Post on 05-Oct-2015
description
^ ll ia m ^lakeCennet ve Cehennemin Evlilii
Trkesi: Rahmi G. dl
vvilliam blake
cennet ve cehennemin evlilii
trkesi; rahmi g. dl
ALTIKIRKBE YAYIN stanbul, 1997
ALTIKIRKBE YAYIN 43
Herdeyse Btn Eserleri - 2
VVilliam Blake -The Marriage of Heaven and Hell, 1790?
Trkesi: Rahmi G. d l
1. bask: Mart -1997
Yayn Ynetmenleri
Kaan aydamh / etin an
Kapak Tasarm
Mehmet Ulusel
Yayna Hazrlayan
Osman akmak
Dizgi
R. G. .
Filmler
ORA Ofset Renk Aynm
(0-212) 282 42 55 Bask
Umut Matbaaclk
(0-212) 51713 18 / 638 27 22-23
Kapak Bask
Ofset Yapmevi
(0-212)275 99 80 -81
Bu evirinin tm yayn haklann sahiplendik. Tantm alntlan dnda
- makul boyutlarda- izinsiz oaltlmas ahlak kurallanna ve yasalarmza gre su saylmaktadr. Byle bir harekete kalkmak istediinizde nce
bize sorarsanz uygar dnya adna seviniriz.
P.S.: Tm fotokopi fanzinler, yukardaki aklamadan bamszdriar Onlar istedikleri ALTIKIRKBE kitabn veya metnini oaltabilir, bozup yeniden
yaratabilirler. Okurlanmz yasal dergileri deil "fotokopi fanzinleri" izlemeye
anyoruz. Onlar sizi uurumdan aa itecek gce sahiptirier
ve umay renmenin zaman geldi.
Yaasn FOTOKOP, Yaasn KAOS.
ALTIKIRKBE YAYIN
bir Kaybedenler Klb tribidir
Yazma Adresi: RK. 114 Aabadem, stanbul
Konuma Adresi: (0-212) 245 62 49 - 245 25 22
VVilliam Blake (28 Kasm 17S7,1 .omlra -12 Austos 1827, Londra)
ngiliz air, ressam, oym.bask ustas ve nstik.
Orta halli bir esnaf ailesinin bey (.onj^un ikindsiydi. Babas orapyd
ve okula gitmedi. retmeni annesiydi ve o ila okuma yazma bilmeyen kars
Catherine'in eitimini -cenneti i anlandrmak iin bahede nl plak Paradise Lost'u -ki tarafmzdan oalllacaklr- okulabilecck k.ular- stlenecekti.
On yanda izim okuluna gnderildi ve on liiirdule |ames Basire adl bir
oymabask ustasuin yanna rak verildi. 1779'da Kraliyet Akademisi'ne girdi
ama ortamdan holanmad. Dinsel grlerinde kiliseye bal olmayan baz ay
dnlarla birlikte Svvedenborg tarikatna girdi. l/St/de Nevvgate 1 lapisanesi'ni
yakarak otoriteye kar olan nefreti gsteren asilerin arasndayd. Kiliseye oldu
u kadar devlete de karyd.
1784'te babasmm lm zerine ocukluunu geirdii evin bitiiindeki
eve tand ve bir basmevi at. Kardei Robert' da yanma ald. 1787'de len
Robert' sk sk dlerinde grecekti.
Akhnm grsel yan hep ar basmt ve tasarladklarm canlandrabilme
yeteneine sahipti. Blake, imgeleri, sanki kafasnn iinde deil, gznn nn
deymiesine ok canh bir biimde aktarrd. iirleri, elle tutulabilecek kadar
canl imgelerle doludur. iirlerini, yapt sslemelerle birlikte kendi bulduu
bir teknikle kk bakr levhalar zerine kazyarak bast ve elle boyad. 20.
yzy edebiyat zerine muhteem bir etkisi olan Songs oflnnocence ve Songs o f Experience, dnemi iin ok nemli yaptlar oknasma ramen hibir yank uyandrmad. lmnden 50 y sonraya dein bu iki kitab hi bilinmiyordu.
Keskin gzlemleri olan, drst, dil ve izim alanndaki byk yeteneini
doalhkla kabullenen olaanst bir kiiydi. Safra talar yznden sal k
tleti. 70 yanda Strand yaknlarnda bir odada ldnde hl kitaplarm
renklendiriyordu ve isimsiz bir mezara gmld. R.I.P.
Eserleri: Poetical Sketches by W. B. (1783), Masumiyet arklar (1789), The French Revolution (1791, baslamad sadece bir prova kopyas var), Songs o/Expe- rience (1794), The Poetical Works o f W. B. (1893, 3 cilt, der. E.J. Ellis ve VV.B.Yeats; ayn isimde ikinci bir derleme, 1913, J. Sampson), The Complete Writings o f W. B. (1957, der. Geoffrey Keynes), The Letters o f W. B. (1968, der. Geoffrey Keynes)
Tpk basmlar: The Note-Book ofYl.B. - Called The Rosetti Manuscript (1935, der. Geoffrey Keynes), Blake's Illustrations to The Divine Comedy (1953, der. Al- bert S. Roe), Blake's Job: W.B.'s Illustrations o f The Book o f Job (1966, der. S.F. Da- mon)
ALTIKIRKBE YAYIN'n sahiplendii az saydaki dizileri olanca ses
sizliiyle sryor. Belirsiz bir ritmde ve asla zamana bal bir fonksiyon ola
rak ifade edilemeyecek bir dzende sren [ki bilgisayar teknolojisindeki son
gelimeler sonucunda, kaosun yeterince kk bir parasna bakldnda
fraktal fonksiyon olarak ifade edilmesi olasl vardr]. Ve bu cmleleri
okuduunuz u anda, yukarda ad gemeyen dizimizin gemiini hafife
okurlarmzn irisine doru itekliyoruz.
VVlliam Blake - Nerdeyse Btn Eserleri Dizisi
Safra talan yznden sal ktleerek, 70 yanda Strand ya-
knlannda bir odada len ve isimsiz bir mezara gmlen ruh karde
lerimizden William Blakein eserlerini upuzun yllann ardndan dili
mize kazandrmay srdryoruz.
1: Masumiyet arklan / Trkesi: Selahattin zpalabyklar
1996 ylndan beri hl kitap raflann sslyor.
2: Cennet ve Cehennemin Evlilii / Trkesi: Rahmi G. dl
u anda elinizde...
Ve yaz gelmeden, raflan ssleme amacna ulaacak olan iki kitap
daha:
3: Bir Anarist Olarak W illiam Blake / Peter Marshall
4: Deneyim arklan / Trkesi: Osman akmak
kiisel toplant notlan'ndan...
I I" Ve o, dnd"
hatrlanmayan bir kitaptan alnt / zel kurgu
"O, gerekten dnd m? Yoksa ben mi kurguluyorum sadece. "Gerekten zleyince dnme" kurgulanabilen bir ey olabilir mi? Kararmaya balayan bir k gnnde radyodan kveren ok eski R'nR paralan gibi. Elvis, gerekten yaam myd? O gece garekten yalnz myd? Sorular yeterince sakinlemeden, bir nceki geceyi anmsadm: "Ve tekrar gitmiti, sklmt, bakalann istiyordu. Durdura- madm, istedim belki, ama... Yeniden elinde, cebine koyduu kk kttaki rakamlar halini almtm. Geen yllann ardndan insanlar ne kadar deiebilirdi? Gereksinim neydi?.. Gitti, yol kenanndaki banka oturdum ve sonra yeniden bara, grltye geri dndm. Beklemeye, gece yansndan sonra gelecek motorsikletliyi.
X.
gn iinde kaybedenler
n./
Yeterince souktu, pencereden bakt, ok fazla pencere, ok fazla svas dklm duvar vard. Yazn daha iyi olur diye dnd, kadn hl konuuyordu.
Eer elimde olsa birka tanesini idare edebilirim, kendiliklerinden geliyorlar zaten, ac ekmeye aldrmyorum, yle diyeyim, kucaklarcasna karlyorum.
Dn dediin bir ey vard, sonsuzluktan bahsediyordun, baz eylerin yaamadan farkna vanyorsun.
Bir sigara yakt. Ters evirip iki avucunun iinde tuttu, yeni bir gzlk almalym diye dnd.
K.
geerken urayan
kzlan dinleyenler
- %
R n tc a J * . r o s r s Ac sii^kes' k s iiung^ coucb arwa^ on.)}e ^* _ nSrCXce meek.anfi ma^penos
^T e j s t a n k ^ p t l>s co u ra ip TJ** valff of (Uath B ttS C i' a r e p la n te c i >4tre titu m s"Aci on iJc {wm*ake*tix
jS^ tK Konv htos
T lte n tire. p en)f> u 5 jmU w a s pU niM i iV u ia r v c r .a n c H a , i ^ n n cOa everv clf and iomb;
^Aii oa tie eacd bones I^ Kec^ cW 3^rou^ }^ ^^ artL.
Q l tK c v l l i i n l e i t H e pd.lK s o f e a a re . r T i w a lk n p e n io ita r latK ."'. . i t u i d r v e [ Tw ju st man mto tarten clmei?
jr"fc; N o w t h e 5h e a i ,m ^ 5 e r p e t t w ali
KANITI
Rintrah 2 grler ve savurur atehlerini ar havada;
Derinlerde srklenir krti bulutlar.
Uysald bir zamanlar ^ ve tehlikeli bir yolda,
Adil insan"^ tutturdu yolunu
lm vadisi boyunca.
Gller dikilir dikenlerin bittii yere.
Ve orak allkta
Vzldar bal anlan.
Tehlikeli yol yapld sonra.
Ve bir rmak ve bir kaynak ^
Her uurum ve mezarda.
Ve aarm kemiklerin zerinde
Kzl balk olumu;
Kt kii terk edene dek rahatln yollarn.
Tehlikeli yollarda yrmek ve adil insan
orak iklimlere srmek uruna.
imdi ilerliyor sinsi ylan
nce bir arbahhkla.
Ve fkeden kuduruyor adil insan
Aslanlarn dolat yabanlarda. ^
Rintrah grler ve savurur atelerini ar havada;
Derinlerde srklenir kra bulutlar.
V-. V - ~'
j{n c / l o ! t \ s tkcAn^elsttu
Yeni bir cennet balatlyor ve otuz yl oluyorken ortaya
kal. Sonsuz Cehennem ^ yeniden canlanyor. te bak! Swe-
denborg mezarn zerine tneyen Melektir yaptlar, katlan
m keten giysilerdir. imdi Edom'un ^ hkmranlnn ve
Adem 'in Cennete geri dnnn zamandr. Baknz Iaya,
Bap XXXIV ve XXXV.
Kartlklar olmakszn ilerleme olmaz. ekim ile tim, Us
ile Enerji, Ak ile Nefret nsani varolu iin gereklidir.
Bu kartlklardan dinsel olann yi ve Kt dedii doar.
yi, Us'a boyun een, edilgin olandr. Kt, Enerji'den doan,
etkin olandr.
yi Cennettir. Kt Cehennem.
11
^ / f / f / j t ...7"^ "^ ^ r * ^ ^ '^'', * *ihii*S '*' s'ttcrecl^co*tr3s', tun^ c- heet. ^ o/-'-VYir o i fkc .~^.J^ '
t . ' '4tn ,h y^ .v//c //4, /u'/t J'Ktul etstni> prtnco- - p t;^ r^ .s ' /-V/ v'i ( - W . .
i i ^ ./ i>/Vv'' /7 .Tar/-.. i^ hk/ . ^ i,/f?neJw nt. rheK bvut
Tartlt i . I .,1 / ;" .' ' ' W' f ^ ~ ''m e r,t"J* fa tt m j^i^ertnty i c i ' m u u u ' L r t i * . t s ' > n e F ' \ i fs ! * '
V u t in^l'UC
blis'in Sesi
Tm Kutsal Kitaplar ve^a kttsal yasalar aadaki yarulg-
lann nedenleri olmulardr:
1. nsanm gerekte iki varolu ilkesi vardr. Yani: bir Beden
ve bir Ruh.
2. Kt denen Enerji, sadece Ik-lenden gelir; ve yi denen
Us yalnzca Ruhtan gelir.
3. Tanr, nsana Enerjilerinin peinden gittii iin Sonsuz
luk iinde eziyet edecektir.
Oysa bunlann Kartlan Dorudur:
1. nsann Ruhtan ayr Bedeni yoktur; nk Beden denen.
Ruhun bir parasdr ve bu ada Ruhun balca giri yerleri
olan be Duyu tarafndan ayrt edilir.
2. Enerji tek yaamdr ve Bedenden gelir; ve Us, Enerjiyi s
nrlayan veya dtan evreleyendir.
3. Enerji Sonsuz Hazdr.
13
*^ nltose mut rcsirain^df.mtv, do sro l^ au ^ a m eif^ ; s w a y A e n u i p o j e r c s t r c u e d ; a n d t k e n s p t u n e r
Ju ason . ifivurps ty p la c ti^ ^ Jiyerns tJe umviihn^.J^ - -y - ' i n - - - r e s t f a m d t h r J e r m S i > e c c m e s r P ^ h m! 'i '. - // J 1 , P ' - f *S> . . i ,
Arzuyu kstlayanlar, kendi arzulan kstlanacak denli za
yf olduu iin yaparlar bunu; ve kstlayc veya Us, onun yeri
ni ele geirir ve isteksiz olan ynetir.
Ve kstland iin giderek edilginleir, sonunda yalnzca
arzunun glgesi oluncaya dein.
Bunun tarihi Yitik Cennettc^ '^ yazlulr, ve Ynetici veya
Us'a Mesih ad verilir.
Ve ilk Bamelek'e, veya gklerin sahibinin emirlerini ta
yana blis veya eytan denilir ve onun ocuklarna Gnah ve
lm ad verilir.
