύγχρονες πολιτικές θεωρίες I (ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ, Γ’ εξάμηνο)

Περίληψη

Το μάθημα επικεντρώνεται σε σημαντικές στιγμές της πολιτικής σκέψης που

αποκρυσταλλώθηκαν κυρίως στη συζήτηση φιλελευθερισμού και κοινοτισμού και,

δευτερευόντως, σε άλλες εκδοχές της σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας όπως ο

πολιτειακός ρεπουμπλικανισμός και ουμανισμός. Oι εξισωτικές θεωρίες της

δικαιοσύνης, ο ελευθερισμός/ «νεοφιλελευθερισμός» και οι θεωρίες της ιδιότητας του

πολίτη καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των παραδόσεων. Η λογική που προεξάρχει

στην οργάνωση του μαθήματος είναι θεματική, προσανατολισμένη σε επιμέρους

«κεφάλαια» αυτών των διαλόγων όπως αυτοί εντάσσονται σε συγκεκριμένους

ιστορικοπολιτικούς κύκλους. Οι άξονες του μαθήματος περιλαμβάνουν το ζήτημα του

ατομισμού και της κοινωνικά εδραιωμένης ατομικότητας, τις φιλοσοφικές διαμάχες

αναφορικά με την επίτευξη της δίκαιης ή της αγαθής και ενάρετης κοινωνίας, τις

ανταγωνιστικές θεωρήσεις για την ελευθερία και τα ατομικά/ συλλογικά δικαιώματα,

τις αντιλήψεις για την κρίση της νεωτερικής πολιτικής συνείδησης και την απάθεια στις

κοινωνίες του προηγμένου φιλελεύθερου καπιταλισμού. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται,

επίσης, στη θεωρητική προσέγγιση της προβληματικής για την πολυπολιτισμικότητα,

κυρίως σε σχέση με το θέμα της πολιτικής ταυτότητας αλλά και της εμφάνισης νέων

μορφών κοινωνικής απόταξης και αποκλεισμού. Σκοπός του μαθήματος είναι μια

επαρκής κατανόηση των κανονιστικών θεωριών της πολιτικής και η γνωριμία με

σημαντικά θεωρητικά επιχειρήματα που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα φιλοσόφων

και κοινωνικών επιστημόνων κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

1

2

Σύγγραμμα αναφοράς

Swift, Adam, Πολιτική Φιλοσοφία, Εισαγωγικός οδηγός και φοιτητές και πολιτικούς, μετ:

Γιώργος Λαμπράκος, επιμ: Φιλήμων Παιονίδης, εκδόσεις Οκτώ, 2015.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Michael Sandel, Δικαιοσύνη, Αθήνα, Πόλις.

Renaut, Alain, Τι είναι ένας ελεύθερος λαός; Φιλελευθερισμός ή ρεπουμπλικανισμός,

Πόλις.

Kymlicka, Will, Η πολιτική φιλοσοφία της εποχής μας, Αθήνα, Πόλις, 2004

Sandel, Michael, Ο φιλελευθερισμός και τα όρια της δικαιοσύνης, Αθήνα, Πόλις, 2004

Hampsher, Ian, A history of modern political thought, Blackwell, 1992.

Walzer, Michael, Τhe communitarian critic of Liberalism, Political Theory, vol. 18 (1)

Χατζής, Αριστείδης, «Η αναβίωση της ρεπουμπλικανικής θεωρίας δικαίου: μια κριτική

προσέγγιση», Επιστήμη και Κοινωνία, Άνοιξη 2000, τ.4, 79-116

Plant, R. Modern Political Thought, Oxford, Blackwell, 1991.

Barry, Norman, An introduction to modern political theories, London, Macmillan, 1995.

Raz, J. The morality of freedom, Oxford, Clarendon Press, 1986.

G. den Hartogh, The Good life as a Public Good, Dordnecht, Kluwer, 2000.

Rawls, John, Θεωρία δικαιοσύνης, Αθήνα, Πόλις.

Rawls, John, Πολιτικός Φιλελευθερισμός, Μεταίχμιο.

2

3

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ

1o Μάθημα: Εισαγωγή στο πεδίο της σύγχρονης πολιτικής θεωρίας και φιλοσοφίας.Η τομή της θεωρίας της δικαιοσύνης του John Rawls (1971)- ζητήματαιστορικού-πολιτικού πλαισίου και διαφορές αγγλοσαξωνικής και ευρωπαϊκής (ηπειρωτικής) παράδοσης στο χώρο της πολιτικής σκέψης.