Oysa Eyb'n kitabmda, M ilton'n Mesih'ine eytan ad
verilir.
nk bu tarih her iki tarafa da benimsenmitir.
Daha dorusu Arzu, sanki defedilmi gibi grnr Us'a;
oysa blis'in aklamasna gre.
15
3 t^-& U M Jarm dakm m t,Pw kairktJit>?/evm jke
[A^c&^fmmmmm .....; ^TPu:* tsfs/hfH'n t/i me (jc^..pel. / kejj^y.-f 'a t^ r r tp s'rtd tft or
Mesih arzusuna yenik dm ve Cehennemden aldkla
ryla bir Cennet kurmutu.
Usun, zerinde Fikirler ina edebilecei teselli ediciyi
veya Arzuyu gndermesi iin Baha'ya yalvard bu durum , In
cil'de gsterilmektedir; Kutsal Kitabn Yehova's yalazh atete
yaayandan bakas deildir. Bilin ki, sa'nn lm nn ardn
dan o, Yehova oldu.
Oysa Milton'da, Baba Yazgdr; Oul, bo duyunun bir
Oran 14 ve Kutsal-ruh da Boluk! '5
Not: M ilton'n Melekler ve Tanrya ilikin yazarken elleri
n in kollarnn bal, blislere ve Cehenneme ilikin yazarken de
zgr olmasnn nedeni onun hakiki bir Ozan olmas ve
farknda olmadan blis'in yannda yer almasdr.
A n la s Bir D
Dehann,!^ Meleklere eziyet ve lgnlk gibi gelen zevkle
riyle kendimden gemi, cehennem ateleri arasnda yryor-
ken, onlann baz Mesellerini derledim; bir ulus iinde kullan
lan deyilerin o ulusun karakterini aa vurmas gibi. Cehen
nem Mesellerinin de Cehennemsi bilgeliin doasn, yaplarn
veya giysilerin betimlemesinden daha iyi gstereceini d
nerek.
Eve geldiimde, d im dik bir uurumun var olan dnyaya
fkeyle bakh yerde, be duyunun cehenneminde, kayaln
eteklerinde dolanp duran, kara bulutlara sarnm gl bir b
lis grdm: andrc atelerle, imdi insanlarn zihinlerince
17
r c i> ' h e w rcbs> i i e s [e n b u c e . t t o W p c r
fe t^ e a ^ t^em indffcFm en, S (rv u u l^ t^ em on aa/i/-J l|H o w J o ^ o t* k n o w h u t e n W B(x/ t h a t c u t s H e ^ t y
Is an ntmense worU a clo^ tj^our sTenssiV {ive ?
J w e it i ' of
1 In accd fjme itfan, l.m-.t teai'lt, m vvintcr ji - - iDrve^ouv cii anAyour Jjlov*' ver tlje bane ^of tle rlur.d. flK i roat/ oT excels Uedst lo tfe paJaee tjf vvsriom | R udence jar a- rck^y o ld m u d c o u r t e d ^ Lca|)actv'f Hr who eit 'urf*- })uf' i*f :: no^, l>rpp^s' pesllence.
TTu Ct-t. v>wr>. r^ HV., ; Ui. .il':./. ~~liUM ifi ? i\ cr wki! lvv.;' \v,lrf
A f c o l ge.es noV tU s m e f r iLat a wgr m a n .* r e e 5 He iv K S C I k c e ^ves n o ^ k t . a f a l l n e v b e c o m e a j t a rI ' ; - s ' n l"H/* i' 'i' ! *>- .j-'- ' 'i '
' Ihf f'-.vV f- >'*
l i f f. ^ (il i . . i !v . - -a . ''!)-
n c: ' .;< j !- .
M vrhoJsom [nod S cm^t f^tkaui a. n t or a . oufc nmi>er ^ measiure m ayw r omHti]Vo yixi st>dr^ tbo Jetoans wtkkie awnyvia^,\A cieal rven^es'/at: yuresT Ifl musf- -.T-hi'rv irf t.', fro .S*mc bT frw W dke. ^
alglanan ve yeryzndckiler tarafndan okunan u cmleyi
yazd:
Havada yol alan hor kuun bo duyunuzca engellenmi,
Engin bir haz dnyas olduunu nasl bilmezsiniz?
C eh en n em M eselleri
Ekim zaman ron, lasat zaman ret, kn keyfine bak.
Araban ve sabann llerin komikleri zerinde sr.
Arlk yolu bilgelik sarayna varr.
Sagr, Yeteneksizliin kur yapt zengin, irkin bir kz
kurusudur.
Arzulayp da eylemeyen, hastalk retir.
Biilmi solucan saban balar.
Suyu seveni rmaa daldr.
Budala ile bilgenin grd aa ayn deildir.
Yz k samayan, asla bir yldz olamaz.
Sonsuzluk, zamann rnlerine ktr.
alan arnn zlmeye zaman yoktur.
Budalaln zaman saat ile llr; fakat bilgeliinkini
hibir saat lemez.
Tm salkl besinler bir a veya kapan olmakszn yakalamr.
Bir ktlk ylnda sayy, arl ve ly gz nnde tut.
Hibir ku sadece kendi kanatlaryla ok yksee uamaz.
l bir beden yaralarn cn almaz.
En yce edim, bir bakasn kendi nnze koymaktr.
Budala budalalnda diretseydi, bilge olurdu.
Budalalk dzenbazln rtsdr.
Utan Gururun rtsdr.
19
Hapishaneler Yasann talan. Kerhaneler D in in tulalar ile
ina edilir.
Tavuskuunun kibiri, Tanrnn grkemidir.
Keinin ehveti Tannnn ilsandr.
Aslann gazab Tanrnn bilgeliidir.
Kadnn plakl Tanrnn yaptdr.
Kederin ans gldrr. Neenin ars alatr.
Aslanlann kkremesi, kurtlarn ulumas, frtnal denizin
fkeden kabarmas ve yok eden kl insan gznn
gremeyecei kadar byk olan sonsuzluun paralandr
Tilki kendisini deil, tuza sular.
Zevk dller. znt dourtur.
Erkek aslan krk giysin, kadn koyun postu giysin.
Kua bir yuva, rmcee bir a, insana dostluk.
Bencil, sntkan budala ile somurtkan, huysuz budala, her
ikisi de bilge sanlacaktr, belki bylece bir g olabilirler.
imdi tantlanm olan, bir zamanlar sadece hayal ediliyordu.
San, fare, tilki, tavan kkleri gzler; aslan, kaplan, at, fil
meyveleri gzler.
Sarn tutar, pnar tarr.
Bir dnce, enginlii doldurur.
Dncenizden aka sz etmeye her zaman hazr olun, o
zaman alak kii sizden saknacaktr.
nanlmas olanakl her ey hakikatin imgesidir.
Kartal hibir zaman kargay renmek zorunda brakld
kadar, zaman kaybetmedi.
21
l' . . .. - -c
i .t:"'
H[)* vvfftL M coura^ e irf stron ^la cunnin .^li, . , II - 1 1 f',- - V
TTe tiwnMul recever tejry f '
\Vlien fAou ^eest a n E a ^e .tlto u sle^st a jjorhon TGe.-.
-nu. } uf> Keaxi
To create a ittle Kower s tle Usour oT a'^ cS .
B i, *' 't-' j.L- .S -Sivri . -s w .;;jn o ';. < .... , .
. . .
Tlki kendi geimini salar, Tann ise aslann geimini.
Sabahlan dn. leleri yap. Akamlan ye. Geccleri uyu.
Kendisini aldatmana katlananan kii, seni tanyordun
Saban nasl szckleri izlerse, Tann da duaclar yle
dllendirir.
fkenin kaplanlan, eitimin atlanndan daha bilgedir.
Durgun sudan zehir bekle.
Yeterli olandan fazlasm bilmedike neyin yeterli olduunu
asla bilemezsin.
Aptaln serzeniini dinle! bu krallara yarar!
Atein gzleri. Havann burun delil^leri, suyun az,
topran sakal. ^
Cesarette zayf olan, kurnazlkta gldr.
Ne elma aac kayn aacna nasl byyecei sorar;
ne de aslan ata avn nasl yakalayacan.
Mteekkir alc bereketli mahsl verir.
Bakalan budala olmasayd, biz budala olurduk.
Tatl hazzn ruhu asla kirletilemez.
Bir kartal grdn zaman Dehamn bir parasm
grrsn; kaldr bam!
Bir trtl yumurtalarn brakmak iin nasl en gzel
yapraklan seerse, rahip de lanetir brakmak iin en
gzel hazlan seer.
Kk bir iek yaratmak alarn iidir.
Balayanlar lanetle: Gevetenleri kutsa.
En iyi arap en eskisidir, en iyi su en yenisidir.
Dualar saban srmez! krler hasat bimez!
Hazlar glmez! Aalar alamaz!
23
Ba Yce, yrek Duygtl.nm, cinsel >rganlnr Gzellik,
eller ve ayaklar Orant.
Bir ku iin hava veya bir balk iin ileni/ neyse, aalk
kii iin de kk grnu* tubr.
Karga her eyin kara olnasuu liledi, bayku ise ak.
Cokunluk Gzelliktir
t vereni tilki oisaytl, aslan krna/. olac.kt.
slah dz yollar yapar; oysa Islalun olnuul arpk yollar
Dehann yollardr.
Gerekletirilmemi arzular emzireceine bebei daha
beikteyken ldr.
nsann olmad yerde doa orakbr.
Doruluk asla anlalsn diye anlatlamaz, ve inanlamaz
dorulua.
Yeterince! ya da ok fazlas.
25
y'(U i:''.:
w . -'v': " i.
l^e c ^ j^ is t ie t^ ieefsf
5'jr^ ' . * *v^v ' c '-s .cyT-^j..'.ruwCs
- f"'..' '/./'..:"H n'.httt
A nd iHir!ti'ulajj^ y tluy ^ ^iditll tje^jm iS a f taA etil' "y. o.u/^ /jy.pl{i/Tr^ d tuulfr ts' meJttul
'( .'V^aA! "
var:t
Eski Ozanlar, btn duyulur nesneleri, onlara, gelitirilmi
ve saysz duyularnn alglayabilecei her eyin, ormanlann,
rmaklarn, dalarn, gllerin, kentlerin, uluslarn adn vererek
ve bunlarn zellikleriyle donatarak, Tanrlar veya Dehalarla
canlandrdlar.
Ve zellikle, her bir kentin ve lkenin dehasn, kendi zi
hinsel tanrsnn altna yerletirerek incelediler.
Ta ki bazlarnn yarar salad ve zihinsel tanrlar ger
ek klmaya veya nesnelerinden soyutlamaya kalkarak avam
kleletiren bir dizge oluuncaya dek; byle balamtr Rahip
lik.
iirsel masallardan tapnma biimleri kararak.
Ve en sonunda. Tanrlarn bylesi eyler buyurmu ol
duunu bildirdiler.
Bylelikle insanlar. Btn Tanrlann insann gnlnde ba
rndn unuttular.
27
A n la s B ir D 20
aya ve Hezekyel peygamberler benimle birlikte yemek
yediler ve nasl bylesine ekinmeden, Tannnm kendileriyle
konutuunu ileri srmeye cret ettiklerini sordum onlara; ve
aym zamanda yanl anlalp, aldanma nedeni olacaklarn hi
dnp dnmediklerini de.
aya yantlad: "Snrl bir rgensel algyla ne Tann'y gr
dm ne de iittim onu; ancak duyularm her eyin iindeki son
suzu kefetti ve o zaman, en drst fke sesinin Tanrnn sesi
olduuna kukusuz inandm iin sonulara aldrmayarak
yazdm."
Ardndan sordum: "Bir eyin yle olduuna dair gl
inan, onu yle yapar m ?"
Yantlad: "Btn ozanlar byle olduuna inanrlar ve im
gelem alarnda bu gl inan dalar yerinden oynatmt;
oysa ou kimse, herhangi bir eye ilikin gl bir inan ta
yamaz."
Sonra Hezekyel yle dedi; 'TDounun felsefesi insan algs-
nn ilk ilkelerini retti. Baz uluslar balang iin bir ilkeye ve
bazlar da bir bakasna inandlar; biz srailliler (imdi
adlandrdnz gibi) iirsel Dehann birinci ilke olduunu ve di
erlerinin yalnzca trev olduklarn rettik ki bu, dier lkele
rin D in adamlann ve Filozoflann kk grmemizin ve btn
29
-Wu/f/ a t ttsf' hcnriiil. ic cr^uate u ous' Scto be the iriLhnc.s' o f thc 7ot:ttc Cenuif. dr nas tks. tJat/oiJtP
^ c e t D a s i t i A e ^ r e J . s i > n f e n d y S c u t m k e s
sd batketcly, tlu^^he ccntfuet^s' cnejrujg
Tannlarn bizimkinden kkenlendiinin ve iirsel Dehann kol
lan o lduunun en sonunda kantlanacana dair kehanetimizin
nedeniydi. Byk ozanm z Kral Davud 'un 21 byk bir tut
kuyla arzulayarak ve kendinden geerek dua etmesi bundan
dr; bunu syleyerek dmanlar yendi ve krallklar ynetti. Ve
Tannmz ylesine ok sevdik ki onun adyla evre uluslarn
btn tanrlanna lanetler yadrdk ve isyan etmi olduklarn
iddia ettik. Bu fikirlerden yola kan avam, btn uluslann so
nunda Yahudilerin uyruu olacan dnmeye balad."
"Bu" dedi, "btn gl inanlar gibi gerekleir, nk
btn uluslar Yahudilerin yasalarna inanrlar ve Yahudilerin
tanrsna taparlar ve bundan daha byk boyun ei olabilir
m i?" 22
Bunu hayretler iinde dinledim, ve ben de kendi kanm
itiraf etmek zorundaydm. Yemekten sonra aya'ya kayp
yaptlann dnyaya balayp balamayacan sordum: e
deer hibir eyin kaybolmadn syledi. Hezekyel de ayn
eyi syledi.
aya'ya onu yl boyunca plak ve yalnayak 23 dolat
ran eyin ne o lduunu sordum. "Dostumuz Yunanl Diyojen'i
dolabranla ayn ey " diye yantlad.
Ardndan Hezekyel'e neden hayvan dks yediini ve
neden ok uzun sre sa ve sol yan stne yattn s o r d u m . 2 4
"Dier insanlar sonsuzluk algsna ykseltme arzusu" diye ya
ntlad. "Bunu Kuzey Amerikal kabileler uyguluyorlar 25 ve
yalnzca u ann rahatl ve honutluu uruna kendi dehas
na veya vicdanna direnen kii drst mdr?"
31
anccnt
. , iL m n '^ s ^ c rd ccf'ttnar^ec. tt lea.'e k sr^uarrl a t tree 'of
ii^ tL. anciw kcn ti e d c fs .th e whcLe. creahon i^ UL bt cvnS'umci a n d apoear Lnf\altt:,MncL'hj^y svkertits' t noiv nbc co rru p t.
t
H ^ c^ccny ct perrtpon i\'ere c lea n sed yyould a^J^oar t o man. asf i t n .'h
Untc^y^^ --- :_______________F o r rnan ~has c/cbcci Jim seli tp tlU Iteseff9
ciU ^n^s tkto'Jianvv^ cknks otluaf (rn em ,
Cehennemde duyduuma gre, dnyam n alh bin yhn 26
sonunda ateler iinde yanp kl olacana ilikin eski zaman
gelenei dorudur.
Zira yalazl kl tayan kerubi'ye^^, bundan byle yaam
aacndaki nbetini brakmas buyurulmaktadr ve bunu yapt
nda, btn yaratl yok olacak ve u an lm l ve rm
olarak grnenler, snrsz ve kutsal olarak ortaya kacaktr.
Bu, tensel zevkin arttnimasyla gerekleecektir.
Ancak insann kendi ruhundan ayr bir bedeninin ol
duuna ilikin birinci gr silinmelidir; bunu. Cehennem yn
temiyle Cehennemde salkl ve iyiletirici olan, grnen y
zeyleri eriten ve gizlenmi olan sonsuzu aa karan andr
clarla basarak yapacam.
A lgnn kaplar temizlenirse, her ey insana olduu gibi,
sonsuz olarak gzkecektir.
nk insan, her eyi maarasnn darack atlaklarndan
grecek denli kendisini kapatmtr. 28
33
Tttntin^kouSe
s-, >, cvQ
'a
A n la s B ir D 29
Cehennemde bir Basmevindeydim, ve bilginin kuaktan
kuaa iletilme yntemini grdm.
Birinci odada, maarann azndaki dkntleri temizle
yen bir Ejderha-Adam vard; ierde, ok sayda Ejderha maa
ray oyuyordu.
kinci odada, kayaya ve maarann etrafna dolanm bir
Engerek vard ve dierleri onu altn, gm ve deerli talarla
sslyorlard.
nc odada, kanatlan ve tyleri havadan bir Kartal var
d; maarann iinin sonsuz olmasn salyordu. evrede
usuz bucaksz sarp kayalklarda saraylar ina eden ok sayda
Kartal-benzeri adam vard.
Drdnc odada, fkeyle dolaan ve madenleri canl sv
lara dntren yalazl atelerden Aslanlar vard.
Beinci odada, madenleri geni kaplara dken Adsz
ekiller vard.
Altnc oday dolduran nsanlarca oradan alnp kitap bii
mine sokuluyor ve kitaplklara diziliyorlard.
35
JJ f^uudy who forme/ tlis \4orlel uit ^\ ^ etsu u l cv staice m u i no%^ seenv tx> la>o m, (t ) tn, cha-sr-; liIV tn trutlt. itw cmtses' o /'ts litc
' thc sctra's' a f r httt the. cham~ko ncPer a lte /'.s f /rts' rp tm on is ' lMe s tn n c ln ^ W citcr, 8c b t'ees' reptdesf
C fite m tncL ,
tn d l
!i
JL:.re Sitiel l ur^our Ict , m tis sprcc; tuce. (it be atllcL,^con >* fan tke sttblc a/M ti^ churck. &, I tcok. fum tc tLo altac am l opud m e B ilyU . a n d U.* nas- a a c e p ^ t, uo H>/ucklde -s'cendecL drn'tnp t/e An^el htivn' m c, socn ^ a*0
kinscs' c f brck . m e h'c ent^nJ: u U ukre itnutn
ilerliyordu tinsel bir varoluu taknlyla.
Dostum Meli'k bulunduu yerden yukar imalathaneye tr
mand. Tek bama kaldm; ve bu grnm kayboldu ardndan,
ve ay nda ho bir rmak kysnda otururken buldum ken
dim i, ark syleyen bir arpy dinliyordum, arksnn szleri
yleydi: "Kansm asla deitirmeyen kii durgun suya benzer
ve zihnin srngenlerini yaratr."
Ayaa kalkp imalathaneyi aratrdm, ve Meleimi bul
dum orada, armt, nasl kurtulduum u sordu bana?
"G rdm z her ey senin metafiziinden dolayyd;
nk uzaklatn zaman, kendimi bir rmak kysnda bir arp-
y dinlerken buldum . Artk sonsuz yazgm grm olduk, e
ninkini gstereyim m i sana?" diye yantladm. nerime gld;
ama anszn onu kollarmla skca yakaladm, ve yeryznn
glgesi zerinde ykselinceye dek gece boyunca batya doru
utum. Ardndan onunla birlikte kendimi dosdoru gnein
gvdesinin iine frlattm. Burada beyazlar giyindim ve Swe-
denborg'un ciltlerini elime alarak, muhteem iklimden ieriye
daldk ve Satrn'e ulaana dek btn gezegenleri getik. Bura
da soluklandm ve sonra Satrn ile sabit yldzlarn arasndaki
bolua atlayverdim.
"te" dedim! "senin yazgn bu uzayda, eer ona uzay de
nebilirse." Hemen ardndan ahr ve kiliseyi gnlk ve onu su
naa gtrp Incil'i atm ve ite! derin bir ukurdu o, melei
nmde iteleyerek, iine indim; lu'mc-n sonr. tuladan yedi ev
grdk; evlerden birine ginlik; ierdi- birka maymun ve babun
43
/IO//.0. .' .V K"'. Sc, a U o i th a t SpCUS
i L-Juunc/J)/ fhe tnuUU - 'a nnin^ and snatcJunj^ a f I c/u anaflur. lyut- u'dkefH hy the .^ortn^is ai uteu' jr/rfi/iy,- hoyieve.r 1 tk a t tJwv sine tu tes hrxni m j^ n^ rv^ cs^ . a/ici tlvn the \Oei%k ^ /< shvnf: a/ii^ n /j/j il tisvcct, ri'npit.'tL ^U ."j tkt.ntiCVaarU L's^ ulucktvZ 'iti itrstr cne lmh a n J tfcn ur?
lit null Jh'Lstctic^ Analyttcs. %5> Me / 4n ^e l S u i l : o/r e s'
,v
.rs^t ni. >/ 'fu r L3
iir rk s
vard, ve bu trlerin lepsi bellerinden zincirlenmiti, dilerini
gsterip birbirlerini yakalamaya alyorlar, ancak zincirin k
sal buna izin vermiyordu. Fakat bazen zincirlerin boylarnn
uzadn grdm ve ardndan gl olan zayf yakalad, nce
dilerini gstererek iftleti ve sonra bir kolunu ve ardndan d i
erini kopararak abucak mideye indirdi, sonunda aresiz bir
gvde kald geriye. Snttktan ve aldatc sevgiyle onu ptkten
sonra hzla gvdeye indiriyordu; ve orada burada kendi kuyru
undan itahla et koparanlar grdm. Le kokusu her ikimizi
de fena halde rahatsz ettii iin, imalathaneye girdik, ve elle
rimde bir gvdenin iskeletini tadm, imalathanede bunun
Aristoteles'in Analitik'i o lduunu grdk.
Ardndan Melek "senin dn beni rahatsz etti, ve utan
malsn bundan" dedi.
"Biz birbirimizi aldatyoruz ve yaptlar sadece Analitik
olan seninle konumak, zaman kaybndan baka bir ey deil"
diye yamtladm.
Kartlk Hakiki Dostluktur.
45
1 -. :' ^ . f
^ tv jpenk ci tfeinsehtxsf a s tke msre.; iltts c/c w im a cvtdtdent tnsole.nct sntritm^ f^ra ^^^1x^1-
''tc rra su fi/n :^TTtus S iv ed r/tb a ^ hoaets tiutf \^ h*'rkes uv v : th; ' ti IS''onIf' (TvfeJit!^ rir Jn c^ o { alrfaciy
|(^ /I /r.j/ rul'nei'/ -r tnrfj^y n])rnt Icr a h r ''t-aiffe h **yw a Litlt' ms*^ Jr fi./zh. tfe jTuyhUey van ,ttni ce:xce^
Meleklerin tek bilge onlamn gibi kendilerinden sz etme
kibirine kapldklann grdm her zaman; dizgesel uslamlama
dan kaynaklanan cretkr bir kstahlkla yaparlar bunu.
Bu nedenle Swedenborg yazdklarmm yeni olduuyla
vnr; geri, onun yazdklar nceden yaymlanm kitaplarn
yalnzca indekiler ya da D izin ksmdr.
Bir adam gsteri olsun diye bir maymun tayordu ve
maymundan biraz daha bilge olduu iin kibirlendi ve yedi
insandan ok daha bilge olduu kuruntusuna kapld. Sweden-
borg'a olan da bu; kiliselerin budalaln gsterdi ve ikiyzl
leri aa kard, ta ki her ey dinsel, ve kendisinin de yery
znde bir a paralayan
47
One c/ cai'fii rJl-- ' ' vr":vr/' A--- A ''' j/v' '- - '
s . . ' ' ' .' }
*j4/rc/ noH heartJe rcasott. Ha convered wtk Clt^els who are a li relt^ous .ic. conugrsed not mthDe^ds vJio ali kate relgon forhe n a s ucapuijle fkro k s conceib n obon s. "
Swedt nl3orJ^ ..-av> a n\ i0iutacn d ali SuperlcuL op ;^ u nti , and at' analy.st^ d 'ie rnre
.^ ahldinc . nI n
tek kii olduunu dnene dek.
imdi yaln bir gerei dinlejn: Swedenborg bir tek yeni
hakikat yazmamtr. imdi de bir bakasn dinleyin: btn es
ki yanllklan yazmtr.
Ve imdi nedenini dinleyin: Btnyle dindar Meleklerle
konumu ve dinden tmyle nefret eden blislerle konuma-
mtr, nk kibirli grleriyle zaten bunu beceremezdi.
Bu yzden Svvedonborg'un yazdklan btn yzeysel fi
kirlerin bir zeti ve daha yce olanlarn bir zmlemesidir,
hepsi bu.
imdi de bir baka ynim gerek: Mekanik yetenekleri olan
herhangi biri, Paracelsus veya Jacob B e h m e n 'in ^ ^ yazlarndan,
Swedenborg'unkine edeer on bin cilt retebilir. Ve Dante ve
ya Shakespea'in yazlanndnn ise snrsz sayda.
Ancak bunu yapt /aman, ustasndan daha iyi bildiini
sylemesin, zira o, gn nda bir mum tutmaktadr yalnzca.
A n la s Bir D
Bir keresinde bir bulut /erindc oturan bir Melein nn
de, bir atein yalaz iinde ortaya kan bir blis grdm, ve b
lis u szleri syledi:
'Tanrya ibadet: Her birinin kendi dehas lsnde dier
insanlardaki tanr vergisine sayg gstermek ve en yce insan-
49
men. besty liiosfie, who em y or calum nate men hate G od. lo r tfere is' no otker OtxL~
, Ike a^t'L Iteartr^ tk s becam e a/mosf h lu e ' h a t jn a sterif^ ^ at la sty-mte puk &. ~ ouut iken, rcpluci,K^^ou IJclaber. is no t G ed One ? s not Je vsUe m Je 3 u s 0 n st ?ancL haar n a t Jesag^tnst ^t-'en kis' ^ anction. to e Liuf a f ten comntatuimenis and are not a li otker m en iools sm ets 3c notJu^ S k e i . iy r - .7 :r% a m c r U r m c h
>vn>--at^ V/:i: S ^ a k " / r - d !n/n.
il J .-n 'i C(>n.it ; -; . . 'h'(ViVMm ^ tnr. . . . . . /- r n A A ,
knsf ^ 'cn h:^ f^j/tfi/on. L . . *. >>/: ' tnancL.mt>nhr: fh.'i iu vnt: moch at /' 30' l . :r \ *tlK ( r o d ? ' . - u n
'nurJt r .t c f ^ . . '- '''upi * * V !*.,/. ./ / UL-' . 1 . L it > c r c y
/ / J ' e^-'SS'-.Mr/vv ..v:p/?. fuK ih i-a r r . s*-' "-Ls wiurh *
, n . . r>f ' X,'fc* 'r t t ' * ; ; ; . ' ././ . bc i >' iu Z t ^
nkcn.j- j " ", ' . rr>: -.u-..d -vkfnhf U c
': .^ j'L r! th' ^ tLW'f'i cttji-nstpudl, ^rr/^.sr i/ '. i ^ nt? ViCt^ e
cvm e.Kjjft \^nhnui h/r.^tkn^ke:fe. Ct'n n.snn :^nd ^nirnti''- .v/\-> ti.-/ali -'utue.and actzdiv':rt nr:
lan en ok sevmektir. Yce insanlar kskanan ve kara alanlar
Tanrdan nefret ederler: nk baka Tanr yoktur."