2ο Μάθημα: το επιχείρημα του Rawls- οι δυο αρχές δικαιοσύνης- ο πολιτικός φιλελευθερισμός

3ο Μάθημα: Η διαμόρφωση του «εξισωτικού φιλελευθερισμού». Rawls και Dworkin.

4ο Μάθημα: Ο ελευθερισμός (Libertarianism) και η θεωρία του ελάχιστου κράτους. Ζητήματα ιστορικο-πολιτικού πλαισίου και σχέσεις με τη κλασική φιλελεύθερη παράδοση των John Locke και Adam Smith.

5ο Μάθημα: Η κριτική του κοινοτισμού στη φιλελεύθερη ατομοκρατία (Michael Sandel). Νεοαριστοτελισμός και ρεπουμπλικανισμός. Βασικά επιχειρήματα.

7Ο Μάθημα: Το ορθό και το αγαθό. Έννοιες και προβλήματα.

8ο Μάθημα: Η παρέμβαση των Michael Walzer και Charles Taylor. Ο κοινοτισμός ως «διόρθωση» και «εσωτερική κριτική» του φιλελευθερισμού.

90 Μάθημα: Η προβληματική της ‘ιδιότητας του πολίτη’ και της πολυπολιτισμικότητας. Εισαγωγή στο πεδίο.

100 Μάθημα: Mοντέλα και τύποι πολυπολιτισμικότητας.

11ο Μάθημα: Διαδικαστική και διαβουλευτική δημοκρατία. Μεταξύ Rawls και Habermas.

12ο Μάθημα: Παρεμβάσεις της φεμινιστικής πολιτικής θεωρίας. Φιλελεύθερος και ριζοσπαστικός δημοκρατικός φεμινισμός.

13ο Μάθημα: Συναίνεση και Σύγκρουση. Ριζοσπαστικές κριτικές στις θεωρίες ορθολογικής συναίνεσης και στον ηθικό οικουμενισμό.

13η Εβδομάδα: Σύνοψη και συζήτηση των κύριων επιχειρημάτων.

3

4

Μαθησιακοί Στόχοι

Οι φοιτητές/ τριες θα έχουν εξοικειωθεί με βασικές έννοιες της σύγχρονης πολιτικής θεωρίαςΘα είναι σε θέση να αναγνωρίζουν κεντρικά επιχειρήματα και να διακρίνουν σχολές σκέψηςθα έχουν μια πρώτη εποπτεία των θεμελιωδών συζητήσεων γύρω από δικαιώματα, ελευθερίες, πολιτικούς θεσμούς και ζητήματα δικαιοσύνης.

CONTEMPORARY POLITICAL THEORIES KY0302

The course provides an overview of crucial moments in political thought as they were expressed through the Liberal-Communitarian debate, the emergence of civic republicanism and the normative cleavages concerning the nature of democratic citizenship and multiculturalism. Students are introduced to the particular “chapters’’ of contemporary theoretical debate such as the controversy on individualism and atomism, the problem of a well-ordered or a good society, the different conceptions of freedom and rights, the crisis of civic values in advanced liberal capitalist societies, the theoretical turn towards communicative and deliberative patterns of public reason. The course provides a critical introduction to the basic normative issues of contemporary political theory and offers an understanding of political tensions that confront the West during the last thirty years.

Week 1. Introduction to the field of contemporary political theory. The moment of John Rawls and his Theory of Justice.

Week 2. The two principles of Justice and the definition of egalitarian liberalism.

Week 3. Rawls and Dworkin.

Week 4. Libertanism and the minimal state. Historical-political contexte and the reapproriation of classical liberal theories.

4

5

Week 5. The communitarian critique of liberal individualism. Neoaristotelism and civic republicanism.

Week 6. The righ and the good. Concepts and problems.

Week 7. Michael Walzer and Charles Taylor. The communitarian-liberal synthesis.

Week 8. The problem of citizenship and multiculturalism. Introduction to the field.

Week 9. Forms and types of multiculturalism.

Week 10.Procedural and deliberative democracy. Between Rawls and Habermas.

Week 11. Feminist political theory. Liberal and radical democratic feminism.

Week 12. Consensus and conflict. Radical critics and the theories of rational consensus and moral univerasalism.

Week 13. Final Recapitulation. Chosen topics for discussion.

Objectives and aims:

Demonstrate an understanding of major contemporary political theories and conceptsFamiliarity with fundamental aspects of political ideas.Synthesize, analyse and critically debating basic arguments and theoretical positions.