Bu szleri iiten Melek maviye dnt neredeyse; ancak
kendisini toparlayarak sar oldu, ve sonunda beyaz ve pembe^^
ve glmseyerek yantlad;
"Seni Putperest, Tann tek deil m idir? O, sa Mesih'de g
rnr deil midir? Ve sa Mesih on emir yasasn onaylamad
m? Ve dier btn insanlar budalalar, gnahkrlar ve hilikler
deiller mi?"
blis yantlad: "Budalay, bir dibekte buday ile dv yi
ne de budalal aynimayacakbr kendisinden. Eer sa Mesih
en yce insansa en yce lde sevmelisin onu. imdi dinle, on
emir yasasn nasl onayladn: Sebt gnyle alay edip, sebt
gnnn Tanr'syla dalga gemedi mi? ldrmedi m i kendisi
yznden ldrlenleri? Zina yapan kadndan cezay kaldr
mad m? Kendisini geindirmek iin dierlerinin emeini al
mad m? Pilatus^^ nnde savunma yapmad zaman yalanc
tanklk etmedi mi? Havarileri iin yakard zaman ve onlar
evlerine almay reddedenlerin karsnda ayaklarnn tozlarn
silkmelerini syledii zaman, imrenmedi mi?^^ Bu on emri yk
madan hibir erdemin varolamayacan sylyorum sana. sa
btnyle erdemdi ve drtye gre davrand, kurallara gre
51
-tsulst; neitjnmt ru les, % 'T 'ha h^rdo,^ f:ieI(fn.:Iht4iA. tm
^ rv.Ti. W ijd- flrd ^ i yaLka^ >
deil."
O bylcce konuurken, kollann am atein yalazlarn
kucaklarken grdm Melei, ve yand ve lyas olarak dodu.^^
Not: imdi bir blise dnm olan bu Melek, benim zel
dostumdur; ou kez birlikte ncil'i, iyi davranrlarsa dnyann
da kavrayaca cehennemsi veya eytans anlamyla okuyoruz.
Bende aynca; iyi davransn ya da davranmasnlar, dnya
nn sahip olaca Cehennem ncil'i ^ var.
Aslan ve kz in Tek Yasa Zulmdr.
53
M ^ te S t e r n a l e n a le m v an A .'i/ i t W cs
lu m 'c f vt>er a l i th e < D (it'th l_ ^S ^- x .
(S jj'iiJ tt n s ' c o c s t L s ^ s ic k , s ile .n l:
m e r c a n n e ac ic s^^^ r 'r3 \ jShado\ '>?s .n lu v e r a lo ^
t/e L k e s ' a n d l/te m >ensr a n d m u tte r a c ro
tn e t^ e a n J ^ ^ r a r u e r e n d dow a d ^ e o v ,
4 ^ c !u ie r S p a tn S u n s t d e h a rrL C t^ < ^ o ld '
R o tw ;
S .O a s tr C7 t^ (/o m e n to m e a e e p
d o w n J a ll^ , ePen to e te r n ^ d o ^ n / a llit ^ ,
" fn d 'iCeejy} ^
^ h e r ttv n d d m ^ Jm n d s she titfok ten i^ t^ r e r
8 . (>'n th-se //mtc m fm im m vi U ^tt < n a n f b a r r d o tt bt/ tru a d a J ilt f S fU , tu r
Ijc n L tv s tp o e llb & Jc v d o : ^ 'fta tr tj
^ . M c ^ d m tk ^ r v y h y m id .^ to ti^ a / d tk u ft
'd e i' tis r v is ^ ^e ^ a te je a lv t^ v m d d
c m r tk e c te e fi h ^ ^ . \ '10. 'JJ e js p e a r if k a n d h r n e d a ia k ,u n U ic k ~
e d d e 3 ^ ld , } r t k v ^ d t tn e k a n d
a P je a u s y a m ^ tk e a n m ^ h a w , m u t
Bir z g r l k arks ^
1. inledi Sonsuz Dii! Yeryznn her yresinden iitildi:
2. ngiltere'nin kylar hasta, suskun: Amerika'nn ayrlar
solgun!
3. Kehanetin glgeleri, gller ve rmaklarla birlikte titrei
yor ve okyanusun kar kysna mrldanyor. Fransa, alaa et
zindann; ^
4. A ltn spanya, parampara et yal Roma'nn engellerini;
5. Frlat anahtarlann, Ey Roma, aa derinliklere, dos
doru sonsuzlua aalara inen,
6. Ve ala.
7. Titreyen ellerine ald, yeni domu, uluyan deheti:
8. Atlantik denizinin engelledii bitimsiz k dalannn
zerinde yeni domu ate, yldzs kraln nnde durdu!
9. Boz yamal karlar ve gk grlemesi suretlerle donatl
m, kskan kanatlar derinliklerin zerinde dalgaland.
10. Yukarlarda kargms el yand, zld kalkann tokas;
kskanln eli yalazl salarn arasua dald ve yldzl geceye
55
urlri fli tet9 horv 'it^ ondet tiwf fite - / / ; /
. 11 ^ ly^ e Jii'c, dm Jwe, s' JcUlm^ l% .L ock u fli ck u p lt^ cifp cn o f L
savurdu yeni domu tans.
11. Ate, dyor ate!
12. Kaldr kafan! Kaldr! Ey Londral, oalt desteini! Ey
Yahudi, brak altn saymay! Yana ve arabna geri dn! Ey
Afrikal! Kara Afrikal! (Git, kanatl dnce, genilet onun al
nn.)
13. Ateten kollar, alev alev yanan salar. Bat denizinde
batan gne gibi parlhl.
14. Sonsuz uykusundan uyanm, aartl e grleyerek
uzakla. 47
15. Boubouna rparak kanatlann hzla indi aalara
kskan kral; dmenler, ve kalkanlar, ve arabalar, atlar, filler,
bayraklar, kaleler, mancnklar ve kayalar arasnda benzi atm
danmanlar, grldeyen savalar, bzlm komutanlar. ^8
16. Dyor, saldryor, bozguna uruyor! Ykntlarn ara
snda gm l, Urthona'nn snaklarnda;
17. Btn gece ykntlarn alfanda; ardndan, somurtkan
yalazlar snp gitti, kasvetli kraln etrafnda ortaya kan.
18. Gk grlemesi ve atele, yldzs ordulann sszla s-
57
' . f- ;; bean :\ r v ; hf--.'
20jSpurntn^ the clouJi y)rtke/^ y^^ f^f carsresr slanyisr the sto^^ l^ah ^ ^ust^ loo^th the eternal horses^ Ttvn f^ e^ oens^
c ry n ^ jL m V U V m ,%
L 7 n u l i o l v f h e U o n S c y ^ c / f ' ' < h , n
c t r ^ s c .
............ ^
'' f' '' I t u R a v en a t, ! f *
A ^ ' /t-'- r, Letui:-; >-hi< n , i-vni. i 'O^-, :'. . .
f /(/' 6 ' 7
f n / Z u r / f r ' r j - c ^ ^ ''" '^ -/ty. rha* s-^N
Lat art^ ' /lot . ' '* -* - < ^ 1 ___A. .
h n r ,. i ('/'! t lu !n > i - : r / w
rerek, on emrini duyurdu, koyu kederin derinlikleri zerine
dikti gz kapaklarn.
19. Ateten oul dou bulutundayd, sabah onun altn
gsn sslerken.
20. Lanetlerle yazlm bulutlara hakaretler yadrarak,
tatan yasay ezip toz haline getirdi, gecenin snaklarndan
sonsuz atlar salarak, haykryor:
MPARATORLUK YOK ARTIK! VE MD ASLAN VE
KURT YTECEK.
Koro
lm cl siyahlara brnm, ksk sesli afan kuzguni
rahiplerinin,' ^ hazzn oullanna lanetler yadrmasna artk
izin vermeyin. Ne onun kabul grm ihvan - ki tiran, zgr
der ona - snr koysun ne de at atsn. Ne de solgun dinsel
ksnllk, arzulayan ancak eylemeyen bakirelii arsn!
nk yaayan her ey Kutsaldr.' *
59
iirler zerin e notlar
Daha byk bir yapta giri niteliindeki bu terim (argu-
ment), genellikle koukta betimlenecek eylemin bir dzyaz
zetine gnderme yapmaktadr. (M ilton'un Yitik Cennet'in [Pa
radise Lost] ayn kitaplarnn kantlan gibi.) Aksine Blake'in ko
uk meseli, dzyaz biiminde aklanacak ilkelerin dolayl bir
yasallatrlmasdr.
2.Blake tarafndan uydurulmu bu zel isim, karakteristik o-
larak aklama olmakszn ortaya kar. Milton'da Rintrah,
Los'un gazapl oludur oysa burada sadece uursuz grleme
sinden ve atelerini savurmasndan sz edilir. Bulutlar bir frt
nann kehanetleridir.
3.Belirtelerin ve yklemlerin zaman uyumu, bylesi uysal
lk ve fke aykn-deerlendirmelerinin tekrar tekrar olutuu
nu gstermektedir.
4.Bnyan'a ait Hac'nn llerleyii'ni (Pilgrim's Progress) (Bla
ke daha sonra resimlemiti) hahrlatan bir alegori: bir hac ve bir
peygamber olan "adil insan", ncil geleneinin ylanyla zde
letirilen, yararc ve rahatna dkn "kt kii" tarafndan
mlksz braklr. Bu ahma dzyaz blmndeki blisler ve
Melekler arasndaki atmay nceden haber vermektedir.
5.k 17: 1-8'in bir yanks. "Aarm kemikler"in yeniden
douu, Hezekyel'in Kuru Kemikler Vadisi'ndeki vizyonunu
hatrlatr (blm 37). branice'de Adem "kzl balk" anlamna
gelir. 3. levhada Adem 'in Cennet'e geri dnecei sylenir.
1.
63
"Yabanllkta alayan kiinin sesi", aya 40:3 ile lyas ve
Yahya peygamberleri hahrlatyor.
7.Cennetlerin srekli deimesine karn. Cehennemin tek
ve sonsuz oluuna ilikin iermenin, insafsz olmas istenmitir.
Swedenborg'a gre 1790'dan otuz yl ncesi, yani 1757, K
yamet Gn'yd. sa ldnde ve yeniden dirildiinde otuz
yandayd. 1757'de domu olan Blake asndan, bu tarihin
daha zel bir anlam vard, ancak bu artc rastlantya ilikin
bir imada bulunmamaktadr.
8.Eer Swedenborg'un yazlar yeniden dirilmi sa tarafn
dan frlatlp atlm mezar giysileriyse (Yuhanna 20: 4-13),
Swedenborg'u Yeni Cennefin zaman oktan gemitir. imdi
yeniden dirilen sa'nn ruhu Ortadokslara blis olarak gzke
cektir.
9.aya 63'de kzl bir adam Edom 'un lkesinin dndaki s
rail'den almaya gelir. Bu, srail'in Edom (Idumea) zerinde
ki egemenliine ilikin aya 34'deki kehanetin bir sonucudur.
Tekvin 25;30'da ad srail olan klsz, avare insan Yakup ile
Edom (hem Edom hem de Adem "kzl" anlamna gelir) olarak
bilinen, onun miras d braklm, kll ve kaba erkek kardei
Esau arasnda rekabet vard; babalan shak, bir gn Edom 'un
"egemenlik sreceine" dair bir kehanette bulunur (Tekvin
27:40). Siyasi adan, "Edom" tutucu ngiltere'yi tehdit eden
devrimci Fransa'nn ruhudur.
10.aya 34'e (Tanrnn gazabnn yok etmesine dair) ve aya
6.
64
35'e (dnyann kurtanlmasma dair) gndermeler, okurun za
mann olaylann ncil ykleri nda kavramaya hazr olma
s gerektiini gsterir. Adem'in, yani insanolunun bir gn cen
nete geri dnmesi fikri, geleneksel Hristiyan umududur; dev
rimci olan ey, onun u anda hemen olmas gerektiini syle
mektir.
11.Bu yapttaki anlahcmn cehennem taraftarlna karn,
dikkatli okur, enerjinin sadece bedenden geldiine ilikin ier
meler gibi yazarn onaylamad baz "eytans" fikirleri bula
bilir. Ar dzeltneye inanmak, Cennet ve Cehennemin Evlili
i'ni dzeltmeyi amalad yanl felsefi ikicilii srdrmek
olacaktr. Svvedenborg'un Cennet ve Cehennan'ine dt not
larda Blake, "eytan'n kfrleri"nin M ilton'm kendi szleri
olarak anlalmasna kar uyanda bulunmutur.
12.Milton'm sayg gsterilen iirinin bu eytans yorumunun
(Incil'in yeniden yorumlanmas gibi) kkrtc olmas tasarlan
maktadr, byk hayranlk besledii ozana ilikin Blake'in ken
dine saklad fikirlerinin bir abartlmas. Incil'de eytan, Eyb'
sulayandr; Yitik Cennet'te sa, insanolunu sulayandr.
13.Yuhanna 14:16-17'nin bir yorumu.
14.Hem "us" hem de "zet" anlamna gelir. Blake'de duyusal
alglama bu "ratio" tarafndan kuatlmtr.
15.Milton teslis ilkelerine inanan biri deildi; bu nedenle Kut-
sal-ruhun bu yaptta belirgin bir mevcudiyeti yoktur.
65
Genius szc hem deha hem de cin, peri gibi insan yaz-
gsma hkmeden varhk (Roma sylencebiliminde bir kimseyi
veya bir yeri koruyan cin) anlamma geUyor... Burada her iki an
lam da tayabileceini belirtmek gerekiyor.
17.Andrc asitin, metal levhalarn yzeylerini yakmak iin
kullanld resim kalb karma iine alegorik gnderme.
18.Thomas Chatterton'm (1752-1770) Bristove Trajedisi'nden
alnmtr.
"Nasl bilmem havada yol alan her frlayn
Yreime giden geidi bulamayabileceini.
Ve gzlerimi kapatacan?"
Aldatlm ozana (on yedisinde bir intihar) bu gnderme,
belki de kaybedenlerle sk ilikiye bir baka jesttir.
19.Cehennem bilgeliinin bu kleleri. Eski Ahit'teki "tanr
sal" Sleyman'n Meselleri kitabnn bir karldr. La Roche-
foucauld'un Maxims'i (Vecizeler) gibi terbiye edici aforizmalar
derlemesi o zamanlar poplerdi. Blake, Lavate'in Aphorisms on
Man'inin (nsan zerine Aforizmalar) (1788) dostu Fussel tara
fndan yaplan evirisini onaylayarak notlandrmt.
20.Bu epizod eitli uzlamsal sahneleri bir araya getirir. Pla-
ton'un len'inde olduu gibi felsefi yemek ve Gulliver'in Yolcu
luklar'nm nc kitabnda olduu gibi nl l ile karlama.
21.Bir cani ve zinac olmasna karn, mezmur yazar Davud
16.
66
"Tanr'nm kendi yreinden sonra gelen" bir kiiydi (I Samuel
13:14, Yasalar 13:22).
22.Hristiyanlar peygamberin, Judaizm in en baskc yasalar
olarak ald yasalar benimsemilerdir.
23.aya 20:2. Bir f iinde sade bir yaam sren Yunanl K i
nik, Diyojen (M.. yak. 412-323) yolda bir peygamber olarak
tannmaktadr. I Krallar 19:24'deki bir peygamber olarak Sa-
u l'un ksa deneyiminin elendirici yksnde gsterildii gibi,
rlplak dolaan peygamberler sadece aya ve dostu Diyojen
deillerdi.
24.Hezeykel 4'de peygambere, Kuds'n kuatmasn gerek
letirmesi ve srail'in hakszlnn yllarn temsil etmek zere
390 gn sol yanna ve Yahuda'nm hakszlk yllarn temsil et
mek zere de 40 gn sa yanma uzanmas emri verilir. nsan
dksyla "piirilm i" arpa reklerini yemesi emredildiinde,
balanmas iin yakarr ve o zaman inek gbresi kullanmas
na izin verilir. Aka hem Blake hem de Svvedenborg bunu, sa
dece yakt olarak kullanmak yerine, f lezeykel'in arpa rekleri
ni dkyla kartrm olaca anlamyla ele alrlar (Svveden
borg, True Christian Reli^ion (Hakiki Hristiyan Dini), blm
130).
25.Amerikan yerli amanlannn kendilerine uyguladklar d i
siplinler, tm topluluun aydnlanmasn gerekletirecek viz
yonlar retmek zere tasarlanmlardr; Kzlderililerle ilgili bu
bilginin ayrnts iin Blake'in bavurduu kaynak kitap bilin
memektedir.
67
Esinleme ve Petrus'un kinci Mekubu 3:8'deki metinlerden
kaynaklanan, yaratmm geleneksel tarihi sresi. Tanr zaman-
nm "bir gn"n bin ylla eitlemitir. Tarihin, Tekvin'deki alt
gn sren yaratla tekabl eden bin-yllk "gnlerin" bir
"hafta"s srdne inanlyordu.
27. ^Tanrnn en sevdii meleklerden biri; kanatl ve ocuk yz
l olarak betimlenirler.
28.Platon'un Devlet'indeki maara sylencesi zerindeki bu
varyasyon, John Locke'un (1632-1704) Essay Concerming Human
Ufderstandinginde (nsan Kavrayyla lgili Deneme) betimle
dii zihnin karanlk odasn da hatrlatmaktadr: "Dsal gr
nr bezeyilerin veya kendileri olmakszn eylerin idelerinin
ieri girmelerine izin verecek ekilde braklm kk aklk
lar tayan, btnyle ktan korunmu bir odack."
29.Bilginin iletilmesi zerine bu alegori, yaratcln hem
kavramsal hem de retken ynlerine, duyularn temizlenmesi
ne; ve asitle yakarak madeni levhalar zerinde resim kalplar
karma ilemine gnderme yapmaktadr. Bilgi, enerjileri kulla
nr; ancak "kitaplklar" da kitaplarn dzenlenmesi, dehet ve
rici olann sonunda uysallatrlm, belki de hapsedilmi oldu
unu ileri srmektedir.
30."Dourgan" ve "tketici" kar "Snflar", kendilerini ba
rtrma abalarnn, her birinin veya her ikisinin hakiki karak
terlerinin yklmasyla sonulanacan belirginletirmek iin
ar bir biimde ifade edilmilerdir.
26.
68
31.Baknz Matta 25:32-33,10:34.
32.Komik bir uzay yolculuunun ardndan cehenneme komik
bir ini; bunlar, geleneksel yk rntleridir. Cehenneme gi
den yol zerindeki yerlerin ardkl, Hristiyanln gerile
mesinin bir alegorisidir. Tarihsel alegoride, "douda, derece
uzaklkta" szleri Paris ile Londra arasndaki boylam mesafesi
ne gnderme yapmaktadr. Bu dn ikinci epizodunda anlat
c, Melei ve kendisini gnein iine iter ve burada anlatc ak
aziz giysileri giyinir (Esinleme, 7:9). Melee, geleneksel olarak
en dtaki gezegen olan Satrn'n tesindeki bolukta sonsuz
yazgsn gsterir. Svvedenborg'un ciltlerinin arl ile srk
lenerek, yeryzne yeniden dnlerinde, "tuladan yedi ev"
(ya da "Asya'nn yedi kilisesi". Esinleme, 1:4) iinden geerler
ki burada tanrbilimsel bir tartma, bir maymun evi alegorisiy
le hicvedilmitir. Mantk zerine incelemeleri ieren Aristote
les'in Analitik'i, iskelet ile simgelenir, nk biimsel zmle
me, "aarm kemikleri" canlandran kehanetsi vizyonun dirili
ini hie sayar ("Argman," 2:12, ve Milton 19:6-14
33.Bu vecize Cennet ve Cehennemin Evlilii'nin dokuz kopyas
nn altsndan kartlmt.
34.Paracelsus (1493-1541), svireli simyac, oklt kuramcs
ve tp adamnn takma adyd. Jakob Boehme (1575-1624), bir
Alman teosofisti ve ayakkab yapmcsyd, onun etkili yapt
1761'de VVilliam Lavv tarafndan ngilizceye evrilmiti. Bla-
ke'in 12 Eyll 1800 tarihli mektup-iiri, bu iki yazarn kendi d
nceleri zerinde Svvedenborg'a oranla ok daha byk etki
yaptn gsteriyor. Kendi yaptlarnn kenarlarna dt
69
notlarda Swedenborg'a saldrmasnn yannda, Blake onu, "K i
liselerin krpt Samson" olarak betimler {Milton 22:46). Fakat
Descriptive Catalogue'daki (Betimleyici Katalog) "The Spiritual
Preceptor" (Ruhsal retmen) adl resim VII zerine yorum,
Blake'in Svvedenborg'un retilerine belirli lde sayg gster
diini ortaya koymaktadr.
35.Bu sahne. Yitik Cennet VIII, 619'da, Adem tarafndan, me
lekler nasl seviirler diye sorulduunda, bamelek Rafael'in
mahcubiyetini anmsatyor. Tinsel dnyadaki bu trden tart
malar Svvedenborg'un vizyonlarnda yaygndr; baz durum lar
da Blake, olaslkla meleklerin tarafn tutmutur. rnein, ka
ranlk, penceresiz bir tapnakta geen, kzgn bir Tanr'ya kur
ban olarak kefaret deme retisi zerine bir tartma srasn
da, "Bunu iiten bir melek uzun sre sessiz kald; sonra sessiz
lii bozdu ve yle dedi: 'Hristiyan dnyas bylesine ldr
m olabilir mi...?'"
armha gerilmenin, sa'nn insanln tanrsallkla birle
tirdiini, fakat bunun hibir ekilde tvbe olmadn aklar
uzun uzadya; Swedenbt)rg'u dnyaya bunu bildirmesi iin
atar ve bunun zerine tapnan duvarlarnda pencereler orta
ya kar (Tn/e Christian Rcligion [Hakiki Hrisliyan Dini], blm
134).
36.blis'in yant Sleyman'n Meseller Kitab 27:22'yi akla
maktadr; "dv", dibek ve tokmak kullanarak ez anlamna gel
mektedir. Yasa ineyici olarak sa, Blake'in elyazmas iiri
"Sonsuz Gospel"in (yaklak 1818) konusudur. inenen emir
ler, drdnc (Markus 12:2-13), altnc (Matta 3:16-18), yedinci
(Yuhanna 8:2-11), sekizinci (Luka 9:13, 22:8-14), dokuzuncu
(Matta 27:13-14) ve onuncu (Matta 10:9-14) emirlerdir.
70
37.Pontiyus Platus: M.S. 26 ile 37 yllan arasnda Roma mpa
ratorluu'nun Yahudiye eyaletini yntemi vali.
38."Hangi eve girerseniz, kentten ayrlncaya dek orada kaln.
Sizi kabul etmeyenler olursa, kentten ayrlrken onlara uyar ol
sun diye ayaklarnzn tozunu silkin." Luka, Blm 9. sayfa 148
39.Bu konumada belirtilen incecik yalaz, blis'i iermektedir.
II. Krallar 2:H'de ateten atlar tarafndan ekilen bir araba orta
ya kar ve Peygamber lyas, bir kasrgann iinde cennete s
rklenir.
40."Bir zgrlk arks"na ve olaslkla bu dneme ait dier
yaptlarna, Urizen, Ahania ve Los'un "Lambeth kitaplar"na
gnderme yapyor.
41.Visions of the Daughters of Albion 4;22'de Bromion, byle bir
yasann olmas gerektiine inanmaktadr.
42.Bu blm , yaptn dier blmlerinden biraz daha ge,
yaklak 1792'de eklenmitir. 2-6 ve 10. msralar vizyonun a
da siyasal ve toplumsal boyutlarn vurgulamaktadr. 1. ms-
radaki Sonsuz Dii, 7. msradaki yeni domu dehet ve 8. ms-
radaki yldzs kral, daha sonraki yaptlarnda Enitharmon, Orc
ve Urizen adlaryla yeniden canlandrldlar. The Four Zoas'daki
geici kurtarc Los'un sonsuz ad "Urthona" aklama yapl
makszn burada ortaya kyor.
71
43.1789'da yklan Bastille.
44.Papa yetkesinin geleneksel simgesi olan Aziz Petrus'un
anah tarlan.
V45.America 10:6'da belirtilen Atlantis.
46.Blake'in yldzlar, insanlk d bir evrenin ileriyle zde-
letirildikleri zaman olumsuz imgelerdir.
47.Kyamet gn deniz yok olur (Esinleme 21:1).
48.syankr genci defetmi gecenin yal kral (ate ve gne
ile betimlenir) kendisini ykma srkler; emirlerini bildirerek
geceleyin iyileir, ancak kzgn gen douda, zgr olarak yk
selir. Bu yk, America 8:14, Europe 10:1 ve Urizen 28'de yeniden
ortaya kmaktadr.
49.On emir (k 31:18), America 8:5'deki gibi.
50.Kuzgun, skandinav tanrs Odin iin kutsaldr Milton
35:61 - 36:12'dekine gre afan gerek kuu tarlakuudur.
51.Visions 8 ve America 8;13'de yinelenir.
72
levhalar zerine notlar
Trkesi: Osman akmak
1. Levha / kapak sayfas
ilk sayfa kitabn baln tamaktadr ve belli bal karak
terler ile sahneyi tantmaktadr.
Desenin st kenarndan yaklak uzakln te birinde
dramn temsil edildii ller diyannm yzeyi balamaktadr.
"M addi varolu"u temsil eden iki aacm yapraksz dallar al
tnda drt kii vardr; ilerinden el ele tutuan ikisi br ikisi
ne doru yrmektedir, biri bir mzik aleti almaktadr - bir
aacn dibine uzanm kadmm nnde diz ken bir Orfeus
veya erotik bir figr. Onlarn stnde birka ku yukarya
doru umaktadr. nsanolunun zgr imgeleminin oyunlar
n temsil eden uan kular, dekorasyonun kitap boyunca yine
lenen bir zelliidir.
EVLLK szc, aadaki CENNET ve CEHENNEM
szcklerinin resmi biimciliinin aksine, sanki baarnn alt
izilmek istenircesine, ssl byk harflerle kaznmtr. Bu
muhalif, veya zt, elerin stne yz yze sarlarak uzanm
plak iblis ve Melek figrleri yerletirilmi. Bulutlara doru
ykselen Cehennem alevleri eitli iftleri ve tek figrleri ta
maktadr, ve bu. Cehennem enerjisinin Cennet'in edilgin ksr
ln nasl hayatla dlleyeceini gstermektedir. Bu ekilde de
kitabn son cmlesini nceden sezdirmektedir:
nk yaayan her ey Kutsaldr.
"Hayat" Blake iin sanatsal enerjinin rnleri olan canllk
ve yaratcktr, ve "Enerji sonsuz Hazdr" ve "Cokunluk G
zelliktir" cmleleriyle yceltilir. Desen, Cennet ile Cehenne
m in Evlilii'nin tamamlanmasyla. Melek ile Iblis'in, Ruh ile
Beden'in birlemesini tasvir etmektedir.
75
2. Levha / kant
ilk dizede bize "Rintrah grler ve savurur atelerini" de
nerek, kitapta bulunan soyut dncelerin kiiletirilmesinden
biri tantlr. "Rintrah", "VVrath" (Gazap) olarak, Avrupa'da ve
Amerika'da grlmeye balayan devrimler ann sonularn
nceden gren air-khinin, Blake'in kendisinin gazab olarak
anlalabilir.