5

6

6

7

7

8

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

Πολιτική Φιλοσοφία ΙΙΙ (Γ’ ΕΞΑΜΗΝΟ)

8

9

Το μεταπτυχιακό σεμινάριο οργανώνεται με βάση μια θεματική ενότητα ή μια κεντρική

προβληματική. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η προβληματική αφορά τη σχέση

δημόσιου/ ιδιωτικού στη νεότερη και σύγχρονη Δύση. Το δημόσιο αναφέρεται τόσο

στην ιδιαίτερη διάσταση του Πολιτικού όσο και στο ευρύτερο ιστορικό και πολιτισμικό

πλαίσιο στο οποίο αναδύονται νέες περιοχές και μορφές συλλογικής ταύτισης των

ατόμων. Το ιδιωτικό, από την άλλη, αναφέρεται στην ανθρωπολογία του νεωτερικού

δημοκρατικού ατόμου, στην ανάπτυξη της σφαίρας της οικειότητας (intimacy) και στο

θέμα των πολλαπλών «πηγών του εαυτού» [Charles Taylor] ή άλλως των διαφορετικών

παραδόσεων του νεότερου ατομικισμού.

Πεδίο αναφοράς του μαθήματος είναι οι κρίσιμοι μετασχηματισμοί στη σχέση

δημόσιου/ ιδιωτικού όπως εγγράφονται 1. Στην ηθική και πολιτική σκέψη του αιώνα

του Φώτων, 2. Στη ρομαντική κληρονομιά με τη σημαντική συμβολή της στις λεγόμενες

ηθικές της αυθεντικότητας, 3. Στις υπαρξιακές και ερμηνευτικές φιλοσοφίες οι οποίες

προεκτείνουν την κληρονομιά του ρομαντισμού στον εικοστό αιώνα.

Τα ειδικότερα ερευνητικά αντικείμενα του μαθήματος περιλαμβάνουν:

- Την «ουμανιστική» εικόνα του ατόμου και της πολιτείας

- Τον ατομικισμό του φυσικού δικαίου

- Τη ρομαντική επινόηση μιας «ποιοτικής ατομικότητας» και τις συναφείς κριτικές

στο Κράτος του Λόγου και σε κάθε πολιτικό Ορθολογισμό.

- Τις αλλαγές στη σφαίρα της δημοσιότητας στα πλαίσια της εδραίωσης του

κοινωνικού πλουραλισμού και του «πολυθεϊσμού των αξιών» στις αστικές

δημοκρατίες

- Τις αντινομίες μεταξύ οικονομικών-εργαλειακών και αισθητικών- εκφραστικών

αξιών στην καπιταλιστική νεωτερικότητα.

- Περιπτώσεις μετάβασης από τον ηθικό σχετικισμό στον πολιτικό μηδενισμό.

- Τις συνέπειες από την έκπτωση του θρησκευτικού/ πολιτικού «χρόνου της

λύτρωσης» και τη μετάβαση στη σκοπιά του παρόντος χρόνου (presentism).

- Το ζήτημα της κρίσης της πολιτικής υποκειμενικότητας ή της «πτώσης δημόσιου

ανθρώπου».

9

10

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Taylor, Charles, Πηγές του Εαυτού. Η γένεση της νεωτερικής ταυτότητας, Αθήνα,

Ίνδικτος, 2007.

Τaylor, Charles, Οι δυσανεξίες της νεωτερικότητας, Αθήνα, Εκκρεμές, 2006.

Λαρμόρ, Τσαρλς, Η ρομαντική κληρονομιά, Αθήνα, Πόλις, 1998

Λας, Κρίστοφερ, Ο ελάχιστος εαυτός, Νησίδες, 2006.

Νίτσε, Φρήντριχ, Η χαρούμενη επιστήμη, Νησίδες, 2004.

Νίτσε, Φρήντριχ, Γενεαλογία της ηθικής, Νησίδες, 2001

Σένετ, Ρίτσαρντ, Η τυραννία της Οικειότητας. Νεφέλη, 1998.

Gross, David, Τα ερείπια του παρελθόντος. Παράδοση και Κριτική της Νεοτερικότητας,

Αθήνα, Πατάκης, 2000

Gauchet, Marcel, Η απομάγευση του κόσμου: πολιτική ιστορία της θρησκείας, Αθήνα,

Πατάκης.

Hegel, G.W.F, Elements of the Philosophy of Right, Cambridge, Cambridge University

Press, 1991

Αdorno, Theodor, Modèles critiques, Paris, Payot, 2003.

Cladis, Marc. S, Public visions, Private Lives. Rousseau, Religion and the 21st century,

Columbia University, Press, 2006

Bauman, Zigmunt, Modernity and Ambivalence, Oxford University Press, 1991

Giddens, Anthony, Modernity and Self-identity: Self and Society in Late Modern Age,

Stanford, Stanford University Press, 1991.

10

11

11