Metin, dzyaz olmaktan ok neredeyse bir zgr kouk
tur. Cennet'in ilk sakini "adil insan"n bu dnyada, " lm va-
disi"nde, gerek kutsalln "tehlikeli yolu"nu nasl izlediini
anlatr. Daha sonra "sinsi ylan", "adil insan"n ikiyzl taklit
isi, yumuakbal grnerek sahneye kar ve onu, edilgin ku
zularn bekisi aslanlarn dolat, ahlaksalln keyfi kodlar
nn "orak iklimleri"ne kzgnlkla srer. Orada, Amerikan ve
Fransz devrimlerinin yaratt atmosferde Blake'in "Kra bu
lutlar"! tarafndan cezalandrlacak olan ksr toplum retil
mektedir.
Sayfann bu resimsel dekorasyonunun genel fikri, daha
nce. Masumiyet arklar'nda (1789) yer alan "Yankyan Yeil
lik" levhasnda kullanlmt, ve eitli deikelerle Gray'in
"Ode on a distant prospect of Eton College"in (Eton Kolejinin
uzaktan grnne bir vg) (1797) bir illstrasyonunda da
kullanlacakt. Bu desenlerde daha da basittir, bir ocuun Ma
sumiyetten Deneyime, veya cinsel olgunlua geiini. Hayat
Aac'ndaki bir olan ocuunun aadaki kza, cinselliin
simgesi olan byk bir salkm Esriklik zm veriini gster
mektedir. Bu balamda ise, ounlukla ayn anlama sahip ol
duu savunulsa da, o denli basit deildir. Bu grnt, yine de,
anlahr deildir. Hayat Aac'nn dallar arasndaki figr,
aka, uuan bir elbise iindeki bir kzdr ve birbirine deen
76
iki el botur. Her art altnda veren ellerin gizledii bu zm
lerin grn, arkasndaki yapran varlna baldr. Bu bir
ksrlk sahnesidir ve aadaki kzn yanndaki, filizleri rz
grda anlamszca uuan kra asmayla vurgulanmaktadr.
Yerde, sol taraftaki bir grup kaytsz figr de buna uygundur.
n tarafta uzanan tombulca olan, nesil rgeninin iki bitkisel
simgesince glgelenmitir, ve Masumiyet arklar'ndaki "Gon
ca" illstrasyonunu artrr. Bunlarn her biri, yaknlarda
uzanan iki plak kza doru bouna ynelmitir. Bu ksrlk
durumu, eHk eden metinde Rintrah'm gazabnn nesnesi olan,
yaratc enerjiden ve hayalgcnden yoksun bir toplumun
"orak iklim ler"ini resimler.
77
3. Levha
ilk satr, "Yeni bir cennet balatlyor...", 1757 yln kutlar
ve Swedenborg ile Blake'in kendisini konuya katar. nc sa
trda Svvedenborg, otuz yanda armha gerilen sa'nn me
zar banda oturan "iyi" ve edilgin Melek'tir. Katlanm keten
den mezar giysileri, Swedenborg'un kendi Son Yarg kehane
tinde yaratt hatal dizgeleri barndran yazlarn temsil eder.
Bu, drst insan Esau'nun hilekr kardei Yakub'u yendii ve
Adem 'in Cennet'e geri dnd, Edom 'un memleketinde so
nulanr. aya'nm 34. ve 35. baplarnda; sa'nn krallnn g
nahkrlara kar, gnahlarn balayclyla kazand zafe
rin kehaneti bulunur. Adem 'in Cennet'e geri dn hibir ke
hanette bulunm uyordu ama sanatn hayalgc gl yaratcs
Blake'in nsan gr, m utlu luu yeniden elde edii ve nceki
sayfann "adil insan"nn zgrletirilmesini dorulayacaktr.
zleyen yedi satrda Blake, daha nce anlatlan Kartlklar
dizgesini aklar. Bunlar araclyla yeni zgrlk kazanla
caktr.
stteki desen Cehennem alevleri iinde sevinen zgr ru
hu gsterir. Aada bir kadn, selamlayan kollarla rahimden
kan bir kz dourmaktadr. The Book of Urizen (1794)'in (Uri-
zen Kitab) nc levhasnda gsterilen alevler iindeki airi,
koan Los figrne ok benzeyen gen bir adam, kzdan koa
rak uzaklamaktadr. Onun yannda gen bir kz hi aba har-
camakszm umaktadr ve ayn zamanda da onu pmektedir.
Bu kiiselletirmelerin hibiri metinde gemez, ama sahnedeki,
Orc'a, Yenidomu Dehet'e, Devrim ruhuna hayat veren Enit-
harmon ile yeni an cinsel serbestliini ileri gtren Los ve
arkadadr.
Birka kk satraras simge vardr. "As a nevv heaven is
78
bcgun" (Yeni bir cennet balatlyor) szcklerinin stnde
uuan bir dii figr bulunur; onlarn aasnda uan bir ku
vardr. "Adam "n (Adem) /erinde uuan bir erkek figr
bulunur. Sekizinci dizenin sonundaki, "Love and Hate" (Ak
ile Nefret) szcklerinin altndaki iki figr, beden ile ruh, bir
lemitir.
79
4. Levha / iblis'in sesi
Bu levhada her biri l'den 3'e kadar numaralandrlm iki
dizi cmle bulunuyor. Bunlardan ikinci kme birincilerini ya
ntlamaktadr. lk cmle "Kutsal kitaplarn veya kutsal ya-
salar"m rettii yanlglardr; ilk ikisini, kartlaryla birlikte,
aklamaya gerek yoktur. "Tanr, nsana Enerjilerinin peinden
gittii iin Sonsuzluk iinde eziyet edecektir"diyen nc ya
nlg, "Enerji Sonsuz Hazdr" szckleriyle ve gnahlar ba
lama temel dsturuna Blake'in inancyla olumsuzlanmaktadr.
Aada tasvir edilen sahne, tersyz edilmi olsa da, Blake'in
"The Good and Evil Angels" (yi ve Kt Melekler) olarak ad
landrd daha sonraki dnemlerin renkli-basksna benze
mektedir. Her iki figr de erkektir. Cehennem'in kuatc alev
lerinden darya frlayan sadaki figr, Yenidomu Dehet'i
yi Melek'in, ya da Kstlama'nm sk kollarndan kurtarmaya
ahan Blake'in blis'i, Bedensel Enerji'si olabilir. zgrlk
Gnei'nin aydnlatt. Zaman ve Uzay Denizi'nin dalgalan
zerinde szlmektedirler, ama Enerji blisi ayakbileinden
zincirlenmitir ve kmldayamamaktadr. Bu figrler, levhann
st yarsnn, zellikle de ncnn "Yanlglar"m, yani
enerjik insann sonsuza dek eziyet greceini resimlemektedir.
Satraras dekorasyon ok saydadr. stte, borazanc
blis'in yanlglar listesini seslendirmektedir, borazanlarn no
talar eitli tehditkr bitkisel ve hayvansal simgelerle temsil
edilmektedir. kinci satrda bir kadn ve bir ocuk, elleri birbi
rine dokunarak uumaktadr. Drdnc satrda, eri bir bitki
yzeyine uzanan bir figrden uarak uzaklaan bir figr var
dr, bu, insanlar "bitkileince", ya da maddecileince ruhun be
deni terketmesini anlatr. Yedinci satrda, ruh ilkin bitkiden ya
tandaki bedeni uyandrmaya alr; sonra beden, buluan el-
80
leriyle ruhla yeniden birlemek iin yatandan kalkar. Bunla
rn sa tarafnda, yerde bir araya skan figr bulunur,
bunlar byk olaslkla Usular, ya da Maddecilerdir, ve her
iki yanlarnda filiz sren bitkiler vardr. Dokuzuncu satrda,
topuklar zerinde srayan ama birbirine bakan iki ocuun
grmezden geldii zgr bir hayvan yer alr. Onlarn arkasn
da bir adam bir ocua bakmas iin sessizce otlayan bir kz
gstermektedir, her ikisi de doal enerjilere gem vuran iyi Me-
lek'lerin simgesidir. Bir dizi figr ondrdnc satr izler: ilkin
beden ve ruh birlemek iin ileri atlmaktadr, bedenin bitki
yata Gzellik Yolu'na dnmtr; onlarn arkasnda, tah
minen grme duyusunu yitirmi bir adam bir kpek tarafn-
t " /'-/n t- Ti'dan gtrlmektedir; onu bir bakas kr gibi el yordamyla
izlemektedir, ve onlar da cansz ekiller tarafndan izlenmekte
dir. Son olarak, ikinci Doru'nun sonundan sonra, nnde di
kili dikenli asasyla, ngilizlere vaaz veren Arimatheal Jo-
seph'in Blake tarafndan yaplan renkli-bask desenini art
ran bir grup gelmektedir. Hristiyanl, sanatsal enerjiyi, va'z
etmektedir. Joseph'in arkasnda, ikiye yarlm bir aa, banyo-
kveti arabasna oturmu bir Usuyu eken atn yolunu yere
sarkan dallaryla kesmektedir.
5. Levha ve 6. Levha'nn st ksm
Bu levhalar Enerji'nin Us'a ve Kstlama'ya stnlyle
ilgili tartmay srdrr. Yeterli derecede kendi iradesi olama
yanlar ynetmek iin Us gerektiine gre, zayflk ktdr
paradoksuyla balar. Blake, bu sav, The Book of Job'a da (Eyp
Kitab) bir gz atarak, M ilton'm Paradise Losf'undan (Yitik Cen
net) bir alntyla destekler; "M ilton Melekler ve Tanr'ya ilikin
yazarken ellerinin kollarnn bal, blislere ve Cehennem'e
ilikin yazarkende zgr..." Okuyucuya, Yazg ve kalamaz
bir despot olan kendi Tanr'sndan daha ekici gelen, enerji ve
atele donanm bir eytan yaratt. Olu, duyulardan karlan
ekici olmayan bir soyutlama, ya da "Us" haline geldi; Kutsal
Ruh, M ilton tarafndan yadsnd iin "Boluk"tu. yleyse
M ilton 'hakiki bir ozand ve farknda olmadan eytan'n tara
fnda yer alyordu'.
Levha 5'in st yarsnda yer alan desen, nc yanlgy
resmeder, ve bir nceki sayfada balayan hikyeyi srdrr:
"Tanr, nsana Enerjilerinin peinden gittii iin Sonsuzluk
iinde eziyet edecektir." Enerjik insan (Blake'in Orc'u, Mil-
ton'n Lucifer'i ya da Ovidius'un Phaethon'u) klc, at, haas
ve sava arabasyla (bu sonuncusu sadece krk bir tekerlek
olarak desende gsterilmitir) tepe st alevlerin iine den
plak bir genlik olarak temsil edilmektedir. Kitabn br kop
yalarnda sol tarafa den korlam kzl bir kre (Mars) de
vardr. Burada gsterilen, bir baka daha kk ve soluk bir
kre (belki de ay) de atn bann yaknna dmektedir. Bunla
rn bazlar daha sonraki kitapta, America 'nn 4. ve 5. levhala
rnda, Dehet grnts, yani Amerikan d evriminin iinde
tasvir edilmektedir.
"Unw illing" (isteksiz olan) szcn izleyen Levha 5'in
82
ilk dekorasyonu "weak and unvvilling" (zayf ve isteksiz olan)
insann den figr gibi grnmektedir. Beinci satrdaki
"shadovv of desire"dan (arzunun glgesi) sonra, ayn adam
bitkilerin glgesi iinde yatmaktadr ve neredeyse gzden kay
bolmutur. Yedinci satrda, "Paradise Lost" szcklerinin altn
da, belki de M ilton' temsil eden yaslanan bir adam vardr, ve
elinde Ynetici'nin ya da Us'un simgesi olan ve Nevvton'm
kendi pergeliyle simgeletirilen bir ift byk pergel tutuyor
gibi grnen bir bakasyla yzyzedir. Onuncu satrn sonun
da, burulmu kuyruu olan kanatl bir ejderha bulunmaktadr.
D. V. Erdman'a gre bu, daha sonraki
sayfada kartal ve engerek ylandr.
Sayfann sonundan drdnc satrda
ki "Satan" (eytan) adndan sonra bir
ylan gelmektedir.
83
6. Levha ve 7. Levha'nn st ksm anlas bir d
Bu levhada byk illstrasyon yoktur. lk satrn altnda,
5. levhadan gelen, anlalmas zor bir resimsel erit vardr. A l
mak iin kollarn aan birine, istekle bir ey uzatan bir insan
figrne benziyor. Bu, metnin st ksmnda, "Mesih arzusuna
yenik dm ve Cehennemden aldklaryla bir Cennet kur
mutu" denilen satrla ilgili olabilir. Ve Incil'e gre, "Usun,
zerinde Fikirler ina edebilecei teselli ediciyi veya Arzuyu
gndermesi iin Baba'ya yalvarr". Bu yoruma gre Us, ardn
da uzun bir ylankavi iz brakyordur. Bu satrlar, dallarndan
iki elma sarkan, garip bir biimde eilmi bir aa izlemekte
dir. Belki de Bilgi Aac'nn meyvesini Cehennemden alp ge
tirdiini imlemektedir.
Altnc satrda Blake bir deiiklik yapmtr. Cmle, kal
b ilk bast zaman, "the Jehovah of the Bible being no other
than the Devil who dwells in flaming fire" (Kutsal Kitab'n Ye-
hovas yalazl atete yaayan eytan'dan bakas deildir) idi.
Bu Yehova, Blake iin, daha sonra Urizen diyecei alan Tan-
r'yd. Halbuki onun Hristiyan Tanr dncesi, sanat ve
enerji kayna olan sa gibi btn gnahlar balamay arzu
layan biriydi. blis, ya da eytan, zaten birka satr yukarda
adlandrlmt, ve akas Blake onu bir kez daha adlandr
may gereksiz bir fazlalk olarak gryordu. Gereken tek ey,
"he who dvvells in flaming fire" (yalazl atete yaayan o) ta-
nmlamasyd. Bu hatay bakr levhasnda, ya da bazen dedii
gibi "bask kliesinde" "the"nn "t"sini ve "Devil" szcn
atarak kolaylkla dzeltebilirdi. Bu dzeltme geriye, bazen al
tn rengi bir alevle doldurduu bir boluk brakt.
84
Levha 6'nn ortasnda Levha 7'nin ilk drt satrna kadar
sren bir b lm n "Anlas Bir D" bal bulunuyor. Bu
baln kenarlarnda ve aasnda alevlerin stnde neeyle
kayan ve ilerine dalan air grnyor. Metinde Cehennem
ateleri arasnda nasl yrd ve Cehennem Meselleri'nden
bazlarn nasl derledii anlatlyor. Eve dndnde "be du
yunun cehennemi"nin bir kenarnda "kara bulutlara sarnm
gl bir blis" gryor. Bu blis, (Bakr levhalarnn kalbn
dken Blake gibi) "andrc ateler"le u cmleleri yazyor:
"Havada yol alan her kuun be duyunuzca engellenmi,
Engin bir haz dnyas o lduunu nasl bilmezsiniz?"
Bu cmleler Levha 7'nin tepesinde bulunuyor, ve Levha
6'nn aadaki ucunda ykselen kara bulutlan arasnda (bura
da baslanda olmasa da), sonraki levhann nc satrna
("How do you know but ev'ry Bird that cuts the airy way")
balanan H harfi var. yle grnyor ki Blake bu dizelerin
fikrini Chetterton'm "The Dethe of Syr Charles Bawdin" (Sir
Charles Bawdin'in 01m)den almtr:
Howe dydd I knowe thatt ev'ry darte
Thatt cutte the airie waie
Myghte nott fynde passage toe my harte.
And close myne ey es for a i e?
(Nasl bilmem havada yol alan her frlayn
Yreime giden geidi bulamayabileceini.
Ve gzlerimi kapatacan?)
85
7. ve 10. Levhalar /cehennem meselleri
Levha 7'nin ilk drt satrndan sonra, bu drt levha kita
bn birok okur tarafndan daha ekici bulunan zelliidir, bel
ki de ilk bakta onlara daha kolay anlalr grnmektedir.
Bu Mesellerin ksmen Lavate^in Aphorisms'nca (Aforiz-
malar) kkrtld kabul edilir. Blake, kitabnn 1788'deki ilk
bask kopyasnda, ounhkla onaylayarak, bu aforizmalardan
ziyadesiyle erheder. svireli ahlak ve Henry Fuseli'nin dos
tu Johann Kaspar Lavater, Svvedenborg okulundand ve uzla-
mc ve yzeysel dnceleri Blake'in Iblis'inin yaratc ve
enerjik tavrlarnn tam tersi olan bir Melek'ti. Foster Damon,
Blake'in felsefesi ve simgeleri zerine yazd kitapta (1924)
Lavater'in 466. aforizmasnda unlar yazdn syler; "Sayg
deer bir kiiye yaplan bir hakaret dncesizce ilenen bir ci
nayetten daha az balanabilirdir", ama Blake kendi Mesel'in-
de daha da arya gider: "Gerekletirilmemi arzular emzire
ceine bebei daha beikteyken ldr". Damon, Lavater'i ne
saygdeer bir kiiye hakaret ederken ne de bir bebei ld
rrken dnemeyeceimizi, ve Blake'in ocuk ldrme yeter
liinden kuku duymam z gerektiini, ama yine de bu meselin
"gerekletirilmemi arzular" en byk cinayet olarak nitele
diini belirtir. Blake, ruhsal ya da fiziksel, btn basklarn
aleyhine va'zetmitir ve z-ifadenin tevik edilmesini ve zayf
larn kk grlmesini sylemitir. "mgelemin Gerekliini,
hayatn her biim inin kutsalln, budalaln bilgeliini ve k
stlamann tehlikesini srekli yinelemitir," diyor Damon. M
samahakar bir toplum Blake'in Mesellerini yergisel ieriklerin
den syrmaya ve arln her trn hakl grdn savla
maya eilimli olabilir. Ama unutulmamal ki, Damon'm da be
lirttii gibi, Blake arl yceltmitir, ama kendi hesabna de
86
il, bilgeliin sarayna ulatrd iin yapmtr bunu. "ok
fazlas", yalnzca "Yeterince" d en sonra gelen ikinci tercihtir.
Cehennem Meselleri, Blake'in Iblis'inin felsefi temelinin
takdiri ve tecrbeyle ulalan yergisel bilgeliin damtlm
zdr. Kendi doru balamlar iinde okunduklarnda ve da
ha sonra anlamlar zerinde okuyucunun kendi dnmesine
konu olduklarnda iyi anlalabilir. IMreysel "tefsir" yalnzca
keskin lezzetlerini bozar.
Sadece bir tane byk illstrasyon vardr ve Levha lO'un
altnda, "Yeterince! ya da ok fazlas." haykrnn altna yer
letirilmitir. Bu sahnede. Zaman ve Uzay Denizi'nin kpkl
kylarndaki figr gsterilir. Ortada blis dizlerinin stnde
alm bir tomar parmenle diz kmektedir ve byk olas
lkla parmende Meseller yazldr. Dizlerinin stndeki bir
deftere meselleri yazan, ve byk olaslkla onlar yanl anla
yan Melee retmek iin ilk dizeleri sabrszlk iinde gster
mektedir. blis'in arkasnda, sabrszlndan aa indii belli
olan bir tr taht ya da yarg koltuu bulunmaktadr. Srtndan
sivri ulu kanatlar kmaktadr, ve ular srasyla "Yeterince"
ve "ok fazlas" szcklerini iaret etmektedir. Sol tarafnn
arkasnda tezat oluturan bir figr oturmaktadr, ve dikkat ve
ilgiyle, dizlerinin stnde neredeyse bitm i kendi yazma, bir
yandan da aptal Melein ne yapmakta olduuna bakmaktadr.
Erdman bunun "rak blis" o lduunu, belki de Blake'in ken
disi o lduunu syler. ok dikkat eken bir ayrnt da aptal Me
lein yannda kvrlan (bu kopyada pek de iyi belli olmayan)
sivri ulu bitkidir; bu aka, Erdman'm da belirttii gibi, Eras-
mus Darvvin'in Loves of the Plants {The Botanic Garden'm ikinci
blm)'inde yer alan 15. sayfadaki levhadan alnmtr. Bu
levhada, tohumuna ulamaya yeltenen bcekleri yakalayp
yok eden gneglnn (Dionaea muscipula) sivri ulu yaprak
87
lan resmedilmitir. Bu yrtc bitkiyle eitmeninin sivri ulu ka
natlar arasnda oturan Melek akas yakalanmtr. Bunun
aksine, br taraftaki akll kii Gloriosa siperba'ya benzeyen
gzel zgr bitkiyle yanyanadr. Bu iek Darvvin'in kitabnda
bir nceki levhada, 14. sayfada resmedilmitir. Desende sanki
u denmek istenmektedir; Eer aptal Melek kurtulmak istiyor
sa blis'in Mesellerini almak ve renmek zorundadr.
Bu blmdeki btn levhalarda ok sayda satraras de
korasyon bulunuyor;
Levha 7: Bahm sol tarafmda kamburunu karm bir fi
gr bir sopayla toprakta ukur amaktadr -"Ekim zaman
ren". Sa tarafta konuan bir ylan zevkle onu ellerinin arasn
da tutan bir kadna ve iki ocua neeli mesajlar vermektedir -
-
"hasat zaman ret, kn keyfine bak". Alt satr aada san
ki bir ey ilan ediyormu gibi ellerini kaldrarak koan bir
adam vardr.
Levha 8; Dekorasyonlar genel olarak bereketi ve m id i
simgeliyor - bir salkm zm , iekler, uuan ya da ten ku
lar. Sayfann ortasnda bir mesel, "aslan krk ... koyun pos-
tu"ndan elbise bien, dizlerinin stne km iki kiiyi gste
ren bir eritle dorudan doruya izilmitir. Her iki tarafta da
bir aslanla otlayan bir koyun vardr. Drt satr aada, metin
deki "san, fare, tilki, tavan" kiiletiren budala bir adam k-
fchjp, teli ot tr, bo/. wom aa the iloece t
ra bir aacn kklerini gzlyor. Bunun iki satr aasnda
gemilerin ve kularn bu lunduu bir deniz manzaras vardr;
sa taraftan bir uurum, kennrmda byyen bir aala denize
rtraiiiM;the tr>ufrtam ov'^elo'vvs' u n m e n i t r .
i . I -----
doru knt yapmaktadr. Bunun altnda da bir ylanla drt
nala koan bir erkek geyik arasnda, aka aadaki meseli
resimleyen bir karlama vardr:
"Dncenizden aka sz etmeye her zaman hazr olun,
o zaman alak kii sizden saknacaktr.
Erdman, Blake'in bu izimi ylanla erkek geyiin doal
dmanlar olduuna dair geleneksel inanca dayanarak yapt
n belirtmektedir.
Levha 9: Dekorasyonlar ounlukla belirsiz renk lekeleri
dir. Yalnzca sayfann dibinde bir ift (beden ve ruh) sanki iler
lemeleri iin okurlar cesaretlendirmek istermi gibi sa ke
den darya doru umaktadr.
89
Levha 10: Uan ya da takm tavrlarla dans eden figr e
ritlerinin oluturduu dekorasyonlar sanki sayfadaki merkezi
satr, "Cokunluk Gzelliktir", resimlemek ister gibidir. Ama
yine de bir figr, evresindeki genel taknln farknda olma
dan yatmaktadr. Levhann aasndaki izim ise zaten ak
lanmtr.
90
11. Levha
Bu levhann metni. Eskil O /an lann anlad anlamda, in-
sanbiimci dinlerin kkeniyle ilgilidir. Bu ozanlar. Tanrlarn
ya da Dehalarn adyla ve iyeliiyle doal nesnelere ve yerlere
bata bulunurlard. Bu ekilde icat olunan dizgeler bir Ra
hiplik kurumunun olumasna yol at. Daha sonra rahipler
Tanrlarn kendilerini rahiplie atadklarm ilan ettiler. nsann
kendi tanrsall unutulmutu.
Sayfann tepesindeki illstrasyon, kendi tinsel formlar
iinde grnen Doay gstermektedir. Solda, bir Gne-tanr-
s yerden ykselmektedir. n tarafta, plak kadn biimindeki
rmak bir ocuk gibi srayan bir iee ynelmektedir. Bu k
menin arkasnda, kabuunda yal bir adamn yz grnen
bir aa gvdesi bulunmaktadr. Sayfann dibinde, Blake'in
m addi dnyann yaratcsn, Urizen'i nsan' yaratrken temsil
eden bir izim vardr. Bu izim, Michelangelo'nun Vatikan'da
bulunan, Adem'i yaratan Tanr resmini anmsatmaktadr. Bu
izimde yeni yaratlm nsan karanlk bulutlara doru srk
lenmektedir ve tanrsall unutulmutur.
Az sayda satraras dekorasyon bulunmaktadr. lk drt
satrarasnda birka uuan ku vardr. Aaya doru, "Priest-
hood" (Rahiplik) szcnden sonra grlen dalgal hiyerog
lif, kurumlam dinin rahibini simgelemek iin ylan hi de
seyrek kullanmadn bize anmsatmaktadr. Son satrdan
sonra bir rahip, bir kl tayan basz bir Kuvvet figrnn
nnde diz km ibadet eden drt kiiye t vermektedir.
ouncd tke Godin
12. ve 13. Levhalar / anlas bir d
Bu levhalar ikinci "Anlas Bir D" ile balantldr ve
"aya ve Hezekyel peygamberler benimle birlikte yemek yedi
ler" artc szleriyle balamaktadr. O dnem in ve daha son
raki yllarn eletirmenleri bu aklamay, balkta bu hikye
nin bir "D", hayalgcnn bir deneyimi o lduunun ima
edildiini gz ard ederek, Blake'in deliliinin kuku gtrmez
bir kant olarak ele almlardr. Blake bu iki peygamberle yap
lan tartmay, hayalgcnn herhangi bir "snrl rgensel al-
gs"dan daha fazla gerei ortaya kardna ilikin kannatini
vurgulamak iin kullanmt. "Snrl rgensel alg" insann be
duyusunun snrlayc maarasdr. Belki verdikleri yantlarla
kendi inanlarn dorularlar diye sorular sorar. "Bir eyin yle
olduuna dair gl inan, onu yle yapar m?" sorusu, haki
katin beyan olarak grlr. iirsel Deha ilk ilkedir ve "her e
yin iindeki sonsuzu" alglar. ayann plak ayakla yry
ne ve Hezekyel'in hayvan dks yiyiine ve uzun sre sa
ve sol yanlar stne yatna yaplan atflar, iirsel hakikatlere
dikkat ekmeye ynelik herhangi bir tuhafl hakh gstermek
iindir.
Blake'in hayali konuklaryla yapt bu felsefi tartmann
resmedildii byk illstrasyonlar yoktur, ve satraras deko
rasyonlar, daha ok, bitkisel ve ylankavi biimler ya da uan
insan figrleri ya da eitli szckleri ya da blmleri vurgula
yan ku figrleri olarak kullanlmtr. Levha 13'n dibinde yer
alan son ayrnt, metinle daha yakndan ilikilidir. Peygamber
Hezekyel, yan stne yatarken grlmektedir ve dalgal yata
gnll ilesinin uzun srecini simgelemektedir.
e a s e c v ^ r a m c a u n v i
14. Levha
Bu ksa blmde Blake, "dnyann alt bin yln sonunda
ateler iinde yanp kl olacana ilikin" eskil gelenei, belki
de Fransz ve Amerikan devrimleriyle ilikilendirerek kullanr.
Yalazl klcyla kerubi'yc, bu kstlama dnyasnn bekisine
Adem Cennet'ten kovulunca kaybolan Hayat Aac'n terk et
mesi emredilmiti. nsan yeniden Aa'a kavuma iznini al
mt ve herey maddeciliin snrlandrmalarndan sonsuzluk
ve kutsallk durumuna dnmt. Bu ise, duyularn genel
geniletilmesi, zellikle de cinsel mutlulukla salanmtr. Bla
ke, bir kez daha, ruhun ve bedenin zdeliinin ortaya karl
mas gerektiine atfta bulunmaktadr. Bylece insan sradan
duyularnn maarasndan kurtarlacaktr.
Sayfann tepesindeki illstrasyon, alevlerin arkaplanna
kar ak kollaryla, bozbulank renkte, uyuyan bir erkek gv
desinin zerinde dolanp duran bir kadn gstermektedir. Bu,
maaraya kapatlm erkein, byyen arzularn yakc enerji
siyle dii bir ruh tarafndan yeniden hayata dndrln
simgelemektedir.
Sayfann ortasndaki "tensel zevk" canl mee yapraklar
ve aylalar tarafndan izlenmektedir, ve sonraki satrda "body"
(beden)den bir yaprak sarkmaktadr. Sayfann sonlarna doru
serbest braklm enerjiyi ifade eden zplayan bir at bu lun
maktadr.
15. Levha / anlas bir d
nc "Anlas Bir D"n yer ald bu levhada bilginin
nasl kuaktan kuaa aktarldnn fantastik bir alegorisi ve
rilmektedir. Blake kendini "Cehennemde bir Basmevi"ne yer
letirir ve her zamanki gibi, maaraya kapatlm adam, be
duyusuyla snrlanm olan, simgeleyen alt oday ya da ma
aray anlatr.
lk odada, duyusal hazzn simgesi olan, uzlamsal yasalar
sprntsn temizleyip atan ve bylece de hayalgcnn
daha iyi gelimesi iin insan zgrletiren "Ejderha-Adam"
bulunur.
kinci odada Us Engerei altn ve gm dekorasyonlarla
(tpk Blake'in sayfalannn parlatlmasnda kullanm olabile
cei gibi) bilginin genilemesine, ve bylece ruhsal algnn da
gelimesine yardmc olmaktadr.
nc odada gelimeler. Deha Kartah'nm nsan'n yarat
c yetileri iin saraylar ina etmesine olanak salamtr. Dr
dnc ve beinci odalarda Blake, kitaplarn yapm nda kulla
nlan madenlerin eritilmesi ve dkm kalbnda dklmesi i
lemlerini grmektedir, ve bylece bakr-levha kullanm nn ya-
nsra matbaa harflerinin dkm n anlatmaktadr. Altnc
odada baslan kitaplar ktphaneciler tarafndan alnmaktadr.
Metnin altndaki illstrasyonda Us Engerei'ni yukarya
tayan Deha Kartal gsterilmektedir; ikisi algnn ilerici geli
iminde ortaklaa almaktadr.
Az sayda daha kk dekorasyon bulunmaktadr. Tepe
de, baln her iki tarafndaki Beden ve Ruh'un alldk figr
lerinin her ikisi de harflere ipliklerle balanmtr. nc sat
rn byk bir blm, bilginin srekli almasn ifade eden
sarmal bir iple kaphdr. Altnc satrn sonundaki saa sola ser
94
pitirilmi yapraklar bir kitabn yapraklarn simgeler. Doku
zuncu satrn sonundaki kvnntl yldrm, belki de Us Engere-
i'dir; biri ayakta biri de yerde uzanan ve aralarnda bir kitap
bulunan iki figre doru ynelmektedir.
C 7
95
16. Levha ve 17, Levha'nn st Ksm
Levha 16'nn tepesindeki illstrasyonla Blake'in hemen
hemen ayn dnemdeki kk kitab The Gates of Paradise
(Cennetin Kaplar)'ndaki (levha 12) oymabasks arasnda y
zeysel bir benzerlik vardr. Sz konusu kitaptaki levhada bir
zindanda oullan ve torunlaryla len Kont Ugolino'yu (Dan-
te'nin lahi Komedya'smn bir kahraman) gsteriyor ama bizim
ele aldm z levhadaki grup daha farkh bir anlama sahiptir.
Metnin "bu dnyay biimlendiren Devler"in, yani, nsan'm
be duyusunun, Enerjilerimizin kaynann anlatld ilk sat
rn resmeder. Devler zincirlenmi biimde yaar, ve Usularm
kurnaz, zayf zekalaryla denetlenir. Blake, daha sonra, "Do
urgan", ya da hayalgc kuvvetli ve yaratc zihinler, ve "T
keticiler" ya da "varolutan paylar" alp bunun btnn tama
m o lduunu sanan Usular olarak insanolunu iki kategoriye
ayrr. Dourgann Tanr'yla zdeletirilmemesi gerektiini
anlatr. O, Tanr'nm kendini gsterdii yaratc nsan'dr. Blake
bunu daha sonraki iirlerinden "The Everlasting Gospel"
(Bitmeyen Ilahi)deki u dizelerde ok aka ifade eder;
Thou art a Man, God is no more,
Thine own Humanity learn to Adore
Levha 17'nin biti cmlelerinde Blake, bu iki tr insann
doal dmanlar olduunu, din onlar bartrmaya alsa da,
sa'nn bunu yapmadn, ksa meselinde onlar koyunlar ve
keiler olarak ayrdn uzun uzun anlatr. Sonunda eytan,
ya da Ayartc'nn daha nceleri, Yaratl'm tufan ncesi Dev
lerinden biri olarak dn ld (6:4), bunun da enerjilerimiz
olduu anlatlr.
96
Levha 16'nn ilk satraras dekorasyonu, uzun bir dalgal
r * / / . /izginin sonlarnda ak kollaryla ayakta duran kk bir fi
grdr; bu belki de izginin kendi sonunun Her ey o lduunu
sevin iinde hayal eden bir Dourgan'dr. satr aada,
Dourgan'n bazlarnn art olan bitkiler vardr. satr aa-
gda, bitkisel nesnelerin zerinden birbirlerine ulaarak bir n
san oluturmak iin mcadele eden Beden ile Ruh resmedil
mitir.
Levha 17'nin tepesinde, sa kede, dallar ilk iki satr
gsteren bir am aac vardr. Altnc satrdaki bir dizi amble
m in -otlayan bir koyun, arka bacaklar stnde duran bir kei,
hareketsiz bir at ve drtnala koan bir at- her biri Dourgan ile
Tketici'yi simgeler. Drtnala koan at en son levhada ok da
ha muhteem bir ekilde tekrar grnecektir.
f sa .)is f Io a m ff. n o t d 3 'etu i I h z c c h a t CL
17. ve 20. Levhalar / anlas bir d
Bu drt levha "Anlas D"lerin en uzunuyla ilgilidir. Bu
levhalarda Blake, uzlamsal dinin szcs, kibirli Sweden-
borg Meleiyle fantastik, neredeyse gln bir tartmaya gi
rer. Melek onu, eer bu setii yn izlemeyi srdrrse yaz
gsnn korkun olaca yolunda uyarr. Blake de Melee ona
onun (Blake'in) "sonsuz yazgs"n sergilemesini ve ondan son
ra onun m u yoksa Melein m i yazgsnn daha arzulanr oldu
unu dnmeyi nerir. Bunun zerine, hem grsel olarak
arpc hem de m izahi adan sama, byk bir yergisel gle
anlatlan soyut bir dnyaya birlikte inerler.
Daha doru bir deerlendirme iin, dlerinin aamala
rnn ve grdkleri nesnelerin biraz aklanmas gerekiyor.
Ahr evcil "eitimli atlar"n barnadr; kilise, bir mahzene, l
arzularn mezarna kan ortodoks dinin evidir; imalathane.
Melein oturduu, ksr maddeci usuluun yuvasdr; maa
ra, yakndan tandm z "maaraya kapatlm insan"n mes
kenidir. Kaifler daha sonra, her geleneksel bireyin onun iin
nceden belirlenen bir yerinin bulunduu. Cennet ile Cehen-
nem'in Svvedenborgvari kavram Cehennem'e (Abyss) varrlar.
Blake, aa kklerinin destekledii ve bitkisel ya da maddi va
roluun ilkesi olan boluun stnde sallanp durur. Daha
sonra, eskil hatann amblemi, D ruid lerin kutsal aac olan
"meenin kvrlm kk"nde dinlenir. Melek, baz kr inanla
r temsil eden tersine evrilmi mantarn stnde aslr ve bu
ona huzur verir. kisi birlikte Cehennem stnde aslr ve "ka
ra fakat ldayan" bir gnein acayip yla ne o lduunu sey
reder. Damon'a gre bu. Gazabn ssn salayan ama Hakika
tin yla ilgisi olmayan bir kredir. Burada Blake ve benzer
lerinin ruhuna kara ve ak (yani, iyi ve kt) rmcekler tara
98
fndan ya da ruhlar iin mcadele eden. Son Yarg'nn eski re
simlerinde grlen eyleri anmsatan havann Gleri tarafn
dan ikence edilmektedir. Melek Blake'e onun yerinin kara ve
ak rmceklerin aras, en byk ikencenin yeri o lduunu
syler. O srada Dou'dan doru bir eyin onlara yaklamakta
o lduunu grrler. Dou, Blake'e gre duygularn diyardr,
ayn zamanda sa'nn doduu ve ld blgedir. Bu, byk
Leviathan'n badr, byk olaslkla Thomas Hobbes'un Levi-
athan'ndan alnm bir simgedir. Blake'e gre canavar Madde
cilik Ylandr. Hobbes da bunu ta giymi bir kral ve kurum
lam bir dini kuvvet iktidaryla ynetilen kendi devlet anla
ynda ya da Cumhuriyetinde de byle kavrar. Zaman ve
Uzay Denizi'nde ilerleyen bu Leviathan aln "bir kaplann al-
nndakilere benzer yeil ve mor izgiler halinde blm l" ola
rak tanmlanr. Bu da, daha sonraki kitap Songs of Experience'da
yer alan baz illstrasyonlarn renklendirmesine benzer.
Melek grdklerinden yle byk dehete kapdr ki tek
rar gerisin geriye deirmenine trmanr. Blake ise kendini g
zel bir dere kenarnda, hi fikrini deitirmeyen ve zihninin
srngenlerini bu suretle besleyen bir insann arksn syle
yerek arp alan bir adam dinlerken bu lur Bu yenilenen ve ye
niden genleen insan Levha 21'de resmedilmitir.
Deirmende Melek'le buluan Blake, herhangi bir zarar
grmeden kurtu lduunu nk btn grnn Melein ge
leneksel dnceleri tarafndan retilmi bir yanlsama oldu
unu anlatr. Daha sonra Melee kendi Blakegil Sonsuzluk
kavray iinde kendi yazgsn gstermeyi nerir. steksiz
Melei kollarndan kavrar ve batya doru uarak gnein
gvdesine, yani zihinsel aydnlanmaya dalar. Yanna, Svveden-
borg'un kitaplarn alr. Daha sonra gezegenler arasndaki bo
lua atlarlar ve kendilerini biraz nce anlatlan ahrlara ve kili
99
seye girerken bulurlar. Blake, sunakta bu lduu Kutsal Kitab
aar ve bunun yedi odas ya da Kilisesiyle kurumsallam din
ukurunun girii o lduunu kantlar. Burada, eitli dinleri
temsil eden maymunsu biimlerdeki Tketiciler birbirlerini ye
mektedirler, ama sanki gsteri yapan maytnunlar gibi bellerin
den zincirlidirler. Blake ve Melek bu ldrc elikinin pis
kokusuna yenilir ve yeniden deirmene ekilir. Blake yannda
bir bedenin iskeletini de alr. Bundan "Aristoteles'in Anali-
tik"inden yani maddeciliin mantndan baka bir ey k
maz, ve Melek zaman harcayan metafiziki olarak gzden
uzaklatrlr.
"D", Zaman ve Uzay Denizi'nde yuvarlanan sarmalan
m Leviathan'm heybetli grntsyle sona erer. Daha aa
da, bu kitabn baz kopyalarnda boyayla ksmen silinmi olan
aforizma yer alr:
Kartlk hakiki Dostluktur
ok fazla gerei barndran bir baka paradoksal "Cehen
nem Meseli"dir bu.
Levha 17'deki drdnc "Anlas D"n balnn sol ke
narnda eik bir aa vardr ve bu aacn tam ortasndan kzl-
renkli byk bir ku henz havalanmtr. Bu yeniden dirilen
hayalgcnn Anka kuudur. Srt aaca yaslanm olarak
ayakta duran adam, bir Usu, ilgiden yoksun bo araziye do
ru baknmaktadr. Sa tarafta ise, Anka'nn eyleme ynelttii
be duyuyu temsil eden, topraktan ykselen be ku yeniden
ortaya kar.
Levha 18'de satraras dekorasyon yoktur. Levha 19'da
yerde dekorasyon vardr. lk olarak, "zihnin srngenleri" sz
cklerinden sonra, bir buluta doru birbirlerine paralel olarak
100
^ a t e r , S c b r e e c L s ' ^ iH t
and. fr tka jtiUL 3^hzla umakta olan beden ve ruh figrleri vardr. Bunlar iki
szlen ku izler. satr aada baka iki kua iaret eden
ylankavi